Praagse perspectieven 6 Handelingen van het colloquium van de sectie Nederlands van de Karelsuniversiteit te Praag bron Praagse perspectieven 6. Handelingen van het colloquium van de sectie Nederlands van de Karelsuniversiteit te Praag. Universitaire pers, Praag 2010 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_pra004201001_01/colofon.php © 2014 dbnl i.s.m. 1 Woord vooraf In het najaar 2009, op 22 en 23 oktober, heeft de Praagse sectie Nederlands van het Instituut van Germaanse studies aan de Filosofische Faculteit van de Karelsuniversiteit in Praag voor de zesde keer het colloquium Praagse Perspectieven georganiseerd. Het colloquium vond plaats in het gebouw van het Oostenrijks Cultureel Forum in het centrum van Praag. Bij de opening waren de volgende eregasten aanwezig: de vertegenwoordiger van de Vlaamse Regering, de heer André Hebbelinck die zich als ware stripliefhebber en -kenner ontpopte, de directeur van het Instituut van Germaanse Studies aan de Filosofische Faculteit, de heer Doc. PhDr. Milan Tvrdík CSc. en de directeur van het Oostenrijks Forum, de heer dr. Florian Haug. De heer Haug verraste ons, want hij sprak ons congres toe in prachtig Nederlands, een taal die hij naar eigen zeggen in geen twintig jaar meer had gesproken. We waren bijzonder blij dat we weer veel gasten konden verwelkomen. Aan het twee dagen durende colloquium werd deelgenomen door gasten uit Nederland en België en verder door onze collega's en studenten uit de secties Nederlands in de regio: Brno, Olomouc, Bratislava, Ružomberok, Wrocław, Poznań en natuurlijk Praag. Het programma van de Praagse Perspectieven 6 bestond uit twee delen. De eerste dag was een taalkundedag met als thema Het Nederlands van de 21e eeuw. Op de tweede congresdag stond een literair thema centraal: Het beeldverhaal in Nederland, België en Tsjechië. De sprekers waren specialisten van naam op dat gebied uit Nederland en België. De studenten konden vervolgens deelnemen aan de workshops, die speciaal voor hen door enkele sprekers waren georganiseerd. De handelingen van het congres werden aangevuld door een cultureel evenement - een rondleiding door de historische zalen, bibliotheek en het astronomisch observatorium van het Praagse Clementinum. Al vanaf 1752 bewaart dit observatorium gegevens over het plaatselijke weer. De organisatie van het colloquium zou niet mogelijk zijn geweest zonder financiële steun van de Nederlandse Taalunie, de Nederlandse Ambassade in Praag en de vertegenwoordiging van de Vlaamse regering. De prachtige zaal met alle voorzieningen werd ter beschikking gesteld door het Oostenrijks Cultureel Forum. Namens de vakgroep wil ik de vertegenwoordigers van deze instellingen dan ook van harte danken voor al hun steun en hulp. Ik wil de hoop uitspreken, dat zij ook in het vervolg onze sponsoren zullen zijn. Een woord van dank geldt ook voor alle auteurs van de bijdragen en de begeleiders van de werkcolleges voor de studenten. De publicatie bevat de teksten van de lezingen gehouden tijdens het colloquium, aangevuld met enkele bijdragen die om redenen van tijdgebrek tijdens het colloquium niet beluisterd konden worden. Graag wil ik alle medewerkers - prof. dr. Jan Pekelder, drs. Praagse perspectieven 6 2 Kees Mercks en drs. Jesse Ultzen - hartelijk bedanken voor hun inzet bij de samenstelling van de publicatie. De zesde Praagse Perspectieven zijn afgelopen. Ik verheug me op een aangenaam weerzien bij het zevende colloquium, waarvan mijn collega doc. dr. Ellen Krol de drijvende kracht is. Praag, december 2009 Zdenka Hrnčířová Praagse perspectieven 6 3 Úvodem Na podzim 2009, ve dnech 22. a 23. října, uspořádalo oddělení nederlandistiky Institutu germánských studií Filozofické fakulty Karlovy univerzity v Praze, již šesté kolokvium Pražské Perspektivy (Praagse Perspectieven). Kolokvium se konalo v sidle Rakouského kulturního fora, na Jungmannově náměsti v centru Prahy. Při zahájení přednesli projevy čestní hosté, a to zástupce vlámské vlády pan André Hebbelinck, který ukázal, že je skutečný znalec a milovník komiksů, dále ředitel Institutu germánských studií doc. PhDr. Milan Tvrdík, CSc. a překvapivě pěkně znějíci nizozemštinou ředitel Rakouského kulturního fora, na Praze pan dr. Florian Haug. Na kolokviu jsme mohli uvítat hosty z Nizozemska a Belgie, dále kolegy a studenty, zastupující obor nizozemštiny v našem regionu na univerzitách v Brně, Olomouci, Ružomberoku, Wrocławi, Poznani a pořádající Prahy. Program kolokvia byl rozdělen do dvou částí. Přispěvky přednesené první den byly na jazykovědné téma Nizozemština 21. století, druhý den na literární téma Komiksy a nizozemská literatura. Přednesli je přední odborníci, hosté z Nizozemska a Belgie. Semináře uspořádané a vedené některými prědnášejícími byly pro zúčastněné studenty přínosem. Kulturním doplňkem kolokvia byla prohlídka pražského Klementina, historických sálů, knihovny a astronomické observatoře, kde měří a uchovávají záznamy o místním počasí od roku 1752. Uspořádání kolokvia by nebylo možné bez finanční podpory Nizozemské jazykové unie, velvyslanectví Nizozemského království v Praze a zastoupení vlámské vlády. Krásný sál se zázemím dalo k dispozici Rakouské kulturní forum v Praze. Prosím, aby představitelé uvedených organizací přijali jménem oddělení nederlandistiky mé upřímné poděkování a zůstali našimi sponsory i nadále. Poděkování patří autorům příspěvků i vedoucím seminářů. Texty všech příspěvků, i z časových důvodů nepřednesených, jsou obsahem tohoto sborníku. Ráda bych poděkovala spolupracovníkům - profesoru Janu Pekelderovi, drs. Keesi Mercksovi a drs. Jesse Ultzenovi- za práci při sestavovaní a redakci sborníku. Šesté Pražské Perspektivy skončily. Těším se na opětné příjemné setkańi pří sedmých, na kterých už pracuje jako hnací síla kolegyně doc. dr. Ellen Krol. Praha, prosinec 2009 Zdenka Hrnčířová Praagse perspectieven 6 5 Inhoud Woord vooraf 1 Úvodem 3 Inhoud 5 Taalkunde Jan Pekelder: Inleiding tot het thema Het 7 Nederlands van de 21e eeuw Joop van der Horst: Europese taal 9 Cor van Bree: Normverandering in het 25 hedendaagse Standaardnederlands? Iva Rezková: For Better or Worse? 47 Engelse ontleningen en codewisseling in het Nederlands. Een onderzoeksvoorstel Hugo Brandt Corstius: Jaderlands 55 Jan Cumps: De taal van strips. Strips: 61 genegeerde kunst? More or less Letterkunde Ellen Krol: Inleiding bij Het beeldverhaal 81 in Nederland, België en Tsjechië Jos van Waterschoot: De geschiedenis 85 van het beeldverhaal in Nederland. Een inleiding Praagse perspectieven 6 Tine Anthoni: Vlaamse klassieke strips 99 in hun editoriale context. Over krantenstrips en striptijdschriften in Vlaanderen en Franstalig België Gert Meesters: De internationalisering 113 van de Vlaamse strip Rudi de Vries: Vernieuwing in de 131 Nederlandse strip: stigma's en etiketten Lucie Sedláčková: Een beknopte 153 geschiedenis van het Tsjechische beeldverhaal Kees Mercks: Oude Tsjechische Tom 169 Poes alias Macíček ontdekt Albert Gielen: Praagse hoogtepunten 181 Over de auteurs 193 Praagse perspectieven 6 7 Inleiding tot het thema Het Nederlands van de 21e eeuw Op de eerste, taalkundige dag van het colloquium is een thema aan de orde gesteld dat de gemoederen de laatste decennia danig bezighoudt, namelijk Het Nederlands van de 21e eeuw. Dit thema weekt zowel bij leken als bij specialisten diverse vragen los. Een van de belangrijkste is ongetwijfeld de vraag waar het met het Nederlands naartoe gaat. Zowel Joop van der Horst als Cor van Bree gaan op geheel eigen wijze op deze problematiek in. In feite verdedigen ze tegengestelde standpunten. Van der Horst verdedigt het idee dat het Nederlands als standaardtaal aan het verdwijnen is. Hij onderbouwt deze stelling door de discussie over standaardtalen binnen de context te plaatsen van de renaissancistische taalcultuur. Hij laat zien dat verschijnselen die ver buiten de traditionele taalgeschiedenis liggen, een verhelderend licht werpen op ontwikkelingen van destandaardisering. Tevens schetst hij enkele consequenties van dit proces, met name de te voorziene communicatieproblemen. Ondanks de indruk van de gemiddelde leek dat de normen van de standaardtaal veranderen, misschien wel in die mate dat het bestaan van deze variëteit wordt bedreigd, gelooft Van Bree niet in destandaardisering en dus in het loslaten van algemene taalnormen. Hij doet verslag van een veldonderzoek met als belangrijkste resultaat dat er weliswaar soms sprake blijkt te zijn van normverschuiving, maar dat in veel meer gevallen de ontwikkeling lijkt te gaan in de richting van meer speling in de norm; i.e. normverruiming. Een van de bekende gevolgen is de opname van Engelse woorden en uitdrukkingen in het Nederlands. Dat is het terrein van de Praagse promovenda Iva Rezková. Ze interesseert zich met name voor ontlening en codewisseling: hoe wordt er ontleend en hoe wordt er gewisseld tussen Nederlands en Engels op het lexicale, morfologische en syntactische vlak? Aan de hand van een klein corpus definieert en classificeert ze in haar bijdrage enkele vormen van Nederlands-Engels taalcontact. Tevens gaat ze kort in op de vraag wat sommige Nederlandstaligen ertoe brengt hun taal met Engelse woorden en zinnen te doorspekken. Dat we helemaal geen Engels nodig hebben om het Nederlands van de 21e eeuw als een rijke, intrigerende taal te beschouwen, laat Hugo Brandt Corstius zien. Als een hedendaagse rederijker toont hij aan hoe de Nederlandse taal interessant gemaakt kan worden voor studenten in den vreemde, niet alleen door literatuur en grammatica, maar ook door allerlei nieuwe ordeningen, trucjes, opsommingen