VS En Counterinsurgency in Irak

Jaargang 178 nummer 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR

VS en counterinsurgency in Irak

■ Operaties in Afghanistan (II)

■ Amerikaanse seapower strategie MEDEDELING

Alle artikelen uit de Militaire Spectator op DVD

Ter gelegenheid van het 175-jarig bestaan van de Militaire Spectator zijn alle jaargangen van het militair-wetenschappelijk tijdschrift gedigitaliseerd. Alle artikelen, editorialen, boekrecensies en columns zijn bijeengebracht op zes DVD’s. De printbare PDF-bestanden op de DVD’s zijn te doorzoeken met tref- woorden. Bij de DVD’s hoort een boekje met zoektips. Lezers van de Militaire Spectator kunnen de DVD-box bestellen door 17,50 euro over te maken naar bankrekeningnummer 514338997 ten name van Militaire Spectator in Den Haag. Graag vermelden ‘bestelling DVD-box’ en uw naam, adres en postcode.

De Militaire Spectator is sinds 1832 het militair-wetenschappelijk tijdschrift voor en over de Nederlandse krijgsmacht. Het maakt relevante kennis, wetenschappelijke Jaargang 178 nummer 2 – 2009 inzichten, ontwikkelingen en praktijkervaringen toeganke- MILITAIRE lijk en slaat zo een brug tussen theorie en praktijk. SPECTATOR De Militaire Spectator stimuleert de gedachtevorming over onderwerpen die de krijgsmacht raken en draagt zodoende bij aan de ontwikkeling van de krijgswetenschap in de breedste zin van het woord. Op deze wijze geeft het tijdschrift inhoud aan zijn missie: het bijdragen aan de professionalisering van het defensie personeel en het ver- Zeeroverij I De Duitse bijdrage aan ISAF I Netwerktheorie in counter-insurgency hogen van het kennisniveau van overige geïnteresseerden. I De bacheloropleiding militaire bedrijfswetenschappen Daarmee bevordert de Militaire Spectator ook de dialoog tussen krijgsmacht, wetenschap en samenleving. Jaargang 178 nummer 6 – 2009 MILITAIRE

UITGAVE Koninklijke Vereniging ter Beoefening SPECTATOR van de Krijgswetenschap www.kvbk.nl [email protected]

Secretaris en ledenadministratie luitenant-kolonel Henk Sonius T 070 -318 6930 312 De Amerikaanse Cooperative Strategy for 21st Century E [email protected] Seapower Nederlandse Defensieacademie (NLDA) N.A. Woudstra Sectie MOW Ledenadministratie KVBK De nieuwe Amerikaanse seapower strategie impliceert meer werk Postbus 90002, 4800 PA Breda [email protected] voor de maritieme partners van de VS.

De Militaire Spectator wordt ook verstuurd op basis van rang/schaal. Adreswijzigingen doorgeven bij de eigen personeelsdienst. 323 De Verenigde Staten en COIN in Irak REDACTIE M.W.M. Kitzen brigade-generaal cav b.d. prof. em. J.M.J. Bosch (hoofdredacteur) Als gevolg van de ervaringen in Irak heeft het Pentagon irreguliere T 071 - 542 18 30 E [email protected] oorlogvoering een prominente plaats in haar beleid gegeven. kolonel cav drs. P.J.E.J. van den Aker luitenant-kolonel KLu S.M. Babusch bc kapitein ter zee P. van den Berg commodore KLu drs. G.M. Bergsma drs. P. Donker 340 Observaties rond operaties in Afghanistan (II) kolonel MJD dr. P.A.L. Ducheine drs. P.H. Kamphuis P.B. Soldaat e.a. kolonel KMar dr. J.A.J. Leijtens kolonel MPSD drs. F. Matser Een document dat staven en eenheden voorbereidt op de ISAF-missie brigade-generaal TS ir. R.G. Tieskens in Afghanistan benadrukt dat de operatie complexer is dan aanvankelijk luitenant-kolonel Marns drs. A.J.E. Wagemaker MA werd aangenomen. kapitein-luitenant ter zee mr. N.A. Woudstra

BUREAUREDACTIE mw. drs. A. Kool drs. F.J.C.M. van Nijnatten NIMH Postbus 90701 2509 LS Den Haag T 070 - 316 51 20 of 070 - 316 51 95 F 070 - 316 51 99 E [email protected]

LIDMAATSCHAP binnenland € 25,00 studenten € 17,50 buitenland € 30,00 En verder: OPMAAK EN DRUK Drukkerij Giethoorn Ten Brink Editoriaal 310 ISSN 0026-3869 Tegenwicht 350 Nadruk verboden Andere ogen 352 Coverfoto: Amerikaanse militairen Boeken 353 op patrouille in Oubaidy, Irak, 2009 (Foto: Stars and Stripes, B. Bloker) Summaries 309 EDITORIAAL

Dienend leiderschap?

e krijgsmacht heeft een traditie als het bagagedrager van de commissie-Staal tot ons Dgaat om leiderschap. Zowel in de praktijk kwam: sociaal leiderschap. In eerste instantie als in theorie werden en worden ideaaltypen viel dit nieuwe concept op rotsgrond. Het was vaak ontleend aan het krijgsbedrijf. Natuurlijk, in de ogen van velen ook een merkwaardig Alexander de Grote en Napoleon Bonaparte, begrip en leek een schoolvoorbeeld van een om maar een tweetal voorbeelden te noemen, pleonasme: leiderschap is altijd sociaal, het waren niet alleen krijgsman maar ook staats- heeft namelijk per definitie betrekking op het man. Maar hun grandeur ontlenen beiden aan samenwerken van mensen. De meest gehoorde hun prestaties op het slagveld. Leiderschap reactie kwam neer op ‘oude wijn in nieuwe toont zich namelijk vooral onder moeilijke zakken’, maar dat zou wat de commissie-Staal omstandigheden, wanneer alle franje wegvalt beoogde toch tekort doen. en leiders terugvallen op wie ze zijn. Het krijgsbedrijf brengt leiders, van alle rangen en stan- De commissie stelde vast dat de leidinggevenden den, in dit soort omstandigheden. binnen Defensie vooral sterk waren in instru- menteel leiderschap, binnen de krijgsmacht Dat was al zo bij strategen als Alexander en vooral bekend als taakgericht leiderschap. Napoleon, Patton en Rommel en dat is nog Leidinggevenden zouden meer aandacht moe- steeds zo heden ten dage bij onze tactische ten hebben voor het sociale en interpersoon- en operationele leiders in Uruzgan en elders. lijke en zouden dus meer mensgericht moeten De uitreiking van de Militaire Willems-Orde aan zijn. Sociaal leiderschap dus. Nadat de toen- kapitein Marco Kroon op 29 mei van dit jaar malige Commandant der Strijdkrachten zich onderstreept dit nog maar eens. Hoewel de haastte te verklaren dat hij het versterken van omstandigheden waaronder Kroon zich als sociaal leiderschap voortvarend ter hand zou leider letterlijk onderscheidde om begrijpelijke nemen, ontstond er korte tijd een soort vacuüm. redenen niet openbaar zijn, is het wel duidelijk uit wat hij tijdens interviews daarover losliet, Vervolgens ontrolde zich een bekend scenario: dat het niet alleen gaat om krachtig, fysiek er werd gesleuteld aan bestaande opleidingen leiderschap maar ook om ethisch leiderschap. en er volgde een uitgekiende communicatie- Op momenten dat er normvervaging dreigt, campagne. Dit alles had echter nauwelijks moet een leider het moreel kompas zijn voor effect. Defensiemedewerkers voelden zich niet diegenen die aan zijn leiding zijn toevertrouwd. aangesproken door wat op het eerste gezicht In feite dient de leider zijn mensen door het vooral een cosmetische wijziging leek van begeven van het goede (morele) voorbeeld. Niet staande inzichten. Wat was sociaal leiderschap alleen onder gevechtsomstandigheden, maar meer dan een variant op bekende concepten als onder alle omstandigheden waarbij een leider transformationeel leiderschap of, wat verder voor zijn mensen het verschil maakt. terug in de tijd, participatief leiderschap?

Dit beeld van de dienende leider past goed bij Langzamerhand wint het begrip sociaal leider- het ‘nieuwe’ leiderschapsconcept dat op de schap echter terrein. Dat is te danken aan een

310 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 steeds groter wordende groep defensiemede- Maar wat betekent het om servant leader te werkers die het begrip vanuit een innerlijke zijn? Dat betekent dat hij of zij voortdurend overtuiging in opleidingen en in de praktijk uit- zoekt naar zijn bijdrage aan de verdere ontwik- draagt. Daarnaast wordt een grote verscheiden- keling van mens, organisatie en maatschappij. heid aan initiatieven en programma’s uitgerold, Het betekent meer luisteren dan praten, daad- variërend van personal coaches tot de pilot per- werkelijk verbinding maken met medewerkers. soonsgebonden budgetten voor leidinggevenden, Het impliceert dat leiders het unieke in hun waarmee de leiders van Defensie zelf cursussen of opleidingen kunnen inkopen. Met deze initiatieven krijgt het begrip sociaal leiderschap De servant leader zoekt constant inhoud en gaat het niet meer om het label of de vorm. naar de verdere ontwikkeling van mens, De kern van sociaal leiderschap is dat niet organisatie en maatschappij de leider centraal staat, maar de medewerker en dat de leider zich dienstbaar opstelt naar de medewerker. Dat voelt misschien nog wel medewerkers zien en hen helpen en motiveren een beetje onwennig in een organisatie waarin om dat in te zetten binnen en buiten de defensie- power – in ieder geval op het eerste gezicht – organisatie. Maar het betekent dus ook dat dominanter is dan service. Toch hoeft dat geen de leiders van Defensie midden in de maat- beletsel te zijn om de belangrijkste principes schappij staan, zich bewust zijn van trends en van dienend leiderschap – servant leadership – sentimenten en zich daar een mening over te omarmen. vormen. Servant leaders nemen verantwoordelijkheid voor een toekomst die groter is dan Sterker nog, misschien moeten juist de leiders zijzelf en durven daarover aan de maatschappij van de krijgsmacht bij uitstek dienende leiders en aan de medewerkers verantwoording af te zijn. De militair kiest er immers voor om de leggen. maatschappij te dienen, doet dat zelfs in den vreemde en is bereid het allergrootste offer te Dienend leiderschap vraagt om een goed brengen. De leiders van de krijgsmacht moeten gevoel voor wat hier en nu echt belangrijk is hun talenten ten dienste stellen van de aan hen én het vermogen om dát te kunnen doen wat toevertrouwde militairen. Om het plat te zeg- daadkrachtig en duurzaam bijdraagt aan de gen: kiezen voor een leidinggevende functie bij toekomst van allen. Het soort leiderschap dat de krijgsmacht betekent kiezen voor dienen in Marco Kroon toonde op het moment dat plaats van verdienen. Het betekent het dienen het ertoe deed. Het soort leiderschap dat elke van de maatschappij en het dienen van zijn leider bij de krijgsmacht moet tonen als voor of haar militairen. Dat is in feite de kern van hem of haar dat moment daar is. ■ hetgeen waarop de militair zijn eed of belofte aflegt.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 311 WOUDSTRA

Policing the maritime commons will require substantially more capability than the United States or any individual nation can deliver. It will take a combination of national, international and private industry cooperation to provide the platforms, people and protocols necessary to secure the seas against the transnational threat.1

De Amerikaanse ‘Cooperative Strategy for 21st Century Seapower’

De Amerikaanse marinevloot is nog steeds de grootste ter wereld. Maar zelfs bij de Amerikanen dreigt er een discrepantie tussen taken en middelen. Tussen 2005 en 2007 is een nieuwe maritieme strategie ontwikkeld: de Cooperative Strategy for 21st Century Seapower. Hoe werd dat gedaan, wat is de kern en welke punten verdienen aandacht bij de verdere implementatie van deze strategie? En ten slotte: wat betekent deze strategie voor de noodzakelijke samenwerking met de bondgenoten?

KLTZ mr. N.A. Woudstra*

n de unipolaire wereld die ontstond na gereduceerd. Waar de VS onder president Ihet uiteenvallen van de Sovjet-Unie hadden Reagan met 600 schepen nog kon bogen op de Amerikaanse zeestrijdkrachten geen peer beheersing van de wereldzeeën, is de U.S. Navy competitor meer. Aan het einde van de vorige door het verzilveren van het vredesdividend eeuw kon geen enkele staat de VS uitdagen na de Koude Oorlog inmiddels gekrompen tot op zee. Ook nu nog is de Amerikaanse marine 275 schepen. veruit de grootste ter wereld: het totale tonnage van de U.S. Navy evenaart die van de volgende De uitdagingen en daaruit voortvloeiende taken zeventien marines, waarvan er overigens zijn zowel statelijk als niet-statelijk van aard. veertien toebehoren aan Amerikaanse bond- Enerzijds moet de VS de strategische balans genoten.2 Aan het tijdperk van Amerikaanse bewaren met opkomende landen als China hegemonie op de wereldzeeën lijkt echter een en India, maar ook met Rusland, dat dankzij einde te komen. De oorzaken hiervan zijn economische expansie weer belangrijker wordt afnemende capaciteiten tegenover toenemende in de internationale arena. Anderzijds vormen uitdagingen in het maritieme domein. De om- nieuwe terroristische, criminele en ecologische vang van de Amerikaanse oorlogsvloot is fors dreigingen een grotere uitdaging dan in de vorige eeuw. Het spreekt voor zich dat deze * De auteur was van 2005 tot 2008 Eerste Officier bij het Koninklijk Instituut voor de toenemende uitdagingen op zee ook meer Marine. Thans bereidt hij zich als promovendus voor op de functie van UHD maritieme taken met zich meebrengen. operaties bij de Faculteit Militaire Wetenschappen van de NLDA in Breda. 1 John G. Morgan, Jr. (Vice Adm USN) and Charles Martoglio (Capt. USN), ‘The 1000-Ship Er is een divergentie, een veiligheidswig, tussen Navy: Global Maritime Network’ in: U.S. Naval Institute Proceedings 131 (November 2005) blz. 15. maritieme taken en middelen. Strategische 2 Frank Hoffman, From Preponderance to Partnership: American Maritime Power in the 21st denkers in de U.S. Navy zijn zich daar al Century (Washington, D.C., Center for a New American Security, November 2008) blz. 3. geruime tijd van bewust. Zij hebben daar met

312 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN SEAPOWER STRATEGIE

realiteitszin op gereageerd met een nieuwe domein. Daarnaast hebben conferenties maritieme strategie, de Cooperative Strategy plaatsgevonden, zoals de 37th IFPA-Fletcher for 21st Century Seapower. Een sleutelwoord Conference on National Strategy and Power in in de nieuwe strategie is samenwerking. Door 2007, geheel gewijd aan de nieuwe maritieme samenwerking willen de Amerikanen de wig strategie. In oktober 2007 hebben de CNO en verkleinen. Dit raakt Amerika’s bondgenoten en dus ook Nederland direct. Hierin ligt het belang om kennis te nemen van het Ameri- kaanse militair-maritieme denken zoals dat is neergelegd in de nieuwe strategie. Dit artikel gaat in op de totstandkoming van de strategie, gevolgd door een inhoudelijke weergave en CHU J. NAVY, US ILLUSTRATIE eindigt met enkele observaties over de noodzaak tot samenwerken.

Totstandkoming nieuwe maritieme strategie VS De Amerikaanse Cooperative Strategy for 21st Century Seapower heeft een aantal nieuwe elementen in zich. Nieuw zijn het internationale karakter, de nauwe samenwerking tussen de Navy, de Marines en de Coast Guard en de integratie met andere nationale machtsmidde- len. De totstandkoming van de strategie is revo- lutionair te noemen. Internationale partners, De Amerikaanse marine werft met posters voor de nieuwe strategie professionals en burgers uit de hele Ameri- kaanse samenleving, maar ook diepgaand de commandanten van de Marines en de Coast wetenschappelijk onderzoek, analyse en Guard tijdens het achttiende International debat hebben bijgedragen aan deze strategie. Seapower Symposium het resultaat gepresen- Ondanks deze brede betrokkenheid is het resul- teerd voor vertegenwoordigers van 98 landen. taat zeer beknopt: het is een document van De strategie begint met een analyse van trends slechts vijftien pagina’s, inclusief afbeeldingen. en omgevingsfactoren.

De voormalige Chief of Naval Operations (CNO) Uitdagingen in de 21ste eeuw3 admiraal Michael Mullen gaf de eerste aanzet tot de nieuwe strategie. Dat deed hij tijdens De wereldeconomie is nauw verstrengeld. In de het tweejaarlijkse International Seapower laatste vier decennia is de handel over zee ver- Symposium in 2005. In de daarop volgende viervoudigd. Negentig procent van de wereld- twee jaar vonden in het land gesprekken plaats handel en tweederde van de olietoevoer gaan met burgers, academici en de zakenwereld, over zee. Zeewegen en havens vormen de bloeds- onder meer in Atlanta, Phoenix, Seattle en San omloop van het moderne distributiesysteem. Francisco. De deelnemers verwachtten van de De expansie van dit systeem heeft bijgedragen maritieme strijdkrachten dat zij sterk blijven, aan de welvaart van veel staten. De wedijver dat zij het land verdedigen en de inwoners om de natuurlijke bronnen en de schaarste die beschermen en dat zij samenwerken met uit deze expansie voortvloeien leiden mogelijk partners over de hele wereld. Dit laatste is uit- gewerkt in het Global Maritime Partnership, 3 De volgende paragrafen zijn een samenvatting van A Cooperative Strategy for 21st Century een informeel internationaal samenwerkings- Seapower. De integrale tekst is te vinden op http://www.navy.mil/maritime/Maritime verband voor veiligheid in het maritieme strategy.pdf.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 313 WOUDSTRA

tot een toename van claims van staten op de economische exploitatie van oceanen en zeeën, wat conflicten tot gevolg kan hebben. FOTO ANP, T. KOENE T. ANP, FOTO Technologie leidt tot snelle uitbreiding van de exploratie en exploitatie van natuurlijke bronnen. Klimaatverandering opent de arctische wateren, creëert nieuwe zeeroutes en ontsluit natuurlijke rijkdommen. Dit biedt kansen, maar kan eveneens oorzaak van conflict zijn. Globalisering beïnvloedt migratiestromen, gezondheid, onderwijs, cultuur en het beslech- ten van conflicten. Conflicten kenmerken zich steeds meer door een mix van traditionele en onconventionele tactieken, gedecentraliseerde planning en uitvoering en door niet-statelijke actoren die eenvoudige en geavanceerde technologie op innovatieve wijze aanwenden. Zwakke en corrupte regeringen, toenemende onvrede bij de have nots, religieus extremisme, etnisch nationalisme en veranderende demo- grafie zijn alle ingrediënten voor conflict. Zowel transnationale actoren zoals al-Qaida en regionale crises met zich meebrengen. Massa- schurkenstaten, met ongeëvenaarde toegang communicatie brengt het leed voor het voet- tot het wereldtoneel, kunnen chaos veroor- licht en benadeelde bevolkingsgroepen worden zaken om hun macht en invloed te vergroten. zich pijnlijk bewust van hun omstandigheden, die zij steeds minder zullen accepteren. Proliferatie van wapentechnologie en informa- Extremistische ideologieën zullen aantrekke- tie hebben staten en transnationale actoren de lijker worden voor kanslozen en degenen die mogelijkheid gegeven om de toegankelijkheid in wanhoop leven. Criminelen zullen sociale van zeewegen te betwisten, verantwoordelijk- instabiliteit uitbuiten. heid voor aanvallen te ontlopen en de publieke perceptie te manipuleren. Asymmetrisch Al deze omstandigheden leiden tot een onze- gebruik van technologie levert een scala aan kere toekomst en moeten de aanzet zijn tot bedreigingen voor de vrije wereld. Nog ver- nieuw denken over seapower. Geen enkele ontrustender is de hang naar nucleaire en staat beschikt over de middelen om te voorzien andere massavernietigingswapens van staten in veiligheid in het hele maritieme domein. en niet-statelijke opponenten. Aanvallen op Regeringen, non-gouvernementele organisaties, het financiële, juridische en informatiesysteem internationale organisaties en de private sector kunnen minstens zo desastreus zijn als aan- zullen steeds vaker de handen inéén moeten vallen met kinetische wapens. slaan om samenwerkingsverbanden in het leven te roepen, omdat zij er allemaal belang Veruit het grootste deel van de wereldbevolking bij hebben deze dreigingen het hoofd te bieden. leeft binnen enkele honderden kilometers van zee. Sociale instabiliteit in vaak overvolle steden Het maritiem-strategische concept kan tot ontwrichting leiden. Klimaatverandering kan het menselijk leed vergroten door catastro- De nieuwe Amerikaanse strategie bevestigt het fale stormen, verlies van landbouwgrond en gebruik van seapower om gebeurtenissen op overstromingen. Dit kan verlies aan levens, zee en op land te beïnvloeden. Het expeditio- ongewenste migratie, sociale instabiliteit en naire karakter en de beweeglijkheid van mari-

314 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN SEAPOWER STRATEGIE

wereldwijd te behartigen. Daar de Amerikaanse welvaart en veiligheid onlosmakelijk verbonden zijn met die van anderen, zullen de Ameri- kaanse maritieme strijdkrachten ingezet worden voor de bescherming en ondersteuning van het vreedzame mondiale systeem dat bestaat uit onderling afhankelijke netwerken van handel, financiën, informatie, recht, mensen en bestuur. Met hun wereldwijde inzetbaarheid, voortzettingsvermogen en inherente flexibiliteit hebben de maritieme strijdkrachten zes kern- taken of strategische vereisten. Waar spanningen hoog zijn of waar de VS zijn engagement voor veiligheid en stabiliteit wil tonen, zullen de maritieme eenheden zich kenmerken door Het garanderen van regionaal geconcentreerde, voorwaarts ingezette veilige handel over zee strijdkrachten met de escalatiedominantie om: blijft ook in de nieuwe Amerikaanse strategie 1. regionale conflicten te beperken; een speerpunt 2. te zorgen voor afschrikking ter voorkoming van oorlogen tussen grootmachten; tieme strijdkrachten geven de VS het asymme- 3. – indien afschrikking faalt – de oorlogen trische voordeel om de militaire footprint te van de VS te winnen als deel van een joint vergroten en te verkleinen in gebieden waar campagne. toegang tot land ontzegd wordt of beperkt is. Militairen permanent of voor lange tijd statio- In aanvulling daarop zullen op hun missie toe- neren in het buitenland heeft vaak onbedoelde gesneden maritieme strijdkrachten voortdurend economische, sociale of politieke repercussies. wereldwijd aanwezig zijn om: De zee is een enorm domein waarin vrij gema- noeuvreerd kan worden, waar de aanwezigheid 4. bij te dragen aan de verdediging-in-diepte van maritieme strijdkrachten kan worden aan- van het grondgebied; gepast naar gelang de omstandigheden vereisen, 5. de samenwerking met een toenemend aantal om flexibel om te kunnen gaan met escalatie, internationale partners te bevorderen en te deëscalatie en afschrikking van conflicten. onderhouden en 6. om ontwrichtingen en crises te voorkomen De snelheid, flexibiliteit, beweeglijkheid en of te beperken, voordat zij een mondiale modulaire opbouw van maritieme strijdkrachten impact hebben. geven Joint Force Commanders een scala aan opties om crises het hoofd te bieden. Daarnaast De implementatie van de strategie geven geallieerde maritieme operaties het krachtige signaal af aan mogelijke agressors Hoewel de maritieme strijdkrachten verschei- dat de VS bereid is met andere landen de collec- dene missies kennen, vormen de volgende zes tieve veiligheid en welvaart zeker te stellen. vaardigheden de kern van de seapower van de Allianties kunnen formeel van aard zijn, zoals VS. Zij weerspiegelen een toenemende nadruk de NAVO, maar ook informeel, zoals het Global op activiteiten die oorlog voorkómen en samen- Maritime Partnership.4 De seapower van de VS werking creëren. zal wereldwijd aanwezig zijn om het grondgebied en de inwoners te behoeden voor aan- 4 http://www.navy.mil/navydata/cno/mullen/DEFENSE_DAILY_25OCT06_Global_ vallen en om de Amerikaanse belangen Maritime_Partnership_Gaining_Steam_At_Home_And_With_International_Navies.pdf.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 315 WOUDSTRA

1. Voorwaartse aanwezigheid bases en strijdkrachten, materieel in de ruimte Maritieme strijdkrachten zullen voorwaarts in- en zeegaande strategische afschrikking tegen gezet worden, in het bijzonder in gebieden die potentiële vijanden. gevaar opleveren voor het eigen grondgebied. Voorwaartse aanwezigheid maakt eenheden 3. Sea control met de omgeving vertrouwd. Met inachtneming De vrijheid van opereren op zee stelt militaire van soevereiniteit van andere landen dragen lo- en politiële eenheden in staat gezamenlijk kale invloed en begrip bij aan effectieve reac- op te treden. Sea control vereist vaardigheden ties ten tijde van crises. Mochten vredesopera- in alle dimensies van het maritieme domein, ties uitmonden in oorlog, dan hebben de inclusief de (virtuele) ruimte. Daarnaast kent maritieme strijdkrachten reeds de operationele sea control verscheidene uitdagingen, waarvan omgevingskennis en ervaring ontwikkeld om conventionele en nucleaire onderzeeboten snel over te schakelen naar gevechtsoperaties. de voornaamste zijn. Tactieken om deze drei- Voorwaartse aanwezigheid maakt ook de be- gingen te neutraliseren zullen de volle aan- strijding van terrorisme mogelijk, zo ver moge- dacht houden. De VS zal niet toestaan dat zijn lijk van het eigen grondgebied. maritieme strijdkrachten vrijheid van handelen of toegang wordt ontzegd. Evenmin zal de VS 2. Afschrikking toelaten dat een tegenstander de mondiale Het voorkómen van oorlog is beter dan oorlog- logistieke keten zal onderbreken door blok- voering. Afschrikking van agressie staat in een kades van vitale zee- en handelsroutes. De VS mondiaal, regionaal en transnationaal kader en zal in staat zijn om lokaal sea control uit te bedient zich van conventionele, onconventio- oefenen, idealiter met coalitiepartners, maar nele en nucleaire middelen. Maritieme anti- alleen indien nodig. ballistic missile defense versterkt de afschrikking door een beschermingsparaplu voor de 4. Power projection voorwaartse ingezette eenheden en coalitie- De mogelijkheid om toegang te verkrijgen tot partners en zij draagt gelijktijdig bij aan de kusten en om gevechtskracht landinwaarts te bredere verdedigingsarchitectuur van de VS. projecteren en te handhaven vormt de basis De voorsprong in de ruimte, waar veel afhangt van een geloofwaardige slagkracht. Het strate- van de mogelijkheden om in netwerken te gische voordeel wordt gedragen door de om- opereren, moet beschermd en uitgebreid vang van de strijdkrachten, innovatieve tech- worden. De VS gebruikt vooruitgeschoven nologie, kennis van de mogelijkheden van de tegenstander, flexibele joint planning en de vaardigheid en inventiviteit van het personeel. De VS zal een robuuste sealift-capaciteit in stand houden om snel strijdkrachten te kunnen concentreren en ondersteunen en om joint en/of combined campagnes mogelijk te maken. FOTO US NAVY, B. FROMAL B. NAVY, US FOTO

5. Maritieme veiligheid Veiligheid op zee tot stand brengen en handhaven behoort tot de essentiële niet-oorlogs- taken. Deze omvatten de bestrijding van piraterij, terrorisme, proliferatie van wapens, drugstransporten en andere illegale activiteiten. De bestrijding van deze irreguliere en transnationale dreigingen dient ter verdediging van het eigen grondgebied, het vergroten van wereldwijde stabiliteit en stelt de vrijheid Voorwaartse inzet van de marine moet potentiële vijanden van de VS blijven afschrikken van de zee voor alle landen zeker. De maritieme

316 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN SEAPOWER STRATEGIE

strijdkrachten dwingen de naleving van natio- trainingteams, herstelbataljons, geneeskundige nale wetgeving en verdragen af. Zij voeren troepen, politiediensten en eenheden voor samen met marines en kustwachten rond de veiligheid en humanitaire assistentie. wereld politietaken uit en onderdrukken gezamenlijke dreigingen. Verdediging van het eigen grondgebied is het meest voor de hand liggende voorbeeld van 6. Humanitaire hulpverlening en rampen- de eis van meer integratie. Het is onvoldoende bestrijding om te spreken van verdediging van het eigen Op basis van relaties die zijn gesmeed in vredes- grondgebied waarbij de verantwoordelijkheden tijd zal de VS doorgaan met het verlichten van voor de Navy en de Coast Guard gescheiden het menselijk lijden als voorhoede van geza- worden door een ongedefinieerde geografische menlijke nationale en multinationale inspan- grens. De Sea Services zullen daarentegen ningen, zowel op een weloverwogen, proactieve overál samenwerken om de VS te verdedigen. wijze, als in reactie op rampen. Menselijk lijden De Coast Guard zal in staat moeten zijn om zet aan tot handelen en het expeditionaire duizenden mijlen uit de Amerikaanse kust te karakter van de maritieme strijdkrachten opereren als deel van een joint task force en brengt hen in de unieke positie om hulp te de Navy moet in staat zijn om onder de kust verlenen. De mogelijkheid om snel en met vol- het land te beveiligen en civiele autoriteiten te doende voortzettingsvermogen non-combatant ondersteunen. Integratie en interoperabiliteit evacuation operations uit te voeren is cruciaal zijn de sleutel tot succes voor deze activiteiten, om burgers uit een benarde situatie te kunnen in het bijzonder waar verschillende eenheden bevrijden als hun veiligheid in gevaar is. naadloos moeten samenwerken in defensie, beveiliging en humanitaire operaties. Prioriteiten bij de implementatie Uitgebreide samenwerking met de maritieme De implementatie van de strategie vereist dat strijdkrachten van andere landen vereist meer de drie Sea Services5 flexibiliteit en aanpassings- interoperabiliteit met multinationale partners vermogen tonen en hun inspanningen bunde- die verschillende technologische niveaus len bij het aangaan van nieuwe uitdagingen hebben. Het Global Maritime Partnership zal en kansen. Specifieke initiatieven ter onder- als katalysator dienen voor de toenemende steuning van de strategie moeten in de loop internationale interoperabiliteit op weg naar van de tijd gescreend en getest worden door gezamenlijke maritieme veiligheid. Om het experimenten, wargaming en voortdurende vereiste niveau van integratie en interoperabili- operationele ervaring, waarbij de leiding van teit te bereiken zullen de staven van de Sea de Sea Services eenduidige richtlijnen uitgeeft Services in verregaande mate hun inspan- en periodiek evalueert. ningen moeten coördineren om te voorzien in personeel, training en materieel. De comman- Verbetering van integratie en interoperabiliteit danten van de Sea Services zullen een centrale De toegenomen vraag naar op hun taak toe- rol spelen bij de organisatie en inzet van de gesneden operationele modules vereist een strijdkrachten. Hun rol omvat het expliciet meer geïntegreerde benadering van de inzet maken van commandolijnen en hoe hun van maritieme strijdkrachten. Mariniers zullen respectieve capaciteiten kunnen worden geïnte- hun amfibische karakter behouden, met een greerd op een innovatieve manier om aan deze verscheidenheid aan missies, zoals power eisen tegemoet te komen. Nauwe coördinatie projection. Maar zij zullen ook ingezet worden of zelfs integratie van maritieme componenten als detachementen aan boord van een breed kan nodig zijn om effectief te zijn. Op alle be- scala aan schepen voor het uitvoeren van velsniveaus moeten de Sea Services de integrale maritieme beveiligingstaken. Personeel van planning, uitvoering en evaluatie versterken. de drie Sea Services zal in verschillende samenstelling optreden als beveiligingsteams, mobiele 5 Sea Services is een verzamelnaam voor U.S. Navy, Marine Corps en Coast Guard.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 317 WOUDSTRA

Verbetering van de maritieme beeldopbouw alleen wordt gedeeld met de instanties waar- Om effectief te zijn moet er een groter commit- voor zij bedoeld is. ment komen om het maritieme omgevingsbe- wustzijn (Maritime Domain Awareness, MDA) te Het is onwaarschijnlijk dat tegenstanders een vergroten en om mogelijkheden en capaciteiten conventionele oorlog zullen wagen en voor van Intelligence, Surveillance and Reconnaissance zover zij de Amerikaanse maritieme strijd- (ISR) uit te breiden. Nieuwe samenwerkings- krachten openlijk kunnen uitdagen zullen zij verbanden met de mondiale koopvaardij en met hun plannen zeer waarschijnlijk vertrou- de maritieme strijdkrachten van deelnemende wen op verrassing en asymmetrische aanvallen, landen zullen de gevaarlijke anonimiteit van wat zij bereiken door stealth, misleiding of zeegaand transport van lading en personen ver- dubbelzinnigheid. De ISR-capaciteiten van de minderen. Grote stappen zijn reeds gezet in die VS moeten innovatieve manieren bevatten om richting en de National Strategy for Maritime door te dringen tot de planningsfase van tegen- Security (2005)6 heeft aan nationale instanties standers en hun capaciteiten en kwetsbaarheid te onderkennen ter ondersteuning van het volledige spectrum van militaire operaties. Tegen- standers moet de mogelijkheid ontzegd worden het initiatief te nemen tegen de voorwaarts ingezette eenheden van de VS. Leiders moeten US NAVY, E. WILLIAMS E. NAVY, US over informatie beschikken om agressie af te schrikken en escalatiemogelijkheden te kunnen overwegen, vooruitlopend op stappen van de tegenstander.

Opleiding en training van het personeel Gegeven de uiteenlopende aard van de strijdkrachten die de strategie moeten uitvoeren moet het personeel van de Sea Services goed voorbereid worden op toekomstige kansen en uitdagingen. Er ontstaat een verspreide strijd- macht onder gedecentraliseerd commando in Hoge officieren, zoals hier voormalig CNO Michael Mullen, gaan geregeld een wereld waarin informatie snel verandert. met de manschappen in discussie over de gevolgen van de nieuwe strategie Maritieme strijdkrachten zullen op een minder geconcentreerde manier opereren dan zij ge- een verdergaande samenwerking opgedragen wend waren en jonge leidinggevenden zullen ten faveure van doeltreffende MDA. Maritieme een hogere mate van bevoegdheden en verant- strijdkrachten zullen bijdragen aan verbeterd woordelijkheden krijgen om belangrijke onder- gezamenlijk gebruik van informatie, ter ver- delen van strategische missies uit te voeren. sterking van de mogelijkheden van de VS om Jong personeel zal veel meer moeten samen- dreigingen zo ver mogelijk buiten het eigen werken met een veel grotere variëteit aan Ame- grondgebied te neutraliseren. rikaanse en internationale partners en andere nationaliteiten dan hun voorgangers. De profes- Een kritieke factor om voordeel te kunnen sionele ontwikkeling en training van eenheden halen uit het toegenomen omgevingsbewust- moet overeenkomstig worden aangepast. zijn is de mogelijkheid om informatie door Opereren als geïntegreerd team vereist verbeterd robuuste beveiliging te beschermen tegen uit- wederzijds begrip van de mogelijkheden en lekken. Dit soort beveiliging zal het vertrouwen culturen van de respectieve diensten en instan- tussen partners versterken dat de informatie ties. Dit kan bereikt worden door uitgebreide uitwisseling van instructeurs en studenten door 6 http://www.dhs.gov/xlibrary/assets/HSPD13_MaritimeSecurityStrategy.pdf. training, opleiding en plaatsing van stafleden.

318 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN SEAPOWER STRATEGIE

Evenzo dient de VS, om met succes interna- beperkt. Het is onwaarschijnlijk dat zij een con- tionaal samen te werken, de regionale en cul- ventionele confrontatie zoeken met de VS in de turele expertise te verbeteren door training, Stille Oceaan. Hun streven om de Amerikanen opleiding en uitwisseling. Bovenal vereist de op afstand te houden zal veeleer asymmetrisch strategie nieuwe manieren van denken, zowel zijn, met onderzeeboot- en cyberoperaties.8 over het toerusten van individuele commandanten als het effect van verspreide operaties. De klassieke dreigingsperceptie tussen staten Dit soort operaties vereist gedeelde verantwoor- heeft als strategisch motief dus een kleinere rol delijkheden tussen de verschillende echelons gekregen dan in het verleden. Dat geldt niet van de bevelslijn, de gereedstellende Sea voor de toenemende en continu aanwezige Services die zorgen dat eenheden getraind en dreiging van zeeroverij, terrorisme, proliferatie geëquipeerd zijn en de regionale commandan- van wapens, drugstransporten en andere ille- ten die verantwoordelijk zijn voor het vast- gale activiteiten, meestal ondernomen door stellen van de juiste sterkte van de strijd- non-state actors. Het is overigens opmerkelijk krachten en hun gereedheidsgraad. dat de strategie deze dreigingen in één adem noemt en geen prioriteiten stelt in relatie tot de Tot zover de inhoudelijke weergave van de ernst ervan; van prioriteiten in de bestrijding strategie. is daardoor in het geheel geen sprake. Rear admiral William Pendley merkt hierover Verschuiving in het dreigingsbeeld terecht op dat radicale islamitische terroristische organisaties en de proliferatie van Hoewel de Cooperative Strategy onder de massavernietigingswapens de grootste dreiging regering-Bush tot stand is gekomen, hebben de vormen. De bestrijding ervan zou dan ook de opstellers geanticipeerd op de nieuwe politieke hoogste prioriteit moeten hebben. Zeeroverij, wind die is gaan waaien in Washington. Deel- drugstransporten en andere illegale activiteiten nemers aan de workshops en debatten hebben zijn van tweede orde en zouden daardoor een geconcludeerd dat leiders van staten rationeel lagere prioriteit kunnen krijgen.9 handelen en dat zij uiteindelijk allemaal baat hebben bij samenwerking en een stabiele Naast de dreigingen die voortkomen uit wereldorde. Dit geldt zelfs voor landen als menselijk handelen is er de dreiging door Noord-Korea en Iran, die Bush nog als ‘schurken- (natuur)rampen. Afgezien van de vraag of het staten’ bestempelde.7 De Cooperative Strategy aantal rampen is toegenomen is het effect vertoont daardoor een verschuiving van klas- ervan in elk geval groter geworden op de sieke vijandbeelden naar het zoeken van syner- wereldbevolking. Globalisering en wereldwijde gie tussen staten, wat aansluit bij het beleid bevolkingsgroei verergeren de dreiging en van de dit jaar aangetreden president Obama. effecten van humanitaire rampen zoals over- Illustratief is de indirecte benadering van China, stromingen en pandemieën. dat overigens niet expliciet wordt genoemd in de strategie. China moderniseert zijn vloot, Toename aantal taken heeft de afgelopen tien jaar dertig onderzeeboten aangeschaft en ontwikkelt lange-afstand De verschuiving van het dreigingsbeeld heeft rakettechnologie. Toch hebben de opstellers eveneens een verschuiving, maar ook een van de Cooperative Strategy zich niet laten toename van strategische taken tot gevolg. verleiden om de Chinese maritieme macht te De situatie ligt achter ons dat oorlogsvloten overdrijven of om China uitsluitend als poten- zich in vredestijd uitsluitend beperkten tot het tiële vijand te bestempelen. De strategie heeft Naval War College een genuanceerde benadering, die streeft 7 Robert C. Rubel, ‘The New Maritime Strategy. The Rest of the Story’ in: Review, Spring 2008, Vol. 61, No. 2., blz. 71. naar samenwerking, maar die rekening houdt 8 Frank Hoffman, From Preponderance to Partnership, blz. 9. met rivaliteit. De mogelijkheden van power 9 William T. Pendley, ‘The New Maritime Strategy. A lost Opportunity’, in Naval War College projection door de Chinezen blijven vooralsnog Review, Spring 2008, Vol. 61, No. 2, blz. 62.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 319 WOUDSTRA FOTO HOLLANDSE HOOGTE, J. WIJNANDS J. HOOGTE, HOLLANDSE FOTO

De Cooperative Strategy anticipeert ook op rampen in dichtbevolkte kustgebieden

beoefenen van scenario’s, hoog in het gewelds- treden ligt in de day-to-day business de nadruk spectrum, die zij in oorlogstijd in een inter- veel meer op policing the maritime commons, statelijk conflict moesten uitvechten. De nadruk zoals verwoord in het citaat boven dit artikel. ligt nu veel minder op high intensity warfare De bestrijding en voorkoming van zeeroverij, dan tijdens de Koude Oorlog, hoewel de Coope- illegale migratie, mensensmokkel, proliferatie rative Strategy militair optreden tegen staten van wapens, drugssmokkel, overbevissing, nog steeds een volledige plaats geeft. De VS zal illegale dumping van gifstoffen, aanslagen op escalatiedominantie willen behouden door state olieplatforms, windparken, onderzeese energie- of the art technologie en superieure wapen- en dataleidingen et cetera vragen een alomte- systemen. De VS heeft hierin wel concessies genwoordigheid van marines en kustwachten gedaan aan de kwantiteit, maar niet aan de en die kan alleen door internationale samen- kwaliteit en Navy en Marine Corps moeten nog werking worden bereikt. Geen enkele staat kan steeds alle militaire taken kunnen uitvoeren. deze politiële of constabulary-taken alléén aan.

De andere dreigingen, doorgaans van non-state Humanitaire rampen ten slotte vergen een snel actors, zijn prominenter aanwezig dan in de en flexibel reactievermogen ter ondersteuning vorige eeuw en moeilijk beheersbaar, maar van civiele autoriteiten. Aangezien de VS niet kunnen in het geval van terrorisme zeer meer overal ter wereld vooruitgeschoven een- verstrekkende gevolgen hebben. Dit zijn de heden kan posteren is samenwerking ook hier dreigingen die voor uitbreiding van het taken- noodzakelijk. pakket zorgen, meestal laag in het geweldsspectrum. Tegenwoordig is permanente aan- Noodzaak tot samenwerken wezigheid van schepen ter bestrijding en ter voorkoming van schadelijke activiteiten op zee De noodzaak tot samenwerken wordt ingegeven noodzakelijk geworden. Naast de vaardigheid door de eerder genoemde maritieme veilig- om hoog in het geweldsspectrum op te kunnen heidswig: toenemende taken tegenover afne-

320 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN SEAPOWER STRATEGIE

mende capaciteiten op zee. Maar er zijn nog zeerecht en de mogelijkheden om tot vervol- twee andere argumenten om nauwer samen te ging over te gaan. werken in de bestrijding en voorkoming van schadelijke activiteiten op en vanuit zee, die Een tweede bijkomend argument om interna- niet aan de orde komen in de Cooperative tionaal nauwer samen te werken betreft de Strategy. feitelijke samenstelling van de U.S. Navy en haar gebrekkige geschiktheid om zelf politie- In de eerste plaats zullen staten moeten samen- taken te verrichten. De huidige Amerikaanse werken op juridisch gebied. Het uitvoeren van vlootsamenstelling is nog steeds geïnspireerd politietaken in de volle zee vereist een juridi- door het gedachtegoed van de beroemde stra- sche basis, die vaak ontbreekt. Binnen de terri- teeg A.T. Mahan (1840-1914), de geestelijke vader toriale wateren is de rechtsmacht van staten van de stelling control of the sea… by naval even sterk als op land. Dat betekent dat staten supremacy means predominant influence in daar krachtig kunnen optreden tegen illegale the world.12 activiteiten, zoals bijvoorbeeld olielozingen De Amerikaanse marine is een echte blue water of clandestiene visserij. Buiten de territoriale navy met grote schepen, die primair geschikt wateren nemen rechtsmacht en belangen van zijn om het interstatelijk conflict aan te gaan staten echter af, tot in de volle zee, waar zij met een symmetrische opponent. Het is de nauwelijks jurisdictie hebben. Het leerstuk van vraag in hoeverre deze eenheden geschikt zijn het recht van de vrije zee van Hugo de Groot voor het uitvoeren van de politietaken zoals maakt dat de volle zee van iedereen is, of verwoord in de Cooperative Strategy. Deze zo men wil: van niemand.10 In de tijd van geschiktheid is twijfelachtig. Grote, zwaar De Groot had dit vrijwel alleen voordelen. bewapende eenheden zijn niet alleen te duur De vrijheid van navigatie was zo voor iedereen om politietaken uit te voeren, zij zijn waar- gewaarborgd en geen enkele staat kon de zeeën schijnlijk ook te kwetsbaar tegenover een claimen. Deze vrijheid heeft een keerzijde asymmetrische opponent. Rolwisseling tussen gekregen. In volle zee kunnen schadelijke acti- de Navy en de Coast Guard, die wel geschikt viteiten plaatsvinden zonder dat ertegen opge- is voor politietaken, blijft daardoor waarschijn- treden wordt, omdat er een juridisch vacuüm lijk wishful thinking. heerst en niemand daar verantwoordelijk is. Het huidige Zeerechtverdrag dat dateert van De Cooperative Strategy rept met geen woord 1982 biedt geen juridische basis voor het over hoe de Sea Services er uit zouden moeten bestrijden van tal van schadelijke activiteiten zien in de toekomst. De strategie bevat geen in volle zee. Schepen, dus ook schepen van vlootplan of force architecture. Vlootplannen be- malafide eigenaren, genieten daar vrijwel vol- staan uiteraard wel. De analist Frank Hoffman ledige immuniteit, afgezien van de verdenking heeft deze met elkaar vergeleken. Wat opvalt van een beperkt aantal illegale activiteiten is dat ‘Mahan’ waarschijnlijk door de politieke zoals zeeroverij en slavenhandel.11 Tal van lobby de overhand houdt. Ook in de toekomst schadelijke activiteiten zijn weliswaar ‘illegaal’ zal de U.S. Navy uit grote schepen bestaan. De in de nationale wetgeving van de meeste kust- huidige, kleinere mijnenbestrijdingsvaartuigen staten, maar kunnen in volle zee niet vervolgd zijn zelfs uit alle plannen weggeschreven, zodat worden omdat daar geen afdwingbare straf- die capaciteit geheel zal verdwijnen.13 Er is dus bepalingen bestaan in het internationale recht. een discrepantie tussen de voornemens in de Samenwerking tussen staten voor het uitvoeren Cooperative Strategy en de feitelijke samen- van politietaken in volle zee zal samen moeten stelling van de huidige en toekomstige Ameri- gaan met internationale strafwetgeving voor Mare Liberum de volle zee, zodat maritieme staten al dan niet 10 Hugo de Groot, (Leiden, 1609). 11 United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) III, 1982, art. 99 en 100. in coalitieverband kunnen optreden tegen alle 12 William E. Livezey, Mahan on Sea Power (Norman, University of Oklahoma Press, 1981) schadelijke activiteiten. Hier is een lange weg blz. 42. te gaan voor de ontwikkeling van toekomstig 13 Frank Hoffman, From Preponderance to Partnership, blz.19.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 321 WOUDSTRA FOTO AVDD, I. VRANCKEN I. AVDD, FOTO

De Amerikaanse Cooperative Strategy impliceert meer werk voor de maritieme bondgenoten

kaanse vloot. De U.S. Navy zal ook in de toe- niet-statelijke actoren afkomstig kunnen zijn. komst niet beschikken over relatief eenvoudige De Sea Services van de VS blijven ook in de eenheden om de asymmetrische taken te ver- nabije toekomst veruit de sterkste maritiem- vullen. Dit hiaat, laag in het geweldsspectrum, militaire macht ter wereld, waarvan de omvang zou door samenwerking met internationale weliswaar is afgenomen, maar die in het vol- partners kunnen worden opgevuld. ledige geweldsspectrum kan optreden. Het bewaren van het maritiem-strategisch evenwicht Gevolgen voor maritieme partners tussen grootmachten zal hierdoor geen groot van de VS gevaar lopen; ook gezien de robuuste vlootplannen zal de VS voorlopig niet openlijk uit- De VS zal niet overal ter wereld meer dominant gedaagd worden. Het risico voor de VS en zijn aanwezig zijn en opkomen voor het recht van bondgenoten schuilt vooral in een mogelijk de vrije zee, bijvoorbeeld door het Freedom of desastreuze asymmetrische dreiging, vooral Navigation programma. Zoals Captain Wayne van islamitisch extremisme. Maar ook het Hughes het kernachtig verwoordt: ‘The inten- ongecontroleerde en illegale gebruik van het tion... is to maintain sea services that can go mariene milieu, bijvoorbeeld door dumping anywhere at the call of the commander in chief van gifstoffen en overbevissing, kan tot but not be everywhere’.14 De mogelijkheid voor ongekende ecologische rampen leiden en staten om als free rider te kunnen profiteren vergt daadkrachtig optreden. Hiertegen van de Amerikaanse veiligheidsgaranties neemt vormen carrier battle groups en grote eenheden sterk af. Zonder internationale samenwerking geen panacee. Voortdurende surveillance en dreigt een verdere discrepantie te ontstaan adequaat optreden door een wereldwijd net- tussen verminderde capaciteiten en het toege- werk van maritieme politie zal deze dreigingen nomen aantal maritieme taken, op militair, kunnen weerstaan. Het is aan de Verenigde politieel, humanitair en ecologisch gebied. Naties te zorgen voor universeel maritiem De Cooperative Strategy impliceert méér werk juridisch kader voor aanhouding in volle zee voor maritieme partners van de VS, waarbij en vervolging van illegale activiteiten. dreigingen van zowel statelijke, maar vooral van Op basis daarvan zullen de kuststaten het brede spectrum aan maritieme veiligheidstaken 14 Captain Wayne P. Hughes, Jr., U.S. Navy (retired), ‘Implementing the Seapower Strategy’ gezamenlijk op zich moeten nemen. ■ in: Naval War College Review, Spring 2008, Vol. 61, No, 2, blz. 52.

322 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN COIN IN IRAK

Aanpassen of aanmodderen? De Amerikaanse omschakeling naar counterinsurgency in Irak

Het optreden in Irak en Afghanistan laat zien hoe lastig het is om een irreguliere tegenstander te bestrijden. Hoe werkten de erfenis van Vietnam en de ervaringen in Irak uit op het doctrinaire denken bij het Amerikaanse leger en de mariniers? Hoe kwamen achtereenvolgens een interim Field Manual in 2004 en de definitieve Field Manual in 2006 over counterinsurgency tot stand? Wat betekende dat alles voor de praktijk in Irak en elders en wat zijn de verwachtingen over de nieuwe benadering op termijn?

Drs. M.W.M. Kitzen*

rreguliere tegenstanders bepalen in belang- van de wijze van optreden vraagt. Daar waar Irijke mate de huidige Amerikaanse militaire de Amerikaanse strijdkrachten traditioneel campagnes in Irak en Afghanistan. Dit soort geoptimaliseerd zijn voor het uitvechten van opponenten kan vaak rekenen op steun van de een grootschalig interstatelijk conflict, moeten lokale bevolking en is daardoor in staat lang- ze zich nu aanpassen aan een vijand die op een durig effectief strijd te leveren. Daarbij gaan ze geheel andere wijze strijdt. Amerikaanse mili- grootschalige veldslagen met reguliere strijd- tairen hebben dan ook grote moeite met het krachten het liefst uit de weg. De tegenstander aanpassen van hun optreden aan dat van de gebruikt bij voorkeur tactieken die het moge- irreguliere vijand. Toch is er op dit terrein grote lijk maken een gevecht op zijn voorwaarden vooruitgang geboekt. Zo werd in december te voeren. De keuze om bijvoorbeeld een 2006 een nieuwe doctrine, de FM 3-24, gepubli- Improvised Explosive Device (IED) te gebruiken, ceerd, is de opleiding en training van Ameri- maakt het mogelijk soldaten of burgers te kaanse troepen gedeeltelijk aangepast en lijken doden zonder dat zo’n tegenstander zichzelf deze maatregelen ook in de praktijk hun vruch- blootstelt aan de superieure Amerikaanse ten af te werpen. Vooral in Irak, waar vanaf militaire macht. 2003 het zwaartepunt van de Amerikaanse militaire inspanning heeft gelegen, heeft zich De praktijk in Irak en Afghanistan laat zien dat een aanzienlijke verbetering van het optreden de Amerikaanse strijdkrachten grote moeite van de Amerikaanse troepen tegen irreguliere hebben met het verslaan van irreguliere tegen- tegenstanders gemanifesteerd.1 standers. De kern van dit probleem is dat de strijd tegen zo’n opponent een aanpassing Dit artikel richt zich op het aanpassingsproces dat de Amerikaanse strijdkrachten als gevolg * De auteur is werkzaam bij de sectie Militair Operationele Wetenschappen van de Facul- van de voortslepende oorlog in Irak hebben teit Militaire Wetenschappen van de Nederlandse Defensie Academie. Dit artikel is een doorlopen. Gezien de aard van het optreden bewerking van een bijdrage aan de landenstudie Verenigde Staten in het kader tegen irreguliere tegenstanders is het vooral . van het project ‘Verkenningen: Houvast voor de krijgsmacht van 2020’ van belang daarbij op de grondstrijdkrachten 1 Zie bijvoorbeeld: C. Malkasian, ‘Counterinsurgency in Iraq’ in: D. Marston and C. Malka- sian, Counterinsurgency in Modern Warfare (Oxford, Osprey Publishing, 2008); B. Burton van U.S. Army en U.S. Marine Corps te letten. and J. Nagl, ‘Learning as we go: the US Army adapts to counterinsurgency in Iraq, July Individuele eenheden van deze grondstrijd- 2004-December 2006’ in: Small Wars & Insurgencies, 19:3, (Londen, Routledge, 2008). krachten werden in Irak geconfronteerd met

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 323 KITZEN

nieuwe tactische problemen en gingen in eerste instantie zelf op zoek naar nieuwe Tactics, Techniques and Procedures (TTP’s) om deze problemen het hoofd te bieden.2 De kern van het aanpassingsproces is echter dat de hele organisatie zich aanpast aan de voor de operatie vereiste vorm van optreden. Daarvoor is het van belang een goede doctrine te publiceren die eenheid van opvatting over de wijze van optreden creëert.3 Het gaat er echter niet alleen om CLEMENTS C. DEFENSE, OF DEPARTMENT US FOTO deze doctrine te publiceren, maar vooral om die te implementeren. Vaak zit er een groot verschil tussen militaire doctrine en het daadwer- kelijke optreden van eenheden op de grond. Voorwaarde voor een correcte implementatie is dat het defensieapparaat ook is ingesteld op het aanpassen aan de doctrinair voorgeschreven veranderingen. Pas als de nieuwe wijze van optreden ook institutioneel gedragen en doorgevoerd wordt, kan er sprake zijn van een geslaagd aanpassingsproces.4 blijft. Om deze vraag te kunnen beantwoorden is het van belang eerst één van de wortels van Het is vooral de laatste stap die het verschil het probleem nader te beschouwen: waarom betekent tussen ad hoc incrementele aanpas- hebben de hedendaagse Amerikaanse strijd- singen of duurzame verandering die ook het krachten eigenlijk zo’n grote moeite met het vermogen om toekomstige campagnes tegen aanpassen aan irreguliere tegenstanders? irreguliere tegenstanders te voeren positief beïnvloedt. Door op chronologische wijze het De erfenis van Vietnam leerproces van de troepen in Irak en de daaraan gekoppelde doctrinaire ontwikkelingen te Traditioneel is de Amerikaanse krijgsmacht analyseren en vervolgens de institutionele geoptimaliseerd voor het uitvechten van een inbedding van het aanpassingsproces te conventionele oorlog met een andere staat. beschouwen zal worden onderzocht hoe de Daarbij staat de vernietiging van de militaire Amerikaanse krijgsmacht zich aan de ‘nieuwe’ macht van de tegenstander met massale vuur- uitdaging probeert aan te passen. Daarbij is kracht en technologie centraal in de American een essentiële vraag of de Amerikaanse aan- Way of War.5 Uiteraard heeft dit vergaande passingen als gevolg van de ervaringen in Irak invloed op het vermogen op te treden tegen van duurzame aard zijn of dat het in toekom- irreguliere tegenstanders. Counterinsurgency stige campagnes een kwestie van aanmodderen richt zich immers niet rechtstreeks op de vernietiging van de tegenstander, maar probeert 2 J.S. Corum, ‘Rethinking U.S. Army Counter-Insurgency Doctrine’ in: Contemporary Security door het winnen van de steun van de bevolking Policy, 28:1, (Londen, Routledge, 2007) blz. 131. de tegenstander op een indirecte wijze aan te 3 Dit is slechts één functie van militaire doctrines. Voor een compleet overzicht van doctrinaire functies zie: P.M. de Goede en M.J. de Weger, Blijvend buiten beeld? Doctrines pakken. Het idee achter deze tactiek is dat door over ondersteuning van civiele autoriteiten (Breda, Faculteit Militaire Wetenschappen, het wegvallen van de steun van de bevolking 2008) blz. 21-22. de tegenstander zijn voedingsbodem en schuil- 4 A. Long, Doctrine of Eternal Recurrence. The U.S. Military and Counterinsurgency Doctrine plaats ontzegd worden. Gevechtsacties of – in (Santa Monica, RAND, 2008) blz. 27; zie ook: D. Ucko, ‘Innovation or Inertia: The U.S. militair jargon – ‘kinetische’ acties spelen dus Military and the Learning of Counterinsurgency’ in: Orbis, Spring 2008 (Philadelphia, Foreign Policy Research Institute, 2008) blz. 292. slechts een beperkte rol in een counterinsur- 5 R.F. Weigley, The American Way of War. A History of United States Military Strategy and gency campagne. Sterker nog, het gaat er om Policy (New York, Macmillan, 1973) blz. xxii. de rol van geweld zoveel mogelijk te minima-

324 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN COIN IN IRAK

De Amerikaanse krijgsmacht is traditioneel uitgerust voor de vernietiging van een tegenstander met massale vuurkracht

opzichte van aanpassing.7 Deze starheid werd perfect verwoord door een anonieme hoge Amerikaanse officier in Saigon: ‘I’ll be damned if I permit the U.S. Army, its institutions, its doctrine, and its traditions, to be destroyed just to win this lousy war’.8 De Brit Robert Thompson, een van de grondleggers van counterinsurgency theorie, heeft in deze context ooit gezegd dat de Vietnamoorlog op ieder moment gewonnen had kunnen worden, maar niet door de Verenigde Staten.9

Beslissende gevechtskracht Vietnam bracht dus aan het licht dat de Ameri- kaanse krijgsmacht niet in staat was om zich liseren om bijvoorbeeld ongewenste neven- aan te passen aan oorlogvoering met een effecten onder de bevolking te voorkomen. irreguliere tegenstander. De les die de Ameri- Counterinsurgency draait voornamelijk kaanse strijdkrachten hieruit trokken was dat om politieke, economische of sociale ‘non- koste wat koste voorkomen moest worden dat kinetische’ acties die de bevolking een beter de troepen nogmaals bij een dergelijk conflict perspectief kunnen bieden.

De combinatie van de Amerikaanse wijze van De Vietnamoorlog toonde aan oorlogvoering en counterinsurgency leidde dat de Amerikaanse strijdkrachten gedurende de Vietnamoorlog tot wat Andrew Krepinevich ‘counterinsurgency American- zich niet konden aanpassen style’ heeft genoemd.6 Door massaal terug te aan een irreguliere tegenstander vallen op het gebruik van vuurkracht en technologie om de irreguliere tegenstander te verslaan vervreemdde het Amerikaanse leger de betrokken zouden raken. Op het strategische bevolking van zich. De bodycount was belang- vlak leidde dit tot de Weinberger (later Wein- rijker dan het winnen van de steun van de Viet- berger-Powell) Doctrine van 1984, die strikte namezen. Natuurlijk hebben de Amerikaanse voorwaarden stelt aan de inzet van Ameri- strijdkrachten tijdens de Vietnamoorlog wel kaanse soldaten. De U.S. Army omarmde met pogingen gedaan zich aan de tegenstander aan veel enthousiasme de voorwaarde van een te passen en nieuwe methodes te implemen- duidelijke behoefte aan beslissende gevechts- teren. Toch was de invloed van vernieuwende initiatieven als het Combined Action Program 6 A.F. Krepinevich Jr., The Army and Vietnam (Baltimore, Johns Hopkins University Press, van het Marine Corps en het Civil Operations 1986) blz. 194-214. and Revolutionary Development programma 7 Zie onder meer: J.A. Nagl, Learning to Eat Soup with a Knife. Counterinsurgency Lessons zeer beperkt. De voornaamste oorzaak lag from Malaya and Vietnam (Chicago, The University of Chicago Press, 2005) blz. 202-203 Modern Insurgencies and Counter-Insurgencies, Guerrillas and their daarin dat de cultuur van de Amerikaanse en I.F.W. Beckett, Opponents since 1750 (New York, Routledge, 2005) blz. 183-184. strijdkrachten het verslaan van de vijand door 8 B.M. Jenkins, The Unchangeable War (Santa Monica, RAND, 1970) blz. 3. een conventionele veldslag benadrukte. Hier- 9 T.R. Mockaitis, Iraq and the Challenge of Counterinsurgency (Westport, Praeger Security door heerste er een institutionele starheid ten International, 2008) blz. ix.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 325 KITZEN

kracht als richtlijn voor een eventuele inzet troepen en hun coalitiegenoten binnen 21 dagen in zogeheten Low Intensity Conflicts.10 Dit alles Irak bezetten. De omverwerping van een stand- had als consequentie dat het Amerikaanse beeld van Saddam Hussein in Bagdad op 9 april defensieapparaat zich nog meer op het voeren stond symbool voor het einde van het regime van het grootschalig conflict ging toespitsen. van de dictator. ‘Major combat operations in De overwinning op Irak tijdens Desert Storm Iraq have ended’, verkondigde president George in 1991, met behulp van massale vuurkracht W. Bush op 1 mei op het dek van het vliegdek- en technologisch geavanceerde middelen, schip USS Abraham Lincoln, met op de achter- toonde in de ogen van Amerikaanse soldaten grond een spandoek met de tekst ‘Mission de superioriteit van de Amerikaanse wijze van Accomplished’. Het was een snelle overwinning optreden aan. Ondanks de moeizame ervaringen geworden die ongekend was in de militaire geschiedenis. Binnen de westerse wereld was er veel lof over de wijze van optreden van de Amerikaanse troepen. Er werd zelfs gesproken van een New American Way of War, die zich kenmerkte door een ongekend effectief en humanitair optreden van de militairen.11 FOTO HOLLANDSE HOOGTE HOLLANDSE FOTO De kunst van het oorlogvoeren was door de Amerikaanse strijdkrachten met behulp van hun moderne technologie en vuurkracht op een hoger niveau gebracht. Het einde van het Saddam-regime betekende voor veel Irakezen echter het begin van nieuwe ellende, want er brak een lange periode van onzekerheid en geweld aan.

In de zomer van 2003 brak er in Irak een gewapende opstand uit. De kern van de opstandelingen vormden aanvankelijk soennieten, President Bush, hier tijdens zijn ontvangst op de USS Abraham Lincoln, gaf later toe een minderheid die onder Saddam de meeste dat hij verkeerde signalen had gestuurd macht bezat. Zij vreesden de Amerikaanse plannen voor een democratisch Irak, aangezien met peacekeeping in de jaren ’90 bleef reguliere dat zou betekenen dat de sjiietische meerder- oorlogvoering de Amerikaanse militaire cultuur heid de macht in handen zou krijgen. Eind bepalen. Aldus stonden de Amerikaanse strijd- maart 2004 werd een viertal Amerikaanse krachten in maart 2003 gereed om Irak binnen contractors vermoord in het soennitische ver- te vallen. De militairen waren optimaal voor- zetsbolwerk Fallujah. De Amerikaanse reactie bereid en vastberaden het Iraakse leger beslis- hierop was een grootschalig offensief om het send te verslaan met massale vuurkracht en verzet in de stad te breken. Dit vervreemde de de nieuwste technologieën. bevolking nog verder en leidde tot een grotere steun voor de opstandelingen vanuit de soen- Irak: aanpassen om te overleven nitische gemeenschap. Extremistische elementen van dit verzet vormden een groepering Operation Iraqi Freedom (OIF) barstte los op die zich in oktober 2004 onder leiding van 20 maart 2003 en leidde ertoe dat Amerikaanse Al-Zarqawi aan al-Qaida zou liëren.12

10 R.D. Downie, Learning from Conflict. The U.S. Military in Vietnam, El Salvador, and the Drug In april 2004 was ook het sjiietische Mahdi- War (Westport, Praeger, 1998) blz. 113. 11 M. Boot, ‘The New American Way of War’ in: Foreign Affairs, July/August 2003 (Washing- leger van geestelijk leider Moqtada Sadr in ton, D.C., Council on Foreign Relations, 2003) via www.foreignaffaires.com. opstand gekomen. Aanleiding was de sluiting 12 L. Napoleoni, Terreurlegende Al-Zarqawi (Amsterdam, Arbeiderspers, 2005) blz. 177. van een krant en de arrestatie van een onder-

326 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN COIN IN IRAK

commandant van Sadr op last van de Ameri- insurgency tijdens de conflicten in Maleisië en kaanse bestuurder van Irak, Paul Bremer III.13 Vietnam publiceerde, diende van september In 2005 polariseerden de tegenstellingen tussen 2003 tot en met september 2004 zelf als hoofd sjiieten en soennieten en begon Irak langzaam operatiën van een bataljon in Irak. Zijn voor- af te glijden naar een burgeroorlog. Van orde woord in de uitgave van Learning to Eat Soup was geen sprake meer en ook criminaliteit With a Knife van 2005 vertelt hoe Nagl zelf dit begon een grote bedreiging te vormen. leerproces heeft ervaren.19 Nagl omschrijft hoe Criminele bendes sloten gelegenheidcoalities met opstandelingen om daarmee ‘legitimiteit’ Amerikaanse militairen in Irak voor ontvoeringen, berovingen en afpersings- acties te verkrijgen.14 hadden geen enkele doctrine, training of andere voorbereiding voor Gecompliceerde situatie De ongeveer 150.000 Amerikaanse militairen het counterinsurgency optreden werden na de initiële bliksemactie geconfronteerd met een zeer gecompliceerde situatie.15 zijn tankbataljon binnen zestig dagen werd Soldaten opgeleid voor het verslaan van het klaargestoomd voor de missie in Irak. Het Iraakse leger kregen plotseling tot taak opstan- gros van de tanks bleef achter in de Verenigde delingen te bestrijden en verschillende elkaar Staten en de soldaten werden opgeleid om als bevechtende facties uit elkaar te houden. uitgestegen infanterie in kleine formaties op De planning en uitvoering van de stabilisatie- te treden. Hoewel de vorm van optreden operatie na de val van Saddam, oftewel OIF fase veranderde, bleef de essentie van het werk van IV, schoot volledig tekort. De soldaten moesten de soldaten hetzelfde: het vinden en vernieti- de ineffectieve Coalition Provisional Authority gen van de vijand. De taak van de militairen (CPA), bijgenaamd Can’t Provide Anything,16 bleef voornamelijk het leveren van veiligheid. ondersteunen bij de omvorming van Irak naar Het winnen van het vertrouwen van de bevol- een democratische staat. De strijdkrachten die king was van ondergeschikt belang. Als de in Irak waren ontplooid hadden echter geen soldaten de veiligheid van de bevolking zouden enkele doctrine, training of andere voorberei- kunnen garanderen, zou de steun van de bevol- ding voor het daarvoor noodzakelijke counter- king vanzelf volgen. Deze gedachtegang lag insurgency optreden.17 De Amerikaanse kolonel voor de hand, want counterinsurgency gaat Ralph Baker beschrijft hoe hij met zijn Brigade immers om het bieden van een aantrekkelijk Combat Team (BCT) in mei 2003 met dit pro- alternatief. Als de Amerikaanse troepen zouden bleem geconfronteerd werd: ‘The BCT’s training kunnen voorzien in een veilige en stabiele leef- up prior to deployment had focused on con- omgeving voor de Irakezen, zou de steun voor ventional mid-to-high-intensity combat, and de opstandelingen vanzelf afnemen. our battalion and brigade headquarters were still optimized to fight a conventional threat. 13 C. Malkasian, ‘Counterinsurgency in Iraq’, blz. 245. … Instead we found ourselves in the midst of 14 J. Baker and L.H. Hamilton (Co-Chairs) The Iraq Study Group Report (Washington, D.C., an insurgency, confronted by an elusive enemy U.S. Institute of Peace, 2006) blz. 11. force that wore no uniform and blended 15 Voor de volledigheid dient hier vermeld te worden dat in de beschrijving van de opstandelingen in Irak de Koerden buiten beschouwing zijn gelaten, omdat het in het seamlessly into the population’.18 noorden van Irak relatief rustig is gebleven. 16 De afkorting werd ook wel uitgelegd als Can’t Produce Anything, zie T.E. Ricks, Fiasco. Het werd al gauw duidelijk dat de Amerikaanse The American Military Adventure in Iraq (New York, Penguin Press, 2006) blz. 204-205; zie troepen zich wel moesten aanpassen om in ook L. Robinson, Tell Me How This Ends. General David Petraeus and The Search For A Way deze omgeving te overleven. Maar hoe is die Out Of Iraq (New York, Public Affairs, 2008) blz. 1. 17 B. Burton and J. Nagl, ‘Learning as we go’, blz. 303. aanpassing in Irak precies in zijn werk gegaan? 18 R.O. Baker, ‘Humint-Centric Operations: Developing Actionable Intelligence in the John Nagl, die in 2002 voor het eerst zijn werk Urban Counterinsurgency Environment’ in: Military Review, March-April 2007 (Fort Leaven- over het lerend vermogen van de Engelse en worth, CAC, 2007) blz. 13. Amerikaanse legers op het gebied van counter- 19 J.A. Nagl, Learning to Eat Soup with a Knife, blz. xi-xvii.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 327 KITZEN

Inlichtingen Het verkrijgen van inlichtingen was niet Het generen van veiligheid vraagt om kennis van mogelijk zonder steun van de bevolking zelf. de tegenstander en diens wijze van optreden. Zo kwam de Amerikaanse krijgsmacht erachter De behoefte aan adequate inlichtingen is één dat het toch van cruciaal belang was de militai- van de meest primaire vereisten voor effectief ren ook activiteiten te laten verrichten die er militair optreden. Dit geldt zeker voor counter- direct op gericht waren om die steun te verkrij- insurgency operaties waar militairen te maken gen. Ook werden militaire eenheden geconfron- hebben met een tegenstander die moeiteloos teerd met een steeds dringender behoefte aan op kan gaan in de bevolking. Om veiligheid te noodhulp en wederopbouw. Generaal-majoor leveren dienen bevolking en opstandelingen David Petraeus, de commandant van de 101ste juist gescheiden te worden. Dat vereist een luchtlandingsdivisie, overtuigde Paul Bremer, vergaand inzicht in de lokale samenleving. het hoofd van de CPA, hiervoor geld beschikbaar te stellen dat was buitgemaakt op Saddams De ontleding van de Iraakse samenleving met regime.22 Dit werd in juni 2003 geformaliseerd zijn tribale verbanden en etnische tegenstel- in het Commander’s Emergency Response Pro- lingen vormt zo een uitdaging voor de mili- gram (CERP). Het initiatief voorzag militaire taire inlichtingenfunctionarissen en staven. commandanten van een middel om de relaties De bevolking zelf is immers de belangrijkste met de bevolking te verbeteren door bijvoor- bron van inlichtingen. In tegenstelling tot het beeld infrastructuur te herstellen en banen te traditionele militaire optreden dient het inlich- creëren. In die eerste maanden werden er meer tingenproces primair gericht te zijn op human dan 11.000 projecten opgezet. In Bagdad zorgde intelligence (humint). Vanaf 2003 is dit opgepakt CERP voor tijdelijke banen (werkgelegenheid in door diverse eenheden op de grond. Militairen het kader van dit programma mocht maximaal kregen opdracht inlichtingen te vergaren en negentig dagen duren)23 en nutsvoorzieningen. te analyseren. Zo stuurden de eenheden van de Door het hele land werden ziekenhuizen her- 1st Armored Division, die in 2003 verantwoorde- opend en wegen herbouwd. In september 2003 lijk waren voor Bagdad, speciale patrouilles de was het einde van het budget echter al in zicht diverse wijken in om inlichtingen te verzame- en in november moest worden overgegaan len. Daarbij verschaften soldaten zich toegang op Amerikaanse financiële middelen.24 tot huizen door te doen alsof ze de watervoor- zieningen wilden inspecteren.20 Aanvankelijk CERP vormde een stap in de goede richting, leidden dit soort initiatieven ook tot excessen: maar toch slaagden de Amerikanen er niet sommige militairen mishandelden burgers in om de insurgency te beteugelen. Het pro- om inlichtingen te krijgen. Toch werd er grote gramma was te beperkt in omvang en ging vooruitgang geboekt. Soldaten werden steeds vooral uit van de behoefte zoals de lokale beter in het verwerven van inlichtingen militaire commandant die vaststelde. CERP met hulp van tolken en kennis van de lokale creëerde daarmee nog geen duurzame stabili- gewoontes. In 2004 leidden deze ervaringen teit voor de Iraakse bevolking. Het daadwerke- van diverse eenheden in het gebied tot de lijk winnen van de hearts and minds van de invoering van het trainingsprogramma Every Irakezen vroeg om een gesynchroniseerde Soldier Is a Sensor.21 aanpak door de diverse militaire eenheden en de civiele autoriteiten. Wat ontbrak was een 20 S.A. Hashim, Insurgency and Counter-Insurgency in Iraq (Ithaca, Cornell University Press, coherente counterinsurgency strategie. 2006) blz. 322. Tot nog toe zijn vooral de lagere niveaus van On Point II. Transition to the New Campaign 21 D.P. Wright and R.T. Reese, (Fort Leavenworth, militair optreden besproken. Dit ligt ook voor Combat Studies Institute Press, 2008) blz. 232. de hand, omdat de meeste ontwikkelingen in 22 L. Robinson, Tell Me How This Ends, blz. 69. 23 D. Kilcullen, ‘Anatomy of a Tribal Revolution’ in: Small Wars Journal, August 27, 2007, Irak bottom-up tot stand zijn gekomen. Tijdens via http://smallwarsjournal.com. de Vietnamoorlog bleken dergelijke initiatieven 24 M.S. Martins, ‘The Commander’s Emergency Response Program’ in: Joint Force Quarterly, echter vaak niet meer dan los zand, omdat ze Issue Thirty-Seven (Washington, D.C., National Defense University Press, 2005) blz. 48-50. geen deel werden van een groter geheel. De

328 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN COIN IN IRAK

Het was duidelijk dat er iets moest gebeu- ren, maar waar te beginnen?

FOTO US AIR FORCE, C. YOUNG C. FORCE, AIR US FOTO Iraqization

Casey was overtuigd van de noodzaak om in samenwerking met de nieuwe Iraakse regering een campagneplan op te stellen en uit te voeren. De rol van de Ameri- kaanse troepen zou daarbij voornamelijk zijn het Iraakse cen- Generaal David Petraeus (rechts) gold als één van de pleitbezorgers van CERP trale gezag te ondersteunen en de verant- CPA en de troepenmacht in Irak, Combined woordelijkheid voor de veiligheid over te dragen Joint Task Force-Seven (CJTF-7), vormden geen aan de Iraakse veiligheidsdiensten. De nieuwe eenheid. Daarnaast was er binnen de militaire commandant werd al snel op de proef gesteld commandostructuur ook geen eenheid van toen Moqtada Sadr in augustus 2004 weer in inspanning.25 De commandant van CJTF-7, opstand kwam. In overleg met Qasim Dawood, luitenant-generaal Ricardo Sanchez, verstrekte de nationale veiligheidsadviseur van de Iraakse geen enkele overkoepelende richtlijn en daar- premier Allawi, besloot Casey gedoseerd geweld door opereerden zijn ondercommandanten toe te passen in combinatie met politieke druk vooral naar eigen inzicht. Dit leidde tot grote op Sadr.30 De geestelijk leider koos eieren voor verschillen in de wijze van optreden. Sommige zijn geld en besloot samen te werken met de eenheden pasten zich succesvol aan en ontwik- regering. Dit ging gepaard met verdere financie- kelden nieuwe tactieken en een adequaat ring van de opbouw in het sjiietische zuiden. inlichtingensysteem. De mariniers herintro- Vervolgens werden de hardnekkige strijders die duceerden zelfs het Combined Action Program, het verzet niet wilden opgeven door Ameri- zij het zonder succes.26 Andere eenheden ble- kaanse troepen uitgeschakeld. De gezamenlijke ven vooral de nadruk leggen op het bestrijden aanpak bleek succesvol te zijn en werd eind van de vijand met de bekende vuurkracht en 2004 ook gebruikt om het soennitische verzets- technologie. Er ontstond wel een bewustzijn bolwerk Fallujah na een gedegen voorbereiding dat de oorlog in Irak een nieuwe eenduidige te zuiveren en weer op te bouwen. aanpak nodig had, maar de Amerikanen slaagden er niet in dit om te zetten naar doctrine en Interim counterinsurgency doctrine de nodige training om zo’n benadering daad- De nieuwe aanpak was onder meer ingegeven werkelijk effect te laten sorteren op de grond.27 door een negental hoogopgeleide (voormalige) Generaal Sanchez, die inmiddels al vergeleken wordt met William Westmoreland,28 werd in 25 B. Burton and J. Nagl, ‘Learning as we go’, blz. 304. de zomer van 2004 opgevolgd door een nieuwe 26 C. Malkasian, ‘Counterinsurgency in Iraq’, blz. 247. Operation Iraqi Freedom Phase 4. The Watershed the US Army still commandant, generaal George Casey.29 De CPA 27 N.R.F. Aylwin-Foster, needs to recognise? (Shrivenham, Royal College of Defence Studies, 2005) blz. 29. werd in dezelfde tijd opgeheven en de Irakezen 28 Westmoreland was de Amerikaanse commandant in Vietnam van 1964 tot en met 1968. kregen op 28 juni weer zelf de macht in handen. 29 T.E. Ricks, Fiasco, blz. 392. Irak gleed inmiddels verder naar de afgrond. 30 C. Malkasian, ‘Counterinsurgency in Iraq’, blz. 248.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 329 KITZEN

Amerikaanse officieren, bijgenaamd de Doctors civiele onlusten. De FMI 3-07.22 was daarmee Without Orders.31 Door op hun advies lering te misschien meer een tactische handleiding dan trekken uit conflicten uit het verleden en de een conceptueel raamwerk, maar toch plaatste toestand in Irak grondig te analyseren, transfor- het document het Amerikaanse optreden duide- meerde de Amerikaanse aanpak langzaam naar lijk binnen een kader: ‘Army forces help H(ost) een uniforme strategie. Belangrijkste uitgangs- N(ation) police, paramilitary, and military for- punt was dat de Irakezen het uiteindelijk ces perform counterinsurgency, area security, vooral zelf moesten doen. De Amerikanen or local security operations. They advise and moesten een begin maken door de voornaamste assist in finding, dispersing, capturing, and verzetshaarden te ruimen (clear), zodat ver- destroying the insurgent force. Army forces volgens de Irakezen – met Amerikaanse hulp emphasize the training of HN national, state, weliswaar – die gebieden konden behouden and local forces to perform essential defense (hold) en opbouwen (build). Hierbij was vanaf functions’.33 Ook de FMI 3-07.22 bevestigde het begin ook een centrale rol weggelegd voor dus de centrale rol van de Iraakse regering en de Iraakse veiligheidsdiensten. Door de Irakezen veiligheidsinstanties. Maar hoe verliep deze verantwoordelijk te maken voor hun eigen aanpak van Iraqization in de praktijk? veiligheid zou worden voorkomen dat de bevolking de Amerikaanse strijdkrachten als Na het succes in 2004 zette Casey zijn aanpak bezettingsmacht ging zien. Om de nieuwe aan- voort. Maar waar de Amerikanen traditioneel pak krachtig te kunnen doorvoeren volgden er de nadruk leggen op het gebruik van massaal tal van maatregelen op het gebied van opleiding militair geweld leek het wel of Casey het en training. Maar het belangrijkst was toch geweldgebruik door de Amerikanen zoveel wel dat er op 1 oktober 2004 een eenduidige mogelijk wilde beperken.34 Nu is het zo dat richtlijn voor het Amerikaanse optreden conventionele gevechtskracht slechts beperkt kwam door de publicatie van de interim counter- bruikbaar is in counterinsurgency operaties, insurgency doctrine, de Field Manual Interim maar het uitschakelen van opstandelingen (FMI) 3-07.22.32 is eenvoudigweg niet mogelijk zonder het gebruik van gedoseerd geweld. Het campagne- FMI 3-07.22 besteedde uitgebreid aandacht aan plan voorzag dat dit een taak was voor de de achtergronden en principes van zowel insur- Iraakse veiligheidstroepen. Deze troepen waren gency als counterinsurgency, maar had vooral hier echter nog niet klaar voor. Corruptie en als oogmerk commandanten in het operatie- incompetentie leken de ‘pijlers’ waarop het gebied te voorzien van de juiste TTP’s om nieuwe Iraakse veiligheidsapparaat was counterinsurgency operaties te kunnen uit- gebouwd. In plaats van positie te kiezen boven voeren. De doctrine behandelde daartoe zaken de verschillende lokale partijen in het conflict, als bevelvoering, de wijze waarop opstande- werden soldaten en politieagenten vaak gezien lingen met gebruik van geweld bestreden moe- als deel van het conflict. Vooral in de ogen van ten worden, civiel-militaire samenwerking, de Turkmeense en soennitische minderheden inlichtingen, informatie-operaties, psycholo- waren de Iraakse veiligheidstroepen niet meer gische operaties, het gebruik van militaire dan veredelde etnisch-Koerdische of sjiietische politie, medische zorg en het bestrijden van milities.35 Daar waar gezamenlijke operaties succesvol waren, voerden Amerikaanse mili-

31 T.E. Ricks, Fiasco, blz. 393. tairen een strakke regie over Iraakse veilig- 32 De Field Manual 3-07, Stability Operations and Support Operations van februari 2003 om- heidstroepen. In september 2005 zuiverde schreef stabilisatie-operaties en ging daarbij summier in op counterinsurgency. Er werd bijvoorbeeld een gezamenlijke macht van 3000 voorlopig voor gekozen de nieuwe doctrine aan de FM 3-07 te koppelen, die omschreef Amerikaanse militairen en 5500 Iraakse soldaten counterinsurgency immers als een stabiliteitsoperatie. en agenten het extremistische bolwerk Tall 33 Department of the Army, Field Manual Interim 3-07.22 (Washington, D.C., Department of the Army, 2004) blz. 2-3. Afar van opstandelingen. De Irakezen bleven 34 B. Burton and J. Nagl, ‘Learning as we go’, blz. 305. daarbij onder strakke controle van de Amerika- 35 S.A. Hashim, Insurgency and Counter-Insurgency in Iraq, blz. 378. nen, die tijdens deze operaties overigens toon-

330 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN COIN IN IRAK

den hun counterinsurgency skills and drills aanzienlijk te hebben verbeterd. De verantwoordelijkheden waren dusdanig verdeeld dat een Amerikaanse bataljonscommandant het bevel voerde over meer soldaten dan er nor- maal in een brigade zitten en dat zijn kapiteins FOTO US ARMY, B. LEHNHARDT B. ARMY, US FOTO leiding gaven aan het equivalent van een bataljon.36

Counterinsurgency Academy De Amerikaanse strijdkrachten in Irak pasten zich onder Casey wel degelijk aan aan het conflict dat ze moesten uitvechten. In overleg met de civiele autoriteiten (Iraakse regering) stelden de Amerikanen een heus campagneplan op en besteedden zij ook veel aandacht aan de juiste voorbereiding en training voor counterinsurgency optreden. Er werd zelfs een Counter- insurgency Academy voor commandanten opgericht in Irak. Deze moest verzekeren dat Amerikaanse militairen winnen inlichtingen in bij ondernemers in Bagdad de verschillen in de wijze van optreden tussen de eenheden beperkt bleven. Overigens is het Iraakse veiligheidstroepen hadden in de Ameri- zeer opmerkelijk dat er voor een dergelijke kaanse strategie. De Amerikanen probeerden cursus in de Verenigde Staten weinig steun onder Casey zo snel mogelijk hun militaire was, het initiatief moest uit het veld komen verantwoordelijkheden over te dragen aan een (Casey schijnt daarover te hebben gezegd: veiligheidsapparaat dat hier absoluut nog niet ‘Screw it, I’m doing it here’.).37 Ook het State klaar voor was. In plaats van boven de partijen Department droeg haar steentje bij aan de ver- te staan, waren Iraakse agenten of soldaten vaak nieuwde aanpak door eind 2005 het Provincial deel van lokale etnische of sectarische conflic- Reconstruction Team (PRT) concept uit Afghani- ten. Gedurende 2006 zette de polarisatie van de stan te implementeren in Irak. Op die manier Iraakse samenleving verder door en laaide het werden diplomaten en ontwikkelingswerkers geweld verder op. Het land verkeerde in een van USAID directer betrokken bij de inspan- burgeroorlog. De strategie en de rol van de ningen om de Irakezen een veilige en stabiele Iraakse veiligheidsdiensten moesten herover- omgeving te bezorgen. wogen worden. Het werd tijd om te schakelen naar een counterinsurgency strategie met een Al waren er dus de nodige veranderingen, toch centrale rol voor de Amerikaanse strijdkrachten. bleef het effect uit. Het verschil tussen diverse Amerikaanse eenheden werd weliswaar minder, The surge: counterinsurgency maar toch bleven sommige eenheden vooral in theorie en praktijk gefocust op hun traditionele militaire taak. Zo waren er nog steeds eenheden die met een grote Op 10 januari 2007 kondigde president Bush gemechaniseerde of luchtmobiele operatie een een nieuwe strategie aan voor de oorlog in Irak. gebied zuiverden, maar niet in staat waren In plaats van de Amerikaanse troepen geleide- dat gebied ook in handen te houden. Soms leidde dit zelfs tot excessen zoals de moord op 36 R.A. Herrera, The brave Rifles at Tall ‘Afar. The Third Armored Cavalry Regiment and Expeditionary Counterinsurgency 24 burgers door mariniers bij Haditha.38 Maar (Fort Leavenworth, United States Army Combat Studies Institute, 2006) blz. 26-27. de belangrijkste oorzaak voor het uitblijven 37 T.E. Ricks, ‘U.S. Counterinsurgency Academy Giving Officers a New Mind-Set’ in: Washing- van effect lag in het overgrote aandeel dat de ton Post, 21 februari 2006. nauwelijks getrainde en niet altijd betrouwbare 38 C. Malkasian, ‘Counterinsurgency in Iraq’, blz. 253.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 331 KITZEN

lijk terug te trekken zou de troepenmacht juist Uitgebreide discussie eerst uitgebreid moeten worden om de Iraakse FM 3-24 Counterinsurgency betekende voor de bevolking daadwerkelijk duurzame veiligheid landmacht dat zij weer voor het eerst in twintig te kunnen bieden. Dan pas zou er een situatie jaar over een nieuwe counterinsurgency doc- ontstaan waarin wederopbouw kon plaatsvin- trine kon beschikken. Voor de USMC was het den. Lag de nadruk wat betreft veiligheid eerst zelfs al 25 jaar geleden dat voor het laatst een bij de Irakezen, nu zouden de Amerikanen het doctrinaire publicatie over counterinsurgency vooral zelf doen en de verantwoordelijkheid uitkwam.40 De FMI 3-07.22 was slechts een pas overdragen als de Irakezen er klaar voor interimoplossing en de situatie op de grond in waren. Irak toonde dat er behoefte was aan een grondige doctrinaire richtlijn voor het optreden. De Amerikaanse troepenmacht van 140.000 De totstandkoming van de FM 3-24 had alle man werd per direct versterkt met meer dan kenmerken van een academische exercitie. 20.000 militairen. Ook kreeg de missie in Irak De auteurs, geleid door de reeds genoemde extra civiele capaciteit. Deze strategie werd John Nagl en militair historicus Conrad Crane al snel bekend als ‘the surge’ en zou worden (verbonden aan het Army War College), stelden geleid door generaal David Petraeus, hiervoor een eerste versie op die in februari 2006 uit- al genoemd als divisiecommandant. Toen gebreid bediscussieerd werd tijdens een twee- Petraeus op 10 februari 2007 het commando daags seminar met militairen, academici, diplo- van Casey overnam had hij al twee ‘tours’ in maten, hulpverleners, mensenrechtenactivisten Irak gediend (als divisiecommandant en com- en zelfs journalisten. Voor militairen is counter- mandant van het Multi-National Security insurgency een campagnethema dat raakvlak- Transition Command-Iraq). Die ervaringen ken heeft met al deze expertises en dat ook hadden hem het inzicht gegeven dat de Ameri- gepland en uitgevoerd moet worden in nauwe kaanse krijgsmacht zich moest aanpassen aan samenwerking met civiele instanties. De doel- counterinsurgency om de conflicten in Irak stelling van dit brede platform was om de en Afghanistan, alsmede de oorlogen van de doctrine ook vanuit dit brede perspectief te toekomst, tot een goed einde te brengen.39 benaderen en universeel toepasbaar te maken. Een doctrine wordt immers nooit geschreven Petraeus kon dit inzicht uitstekend gebruiken voor toepassing in één conflict. De FM 3-24 toen hij gedurende 2005 en 2006 hoofd was moest dus niet alleen de standaard worden van de belangrijkste trainings- en opleidings- voor het optreden in Irak, maar ook voor organisatie van de U.S. Army. Hij was onder Afghanistan en toekomstige counterinsurgency meer verantwoordelijk voor het aanpassen van operaties.41 het trainingsprogramma en het schrijven van de nieuwe Amerikaanse counterinsurgency De doctrine verscheen uiteindelijk na een lang doctrine die in december 2006 uitkwam. herzieningsproces in december 2006, maar de Deze nieuwe doctrine, de FM 3-24, vormde de kernboodschap werd al sinds het begin van dat grondslag waarop de grondeenheden van de jaar onder militairen verspreid. Een voorbeeld mariniers en de landmacht zouden gaan hiervan is de publicatie van een artikel in de opereren. Het is daarom belangrijk eerst naar Military Review van maart-april.42 Counter- de totstandkoming en inhoud van de doctrine insurgency draait om het winnen van de steun te kijken. van de bevolking en daarvoor is het noodzakelijk dat het optreden een legitiem gezag onder- 39 D.H. Petraeus, ‘Learning Counterinsurgency. Observations from Soldiering in Iraq’ in: steunt. Dat vereist bovenal aandacht voor het Military Review, January-February 2006’ (Fort Leavenworth, CAC, 2006) blz. 2. politieke proces, een geïntegreerde aanpak, 40 Department of the Army, Field Manual 3-24 (Washington: Department of the Army, optreden in overeenstemming met de wet en 2006) foreword. 41 J.S. Corum, ‘Rethinking U.S. Army Counter-Insurgency Doctrine’, blz. 132. heel veel geduld. De omgeving van counter- 42 E. Cohen, C. Crane, J. Horvath and J. Nagl, ‘Principles, Imperatives, and Paradoxes of insurgency is niet zozeer geografisch maar Counterinsurgency’ in: Military Review, March-April 2006 (Fort Leavenworth, CAC, 2006). beslaat vooral de samenleving. Inlichtingen zijn

332 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 KONINKLIJKE VERENIGING TER BEOEFENING VAN DE KRIJGSWETENSCHAP

OPGERICHT 6 MEI 1865 Huidige samenstelling van het bestuur Voorzitter Brigade-generaal Th. Ent Vice-voorzitter Commodore T.H.W. ten Haaf Penningmeester Dhr. M.P. Dekker Secretaris Luitenant-kolonel H.C. Sonius Hoofdredacteur Militaire Spectator Brigade-generaal b.d. prof. J.M.J. Bosch Public Relations KLTZ R.F.M. Keulen

Overige bestuursleden Brigade-generaal R.E. Harmsma Kolonel dr. J.A.J. Leijtens KTZ H.R. Lodder Dhr. mr. H. Swarttouw Luitenant-kolonel E.M. Wijers Dhr. drs. A.P. Venema

JAARVERSLAG PENNINGMEESTER 2008

RESULTATEN 2008 € 6.410,72 terwijl een (negatief) resultaat van € 5.500,– was begroot. Enerzijds vielen de inkomsten € 5.740,38 1. Algemeen. De Koninklijke Vereniging ter Beoefening (20,8 %) hoger uit dan begroot. Anderzijds vielen ook de van de Krijgswetenschap rapporteert haar financiële uitgaven € 6.170,34 (18,7 %) lager uit dan was begroot. gegevens over ieder verenigingsjaar (= boekjaar = begro- Deze twee verschijnselen resulteerden tezamen in het tingsjaar) separaat van de financiële gegevens over de eerder gemelde resultaat. Deze grote verschillen worden Militaire Spectator. De onderstaande rapportage en onder de respectievelijke paragrafen verklaard. begroting hebben uitsluitend betrekking op de verenigings- activiteiten in ‘engere zin’. 5. Het ledental van de KVBK is licht toegenomen: per saldo is het met 31 leden gestegen. Per 31 december staat het 2. Hoewel het uitgeven van de Militaire Spectator strikt ledental van de vereniging op 1066. Van deze leden betaalt genomen een activiteit van de KVBK is, worden op grond 47,7 % per incasso, 35,4% per acceptgirokaart en de rest van de afspraken met het ministerie van Defensie alle betaalt per factuur (veelal via een verzendhuis) of heeft kosten gedragen door het ministerie. De begroting en de een gratis lidmaatschap (bijvoorbeeld fracties van politieke rapportage over deze activiteit gaat dan ook rechtstreeks partijen in de Tweede Kamer). naar het ministerie en worden daar behandeld, gecontro- leerd en goedgekeurd. Desondanks wordt aan de kas- 6. Baten. Ten opzichte van de begroting zijn de inkomsten controlecommissie wel inzicht gegeven in de hoofdlijnen aanzienlijk meegevallen: in totaal bijna 21 % hoger dan van de financiële verantwoording aangaande de Militaire begroot. Dat wordt vooral veroorzaakt door de opbrengst Spectator. van de verkoop van dvd’s met alle jaargangen van de Militaire Spectator. Beleggingsbaten vielen enigszins lager 3. Per 1 januari 2009 is het penningmeesterschap van de uit dan begroot. vereniging overgedragen aan de heer Johan van Slooten. De begroting voor het jaar 2009 is onder zijn verant- 7. In totaal is door de leden over 2008 een bedrag van woordelijkheid tot stand gekomen; het verslag over het € 22.767,06,– verschuldigd aan contributie (een stijging afgelopen jaar (2008) is uiteraard nog de verantwoorde- van 2,1 % ten opzichte van 2007). Van het verschuldigde lijkheid van de oude penningmeester. contributiebedrag is een bedrag van € 214,50 (0,9 %) afgeschreven als oninbaar. Deze afschrijving wordt ten 4. Het jaar 2008 was voor de vereniging financieel aan- laste gebracht van de voorziening die daarvoor op de zienlijk gunstiger dan voorzien. Uit de gewone activiteiten balans stond. Dit percentage is aanzienlijk lager dan vorig van de vereniging is een positief resultaat bereikt van jaar (2007: 12,5 %), maar dat werd destijds veroorzaakt door het royement wegens wanbetaling van 23 leden en De overige deelnemers droegen bij in de kosten. De kosten het afboeken van hun openstaande contributiebedragen (€ 914,69) waren lager dan was begroot, voornamelijk (ruim € 1.900). omdat het ministerie van Defensie opnieuw gratis busvervoer ter beschikking stelde. 8. De beleggingsresultaten zijn dit jaar iets lager uitgevallen dan aanvankelijk was voorzien; ook aan de vereniging gaat 15. De reguliere website blijkt een prima middel om met de financiële crisis niet geheel voorbij. Een gedeelte van de leden te communiceren en maakt het ook mogelijk het verenigingskapitaal is belegd in vastrentende waarden om anderen te wijzen op de activiteiten van de KVBK. (obligaties). Een deel daarvan is vorig jaar vrijgevallen en Daarnaast is er ook een website waarop het cultureel het bedrag wordt thans liquide aangehouden op een goed erfgoed van de KVBK is te benaderen. Via deze site is renderende bankrekening (deposito). onder meer het gehele archief van de Militaire Spectator in te zien. De keerzijde hiervan is evenwel dat de daar- 9. Daarnaast is een koersverlies van € 3.336,– geleden. mee gemoeide kosten ook aanzienlijk gestegen zijn. In Dit bedrag wordt evenwel niet meegeteld in de resultaten- totaal heeft de vereniging een bedrag van € 9.702,68 rekening, maar rechtstreeks aan de verlies- en winst- besteed aan de websites. Hoewel dit een betrekkelijk rekening toegevoegd; het zijn immers wijzigingen in het groot bedrag is, acht het bestuur het noodzakelijk vermogen van de vereniging en niet het gevolg van de om een kwalitatief goede website te hebben omdat in bedrijfsvoering van de vereniging. Overigens heeft deze deze tijd aanwezigheid op het internet een conditio daling slechts theoretische betekenis. Obligaties worden sine qua non is voor een vereniging en voor een weten- immers aan het eind van hun looptijd altijd tegen de schappelijk tijdschrift. Het bestuur wordt in die mening nominale waarde afgelost door de verstrekker (van de gesterkt door de oplopende aantallen bezoekers aan obligatie). de websites.

10. In totaal is een bedrag van € 511,70 aan giften en 16. De kosten voor het beheer zijn gestegen tot ‘overige inkomsten’ ontvangen. € 5.667,20 (2006: € 1.947,81 ; 2007: € 4.553,34). Dit is vrijwel geheel het gevolg van de veel hogere kosten voor 11. Lasten. Ten opzichte van de begroting zijn ook hosting als gevolg van het ‘live’ zijn van de tweede website de lasten aanzienlijk meegevallen: die vielen per saldo met het cultureel erfgoed van de KVBK en de Militaire € 6.170,34 (18,7 %) lager uit. De opmerkelijkste verschil- Spectator. Hoewel de Militaire Spectator een aanzienlijk len daarbij vormen de erg lage kosten van lezingen. Daar deel van de kosten draagt blijft circa 40 procent van de staat evenwel tegenover dat de kosten voor het lustrum kosten voor rekening van de KVBK. Ook de afschrijving van de Militaire Spectator (eind 2007) ten bedrage van van de beide websites loopt op: in totaal is een bedrag € 5.999,60 geheel in dit verenigingsjaar vielen. Dit wordt van € 4.035,48 afgeschreven op de websites. De gezamen- veroorzaakt doordat de gehele voorraad gedenkboeken in lijke (rest-)waarde van de sites staat op de balans; ze dit verenigingsjaar is afgeschreven naar een boekwaarde wordt in drie jaar afgeschreven. van € 0,00. Het is namelijk gebleken dat deze boeken nauwelijks aftrek vinden en dat dus de economische 17. Balans per 31 december 2008 en besteding waarde van de voorraad nihil is. resultaat. Tegenover de resultaten uit de normale activiteiten van de vereniging (€ 6.410,72), staat een 12. De bestuurskosten (het totaal van de posten leden- koersverlies dat er op de beleggingen is geboekt administratie, secretariaat, public relations algemeen, (€ –3.336,–). Het verenigingsjaar wordt daarmee afge- betalingsverkeer, verbruik postpapier en overig bestuur) sloten met een totaal positief resultaat van € 3.074,72. bedragen € 3.530,62, hetgeen onder de begroting Het bestuur stelt voor dit resultaat als volgt te besteden: (€ 4.000) is. Hiermee is ten opzichte van 2007 (opnieuw) • (zoals gebruikelijk) een voorziening van € 1.500,– een duidelijke reductie bereikt. te nemen voor niet-betalende leden; • het resterende bedrag van € 1.574,72 toe te voegen 13. De post ‘lezingen’ laat een aanzienlijke onderschrijding aan het verenigingsvermogen, zien van € 8.752,91. In het afgelopen verenigingsjaar zijn Het verenigingsvermogen neemt door deze voorstellen duidelijk minder activiteiten uitgevoerd dan in het jaar toe tot een bedrag van € 55.705,14. In totaal bedraagt 2007, dat als een topjaar kan worden gekarakteriseerd. het eigen vermogen (= de som van verenigingsvermogen en de reserveringen) een bedrag van € 74.242,94 14. Ook in 2008 is een excursie/battlefieldtour gehouden die ditmaal in Zeeuws Vlaanderen plaatsvond. Zoals Door de post ‘dubieuze debiteuren’ niet langer als een gebruikelijk was deze battlefieldtour voor leden gratis. onderdeel van het eigen vermogen te zien, maar tot het vreemd vermogen te rekenen komt het vreemd vermogen 21. Lasten. Het bedrag voor lezingen wordt voor het van de vereniging op een bedrag van € 42.951,12 en na komende jaar begroot op € 10.000, dit mede gelet op toevoeging van de hiervoor genoemde reservering van de kosten in 2008. Door (onder meer) te zoeken naar € 1.500,– op een bedrag van € 44.451,12 goedkopere locaties en samen te werken met anderen, tracht het bestuur deze kostenpost zo laag mogelijk te BEGROTING 2009 houden.

18. Baten. Tijdens de algemene ledenvergadering in 2008 22. Omdat thans beide websites ‘live’ zijn, wordt verwacht is besloten de contributie voor alle categorieën met dat de kosten voor de afschrijving en beheer van deze € 2,50 te verhogen. Gelet op het ledental mag worden websites niet verder zullen stijgen. De resterende waarde aangenomen dat een bedrag van € 25.000 aan contributie van de websites staat op de balans. De sites worden kan worden geïnd. afgeschreven in een periode van drie jaar, hetgeen op een afschrijvingsbedrag van circa € 4.000 in 2009 neerkomt. 19. Mede naar aanleiding van het resultaat van 2008, Door deze methode wordt voorkomen dat de lasten van wordt verwacht dat in 2009 een beleg gingsresultaat van het bouwen van websites in één verenigingsjaar zouden circa € 5.000 kan worden gerealiseerd. Zowel obligaties, vallen. De kosten voor beheer van de sites worden voor als liquide middelen leveren namelijk een behoorlijk voor- 2009 begroot op € 6.000. spelbaar resultaat op, dit op grond van rentepercentages. Eventuele fluctuaties in de koers worden niet in de resul- 23. De vergoeding voor de ledenadministratie blijft tatenrekening verwerkt, maar direct als mutaties op het gehandhaafd op € 110,– per maand.Voor 2009 wordt een vermogen doorgevoerd. bedrag van € 3.750 begroot voor de post ‘afschrijvingen en licenties’. 20. De verkoop van dvd’s neemt aanzienlijk af in de laatste maanden en voor heel 2009 wordt een opbrengst van 24. Resultaat. De begroting voor het jaar 2009 vertoont € 1.000 begroot. een klein overschot van € 250,–.

RESULTATEN 2008 (alle bedragen in €) BATEN LASTEN

Werkelijk Begroot Verschil % Werkelijk Begroot Verschil %

Contributie 22.767,06 22.000,00 767,08 3,5 % Ledenadministratie 1.409,98 1.350,00 59,98 4,4 % Beleggingsopbrengsten 4.911,62 5.500,00 –588,38 –10,7 % Secretariaat 885,07 500,00 385,07 77,0 % Verkoop dvd’s 5.050,00 0,00 5.050,00 – Public relations (Alg) 373,32 600,00 –226,68 –37,8 % Subsidie 0,00 0,00 0,00 – Betalingsverkeer 408,31 550,00 –141,69 –25,8 % Diversen 511,70 0,00 511,70 – Overig bestuur 453,94 1.000,00 –546,06 –54,6 % Totaal bestuur 3.530,62 4.000,00 –469,38 –11,7 %

Website (afschrijving) 4.035,48 4.000,00 35,48 0,9 % Website (beheer) 5.667,20 7.500,00 –1.832,80 –24,4 % Website totaal 9.702,68 11.500,00 –1.797,32 –15,6 % Afschrijving/licenties 3.434,98 2.500,00 934,98 37,4 % Lezingen 3.247.09 12.000,00 –8.752,91 –72,9 % Excursies 914,69 1.500,00 –585,31 –39,0 % Lustrum Militaire Spectator 5.999,60 0,00 5.999,60 – Prijzen 0,00 1.000,00 –1.000,00 –100,0 % Diversen 0,00 500,00 –500,00 –100,0 %

Totaal 33.240,38 27.500,00 5.740,38 20,9 % Totaal 26.829,66 33.000,00 –6.170,34 –18,7 %

Resultaat 6.410,72 –5.500,00 11.910,72 #####

EEN GESPECIFICEERD OVERZICHT VAN DE RESULTATEN 2008 KAN WORDEN OPGEVRAAGD BIJ DE PENNINGMEESTER BALANS PER 31 DECEMBER 2008 (alle bedragen in €)

ACTIVA PASSIVA Liquide middelen Vermogen Girorekening 1 474,15 Kapitaal per 1/1 54.130,42 Girorekening 2 77,30 Resultaat 2008 6.410,72 Bank (rek-cour) 6.502,36 Vrijgevallen voorzieningen 0,00 Staal 19.910,07 Koersverschillen –3.336,00 Subtotaal 24.963,88 Subtotaal 57.205,14

Debiteuren Reserveringen Openst. debiteuren 3.931,11 Lustrum 4.537,80 Voorschotten 1.865,33 Jaarboek 10.000,00 Subtotaal 5.796,44 Apparatuur 0,00 Ledenwerving 4.000,00 Tussenrekeningen Subtotaal 18.537,80 Vooruitbetaald 115,13 Diversen 0,00 Eigen vermogen 75.742,94 Subtotaal 115,13 Voorzieningen Vlottende activa 30.875,45 Leerstoel 40.000,00 Dub. debiteuren 2.951,12 Beleggingen Subtotaal 42.951,12 Rente/Leeuwrekening 4,81 Kapitaalrekening 7.626,64 Kortlopende schulden Obligaties 22.000,00 Contributie 2009 e.v. 27,50 Deposito’s 50.000,00 Subsidie 2009 e.v. 0,00 Subtotaal 79.631,45 Crediteuren 413,53 Subtotaal 441,03 Inventaris Vreemd vermogen 43.392,15 Boekwerken 0,00 Apparatuur 4.058,56 Software 368,32 Papier/folders 1.303,01 Website 2.898,30 Subtotaal 8.628,19 Vaste activa 88.259,64

TOTAAL GENERAAL 119.135,09 TOTAAL GENERAAL 119.135,09

BEGROTING 2009 (alle bedragen in €)

BATEN LASTEN Begroot Begroot Contributie 25.000,00 Ledenadministratie 1.350,00 Beleggingsopbrengsten 5.500,00 Secretariaat 500,00 Verkoop dvd’s 1.000,00 Public relations (Alg) 600,00 Subsidie 0,00 Betalingsverkeer 550,00 Diversen 0,00 Overig bestuur 1.000,00 Totaal bestuur 4.000,00

Website (afschrijving) 4.000,00 Website (beheer) 6.000,00 Website totaal 11.500,00 Afschrijving/licenties 3.750,00 Lezingen 10.000,00 Excursies 1.500,00 Lustrum 0,00 Prijzen 1.000,00 Diversen 500,00

Totaal 31.000,00 Totaal 30.750,00

Resultaat 250,00 VERENIGDE STATEN EN COIN IN IRAK

daarbij van cruciaal belang; zij moeten de op- lagen, die ingaan op het omzetten van de doc- standelingen van de onschuldige burgers schei- trine in concrete plannen en acties, juridische den. Om onnodige slachtoffers in die laatste overwegingen, het gebruik van sociale netwerk- categorie te voorkomen is het van belang analyse, de rol van taal en het gebruik van het slechts zeer gedoseerd geweld te gebruiken. luchtwapen. Helaas kan dit binnen het raam- Daar waar militairen juist opgeleid zijn om te werk van dit artikel niet allemaal besproken vechten, vraagt counterinsurgency juist dit worden, maar het is nog wel van belang hier zo min mogelijk te doen: ‘The more force you kort op te merken dat counterinsurgency cam- use, the less effective you are’.43 Ook hier komt pagnes georganiseerd dienen te worden volgens weer naar voren dat militairen zich moeten het principe van Logical Lines of Operations aanpassen aan hun nieuwe taak. De opstandelingen kunnen de ene keer geweld gebruiken en de volgende keer weer door politieke activiteiten proberen hun doel te bereiken. De militair moet dan ook speler in dit hele spectrum worden. FOTO US ARMY, D. HERRERA D. ARMY, US FOTO

De nieuwe doctrine geeft de Amerikaanse troepen flexibiliteit in counterinsurgency optreden. Was het bestrijden van opstandelingen in de interimdoctrine nog gekoppeld aan stabilisatieoperaties, de nieuwe doctrine onderkent dat er meer variatie in het optreden nodig is. Counterinsurgency kan de ene dag om stabilisatie-activiteiten vragen, terwijl de militair de andere dag de bevolking moet beschermen of de tegenstander juist moet kunnen vernie- tigen. Counterinsurgency is daarom een combinatie van defensieve, offensieve en stabilisatie- operaties. Deze vormen van optreden kunnen Een nieuw veiligheidsplan voor Bagdad zorgde voor strak toezicht van de Amerikanen door elkaar heen gebruikt worden, al geldt dat op Iraakse eenheden naarmate de operatie voortschrijdt stabilisatie steeds meer de overhand zal moeten krijgen (LLO’s). De commandant stelt deze operatielijnen om de campagne tot een succes te maken.44 op ieder niveau vast en ze maken inzichtelijk dat counterinsurgency veelomvattend is en De integratie van civiele en militaire actoren veel actoren kent. Voorbeelden van derge- in een campagne is één van de grootste uit- lijke LLO’s zijn informatieoperaties, gevechts- dagingen van hedendaagse counterinsurgency. operaties, het opleiden van lokale veiligheids- De doctrine onderscheidt verschillende actoren diensten, het herstellen van nutsvoorzieningen, en geeft richtlijnen voor het bereiken van een- het ontwikkelen van een goed bestuur en het heid van inspanning. Kenmerkend voor het stimuleren van economische ontwikkeling.45 belang van inlichtingen is dat het grootste Dit levert vrijwel meteen het inzicht op dat hoofdstuk van de FM 3-24 gewijd is aan het gevechtsoperaties slechts een klein onderdeel verwerven van inlichtingen over met name het vormen van het hele spectrum van counter- human terrain. Het ontwerpen en uitvoeren insurgency. van counterinsurgency campagnes, alsmede leiderschap, ethische vraagstukken en voort- 43 Ibidem, blz. 52. zettingsvermogen zijn de andere kernelementen 44 Department of the Army, Field Manual 3-24 (Washington, D.C., Department of the Army, van de doctrine. Ook beschikt het document 2006) blz. 1-19-1-20. over een aantal zeer praktisch bruikbare bij- 45 Ibidem, blz. 5-6.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 333 KITZEN

Clear-Hold-Build that many of their communities need can go Kenmerkend voor de sfeer waarin de nieuwe forward’.48 doctrine tot stand kwam is dat de discussie ook nog na het verschijnen van de doctrine door- Het nieuwe veiligheidsplan voor Bagdad, Fardh gaat. Een veel gehoord commentaar is dat de al-Qanoon (handhaving van de wet) is een goed doctrine zich te veel richt op de bestrijding voorbeeld van deze aanpak. De operatie was al van opstanden met behulp van de klassieke in ontwerp voor Petraeus’ komst, maar maakte counterinsurgency ideeën uit de jaren ’60.46 gebruik van de principes die de nieuwe doc- De critici zijn het er echter over eens dat de trine benadrukt.49 Vanaf 14 februari 2007 FM 3-24 een belangrijke stap in de goede rich- werden de diverse wijken gezuiverd door ting is, omdat de doctrine onderstreept dat de met de Stryker (gepantserd wielvoertuig) Amerikaanse krijgsmacht zich moet aanpassen uitgeruste eenheden van het Amerikaanse om succesvol counterinsurgency te kunnen leger.50 Het optreden tegen een irreguliere ondernemen. De ontwikkeling van counter- vijand in een stedelijke omgeving vraagt om insurgency doctrine gaat echter onverminderd een hoge mobiliteit, maar ook om het huis- door. Eind 2008 werd het concept van FM 3-24.2 voor-huis doorzoeken van iedere straat. De Tactics in Counterinsurgency verspreid.47 infanterie-eenheden met hun Strykers waren Dit handboek is een verdere uitwerking van de hiervoor perfect uitgerust. Vervolgens werden FM 3-24 en geeft aanvullende methodes om de de wijken veilig gehouden door middel van een doctrine in de praktijk te brengen. Afgelopen vijftigtal zogeheten joint security stations.51 maart werd dit handboek officieel gepubliceerd Deze posten werden bemand door een peloton als FMI 3-24.2 Tactics in Counterinsurgency. Amerikaanse soldaten en Iraakse politieagenten Maar terug naar Irak: betekende de doctrinaire en militairen. Dit systeem garandeerde een con- stap vooruit ook een stap voorwaarts in de tinue presentie van troepen op straat en boven- praktijk? dien kregen de Iraakse eenheden op deze manier strakke begeleiding van Amerikaanse Clear-Hold-Build was weer het uitgangspunt soldaten. Na deze offensieve en defensieve mili- van de Amerikaanse strategie, alleen moesten taire acties was stabilisatie gedurende de op- Amerikaanse troepen en burgers een actieve rol bouwfase het voornaamste thema. Door de verkrijgen in alle drie de fases. Petraeus schreef beterde veiligheid konden Amerikaanse PRT’s het op 19 maart 2007 als volgt aan zijn troepen: en andere hulpverleners samen met de Iraakse ‘Accomplishing this mission (het verbeteren overheid de stad weer opbouwen. Uiteraard van de veiligheid van de bevolking – MK) werd er tijdens de uitvoering van dit plan requires carrying out complex military opera- met grote voorzichtigheid omgegaan met tions and convincing the Iraqi people that we etnische breuklijnen. Er kwam een verzoenings- will not just ‘clear’ their neighborhoods of programma om de verhoudingen te norma- the enemy, we will also stay and help ‘hold’ liseren. the neighborhoods so that the ‘build’ phase TTP’s worden gemeengoed 46 Zie bijvoorbeeld F.G. Hoffman, ‘Neo-Classical Counterinsurgency’ in: Het plan werd een succes. Er moest weliswaar Parameters, Summer 2007, (Carlisle, US Army War College, 2007); R. Peters, ‘Progress fel gevochten worden in Bagdad gedurende de Armed Forces and Peril: New Counterinsurgency Manual Cheats on the History Exam’ in: lente en zomer van 2007, maar dit bracht juist Journal, February 2007 (Springfield, Army Times Publishing, 2007); A. Salamone, ‘Military History and the Drafting of Doctrine: FM 3-24, een onverwacht gewenst effect met zich mee. Relevant Case Studies or Seductive Analogies?’ in: Small Wars Journal, August 20, 2008 De hardnekkig extremistische strijders, zoals via http://smallwarsjournal.com. verenigd in al-Qaida, vochten niet alleen tegen 47 Department of the Army, Field Manual 3-24.2, Tactics in Counterinsurgency (under develop- de Amerikanen, maar terroriseerden ook de ment) (Washington, D.C. Department of the Army, 2008). bevolking. De bevolking pikte dat niet langer 48 C. Malkasian, ‘Counterinsurgency in Iraq’, blz. 258. 49 D. Ucko, ‘Innovation or Inertia’, 2008) blz. 297. en vroeg de Amerikanen om hulp. Lokale mili- 50 L. Robinson, Tell Me How This Ends, blz. 119. ties gingen samenwerken met de Amerikanen 51 C. Malkasian, ‘Counterinsurgency in Iraq’, blz. 258. en vochten zij-aan-zij tegen de extremisten. In

334 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN COIN IN IRAK

Bagdad begon deze kentering (ze was in de pro- informatie-operaties werd de bevolking verder vincie Anbar al in 2006 gestart, zie hieronder) van de extremisten vervreemd en sjeiks die in de wijk Ameryia, toen sjeik Khaled op 31 mei de kant van de Amerikanen kozen werden 2007 hulp vroeg om een aanval van al-Qaida op beloond met humanitaire en economische pro- soennitische strijders af te slaan.52 Voortaan jecten voor hun bevolking.53 Door zo langs zouden de strijders samen met de Amerikanen verschillende operatielijnen actief op te treden tegen een gezamenlijke tegenstander vechten. wisten de Amerikaanse militairen de bevolking aan hun zijde te krijgen. In 2006 waren deze methodes nieuw, maar met de komst van de FM 3-24 en de verbeterde voorbereiding op inzet in Irak werden de TTP’s gemeengoed binnen het Amerikaanse leger.

FOTO HOLLANDSE HOOGTE HOLLANDSE FOTO Eind 2007 was het geweld in Irak sterk verminderd. Niet alleen bevochten de soennieten zelf extremisten, ook hielden de sjiietische milities

De schrijvers van FM 3-24 zijn ervan overtuigd dat counterinsurgency een blijvend campagnethema zal zijn in de 21ste eeuw

onder politieke druk op met hun strijd tegen de soennieten. Ook namen wapenleveranties vanuit het buitenland af en wisten de Amerikanen grote stappen voorwaarts te maken.54 De surge leek het gewenste resultaat op te leveren. De Amerikaanse troepen waren van doorslaggevende betekenis geweest door zich op het juiste moment met counterinsurgency methodes en aanvullende troepen in de strijd te werpen. Petraeus vertrok in september 2008 uit Amerikaanse militairen werken samen met burgermilities Irak en president Barack Obama kondigde op zoals de Sons of Iraq 27 februari 2009 aan dat de Amerikaanse troepen in augustus 2010 voor een groot gedeelte Het coöpteren van burgermilities vormde de zullen worden teruggetrokken. speerpunt van de nieuwe aanpak. Burger- milities van soennitische afkomst werden onder Toch lijkt het vooral de politieke aard van de naam Sons of Iraq nauw betrokken bij het counterinsurgency te zijn waar nog een adder- zuiveren en behouden van gebieden. Deze tje onder het gras schuilt. Op lokaal niveau ontwikkeling was al in september 2006 onder mag dan wel worden gesproken van een veilige soennitische stamoudsten in de provincie omgeving en verbeterde stabiliteit. Maar het Anbar begonnen en heet onder de Amerikanen gebruik van de eenzijdige soennitische Sons of ook wel the Awakening. De Amerikaanse solda- Tell Me How This Ends . ten maakten, geheel volgens de principes van 52 L. Robinson, , blz 233. 53 N. Smith and S. MacFarland, ‘Anbar Awakens: The Tipping Point’ in: Military Review, counterinsurgency, handig gebruik van de March-April 2008, (Fort Leavenworth, CAC, 2008) blz. 67-68. onvrede onder de lokale sjeiks over het geweld- 54 RAND, Conducting Counterinsurgency Operations Lessons from Iraq (2003-2006), dadige optreden van al-Qaida. Door middel van RAND Research Brief, (Santa Monica, RAND, 2008) blz. 4.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 335 KITZEN

Iraq bracht de tegenstellingen tussen de door de eindverantwoordelijke voor de FM 3-24, de sjiieten gedomineerde regering en de soenniti- eerste was die het gedrukte werk in operatio- sche minderheid nog eens in beeld. In april neel resultaat moest omzetten, wijst erop dat 2008 was de beweging uitgegroeid naar 95.000 de nieuwe doctrine wel degelijk een grote rol personen.55 Om te voorkomen dat de Sons of heeft gehad in het aanpassingsproces. Boven- Iraq de wapens weer opnemen tegen de nieuwe dien werd elke commandant geacht bekend Iraakse staat zal het soennitische belang op een te zijn met het boekwerk, nadat hij of zij de juiste manier verankerd moeten worden in die verplichte cursus op de Counterinsurgency staat. Dat is één van de grootste uitdagingen Academy ten noorden van Bagdad had door- voor de toekomst van Irak. lopen.

A process of change? Blijvend campagnethema Zowel Petraeus als de schrijvers van de FM 3-24 De ontwikkelingen in Irak tonen aan dat de zijn ervan overtuigd dat counterinsurgency Amerikaanse militairen hun wijze van optre- een leidend campagnethema blijft in de 21ste den zeker hebben aangepast aan de strijd tegen eeuw.57 Om de aanpassingen die in Irak zijn opstandelingen. Er kwam geleidelijk aan meer bewerkstelligd ook in de toekomst met succes eenheid in het optreden van de diverse een- in praktijk te brengen, moeten deze ook wor- heden en ook rees het bewustzijn dat gevechts- den bekrachtigd en gedragen door het defensie- operaties slechts een deel van counterinsur- apparaat als geheel; de veranderingen dienen gency optreden vormen. Ervaringen uit de dus ook geïnstitutionaliseerd te zijn. Nu is het praktijk werden verwerkt in opleidings- onmogelijk de institutionele inbedding in deze programma’s en leidden in combinatie met publicatie volledig te onderzoeken. Maar het is academische inzichten tot een nieuwe doctrine. wel mogelijk te kijken naar de manier waarop Hoewel het moeilijk is een rechtstreeks verband het Pentagon zijn eigen toekomst beziet en aan te tonen tussen de FM 3-24 en de verande- de rol die het ministerie daarin toekent aan ringen in de praktijk, is het wel aannemelijk counterinsurgency oorlogvoering. dat de nieuwe doctrine een grote rol heeft gespeeld bij dit transformatieproces. Gedu- Toen het Department of Defense haar plannen rende de totstandkoming van de doctrine wer- en strategie na het einde van de Koude Oorlog den veel ideeën overlegd met commandanten grondig moest gaan wijzigen deed zij dit in in het veld. De openheid waarmee de schrijvers eerste instantie via een Bottom-Up Review met hun ideeën naar buiten traden droeg bij (1993). Vanaf 1997 werd het Quadrennial aan een breed draagvlak. In oktober 2006 was Defense Review (QDR) proces ingevoerd om de ik aanwezig bij een presentatie van Conrad strategie van de organisatie om de vier jaar Crane. Het viel mij toen op hoe gretig hij was te evalueren en eventueel bij te sturen.58 om kritiek van vertegenwoordigers van andere De Quadrennial Defense Reviews van 1997 en landen en non-gouvernementele organisaties 2001 waren voornamelijk instrumenten die op de laatste versie te vernemen en te ver- de na de Koude Oorlog ingeslagen koers beves- werken.56 Ook het feit dat generaal Petraeus, tigden. De Amerikaanse krijgsmacht was hoofd- zakelijk gericht op conventionele oorlogvoering 55 G. Bruno, ‘Finding a Place for the ‘Sons of Iraq’, Council on Foreign Relations, January 9, en daarnaast had zij ook nog beperktere taken 2009, via www.cfr.org. in Operations Other Than War (OOTW), zoals 56 C. Crane, ‘Tackling Counterinsurgency and Post-conflict Reconstruction Recent Experiences and Best Practices’, presentatie tijdens Wilton Park Conference WP 829: 2-4 oktober 2006. vredesoperaties en stabilisatiemissies. In het 57 Zie D.H. Petraeus, ‘Learning Counterinsurgency: Observations from Soldiering in Iraq’ in: Quadrennial Defense Review van 2001 is deze Military Review, January-February 2006 (Fort Leavenworth, CAC, 2006) blz. 11; E. Cohen, term vervangen door Small Scale Contingencies, C. Crane, J. Horvath and J. Nagl, ‘Principles, Imperatives, and Paradoxes of Counter- maar verder werd er weinig aandacht besteed insurgency’, blz. 53. aan deze taak.59 De institutionalisering van 58 R. Henry, ‘Defense Transformation and the 2005 Quadrennial Defense Review’ in: Para- meters, Winter 2005-06 (Carlisle, US Army War College, 2005) blz. 5. counterinsurgency door het Pentagon kan 59 E. Sloan, Military Transformation and Modern Warfare (Westport, Praeger Security Inter- worden onderzocht door hier het meest recente national, 2008) blz. 31.

336 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN COIN IN IRAK

tiële bedreigingen als China, Rusland en India geanaly- seerd. Maar toch legt het Quadrennial Defense Review 2006 veel nadruk op irregu- FOTO US AIR FORCE, D. LIPP D. FORCE, AIR US FOTO liere oorlogvoering. Het onderkent dat de Long War tegen radicaal-islamitische element slechts kan worden gewonnen door gebruik te maken van een indirecte benadering van de tegenstander.61 De ontwikkeling van bijvoorbeeld linguïsti- sche capaciteiten en de samenwerking met andere ministeries en actoren komt uitgebreid aan bod. Ook wordt het aantal special forces met een derde uitgebreid om zo de capaciteiten voor irreguliere oorlogvoering te vergroten.62 Het Quadrennial Defense Review maakt het met dit soort maatregelen mogelijk dat mariniers en landmacht zich kunnen her- oriënteren op de uitdagingen van irreguliere oorlogvoering en daarmee counterinsurgency operaties.63

Om uitvoering te geven aan De General Purpose Forces van de VS zijn nog voornamelijk gericht op expeditionair optreden het Quadrennial Defense Review begon het Pentagon Quadrennial Defense Review, dat van februari in december 2005 reeds met het opstellen van 2006 (het werd toen aan het Congres aange- een Quadrennial Defense Review Irregular War- boden), nader te beschouwen. Minister van fare Execution Roadmap.64 Voor de volledigheid Defensie Donald Rumsfeld schreef in zijn voor- dient hier vermeld te worden dat in november woord voor het Quadrennial Defense Review 2005 ook al de ministeriële Directive 3000.05 2006 dat het rapport de weerspiegeling is van was uitgegeven. Deze stelde stabilisatie-operaties een “proces of change” dat in 2001 is ingezet.60 op hetzelfde niveau als gevechtsoperaties en

De zogeheten War on Terror had duidelijk 60 Secretary of Defense, Quadrennial Defense Review (Washington, D.C., Department of gemaakt dat het noodzakelijk was de strijd- Defense, 2006) blz. iii. krachten aan te passen voor irreguliere oorlog- 61 Ibidem, blz. 11. voering. Het Quadrennial Defense Review 2006 62 Ibidem, blz. 44. 63 A.F. Krepinevich Jr., The Quadrennial Defense Review. Transforming to Meet Tomorrow’s besteedt dan ook aanzienlijke aandacht aan Security Challenges (Washington, D.C., National Defense University, 2006) blz. 12. Irregular Warfare (IW). Uiteraard komt ook het 64 K.C. Coons and G.M. Harned, ‘Irregular Warfare is Warfare‘ in: Joint Force Quarterly, Issue traditionele conflict aan bod en worden poten- 52, 1st Quarter 2009 (Washington, D.C. National Defense University Press, 2009) blz. 98.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 337 KITZEN FOTO STARS AND STRIPES, B. BLOKER BLOKER B. STRIPES, AND STARS FOTO

In de nieuwe Amerikaanse benadering past ook het financieel belonen van de Sons of Iraq

beval dit in de gehele structuur van het Ameri- irreguliere oorlogvoering, het vergroten van kaanse defensieapparaat door te voeren.65 de capaciteit voor speciale operaties, het ver- Directive 3000.05 zien we duidelijk terug in de beteren van de counter-network capaciteit en FM 3-24 waar stabilisatie, defensieve en offen- het aanpassen van opleidings- en trainings- sieve operaties de drie-eenheid vormen die programma’s aan de vereisten van irreguliere nodig is voor het uitvoeren van counterinsur- oorlogvoering.66 gency campagnes. De Quadrennial Defense Review Irregular Warfare Execution Roadmap De Roadmap moest als logisch voortvloeisel van bevat een aantal maatregelen om de capacitei- het Quadrennial Defense Review verzekeren ten voor irreguliere oorlogvoering te verbeteren dat het Pentagon een duurzame capaciteit voor en verder te ontwikkelen. Het gaat hierbij irreguliere oorlogvoering zou ontwikkelen en om vijf terreinen binnen het Department of kunnen handhaven. Hierdoor zouden de ver- Defense, die in één jaar tijd fors versterkt anderingen waarmee de troepen op de grond moeten worden. Concreet gaat het om het werden geconfronteerd ook worden geïnsti- verbeteren van het personeelsbeleid, het her- tutionaliseerd binnen het gehele defensie- balanceren van de General Purpose Forces apparaat. Ook al zijn de maatregelen van de (GPF) om deze beter in te kunnen zetten voor Roadmap voortvarend opgepakt, in 2009 zijn ze nog steeds niet helemaal doorgevoerd. De GPF 65 B. Buley, The New American Way of War. Military Culture and the Political Utility of Force hebben zich weliswaar grotendeels aangepast (Londen, Routledge, 2008) blz. 134. aan de vereisten van counterinsurgency te 66 ‘The Irregular Warfare Roadmap’, Hearing before the Terrorism, Unconventional Threats and Capabilities Subcommittee of the Committee on Armed Services, House of Representatives, velde, maar toch zijn ze nog steeds vooral One Hundred Ninth Congress, Second Session, September 27, 2006 (Washington, D.C., gericht op expeditionair optreden vanuit de U.S. Government Printing Office, 2008) blz. 47. Verenigde Staten. Irreguliere oorlogvoering

338 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 VERENIGDE STATEN EN COIN IN IRAK

daarentegen vereist juist een langdurige aan- Daarbij is het ook de vraag of deze aanpassingen wezigheid in een regio.67 Tevens is er nog van duurzame aard zullen zijn: is het daad- steeds een groot tekort aan specialistisch perso- werkelijk aanpassen of blijft het aanmodderen neel op alle niveaus. Vooral op inlichtingenge- in de toekomst? Een volledig geïnstitutionali- bied is er een grote vraag naar wetenschappers seerd aanpassingsproces gaat verder dan papie- en adequaat opgeleide militairen die in staat ren orders en richtlijnen. Het gaat er uiteinde- zijn de complexe omgeving van irreguliere lijk om dat de Verenigde Staten in staat zijn oorlogvoering te doorgronden. effectieve counterinsurgency campagnes te voeren, nu en in de toekomst. Het Quadrennial Conclusie Defense Review 2006 en de Irregular Warfare Execution Roadmap laten geen twijfel bestaan. De aanpassing van de strijdkrachten van de Het totale defensieapparaat moet worden inge- Verenigde Staten als gevolg van de ervaringen richt om in ieder geval de rest van de 21ste in Irak is indrukwekkend en vond plaats in eeuw irreguliere oorlogvoeringen te kunnen relatief korte tijd. Het Quadrennial Defense blijven voeren. Toch loopt het met de imple- Review 2006 legt wel degelijk de fundamenten mentatie van deze maatregelen nog niet zo’n voor een diepgewortelde aanpassing aan irregu- vaart. Zeker nu de wereld zich in een financiële liere oorlogvoering, maar de vraag is of dit ook crisis bevindt rijst de vraag of de aanpassingen uitgevoerd gaat worden. Dat de in de Roadmap nog wel betaald kunnen worden. Belangrijk is voorgestelde maatregelen nog steeds niet hele- dat het Pentagon in 2006 gebroken heeft met maal zijn uitgevoerd geeft immers te denken. haar beleid uit het verleden en irreguliere Krepinevich wijst er terecht op dat materiële oorlogvoering een prominente plaats in haar projecten op het gebied van conventionele oor- beleid heeft gegeven. Maar wil deze keuze echt logvoering een disproportioneel deel van het effect sorteren, dan zullen er misschien nog beschikbare budget opeisen. Als voorbeelden wel verregaande keuzes gemaakt dienen te noemt hij onder meer het Future Combat worden op het gebied van geldverslindende System van de landmacht (150 miljard dollar), materieelprojecten. Aangezien het Amerikaanse de nieuwe jagerklasse van de marine (4 miljard defensieapparaat in Irak al een behoorlijke aan- voor het eerste schip) en de Joint Strike Fighter passingsslag heeft gemaakt en de departemen- (250 miljard).68 In dit kader is het van belang tale leiding heeft besloten deze voort te zetten, om ook nog eens te wijzen op de Amerikaanse wil ik vooralsnog concluderen dat de Amerika- militaire cultuur, met haar nadruk op tech- nen voorbij de fase van ad hoc oplossingen nologie en vuurkracht. Deze cultuur hangt zijn. Er is wel degelijk een proces van diep- nauw samen met de heersende Amerikaanse gewortelde aanpassing in gang gezet. strategische cultuur. Ook bij politieke besluit- De weg is echter nog lang en vol valkuilen. ■ vormers bestaat er een voorkeur voor technologisch geavanceerde oplossingen van conflicten.69

Het is eenvoudiger bij het Congres grotere uitgaven op het gebied van materieel, zoals de F-22 of onderzeeërs, te rechtvaardigen dan relatief ontastbare zaken als verbeterde opleidingen of andere ‘mensgerichte’ investeringen.70 Het Quadrennial Defense Review 2006 en de 67 K.C. Coons and G.M. Harned, ‘Irregular Warfare is Warfare’, blz. 103. IW Executive Roadmap hebben weliswaar een 68 A.F. Krepinevich Jr., The Quadrennial Defense Review, blz. 10. 69 C.S. Gray, ‘British and American Strategic Cultures’, paper for the Jamestown Symposium proces van institutionele veranderingen in gang 2007, Democracies in Partnership: 400 Years of Transatlantic gezet, maar de vraag is hoeveel geld er uiteinde- Engagement (Jamestown, 2007) blz. 20. lijk beschikbaar zal zijn om deze aanpassingen 70 I. Wilson III, Thinking beyond War. Civil-Military Relations and Why America Fails to Win the ook daadwerkelijk door te voeren. Peace (New York, Palgrave Macmillan, 2007) blz. 252.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 339 SOLDAAT E.A.

Observaties rond operaties in Afghanistan (II)

Noot van de redactie Het onderstaande artikel is een bewerking van een document dat het Opleidings- en Trainingscentrum Operatiën (OTCOpn) al twee jaar gebruikt bij de voorbereiding van staven en eenheden op de ISAF-missie in Afghanistan. Dit document heeft een tweeledig doel: ten eerste het doorgeven van kennis en ervaring uit de eerste rotaties aan de opvolgers en ten tweede het inzicht verbreiden dat de operatie complexer is dan initieel vaak werd aangenomen en meer beslaat dan enkel hunt and kill Taliban. Daarbij moet de lezer zich realiseren dat veel observaties en bevindingen anno 2009 inmiddels breed onderschreven worden, maar dat dit in 2005-2006 bepaald (nog) anders was. Dit artikel reflecteert de stand van zaken van begin 2008. Ondertussen worden voortschrijdende inzichten verwerkt in de nieuw te verschijnen Leidraad Landoperaties. Sommige aspecten worden daarin algemener gesteld, terwijl andere aspecten juist nader worden uitgediept. Het oorspronkelijke document is tot stand gekomen door de medewerking van meerdere commandanten en stafofficieren.1 De redactie is van mening dat het bewerkte document een waardevolle neerslag van ervaringen en inzichten in het doctrinaire denken bevat. Onderstaand artikel is het tweede en laatste deel.

P.B. Soldaat e.a. – luitenant-kolonel der Luchtdoelartillerie*

Activiteiten op het gebied van n het eerste deel van dit artikel is de ‘security & control’ Ioperationele omgeving aan bod gekomen. Vervolgens is de planning van de militaire Een deel van de militaire inspanning zal, bijdrage aan de orde gesteld, met inbegrip zeker in het begin, gericht zijn op het creëren van het ‘inktvlekprincipe’. Duidelijk werd van een veilige omgeving. Gaandeweg zal het dat de aspecten security and control en weder- zwaartepunt van de operatie moeten gaan opbouw met elkaar verweven zijn. In deze verschuiven naar wederopbouwactiviteiten. bijdrage komen meer specifieke observaties Daarom zullen de activiteiten op het gebied van aan de orde. security & control aan bepaalde voorwaarden moeten voldoen om niet in tegenspraak te zijn met de latere opbouw en om de lokale bevol- 1 Specifiek hebben de volgende personen aan het document bijgedragen: Genm A.J.H. van king niet van zich te vervreemden. Het draait Loon, C-RC (S); Bgen T.W.B. Vleugels, C-TFU-1; Kol A.T. Vermeij, Plv C-RC(S); Kol J.F.A.M. hierbij om robuust optreden met respect voor van Griensven, C-TFU-2; Kol N. Geerts, C-TFU-3; Kol N. Tak, C-PRT-1; Kol S. Klaarbergen, de bevolking. CoS TFU-1; Kol P. v.d. Sar, C-BG-1; Lkol P. Nieuwenhuizen, J-ECC RC(S); Lkol M. Duvekot, Plv-C BG-2; Lkol J.P. van Houten, HOT TFU-1; Lkol W.F. Engelman, S4 TFU-4; Lkol F.E.T.J. van Dijk, HOT TFU-2; Lkol D.J. Broks, CoS TFU-2. Robuust optreden * De auteur was van juni tot en met november 2006 hoofd Sectie J-5 van Regional Com- Inzet gericht op security & control zal veelal mand South. Thans is hij hoofd bureau Geïntegreerd optreden en Command & Control worden uitgevoerd met ‘kinetische’ middelen, bij het Opleidings- en Trainingscentrum Operatiën (OTCOPn) in Amersfoort. dat wil zeggen: geweldsmiddelen. Deze kineti-

340 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 OPERATIES IN AFGHANISTAN

sche inzet dient robuust en tegelijkertijd king. Het is veel effectiever om met (contra-) beheerst te zijn en dient vooral om aan de hinderlagen te werken op een verwachte bevolking te demonstreren dat wij bereid en naderingsroute van de tegenstander, eventueel in staat zijn om zo nodig gericht geweld in te in combinatie met een ‘lokaas’ of in samen- zetten tegen de Taliban. Het meer opportunisti- hang met een avondklok. sche deel van de bevolking zal daardoor op onze hand komen.

Kleinschalige gevechten Omdat de tegenstander overwegend versnipperd en in kleine groepen optreedt, is het merendeel

van de gevechtsacties kleinschalig, maar vaak RORIMPANDEY A. AVDD, FOTO wel van een hoge intensiteit. De verantwoordelijkheid voor de meeste gevechten rust dan ook grotendeels op de schouders van groeps- en pelotonscommandanten, die onder zwaar vuur juist moeten handelen. Goede skills and drills op dat niveau zijn dan ook essentieel.

Grootschalige gevechten (met de omvang van bataljons) komen slechts sporadisch voor. Enerzijds komt dit omdat de tegenstander vaak niet omvangrijk is of niet lang genoeg op één plek blijft zitten om zo’n grote operatie voor te bereiden. Anderzijds is dat het plannen van zo’n grote operatie afhankelijk van rotatie- 'Het verdient aanbeveling om samen met de dorpsoudste op een deur te kloppen schema’s en de beschikbaarheid van externe (in plaats van hem in te trappen)...' coalitiemiddelen. ‘Knock, talk, search’ Vuuroverwicht Voor het zoeken naar opstandelingen en In alle gevallen is het bij een gevechtscontact wapenopslagplaatsen zijn grootschalige ‘cordon noodzakelijk om snel een vuuroverwicht te & search’ acties vaak contraproductief omdat verkrijgen. In het initiële gevechtscontact kan ze vaak vergezeld gaan van preventief geweld worden teruggevallen op de eigen groepswapens, en overdreven beschermingsmaatregelen die waarbij onze superieure schiettechniek op de bevolking irriteren. Een meer kleinschalige langere afstand de situatie al enigszins in ons en menselijke benadering is veel effectiever. voordeel doet omslaan. Het verdient aanbeveling om, met het lokale leger voorop en samen met een dorpsoudste, Bij verdere escalatie is vuur- en/of luchtsteun op een deur te kloppen (in plaats van hem vaak onontbeerlijk. Daarom dienen ook alle in te trappen), te wachten tot de inwoners niveaus vuur- en/of luchtsteun te kunnen aan- zich aangekleed hebben en de vrouwen vragen en leiden. Speciale aandacht dient er in een ander vertrek zijn ondergebracht, dan te zijn voor het markeren van eigen troepen. waarna de doorzoeking op een rustige wijze Dit los van de voortdurende aandacht voor de plaatsvindt. risico’s voor de lokale bevolking. Het gebruik van speurhonden is hierbij om ‘Fish with bait, not with nets’ culturele redenen niet raadzaam. Hoewel we Ervaring heeft duidelijk gemaakt dat search & hierdoor mogelijk toch wapens kunnen missen destroy of hunt & kill acties weinig opleveren. is het psychologische signaal naar de bevolking Ze veroorzaken vooral veel wrevel bij de bevol- er een van beheerste kracht en superioriteit, waardoor de bevolking voldoende wordt

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 341 SOLDAAT E.A.

afgeschrikt om steun aan de opstandelingen hiervoor in de Helmand de zogeheten Mobile te geven. Operating Groups (MOGs).

Patrouilles met een doelstelling Regels van civiele rechtspraak Het heeft geen zin om overal in het gebied, Bij het nemen van gevangenen dienen militairen buiten de inktvlekzones, patrouilles te rijden ervan doordrongen te zijn dat ze in principe in het kader van presence patrols of showing geen ‘combattanten’ gevangen nemen, maar the flag. Deze patrouilles vormen slechts een ‘verdachten’ die de wet hebben overtreden, onnodige prooi voor aanslagen en versnipperen door deel te nemen aan een gevecht of die de capaciteit. Bij aanslagen zijn er vaak geen mogelijk anderszins illegale handelingen hebben mogelijkheden voor forensisch onderzoek uitgevoerd. Dit gegeven leidt tot de noodzaak en ook de Medevac-capaciteit is beperkt. om bij gevangenneming veel aandacht te beste- Een dergelijke patrouille levert eerder last den aan het verzamelen van bewijsmateriaal dan nut op. tegen de verdachten (foto’s, in beslag genomen materiaal, getuigenverklaringen, et cetera). Elke patrouille moet een doelstelling hebben, noodzakelijk zijn en samenhang hebben met Hierdoor kunnen er meer gerichte ondervra- andere patrouilles of activiteiten. Vooral moet gingen plaatsvinden en hebben rechters later er capaciteit gereedstaan om een eventueel voldoende materiaal voor een oordeel. Als ge- gevechtscontact te exploiteren. volg daarvan leidt het bovendien niet tot (overvolle) gevangenissen met mensen die (relatief) Verder verdient het aanbeveling om bij een onschuldig zijn en die enkel op de verkeerde irregulier en onvoorspelbaar optredende tegen- tijd en plaats aanwezig waren. De verdachten stander zelf ook onvoorspelbaar op te treden. moeten goed behandeld worden want hiervan Dit kan worden bereikt door vooral patrouilles gaat een voorbeeldfunctie uit naar de bevol- te voet te doen, waardoor aanslagen met IED’s king, zeker wanneer gevangenen wegens op voorspelbare verplaatsingsroutes van voer- gebrek aan bewijs weer worden vrijgelaten tuigen worden ontweken. En ook de voet- en goed behandeld blijken te zijn. patrouilles zelf moeten onvoorspelbaar zijn, wat het best kan worden uitgevoerd door Respectvol middel van satellite-patrolling, waarbij ook de Ter wille van goede betrekkingen met de overwatch (vuurbasis) niet steeds op dezelfde bevolking moet ons optreden respect uitstralen. plek ligt. Het gedrag van de gewone soldaat bepaalt op dit punt het succes van de gehele missie. Hij is Mobiele checkpoints ons ‘gezicht’ en daarmee onze ambassadeur. Het inrichten van vaste checkpoints heeft Dit heeft de volgende gevolgen: weinig zin; de opstandelingen gaan er omheen. Daarnaast veroorzaken ze irritatie bij de lokale ‘Go with the flow’ bevolking, vereisen bewaking en zijn boven- Wanneer militaire voertuigen zich in het lokale dien een gewild doel voor aanslagen. verkeer begeven kiezen we er om redenen van (Nota bene: dit is anders bij punten die wij force protection vaak voor om met een hoge vast willen bewaken voor ons eigen optreden, snelheid midden op de weg te gaan rijden. zoals wateroversteekplaatsen). Dit levert zeer gevaarlijke verkeerssituaties op die niet opwegen tegen het gevaar van een Beter is het om gebruik te maken van onver- mogelijke bomaanslag. Het levert in ieder geval wachte, tijdelijke checkpoints met mobiele zeer veel wrevel op bij de bevolking, die haar eenheden waarbij al (!) het verkeer wordt door- kinderen in gevaar ziet komen. zocht. Hierbij draait het om het creëren van Beter is het om steeds een onvoorspelbare een onvoorspelbare ‘pakkans’ op routes die de route te kiezen en je aan te passen aan de tegenstander gebruikt. De Engelsen gebruiken lokale omstandigheden en snelheid. Door bor-

342 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 OPERATIES IN AFGHANISTAN FOTO AVDD, D. DE VAAL VAAL DE D. AVDD, FOTO

'Ons optreden moet respect uitstralen. Het gedrag van de gewone soldaat bepaalt op dit punt het succes van de gehele missie'

den, handgebaren, seinpistolen en waterflesjes bij zijn en waar de bevolking wel haar mening gevuld met stenen, eventueel ondersteund door vormt. Smile and wave dient echter niet non- een informatiecampagne, kan achteropkomend chalant te worden uitgevoerd en moet als een en naderend verkeer ervan weerhouden wor- militaire vorm van optreden worden gezien. den om in te halen. Men dient immers steeds bedacht te zijn op een snelle escalatie (expecting a hand-shake, but In oorden is langzaam rijden juist raadzaam; alert for a hand-grenade). er kan beter worden geobserveerd en mogelijke IED’s worden eerder waargenomen. Bovendien ‘Afghan Face’ straalt er een beheerste kracht uit van een Waar mogelijk dienen lokale militairen en langzaam rijdende colonne, terwijl een gehaast politiemensen het contact met de bevolking rijdende colonne juist angst uitstraalt. te onderhouden en militaire operaties uit te voeren, waarbij wij op afstand toezicht houden ‘Smile and wave’ en achteraf evalueren. In plaats van met helm en zonnebrillen op of onder pantser in een voertuig te zitten, dient Deze manier van werken verhoogt de accep- er vriendelijkheid naar de passerende bevolking tatie bij de bevolking, temeer omdat taal- te worden uitgestraald. Een glimlach, handdruk en communicatieproblemen worden voor- of desnoods een klein presentje sorteert, zeker komen. Bovendien hebben lokale troepen bij de jongeren, veel effect en goodwill. Ook een veel hoger onderscheidend vermogen het inkopen doen op de lokale markt, waardoor dan eenheden afkomstig uit het buitenland. tevens kleine geldhoeveelheden in omloop komen, is aan te bevelen. Investeer in civiele relaties De winst zit in de positieve gesprekken aan Contact met de bevolking, vooral met de ‘zwij- de ‘Afghaanse keukentafel’ thuis, waar wij niet gende meerderheid’, is van essentieel belang bij

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 343 SOLDAAT E.A.

een COIN-campagne. Het verdient aanbeveling houden en hier een database van aan te leggen. om het operatiegebied zo in te delen dat de Hierdoor beginnen volgende rotaties niet steeds bevolking steeds één aanspreekpunt heeft. Zo opnieuw en kunnen op den duur de ‘vreemde zouden pelotons een eigen gebied toegewezen elementen’ zichtbaar worden gemaakt. kunnen krijgen waarbij de pelotonscomman- dant geregeld de contacten onderhoudt met de Geen wisselvallige presentie lagere lokale overheden in de dorpen. Een wisselvallige aanwezigheid in een gebied kan omwille van het verrassingseffect van Soldaten leren de individuele leden van de belang zijn. Er zijn echter ook nadelen aan bevolking herkennen, maar andersom kan de verbonden. Wanneer de lokale bevolking zich lokale bevolking de soldaten ook beter leren op basis van beloften onzerzijds blootgeeft door kennen. Zo’n peloton kan dan tevens een begin inlichtingen te verstrekken of openlijk mee te maken om de lokale bevolking in kaart te werken, moeten deze mensen ook worden brengen door een vorm van ‘volkstelling’ te beschermd.

Mensen mogen niet de dreiging voelen van represailles door de Taliban wanneer die kort na ons vertrek in het gebied weer actief worden. Succes kan daarom ook worden gemeten FOTO AVDD, G. VAN ES ES VAN G. AVDD, FOTO in aantallen informanten die worden verkregen of die verloren gaan.

‘Platoonhouses’ Een verdergaande vorm van contact met de bevolking is het inrichten van platoonhouses. Dit zijn goed verdedigbare gebouwen aan de rand van het overgangsgebied – dus niet midden in vijandelijk gebied – die een inloopfunctie hebben voor de lokale bevolking. Er moet daarbij een balans worden gevonden tussen verdedigbaarheid en toegankelijkheid voor de bevolking. Platoonhouses worden in principe door een peloton bemand. Op deze manier kan een 24/7 aanwezigheid gedemonstreerd worden, waardoor de bevolking zich veiliger zal voelen en hopelijk sneller het risico durft te nemen om waardevolle inlichtingen te verstrekken. Een platoonhouse kan echter, net als een vast road- block, ook een operationeel blok aan het been worden, dat veel capaciteit opslurpt.

Volledig opgaan in de bevolking Voorts zouden reguliere eenheden of Special Forces, naast hun reguliere Direct Action-taken, in de overgangsgebieden kunnen worden ingezet om in kleine groepen te leven temidden van lokale politieposten of dorpen. Hiermee laten 'Mensen mogen niet de dreiging voelen van represailles door de Taliban, wanneer die zij zien dat ze maximaal willen integreren na ons vertrek weer actief worden' en dezelfde risico’s willen lopen als de lokale

344 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 OPERATIES IN AFGHANISTAN

politie en bevolking. Dit zal bij de bevolking respect afdwingen. Hoewel deze inzet wel risico voor de eigen troepen met zich meebrengt, zal deze wijze van optreden de lokale politie en de bevolking helpen

om zich weerbaarder op te stellen. Ook zullen RORIMPANDEY A. AVDD, FOTO wij sneller betere informatie verkrijgen.

‘Force protection’ De tegenstander is overal aanwezig in het operatiegebied en zal vooral onze zwakke punten aanvallen. Daarom dient every man a rifle man te zijn. Toch dient de mate van force protection in balans te zijn met de noodzaak om met de bevolking in contact te komen. Aan de tendens om elk risico uit te sluiten en bij voorbaat beschermingsmaatregelen toe te passen die agressief overkomen, dient een halt Een bermbom? 'De tegenstander is overal aanwezig in het gebied en zal vooral onze te worden toegeroepen. Het gaat tenslotte om zwakke plekken aanvallen' het beschermen van de bevolking en niet om de bescherming van jezelf. In feite is force pro- huis ’s nachts kan worden betreden, waarbij tection een van de belangrijkste valkuilen van uw vrouw wordt gefouilleerd, en dat terwijl een COIN-campagne omdat het vervreemdend u uiteraard de vreedzaamheid zelve bent? werkt op de lokale bevolking. Activiteiten gericht op (weder)opbouw Sometimes, the more you protect your force, the less secure it is Wederopbouwactiviteiten vormen een essentieel onderdeel van COIN. Er zijn drie gradaties Militairen in een COIN-campagne dienen juist van wederopbouw, die goed zijn in te passen open en terughoudend op te treden. Ze dienen in de driedeling van de inktvlekaanpak. daarbij bereid te zijn om beledigingen en soms Van kleinschalig naar grootschalig kan men zelfs verliezen te incasseren, met de aanname noodhulp, (re)constructie, en ontwikkeling dat juist daardoor het aantal beledigingen en onderscheiden. We tekenen hierbij aan dat er aanvallen zal afnemen. Bij een incident zal op discussie mogelijk is over de afbakening. een zachte en beheerste manier aan de taak vastgehouden moeten worden zodat nog steeds Grotere vormen van (re)constructie en ontwik- kan worden uitgestraald dat de coalitie het keling zijn voorbehouden aan hulporganisaties, sterkste en beschaafdste is. Te allen tijde dient departementen van Ontwikkelingssamenwer- een overreactie en escalatie te worden voorko- king en de Afghaanse overheid. Dit heeft uit- men, zeker zolang er onschuldige omstanders eindelijk alles te maken met de verdeling van in de nabijheid aanwezig zijn. Deze instelling budgetten. Het probleem is echter dat deze vergt goede leidinggevende vaardigheden van andere instanties ofwel helemaal niet actief vooral het lagere kader. zijn, ofwel geen activiteiten hebben op de plekken waar ze onze COIN-campagne zouden Een gedachte-experiment maakt het boven- kunnen ondersteunen. staande duidelijk. Hoe zou u het vinden als in uw woonplaats een vreemde mogendheid met Militairen kunnen best beginnen met het verle- te hoge snelheid door uw straat reed, waarbij nen van noodhulp en het opzetten van kleine uw kinderen gevaar lopen, u op straat preven- projecten, maar deze moeten wel worden over- tief wordt aangericht met wapens en zelfs uw genomen door andere en grotere organisaties.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 345 SOLDAAT E.A.

Niets ondergraaft de geloofwaardigheid van een Ook zullen we ons ervan bewust moeten zijn campagne meer dan bijvoorbeeld waterputten dat het voor sommige Afghaanse overheids- die na twee jaar droogvallen of half afgebouwde vertegenwoordigers aantrekkelijk is om bui- scholen. Steeds opnieuw gaat het om de effec- tenlandse militairen in de regio aanwezig te ten die op kortere of langere termijn moeten hebben, omdat ze hier een bepaalde status en worden bereikt. Elke wederopbouwactiviteit invloed aan ontlenen. dient te worden ingebed in een groter plan dat is afgestemd met de lokale autoriteiten. Deze Civiele capaciteit lokale autoriteiten kunnen dan mogelijk de Onze wederopbouwactiviteiten zijn bovendien grotere hulporganisaties beïnvloeden, voor gericht op de civiele capaciteit, de militaire zover dat niet rechtstreeks mogelijk was. capaciteit en vertrouwenwekkende maatregelen. Wel moet steeds de vraag worden gesteld wie er nu bevoordeeld gaat worden, want lokale Sometimes, the best weapons do not shoot autoriteiten hebben de neiging om vooral vanuit hun eigenbelang te denken en hun eigen 1. De civiele capaciteit wordt verbeterd door stam voor te trekken. wederopbouwteams (in Afghanistan een Pro- Uiteindelijk gaat het er bij wederopbouw- vincial Reconstruction Team (PRT) genoemd). activiteiten om dat de lokale overheid zelf Dit is een rijk geschakeerde eenheid die het opstandelingenprobleem kan aanpakken, eschikt over diverse specialiteiten. Vaak omdat ze goede dingen voor de bevolking doet leiden en bemannen militairen een dergelijk en daarmee haar steun verwerft. Tot nu toe team, bij gebrek aan civiele deskundigen. is het slechte lokale overheidsbestuur één van de belangrijkste oorzaken van de problemen. De militairen kunnen zich laten bijstaan We zullen de lokale overheid daarom niet door (gemilitariseerde) burgers uit een alleen blind en kritiekloos moeten steunen, CIMIC-pool of uit civil affairs-eenheden. maar ook hier en daar (dwingend) advies moeten Het doel is echter om de militaire bijdrage geven om haar geloofwaardigheid in de ogen snel af te bouwen en te laten overnemen van de bevolking te verhogen. door een civiele ‘commandant’. Een PRT maakt ook gebruik van fondsen die door Ontwikkelingssamenwerking beschikbaar zijn gesteld.

2. Een wederopbouwteam zal veel samenwerken met militaire eenheden. Niet alleen FOTO AVDD, S. HILCKMANN HILCKMANN S. AVDD, FOTO omdat het team bescherming nodig heeft, maar ook omdat de militaire eenheden opereren in hetzelfde gebied en daar dage- lijks patrouilles rijden. Een mogelijke werk- wijze is daarbij dat alle initiële en dagelijkse contacten met de gewone lokale bevolking worden gelegd door de pelotonscommandanten van de militaire eenheden in hun eigen pelotonsgebieden.

Zodra er meer diepgaande gesprekken moeten plaatsvinden, voor bijvoorbeeld CIMIC-assessments of wederopbouw, dan kan het wederopbouwteam door het peloton Straatbeeld van Chora, 40 km ten noorden van Tarin Kowt. 'Gaandeweg zal het geïntroduceerd worden en de contacten zwaartepunt van de operatie moeten verschuiven naar wederopbouwactiviteiten' overnemen.

346 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 OPERATIES IN AFGHANISTAN

Gradaties van wederopbouw (voorbeelden)

Noodhulp (Re)constructie Ontwikkeling (‘shaping’) (‘decive’) (‘sustaining’)

Bestuur - faciliteren van contacten - (her)oprichting - capaciteitsopbouw tussen leiders van lokale bestuurs- door NGO’s organisaties - organisatie van verkiezingen

Onderwijs - cursussen over ‘mine- - (her)bouwen van scholen - publiek schoolsysteem awareness’, IED-dreiging, - trainen van docenten hygiene, e.d. - escorteren school- kinderen

Landbouw - reinigen irrigatie- - agrarische trainingen - opzetten landbouw en systemen voedselprogramma’s

Economie - bescherming van geld- - (her)oprichting van - micro-krediet- stromen markten programma’s - (her) oprichting kleinschalige nijverheid

Energie - brandstofvoorziening - kleinschalige - elektriciteitscentrales generatoren

Water en voeding - voorzien in schoon water - (re)constructie van - opzetten van water- watervoorziening managementsysteem

Gezondheid - ‘medical reach-out’ - bouwen hospitaaltje - bouwen ziekenhuis

Rechtspraak - faciliteren lokale - toezicht houden en - oprichten oorlogs- rechtszaken bouwen rechtbanken tribunaal en waarheids- en rechtsysteem commissies

Onderdak - voorzien in dekens - repatriëringsprogramma’s - trainen van de bouwen tenten - bouwen goedkope sector - vluchtelingenkamp huizen

Media - faciliteren lokale krant - trainingen lokale - capaciteitsopbouw en radio journalisten en media voor media

Militaire capaciteit Het duidelijkst komt dit naar voren bij lokale Militaire capacity building is gericht op de on- legereenheden waar operationele mentor- dersteuning van de Security Sector Reform (SSR). en liaisonteams (OMLT’s) zijn ingebed, die Voor ISAF is dit eigenlijk de hoofdopdracht. bovendien deelnemen aan de gevechten tegen Het behelst een volledige herstructurering en de opstandelingen. opbouw van een nationaal en lokaal veilig- Een minstens even groteinspanning is heidsapparaat. Hieronder vallen niet alleen de nodig om de politie op een acceptabel niveau hervormingen binnen leger en politie, maar te krijgen, omdat zij, meer nog dan het leger, ook de oprichting van burgerwachten, het faci- permanent in het gebied verblijft. De recht- literen van de rechtspraak en het creëren van spraak vergt ook onze aandacht, omdat deze een betrouwbaar gevangeniswezen. In elk van instelling mede het vertrouwen bepaalt de sectoren zullen militairen moeten optreden van de bevolking in de ‘eerlijkheid’ van de als opleider en mentor. overheid.

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 347 SOLDAAT E.A.

Veiligheid ‘Shaping’ ‘Decive’ ‘Sustaining’

- bescherming kwetsbare - (her)oprichten politie - capaciteitsopbouw groepen - steun aan mijnenruim- van leger en politie - ontwapenen voormalige programma’s strijders - (her)oprichten van - mijnenruimen strijdkrachten - bescherming NGO’s

Een van de grootste valkuilen bij het opbouwen Vanuit onze professionaliteit dienen wij enkele van een lokaal leger is dat het een kopie wordt zaken steeds opnieuw uit te stralen. Onze van de buitenlandse legereenheden die het tegenstander is de Taliban. Die wordt bestreden, trainen. Het lokale leger moet een afspiegeling desnoods met geweld. Wij zullen de bevolking zijn van de lokale tradities en gebruiken. Juist naar vermogen trachten te ontzien; wij zullen lokale legereenheden zijn goed in het bestrij- de Afghaanse overheid naar vermogen onder- den van opstandelingen, omdat ze de cultuur steunen en haar middelen verder proberen te beter begrijpen, beter met de bevolking ontwikkelen. Wij zullen proberen de bevolking kunnen communiceren en doorgaans dezelfde zicht te geven op een betere toekomst. ontberingen en omstandigheden kunnen verdragen als de opstandelingen.

Vertrouwenwekkende maatregelen Los van de genoemde doelstellingen, kunnen

we elk project, hoe klein ook, zien als ‘vertrou- ES VAN G, AVDD, FOTO wenwekkende maatregel’ in het kader van force acceptance. Voorbeelden zijn schoonmaakacties op straat, defect materiaal repareren, een medisch spreekuur instellen, et cetera. Daarbij moeten we echter niet uit het oog verliezen dat Afghanen meesters zijn in het manipuleren. Daarom moet er voor gewaakt worden dat niet allerlei zaken tot ‘ons probleem’ gemaakt worden.

Afsluiting Ethisch handelen Bij een langdurige inzet in een COIN-campagne kunnen strijdkrachten gedurende een langere periode met incidenten en daaruit voortvloeiende verliezen worden geconfronteerd. Concrete resultaten staan daar niet steeds tegenover. Dit is uitermate frustrerend.

'Langdurige zichtbaarheid en presentie zijn noodzakelijk'

348 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 OPERATIES IN AFGHANISTAN

Wij zullen ons echter nooit laten verleiden om Dit is een proces dat tijd vraagt en waarvoor onethisch te handelen. Niet alleen omdat dit geduld nodig is. Een langdurige zichtbaarheid strijdig is met de voor ons geldende normen en en presentie zijn noodzakelijk. Zeker in het waarden, niet alleen omdat ons thuisfront dat begin is de bevolking nog gereserveerd en van ons mag verwachten, maar ook omdat dit zullen wij worden getest en zelfs aangevallen. één van de wegen is om het verschil te laten Juist dan zijn moed en dapperheid nodig om zien tussen ons en de Taliban. toch een open houding te blijven aannemen ten opzichte van de bevolking. Geduld, presentie en moed Bij de COIN-campagne in Afghanistan duurt Men moet zich niet laten leiden door over- het enige tijd voordat het merendeel van de matige force protection en de inzet van kine- bevolking overtuigd is van de goede intenties tische middelen. Juist door zich veel onder van onze strijdkrachten en de Afghaanse de bevolking te begeven en zo lang mogelijk regering. Maar intenties alleen zijn niet genoeg. geweldloos te blijven, zal de bescherming De Afghaanse overheid en de haar steunende toenemen. Ook het feit dat ISAF en ‘de militair’ troepen zullen zichtbaar moeten maken dat er die daarvan deel uitmaakt in gesprek blijven een alternatief is voor chaos en geweld. Pas als met derden (die mogelijk ook de Taliban de bevolking hiervan overtuigd is, zal ze zich helpen), in plaats van ze af te schrijven, kan in ons voordeel bewegen en zal de Taliban bijdragen aan een breed draagvlak voor de blijvend steun verliezen. aanwezigheid van troepen die de regering ondersteunen.

Wanneer de lokale bevolking onze aanwezigheid accepteert krijgen we de kans om het lokale bestuur te verbeteren, zodat zij het uiteindelijk van ons kunnen over nemen. Steeds opnieuw gaat het erom de Afghaanse overheid en haar organen zo zelfstandig mogelijk te laten opereren.

Geen ‘lessons learned’ maar een ‘mindset’ Hoewel deze bijdrage vol staat met observaties die gemakkelijk kunnen worden omgevormd tot lessons learned, hebben wij die stap niet willen maken. Deze bijdrage wil niets voor- schrijven, maar wil een handreiking zijn aan militairen die naar Afghanistan worden uit- gezonden en wil de mindset schetsen die hoort bij de uitvoering van complexe hedendaagse operaties.

Daarbij zijn we vooral ingegaan op zaken die anders liggen of anders beoordeeld moeten worden dan we voorheen deden. Dit inzicht leidt vanzelf tot anders en effectiever handelen. Verder hopen we dat dit een groeidocument is en dat collega’s die in latere rotaties aanvullende observaties doen, de bevindingen te zijner tijd aanvullen met hun waarnemingen. Doen is leren. ■

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 349 TEGENWICHT

Return on commitment

dr. M.F.J. Houben – luitenant-kolonel der mariniers*

et oudste economische en sociale principe aanwijsbaar politiek en maatschappelijk nut His ‘voor wat hoort wat’. Dit is niet alleen de heeft. Voor wat hoort wat. basis voor zakelijke transacties, maar ook de basis voor de verhouding tussen mensen onder- De vraag is of en hoe dat aandeelhouderdenken ling en de verhouding tussen werkgever en kan worden aangewend om de relatie tussen werknemers. Ook voor aandeelhouders in krijgsmacht en samenleving en tussen krijgs- een bedrijf geldt dit principe: in ruil voor een macht (werkgever) en individu (werknemer) investering in het bedrijf krijgen ze gedeelte- beter te begrijpen. Dat wil zeggen: beter te lijke zeggenschap over de koers van het bedrijf begrijpen waar het om draait, wie waarvoor en als alles goed gaat een mooi dividend. In het verantwoordelijk is en aan welke (impliciete) – met name beursgenoteerde – bedrijfsleven deal gestalte moet worden gegeven. In deze heeft het shareholder value denken de laatste column een korte reflectie op het personeel jaren een hoge vlucht genomen. Met als kwa- als aandeelhouder van Defensie, het begrip lijke uitwas dat veel aandeelhouders vooral een voor wat hoort wat en wat ik zal noemen goede return op hun investment wilden en wel zo de return on commitment. snel en zo hoog mogelijk, in plaats van dat zij zich mede-eigenaar voelden van het bedrijf en Voor wat hoort wat vooral naar de effecten op de lange termijn Waar het bij Defensie niet aan ontbreekt is de keken. motivatie en de loyaliteit van het zittende personeel. Mensen zijn bereid zich voor langere Je zou verwachten dat het aandeelhouder- tijd aan Defensie te committeren. Om daar hun denken aan de publieke sector en dus Defensie loopbaan te beginnen en te vervolgen en hun voorbijgaat. Ik betwijfel dat. Volgens mij persoonlijke ontwikkeling in handen te leggen heeft Defensie wel degelijk aandeelhouders. van een organisatie waarvan bekend is dat deze Ten eerste de Nederlandse samenleving, mensen hard doet slijten. ‘Uitzendgereed, waar ten tweede het eigen personeel. Ook ben ik ook ter wereld inzetbaar en ook in het hoogste mening dat het aandeelhouderdenken in geweldsspectrum’, we kennen deze termen essentie een positief verschijnsel is. Als de allemaal, want ze zijn van toepassing op ons Nederlandse samenleving een aandeelhouder als geüniformeerde krijgers. van Defensie is, dan zijn de structurele betaal- baarheid van de krijgsmacht en zijn militaire Een indicatie dat bij Defensie het denken en relevantie zo ongeveer de belangrijkste voor- doen over zowel goed werkgever- als goed waarden die de inrichting van een krijgsmacht werknemerschap in beweging is, is dat wij als en het daarbij behorende budget bepalen. werknemers de laatste tijd meerdere keren op Geen wonder dat de krijgsmacht zich inspant onze plichten en verantwoordelijkheden zijn om aan te tonen dat iedere in Defensie gesto- gewezen. Onder meer via de Gedragscode ken euro welbesteed is en dat die investering Defensie. Op haar beurt is Defensie gehouden zich als een goed, zorgzaam en verantwoorde- * Op deze plaats vindt u afwisselend een bijdrage van kolonel (KL) Frans Matser en luitenant- lijk werkgever te manifesteren en dat ook te kolonel der mariniers Marc Houben. expliciteren en te formaliseren. Goed werk-

350 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 geverschap en goed werknemerschap gaan oorzaak van dat veel collega’s Defensie hebben hand in hand: ‘What’s in it for me?’ vraagt verlaten. de werknemer zich af, ‘Voor wat hoort wat’ Meer dan één collega verzucht weleens: ‘De denkt de werkgever. Ik investeer in Defensie baas neemt en neemt en neemt’. Het gevoel is en Defensie investeert in mij. Ik investeer tijd, dan blijkbaar dat de return on commitment energie en toewijding, Defensie investeert in kleiner is dan de return on investment van de gepaste opleidingen, zorg, uitrusting enzovoort. werkgever. Een eerlijke return on commitment De return die ik krijg op mijn commitment is is belangrijk. Want het is die eerlijke return een investering van Defensie. De return op deze on commitment die maakt dat mensen bij individuele investering is betrokkenheid van Defensie blijven, omdat dat commitment niet de werkgever, commitment maar dan met onbeantwoord blijft. Omdat de return op dat een omweg. Het is een zekere wederkerigheid, commitment niet in schril contrast staat met die bij werkgever en werknemer op een andere de return on investment van de werkgever. manier tot uiting komt. Als het gaat schrijnen gaat het mis.

Ook op het niveau van de maatschappelijke De provocatieve psycholoog Jeffrey Wijnberg positie en inbedding van de krijgsmacht is noemt dat ‘rationeel rekenen’, waarbij het dit mechanisme van kracht. De maatschappij onbewuste als een koele rekenaar ‘voor elke investeert in Defensie en verwacht daar iets relatie een aparte boekhouding bijhoudt’. En voor terug. Ook waardering en erkenning zijn ‘zelfs voor de meest intieme verhoudingen maatschappelijke investeringen die een positief geldt hetzelfde als voor elke zakelijke onder- effect hebben op het commitment van een neming: wordt er te lang verlies geleden omdat krijgsmacht. Defensie is inzetbaar voor vrede de betalingen (geven) groter zijn dan de inkom- en veiligheid, de politieke ambities van de sten (nemen), dan is het faillissement aanstaande. Nederlandse regering en het welzijn van het Zonder dat mensen de plussen en minnen van Nederlandse volk. De return op dat commit- hun verhouding(en) op papier zetten, weet ment van Defensie is idealiter een stabiel het onbewuste wel precies de credit- en debet- investeringsniveau dat een goed uitgeruste en standen, waardoor u voor ieder persoon, als inzetbare krijgsmacht zeker stelt. Een stevige het ware, een gevoelde balans registreert’. Het krijgsmacht en een betrouwbare partner in personeel dat Defensie heeft verlaten heeft die de internationale defensiearena is goed voor rekensom ook gemaakt en is tot de conclusie de belangen van de BV Nederland. gekomen al veel te lang of veel te diep in de rode cijfers te zitten (de baas ‘neemt en neemt Commitment > Investment en neemt’). De kern van de oplossing van de Een aandeelhouder participeert in het bedrijfs- personeelsproblematiek is dat Defensie moet risico. Vaak proberen aandeelhouders dat risico bijstorten op zijn personeelsrekening. te verzekeren of af te zwakken. Voor militairen geldt die risicoparticipatie in extremis. Met Vakantie in Nederland weinig mogelijkheden om dat risico af te zwak- Frank Heemskerk, Staatssecretaris van Econo- ken of te (her)verzekeren. De vraag is nu of dat mische Zaken, riep Nederlanders op om dit ‘voor wat hoort wat’ in balans is, of de return jaar vooral de vakantie in Nederland door te on commitment en de return on investment in brengen. Veel militairen hebben de afgelopen evenwicht zijn, of de balans gezond is. Gaat het jaren zo veel buitenland gezien dat zij blij zijn alleen om salaris? Voor een belangrijk deel wel, dat zij de vakantie in Nederland kunnen door- maar voor een ander belangrijk deel ook niet. brengen. In dat opzicht is een welverdiende Goede loopbaanplanning en -begeleiding is vakantie in Holland de prettige return on com- een belangrijke vorm van commitment aan mitment van een verblijf van enkele maanden het personeel van de zijde van de werkgever, in Kamp Holland, met de instemming van de onvoldoende commitment op dat vlak is er de staatssecretaris! ■

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 351 ANDERE OGEN

Bier in Abyei L. Polman

ulporganisaties in oorlogsgebieden zeggen rebellen het over de verdeling van de opbreng- Hneutraal te willen blijven, want alleen dan sten daarvan allesbehalve eens. Hoewel Noord behouden ze toegang tot alle slachtoffers in een had beloofd te zullen delen, beweerde Zuid van conflict. Neutraliteit is ook hun belangrijkste de jaaromzet van een half miljard dollar geen reden om terughoudend te zijn in samenwerking cent te hebben gekregen. Terwijl de Canadese met militairen. De meeste hulporganisaties arts in dit ‘middle of nowhere’ zijn patiënten houden afstand van de NAVO-wederopbouw- behandelt – mazelen, schizofrenie, het is steeds militairen in Afghanistan en Artsen zonder weer een verrassing wat nu weer op de rug van Grenzen in Congo overwoog om alle AzG-voer- ezeltjes naar het hospitaaltje wordt aangevoerd tuigen knalroze te spuiten om associaties van – betrekken Noordelijke en Zuidelijke troepen de locals met VN-wit te voorkomen. hun posities om de strijd om de olie voort te zetten. Het hospitaal ligt zo’n beetje tussen hen In Zuid-Sudan voerde AzG een soortgelijk beleid. in. Nu eens wordt het bestormd door rebellen, De Canadese afdeling van AzG, die in Abyei een dan weer door regeringssoldaten die alle hospitaaltje dreef, deed er alles aan om VN-sol- patiënten op de vlucht jagen. daten buiten de poorten te houden, behalve als Het is voor het regime in Khartoum belangrijk die water kwamen brengen. De VN-macht in om de onrust en onveiligheid in het gebied zo Sudan wordt door de Sudanese regering gewan- groot mogelijk te laten zijn. Hoe minder men- trouwd als mogelijke bedreiging van de Sudanese sen er durven te blijven wonen om mee te stem- souvereiniteit, en door Sudanese rebellen als men in een referendum dat gepland staat voor mogelijk verlengstuk van het regime. 2011, hoe ongunstiger de uitslag voor de Zuide- Er was AzG in Zuid-Sudan veel aan gelegen om lijke partijen zal zijn. Zo wordt het hospitaaltje niet voor VN-vriendje te worden versleten. een arena, en blijft de arts neutraal. Het maakt In zijn onlangs gepubliceerde dagboek beschrijft hem niet uit wie op wie schiet, hij hoeft alleen de jonge Canadese arts-zonder-grens James te weten of er zuurstofflessen nodig zijn bij de Masaryk hoe je dat doet, in een oorlog je neutra- behandeling van de gewonden. Geen moment liteit behouden. Six Months in Sudan biedt het rust wordt hem gegund in de oorlog die hij niet beeld dat we graag zien, van een jonge idealis- wil zien. Steeds opnieuw kraakt zijn Motorola: tische dokter die zijn comfortabele leven in ‘Dr. James, we need you at the hospital!’. Canada heeft opgegeven om mensenlevens te redden in een van ’s werelds vele godverlaten Waar het AzG-team opeens wél grote vragen bij oorden. Behalve ziektes en een handvol artsen- stelt, is het voorstel van een van hen, na ruim zonder-grenzen, hebben mensen in het helse, vijf maanden hectische dienst, om een biertje te hete oord waar hij neerstrijkt niets. gaan drinken in de VN-basis verderop. De VN-bar is de enige plek in de wijde omgeving waar het Dat de plaats van handeling Abyei is, vertelt goudgele vocht ijskoud in voorraad is. Het bar- de schrijver zo’n beetje tussen neus en lippen bezoek leidt bijna tot een crisis binnen AzG. De door. Volgens de artseneed die hij heeft afge- AzG-teamleider blijft demonstratief achter in het legd mag het ook niet uitmaken wáár je mense- hospitaal, terwijl de anderen het schichtig hou- lijk leed verlicht, áls je het maar doet. Maar den bij slechts één glaasje. Over dit ‘incident’ voor de oorlogvoerende partijen in Zuid-Sudan wordt in het team daarna niet meer gesproken. is Abyei níet zomaar een heet en stoffig plekje. Na zes maanden loopt het AzG-contract van Dr. Integendeel: Abyei is zo’n beetje het heetste James af. Hij vliegt terug naar Canada. Onderweg hangijzer in hun hele oorlog. wordt hij ingehaald door het bericht dat de strijd Onder Abyei is een aanzienlijk deel van de om de olieopbrengsten is opgelaaid. Abyei is in Sudanese nationale olievoorraad te vinden en de as gelegd. De achtergebleven AzG-collega’s in 2006-2007, toen de Canadese arts er werkte, moesten worden geëvacueerd. In pantservoer- waren de Noordelijke regering en de Zuidelijke tuigen van de VN. ■

352 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 BOEKEN

moderne benaderingen van com- Hete hangijzers plexe overheidsbesluitvorming: • de netwerkbenadering uit de bestuurskunde, die volgens hem tekortschiet, al was het maar omdat De aanschaf van Nederlandse gevechtsvliegtuigen zij veel spelers veronderstelt die Door Bert Kreemers in een zeer heterogene relatie tot Amsterdam (Uitgeverij Balans) 2009 ISBN 978 90 501 8824 1 elkaar staan, terwijl het tegendeel Proefschrift Universiteit Leiden; handelsuitgave 351 blz. in de beleidsarena van de vliegtuig- € 19,95 aanschaf doorgaans het geval is; • de ‘ijzeren driehoek’-benadering uit de beleidswetenschappen, die ‘ k feliciteer Bert met deze uit- resultaat dergelijke besluiten tot tekortschiet omdat twee van de drie Ivoerige en zeer lezenswaardige stand komen is er niet, zegt de zijden van die driehoek (namelijk beschrijving van het proces rond de auteur al snel. Daarmee rekent hij, het parlement als controlerend in- besluitvorming van de aanschaf van vrij verrassend en eigenlijk nogal stituut en het cluster van belangen- jachtvliegtuigen. Het is een boek resoluut, af met een aantal gang- groepen) een marginale rol spelen van ‘formaat’ geworden.’ Zo besluit bare verklaringen van bewapenings- en omdat de basis van die drie- generaal b.d. Dick Berlijn, voormalig processen. In de eerste plaats met hoek, de politieke principaal in de Commandant der Strijdkrachten, een welhaast traditionele benade- gedaante van de wapenaanschaf- het voorwoord bij het proefschrift ringsbundel: fende minister, eigenlijk ook al Hete hangijzers, succesvol verdedigd • de inmiddels vijftig jaar oude niet functioneert omdat hij is over- op 10 februari door oud-Defensie- bibliotheek aan klassieke literatuur geleverd aan het informatiemono- medewerker Bert Kreemers. die bewapeningsprocessen verklaart polie van de Koninklijke Lucht- Deze woorden zijn geen beleefd- vanuit actie-reactiemechanismen macht; heidsritueel, want de auteur heeft in- aan de vraagzijde (namelijk de • de groupthink-benadering uit de derdaad een zeer leesbaar, bij tijd en onderlinge materiële reactie op bestuurskunde, die wel structurele wijle zelfs amusant en bovenal histo- gepercipieerde dreigingen tussen blikvernauwing en bevangenheid risch- en (bureau)politiek-wetenschap- militaire rivalen); in kleine beslisgroepjes verklaart, pelijk geslaagd en geschraagd onder- • de liberale literatuur uit de jaren maar dat proces vooral van toe- zoek geproduceerd. Kreemers recon- zestig tot midden-tachtig over het passing acht in crisissituaties (dus strueerde de besluitvorming in één militair-industrieel complex (MIC), niet per se in langdurige, taaie van de meest ondoorgrondelijke en die zich oriënteert op dwangmatige materieelaanschafprocessen); ingewikkelde domeinen van over- besluitvormingsprocessen aan de • democratietheorieën: bijna zo heidsaanschaffingsbeleid aan de aanbodzijde (institutionele dwang, vanzelfsprekend dat we ze bijna hand van vijf casus: de aanschaf van industriële imperatieven, ambtelijk- zouden vergeten maar die – als respectievelijk de Starfighter (1959- wetenschappelijke combines); we ons beperken tot het leerstuk 1963), de NF-5 (1963-1967), de tijde- • de neo-marxistische catechismus van de machtenscheiding – in het lijke deelname aan het MRCA-pro- uit de jaren zeventig-tachtig over militaire aankoopbeleid falen ject (1968-1969), de vervanging van ‘verspillingskapitalistische’ tenden- omdat een sleutelinstituut als de de Starfighter en de aanschaf van de zen die overheden er periodiek Koninklijke Luchtmacht geen F-16 (1971-1975) en de vervanging toe dwingen cyclische crises in het noemenswaardige countervailing van de NF-5 door een aantal F-16’s kapitalisme met grote defensie-uit- power ontmoet. (1978-1980). gaven te bestrijden (waarom blijft het toch zo stil rond deze variant in Technopol Benaderingen de huidige economische recessie?). Deze opsomming kan nog verder Een algemene theorie die ons laat In de tweede plaats is Kreemers’ gaan en toegelicht worden. De begrijpen waarom, hoe en met welk proefschrift een apologie voor waarde van verschillende theorieën

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 353 wordt ook niet geheel ontkend, cussie tussen parlement en het mi- gespeeld op het wereldtoneel in de maar Kreemers houdt uit het nut- nisterie van Defensie. De minister veiligheidspolitiek. In die defense tige bezinksel de ‘technopol’ over beantwoordde die discussie zo tech- acquisition studies treffen we vaak als het concept dat nog het meest nisch dat ze ongewild een illustratie wél verwijzingen naar ijzeren van toepassing is. Dat is een uit de vormde van de stelling van de driehoeken, follow on-bestedings- Latijns-Amerikaanse economische auteur dat de experts van de lucht- imperatieven enzovoort, factoren beleidswereld ontleend begrip dat macht hierin vermoedelijk altijd die Kreemers voor Nederland op de doorslaggevende rol van een het laatste woord hebben. minder relevant acht. Ik denk dat kleine, hechte groep deskundigen genoemde verschillen tussen de VS wijst. Deze experts combineren hun Vragen en een (volgend) land als Nederland kennis, ervaring, vastberadenheid, Kreemers’ onderzoek leidt tot de inderdaad zo groot zijn dat Ameri- overzicht en doelgerichtheid tot een conclusie dat de exclusieve positie kaanse conclusies niet voetstoots superieur instrument en de politiek van de KLu wel moe(s)t leiden tot voor Nederland gelden. verantwoordelijken varen vroeg de dominantie van militair-opera- of laat volstrekt blind op hen. tionele belangen boven andere De Britse onderzoeker Theo Farrell Kreemers komt tot de conclusie belangen, zoals de kostenfactor, onderzocht twaalf jaar geleden ook dat technopols (ingewijden uit de de buitenlandspolitieke factor en een aantal wapenaanschafcasus luchtmacht) deze rol in Nederland industrieel-economische belangen. en ook hij promoveerde erop. Zijn hebben weten te verkrijgen. De Deze conclusie verdient door de studie heette Weapons without a term ‘ambtelijke autonomie van zeer intieme kennis van de auteur Cause, een titel die meteen al niet de luchtmacht’ is daarbij een wel- met de binnen- en buitenkant van wijst op militair-operationele impe- bewuste contradictie in terminis: het ministerie van Defensie grote ratieven. Farrell concludeerde – met klant en bestuurlijke uitvoerder van geloofwaardigheid, maar roept betrekking tot de twee vliegtuig- de politiek lijken er immers door te ook vragen op. Ik noem er twee: casus in zijn onderzoek – evenals zijn verward, maar dat is nu juist de (1) veel angelsaksische literatuur Kreemers dat MIC-overwegingen fatale rolvermenging die optreedt. trekt de conclusie van militair- relatief onbelangrijk zijn, dat tech- Hoewel, fataal? Op de grote dag van operationele dominantie bepaald nologie zelf ook niet zo’n belang- de promotie zelf was Bert Kreemers niet en (2) waarom zou de sleutel- rijke driver is omdat ook die niet niet uit de ochtendjournaals weg positie van de KLu per se tot domi- autonoom gestuurd wordt maar te branden met het welgemeende nantie van het militair-operatio- ‘verrassend aanstuurbaar’ is door advies aan de regering de huidige nele, en bijvoorbeeld niet tot domi- (het voor hem onbekende woord) verwerving van de JSF nog even uit nantie van het institutionele belang technopols. Maar naast deze over- te stellen, want de F-16 is nog lang van het (voort)bestaan van het eenkomsten zijn er ook verschillen niet op. De logische vraag op de krijgsmachtdeel zelf leiden? tussen Farrells en Kreemers’ bevin- promotieplechtigheid van een der dingen: militair-strategische over- opponenten was dan ook: maar Vooral in de VS is de onderzoeks- wegingen zijn in Farrells ogen ver- geachte promovendus, u conclu- literatuur over wapenaanschaf- rassend marginaal en het zijn de deert dus dat de F-16 nog niet zo’n beleid enorm rijk, maar daarbij krijgsmachtdelen zelf die hun be- slechte keuze van die technopols is moeten we wel bedenken dat het staan verzekerd zien en ophangen geweest? Hoewel de kwaliteit van een unieke casus is door (a) zijn aan de ontwikkeling van belang- de F-16 – en meer in het bijzonder hoge graad van self-suffiency, rijke wapensystemen. Het institutio- de vervanging van dit toestel door (b) het federale systeem dat defensie nele imperatief dus. Farrell maakt (zeer waarschijnlijk) de JSF zelf tot een relatief belangrijk industrie- daarbij het onderscheid tussen het niet tot Kreemers’ onderzoeksvraag politiek instrument van de centrale starten (de policy input) van het behoorden – vormde Kreemers’ overheid maakt en inviteert tot het wapenaanschafproces en het uitein- berekening van het aantal vlieguren beruchte spoils system, en uiteraard delijke resultaat (de policy output: dat de F-16 nog tegoed zou hebben (c) door de leidende rol die de VS nu hoeveel en wat vliegt er straks?) wel de inzet van een heftige dis- eenmaal zelf na de oorlog hebben Zijn conclusie is dat ‘institutional

354 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 considerations explain program naar het Plein. Is dat zo? Uit de uitsluitend Amerikaans georiën- origins’, de inputkant dus, en dat in 2007 vrijgegeven telegrammen teerd maar even handed was (vlieg- de uiteindelijke aankoop, de output- uit de Central Foreign Policy Files tuigen kochten we in de VS, tanks beslissingen, vooral beheerst wordt (NARA) die tussen het State Depart- in Duitsland en marineschepen door institutionele en budgettaire ment en de Amerikaanse ambassade bouwden we zelf) dan is dat toch als factoren. Een conclusie die we nu, in Den Haag heen en weer vlogen, een buitenlandspolitieke constante lijkt me, mooi geïllustreerd zien blijkt hoeveel belang de Amerika- te beschouwen. Waarom de alles- aan het al weer elf jaar lopende nen er in de jaren zeventig aan overheersende voorkeur voor vervangingsproces van de F-16 in hechtten dat de Nederlandse defen- Amerikaanse gevechtsvliegtuigen ons land. sie-inspanning onder het centrum- samenviel met ‘de dominantie van linkse kabinet Den Uyl op peil zou militair-operationele belangen’ Holland-Amerika Lijn blijven, aan NAVO-normen zou (stelling 4) mag nu juist in de Neder- Een andere vraag die Kreemers voldoen, en hoe belangrijk Neder- landse context wel de hamvraag werd voorgelegd betrof zijn stelling land het vond de Amerikanen op worden genoemd: definiëren dat het buitenlandspolitieke belang dit punt gerust te stellen door een de Amerikanen onze veiligheids- (lees: de Amerikaanse oriëntatie) buy American-politiek met betrek- behoefte, of is onze veiligheids- relatief licht was. Deze stelling is king tot de vervanging van de Star- behoefte toevallig Amerikaans? door Kreemers nog onderstreept fighter. Meer in het algemeen kon Een kwestie die met de vervanging door een tweede (stelling 7), name- je op veiligheidspolitiek gebied toch van de F-16 nog volop actueel is, en lijk dat het defensiebeleid uitslui- wel spreken van een Holland-Ame- die hopelijk ook nog door Kreemers tend voor de eigen organisatie rika Lijn. Nederlandse bewindslieden zal worden onderzocht. bedoeld is. Dat lijkt me niet anders staken – althans volgens het telex- te vertalen dan als: Defensie weigert verkeer – regelmatig het Korte Prof. dr. Ko Colijn, de befaamde gereedschapskist van Voorhout over met de boodschap Erasmus Universiteit Rotterdam, Buitenlandse Zaken te zijn en vaart dat het vizier op een Amerikaans redacteur/buitenlandcolumnist haar eigen koers. Anders gezegd: toestel gericht stond. Zelfs als men Vrij Nederland en gedetacheerd atlanticisme aan de Bezuidenhoutse- beweert dat het geheel van de onderzoeker Clingendael weg waait niet automatisch over Nederlandse wapenaanschaf niet

leiding van de VS moesten een land The Gamble stabiliseren met middelen en onder omstandigheden waarop ze niet waren voorbereid. Het moreel was General David Petraeus and the American Military aangetast, waardoor uitwassen in Adventure in Iraq, 2006-2008 de gevangenis van Abu Ghraib en Door Thomas E. Ricks de wraakactie van een mariniers- New York (The Penguin Press) 2009 394 blz. eenheid in Haditha konden plaats- ISBN 978-1-59420-197-4 vinden. Ook de politieke weerstand € 20,50 tegen de oorlog groeide snel. De VS stond op het punt de oorlog in Irak te verliezen. ind 2005 waren de Verenigde waren gemaakt: een onvoldoende EStaten diep het Iraakse moeras analyse van de missie en het uit- Alternatief ingezogen. De euforie na het gaan van foute aannames. Daardoor De strategie was gebaseerd op het ‘Mission Accomplished’ van 2003 was er geen plan hoe Irak te recon- minimaliseren van Amerikaanse verstomde snel omdat enkele basis- strueren na de val van Saddam verliezen. Legereenheden trokken fouten van operationele planning Hussein. De coalitietroepen onder zich uit de steden en dorpen

JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 MILITAIRE SPECTATOR 355 terug in Forward Operating Bases, initiatiefnemer van de U.S. Army wijziging, te meer omdat er extra patrouilles werden verminderd en and Marine Corps Counterinsurgency troepen nodig zijn. Ricks beschrijft vonden alleen onder pantser plaats. Field Manual FM3-24.1 Opvallend is hoe het binnen de Amerikaanse Het intensiveren van de training zijn onconventionele, multidiscipli- politiek mogelijk is invloed in het van een nieuw Irakees leger en naire aanpak. Onder zijn adviseurs Witte Huis te krijgen en hoe de politiemacht moest het mogelijk bevinden zich onder meer een Democraten in een spagaat zitten maken versneld uit Irak terug te Australische antropoloog, een omdat zij enerzijds tegen de oorlog trekken. Een alternatief voor deze antimilitaristische Britse Midden- zijn, maar ook niet weten hoe er defaitistische strategie leek niet Oosten expert en een Palestijnse uit te komen. Uiteindelijk krijgt voorhanden. Dat er toch een alter- pacifist. Als speechwriter selecteert Petraeus steun van president Bush natief kwam was overwegend aan Petraeus een vrouwelijke kapitein en (toen nog) presidentskandidaat één persoon te danken: generaal van achter in de twintig. Deze staf Obama. David Petraeus. neemt hij in 2008 mee als hij naar Irak gaat om daar het commando The Gamble is in een zeer leesbare In The Gamble beschrijft Thomas van de coalitietroepen op zich te stijl geschreven, met als enig min- Ricks, de seniorcorrespondent bij nemen. Zijn Commander’s Guidance puntje de zwart-wit beschrijving het Pentagon van de Washington laat aan duidelijkheid niets te wen- van degenen die voor of tegen Post, het verhaal van de ommekeer sen over: het is zijn Counterinsur- Petraeus zijn. Het boek neemt ie- van de oorlog in Irak na 2005. gency Guidance. Center of Gravity dere twijfel weg of er bij een derge- Petraeus was commandant van is de Iraakse bevolking. Vervolgens lijke operatie een keuze is tussen de 101st Airborne Division tijdens de komt er een plan dat gebaseerd is wederopbouw of klassieke COIN- inval in 2003 en opereerde na de op een grondige analyse van tribale, oorlogvoering: beide activiteiten bezetting van Irak vanuit Mosul in religieuze en etnische factoren. moeten gelijktijdig plaatsvinden het noorden van het land. In 2004 Het creëren van veiligheid voor de waarbij defensie, wederopbouw werd hij bevelhebber van het Multi- bevolking staat voorop om daarmee en diplomatie hand in hand gaan. National Security Transition Com- het vertrouwen te winnen. Hiermee mand-Iraq, waar hij verantwoor- hoopt Petraeus al-Qaida-terroristen Generaal Petraeus is nu als Com- delijk was voor de wederopbouw van de gematigde soennieten te mander Central Command verant- van Irak. Zijn ervaring in eerdere scheiden en de sjiitische milities woordelijk voor de operaties in operaties en zijn wetenschappelijke te isoleren. Al te optimistische ver- Afghanistan, waar hij dezelfde stra- opleiding stelden hem in staat de wachtingen zoals een snelle tran- tegie gaat volgen.2 Alleen al daarom aard van de oorlog als een klassieke sitie naar een westerse stijl van is The Gamble niet alleen verplicht counterinsurgency operation (COIN) democratie moeten getemperd leesvoer voor militaire planners, te identificeren en de daarvoor worden. Petraeus voorziet een lang- maar ook voor politieke beleids- benodigde aanpak te ontwikkelen. durige betrokkenheid om Irak makers. Voor deze benadering vond hij ech- voldoende stabiliteit te geven zich J. Brandt, sbn b.d. ter niet veel steun bij zijn directe in de eigen cultuur te kunnen hand- ■ commandanten, het Pentagon en haven. Deze strategie is zeer risico- de politiek. vol, maar lijkt begin 2009 een broos succes op te leveren. Ontwikkeling strategie In het boek van Ricks zijn twee Acceptatie thema’s te herkennen. Het eerste Het tweede thema in het boek van is de ontwikkeling van de militair- Ricks is de strijd om de nieuwe stra- 1 Zie Militaire Spectator 178 (2009) (3) voor een operationele strategie. Na zijn inzet tegie bij de Amerikaanse beleids- recensie van deze publicatie. 2 Vergelijk de opmerkingen van Petraeus bij in Irak wordt Petraeus commandant bepalers geaccepteerd te krijgen. de 45th Munich Security Conference, 8 februari van het Combined Arms Center in Zowel de Joint Chiefs als Petreaus’ 2009 (http://www.securityconference.de/ Fort Leavenworth. Hier is hij de directe superieuren zijn tegen de konferenzen/2009/petraeus.php?sprache=en&).

356 MILITAIRE SPECTATOR JAARGANG 178 NUMMER 6 – 2009 SUMMARIES

N.A. Woudstra – The U.S. Cooperative Strategy for 21st Century Seapower The U.S. Navy still is the largest of all. However, the decline in The author explains how this was done. He focuses on the number of vessels in relation to the old and new demands the essence of the strategy and the core elements for its the Navy nowadays faces implicates a divergence between implementation. Finally, he surveys the effects of this new tasks and means. Between 2005 and 2007 a Cooperative strategy on U.S. maritime partners. Strategy for 21st Century Seapower was developed.

M.W.M. Kitzen – U.S. Adjustments to Counterinsurgency Operations as a Result of Iraq The operations in Iraq and Afghanistan demonstrate the approach as published in the 2004 new Field Manual Interim problems in fighting against irregular opponents. How did on counterinsurgency doctrine and finalized in the 2006 Field the heritage of Vietnam and the experiences in Iraq influence Manual ‘Counterinsurgency’. He also describes how the new doctrinal thinking within the U.S. Army and U.S. Marine thinking works out in practice and goes into the expectations Corps? The author explores the roots of finding a new for the future.

P.B. Soldaat et al. – Observations Concerning Afghanistan (part II) Staffs and units of the Dutch Army rotating to Afghanistan version of this training document that dates from early 2008. are prepared for their missions at the Operational Training Elements of this document are now used in writing a new Center. Several former commanders and staff officers manual on land operations. This edited version presents contributed to a document presenting their observations on experiences and gives insights into the development of army operations there. This article is the second part of an edited doctrinal thinking. Mededeling

Encyclopedie van internationale operaties

De Encyclopedie van internationale operaties op de website van het Nederlands Instituut voor Militaire Historie biedt een overzicht van de internationale operaties waaraan Nederlandse militairen sinds 1945 buiten het grondgebied van het koninkrijk hebben deelgenomen. Het gaat met name om operaties voor de bevordering van de internationale vrede, veiligheid en rechtsorde. Het overzicht bevat missies met een mandaat van de VN, de EU, de NAVO en de OVSE, maar ook missies in het kader van ad hoc coalitieverbanden. Daarnaast is een groot aantal internationale humanitaire en/of reddingsoperaties opgenomen.

Bij de internationale operaties zijn NIMH FOTO naast uitleg ook missiebeschrijvingen, foto’s en kaarten gevoegd.

De overzichten zijn op de website www.nimh.nl te vinden in de rubriek Geschiedenis, subrubriek Internationale Operaties.

NIMH Uw sleutel tot het militaire verleden