TEZ DANIŞMANI: Prof. Dr. Hayri ERTEN
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
TC NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ ANA BİLİM DALI DİN SOSYOLOJİSİ BİLİM DALI YENİ DÖNEM TÜRK SİNEMASINDA DİN (2015 Yılı Sonrasında Çekilen Filmlerde Dini Sinema Örneklerinin İncelenmesi) Sümeyye YILMAZ YÜKSEK LİSANS TEZİ DANIŞMAN: Prof. Dr. Hayri ERTEN KONYA 2018 0 T.C. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü ÖZET Adı Soyadı Sümeyye YILMAZ Numarası 138102011011 Ana Bilim / Bilim Dalı Felsefe ve Din Bilimleri/Din Sosyolojisi Tezli Yüksek Lisans Programı Doktora Öğrencinin Tez Danışmanı Prof. Dr. Hayri Erten Yeni Dönem Türk Sinemasında Din (2015 Yılı Sonrasında Çekilen Tezin Adı Filmlerde Dini Sinema Örneklerinin İncelenmesi) Sinema ve din ilişkisi sinemanın ülkemize gelmesiyle birlikte başlamıştır. Önceleri dini ögelerin kullanımında gerçekçi olmayan, çoğunlukla da ideolojik bir tavır sergileyen ülkemiz sineması zaman içerisinde devreye giren ekonomik ve politik pek çok faktörün etkisiyle değişmiş ve farklılaşmıştır. Bu farklılaşmanın beraberinde sinemanın bir tebliğ aracı olarak görülmesi ile ilk dini film örneklerini gördüğümüz Türk sineması bu günlere gelmiştir. Geleneksel dini hayatın değişmesiyle birlikte sinema ve din arasındaki etkileşim de değişmiştir. Karakter, giyim-kuşam ve yaşam olarak değişen İslami tutumlar sinema da kendini gösterir olmuştur. Tüm bunlar çerçevesinde biz bu çalışma da sinema ile din arasındaki eskilere dayanan değişimden tutarak, günümüze uzanan serüvenini, toplumsal anlamda dinin algılanış ve yaşanışının sinemada görülen iz düşümlerini anlayamaya ve tespit etmeye çalıştık. Anahtar kelimeler: Sinema, Film, Din, Dini Değişim, Türk Sineması, Milli Sinema III T.C. NECMETTİN ERBAKAN ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü ABSTRACT Name and Surname Sümeyye YILMAZ Student Number 138102011011 Philosophy and Religious Sciences/Sociology of Religion Department Master’s Degree (M.A.) Study Programme Doctoral Degree (Ph.D.) Author’s Supervisor Prof. Dr. Hayri ERTEN Title of the Religion in Turkish Movies at the New Period(Analysing on religious Thesis/Dissertation movies which are shot after 2015) The relation between cinema and religion took action when the cinema culture flourished in our country. At the very beginning, Turkish cinema adopted an ideologic and unrealistic attitude towards the usage of religious items, that is; it changed and differentiated due to economical and political elements in time. Besides this distinction, Turkish cinema was seen as a notification device and it reached until today with the debut of religious movies. With the change of conventional religious life, interaction between cinema and religion has changed, too. Islamic manners, which alter one’s character, clothing and life style, show themselves in Turkish sinema. In the light of these, we not only tried to reflect the adventurous changes between cinema and religion which dates back to old times, but also detected the perception of religion in a social context and its perspectives in Turkish Cinema. Key Words: Cinema, Movies, Religions, Religious Change, Turkish Cinema, National Cinema. IV İÇİNDEKİLER KISALTMALAR ...................................................................................................... VIII ÖNSÖZ ....................................................................................................................... IX GİRİŞ ........................................................................................................................... 1 A. ÇALIŞMANIN KONUSU ................................................................................ 3 B. ÇALIŞMANIN AMACI VE ÖNEMİ ............................................................... 6 C. ÇALIŞMANIN KAPSAMI VE SINIRLILIKLARI ......................................... 8 D. ÇALIŞMANIN EVRENİ VE ÖRNEKLEM .................................................... 9 BİRİNCİ BÖLÜM A. TÜRK SİNEMASININ TARİHSEL DEVİRLERİ ............................................ 10 B. TÜRK SİNEMASININ DÖNEMLERİ .............................................................. 11 C. DÖNEMLERE GÖRE TÜRK SİNEMASI ........................................................ 12 1. OSMANLI DÖNEMİ (1985-1914) ................................................................ 12 a. Osmanlı’da Sinema Üzerine İlk Tartışmalar ............................................... 12 b. İlk Dönem Türk Sineması Denemeleri( 1915-1922) .................................. 14 2. CUMHURİYET DÖNEMİ ............................................................................. 18 a. Tiyatrocular Dönemi(1922-1940) ............................................................... 18 b. Geçiş Dönemi (1940-1950) ......................................................................... 23 3. SİNEMACILAR DÖNEMİ (1950-1970) ....................................................... 27 4. 1970′LER KARŞITLIKLAR DÖNEMİ (1970-1980) .................................... 29 5. YEŞİLÇAM SİNEMASI ................................................................................ 31 6. 1980 SONRASI DARBE DÖNEMİ (1980-2000) .......................................... 32 D. TÜRK SİNEMASINDAKİ FİKRİ AKIMLAR ................................................. 34 1. TOPLUMSAL GERÇEKÇİ SİNEMA AKIMI(1960-1965) .......................... 34 2. ULUSAL SİNEMA AKIMI ........................................................................... 38 3. DEVRİMCİ SİNEMA AKIMI VE YILMAZ GÜNEY ................................. 40 4. DİNSEL FİLMLER AKIMI ........................................................................... 44 a. Sırlı Filmler(1970 sonrası …) ..................................................................... 48 İKİNCİ BÖLÜM A. MİLLİ SİNEMA ÜZERİNE ............................................................................... 51 V 1. DİNİ / MİLLİ SİNEMA AKIMI .................................................................... 52 a. İslamcılığın Sanat Pratiği ............................................................................ 52 b. Milli Sinema Kavramı ve MTTB ................................................................ 54 c. Milli Sinemanın Doğuşu ve Gelişimi .......................................................... 56 1. Milli Sinemanın Başlangıç dönemi(1970-1989) ...................................... 59 2. Milli Sinemanın Zirve Dönemi(1989-1995) ............................................ 61 3. Milli Sinemanın Durgunluk Dönemi(1995-2005) .................................... 64 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM A. YENİ DÖNEM TÜRK SİNEMASI ................................................................... 66 1. TÜRK SİNEMASINDA DEĞİŞİM VE YAPISAL FARKLILAŞMA .......... 66 2. YENİ SİNEMA ANLAYIŞI VE AKIMLAR ................................................. 71 a. Popüler Sinema (Tüketim Sineması/Ana Akım) ......................................... 73 b. Türk Sinemasında Gerçekçi Söylemler ve Bağımsız Sinema ..................... 81 3. TÜRK SİNEMASININ DÜNYA SİNEMASINDAKİ YERİ ........................ 84 B. YENİ DÖNEM TÜRK SİNEMASINDA DİNİN YERİ .................................... 88 1. YENİ DÖNEM FİLMLERİNDE FARKLILAŞAN DİNİ YAKLAŞIM VE KULLANILAN DİNİ ÖGELERDE DEĞİŞİM ..................................................... 88 2. 2005 YILINDAN SONRA MİLLİ SİNEMA FİLMLERİNDE VE YÖNETMENLERİNDE GÖRÜLEN DEĞİŞİM .................................................. 92 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM A. YENİ DÖNEM SİNEMA FİLMLERİNDE DİN OLGUSU .......................... 97 1. 2015 YILI VE SONRASINDA TÜRK SİNEMASINDA DİNİN YERİ ....... 97 a. Geçmişin Yasını Tutan Filmlerde Din Örneği Olarak “Bizim Hikâye” ..... 99 b. Tarikat Olgusu Örneği Olarak “Somuncu Baba (Aşkın Sırrı) .................. 106 c. Yöresel Bir Hikâye İçerisinde Din Örneği Olarak “İftarlık Gazoz” ......... 109 d. Toplumsal Gerçeklik Bağlamında Din Örneği Olarak “Kalandar Soğuğu” 117 e. Güncel Kültürel Ve Siyasi Konularda Çekilen Filmlerde Din Örneği Olarak “Dağ 2” ............................................................................................................. 120 f. Dinin Komedi Unsuru Olarak Kullanılma Örneği “ Vezir Parmağı” ....... 125 g. Toplumsal Travmaları Konu Alan Filmlerde Din Örneği Olarak “Kervan 1915” ................................................................................................................ 133 VI h. Dinsel Metafiziğin Yeniden Yorumlanması Ve İnsanın Özüne Dönüşü Konulu “Buğday” Filmi ................................................................................... 139 2. ELDE EDİLEN BULGULAR VE FİLMLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 154 a. TESPİTLER .............................................................................................. 154 b. TARTIŞMALAR ...................................................................................... 158 SONUÇ .................................................................................................................... 162 KAYNAKÇA ........................................................................................................... 165 VII KISALTMALAR a.g.e. :Adı geçen eser. a.g.m. :Adı geçen makale Bkz. :Bakınız C. :Cilt Çev. :Çeviren Dan. :Danışman Der. :Derleyen Ed. :Editör röp. :Röportaj s. :Sayfa ss. :Sayfadan sayfaya Sy. :Sayı SBE :Sosyal Bilimler Enstitüsü Üniv. :Üniversite vd. :ve diğerleri vb. :ve benzeri Yay. :Yayınları BOA :Başbakanlık Osmanlı Arşivi MTTB :Milli Türk Talebe Birliği VIII ÖNSÖZ Sinema hem toplumu etkileyen hem de toplum tarafından etkilenen bir sanat dalıdır. Bu yönüyle sinema filmleri toplumda meydana gelen değişimlerin sosyolojik tespiti konusunda iyi bir kaynak olarak görülmektedir.