Kijk Op Kiesgedrag Acht Keer Goud Voor Instituten Innovatie Moet Europa Redden INHOUD INHOUD

3 Jaargang 19 september 2012 Hypothese

NWO-tijdschrift over wetenschap

Kijk op kiesgedrag Acht keer goud voor instituten Innovatie moet Europa redden INHOUD INHOUD

Hypothese NWO-nieuws 09 Beleid NR 3 SEPTEMBER 2012 Bemest bloemen in de knop, Zandmotor voor de Delflandse kust Honderden talenten aan de slag, Regieorgaan Onderwijsonderzoek Zandmotor in beweging

19 Internationaal 2030 2020 2015 Europa zet aantal concrete stappen, Buitenlandervaring, Kolonialisme in beeld

rechtenvrije, 27 Evenementen hoge resolutie Erosie Suppletie foto van zandmotor Kennis op Zondag, Pump your zandmotor door wind door golfslag door getijwerking Als er niets wordt gedaan zal het niet lang Career, Academische Jaarprijs (eb en vloed) duren voordat een groot deel van 2012, CWI in Bedrijf Nederland onder water stroomt. Gelukkig weten we ons al jaren te weren tegen het natuurgeweld door de erosie te compen- seren met kunstmatig aangevoerd zand; suppleren04 heet dat. Om de balans te 08 14 Delflandse 16 20 bewaren is het zaak om dit jaarlijks bij te kust houden. Proactief kustbeheer is er op Ter Heijde Natuurinvloeden hebben grote invloed op onze kustlijn. gericht een buffer aan te leggen. Een Het schiereiland verplaatst zich de Z

grote hoeveelheid zand die op een komende jaren in noordelijke richting. bepaalde manier is aangebracht voor de De natuur (wind, golven en stroming) In de Arena Ik vind maatschappij Uitgelicht Delflandse kustlijn moet ervoor zorgen dat transporteert het opgespoten zand En verder: 04 ‘De discussie overde komende twintig13 jaar Mindernauwelijks nadruk op van de motor22 geleidelijk Sport langs in de de spotlightsN 28 Twitterdebat over Dwarsdoorsnede onderhoud hoeft plaats te vinden. STW Delflandse kust. open data gaat overfinanciert onderzoek naarNature de ontwikkeling en Science Met het goud van Dorian, Epke, innovatiebeleid FOTO JOOP VAN HOUDT/RIJKSWATERSTAAT eigenaarschap’ van de zandplaat tijdens ditMaarten pilotproject. Kleinhans over beoorde- Marianne, Ranomi en de hockey- De toekomst van de kennis- 10 Grip op ongrijpbare economie in Nederland, AMOLF-fysicus Ad Lagendijk in ling van aanvragen en persvoor- dames nog vers in het geheugen, stembepalers Delflandse kust richt een nieuw onderzoeksproSleephopperzuiger- in 140 tekens per keer. debat met DANS-directeur Peter lichting. Welke onbewuste factoren gramma zich op verbeterde pres- Doorn. ‘Open data is onwenselijk Bij de aanleg van de zandmotor zijn sleephopper- spelen mee bij het bepalen op taties, sportparticipatie en de en onmogelijk.’ ‘De wetenschap Beeldverhaal zuigers gebruikt. Tien kilometer uit de kust zuigen wie je stemt? Over emoties van ze het zand van de bodem en brengen het even vraagt er zelf om.’ invloed van sport op gezondheid. 14 Bouwen met de natuur later met hoog tempo op de kustlijn aan. Dit lijstrekkers, en de formulerin- duinen voormalige kunstmatig opgespotenNieuwe duinen vormen zich van- 1. spuiten gebeurt op drie manieren: gen van kieshulpen als Talentkustlijn duinmeer schiereilandzelf uit een gigantische zandberg StemWijzer en Kieskompas. 08 Kwetsbaar voor angst voor de Nederlandse kust. Stof 3 Toptalent Femke Gazendam voor onderzoek voor de komendebulldozer 2. persen capaciteit: 10.000 m 16 Succesvolle spin in onderzoekt wie wanneer kans twintig jaar. het web loopt op een angststoornis. De NWO-instituten haalden alle Ondertussen in goud bij hun evaluaties: acht 3. dumpen 20 Biddinghuizen: opgespoten zand keer excellent. Over wat hen zo Zwetenschap speciaal maakt, en hoe de instituten passen in het topsectoren- Een reportage over colleges en beleid. een live laboratorium tijdens een 3 Meten Onderzoekers monitoren de ontwikkeling van de Recreatie en natuur 128 hectare 21,5 mln m zandmotor. Een jetski met meetapparatuur brengt van de grootste popfestivals in de situatie rond het schiereiland in kaart. Bijkomend voordeel van Nederland.de aangelegde De zandmotor bestaat uit 21,5 24 ‘Europa moet zich uit zandmotor is extra ruimte voor natuur miljoen m3 zand en is in vier ersbergen vrachtwagens de crisis innoveren’ j en recreatie. Het gebied is zeer in trek bij maanden tijd aangelegd. Dat is 6 watersporters en recreanten. Sinds de bijna twee keer zoveel zand als Robert-Jan Smits, directeur- aanleg worden in het gebied zelfs zee- jaarlijks langs de gehele 20 m3 20 m3 20 m3 generaal Onderzoek en vaarpatroon GPS meet locatie honden gesignaleerd. Ook de zeeraket Nederlandse kustlijn wordt Innovatie van de Europese (pioniersvegetatie) voelt zich al aardig gesuppleerd, te weten Op nwo.nl 3 Commissie, ziet vele kansen

thuis op het eiland. 12 miljoen m . Zwaar materieel bei nancy / dbank 3 3 3 l

256 ee Weten wat het beleid vanis hiervoor NWO dag en nacht in de 20 m 20 m 20 m voor de Nederlandse en e B e sonar meet diepte weer geweest. l voetbal- Europese wetenschap.

oplevert? Lees het online jaar- na verslagvelden op www.nwojaarverslag.nl per minuut o N ati de 13 19 22 : o t f 2 0 Hypothese juli 2012 2 1 02 Hypothese september 2012 03 IN DE ARENA IN DE ARENA

‘De discussie over open data gaat over

eigenaarschap’ tekst Malou van Hintum foto’s Harry Meijer

Open access publiceren is aan een opmars bezig. Sinds begin dit jaar heeft NWO ook open access data, het openbaar maken van onderzoeksgegevens, op de agenda gezet. Zitten onderzoekers daar wel op te wachten? De meeste wel, AL Ik ben allergisch voor activiteiten die discipline- zegt Peter Doorn, directeur van overstijgend bij wetenschappers worden neergelegd. Of het nou over open data gaat, of over evaluaties. DANS (Data Archiving and Dan zie ik alleen maar allerlei managers die willen Networked Services Services, rechts). dat je je bezighoudt met formulieren invullen, waar- De meeste niet,zegt fysicus door je wordt afgehouden van je echte werk. En die er Aook voor zorgen dat wetenschappers minder te vertel- Ad Lagendijk van AMOLF (links). len hebben over hun eigen onderzoek. Dat doodt de Op een regenachtige zomermiddag creativiteit. proeven ze elkaars nieren. PD Het initiatief voor open data kwam juist van wetenschappers. In de jaren zestig zagen sociale Over bescherming, concurrentie, wetenschappers organisaties als het CBS gegevens interpretatie, standaardisatie en verzamelen die onderzoekers graag wilden hebben, en data-explosie. zelf deden ze voor het eerst onderzoek met behulp van computers. Ze wilden wat ze verzamelden bewaren, en ook elkaars gegevens kunnen gebruiken. In de jaren tachtig spraken historici dezelfde wens uit en begin deze eeuw wilden de archeologen het ook. Daar kwam geen manager aan te pas. >>

04 Hypothese september 2012 05 IN DE ARENA IN DE ARENA

AL Voor die disciplines begrijp ik het ‘Je zou een brevet van PD De omslag naar open access wel. Neem de epidemiologie, een studie publishing is pas zo’n tien jaar oud, en van meta-analyses. Daar is het zelfs zo vermogen moeten hebben de discussie over open data is nog geregeld dat je jouw data op zo’n jonger. Het zijn dus heel recente ont- manier moet publiceren dat anderen om bij data te kunnen’ wikkelingen. De omslag die nu plaats- die kunnen meenemen in hun analyse. vindt, gebeurt niet overal even snel. Dat vind ik prima. Voor mij hangt toe- Daardoor krijg je allerlei inconsisten- gankelijkheid voor derden af van het ties in het systeem. Maar dat zal op den feit of meta-data een onderdeel van je duur veranderen. Bovendien geloof ik onderzoek zijn. En dat zijn ze bij small niet dat NWO afdwingt dat data onder science, waarin ik actief ben, niet. Destijds werd er gestemd over de te en dat de voordelen van open data veel alle omstandigheden open toegankelijk Een ander bezwaar is dat het in twee verwachten temperatuurstijging. Dat is groter zijn dan de nadelen. moeten zijn. NWO zegt wel: maak dui- opzichten praktisch onuitvoerbaar is. nu iets beter, maar daaraan zie je wat Iets anders is dat wetenschappers ook delijke afspraken over wat er met de Bij open publishing krijg je een kerkhof de gevaren zijn als je alles deelt. elkaars data moeten wíllen gebruiken. data gebeurt die wij financieren. van halve pdf-files. Mijn groep levert Wij hebben twee jaar geleden een rap- Ik zou een embargo-periode heel accep- zelf vaak bijdragen aan de arXives in PD Ik zie je punt wel dat er verschil zit portje gemaakt over datahergebruik in tabel vinden. Onderzoekers die longitu- Cornell. Die artikelen worden helemaal in disciplines. En op jouw gebied is het de psychologie. Daaruit bleek dat daar- dinaal onderzoek doen, hebben dat ook niet bijgehouden en worden totaal PD Selectie wordt steeds meer noodza- PD NWO financiert het onderzoek. waarschijnlijk ook zo dat een ander voor onder psychologen maar weinig nodig. Die kunnen soms pas na tien onbruikbaar. Dat krijg je op een verge- kelijk, het is niet meer mogelijk om Dan mag ze ook bepaalde eisen stellen. hetzelfde experiment kan doen met zijn animo bestaat. Dat heeft vooral met de jaar of langer hun resultaten publice- lijkbare manier bij open data ook. Zelfs alles te bewaren. Een belangrijk selec- AL Het geld dat NWO verdeelt, is van eigen apparatuur en meetgegevens. cultuur binnen een vakgebied te ren. Maar ook privacyredenen of als wetenschappers dat wel goed tiecriterium is hoe duur of hoe onmoge- de belastingbetaler, niet van NWO zelf. Maar voor de sociale wetenschappen is maken, die overigens ook vrij snel kan bescherming van cultureel erfgoed zouden doen, zijn er minstens tachtig lijk het is om het onderzoek opnieuw te Het is geen private partij. De onder- dat heel anders. veranderen. Dat gebeurde bijvoorbeeld kunnen een reden zijn om data te manieren waarop je een database kunt doen. Dingen die nooit meer opnieuw zoeksdata zijn van de onderzoeker, niet AL Bij small science is foutanalyse van bij de archeologen. beschermen. inrichten. Een standaard is er niet. gedaan kunnen worden, bijvoorbeeld van NWO. En dus gaat NWO ook niet data van belang. Mijn studenten krijgen Taalkundigen zie ik met veel meer Bij DANS hebben we 24.000 datasets, Daar komt bij dat het ook onmogelijk is waarnemingen van het weer, zijn zinvol bepalen hoe die data gedistribueerd op hun kop als ze geen foutenverslag fanatisme inhakken op elkaars data van 14.500 studies. Ongeveer de helft om alle data die worden geproduceerd om te bewaren omdat je daar tijdreek- moeten worden. Dat bepaalt de weten- hebben van hun dataset. Als een stu- dan sociaal-psychologen. Bij een geslo- daarvan is vrij toegankelijk omdat te archiveren. Dan krijgen we een data- sen van kunt maken. schapper zelf wel. Waarom zou hij dat dent zegt ‘dat punt ligt erbuiten en dat ten datacultuur ligt fraude op de loer, onderzoekers daar toestemming voor explosie. Als mijn studenten willen, niet mogen? wil ik maar weglaten’, zeg ik ‘dat mag zoals we bij de kwestie Stapel zagen. hebben gegeven. De andere helft heeft produceren ze 100 gigabyte per dag. AL Een principieel punt: het is aan de PD Jij zegt: het geld komt van het volk, best, als je de reden daarvoor ook toe- Ik denk dat open publiceren en open een of andere vorm van bescherming, Dan moet je gaan nadenken hoe je dat wetenschapper om te bepalen of en maar het volk mag er niet aankomen. past op de andere datapunten’. Dat data in de toekomst veel meer met en onderzoekers mogen zelf bepalen comprimeert of terugbrengt tot de welke data hij toegankelijk maakt. Dat heeft iets onrechtvaardigs. soort belangrijke informatie kun je niet elkaar verweven raken in de vorm van onder welke voorwaarden zij hun data essentie. Maar NWO wil dat opleggen als finan- AL Ik ben me er elke dag van bewust in je database kwijt. En dan gaat een enhanced publication, verrijkte publi- beschikbaar stellen. Maar ik vind het cieringsconditie. Daar ben ik mordicus dat ik geld uitgeef van de belasting- ander er gewoon mee aan de slag. caties. Dat zie je nu al in toenemende wel goed dat de financier eisen mag tegen. betaler. Dat probeer ik zo goed mogelijk PD Dat kun je toch opschrijven? Het mate. Wetenschappers moeten dan stellen, en dat de onderzoeker niet te doen. Als ik dwarslig is dat niet proefschrift kan toch als het ware de gedocumenteerd verantwoording afleg- kan aanvoeren dat publiek gefinan- omdat ik mijn eigen ego zo belangrijk bijlage bij de dataset zijn? gen over de manier waarop ze data cierde data zijn particuliere eigendom vind, maar omdat ik ervan overtuigd AL En wat als mensen de data zonder bewerken. zijn. ben dat samenwerking – wat het effect het proefschrift gebruiken? AL De discussie over open data is een NWO en open data is als anderen jouw data mogen gebrui- PD Dat is dan slordig. AL In small science vormen data vaak discussie over eigenaarschap. NWO wil ken – voor small science slechte weten- AL Heb je laatst Zembla gezien, over een deel van je carrière. Ik werk een de macht hebben over onderzoeksdata NWO wil dat data ook voor andere onderzoekers schap oplevert. de straling van mobiele telefoons? jaar aan zes datapunten. Daar komt een om ermee te kunnen doen wat ze wil, toegankelijk zijn. Hergebruik stimuleert het wetenschap- Als de ene onderzoeker een enquête Totale onzin, maar het haalt wel het publicatie van. Maar ik heb nog veel bijvoorbeeld patenten aanvragen. Dat is pelijk debat, is efficiënt (dataverzameling is duur en houdt in Rotterdam en de andere in nieuws. meer data die over een jaar wéér voor de reden waarom die discussie over tijdrovend) en openheid ten aanzien van data maakt Amsterdam, dan wil je die gegevens PD Daar kun je als wetenschapper toch een publicatie kunnen zorgen. Voor de open data nu wordt gevoerd. << onderzoek beter verifieerbaar. natuurlijk delen, want dan heb je een niet verantwoordelijk voor worden continuering van mijn onderzoek is het Data voor andere onderzoekers inzichtelijk maken is grotere populatie. Maar small science gesteld? Dat iemand kritiekloos gebruik beter als die, althans voor een bepaalde niet eenvoudig. Er is geen ‘one size fits all’-oplossing. komt verder door concurrentie. Als ik maakt van een beschikbare bron? periode, geheim blijven. Want geef ik Daarnaast kent toegang tot data verschillende gradaties: met mijn huidige concurrenten zou AL De gelegenheid maakt de dief. Ik die vrij, dan haal ik mijn aantal publi- van download via internet, tot on site-toegang gaan samenwerken, is er geen correctie- moet er niet aan denken dat journalis- caties niet meer en komt er een com- tot gevoelige data. Ook kunnen datasets of bepaalde mechanisme meer. Terwijl zij op dit ten zomaar bij alle data kunnen. Daar missie van NWO langs die mij negatief delen daarvan pas na een embargo beschikbaar komen. moment hun uiterste best doen om mij zou je een brevet van vermogen voor evalueert. Precies diezelfde NWO wil NWO ontwikkelt in overleg met de onderzoekswereld onderuit te halen. Dat lukt ze, of dat moeten hebben. dat ik zo te werk ga – en geeft me ver- nieuw beleid, met de intentie om tot open data te lukt ze niet; in beide gevallen is dat PD Ik denk dat het uit koudwatervrees volgens om die reden onvoldoende geld komen. goed voor de wetenschap. Ik was een is dat onderzoekers bang zijn voor fout voor vervolgonderzoek! Dat deugt niet. Op nwo.nl van de eersten die vijfentwintig jaar gebruik of misbruik van hun data. Ik Maar dat staat op geen enkele manier Op de hoogte blijven van de vorderingen geleden protesteerden tegen het IPCC. denk dat dat heel weinig zal gebeuren, ter discussie. van NWO op het gebied van open-access- beleid, kan via www.nwo.nl/openaccess

06 Hypothese septemberjuli 2012 7 TALENT BELEID

Kwetsbaar voor NWO-nieuws internationaal angst Honderden talenten Bemest bloemen

Waarom ontwikkelen sommige mensen CK aan de slag in de knop O een angststoornis die hun leven beheerst?

De afgelopen maanden kregen honder- Begin september hebben kennisinstel- TTERST U SH Toptalent Femke Gazendam doet aan de den wetenschappelijke talenten financie- lingen en bedrijfsleven de handen ineen- o t Universiteit van Amsterdam experimenteel ring voor hun onderzoeksplannen binnen geslagen en een manifest gepubliceerd f de programma’s Veni, Vidi en Mozaïek. waarin zij de politiek oproepen extra onderzoek naar het ontstaan van angst en 147 pasgepromoveerde onderzoekers stappen te zetten zodat Nederland in de Regieorgaan angststoornissen. kunnen drie jaar verder met een Veni. 94 wereld-top 5 van kenniseconomieën komt. vernieuwende wetenschappers kregen een Zij stellen: ‘Een brede en excellente ken- Onderwijsonderzoek Tekst Annemarie Geleijnse Foto Fjodor Buis Vidi om een eigen onderzoekslijn te ont- nisbasis, met voldoende ruimte voor vrij OCW en NWO hebben in juli de oprichting wikkelen en een eigen onderzoeksgroep en ongebonden onderzoek, is van essenti- van een Nationaal Regieorgaan Onderwijs- In 2009 kreeg Gazendam een Toptalentbeurs van NWO en op te bouwen. Daarnaast kregen 20 jonge eel belang voor de Nederlandse economie onderzoek bekendgemaakt. Het regieor- daarmee de mogelijkheid om op haar eigen onderzoeks- allochtone onderzoekers in de laatste en maatschappij. De klap van het wegval- gaan gaat ervoor zorgen dat de beschik- voorstel te promoveren. ‘Ik wil meer weten over de manier ronde van het programma Mozaïek finan- len van de FES-middelen moet worden bare middelen voor onderwijsonderzoek waarop angst bij iemand zo groot kan worden, dat het zijn ciering voor hun promotieonderzoek. opgevangen door de middelen van de effectiever en efficiënter worden ingezet, of haar leven beheerst.’ Voor met name Veni en Vidi waren echter tweede geldstroom voor onderzoek te onder andere door meer focus te leggen Meestal gaat aan een angststoornis een trauma vooraf. vergroten. Het topsectorenbeleid dient op het gebruik van kennis in de onderwijs- Maar het meemaken van zo’n trauma is niet voldoende. met kracht te worden voortgezet. Het is praktijk en binnen het onderwijsbeleid. De meeste mensen herstellen vanzelf, slechts een klein zaak het publieke commitment in de inno- Op dit moment bestaat er een kloof tus-

deel ontwikkelt een angststoornis. Gazendam: ‘Dit impli- is vatiecontracten, ter waarde van 1,5 tot 2 sen onderwijsonderzoek en de onderwijs-

ceert dat bij de risicogroep een bepaalde kwetsbaarheid Bu r miljard euro, ook echt te verzilveren door praktijk. Er wordt al veel kwalitatief goed voor angst mogelijk het natuurlijke herstel na trauma d o structureel extra publieke middelen voor onderzoek gedaan, maar te weinig resul- Fjo o belemmert.’ De psychologe richt zich op de in haar ogen t deze sectoren te reserveren. Tot slot is taten komen terecht bij de leraren in de o f vaak onderbelichte individuele variabiliteit. ‘Ik denk dat het van groot belang dat Nederland zich klas. Het regieorgaan moet het gebruik individuele verschillen in het proces van het aan- en vele malen meer hele goede onderzoeks- blijft inzetten voor de realisatie van het van onderzoek door leraren, schoollei- afleren van angst inzicht kunnen geven in hoe normale voorstellen. Door een beperkt budget kan EU-programma Horizon 2020. De onder- ders, schoolbesturen en beleidsmakers angstreacties kunnen overgaan in pathologische angst.’ NWO deze onderzoekers niet financie- tekenaars bepleiten de inrichting van een bevorderen, onder andere door hen te Het is al redelijk bekend welke persoonlijkheidstrekken ren. De honoreringspercentages zijn met matchingsbudget voor dit programma.’ betrekken bij de totstandkoming van de het risico op een angststoornis vergroten. Gazendam: maximaal 16 procent in deze rondes lager Meer informatie: www.nwo.nl/nieuws programmering, de beoordeling van de ‘Maar we weten nog niet hóe dat werkt. dan ooit. Dat betekent dat het voor veel onderzoeksprojecten en de uitvoering van Ik probeer te ontrafelen welke mechanismen voor een talentvolle wetenschappers erg moeilijk het onderzoek. verhoogd risico kunnen zorgen.’ wordt om hun carrière voort te zetten. Het regieorgaan bundelt verschillende Haar eerste bevindingen suggereren dat kwetsbaarheid Het steunen van getalenteerde onderzoe- onderzoeksmiddelen die vraaggestuurd voor angst gerelateerd is aan een gebrek aan veiligheids- kers in hun wetenschappelijke carrière is worden ingezet. Het onderwijsveld zal leren; het kunnen remmen van angstresponsen op veilige een essentiële voorwaarde voor weten- ondersteund worden om te komen tot schappelijke vernieuwing. NWO blijft onderzoekbare vragen. Om de kwaliteit stimuli. Ook lijkt het erop dat piekeren na een angstige CK O ervaring eerder geleerde angstassociaties kan versterken daarom sterk inzetten op het stimuleren van het onderzoek te verhogen, worden

van wetenschappelijk talent. TTERST onderzoeksmiddelen via competitie

en angstreacties kan uitbreiden. Op dit moment onder- U SH zoekt Gazendam nader hoe persoonlijkheidstrekken als Meer informatie: www.nwo.nl/nieuws verdeeld. o t voorzichtigheid of stressreactiviteit verschillen kunnen f Meer informatie: www.nwo.nl/nieuws verklaren in het aan- en afleren van angst. In het lab onderzoekt ze het effect van individuele kwetsbaarheids- factoren op associatief angstleren. Gazendam hoopt dat de blootgelegde mechanismen Op nwo.nl kunnen helpen bij het ontwikkelen van preventie- en behandeltechnieken. ‘Als we weten hóe kwetsbaarheid Op 3 september 2012 vormde Twitter de hele dag het domein voor werkt, dan kunnen we beter mensen identificeren die een een pittig debat over de toekomst van de Nederlandse kenniseconomie. verhoogd risico lopen en behandeltechnieken Via #kennisdebat en @kennisdebat ontstond in 140 tekens per reactie toespitsen op individuele verschillen.’ En dat brengt Gazendam waar ze graag is: op het snijvlak een levendige discussie, met verschillende prominenten. van experimentele en klinische psychologie. Meer informatie: www.twitterdebatkennisinnovatie.nl

08 Hypothese september 2012 09 ACTUEEL

Grip op ongrijpbare stembepalers

Tijdens de verkiezingen rolt het balletje vaak op het laatste moment nog een onverwachte kant op. Toch zijn er wetenschappers die patronen ontdekken in gedrag van kiezers. Allerlei factoren spelen mee. Moet een politicus af en toe zijn kwetsbare kant laten zien, of moet hij zich puur op de feiten richten? En welke invloed heeft de samensteller van kieshulpen als StemWijzer of Kieskompas?

tekst Nienke Beintema We stemmen op partij A omdat we het allerlei dagelijkse processen – en ook In de media zijn emoties van politici foto’s HARRY MEIJER EN meer eens zijn met haar opvattingen hoe de emoties die politieke leiders al steeds zichtbaarder. De tranen van Jan ‘Boodschappen die met een David van Dam / HH dan met die van partij B. Denken we. dan niet tonen, het stemgedrag van kie- Pronk om de toestand in Afrika, het Maar is dat wel echt zo? Laten we ons zers beïnvloeden. enthousiasme van Barack Obama als emotioneel sausje zijn overgoten, niet vooral leiden door onbewuste hij zijn idealen schetst, maar ook de zijn wel degelijk effectiever’ waarnemingen, zoals emoties van de Trend irritatie van Geert Wilders over ‘mos- lijsttrekker, de laatste peiling van De Griekse wijsgeer Plato adviseerde limkolonisten’: ze raken bij veel mensen Maurice de Hond, of de stellige formu- politici tweeduizend jaar geleden al om een gevoelige snaar. Van Kleef: ‘Mensen leringen van de StemWijzer? Die meer geen emoties te tonen, schrijft Van hebben het gevoel dat ze zo te zien krij- Wongrijpbare invloeden op stemgedrag Kleef in zijn recente boek Op het gen hoe een politicus écht over de hem? ‘Ja, meestal wel. Ik denk dat hun emoties. ‘Daaruit blijkt dat bood- houden veel mensen bezig. gevoel: ‘Het traditionele beeld van de zaken denkt. Waar hij of zij écht warm Emile Roemer werkelijk begaan is met schappen die met een emotioneel Wetenschappers kijken er met profes- politicus is dat van de statige, bedacht- voor loopt of wakker van ligt. Maar het lot van de zwakkeren in de samen- sausje zijn overgoten, wel degelijk sionele interesse naar. Sociaal psycho- zaam formulerende en vaak wat secun- andere mensen vinden die emoties juist leving. En ook bij Geert Wilders heb ik effectiever zijn’, zegt hij. ‘En dat leiders logen, taalkundigen, communicatie- dair reagerende oudere heer of dame een teken van zwakte, of een poging om niet het gevoel dat hij aan het acteren die emoties tonen, meestal daadkrach- wetenschappers, politicologen: allerlei – type Piet Hein Donner.’ Maar de goedkoop te scoren.’ is. Ik denk wel dat hij zijn onderwerpen tiger overkomen.’ Emoties kunnen dus facetten die bepalen waar mensen op laatste decennia is dat beeld aan het En wat denkt Van Kleef zelf? ‘Ik zie wel heel strategisch kiest. Hij richt zijn voor politici een handig instrument gaan stemmen leggen zij onder de loep. veranderen, vertelt Van Kleef. ‘Je ziet wat in de redenering dat de politieke pijlen voortdurend op andere thema’s: zijn om de kiezer voor zich te winnen. ‘Volgens Plato is politiek een rationeel al een duidelijk verschil tussen premiers partijen qua aanpak steeds meer op eerst moslims, toen Polen, Europa, proces’, vertelt Gerben van Kleef, hoog- als Lubbers en Rutte’, zegt hij. ‘Maar ik elkaar gaan lijken – en dat de emoties ouderenzorg... Maar het kan heel goed Vragenlijsten leraar Sociale psychologie aan de vermoed dat die trend al wel eerder is van de politici dan een van de weinige zijn dat Wilders echt die irritatie voelt Bregje Holleman heeft als onderwerp Universiteit van Amsterdam. ‘Maar zijn gezet, rond de jaren 60: de tijd waarin factoren zijn waarmee zij zich kunnen tijdens zijn venijnige tirades.’ van haar taalstudie een heel andere leerling Aristoteles zei al dat dat niet zo de omgangsvormen losser werden, onderscheiden. Maar ik denk dat poli- Als onderzoeker beschrijft Van Kleef ‘verborgen’ koersbepaler bij verkiezin- is. Hij stelde dat ook emoties een grote in reactie op het keurslijf van de jaren tici er geen spelletje van moeten niet alleen wat hij ziet; hij voert ook gen: stemadvies via internet, bijvoor- rol spelen.‘ Met een Vidibeurs onder- de jaren 50.’ maken. De emoties moeten in elk geval experimenten uit om te onderzoeken beeld StemWijzer of KiesKompas. >> zoekt Van Kleef de rol van emoties in oprecht zijn.’ En zijn ze dat, volgens hoe mensen elkaar beïnvloeden met

10 Hypothese september 2012 11 ACTUEEL IK VIND

Zelfs voor lijsstrekkers is het nog span- nend of de StemWijzer hen hun eigen partij adviseert. Minder nadruk Nature en Science

tekst Maarten kleinhans ‘Publicaties in de tijdschriften Nature en Science worden over- beeld Rhonald Blommestijn gewaardeerd bij de beoordeling van de kwaliteit van onder-

partijgebonden dan het andere. Staan zoek en onderzoekers’, betoogt aardwetenschapper en Vidi- er bijvoorbeeld vragen in over het onderzoeker Maarten Kleinhans van de Universiteit Utrecht. milieu? En hoeveel vragen dan? Wat is het effect van een ‘geen mening’-optie? En hoe presenteer je de resultaten? Beoordelingscommissies en voorlich- proceedings belangrijker dan publica- ze vooral belang hebben bij wat hun Geef je met balkjes weer met welke ters bij NWO en universiteiten zouden ties in peer-reviewed tijdschriften. Dit redacties spraakmakend achten, en partij de antwoorden van de gebruiker minder belang moeten hechten aan blijkt onder meer uit een (niet peer- dat geven ze zelf ook toe. Nature en al het meest overeenkomen (StemWijzer), publicaties in Nature en Science dan ze reviewed) publicatie van De Jonge haar afgeleiden zoals Nature- of wijs je de gebruiker een plek toe in nu doen. Zowel bij de beoordeling van Akademie die dit najaar zal uitkomen. Geoscience hebben daarbij commerci- een assenstelsel, een ‘politiek land- de kwaliteit van onderzoeksvoorstellen Toch ziet men een publicatie in Nature eel belang. schap’, waarin hij kan zien welke partij en onderzoekers als binnen de weten- of Science, veel meer dan andere publi- De prijs voor grote nadruk op Nature- ‘het dichtst bij hem staat’ schapscommunicatie spelen publicaties caties, als reden voor een feestje, voor en Science-publicaties is dat ander (Kieskompas)? in Nature en Science een belangrijke aandacht van de pers en voor het als wetenschappelijk excellent en maat- Deze stemhulpen gaan voor een groot meer dan 3 procent bedragen’ zijn het Die vragen zijn lastig te beantwoorden, rol. Dat doet geen recht aan de diversi- excellent beoordelen van onderzoeks- schappelijk relevant onderzoek buiten deel juist wél uit van rationaliteit: het niet per definitie oneens met de nega- aldus Holleman. Toch duikt ze daar tij- teit van publicatietradities in de ver- voorstellen en onderzoekers. Maar veel de boot van publieke aandacht en idee is dat je door je mening te bepalen tief gestelde variant ‘Het begrotings- dens haar project, samen met Claes de schillende wetenschappelijke wetenschappelijk uitstekend werk financiering kan vallen. NWO, com- over een dertigtal onderwerpen, en die tekort mag niet meer dan 3 procent Vreese (hoogleraar Politieke communi- disciplines en geeft blinde vlekken. wordt door de redacties van Nature en missieleden en voorlichters maken te laten vergelijken met partijposities, bedragen’. Een vraag over ‘megastallen’ catie aan de Universiteit van In sommige disciplines worden Nature Science zonder review afgekeurd omdat zich daarmee deels afhankelijk van te weten komt welke partij het meest is misschien voor veel mensen concre- Amsterdam), een promovendus en een en Science terecht gezien als de top. het oordeel van redacties met een aansluit bij jouw denkbeelden. ter en duidelijker dan een vraag over postdoc, dieper in. Dat gebeurt in Andere disciplines zien publicaties in eigen agenda. Beoordelingscommissies Holleman is senior docent-onderzoeker ‘intensieve veehouderij’, maar roept samenwerking met de makers van deze tijdschriften als noodzakelijk voor kunnen beter weten, en ook voorlich- bij het Utrecht Instituut voor door de beladen term ook andere ant- Kieskompas, de gemeente Utrecht en de het binnenhalen van onderzoeksgeld, tingsafdelingen moeten hier meer oog Linguïstiek OTS aan de Universiteit woorden op. Formuleringen spelen zo Wetenschappelijke Raad voor het terwijl de diepgaande en echt vernieu- voor krijgen. Utrecht, en werkt vanaf september aan een grote rol bij vragenlijsten, vertelt Regeringsbeleid. ‘Iedereen vindt het wende publicaties op hun terrein in een vierjarig NWO-project over dit Holleman. Een zin echt objectief for- onderwerp belangrijk’, zegt ze, ‘maar meer specialistische tijdschriften te onderwerp binnen het programma muleren is een kunst op zich. ‘En bij het feitelijke onderzoek op dat gebied is vinden zijn. Dat is ook in mijn vakge- Begrijpelijke Taal. ‘Mensen worden stemhulpen op internet is dat geen tot nu toe heel beperkt. Er staan nog bied het geval. En op weer andere ter- sterk beïnvloed door de formulering onbelangrijk gegeven’, stelt ze. veel vragen open. Maar dat is voor ons reinen zijn boeken en conference nu juist de uitdaging.’ Het liefst zou Holleman willen dat haar onderzoek uiteindelijk betere stemhul- ‘Mensen worden sterk beïnvloed door pen oplevert. Maar voorlopig zijn haar Stelling Reactie NWO ambities bescheiden. ‘Het zou al heel de formulering van de tekst’ mooi zijn als we meer inzicht krijgen in ‘Publicaties in NWO streeft ernaar de beste onderzoeksvoorstellen te selecteren voor financiering. hoe mensen deze instrumenten gebrui- De kwaliteit van een voorstel objectief bepalen kan alleen als het onderzoek wordt ken, en hoe ze met het advies omgaan. de tijdschriften beoordeeld naar de geldende maatstaven (waaronder de onderzoeks- en publicatie- In hoeverre begrijpen ze de uitslag? En cultuur) van het betreffende vakgebied. De referenten die NWO raadpleegt zijn spe- van de tekst’, vertelt Holleman. ‘Ook bij ‘Ongeveer de helft van de Nederlandse hoe zit het met de relatie tussen begrip, Nature en cialisten op het betreffende terrein van onderzoek, die ook de publicatiecultuur van teksten die niet bedoeld zijn om kiezers gebruikt StemWijzer of Kies- attitudes en stem-gedrag? Welke rol het vak kennen. Hun oordeel speelt een grote rol bij de vergelijkende beoordeling mensen ergens van te overtuigen. kompas in de aanloop naar de ver- spelen de achtergrond van de kiezer en Science worden door de beoordelingscommissie, die ook wordt gevraagd het onderzoek te beoorde- Bijvoorbeeld vragenlijsten of stemhul- kiezingen, dus deze instrumenten de vormkeuzes in de stemhulp? Als we overgewaar- len in de context van de betreffende discipline en publicatiecultuur. Op deze manier pen op internet. De formulering van de hebben potentieel een vrij grote invloed dat in kaart hebben, is de eerste stap verwacht NWO een zo objectief mogelijke beoordeling van de aanvragen te bereiken. zinnen blijkt een grote invloed te op de uitkomst van de verkiezingen.’ gezet.’ << deerd’ NWO-voorlichting brengt relatief veel persberichten uit over publicaties in Nature. hebben op de uitkomsten.’ Stel dat je Dat heeft een praktische reden. We weten vaak niet op tijd dat een NWO-onderzoeker wilt weten hoe mensen denken over het Betere stemhulpen een boek of artikel gaat publiceren. Nature is het enige tijdschrift dat ons vooraf begrotingstekort. Mensen die ‘eens’ Naast de formulering van de zinnen, is NWO verwelkomt uw mening. informeert over aankomende publicaties. NWO-onderzoekers zijn altijd welkom aangeven bij de positief geformuleerde ook de keuze van de onderwerpen van Stuur in via [email protected] om contact met ons op te nemen via [email protected] als ze nieuws hebben. stelling ‘Het begrotingstekort mag belang. Het ene onderwerp is sterker

12 Hypothese september 2012 13 BEELDVERHAAL BEELDVERHAAL

Voor de Nederlandse kust is een groot kunstmatig zandeiland aangelegd. De natuur verspreidt het zand de komende jaren en vormt nieuw strand en duin. Het STW-programma NatureCoast onderzoekt als onderdeel van een grootschalig samenwerkingsverband hoe kust en duin zich ontwikkelen, wat de effecten zijn voor zwemveiligheid, milieu, biodiversiteit en ecosystemen en Zandmotor voor de Delflandse kust hoe je zo’n grootschalig project moet besturen. BEELD Schwandt Infographics Zandmotor in beweging Bouwen met de natuur 2030 2020 2015

rechtenvrije, hoge resolutie Erosie Suppletie foto van zandmotor zandmotor door wind door golfslag door getijwerking Als er niets wordt gedaan zal het niet lang (eb en vloed) duren voordat een groot deel van Nederland onder water stroomt. Gelukkig weten we ons al jaren te weren tegen het natuurgeweld door de erosie te compen- seren met kunstmatig aangevoerd zand; suppleren heet dat. Om de balans te Delflandse bewaren is het zaak om dit jaarlijks bij te kust houden. Proactief kustbeheer is er op Ter Heijde Natuurinvloeden hebben grote invloed op onze kustlijn. gericht een buffer aan te leggen. Een Het schiereiland verplaatst zich de Z grote hoeveelheid zand die op een komende jaren in noordelijke richting. bepaalde manier is aangebracht voor de De natuur (wind, golven en stroming) Delflandse kustlijn moet ervoor zorgen dat transporteert het opgespoten zand de komende twintig jaar nauwelijks van de motor geleidelijk langs de N onderhoud hoeft plaats te vinden. STW Delflandse kust. Dwarsdoorsnede financiert onderzoek naar de ontwikkeling van de zandplaat tijdens dit pilotproject. FOTO JOOP VAN HOUDT/RIJKSWATERSTAAT

Delflandse kust Sleephopperzuiger

Bij de aanleg van de zandmotor zijn sleephopper- zuigers gebruikt. Tien kilometer uit de kust zuigen ze het zand van de bodem en brengen het even duinen later met hoog tempo op de kustlijn aan. Dit voormalige kunstmatig opgespoten 1. spuiten gebeurt op drie manieren: kustlijn duinmeer schiereiland

3 bulldozer 2. persen capaciteit: 10.000 m

3. dumpen opgespoten zand

3 Meten Onderzoekers monitoren de ontwikkeling van de Recreatie en natuur 128 hectare 21,5 mln m zandmotor. Een jetski met meetapparatuur brengt de situatie rond het schiereiland in kaart. Bijkomend voordeel van de aangelegde De zandmotor bestaat uit 21,5 zandmotor is extra ruimte voor natuur miljoen m3 zand en is in vier vrachtwagens en recreatie. Het gebied is zeer in trek bij maanden tijd aangelegd. Dat is 6 watersporters en recreanten. Sinds de bijna twee keer zoveel zand als aanleg worden in het gebied zelfs zee- jaarlijks langs de gehele 20 m3 20 m3 20 m3 vaarpatroon GPS meet locatie honden gesignaleerd. Ook de zeeraket Nederlandse kustlijn wordt (pioniersvegetatie) voelt zich al aardig gesuppleerd, te weten thuis op het eiland. 12 miljoen m3. Zwaar materieel 256 3 3 3 is hiervoor dag en nacht in de 20 m 20 m 20 m sonar meet diepte voetbal- weer geweest. velden per minuut

14 Hypothese september 2012 15 2 0 Hypothese juli 2012 2 1 INSTITUTEN INSTITUTEN

Wat betekent zo’n beoordeling voor ‘Gemiddeld halen de instituten de een instituut? Frank Linde, directeur van het Nationaal instituut voor sub- helft van hun financiering zelf binnen atomaire fysica Nikhef: ‘Ik ben via andere kanalen’ natuurlijk erg blij met zo'n positieve evaluatie. Het meest trots ben ik wel op de zin “For each programme, there are no experiments with a higher potential, than the ones in which Nikhef is engaged.” We moesten keuzes maken en hebben dat blijkbaar In het persbericht dat NWO erover ver- mooie kansen voor de instituten goed gedaan.’ Het instituut verricht stuurde, was de toon echter niet alleen binnen dat beleid. ‘Onze instituten ver- onderzoek van wereldfaam, stelt het jubelend. ‘We leven nu eenmaal in richten onderzoek dat relevant is voor rapport. ‘En die wetenschappelijke financieel lastige tijden,’ zegt De de topsectoren. Met name voor High output, daar gaat het uiteindelijk om. Groene. ‘Bezuinigingen dwingen ons de Tech Systemen en Materialen, maar We zitten nu op wetenschappelijk broekriem aan te halen. Dat geldt ook zeker ook voor Water, Energie en het gebied in een prachtige tijd, met de voor de financiering van de instituten. doorsnijdende thema ICT. Daarnaast recente ontdekking van het Met pijn in het hart, dat wel.’ zijn zij de toegangspoorten naar grote Higgsdeeltje.’ Die ontdekking was faciliteiten. Daarmee bieden zij ook wereldnieuws. Linde merkte dat ook In alle evaluatierapporten vallen kansen voor de Nederlandse economie. persoonlijk. >> zorgen te lezen over de bestendigheid Denk aan de LHC, daar hebben Neder- van de basisfinanciering vanuit NWO. landse bedrijven aan meegebouwd. Toch ziet De Groene het niet zo somber Via de instituten krijgen Nederlandse in. ‘Gemiddeld halen de instituten de bedrijven toegang tot dit soort grote helft van hun financiering zelf binnen ontwikkelingsprojecten, waarvoor via andere kanalen. In competitie om zij onderdelen en faciliteiten kunnen subsidies, vanuit de industrie en beur- leveren.’ zen, of uit Europese fondsen. Dat wij de komende jaren iets van de basisfinan- Het opbouwen en onderhouden van ciering afhalen, betekent echt niet dat banden met het bedrijfsleven heeft veel NWO-instituten ze om zullen vallen.’ aandacht. ‘Bijna elk instituut heeft een En dat is maar goed ook, volgens de industrial liaison officer, speciaal De acht NWO-instituten zijn ieder Succesvolle spin NWO-voorman. ‘Onze instituten belast met het leggen van verbindingen een autoriteit op hun onderzoeks- hebben een nationale rol. Ze werken tussen onderzoek en bedrijfsleven. Dat terrein. Zij zorgen voor focus en stuk voor stuk samen met meerdere is overigens helemaal niet nieuw, onze massa op een aantal specifieke, vaak Nederlandse universiteiten, en beheren instituten zijn al heel lang gewend om interdisciplinaire, wetenschapsvelden of geven toegang tot kostbare groot- in publiek-private samenwerkingen te en waarborgen door langetermijn- in het web schalige onderzoeksfaciliteiten, die functioneren. AMOLF heeft bijvoor- investeringen continuïteit in de voor een enkele universitaire groep niet beeld een hele onderzoeksgroep per- onderzoeksinfrastructuur. te betalen zijn. Denk aan Nikhef en de manent gestationeerd op de High Tech Large Hadron Collider (LHC) in CERN, Campus Eindhoven.’ Meer informatie: NIOZ met het onderzoeksschip de ASTRON www.astron.nl NWO is zeer content met de beoorde- Onlangs is de kwaliteit van de acht onderzoeksinstitu- Pelagia, of ASTRON met radiotelescoop De Groene vervolgt: ‘Daarom zien wij CWI www.cwi.nl lingen, zegt algemeen directeur Hans ten van NWO geëvalueerd door internationale beoor- LOFAR en over een tijd de Square onze instituten ook als belangrijke NIOZ www.nioz.nl de Groene. 'Natuurlijk wisten wij wel delingscommissies. Alle kregen het predicaat excel- Kilometre Array.’ partners voor de Topconsortia voor NSCR www.nscr.nl dat onze instituten goed zijn. Maar dat lent, de hoogst haalbare score. ‘Opmerkelijk dat zo'n Kennis en Innovatie (TKI). SRON www.sron.nl ze alle acht door internationale com- De instituten zijn, naar de nieuwe NWO is bij tweederde van de twintig AMOLF www.amolf.nl klein land als Nederland een instituut van deze statuur missies als excellent beoordeeld normen die KNAW, VSNU en NWO TKI's in ontwikkeling aangesloten. DIFFER www.differ.nl heeft’, stellen meerdere van de rapporten. worden, is geen vanzelfsprekendheid.' daarvoor hebben opgesteld, voor het Onze instituten kunnen kunnen daar Nikhef www.nikhef.nl Om samenwerking en verdere ontwik- eerst behalve op hun wetenschappelijke hun onderzoek inbrengen en voort- keling van de instituten te stimuleren tekst Sonja Knols foto’s ASTRON / Hans Hordijk, SRON, NIKHEF en NIOZ kwaliteit ook geëvalueerd op hun maat- bouwen op hun ervaring met publiek- AMOLF, DIFFER en Nikhef vallen beloonde het algemeen bestuur van N schappelijke en economische impact. private samenwerking.’ onder het beheer van Stichting FOM. NWO de instituten met een bonus van ‘Het meenemen van die aspecten is op Zie ook www.nwo.nl/instituten twaalf miljoen euro, die over de acht alle terreinen een trend, nu zeker met afzonderlijke instellingen is verdeeld. het topsectorenbeleid.’ De Groene ziet

16 Hypothese september 2012 17 INSTITUTEN INTERNATIONAAL

NWO-nieuws internationaal ‘Veel van onze Kolonialisme in beeld PhotoCLEC (Photographs, Colonial Legacy experimenten Europa zet aantal and Museums in Contemporary European Culture) is een transnationaal vergelij- grenzen aan het concrete stappen kend onderzoeksprogramma over de Recent heeft Europa een aantal concrete betekenis van foto's uit de koloniale tijd technisch stappen gezet om de Europese weten- in hedendaags Engeland, Noorwegen en onmogelijke’ schap te versterken. Op 9 juli 2012 heeft Nederland. Onlangs is de website online de Europese Commissie in het kader van gegaan, waarop is te zien hoe musea de het Zevende Kaderprogramma (KP7) de foto's uit het koloniale tijdperk gebrui- grootste serie oproepen ooit tot het indie- ken, analyseren en tentoonstellen voor nen van voorstellen voor onderzoek aan- het brede publiek. gekondigd. Dit is tevens de laatste oproep Buitenlandervaring zwaar laten inzetten op de Vernieu- binnen KP7. In totaal wordt 8,1 miljard Negentien jonge, veelbelovende onder- wingsimpuls, en daar hebben we het euro beschikbaar gesteld voor projecten zoekers hebben onlangs financiering heel goed gedaan. Nu stimuleer ik om het concurrentievermogen van Europa gekregen uit het programma Rubicon. ze om vol te gaan voor de ERC- te verbeteren, om kwesties op het gebied Met Rubicon krijgen pasgepromoveerde programma's, zoals Starting en van de volksgezondheid en de bescher- wetenschappers de kans om onderzoeks- Advanced Grants. We hebben hier veel ming van het milieu aan te pakken, en ervaring op te doen aan internationaal kwaliteit in huis, dus daar verwacht ik voor het vinden van nieuwe oplossingen vooraanstaande instituten in het buiten- De NWO-instituten vormen toegangs- wel successen te kunnen halen.’ voor uitdagingen zoals de toenemende land. poorten tot grootschalige onderzoeks- Daarnaast heeft hij zijn hoop gevestigd verstedelijking en het beheer van afval. Elf laureaten gaan naar de VS, twee naar faciliteiten, zoals onderzoeksschip de Bovendien vinden veel van ons het op NWO. ‘Ik ben er trots op dat NWO Groot-Brittannië, twee naar Duitsland, Pelagia van het NIOZ. gewoon ontzettend leuk om iets te hard blijft strijden voor echt weten- één naar Frankrijk, één naar Zweden Het onderzoeksproject maakt deel uit maken dat slim is, goed en langdurig schappelijk onderzoek. Grote techno- en één naar Australië. Ervaring in het van het Europese HERA-programma functioneert, robuust is en een goede logische doorbraken komen ten slotte buitenland is voor veel wetenschappers (Humanities in the European Research ‘Ik ga op 4 juli na mijn werkdag naar value for money oplevert. Het is geen voort uit fundamentele wetenschap. een belangrijk onderdeel van hun cv. Eén Area) Cultural Dynamics: Inheritance and huis, haal mijn zoon op en loop even toeval dat de Amsterdam Internet Je krijgt nu eenmaal niet op bestelling onderzoeker blijft in Nederland, deze Identity. Dit programma wordt geza- langs de Chinees om eten te halen. Ik Exchange hier begonnen is (www. een gloeilamp uit een kaars, laat staan uitzondering is mogelijk voor wetenschap- menlijk gefinancierd door NWO, der- kom daar binnen, wijst een man die nikhef.nl was de eerste Nederlandse een led.’ pers die zich bezighouden met een typisch tien Europese zusterorganisaties en de daar zit naar mij en zegt meteen website en de derde in de wereld), en Nederlands onderwerp. Europese Commissie. ‘Higgs!’. Dat is toch prachtig?’ dat grid computing technologie hier De Groene beaamt dat hij pal voor zijn Daarnaast maakte de Europese Commissie Vanwege bezuinigingen heeft NWO Het Nederlandse deel is met name gericht zo'n grote vlucht heeft genomen. Als ik instituten staat. ‘Ik ben elke keer weer bekend dat artikelen over wetenschap- de mogelijkheden om met Rubicon- op beeldmateriaal uit het Indonesische Dat Linde zelf en het Nikhef in het hier de stekker eruit trek, zie je direct positief verrast over de rol van de insti- pelijk onderzoek dat wordt gefinancierd financiering onderzoek in Nederland te koloniale verleden. Met als aanknopings- algemeen ook bij een breed publiek een forse dip in het internetverkeer. tuten als spin in het web, hun contacten in het kader van het Horizon 2020-pro- doen sterk moeten beperken. Het jaarlijkse punt de Engelse (militaire en politieke) bekend zijn, schrijft de evaluatiecom- Daar is ons onderzoek helemaal niet op en samenwerkingen met een reeks van gramma (KP8), open access zullen moeten budget voor Rubicon is vanaf januari 2012 interventies in Surabaya in 1945, heeft missie toe aan de uitstekende outreach gericht, maar dat soort dingen ontwik- partijen. Gemiddeld wordt de helft van worden gepubliceerd. Rondom open gedaald van ruim 9 miljoen naar 7 miljoen prof. dr. Susan Legêne – de hoofdonder- van het instituut. ‘Ja, dat vind ik heel kelen we wel als bijproducten. En we de financiering verdiend. Dat geeft aan access voor data zal de Commissie enkele euro. Ook zijn de eisen aangescherpt en zoeker in het Nederlandse deel van belangrijk,’ zegt Linde. ‘Mijn communi- verdienen er nog aan ook.’ dat ze bruisen van activiteit, en dat ze experimenten starten waarbij commerciële moet een onderzoeker die een Rubicon het project, verbonden aan de Vrije catieafdeling heeft ook geen budget. erg ondernemend zijn. Ze combineren belangen en privacykwesties in aanmer- aanvraagt minimaal 3 van de 5 jaar vooraf- Universiteit – onderzoek gedaan naar Als er een goed idee op tafel komt, Alhoewel hij bijzonder trots is op de absolute excellentie van wetenschap king worden genomen. gaand aan de aanvraag wetenschappelijk die nationalisering van de koloniale zoeken we daar gewoon de middelen evaluatiescore, is Linde toch niet met samenwerking met het bedrijfs- Meer informatie: onderzoek in Nederland hebben gedaan. geschiedenis. voor. Gemiddeld is er elke werkdag wel onverdeeld gelukkig. ‘Het Nikhef staat leven en anderen. Onze instituten zijn www.ec.europa.eu/research Meer informatie: www.nwo.nl/rubicon Meer informatie: photoclec.dmu.ac.uk iemand een interview, praatje of rond- aan de vooravond van flinke bezuini- absoluut iets om heel trots en heel leiding aan het geven.’ gingen. NWO (en daarmee FOM, waar zuinig op te zijn.’ << wij onder vallen) ziet zich genoodzaakt Binnen het Nikhef lopen mensen rond in het kader van het topsectorenbeleid Op nwo.nl met hele uiteenlopende interesses. Die te bezuinigen op andere posten, en ik mix is ook het geheim van het succes, heb er helaas weinig vertrouwen in dat NWO neemt actief deel aan een aantal Europese netwerken in de over- zegt Linde. ‘Mijn instituut is, op CERN ik bij de winnaars hoor. Dat is heel tuiging dat deze ERA-NET's bijdragen aan de kwaliteit van onderzoek in na misschien, het mooiste ter wereld. zuur. Dan heb je zo’n prachtig rapport Europa en uiteindelijk een sterker Europa in de mondiale kenniseconomie. Veel van onze experimenten grenzen gekregen, maar raak je alsnog heel wat aan het technisch onmogelijke. Daarom euro’s kwijt.’ Toch ziet Linde nog Zie www.nwo.nl/era-net ontwerpen en bouwen we vaak zelf lichtpuntjes aan de horizon. ‘Ik heb SH U TTERST O CK detectoren en computersystemen. mijn medewerkers enkele jaren geleden Fo t o

18 Hypothese september 2012 19 ONDERTUSSEN IN ONDERTUSSEN IN...

Een tent met 1500 festivalgangers: niet het standaardpubliek voor een wetenschappelijk college. In het heetste weekend van het jaar spraken NWO-Spinozawinnaars Albert van den Berg, Lex Schrijver en Erik Verlinde, en ALW-gebiedsbestuurder Nico van Straalen tijdens Lowlands University over ontdekkingen en uitdagingen in hun vakgebied. De Lowlands-bezoekers konden in het drijvende LLowlab, waaraan NWO, STW en FOM inhoudelijk en financieel hebben bijgedragen,

een blik werpen in de toekomst. tekst Margot custers en Sonja Knols foto’s Niels Vinck en Llowlab

Biddinghuizen: Zwetenschap

Het verhaal van Van Straalen maakt collegebanken zat, en stiekem mis ik wat los bij het publiek. Logisch ook, het toch wel. Het is leuk om naar Foto's boven en links: Nico van Straalen aangezien zijn onderzoek onze eigen iemand te luisteren die een ingewik- (links) en Erik Verlinde (rechts) spreken soort betreft. Bij de vegetariërs in de keld probleem echt aan je kan uit- Alhoewel er al jaren aan gewerkt wordt, ernaartoe zit vol met mensen die poot- 45 minuten voor een uitzinnig festival- Zondag 19 augustus, de laatste dag van tent ontstaat een licht gevoel van onge- leggen. Wiskunde is nooit mijn sterkste zijn computers nog steeds niet in staat jebaden. Waar je bij Lowlands Univer- publiek. Foto rechtsonder: Llowlab is het popfestival Lowlands 2012. Tussen mak als Van Straalen laat zien dat vak geweest, maar wellicht snap ik er om het handelsreizigersprobleem snel sity alleen mag luisteren, kom je hier in het drijvende wetenschapslaboratorium de podia met gillende gitaren, folkmu- schimmels nauw verwant zijn aan na vandaag iets meer van,’ zegt een van op te lossen. Schrijver roept dan ook op een omgekeerde wereld: alles is bedoeld van Lowlands. ziek en opzwepende dansnummers dieren, en dat je als overtuigd vegeta- de bezoekers. Wie op school nooit erg om mee te doen aan de wedstrijd van aan te zitten en mee te doen. De uitleg staat een tent waarin het regelmatig riër zou moeten overwegen om ook goed heeft opgelet bij wiskunde, moet het Clay Mathematics Institute, waarin bereikt alleen de dapperen die zich naar muisstil is. Een pedel roept het publiek paddenstoelen en kaas uit je menu te wel een tandje bij zetten. Schrijver je een miljoen dollar kunt winnen door voren dringen, want het is continu druk op om te gaan staan en de professor te schrappen. steekt van wal en introduceert al snel met een oplossing te komen. Dat dat in het paviljoen. Alle onderzoekers zijn ‘Biosolar Cells’. In dat programma Zverwelkomen: Nico van Straalen, hoog- Het publiek blijft tijdens de drie kwar- het handelsreizigersprobleem. Hij ver- een van de Lowlands-bezoekers gaat constant in gesprek met nieuwsgierige kijken wetenschappers naar nieuwe leraar Dierecologie en lid van het tier durende lezing aandachtig luiste- telt waarom je in een tijd dat handels- lukken lijkt niet waarschijnlijk, maar bezoekers. manieren om zonne-energie te gebrui- gebieds-bestuur van NWO Aard- en ren, al drijft iedereen van het zweet, en reizigers zijn vervangen door een paar praktische tips hebben de Overal zijn bezoekers bezig: knutselen ken en op te slaan. Levens-wetenschappen. nodigen de bassen van de buurtent uit internetwinkels nog altijd wilt kunnen meesten toch opgedaan. Zo was het met buckyballen, testen doen met labs- Hij staat op zijn gemak voor de grote, tot dansen. Na afloop roept de pedel uitrekenen wat de snelste route is langs weinigen ooit opgevallen dat het spoor- on-a-chip, kennismaken met kweek- Llowlab en Lowlands University: twee volgepakte tent achter een gigantisch het publiek opnieuw op om te gaan een x-aantal steden. Het spoorboekje boekje van de NS spiegelt op de lengte- vlees (helaas nog niks te proeven, maar keer state-of-the-artwetenschap, op katheder dat tevens dienst doet als pre- staan. Een enthousiast applaus met van de NS, de handigste manier om as van een klok: als je trein vertrekt om de eerste hamburger wordt dit najaar twee totaal verschillende manieren, sentatiescherm. Het publiek begroet hier en daar kreten en gefluit volgt. elektrische contacten aan te leggen op 10 minuten over het uur, zal de aan- verwacht) of leren hoe ze in 2025 hun tijdens hetzelfde popfestival. Troost hem enthousiast en hij steekt van wal. Het publiek verlaat druk met elkaar computerchips: dit soort problemen komsttijd van je trein terug op dat gsm kunnen opladen met hun buikvet voor degenen die geen kaartje wisten Meteen is duidelijk dat er geen conces- pratend de tent, vanuit de donkere gaat allemaal terug op diezelfde vraag. station 10 minuten voor het uur zijn. met behulp van een futuristische riem. te bemachtigen: op www.coolpolitics.nl sies worden gedaan aan het niveau. warmte naar buiten, waar de bran- FOM staat er met een opstelling waarin zijn alle colleges terug te vinden, en op Vakinhoudelijke begrippen worden uit- dende zon wacht. Drijvend lab mensen cyanobacteriën kunnen injecte- www.llowlab.nl is het lab in actie gelegd, maar zeker niet vermeden. Van De colleges zijn niet de enige weten- ren in zebravissen. Promovendus David terug te kijken. En dat zonder liters Straalen spreekt over de fylogenetische Tandje bij schappelijke elementen op Lowlands. Louwrier van de Universiteit Leiden te zweten, zoals de live bezoekers reconstructie van soorten: hoeveel ver- Wat later treedt Spinozawinnaar en Alles is bedoeld Aan de andere kant van het terrein legt uit wat het nut hiervan is. ‘Het doel deden. Meer informatie: schillen soorten genetisch van elkaar? wiskundige Lex Schrijver aan. De tent staat een in het water gebouwd pavil- is om de vissen uiteindelijk op zonlicht www.nwo.nl/lowlands << Hieronder valt de zoektocht naar het is iets leger dan eerder op de middag, om aan te zitten joen, Llowlab. Het initiatief van Jan te laten leven. Dat heet endosymbiose wezen van de mens op basis van geno- maar de stemming zit er goed in. Douwe Kroeske, Technologiestichting tussen de bacteriën en de vissen.’ De mics, de erfelijke informatie. Door het Waarom mensen in de tent aanwezig en mee te doen STW en Mojo Concerts gunt bezoekers bacteriën maken middels fotosynthese complete DNA van soorten met elkaar zijn, en niet lekker buiten op het gras een blik in de duurzame toekomst. van zonlicht voedingsstoffen voor te vergelijken, kun je de evolutie als het zijn gaan zitten? ‘Het is alweer een Naast STW zijn NWO en de KNAW de vis. Het experiment is ontworpen ware terugrekenen. tijdje geleden dat ik dagelijks in de hoofdpartners van het lab. De loopbrug binnen het onderzoeksprogramma

20 Hypothese september 2012 21 MAATSCHAPPIJ

Tien miljoen voor onderzoek naar sport

neer’, vertelt Marlies van de Meent van NWO-Geesteswetenschappen. ‘De ach- In 2013 gaat een nieuw vierjarig onderzoeksprogramma van tergrond is dat de sportsector zich snel start, gericht op uiteenlopende facetten van sport. De uit- ontwikkelt en dat bijvoorbeeld de over- voering ligt in handen van Technologiestichting STW, NWO- heid sportbeleid wil baseren op weten- Geesteswetenschappen en ZonMw; het initiatief is van het schappelijke kennis. Daarvoor is een ministerie van VWS en NOC*NSF in samenwerking met de goede onderzoeksinfrastructuur nodig, Stichting Innovatie Alliantie. Het programma past onder en meer kwalitatief hoogwaardig meer in de Kennisagenda Sport 2011-2016 en het Sectorplan onderzoek. Om daarvoor te zorgen, is Sportonderzoek en -onderwijs 2011-2016. dit nieuwe programma opgesteld.’ Onderzoekers hebben tot najaar 2012 In totaal is er bijna tien miljoen euro beschikbaar voor sportonder- de tijd om hun onderzoeksvoorstellen zoek op drie verschillende terreinen: in te dienen; vanaf 1 maart 2013 gaan 1 Presteren, gericht op het optimaliseren van (top)sportprestaties de eerste projecten van start. Op 2 juli en bevorderen van innovaties (getrokken door STW); 2012 vond de kick-offbijeenkomst 2 Meedoen, gericht op sportparticipatie, en de betekenis daar- plaats waar vertegenwoordigers uit de van voor de samenleving (getrokken door NWO-Geestesweten- sport, wetenschap, bedrijven, praktijk schappen); en beleid bij elkaar kwamen. Tijdens 3 Vitaal, gericht op het bevorderen van vitaliteit en gezondheid deze dag konden wetenschappers con- door sportief bewegen (getrokken door ZonMw). tacten leggen met collega’s van andere Definitieve voorstellen (op uitnodiging na een eerste selectieronde) instituten en van maatschappelijke moeten 27 november 2012 binnen zijn. instanties, om plannen te maken voor Vanaf 1 maart 2013 is bekend welke projecten gehonoreerd zijn. gezamenlijke onderzoeksprojecten, die Meer informatie: www.nwo.nl/sport Begin 2013 gaat er kunnen uitmonden in praktisch toepas- een nieuw onder- bare kennis.

zoeksprogramma Goede keuzes Zomerspelen is dit vooralsnog alleen in teren in sport. Daarmee kun je immers van start, geheel Sport in de ‘Wij zijn blij dat het sportonderzoek nu 2000 in Sydney gelukt. In Londen verschillende maatschappelijke proble- gewijd aan sport. een stevige impuls krijgt’, zegt Wouter behaalde de Nederlandse ploeg onlangs men tegelijk aanpakken. Hetzelfde geldt de Groot van NOC*NSF. Volgens hem de 13de plaats. Het bereiken van de voor de ouderenzorg: we weten het wel, Van supertechnisch sluit het programma goed aan bij de tweede doelstelling is wellicht nog lasti- maar het is belangrijk om met nader tot maatschappelijk twee doelstellingen van NOC*NSF: dat ger. Nu sport nog maar 65 procent van onderzoek aan te tonen dat fitte oude- en cultureel: weten- Nederland als topsportland wereldwijd de Nederlanders minstens één keer per ren minder vaak vallen en daardoor spotlights tot de top 10 gaat behoren, en dat drie- maand. misschien langer zelfstandig blijven.’ schap vergroot kwart van de Nederlanders minstens Maar hoe kan onderzoek die cijfers Niet alleen sportparticipatie, maar ook de kennis over sport één keer per maand gaat sporten. Tegen omhoog brengen? ‘Resultaten van topsport dient een maatschappelijk en helpt met die het bereiken van die eerste doelstelling onderzoek kunnen ons helpen om de belang, benadrukt NOC*NSF: de presta- schurkt Nederland al jaren aan. Tijdens goede maatregelen te nemen’, zegt De ties van ‘onze helden’ kunnen anderen kennis de sport de Winterspelen behoort Nederland Groot. ‘Vaak maken we nu keuzes enthousiast maken om ook aan sport te hopelijk vooruit. En vaak tot de eerste tien landen in het omdat we aannemen dat dingen op een gaan doen. En die prestaties kunnen dat is positief voor Het woord ‘sport’ brengt wetenschap- van zes jaar en ouder doet minstens medailleklassement, maar tijdens de bepaalde manier werken. Maar in som- bijvoorbeeld verbeteren door met pers uit allerlei disciplines samen. veertig weken per jaar aan sport. In mige gevallen kan het wellicht beter.’ In hightech-opnameapparatuur de afzet de samenleving. Fysiologen, voedingsdeskundigen, Nederland wordt er bijna tien miljard elk geval, zo benadrukt De Groot, heeft tijdens het zwemmen te filmen, of door bewegingswetenschappers, fysici, euro per jaar aan besteed. En dat sport het nieuwe onderzoeksprogramma als bewegingswetenschappers het optimale informatici, filosofen, psychologen: gezond is, weten we allemaal. eis meegekregen dat de resultaten van gebruik van de klapschaats te laten allemaal doen ze onderzoek naar Verbazingwekkend genoeg is er weinig het onderzoek hun meerwaarde moeten bepalen. aspecten van sport. Gaan mensen in wetenschappelijke basis voor het ‘Resultaten van bewijzen in de praktijk. ‘Sportwetenschap was tot nu toe een een groene omgeving meer sporten? Nederlandse sportbeleid. Tegen die ach- Goed onderzoek kan belangrijke maat- vrij beperkt wereldje’, besluit De Groot. Hoe meet je spierherstel? Welke effec- tergrond is er onlangs een nieuw multi- sportonderzoek schappelijke gevolgen hebben, bena- ‘Nu kunnen we het onderzoek zowel ten heeft een sportvereniging op de disciplinair onderzoeksprogramma drukt De Groot. ‘Als je kunt aantonen verbreden als naar een hoger niveau Hdirecte omgeving, bijvoorbeeld wat gelanceerd, onder de vleugels van kunnen ons hel- dat sportparticipatie de maatschappij tillen. NWO en ZonMw hebben de infra- betreft sociale cohesie? En hoe kunnen NWO-Geesteswetenschappen, ZonMw voordeel kan opleveren, bijvoorbeeld structuur en de expertise om de beste we de veiligheid in de sport verbeteren en Technologiestichting STW (zie pen om de goede omdat kinderen die sporten, beter pres- onderzoekers met het meest relevante en conflicten vermijden? kader). ‘Eind 2010 legden het ministerie maatregelen te teren op school en minder snel dik onderzoek te selecteren en bij elkaar te tekst Nienke Beintema Sport is een belangrijk maatschappelijk van VWS en NOC*NSF het idee voor een worden, dan kun je beargumenteren dat brengen.’ << foto Martijn Beekman / HH fenomeen. De helft van de Nederlanders sportonderzoeksprogramma bij NWO nemen’ je in deze tijden juist méér moet inves-

22 Hypothese september 2012 23 INTERNATIONAAL

‘Europa moet zich uit de crisis innoveren’

Nederlandse wetenschappers zijn bedreven in het bin- Goed tien jaar geleden stelden de EU-regerings- nenhalen van EU-onderzoeksgelden. Dat komt van leiders hun investeringsdoelstelling in onderzoek en wetenschappen vast op drie procent van het pas, want de economische crisis móeten we bedwin- bruto nationaal product (BNP). Nederland maakt gen door investeringen in de kenniseconomie. Dat is met 1,7 procent van zijn BNP dat daadwerkelijk althans de heilige overtuiging van Robert-Jan Smits, naar deze terreinen gaat, geen goede beurt. ‘Maar Nederland is wel onvoorstelbaar succesvol gebleken directeur-generaal Onderzoek en Innovatie van de bij het binnenhalen van geld uit het Zevende Kader- Europese Commissie. Een gesprek over Europese kan- programma (KP7). Als je er 1,2 miljard euro sen voor de Nederlandse wetenschap in tijden van insteekt en je er nu al, nog voor de laatste call, 1,7 innovatie. De hoge succesfactor van Nederlandse niet te verwachten, gezien alle bezuinigingen. miljard euro hebt uitgehaald, kun je niets anders kennisinstellingen en bedrijven houdt verband met Internationalisering is ook van belang met het oog financiële krapte. constateren.’ Het wordt nog mooier, verwacht goede voorstellen – 25,6 procent van alle aanvragen op de nieuwe EU-lidstaten, benadrukt Smits. Smits, op bezoek in het Haagse ‘Huis van Europa’ wordt toegekend – maar ook met slagvaardig optre- ‘Binnen KP7 is het een probleem dat er twaalf tekst Edo Beerda foto’s Europese Commissie en Shutterstock voor de presentatie van de laatste subsidieronde den. ‘Neem een instelling als de Technische nieuwe lidstaten zijn die bijna niks uit de pot halen’, van KP7. ‘Ik heb zitten rekenen en denk dat Universiteit Delft. Op Europese schaal een kleine vertelt hij. ‘Net als op economisch terrein is er ook Nederlandse onderzoeksinstellingen nog eens 400 universiteit, maar toch buitengewoon succesvol niemand gebaat bij grote verschillen op wetenschap- miljoen euro uit de laatste calls van dat Zevende doordat ze een duidelijke keuze heeft gemaakt en pelijk terrein binnen Europa.’ Voor Nederlandse Kaderpro-gramma kunnen halen.’ een goed apparaat heeft opgetuigd om zich universiteiten ligt hier wat hem betreft ook een taak. Europees te positioneren.’ Als het aan Smits ligt, ‘Ze kíjken vaak niet eens of in nieuwe lidstaten Succesfactor ontwikkelen alle Nederlandse kennisinstellingen excellente jonge onderzoekers zitten die ze kunnen De Nederlandse functionaris kijkt tevreden terug een internationaliseringsagenda richting 2020. Uit betrekken bij een onderzoek. Terwijl ze daar zelf op KP7 en heeft hooggespannen verwachtingen van Den Haag hoeven ze extra financiering momenteel ook belang bij hebben. En als die lidstaten >> De Europese Commissie verhoogt tussen 2014 en het vervolg, het Achtste Kaderprogramma dat de 2020 haar budget voor onderzoek en innovatie met naam Horizon 2020 draagt. De laatste calls voor 46 procent tot tenminste tachtig miljard euro. ‘Dat inzending van onderzoeksvoorstellen voor het toont wilskracht en een duidelijke boodschap: de Zevende Kaderprogramma zijn goed voor het groot- enige weg uit de economische crisis is via weten- ste bedrag dat ooit vrijkwam voor wetenschappelijk ‘Ik denk dat NWO en Europa schap en innovatie’, stelt Robert-Jan Smits. ‘Deze onderzoek in de EU. De waarde ervan bedraagt 8,1 Nederlandse onder- investeringen moeten de banengroei in Europa weer miljard euro, maar loopt op tot zo’n 10,8 miljard op gang helpen.’ Cijfers en tabellen die hij erbij euro als onder meer geld wordt meegerekend dat zoeksinstellingen nog NWO zet zich in voor goede afstemming tussen het Nederlandse en haalt, bewijzen het onweerlegbaar: landen die het niet-EU landen als matching bijdragen aan projec- het Europese onderzoeks- en innovatiebeleid, onder andere door de D NWO-thema’s (inclusief topsectoren) aan te laten sluiten bij de ‘grand diepst in de buidel tasten voor wetenschap en inno- ten waarin zij participeren. Goed nieuws dat eens 400 miljoen uit vatie, herstellen het snelst van de economische Nederland hier goed scoort, vooral omdat één crite- challenges’ van Europa. Zo draagt NWO actief bij aan KP7 door haar klappen. ‘Zweden, Finland en Duitsland plukken nu rium de doorslag geeft bij de toekenningen: weten- de laatste calls van participatie in Europese overleggen en netwerken. Ook neemt NWO de vruchten van kolossale investeringen in hun ken- schappelijke excellentie. ‘En dat blijft zo, we gaan deel aan de European Research Area (ERA). Doel van ERA is één markt niseconomie in het afgelopen decennium.’ Dat niet voor second best.’ het Zevende voor onderzoek en innovatie in Europa. Onderdeel van ERA zijn de investeren moet de EU dus ook gaan doen. En snel, Smits slaat het steeds eurokritischer Nederland er ERA-netten, waarvan NWO er een aantal coördineert. want vergeleken met de Verenigde Staten en Japan graag mee om de oren: terwijl ons land steen en Kaderprogramma Meer informatie: www.nwo.nl/internationaal investeert Europa veel te weinig in onderzoek, con- been klaagt over het ‘dure’ Europa, weet het juist kunnen halen’ stateert hij. veel geld te halen uit de pot voor wetenschap en

24 Hypothese september 2012 25 INTERNATIONAAL EVENEMENTEN

NWO-nieuws internationaal ‘De slimste geesten CWI in Bedrijf Op vrijdagmiddag 5 oktober 2012 organi- moeten hun neus Kennis op Zondag seert het NWO-instituut Centrum Wiskunde Tijdens het jaarlijkse, landelijke weten- & Informatica (CWI) op het Science Park kunnen volgen’ schapsfestival Oktober Kennismaand Amsterdam ‘CWI in Bedrijf 2012’. Tijdens organiseren NWO, KNAW, de Volkskrant dit netwerkevenement voor de topsectoren en het Museon ‘Kennis op Zondag’. Op Energie, Creatieve Industrie, Logistiek en zondagmiddag 7 oktober 2012 komen Life Sciences ontmoeten bedrijfsleven en dertien topwetenschappers naar het wetenschap elkaar. Haagse Museon. In korte lezingen laten Intelligente energienetwerken, integratie daarvan is het grote succesverhaal van zij het publiek kennismaken met actueel Academische van internet en tv, medicijnonderzoek met het lopende KP7. De ERC is dé bench- wetenschappelijk onderzoek. Dick Swaab Jaarprijs 2012 computersimulaties, proactieve planning mark geworden voor fundamenteel opent de middag met de lezing 'Wij zijn van ambulancecapaciteit: wiskunde en wetenschappelijk onderzoek.’ Meer geld ons brein: de ontwikkeling van ons karak- Op woensdag 24 oktober strijden drie informatica worden steeds belangrijker in komt er verder voor het Marie Curie- ter'. In de pauzes kunnen bezoekers in teams om de Academische Jaarprijs 2012: innovatieve toepassingen. programma, bedoeld voor internatio- informele sfeer de wetenschappers ont- 100.000 euro om wetenschappelijk onder- nale uitwisseling van onderzoekers. moeten en in discussie gaan of prangende zoek te vertalen naar een breed publiek. vragen stellen. De drie finalisten zijn: Private partijen - team Brouwer van Rijksuniversiteit meedoen gaat er ook meer geld naar systeem is veel te complex geworden.’ Sluit Nederland met het topsectoren- Groningen met ‘Love to know’; ven die landen. Bovendien bouwen we met Er komen veel minder audits en na een beleid – met zijn belastingvoordelen en o - team Scheepstra van Rijksuniversiteit nieuwe allianties een brug naar subsidieaanvraag moet het geld binnen eenvoudiger regels voor innovatieve enh Groningen met ‘Bevroren wildernis in Horizon 2020.’ De Europese Commissie honderd dagen op de rekening staan topbedrijven en hoogdravende doelstel- beweging. Over-levende Noordpool’; lanceert zelf nieuwe leerstoelen in ach- van de aanvrager, zodat een project ling (top 5 kenniseconomieën in 2020) - team Snik van Universiteit Leiden met terblijvende EU-landen, om excellente snel van start kan gaan. – voldoende aan bij de grote uitdagin- Voll van arie ‘iSPEX; meet fijnstof met je smartphone’. wetenschappers erheen te lokken en zo Betekent de meer praktijkgerichte gen van Horizon 2020? Smits: ‘Het is Team Brouwer wil een reizende tentoon- Sprekers zijn Alexander Rinnooy Kan het kennisniveau van die landen een aanpak van Horizon 2020 niet dat fun- een goede eerste stap. Hopelijk blijft M stratie stelling organiseren waarin alle facetten (voorzitter SER, voorzitter raad van com- Illu impuls te geven. ‘Want met talent trek damentele wetenschap een onderge- die dynamiek in stand nu het econo- van liefde en seks vanuit de wetenschap missarissen van De Nederlandsche Bank), je nieuw talent aan’, verduidelijkt schoven kindje wordt? Absoluut niet, misch minder gaat.’ Toch kan de Kaarten kosten 12,50 euro in de online worden belicht. Het Noordpoolgebied Carlo van de Weijer (Vice-President Smits. onderstreept Smits. ‘Fundamentele Nederlandse overheid volgens hem best voorverkoop en 15,00 euro aan de kassa. staat centraal in het voorstel van team Business Development Traffic Solutions wetenschap is essentieel voor het com- meer doen dan ze nu doet, ongeacht de De voorverkoop loopt tot en met don- Scheepstra: dat team wil de kennis van TomTom), Jacob de Vlieg (directeur Versimpelen petitieve vermogen van onze economische crisis. Den Haag stemt derdag 4 oktober 2012. Hierna zijn alleen het Noordpoolgebied overdragen aan een Netherlands eScience Center) en Peter Horizon 2020, dat alle EU-financiering industrieën. Als ik zeg dat excellente nationaal beleid volgens hem onvol- nog kaarten te koop aan de kassa van brede Nederlandse doelgroep met con- Molengraaf (voorzitter raad van bestuur voor onderzoek en innovatie tussen wetenschap een van de drie pijlers is doende af op Europees beleid en weet het Museon. Op de website zijn foto’s en crete beelden en verhalen. In het voorstel Alliander). 2014 en 2020 bundelt, moet zorgen onder Horizon 2020, bedoel ik dat er onvoldoende in te slagen private par- enkele video-impressies van eerdere van team Snik kan iedereen in Nederland Op de matchmaking-markt kunnen bedrij- voor een slimmer en groener Europa. wetenschappers op dat punt de agenda tijen te betrekken. ‘In Finland en edities te zien. Meer informatie: met een smartphone bijdragen aan het in ven zich voorstellen aan de onderzoekers Met dit programma mikt de Europese bepalen. De slimste geesten moeten Zweden wordt in sommige regio’s vier www.nwo.nl/kennisopzondag kaart brengen van fijnstof. van het instituut en hun bedrijfsvraagstuk- Commissie behalve op uitmuntende hun neus kunnen volgen.’ Paradoxaal procent van het BNP aan R&D besteed. De Academische Jaarprijs wordt dit jaar ken aan de wetenschappers voorleggen. wetenschap (€ 24,6 miljard) ook op een genoeg blijken de economisch meest Het bedrijfsleven speelt daar een forse voor de zevende keer uitgereikt. De Daarnaast presenteert het CWI toepas- blijvend leidende rol van de Europese waardevolle ontdekkingen vooral voort rol in. Dat gebeurt in Nederland nog Stichting Academische Jaarprijs is in 2005 singen van onderzoek in de topsectoren industrie (€ 17,9 miljard) en op aanpak te komen uit fundamenteel onderzoek. niet genoeg.’ Smits hoopt dat Nederland opgericht door NWO, KNAW en NRC Energie, Logistiek, Creatieve Industrie en van maatschappelijke vraagstukken Niet uit toegepast onderzoek op bij- in ieder geval zijn belofte waarmaakt Handelsblad. Meer informatie: Life Sciences. Meer informatie: (€ 31,7 miljard). Dat laatste betreft voorbeeld researchafdelingen van dat de Topconsortia in 2015 voor ten- www.academischejaarprijs.nl www.cwi.nl/inbedrijf2012 vooral vraagstukken op het gebied van bedrijven, vult hij aan. Om de competi- minste veertig procent worden gefinan- gezondheidszorg (vergrijzing) en voed- tie onder wetenschappers en vernieu- cierd door het bedrijfsleven. Pump your Career sel- en energiezekerheid. ‘We hebben, wers aan te wakkeren komt er meer Het is de bedoeling dat Horizon 2020 Op 11 oktober 2012 vindt in de Beurs van Colofon Het NWO-blad Hypothese verschijnt vier keer per jaar en wordt gratis toegezonden aan anders dan voorheen, het programma geld voor aanmoedigings- en innova- op 1 januari 2014 van start gaat. Smits: Berlage in Amsterdam de jaarlijkse talen- relaties van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). De weergegeven geschreven na anderhalf jaar overleg tieprijzen. ‘Als een directe stimulans, ‘Dat betekent dat we het tot in 2014 tendag voor vrouwelijke wetenschappers opinies komen voor rekening van de auteurs en geïnterviewden en worden niet per se gedeeld door NWO. met alle stakeholders: regeringen, lei- in plaats van subsidies. We willen het moeten doen met het geld dat nu vrij- plaats. Tijdens Pump your Career kunnen Hoofdredacteur a.i.: Sonja Knols, IngenieuΣe | Art direction en vormgeving: Corina van Riel, Amsterdam dende wetenschappers en eindgebrui- beste in mensen naar boven halen.’ komt bij de laatste call. Laat de vrouwelijke wetenschappers workshops Correctie: Ellen Janssen | Drukwerk: Roto Smeets GrafiServices, Utrecht | Beeld omslag: Harry Meijer kers. Daaruit kwam naar voren dat we Smits hoopt verder op een verdubbe- Nederlandse wetenschap dus goed volgen, kennismaken met rolmodellen, ISSN: 1381-5652 onderzoek beter moeten koppelen aan ling van het budget van de European gebruik maken van deze onderzoeks- informatie inwinnen over het aanvragen innovatie, maar ook dat we radicaal Research Council (ERC), de instelling ronde!’ << van subsidies en natuurlijk netwerken met Redactieadres: NWO Afdeling Voorlichting en Communicatie, Postbus 93138, 2509 AC Den Haag tel. +31 (0)70 344 07 13, e-mail: [email protected], www.nwo.nl / hypothese moeten versimpelen. We gaan de die topresearch ondersteunt als een elkaar. Meer informatie:

papierwinkel een halt toeroepen, het soort Europese NWO. ‘Oprichting www.nwo.nl/pumpyourcareer

26 Hypothese september 2012 27 UITGELICHT

Kennisdebat, een greep uit de tweets Op 3 september debatteerden meer dan 1600 deelnemers uit wetenschap, bedrijfsleven, overheid en politiek op Twitter in meer dan 6.000 tweets en 34.000 retweets over kennis en innovatie.

NWO zet in op de topsectoren, maar is en blijft er voor de volle Betrouwbare overheid is breedte van de wetenschap! essentieel voor een goed inves- Hans de groene Het mooie van fundamenteel teringsklimaat. Topsectoren nu onderzoek is dat je tijd en weer veranderen ondermijnt ruimte neemt. Om te vinden vertrouwen. Neelie Kroes wat je zoekt. En soms ook wat je niet zocht! Kees Verhoeven Er is meer dan economie. Ineke Sluiter zei het al: na 9/11 waren we plotseling erg blij met Islamweten- We hebben geen kolen, geen schappers. KNAW staal, geen stuwmeren. We TOPSPORT stimuleert moeten het hebben van onze breedtesport, en zonder kennis, inventiviteit, governance, breedtesport geen top- ingenieurs! sport, zo gaat het ook Wim van de Camp CDA bij innovatie en onderzoek. Sijbolt Noorda Meer nadruk op techniek. Moet van bedrijfsleven komen, overheid en onderwijs samen. We moeten een maakland blijven. Spreek liever over kennissamen- Ronald Plasterk leving in plaats van kenniseconomie: kennis is niet alleen nodig voor innovatie in industrie. Luc Rietveld NWO blijft zich sterk maken voor voldoende ruimte voor vrij onderzoek, ook buiten de topsectoren. NWO Nederland moet het hebben van hoogwaardige technologie. Daar liggen de kansen, in innovatie. André Kuipers

Meer informatie: www.twitterdebatkennisinnovatie.nl

28 Hypothese