Digitalne Dotknięcia
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
DIGITALNE DOTKNIĘCIA TEORIA W PRAKTYCE/ PRAKTYKA W TEORII Redakcja Piotr Zawojski Szczecin 2010 Spis treści Od redaktora ..................................................................................................................................5 Ryszard W. Kluszczyński Przedmowa. W stronę (odnowionej) trzeciej kultury ..............................................................9 Marcin Składanek Kreatywność i współdziałanie w epoce cyfrowej. Praktyki, społeczności, przestrzenie i narzędzia .....................................................................13 Piotr Zawojski Nauka i sztuka w wieku technologii cyfrowych. Bezpieczne związki ..................................29 Maciej Ożóg Nauka w (krzywym) zwierciadle sztuki: problematyka sztucznej inteligencji w twórczości Kena Feingolda i Rafaela Lozano-Hemmera ...............................43 Jakub Łuka Sampling jako naczelna kategoria twórcza we współczesnej kulturze .................................63 Roman Bromboszcz Polipoezja, cyberpoezja, performance. Zarys relacji pomiędzy teorią i praktyką ...................................................................................93 Tomasz Misiak Muzyka i komputer. Inspiracje i wykluczenia ........................................................................115 Joanna Walewska Pogmatwane relacje pomiędzy sztuką a technologią. Nurt autodestrukcyjny a potencjał krytyczny użycia komputera w sztuce na przykładzie twórczości Gustava Metzgera ........................................................ 129 Ksawery Kaliski DIGITall vs. WERNIKSall ..................................................................................................153 Katarzyna Janicka Edukacja w sieci wymogiem współczesności ...................................................................159 Sidey Myoo Artefakt elektroniki. Immersyjne refleksje .......................................................................175 Noty o autorach ...................................................................................................................179 Indeks nazwisk .....................................................................................................................185 Od redaktora W roku 2009 w Klubie 13 Muz w Szczecinie odbył się festiwal sztuki digital- nej digital_ia.09, którego miałem przyjemność być dyrektorem artystycznym. W jego trakcie odbyło się sympozjum naukowe zatytułowane Teoria w praktyce/Prak- tyka w teorii. Temat sympozjum wynikał z koncepcji zaprezentowania uczestnikom festiwalu artystów, którzy łączą w swojej działalności sferę praktyki artstycznej z refleksją teoretyczną, traktując te dwa sposoby aktywności jako wzajemnie uzupeł- niające się sposoby autorskiej wypowiedzi. W trakcie festiwalu prezentowali swoją twórczość tacy artyści jak Marcin Ożóg (wraz z Pawłem Cieślakiem) w projekcie Ben Zeen, Ksawery Kaliski, Jakub Łuka (z formacją MorF), Roman Bromboszcz. Jednocześnie ci właśnie twórcy, a także Sidey Myoo oraz piszący te słowa, wzięli udział we wspominanym seminarium naukowym. Odbyło się ono w fizycz- nej przestrzeni Klubu 13 Muz, jednocześnie byliśmy obecni (za sprawą Academia Electronica) w Second Life. W ten sposób doszło do wzajemnej augmentacji i połą- czenia ze sobą dwóch przestrzeni: fizycznej i cyberprzestrzeni. Analogowy/fizyczny i cyfrowy/wirtualny świat dziś tworzą holistyczną przestrzeń integralną – synergicz- ną oraz komplementarną, będącą syntezą świata atomów i bitów, łączącą wirtualne realis z fizycznym virtualis. Do wymienionych uczestników spotkania w Szczecinie dołączyli kolejni autorzy, którzy przyjęli zaproszenie i zaproponowali swoje spoj- rzenie na temat wzajemnych związków pomiędzy praktyką i teorią w kontekście nowych mediów cyfrowych. Ryszard W. Kluszczyński, Marcin Składanek, Tomasz Misiak, Joanna Walewska i Katarzyna Janicka w znaczący sposób poszerzyli zakres problemów i zagadnień, które prezentowane były w trakcie sympozjum. Przenikanie się strategii naukowych i artystycznych w epoce nowych techno- logii stało się jednym z charakterystycznych wyróżników cyberkultury, czyli nowej formacji technokulturowej opartej na współdziałaniu sztuki, nauki i technologii. Teoria sztuki nowych mediów bardzo często wyraża się w działalności artystów- badaczy, artystów-wynalazców, artystów-naukowców poszukujących w swojej twórczości nie tylko nowych form i sposobów ekspresji, ale i badających oraz two- rzących nowe narzędzia kreacji, które jednocześnie mogą służyć eksperymentom i badaniom naukowym. I vice versa – naukowcy, badacze, twórcy nowych technologii często traktują sztukę i praktyki artystyczne jako pole dla własnych doświadczeń, to właśnie sztuka staje się naturalnym obszarem ich ekspresji. Jeśli swego rodzaju „językiem” cyberkultury jest cybersztuka, to dla nauki często sposobem ekspresji okazują się być szeroko rozumiane praktyki artystyczne. Te wzajemne spotkania, interfejsy i punkty zbiegu określają nie tylko nową sytuację artystów i naukowców, praktyków i teoretyków, sztuki i nauki, ale też two- rzą obszary wzajemnych doświadczeń – teorii naukowych realizujących się w prak- tyce (artystycznej) i praktyki (twórczej) waloryzującej swe dokonania w kontekście badań naukowych (teoretycznych). Teoria i praktyka, jak nigdy dotąd być może, stają się dwoma biegunami tych samych procesów poznawania, opisywania i inter- pretowania rzeczywistości. W tych procesach nie sposób dziś nie wykorzystywać nowych, cyfrowych technologii medialnych. W przeszłości nieraz już praktyczne wynalazki służące poznaniu, takie jak teleskop czy mikroskop, wpływały na kształ- towanie się filozoficznych dyskursów. Tak było na przykład w przypadku siedemna- stowiecznych i osiemnastowiecznych myślicieli. Można przypomieć takich filozo- fów jak Kartezjusz, John Locke, David Hume czy George Berkeley. Digitalne dotknięcia to książka, w której autorzy, z różnych pozycji, starają się dokonać opisu i interpretacji cyfrowego przełomu dokonującego się za sprawą technologii digitalnych, stanowiących fundament dla formowania się cyberkultury. Ta zaś, poza rozmaitymi formami manifestowania się, znajduje swoją reprezenta- cję w działaniu artystów nowych mediów. Ich strategie najczęściej opierają się na ideach kolaboracyjności, współdziałania i współpracy nie tylko w obszarze świata (cyber)sztuki, ale także, a może przede wszystkim, na przekonaniu o konieczności wykorzystywania zdobyczy współczesnej nauki i technologii. Filozofia „digitalne- go spotkania” – wyrażająca się w najrozmaitszych sposobach funkcjonowania, na przykład w formie sieciowego współtworzenia typu cloud, zdobywającego obecnie rzesze wielu zwolenników, czy też kooperacjonizmu opartego na kulturze i filozofii daru – może dziś być wzorem zachowań w dobie dominacji cyfrowych kodów i narzędzi komunikacji. Dotknięcie digitalne to także przypomnienie o innym, nie tylko „cyfrowym” odczytywaniu terminu „digital”. Łacińskie digitus oznacza przecież przede wszyst- kim palec, a zatem kojarzone jest z dotykiem, szeroko rozumianą sferą doświadczeń taktylnych, tak zdecydowanie dowartościowywanych przez cyberartystów oraz użytkowników nowych mediów cyfrowych. Spróbujmy zatem dotknąć (poprzez praktykę) skomplikowanych zagadnień teoretycznych, jakie podejmują naukowcy, badacze, myśliciele, teoretycy cyberkultury i społeczeństwa sieciowego. Nie bójmy się pokonywać historycznie ukształtowanego dystansu, na wielu zresztą polach, na 6 przykład wyrażającego się w formule „nie dotykaj” (bo właśnie trzeba dotknąć), nie przekraczaj granicy (na przykład tej oddzielającej odbiorcę od dzieła-artefaktu), pozostań w bezpiecznej odległości (właściwej kontemplacyjnemu odbiorowi), nie wchodź w interakcję (bo coś niespodziewanego i złego może się zdarzyć). Książka niniejsza gromadzi teksty, w których autorzy podejmują różne za- gadnienia współczesnej kultury mediów, ta zaś jest bardzo ważnym, a może nawet wiodącym obszarem globalnie traktowanej kultury współczesnej. Różne perspek- tywy badawcze i indywidualne punkty widzenia tworzą rodzaj panoramy zjawisk będących efektem wykorzystywania nowych technologii digitalnych w sztuce, na- uce oraz codziennej praktyce każdego z uczestników i współtwórców cyberkultury. Mogę mieć tylko nadzieję, że Czytelnicy znajdą w tej publikacji inspirujące teksty oraz zachętę do głębokiego namysłu nad kulturą w epoce mediów cyfrowych. Piotr Zawojski 7 Ryszard W. Kluszczyński Przedmowa. W stronę (odnowionej) trzeciej kultury Współczesna sztuka, co odnotowuje w ostatnich latach ciągle wzrastająca liczba jej badaczy, coraz częściej rozwija się poza granicami tradycyjnie wyznacza- nymi przez kategorie rodzaju i medium. Proces ten, mający swoje źródła w wystą- pieniach neoawangardy artystycznej późnych lat 50. minionego stulecia, narastał lawinowo, osiągając stadium widzialności u początku lat 80., aby wreszcie stać się w pierwszej dekadzie nowego wieku przedmiotem dyskusji teoretycznych i tematem publikowanych książek1. Zgodnie z tym obrazem wydarzeń, z którym skądinąd nie sposób się nie zgodzić, ani praktykowanie czystości rodzajowej, ani tym bardziej pielęgnowanie i wyłączne eksplorowanie właściwości charakterystycznych i spe- cyficznych dla wykorzystywanych mediów, nie określa obecnie tworzonych dzieł. Do rangi dominujących atrybutów współczesności artystycznej urastają natomiast liczne i różnorakie postaci transgresyjności: hybrydyczność, inter- czy multimedial- ność, transkulturowość. Doświadczenie współczesnej sztuki staje się coraz częściej i w coraz większym stopniu obcowaniem ze strukturami heterogenicznymi, zróżni- cowanymi wewnętrznie zarówno na poziomie