24° 3 woensdag 11 mei 2016 nederlandsdagblad jaargang 72 nr. 19.224 www.nd.nl [email protected] 034 2 411 7 11

advertentie

leven Diplomatie is niet ‘liegen’ 12 Airbus A350 op Schiphol 15 Thomas (15) bouwt apps 13 nd jong Hans-Lukas Zuurman redactie nd nd.nl/nederland beeld anp / Jerry Lampen nd.nl/nederland

Verhaal van kinderen serieus nemen

▶ Arnhem Media moeten kinderen behande- len als een serieuze bevolkings- groep met een eigen verhaal, een mening en kritische vragen, vindt Tako Rietveld van de Kindercor- respondent in Arnhem. ‘Vervang de groep kinderen door ‘vrouwen’ of ‘mensen met een donkere huidskleur’, zulke groe- pen wil je toch ook niet uitsluiten van het vragen om meningen? Kinderen worden wat dat betreft gediscrimineerd.’ Rietveld is be- zig met de oprichting van een on- line platform en internationaal netwerk voor kindercorrespon- Landmachtdagen denten, waarvoor inmiddels zes- tig journalisten uit dertig landen Middelbare scholieren in legervoertuig op het terrein van het Nationaal Militair Museum in Soesterberg. Dinsdag zich hebben gemeld. ‘Het is het begonnen de Landmachtdagen, een tweedaags evenement van defensie. Een groot aantal militairen bezocht in dat eerste begin’, vertelde hij in een kader honderden basisscholen om te vertellen over het werk van de Landmacht. ‘Wij vinden het vaak heel normaal wat interview met Thijmen de Zwarte we doen, maar door de vragen van de leerlingen kom je erachter dat het niet altijd normaal is’, licht Ronald Hoeks van (9) en Jochem Vermaat (10). De de Landmacht toe. ‘Zij stellen vragen vanuit een andere invalshoek en dan merk je dat het soms wel bijzonder is wat jongens liepen een dag achter de militairen doen; al was het maar dat we soms in zeer oncomfortabele omstandigheden moeten leven.’ Vandaag delen militairen hun ervaringen tijdens bezoeken aan Alkmaar, Breda, Delft, Doetinchem, Enschede, Goes, Meppel, Roermond en Utrecht. Er zijn ‘sociale patrouilles’ op straat en demonstraties in gevechtstenue. <

Willeke tirza van der graaf nd.nl/cultuur nd.nl/cartoons ‘Datheen schreef Wilhelmus’

schermen van het Nederlands ▶Amsterdam Dagblad mee en mochten mee op Niet Marnix van Sint-Aldegonde, het niet, maar de kans dat hij het een speciale computertechniek on- reportage naar de Kindercorres- maar de gereformeerde psalmdich- volkslied heeft geschreven, is wel derzocht. ‘Normaal kijk je bij tekst- pondent. Dit hadden ze te danken ter Petrus Datheen is waarschijnlijk groter dan eerst werd gedacht. analyse naar zelfstandige naamwoor- aan Levi Lokhorst (10) van de Re- de auteur van het Wilhelmus. Om te achterhalen wie de daadwer- den en werkwoorden’, zegt Stronks. hoboth-school in Woudenberg, kelijke auteur van het Wilhelmus is, ‘Bij het Wilhelmus zijn dat bijvoor- die de Kidsquiz won. Hij was voor Eeuwenlang werd gezegd dat het verzamelde het onderzoeksteam beeld ‘Hispanje’ en ‘tyrannie’. Maar in een dag hoofdredacteur en nam Marnix van Sint-Aldegonde was die stukken tekst van alle mogelijke ons onderzoek keek de computer vier vrienden mee. Jesse van Pij- het Wilhelmus schreef. De universi- schrijvers van het volkslied. ‘Daar zat naar heel andere, kortere woordjes, keren (10) keek mee met de op- teiten van Antwerpen, Utrecht en het ook Datheen bij’, zegt Els Stronks, een zoals de lidwoorden ‘de’ en ‘het’.’ maakredactie, Ruben van den Belt Meertens Instituut zijn bij nieuw on- van de onderzoekers. Die woordjes kunnen, hoe kort ook, (10) met een internetredacteur. derzoek een andere mogelijke auteur ‘Voorheen werd vaak gedacht dat hij helpen bepalen of iemand een tekst ▶▶ zie pagina 4 en 24 op het spoor gekomen: de psalmdich- het niet zou kunnen zijn, omdat hij zo wel of niet heeft geschreven. ter Petrus Datheen. Helemaal zeker is slecht dichtte.’ Alle teksten zijn met ▶▶ vervolg op pagina 6

prijs € 1,75 zaterdag € 3,00

Hoe kies je een president die wil moorden? commentaar op 3 2 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

ap nd.nl/buitenland beeld ap / Dida Sampaio Aaldert van Soest nd.nl/nederland Senaat Brazilië stemt toch Oudere levert privacy in voor veiligheid over afzetting president ▶‘s-Hertogenbosch ▶Rio de Janeiro Zeven op de tien ouderen wil privacy inleveren om veilig thuis te kunnen De voorzitter van het Braziliaanse neemt dan haar taken waar. Er komt blijven wonen. Deze senioren zijn bereid technische hulpmiddelen in te Lagerhuis, Waldir Maranhão, heeft vervolgens een onderzoek naar de be- zetten, zoals een camera die meekijkt als er wordt aangebeld, of een zijn eigen besluit om een cruciale schuldigingen dat Rousseff in de aan- rookmelder die ook afgaat bij de buren. Dat blijkt uit een onderzoek van stemming over het lot van presi- loop naar haar herverkiezing in 2014 ouderenbond Unie KBO onder 900 senioren met een gemiddelde leeftijd dent Dilma Rousseff ongeldig te met begrotingscijfers heeft geknoeid van 74 jaar. ‘Ouderen leveren graag een stukje van hun privacy in als zij verklaren, na twaalf uren weer en met geld smeet. Rousseff noemt de daardoor langer zelfstandig thuis kunnen wonen’, concludeert voorzitter ingetrokken. beschuldigingen onderdeel van een Manon van der Kaa van de katholieke ouderenbond. poging tot staatsgreep. De peiling is het derde veiligheidsonderzoek van de Unie KBO in de afge- Deze stap zette het proces dat zou De procedure valt samen met een lopen drie jaar. Vergeleken met twee jaar geleden geven de ouderen de kunnen leiden tot de afzetting van Dilma Rousseff diepe economische crisis. Ondertus- veiligheid in de buurt voor dagelijkse bezigheden een iets hoger cijfer: Rousseff dinsdag weer op de rails. sen wordt het schandaal rond een 8,1 ten opzichte van een 7,9 destijds. Ook de veiligheid in het donker Nu kan de Senaat vandaag overgaan voor. Als een meerderheid in de 81 staatsoliemaatschappij Petrobras scoort met een 7,4 beter iets beter dan twee jaar geleden (7,2). Ruim een tot een stemming over de vraag of er leden tellende Senaat voor de afzet- groter en worstelt Brazilië met het zi- kwart van de ouderen gaat nooit of slechts een heel enkele keer ’s avonds een afzettingsprocedure tegen Rous- tingsprocedure stemt, wordt Rousseff kavirus. Rio de Janeiro bereidt zich in in het donker de straat op. seff moet komen. In april stemde de automatisch geschorst als staats- deze omstandigheden voor op de Braziliaanse Tweede Kamer daar hoofd. Vicepresident Michel Temer Olympische Spelen in augustus. <

Wil Thijssen / vk nd.nl/nederland beeld Freek van den Bergh

Stijn Franken (l.), advocaat van Willem Holleeder, tijdens de rechtszitting in de zaak tegen Willem Holleeder. Liquidatieplan op de luchtplaats

…De crimineel Willem Holleeder De Heineken-ontvoerder wordt in gesproken omdat alle EBI-gedeti- verdeeld via een tussenpersoon, zeg- heeft in de gevangenis medegedeti- december 2014 opgepakt en vastge- neerden constant worden afgeluis- gen ze. Tijdens de afronding van het neerden benaderd om zijn twee zet in de Extra Beveiligde Inrichting terd. Omdat V. nadrukkelijk spreekt verhoor zegt W. dat hij meer weet, zussen op zijn verzoek te vermoor- (EBI) in Vught. Daar zit hij maanden- over ‘Willemstad’, leidt de zoon daar- maar alleen verder wil praten als hij den. lang ‘in volledige beperkingen’ en uit af dat het telefoonnummer af- naar Curaçao wordt overgeplaatst. heeft hij alleen contact met zijn ad- komstig is van ene ‘Willem’. Na de Holleeders advocaat Stijn Franken …Het was een verbijsterende vocaat. Geruime tijd zint hij op een mislukte belpoging vanwege het te zegt dat deze hele beschuldiging uit- beschuldiging waarmee de aankla- moordaanslag op beide zussen, aldus korte nummer, wordt V. door Hol- sluitend is gebaseerd op verklaringen gers in het Holleeder-proces de aanklagers dinsdag op de zesde leeder geïntimideerd, en vraagt hij van W. – ‘een desperado die alleen dinsdag kwamen. pro-formazitting van het proces overplaatsing aan, vermoedt justitie. maar uit was op een deal, namelijk ‘Vandros’, waarin Holleeder wordt teruggaan naar Curaçao’. Franken be- ▶Amsterdam verdacht van onder meer betrokken- geen bewijs nadrukt dat W’s verklaringen ‘door Hoe kan de beruchtste crimineel van heid bij een reeks liquidaties. Peter R. de Vries verlaat de rechtbank Het tweede bendelid, W., zegt tegen geen enkel bewijs worden onder- Nederland, Willem Holleeder, een in de zaak tegen Willem Holleeder, de recherche dat Holleeder ‘ons heeft steund’. moord beramen vanuit zijn cel? En al in een hoekje die ook hem zou hebben bedreigd. gevraagd of wij huurmoordenaars Hij verwijt het Openbaar Ministerie helemaal vanuit de Extra Beveiligde In juni 2015 worden Holleeders vol- hebben om iets voor hem te doen’. dat dit ‘als een waarheid wordt ver- Inrichting in Vught, waar het streng- ledige beperkingen opgeheven en naar een andere afdeling. Hij zegt Volgens W. wil Holleeder hem en V. kondigd, terwijl het onderzoek nog ste regime heerst? Een moord boven- mag hij samen met andere gedeti- niet waarom. Nader onderzoek leert 60.000 tot 70.000 euro betalen voor niet eens is afgerond’. Ook vindt dien waarover allang wordt gespecu- neerden luchten. Hij vormt ‘een dat het contact tussen V. en Hol- een liquidatie. Franken het vreemd dat W. heeft leerd – niet in de laatste plaats door groep’ met twee leden van de Cura- leeder niet goed meer was. ‘Als we Als W. aan Holleeder vertelt dat hij verklaard dat hij het nummer van de doelwitten zelf? çaose bende No Limit Soldiers (NLS). samenblijven, vallen er doden’, zegt wordt overgeplaatst, geeft Holleeder Holleeder was kwijtgeraakt, terwijl Het is nog niet bewezen, maar vol- Ze spreken elkaar af en toe in een V. tegen de recherche. hem een telefoonnummer en de op- hij later met een briefje kwam waar- gens het Openbaar Ministerie is het hoekje van de luchtplaats, ver van de In afgeluisterde telefoongesprekken dracht om na het bellen een code- op hij het had overgeschreven. wel degelijk gebeurd. Vanaf juni apparatuur waarmee de deuren wor- hoort de recherche dat V. een vrien- woord te zeggen. Het codewoord Voor het eerst tijdens deze strafzaak 2015 benadert Holleeder medegede- den geopend – Holleeder vermoedt din verzoekt een telefoonnummer te duidt er volgens W. op dat de beller legde Willem Holleeder dinsdag zelf tineerden om zijn twee zussen, As- volgens de Soldiers dat het afluister- bellen, en tegen ‘de man’ te zeggen een vertrouwenspersoon van Hol- publiekelijk een verklaring af. Hij trid en Sonja, te laten liquideren. Die apparatuur is. wat V. van ‘een vriend’ kreeg doorge- leeder is, waarna de gebelde alles noemt het ‘echt onzin’ dat hij zijn zussen en een ex hebben immers be- Op 16 februari 2016 ontvangt het geven. Het aantal cijfers van het mo- voor de beller doet wat wordt ge- zussen iets zou willen laten aandoen: lastende verklaringen tegen hem af- Openbaar Ministerie vanuit de EBI biele nummer is echter te kort (acht vraagd. ‘Op het moment dat mijn zusters iets gelegd, ‘en daarom moeten ze dood’, het bericht dat Holleeders medege- in plaats van tien). Een zoon van V.’s W. belt niet. Wel hebben de twee gebeurt, zult u mij daarvoor verant- vertrouwt hij een medegedetineerde detineerde V., een van de twee ben- vriendin gaat vervolgens bij V. in de bendeleden een aanbetaling van woordelijk houden. Dat is dus niet in volgens de recherche toe. deleden, wil worden overgeplaatst EBI op bezoek. Daar wordt cryptisch 5000 euro ontvangen, tussen hen mijn belang.’ < 3 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

Aaldert van Soest nd.nl/nederland Turken tikken media in Nederland op de vingers ▶Leiden Een president die moordt De Turkse ambassade stuurt met regelmaat brieven naar media en hoogleraar levert Turkse medaille in organisaties, als zij iets hebben Erik-Jan Zürcher, hoogleraar Turkse met mijn verwachting dat het De nieuwe president die op de Filipijnen is gekozen, gepubliceerd dat de Turkse overheid talen en culturen aan de Universiteit toetredingsproces de democratische is geen lieverdje. De mensen konden uit vijf kandida- niet zint. Leiden, heeft een hoge onderschei- krachten in Turkije zou versterken.’ ten kiezen. Er was een record aan kiezers, meer dan ding teruggegeven aan Turkije. Zijn medaille heeft hij ‘netjes Dat zegt Lily Sprangers, Turkije-des- Zürcher zette zich in het verleden in verpakt’ teruggestuurd. ‘Als protest 80 procent ging stemmen. Zij kozen Rodrigo Duterte, kundige aan de Universiteit Leiden en voor een Turks lidmaatschap van de tegen het dictatoriale wanbeleid die zei dat hij alle criminelen, wel honderdduizend, directeur van het Turkije Instituut. Ze Europese Unie. Mede daardoor kreeg van Erdogan in Turkije, maar ook als zonder de rechtbank te gebruiken zou vermoorden. reageert op het meest recente geval hij in 2005 van de Turkse overheid erkenning dat ik het twaalf jaar Hoewel het niet goed is, dat hij dit als doel heeft, valt van Turkse inmenging dat bekend de Medal of High Distinction. geleden mis had.’ wel te begrijpen dat de Filipijnen voor hem kozen. Ze werd. Commentator René Zeeman Dinsdag leverde hij die medaille in Dinsdagavond liet Zürcher desge- van het Reformatorisch Dagblad ver- bij de Turkse ambassade. In een vraagd weten nog geen reactie van zijn kwaad, want al twintig jaar leeft een op de vier telde dinsdagavond op de christelijke open brief in NRC Handelsblad Turkse zijde te hebben ontvangen mensen in armoede. Armen moeten soms de politie familiezender Family7 dat de krant lichtte hij die keuze toe. ‘Ik zat fout op zijn actie. omkopen, net als ambtenaren. op de vingers is getikt door de Turkse Er zijn ook heel veel jonge kiezers en zij weten niet ambassade, na een kritisch commen- meer wat hun dictatuur in het verleden was. Duterte taar over president Erdogan. Bureau Buitenland een brief gekregen, Yücel bezocht afgelopen weekend Het RD schreef eind februari dat Tur- weet ze. ‘Het is een ritueel. De ambas- Ebru Umar, de columniste die in Tur- doet ook wat hij zegt. Hij heeft al duizend mensen kije zijn huidige problemen te wijten sade kan dan in een brief of mail aan kije werd opgepakt na kritische uitla- laten doodschieten toen hij burgemeester was. Dit is heeft aan Erdogan. Daarop kreeg de Ankara melden, dat ze weer iemand tingen over Erdogan. Dinsdagavond gevaarlijk, want als de kiezers niet naar deze man krant een brief van de Turkse ambas- goed de waarheid heeft gezegd.’ meldde minister Bert Koenders (Bui- luisteren, is er de kans dat zij dan zelf ook worden sade, waarin verbazing werd uitge- tenlandse Zaken) dat Umar Turkije sproken over de tekst en waarin de Facebook mag verlaten en weer naar Nederland vermoord. Het is ook niet goed dat er op deze manier Koerdische Arbeiderspartij PKK een Dinsdag ging het Facebook-profiel mag reizen. misschien onschuldige mensen worden vermoord. terroristische organisatie werd ge- van PvdA-Kamerlid Keklik Yücel en- Yücels Facebook-profiel werd na een Het is zelfs wel een beetje te vergelijken met hoe Adolf noemd. Volgens Zeeman is het kele uren uit de lucht, nadat zij een paar uur weer hersteld. Facebook be- Hitler aan de macht kwam. Die had ook gezegd wat hij vreemd als een krant ‘op het matje stuk had gepubliceerd over de vrij- nadrukt in een eerste reactie dat het wilde gaan doen en toch kozen ze voor hem. wordt geroepen’. Hij constateert te- heid van meningsuiting en ‘de lange ‘tijdelijk offline halen van het account gelijk dat de reactie past in de trend arm van Erdogan’. De PvdA reageerde niets te maken heeft met de politieke Het gebeurt dus weer. dat Turkije zich steeds meer bemoeit woedend op het verdwijnen van het commentaren’. Waarom het profiel De kans is klein dat het ook bij ons zo zou kunnen met Europese media. profiel. De sociaaldemocraten vinden dan wel onbereikbaar was, werd niet gaan, maar het zou ook hier wel kunnen gebeuren, in Sprangers bevestigt die bemoeienis, het ‘onacceptabel dat het profiel van gemeld. PvdA-voorzitter Hans Spek- de toekomst. Bijvoorbeeld als iemand zegt de terroris- al is die volgens haar niet nieuw. Zelf een volksvertegenwoordiger die een man heeft twijfels over de uitleg van ten te willen verslaan, maar in werkelijkheid de is ze ook wel eens ontboden op de openhartig verhaal schrijft over haar Facebook. ‘Het is wel heel erg toeval- ambassade, na een artikel. En in fe- drijfveren en idealen zomaar offline lig dat haar profiel meteen na dat be- vrijheid wil afpakken. Het is dus beter, niet iemand te bruari heeft het VPRO-programma wordt gehaald’. richt offline is gehaald.’ < geloven die zegt alle terroristen en criminelen te zullen verslaan. Want dat lukt niet en zo iemand wil vaak stiekem andere dingen. redactie nd nd.nl/buitenland beeld ap Levi Lokhorst

De duidelijke keuze van onze jonge hoofdredacteur voor een dag is veelzeggend. Want voor hem is de keuze van de Filipijnse burgers niet ver weg. Hoe jong hij ook is, Levi herkent instinctief het gevaar dat in meer democratieën steeds meer naar voren komt: de keuze van ontevreden kiezers voor populistische leiders met hun ‘duidelijke agenda’, waarbij het recht en desnoods de democratie aan de kant worden geschoven. Ook wordt op de Filipijnen duidelijk, hoe snel lessen uit het verleden worden vergeten. Sinds de uiteindelijk van corruptie en repressie vergeven dictatuur van Ferdinand Marcos is immers nog maar dertig jaar verstreken. Even duidelijk is, hoe bepalend het gevoel van de kiezers is. De Filipijnen staan in het buitenlands beleid regelrecht tegenover de machtige buurman China – en niemand die in feite weet, hoe Duterte wil omgaan met de omstreden claim van China op de hele Zuid- Chinese Zee, tot pal voor de Filipijnse kust. Maar voor de keuze voor hun president, speelde dit voor de burgers geen rol. Levi trekt terecht een lijn van dit gebeuren naar onze eigen democratie. Zie wat poli- tieke onvrede teweeg kan brengen, is de boodschap en opdracht aan zowel politici als aan de burgers zelf.

Jan van Benthem

Parade in Pyongyang

Een mensenmassa in de Noord-Koreaanse hoofdstad Pyongyang vormt de naam van de leider Kim Jong-un tijdens een Ik houd van experimenteren. parade ter afsluiting van het congres van de Arbeiderspartij. De leider zelf keek toe vanaf de zogenoemde Tribune van Eer. Dat congres, met 3467 afgevaardigden in het Paleis van Cultuur, was een zeldzame gebeurtenis. Het vorige congres QUOTETwee weken geleden had ik vond 36 jaar geleden plaats. In een toespraak voor het congres kondigde Kim aan dat zijn land zal doorgaan met “ ” uitbreiding van het nucleaire wapenarsenaal. Vooraf was er enige hoop dat hij hervormingen zou aankondigen naar een krulsnor. het voorbeeld van China, maar die hoop kwam niet uit. < ▶▶ zie Leven pagina 2: Avontuurlijke outfit voor couchsurfer 4 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

Charlotte Huisman / vk nd.nl/nederland Hans-Lukas Zuurman nd.nl/nederland beeld Hans-Lukas Zuurman Klachtenloket Zo stom dat organisat nodig bij slechte …Zijn droom is dat elk land ter wereld een eigen kindercorrespon- zorg gemeente dent krijgt. …Kinderen hebben een verhaal en ▶Groningen moeten dat vooral zélf vertellen, Burgers moeten juridisch meer van de burger wel degelijk vastgelegd vindt de eerste kindercorrespondent mogelijkheden krijgen om te in de nieuwe Jeugdwet en de Wet ter wereld, Tako Rietveld. kunnen klagen als volgens hen de maatschappelijke ondersteuning. Als zorg van hun gemeente niet een burger het niet eens is met een toereikend is. Dit concluderen beslissing, kan hij naar de bestuurs- ▶ Arnhem hoogleraar sociale zekerheid rechter stappen. De ministeries van Ruim een jaar geleden zegde Tako Gijsbert Vonk en drie andere Binnenlandse Zaken en Justitie on- Rietveld (37) zijn baan als verslagge- rechtsgeleerden van de Universiteit derzoeken nu of eventueel de Alge- ver bij het NOS Jeugdjournaal op. Het Groningen in een onderzoek dat mene wet bestuursrecht zou moeten was ‘de leukste baan ter wereld’, ver- vandaag wordt gepubliceerd. worden aangepast, om geschillen telt hij. Of het nu ging om het inter- over zorg tussen burgers en gemeen- viewen van zanger Justin Bieber of Er zou een klachtenprocedure moe- te beter te kunnen beslechten. president Barack Obama, hij stond ten komen bij het College voor de Een woordvoerder van staatsecretaris vooraan om het nieuws in begrijpe- Rechten van de Mens, als de gemeen- Martin van Rijn (Volksgezondheid) lijke taal aan kinderen te vertellen. telijke zorg zo ondermaats is dat soci- beklemtoont dat mantelzorg nooit Maar gaandeweg vroeg hij zich ale grondrechten worden geschon- kan worden verplicht. ‘Gemeenten steeds vaker af waarom kinderen als den. Dit is nodig omdat de kijken naar iemands persoonlijke doelgroep wereldwijd zelf zo weinig rechtspositie van burgers is verslech- omstandigheden. Zorg op maat kan aan bod komen in de media. ‘Binnen terd, sinds de gemeenten vorig jaar verschillen van persoon tot persoon. de NOS lukte het niet daarvoor bud- meer zorgtaken van het Rijk hebben Rechtszaken zouden zo veel mogelijk get vrij te maken. Het was ook niet overgenomen, aldus de wetenschap- voorkomen moeten worden, door de taak van de publieke omroep, pers. goed overleg tussen burgers en hun vonden ze. En dus zat er maar één Het College voor de Rechten van de gemeente.’ ding op: ontslag nemen en zelf de Mens spreekt zich nu vooral uit in za- Sinds de overheveling van de zorgta- taak van kindercorrespondent op- ken over discriminatie. Uitspraken ken naar de gemeenten hebben dui- pakken, om verhalen van kinderen te zijn juridisch niet bindend, maar heb- zenden burgers een bezwaarschrift verzamelen en te brengen.’ Hij heeft ben volgens de woordvoerder ‘wel ingediend en zijn er vele rechtszaken nog geen moment spijt gehad van die status’. ‘Een rechter kan daar niet zo- gevoerd. Deze gaan er bijvoorbeeld beslissing. ‘Natuurlijk mis je het maar omheen.’ over of de gemeente wel goed heeft teamwork, maar met oud-collega’s onderzocht of een hulpbehoevende heb ik nog steeds goed contact.’ willekeur zichzelf nog wel kan redden, als de Gemeenten hebben sinds 2015 de gemeente de hulp vermindert of he- feestje vrijheid gekregen om zelf te bepalen lemaal niet meer verstrekt. In het kantoor van Rietveld in Arn- hoe ze met minder geld van het Rijk Lokale rechtbanken hebben hierover hem worden de rollen vandaag om- onder meer de jeugdzorg en maat- uiteenlopende uitspraken gedaan. gedraaid. Thijmen de Zwarte (9) en schappelijke ondersteuning bieden Volgende week is er een langver- Jochem Vermaat (10), beiden uit aan hun inwoners. Bedoeling is dat wachte uitspraak van de hoogste be- Woudenberg, zijn met de verslagge- gemeenten daarbij naar de situatie stuursrechter, de Centrale Raad van ver meegereisd om hun eigen vragen van iemand kijken – of bijvoorbeeld Beroep, die het verlossende antwoord te stellen aan de Kindercorrespon- Kindercorrespondent Tako Rietveld in gesprek met Jochem Vermaat en Thijmen ook familie en buren iets kunnen moet geven op de vraag in hoeverre dent. Thijmen en Jochem maken deel de Zwarte. doen. ‘Maar zulk maatwerk, zoals ge- hulpbehoevende inwoners die hun uit van een groep van vijf kinderen meenten hun beslissing over de hulp huis zelf niet kunnen schoonmaken, die een dag achter de schermen mee- en waarom ze gekomen zijn. Intus- speciaal voor kinderen moeten zijn. noemen, is juridisch lastig’, zegt Vonk. een beroep kunnen doen op hun ge- lopen in de productie van het Neder- sen onthult hij dat hij zelf vroeger op Want het is belangrijk om te weten ‘Het is subjectief, en kan leiden tot meente. lands Dagblad omdat een van hen, hun leeftijd nooit naar het Jeugdjour- hoe zij er zelf over denken. In belang- willekeur. Ook is het nog de vraag of Maar volgens Gijsbert Vonk heeft de Levi Lokhorst, de ND Nieuwsquiz naal keek. ‘Ik was nooit zo van het rijke nieuwsprogramma’s hoor je je iemands familie kunt verplichten burger bij een zo grote omwenteling 2016 won. ‘Wat willen jullie drin- nieuws bijhouden, ik vond het veel nooit kinderen die gevlucht zijn ver- tot het overnemen van zorgtaken. In meer rechtsbescherming nodig dan ken? We maken er een feestje van!’, leuker om buiten te spelen. Nieuws tellen. Terwijl juist kinderen een an- de grondwet staat dat de overheid alleen de bestuursrechter, die pas na begroet Rietveld de jongens met glin- was iets voor grote mensen.’ dere kijk op de wereld hebben.’ verantwoordelijk is voor de zorg. Ver- lange tijd tot algemene uitspraken sterende ogen. Op de tafel staat een De jongens glimlachen. ‘Ik vind Dan neemt Thijmen de regie: ‘Wij der ontstaan er verschillen in de zorg komt in individuele zaken. ‘De rege- grote schaal met gevulde koeken en nieuws saai’, bekent Thijmen. Riet- gaan vragen stellen en u moet ze dan die gemeenten leveren. Soms is niet ring in Den Haag wijst nu te gemak- appelflappen. Rietveld praat hon- veld: ‘Welke onderwerpen vinden beantwoorden’. Hij steekt van wal: uit te leggen waarom iemand in de kelijk naar de gemeenten als verant- derduit. ‘Eerst even kennismaken, jullie leuk dan?’ Jochem: ‘Natuur!’ ‘Heeft u ook tijd voor familie als u dit ene gemeente meer hulp krijgt dan in woordelijke, als de zorg ergens belangrijk hè!’, fluistert hij de jon- Thijmen: ‘Sport.’ Rietveld: ‘En nieuws werk als kindercorrespondent doet?’ de andere.’ hapert; en gemeenten verkennen de gens toe, die hun papieren met van over vluchtelingen, wat vinden we Rietveld: ‘Ik woon hier in Arnhem, Volgens minister Ard van der Steur grenzen van de wet, omdat ze moeten tevoren bedachte vragen voor zich daarvan?’ Jochem: ‘Dat is niet leuk.’ maar heb geen familie. Ja, wel ou- (Veiligheid en Justitie) zijn de rechten bezuinigen.’ < op tafel leggen. Hij vraagt wie ze zijn Rietveld: ‘Ik vind dat er ook nieuws ders, maar geen broers of zussen. En

anp nd.nl/nederland anp Samenwerking voor Eis twee jaar tegen politicus Jos van Rey betere samenleving

▶Rotterdam ▶Amsterdam Er is twee jaar cel geëist tegen naar zijn favoriete kandidaat, VVD- en lid van de Eerste en Tweede Ka- het gemeentebestuur van Roermond Een aantal organisaties dat zich politicus Jos van Rey. De oud-VVD’er partijgenoot en burgemeester van mer. De VVD heeft Van Rey vanwege om bouwopdrachten aan Van Pol te inzet voor een betere samenleving, staat bij de rechtbank in Rotterdam Meerssen Ricardo Offermanns. de verschillende verdenkingen tegen gunnen. En dat is gelukt, benadruk- zoals het Rode Kruis, de Consumen- terecht voor omkoping, verkie- Verder staat Van Rey terecht voor het hem uit de partij gezet. ken de aanklagers. ‘Van Pol heeft zijn tenbond en de Hartstichting, heeft zingsfraude en witwassen. aannemen van smeergeld van zijn ‘Het lijkt erop dat de verdachte is tegenprestatie gekregen.’ zich verenigd om hun werk zicht- vriend en projectontwikkelaar Piet meegesleurd in zijn succes en het ge- baarder te maken. Met het nationaal Het Openbaar Ministerie (OM) wil van Pol, in ruil voor opdrachten. Te- voel heeft verloren wat wel en niet reizen platform maatschappelijke initiatie- ook dat de rechtbank bepaalt dat hij gen Van Pol is daarom ook twee jaar kan’, concluderen de aanklagers. Van Pol betaalde met name veel rei- ven WijSamenvoorElkaar.nl willen drie jaar niet meer voor de overheid cel geëist. Ook wordt Van Rey ver- Volgens het OM heeft Van Rey als zen voor Van Rey. De reizen en giften ze mensen en andere organisaties mag werken. Het OM beschuldigt Van dacht van het ronselen van stemmen wethouder van Roermond goede din- namen toe bij belangrijke (beslis)mo- inspireren om hun steentje bij te Rey ervan dat hij zijn geheimhou- voor verkiezingen en van het witwas- gen gedaan ‘die niet ter discussie menten, aldus het OM. dragen aan een betere en mooiere dingsplicht heeft geschonden als lid sen van 175.000 euro. staan’. Maar hij heeft de stad ook veel ‘Dit is te absurd voor woorden’, rea- samenleving, waarin mensen meer van de vertrouwenscommissie bij de schade toegebracht door zijn hande- geerde Van Rey kwaad op de eis. ‘Ze rekening met elkaar houden en benoeming van een nieuwe burge- meegesleurd len. hebben niks. Ik heb nooit uit eigen meer voor elkaar over hebben. Alle meester van Roermond in 2012. Hij Hij was voor de VVD onder meer Van Rey liet zich volgens het OM om- belang gehandeld, nooit!’ initiatieven worden onder een zou sollicitatievragen en de juiste raadslid en wethouder in Roermond, kopen door zijn vriend Van Pol. In ruil Het is nog onduidelijk wanneer de gemeenschappelijk logo gepresen- antwoorden hebben doorgespeeld lid van Provinciale Staten in Limburg daarvoor gebruikte hij zijn invloed in rechtbank uitspraak doet. < teerd: het &-teken. < 5 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

anp nd.nl/politiek ‘Belang kind ties niet mét kinderen praten zwaarder laten wegen een vliegticket moet kopen?’ Riet- veld: ‘Dat is best lastig. Toen ik be- bij asiel’ gon, moest ik wel even uitzoeken hoe dat werkte, want het is heel las- ▶Den Haag tig om je door bedrijven te laten Het belang van het kind moet steunen. Als bijvoorbeeld Lego mij zwaarder gaan wegen in de wil huren om een mooi verhaal over asielprocedure. De PvdA en Groen- hen te maken, doe ik dat niet. Dan Links willen hiervoor rond de zomer betalen ze mijn vliegticket en een een initiatiefwet indienen. duur hotel, maar ik wil zelf de baas zijn over welk verhaal ik maak. Onaf- ‘Kinderen zijn kwetsbaar en afhanke- hankelijk zijn, heet dat. Dat is voor lijk van de bescherming van volwas- een journalist heel belangrijk. Na- senen. Daarom moet de lat voor het tuurlijk werk ik wel samen met be- uitzetten van kinderen hoger komen drijven en organisaties, maar daar te liggen’, aldus Linda Voorman van maken we altijd goede afspraken GroenLinks. over. Ik betaal vliegtickets door ver- Het gaat om asielkinderen die in pro- halen die ik film of schrijf te verko- blemen komen als ze worden terug- pen aan omroepen of kranten we- gestuurd naar hun land van her- reldwijd. Ook schreef ik het deze komst. Bijvoorbeeld als hun welzijn, maand verschenen boek Kinderen ontwikkeling of gezondheid in gevaar hebben nieuws, wat volwassenen van komen. Alleen de staatssecretaris van kinderen kunnen leren en geef ik le- Veiligheid en Justitie kan nu nog in zingen en trainingen over hoe je kin- deze schrijnende gevallen een uitzon- deren moet interviewen. Zo verdien dering maken, als de asielverzoeken ik ook geld. En achter de Kindercor- zijn afgewezen. Met hun wetsvoorstel respondent zit een stichting waaraan willen de linkse partijen de Immigra- mensen geld kunnen geven om ons tie- en Naturalisatiedienst (IND) en werk te steunen.’ rechters meer armslag geven bij de Jochem wil weten in welke landen behandeling van dit soort gevallen. Rietveld al geweest is. ‘Ik ben begon- ‘Deze kinderen mogen niet afhanke- nen in Sierra Leone, maar ben ook in lijk zijn van een uitzondering. Hun New York, Genève, Brussel en Liba- rechten moeten meteen geborgd non geweest’, somt hij op. In Libanon worden in de wet’, stelt Attje Kuiken maakte hij een reportage over kin- van de regeringspartij PvdA. De hui- derarbeid. ‘Dat was niet gemakkelijk, dige regelgeving zorgt volgens haar want die mensen die kinderen aan voor jarenlange onzekerheid voor de het werk zetten, vonden het niet leuk kinderen en hun familie en is boven- dat er een camera kwam. Toch is het dien niet in lijn met Europese juris- belangrijk om ook dat verhaal te la- prudentie en internationale verdra- ten zien.’ gen. Binnen de PvdA ligt het onderwerp ‘asiel en kinderen’ zeer veters strikken gevoelig. Een groep leden voert bin- Het gesprek is vrijwel voorbij als nen de partij actie om het kinderpar- Rietveld opmerkt: ‘Ik heb de arm- don te verruimen, iets waarvan coali- vraag nog niet gehad’, wijzend naar tiepartner VVD niets wil weten. < zijn rechterarm, waar een hand ont- ik heb natuurlijk neefjes en vrienden. ren? Is dat moeilijker of makkelij- speeltuinen wil bouwen voor kinde- breekt. Thijmen en Jochem wisselen Ik heb geen relatie meer, ik ben vrij- ker?’, wil Jochem weten. Rietveld: ren. Ze hebben mij gevraagd te ver- een blik van verstandhouding. ‘Ik ben gezel zoals dat heet. Dat is aan de ene ‘Het is hetzelfde als het interviewen tellen wat jullie belangrijk vinden. Ik geboren met één hand, maar ik kan kant best jammer, maar aan de an- van volwassenen, maar veel volwas- heb de burgemeester gezegd dat hij wel mijn veters strikken, kijk maar’, anp dere kant is het ook makkelijk. Giste- senen denken daar heel anders over. dat de kinderen zelf maar eens moest laat hij zien. Vol interesse buigen de ren hoorde ik dat ik volgende week Ze vinden het lastig om met kinderen vragen. Dat had hij nog niet bedacht. jongens zich over de tafel en Thijmen Koenders in V-raad woensdag ineens naar Rwanda moet. te praten, goed te luisteren en hen En zo zijn er veel organisaties die gaat het meteen zelf ook proberen. Dat is een land in Afrika. Daar is oor- serieus te nemen. Wat vinden jullie over kinderen praten, maar niet met ‘Je moet een vuist maken van je rech- ▶New York log geweest en worden kinderen op- daarvan, luisteren volwassenen ge- hen zelf. Dat vind ik zo stom. Jullie terarm, dan voel je het beste wat ik Minister Bert Koenders (Buitenland- gevangen. Ik ga daar kijken om een noeg naar jullie?’ Thijmen: ‘Ze zijn de zijn de toekomst, praten heel anders voel’, tipt Rietveld. se Zaken) spreekt vandaag in de reportage te maken. Als ik een gezin baas, je mag niet alles kiezen.’ Jo- via Whatsapp en Snapchat, daar moe- Op de terugreis naar de redactie stelt Veiligheidsraad van de VN in New of partner had gehad, was het lastig chem knikt instemmend. ten volwassenen nu al naar luisteren.’ Thijmen vast: ‘Tako maakte lange York over de strijd tegen terrorisme. geweest om te zeggen: ‘Toedeledo- Rietveld: ‘Ik vind kinderen belangrij- Terwijl Jochem zijn appelflap soldaat zinnen, maar hij gebruikte niet veel Nederland is samen met Marokko kie, ik ben effe naar Afrika.’ ker dan volwassenen. Donderdag maakt, stelt Thijmen zijn volgende moeilijke woorden. Jochem: ‘En de voorzitter van het Global Counter- ‘Waarom interview je speciaal kinde- moet ik naar een gemeente toe die vraag: ‘Steunen bedrijven u dan, als u thee, die was best lekker, vond ik.’ < terrorism Forum (GCTF). <

Tirza van der Graaf nd.nl/cultuur beeld anp / Bart Maat Arjen Lubach verbijsterd over geloof Gert-Jan Segers

▶Amsterdam ChristenUnie-fractievoorzitter Afgelopen maandag vond het gesprek wil kunnen verklaren. Dat iemand in Gert-Jan Segers heeft voor een plaats dat Segers gaat gebruiken voor Jezus kan en wil geloven, is een barst nieuw boek Arjen Lubach geïnter- zijn nieuwe boek, waarvoor hij aller- in zijn wereldbeeld.’ viewd. De politicus zag ‘verbijste- lei mensen heeft gesproken. Hij Toch vond Segers het prettig Lubach ring’ in de ogen van de cabaretier noemt het een ‘verkenning langs de een-op-een te spreken. ‘Het is bij deze over wat hij gelooft. breuklijnen van de samenleving’. Se- gesprekken fijner met een kop koffie gers: ‘Het boek gaat over winnaars en tegenover elkaar te zitten. Elkaar blij- Dat heeft hij bekendgemaakt in een verliezers, rijkdom en armoede. Zo ven zien als vijanden, wordt dan een filmpje op het Youtubekanaal van de heb ik ook de directeur van het Leger stuk moeilijker.’ cabaretier. Ruim een jaar geleden zei des Heils, Cornel Vader, gesproken. De twee hebben afgesproken na het Arjen Lubach op Radio1 het ‘volstrekt Maar het gaat ook over religieuze en verschijnen van het boek in oktober gestoord te vinden dat weldenkende seculiere mensen. Door terroristische Arjen Lubach Gert-Jan Segers in het openbaar verder te praten over mensen in een God kunnen geloven’. aanslagen is er angst ontstaan voor het onderwerp. ‘Het lijkt mij mooi om Vervolgens ontstond een discussie op religie. Maar andersom is er ook de vattingen toch een vreedzame sa- zijn ze niet dichter tot elkaar geko- dan een aantal bijeenkomsten met Twitter en nodigde de fractievoorzit- angst dat seculieren de vrijheid van menleving kunnen zijn.’ men.’ ‘Lubach is hyperrationeel, al- publiek te organiseren, en daarin die- ter Lubach uit om verder te praten religieuzen afnemen. Ik wilde weten Volgens Segers was het gesprek met leen het zichtbare telt voor hem. Hij is per in te gaan op de gesprekken die ik over geloven. hoe we met al die verschillende op- Lubach ‘interessant en open’, maar iemand die alles met de wetenschap voor mijn boek heb gehad.’ < 6 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

redactie nd nd.nl/geloof Tilly Dodds nd.nl/geloof beeld ap / Michael Sohn Arabische Wereldzending gaat Pioneer heten Christenen in Duitse

▶Andijk ▶Berlijn De Arabische Wereldzending gaat derland. Wagner moet ervoor zorgen Christelijke en andere niet-islamiti- Pioneer Nederland heten. dat er behalve in Frankrijk, Engeland sche vluchtelingen in Duitse en Nederland meer vestigingen ko- opvangcentra worden niet genoeg Waarschijnlijk verandert halverwege men die zendelingen gaan werven en beschermd. Velen van hen hebben 2017 de naam, zegt directeur Jaap uitzenden. Bönker (62) zelf stopt per te lijden onder pesterijen, bedrei- Bönker. In 2012 gingen de internatio- 1 juni. Door de teruglopende inkom- gingen en geweld. nale organisaties Arab World Minis- sten kiest Arabische Wereldzending teries en Pioneers samen. ‘Om finan- ervoor dat de directeur met een Dat blijkt uit onderzoek van Open ciële redenen’, aldus Bönker. ‘Door de vriendenkring moet gaan werken die Doors Duitsland. Volgens de christe- crisis waren de belegde pensioengel- voor financiële ondersteuning zorgt. lijke organisatie, die zich bekommert den van zendingswerkers verdampt.’ ‘Op mijn leeftijd zie ik het niet meer om vervolgde christenen, zijn vooral De Arabische Wereldzending behield zitten zo’n achterban op te bouwen.’ vluchtelingen die zich van de islam haar naam, maar dat gaat veranderen Binnenkort begint de werving van hebben bekeerd tot het christendom nu het internationale kantoor van een opvolger. De enige andere mede- slachtoffer. Maar ook yezidi’s en an- Pioneers in meer Europese landen werker krijgt nog wel een salaris. dere niet-moslims worden getreiterd, kantoren wil vestigen. Het Europese De Arabische Wereldzending heeft geïntimideerd en mishandeld. Er is kantoor wordt vanaf juli nieuw leven veertien zendelingen uitgestuurd. onder meer sprake van het toebren- ingeblazen met de komst van de Pioneers telt wereldwijd 2700 zende- gen van lichamelijk letsel, seksueel Amerikaan Mike Wagner als direc- lingen, vooral uit de Verenigde Staten geweld en zelfs doodsbedreigingen, teur. Hij gaat kantoor houden in Ne- en Australië. < ook tegen verwanten van de vluchte- lingen in hun eigen land. Open Doors presenteerde de resulta- ten van zijn onderzoek samen met de organisaties Kirche in Not, Aktion für advertentie Christen und Notleidende (AVC) en de Zentralrat Orientalischer Christen in Deutschland.

bewakers Tussen februari en april werden 231 christelijke vluchtelingen onder- Trots vraagd. De meesten van hen zijn af- komstig uit Afghanistan, Irak en Syrië. egelmatig kom ik in het buitenland mensen tegen die vroeger De overgrote meerderheid van onder- vraagden (88 procent) gaf aan religi- sponsorkind waren. Door trouwe gevers uit het verre Nederland R eus gemotiveerde vervolging door zijn hun levens veranderd. Hun verhalen zijn vaak enorm inspirerend. medevluchtelingen te ervaren. Bijna Als volwassenen mogen ze doorgeven wat ze als kind ontvangen de helft (49 procent) zei vervolgd te hebben: kansen voor de toekomst. Dat is het hart van het werk van zijn door personeel van de opvang- Red een Kind, al 48 jaar. centra. In de opvang in Berlijn gaf zelfs ruim twee derde (69 procent) Alles is pais en vree in de vluchtelingenopvang in het Noord-Duitse Sumte. Maar in een aantal andere Duitse asielcentra wordt gepest en geïntimideerd. Door gesprekken met (vroegere) sponsorkinderen kwamen we er ook van de drie ondervraagden aan, te lij- den onder vervolging door bewakers achter dat deze vorm van hulp schaduwkanten kende. We hoorden en maakte 92 procent melding van derzoek slechts het topje van een ijs- langer kan worden volgehouden dat verhalen van kinderen die waren opgegroeid in een tehuis en daardoor vervolging door medevluchtelingen. berg aan het licht gebracht. het gaat om geïsoleerde, uitzonderlij- vervreemd waren geraakt van hun familieleden. Niet elk kind kreeg Volgens Markus Rode, directeur van Gottfried Martens, evangelisch-lu- ke gevallen. Alleen al in Berlijn heb- het succesvolle leven wat we hadden gehoopt en sommigen vervielen Open Doors Duitsland, is met het on- thers dominee in Berlijn, stelt dat niet ben zich volgens hem honderden ge- zelfs weer in armoede. Dit zette ons aan het denken. Is het niet veel beter als ouders zelf de opvoeding van hun kind kunnen betalen? En hoe zorgen we ervoor dat sponsoring ook ten goede komt aan broer- tjes, zusjes, ouders en buren? Tirza van der Graaf nd.nl/cultuur

Het roer werd fl ink omgegooid en inmiddels hebben we al zo’n tien jaar ervaring met onze nieuwe aanpak. Met geweldige resultaten. Hoe het werkt? We betrekken iedereen in het dorp bij het programma. Zo Allerlei feiten wijzen naar kunnen we hele gezinnen en dorpen een beter toekomstperspectief geven. Niet door hun problemen weg te nemen, maar door hen in staat te stellen die zélf op te lossen. ‘rammeldichter’ Datheen

In de jaren die we met hen meelopen zien we de veerkracht en oplos- ▶▶ vervolg van pagina 1 singsgerichtheid van de kinderen, jongeren en volwassenen verbazend Bovendien moet hij aanwezig zijn ge- het Sint-Aldegonde geweest moest Stronks licht toe hoe lidwoorden kun- weest bij het moment dat het werd zijn. snel groeien. De trots die van zo’n dorpsgemeenschap afstraalt, werkt nen uitwijzen wie de auteur van een geschreven. ‘We denken dat het Wil- Taalkundige Bert Hofman zocht in aanstekelijk. We raken er alleen maar meer van overtuigd dat dit de tekst is: ‘Als jij en ik ieder een tekst helmus is gemaakt in Duitsland, vlak zijn onderzoek in 2003 vervolgens goede weg is en worden er dankbaar én bescheiden van. Zij doen het van vijfhonderd woorden schrijven, na het beleg van Chartres in Frankrijk naar een middenweg in al deze uit- zware werk! De sponsorkinderen volgen we nauwgezet. Zij vertegen- dan is de computersoftware in staat – het is geschreven op een melodie komsten. ‘Het onderzoek naar het woordigen het hele gezin, het hele dorp. Zo kunnen zij hun sponsors in om die teksten aan ons toe te schrij- van een lied over dat beleg. Datheen Wilhelmus is zo oud als het lied zelf. Nederland vertellen over de verandering die zich voltrekt in hun leven. ven aan de hand van het gebruik van lijkt daarbij geweest te zijn en zou Ik heb me in mijn onderzoek sterk ge- deze korte woordjes. Deze woorden daardoor het lied gekend moeten maakt voor de dichter Adriaan Sara- En dat in ongeveer zeven jaar! Sponsoring is en blijft dus de ruggen- betekenen op zichzelf vrijwel niets, hebben. Ook weer een aanwijzing, via. Ik denk dat hij de oudste tekst graat van ons werk… ook in de nieuwe formule. en mensen schrijven ze onbewust op. dus.’ schreef, tijdens de veldtocht van Wil- Juist omdat mensen dat niet bewust lem van Oranje in 1568. Vervolgens Wij geloven dat de Schepper elk mens veerkracht heeft gegeven en doen, zegt het iets over iemands ken- vaker genoemd heeft Marnix van Sint-Aldegonde in het beste tot z’n recht komt in verbinding met anderen. Sponsoring merkende schrijfstijl. Zo gebruiken Het is niet voor het eerst dat de naam 1572 de tekst bewerkt naar het be- is het steuntje in de rug om dit te stimuleren en te versterken. Doet u sommige mensen veel lidwoorden in van Petrus Datheen komt bovendrij- roemde acrostichon.’ één zin, en doen ze dat misschien veel ven bij onderzoek naar de auteur van Denkt Hofman dat het niet toch al die mee? aan het begin of juist aan het einde het oudste volkslied van de wereld. tijd Datheen is geweest? ‘Afgaande op ervan.’ Zo vergeleek neerlandicus Bram Mal- mijn eerste indruk is het zeer on- jaars in 1996 al de teksten van de waarschijnlijk, maar ik heb het on- Leo Visser overeenkomsten met psalmen psalmdichter met die van Sint-Alde- derzoek nog niet gelezen’, zegt hij. Directeur Op deze manier konden de onderzoe- gonde. Hij concludeerde dat er tussen ‘Wel ken ik de psalmberijming van kers in het Wilhelmus en in de tek- het Wilhelmus en Datheens psalmen Datheen goed. Die rammelt aan alle sten van de auteurs patronen ontdek- evenveel overeenkomsten waren als kanten. De vormgeving, het metrum ken in het gebruik van deze woordjes. bij een vergelijking tussen het Wil- en ritme, daar mankeert veel aan. Dat ‘Zo kwamen we erachter dat de pa- helmus en teksten van Sint-Aldegon- Datheen een gedicht zou hebben ge- tronen in de psalmen van Datheen in de. Maljaars conclusies gingen in te- maakt van dezelfde schoonheid als redeenkind.nl belangrijke mate overeenkomen met gen eerder onderzoek van Ad den het Wilhelmus, kan bijna niet moge- die in het Wilhelmus.’ Besten uit 1983, die concludeerde dat lijk zijn.’ < 7 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

Daniël Gillissen nd.nl/geloof NGK willen permanent asielcentra belaagd landelijk bestuur

▶Apeldoorn let worden op de taal en de omvang De Nederlands Gereformeerde om voor een vergelijkbaar systeem van de biceps. ‘Zeker, het is goed als je Kerken krijgen waarschijnlijk een als dat van de Protestantse Kerk in de taal van de meeste vluchtelingen ‘permanente synode’. Nederland, waar de synode jaarlijks verstaat, Maar er zijn inmiddels tien- twee keer samenkomt. tallen voorbeelden van islamitische Deze tijd vraagt dat er steeds een lan- bewakers die partij kozen voor de delijk bestuur actief is dat besluiten einde vervolgers.’ kan nemen, zegt ds. Willem Smouter, Op de komende Landelijke Vergade- Rode noemde het ’bijzonder kwalijk’ voorzitter van de laatst gehouden ring, die begint op 12 november, wanneer de slachtoffers genoodzaakt Landelijke Vergadering, de ‘synode’ komt het voorstel op tafel om als af- zijn te zwijgen, omdat de bewakers van de Nederlands-geformeerden. gevaardigden voor drie jaar aan te zich anders tegen hen keren. ‘Op deze Tot nu toe komt de Landelijke Verga- blijven. ‘In het begin van de periode manier wordt de vluchtelingen feite- dering eens in de drie jaar een aantal zal dan een keer of vijf worden verga- lijk hun recht op vrijheid van gods- keren bijeen, zoals gebruikelijk is in derd om een aantal besluiten te ne- dienst ontnomen. En dat terwijl zij de meeste gereformeerde kerkge- men. Vervolgens komt de Landelijke juist op bescherming van dit rechte nootschappen. Dat betekent dat voor Vergadering één, hoogstens twee hadden gehoopt, toen ze voor de ver- dringende zaken, zoals bij een ontsla- keer per jaar bij elkaar.’ volging hun eigen land ontvluchtten.’ gen predikant die in beroep gaat, een Aan het einde van de periode van drie vervroegde vergadering moet worden jaar worden de afgevaardigden van grotere groepen bijeengeroepen. Smouter vindt dat de Landelijke Vergadering vervangen Op basis van de uitkomsten van het niet langer werkbaar. Hij pleit daar- of opnieuw benoemd.< onderzoek stelt Open Doors voor christenen, yezidi’s en andere niet-is- lamitische vluchtelingen alleen nog maar in grotere groepen over op- vanglocaties te verdelen. Dominee advertentie Martens pleit er zelfs voor islamiti- sche en niet-islamitische vluchtelin- gen gescheiden op te vangen. Franz Josef Jung, woordvoerder religi- euze zaken van de regeringspartij CDU in de Bondsdag, zei dat zijn frac- Glazen tie de resultaten van het onderzoek huis van Open Doors serieus neemt. ‘Vluchtelingen mogen niet het gevoel e voorjaarszon schijnt weer naar binnen. We genieten ervan én… hebben dat ze bij ons blootstaan aan zemen de ramen. Schoonmaken moet je met enige regelmaat dezelfde represailles als in hun eigen D doen, maar zeker in de lente. land’, zei hij. Ook in Nederland heeft de intimidatie van christelijke en andere kwetsbare Bij Red een Kind vinden we het heel belangrijk om onze ramen schoon groepen asielzoekers geleid tot dis- te houden. En dat kost best de nodige inspanning, want we leven cussie. Staatssecretaris Klaas Dijkhoff als goede-doelen-organisatie in een glazen huis. We zetten immers (Veiligheid en Justitie) voelt niet voor middelen in die ons door sponsors en donoren met een warm hart het apart huisvesten van vluchtelin- zijn toevertrouwd. Die warmte en dat vertrouwen geven ons de vallen van intimidatie en bedreiging meenschappelijk islamitisch gebed. gen op basis van religie. Zijn voorkeur voorgedaan. Zo werden christelijke Martens uitte kritiek op de selectie gaat uit naar het in speciale centra motivatie om naar alle kanten transparant te zijn. Dit doen we op veel vluchtelingen bedreigd nadat ze had- van de bewakers in de vluchtelingen- onderbrengen van vluchtelingen die verschillende manieren: op onze website redeenkind.nl, via sociale den geweigerd deel te nemen aan ge- opvang. Daarbij zou vrijwel alleen ge- zich misdragen. < media en bijvoorbeeld door middel van rapportages. En natuurlijk via ons jaarverslag, dat elk voorjaar uitkomt. Zo ook ons jaarverslag 2015, dat kort geleden op onze website werd gepubliceerd. We hebben er met grote inzet aan gewerkt. redactie nd nd.nl/geloof Daniël Gillissen nd.nl/geloof Transparantie gaat verder dan vertellen dat we in 2015 ruim 340 Prentenboek als duizend kinderen mochten helpen. We vertellen ook hoe we dat glossy uitgegeven Rapport over nieuwe hebben gedaan, welke moeilijkheden we onderweg tegenkwamen en welke lessen we hebben geleerd. Het maakt ons kwetsbaar dat universiteit komt later uit iedereen bij ons naar binnen kan kijken en een oordeel kan geven. Maar het is ons vooral heel veel waard dat we onze achterban ▶Kampen meenemen in het wel en wee van dit mooie en belangrijke werk. Het eindrapport over de nieuw te doorn en Kampen gaan samenwer- vormen Gereformeerde Theologi- ken. Bij die twee instellingen laten de Helder inzicht geven. Dat voelen we ons niet alleen verplicht sche Universiteit verschijnt niet in Christelijke Gereformeerde Kerken, richting onze achterban, maar juist ook naar de kinderen, gezinnen juni, maar in september. de Nederlands Gereformeerde Kerken en gebieden die we helpen. Dat gaat om hele andere vragen en en de Gereformeerde Kerken vrijge- De synodes van de deelnemende ker- maakt hun predikanten opleiden. Bij gevoeligheden. Gaan we zuiver om met hun hoop en verwachtingen? ken zullen daardoor niet in het na- de nieuwe universiteit is ook de Gere- Nemen we hen serieus? Voelen ze zich recht of juist tekort gedaan? jaar, maar waarschijnlijk in het voor- formeerde Bond binnen de Protes- Komt iedereen op een gelijkwaardige manier aan bod in onze jaar van 2017 over de plannen tantse Kerk betrokken. programma’s? Hoe nemen we hen zo goed mogelijk mee in het beslissen. Of de nieuwe bachelor dan Dinsdag werd bekend dat de vrijge- bedenken en uitvoeren van ons werk? Het gaat immers wel over hún volgend jaar september kan beginnen maakte synode niet vervroegd bijeen leven en hún toekomst. Transparantie zijn we daarom in de eerste is de vraag. ‘Dat het krap wordt, is evi- wordt geroepen, maar gewoon op het dent’, aldus kwartiermaker Gert van reguliere moment begin volgend jaar plaats aan hen verschuldigd. Dijk, die de vorming van de nieuwe samenkomt. De christelijk-gerefor- universiteit begeleidt. Volgens hem is meerde synode begint op 10 juni, Kwetsbare kinderen en jongeren; voor hen zetten we ons in. Het ▶Aalten er nog veel ‘te wikken en te wegen’, maar de eerste inhoudelijk vergade- zonlicht van betrokkenheid, uitgedrukt in giften en gebeden, Het prentenboek De droom van waardoor het niet mogelijk is het ring staat pas gepland voor oktober, schijnt daarbij, inmiddels al 48 jaar, door de ruiten. Dat maakt ons God van de charismatisch-evan- eindrapport volgende maand te pre- laat ds. Dingeman Quant, de vorige verwonderd, dankbaar en… verplicht. gelische Wilkin van de Kamp is senteren. synodevoorzitter weten. ‘Er gebeurt uitgebracht als glossy. De twee- In het tussenrapport dat in maart uit- niet zoveel voor januari. Dus vertra- duizend stuks van het boek zijn kwam, werd Utrecht de meest ge- ging van het rapport maakt voor ons op, maar de vraag neemt toe om- schikte vestigingsplaats voor de Gere- niet veel uit.’ Ook voor de Neder- Leo Visser dat mensen het graag willen uit- formeerde Theologische Universiteit lands-gereformeerden is de vertra- Directeur delen als evangelisatiemiddel, al- genoemd. Of dat in het eindrapport zo ging niet bezwaarlijk, zegt ds. Willem dus zijn organisatie Vrij Zijn. In de blijft, weet Van Dijk nog niet. ‘Als ik Smouter, voorzitter van de laatstge- glossy met veel illustraties vertelt die vraag kon beantwoorden, was uit- houden Landelijke Vergadering. hij ‘hoe de droom van God met de stel niet nodig geweest.’ Volgens Quant is het verstandig als de mens veranderde in een nacht- De Gereformeerde Theologische Uni- drie synodes zich ook in een geza- merrie, maar dat God ons niet aan versiteit moet ontstaan doordat de menlijke vergadering over de plan- redeenkind.nl ons lot heeft overgelaten’. Theologische Universiteiten in Apel- nen buigen. < 8 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

Gerhard Wilts nd.nl/buitenland Herman Veenhof nd.nl/buitenland beeld ap / Heng Sinith North Carolina Dammen veroorzaken botst met Witte …Naast de hitte en El Niño zorgt vooral dammenbouw in de rivieren Huis over wc-wet voor droogte, dierenleed en honger in Cambodja, zeggen milieuorgani- saties. ▶Washington De Amerikaanse staat North conservatieve blad National Review. …De Cambodjaanse regering gaat Carolina en het Witte Huis klagen ‘De regering van Obama speelt met uit van een natuurramp en prijst de elkaar aan over de wc-wet die sinds vuur in onze constitutionele repu- Chinese waterkrachtcentrales. maart in North Carolina van kracht bliek. De regering moet de wil van het is. Volgens gouverneur Pat McCrory parlement uitvoeren door geschreven ▶Siem Reap gaat de regering-Obama op ‘een federale wetten te beschermen; in De droge maanden voorafgaand aan ongegronde en flagrante manier’ plaats daarvan amendeert zij federale de moessonregens zijn vaak moeilijk haar boekje te buiten. wetten door ongrondwettige acties.’ voor Cambodjaanse vissers en boe- Enkele grote bedrijven, waaronder ren. De hitte is immens, stilstaand Het Amerikaanse ministerie van Jus- Paypal en Deutsche Bank, hebben water wordt een bron van vuil en gif titie gaf North Carolina een maand de hun investeringen in North Carolina en de knokkelkoorts (de gevreesde tijd om een eind maart aangenomen bevroren, uit protest tegen de wc- ‘dengue’) grijpt om zich heen. wet in te trekken, die transgenders wetgeving. Ook een paar artiesten Het lijkt alsof het dit jaar erger is dan verbiedt naar een toilet of kleedka- van naam – onder wie Bruce Spring- anders in Cambodja. Het welig tie- mer van hun gekozen geslacht te steen – hebben zich tegen de wet ge- rend bijgeloof werd geschokt, toen gaan. Minister Loretta Lynch stelt dat keerd en concerten afgelast. een olifant tijdens een ritje met toe- North Carolina zich schuldig maakt risten op de rug opeens de geest gaf. aan ‘een patroon van door de staat ge- pesten Het dier is een symbool voor kracht, steunde discriminatie tegen transsek- De federale overheid dreigt North Ca- dienstbaarheid en opofferingszin. De suele mensen’. rolina met het intrekken van honder- dood van Sambo, een 45-jarige De staat had tot maandag de tijd ge- den miljoenen tot miljarden dollars vrouwtjesolifant, op weg naar het kregen om de wet terug te draaien. steun. McCrory, die zegt dat hij niet tempelcomplex Angor Wat, wordt als North Carolina heeft de wet vanwege bevoegd is de wet te schrappen, be- een symbool gezien voor meer nade- alle ophef iets afgezwakt. Zo is de be- schouwt dat als ‘pesten’ door de rege- rend onheil. paling geschrapt dat werknemers ring. ‘Deze kwestie raakt niet alleen De hitte en El Niño, gevolgen van de geen juridische stappen mogen on- North Carolina.’ wereldwijde klimaatverandering, dernemen, als zij zich op basis van In verschillende andere staten is de worden als boosdoeners gezien bij de hun seksuele geaardheid gediscrimi- afgelopen maanden gewerkt aan wet- droogte in Cambodja. Maar ook de neerd voelen. Dat gaat de federale geving die vergelijkbaar is met die in dammenbouw in de Mekong, de overheid echter niet ver genoeg en zij North Carolina. grootste rivier in Cambodja, en over- spant daarom een rechtszaak aan. Sinds het Amerikaanse hooggerechts- bevissing en andere economische ac- Op zijn beurt klaagt de Republikeinse hof vorig jaar het homohuwelijk lega- tiviteiten in het grote Tonle Sap- gouverneur McCrory de federale re- liseerde, werkt een tiental staten aan meer – de levensbron voor Cambodja gering aan. ‘Dit is een poging om een- wetten die het recht op godsdienst- – brengen aan landbouw, veeteelt en zijdig lang gevestigde federale wetten vrijheid garanderen. Het gaat om Illi- visserij veel schade toe. over burgerrechten te herschrijven, nois, Indiana, Iowa, Kansas, Kentucky, ‘Cambodja is op weg naar een ramp’, op een manier die volledig in strijd is Michigan, Missouri, Oklahoma, Wa- zegt Maureen Harris, programmadi- met de doelstelling van het Congres shington en Wisconsin. South Caroli- recteur Zuidoost-Azië van Internatio- en die decennia van wetsinterpretatie na, South Dakota, Tennessee en Virgi- nal Rivers, een organisatie die rivie- door de gerechtshoven minacht.’ nia wezen de invoering van nieuwe ren wil beschermen, tegen IRIN McCrory voegde eraan toe dat de wc-wetten af. News. kwestie niet alleen North Carolina Maandag diende de Amerikaanse raakt, maar alle Amerikaanse staten. burgerrechtengroep ACLU een aan- geen vis Hij riep het Congres op waakzaam te klacht in tegen Mississippi, die een In Cambodja is sprake van waterte- zijn, ‘want de regering-Obama is be- wet heeft aangenomen die onderne- korten in 18 van de 25 provincies en zig met het interpreteren van be- mers toestaat uit religieuze overwe- meer dan 93.500 arme huishoudens staande wetgeving’ en passeert daar- gingen diensten te weigeren aan ho- op het platteland zijn getroffen door mee het parlement. ‘Wij zijn ervan moparen. In Alabama is afgelopen de droogte. Zelfs de toeristische loca- overtuigd dat niet een federale over- week een hoge rechter geschorst, om- ties, zoals de ‘drijvende dorpen’ op Een man plukt een lotusbloem aan de rand van een uitgedroogde vijver in een heid, maar een rechter is geroepen dat hij geen huwelijksaktes aan ho- het Tonle Sap-meer, dat wordt ge- buitenwijk van de Cambodjaanse hoofdstad Phnomh Penh. om onze staat, onze natie en burgers moparen wil verstrekken zolang het voed door zijrivieren van de Mekong, te vertellen wat de wet eist.’ hooggerechtshof van Alabama nog hebben het moeilijk. ‘Dit jaar is ver- Chong Pra Lay, een dorp aan de rand diepte, geeft zelfs de Cambodjaanse De strijd van het Witte Huis tegen geen uitspraak heeft gedaan over een schrikkelijk. We kunnen geen vis van het grote meer. regering toe. De noodsituatie wordt North Carolina kan leiden tot een lopende rechtszaak. Opperrechter vinden. Niemand helpt ons, en we Tonle Sap is momenteel maar een bestreden door het Fisheries Action staatsrechtelijke crisis, waarschuwt Roy Moore is een uitgesproken criti- zijn bijna aan het verhongeren’, zegt halve meter diep, in plaats van de Coalition Team (FACT), maar ook commentator David French in het cus van het homohuwelijk. < Kreun Phear. Hij is visser en woont in normale stand van anderhalve meter FACT-directeur Youk Senglong zegt

blogs en bladen Gerhard Wilts nd.nl/buitenland ap

■ zwijgen Nederturken helpt Erdogan maar Trumps politieke koers wordt niet bijge- ‘Politiek motief’ bij Ismail Selvi waarschuwt in Zaman Vandaag op steld. Volgens het weekblad is het beleid van de niet mis te verstane toon voor de autoritaire re- Republikeinse presidentskandidaat onsamen- steekpartij München geerstijl van de Turkse president Erdogan. ‘Het hangend en grotendeels buiten de realiteit. sociaal contact in Turkije’, zo schrijft Selvi in het Trumps opvattingen zijn gegoten ‘in een 21e- ▶München Turkse weekblad, ‘is een palet geworden van pu- eeuwse stijl van politieke communicatie, vol Een man heeft dinsdagochtend op blieksangst met de contouren van een islamisti- oorlogsgenot en met weinig oog voor feiten’. een treinstation bij München vier sche dictatuur.’ De vastgoedmiljonair is een overtuigde protecti- tot vijf mensen aangevallen met een De oud-militair die nu de pen als wapen han- onist, gefrustreerd over de afnemende rol van de mes. Een van de slachtoffers is aan teert, voorziet dat de ‘allesvernietigende sociale VS op het wereldtoneel, die het liefst een ijzeren, zijn verwondingen overleden. De onrust’ een voedingsbodem wordt voor een bur- denkende’ Turken in Nederland verzuimen sa- ‘Romeinse’ buitenlandpolitiek voert. dader, een 27-jarige Duitser, uitte geroorlog. Hij roept de ‘Nederturken’ op hun men te werken, dan is dat ‘een soort steroïde die Onverbloemd kiest het blad partij tegen Trump. tijdens zijn daad ‘politieke motie- stem te verheffen: ‘Zolang het voor vrijdenkende de lange arm van Ankara binnen slechts een Hoewel het niet waarschijnlijk wordt geacht dat ven’, zei een woordvoerder van de Turkse Nederlanders nog altijd een te grote stap paar weken ontzettend gespierd heeft gemaakt’. Trump in november wint, zal de Democraat politie tegen de zender n-tv. is om een kritische column over Erdogan te de- Clinton de komende maanden een hoop bagger De woordvoerder wilde verder geen len of te liken, zal Erdogan zijn intimidaties al- ■ ‘Trump gek op oorlog, niet op feiten’ over zich heen krijgen en zullen voor- en tegen- bijzonderheden geven. Volgens som- leen maar intensiveren.’ De triomf van Trump is een tragedie voor Ame- standers van Trump elkaar letterlijk in de haren mige berichten riep de dader ‘Allahu Selvi hekelt de ‘weeïge’ reactie van veel Turkse rika, stelt The Economist. En voor de hele wereld, vliegen. Die stijl van onenigheid zal haar presi- akbar’ (Allah is groot). Nederlanders op de arrestatie van columniste voegt het eraan toe. In het hoofdredactioneel dentschap beïnvloeden en verzwakken, stelt het De steekpartij deed zich kort voor Ebru Omar. Dat het gros van de conservatieve commentaar klinkt de verwachting door dat blad. Het ergste scenario dat The Economist kan 05.00 uur voor op het station Nederturken een gat in de lucht sprong over die Trump zijn toon zal matigen, nu zijn nominatie bedenken, is dat Trump alsnog wint, bijvoor- Grafing, ten oosten van de Zuid- aanhouding, verbaast hem niet. Maar als ‘vrij- voor de presidentsrace zo goed als vaststaat, beeld als er een terreuraanslag plaatsvindt. Duitse stad München. < 9 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

Nathan Lokhorst en Wisanne van ’t Zelfde nd.nl/wetenschap Canadese jongen (15) droogte in Cambodja ontdekt grote Mayastad in oosten van Mexico dammen in de Mekong rivier ▶Quebec William Gadoury, een vijftienjarige Vuurmond. Ook nam hij figuren als CHINA jongen uit Quebec, heeft een tot nu vierkanten en driehoeken waar. Ar- toe onbekende Mayastad gevonden mand LaRocque, specialist in af- VIETNAM op het schiereiland Yucatán in standsdetectie aan de universiteit van Mexico. De stad behoort tot de New Brunswick in Canada, verklaarde grootste ontdekte steden tot nu tegenover Le Journal de Montréal dat LAOS toe. de ontdekking van deze vormen be- wijs levert voor het bestaan van de Gadoury is sinds 2012 geïnteresseerd stad. In de natuur komen deze vor- Mekong in alles wat te maken heeft met Ma- men niet voor. Rivier ya’s en sterren. In dat jaar werd in de THAILAND media namelijk veel aandacht be- levensdroom steed aan de Mayakalender, die vol- Vanwege zijn ontdekking is Gadoury gens sommigen voorspelde dat de geselecteerd voor de internationale CAMBODJA aarde in 2012 weggevaagd zou wor- expositie van de International Move- den. Gadoury deed onderzoek naar de ment for Leisure Activities in Science ligging van de Mayasteden en vroeg and Technology in 2017, waar hij zich af waarom de Maya’s hun steden Quebec mag vertegenwoordigen. zo ver van vruchtbare grond en rivie- Deze organisatie wil jonge onderzoe- 200km ren bouwden. Hij ontdekte dat de lig- kers de kans bieden hun onderzoek te ging van de steden samenhangt met publiceren. De vooraanstaande school de positie van de sterren in 22 ster- Académie Antoine-Manseau in Joliet- De vraag is echter of het wel om een renstelsels. Gadoury vond een drieën- te, Quebec, heeft inmiddels toegezegd natuurramp gaat. Zestig miljoen twintigste sterrenstelsel met drie de helft van het benodigde bedrag mensen moeten leven van de Me- sterren. Hieraan waren twee steden voor deze deelname te zullen schen- kong, die slingert door China, Myan- verbonden, dus Gadoury concludeer- ken. Toch komt Gadoury nog circa mar, Thailand, Laos, Cambodja en de dat er nog een stad moest bestaan. duizend dollar tekort. Dit bedrag Vietnam, maar juist in die steeds la- Hij heeft de stad ‘K’aak Chi’ of ‘Vuur- hoopt hij van particulieren te krijgen. ger stromende rivier worden dam- mond’ genoemd. Deze naam koos hij Ook is het nog niet zeker of er daad- men gebouwd. omdat de plaats waar de stad begra- werkelijk onderzoek verricht zal wor- ven ligt in 2005 door een brand werd den naar Vuurmond. Gadoury heeft waterkracht verwoest. Hierdoor kwam de stad twee Mexicaanse archeologen bena- Er zijn zes dammen aangelegd in meer aan de oppervlakte en werd be- derd, maar er is nog geen geld vrijge- China, in de bovenstroom van de Me- ter zichtbaar vanuit de lucht. maakt voor de expeditie. Toch hoopt kong. En er zijn elf andere dammen Gadoury bekeek satellietbeelden van hij ooit mee te gaan met een expedi- gepland, vertelt Harris van Internati- ruimtevaartagentschappen als NASA tie naar Vuurmond: ‘De eerste opgra- onal Rivers, waaronder drie in Cam- en de Canadian Space Agency (CSA) vingen worden het hoogtepunt van bodja, en twee die al in aanbouw zijn en ontdekte een piramide van 86 me- drie jaar onderzoek en mijn levens- in Laos. ter en dertig andere gebouwen in droom.’ < De behoefte aan waterkracht is gro- ter dan de zorg voor het milieu of de angst voor droogte; de bedrijven die de dammen bouwen, hebben grote invloed op de lokale en nationale be- stuurders en politici. De Cambod- jaanse regeringswoordvoerder Phay MEXICO Siphan schreef aan persbureau IRIN dat de dammen niet de schuld van de droogte waren en dat China juist wa- GOLF van ter had vrijgegeven aan de buurlan- MEXICO den die benedenstrooms liggen. 500km Het wachten is nu op de moessonre- Yucatan gens. Zelfs wanneer die – hopelijk vanaf begin juni – vallen, is het leed Mexico nog niet geleden, waarschuwt Yi Kim City dat zijn organisatie machteloos staat en droogte. In Vietnam stijgt het Than van de op water alerte milieu- tegenover ‘deze natuurramp’. zoutgehalte in de afnemende Me- organisatie Plan International. ‘Het In de buurlanden is de situatie nog kong schrikbarend. Tien procent van duurt maanden voordat de vijvers, de Stille Oceaan erger. In Thailand zijn al 21 mensen de rijstvelden is onbruikbaar gewor- beken en het grondwater weer op overleden aan de gevolgen van hitte den. peil zijn.’ <

René Fransen nd.nl/wetenschap ap nd.nl/buitenland Bacterie helpt productie biobrandstof Obama brengt historisch

▶Berkeley bezoek aan Hiroshima Amerikaanse onderzoekers hebben een bacterie zo- len. Dat maakt het proces ingewikkelder en dus danig aangepast dat deze kan gedijen in een extreem duurder. ▶Washington zoute vloeistof. Die speciale bacterie is een belang- Eerder hebben onderzoekers al enzymen gevonden De Amerikaanse president Barack zellen tijdens zijn bezoek aan Hi- rijke bouwsteen voor een eenvoudiger en goedkoper die wel werken in een zoute omgeving. En nu melden Obama zal later deze maand een roshima. systeem om biobrandstof te maken. onderzoekers van het US Department of Energy’s bezoek brengen aan Hiroshima. Met het bezoek wil Obama zijn plei- Voor de productie van bijvoorbeeld ethanol uit plant- Lawrence Berkeley National Laboratory dat zij een dooien voor vermindering van de aardig materiaal moeten de taaie plantenvezels uit bacterie hebben aangepast om in ionische vloeistof- De havenstad Hiroshima is een van de kernbewapening onderstrepen. In Hi- elkaar worden getrokken. Dat gebeurt nu door ze on- fen te overleven. Eén mutatie in een enkele gen zorg- twee Japanse steden die aan het einde roshima zal hij eer bewijzen aan de der te dompelen in gesmolten zouten die bij kamer- de er voor dat de E. coli bacterie tolerant werd voor van de Tweede Wereldoorlog werden 140.000 Japanners die bij het bom- temperatuur vloeibaar zijn, zogeheten ionische vloei- hoge zoutconcentraties. Daarmee is een snellere pro- verwoest door Amerikaanse atoom- bardement op 6 augustus 1945 om stoffen. De volgende stap is de afbraak van de vezels ductiemethode van biobrandstoffen dichterbij geko- bommen. het leven kwamen. Het Witte Huis van onder meer cellulose en lignine tot suikers, door men, schrijven de onderzoekers in het tijdschrift Obama is de eerste Amerikaanse pre- heeft overigens uitgesloten dat Oba- enzymen. Daarna maken speciale bacteriën van de Green Chemistry dat dinsdag verscheen. sident die in de stad zijn opwachting ma excuses zal aanbieden voor het suiker ethanol, of andere vormen van brandstof. De kunst is nu om alle stappen te integreren, zodat de maakt. Hij doet dat tijdens een eerder afwerpen van de atoombommen. Een probleem is dat de enzymen en bacteriën niet te- hele behandeling van plantaardig materiaal met zout, gepland bezoek aan Japan, zo liet het Obama bezoekt Japan voor een top gen hoge zoutconcentraties kunnen, dus is er een tus- de afbraak door enzymen en de productie van etha- Witte Huis dinsdag weten. De Japanse van de G7, een groep van zeven be- senstap nodig om de ionische vloeistoffen uit te spoe- nol in één reactievat kan plaatsvinden. premier Shinzo Abe zal Obama verge- langrijke industrielanden. < 10 nieuws kort woensdag 11 mei 2016 nederlands dagblad

ProRail bezorgd over ‘Werkers hadden Bejaarde Israëlische Beleggers SNS vangen aanrijdingen overwegen voldoende bescherming’ vrouwen neergestoken bot in zaak om rol DNB Het aantal aanrijdingen bij overwe- Werklozen in Tilburg die tussen 2004 Twee Israëlische vrouwen van in de Gedupeerde beleggers kunnen niet gen is in 2015 met meer dan 39 pro- en 2011 mogelijk bij werkzaamheden zeventig zijn dinsdagochtend neerge- via de bestuursrechter verder proce- cent gestegen ten opzichte van het aan oude treinstellen met chroom-6 stoken tijdens een wandeling in Jeru- deren over de rol die De Nederland- jaar ervoor (van 23 naar 32). Het aan- in aanraking zijn gekomen, waren zalem. Ze zijn met niet-levensbedrei- sche Bank (DNB) heeft gespeeld bij tal ongelukken met dodelijke afloop vermoedelijk voldoende beschermd. gende verwondingen overgebracht de nationalisatie van SNS Reaal. Dat bij spoorwegovergangen is zelfs bijna Er zijn op dit moment evenwel geen naar het ziekenhuis. De twee ver- heeft het College van Beroep voor het verdubbeld (van 7 naar 13), meldde aanwijzingen dat mensen zich zorgen moedelijke daders zijn na een klop- bedrijfsleven (CBb) dinsdag beves- spoorbeheerder ProRail dinsdag in hoeven te maken, stelt de gemeente jacht ingerekend. De politie verschaf- tigd. De beleggers vingen eerder al zijn jaarverslag. ‘We zien helaas nog op een speciaal in het leven geroepen te over hen geen bijzonderheden. < bot bij de rechtbank in Rotterdam. < veel gevaarlijk gedrag op en rond websitepagina die dinsdag online overwegen’, aldus ProRail. ‘Wij blij- ging. Het antiroestmiddel chroom-6 ven investeren in voorlichting en kan kanker veroorzaken. < campagnes.’ < Artiesten Egypte vast Miljardste betaling met na kritiek op al-Sisi iDEAL op Koningsdag Overheid vaag over De politie in Egypte heeft maandag Uitgerekend op Koningsdag, een dag verlies Nederlanderschap vier straatartiesten aangehouden die in het teken staat van contante omdat ze video’s online plaatsten betalingen, is in Nederland de mil- De overheid informeert Nederlanders waarin ze president Abdel-Fattah al- jardste betaling met iDEAL geregis- FIOD doet huiszoeking onvoldoende over het mogelijke ver- Sisi en diens aanhangers belachelijk treerd. Vermoedelijk is er een pizza bij zakenreisagent ATP lies van het Nederlanderschap. De maakten. Dat heeft de advocaat van mee afgerekend, want het geld ging nationale ombudsman, Reinier van de vier dinsdag gezegd. < naar fastfoodketen New York Pizza, De opsporingsdienst van de Belas- Zutphen, ziet dat door het ontbreken meldt Betaalvereniging Nederland, tingdienst, FIOD, heeft dinsdag huis- van voorlichting sommige mensen de vereniging van onder meer ban- zoeking gedaan bij zakenreisagent hun Nederlanderschap verliezen zon- ken en betaalinstellingen die het ATP. Dit gebeurde in het kader van beeld anp der het te weten. Wie een andere na- Legerchef Noord-Korea merk iDEAL uitbaat. < een strafrechtelijk onderzoek naar tionaliteit aanneemt, verliest het Ne- toch niet geëxecuteerd onder meer oplichting. ATP zou het derlanderschap. < ministerie van Veiligheid en Justitie Tweede dochter De voormalige legerchef van Noord- te hoge kosten in rekening hebben voor prins Jaime Korea is toch niet geëxecuteerd, zoals Ryanair komt niet gebracht bij de inkoop van vliegtic- Zuid-Korea eerder dit jaar meldde. Ri onder ACM-boete uit kets. Het ministerie zou zijn bena- Prins Jaime en prinses Viktória heb- Schultz lanceert een Yong-gil leeft nog en is tijdens het deeld bij de aankoop van zo’n 25.000 ben maandag een tweede dochter nieuwe Deltacoalitie maandag afgesloten partijcongres op Luchtvaartmaatschappij Ryanair tickets voor buitenlandse dienstrei- gekregen. Dat heeft een woordvoer- verscheidene hoge posten in de moet een eerder door de Autoriteit zen en de repatriëring van vluchte- der van de familie Bourbon-Parma Vertegenwoordigers uit meer dan Noord-Koreaanse Arbeiderspartij be- Consument & Markt (ACM) opgeleg- lingen. Het Openbaar Ministerie liet dinsdag bekendgemaakt. Het in honderd landen doen deze week in noemd, blijkt uit berichten van het de boete van 324.000 euro definitief dinsdagmiddag weten dat het daarbij Rome geboren prinsesje heet Gloria Rotterdam mee aan een klimaatcon- staatspersbureau KCNA. Ri werd be- betalen. Dat heeft het College van Be- ‘vermoedelijk om miljoenen’ gaat. < Irene. Prins Jaime, zoon van prinses ferentie. Tijdens de drie dagen du- schouwd als een van de vertrouwe- roep voor het bedrijfsleven bepaald. Irene en sinds 2014 Nederlands am- rende vergadering introduceert mi- lingen van leider Kim Jong-un. < Ryanair kreeg de boete omdat het be- bassadeur in het Vaticaan, en prinses nister Melanie Schultz van Haegen drijf op zijn website niet consequent Viktória hadden al een dochter, de in (Infrastructuur en Milieu) een nieu- alle voorzienbare en onvermijdbare Doden café zijn twee 2014 geboren prinses Zita. < we internationale Deltacoalitie. Het kosten opnam in de gepresenteerde broers uit Nijmegen samenwerkingsverband bestaat uit prijs voor vliegtickets. < twaalf laaggelegen landen die kennis De twee doden die maandagmiddag en ervaring gaan uitwisselen om in zijn aangetroffen in Café Istanbul in Grote antidrugsactie dichtbevolkte gebieden rampen met Nijmegen, zijn twee broers van 34 en in Almelo en Zwolle water te voorkomen. < Ziggo ziet tv-kijkers 32 afkomstig uit de Gelderse plaats. en bellers afhaken Onderzoek heeft uitgewezen dat zij De politie in Overijssel was dinsdag door geweld om het leven zijn ge- bezig aan een grote actie tegen geor- Ziggo heeft in de eerste drie maan- bracht, aldus de politie. < ganiseerde hennepteelt en -handel. ‘Nederlandse truckers den van het jaar opnieuw klanten In samenwerking met onder meer mijden tol België’ beeld ap verloren. Het kabelbedrijf had naar het Openbaar Ministerie, de belas- eigen zeggen last van de sterke con- tingdienst, gemeenten en specialis- Nederlandse vrachtwagenchauffeurs currentie van andere aanbieders van Ploumen: miljoen voor ten van defensie werden in Almelo, rijden langere routes door Nederland internet, tv en telefonie. Het aantal Burundese vluchtelingen Zwolle en Vroomshoop huiszoekin- om te besparen op Belgische tolkos- abonnees van Ziggo zakte in de eer- gen verricht op twintig locaties. De ten. Dat constateert de verkeers- CPB: TTIP heeft positief ste drie maanden van het jaar naar Minister Lilianne Ploumen (Ontwik- politie heeft veertien verdachten dienst VID op basis van een analyse effect op economie een kleine 9,7 miljoen. Het verlies kelingssamenwerking) maakt 1 mil- aangehouden. Ook zijn er zeker tien van de verkeersintensiteit op vier van in totaal 40.000 abonnees kwam joen euro vrij om de leefomstandig- auto’s in beslag genomen. < routes van en naar de Antwerpse ha- Het vrijhandelsverdrag van de Ver- door opstappers op het vlak van tv en heden te verbeteren in een ven. De Belgische tolheffing per 1 enigde Staten en de Europese Unie telefonie. Het aantal internetabonne- overbevolkt vluchtelingenkamp in april voor trucks leidt tot meer (TTIP) kan een positief effect hebben menten nam juist met 8000 toe. < Rwanda met zo’n 48.000 Burunde- vrachtverkeer op de Nederlandse we- op de Nederlandse economie. Dat zen. Dat maakte ze dinsdag bekend Veel meer aanmeldingen gen. Bedrijven proberen het aantal concludeert het Centraal Planbureau tijdens een bezoek aan het kamp. op universiteiten kilometers in België te beperken. < (CPB) in een dinsdag gepubliceerd Met het geld moet vooral de situatie literatuuronderzoek. Als het omstre- van jonge meisjes en vrouwen in het Meer dan 73.000 aankomend studen- den verdrag er komt, dan kan het kamp Mahama verbeteren. < ten hebben zich aangemeld voor een zorgen voor 0,2 tot 2 procent extra Dumoulin herovert roze universitaire studie vanaf september. economische groei in Nederland. trui in Giro d’Italia Dat is 11 procent meer dan vorig jaar, Daarnaast zorgt TTIP voor 3 tot 15 blijkt uit cijfers van de VSNU, de ver- procent lagere handelskosten, zo Tom Dumoulin heeft dinsdag de lei- Sinterklaas komt dit jaar eniging van universiteiten. De stij- blijkt volgens het CPB uit meerdere ding in het algemeen klassement van aan in Maassluis ging komt vooral op het conto van onderzoeken naar de mogelijk gevol- de Ronde van Italië heroverd. De Lim- internationale studenten. Studenten gen van het verdrag. < burgse wielrenner uit de ploeg van De landelijke intocht van Sinterklaas moesten zich voor 1 mei aanmelden. Giant-Alpecin neemt de roze leiders- is dit jaar in het Zuid-Hollandse In de regel daalt het aantal inschrij- trui over van de Duitse Marcel Kittel Maassluis. De goedheiligman en zijn vingen nog omdat een aantal uitein- die in de lastige etappe met diverse pieten komen hier op 12 november delijk er toch van afziet. < beeld anp Detacheringsvoorstel klimmetjes op achterstand werd ge- aan, waar ze in de historische haven terug naar tekentafel reden. In het klassement heeft de Ne- worden verwelkomd door burge- derlander 20 seconden voorsprong meester Edo Haan. < Het voorstel om werknemers die in op Bob Jungels en Diego Ulissi. < VWS start actie tegen een ander EU-land aan de slag gaan vervalste medicijnen Hongaars referendum net zo te belonen als hun collega’s in over vluchtelingen het gastland, stuit op verzet van Het ministerie van Volksgezondheid meerdere lidstaten, vooral Oost-Eu- begint dinsdag een campagne om Het Hongaarse parlement heeft dins- ropese. EU-commissaris Marianne mensen te waarschuwen tegen ver- dag een voorstel van de regering Thyssen (Werk en Sociale Zaken) pre- valste geneesmiddelen. Vooral via in- goedgekeurd om een referendum uit senteerde het voorstel in maart, maar ternet worden illegale medicijnen te schrijven over het plan van de Eu- omdat voldoende landen een gele verkocht. Volgens sommige bronnen ropese Unie om vluchtelingen vol- kaart hebben getrokken, moet ze dat is zelfs de helft van alle geneesmid- gens een quotasysteem over de lid- nu opnieuw gaan bekijken. Doel van delen vervalst die via websites wordt staten te verdelen. Het in oktober te het plan is om oneerlijke concurren- gekocht. Er komt onder meer een houden referendum is geldig als de tie en uitbuiting van werknemers te- beeld anp website (www.echt-of-nep.nl). < opkomst hoger is dan 50 procent. < gen te gaan. < beeld anp 11 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

reportage Bart Dirks / vk nd.nl/economie beeld Marcel van den Bergh Beetje Spartaans, maar mét wifi De overlast van in het wilde weg geparkeerde trucks is in Hoek van Holland groot. Nu is er dit terrein, waar chauffeurs voor een tientje per etmaal veilig en legaal kunnen staan.

Het handjevol Poolse, Tsjechische en Slowaakse chauffeurs houdt zich tijdens de opening afzijdig van de toespraak en de broodjes.

‘De situatie was gevaarlijk, vies en staan op speciaal aangegeven plek- ‘Deze parkeerplaats is een uitkomst. brandende zon. Niet overdreven veel zijn van alle tijden, we letten er al- smerig, maar nu hebben we een ken. Stadswachten van de gemeente De politie geeft je een boete van 90 voorzieningen voor maximaal 17 leen meer op.’ mooie, veilige parkeerplaats.’ Met voeren de controles uit, maar in de euro, cash te betalen, als je ergens trucks zonder oplegger en 65 met Iets verderop, bij Stena Line, staat het praktijk blijft het meestal bij waar- verkeerd staat’, zegt Kulka in gebrek- een trailer. Het oogt al met al Spar- parkeerterrein aardig vol. De meeste een druk op de rode knop heeft de schuwingen. Dat gaat veranderen, taans. trailers maken zonder truck de over- Rotterdamse wethouder Pex Lan- kondigt wethouder Langenberg aan. Van die kwalificatie wil Jan de Kloet, steek van of naar Engeland – dat be- genberg (Mobiliteit) zojuist een ‘Daarnaast gaat Rijkswaterstaat gebiedsdirecteur van de gemeente spaart een overtocht voor een chauf- confettikanon in werking gesteld. strenger handhaven bij tankstations. ‘Verstekelingen Rotterdam, echter niets weten. ‘Dit is feur met truck. De trailers worden na Het brengt wat kleur op de nieuwe Daardoor wordt het hier naar ver- een wereld van verschil. Er is boven- aankomst afgehaald. Het verklaart wachting snel drukker.’ zijn van alle dien camerabewaking en dag en mede waarom veel chauffeurs in de truckers-parkeerplaats in Hoek van Ook het Havenbedrijf heeft een aan- nacht een beveiliger aanwezig. Dat omgeving rondhangen. Holland. tal truckersparkeerplaatsen gereali- tijden.’ moet ook onze verstopvrienden er- seerd. Bij tankstations liggen folders van weerhouden in de trailers te die in acht talen, waaronder Pools, kruipen.’ beladingsgraad ▶ Hoek van Holland Duits en Turks, de regels uitleggen kig Duits en een half woordje Engels. De Kloet doelt op de vluchtelingen en Geen dag te laat, klinkt het op de in- en de locaties aanduiden. Op de ‘Maar er is bijna geen plek waar je illegale migranten die met de ferry ‘Onze beladingsgraad was al hoog, dustrieterreinen De Kulk en De Zek- Tweede Maasvlakte is een ‘megapar- kunt staan.’ van Stena de overtocht naar Harwich maar dankzij de economische groei ken. Al jaren klagen de ondernemers keerplaats’ gepland. De parkeer- Hier mag hij voor een tientje 24 uur proberen te maken. Vorig jaar wer- in Engeland zitten we nu vaak vol’, over overlast van vrachtwagens die plaats in Hoek van Holland is een parkeren – ‘my boss bezahlt’. Er is wifi den zo’n 400 mensen ontdekt, en nog zegt Ruud Nijhout van Stena. Volgens vaak niet eens bij de bedrijven zelf initiatief van de gemeente Rotter- en er zijn toiletten, twee douches, steeds zijn het er elke week ‘enkele hem valt het wel mee met de par- hoeven te zijn. Chauffeurs parkeren dam – het foldertje beperkt zich een wasmachine en droger. Buiten handenvol’, vooral Albanezen en Ko- keerproblemen in de omgeving. ‘De hun trailers op het laatste kleine vooralsnog tot Nederlands, Engels en staan enkele picknicktafels in de sovaren. De Kloet: ‘Verstekelingen meeste transportbedrijven boeken de plekje dat ze kunnen vinden, soms Duits. overtocht op voorhand en plannen zijn de bedrijven amper nog bereik- het verdere transport. Soms komt baar. ‘De heren chauffeurs deden hun truckparking Hoek van Holland men last minute als er elders in Eu- behoefte langs de weg en er werd emmertje sop ropa wat aan de hand is’ – lees: bij de zelfs gebarbecued boven op de die- Kanaaltunnel in Calais. Hoek van seltanks’, weet ook wethouder Lan- Het handjevol Poolse, Tsjechische en Holland Volgens Nijhout zijn de problemen genberg. ‘Ik hoop van harte dat deze Slowaakse chauffeurs dat op maan- Stena Line van het wildparkeren ‘meer een inci- parkeerplaats een succes wordt.’ dagochtend op de parkeerplaats dent dan een structureel probleem’. Overlast, afval en gevaarlijke situa- staat, houdt zich afzijdig van de toe- Tweede Maar de gemeente Rotterdam hoopt ties rond (wild)parkeren spelen op spraak en de broodjes. Met een em- Maasvlakte dat Stena op termijn wil meebetalen een groot aantal plekken rond Rot- mertje sop boent Pavel Kulka de ca- aan de extra voorzieningen. ‘Deze terdam. Bij tankstations aan de snel- bine van zijn witte Scania. Haast Maas- parkeerplaats is een proef voor een wegen, in Vlaardingen, Maassluis, in heeft de Tsjechische chauffeur niet. sluis jaar’, zegt gebiedsdirecteur Jan de de haven. Vrachtwagens en trailers Hij wacht op een telefoontje tot hij Kloet. ‘Als het een succes wordt, ne- Vlaardingen mogen tussen acht uur ’s avonds en een trailer kan ophalen bij Stena men we verderop een groter terrein zes uur ’s ochtends alleen geparkeerd Line, 2 kilometer verderop. 100516 © de Volkskrant. Bron: maps4news.com 0 2 km in gebruik.’ < 12 opinie debat analyse woensdag 11 mei 2016 nederlands dagblad

Wim Houtman • redacteur nd.nl/columns ingezonden Klaas Oordt, Rheeze ingezonden Paul Daverschot, Ermelo Kruisje Niet overdreven Zing het Wilhelmus Volgens de gewaardeerde ds. Adrian Met belangstelling heb ik de Alfons Groenendijk, trainer van voetbalclub Excelsior, sloeg een paar keer Verbree (ND-Zeven 7 mei) overdrijft artikelen gelezen van Jeroen een kruisje. Het was de laatste wedstrijd van het seizoen. Zijn elftal moest Johannes wanneer hij in zijn slot- Hagendijk en Douwe de Roest winnen om niet te degraderen. Dat lukte. ‘Ik wist niet dat jij zo katholiek woorden spreekt over de grote (ND 4 en 9 mei). Waar de een zich was’, zei een verslaggever na afloop. Toen wuifde hij het alweer weg. ‘Nou, hoeveelheid daden van Jezus, onze met soms vergezochte argumenten ja, misschien, ik weet het niet. Van huis uit wel trouwens.’ Heer. De logos uit Johannes 1 is ook de uitspreekt tegen het zingen van ons Bij De wereld draait door trok cabaretier Theo Maassen levenslessen uit de Bouwmeester van de natuurkunde, volkslied in de kerk, heeft de ander spectaculaire slotdag van de eredivisie. Dat een kleine kans ook een kans is. biologie, astronomie, geologie en met een trucje het ‘lef’ om het En dat je nooit moet denken dat je er bent. Hij vond de onwaarschijnlijke ti- wiskunde. Anders gezegd: van alle Wilhelmus te laten zingen na de tel voor PSV, zijn club, ‘verdiend’. Op Europees niveau deed de ploeg dit sei- logica in onze kosmos. Alleen al de zegen in de eredienst. zoen goed mee. Dat had veel energie gekost. Waardoor ze in de competitie code van het menselijk genoom vult Dat laatste heeft ook mijn ‘zegen’. punten verspeelden. En dan toch kampioen worden. ‘Je denkt soms dat je in een complete boekenkast; met de Laten we de gemeenteleden de een onrechtvaardig universum leeft en dan blijkt het opeens toch wel dege- beschrijving van alle structuren in het gelegenheid geven op nationale lijk te kloppen allemaal.’ universum kan een schier oneindig (feest)dagen ons volkslied te zingen Geloof, hoop, aanvechting, zekerheid, voetbal heeft het allemaal. ‘Wonder- aantal boekwerken gevuld worden. als uiting van hun affectie met ons schoon’ vond Maassen ook de eenheid tussen al die honderdduizenden sup- Nee, de wereld kan dat niet bevatten, koningshuis en meestal eigen porters. ‘Je kunt allemaal heel individueel zijn en van alles vinden, maar op maar de kleinste in Gods koninkrijk geboorteland, als dankbaarheid voor zo’n moment zit je met z’n allen precies hetzelfde te beleven.’ Zoveel ver- weet dat Johannes absoluut niet onze vrijheid en als eerbetoon aan bondenheid is er in de kerk niet eens. Gelukkig. overdrijft. Hij heeft ons nog geen hen die daarvoor met hun leven

psst. fractie aangezegd van Jezus’ liefde- hebben betaald. Daar is niets mis volle daden én wonderbare werken. < mee. <

Jan van Benthem • buitenlandcommentator nd.nl/opinie beeld ap / Charles Dharapak Noem diplomatie geen ‘leugens’ …Heeft de regering-Obama de Investeer meer in internationale politiek en het publiek opzettelijk diplomatie, is de oproep van Jeremy onvolledig geïnformeerd over het Suri en zijn medeauteur Robert kernwapenakkoord met Iran? Of is Hutchings in hun boek Foreign Policy dat precies het geheim van effec- Breakthroughs, waarin ze een aantal tieve vredesdiplomatie? successen in het buitenlands beleid analyseren. In de Amerikaanse conservatieve me- dia is de afgelopen dagen een overgave enorme stampei losgebroken Maar de manier waarop hun boek is rondom het nucleaire akkoord met opgebouwd – een geschiedenis van Iran. Aanleiding is een uitgebreid succesverhalen – is al een teken op interview van het New York Times zichzelf, zegt Robert Ledger van de Magazine met Ben Rhodes, de London School of Economics. In de belangrijkste adviseur van president huidige politiek is er een soort Obama over vraagstukken van zwart-witdenken gekomen waarin nationale veiligheid. politieke of ook militaire conflicten In het lijvige artikel beweert Rhodes worden benaderd alsof er altijd een dat de pers en de politiek een ‘onvoorwaardelijke overgave’ van de ‘verhaal over het Iran-akkoord andere kant moet komen. kregen voorgeschoteld dat groten- Dat maakt de diplomatieke weg deels was gefabriceerd met het doel lastig en een zwaar bevochten het akkoord goed te verkopen’. akkoord als dat met Iran bijna onmogelijk. Met 69 onderhande- lingsronden is het onmogelijk, alle Een nuchter details tussendoor aan de pers of de politie te geven. Om een akkoord te debat en dan een bereiken, is het immers nodig dat ook de tegenpartij het gevoel krijgt verstandige keuze iets te hebben gewonnen. Maar met het diepe wantrouwen dat de is onmogelijk westerse politiek tegenwoordig verlamt, kan dat eenvoudig niet geworden. meer hardop gezegd worden.

onmogelijk Rhodes was zelf de spil in dit spel Van alles wat Ben Rhodes vertelde met de waarheid. Doordat hij over de manier waarop het Iran- voortdurend kleine feitjes naar akkoord aan het Amerikaanse buiten bracht – Twitter is met zijn publiek is ‘gevoerd’, is een heel 140-tekenberichtjes daarvoor het andere opmerking de meest funda- ideale platform – werden deskundi- mentele boodschap: ‘Ik zou de gen voortdurend bevraagd op precies President Barack Obama met ‘de invloedrijkste stem in zijn buitenlands beleid’, Ben Rhodes (midden) in de tuin van het voorkeur geven aan een nuchter, die stukjes informatie waarmee het Witte Huis; links nationaal veiligheidsadviseur Susan Rice, rechts politiek adviseur Valerie Jarrett. beredeneerd publiek debat, waarna Witte Huis hen voedde. Die deskun- de leden van het Congres zouden digen werden dan weer de bron voor ‘leugen’ en ‘Adviseur Obama schept Duitsland-Instituut Amsterdam en de beleid’, die leidt tot een sterker nadenken en een keuze maken. Maar wat Rhodes omschrijft als ‘honder- op over liegen tegen de media’. Universiteit van Amsterdam. Suri is. zwart-witdenken dan gezond is. dat is onmogelijk.’ den vaak volstrekt onwetende Dat laatste – het opscheppen – klopt. naast hoogleraar aan de universiteit Suri is niet de enige die dit consta- Dit is een opmerking van de man die verslaggevers’. Er zijn niet veel artikelen waarin een van Texas, auteur van een aantal teert. Een hele reeks auteurs wordt omschreven als ‘de invloed- ‘We maakten een echoput’, aldus medewerker van het Witte Huis zich- boeken over internationale diploma- beschreef begin vorig jaar in het boek rijkste stem in de totstandkoming Rhodes, waarin alleen die informatie zelf zó schaamteloos over het paard tie en een biografie van wellicht Mission Creep al hetzelfde patroon. van de Amerikaanse buitenlandse rondzong die het Witte Huis naar tilt. Bovendien is het artikel volko- Amerika’s beroemdste minister van Minister van Buitenlandse Zaken politiek na de president zelf’. buiten wilde brengen. men eenzijdig: de cruciale rol van de Buitenlandse Zaken, Henry Kissinger. John Kerry – die in ruim anderhalf In die ene zin geeft hij de crisis weer Europese Unie en Rusland in het jaar maar liefst 69 keer de Atlanti- van met name de Amerikaanse, maar ‘erin gelogen’ bereiken van het akkoord met Iran zwart-witdenken sche Oceaan is overgevlogen om met ook in veel opzichten de Europese De reacties in de toch al uiterst wordt niet eens genoemd. De stelling van Suri is dat zowel de de Iraniërs te onderhandelen – be- politiek: een verstandig, nuchter wantrouwende rechtse media als Maar voor de rest is er weinig mis VS als Europese landen hun diploma- toogde vorig jaar voor de senaats- debat voeren en een verstandige, Breitbart, Newsmax en de New York met de selectieve informatie tijdens tie na de Koude Oorlog hebben commissie, dat de karige één procent beredeneerde keuze maken, is onmo- Post zijn volgens het anti-Obama uiterst gevoelige onderhandelingen, verwaarloosd. Het gevolg is in zijn die Buitenlandse Zaken op de gelijk geworden. spoorboekje: ’We zijn het akkoord in aldus Jeremy Suri, deze week tijdens ogen een steeds duidelijker worden- Amerikaanse begroting krijgt Die constatering zet hopelijk de gelogen’, ‘Iran-akkoord berust op een discussie na een lezing voor het de ‘militarisering van het buitenlands toebedeeld, echt te weinig is. nodige politici aan het denken. < 13 opinie debat analyse nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

Reageren? Adriënne Simons journalist, volgt trends in Azië nd.nl/opinie Brieven: maximaal 200 woorden. • Artikelen: maximaal 700 woorden. Mail uw reactie met naam, adres en telefoonnummer naar [email protected] of Nederlands Dagblad, Postbus 111, 3770 AC Barneveld. Een politieke filmprijs Meer informatie: nd.nl/contact Na Hollywood en Bollywood was er makkelijk om kaartjes voor de in Hongkong en kinderen krijgen Hongkong. Het klinkt ongelofelijk, echte Ten Years te bemachtigen. steeds vaker les in Mandarijn. Ook maar een groot deel van de twintig- Ondanks grote populariteit, werd de Kantonese filmindustrie zelf advertenties ste eeuw was het kleine Hongkong de film maar korte tijd in een paar heeft te kampen met Chinese de nummer drie van de grootste obscure bioscoopjes vertoond. Een invloed. Tegen veel geld is het filmindustriëen ter wereld. In de reactie bleef niet uit. Hongkongers moeilijk nee zeggen. Commercieel hoogtijdagen kwam er elke twee gingen de straat op. Het resulteerde is samenwerken met China enorm weken wel een nieuwe Kantonese in een artistieke miniversie van aantrekkelijk; er komen ineens 1,3 film uit. Vandaag de dag is er Occupy Central, de protesten in miljard potentiële consumenten weinig over van deze trotse 2014, waarbij het centrum van bij. Kantonees filmtalent sterft zo 11 juni bedrijfstak. Net als overal in de stad Hongkong maanden werd bezet langzaam uit; de gemiddelde deelt China nu vooral de lakens uit. door burgers die vrije verkiezingen leeftijd van acteurs die dit jaar in Politiek debat met Mona Keijzer, Gert-Jan Segers en Elbert Dijkgraaf In het Mandarijn wel te verstaan. eisten. Nu werd er niet gekam- aanmerking kwamen voor een De Kantonese film Ten Years, die peerd, maar film gekeken. In de filmprijs, ligt rond de vijftig. vorige maand bekroond werd, laat hele stad was de film gratis te zien, zien dat Hongkongers zich niet op straat, maar ook in kerken en op En dan ineens wordt de Kantonese zomaar gewonnen geven. universiteiten. lowbudgetproductie Ten Years verkozen tot beste film tijdens de Als u Israël Als je in China de film Ten Years Waarom al die ophef? De film Hong Kong Film Awards. Honkon- écht wilt wilt downloaden, kom je uit bij een schetst een grimmig beeld van een gers mogen op politiek gebied dan oppervlakkige, Amerikaanse stad waarin China alle macht en misschien niet hun eigen bestuur- beleven! romcom in plaats van bij de invloed heeft. De lowbudgetfilm ders kiezen – via een democrati- controversiële, kritische film over bestaat uit vijf korte verhalen over sche stemming tijdens een Kijk voor ons volledige reisprogramma op: Hongkong in 2025. De Chinese hoe Hongkong over tien jaar eruit prijzengala laten ze wel degelijk www.israelidoedreizen.nl mediapolitie heeft zo ervoor zou kunnen zien. Het gevoel dat de van zich horen. Burgers vinden gezorgd dat een middelmatige film oproept, resoneert bij veel wegen om hun stem te laten of maak geheel vrijblijvend een afspraak komedie als een raket omhoog Hongkongers. Voor het merendeel klinken. Een beste film-verkiezing om de diverse mogelijkheden te bespreken. schoot in de lijstjes van ‘meest van de burgers lijkt fictie al is tenslotte ook een verkiezing. Een gedownloade films’. Maar zelfs in werkelijkheid te zijn geworden. hoopvol scenario: democratie blijft het ‘vrije’ Hongkong was het niet Chinezen kopen massaal vastgoed beeldbepalend in Hongkong. 14 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

familieberichten tarief € 1,21 per mm, per kolom (incl. 21% btw); Peter van Ammelrooy / vk nd.nl/economie beeld nd via site € 1,09 per mm, per kolom (incl. 21% btw); over telefonisch opgegeven advertenties kunt u niet reclameren Twitter sluit datasluis Roept zij Mij aan, Ik antwoord haar, Ik zal haar helper wezen. Is zij beangst, Ik hoor haar stem, dus hoeft zij niet te vrezen. naar Amerikaanse justitie Ja, Ik verleng haar levenstijd, want zij blijft op Mij bouwen. ▶Amsterdam Mijn heil, mijn goedertierenheid Twitter heeft de Amerikaanse tien minuten eerder te hebben ge- subversieve figureren. Uit documen- zal Ik haar doen aanschouwen. inlichtingendiensten de toegang bracht dan andere media. ten die Snowden de NSA uitsmokkel- Psalm 91: 8 (bewerkt) ontnomen tot een dienst die sociale Twitter heeft een belang van 5 pro- de zou blijken dat techbedrijven be- media analyseert om snel te cent in het bedrijf. Dat lijkt te weinig wust of oogluikend toestaan dat de waarschuwen voor aanslagen, om er beleid door te drukken, maar inlichtingendienst hun klantenbe- In volle zekerheid van het geloof is opgenomen in natuurrampen en politieke onrust. Dataminr heeft als enige ongebrei- standen en databases doorvlooit. Zijn Heerlijkheid, onze lieve moeder, schoonmoeder, delde toegang tot de dataschat van Om gebruikers ervan te verzekeren oma en overoma Volgens The Wall Street Journal wil het microblog. Als Twitter besluit de dat hun privacy gewaarborgd is, heb- Twitter voorkomen dat het micro- samenwerking op te heffen, raakt Da- ben Amerikaanse bedrijven allerlei TRIENTJE VEENING blogbedrijf wordt verweten te dicht taminr een voorname en misschien maatregelen genomen. tegen de overheid aan te schurken. De wel zijn belangrijkste bron voor Zo versleutelen firma’s als Google en Geboren te Zuidwolde (Gr): 1 juli 1924 dienst is ontwikkeld door Dataminr nieuwsontwikkelingen kwijt. Yahoo het e-mailverkeer van gebrui- Overleden te Assen: 7 mei 2016 in New York. Dat bedrijf zegt dat zijn Twitter heeft in een reactie laten we- kers, zodat berichten niet zijn te lezen Sinds 25 november 1972 weduwe van Eite Kasper software door het continue volgen en ten dat het al jaren de verkoop van als ze door derden worden onder- En sinds 2 februari 1983 weduwe van Lucas Meints analyseren van sociale media eerder zijn gegevens aan de overheid ver- schept. Whatsapp maakte vorige weet heeft van gebeurtenissen dan biedt. De vraag waarom Dataminr dat maand bekend dat het een slot zet op Emmen: traditionele media. toch twee jaar kon doen, wilde Twit- alle berichten, foto’s en video’s die Sip Kasper en Alice Kasper-Moorlag Tot de klanten van Dataminr behoren ter niet beantwoorden. zijn miljard gebruikers met de berich- Waddinxveen: kranten, omroepen en persbureaus, De stap die Twitter heeft genomen tendienst versturen. Gerrit Kasper en Mieneke Kasper-Heidema maar ook hulpdiensten en vooral be- past in een trend. In 2013 onthulde de Andere bedrijven bewaren de data leggers die daardoor eerder kunnen klokkenluider Edward Snowden dat van Europese klanten op servers in Harlingen: inspelen op ontwikkelingen bij be- de Amerikaanse veiligheidsdienst Europa, in de hoop dat ze niet hoeven Harma Kasper drijven. Dataminr zegt twee maanden NSA met een groot digitaal sleepnet te voldoen aan gerechtelijke bevelen Gellicum: geleden, toen bommen afgingen in op internet gegevens probeert te ver- in de VS om gegevens af te staan. Lucas Kasper en Carolien Kasper-Floor Brussel, het nieuws over de aanslagen garen over terroristische groepen en Dat laatste is nog twijfelachtig. Zo is Kampen: Microsoft in een rechtszaak verwik- Kees Kasper en Jacqueline Kasper-Wolthuis keld met de Amerikaanse justitie, dat Nunspeet: de berichten opeist die op een Hot- Gea Wijnbergen-Kasper en Henk Wijnbergen mailserver in Ierland staan opgesla- Waterdown (Canada): gen. Het softwarebedrijf heeft een Albert Kasper en Melanie Kasper-DeGelder beroep daartegen verloren. Volgens Winsum: de aanklager behoren de mails tot de Johan Kasper en Femmy Kasper-Tijssen bedrijfsgegevens van Microsoft en mag ze die inzien, waar ze zich ook Klein- en achterkleinkinderen bevinden. Microsoft spreekt van ‘per- soonlijke’ data. ‘De wereld zou te De samenkomst ter nagedachtenis aan onze moeder klein zijn als China dit zou proberen’, wordt D.V. gehouden op vrijdag 13 mei om 13.30 uur aldus de raadsman van de multinatio- in de aula van begraafplaats de Wolfsbergen, nal. In februari kwam het tot een bot- sing tussen Apple en de FBI, dat eiste Weerdingerstraat 150 te Emmen. Aansluitend brengen dat het Californische bedrijf software we moeder naar haar laatste rustplaats. zou maken waarmee de iPhone zou Voorafgaand aan de samenkomst is er gelegenheid tot kunnen worden opengewrikt van de condoleren vanaf 12.45 uur. man die in 2015 veertien mensen Dataminr volgt het nieuws op sociale media op de voet. doodschoot in San Bernardino. < Geen bloemen. Correspondentieadres: J.W. Kasper, Violenstraat 10, 9951 GK Winsum Remco Andersen / vk nd.nl/economie beeld anp / Branko de Lang

Zij is verlost, God heeft haar welgedaan. (naar Psalm 116) Limburgse buizenfabrikant  De Here heeft tot zich genomen onze (schoon)zuster en tante,  ▶Amsterdam Tine Meints-Veening Met een vertraging van drie kwartaal bekend. Daarna zou een  maanden gaat de Limburgse beursgang in afwachting van een Wij bidden haar kinderen, klein- en fabrikant van windmolenfunderin- nieuwe prospectus mogelijk twee achterkleinkinderen de troostende woorden toe van gen Sif donderdag naar de beurs. maanden vertraging oplopen. Egeria Psalm 121 : 1 en 2. Een teken dat het beursklimaat wil niet zo lang wachten, omdat de  langzaamaan verbetert. zomer als een slecht moment voor Zuidwolde(Dr): A. Koops-Veening een beursgang wordt beschouwd.  Bedum: T.S. Havinga De Limburgse buizenfabrikant Sif, Egeria, een investeringsvehikel van  groot geworden met de bouw van de vermogende familie Brennink- Zuidwolde(Gn): L.A. Veening fundering voor windmolens op zee en meijer, wil zijn beleggingsportfolio T.A. Veening-Datema pijpconstructies voor de offshore-in- diversifiëren en zint daarom al langer  dustrie, gaat donderdag alsnog naar op een manier om het belang in Sif te Neven en Nichten  de beurs. Dat maakte investerings- verminderen. Het aandeel in de Lim- Wij gedenken in liefde hen die ons zijn voorgegaan. fonds Egeria, dat 82,5 procent van de burgse buizenfabrikant vertegen-  aandelen van Sif bezit, gisteren be- woordigt ongeveer een derde van de Assen, 7 Mei 2016. kend. investeringsportefeuille van Egeria. In februari dit jaar blies Egeria de Acht miljoen aandelen gaan daarom beursgang op het laatste moment af, voor ongeveer 14 euro per stuk in de omdat de aandelenmarkt toen uiterst verkoop. De beursgang zou dus onge- onrustig was. Onder meer tegenval- veer 112 miljoen euro moeten ople- lende groei in China en de dalende veren. De totale waarde van Sif wordt Overlijdens berichten uit olieprijs maakten beleggers nerveus. daarmee op 357 miljoen euro geschat. Maar de laatste maanden trekken de De opbrengst van de beursgang gaat andere bladen: beurzen weer voorzichtig aan. Egeria naar de verkopende aandeelhouders. verkoopt donderdag maximaal 35 Sif zelf wordt er niet rijker van. Reformatorisch Dagblad: procent van de aandelen Sif op de Schmeitz Industriële Fabricage (SIF), offshore olie- en gaswinning en als 6 mei: Peter Kok te Sliedrecht (79); Amsterdamse effectenbeurs. Nu de vernoemd naar oprichter Theo bouwer van fundamenten voor wind- 7 mei: Johanna Hendrika van de Bergh-Uitterlinde te kogel eenmaal door de kerk is, moet Schmeitz, begon in 1948 als familie- molens op zee. Sif is nu marktleider in Gorinchem (88); Francina Helena van Aalst-Moeleker de beursgang met gezwinde spoed bedrijf in Roermond. De afgelopen monopiles: reusachtige pilaren die te Geldermalsen (81); Machiel Jacobus Adam te plaatsvinden. Over twee weken jaren maakte het bedrijf furore als le- aan de zeebodem worden verankerd Krabbendijke (89); Arend van de Horst te Ede (82). maakt Sif de cijfers over het eerste verancier van pijpconstructies voor en als fundament dienen voor wind- 15 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

Sjoerd Mouissie nd.nl/economie beeld Sjoerd Mouissie anp nd.nl/economie Bierbrouwer Bavaria koopt Palm

▶Lieshout Bavaria neemt de Belgische speciaalbiermaker Palm over. Dat maakte de Nederlandse bierbrou- wer dinsdag bekend zonder financiële details te noemen.

Door de deal krijgt Bavaria meerdere speciaalbiermerken in handen, waar- onder Palm, Rodenbach, Brugge, Steenbrugge, Cornet, Arthur’s Legacy en Estaminet. ‘Palm heeft een belangrijke plek in de Nederlandse markt en we zien moge- lijkheden voor verdere internationale groei. Daarnaast krijgen we met deze samenwerking toegang tot Belgische retail en horeca’, zegt Bavaria-top- man Jan-Renier Swinkels in een toe- lichting. Bavaria koopt in eerste instantie 60 procent van de aandelen van Palm Belgian Craft Brewers. Het is de be- doeling dat het belang in 2021 wordt uitgebreid naar 100 procent. ‘België is hét speciaalbierland bij uitstek’, be- nadrukt de directievoorzitter. ‘We zijn trots op deze samenwerking en het samengaan van twee prachtige familiebedrijven met beide een eeu- wenoude historie.’ Bavaria en Palm zijn samen goed voor 600 jaar bierbrouwhistorie. De ge- schiedenis van Bavaria gaat terug tot 1719. De brouwerij van Palm werd Primeur voor Schiphol: de Airbus A350 opgericht in 1686 in het Belgische Steenhuffel. Anno 2016 produceren Op Schiphol landde dinsdag voor het eerst een Airbus A350 in lijndienst. Singapore Airlines zet het hagelnieuwe toestel de brouwers gezamenlijk jaarlijks vanaf nu dagelijks in voor de vluchten tussen Singapore en Amsterdam. Voor zowel de luchthaven als de meer dan 6,5 miljoen hectoliter vliegmaatschappij is dit een primeur, en dat lieten ze niet ongemerkt voorbijgaan. De incheckbalies waren versierd, er bier. < was muziek en genodigden konden een kijkje nemen aan boord, voordat het toestel rond het middaguur weer naar Singapore vertrok. In de A350 passen 253 passagiers: de business class telt 42 stoelen, de ‘premium economy’ 24 en er zijn 187 economy class plaatsen. Daarnaast heeft het toestel de nieuwste technische snufjes: een uitgebreid HD- entertainment systeem, cabineverlichting die zich gedurende de reis aanpast om jetlag te verminderen en een verbeterde luchtvochtigheid en -filtering. Ook verbruikt de A350 circa 25 procent minder brandstof dan zijn advertentie voorgangers, en is het toestel aanmerkelijk stiller. < vacatures nd.nl/vacaturebank Deze vacatures stonden gaat alsnog naar beurs afgelopen week in de krant. ▶ Bedrijfskundige HRM-ER Métier Zwolle venkant van de doelstelling’ is, en dat ▶ Geestelijk Verzorger het bedrijf in 2017 stabilisatie ver- Zorg- en Wooncentrum De Haven Bunschoten wacht. ‘Qua orders uit de windener- gie zitten we voor 2016 helemaal vol ▶ Algemeen Directeur en de orderportefeuille voor 2017 zijn Navigators Driebergen Rijssenburg we aan het opbouwen.’ ▶ Docenten Bovendien zal de vraag naar windmo- De Meerwaarde Barneveld lenfunderingen – en naar groene energie – naar verwachting toene- ▶ Beheerder | Teler kiem planten/bomen men. Op middellange termijn blijft Woodmere Nursery Ltd Britisch Columbia die echter onzeker: de markt voor ▶ Advocaat windenergie drijft grotendeels op Post Advocaten Barneveld overheidssubsidie; bij politieke ver- anderingen kan die op de tocht ko- ▶ Docent secretariële vakken men te staan. ROC Menso Alting Groningen Egeria’s plotselinge beslissing alsnog ▶ Manager de beurs op te gaan, onderstreept dat Beljon & Westerterp | Van Iperen Westmaas het beursklimaat langzaamaan ver- betert. Nederlandse beleggers verwelkomen bovendien ook in onzekere tijden vers bloed aan het Damrak, getuige Kijk voor meer informatie op Sif Groep in Roermond maakt funderingspalen voor windmolens, 70 meter de succesvolle beursgang van een www.nd.nl/vacaturebank lang, 525 ton zwaar. handvol bedrijven sinds eind 2014. Daaronder drankenproducent Lucas ▶ Uw vacature ook in het Nederlands Dagblad? molens op zee. Zo’n 85 procent van de De dalende olieprijs zorgt wereldwijd Bols, de wereldwijde brillenmaker omzet kwam het afgelopen jaar uit de voor afnemende orders van produ- GrandVision (Eye Wish en Pearle), en ▶ Neem contact op met de advertentieafdeling offshore windenergie-industrie, de centen van fossiele brandstoffen, natuurlijk ABN Amro. Verzekeraar overige 15 procent uit de olie- en gas- maar Bruggenthijs stelt dat de order- ASR, Philipsdochter Philips Lighting Advertentieafdeling Nederlands Dagblad sector, zegt algemeen directeur Jan portefeuille afkomstig uit de olie- en en veevoerproducent ForFarmers E-mail: [email protected] Bruggenthijs. gasindustrie voor 2016 ‘aan de bo- staan in de startblokken. < Telefoon: 0342-411 711 16 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

anp nd.nl/economie beeld anp / Roos Koole anp ‘Energierekeningen Personeelswerving vaker via sociale media in juli fors omlaag’

▶Den Haag ▶Amsterdam Sociale media worden steeds vaker traditionele krantenadvertentie ver- De energierekening van meer dan de gebruikt voor het werven van liest verder terrein. Slechts 9 procent helft van de Nederlandse huishou- personeel. van de vacatures ging nog via die dens gaat per 1 juli flink omlaag, weg. met gemiddeld 75 euro op jaarbasis. Inmiddels zet bijna een op de vijf be- De kansen van oudere werklozen zijn Dat heeft vergelijkingswebsite drijven netwerken als LinkedIn of nog altijd ongunstig en langdurige Pricewise berekend na onderzoek bij Facebook in bij het zoeken naar ge- werkloosheid onder vijftigplussers leveranciers, inkopers en experts op schikte kandidaten voor een vacatu- komt relatief vaak voor. De onderzoe- de energiemarkt. Het prijsvoordeel re, blijkt uit onderzoek door uitke- kers van het UWV hebben werkge- geldt voor alle consumenten met ringsinstantie UWV. In 2013 deed nog vers ook gevraagd hoe zij staan tegen- een energiecontract met variabele minder dan een op de tien onderne- over het werven en in dienst houden tarieven. Naar schatting heeft circa mingen dat. van ouderen. Van de ondervraagde 60 procent van de huishoudens zo’n Vooral communicatiebedrijven en bedrijven gaf 36 procent aan het afge- contract. Vorig jaar en met ingang horecapartijen proberen via sociale lopen jaar een vijftigplusser te heb- van dit jaar daalden de variabele media nieuwe krachten te vinden. De Een jonge vrouw bekijkt vacatures op een iPad. ben aangenomen. Daarbij zei drie tarieven ook al, maar niet zo fors als sites worden veel ingezet voor het kwart geen maatregelen te nemen die deze keer. Voor gas zou het volgens werven van hogeropgeleid personeel, drijven die vorig jaar vacatures heb- ongeschoolden, blijken relaties en eraan kunnen bijdragen dat oudere Pricewise nu gaan om gemiddeld 10 aldus het UWV. De instantie baseert ben vervuld. Voor kwetsbare groepen open sollicitaties nog altijd de beste krachten makkelijker bij het bedrijf tot 12 procent, voor elektriciteit om zich op een enquête onder 4700 be- op de arbeidsmarkt, zoals ouderen en toegangspoort tot nieuw werk. De aan het werk kunnen blijven. < zo’n 9 tot 11 procent. <

beurs anp nd.nl/economie ING flink in trek in hogere AEX ▶Amsterdam De Amsterdamse beurs is dinsdag hoger gesloten. Het naar 1,3 miljard euro. Ondanks die stevige afname aandeel ING was in de hoofdindex flink in trek, na overtrof ING de verwachtingen van analisten. positief ontvangen kwartaalcijfers. De AEX-index Boskalis kwam tijdens de beurshandel met het bericht eindigde 1,1 procent hoger op 436,27 punten. De naar buiten dat het zijn omzet in het eerste kwartaal MidKap won 0,3 procent tot 644,90 punten. De door de aanhoudend moeilijke marktomstandigheden beursgraadmeters in Parijs, Londen en Frankfurt sterk heeft zien dalen. Het bedrijf verwacht voorlopig gingen eveneens omhoog en eindigden tussen de 0,4 geen aanmerkelijke verbeteringen. Het aandeel zakte tot 0,7 procent in de plus. 1,2 procent en was daarmee de grootste daler in de ING won 2,7 procent en stond samen met staalconcern AEX. Luchtvaartcombinatie Air France-KLM won in de ArcelorMittal bovenin de AEX. De bank zag zijn MidKap 2,3 procent, na de publicatie van de vervoers- nettowinst vorig kwartaal met bijna 30 procent dalen, cijfers over april. 17 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

Peter Giesen / vk nd.nl/economie beeld ap / François Mori Franse regering omzeilt vakbonden

▶Parijs De Franse regering zet het parle- Frankrijk niet gewenst is. Voor de re- ment buitenspel om een omstreden gering-Valls is de wet echter het be- hervorming van de arbeidsmarkt wijs dat zij wel degelijk harde maat- door te drukken. regelen durft te nemen. Valls profileert zich graag als een daad- Premier Valls vreesde dat deze her- krachtig en autoritair hervormer, vorming zou sneuvelen, omdat niet maar zijn resultaten zijn tot dusver alleen de rechtse oppositie, maar ook bescheiden gebleven. Als de Arbeids- de linkervleugel van zijn eigen socia- wet in het parlement zou zijn gesneu- listische partij tegen is. Daarom veld of uitgekleed, zou hij enorm ge- maakt hij gebruik van artikel 49.3 van zichtsverlies hebben geleden. de Grondwet, dat de regering de mo- gelijkheid geeft een wet niet in stem- weinig vertrouwen ming te brengen. Toch is het de vraag wat Hollande en Hiermee worden de politieke en Valls opschieten met het buitenspel maatschappelijke verhoudingen in zetten van het parlement. De popula- Frankrijk verder op de spits gedreven. riteit van Hollande is opnieuw op een Tegen de hervorming van de arbeids- dieptepunt beland. Slechts 13 tot 18 markt wordt al maandenlang gede- procent van de Fransen heeft vertrou- monstreerd door de vakbonden en wen in de president, afhankelijk van het protest Nuit Debout, dat elke de opiniepeiler. In januari 2014 pre- avond de Place de la République in senteerde Hollande zich als sociaal- Parijs bezet en ook in andere steden democratisch hervormer, in de geest actief is. In de marge van Nuit Debout van Gerhard Schröder of Tony Blair. en andere demonstraties kwam het Hij opereerde voorzichtig en probeer- de afgelopen weken herhaaldelijk tot de het land te veranderen, zonder zijn relletjes. Door artikel 49.3 in te zet- eigen achterban van zich te ver- ten, gooit Valls olie op het vuur. vreemden. Die opzet is mislukt. Voor rechts en het bedrijfsleven zijn de flexibilisering hervormingen van Hollande veel te Volgens veel economen is een hervor- Een betoging tegen hervorming van de arbeidsmarkt liep begin deze maand zo uit de hand, dat het metrostation op de bescheiden, terwijl linkse kiezers zich ming van de arbeidsmarkt hard no- Place de la République in Parijs voor het publiek moest worden gesloten. Er was brand gesticht. ‘verraden’ voelen door het ‘rechtse’ dig. Met ruim 10 procent is de werk- beleid van de president. Wil Hollande loosheid in Frankrijk veel hoger dan De nu doorgedrukte arbeidswet is een op zondag gewerkt worden. Bedrij- gezien als een poging de macht van – of een andere socialist – nog enige in landen met een flexibeler arbeids- complex geheel van veelal technische ven die veel internationale concur- de vakbonden te breken, die zich op kans maken bij de presidentsverkie- markt, zoals Nederland, Duitsland of maatregelen. Het meest omstreden is rentie ondervinden, kunnen langer brancheniveau vaak hard opstellen, zingen van 2017, dan zal hij in elk ge- Groot-Brittannië. Werkgevers zouden het voorstel om akkoorden tussen laten werken dan 35 uur, tegen een met sterk ideologisch geladen stand- val de linkse kiezers moeten mobili- bang zijn om mensen aan te nemen, werkgevers en werknemers zo moge- minimale overwerkvergoeding. punten. seren. Dat wordt er niet makkelijker omdat het zo moeilijk is hen weer te lijk per bedrijf, en niet per branche af Tegenstanders vrezen een ‘race naar Minstens zo belangrijk lijkt de sym- op door het inzetten van artikel 49.3, ontslaan als het tegenzit. Ook de Eu- te sluiten. Volgens de regering zou- de bodem’. Als één bedrijf zijn ar- bolische betekenis van de arbeidswet. in 2006 – door de toenmalige voorzit- ropese Unie heeft op een flexibilise- den bedrijven zich op die manier veel beidsvoorwaarden versoepelt, zullen Voor tegenstanders is de hervorming ter van de Parti Socialiste, François ring van de arbeidsmarkt aangedron- beter aan de markt kunnen aanpas- zijn concurrenten moeten volgen. De van de arbeidsmarkt een zoveelste Hollande, nog omschreven als een gen. sen. In grote winkels kan bijvoorbeeld maatregel van de regering wordt ook knieval voor een liberalisme dat in ‘ontkenning van de democratie’. <

tips tarief € 15,15 voor de eerste drie regels en voor elke volgende regel € 5,61 (incl. 21% btw); tekst wordt achter elkaar doorgezet; maximaal drie woorden vetgedrukt; opgave via www.nd.nl/adverteren.

gerechtelijke den verkocht meubilaire MEGANE BERLINE 1.6 16V, met del onder nummer 52015475 delsregister bij de Kamer van personeel publicaties en andere roerende zaken. kenteken 60FJDB.- om 14.00 (verdwijnende rechtsper- Koophandel onder nummer De verkoop wordt gehouden uur zal ter hoogte van het soon); hebben het voorne- 53629264 (ver-dwijnende bij opbod en tegen directe adres Hendrik P. Marchantstr men over te gaan tot een rechtspersoon 2); hebben ■ algemeen ■ algemeen betaling. De verkoop vindt 8 te ARNHEM, ten laste van Z. fusie ex art. 2:309 e.v. juncto het voornemen over te gaan Zet je in voor vluchtelingen! Bij exploot van plaats door GGN Gerechts- Koçer, in het openbaar wor- 2:333 lid 1 BW. Het fusievoor- tot een fusie ex art. 2:309 Gave zoekt: gastvrije mensen t.k.-gerechtsdeurwaarder deurwaarders (map nr. den verkocht een motor- stel en de overige beschei- e.v. juncto 2:333 lid 2 BW. Het met lef. Gave is dringend op M.M. den Heijer te ‘s-Gra- 1498067). Kijk op: www. voertuig, merk PEUGEOT, type den liggen vanaf 9 mei 2016 fusievoorstel en de overige zoek naar een PERSONEELS- venhage d.d. 9 mei 2016 is deurwaardersveiling.nl 107, met kenteken 02SHP3.- gedurende een maand ter bescheiden liggen vanaf 9 FUNCTIONARIS (16-32 uur). op verzoek van de naamloze om 15.30 uur zal ter hoogte inzage op het kantooradres mei 2016 gedurende een Info: www.gave.nl/pf. vennootschap RVS Hypo- ■ van het adres Schepen van van de betreffende vennoot- maand ter inzage op het theekbank N.V., gevestigd en VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op Voorsthof 170 te ARNHEM, ten schappen. Voorts liggen het kantooradres van de betref- ■ commercieel kantoorhoudende te Am- donderdag 12 mei 2016 om laste van B. Janssen, in het fusievoorstel en de overige fende vennootschappen. vraagbo.nl -verrassende sterdam, mede kantoorhou- 13:00 uur zullen op het adres openbaar worden verkocht bescheiden vanaf 9 mei 2016 Voorts liggen het fusievoor- creatieve oplossingen voor dende te Rotterdam, aan zij De la Rivestraat 16 te MAAS- een motorvoertuig, merk gedurende een maand ter stel en de overige beschei- ondernemers. die verblijven in de onroe- TRICHT in het openbaar wor- SEAT, type CORDOBA 1.6 / ALM inzage bij het Handelsregis- den vanaf 9 mei 2016 gedu- rende zaak of een gedeelte den verkocht meubilaire en 55KW, met kenteken ter bij de Kamer van Koop- rende een maand ter inzage daarvan staande en gelegen andere roerende zaken. De 09DHHS.De verkoop vindt handel. bij het Handelsregister bij de vakantie binnenland te (3081 TR) Rotterdam aan verkoop wordt gehouden bij plaats door GGN Gerechts- Kamer van Koophandel. het adres Polslandstraat 98, opbod en tegen directe be- ■ deurwaarders (mapnr. ondermeer uitdrukkelijk taling. De verkoop vindt De navolgende rechtsperso- ■ waddeneilanden 2310902/2353409/3535789, ■ in liquidatie ingeroepen het daarin ge- plaats door GGN Gerechts- nen: Envido B.V., gevestigd AMELAND-HOLLUM Parc- 11944825, 11068799/11474881, Vissers pensioen B.V. in noemde beding, waarbij de deurwaarders (map nr. te ‘s-Gravenhage, kantoor- Koudenburg Te Huur luxe 11192119/11611528). Kijk op: liquidatie. Bovengenoemde daarin genoemde 4118548). Kijk op: www. houdende Noordeinde 15 A moderne 5 pers. CHALET, v.v. www.deurwaardersveiling. rechtspersoon is ontbonden schuldena(a)r(en) is/zijn deurwaardersveiling.nl. te 2514 GB ‘s-Gravenhage, alle comfort. Inl. fam. J. nl. door ontbinding per 10 mei beperkt in diens/hun be- ■ ingeschreven in het han- Haaksema Tel.0592-353489 2016. De rekening en verant- voegdheid voormelde on- VERKOOP BIJ EXECUTIE Op delsregister bij de Kamer van ■ fusie woording en het plan van roerende zaak buiten toe- donderdag 12 mei 2016 zul- Koophandel onder nummer De navolgende rechtsperso- verdeling liggen ter inzage stemming van verzoekster te len de navolgende executie- 27272362 (verkrijgende ven- nen: Envido Participaties voor eenieder tot 10 juli 2016 vraag en aanbod verhuren dan wel anderszins verkopen plaatsvinden:- om nootschap); Envido Partici- B.V., gevestigd te ‘s- Gra- ten kantore van het West- aan anderen in gebruik te 11:30 uur zal ter hoogte van paties B.V., gevestigd te ‘s- venhage, kantoorhoudende Brabant register van de ka- ■ goud en zilver geven (‘huurbeding’).Een het adres Terneuzenstraat 161 Gravenhage, Noordeinde 15 A te 2514 GB mer van koophandel te Bre- Goudkoers hoog! T.K.gevr: afschrift van dit exploot is te ARNHEM, ten laste van kantoorhoudende Noordein- ‘s-Gravenhage, ingeschreven da ten kantore van Vissers (oude) gouden sieraden, voor betrokkene(n) te ver- C.C.H. Verbond, in het open- de 15 A te 2514 GB ‘s-Graven- in het handelsregister bij de Pensioen B.V., Brandaris 24, gouden tientjes, Krugerran- krijgen bij GGN Mastering baar worden verkocht een hage, ingeschreven in het Kamer van Koophandel on- 4902 CZ Oosterhout De veref- den e.a. gouden en zilv. Credit N.V., Teilingerstraat 170 motorvoertuig, merk VOLKS- handelsregister bij de Kamer der nummer 53449584 (ver- fenaar. munten, baartjes zilver en te Rotterdam, telefoon , WAGEN, type POLO TDI 74 KW, van Koophandel onder krijgende rechtspersoon); en goud, muntverzam. etc. Ke- o.v.v. dossiernr. 23883616. met kenteken 66SLZP. - om nummer 53449584 (verdwij- Kleine Buddha Holding nende vennootschap 1); en velam Garderen 0577-461955 ■ 12:00 uur zal ter hoogte van B.V., gevestigd te ‘s-Graven- B.O.V. Beveiliging Openbaar lid NVMH VERKOOP BIJ EXECUTIE. Op het adres Zeelandsingel 15 te hage, kantoorhoudende Vervoer B.V., gevestigd te donderdag 12 mei 2016 om ARNHEM, ten laste van G. van Noordeinde 15 A te 2514 GB ‘s- Gravenhage, kantoor- 11:00 uur zullen op het adres den Ham, in het openbaar ‘s- Gravenhage, ingeschre- houdende Noordeinde 15 A Einsteinstraat 1 te MAAS- worden verkocht een motor- ven in het handelsregister te 2514 GB ‘s-Gravenhage, TRICHT in het openbaar wor- voertuig, merk RENAULT, type bij de Kamer van Koophan- ingeschreven in het han- 18 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

puzzel recept redactie nd nd.nl/koken beeld nd ZWEEDSE PUZZEL voetbal- buiten straal- term de lijnen ver- vliegtuig Maïsbrood uit de pan met ui en peertjes grende- cilinder peul- jonge ling vrucht hond edel Vandaag een recept voor brood dat echt ongecompliceerd is. Geen gist, niet rijzen: dit is net zo makkelijk als pan- nenkoeken. Gebruik fijne polenta of maïsmeel, geen maïzena. Maïsmeel is te koop in de biowinkel. Ook veel voordeel portret supermarkten verkopen allerlei meelsoorten, omdat loof- bril- tegenwoordig iedereen wel ergens niet tegen kan. boom schans Maïsmeel is glutenvrij. stremsel neven persoon- lijk vnw. benodigdheden pachten (voor 1 maïsbrood) pech twaalf echt- dozijn • 4 eetl. boter om in te bakken genoot • 1 grote rode ui, in ringen • 2 peren, met schil, in schijfjes • de naaldjes van 1 flinke tak rozemarijn dun • zeezout en versgemalen plaatje voertuig zwarte peper gelofte noot • 200 g fijne polenta of maïsmeel (geen maizena) bereiding bovenlijf • 5 theel. bakpoeder Verwarm de oven voor op 200 °C. boter tot een glad mengsel. Giet dit al • 2 grote eieren, losgeklopt Smelt de helft van de boter om in te roerend met een houten lepel bij het • 300 ml karnemelk bakken in een zware koekenpan die polentamengsel en roer tot een glad vogelbek klef • 100 g gesmolten boter, plus in de oven kan. Fruit de uien tot ze beslag. Schep bijna de helft van het iets extra beginnen te bruinen. Voeg de peren ui-perenmengsel erdoor. en een deel van de rozemarijn toe en Smelt de overgebleven 2 eetlepels © Sanders Puzzelboeken 160511 bak 4 minuten omscheppend tot al- van de boter in de pan en giet het be- les zacht bruint; breng op smaak met slag erin. peper en zout. Verdeel de rest van het uiperen- ▶▶ n.a.v. Uit de oven van Van Schep uit de pan en zet opzij. mengsel erover en bak het brood 35 Boven. Yvette van Boven. Meng in een grote kom de polenta, minuten in de oven tot het goud- Uitg. Fontaine Uitgevers B.V. het bakpoeder met wat zout goed bruin ziet. Hilversum 2016. 128 blz. € 12,95 door elkaar. Klop in een aparte kom Serveer met een stuk goeie blauwe de eieren, karnemelk en gesmolten kaas. <

SUDOKU feuilletons

brrrugklas! ★ 69. Esmee zorgt dat ze tijdens de kant staan, gaat ze snel zitten. Om OPLOSSING WOORDZOEKER rondwandeling dicht bij Joeri blijft. wat te doen te hebben, haalt ze het 2 7 5 VAN GISTEREN Ze komen in het hart terecht, ze pakje Sultana tevoorschijn en neemt maken mee hoe rode bloedlichaam- expres kleine hapjes. 5 6 8 7 3 Uitbetaling pjes hun werk doen en lopen rond in ‘Esmee …! Kom eens!’ Joeri staat een levensgroot gebit. Joeri lijkt het alweer ergens anders. Aarzelend gaat 8 1 3 allemaal wel leuk te vinden, maar Esmee naar hem toe. ‘Wat is er?’ Esmee is blij als ze na drie kwartier ‘Dit is lachen.’ Joeri wijst naar een 7 2 3 de koptelefoon weer kan inleveren. camera. ‘Kijk, je moet allemaal gekke ‘En nu naar de spelletjes.’ Joeri rent gaat het erom wie de beste conditie bekken trekken. Als je op deze knop OPLOSSING SUDOKU 1 7 5 met een paar jongens de trap op. heeft. ‘Trappen, Jeffrey! Je lijkt m’n duwt, wordt er een foto gemaakt. MEDIUM VAN GISTEREN Esmee volgt in haar eigen tempo. opa wel!’ klinkt de stem van Iris Van die foto’s maken ze een filmpje 9 4 6 9 5 7 2 6 8 4 1 3 Kwart voor één. Nog meer dan een boven alles uit. en dat kun je naar je eigen mailadres 1 8 6 3 4 7 2 5 9 uur voordat ze teruggaan naar de ‘Dat mocht je opa willen.’ Jeffrey laten sturen. Doe je mee?’ 3 2 4 9 1 5 6 7 8 bus! veegt het zweet van zijn voorhoofd. ‘Oh, dit is leuk.’ Iris komt bij hen 5 9 6 4 8 7 9 1 3 2 5 Van een afstand hoort ze opgewon- Esmee loopt naar Joeri, die een eindje staan. ‘Marian!’ Ze wenkt naar haar 2 9 1 8 5 3 7 4 6 den stemmen. Als ze in de zaal komt, verder bezig is met een racespelletje vriendin. ‘We doen het met z’n allen, 3 5 6 1 7 3 5 4 2 6 9 8 1 5 7 2 1 3 9 8 6 4 ziet ze dat Jeffrey en Marnix allebei op een computer. Esmee blijft even oké?’ Marian komt lachend aan- 8 6 9 5 7 4 1 3 2 op een fiets zitten. Op een scherm kijken hoe Joeri’s reactiesnelheid lopen. ‘Wat moet je doen?’ ‘Gekke 9 2 3 4 4 1 3 6 8 2 5 9 7 voor hen kunnen ze de route zien die wordt getest. Als een meneer opstaat bekken trekken, dat is voor jou toch ze af moeten leggen. En natuurlijk van een van de stoelen die langs de niet zo moeilijk’, zegt Iris. Schrijf alle cijfers 1 t/m 9 in alle verticale wordt vervolgd kolommen, alle horizontale rijen én in alle vierkantjes van 3 x 3 vakjes. moordblog ★★★ 106. Vast. Michael zou ook dat week te hebben doorgebracht op een checken, al betwijfelde hij of de conferentie voor medici, kletste met 3 8 9 fa milie erg mededeelzaam zou zijn. de kinderen en bekeek met Abe de Miller zou Annalee gedood kunnen stappen die hij moest zetten voor een 2 4 hebben. Maar waarom? Die vraag liet van zijn natuurkunde-experimenten. hem maar niet los. Hij meed haar blik, alsof hij wist dat 1 7 ‘Geniet er nog maar van dat je een ze in zou storten zodra hij doorvroeg. vrij man bent, Miller. Er komt een Toen ze klaar waren met eten en de 3 8 6 dag dat je eindelijk krijgt wat je jongens weg waren gesneld om zoge- verdient.’ In elk geval wist Michael nu zeker naamd hun huiswerk te gaan doen, 6 4 1 OPLOSSING SUDOKU Miller lachte. ‘Is dat een dreigement?’ dat Miller in de stad was toen Anna- hield hij haar in de keuken staande. HEAVY VAN GISTEREN Michael keek strak terug. ‘Een voor- lee vermoord werd. Hij had geen idee ‘Gaat het?’ 3 7 3 2 5 8 6 9 4 7 1 spelling, meer niet.’ wat zijn motief kon zijn, maar er was ‘Nee, het gaat niet’, gaf ze toe. ‘Ik 6 7 1 2 4 3 8 5 9 Miller liep grinnikend terug naar een een kans dat hij de moordenaar was. maak me zorgen om Jackson. Ik kon 9 8 2 9 8 4 1 7 5 2 6 3 zwarte Pontiac aan het begin van En als Miller erbij betrokken was, zou niets doen voor mijn broer behalve 4 6 9 7 8 2 3 1 5 de rij auto’s en Michael keek hoe hij Michael ervoor zorgen dat hij er dit voor zijn zoon zorgen… en nu kan ik 8 3 2 5 9 1 7 4 6 wegreed. Hij kon hem niet volgen, keer niet mee wegkwam. zelfs dat niet.’ 1 5 7 4 3 6 9 8 2 7 1 3 9 5 8 6 2 4 omdat er te veel auto’s tussen hen in De branderige, zure knoop in Juliets ‘Cathy zit er bovenop. Ze krijgt hem 2 9 8 6 1 4 5 3 7 zaten, maar hij had het nummerbord maag verhinderde dat zij die avond terug, heus, en de politie zal die hele 4 6 3 5 4 6 3 2 7 1 9 8 wel genoteerd. Miller was al snel uit met haar gezin meeat. Haar man Bob, toestand met Jay oplossen en hem het zicht verdwenen. die net was thuisgekomen na een laten gaan.’

wordt vervolgd 19 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

en verder kerknieuws anp nd.nl/politiek redactie nd • beeld nd ■ protestantse kerk Beroepen te Hasselt-De Baak Schultz (hervormd): H.W. van Veldhuizen te Steenwijk. lanceert jubileum Voorhout | 16 mei | veertig jaar Deltacoalitie gereformeerd predikant: ds. B.J.G. Roolvink (1946). ▶Rotterdam Vertegenwoordigers uit meer dan ■ gereformeerde gemeenten honderd landen doen deze week in Bedankt voor Nieuwerkerk (Zld): Rotterdam mee aan een klimaat- A.T. Huijser te Sliedrecht; voor conferentie. Tijdens de drie dagen Oostkapelle: J. IJsselstein te durende vergadering introduceert Kampen. minister Melanie Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) ■ oud geref. gemeenten een nieuwe internationale Deltaco- Johan en Annie Piet uit Uithoorn vieren hun 65-jarig Het Posbank Event trok – mede door het mooie weer – Bedankt voor Urk: T.L. Zwartbol te alitie. huwelijk vandaag met een dankdienst. zaterdag een recordaantal deelnemers Stavenisse.

Het samenwerkingsverband bestaat ■ Johan en Annie Piet 65 jaar getrouwd ■ recordaantal deelnemers Posbank Event ■ vrije evang. gemeenten uit twaalf laaggelegen landen die Het echtpaar Piet-Korver uit Uithoorn hoopt op 17 mei Op zaterdag 7 mei vond de derde editie van het Woord Beroepen te Dordrecht (deeltijd): kennis en ervaring gaan uitwisselen 65 jaar getrouwd te zijn. Johan (89) en Annie (88) vie- en Daad Posbank Event plaats. Tijdens dit evenement W. Verdonk te Den Haag (deel- om in dichtbevolkte gebieden ram- ren dit jubileum vandaag samen met hun drie kinderen, kwamen vierhonderd deelnemers naar de Posbank om tijd), die ook in deeltijd verbon- pen met water te voorkomen. Deze klein- en achterkleinkinderen met een dankdienst in een mooie tocht te wielrennen, fietsen, hardlopen, den blijft aan Den Haag. Deltacoalitie is een initiatief van Ne- Thamerkerk in Uithoorn. steppen of wandelen. Een record. Alle routes varieerden derland, Japan en Colombia. Ook Het stel leerde elkaar kennen op de ijsbaan op het Zij- van 7 tot 50 km en kwamen bijeen op het rustpunt, Frankrijk, Indonesië, Bangladesh Mo- delmeer in Uithoorn. Na enkelen jaren verkering gingen midden in het bos, waar deelnemers konden uitrusten zambique, Egypte, Vietnam, Zuid-Ko- ze trouwen en inwonen bij de moeder van Johan, zij en een broodje, visje of flesje water konden kopen ten rea, Myanmar en de Filipijnen doen was weduwe. Johan en Annie zetten de naaimachine- bate van Woord en Daad. Nieuw dit jaar was de step- mee. winkel van zijn ouders voort. Later is de zaak over ge- route en de fotosessie op de top van de Posbank. ‘Het Inzet van de bijeenkomst in Rotter- daan aan hun zoon Johan en nog steeds bestaat dit fa- weer zorgde voor veel spontane aanmeldingen, net dam die dinsdag begint, is werk ma- miliebedrijf in naaimachines, handwerken en wol. voor het evenement’, vertelt projectleider Wilma van ken van wereldwijd noodzakelijke Johan is altijd nog actief met zijn hobby filmen. Annie is der Meij. aanpassingen aan het veranderende een uitstekende gastvrouw en een geweldige, zorgzame De voorlopige opbrengst ligt rond de 9000 euro en is klimaat. De klimaatconferentie in moeder voor haar gezin. bestemd voor onderwijs voor kinderen in ontwikke- Rotterdam is de eerste sinds het ak- Samen genieten ze nog van hun oude dag en rijden re- lingslanden. koord dat eind 2015 werd gesloten bij gelmatig met hun autootje naar familie en vrienden. ▶▶ tips? Mail naar [email protected] de grote klimaatconferentie van de Verenigde Naties in Parijs. <

foto die de krant niet haalde beeld The Christian Post

Dagelijks geven honderden beelden ons een kijk op de Een kerk in Minnesota is sinds kort in het bezit van 30.000 miniatuurauto’s en vier oldtimers. De verzameling stond wereld. Elke foto vertelt zijn eigen verhaal. In deze rubriek in de woning van kerklid Dennis Erickson, die in december overleed. Ericksons liet in zijn testament vastleggen dat een mooie foto die de afgelopen week de krant niet haalde. zijn huis, inclusief de inventaris, naar de Celebration Church in Lakeville gaat. ‘We nemen de tijd om te beslissen hoe we deze gift kunnen inzetten voor de toekomst en het voortbestaan van de gemeente’, legt financieel beheerder Lisa Lundstrom uit. ‘We willen zijn erfenis recht doen.’ 20 (bijna) achterop woensdag 11 mei 2016

stilgezet dierbare foto limerick Johannes 14:17 Hans Hopman nd.nl/achtergrond beeld nd Kees den Ouden Kinderen praten over Zien gezond eten

… de Geest van de waarheid. ‘Ja juf’, zegt een kleuter in De wereld kan hem niet Heeten, ontvangen, want ze ziet hem ‘ ‘k heb goed en verantwoord niet en kent hem niet. Jullie ontbeten. kennen hem wel, want hij Ik was er vroeg uit woont in jullie en zal in jullie en at heel veel fruit. blijven. Een appeltaart heb ik gegeten.’

Is dat zo, ken ik de Geest? Ik voel me vaak onzeker en verlo- bijdragen? [email protected] ren of ik ga op in de dingen van de dag. Waar is dan de Geest? Als Jezus tegen zijn leerlingen zegt dat zij de Geest al kennen, dan kijken zij elkaar ook ver- bijsterd aan. Ze snappen vaak niks van Jezus en ze willen Hem ook niet snappen. Straks ren- nen ze hard weg als Hij zich ge- vangen laat nemen. Hoezo ik & mijn huis woont de Geest in hen? Foto’s vangen de tijd. Ze vertellen verhalen en herbergen herinneringen: oude geliefden, een vervlogen bijdragen? [email protected] Het is wél de Geest van de jeugd of een favoriete plek. In deze rubriek iedere week een dierbare foto met een verhaal. waarheid. Die dringt zich vroeg Tante in wanhoop of laat weer machtig op. Dan ‘De bloemenzee is ter ere van een dubbele bruiloft zin woonden voor bij de winkel. Nadat mijn vader laat Hij een haan kraaien of op 1 juli 1936’, vertelt Ernst van der Vlist (1945) uit de winkel in 1942 heeft overgenomen, zijn opa en Onze tante Nel uit Hoorn kwam stuurt een paar vrouwen met Sliedrecht. Het gaat om zijn ome Ties en ome Teus, oma in de woning achter de winkel gaan wonen. weer eens een keer bij ons oppas- verbazend nieuws. Wie dan de herkenbaar aan de corsage op hun trouwpak. Zodat wij als kinderen – dankzij een binnendeur sen. Mijn broertje en ik waren waarheid onder ogen ziet, die De familie komt uit Polsbroek, gemeente Lopik, in – veel bij hen over de vloer kwamen.’ Op verjaar- nogal ondeugend. Meerdere ma- verandert. En dan voel je de de provincie Utrecht. Het gezin van zijn opa en dagen van opa en oma kwamen alle kinderen op len dreigt tante weg te gaan als Geest aan het werk. oma bestond uit zestien kinderen: twaalf jongens visite. ‘Allemaal zaten ze dan in de woonkamer en wij haar niet gehoorzamen. Op en vier meisjes. ‘Van al deze kinderen is alleen wij, als kleinkinderen, zaten op een rij in de keu- een gegeven moment trekt zij uit mijn tante, tante Hil, nog in leven. Ze is op de foto ken.’ pure wanhoop haar jas aan. Kijkt het meisje, zittend de eerste van rechts, geheel in Veel leden van deze familie zijn jong gestorven, de jongens boos aan en zegt zeer het wit. Inmiddels is ze 94 jaar en woont nog zelf- verschillende aan kanker. ‘Mijn vader is 79 jaar ge- beslist: ‘Tante gaat nu weg!’ De standig in Polsbroek. Ik heb elke zondagavond te- worden en is in 1994 overleden. Ik heb mooie voordeur klapt dicht; ik ren naar lefonisch contact met haar.’ jeugdherinneringen aan deze tijd toen alles nog boven en door het raam roep ik De opa van Ernst van der Vlist had een winkel in niet zo gehaast was als nu.’ heel hard: ‘Tante, u bent uw kof- manufacturen en kleding. ‘Mijn vader – op de foto ▶▶ Wilt u ook uw dierbare foto delen? fer vergeten!’ staande de vierde van links – en moeder en ons ge- Mail dan naar [email protected]

advertentie

Wakker worden in... de boxspring van je dromen

Stel zelf je boxspring samen voor een vaste prijs! Het werkt heel eenvoudig:

- Kies een vlakke of elektrische boxspring met (split)topper en gestoffeerde matrassen, met keuze uit medium of stevige matrassen.

- Kies de afmeting van uw boxspring 140, 160 of 180 cm breed, 200 cm of 210 cm lang.

- Kies je hoofdbord

- Kies je stof of lederlook, 15 stof- en 7 leder- look-kleuren

- Kies je potenset, keuze uit 4 kleuren

Vlakke uitvoering | compleet €2498,- NU €2058,-

Elektrische uitvoering | compleet €3998,- NU €3498,-

Aanbieding 1 Aanbieding 2 GRATIS THUISBEZORGD GRATIS MONTAGE 2016 Bij aankoop van een Royal Dreams Silver Bij aankoop van een Royal Dreams Silver Bij ons ligt het al 50 jaar boxspring in vlakke uitvoering ontvangt boxspring in elektrische uitvoering ontvangt nèt even anders! CBW-GARANTIE u een 4-jaargetijden dekbed t.w.v. €199,- u een 4-jaargetijden dekbed t.w.v. €399,- GRATIS! GRATIS! 2E PINKSTERDAG

Royal Dreams is het huismerk van Bosma Bedden. Gerenommeerde fabrikanten produceren speciaal voor Bosma Bedden. OPEN 13.00-17.00 U.

Assen • Borgstee 12 • (0592) 37 55 70 | Emmen • Nijbracht 84a • (0591) 648 328 | Winschoten • Transportbaan 28 • (0597) 43 21 21 | bosmabedden.nl 21 nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

WEER NEDERLAND EUROPA 1000 Michiel Severin VANOCHTEND zonnig 1005 1010 opklaringen H 4 1015 1025 Zon en buien bewolkt L Het zomerse weer houdt vandaag buien en morgen nog aan, toch zijn HELSINKI er grote verschillen tussen 4 onweer OSLO beide dagen. Vandaag is de 1015 lucht vochtig en dus moeten we 10100 MOSKOU regen 1020 rekening houden met wolken, DUBLIN zonnige perioden en een 3 enigszins benauwd weertype. sneeuwregen Ook vallen er buien, vanochtend vooral in het zuiden en later op BERLIJN sneeuwbuien de dag ook vaker het midden LONDEN WARSCHAU van het land. Het noorden blijft VANMIDDAG PARIJS droog. Vanmiddag worden sneeuw de buien zwaarder, soms met onweer en hagel. Het is dan 23 mist tot 25 graden. De wind waait uit het oosten tot noordoosten en 4 L is over het algemeen vrij rustig, 4 wind in Bft meestal 2 tot 3 Bft. Komende STANBOEL nacht trekken de meeste buien MADRID DUBROVNIK I warmtefront weg. De temperatuur daalt LISSABON ROME naar 12 tot 16 graden en de 1005 wind neemt iets in kracht toe. 3 koufront Morgen blijft het bijna overal ATHENE DROOG
EN
ZIJN
ER
ðINKE
PERIODEN
hogedrukgebied met zon. Alleen Limburg maakt H CANARISCHE EILANDEN nog kans op een bui, vooral in 2 TUNIS de middag. Het wordt in een L lagedrukgebied groot deel van het land 23 tot 25 H graden. Toch zal niet iedereen -1000- isobar <-15° -15°/ -10° -10°/ -5° -5°/ 0° 0°/ 5° 5°/ 10° 10°/ 15° 15°/ 20° 20°/ 25° 25°/ 30° 30°/ 35° >35° het aangenaam weer vinden want de noordoostenwind trekt boven land aan naar matig tot NEDERLANDVANDAAGMORGEN EUROPA VANDAAGMORGEN WERELD VANDAAG MORGEN ZON soms zelfs vrij krachtig, 4 tot 5 stadweer°Cweer°C stad weer °C weer °C stad weer °C weer °C VANDAAG MORGEN Bft. In het noordelijk kustgebied Amsterdam bewolkt 24 bewolkt 23 Athene zonnig 27 onweer 31 Antalya bewolkt 27 zonnig 29 05:50 uur 05:48 uur en in de Kop van Noord-Holland Apeldoorn onweer 25 bewolkt 24 Barcelona bewolkt 22 zonnig 22 Bangkok bewolkt 37 bewolkt 36 21:22 uur 21:23 uur wordt de wind soms krachtig, 6 Arnhem onweer 25 bewolkt 24 Berlijn zonnig 24 zonnig 24 Buenos Aires zonnig 16 bewolkt 16 MAAN Bft. Vanwege de noordoostelijke Breda onweer 24 bewolkt 24 Boedapest zonnig 20 onweer 18 Casablanca onweer 18 bewolkt 18 VANDAAG MORGEN windrichting, grotendeels over Den Bosch onweer 24 bewolkt 23 Bordeaux regenbui 19 bewolkt 21 Curaçao regenbui 31 onweer 31 10:22 uur 11:28 uur Den Haag onweer 24 bewolkt 23 Brussel onweer 22 regenbui 23 Delhi zonnig 43 regenbui 44 01:13 uur 01:56 uur zee, daalt de temperatuur. Op de Den Helder bewolkt 23 bewolkt 23 Dublin regenbui 16 bewolkt 17 Johannesburg zonnig 21 bewolkt 22 MAANSTANDEN Wadden is het 15 tot 18 graden, Eindhoven onweer 25 bewolkt 24 Frankfurt regenbui 23 bewolkt 20 Lima bewolkt 24 zonnig 24 Eerste kwartier 13 mei in de Kop van Noord-Holland 20 Emmen bewolkt 24 zonnig 24 Heraklion zonnig 25 zonnig 25 Los Angeles zonnig 22 zonnig 25 Volle maan 21 mei tot 22 graden. Enschede onweer 25 bewolkt 25 Innsbruck regenbui 22 regen 16 Melbourne regen 14 regen 17 Laatste kwartier 29 mei Groningen bewolkt 25 bewolkt 24 Kopenhagen zonnig 20 zonnig 17 Mexico City regenbui 27 regenbui 27 Nieuwe maan 05 jun Leeuwarden bewolkt 23 zonnig 21 Las Palmas zonnig 23 bewolkt 23 Nairobi onweer 24 regenbui 24 Lelystad bewolkt 24 bewolkt 24 Lissabon onweer 16 onweer 16 New Orleans bewolkt 29 zonnig 29 Maastricht onweer 25 regenbui 23 Londen regenbui 21 regenbui 23 New York bewolkt 19 zonnig 20 Middelburg onweer 23 bewolkt 22 Madrid onweer 18 onweer 16 Paramaribo onweer 29 onweer 30 Nijmegen onweer 25 bewolkt 24 Milaan regenbui 18 regen 18 Peking onweer 33 onweer 19 HOOGWATER Rotterdam bewolkt 23 bewolkt 24 Moskou onweer 24 bewolkt 17 Seoul zonnig 22 zonnig 22 Delfzijl 04:00 uur 16:15 uur Terschelling bewolkt 22 zonnig 19 Nice regenbui 20 bewolkt 20 Singapore onweer 33 onweer 32 Dordrecht 08:09 uur 20:45 uur Utrecht onweer 24 bewolkt 25 Oslo zonnig 18 onweer 18 Sydney zonnig 18 zonnig 20 Harlingen 01:46 uur 13:56 uur Venlo regenbui 23 bewolkt 23 Parijs regenbui 21 regenbui 20 Tel Aviv zonnig 25 zonnig 26 IJmuiden 07:35 uur 20:09 uur EXTREMEN Vlissingen onweer 23 bewolkt 22 Rome regenbui 24 bewolkt 20 Tokio regenbui 24 zonnig 24 Rotterdam 07:45 uur 20:16 uur Warmst: 30,3 °C in 1998 Winterswijk bewolkt 25 zonnig 24 Sofia onweer 21 onweer 23 Toronto bewolkt 20 regenbui 23 Stavenisse 07:56 uur 20:11 uur Koudst: -1,9 °C in 1953 Zierikzee onweer 23 bewolkt 23 Stockholm zonnig 14 bewolkt 16 Tunis bewolkt 33 zonnig 26 Vlissingen 05:56 uur 18:26 uur Natst: 17,4 mm in 2013 Zwolle bewolkt 25 bewolkt 24 Warschau bewolkt 21 onweer 22 Vancouver zonnig 22 zonnig 21 Yerseke 07:46 uur 20:08 uur

VORIG JAAR WOENSDAG DONDERDAG VRIJDAG ZATERDAG ZONDAG MAANDAG WATERHOOGTE (CM) VANDAAG MORGEN Maximum 16,1 °C Arnhem 812 -12 Minimum 9,1 °C Keulen 324 -17 Aantal mm 3,90 mm Konstanz 346 0 Lobith 945 -20 Zwolle 54 -6 weer plaza 15° 24° 14° 25° 12° 21° 8° 12° 7° 13° 7° 14° 70% O 3 10% NO 4 20% N 4 30% NW 4 40% NW 4 40% NW 4

colofon

Uitgave van Nederlands Dagblad B.V. combinatieabonnementen: informeren over de andere diensten en bank Dick Schinkelshoek (Gulliver), Hermesweg 20, 3771 ND Barneveld, Zaterdag papier en door de week digitaal: producten van titels en werkmaatschappijen IBAN NL21INGB0659441144 Reina Wiskerke (Zeven), tel. 0342 411 711, Postbus 111, 3770 AC per maand € 20,50, per kwartaal € 59,90, van Nedag. Als u die informatie niet wenst, BIC-code INGBNL2A Marieke Westerterp-van Vuren (internet) Barneveld, www.nd.nl per jaar € 230,oo. kunt u dat schriftelijk melden of een formulier Identificatienummer: NL44ZZZ090569430000 cultuur, media & wetenschap Nederlands Dagblad B.V. maakt Vrijdag, zaterdag papier en door de week aanvragen bij onze afdeling abonneeservice. Rien van den Berg, Tirza van der Graaf, deel uit van Nedag Uitgevers B.V. digitaal: per maand € 22,50, per kwartaal bezorging Maurice Hoogendoorn, Marc Janssens, Directie: Rinder Sekeris en Sjirk Kuijper € 66,50, per jaar € 255,35. advertenties Informatie over bezorging tijdens kantooruren: Hilbrand Rozema, Roel Sikkema Uitgever: Rinder Sekeris studentenabonnementen: tel. 0342 411711, ma. t/m vr. 8.30-17.00 uur; 0342 411711. Op zaterdag van 8.30 tot 10.30 wereld Jan van Benthem, Tilly Dodds-Reijnen, Papier: per maand € 16,95, per kwartaal fax 0342 411612; e-mail: [email protected] uur. Mailen kan ook: [email protected] of ga naar Ruurd Ubels, Herman Veenhof, Gerhard Wilts, € 48,45, per jaar € 184,50. familieberichten € 1,21 (incl. 21% btw) onze site nd.nl/bezorging. Of SMS 222 naar 1008 Wisanne van ‘t Zelfde (stagiair) Zaterdag papier, door de week digitaal: per mm, per kolom; e-mail: (55 cent per bericht) wanneer u vandaag geen politiek & economie Gerard Beverdam, per maand € 10,25, per kwartaal € 29,95, [email protected]. Via site € 1,09 krant hebt ontvangen. Piet de Jong, Sjoerd Mouissie, Eduard Sloot per jaar € 115,00. (incl. 21% btw) per mm, per kolom. Wanneer u voor het eerst gebruik maakt van kerk & religie Gerald Bruins, Daniël Gillissen, algemene voorwaarden: rubrieksadvertenties zie nd.nl/adverteren deze service, vermeld dan uw e-mailadres, Gerard ter Horst, Wim Houtman, Eline Kuijper, redactieadressen Prijzen zijn inclusief btw en gelden bij sluitingstermijn rubrieksadvertenties één postcode en huisnummer. Machteld Meerkerk-Brouwer, algemeen Postbus 111, 3770 AC Barneveld, automatische incasso. Per acceptgiro € 2,50 dag voor plaatsing vóór 12.00 uur; zakelijke Remco van Mulligen (stagiair), tel. 0342 411711, fax 0342 411611; toeslag per betalingsperiode. Abonnementen advertenties reserveren vóór 09.00 uur, nd in aangepaste leesvorm Dick Schinkelshoek e-mail: [email protected] kunnen op elk gewenst moment ingaan. aanleveren vóór 11.00 uur; familieberichten Het ND is in aangepaste leesvorm verkrijgbaar binnenland & samenleving politieke redactie: Postbus 20018, Opzeggen van een abonnement kan zowel vóór 13.00 uur; geboorte- en bij Stichting Aangepast Lezen, Den Haag, Willem Bouwman, Marinde van der Breggen, 2500 EA Den Haag, tel. 070 3183180; telefonisch, schriftelijk als per e-mail. Daarbij overlijdensadvertenties vóór 16.00 uur. tel. 070 3381500. Sophia Geuze-Verboom, Hans Hopman, fax 070 3453101, e-mail: [email protected] willen wij graag weten wat de reden van Advertenties voor maandageditie: zakelijke [email protected] Hilbert Meijer, Petra Noordhuis, opzegging is. De opzegging moet een maand advertenties vrijdags tot 12.00 uur; Aaldert van Soest, Hans-Lukas Zuurman abonnementen voor de nieuwe betaalperiode binnen zijn bij rubrieksadvertenties vrijdags tot 12.00 uur; redactie opinie & debat Peter Bergwerff, tel. 0342 411711, fax 0342 411613 de afdeling abonneeservice. Het moment van familieberichten e-mail of fax zaterdags tot hoofdredactie Wim Houtman, Frans Tijssen, André Zwartbol e-mail: [email protected] opzeggen is de dag waarop de opzegging bij 17.00 uur. Sjirk Kuijper (hoofdredacteur), bureauredacteuren Harm Bosma, abonnementsprijzen: de afdeling abonneeservice binnen is. Tijdige Daniël Gillissen (adjunct-hoofdredacteur), Jenneke van Garderen-Hoogland, per maand € 33,90 opzegging van een abonnement voorkomt een auteursrechten Frans Tijssen (secretaris) Roeland van Mourik, Harco Ploegman, per kwartaal € 96,90 stilzwijgende voortzetting. Alle auteursrechten en databankrechten ten eindredactie Hugo de Bruijne, Jan-Willem Veenhof per jaar € 369,00 Van abonnees legt Nedag Uitgevers B.V. aanzien van de inhoud van deze uitgave Cees Dorland, Reiny de Fijter, vormgeving Egbert Bonte, In de abonnementsprijs voor de papieren gegevens vast voor de uitvoering van de worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze Jenneke van Garderen-Hoogland, Lieneke Eefting, Bert Hagenaars, versie is 1,25% toeslag opgenomen voor abonnementsovereenkomst. Deze gegevens rechten berusten bij Nederlands Dagblad B.V., Hilbert Meijer (dagkrant), Debora Post, Wilco Pot, Hendrik Jan Vermeer, toegang tot alle digitale producten. kunnen gebruikt worden om abonnees te c.q. de desbetreffende auteur. Annemarie Eversdijk-Cornelisse (Leven), Christel Versteeg-van de Pol 22 media woensdag 11 mei 2016 nederlands dagblad

npo 1 ▶ vara-bnn, 21.25-23.00 uur npo 2 ▶ vara, 21.15-22.00 uur De Nationale Natuurquiz Zembla Liveshow waarin de kijker zijn Afgelopen maand zette PostNL een kennis van de Nederlandse natuur opmerkelijke stap: nieuwe pakket- kan testen. Chris Zegers verkent na bezorgers krijgen een vast contract. vele zwerftochten over de wereld in Maar de honderden zzp’ers waar het een aantal reportages de mooiste bedrijf nu mee werkt, blijven dat natuur in ons eigen land. De werk gewoon als zelfstandige doen. avonturen van Chris vormen de Vorig jaar bood PostNL de zelfstan- inspiratie voor de vragen over dige pakketbezorgers nog een vast planten, dieren én plekken, geïllus- dienstverband aan. Maar weinigen treerd met indrukwekkende npo 2 ▶ kro-ncrv, 22.25-00.25 uur maakten daar gebruik van. Wat zit natuurbeelden. Sophie Hilbrand legt daar achter? Zembla onderzoekt hoe npo 3 ▶ kro-ncrv, 21.15-21.55 uur de vragen voor aan de kijkers thuis 2Doc: Zelfvoorzienend met behoud van comfort het de stakende pakketbezorgers van en de bekende en onbekende Als het aan Matthieu Smakman (50) ligt, verrijst er binnen afzienbare tijd toen is vergaan en hoe het ‘duur- Onder de radar: Speciale natuurliefhebbers in de studio. een woongemeenschap in het landelijke Purmer, waar de bewoners geheel zame bezorgmodel’ van PostNL Eenheden in actie Vragen die laten zien hoe essentieel autonoom in eigen behoeften voorzien. Smakman wil in contact komen met wordt ontvangen. Documentaireserie achter de de natuur voor mensen is. de natuur en z’n leven in balans brengen.’ Het huis met 36 kamers en het schermen bij de Dienst Speciale privévliegveld worden ingeruild voor zijn droom. Deze documentaire laat Interventies van politie en leger. Het zien hoe tijdgeest, roeping en persoonlijke idealen in elkaar grijpen, en hoe arrestatieteam achtervolgt in deze met lef en tegenslag de ongewisse weg wordt ingeslagen om dit ideaal te aflevering een verdachte man die er bereiken. in een gestolen BMW vandoorgaat.

NPO 1 NPO 2 NPO 3 tv vooraf 07.30 NOS Journaal. 07.40 Goedemorgen 07.34 NOS Journaal. 07.39 NOS Journaal. 09.57 Wilm gaat plantjes water geven. 10.05 Piet H. de Jong nd.nl/media beeld eo Nederland. 08.00 NOS Journaal. 08.10 07.44 NOS Journaal. 08.00 NOS Journaal Teletubbies. 10.15 Mickey Mouse Clubhouse. Goedemorgen Nederland. 08.30 NOS met gebarentolk. 08.15 NOS Journaal. 10.40 Sesamstraat: 10 voor... 10.50 Koekie Journaal. 08.40 Goedemorgen Nederland. 08.30 NOS Journaal. 08.35 NOS Journaal. kruimel films. 11.00 Koek & Ei Moestuin. Harinck reist Kuyper weer na 09.00 NOS Journaal. 09.15 Nederland in 08.40 NOS Journaal. 08.45 NOS Jeugdjour- 11.05 Angelina Ballerina. 11.20 Verhalen uit beweging! 09.30 NOS Journaal. 09.40 MAX naal met gebarentolk. 09.00 NOS Journaal de schatkist. 11.30 Zoostraat 64. 11.40 De Geheugentrainer. 10.00 NOS Journaal. 10.15 met gebarentolk. 09.15 De ochtendkus. Smurfen. 11.55 Calimero. 12.05 Pieter Konijn. Opnieuw reist VU-historicus de populistische politicus te werk NOS Journaal. 10.30 NOS Journaal. 10.40 NOS 09.25 Brandpunt. 10.30 Metterdaad. 10.35 12.20 Q Pootle 5. 12.30 Bob de Bouwer. George Harinck Abraham Kuyper gaat. Over de macht van geld in Journaal. 11.00 NOS Journaal. 11.15 NOS Jour- Bloemencorso Bollenstreek. 11.35 De Wereld 12.40 Pim & Pom. 12.45 Raad eens hoeveel achterna. De voorman van het relatie tot de politiek, waarschuw- naal. 11.30 NOS Journaal. 11.40 NOS Journaal. Draait Door. 12.25 BinnensteBuiten. 12.57 ik van je hou. 13.00 Mike de ridder. 13.10 gereformeerde volksdeel trok in de Kuyper al. ‘Dat zulk een heer- 12.00 NOS Journaal. 12.20 NOS Journaal. Politieke partijen. 13.00 NOS Journaal. 13.11 Babar en de belevenissen van Badou. 13.25 1898 naar de Verenigde Staten schap een zeer ernstig gevaar 12.35 NOS Journaal. 13.00 NOS Journaal. NOS Sportjournaal. 13.20 NOS Journaal. 13.35 Peter Pan. 13.50 Mega Mindy. 14.15 Studio om er zijn Stone-lezingen te vormt voor de publieke zaak, staat 13.20 NOS Journaal. 13.35 NOS Journaal. Blauw Bloed. 14.20 Kassa. 15.05 MAX Maakt Snugger. 14.30 Bommetje XL. 15.25 Z@ houden en aan de universiteit buiten kijf’, pende hij meer dan 14.00 NOS Journaal. 14.15 NOS Journaal. Mogelijk. 15.25 De Tafel Van Taal. 16.00 NOS ppbios: De witte slang. 16.55 Freeks wilde van Princeton een eredoctoraat eeuw geleden al neer. 14.30 NOS Journaal. 14.40 NOS Journaal. Journaal. 16.10 De Kennis van Nu. 16.35 wereld. 17.05 De BZT show ...... in ontvangst te nemen. De idiotie van het wapenbezit en 15.00 NOS Journaal. 15.25 Pauw. 16.20 Ster- Vroege Vogels. 17.00 NOS Journaal. 17.10 Na- het vele misbruik in de VS leidt ren.nl special. 17.00 NOS Journaal. 17.05 We tuur op 2: Hoe een luipaard leert vissen ...... 18.00 Beste vrienden quiz. Harinck (foto) – met zijn onaf- tot prachtige en hartverscheuren- zijn er bijna! 17.57 Politieke partijen ...... 18.23 Het Klokhuis. scheidelijke hoed – trok vorig jaar, de televisie. De moeder van de in 18.10 Geloof en een hoop liefde. 18.45 NOS-Jeugdjournaal. samen met documentairemakers 2012 doodgeschoten Jesse McCord 18.00 NOS Journaal. 18.50 BinnensteBuiten. 18.55 SpangaS. Hans Hermans en Martin Maat, doet haar aangrijpende verhaal. 18.15 EénVandaag. 19.20 Omdat ik het zeg! 19.25 Kicke! net als Kuyper om de Oude We- Het is gebeurd op de Sandy Hook 18.45 NOS Sportjournaal. 19.50 De Tafel Van Taal. 19.55 60 jaar Songfestival. reldzee. Het leverde een mooie school en kreeg bekendheid als de 19.00 De Wereld Draait Door. 20.25 Varia Americana – In de voet- 20.30 Voor wie juichen we? tv-serie op, die naar meer smaak- Newtown-schietpartij. Jaarlijks 20.00 NOS Journaal. sporen van Abraham Kuyper. 21.15 Onder de radar: Speciale Een- te. Dat meer is er gekomen. zijn er in het land dertigduizend 20.30 Zij houden Nederland in leven. 21.15 Zembla. heden in actie. Het eerste deel, van deze serie van vuurwapendoden te betreuren, 21.25 De Nationale Natuurquiz. 22.00 Nieuwsuur. 21.55 Danny zoekt problemen. vier, gaat wat minder over Kuyper waarvan twee derde zelfdodin- 23.00 Pauw 22.55 2Doc: Zelfvoorzienend met 22.30 Dark Net. en wat meer over het land dat gen. behoud van comfort 23.00 Valerio International. zich voorbereidt op de president- Zittend op een besneeuwde be- 00.00 NOS Journaal. 00.20 Pauw. 01.20 23.40 De Wereld Draait verkiezingen. Wel zijn de citaten graafplaats verhaalt Harinck hoe EénVandaag. 01.55 NOS Journaal. 00.25 Ajax! Joden! Amsterdam! Door die acteur Helmert Woudenberg Kuyper en zijn vrouw zelf een in de rol van Kuyper voordraagt, zoontje verloren dat slechts negen 00.35 Voor wie juichen we? raak gekozen en actueel. jaar oud werd. Over hun verdriet ▹▹ kijk voor het complete programmaoverzicht op www.nos.nl In deze aflevering komt Arnie Ar- schreef Kuyper een indringende of op Teletekst pagina 200 ...... ▹▹ nesen aan het woord. Zij is poli- meditatie. tiek analiste en geeft haar visie Er zitten ook een paar typische ten beste op een lokaal radiosta- Kuyper-dingetjes in, zoals zijn ge- tion. Ze maakt zich zorgen over de irriteerde brief aan de geliefden VRT BBC 1 onzin die de Republikeinse kandi- thuis in Den Haag. Ze beantwoor- 12.35 Blokken. 13.00 Het Journaal. 13.25 Het 14.00 BBC News at One; Weather. 14.30 BBC daat Donald Trump uitkraamt, den de brieven niet die Kuyper Weer. 13.30 Iedereen Beroemd. 13.50 Thuis. Regional News and Weather. 14.45 Doctors. zonder dat de pers het aan de aan de lopende band schreef. ‘Doe 14.15 Wild Britain with Ray Mears. 14.40 15.15 The Code. 16.00 Escape to the Country. kaak stelt. De pers mist diepgang dat niet, ik ben zo alleen.’ Sporza: Ronde van Italië. 17.35 Buren ...... 16.45 Money for Nothing. 17.30 Put Your en is slecht geïnformeerd, zegt Ar- De muziek die het Tony Overwa- 18.00 Het Journaal. 18.10 Het Weer. Money Where Your Mouth Is ...... nesen. Dan komt Kuyper in beeld ter Ensemble voor deze tv-serie 18.15 Dagelijkse kost. 18.30 Blokken. 18.15 Pointless. 19.00 BBC News at Six; en klinkt het citaat uit zijn boekje maakte, is weer schitterend. Het 19.00 Het Journaal. 19.40 Iedereen Weather. 19.30 BBC Regional News Pro- Varia Americana: ‘nog dwazer is doet denken aan de filmmuziek Beroemd. 20.00 Joker+ en Lotto. 20.05 grammes. 20.00 The One Show. 20.57 Geloof en een Hoop Liefde Cen- de pers in de jacht op prikkeling van meester-gitarist Ry Cooder op Het Weer. 20.10 Thuis. 20.35 Over eten. BBC News and Regional News. 21.00 In- traal staat de Schilderswijk in Den van politieke hartstocht, ze leeft zijn slide-gitaar. 21.25 Koppen. 22.00 Van Gils & gasten. victus Games 2016. 22.00 Nature’s Epic Haag. npo 2, 18.10 uur van sensatie’. ▶▶ Varia Americana – In de 22.45 Het Journaal. 23.00 Perception. Journeys. 23.00 BBC News at Ten. 23.30 De beelden van de Trump-bijeen- voetsporen van Abraham Kuyper 23.41 Winst Joker+ / Lotto. 23.42 Keno. BBC Regional News and Weather. 23.42 komst laten van dichtbij zien hoe (1/4), eo-ikon, npo 2, 20.25-21.15 uur. 23.43 Euromillions winstverdeling. The National Lottery Update. 23.45 A NGC 23.45 Het Weer. 23.50 Dagelijkse kost .. Question of Sport ...... 06.00 Highway Thru Hell. 06.45 Car 00.05 Iedereen Beroemd. 00.15 I Want My Wife Back. S.O.S.07.30 The Incredible Dr. Pol. 08.15 The Incredible Dr. Pol. 09.00 The Dog Whisperer. ARD BBC 2 09.45 Locked Up Abroad. 10.35 Mine Kings. 11.35 Giraffe, Erdmännchen & Co.12.00 09.30 Sign Zone: Great British Menu. 10.00 11.25 The Incredible Dr. Pol. 12.10 Highway Tagesschau. 12.15 ARD-Buffet. 13.00 ZDF- Victoria Derbyshire. 12.00 BBC Newsroom Thru Hell: USA. 13.00 Nazi Underworld. 13.50 Mittagsmagazin. 14.00 Tagesschau. 14.10 Live. 12.30 Daily Politics. 14.00 Pressure Apocalypse: WW II. 14.40 The Border. 15.35 Rote Rosen. 15.00 Tagesschau. 15.10 Sturm Pad. 14.45 My Life on a Plate. 15.30 The TV America’s Hardest Prisons. 16.30 Breakout. der Liebe. 16.00 Tagesschau. 16.10 Nashorn, That Made Me. 16.00 Holiday of My Lifetime 17.25 Air Crash Investigation ...... Zebra & Co.17.00 Tagesschau. 17.15 Brisant ... with Len Goodman. 16.45 Indian Ocean with 18.10 Locked Up Abroad. 19.05 The In- 18.00 Wer weiß denn sowas? 18.50 Simon Reeve. 17.45 Great British Railway credible Dr. Pol. 20.00 Nazi Megastruc- Hubert und Staller. 19.45 Wissen vor Journeys ...... tures. 21.00 Nazi Megastructures. 22.00 acht – Werkstatt. 19.50 Wetter vor acht. 18.15 Flog It! 19.00 Eggheads. 19.30 Big Surrender. 23.00 The Story of God with 19.55 Börse vor acht. 20.00 Tages- Blue UK. 20.00 Antiques Road Trip. Morgan Freeman ...... schau. 20.15 FilmMittwoch im Ersten: 21.00 Horizon. 22.00 Mary Beard’s 00.00 Nazi Megastructures. 01.00 Hitler’s Einmal Hans mit scharfer Soße. 21.45 Ultimate Rome: Empire Without Limit. Last Year. 02.00 Drugs Inc.02.50 Nazi Me- Plusminus. 22.15 Tagesthemen. 22.45 23.00 Cunk on Shakespeare. 23.30 gastructures. 03.40 Air Crash Investigation. Maischberger ...... Newsnight ...... 04.30 Nazi Megastructures. 05.15 Hitler’s 00.00 Nachtmagazin. 00.10 Weather. Last Year. 23 media nederlands dagblad woensdag 11 mei 2016

npo 3 ▶ ntr, 21.55-22.30 uur Danny zoekt problemen V/R/\L Dorpen en steden in de grensstreken kennen helaas maar al te goed Erwin Vogelaar nd.nl/media beeld Nintendo drugstoerisme van dichtbij. Zo ook het Twentse grensdorpje Glanerbrug. Iedere dag komen er veel junkies om hun dope te kopen. Glanerbrug is het Strijd tussen gamers zat, maar wat te doen? De dealers deinzen niet terug voor intimidatie. Danny Ghosen verblijft in Glaner- Groot Nieuws Radio ▶ Wat trekt de aandacht op sociale gameserie. De nieuwe games heten brug, trekt met buurtbewoners op en 16.00-19.00 uur media? Vandaag: gameseries. Pokémon Sun en Pokémon Moon en ondervraagt dealers en junkies. de drie start-Pokémon-wezentjes De Dag Van Vandaag Er is een strijd gaande op Youtube zijn nu bekendgemaakt. Sinds vorige week kun je een uur tussen fans van twee populaire langer naar De Dag Van Vandaag gameseries. Vlak achter elkaar wer- Dit moment was ook voor veel Ne- luisteren, met Marien Korterink als den er op het videoplatform trailers derlandse spelers belangrijk. Heel presentator. Het nieuwsprogram- gepubliceerd van concurrerende wat belangrijker dan of Douwe Bob ma heeft een aantal nieuwe rubrie- schietspellen Call of Duty: Infinite doorgaat in de halve finale van het ken. Vandaag brengt Ronald Koops Warfare en Battlefield 1. Eurovisie Songfestival, in welke stad je op de hoogte van interessante mers een andere strijd plaats. Deze is Sinterklaas aankomt en of Ajax of verhalen uit tijdschriften. Ruim anderhalf miljoen kijkers heb- veel schattiger. Er zijn weinig game- PSV wint. Met het gekozen wezentje ben onder Call of Duty op het duim- series die zo veel succes hebben als gaan ze, zodra de game uitkomt, on- pje omlaag geklikt. In de categorie Pokémon van Nintendo. De toegan- telbare uren doorbrengen. trailers maakt dat de video de meest kelijke games worden door jong en gehate trailer op Youtube ooit. De oud gewaardeerd, dus wanneer er De spelers kunnen kiezen uit het vro- RTL 4 SBS 6 trailer laat zien dat de succesvolle meer informatie beschikbaar is over lijk ogende uiltje Rowlet, de wat on- 12.05 The Bold and the Beautiful. 12.35 06.00 Loop: Hart van Nederland – Late gameserie voor het eerst de ruimte in een nieuw deel in de serie, ontplof- verschillig kijkende kat Litten en Teleshop 4: Dit is mijn toekomst. 12.50 RTL editie. 07.10 The Doctors. 08.05 Tommy Tele- gaat en dus in vergelijking met de fen de sociale media. clowneske zeehond Popplio. Op Boulevard. 13.45 RTL Late Night. 15.00 Met shopping. 14.10 Little House on the Prairie. vorige delen minder realistisch en Twitter barst de strijd los over de Open Armen. 16.00 RTL Nieuws. 16.05 Her- 15.10 Vtwonen zelf aan de slag. 16.10 De meer sciencefiction wordt. Dit valt Dinsdag was er groot nieuws voor de keuze van de start-Pokémon. Niet man & Martijn: Op De Proef Gesteld. 17.05 Dr. grote verbouwing. 17.05 Huizenjacht...... niet bij alle spelers in goede aarde. fans. Elke nieuwe Pokémon-game met afgunst naar andere spelers, Phil...... 18.00 Hart van Nederland – Vroeg. Dit in tegenstelling tot de trailer van laat spelers kiezen uit drie Pokémon- maar enthousiast, met zelfgemaakte 18.00 RTL Nieuws. 18.10 Uit Eigen Keu- 18.15 Shownieuws – Vroege editie. Battlefield 1, dat met ruim 21.000 wezentjes om mee te starten. Die ene tekeningen. ken. 18.15 Editie NL. 18.35 RTL Bou- 18.30 MasterChef Holland. 19.30 Utopia. duimpjes omhoog al snel de meest Pokémon is de basis van de collectie Dat de game pas in november uit- levard. 19.20 Uit Eigen Keuken. 19.30 20.00 Trauma centrum. 20.30 Mijn laat- geliefde trailer op Youtube aller tij- aan wezens die in de game verder komt, is dan moeilijk. Ik houd mij RTL Nieuws. 19.50 Winnen Doe Je Bij ste keer. 21.30 Mijn Huis is het Mooist. den is geworden. verzameld moeten worden. ‘Got to ondertussen wel bezig met een klei- ... 19.55 RTL Weer. 20.00 Goede Tijden, 22.35 Loop: Hart van Nederland – Late catch them all!’ is een bekende zin uit ne muizenplaag thuis. Dat is ook net Slechte Tijden. 20.30 Love Is In The editie. 22.55 Shownieuws – Late editie. Op Twitter vindt ondertussen bij ga- de Japanse televisie-, film- en vooral Pokémon: Got to catch them all! Air. 21.30 Zolang Ik Leef. 22.30 RTL Late 23.30 Piets weerbericht. 23.35 Gevan- Night. 23.45 RTL Nieuws ...... gen in het buitenland ...... 00.00 RTL Weer. 00.10 RTL Boulevard. 00.35 Utopia. 01.05 RelaxTV. ophef in de regio RTL 5 RTL 7 Harm Bosma nd.nl/nederland beeld twitter redactie nd 08.00 Teleshop 5: Tommy Teleshopping. 08.35 B.O.Z.: Rox. 09.00 Royal Pains. 10.00 08.45 Teleshop 5: Dit is mijn toekomst. Apartment 23. 10.30 How I Met Your Mother. ■ stieren ontsnappen en ■ excuusbrief van jongen na Nieuwe website AD 09.00 Teleshop 5: Tommy Teleshopping. 11.00 Royal Pains. 12.00 Apartment 23. 12.30 lopen Terneuzen in ‘slechte’ grap 09.50 Teleshop 5: Dit is mijn toekomst. How I Met Your Mother. 13.00 Everybody Het was maandavond even heel In Amsterdam heeft een tiener ▶Rotterdam 10.05 Teleshop 5: Tommy Teleshopping. Loves Raymond. 13.30 Everybody Loves Ray- onrustig in Terneuzen. Twee los- zich van zijn wijze kant laten zien, Het Algemeen Dagblad heeft sinds 12.45 Teleshop 5: Dit is mijn toekomst. 14.00 mond. 14.00 The King of Queens. 14.30 The gebroken stieren maakten het aldus RTV Noord-Holland. Hij dinsdag een nieuwe website. Nu is Teleshop 5: Tommy Teleshopping. 16.00 King of Queens. 15.00 Flodder. 15.30 Flod- verkeer in de stad flink onveilig, kreeg berouw na een gevecht en de site nog in bètaversie, maar vanaf Teleshop 5: Kortingsbrigade.nl. 16.30 Wie is der. 16.00 Flodder. 16.30 Everybody Loves zo is te lezen op de website van betuigde via een brief (foto) aan 1 juni gaat het bestaande AD.nl de chef? 17.00 TopChef: De 12 provincies ...... Raymond. 17.00 Everybody Loves Raymond. PZC. De beesten hebben minstens een wijkagent spijt van zijn daad. definitief uit de lucht. Vanaf dan 18.00 Gordon Ramsay: Oorlog in de 17.30 The King of Queens ...... twee auto’s beschadigd. Ook raak- De jongen had iemand geslagen worden ook de apps voor iOS en keuken! 19.00 De vijftien vetste video’s 18.00 The King of Queens. 18.30 Cops. te een persoon gewond toen die en schrijft in de brief dat hij die- Android vernieuwd. ‘Het nieuwe van vandaag. 19.30 Galileo. 20.30 Idols. 19.00 Politie op je hielen. 19.30 Stop! op de horens werd genomen. Het gene voor de grap sloeg. Het was AD.nl sluit beter aan bij de wensen 22.30 Galileo. 23.30 De vijftien vetste Politie. 20.30 Thunderball. 23.15 An- slachtoffer moest met een hoofd- nooit zijn bedoeling om de jongen van de lezer en geeft de redactie de video’s van vandaag ...... chorman: Legend of Ron Burgundy ..... wond naar het ziekenhuis. Na een pijn te doen. Wijkagent Tjako mogelijkheid om extra urgentie uit 00.00 Wie is de Sjaak? 01.15 Teleshop 7: Nachtlounge – Flirts. uur lukte het een dierenarts om Drenth uit Amsterdam is trots: te stralen wanneer de situatie daar de stieren te verdoven. ‘Prachtuitleg van kind aan wijk- om vraagt’, zegt chef online Dennis agent. Goed contact met jeugd is van Luling. De website heeft een ■ boer vernoemt kalfje naar het halve werk.’ nieuwe vormgeving, en er is ook De Graafschap-speler een aantal nieuwe functies. Zo zijn De titel van PSV houdt sommige ■ kinderdagverblijf tijdens het EK de wedstrijden live te Reformatorische Omroep mensen in Nederland nog altijd ontruimd na gaslek volgen via de website. Niet alles 09.00 Dagopening. 09.25 RO non-stop. bezig. Zo meldde RTV Oost dins- In het Limburgse Arcen is dins- komt terug op de nieuwe site. 12.00 Aan Tafel. 14.00 RO non-stop ...... dag dat Dalfsenaar Gerco Wenne- dagochtend een kinderdagverblijf Lezers kunnen bijvoorbeeld niet 18.00 RO non-stop kinderkoren. 19.00 mars, de broer van oud-schaatser ontruimd vanwege een gaslek. meer ‘emostemmen’ zoals voor- RO kindertrein. 20.00 Inspe. 22.00 Erben, zijn pasgeboren kalfje naar Het gaslek was ontstaan door heen. < Dagsluiting. 22.15 RO non-stop ...... De Graafschap-voetballer Bryan wegwerkzaamheden. De kinderen 00.00 RO non-stop. 02.00 RO non-stop Smeets heeft vernoemd. Smeets is en het personeel werden in veilig- anderstalig. 03.00 RO non-stop. de man die zondag scoorde tegen heid gebracht. Dat meldt L1. Op Mijn huis is het mooist Vier men- Ajax en de club zodoende van de verzoek van de brandweer is de sen beoordelen elkaars huis en geven landstitel afhield. Volgens Wen- leiding met alle kinderen een redactie nd een cijfer. sbs 6, 21.30 uur nemars was een ander lid van de rondje door het dorp gaan wande- familie minder blij met de naam: len. Nadat het gaslek gedicht was, BBC vreest te veel ‘Mijn zoontje is voor Ajax en kon konden iedereen weer terug naar Family7 Groot Nieuws Radio de grap niet zo waarderen.’ het kinderdagverblijf. invloed van overheid 06.00 Opwekking Praise 2015. 06.30 Terug 06.00 De ochtend van Groot Nieuws Radio. naar de toekomst. 07.00 Black Beauty. 07.30 07.00 De nieuwe morgen. 09.00 Blessings. ▶Londen Wijs Paleis. 08.00 Homecoming. 08.30 10.00 Muziek aan het werk. 12.00 Sandwich. De BBC is bang dat de onafhankelijk- Gospel Truth. 09.00 Wijs. 09.30 Terug naar 14.00 Backstage. 16.00 De dag van vandaag heid van de publieke omroep in de toekomst. 10.00 Family7 live. 11.00 I24 18.00 Muziekavond. 19.00 Wens. 20.00 gevaar komt, als de overheid meer News. 11.15 Psalm 23. 11.30 Black Beauty. Muziekavond ...... invloed krijgt op samenstelling van 12.00 Another life. 12.25 TV 4 Dads. 12.55 In 00.00 De nacht van Groot Nieuws Radio. de raad van bestuur. Volgens The Touch. 13.55 Life’s Story. 14.30 Wijs. 15.00 Guardian komt de regering donder- Terug naar de toekomst. 15.30 Family7 live. dag met een voorstel om zeven van 16.30 Krummel. 17.00 TV One Life. 17.30 de dertien leden te mogen aanstel- Youthbytes ...... Canvas len. Daarmee zou een einde komen 18.00 I24 News. 18.15 De 7 gemeenten 09.00 Lentebeelden. 12.30 Rolkrant. 14.45 aan het historische zelfbestuur van en Patmos. 18.30 Another life. 19.00 Villa Politica. 16.15 Rolkrant ...... de BBC. In combinatie met andere Wijs. 19.30 Transparant. 20.00 Black 19.10 Les champions d’Hitler. 20.00 verwachte maatregelen vrezen Beauty. 20.30 Uitgelicht! 21.00 PUUR! Het Journaal. 20.05 Terzake. 20.30 De BBC-medewerkers dat de overheid Tv. 22.00 Joyce Meyer. 22.30 700 club Afspraak. 21.05 Louis Theroux: Alco- te veel invloed krijgt op een omroep Canada – Israël. 23.00 Uitgelicht! 23.30 holism. 22.05 De Ideale Wereld. 22.50 die politiek onafhankelijk moet zijn. Chip Ingram. 23.59 Wijs ...... 1992. 23.41 Canvaslus. ‘Sorry, het was niet de bedoeling’, schreef een jeugdige Amsterdammer Critici spreken zelfs al van een 00.00 Wijs. 00.30 Transparant. in een excuusbrief aan een wijkagent. ‘staatsomroep’. < 24 achterop woensdag 11 mei 2016

de winnaars over nieuws

Levi Lokhorst (10), won de Kidsquiz. Daarom mocht hij dinsdag een dagje hoofdredacteur zijn en vier vrienden meene- men naar de redactie. Een hoofdredacteur verdeelt de taken, ontdekte Levi. Hij stuurde zijn vrienden Thijmen de Zwarte en Jochem Vermaat op pad voor een interview met kindercorrespondent Tako Rietveld. Ook wees hij Ruben van den Belt als internetredacteur aan en Jesse van Pijkeren als vormgever. Wanneer vinden kinderen het leuk om een krant te le- zen? En wat is nieuws voor kinderen? Daarover hebben de winnaars nagedacht en hun gedachten op papier gezet.

Jesse van Pijkeren, 10 jaar

Kinderen willen wel weten wat er in de wereld gebeurt. Bijvoorbeeld dat er een aanslag was. Stel je voor dat er een aanslag iss geweest en wij weten daar niets van! Dat zou raar zijn. Maar als volwassenen iets in de krant schrijven, vind ik het belang- rijk dat ze ook dingen opschrijven die kinderen leuk vinden. En er moeten ook mopjes in de krant staan. Sommige kinde- ren vinden lezen niet leuk. Daarom moeten er plaatjes in de krant staan die kinderen leuk vinden. Dan lezen ze de krant ook eerder.

Ruben van den Belt, 10 jaar

Ik vind het belangrijk om leuke foto’s in de krant te kunnen zien. Als er leuke foto’s in de krant staan, gaan kinderen de krant vaker lezen. Als er geen moeilijke woorden in de krant staan, kunnen kinderen het makkelijker begrijpen. Het is leuk voor kinderen als er puzzels in de krant staan. Het is ook belangrijk voor kinderen dat ze weten wat er allemaal gebeurt in de wereld. Ze wonen in de wereld. Dus moeten ze ook weten wat er speelt.

Levi Lokhorst, 10 jaar

Nieuws, dat zijn belangrijke dingen. Die willen kinderen ook weten. Nieuws voor kinderen is nieuws dat grote mensen niet hoeven te weten. Bijvoorbeeld een kidsquiz. Dat is leuk voor kinderen, maar misschien niet voor volwassenen. Kinderen wil-- len nieuws niet lezen in letters maar in plaatjes. Dat vinden ze veel leuker. Daar moeten hoofdredacteuren op letten als ze een krant maken.

Thijmen de Zwarte, 9 jaar

Als journalisten een krant maken, moeten ze aan kinderen denken. Ze moeten bijvoorbeeld niet te kleine letters gebruiken. Die kunnen kinderen niet goed lezen. Ze moeten ook geen moeilijke woorden gebruiken. Wij zitten nog niet heel lang op school en dus weten we nog niet alle woorden. Er moeten ook meer grappen in de krant. Anders wordt het saai. En elke dag een kidsquizvraag in de krant is ook een goed idee en een strip voor kinderen. Ik vind het fijn als er grote plaatjes in de krant staan. Dan ga ik eerder in de krant kijken. Ik vind het ook leuk als er meer stukjes in de krant staan die over kinde- ren gaan. Over kinderen die sporten bijvoorbeeld, bij een sportvereniging.

Jochem Vermaat, 10 jaar

Ik vind het lastig dat er kleine letters in de krant staan. Dan kan ik het niet goed lezen. Ik vind het fijner als er gewoon plaat- jes in de krant staan en niet zo veel letters. Bij een plaatje kun je veel duidelijker zien waar het over gaat. Dan snap ik het beter. Kinderen vinden het ook leuk om te sporten, net als grote mensen. Als kinderen in de krant lezen over sporten gaan ze het zelf ook veel doen. Dan blijf je gezond. Ik vind het ook heel leuk als er meer grappen komen in de krant. Bijvoorbeeld moppen. Want dan kan je meer lachen. En lachen is gezond.

Reiny de Fijter nd.nl/media Een hoofdredacteur? Die verdeelt de taken een beetje.

…Een hoofdredactioneel commen- het bloeddorstige staatshoofd Rodri- aanleiding van een bericht met cij- Benthem, de door de wol geverfde moeten helpen.’ Een hoofdredacteur taar schrijven, doe je niet zomaar go Duterte die president van de Fili- fers van het Centraal Bureau voor de buitenlandcommentator van het Ne- verdeelt de taken op de redactie een ontdekte Levi Lokhorst (10 jaar) pijnen lijkt te worden. Zijn oog was Statistiek hierover? Nee, Levi wilde derlands Dagblad die Levi gisteren beetje, denkt Levi. Vooraf was hij wel dinsdag. gevallen op een nieuwsbericht hier- het bloeddorstige staatshoofd. En tja, bijstond bij de formulering van zijn wat zenuwachtig. Hoofdredacteur over op pagina 8 van de editie van 10 als hoofdredacteur ben je de baas. Zo gedachten. ‘Hij hielp me met goede zijn is niet niks. Zijn broer Nathan …De winnaar van de kidsquiz was mei. Tijdens de ochtendvergadering kwam Rodrigo Duterte (71) op de zinnen maken’, zegt Levi over Jan van deed al vier keer mee met de quiz een dagje de baas op de redactie die Levi samen met vier vrienden – hoofdredactionele snijtafel van Levi Benthem. ‘Ik moest natuurlijk goed maar won nooit. Daarom mocht hij van het Nederlands Dagblad. Jesse, Jochem, Thijmen en Ruben – te liggen. ‘De Filipijnen vind ik be- snappen waar het over ging. Toen dinsdag wel mee om te kijken naar bijwoonde, wees eindredacteur Cees langrijk’, zegt hij. ‘Er zijn dingen die moest ik nog opschrijven wat ik er- de verrichtingen van zijn broertje. ▶Barneveld Dorland hem nog voorzichtig op an- je niet over je kant kan laten gaan.’ van vond. Dat is wel gelukt (pagina Hij werkte zelfs aan een artikel over Levi wist het direct. Zijn hoofdredac- dere mogelijkheden. Zoals armoede Cees Dorland kon niet meer dan 3). Ik zou het wel vaker willen doen. een vijftienjarige Canadees die een- tioneel commentaar moest gaan over onder kinderen in Nederland naar knikken en dat gold ook voor Jan van Maar dan zou Jan me wel steeds Mayastad heeft ontdekt. < nederlands dagblad nd woensdag 11 mei 2016 wonen – games – boekenleven – mode – koken – gezondheid – jeugd – opvoeding

De autocollectie van Willem Pieter van den Berg Vastigheid met een 240

▶ pagina 6

Het puberlichaam

Een nieuwe serie over het leven van pubers. ▶ pagina 8

Geld cadeau doen

Een creatief portemonneetje maken van een oud melkpak. ▶ pagina 12

jong

Hello Ruby

Een verhalenboek over programmeren. ▶ pagina 15 2 nd leven woensdag 11 mei 2016 lifestyle

gadget om het lijf Marieke Westerterp beeld nd Niek Stam beeld Niek Stam Avontuurlijke outfit voor couchsurfer

Stoepranden Naam: Thomas Govaers (22), student Het spelletje stoepranden is en draagt vandaag: Allstars, halflange blijft leuk, vooral ’s avonds als jeans, T-shirt en rieten hoed. de kinderen na het eten nog even naar buiten gaan. Helaas ‘Dit is mijn avonturiersoutfit, want ik kan het niet overal. De straat is voelde me avontuurlijk vanmorgen. Een te druk, de stoepranden ont- paar jaar geleden heb ik in deze outfit breken of er staan auto’s voor. een paar dagen rondgezworven als Ramon de Roij bedacht daarom couch surfer, en die toffe herinnering de Kerby, een kunststof stoep- blijft er dan nog omheen hangen. rand die overal te plaatsen is. Het T-shirt en de broek zijn van H&M, ‘Zo kunnen we kinderen moti- en de Allstars zijn m’n favoriet. veren om buiten te spelen’, licht de uitvinder toe. De Kerby Ik hou gewoon van experimenteren: heeft een dikke opstaande twee weken geleden had ik nog een rand met daarachter een lager krulsnor, en soms maak ik een knotje deel waar het kind op moet van m’n haar, dat ziet er ook wel fancy staan zodat de stoeprand blijft uit. Mijn andere stijl is overhemden en liggen. Dat kan op zowel het een colbert, met jeans, best netjes ei- strand, de straat als een gras- genlijk. Daar staat die hoed trouwens veld. Een Kerby heeft een ook wel bij. hoogstaande kwaliteit. ‘De Kerby is bedoeld voor gebruik De hoed roept veel reacties op van op scholen en dus onverwoest- mensen – en dat vind ik niet erg. Ik hou baar gemaakt’, legt De Roij uit. van verhalen vertellen en daar helpt Volgend jaar wil hij een Neder- zo’n accessoire bij. Ik heb hem vorige lands Kampioenschap Stoep- zomer gekocht, en niet meer afgezet tot randen organiseren. de winter – ik kon ook niet wachten tot het weer lente werd. Hij kostte 30 euro bij Bever Sport, maar ik had het er voor Kerby over. Voor de rest heb ik niet echt een € 65,00 idee wat ik aan kleding uitgeef. Mis- ▶▶ www.novasports.nl schien dertig euro per maand?’ ■

marktplaats Harm Bosma beeld marktplaats

Op Marktplaats wachten miljoenen tweedehandsspullen op een nieuwe eigenaar. Vandaag een Duitse riemgesp uit de Eerste Wereldoorlog van Michaël Victor (43) uit het Belgische Ninove.

Fascinatie voor materiaal uit de oorlog

Dat is een behoorlijk oud object. Hoe Bij Ieper denken we al snel aan de komt u hieraan? Eerste Wereldoorlog. Wat is daar precies ‘Deze riemgesp heb ik zo’n vijftien jaar gele- gebeurd? den gekocht. Ik heb een fascinatie voor mate- ‘In Ieper werden tijdens de Eerste Wereldoor- rialen uit de Eerste en Tweede Wereldoorlog. log drie grote slagen geleverd. De Duitsers Ik ben er nu al zo’n twintig jaar mee bezig en hebben in die jaren vier jaar lang geprobeerd heb inmiddels meer dan vierduizend voor- de stad in te nemen, maar het is ze niet ge- werpen.’ lukt. Tussen 1914 en 1918 zijn er ongeveer een half miljoen mensen gesneuveld.’ Waar komt deze fascinatie voor de oorlog vandaan? In Nederland herdachten we vorige ‘Dat komt eigenlijk door mijn grootvader, die week oorlogsslachtoffers uit de Tweede zelf trouwens nog meestreed in de Tweede Wereldoorlog. Heeft België ook zo’n Wereldoorlog. Hij woonde in de streek van soort dag? Ieper en speelde als kind na de Eerste We- ‘11 november is voor de Belgen een officiële reldoorlog vaak soldaatje met achtergelaten herdenkingsdag. Dat is de datum waarop in wat: Duitse riemgesp materiaal. Dat was voor mij allemaal reuze- 1918 een wapenstilstand werd afgekondigd prijs: € 50 plezant. Als kind kwam ik daar vroeger veel. in de Eerste Wereldoorlog. Het is goed dat er bijzonderheden: Met mijn fiets ging ik in de buurt rondstrui- zo’n herdenkingsdag is. Daar moeten we Landmacht, 100 procent origineel, voor de verzamelaar nen en vaak kwam ik met een goed gevulde nooit mee stoppen.’ kopen? Hier staat de advertentie: http://link.marktplaats.nl/m1045761397 doos objecten thuis. De streek ligt nog steeds bezaaid met helmen, kogels en geweren.’ 3

woensdag 11 mei 2016 nd leven interview

in gesprek met Paul van der Niet Martha Aalbers beeld Jaco Klamer ‘Twijfel is geen nederlaag’

Van zijn werk wordt hij gelukkig. Paul van der Niet (42), theoloog en filmwetenschapper, is een van de directeuren van NEEMA/Vuurbaak. Dit bedrijf geeft mediaproducten uit (muziek, films, magazines, boeken). ‘De glossy Jezus was geweldig om te maken.’ Hoe denkt Van der Niet over gezondheid, geloof, geld en geluk?

gezondheid ‘Ik houd wel van sporten, en dan vooral van teamsporten zoals voetbal en volleybal. Ik voetbal regelmatig met een groep vluchtelingen. Ik geniet ervan om met hen te voetballen; al die verschillende culturen die met elkaar op het veld in bot- sing komen. Ik heb een hekel aan sporten die je alleen doet zoals hardlopen, fitnessen of fietsen; het gaat mij om het sa- mendoen in een team. Onze oudste is vegetarisch, daar zijn wij als gezin ook deels aan gaan meedoen. Als we vlees eten, wil ik wel weten hoe het is behandeld voordat het vlees werd. In groenten zie ik het mirakel van de schepping; dat dit zo- maar uit de grond komt om ons te voeden. Ik ontspan me door films te kijken en ik volg sport, vooral Amerikaanse sporten. Ik ben een supporter van de San Antonio Spurs, een basketbal- team uit Texas.’

geloof ‘Het geloof is de diepste drijfveer in mijn leven. Ik ben met ge- loof in God opgegroeid en probeer dagelijks meer van Hem te weten te komen. Dat doe ik door te lezen, te praten en actief te zijn in mijn kerkelijke gemeente, een ‘lichte’ Bondsgemeen- te. Ik maak deel uit van de jeugddienstcommissie. Daar mag je lekker out of the box denken; soms moet je nieuwe vormen vinden om met jongeren over God te praten. Ik ken zeker wel twijfel. Toen ik nog studeerde, raakte ik daarvan in paniek, maar nu merk ik dat ik twijfel kan toelaten. Twijfel is niets an- ders dan eerlijke vragen stellen, en het gaat ook weer voorbij. God is wel de zin en het doel van mijn leven. Twijfel is geen nederlaag, maar kans om te groeien.’

geld ‘Ik heb heel veel uitgegeven aan films en muziek, maar door diensten als Spotify en Netflix is dat nu minder. Ik ben wel van de gadgets; ik ben een Apple-gebruiker en als er iets nieuws uitkomt, dan moet ik het hebben, zoals het Apple-horloge. Het helpt me, samen met mijn smartphone, om structuur te hou- den in mijn leven. Verder vind ik het leuk om uit eten te gaan met mijn broers en zussen of met mijn gezin. Ik merk wel dat de status van spullen steeds minder belangrijk wordt. In de tijd dat ik voor de publieke omroep werkte, was ik bij elke car- rièrestap bezig met het huis of de auto die daarbij paste. Ik heb geleerd dat dit volstrekt onbelangrijk is.’

geluk ‘Geluk is voor mij verbinding, vriendschap; dat begint thuis met vrouw en kinderen. Ik heb een aantal mooie vriendschap- pen die al heel lang meegaan. Het zijn mensen bij wie ik me helemaal thuisvoel, en waar ik mijzelf kan zijn; dat zorgt van- zelf voor geluk. Ik word ook gelukkig van mijn werk. De glossy Jezus was geweldig om te maken; over het onderwerp dat me het meest dierbaar is. Deze glossy heeft heel veel deuren ge- opend voor ons als bedrijf. We werkten samen met vooral an- dersdenkenden die toch met respect omgingen met zo’n teer onderwerp. Ik ben verslaafd geraakt aan die uitdaging; hoe kunnen we een dialoog aangaan met de hele samenleving vanuit onze overtuiging. Ongelukkig word ik van ruzie in vriendschappen; die wil ik zo snel mogelijk weer opruimen.’ ▶▶ P.S.: Wat niet veel mensen van mij weten is dat ik stiekem wel elke middag een dutje wil doen als er niemand thuis is. Ik ga veel te laat naar bed. 4 nd leven woensdag 11 mei 2016 consument

Een speeltuin waarin je als volwassene niet meer neel frens alleen vanaf een bankje hoeft toe te kijken. Rosanne de Boer beeld Rosanne de Boer Slinger, klim en

In parken, bossen of bij strandjes, overal verschijnen speeltuinen met fitnessapparaten voor volwassenen. Gemeentes geven daar vaak veel Juffrouw geld aan uit. Maar durven volwas- senen wel buiten te spelen? Of vin- Mijn oma kocht haar eerste trouwring toen ze 35 jaar weduwe den ze trainen in de sportschool was. Ze had net haar intrek genomen in een bejaardenap- partement en medebewoners – met een blik op haar ringloze veiliger? handen – spraken haar aan met juffrouw. Dat liet mijn oma, toen zo’n 85 jaar oud, niet op zich zitten. Zij was een me- vrouw. Ze maakte alsnog de gang naar een juwelier, iets wat ze zich in de tijd van haar huwelijk niet kon veroorloven. Was je vroeger ongetrouwd, dan bleef je je hele leven juffrouw. Dat kon een geuzennaam zijn, maar vaker zat er een zurig smaakje aan, waar je als ongetrouwde vrouw maar mee te leven had. Ook was er het standsverschil op het platteland, niet eens zo lang geleden. Was je van een lagere stand, dan bleef je juffrouw, ook al was je mevrouw. Mevrouwen waren echtgenotes van dominees en dokters. Ik hoorde onlangs nog iemand praten over ‘de oude juffrouw Pieterse’. Toen ik op- merkte dat deze dame toch een man had, klonk het weer- Darwin Witman uit Nijmegen. woord dat juffrouw Pieterse een arbeidersvrouw was. In de eenentwintigste eeuw notabene. De enige juffrouwen die ik ken, en die ook zo genoemd willen worden, werken op basis- scholen, al zijn die juffrouwen vaak getrouwd en dus strikt Jongeren komen aangereden op scooters en genomen mevrouwen. fietsen. Ze zijn gekleed in trainingsbroeken en lopen naar de speeltuin ter waarde van Elke vrouw vreest het moment waarop jongeren haar gaan 10.000 euro die speciaal door hen is uitgezocht aanspreken met mevrouw. Het trof mij in ieder geval onaan- en hier geplaatst naast speeltoestellen voor genaam. Was ik niet meer die jonge meid, die griet? Dan blijf kinderen. ‘Door blessures kon ik niet meer ik liever een juffrouw. ‘Zeg juffie, waar gaat dat heen?’ hoor voetballen. Toen begon ik met krachttraining ik de conciërge van de middelbare school nog roepen, toen ik aan rekjes in speeltuinen’, vertelt initiatiefne- een inderdaad verboden ruimte wilde betreden. Juffrouwen mer Darwin Witman (25) uit Nijmegen. Som- mige mensen lachten hem uit. Maar anderen zijn astrante tantes, ook wel ‘een meubel’ of ‘een portret’ deden mee. ‘Omdat de rekjes niet geschikt zijn genoemd. Meisje Frens had vaak zo’n blik in haar ogen, toen voor zware krachttraining gingen we met jon- ze nog heel klein was. Trouwens nog weleens. Die blik van gerencentrum De Sprok en de gemeente in hoe krijg ik mijn zin, zonder dat moeder dit in de gaten heeft, overleg. We konden 10.000 euro vrijspelen waar ik stiekem altijd voor smolt, al moest ik omwille van de voor een street work out park. De gemeente gaf opvoeding vaak nee verkopen. Dan moest ik haar gewoon dat geld omdat we jongeren van de straat hou- even juffrouw Frens noemen. ‘Nee juffrouw Frens; dat gaat den en hen motiveren om te sporten.’ Door handtekeningen op te halen, bewezen ze dat er helaas niet door!’ Mijn oma was eigenlijk ook meer een juf- genoeg animo is voor zo’n park en de buurt frouw dan een mevrouw. Een sterke, gelovige vrouw die in niet bang is voor overlast. ‘Nu is het hier vaak haar eentje, als jonge weduwe, de Tweede Wereldoorlog zo druk dat je in de rij staat voor een plekje aan meemaakte en haar kinderen grootbracht. Maar wel had ze de stangen. We zijn al aan uitbreiding toe.’ Niet altijd die blik in haar ogen, die blik van humor en ondeugd; alleen jongeren komen er, maar ook kinderen het was die kwaliteit die haar op haar vijfentachtigste bij een en ouderen. Zijn zus Igraine geeft er bijvoor- beeld bootcamp aan vrouwen van middelbare achter internet. Ook hun (groot)ouders werken juwelier bracht om nog een trouwring te gaan kopen. leeftijd die graag buiten sporten. bijna allemaal binnen achter een bureau. Ga ‘Naar de sportschool ga ik niet graag. Buiten samen buiten spelen. In een tijd dat we meer trainen is fijner en goedkoper. Lekker in de fris- op onze gezondheid en weerstand moeten let- se buitenlucht, zonnetje erbij. Zo word je ook ten, een tijd dat ziektekosten (deels) zelf be- een beetje bruin’, zegt Witman glimlachend. taald worden, kun je buiten gratis sporten.’ Op ‘We komen hier bijna elke dag na het werk. We veel plekken in het land is er door sportinstel- trainen met ons eigen lichaamsgewicht. Voor lingen of gemeentes al zo’n gratis speeltuin ge- deze eeuwenoude Spartaanse sport die calis- realiseerd. In Arnhem zit er bijvoorbeeld een thenics heet, gebruiken we geen machines zo- bij sportcentrum Papendal en een bij de Rij- als in de sportschool. Wij zijn zelf de machine.’ kerswoerdse Plassen. Om er te trainen hoef je Als ze zwaaien rond de stangen en hangen aan niet zoals in sportscholen een abonnement te één arm, doen ze denken aan turners. Sommige nemen. ‘Dat het gratis is, is drempelverlagend. van deze bewegingen misstaan Epke Zonder- Maar of volwassenen buiten durven spelen zo- land niet. als in hun kindertijd? Ik geef zelf al jaren fit- nesstraining. Bij bootcamp gebruik ik de toe- stellen in speeltuinen en in een gratis buitensportpark in Emmen dat aan vernieu- In Emmen is Annet Hoesen (51) bezig een ge- wing toe is. Tijdens mijn training durven men- schikte plek te vinden voor een speeltuin voor sen wel de speeltuin in te gaan.’ Of ze het in volwassenen en kinderen. ‘Ik vind het fantas- hun eentje ook doen, weet ze niet. ‘Maar het tisch als het een ontmoetingsplek voor jong en waren jaren geleden deelnemers van mijn in- oud wordt. Kinderen zitten tegenwoordig veel door fitnessgroep die vroegen: kunnen we naar 5

woensdag 11 mei 2016 nd leven consument zwaai je fit in de speeltuin

meer vraag

Dennis Scherpen, leverancier van sport- en speeltoestellen, merkt dat de vraag naar zijn producten sterk toeneemt. ‘Ik startte in juli 2015 in Papendal met Street Workout Neder- land en zie een sterke groei van het aantal projecten. Ik ben betrokken bij de aanleg van een park in Emmen. Wat je als kind doet, mag je nu als volwassene weer oppakken: in de rekstokken hangen. Ik ben blij dat speeltuinen voor volwassenen steeds gewoner worden in het straatbeeld.’

drie avonden

Havoscholieren Mick Hasselton en Pim Maas ontdekten calisthenics doordat er in juli een speeltuin voor alle leef- tijden bij de Rijkerswoerdse Plassen (bij Arnhem) werd geplaatst. ‘We wo- nen hier vlakbij en gingen het eens proberen. Vooral de ringen vonden we leuk. Nu sporten we hier drie avonden in de week, in de winter bij het licht van de lantaarn’, legt Maas uit. ‘Wij zijn niet de enigen die de toestellen hebben ontdekt. Er trainen hier man- nen van veertig en na schooltijd ko- men er kinderen spelen.’

Hij geeft les aan achttienjarige jongens en vrouwen van zestig. Irma Francissen (51) uit Bemmel wilde afvallen. Ze verloor in korte tijd 16 kilo. ‘Toen ze bij mij begon, had ze weinig zelfvertrouwen. Nu eet ze gezond, sport kei- hard en heeft een gezond en sterk lichaam.’ Ze doet zelfs mee aan survival competities van 13 kilometer met obstakels. Francissen: ‘Mijn eerste proefles was op een hete julidag. Ik kon De speeltuin voor volwassenen in Nijmegen. Door handtekeningen op te halen, bewezen jongvolwassenen dat er genoeg animo is voor zo’n park. alleen een push-up vanaf de knieën doen. Ik zag afgetrainde lichamen en mensen met over- gewicht. Iedereen stimuleerde elkaar. De groep maakte dat ik het steeds leuker begon te vin- buiten? Als je in de frisse lucht traint, raak je Mannen sporten meer individueel. Zij kijken even een drempel over. Maar ik sla zelden een den. Nu doe ik makkelijk dertig push-ups.’ niet oververhit. Door hen heb ik het genot van ook graag in de spiegels van de fitnesshal om training over. Soms doe ik in mijn eentje pull- het buiten sporten ontdekt. Mijn missie als hun spierbundels te bewonderen.’ ups en andere krachtoefeningen bij speeltoe- trainer is dat mensen het sportplezier hervin- Polman geeft ook een zware krachttraining stellen. Maar buiten sporten voelt met deze vrouwen den. Als voorbijgangers zien dat we genieten, met attributen in het Nijmeegse Goffertpark mensen om me heen fijner.’ Francissen moest wel wennen aan buiten trai- werkt dat aanstekelijk. Soms melden zich men- Marja de Haardt begon in 2015. ‘Na een eerste nen. ‘In de sportschool ben je beschermd. Als je sen bij mij die nog nooit gesport hebben. Dan proefles dacht ik: dit hou ik nooit vol. Maar buiten sport, krijg je commentaar. Dat is zie je wat te weinig beweging met je lichaam door de intervaltraining lukt het. En dat con- meestal positief. Als ze zien dat je met zware doet. Het is zo simpel: ga met je kinderen mee Lekker buiten, zonnetje tact met de buitenwereld terwijl je sport, vind gewichten traint, zeggen ze: ‘‘Zet ’m op!’’ Mijn naar de speeltuin.’ ik heerlijk.’ Polman: ‘Met deze mobiele fitness- figuur is veranderd. Polman is een trainer die erbij. Zo word je ook kooi breng ik de sportschool letterlijk in het veel persoonlijke aandacht geeft. ‘Jij boetseert park. Als het regent, trainen we harder om op mij als klei’, zei ik laatst tegen hem. Soms trai- vrouwen een beetje bruin. temperatuur te blijven. De warming-up is afge- nen we in een speeltuin. In mijn eentje durf ik Niet iedereen geeft de voorkeur aan buiten stemd op ieders persoonlijke doelen en moge- daar ook heen, maar als er kinderen spelen, sporten. ‘Ik bezoek liever de sportschool’, ver- lijkheden. We werken met gewichten en slui- hoor ik daar niet. Dan is het hun plek.’ Buiten telt Edgar van de Graaf uit Nijmegen. ‘Ik zie waaraan evenveel heren als dames meedoen. ten af met een parcours met spieroefeningen trainen, stimuleert het groepsgevoel, vindt ze. mezelf niet en plein public in het park trainen. Voor de les begint, rijdt hij zijn mobiele fitness- die vroeger onderdeel waren van het dagelijks ‘Als je samen ijsregen trotseert, ontwikkelen Ik kies voor de beslotenheid; geef mij maar een studio het park in. Hij maakt er touwen aan leven. Denk aan: houthakken, zware vrachten zich vanzelf vriendschapsbanden. Dat is een sportschool met muren.’ Het valt trainer Den- vast, legt er gewichten en tractorbanden bij. De trekken of voortduwen. Veel mensen hebben verschil met de sportschool waarin het contact nis Polman uit Elst op dat het merendeel van deelnemers doen deze intensieve ochtendtrai- tegenwoordig last van de rug en zitten uren- zich vaak beperkt tot ‘hoi’ zeggen. En als ik iets de mensen die meedoet aan zijn lessen vrouw ning voor ze naar hun werk gaan. ‘Ik ben finan- lang gebogen over hun iPhone. Als je oud wilt overwin in de sport, merk ik dat ik ook op het is. ‘Vrouwen trekken elkaar de drempel over, cieel adviseur bij de Rabobank’, vertelt Noortje worden met een sterk en gezond lichaam moet werk beter functioneer. Mijn collega’s zeiden regelmatig omdat ze samen willen afvallen. Corstjens. ‘Als het regent of koud is, moet ik je daarvoor trainen.’ laatst: ‘‘Nu sta je echt. Je gaat ervoor’’.’ ■ 6 nd leven woensdag 11 mei 2016 auto

Na drie Eenden en een Dyane raakte Willem automarkt Pieter van den Berg besmet met het Volvo-virus. Sjirk Kuijper beeld nd Niek Stam beeld Niek Stam Wat een auto over je verklikt

Wie zich ook in de verdere toekomst nog een beetje discreet en onbespied wil kunnen verplaatsen, moet nog ‘Verroeste Volvo binnen twee jaar een verse auto kopen en daar dan heel zuinig op zijn. Want vanaf april 2018 wordt in iedere nieuwe auto een permanent actieve locatie verklikker gemonteerd, die nog veel méér kan en doet bovendien.

KITT, de kunstmatig intelligente auto De BMW i3: heel klimaatvriendelijk, toen dat nog sciencefiction was. maar ook erg indiscreet.

Besteleend, een 2CV AK, in reclamekleuren. De Volvo Amazon die alles veranderde.

Vanaf 2018: uw auto belt zelf de Het alternatief voor wie aan privacy meldkamer en zegt waar u bent. hechten: een klassiekertje.

Een paard kent zijn ruiter: Jolly Ecall is bedacht met het oog op Jumper voelt aan de manier waarop veiligheid, en maakt gebruik van Lucky Luke op z’n rug springt, of zijn gegevens die een moderne auto baas gestrest of relaxed is. Jumpers moeiteloos kan verzamelen. Maar er automobiele equivalent heette KITT: is veel méér wat een auto met Duitse import, een BMW 518i. Toen Detroit nog sleeën bouwde: Dodge Coronet. een kunstmatig intelligente Pontiac boordcomputer kan. Begin dit jaar Firebird Trans-Am (model 1984) die maakte de FIA (Fédération Internati- zijn eigenaar Michael Knightrider bij onale de l’Automobile) bekend wat nadering met knipperende lichten twee proefmodellen, een BMW 320d begroette en soms wat nukkig met en een BMW i3, zoal onthouden. De Auto’s zeggen iets over hun be- Toen volgde de Dyane: een veredelde eend hem communiceerde. diesel registreerde continu hoeveel stuurders; in de lak weerspiegelt maar met een handiger open dak. Tijdens de De gevoeligheid van Jolly Jumper en toeren de motor maakte, welke af- sneeuwstorm van ’79 reed ik over de dijk bij KITT verbleekt bij de sensitiviteit en standen met welke snelheden wor- zich het karakter van de eigenaar. Vollenhove en passeerde tientallen gestrande communicatieve vaardigheden die den afgelegd (dus of de chauffeur Vandaag de auto-biografie van auto’s. Allemaal luxe en achterwielaangedre- nieuwe auto’s nu reeds kúnnen, en een notoire hardrijder is), hoe vaak ven, maar mijn Dyane reed overal doorheen. vanaf 2018 zelfs móéten hebben. de verlichting werd in- en uitge- Willem Pieter van den Berg (58) uit Ik was maar wat trots op die wagen – tot de Het Europees Parlement heeft vorig schakeld en hoe vaak de gordels Hasselt. dag dat mijn studievriend een Volvo Amazone jaar ingestemd met de verplichting werden aan gespannen (dus hoe kocht. Zweedse glorie met ronde vormen. nieuwe auto’s uit te rusten met vaak de chauffeur een noodstop Het verhalen vertellen past deze theoloog als Sindsdien ben ik besmet met het Volvo-virus.’ ecall. Dat is een alarmsysteem dat maakt). Nog bonter maakte de elek- een tweede huid – net zoals zijn auto’s. Die automatisch contact legt met de trisch aangedreven BMW i3 het: die autocollectie van Willem Pieter van den Berg is hulpdiensten, als een auto veronge- houdt bij waar je ’m oplaadt en inmiddels teruggebracht tot de essentie: de een wrak lukt en de chauffeur zelf niet kan waar hij geparkeerd wordt, hoe vaak Volvo 245 – waar immers alles in past en die je ‘Mijn eigen opknap-Amazone stond al jaren bellen. Niet alleen de locatie van de de deuren en ramen geopend wor- eindeloos kunt blijven repareren. achter een hek op een verlaten parkeerterrein. auto wordt door gegeven, maar ook den, het elektriciteitsverbruik, ei- Ze – want het is een ‘ze’- kon niet zelf rijden en de rijrichting – en alles wat de auto genlijk álle karaktertrekjes van zijn ‘Mijn autoliefde begon met de 2CV. Maar die dus sleepte mijn vader hem naar ons huis. Ik verder over zichzelf en zijn inzitten- berijder. eend, gekocht voor 450 gulden, verspeelde ik al voelde me de koning te rijk. den registreert. Bijvoorbeeld: of de De FIA benadrukt dat de BMW’s snel door niet op tijd olie bij te vullen – hoewel De dag erna viel de kennismaking tegen. Met rijstijl van de chauffeur oorzaak kan willekeurig gekozen testobjecten ik wel degelijk wist dat hij veel verbruikte. Het zijn geweest van het ongeval. waren, en dat andere merken waar- leuke echter van een auto verliezen, is dat je Het systeem is uiteraard afhankelijk schijnlijk net zo indiscreet met hun weer op zoek kunt naar een nieuwe. van een mobiele dataverbinding die gebruikersgegevens omgaan. Verve- Dat werd een afgedankte 2CV AK, de vrolijk ‘De derde eend, de 2CV ieder moment contact kan leggen lend voor mensen die op hun pri- gespoten servicewagen van de plaatselijke met de meldkamer. Ecall is dus dé vacy gesteld zijn, is dat de dataop- Citroëngarage. De AK was een superuitvinding, AZU, zag ik bij Redder in ultieme rechtvaardiging voor auto- slag van auto’s ongeveer recht zowel qua wegligging, comfort als laadruimte. fabrikanten om al hun producten uit evenredig is aan hun veiligheid en Diezelfde zomer ben ik ermee tot halverwege Staphorst op de sloop te rusten met een sim-kaart en een milieuvriendelijkheid. Als je zo’n de Noordpool gereden. Zo’n vreemde eend mobiel 4G- of 5G-abonnement, hypermoderne, klimaatvriendelijke hadden ze daar nog nooit gezien. Maar hij be- staan, nog helemaal waardoor ze worden aangesloten op elektrisch aangedreven auto koopt, klom zonder problemen de steilste hellingen het ‘internet der dingen’. Dat is het krijg je er een permanente big-bro- langs de fjorden. compleet.’ explosief groeiende netwerk van ap- therconnectie bij. Het gat in de De derde eend, een 2CV AZU, zag ik bij Redder paraten die autonoom contact kun- markt van de toekomst is dus een in Staphorst op de sloop staan, nog helemaal nen leggen en gegevens uitwisselen: ‘privacyknop’ waarmee je alle op- compleet. Ik betaalde er 250 gulden voor om- de eerste draai aan de raamhendel viel de ruit met de meldkamer, maar ook met slag en uitwisseling van gegevens dat ik het niet over mijn hart kon krijgen dat naar beneden, dwars door de onderkant van de een servicesteunpunt, of met hun buiten werking stelt. En voor wie zijn leven daar zou eindigen. Een goede accu deur. In de kofferbak keek je zo tegen de tegels producent, en met elkaar zelfs (‘Ik ook dat niet vertrouwt, is er natuur- erop en … hij startte – toen bezat ik ineens van de oprit aan. Langzaam drong het tot me bevind mij nu op de vierde baan van lijk het alternatief van een chip- en twee besteleenden. Maar dit succesje liep door wat ik gekocht had: een wrak.’ de A12, en beweeg niet. Conclusie: computerloze klassieker – zolang slecht af: op een zaterdagmiddag gingen mijn er staat hier een file’). die de weg nog op mogen. broer Theo van zeventien en ik hem eens flink aan tand voelen, op een zandweg in het Stap- levensverhaal horsterveld. Theo wilde ook rijden maar ver- ‘Ik besloot om haar te houden en terug te bren- loor compleet de controle over het stuur, waar- gen tot haar oorspronkelijke staat. Al mijn vrije door we in een diepe sloot belandden. Een tijd ging eraan op, en naarmate de klus vorder- bevriende boer sleepte de auto terug naar waar de werd ik steeds meer de trotse eigenaar van hij vandaan kwam. een prachtige, glimmende, rode Amazone. Te- 7

woensdag 11 mei 2016 nd leven auto als reddingsplan’

auto-biografie

▶ Citroën: 2CV (3x), Dyane, Charleston ▶ Hillmann Hunter ▶ VW: Kever en camper ▶ BMW’s: 518 (2x) en 525 ▶ Mercedes-Benz: 230 en Vito (camper) ▶ Alfa Romeo Giulia ▶ Porsche 911 ▶ Renault Espace ▶ Dodge Coronet Een Hillman Hunter?! Ja, in Zuid-Afrika. Top-Volvo: een 164, 6-in-lijn, uit 1972. Imponerende verkeringstijd: een Porsche 911. ▶ Toyota Prius ▶ Volvo’s: Amazone, 144 (2x), 145 (2x), 164, 244 (2x), 245 (3x)

de autopsycholoog

Wat zegt een auto-biografie over de eigenaar? De autopsycholoog heeft het laatste woord.

Dit lijkt het verhaal van iemand met jeugdsentiment en grijze haren, die De oer-MPV: een Renault Espace uit 1988. Mercedes-Benz Vito camper. De Citroën Dyane: een Eend met rechte lijnen. liever niet uitweidt over de wilde jaren die daar tussen lagen. Terwijl het trackrecord van meneer Van den Berg gewoon niet liegen kan: deze man heeft geleefd, met volle teugen, tussen de waggelende eendjes en rotsvaste Volvo’s door. Maar gelukkig hebben we de foto’s nog. Van een koperbruine 911 2.4 nota bene, op originele Fuchs-velgen en met de elegante bumpers van vóór 1973! Volgens de RDW-gegevens is de 32-39-VH inmiddels gesloopt. Het zal Willem Pieter pijn doen dat-ie hem ooit heeft weggedaan, want vandaag zou dat een fijne oudedagvoorziening zijn geweest, een vroege 911! Die Alfa Giulia moet ook een feest geweest zijn, vooral als er een tweeliter met dubbele bovenliggende nokkenas in was gemonteerd. Vierdeurs auto’s met een dergelijk vermogen (en ge- luid!) waren zelden in de jaren 70. Dat meneer een onstuimig leven heeft geleid, blijkt ook uit de contrasten in zijn autoloopbaan: de Dodge Coronet, een full-size sloep van vóór de olie- crisis, naast de Renault Espace MKI, die in zijn jonge jaren hypermodern was qua ontwerp én bouwwijze. Enfin, de evangelist in Jan Willem wil natuurlijk vooral vertellen over de rust en stabiliteit die hij in zijn Volvo’s gevonden heeft. Maar opnieuw: de foto’s liegen niet. Onder die rode Amazon lag een setje moddervet verbrede velgen; een subtiel stukje visuele bodybuilding dat haar erg goed staat. En jawel hoor: ook aan de Willem Pieter heeft vastigheid gevonden: een Volvo 240 stationcar uit 1984. 240 station (die door Van den Berg anachronistisch een 245 wordt ge- noemd) is geknutseld. Stoere, zwart gespoten velgen, en een geel Ferrari- schildje op de Ferrari-rode flanken. Zó gen de tijd dat hij afraakte, was het een levens- alle wrakken, de hele sloop. Hij wist waar Hij De ene is een blauwe VAN-uitvoering op LPG, leuk! Alsof je een woeste paarden- verhaal geworden. Zozeer zelfs dat ik het ge- aan begon. met van die mooie houten latjes op de laad- staart boven een braaf McGregor- bruikt heb in mijn boek Met Petrus op weg. Als Ik heb die auto nog zestien jaar gehouden, en vloer. En daarnaast een rode klassieker, op kostuum ziet wapperen. Maar gelijk leidraad om te laten zien hoe God zondaars pas na bijna 100.000 kilometer verkocht. Er benzine. Het mooie van de oude generatie heeft hij hoor, een Volvo 240 is dé zoekt, vrijkoopt en herstelt naar het voorbeeld zijn nog veel andere types geweest, maar het Volvo’s is dat je er nog veel aan kunt sleutelen. universele auto, voor de bekeerde van Jezus. Waar ik per ongeluk een wrak kocht, Volvo-virus bleek het sterkst. Van alle model- En dan de ruimte in die VAN: daar hebben we maar onverbeterlijke liefhebber. deed God dat met voorbedachte rade: Hij kocht len bleef de 245 over, waar ik er twee van heb. al heel wat mensen mee verhuisd.’ ■ 8

nd leven woensdag 11 mei 2016 gezondheid

De transformatie van kind naar volwassene gaat column niet zonder slag of stoot. Paulien Visscher • foodblogger Marinde van der Breggen beeld Willeke De biologie van

Het Nederlands Dagblad zet in een serie artikelen het leven van pubers in de schijnwerpers. Vandaag: wat verandert er allemaal in biologisch opzicht in de puberteit?

Stralende huid Pubers. Ze slapen het liefst een gat in de dag en zijn daarna nog steeds Alles wat we eten en drinken moet op de een of andere ma- nier verwerkt worden door ons lichaam. Onze organen wer- chagrijnig. Ze weten zich geen raad ken heel hard om dit voor ons te regelen, onder andere je met hun slungelige ledematen. Ze lever, darmen en nieren dragen hun steentje bij. krijgen puistjes en vette haren. Ze Ons grootste orgaan is onze huid. Een gemiddeld mens worden ongesteld of krijgen de heeft 1,5 tot 2 vierkante meter huid. Dat is veel! Helaas ver- geten we vaak onze huid goed te verzorgen. Niet alleen van baard in de keel. Ze worden verliefd, buiten, maar ook van binnenuit. doen impulsieve dingen en maken Onze huid werkt net zoals onze lever, darmen en nieren heel tussendoor ook nog ruzie met hun hard om afvalstoffen af te voeren. We denken vaak dat uit- ouders. laatgassen en andere invloeden van buitenaf de meeste in- vloed hebben op onze huid. Maar de grootste boosdoeners De transformatie van kind naar volwassene zijn de gifstoffen die we binnenkrijgen door wat we eten en gaat niet zonder slag of stoot. Er gebeurt zelfs drinken. zoveel dat die periode van verandering een Dus, het excuus dat we geen of weinig invloed hebben op aparte levensfase is geworden. En hoewel som- onze huid is geen geldig excuus. Als we producten tot ons mige ouders er misschien van overtuigd zijn dat hun kind gewoon vervelend doet of niet nemen die volzitten met kunstmatige toevoegingen, als we goed nadenkt, is een groot deel van de typische frisdrank drinken boordevol suiker ... dan moeten we ons puberkwaaltjes toe te schrijven aan biologische realiseren dat ons lichaam dit op de een of andere manier veranderingen. weer moet verwerken. Dit doen we onszelf aan. Het puberlijf groeit, wordt vruchtbaar en ont- De gevolgen van het eten en drinken van producten met E- wikkelt zich tot het lijf van een volwassen man nummers, geraffineerde suikers en andere ongezonde din- of vrouw met alle uiterlijke kenmerken die daarbij horen. Maar daarnaast broeit er ook gen kunnen variëren van een pukkelige huid, eczeem, rim- veel onder de oppervlakte: de ontwikkeling pels, een droge of juist vette huid, en nog veel meer. van de hersenen bijvoorbeeld. Alle veranderin- Het goede nieuws is: je kunt hier zelf veel aan doen! Zorg gen hebben echter één ding gemeen. Ze wor- dat je een stralende huid krijgt die zacht aan voelt. Zorg dat den allemaal veroorzaakt door hormonen. je lichaam niet zo keihard hoeft te werken om al die afval- stoffen weer af te scheiden. hormonen Hormonen zijn stofjes die door verschillende • Drink voldoende water; klieren in het bloed of weefsel worden afgege- • Vermijd geraffineerde suikers; ven. Zo racen ze het hele lichaam door om • Eet geen producten met slechte E-nummers; overal dingen te regelen. Een boodschapper- • Eet plantaardig, dus weinig of geen vlees, kaas en zui- stof, zou je kunnen zeggen. Het hormoon insu- vel; line zorgt bijvoorbeeld voor de opname van worden de hormoonpieken steeds hoger. En glucose, het hormoon ghreline wekt de eetlust dat zorgt ervoor dat de aanmaak van geslachts- • Zorg dat je voldoende vezels binnen krijgt door het eten op en het hormoon erytropoëtine stimuleert de hormonen begint. Bij meisjes wordt oestrogeen van groenten en fruit; aanmaak van rode bloedcellen (beter bekend (vrouwelijk hormoon) aangemaakt in de eier- • Eet fruit voor voldoende vitaminen; als epo, waar je hard van gaat fietsen). Omdat stokken en bij jongens testosteron (mannelijk • Zorg dat je voldoende goede vetten binnen krijgt, zoals het de klieren endocriene klieren zijn die hor- hormoon) in de zaadballen. uit noten en avocado’s; monen uitscheiden, heet een arts die alles van • Eet onbewerkt voedsel. hormonen weet een endocrinoloog. Het eerste wat je aan de buitenkant ziet van de groeispurt puberteit is bij meisjes borstontwikkeling en Volgens Verrijn Stuart zijn mannen en vrou- Ga voor een mooie, gave en stralende huid! bij jongens groei van de zaadballen, zegt Anne- wen biologisch gezien helemaal niet zo ver- marie Verrijn Stuart, kinderendocrinoloog in schillend als we soms denken. ‘We hebben al- het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht. lemaal mannelijke en vrouwelijke hormonen Dat ‘mag’ bij meisjes vanaf acht jaar en bij jon- in ons lichaam, het gaat om de balans.’ Bij jon- gens vanaf negen jaar. Maar voordat dat zicht- gens wordt zelfs een deel van de testosteron baar wordt, gebeurt er al van alles in het kin- omgezet in oestrogeen, dat de groeispurt ver- derlichaam. ‘In je hersenen zitten twee heel oorzaakt. Omdat ze daarvoor eerst genoeg tes- Paulien Visscher schrijft over haar zoektocht naar gezonde voeding. belangrijke orgaantjes – de hypothalamus en tosteron moeten hebben aangemaakt, begint Ze heeft ook een weblog over gezond eten: paulienvisscher.nl. de hypofyse – die allerlei dingen aansturen, on- die groeispurt bij hen later dan bij meiden. ‘Het der andere de aanmaak van hormonen. De pu- tijdelijke lengteverschil wordt nog groter door- berteit begint in de hypothalamus, waar een dat de puberteit bij meiden gemiddeld een jaar hormoon wordt afgegeven dat “praat” met de eerder begint’, zegt Verrijn Stuart. hypofyse. Die begint dan in golfjes puberteits- De kinderendocrinoloog van het Wilhelmina aansturende hormonen (LH en FSH) af te ge- Kinderziekenhuis maakt onderscheid tussen de ven’, legt Verrijn Stuart uit. Na verloop van tijd ‘centrale puberteit’, de puberteitskenmerken 9

woensdag 11 mei 2016 nd leven gezondheid de puberteit

hormonen

▶ Oestrogeen (vrouwelijk hormoon) / verantwoordelijk voor borstontwikke- ling, vrouwelijke vormen, groeispurt, stemmingswisselingen ▶ Testosteron (mannelijk hormoon) / verantwoordelijk voor baard in de keel, baardgroei ▶ Bijnierhormonen / verantwoordelijk voor lichaamshaar, puistjes ▶ Schildklierhormonen / een voor- waarde om in de puberteit te kunnen komen ▶ Gonadale hormonen (LH en FSH) / verantwoordelijk voor de productie van geslachtshormonen

puberhersenen

De hersenen zijn niet alleen maar ‘hormoon-afgevers’ als het om pu- berteit gaat. Veel van het typische pubergedrag kan verklaard worden doordat de hersenen nog niet volledig ontwikkeld zijn. In haar boek Het pu- berende brein, beschrijft hoogleraar ontwikkelings- en onderwijspsycho- logie Eveline Crone wat ze na jaren hersenonderzoek te weten is geko- men over puberhersenen. Het is niet zo dat de puberhersenen nog niet volgroeid zijn, maar de communicatie tussen de verschillende gebieden ver- loopt nog niet soepel. Door ontwikke- ling van de hersenen (aangestuurd door hormonen) worden verbindingen tussen de gebieden gelegd en ont- wikkelen pubers hun eigen talenten, interesses en smaak. Doordat niet alle gebieden zich in hetzelfde tempo ontwikkelen, ontstaat het typische pubergedrag. Het brein van pubers is Er gebeurt van alles in het lijf van een puber bij de transformatie van kind naar volwassene. nog niet zo goed in het remmen of stoppen van primaire reacties. Daar- door kiezen ze vaker voor de korte termijn. De gevaren of gevolgen van en groeispurt die worden aangestuurd door een gegeven moment hormonen gaan afgeven teem’, zegt Verrijn Stuart. ‘In zo’n rijpende eier- een keuze kunnen ze prima berede- hormonen die in de hersenen worden aange- waardoor de puberteit in gang wordt gezet? En stok begint de eisprong en dan krijgt een meis- neren, maar omdat er nog weinig ver- maakt, en de ontwikkeling van lichaamshaar. dat ook nog bij iedereen op ongeveer dezelfde je haar menstruele cyclus. Dat is meestal binding is met het gebied dat licha- De groei van schaamhaar en okselhaar komt leeftijd? ‘Daar weten we nog heel veel niet ongeveer twee jaar na het begin van de puber- melijke reacties veroorzaakt (zoals voornamelijk door hormonen die in de bijnie- van’, zegt Verrijn Stuart. ‘We weten wel dat er teit. Nederlandse meisjes zijn dan gemiddeld zweten en hartkloppingen, het zoge- erfelijke factoren zijn die van invloed zijn op dertien jaar. naamde onderbuikgevoel), voelen ze het moment dat die klok afloopt. Als een opa, die gevaren niet. Daardoor nemen ze vader en broer pas laat in de puberteit kwa- vaak meer risico. Crone noemt het ‘Het puberbrein is nog men, is de kans groot dat dat bij de jongere lastig gedrag meisje dat geld van haar ouders krijgt broer ook pas laat gebeurt.’ ‘Ach, dat komt door de hormonen’, hoor je vaak om een winterjas te kopen en in de niet zo goed in het Over het algemeen valt het begin van de pu- wanneer een puber weer eens chagrijnig is of stad een vriendin tegenkomt die een berteit bij jongens sowieso minder op. In de ruzie met de ouders zoekt. Maar is dat ook zo? piercing laat zetten. Het meisje neemt remmen of stoppen van eerste fase van de puberteit zijn het bij hen Een lastige vraag, vindt Verrijn Stuart. ‘Hormo- ook een piercing van het geld voor de vooral de zaadballen die groeien, iets wat vol- nen spelen natuurlijk wel een rol, maar niet winterjas. Dat komt omdat het her- primaire reacties.’ gens Verrijn Stuart vaak relatief onopgemerkt elke lichamelijke puber is ook een gedragsma- sengebied dat de ‘emotionele kicks’ blijft. ‘Dat zie je niet zo makkelijk, zelfs niet als tige puber.’ Hormonen zijn dus niet allesbepa- waarneemt niet wordt afgeremd door je nog met je zoon onder de douche gaat.’ Pas lend voor gedrag, hoewel bijvoorbeeld oestro- het gebied dat haar laat nadenken ren worden gemaakt. ‘Daarom hoeft die beha- later in de puberteit begint ook de piemel te geen wel verantwoordelijk is voor over de gevolgen: haar geld is op en ring niet per se samen te vallen met de puber- groeien en het scrotum rimpeliger te worden. stemmingswisselingen. Er blijven altijd indivi- ze moet naar huis zonder winterjas. teit. Bij Nederlandse kinderen loopt die Bij meisjes wordt de puberteit al snel gelinkt duele verschillen, volgens Verrijn Stuart. Ze Het is niet alleen maar kommer en “centrale klok”, waardoor de puberteit begint, aan de menstruatie, maar het begint voor hen vergelijkt het met eten: de een kan heel veel kwel, puberhersenen hebben volgens iets eerder af dan de “bijnierklok”, maar dat met het groeien van de borsten en de rijping eten en geen grammetje aankomen, terwijl de Crone een groot voordeel: ze zijn kan in andere rassen of landen weer anders van de baarmoeder. Daarbij wordt het baar- ander al na twee chocoladerepen een extra vet- flexibeler waardoor ze creatiever en zijn’, legt de kinderendocrinoloog uit. moederslijmvlies dikker. ‘Ongesteld worden is rol telt. ‘Een relatie tussen gedrag en hormo- vindingrijker zijn dan volwassenen. Maar hoe komt het nou dat die hersenen op niks anders dan de verdere rijping van het sys- nen? Ja, maar niet een-op-een.’ ■ 10 nd leven woensdag 11 mei 2016 consument

in de keuken Machteld Meerkerk beeld uit besproken boek smoothies met GGriekse yoghurt bbereiding AAmandelen en aardbeien zijn een per- Geen dieet, ffecte combinatie. In dit recept vullen de ssmaken elkaar niet alleen volmaakt aan, mmaar geeft de textuur van de amandel- een revolutie ppasta een echt decadent mondgevoel. DDit is verreweg het snelste ontbijtrecept iin een boek. En lekker dat het is!

DDoe alle ingrediënten in een keukenma- De Real Meal Revolutie. Echt eten voor cchine en meng ze. Je kunt ook een staaf- een gezonder, energieker leven. Dat mmixer gebruiken. klinkt veelbelovend. OOpmerking: Amandelpasta is verkrijgbaar iin de natuurvoedingswinkel en soms in dde supermarkt. In plaats van amandel- ppasta kun je ook andere notenpasta ge- bbruiken, zoals hazelnootpasta.

Hoe gaan we dat doen, echt eten? Vooral door digde amandelpastandelpasta koolhydraten te mijden, zo blijkt uit de uitge- (een miezerpotjerpotje kost breide introductie. ‘Als we willen weten welk acht euro) aatt iikk nooit eereer-- voedsel het beste is voor moderne mensen, der, en tot mmijnijn teteleurstellingleurstelling moeten we goed kijken naar wat onze voorou- vind ik dat ddezeeze pasta de smaak van ders aten voordat in het recente verleden een mijn smoothie helemaal verknoeit. Ook mijn 1 portie radicale omslag in onze eetgewoonten plaats- man vindt de smaak ‘wrang’. De lunch tussen vond’, lees ik in de inleiding. Ik ben benieuwd. de middag, Trinchado genoemd, valt beter in ingrediënten Het boek blijkt gebaseerd op de principes van de smaak. Met veel biefstuk en gebakken 3 el amandelpasta Banting, een begrafenisondernemer uit de groenten had ik ook niet anders verwacht. En 1,5 dl extra dikke Griekse yoghurt 19e eeuw, die veel afviel door op advies van daarna is het de beurt aan een Cottage pie met 100 g diepvriesaardbeien zijn arts koolhydraten te mijden. Toch gaat het gehakt en bloemkoolpuree. Een ovenschotel, 10 ijsklontjes nu niet meer om een dieet, maar om ‘een revo- en daarmee een volwaardige maaltijd, maar 1 tl xylitol (naar keuze) lutie op eetgebied’. Het boek belooft gouden zonder koolhydraten. De bloemkoolpuree bergen: meer energie, gewichtsverlies, betere komt in veel recepten terug en valt zeker niet nachtrust. Op de lange rode lijst staan niet al- tegen. Af en toe een dagje met wat minder leen suiker en fastfood, maar ook mais, brood, koolhydraten lijkt me helemaal niet zo ver- bonen, bieten, erwten, aardappelen, honing en keerd. Tegelijk vind ik dat dit boek er toch wei- pinda’s. Veel fruit eten wordt afgeraden, terwijl nig praktische handvatten voor biedt. Op de veel vlees en vet juist goed zou zijn. genoemde ovenschotel en een lasagne na, zijn De Real Meal Revolutie. Echt eten Eerlijk gezegd overtuigt het concept mij niet. er nauwelijks volledige maaltijden in te vin- voor een gezonder, energieker In Psalm 81 lees ik bijvoorbeeld dat tarwe en den. Zeker, een recept als kip uit de oven ziet leven honing een zegening zijn. Beide producten er heel goed uit. Maar als ik er als beginneling Tim Noakes, Sally-Ann Creed en moet ik nu schrappen? Toch probeer ik het di- geen handvatten bij krijg wat ik hier dan zon- Jonno Proutfoot. Uitg. Atlas eet (nee, de revolutie) maar eens een dag. Als der koolhydraten bij kan eten, val ik toch terug Contact, Amsterdam 2016. 304 blz. ontbijt kies ik voor de smoothie met Griekse op gebakken aardappels. Alleen was dat dan € 24,99 yoghurt, amandelen en aardbeien. De beno- juist niet de bedoeling. ■ gezond Rineke Voogt / vk beeld ap / Mary Altaffer Warm of koud

Krijgen dunne mensen het eerder deerde dat hun temperatuurdaling enkel af- koud dan mensen die een body mass hing van hun BMI en vetpercentage – en niet index van 28 hebben? van hun geslacht.

Wanneer het buiten warmer wordt, komt de warme zomerdag discussie op kantoor of school weer op gang: En hoe zit het op een warme zomerdag? Dan wat staat die airco toch koud! Terwijl de een geldt hetzelfde principe, zegt Van Marken een sjaal omheeft, heeft de ander in een dun Lichtenbelt: ‘Het verschil in oppervlakte-in- shirtje nergens last van. Hoe zit dat precies? Is houdsverhouding blijft. Iemand met overge- dat verschil misschien te wijten aan onze om- wicht geeft moeilijker warmte af via de huid. Je vang? Hebben dunne mensen het eerder koud ziet dat ook aan hun handen en voeten: die dan dikkere mensen? worden sneller warm, om de hitte bij die li- Iemand met een body mass index van 28 heeft chaamsdelen kwijt te kunnen.’ doorgaans meer vetweefsel dan iemand met Toch gelden deze zaken alleen in algemene zin, een BMI van 18. Vetweefsel werkt isolerend, relativeert Van Marken Lichtenbelt. Hoe goed net als de dubbele wand van een thermoskan je tegen kou of warmte kunt, verschilt per per- en de blubber van een walvis. Daarbij komt dat soon. ‘Gewenning speelt ook een belangrijke een voller persoon relatief minder huidopper- bloedvaten kouder aanvoelt dan die van een dunner per- rol.’ Zo blijkt bruin vet, dat warmte genereert vlak heeft ten opzichte van zijn inhoud. Het Maar het verhaal gaat verder. Om warmte te soon. uit lichaamsvet, samen te hangen met leven in huidoppervlak per gram lichaamsgewicht besparen bij kou, vernauwen de bloedvaten in Wat ook een rol speelt bij het warm houden een koude omgeving. Heb je meer bruin vet, neemt namelijk af als je aankomt, dus heb je de huid: vasoconstrictie. Daardoor isoleert de van het lichaam zijn onze spierweefsels. Die dan ben je beter in staat je eigen reserves in te minder plek om warmte af te staan. huid beter, want er stroomt minder warm genereren relatief veel warmte. Dat zou kun- zetten om warm te blijven. De conclusie is duidelijk. Het lichaam van een bloed doorheen dat warmte aan de buitenwe- nen verklaren waarom vrouwen het in de regel Overigens kan je stemming er ook voor zorgen dikker persoon zal minder snel afkoelen dan reld afgeeft. Die vasoconstrictie in combinatie eerder koud zouden hebben dan mannen: ze dat je het koud of warm hebt: een experiment dat van een dunner persoon, zegt humaan bio- met een dikkere vetlaag onder de huid zorgt hebben gemiddeld minder spiermassa. Hoewel uit 2008 in vakblad Psychological Science liet loog Wouter van Marken Lichtenbelt, hoogle- dat een dik persoon zijn warmte goed binnen een studie uit 2000 in vakblad Journal of zien dat mensen die zich buitengesloten voelen, raar aan het Maastricht UMC en gespecialiseerd kan houden en de lichaamstemperatuur op Applied Physiology, waarbij proefpersonen in de temperatuur in een kamer lager inschatten in thermoregulatie. peil blijft. Maar dat betekent ook dat zijn huid koud water werden ondergedompeld, conclu- dan mensen die zich geaccepteerd voelen. ■ 11

woensdag 11 mei 2016 nd leven sport

Een triatleet is uren bezig om erg moe te worden volgens Hilde van Loo. Toch zou ze het liefst de hele dag bezig zijn met de multisport ‘triatlon’.

André Bijl beeld Duncan Wijting Zwemmen, fietsen, rennen

Hilde van Loo (23) woont in Groningen merkt dat je progressie boekt. Door te trainen, weet ik niet of ik als prof zou willen leven. Dan over heeft. Mooi om elkaar uit te proberen. en studeert Biomedische wetenschap- word je beter. Bovendien zijn we altijd buiten, zijn er zoveel verplichtingen dat je het plezier Daarnaast is het belangrijk dat je snel herstelt pen. Ze is sinds enkele jaren actief als heerlijk in de natuur. Daarnaast vind ik het in de sport dreigt te verliezen.’ van inspanningen: de volgende dag moet je triatleet. Hilde zwemt, fietst en rent. mooi dat we als groep bezig zijn. Soms gaan we weer trainingsuren maken.’ met een clubje naar de Alpen om een week of Hoe fanatiek ben je en hoe verhoudt Ben je altijd al gek geweest op sport? twee te trainen. Mijn vriend doet ook aan triat- zich dat tot je geloof? Heb je nog doelen? ‘Als kind vond ik alles leuk, als ik maar bezig lon, dus we gaan vaak samen aan de slag. Men- ‘Ik ben behoorlijk fanatiek. Ik train vijftien uur ‘In de eredivisie werken we de Olympische af- kon zijn. Ik zwom drie keer in de week, hield sen zijn ook benieuwd naar wat ik precies aan per week en ga op tijd naar bed. Een feestje stand en de sprint af. De Olympische afstand is van paardrijden en turnen en wilde eigenlijk het doen ben. Alleen mijn moeder is terughou- voor een training of wedstrijd zit er niet in. Ik 1,5 kilometer zwemmen, 40 kilometer fietsen ook nog gitaarspelen. Mijn ouders werden er dend. Van haar hoef ik me niet zo af te matten. drink nauwelijks alcohol en let erg op mijn voe- en 10 kilometer lopen. De sprint is de helft soms moe van.’ Ik hou toch wel van je, zegt ze altijd.’ ding. Mijn lichaam is gewend om voedsel snel daarvan. Ik zou graag een volledige triatlon af te verteren. Taart hoeft voor mij absoluut niet. willen leggen. En ik zou het super vinden om Hoe ben je bij triatlon uitgekomen? Je schijnt veel aanleg te hebben? Op een verjaardag schijn je niet zonder te kun- bij het NK in juni in de top tien te eindigen. Dat ‘Bij toeval. Toen ik ging studeren, ben ik eerst ‘Nou dat valt op zich wel mee. Mijn trainer nen, maar ik eet er weinig van. Daarnaast baal wordt een hele klus, omdat ik door een bles- weer gaan zwemmen. Op een dag vertrok mijn zegt: triatleten zijn nergens echt goed in, daar- ik ervan als ik door blessures niet kan trainen. sure niet voluit kan trainen. Hopelijk ben ik vriendin naar het buitenland en vroeg of ik op om doen ze drie dingen tegelijk. Maar het gaat En inderdaad: ik ben christen. Het geloof speelt snel genoeg hersteld.’ ■ haar racefiets wilde passen. Ik heb er een paar inderdaad snel. Ik doe het pas een paar jaar, zeker een rol bij mijn sport. Bij triatlon – maar keer op gereden en dat beviel zo goed dat ik maar werd vorig jaar zestiende op het Neder- ook andere sporten – word je afgerekend op een eigen fiets heb gekocht. Toen ben ik aan lands Kampioenschap in een veld van vijftig prestaties. Als christen weet je dat je je naaste triatlon gaan denken. Ik heb me aangemeld bij atletes, waarvan sommigen gewoon topsport zo de maat niet mag nemen. Het geloof leert me Wekelijks werken miljoenen Nederlan- studentenvereniging Tritanium en ging trai- bedrijven. Daarnaast komen we als groep uit in ook relativeren. Sport is leuk, maar absoluut ders zich vrijwillig in het zweet voor nen. Dat ging meteen goed. Ik kon aardig de Triatlon-Eredivisie. Ik word wel begeleid niet het belangrijkste in mijn leven.’ hun favoriete sport. In deze serie zoe- zwemmen, fietsen vond ik leuk en het lopen door een trainer – die zegt vooral ‘doe maar ken we naar de motivatie van ama- wende ook snel.’ rustig aan’ – maar heb nauwelijks sponsors en Wat zijn je zwakke en sterke punten? teursporters. Is het vriendschap, ge- doe het eigenlijk gewoon voor de lol. Op dit ‘Zwemmen vind ik erg leuk om te doen, maar luk, uitdaging, gezondheid? Wat is er leuk aan triatlon? moment trekt het mij niet aan om prof te wor- tijdens de wedstrijd is het met al die maaiende ‘Sport en bewegen is sowieso fantastisch. En den. Een triatleet is uren bezig om erg moe te armen of je in een wasmachine zit. Uiteindelijk Bent u ook fanatiek sporter en wilt u triatlon spant de kroon. Ik zou er het liefst de worden. Niet echt spectaculair om naar te kij- wordt de uitslag bepaald door het lopen, ieder- meedoen aan deze rubriek? Stuur dan hele dag mee bezig zijn. Het mooie is dat je ken, dus gaat er weinig geld in om. Bovendien een is moe en het is de vraag wie dan nog wat een e-mail naar [email protected] 12 nd leven woensdag 11 mei 2016 creatief

Van een leeg melkpak maak je in een handomdraai een origineel portemonneetje.

Gerlinde Braber beeld Gerlinde Braber Geld cadeau doen, is niet saai

Wanneer er geld als geschenk voor verjaarda- gen wordt gevraagd, geef ik dat het liefst op een originele manier. Gevouwen in een origami patroon, verpakt in een surprise, of een gezel- lige envelop. Inmiddels kan ik ook deze porte- monneetjes van zuivelpakken aan mijn keuze toevoegen. Ik heb zelf ervaren hoe leuk het is om op mijn verjaardag een cadeaukaart in dit portemonneetje te ontvangen.

stap 1: tekenen van het patroon op het pak 1 Het portemonneetje wordt ge- maakt van een zuivelpak met draaidop. De draaidop dient als sluiting. Superhandig en vei- lig, want het geld kan geen kant op. Je begint met het schoonspoelen van het pak. Maak de bovenkant open en knip de onderkant uit het pak. Knip vervolgens aan de achterkant het pak door zodat je het opengevouwen voor je op ta- fel kunt leggen.

Geld geven als verjaardagsgeschenk? Het liefst op een originele manier.

materiaal

▶ zuivelpakken ▶ washi-tape ▶ ducktape ▶ schaar/mesje ▶ liniaal

stap 2: rillen van stap 4: beplakken lijnen met ducktape Neem de mal die te vinden is op Naast washi-tape, dat in vele 2de site nd.nl/hobby met pen over kleuren en motiefjes te krijgen op het karton. Gebruik de mal is, is ducktape ook een mooi eerst op de ene helft van het pak materiaal om het portemon- en vervolgens op de andere helft in spiegel- stap 3: vouwen van 3 neetje mee te beplakken. Je 4 beeld. Knip het patroon nu uit het karton. Alle zijkanten hebt dit namelijk niet alleen in aangegeven lijnen worden vervolgens met Omdat ik een van de portemonneetjes wilde zwart of grijs, maar tegenwoordig ook in gezel- schaar en liniaal gerild. beplakken met washi-tape en dit licht door- lige kleuren en enkele motieven. Ducktape is Knip op de aangegeven plaats het rondje waar schijnt, heb ik de bovenste laag van het karton een stuk moeilijker om mee te werken. Je moet de draaidop doorheen komt, uit met een klein verwijderd. Dit gaat vrij eenvoudig. Kleine rest- dit meteen goed op je ondergrond plakken, schaartje. Vouw nu het portemonneetje in el- jes die mogelijk achterblijven, kun je een beetje omdat de tape een zeer sterke hechtlaag heeft. kaar. nat maken en vervolgens heel makkelijk met je Voordeel van deze tape is dat je het zuivelpak vingers van het karton wrijven. niet eerst van de bovenste laag hoeft te ont- Het hele karton beplak je nu met washi-tape. doen, omdat ducktape meestal niet door- Bij de draaidop knip je het rondje uit de tape. schijnt. ■ 13

woensdag 11 mei 2016 nd leven ontspanning

app Marieke Westerterp beeld nd Presence Clash Royale

De Engelse dj Andy Hunter mixte zijn Clash Royale is het nieuwe, eenvoudiger muziek met prachtige video’s en inspire- broertje van het populaire spel Clash of rende Bijbelteksten tot een bezinnende Clans van de Finse maker Supercell. In app genaamd Presence. Hunter maakte deze app ga je wederom de strijd aan om de app om mensen te inspireren tot re- als eerste de kastelen van een ander in flectie en gebed. De app is gebouwd rond puin te leggen. Vergeleken met Clash of tien hoofdstukken of woorden. Klik bij- Clans hoef je niet je eigen kastelen te voorbeeld ‘proef de genade’ aan en Mat- bouwen. Je krijgt er gewoon drie en het teus 6:6 verschijnt op het scherm terwijl gevecht begint. Met gewonnen potjes er dance-muziek begint te spelen. De Bij- verdien je kaarten waarmee de troepen- beltekst nodigt (in de Engelse vertaling macht versterkt kan worden. Zo groei je meer dan in de Nederlandse) uit om stil langzaam door. Spelers kunnen zich ver- te zijn en je te richten op God. Daarbij enigen in een clan en kaarten uitwisselen zijn twee video’s te bekijken, de een met om verder te komen. de Bijbeltekst en de ander met een ge- Ze kunnen ook met onbekenden praten dicht. De video’s verbeelden heel sterk via de groepschat. Via meldingen en gra- waar de tekst over gaat. Neem een bui- tis kaarten worden spelers in de watten gend beeld op straat, terwijl mensen gelegd om langer te spelen. voorbij fietsen en lopen. Of hetzelfde Supercell verstaat de kunst om met een beeld in de natuur. leuk spel spelers genoeg te prikkelen om Aan de zijkant verschijnen positieve am- toch aankopen te doen in de app. bities: wees stil, focus op God, proef zijn Op de website van Supercell staat hoe je genade. Al zwevend op de muziek wel- op een tablet of smartphone in-app-aan- ven je gedachten zich rond de getoonde kopen kunt uitzetten. (supercell.com/en/ woorden. Zo ontstaat minuten reflectie parents). in een dance-stijl. Best uniek. De app ziet Supercell staat met zowel Clash of Clans, er verzorgd en intuïtief uit. Minpuntje is als Hay Day en Boom Beach altijd hoog in het feit dat ik notities kan maken, maar de lijst best verdienende apps. Het bedrijf niet kan opslaan. heeft sinds 2011 meer spellen ontwik- De komende tijd komt er elke maand een keld, maar pas als een game de interne nieuw hoofdstuk in de app te staan. Later test doorstaat, mag er een beta-versie ko- wordt alle muziek ook als album uitge- men. Clash Royale doorstond de test. bracht. ▶▶ Clash Royale, Supercell, iOS, Android, ▶▶ Presence, Andy Hunter, iOS, Android, gratis met in-app-aankopen, gratis, www.presenceproject.com www.clashroyale.com

app Marieke Westerterp beeld nd Thomas is vijftien en bouwt apps

Maar liefst zestien apps van de vijftien- smartphone als zaklamp kan gebruiken, een Hij komt aan zijn kennis door Youtube-filmpjes jarige Thomas Vos staan in appwinkel app die meet hoe snel je gaat en een app die de te kijken. ‘Dan weet je de basis.’ Daarna moest PlayStore. En waarom? Omdat program- telefoonmeldingen hardop voorleest. ‘Ik bouw hij het verder uitzoeken. Dat doet hij vooral op meren leuk is. het vooral omdat ik het leuk vind’, zegt de vijf- internet. tienjarige gymnasiast. ‘Mijn favoriete vak is De apps zijn niet allemaal geschikt voor gewo- Onder de naam SuperThomasLab staan de zes- wiskunde. Dat is lekker logisch. Al het techni- ne gebruikers. Enkele apps zijn geschikt voor tien apps van Thomas Vos in de Android-app- sche vind ik leuk.’ Hij bouwde sommige func- geroote smartphones, waarbij de gebruikelijke winkel. Dat gaat van de game-app Red de Heli- ties om dingen voor zichzelf gemakkelijker te beveiliging wordt omzeilt. Ook biedt Super- kopter, tot een zaklamp tot een app waarmee maken. ‘Dan kan ik er net zo goed een app van ThomasLab apps aan voor slimme horloges die je bestanden kan beheren. ‘Wat normaal niet maken. Dan hebben anderen er ook plezier besturingsysteem Android Wear gebruiken. ‘Ik kan op een telefoon.’ Hij bouwde de apps in de van.’ heb zelf ook zo’n horloge’, zegt Thomas die gek middag, na school, als ontspanning. is op gadgets. Recentelijk kocht hij een nieuwe Thomas leerde programmeren via de robot van Huawei-smartphone omdat daar een nieuwere Lego genaamd Mindstorms. Zo bouwde hij een geheim versie van Android op zit. dino-robot die zelf vooruit loopt. Krijgt de dino Thomas maakte twee gameapps omdat dat Thomas Vos De vijftienjarige die na schooltijd in één jaar een obstakel in het zicht, dan doet hij vanzelf weer andere vaardigheden vereist. ‘Dan moet tijd zestien apps bouwde, lijkt voorbestemd om een stap achteruit. Thomas maakte ook een je kunnen tekenen. En je moet goed kunnen programmeur te worden. Toch houdt hij dat simpele geldautomaat met dit Lego-pakket: rekenen om zeker te weten dat de app op alle zelf nog vaag: ‘iets technisch’ wil hij doen als stop je bankkaart in een gleuf en er rolt een formaten scherm goed werkt.’ Bij de gameapp maakte Thomas een Easter Egg-game waarbij hij klaar is met het gymnasium. Voor nu gaat muntstuk uit. Ongeveer een jaar geleden stapte Red de Helikopter moet de speler een helikop- spelers een ei moeten uitpakken door een mil- hij gewoon lekker verder met een volgende Thomas over op het moeilijker werk: het ma- ter in de lucht houden. Raak je de zijkanten van joen keer te klikken. Wat er dan gebeurt, houdt app. ken van heuse apps voor de Google Play-store. het scherm of een van de vliegtuigen die voor- hij geheim. ‘Niemand weet dat nog’, aldus de ▶▶ Zie nd.nl/superthomas voor onder meer: De Bedumer bouwde een app waarmee je je bij vliegen, dan ontploft de helikopter. Verder jonge programmeur. Red de helikopter, Root Essentials 14 nd leven woensdag 11 mei 2016 consument

Booking.com heeft hoteliers niet in de tang, zegt de nieuwe topvrouw Gillian Tans. ‘Via ons krijgen zij juist klanten.’

Kaya Bouma / vk beeld Aurélie Geurts ‘Booking.com niet te machtig’

Het concept kantoor heeft ze nooit zo begre- pen, eerlijk gezegd. De kersvers benoemde Nederlander bestuursvoorzitter van ’s werelds grootste boekingssite voor hotels, appartementen en va- kantiehuisjes wil weten wat er speelt op haar ▶ Na vier jaar staat er weer een Ne- werkvloer. Dus heeft Gillian Tans (45) geen derlander aan het roer bij Booking. eigen kantoor, nooit gehad ook. com. Gillian Tans is vorige maand be- Ze werkt aan een bureau te midden van col- noemd tot bestuursvoorzitter van de lega’s, op de tweede verdieping van het hoofd- hotelboeksite. Ze volgt de Canadees kantoor van Booking.com, aan de Amsterdamse Darren Huston op, die ook leiding gaf Herengracht. Tans: ‘We zijn hier niet zo hiërar- aan het Amerikaanse moederbedrijf chisch ingesteld.’ van Booking.com, het beursgeno- Het is een van de weinige dingen die al teerde Priceline Group. Huston stapte jaren hetzelfde zijn bij de boekingsgigant: op nadat bekend was geworden dat de bedrijfstop werkt gebroederlijk zij aan zij hij een relatie had met een werkne- met de rest van de werknemers. Verder is het mer; dat gaat in tegen bedrijfsricht- internetbedrijf, dat in 1996 door de Twentse lijnen. Voor Darren Huston gaf me- student Geert-Jan Bruinsma werd opgericht, in deoprichter Kees Koolen leiding aan zo’n beetje elk opzicht veranderd. Van zolder- het bedrijf. kamer-start-up tot tienduizend man tellende ▶ Sinds Booking.com in 2005 is over- multinational met vestigingen verspreid over genomen door het Amerikaanse Pri- zeventig landen. celine Group, maakt het geen aparte Het is het gevolg van explosieve groei, waaraan jaarcijfers meer bekend. Toch valt via geen einde lijkt te komen. Van tien Neder- de jaarrekening die Booking.com landse hotelletjes toen de website de lucht in jaarlijks deponeert bij de Kamer van ging, naar bijna 900.000 accommodaties we- Koophandel te achterhalen wat de reldwijd. Tans: ‘Dit jaar halen we de miljoen.’ opbrengst is. In 2014 kwam het Am- Een mijlpaal die onlangs alvast is bereikt: een sterdamse boekingsbedrijf uit op een gemiddelde van meer dan een miljoen hotel- omzet van 4,2 miljard euro en een boekingen – dagelijks. winst van 1,6 miljard euro; een groei van bijna 30 procent ten opzichte van Jullie blijven groeien. Hoe krijgen jullie het jaar daarvoor. dat voor elkaar? ‘Het gaat nog steeds heel hard ja, maar we zit- ten ook niet stil. Het aanbod op onze website Over concurrentie gesproken, Airbnb blijft groeien. Dagelijks komen er gemiddeld groeit ook flink. Hoe blijven jullie ze duizend nieuwe accommodaties bij. Ook weten voor? steeds meer klanten in Azië ons te vinden, de ‘Airbnb krijgt veel aandacht als onderdeel van toeristische markt groeit daar flink. En we heb- de deeleconomie; het verhuren van je eigen ben geïnvesteerd in zakelijke reizigers. Een op huis aan toeristen. In de praktijk is dat voor de vijf boekingen is nu zakelijk. Verder zijn we hen maar een klein segment, verwacht ik. De datagedreven. We testen elke verandering op meeste vakantiegangers huren ook bij Airbnb de site: van de kleuren die we gebruiken tot het liefst een professioneel appartement, lijkt de manier waarop we iets uitleggen. Daardoor me. Dat bieden wij ook: we zijn de laatste jaren weten we precies wat we doen.’ flink gegroeid in het aantal appartementen, Een andere verklaring van het succes: Booking. vakantiehuisjes en bed and breakfasts dat we com is online alomtegenwoordig. Het bedrijf aanbieden. Daarin zijn we nog altijd zeker drie steekt jaarlijks vele miljoenen euro’s in adver- keer zo groot als Airbnb.’ tenties op Google, waardoor het altijd boven- aan de zoekresultaten terechtkomt. Volgens Gillian Tans, bestuursvoorzitter van Booking.com. Amsterdammers mopperen dat woon- analisten is Booking daarmee Googles grootste huizen steeds vaker zonder vergunning klant. Tans: ‘We werken al heel lang goed sa- aan toeristen worden verhuurd. Ook op men met Google. Als we op deze manier meer Booking.com staan illegale hotels. Wat klanten kunnen vinden, doen we dat natuurlijk Er blijft gedoe over de eisen die jullie doen jullie daaraan? graag.’ stellen aan hotels. Hebben jullie als Gillian Tans ‘Het valt voor ons lastig te controleren of een marktleider in Europa niet te veel appartement een vergunning heeft voor ver- Kleine hotels klagen dat ze er niet macht? huur aan toeristen of niet. Dat is uiteindelijk meer tussen komen. Jullie advertentie ‘Natuurlijk zijn wij een grote speler, maar we ▶ 1970 Geboren in Apeldoorn ook de verantwoordelijkheid van de gemeente. staat altijd bovenaan. zijn niet de enige in Europa. Er is heel veel con- ▶ 1988-1992 Hotelschool Middelburg Maar als wij erachter komen dat iets niet klopt, ‘Het kan zijn dat wij het beter doen op Google, currentie. Daarbij zijn er nog altijd veel mensen ▶ 1993-1996 Restaurantmanager bij zullen we actie ondernemen.’ maar dat levert hotels uiteindelijk veel op. die niet via internet boeken. In Duitsland is on- Hershey Entertainment & Resorts Doordat wij veel adverteren, komen er via ons line bijvoorbeeld nog niet zo groot. Dus ik zou ▶ 1998-2002 Product- en marketing- Het hoofdkantoor van Booking.com meer klanten binnen. Je hebt best kans dat als niet zeggen dat Booking te machtig is, helemaal manager bij hotelketen Golden Tulip staat nog altijd in Amsterdam. Blijft wij er niet zouden zijn, klanten sommige hotels niet. Regeringen hebben daar soms een andere ▶ 2002-heden Booking.com in ver- dat zo, of trekt Silicon Valley? überhaupt niet zouden vinden op internet.’ kijk op. Maar behalve in Duitsland en Frankrijk schillende functies, vanaf 2011 als ‘Het bevalt ons goed in Amsterdam. Dat we niet Een andere veelgehoorde klacht is dat het Am- hebben wij met alle EU-landen afspraken kun- Chief Operating Officer (COO) en vanaf in de Valley zitten kan ook een voordeel zijn, sterdamse boekingsbedrijf de concurrentie tus- nen maken over onze contracten. Daarmee is eind april 2016 als Chief Executive Of- bijvoorbeeld bij het aantrekken van talent. Wij sen hotels en andere boekingssites verstoort. iedereen tevreden.’ ficer (CEO) voeren jaarlijks een kwart miljoen sollicitatie- Hotels worden verplicht om op Booking hun ▶ Tans is getrouwd en heeft drie kin- gesprekken. De mensen die wij binnenhalen kamers tegen de laagste prijs aan te bieden. Na Het is toch niet gek dat hotels op hun deren kunnen ook bij Facebook of Uber aan de slag. ingrijpen van mededingingsautoriteiten in acht eigen site de laagste prijs willen bie- Wij onderscheiden ons met ons hoofdkantoor Europese landen zijn de contracten vorig jaar den? in Amsterdam. De kwaliteit van leven is hier versoepeld: hotels mogen nu bij andere boe- ‘De vraag is alleen of de klant daar beter van hotel bepaalt het helemaal, dan kan een hotel hoog, daar komen mensen op af. En eenmaal kingssites een lagere prijs bieden. Op hun eigen wordt. Je wilt stimuleren dat er meer prijsver- bijvoorbeeld altijd zelf 20 euro onder de prijs binnen, blijven ze ook langer. In Silicon Valley website mag dat nog altijd niet. Een Duitse schil komt tussen verschillende boekingssites, gaan zitten en alles op andere sites op dezelfde hoppen talenten van baan naar baan, omdat er concurrentiewaakhond tikte Booking.com daar zodat het interessanter wordt voor klanten om prijs zetten. Dat stimuleert in elk geval geen veel meer directe concurrentie is. Nee, ik ben onlangs voor op de vingers. rond te kijken. Dat gebeurt nu. Als je zegt: het onderlinge concurrentie tussen boekingssites.’ blij dat we daar niet zitten.’ ■ 15

woensdag 11 mei 2016 nd leven jeugdboeken

De Finse Linda Liukas maakt kinderen met een verhalenboek warm voor programmeren. leestip Annette van der Plas beeld uit besproken boek Annette van der Plas beeld nd

Slim nadenken en fantaseren

Hoe leg je aan jonge kinderen de Steen voor steen beginselen van programmeren uit? Giuliano Ferri. Uitg. De Vier Windstreken, Rijswijk 2016. 24 blz. De Finse illustrator en programmeur € 9,95 Linda Liukas bedacht dat je door Steen voor steen kun je muren middel van verhalen kinderen kunt opbouwen, maar ook weer afbre- leren problemen net zo tegemoet te ken. Het kartonnen prentenboek- je Steen voor Steen illustreert dit treden als een computer. heel letterlijk door de afbraak van een grote, witte muur. Het begint Dat doet ze niet via lastige computertaal, maar met een muisje dat per ongeluk met alledaagse principes: problemen moet je een steen uit de muur trekt door stap voor stap oplossen, in schema’s zetten en een bloemetje te plukken. Al snel in stukjes delen. Daarnaast moet je je fantasie krijgt hij hulp van zijn vrienden gebruiken en niet opgeven: ‘Programmeurs Het boek Hello Ruby heeft aansprekende tekeningen. poes en varkentje om het gat in vinden het namelijk belangrijker dat de code de muur groter en groter te ma- uiteindelijk werkt, dan dat hij meteen de eerste ken. De dieren krijgen er lol in en keer goed is.’ breken de muur tot de grond toe Hoofdpersoon is de kleine Ruby, die op zoek geheimschrift en hoe lunchtrommels ingedeeld programmeeromgevingen komen vergelijkbare af. Dan zien ze dat achter de muur gaat naar vijf glimmende edelstenen. Haar va- kunnen worden (een oefening om data te commandoblokken voor. een andere wereld ligt met onbe- der verstopte ze buiten en liet kleine briefjes structureren). De vele speelse, kleurrijke en Het idee om programmeren op een boeiende kende dieren. Maar om in die an- met aanwijzingen achter. Maar waar moet zorgvuldige illustraties, die vaak over twee en verhalende manier bij kinderen te introdu- dere wereld te komen moeten ze Ruby beginnen met zoeken? Met hulp van een bladzijden en over de tekst heenlopen, geven ceren is origineel. Het boek is voor kinderen een brede rivier over steken. Hoe zelf getekende kaart, door slim na denken en het verhaal een meerwaarde. vanaf zes jaar goed te begrijpen, mits een vol- kunnen ze de kloof overbruggen? met veel fantasie komt Ruby ver. Maar zonder wassene meeleest. In het verhalende gedeelte Dan ontdekken ze dat je van ste- de hulp van anderen, zoals de slimme pinguïns, van het boek komt het woord ‘computer’ overi- nen niet alleen muren, maar ook de chaotische vossen en de bazige jongen Djan- meelezen gens niet voor. Op www.helloruby.com/nl bruggen kunt bouwen. Steen voor go, zou het haar niet gelukt zijn ze allemaal te Kleine kaders (toolboxen) geven aanvullende staan extra oefeningen en spelletjes. ■ steen is een vertederend, woor- vinden. informatie voor volwassenen. Zo lezen we daar deloos verhaal over samenwerken Het boek is zo opgezet dat kinderen en volwas- bijvoorbeeld hoe het principe van selectie is en vriendschap sluiten. senen er samen mee aan de slag kunnen. Na elk toegepast in het hoofdstuk over de tuinierende hoofdstuk zijn er doe-opdrachten om op een vossen. De kinderen worden uitgedaagd de Hello Ruby, Een avontuurlijk creatieve manier problemen op te lossen. Zo is vossen instructies te geven om een rij wortels sprookje over programmeren er de vraag welk symbool ontbreekt in een te planten. De instructies zijn gebaseerd op Linda Liukas (vert: Ronald Schrijber). Uitg. reeks, wat de pinguïns geschreven hebben in herhaling en als/dan selecties. In veel grafische Nieuwezijds, Amsterdam 2016. €17,95 6+ recensies Annette van der Plas

Wat niemand ziet Baas van de Wereld redden. Met zijn drieën vliegen ze Martijn Niemeijer. Uitg. Leopold, Pieter Koolwijk. Uitg. Lemniscaat, in een oud winkelwagentje met Amsterdam 2016. 144 blz. € 13,99 11+ Rotterdam 2016. 215 blz. € 14,95 9+ raketmotoren het avontuur tege- moet. Wat niemand ziet begint heftig Baas van de Wereld draagt onmis- De hoofdpersonen Mila en Ivo met de dood van de ouders van kenbaar het stempel van auteur vullen elkaar goed aan. Ivo praat Ros (circa 12). ‘Je vader hing in een Pieter Koolwijk: In al zijn verhalen veel, is druk, impulsief en humo- stoel. Je moeder lag languit op de buitelen werkelijkheid en fantasie ristisch. Mila zegt bijna niets, is grond. Ernaast lagen twee lege over elkaar heen. De kracht hier- intelligent en afwachtend. Ivo flessen’, krijgt Ros meegedeeld van zit in het zó beschrijven van vindt het prettig dat hij lekker de door een psycholoog. Of ze wil de fantasiewereld dat het heel re- ruimte krijgt om door te praten vertellen wat er gebeurd kan zijn. alistisch en logisch lijkt. en Mila hem niet onderbreekt. Ros slaat dicht, maar doet uitein- Dit nieuwe boek heeft een duide- Het verhaal is spannend, maar delijk toch haar verhaal. In rake bewoordingen, met veel haar hoede te zijn en voor zichzelf lijke boodschap: probeer de we- hier en daar ook wat ondoor- Ze vertelt hoe ze een mooie fanta- gevoel achter de woorden, weet op te komen. reld een stukje mooier te maken. grondelijk. Zo komen we er niet siewereld om zich heen schiep om de auteur de heftige thuissituatie Het verhaal wordt verteld zonder Koolwijk vergelijkt kinderen met achter hoe de wereld door de ac- de werkelijkheid van thuis te ont- van Ros te vangen en haar reactie opsmuk en de auteur laat zien hoe kleine steentjes, die een ketting- ties van Baas en de kinderen nou vluchten. Hoe ze na school door hierop geloofwaardig en in prach- de hoofdpersonen zich voelen met reactie op gang kunnen brengen. precies gered gaat worden. Hoe de stad liep en van afval overal tige beeldspraak aan het papier behulp van beeldend, zintuigelijk Elk steentje kan een bijdrage le- dan ook, dit boeiende, fantasie- tuintjes maakte. Zo hoefde ze niet toe te vertrouwen. De beschrijving taalgebruik. Het boek behandelt veren aan het redden van de we- rijke verhaal met aansprekende te denken aan wat ze miste: een van de fantasiewereld zorgt er- veel verschillende thema’s zoals reld. De auteur brengt deze bood- personages nodigt uit om na te warm thuis met ouders die van voor dat het verhaal ondanks de eenzaamheid, verwaarlozing, schap via een oude, afgeschreven denken over verbetering van het haar hielden. Af en toe ging ze ernst luchtig blijft overkomen. vriendschap, oneerlijkheid en en ietwat gestoorde zwerver, die milieu, inclusief oplossingen voor naar haar tante Jill, die om haar Aandoenlijk is hoe Ros op school zorg. Het heeft daardoor zeker de beweert de Baas van de Wereld te de plastic soep en de broeikasef- gaf, maar ook opgeslokt werd probeert de situatie te verdoeze- nodige diepgang. Ondanks het zijn. Hij is heel somber over waar fect. Verbeter de wereld, begin bij door haar kunstenaarsbestaan. En len, hoewel bij de leraren de treurige begin sluit het verhaal het met de wereld naartoe gaat jezelf! Vanuit christelijk perspec- op een dag ontdekte ze dat ie- alarmbellen afgaan. Als de direc- gelukkig positief af. Kortom, Mar- en beseft dat hij de loop van de tief is het goed om hieraan toe mand anders ook van haar afval- teur bijvoorbeeld vraagt hoe het tijn Niemeijer geeft met dit debuut geschiedenis niet kan veranderen, te voegen dat de Schepper van tuintjes hield. Langzaam maar ze- thuis gaat, antwoordt ze: ‘En ik een fraai visitekaartje af! Ik vraag alleen ‘hier en daar een beetje deze aarde (de échte baas van de ker kwam ze erachter wie er oog ben bezorgd of u thuis wel geluk- me overigens wel af of tieners de bijsturen’. Toch gaat hij de uitda- wereld) ons een taak heeft gege- had voor haar creaties én voor kig bent. Of uw vrouw wel goed wat filosofische omslag aanspre- ging aan om samen met de twee ven bij de bescherming van het haar. voor u zorgt!’ Ze heeft geleerd op kend zullen vinden. tieners Mila en Ivo de wereld te milieu. ■ 16 nd jong woensdag 11 mei 2016

Johan van den Beld meer beeld ap / Felipe Dana lach van weten de dag

Zwarte Dood Twee dieven plegen een bankoverval. Na de overval zegt de ene dief tegen de andere: ‘Gaan De afgelopen maanden heerste er een griepepi- we dan nu ons geld demie in Nederland. En hoewel het erg verve- tellen?’ De andere dief lend is om een paar dagen ziek te zijn, herstelt bijna iedereen weer na een paar dagen. Een zegt: ‘Nee, we zien paar honderd jaar geleden – rond 1350 – was morgen in de krant wel dat wel anders, en trok een veel gevaarlijkere hoeveel het is.’ epidemie door Europa en Azië: de Zwarte Dood.

De Zwarte Dood had een paar hele pijnlijke symptomen. Slachtoffers kregen onder andere grote bulten, hoge koorts en moesten bloed op- via de Mongolen naar de Krim gebracht, een ge- delaars en buitenlanders werden daardoor aan- geven. De ziekte was enorm gevaarlijk omdat bied in Zuid-Oekraïne. De Italiaanse stad Genua gevallen, omdat men dacht dat zij de ziekte (be- Europa toen erg dichtbevolkt was. Miljoenen had daar handelsposten, en brachten met hun wust) hadden veroorzaakt. Ken jij ook een goede mop? mensen woonden in steden dicht op elkaar, en goederen per ongeluk de ziekte mee naar Eu- Tegenwoordig kunnen wij gelukkig veel makke- E-mail ‘m naar [email protected] en zet raakten daarom snel geïnfecteerd. Uiteindelijk ropa. Vlooien – die vooral op ratten leefden – lijker ziekten bestrijden, maar dat betekent niet in het onderwerp ‘mop’. stierven ongeveer 75 miljoen mensen aan de verspreidden de ziekte onder de mensen, wat dat de Zwarte Dood helemaal is uitgestorven. ziekte, ruim een derde van alle mensen in Eu- door de drukke steden niet erg moeilijk was. Ongeveer honderd jaar geleden overleden ruim ropa. Hoewel Europa het zwaarst getroffen werd Omdat veel mensen niet begrepen waarom op- honderd mensen in San Francisco bij een uit- door de ziekte, kwam die hier niet vandaan. De eens miljoenen mensen stierven, gaven ze vaak braak, en twee jaar geleden gebeurde hetzelfde Zwarte Dood kwam uit Centraal-Azië, en werd onschuldige mensen de schuld. Veel Joden, be- in een dorpje op Madagaskar.

huis van Lot belle Amber beeld Huis van Belle

Sophia Geuze Accessoires bij je outfit Pinksterfeest

‘Het is bijna weer Pinksteren’, zegt mama. ‘Een moeilijk feest’, zegt Lex. ‘Vuur op de hoofden van Jezus’ vrienden, spreken in allerlei talen.’ ‘Als het Pinksteren is, komt de Heilige Geest’, zegt Lot. ‘Dat weet ik ook wel’, zegt Lex. ‘Maar dat is ook moeilijk. Wat is precies de Heilige Geest?’ ‘Een deel van God. Net als Jezus een deel van God is’, zegt Lot. ‘Zo, jij weet er aardig wat van’, zegt papa. ‘Wat Lot zegt, weet ik ook heus wel’, zegt Lex. ‘Maar wat doet de Heilige Geest dan?’ ‘De Heilige Geest geeft kracht en troost je als dat nodig is. En de Ik ben zelf een grote fan van kleine, sub- jes. Ook in mijn kettinkje komt de kleur Geest helpt je te doen wat Jezus tiele accessoires; te veel glim en kleur is bruin weer terug. Zo zorg je dat je outfit zegt’, legt Lot uit. niet helemaal mijn ding. In deze outfit zie een samenhangend geheel wordt. Mama en papa kijken verbaasd je dat terug, ik kies voor een subtiel ket- naar Lot. Ze weet er echt veel tinkje, gouden oorbellen en een gouden less is more van. ‘En hoe komt de Heilige armband. Mijn tas is effen bruin en dus Wat ook kan helpen bij het kiezen van ac- ook aardig basic. Persoonlijk vind ik het cessoires is om gewoon verschillende din- Geest dan bij je?’ gewoon mooi, en niet goedkoop staan. gen om te doen, en simpel zelf te kijken ‘Vragen’, zegt Lot.’ wat het mooiste is. Ook vind ik zelf dat less ‘Heb je les gehad over Pinkste- hoe kies ik mijn sieraden? is more soms handig kan zijn. Hele grote ren?’, vraagt papa. Hoe kies je nou de juiste sieraden bij je statement ketting? Kies voor knopjes in je Lot schudt haar hoofd. outfit? Ik trek meestal eerst mijn outfit oren. Maar kijk voorál naar wat het beste ‘Hoe weet je dit dan allemaal?’, aan, mét schoenen. Het is het mooiste om werkt voor jou; draag wat bij jou past! een soort van één thema te kiezen, waar vraagt mama. je al je sieraden aan aanpast, bijvoorbeeld ▶▶ Deze blog komt van de website huisvan- ‘Ik heb een lied geleerd’, zegt goud of zilver, bruin, etc. Deze outfit be- belle.nl. Hier vind je iedere week een heleboel Lot. Papa vindt het goed dat ze staat bijvoorbeeld uit zwart en wit. Maar blogs over verschillende onderwerpen, net als het liedje op Youtube opzoekt. mijn sandaaltjes zijn bruin. Daarom kies ik in hun magazine Belle. Deze blog is geschreven Even later klinkt het lied ‘Wat is voor een bruine tas, zodat het bruin weer door Amber. Zij schrijft op huisvanbelle.nl het Pinksterfeest’ door de ka- terugkomt. De tas heeft een gouden rits, regelmatig over mode. dus kies ik gouden oorbellen en armband- mer. ‘Nu weet ik wat ik zondag vier’, zegt Lex als het is afgelopen.