KONDA Barometresi TEMALAR

Popüler Kültür Ekim 2019

(Bu rapor abonelerimizle yaptığımız sözleşmelere uygun olarak yayınlanmıştır.)

İÇİNDEKİLER

1. YÖNETİCİ ÖZETİ ...... 3

2. POPÜLER KÜLTÜR ...... 7

2.1. Popüler Kültür Unsurlarında Toplumun Tercihi ve Kişilerin Tercihleri ...... 7 2.1.1.Popüler kültürle temas ...... 8 2.1.2.Popüler kişi ...... 11 2.1.3.Şarkıcı/ Müzisyen ve şarkı/müzik parçası ...... 12 2.1.4.Diziler ve oyuncular ...... 20 2.1.5.Sosyal medya fenomenleri ...... 25 2.2. Kültür Tüketimi ...... 29 2.2.1.Müzik ve video seyredilen mecralar ...... 29 2.2.2.Televizyon izleme ...... 31 2.2.3.Haftasonu ve kültürel etkinlikler ...... 33 2.3. Sosyal Medya Kullanımı, Amacı ve Tercihleri ...... 39 2.3.1.Sosyal medya kullanımı ...... 39 2.3.2.Sosyal medya kullanım amacı ...... 40 2.3.3.Sosyal medyaya bakış ...... 44 2.3.4.Medyanın tercihlere etkisi ...... 49 2.4. Popüler Kültür Endeksi ve Tüketim Kanalları ...... 51 2.4.1.Popüler kültür endeksi ...... 51 2.4.2.Müzik dinlenen / video seyredilen kanalın popüler kültür tüketimine etkisi ...... 52 2.4.3.Sosyal medya ile popüler kültürün ilişkisi ...... 57 2.5. Barometre Araştırmalarında Yıllar İçinde Sosyal Medya Kullanıcı Profilleri ...... 65 2.5.1.WhatsApp ...... 66 2.5.2.Instagram ...... 67 2.5.3.YouTube ...... 69 2.5.4.Facebook ...... 71 2.5.5.Twitter ...... 73

3. ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ ...... 75

3.1. Araştırmanın Genel Tanımı ...... 75 3.2. Örneklem ...... 75

4. TÜM CEVAP DAĞILIMLARI ...... 77

4.1. Deneklerin Profili ...... 77 4.2. Popüler Kültür ...... 82

5. TERİMLER SÖZLÜĞÜ ...... 91

5.1. Terimlerin Kaynağı Olan Soru ve Veriler ...... 92

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 2 / 92

1. YÖNETİCİ ÖZETİ

Barometre serisinin 102.’si olan Ekim’19 Barometresi raporuna temel olan saha çalışmamız 5-6 Ekim 2019 tarihlerinde, 29 ilin merkez dahil 111 ilçesine bağlı 154 mahalle ve köyünde 2699 kişiyle hanelerinde yüz yüze görüşülerek gerçekleştirilmiştir.

Tema: Popüler kültür Bu ayın Barometre araştırmasının teması olarak “popüler kültür” konusunu belirledik. Bu araştırma kapsamında ilk olarak toplumun popüler olana bakışını ve popüler olanla ilişkisini ortaya koymaya çalıştık. Amacımız nelerin popüler olduğunu değil, toplumun popüler kültürle olan ilişkisini ortaya koymaktı.

Bu çerçevede 6 farklı konuda, şarkı/müzik parçası, şarkıcı/müzisyen, dizi, oyuncu, popüler kişi ve sosyal medya fenomeni için, ilk olarak görüştüğümüz kişilerin neyin popüler olduğuna dair bilgilerini, algılarını tespit etmeye; ardından aynı konuda kendi tercihlerini öğrenmeye çalıştık. Diğer bir deyişle neyi veya kimi popüler olarak bildikleri ve kendilerinin en beğendiklerini sorduk. Bu modelde kişilerin neleri beğendiği veya tercih ettiğinin yanı sıra kimlerin popüler kültürle ilgili ne kadar bilgi sahibi olduğu veya bu sorulara bir cevabı olduğu dahi önemli ipuçları içeriyordu.

Bu tema çerçevesinde ayrıca kişilerin sosyal medya kullanımını da derinlemesine inceledik. Sosyal medya kanallarını ne amaçlarla takip ettiklerini ve sosyal medyaya dair toplumsal algıyı anlamaya çalıştık. Ayrıca, müzik ve video izlemek için kullanılan irili ufaklı her türlü kanalın kullanım oranlarını da öğrendik. Bunların yanında, kişilerin hangi kültürel etkinliklere katıldıkları, hafta sonu neler yaparak geçirdiklerine dair verilerle kültür tüketimlerini de ölçtük. Bu bulgular ışığında popüler kültür ile temasın ve tercihlerin ne oranda değiştiğini anlamaya çalıştık.

Toplumun neredeyse tümü müzik dinliyor ve televizyon seyrediyor. Buna karşılık üçte biri haftasonunu evde geçiriyor. Yine üçte bir son 3 ayda sinema, tiyatro gibi bir kültürel etkinliğe katılmış. Haftasonlarını evin dışında geçiren, evde hiç zaman geçirmeyenler ise dörtte bir oranında. Kültür etkinliklerine katılım genelde artıyor olmasına karşın sinemaya gitme oranı azalmış.

Hangi kanalların müzik ve video amaçlı kullanıldığına baktığımızda Spotify, Netflix gibi kanallarda ciddi bir artış olduğu görülüyor. YouTube kullandığı belirtenlerin oranı da yüzde 60’a varmış durumda. Diğer bir deyişle internete girenlerin yüzde 80’i YouTube’u video ve müzik kaynağı olarak kullanıyor.

Sosyal medyadaki artışa karşın televizyon izleme oranı düşüyor. Haberi TV’den izlemeyenler artıyor. Ancak sadece radyo veya televizyonu müzik ve video amacıyla kullananların oranı da yüzde 15 mertebesinde. Genel olarak baktığımızda televizyon, radyo gibi tek yönlü “kitle iletişim araçları”nın etkisi azalıyor diyebiliyoruz. Ancak, halen televizyon etkin bir güç olarak karşımıza çıkıyor. Zira toplumun tamamına yakını halen bir şekilde TV ile ilişkili bir yaşam sürüyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 3 / 92

Sosyal medya kullanımı yüzde 74 seviyesinde. En fazla öğrenciler, en az ise yaşlılar, emekliler ve kendini “sofu” olarak tarif edenler kullanıyor. Instagram kullanımı Facebook’u geçmiş durumda. Ancak en yüksek oranda, yüzde 63 ile WhatsApp kullanılıyor. Sosyal medyanın en çok iletişim için kullanıldığı belirtiliyor; ancak vakit geçirmek veya eğlenmek için sosyal medyada var olduğunu söyleyenlerin de yarıdan fazla olduğunu belirtmek lazım.

Popüler kültüre dair verilere ilk baktığımızda ise popüler kişilerle veya unsurlarla ilgili cevapların çeşitliliği bizi şaşırttı. Popüler kültür ile temas edenlerin ilgisi bir noktada toplanmıyor. En beğenilen şarkıcı sorusuna toplumun yarıya yakını cevap vermiyor, ancak verenler 400 farklı kişinin ismini telaffuz ediyor.

Belli konularda toplumun yarıdan fazlasının bir tercih belirtmediği durumlarda bile cevap verenlerin yarısı kadar cevap sayısına tanık oluyoruz. Diğer yandan, en ünlü ve popüler olanın kim olduğunu bilip kendi tercihini farklı belirten de azımsanmayacak sayıda insan var. Bu kişilerin tercihleri de kendi içinde daha da çeşitleniyor. Belli tercihler toplumun farklı noktalarında buluşuyor veya ayrışıyor. Artık sadece maruz kaldıklarımız arasından bir seçim yapmıyoruz, beğenilerimize göre içeriği dünyanın her yerinde arayabiliyoruz. Herkesin kendi popülerini arayıp bulabildiği bu ortam elbette ki internetin ve sosyal medyanın yaygınlaşmasının sonucunda ortaya çıktı. Sosyal medyanın “sosyal sermaye”yi oluşturan tüm unsurlar üzerinde etkisi var.

Bu kapsamda bir “popüler kültür endeksi” ürettik. Elde ettiğimiz 6 adet karşılaştırmalı soruya kişilerin popüler kültüre uzaklık veya yakınlığını ölçmek amacı ile puanlar vererek bir endekse dönüştürdük. Kişiler bu sorulara cevap verebildiyse ve kendi tercihini toplumun tercihinden ayırabildiyse daha yüksek puan almış oldu.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 4 / 92

Bu endeksi incelediğimizde ise endekste en yüksek puan alanların hayatında daha çok interaktivite olanlar olduğunu görüyoruz. Bu çerçevede popüler kültüre dair tanımın internet ve sosyal medyanın varoluşuyla hayli değiştiğini gözlemliyoruz. Herkesin kendi popülerini bulabildiği bir dünyada bu durum değişmiş gözüküyor. Özellikle internet, sosyal medya ve interaktif kanalları kullanabilmenin eğitim ve gelir seviyesi ile doğru orantılı olduğu toplumumuzda popülerle olan ilişki de sosyo-ekonomik seviyesi ile artıyor. En popüler olduğu iddia edilen bir şarkıcının bile sadece yüzde 5 tarafından “en beğenilen” olduğu bir toplumda “popüler kültür” ile toplumların yönlendirilebileceğini düşünmek hayli güç. Zira çok beğenilenin de ömrünün kısa olduğunu bu araştırma kapsamında tespit edebildik. En beğenilen şarklıların veya dizilerin en önemli özelliklerinin ortaya çıkışları 1-2 ayı geçmemiş, yeni içerikler olduğunu da gördük. Sonuçta ortaya şöyle bir tablo çıkıyor; Popüler kültürle toplumun yarıya yakını çok da ilgilenmiyor. Çeşitlilik çok arttığı için de bu kitle de bir noktaya yönlenmiyor. Toplumun popüler kültür ile temas eden diğer kesiminin ise tercihleri çok değişken ve çok çeşitli; ayrıca, çok hızlı değişiyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 5 / 92

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 6 / 92

2. POPÜLER KÜLTÜR

Bu ayın Barometre araştırmasının teması olarak “popüler kültür” konusunu belirledik. Bu tema için literatür taraması yaptığımızda ilk olarak popüler kültür kavramının farklı disiplinlerde farklı anlamlar taşıdığını tespit ettik. Ayrıca, geçtiğimiz 20 yıl çerçevesinde popüler kültüre dair bir çok paradigma da değişikliğe uğramış gözüküyor. Zira sosyal medyanın yaygınlaşması ve kendi içinde de yeni gelişmeler göstermesi neyin nasıl popüler olduğu ile ilgili yaklaşımları çok geniş bir yelpazeye yaymış oldu. Diğer bir deyişle, farklı toplumsal grupların farklı “popüler”leri olmuş oldu.

Araştırmanın verilerine ilk baktığımızda gördüğümüz tablo bu durumu destekler nitelikteydi. Kişilere popüler kişilerle veya unsurlarla ilgili tercihlerini sorduğumuzda verilen cevapların çeşitliliği bizi şaşırttı. Popüler kültürün hiç temas etmediği bir kesim bulunsa da temas edenlerin ilgisi bir noktada toplanmıyor. İnsanların “popüler”e maruz kaldıkları tek kanalın gazete, dergi, radyo, sonrasında tek kanallı televizyon olduğu bir noktadan, dünyanın öbür ucunda üretilen bir içeriğin sosyal medyada beğenilebildiği bir ortama geldiğimizi kabul edersek, bu durumu baştan gayet normal karşılamak mümkün oluyor.

Biz de bu araştırma kapsamında ilk olarak toplumun popüler olana bakışını ve popüler olanla ilişkisini ortaya koymaya çalıştık. Amacımız nelerin popüler olduğunu değil, toplumun popüler kültürle olan ilişkisini ortaya koymaktı. Çocukların ve 18 yaş altındaki gençlerin popüler kültürü yoğun olarak takip ettiğini, hatta yer yer şekillendirdiğini gözlemlerimizden biliyoruz. Dolayısıyla bu yaş grubundakilerle görüşme yapmadığımız bir araştırmada gerçekten nelerin popüler olduğunu tespit etmek hayli güç. Ancak popüler olarak tarif edilenlerin genele ne kadar hitap ettiğini anlamamız mümkün.

2.1. Popüler Kültür Unsurlarında Toplumun Tercihi ve Kişilerin Tercihleri Bu çerçevede ilk olarak 6 farklı konuda kişilerin neyin popüler olduğuna dair bilgilerini, algılarını tespit etmeye çalıştık; ardından aynı konuda kendi tercihlerini öğrenmeye çalıştık. Şarkı/müzik parçası, şarkıcı/müzisyen, dizi, oyuncu, popüler kişi ve sosyal medya fenomenlerinden neyi veya kimi popüler olarak bildikleri ve kendilerinin en beğendiklerini sorduk. Bu modelde kişilerin neleri beğendiği veya tercih ettiğinin yanı sıra kimlerin popüler kültürle ilgili ne kadar bilgi sahibi olduğu veya bu sorulara bir cevabı olduğu dahi önemli ipuçları içeriyordu.

Sorularımızı şu 6 altı konuda aşağıda görüldüğü şekilde görüşülen kişilere yönlendirdik.

Ünlü/popüler kişi Toplumun tercihi: Sizce topluma göre şu günlerin en popüler kişisi kim? Kendi tercihi: Sizin şu günlerde en beğendiğiniz ünlü kişi kimdir?

Dizi Toplumun tercihi: Şu günlerde en fazla izlendiğini düşündüğünüz diziyi söyleyebilir misiniz? Kendi tercihi: Sizin şu günlerde en beğendiğiniz, izlediğiniz dizi hangisidir?

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 7 / 92

Şarkı/ müzik parçası Toplumun tercihi: Şu günlerde en fazla dinlendiğini düşündüğünüz şarkının ismini söyleyebilir misiniz? Kendi tercihi: Sizin şu günlerde en beğendiğiniz şarkının ismi nedir?

Şarkıcı/ müzisyen Toplumun tercihi: Şu günlerde en fazla dinlendiğini düşündüğünüz şarkıcının, müzisyenin ismini söyleyebilir misiniz? Kendi tercihi: Sizin şu günlerde en beğendiğiniz şarkıcı, müzisyen kimdir?

Oyuncu Toplumun tercihi: Şu günlerde en beğenildiğini düşündüğünüz film veya dizi oyuncusunu söyler misiniz? Kendi tercihi: Sizin şu günlerde en beğendiğiniz film veya dizi oyuncusu kimdir?

Sosyal medya fenomeni Toplumun tercihi: Şu günlerde en popüler olduğunu düşündüğünüz sosyal medya fenomeni, ünlüsü kimdir? Kendi tercihi: Sizin şu günlerde beğendiğiniz, takip ettiğiniz bir sosyal medya fenomeni, ünlüsü var mı? Kimdir?

Ankete katılanlar bu soruları açık uçlu olarak cevapladılar ve bu cevapları farklı kategorilere göre gruplara ayırdık.

2.1.1. Popüler kültürle temas Sorulara verilen cevaplar arasında çok yoğunlaşmış bir tercih göremiyoruz. Tüm sorulara bir arada baktığımızda müzisyen/şarkıcı konusunda 370, dizi oyuncusu konusunda 250 veya en beğenilen şarkı konusunda 400 farklı cevap verildiğini görüyoruz. Diğer bir ifadeyle, 6 konunun hiçbirinde cevaplar bir kişide, bir şarkıda veya bir dizinin isminde toplanmıyor. Herkesin kendine ait bir popüleri veya beğendiği farklı bir kişi oluyor.

Ancak bu soruların cevaplarını ve insanların neleri, kimleri popüler bulup neleri tercih ettiğini ayrıntılara girmeden incelediğimizde ilk olarak önemli oranda bir grubun bu sorulara herhangi bir cevap vermediğini tespit ediyoruz. Bu sorulardan en az cevap verilebilmiş olanı sosyal medya fenomenlerine yönelik olan, en fazla cevap verilmiş olan ise dizi tercihine yönelik olan soru oldu.

Aşağıdaki grafikte hangi soru grubuna kişilerin ne oranda cevap verdiğini görebiliyoruz.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 8 / 92

Popüler tercihler sorularına cevap oranları

Popüler kişi 14 28 10 19 28

Şarkı 17 19 14 8 43

Şarkıcı 21 24 14 7 34

Dizi 40 18 11 8 24

Oyuncu 23 15 11 8 43

Fenomen 11 7 3 11 68

%0 %50 %100

İkisine de aynı cevabı vermiş. Farklı cevaplar vermiş. Sadece kendi tercihini söylemiş. Sadece toplumun popülerini söylemiş. İkisine de cevap vermemiş.

Bu grafiği daha kolay algılanır hale getirmek için anlatmaya çalışalım; Bu tabloya göre görüşülen kişilerin yüzde 40’ı en popüler dizinin hangisi olduğu sorusuyla, kendisinin hangi diziyi beğendiği sorusuna aynı cevabı vermiş gözüküyor. Örneğin, en popüler dizinin Fox TV dizisi “Mucize Doktor” olduğunu düşünüp, kendi tercih ettiği dizi olarak da “Mucize doktor” dizisinin adını verdiyse “ikisine de aynı cevabı vermiş” oluyor. Yüzde 18 en popüler olan bir dizi için bir isim söylerken, kendi tercihine başka bir dizinin ismini vermiş. Diğer bir deyişle popüler olarak düşündüğünden farklı bir tercih belirtmiş. Örneğin ‘En popüler dizi “Mucize Doktor” ama ben “Çukur”u seyrediyorum’ demiş. Yüzde 11 ise sadece kendi tercihini söylemiş; ancak, toplumun hangi diziyi en yüksek oranda seyrettiğine dair bir cevap vermemiş. Yüzde 8 ise kendi tercihini belirtmeden toplum genelindeki en popüler olduğunu düşündüğü diziyi söyleyebilmiş. Yüzde 24 diziye dair iki soruya da hiç cevap vermemiş.

İncelemelerimizi bu model çerçevesinde yaptığımızda aynı konuya dair iki soruda farklı yanıt en fazla “popüler kişi” konusunda verilmiş gözüküyor. Cevaplarda siyasetçilerin ağırlıkta olduğu bu sorulara kayıtsız kalma oranı da diğer konulara göre daha düşük.

Sosyal medya fenomenleri konusunda herhangi bir bilgi veya tercih belirtebilmiş kişilerin oranı üçte biri geçmiyor. En popüler fenomenin kim olduğu sorusuna bir isim söylemiş kişilerin oranı ise yüzde 28, kendisinin beğendiği bir fenomen ismi söyleyebilmiş olanların oranı ise yüzde 22’de kalıyor.

Bu dağılımların farklı demografik kümelerde nasıl değiştiğini incelediğimizde ise tahmin de edilebileceği gibi yaş grupları ve eğitim seviyesi en önemli parametreler olarak karşımıza çıkıyor. Bu iki parametre dolaylı olarak kişilerin sosyal medyayla ilişkisini tarif ettiği için de belirleyici oluyor. Diğer bir deyişle, analizlerimizde birçok bulgu bize popüler kültürle ilgilenip ilgilenmemeyi sosyal medyayla ilişkinin seviyesinin belirlediğini gösteriyor. Bu tip iletişim kanalları daha açık olan gençlerin popüler kültürle ilişkisi de daha çok oluyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 9 / 92

Yaş dağılımına göre popüler kültür etkisi

18 - 32 yaş 12 39 12 17 19 33 - 48 yaş 13 30 10 20 28 ş i ki

Popüler 49+ yaş 16 16 8 22 38

18 - 32 yaş 24 31 12 11 22 33 - 48 yaş 18 17 14 8 43 Ş arkı 49+ yaş 9 8 15 5 64

18 - 32 yaş 25 39 10 8 18 33 - 48 yaş 22 22 14 8 33

Ş arkıcı 49+ yaş 15 11 18 5 52

18 - 32 yaş 44 24 8 9 14 33 - 48 yaş 43 17 11 8 21 Dizi 49+ yaş 32 11 13 7 38

18 - 32 yaş 30 24 11 8 27 33 - 48 yaş 24 15 11 9 42

Oyuncu 49+ yaş 16 7 12 6 59

18 - 32 yaş 21 16 4 17 41 33 - 48 yaş 9 5 3 11 72 49+ yaş 212 4 91 Fenomen %0 %50 %100

İkisine de aynı cevabı vermiş. Farklı cevaplar vermiş. Sadece kendi popülerini söylemiş. Sadece toplumun popülerini söylemiş. İkisine de cevap vermemiş.

Gençler daha bilinçli cevap veriyor Popüler kültür algısı ve tercihlerine dair her konuda daha gençlerin bu sorulara diğer yaş gruplarına kıyasla daha yüksek oranda cevap verebildiğini görebiliyoruz. Gençler ayrıca toplumun tercihine dair tahminle kendi tercihi arasındaki farkı daha fazla gözetebilmiş gözüküyor. Dikkat çekici olan sadece oyuncu, şarkıcı veya sosyal medya fenomeni gibi konularda değil, herkesin yüksek oranda tercih ve tahmin bildirebildiği “popüler kişi” konusunda da gençlerin iki soruya farklı cevaplar verme oranının, diğer bir deyişle daha bilinçli tercih yapma oranının 49 yaş üstündekilerine göre iki kat daha fazla olması. Gençlerin yüzde 39’u kendi tercihiyle toplumun tercihini ayırabilmişken, yani “farklı cevaplar vermiş”ken, bu oran 49 yaş üstü grupta yüzde 16 seviyesinde. Diğer yandan gençlerin internette ve sosyal medyada çok daha fazla oranda aktif olduğunu, Spotify, YouTube gibi interaktif mecraları daha fazla kullandıklarını da biliyoruz. Gençlerin 6 farklı konuda da daha bilerek cevap vermelerini de bu aktifliğe bağlayabildiğimiz birçok bulgu araştırma verilerinde karşımıza çıkıyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 10 / 92

Popüler kültür sorularına cevap vermeyenler tek tip değil Diğer yandan sorulara cevap vermemek, dolayısıyla popüler kültüre kayıtsız olmak sadece yaşla veya ona bağlı eğitim, sosyal sermaye gibi konularla ilgili değil. Bu soruların en az dördüne birden cevap vermeyen yüzde 15’lik bir kesim bulunuyor. Analizlerimizin önemli bir kısmına göre cevap verme oranı eğitimle ve metropolde büyümekle doğru orantılı, yaşla ise ters orantılı. Bununla bağlantılı olarak da sosyal medya ile teması daha fazla olanların yanı sıra izleme ve dinleme kaynağı olarak daha fazla internetin unsurlarını (YouTube, Apple TV, Spotify vb.) kullananların bu sorulara daha fazla yanıt verebildiğini tespit ediyoruz. Görüştüğümüz kişiler interaktif kanalları ne kadar kullanıyorsa, bu sorulara o oranda cevap veriyorlar. Hatta kendi tercihi ile toplumun tahmin edilen tercihinde farklı cevaplar verme eğiliminde olanlar interneti ve sosyal medyayı da en aktif şekilde kullananlar. Dolayısıyla ilk bakışta popüler kültür konusunda kayıtsız kalanları belirli özelliklerden oluşan tanımlı bir grup olarak değerlendirebiliriz.

Ancak bu grup her ne kadar ağırlıklı olarak daha yaşlılar, eğitimi düşük olanlar ve kırsal bölgede yaşayanlardan oluşsa da yüzde 15’i 32 yaş altından, yüzde 9’u üniversite mezunlarından yarıya yakını da metropolde yaşayanlardan meydana geliyor. Ayrıca yarısı da interneti kullandığını belirtiyor. Neticede, popüler kültürle temas etmiyor olmak her tür toplumsal profilde karşımıza çıkabilecek bir durum.

2.1.2. Popüler kişi Bu aşamada 6 konuyu ayrı ayrı hem toplumun tercihine, hem de kişilerin kendi tercihlerine dair oranlarla inceliyoruz. İlk olarak cevap verilme oranı yüksek olan “popüler kişi” konusuna bakıyoruz.

En popüler/ünlü kişi

22,3 Recep Tayyip Erdoğan 6,5 15,2 Ekrem İmamoğlu 5,2 1,7 Topluma göre Reynmen ,9 1,0 Kendi tercihi Selahattin Demirtaş ,5 1,1 Fatih Bulut ,2 ,9 Acun Ilıcalı ,6 20,3 Diğer 39,7 37,5 Bilgim yok 46,4

0 10 20 30 40 50

“Sizce topluma göre şu günlerin en popüler kişisi kim?” sorusuna görüşülen kişilerin yüzde 22’si Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ismini söylerken, “Sizin şu günlerde en beğendiğiniz ünlü kişi kimdir?” sorusuna ise yüzde 6,5 Erdoğan’ın ismini söylemiş gözüküyor. İsmi söylenen en popüler ikinci kişi ise Ekrem İmamoğlu olarak karşımıza çıkıyor. Bu iki siyasi figürden sonra

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 11 / 92

en yüksek oranda söylenen isim ise son aylarda “Ela” şarkısı ile ünlenen youtuber Reynmen (Yusuf Aktaş) olarak karşımıza çıkıyor.

İnsanlar, toplumun ünlü, popüler gördüğü kişinin daha çok siyasetçi olduğunu tahmin ediyor. Halbuki kendi beğendikleri kişiler arasında siyasetçileri çok daha az sayıyorlar.

En popüler/ünlü kişi

Siyasetçi 44,3 15,3

Şarkıcı 6,2 11,4

Sosyal medya fenomeni 3,4 2,5

Oyuncu 2,2 15,3 Topluma göre

Futbolcu ,8 Kendi tercihi 2,0

Komedyen ,3 1,7

Diğer 5,0 5,5

Bilgim yok. 37,8 46,4

0 10 20 30 40 50

Diğer dikkat çekici bir nokta olarak görüşülen kişiler toplumun popüler kişisinin kim olduğuna dair bir oyuncu ismi söylememiş, ancak yüzde 15 bir oyuncuyu “kendi sevdiği ünlü kişi” olarak belirtmiş. Şarkıcı kategorisi için de benzer bir fark beliriyor. Toplumun tercihi sorulduğunda kişiler siyasi figürlerin söyleneceğini tahmin etmiş, ancak kendi tercihinde daha çok siyasi olmayan figürlere yönelmişler.

2.1.3. Şarkıcı/ Müzisyen ve şarkı/müzik parçası “Popüler/ünlü kişi” kavramının kişiye göre farklı algılandığını bu kategorizasyondan net bir şekilde görebiliyoruz. Konu şarkıcı/müzisyen olduğunda ise kişiler kendi tercihlerini toplumun tercihlerine dair tahminlerine kıyasla daha fazla söyleyebiliyor. Görüşülen kişilerin yarıya yakını şu sıralar en fazla hangi şarkıcı/müzisyenin dinlendiğine dair tahmini söylemiş. Buna karşılık daha yüksek bir oranla üçte iki kendi tercihini belirtmiş.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 12 / 92

Şarkıcı/ Müzisyen

6,2 Fatih Bulut 2,1 3,9 Reynmen 1,3 2,5 Tarkan 1,9 1,9 Ezhel 1,0 2,2 Ahmet Kaya 3,1 1,6 Ben Fero 0,5 1,2 Demet Akalın 0,5 Topluma göre 1,6 Aleyna Tilki 0,5 0,8 Kendi tercihi Neşet Ertaş 2,1 1,0 Sezen Aksu 1,8 1,0 İbrahim Tatlıses 1,5 1,1 Müslüm Gürses 1,9 27,5 Diğer 43,0 47,3 Bilgim yok. 38,8 0 10 20 30 40 50

Kişilere en beğendikleri şarkıcıyı sorduğumuzda birbirinden farklı 400’e yakın kişinin isminin söylendiğini görebiliyoruz. Popüler kültür unsurlarına dair sorularımızın tümünde karşılaştığımız bu çeşitlilik en fazla şarkıcı ve şarkı tercihlerinde görülüyor.

Sizin şu günlerde en beğendiğiniz şarkıcı, müzisyen kimdir? sorusuna verilen cevaplar Abdurrahman Önül, Adamlar, Adem Tepe, Adnan Şenses, Ahmet Aslan, Ahmet Kaya, Ahmet Özhan, Ahmet Parlak, Ahmet Şafak, Ajda Pekkan, Ak-47, Alexander Rybak, Aleyna Tilki, Ali Bora, Ali Ekber Çiçek, Ali Kınık, Ali Seven, Alihan, Alişan, Allame, Anıl Piyancı, Ankaralı Ayşe, Ankaralı Çoşkun, Arif Sağ, Asker Demirtaş, Aşık Veysel, Aşkın Nur Yengi, Athena, Atilla Yılmaz, Atiye, Avantasia, Aycan Öner, Aydilge, Ayfer Ünler, Ayfer Vardar, Ayla Çelik, Aynur Doğan, Ayşe Dinçer, Ayşen, Ayşen Birgör, Azer Bülbül, Aziz Çınar, Baha, Barış Manço, Bartu Küçükçağlayan, Bedia Akartürk, Behiye Aksoy, Belkıs Akkale, Ben Fero, Bengü, Bergen, Berkcan Güven, Bilal Hancı, Bilal Sonses, Blanco White, Bora Duran, Bossy, Britney Spears, Bts, Buray, Burçe Bozkurt, Burhan, Bülent Ersoy, Bülent Serttaş, Büyük Ev Ablukada, Can Kazaz, Can Oflaz, Canan Çal, Canbay, Candan Erçetin, Celal Güzelses, Cem Adrian, Cem Belevi, Cem Karaca, Cem Yılmaz, Cengiz Kurtoğlu, Cengiz Özkan, Ceylan, Ceylan Ertem, Ceza, Chemical Brothers, Ciwan Haco, Contra, Çağan Şengül, Damien Rice, David Guetta, Davut Güloğlu, Death, Demet Akalın, Dengbej Hevdil Hadi, Diyar, Drake, Dua Lipa, Duman, Dursun Ali Erzincanlı, Ebru Gündeş, Ece Seçkin, Edip Akbayram, Edis, Ekin Uzunlar, Elif Güreşçi, Emel Sayın, Emir Can İğrek, Emre Aydın, Ender Balkır, Ender Tekin, Enrique İglesias, Enver Çelik, Enver İbrahim, Eray Yeşilırmak, Erdal Erdinçer, Erkan Acar, Erkan Oğur, Erol Budan, Erol Evgin, Ersay Üner, Esat Kabaklı, Eyüphan, Ezgizem, Ezhel, Faruk Yılmaz, Fatih Bozduman, Fatih Bulut, Fatih Bülent, Fatih Kısaparmak, Fazıl Say, Fazlı Sayın, Ferdi Tayfur, Ferhat Göçer, Ferhat Tunç, Feride Hilal Akın, Feridun Düzağaç, Ferman Akgül, Fikri Karayel, Funda Arar, Furkan Soysal, Gazapizm, Gökhan Doğanay, Gökhan Özen, Gökhan Tepe, Gökhan Türkmen, Gönül Akkor, Gripin, Grup Abdal, Grup Sabato, Grup Yorum, Gururbey, Gülavi, Gülben Ergen, Gülden Karaböcek, Gülnur Kaya, Gülşen, Günel, Hadise, Hakan Altun, Hakan Peker, Hakkı Baba, Hakkı Bulut, Halil Sezai,

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 13 / 92

Halit Bilgiç, Haluk Levent, Hande Yener, Harput Yusuf, Havva Öğüt, Hayko Cepkin, Hilmi Kara, Hira-i Zerdüş, Hozan Toprak, Hüner Coşkunel, Hüseyin Kağıt, Hüsnü Arkan, Imagine Dragons, Inna, Irmak Arıcı, Işın Karaca, İbrahim Erkal, İbrahim Serttaş, İbrahim Tatlıses, İdo, İlyas Yalçıntaş, İnci Mercan, İntizar, İrem Derici, İrem Güral, İsmail Altunsaray, İsmail Oruçlu, İsmail Türüt, İsmail YK, İzel, Jay Z, Kaan Boşnak, Kadir Taran, Kahraman Deniz, Kalben, Kamuran Akkor, Kargo, Karsu, Kayahan, Kenan Doğulu, Kerim Tekin, Kıraç, Kıvırcık Ali, Kodes, Konthkar, Koray Avcı, Leman Sam, Levent Yüksel, Linet, Loreena McKennitt, Mabel Matiz, Mahmut Orhan, Mahsun Kırmızıgül, Mahsuni Şerif, Manga, Manuş Baba, Max Korzh, Mazhar Alanson, Mazhar Sakman, Mehmet Balaman, Mehmet Erdem, Mehmet Yıldız, Melike Şahin, Mem Ararat, Mero, Mersinli Ayşe, Merve Özbey, Metin Özülkü, MFÖ, Mirkelam, Model, Mor ve Ötesi, Mozart, Muazzez Abacı, Muazzez Ersoy, Murat Boz, Murat Kekilli, Musa Eroğlu, Mustafa Aslan, Mustafa Ceceli, Mustafa Cihat, Mustafa Küçük, Mustafa Özarslan, Mustafa Sandal, Mustafa Yıldızdoğan, Müslüm Gürses, Müzeyyan Senar, Müzeyyen Senar, Nalan, Nejat Alp, Neşe Karaböcek, Neşet Ertaş, Nil Karaibrahimgil, Nilüfer, Nina Kraviz, No 1, Norm Ender, Nurettin Reçber, Nuri Sesigüzel , Oğuz Aksaç , Oğuz Yılmaz, Onay Şahin, Onur Akın, Onurcan Özcan, Orhan Gencebay, Orhan Ölmez, Ozz-B, Ömer Faruk Bostan, Öykü Duman, Öykü Gürman, Özcan Tekin, Özcan Türe, Özdemir Erdoğan, Özge Gürel, Özlem Çelik, Patron, Rafet El Roman, Rahmi Saltuk, Ramazan Çelik, Ray Charles, Recebim, Rena Del Rey, Resul Dindar, Reynmen, Rihanna, Rota, Sabahat Akkiraz, Sagopa Kajmer, Saian, Sami Yuısuf, Samime Sanay, Sancak, Scorpions, Seda Sayan, Seksendört, Selahattin Demirtaş, Selahattin Özdemir, Selda Bağcan, Selma Hüner, Semira Tevfik, Serdar Ortaç, Serkan Kaya, Sertab Erener, Seyfi Doğanay, Sezen Aksu, Sıla, Sibel Can, Simge, Sinan Akçıl, Slayer, Slipknot, Soner Olgun, Songül Güner, Sura İskenderli, Şahe Bedo, Şakiro, Şanışer, Ş ebnem Ferah, Şehinşah, Şehriban, Şenay Uzun, Şener Şen, Şevval Sam, Şivan Perwer, Şükrü Güler, Tanju Okan, Tarık Mengüç, Tarkan, Tender, Teoman, Toygar Işıklı, Tuğçe Kandemir, Tuğçe Kardem, Tuğkan, Türkan Şoray, Ufuk Beydemir, Uğur Işılak, Uğur Önür, Umut Akyürek, Umut Timur, Uygar Doğanay, Ümit Besen, Ümmü Erbil, Velet, Veysel Uluağaç, Volkan Konak, Xece Herdem, Xelil Tori, Xelil Xemgin, Xezal, Yasmin Levy, Yaşar, Yaşar Günaçgün, Yavuz Bingöl, Yıldız Tilbe, Yusuf Akkaş, Yusuf Cihan, Yusuf Güney, Yusuf Harputlu, Yusuf Hayaloğlu, Yüksek Sadakat, Yüksel Özkasap, Yüzyüzeyken Konuşuruz, Zakkum, Zara, Zekai Tunca, Zeki Erdem, Zeki Müren, Zeynep Bastık, Ziynet Sali, Zülfü Livaneli

Toplumun şu sıralar en fazla dinlediği tahmin edilen şarkıcı yüzde 6,2 ile Fatih Bulut oldu. Fantezi müzik sanatçısı olan Bulut’un ilk albümü bu yılın Ağustos ayında piyasaya çıktı ve albümdeki “Çok sevdim yalan oldu” aldı parçası hızlı bir çıkış yaptı. 2 aylık süre içinde sadece Youtube kanalında 130 milyonun üzerinde izlenme oranına ulaştı. Araştırmamızda en fazla ismi söylenen Fatih Bulut’un bile sadece yüzde 6,2’lik bir kesim tarafından telaffuz edilmiş olması toplumun çok büyük bir kesimine hitap eden şarkıcı olmadığına işaret ediyor. Örneğin kişilerin kendilerinin en fazla tercih ettiği şarkıcı/müzisyen olan Ahmet Kaya ise yalnız yüzde 3 tarafından söyleniyor. Bu bulgu çerçevesinde herkesin farklı bir popüleri olduğunu düşünebiliriz. Bu durum diğer popüler kültür unsurlarında da görülebiliyor.

Bu denli çeşitlilik gösteren bir listede isimler üzerinden analiz yapmak hayli güç. Ancak, her iki sorunun cevabında da dikkat çeken bir durum ortaya çıkıyor. Sorular “şu günlerde” kalıbıyla sorulmuş olmasına karşın Ahmet Kaya, Tarkan, Sezen Aksu ve Müslüm Gürses gibi uzun süredir yeni bir üretim yapmamış, hatta bazıları hayatta olmayan sanatçılar en az Ezhel, Reynmen gibi yeni nesil müzisyenler kadar telaffuz edilmiş gözüküyor. Popüler olduğu en fazla oranda tahmin edilen Fatih Bulut kişilerin kendi tercihi sorulduğunda Ahmet Kaya ve Tarkan’ın gerisinde kalmaktadır. Bu tabloya bakarak kişilerin popüler olana dair bilgisinin kendi tercihlerini tamamen etkilemediğini iddia edebiliriz.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 14 / 92

Bu soruların cevaplarını müzik türleri bazında incelemeden önce bir de şarkı ve müzik parçası ile ilgili sorulara verilen cevapları ele almakta fayda var. Soruları “en fazla dinlediğini düşündüğünüz şarkı” ve “en beğendiğiniz şarkı” ş eklinde kişi üzerinden değil de eser üzerinden sorduğumuzda cevap verme oranının daha da düştüğünü görebiliyoruz. Ancak diğer yandan çeşitlilik de artıyor. Zira kişilerin kendi tercihini sorduğumuzda 400’den fazla farklı cevap alıyoruz.

Şarkı/Müzik parçası

10,4 Çok Sevdim Yalan Oldu (Fırat Bulut) 4,1 3,1 Ela (Reynmen) 1,4 1,3 Susamam (Şanışer) 1,1 1,0 Mekanın Sahibi (Norm Ender) 0,6 Topluma göre 1,4 Aya (Ezhel) ,8 Kendi tercihi ,8 Demet Akalın (Ben Fero) 0,3 ,6 Nalan (Emir Can İğrek) ,7 26,2 Diğer 42,5 55,1 Bilgim yok. 48,5 0 10 20 30 40 50 60

Şarkı ismi sorduğumuzda bir süredir piyasada olan, eski şarkı isimlerinin çok söylenmediğini, listenin başını gerçekten son günlerde piyasaya çıkmış ve özellikle sosyal medyada çok ismi geçen parçaların oluşturduğunu görüyoruz. Şarkıcı sorduğumuzda listenin başlarında yer alan Tarkan, Sezen Aksu veya Ahmet Kaya gibi sanatçıların parçalarının çok az söylendiğini görüyoruz. Listenin en başında yer alan şarkıların hemen hemen hepsi en fazla 6 aydır piyasaya çıkmış parçalar olarak göze çarpıyor. Bu tip dikkat çekici değişimlerin sebeplerini topluca analiz edeceğiz, ancak her bir yeni bulgumuzda popüler olanın kişiye özel olmaya başladığını gösteren birçok ipucuyla karşılaşıyoruz.

İki soruda da listenin en başında yer alan kişi ve müzik parçası isimleriyle ilgili önemli bir noktaya bu aşamada değinmek gerekiyor. Özellikle en fazla tercih edilen şarkılara baktığımızda çok kısa geçmişi olan parçalar olduklarını görüyoruz. Fatih Bulut’un “Çok Sevdim Yalan Oldu” parçası iki ay önce, Norm Ender’in “Mekanın Sahibi” 3 ay önce, 10 farklı sanatçının protest içerikli “Susamam” şarkısı bir buçuk ay önce, Ezhel’in “Aya” şarkısı ise araştırmanın yapıldığı haftasonundan sadece 15 gün önce piyasaya çıkmış parçalar. Biz anket kapsamında bu soruları “son günlerde tercih edilen….” kalıbıyla sormuş olsak bile bu denli güncel ve taze eserlerin kişilerin zihinlerinde yer edebilmiş ve cevap verebilmiş olmalarını dikkat çekici bir durum olarak karşılayabiliriz. Bu durum aynı zamanda popülerliğin oldukça anlık, kısa dönemli olduğu izlenimini veriyor. Aynı araştırmayı 15 gün önce veya 15 gün sonra yapsaydık, farklı sonuçlarla karşılaşabilirdik.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 15 / 92

Şarkı ve şarkıya dair dört sorunun cevaplarını bir de müzik türlerine göre incelemenin önemli bulgular ortaya koyacağını düşünüyoruz. Hem şarkı hem de şarkıcıların türleri açısından baktığımızda Türkçe müziğin hakimiyetini görüyoruz. Her ne kadar çeşitlilik olduğunu söyleyebilsek de yabancı dilde olan parçaların telaffuz edildiğini söylemek güç. Tercih edilen şarkıların içinde sadece 15 kişi yabancı bir müzik parçasının ismini söylemiş. Ayrıca her iki unsurda da müzik türü olarak türkü tercih edildiğinden daha az popüler bulunuyor, rap/hip hop ise popüler olarak görüldüğünden daha az tercih ediliyor. Bu bulguyu sosyal medyanın hâkimiyetine bağlamak mümkün. Ancak, daha önce de belirttiğimiz gibi sosyal medyanın tercihler ve neyin popüler olduğuna dair tahminler üzerindeki etkisini bu bölümün sonunda değerlendireceğiz.

Şarkıcı/ Müzisyen

16,3 Türkçe pop 18,6

10,6 Fantazi / arabesk 10,1

7,3 Türkü / Halk müziği 12,5

1,4 Türk sanat müziği 2,9 Topluma göre

10,8 Rap / Hiphop 5,8 Kendi tercihi

,5 Anadolu Rock / özgün müzik ,6

1,2 Rock / metal ve benzeri 3,7

1,7 Diğer türler 3,9

47,3 Cevap yok 38,8

0 10 20 30 40 50

Şarkı/Müzik parçası

9,6 Türkçe pop 13,6 12,6 Fantazi / arabesk 8,4 5,9 Türkü / Halk müziği 10,3 1,3 Türk sanat müziği 1,9 Topluma göre 10,2 Rap / Hiphop 7,4 Kendi tercihi ,3 Anadolu Rock / özgün müzik 1,0 ,2 Rock / metal ve benzeri 1,8 2,6 Diğer 4,0 55,1 Cevap yok 48,5 0 10 20 30 40 50 60

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 16 / 92

Şarkı ve şarkıcıya dair soruları bir de kişilerin tercih ettiği müzik türü özelinde inceleyelim. Daha önce de farklı araştırmalarda sormuş olduğumuz “en çok hangi müziği dinlemeyi tercih edersiniz?” sorusuna verilen yanıtlara baktığımızda genel anlamda yukarıdaki verilerle bir paralellik görebiliyoruz. Kişilerin birden fazla cevap verebildiği bu soruda ilk sırayı türkü ve halk müziği alıyor. En çok tercih edilen müzik parçası sorusunda birinci olan Türkçe pop türü ise genel müzik tercihlerinde ikinci sırada yer alıyor.

Dinlemeyi en çok tercih ettiğiniz müzik türü

Türkü / halk müziği 40

Türkçe pop 32

Türk sanat müziği / Klasik Türk müziği 24

Fantezi / arabesk 18

Yabancı pop 10

Rap, Hiphop 8

Anadolu rock / özgün müzik 5

Rock / metal ve benzeri 2

Klasik batı müziği / caz ve benzeri 2

Tekno / elektronik müzik 1

Diğer 9

0 10 20 30 40 50

Dinlemeyi tercih ettiği müzik türü sorduğumuzda yüzde 10’un “dinlerim” dediği yabancı pop müzik ise şarkı veya şarkıcı ismi sorulduğunda hiç varlık göstermiyor. Diğer bir deyişle insanlar esas tercihlerinin yanısıra yabancı dilde müzik dinlediğini söylüyor, ancak hangisi diye cevap vermesi gerektiğinde bir isim söylemiyor veya söyleyemiyor. Bu şekilde göze çarpan diğer çelişkili durum ise Türk sanat müziğinde karşımıza çıkıyor. Tür olarak sorduğumuz veriye baktığımızda toplumun dörtte biri Türk sanat müziği dinlediğini belirtirken, ancak yüzde 3’lük bir kesim şu sıralar en çok bu türde bir şarkı/şarkıcının müziğini beğendiğini, tercih ettiğini söylüyor.

Aşağıdaki iki grafik genelde tercih edilen müzik türüne göre şu sıralar hangi müzik parçasının tercih edildiğini göstermektedir. İkinci grafik–kolay anlaşılması için-sadece en yüksek oranda söylenmiş olan ilk 6 şarkıyı ve oranlarını gösteriyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 17 / 92

Tercih edilen müzik tercihine göre en beğendiği şarkı (tüm cevaplar)

Türkü / halk müziği

Türkçe pop Türk sanat müziği / Klasik Türk müziği Fantezi / arabesk

Yabancı pop

Rap, Hiphop Anadolu rock / özgün müzik Rock / metal ve benzeri

0 20 40 60 80 100 Çok Sevdim Yalan Oldu - Fatih Bulut Ela - Reynmen Susamam - Şanişer Aya - Ezhel Nalan - Emir Can İğrek Diğer Bilgim yok

Tercih edilen müzik tercihine göre en beğendiği şarkı Türkü / halk müziği

Türkçe pop

Türk sanat müziği / Klasik Türk müziği

Fantezi / arabesk

Yabancı pop

Rap, Hiphop

Anadolu rock / özgün müzik

Rock / metal ve benzeri

0 5 10 15 20 25

Çok Sevdim Yalan Oldu - Fatih Bulut Ela - Reynmen Susamam - Şanişer Aya - Ezhel Nalan - Emir Can İğrek

Bu iki grafikte dikkat çekici nokta yabancı pop, Türkçe pop ve hatta rap dinlediği söyleyenler arasında da fantezi türünden olduğunu söyleyebileceğimiz “Çok sevdim yalan oldu” parçasının beğenilen şarkı olarak söylenmiş olması. Bu tablodan hareketle kişilerin popüler kültür unsurlarına bakışta kendi beğenilerini belli müzik türü kalıpları içinde düşünmediğini iddia etmek mümkündür.

Popüler kültür yukarıda da belirttiğimiz gibi çok hızlı tüketilen bir meta olarak karşımıza çıkıyor. Popüler olduğunu bu araştırma vasıtasıyla belirlediğimiz müzisyenlerin ve özellikle ortaya koydukları ürünlerin çok kısa geçmişleri var. Üç ay öncesine kadar popüler olanların da bu

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 18 / 92

listelerde yer almaması bu hızlı devinimin var olduğunu ispatlayan diğer bir unsur. Dolayısıyla hangi parçayı veya hangi oyuncuyu hangi demografik kümenin tercih ettiğinden ziyade beğenen kişilerin toplum içindeki konumlarını anlamaya çalışmak daha açıklayıcı olacaktır. Bu amaçla belli oranlardan ziyade Barometre raporlarında sıklıkla kullandığımız toplumsal doku haritası (MCA analizi=) ile popüler tercihlerin toplumsal konumlarını incelemenin faydalı olacağını düşünüyoruz.

Kişilerin hangi şarkıyı ve şarkıcıyı tercih ettiklerine göre MCA grafiğindeki konumlanmalarına baktığımızda ilk olarak cevap vermeyenlerin düşey eksenin altında bir noktada olduklarını görüyoruz. Diğer yandan protest bir söylem içeren Susaman şarkısı ve hip hop türünde son haftalarda büyük dinlenme oranları yakalayan Ezhel’in Aya şarkısı grafiğin eğitimlilerin, muhaliflerin ve inançsızların olduğu yukarıdaki bölgede konumlanıyor. Tarkan ve Sezen Aksu gibi eskiden beri var olan ancak yeni dönemde popüler bir ürünü olmayan sanatçılar ise biraz daha kadınların ağırlıklı olduğu tarafa çekilmiş duruyor.

Şarkısı en çok dinlendiği düşünülen Fatih Bulut ve şarkısı ise toplumun orta koordinat noktasında beliriyor. Neşet Ertaş ve Müslüm Gürses de benzer alanlarda yer alıyor. Ahmet Kaya’nın konumu ise Kürtlerin çekim gücünün olduğu tarafa doğru kaymış gözüküyor. Tabii bu Ahmet Kaya’yı sadece Kürtler dinliyor anlamına gelmiyor; daha ziyade, Kürtler herkesten daha çok Ahmet Kaya dinliyor diyebiliriz.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 19 / 92

2.1.4. Diziler ve oyuncular Popüler kültürün en yaygın ve neredeyse herkese temas eden unsurlarından birisi televizyon dizileri. Türkiye toplumunun TV izleme oranlarının dünya çapında üst seviyelerde olduğunu biliyoruz. Günde ortalamada 4-5 saat TV izleyen bu toplumda TV dizilerini toplumun en fazla temas ettiği popüler kültür malzemesi olarak tarif edebiliriz. Bölümün en başında da belirttiğimiz gibi dizi tercihi ve hangi dizinin en fazla seyredildiği soruları en yüksek oranda cevap verilen soru olarak karşımıza çıkıyor. Diziler

13,1 Mucize Doktor 12,2 12,9 Çukur 10,0 8,2 Hercai 7,6 4,6 Bir Zamanlar Çukurova 5,5 3,2 Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz 3,7 3,5 Diriliş Ertuğrul 3,3 1,6 Topluma göre Kadın 2,4 2,1 Sen Anlat Karadeniz 2,2 Kendi tercihi 1,7 Arka Sokaklar 1,9 1,5 Payitaht Abdülhamid 1,7 ,7 Hint dizileri 1,1 1,7 Yabancı diziler 3,6 11,8 Diğer 15,8 33,3 Bilgim yok.. 29,0 0 10 20 30 40

Bu tabloya göre 18 yaş üstü nüfusun üçte ikisinin toplumun neyi tercih ettiğine dair bir fikri var ve en çok sevdiği bir dizi de var. Ancak görüşülen kişilerin yüzde 40’ı kendi beğendiği diziyi toplumun da beğendiğini tahmin ediyor.

Dizi tercihlerinde listenin en başında yer alan Mucize Doktor dizisi bu araştırmanın saha çalışması yapıldığında henüz sadece dört bölümü yayınlanmış olan bir dizi. Diğer bir deyişle son derece yeni bir yapım. Aynı şarkı/müzik parçası tercihlerinde olduğu gibi kişilerin tercihinde yeni olana yönlenme eğilimi olduğunu düşünmek mümkün. Nisan 2018’de yaptığımız Hayat Tarzları araştırmasında da en çok izlenen dizilerinden biri henüz bir-iki hafta önce yayınlanmaya başlamış olan Sen Anlat Karadeniz idi.

Ancak, ikinci sırada yer alan Çukur ise 1 buçuk senedir, 3 sezondur yayınlanıyor. Tercih etme veya tercih edildiğini tahmin etme oranları birbirine yakın olan iki diziden birisi uzun süredir seyirci kitlesini, hatta neredeyse kendi kültürünü oluşturmuş bir yapımken, diğeri sadece 4 kere

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 20 / 92

yayınlanmış olan bir dizi. Bu noktada popüler kültür tüketiminin ne kadar dinamik bir zeminde hareket ettiği yönünde bir izlenim ortaya çıkıyor.

Tercih edilen diziler ve kanalları

Fox TV Mucize Doktor Kadın

Show TV Çukur

ATV Hercai Bir Zamanlar Çukurova EDHO

Anlat K.deniz Kanal D Arka Sokaklar

Payitaht TRT Diriliş Ertuğrul

0 5 10 15 20 25

Mucize Doktor Çukur Hercai Bir Zamanlar Çukurova EDHO Diriliş Ertuğrul Kadın Anlat K.deniz Arka Sokaklar Payitaht Diğer Diziler

Kişilerin tercih ettikleri dizileri hangi kanalda yayınladıkları bilgisiyle beraber incelediğimizde ATV kanalının dizi performansında bir üstünlüğünü görebiliyoruz. En çok tercih edilen 5 dizisi, tüm tercihlerin beşte birini oluşturuyor. Onu FOX TV takip ediyor. Son 4 yılın rating oranlarına baktığımızda FOX TV’nin dizilerden ziyade haber bülteni ile rating başarısı elde ettiğini tespit edebiliyoruz. Ancak, Mucize Doktor Fox TV’nin bu denli başarılı çıkış yaşamış ilk dizisi. Bu kapsamda, Fox TV dizi performanslarıyla rating başarısı elde eden ve iki yıldır çok izlenen Çukur dizisinin yayınlandığı Show TV’nin bile üstünde bir tercih edilme oranı ortaya koyuyor.

Dizi tercihine göre ilk açtığı TV kanalı Mucize Doktor Çukur Hercai Bir Zamanlar Çukurova EDHO Diriliş Ertuğrul Kadın Sen Anlat Karadeniz Arka Sokaklar Yabancı diziler Diğer diziler

0 5 10 15 Fox TV ATV TRT Kanalları Show TV Kanal D Star TV TV izlemiyor

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 21 / 92

Dizi tercihini bir de kişilerin televizyonları açtıklarında ilk çevirdikleri kanala göre incelediğimizde tercih edilen dizinin kendi kanalına da izleyici taşıdığını görebiliyoruz.

Tercih edilen dizileri toplumsal doku haritası (MCA grafiği) üstünde gördüğümüzde ise kadınlara daha fazla hitap eden Hercai ve Kadın dizilerinin, kadınların çoğunlukta olduğu sağ tarafa doğru konumlandığını görüyoruz. En çok izlenen Mucize Doktor dizisi ise gene kadınlara doğru bir çekim gücü altında, ancak daha eğitimli ve daha muhalif kesimin olduğu sol üst tarafta beliriyor. Çukur ise genç erkeklerin olduğu noktada konumlanıyor. Mafya ve devlet dinamiklerini konu alan Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olamaz dizisi grafiğin daha ortasına doğru ama erkeklerin ağırlıkta olduğu noktada duruyor. Payitaht ve Diriliş Ertuğrul dizileri ise Ak Parti seçmenleri ile ilişkili bir noktada yer alıyor.

Diğer bir nokta dizi hakkında tercih belirtmeyenlerin bazı dizileri tercih edenlere kıyasla grafiğin daha üstünde yer alması. Diriliş Ertuğrul’u ve Kanal 7’deki Hint dizilerini izleyenler dizi ismi bildirmeyenlere göre daha aşağıda konumlanıyor. Yabancı dizileri tercih eden küçük bir küme ise toplumun sosyo-ekonomik ekseninin en üst noktasında konumlanmış duruyor.

Popüler kültürün önemli bir parçası olarak kişilerin dizi ve sinema oyuncularına dair tercihlerini ve algılarını da anlamaya çalıştık. Bu noktada “oyuncu” tercihi ve toplumun tercihine dair tahmin sorularının ikisine birden herhangi bir cevap vermeyenlerin oranının yüzde 43 olduğunu

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 22 / 92

hatırlatmak gerekiyor. Ayrıca, bu sorunun cevaplarına baktığımızda çok az kişinin oyuncuları oynadıkları bir dizi veya filmdeki karakterlerin isimleriyle söylediğini, isim verenlerin tamamına yakınının kişilerin gerçek ismini söylediğini de belirtmekte fayda var.

Oranları incelemeden önce en beğenilen oyuncu sorusuna cevap veren 1500’e yakın kişinin 250’nin üstünde farklı oyuncunun ismini söylediğini belirtmek gerekiyor.

Sizin şu günlerde en beğendiğiniz film veya dizi oyuncusu kimdir? sorusuna verilen cevaplar Aamir Khan, Aaron Paul, Abdurrahman Önel, Açelya Kılıçay, Adam Sandler, Adile Naşit, Aeron Paul, Afra Saraçoğlu, Ahmet Mümtaz Taylan, Akın Akınözü, Al Pacino, Ali Atay, Ali Okay Yazıcı, Ali Sürmeli, Ali Yağcı, Alp Korkmaz, Alp Navruz, Alper Potuk, Altan Erkekli, Anthony Hopkins, Aras Bulut İynemli, Arzum Onan, Aslı Enver, Aslı İnandık, Aslıhan Güner, Asli Bekiroğlu, Asuman Dabak, Ata Demirer, Aybüke Pusat, Aydan Şener, Ayhan Işık, Azer Kurtuluş, Bahadır Yenişehirlioğlu, Barış Arduç, Bartu Küçükçağlayan, Başak Parlak, Bedia Akartürk, Bedirhan Ilıca, Belçim Bilgin, Bensu Soral, Beren Saat, Bergüzar Korel, Berk Oktay, Berrak Tüzünataç, Beste Kökdemir, Birce Akalay, Birkan Sokullu, Brad Pitt, Bruce Wills, Buğra Gülsoy, Bulut Korkmaz, Burak Deniz, Burak Özçivit, Burak Serdar Şanal, Burak Yörük, Burcu Biricik, Burcu Özberk, Bülent İnal, Can Yaman, Cansel Elçin, Cansu Dere, Cem Yılmaz, Cemre Yılmaz, Cenk Torun, Ceren Moray, Ceyda Düvenci, Cihangir Ceyhan, Cüneyt Arkın, Çağatay Ulusoy, Çağla Şikel, Çağlar Ertuğrul, Çağlar Ertuğrul , Çetin Tekindor, Defne Kayalar, Demet Akbağ, Demet Evgar, Demet Özdemir, Deniz Can Aktaş, Deniz Çakır, Deniz Gezmiş, Diğer, Dilan Çiçek Deniz, Ebru Şahin, Eda Ece, Edward Norton, Ekin Koç, Ekrem Bora, Elçin Sandal, Eliza Taylor, Emre Sertkaya, Engin Altan Düzyatan, Ercan Kesal, Erdal Beşikçioğlu, Erkan Kolçak Köstendil, Esra Erol, Ezgi Mola, Fahriye Evcen, Falcao, Fatih Bulut, Fatma Girik, Fikret Kuşkan, Furkan Andıç, Furkan Palalı, George Clooney, Gökberk Demirci, Gökçe Bahadır, Görkem Sevindik, Gülse Birsel , Gürkan Uygun, Hadise Arduç, Hale Soygazi, Halit Ergenç, Haluk Bilginer, Haluk Levent, Hande Erçel, Hannah Gross, Hazal Bulut, Hazal Kaya, Hazar Ergüçlü, Hilal Altınbilek, Hülya Koçyiğit, İbrahim Çelikkol, İbrahim Erkal, İlker Kaleli, İrem Helvacıoğlu, İrem Sak, Jason Statham, Jennifer Lawrence, Joaquin Phoenix, Johnny Depp, Kadir Doğulu, Kadir İnanır, Keanu Reeves, Kemal Sunal, Kenan Doğulu, Kenan İmirzalıoğlu, Kenan Kalav, Kerem Alışık, Kerem Bursin, Keremcem, Kıvanç Tatlıtuğ, Kit Harington, Koray Gençer, Kubilay Aka, Kutsi, Leonardo Dicaprio, Mahmut Tuncer, Mahsun Kırmızıgül, Max Kruse, Mehmet Aslantuğ, Mehmet Kaya, Mehmet Kolçak, Mehmet Özgür, Melek Baykal, Melis Babaday, Melisa Aslı Pamuk, Mert Aydın, Mert Fırat, Meryem Uzerli, Mine Tugay, Morgan Freeman, Murat Boz, Murat Ünalmış, Murat Yıldırım, Müge Anlı, Müjdat Gezen, Müşfik Kenter, Natalie Portman, Naz Elmas, Necati Şaşmaz, Necip Memili, Nehir Erdoğan, Neil Patrick Harris, Neslihan Atagül, Nesrin Topuz, Nicolas Cage, Nurgül Yeşilçay, Oğuzhan Koç, Oktay Kaynarca, Onur Atilla, Onur Tuna, Onur Ünlü, Orhan Gencebay, Ozan Akbaba, Ozan Güven, Öykü Gürman, Özcan Deniz, Özge Gürel, Özge Özpirinççi, Özge Yağız, Özgür Ozan, Patrick Swayze, Rami Malek, Rasim Öztekin, Recep Tayyip Erdoğan, Resul Dindar, Reynmen, Rıza Kocaoğlu, Robert De Niro, Rojda Demirer, Russell Crowe, Sadri Alışık, Sandra Bullock, Sarp Apak, Sarp Levendoğlu, Selahattin Bölük, Selçuk Yöntem, Selin Sever, Sena Bulut, Sera Kutlubey, Serenay Sarıkaya, Sezen Aksu, Şafak Sezer, Şahan Gökbakar, Şebnem Zorlu, Şener Şen, Şevket Çoruh, Şevval Sam, Şeyma Korkmaz, Talat Bulut, Tamer Karadağlı, Taner Ölmez, Tanju Çolak, Tarık Akan, Tarık Ünlüoğlu, Timuçin Esen, Tolga Çevik, Tolga Sarıtaş, Tolgahan Sayışman, Tom Ellis, Tom Hardy, Toygar Avanoğlu, Tuba Büyüküstün, Tuncel Kurtiz, Türkan Şoray, Ufuk Bayraktar, Ufuk Özkan, Uğur Güneş, Ulaş Artepe, Ulaş Tuna Astepe, Ülkü Hilal Çiftçi, Vahide Perçin, Vin Diesel, Will Smith, Yılmaz Erdoğan, Yılmaz Güney, Zafer Algöz, Zafer Ergin, Zuhal Topal

Popüler kültüre dair herhangi bir konuda bir tercih bildiren kişilerin sayısı ne kadar düşük olursa olsun cevap çeşitliliği devam ediyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 23 / 92

Dizi/ Film oyuncusu

8,4 Aras Bulut İynemli 6,8 2,8 Taner Ölmez 2,7 3,5 Engin Altan Düzyatan 3,1 2,1 Kenan İmirzalıoğlu 2,6 Topluma göre 2,7 Oktay Kaynarca 2,7 Kendi tercihi 2,8 Kıvanç Tatlıtuğ 2,0 1,5 Akın Akınözü 1,5 23,3 Diğer 30,0 52,9 Bilgim yok.. 48,6

0 10 20 30 40 50 60

Diziye dair bir önceki soru grubunda birinci sırada yer alan Mucize Doktor’un başrol oyuncusu Taner Ölmez’in isminin Çukur dizisinin başrol oyuncusu Aras Bulut İ ynemli’ye göre çok daha az söylendiğini görüyoruz. Diğer yandan son günlerde herhangi bir dizi veya film projesinde yer almayan Kenan İmirzalıoğlu ve Kıvanç Tatlıtuğ da 400 farklı ismin söylendiği listenin ilk beşinde yer alıyor. Bu iki veriyi ele aldığımızda popüler kültür unsuru olan dizilerin “popülerleşme” süresinin popüler kişilerinkine göre daha hızlı olduğunu; diğer yandan da kişilerin bilinilirliğinin daha uzun süreli olduğunu iddia edebiliriz.

En beğenilen oyuncu ile dizi tercihini bir arada incelediğimizde aşağıdaki tablo ile karşılaşıyoruz. Bu grafiğe göre en beğendiği oyuncu Akın Akınözü olanların yüzde 90’ı en beğendiği dizi olarak “Hercai”yi söylemiştir. Oktay Kaynarca’yı beğenenlerin ise yüzde 63’ünün tercih ettiği dizi de Kaynarca’nın oynadığı ATV dizisi “Eşkıya Dünya’ya Hükümdar Olmaz”dır.

Şu günlerde en beğendiği, izlediği dizi Şu günlerde en Hepsi, beğendiği film veya Mucize Diriliş Bir Zamanlar Eşkıya… Çukur Hercai Diğer hiçbiri, Toplam dizi oyuncusu Doktor Ertuğrul Çukurova (EDHO) bilmiyor

Aras Bulut İynemli 66 8 1 2 3 3 10 7 100 Taner Ölmez 1 81 3 1 11 1 100 Engin Altan Düzyatan 5 9 50 4 4 4 17 8 100 Akın Akınözü 8 90 3 100 Oktay Kaynarca 3 4 3 4 63 13 9 100 Kenan İmirzalıoğlu 14 20 2 2 14 6 26 18 100 Kıvanç Tatlıtuğ 14 22 2 12 4 4 30 12 100 Türkiye 10 12 3 8 5 4 28 29 100

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 24 / 92

Mucize Doktor dizisi öncesinde ana rollerde pek görülmeyen Taner Ölmez’i beğendiğini söyleyenlerin ise yüzde 81’i de zaten Mucize Doktor’u en beğendiği dizi olarak telaffuz ediyor. Şu günlerde bir dizide oynamayan Kenan İmirzalıoğlu ve Kıvanç Tatlıtuğ’u tercih edenlerin ise belirgin bir eğilimi görülmüyor.

Kişilerin oyuncu tercihlerinin toplumsal doku grafiğindeki konumlanması ise dizi tercihiyle benzer bir tablo ortaya koyuyor. Taner Ölmez ile başrolünü oynadığı Mucize Doktor dizisi aşağı yukarı aynı noktada. Herhangi bir güncel dizi veya film projesinde yer almaya Kıvanç Tatlıtuğ da benzer bir noktada beliriyor. Benzer durumda olan Kenan İmirzalıoğlu ise toplum merkezine daha yakın. Tatlıtuğ’un yer alacağı muhtemel bir dizinin de benzer bir noktada konumlanacağı tahmin edilebilir.

2.1.5. Sosyal medya fenomenleri Popüler kültür unsurlarında en son olarak “sosyal medya fenomenleri”ne dair tercih ve bilgi ölçümü yaptık.

Twitter, Instagram, TikTok veya Youtube gibi sosyal medya kanallarında birisinde veya birkaçında birden hesabı olup yakın çevresi dışında geniş bir kitle tarafından takip edilen kişiler sosyal medya fenomeni olarak tanımlanıyor. Bu kişilerin yayın yaptığı içeriklerin belli bir teması da olabiliyor, ilgi çekebilecek ve takipçi arttırabilecek herhangi bir konuyu da kullanabiliyorlar.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 25 / 92

Sosyal medya fenomeni sorumuz başta da belirttiğimiz gibi en yüksek oranda kayıtsız kalınan konu. Zira sosyal medya kavramının bile en fazla 15 senelik bir mazisi olduğu düşünülürse sosyal medya fenomenlerinin de toplumsal algıda neden çok fazla yer bulmadığını anlamak zor olmayacaktır. Ancak, sadece beşte birinin cevap verdiği bu soruda bile 300’e yakın farklı ismin söylendiğini görüyoruz. Yukarıda da belirttiğimiz gibi tercih yapanların oransal olarak darlaşması çeşitliliği ortadan kaldırmıyor.

“Sizin şu günlerde beğendiğiniz, takip ettiğiniz bir sosyal medya fenomeni, ünlüsü var mı? Kimdir?” sorusuna verilen cevaplar Abdullah Can, Ahmet Aksöz, Ahmet Karya, Ahsen TV, Akın Akınözü, Aleyna Tilki, Ali Usta, Alişan, Aras Bulut İynemli, Aras Karanfil, Arif Sevimli, Aslı Bekiroğlu, Aslı İnandık, Atakan Özyurt, Atilla Işık, Atilla Taş, Ayhan Tarakçı, Aykut Elmas, Azat Kızıltepe, Azat Yılmaz, Barış Özcan, Başak Kablan, Ben Fero, Berika Demir, Berkcan Güven, Betül Çakmak, Betül Demirkaya, Beyazıt Öztürk, Bilal Hancı, Bilal Sanseç, Burak Altındağ, Burak Özdemir, Burak Sevinç, Burcu Biricik, Burhan Toprak, Buse Terim, Bülent Mert, Can Sinom, Cansu Akın, Celal Ceren Çelik, Cem Yılmaz, Ceyda Düvenci, Cezmi Kalorifer, Cihangir Ceyhan, Cristiano Ronaldo, Cüneyt Özdemir, Çağla Şikel, Çağrı Taner, Damla Altun, Danla Biliç, Dark Rabbit, Deniz Toprak, Devlet Bahçeli, Doğan Kabak, Duru Enver, Duygu Özaslan, Ed Stafford, Efe Uygaç, Ekrem İmamoğlu, Elanur, Emre Durmuş, Enes Batur, Enes Çakmak, Engin Altan, Enis Arıkan, Erkan Kolçak Köstendil, Ersay Üner, Esin Polaç, Esra Erol, Eylül Öztürk, Ezgi Gizem Akdoğan, Fanus Adam, Fatih Bulut, Fatih Portakal, Fatih Terim, Fatih Ürek, Gazeteci Baba, Geek Yapar, Gizem Uzel, Gökberk Demirci, Gökçe Yıldırım, Greta Thunberg, Gülben Ergen, Hadise, Hakan Demirkapı, Hakan Mengüç, Hakan Ural, Halil Kalay, Halil Söyletmez, Haluk Levent, Hande Yener, Hanife Akın Çankal, Hassas Anne, Hatice Kübra Tangan, Haylaz, Hulusi Özbilgin, Husky, Hülya Aslan, İbrahim Yılmaz, İhsan Eliaçık, İrem Sak, İsmail Küçükkaya, İsmail Yk, Kaan Sekbal, Kadir Ezildi, Kafalar, Kenan Erçetingöz, Kenan Işık, Kendall Jenner, Kerimcan Durmaz, Kıvanç Tatlıtuğ, Köksal Baba, Krdş Bu Ne, Majesteleri, Mandalinalı Çocuk, Marul Kafa, Medyum Memiş, Mehmet Ali Bulut, Mehmet Aslantuğ, Melih Gökçek, Memduh Bayraktar, Meriç Keskin, Mero, Merve Akyüz, Merve Taşkın, Meryem Can, Messi, Mikrofesto, Miranda Cosgrove, Mitrain, Murat Muratoğlu, Murat Sakaoğlu, Mustafa Karadeniz, Mustafa Yalçın, Müge Anlı, Müzisyen Anne, Nalet Bebe, Neslican Tay, Neymar, Nez Demir, Nihat Altınkaya, Nilay Toprak, Nusret Gökçe, Oğuzhan Uğur, Onur Saylak, Orkun Işıtmak, Ömer TubaLiya, Öykü Berkan, Özge Yağız, Özgün Tunç, Özlem Kaşif, Patron, Pelin Akil, Post42, Recep Tayyip Erdoğan, Refika, Retro, Reynmen, Ruhi Çenet, Ryan Babel, Ryan Donk, Selçuk Büyük, Selçuk İnan, Selin Ciğerci, Serenay Sarıkaya, Serkan Dikme, Sevda Türküsü, Seyf, Simge Karakoç, Sura İskenderli, Süleyman Soylu, Sümeyye Över, Şahangiller, Şanışer, Şervin Yaşar, Şeyda Erdoğan, Şeyma Subaşı, Şükran Kaymak, Taha Özer, Tahir Şimşek, Temizlik Avcıları, Tolunay İleyda, Tugay Karaaslan, Türk Pro, Uğur Dündar, Unlustv, Uras Benlioğlu, Ünsal Ünlü, Yakup Deniz, Yalçın, Yasemin Sakallıoğlu, Yasemin Sokoğlu, Yılmaz Özdil, Zafer Akıncı, Zahide Yetiş, Zeynep Bastık, Zeynep Oruç

Kişilerin hangi sosyal medya fenomenini beğendiğine dair sorumuza bir cevap verenlerin dörtte bire yakını Reynmen lakaplı Yusuf Aktaş’ın tercih edildiğini söylüyor. Beşte bire yakını da Reynmen’i kendisinin en beğendiği fenomen olarak belirtmiş. İlk beş sıradaki diğer fenomenler ise çok daha az telaffuz edilmiş.

Elbette bu oranlar bu fenomenlerin gerçek performanslarını göstermiyor. Zira listenin en başında olmayıp ancak bu isimlerden çok daha fazla takipçisi olan sosyal medya fenomenleri bulunuyor. Hatta listenin ikinci sırasındaki Enes Batur’un 11 milyon takipçisi varken listenin birincisi Reynmen’in ise 5 buçuk milyon takipçisi bulunuyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 26 / 92

Sosyal medya fenomeni 7,2 Reynmen 4,2 3,6 Enes Batur 1,4 Danla Biliç 1,3 0,6 Topluma göre 0,5 Barış Özcan 0,8 Kendi tercihi 0,8 Berkcan Güven 0,7 14,3 Diğer 14,0 72,8 Bilgim yok.. 78,2

0 20 40 60 80

Popüler olan da kadın eksikliği Bu araştırma kapsamında ilk defa en popüler olanlar listesinin ilk beşinde bir kadın ismi görüyoruz. Makyaj videoları ile tanınan ve şu günlerde YouTube’da 2 milyonun üstünde abonesi bulunan Danla Biliç bu listenin üçüncü sırasında yer alıyor.

Popüler kültür araştırmamızın genelinde bir “kadın figür” eksikliği olduğunu belirtmek gerekiyor. Oyuncu ve şarkıcı sorularında cevap olarak söylenen isimleri cinsiyetlerine göre ayırdığımızda kadın popüler kültür figürlerinin erkeklerin gerisinde kaldığını söylemek yanlış olmayacaktır.

Tercih edilen oyuncu ve şarkıcıların cinsiyetleri

Kadınlar 30 70 Erkekler 20 80 a görea ş arkıcı Toplum

Kadınlar 33 67 i i ğ

Kendi Erkekler 22 78 ş arkıcı be ğend

Kadınlar 26 74 Erkekler 6 94 a görea oyuncu Toplum

Kadınlar 42 58 i i ğ

Kendi Erkekler 28 72 oyuncu be ğend 0 20 40 60 80 100 Kadın Erkek

Kadınların da kadın söyleme oranı düşük Var olan oyuncu ve şarkıcıların ne kadarının erkek veya kadın olduğunu bilmek güç. Ancak genel bir tarama yapıldığında sosyal medyada da bir erkek hakimiyetini algılamak mümkün. Bunun da etkisi olarak toplumun tercihi sorulduğunda daha fazla erkek söylenmesini normal

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 27 / 92

karşılayabiliriz. Ancak, kadınların da tercih ettiği oyuncu veya şarkıcılar ağırlıklı olarak erkek figürler. Ne oyuncu ne de şarkıcı listelerinde kadınların ismini bu araştırma kapsamında göremedik. Oyuncularda hiç yok, şarkıcı tercihinde de Sezen Aksu, Demet Akalın ve Aleyna Tilki isimleri ilk beşten sonra gelebiliyorlar. İlk beş söylenen isimden birisinin kadın olduğu tek durum yukarıda da belirttiğimiz gibi sosyal medya fenomenleri listesinde yer alan youtuber Danla Biliç olarak karşımıza çıkıyor.

Bu durumun popüler kültürün kendi dinamiklerinden mi yoksa toplumsal yapıdan mı kaynaklandığını bilmek çok güç. Bu noktada detayda kalan, ancak önemli bir bulgumuzu belirtelim: Kadınların da, erkeklerin de yaşları gençleştikçe oyuncu tercihini kadın figürlerden yana yapma eğilimi artıyor.

Cinsiyet ve yaşa göre beğenilen oyuncunun cinsiyeti

18 - 32 yaş 48 52 33 - 48 yaş 40 60

Kadınlar 49+ yaş 36 64

18 - 32 yaş 38 62 33 - 48 yaş 20 80 Erkekler 49+ yaş 17 83

0 20 40 60 80 100

Kadın Erkek

Toplumun popüler kültür ile temasını anlamaya çalıştığımız bu bölümde 6 farklı konu üzerinden inceleme yaptık. Karşı karşıya kaldığımız en belirgin bulgu tercihlerin bir noktada toplanmayıp değişkenlik gösterdiği oldu. Toplumun popüler olanla teması hiç olmayan bir kesimi de bulunuyor. Bu kişilerin sosyal sermaye açısından toplumun geri kalmış kesimi olduğunu iddia etmek mümkün değil. Eğitimi ve kültür tüketimi düşük olanlar popüler olana daha az ilgi gösteriyor olsa da tam tersi profillerde de bu ilgisizlik görülebiliyor. Ancak, belli konularda toplumun yarıdan fazlasının bir tercih belirtmediği durumlarda bile cevap verenlerin sayısına yakın veya yarısı kadar cevap sayısına tanık oluyoruz. Diğer yandan, en ünlü ve popüler olanın kim olduğunu bilip kendi tercihini farklı belirten de azımsanmayacak oranda insan var. Bu kişilerin tercihleri daha da çeşitleniyor.

Belli tercihler toplumun farklı noktalarında buluşuyor veya ayrışıyor. Artık sadece maruz kaldıklarımız arasından bir seçim yapmıyor, beğenilerimize göre içeriği dünyanın her yerinde arayabiliyoruz. Herkesin kendi popülerini arayıp bulabildiği bu ortam elbette ki internetin ve sosyal medyanın yaygınlaşmasının sonucunda ortaya çıktı. Sosyal medyanın “sosyal sermaye” yi oluşturan tüm unsurlar üzerinde etkisi var. Dolayısıyla popüler kültür dünyasını da bu değişim belirliyor gibi gözüküyor. Bu çerçevede bir sonraki bölümde sosyal medyayı ve onun etkisindeki kültür tüketimini inceliyoruz.

Sosyal medya ile popüler kültürle temas arasındaki ilişkiyi tema raporunun en sonunda “popüler kültür endeksi” bölümünde daha iyi görebileceğiz.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 28 / 92

2.2. Kültür Tüketimi

Bu bölümde insanların kültür tüketimiyle ilişkisini anlamak amacıyla genel olarak neler yaptıklarına bakıyoruz. Toplumda müzik dinlemek, TV izlemek, haftasonlarını dışarıda veya evde geçirmek, kültürel etkinliklere katılmanın ne kadar yaygın olduğunu, zaman içinde ne tür değişimler olduğunu ortaya koyup, bu alışkanlıklarda ve pratiklerde toplum genelinden farklılaşan kümeleri ele alıyoruz. Kültür tüketimi

Müzik dinliyor 95,9

TV izliyor 93,0

Haftasonları sadece evde zaman geçiriyor 36,2

Bir kültürel etkinliğe katılmış 34,3

Haftasonları sadece dışarı çıkıyor 22,0

0 50 100 Yukarıdaki grafikte de görüldüğü gibi toplumun neredeyse tümü müzik dinliyor ve televizyon seyrediyor. Buna karşılık üçte biri haftasonunu evde geçiriyor. Yine üçte bir son 3 ayda sinema, tiyatro gibi bir kültürel etkinliğe katılmış. Haftasonlarını evin dışında geçiren, evde hiç zaman geçirmeyenler ise dörtte bir oranında.

En yaygın kültür tüketim biçimi olan müzik dinlemeyi, hangi tür müzik dinledikleri, dinlemekten hoşlandıklarına dair soru üzerinden hesapladık ve hiçbir müzik türünü söylemeyenleri müzik dinlemiyor olarak kodladık. Farklı türlerde toplumun tüm kesimlerinde müzik dinlemek çok yaygın olsa da Dindar Muhafazakarlar, sofular, dullar ve internet kullanmayanlar arasında hiç müzik dinlemeyenler yüzde 10 mertebesine yaklaşıyor.

2.2.1. Müzik ve video seyredilen mecralar Popüler kültürü ele aldığımız bu araştırmamız kapsamında görüştüğümüz kişilere müzik dinlemek veya bir şey izlemek için hangi kanalları kullandıklarını birden fazla seçenek işaretlenecek şekilde sorduk.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 29 / 92

Müzik ve video için hangi kanalları kullanıyorsunuz? (Çoklu seçenek)

YouTube 57,8 Spotify 12,0 Netflix 8,2 Apple Music/ Apple TV 3,3 BluTV2,0

Online iTunes 1,6 IP TV ,6 Internet radyoları 4,1 Vimeo, Dailymotion gibi diğer ,5

Radyolar 25,3 CD/DVD çalardan 3,7 Digiturk 4,2

Offline D-Smart 2,7 Diğer (TV yayını) 20,7 0 20 40 60

YouTube’un ciddi bir hakimiyeti olduğunu görüyoruz. İ nternet penetrasyonunun da yüzde 75’in altında olduğunu hatırlarsak, yüzde 58’in YouTube kullanıyor olması hayli yüksek bir oran olarak görülebilir. Diğer yandan radyoların ve televizyonların da halen varlıklarını gösterdiğini tespit edebiliyoruz.

Netflix abone sayısından çok daha fazla telaffuz ediliyor. Netflix’ten film, video izlediğini söyleyenlerin oranı yüzde 8 olarak gözüküyor. Bu oran 5 milyon civarında bir kişi sayısına karşılık geliyor. Diğer yandan Netflix’in abone sayısı resmi olarak açıklanmıyor olsa da farklı medya kaynaklarından 500 binin altında olduğunu söyleyebiliyoruz. Bu iki rakam arasındaki farkın Netflix’in abonelik olarak değilse bile kaynak olarak çok büyük bir kesimin ilgi alanına girdiğini gösterdiğini düşünebiliriz.

Spotify’da artış var Spotify’ın ise hızla yaygınlaştığını söyleyebiliriz. Nisan’18 Barometresi kapsamında, bir buçuk yıl önce benzer bir soruyu sadece müzik kaynakları için sorduğumuzda Spotify kullandığını belirtenlerin oranı yüzde 4,2 idi. Bu oranın neredeyse üç katına çıktığını görebiliyoruz.

Müzik/video kaynağına dair tercihleri farklı demografik kümelerde inceldiğimizde şu temel bulgular öne çıkıyor;

• Gençlerde internet penetrasyonunun çok daha fazla olmasıyla paralel olacak şekilde internet üzerinden kullanılan kanalları izlemek ve dinlemek için kullanma eğilimi artıyor. • Sadece radyoyu ve/veya televizyonu kaynak olan kullananlar daha yaşlılar ve kırsalda yaşayanlar. Ancak gene de, 32 yaş altındakilerin yüzde 7si, metropolde yaşayanların yüzde 22’si, üniversite mezunlarının yüzde 8’i ve beyaz yaka çalışanlarının yüzde 10’u sadece radyodan veya televizyondan izliyor veya dinliyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 30 / 92

• Haberleri Halk TV’den izleyenlerin yarısı, TRT’den ve ATV’den izleyenlerin ise üçte biri kaynak olarak sadece radyo veya TV kullanıyor. Bu grubun yüzde 60’ı Türk Halk Müziği, yüzde 34’ü ise Türk Sanat Müziği seviyor. • Müzik ve video için sadece radyo ve TV’yi tercih edenlerin yüzde 4’ü internet kullandığını söylüyor. • Spotify kullanıcılarının dörtte üçü 32 yaş altındakiler. 49 yaş üstündekiler ise sadece yüzde 3’ünü teşkil ediyor. • Digiturk kullanıcılarının üçte birinden fazlası, D-Smart’ınkilerin ise dörtte biri 49 yaşının üstünde. • Gençler Spotify veya Netflix gibi paralı kanalları daha fazla kullanıyor olsalar da halen bu kanalları kullanma eğilimini esas belirleyen unsur gelir seviyesi. • Netflix’i kullandığını söyleyenlerin yüzde 60’ı bekarlardan oluşuyor. Türkiye genelindeki bekar oranı ise dörtte biri geçmiyor. • Ev kadınları paralı kanalları çok daha az kullanıyor; ancak, yarıya yakını YouTube kullandığını söylüyor. • Araştırmamıza göre 18 yaş üstü öğrencilerin yüzde 88’i YouTube kullanıyor. Elimizde veri olmasa da bu oranların 18 yaş altı gruplarda daha da yüksek olduğunu tahmin edebiliriz.

2.2.2. Televizyon izleme Televizyon izlemek de müzik gibi toplumun tüm kesimlerinde oldukça yaygın olan bir kültür tüketimi alışkanlığı. TV ilk açıldığında ve haber izlemek için tercih edilen kanallar için cevap vermeyen veya "TV izlemiyorum", "Haberleri TV'den izlemiyorum" gibi cevap verenleri “TV izlemiyor” olarak kodladık. Toplumun yüzde 7'si hiç televizyon izlemiyor. Birkaç yıl önce çok düşük oranlarda olan bu kesim, özellikle en fazla tüketen, kamusal hayatta en fazla yer alan kesim olmasından dolayı, artık kayda değer bir büyüklüğe gelmiş denebilir. Hiç TV izlemeyenlerin oranı üst gelir sınıfında yüzde 11'e, üniversite mezunlarında yüzde 12'ye, bekarlarda yüzde 15'e, öğrencilerde yüzde 18'e, inançsızlarda yüzde 21'e kadar çıkıyor. Bu kesimler interneti, dijital platformları ve sosyal medyayı da en fazla kullanan kümeler.

TV izleme oranları

Türkiye 93 7

Üst gelir sınıfı 89 11 Üniversite mezunları 88 12

Bekarlar 85 15 Öğrenciler 82 18 İnançsızlar 79 21

%0 %50 %100

TV izliyor TV izlemiyor

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 31 / 92

TV kanallarının tercih edilme oranları 31 Fox TV 21 13 ATV 19 12 TRT Kanalları 15 6 A Haber 2 6 Show TV 6 Kanal D 4 5 Haber için 3 Habertürk 1 İlk açtığında 2 NTV 1 2 CNN Türk 1 2 Kanal 7 3 2 Star TV 3 1 Halk TV 1 5 Diğer kanallar 10 11 TV izlemiyor 10 0 20 40

Farklı televizyon kanallarının izleyicilerinin profillerini ve televizyon kanalı tercihiyle güncel siyasete bakış arasındaki ilişkiyi Barometre araştırmalarımızda sıklıkla ele alıyoruz. Bu tema kapsamında ise kısaca kanal tercihlerini ele alıyoruz. Yukarıdaki grafik “Televizyonunuzu ilk açtığınızda hangi kanalı çeviriyorsunuz?” ve “Haberleri seyretmek içn en fazla hangi TV kanalını tercih ediyorsunuz?” sorusuna verilen cevapları bir arada gösteriyor. Fox TV her üç kişiden birinin haber izlediği ve beş kişiden birinin TV’yi ilk açtığında tercih ettiği kanal. ATV ve TRT kanalları ise toplamda yüzde 25’le her dört kişinden birinin haber izlediği kanallarken, TV ilk açıldığında daha yüksek oranda tercih ediliyorlar. Haber kanalları olan A Haber, NTV, Habertürk ve CNNTürk haber kanalı olarak daha fazla tercih edilirken, Show, Kanal D, Kanal 7 ve Star ise ilk açıldığında daha fazla tercih edilen kanallar. Özetle üç kanalın Fox TV, ATV ve TRT’nin, izleyicilerin yarısından fazlasını çektiği söylenebilir.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 32 / 92

Haber için tercih edilen kanala göre ilk açılan TV kanalı

Fox TV 55 8 8 4 4 4

ATV 4 71 7 4 5 2

A Haber 3 34 18 5 2 1

TRT 4 15 58 4 3 3

Show TV 6 12 9 42 7 3

Kanal D 8 7 9 13 48 5 Haberleri seyretmek için

Star TV 9 15 9 4 7 46

0 20 40 60 80 100 Fox TV ATV A Haber TRT Kanalları Show TV Kanal D Star TV

Haber için tercih edilen kanallara göre ilk açılan kanal tercihlerini incelediğimizde haberler için tercih edilen kanallar TV ilk açıldığında yüksek oranda tercih ediliyor. Haber kanalı olan A Haber’in ise TV ilk açıldığında tercih edilme oranı daha düşük.

2.2.3. Haftasonu ve kültürel etkinlikler Popüler kültür tüketiminin gündelik alışkanlıklarla ilişkisini anlamak üzere görüştüğümüz kişilere haftasonlarında neler yaptıklarını sorduk. Bu soruyu ilk defa Şubat 2015’teki Hayat Tarzları araştırmamızda sormuş ve ardından Temmuz’17 Barometresi’nde ve Nisan 2018’daki Hayat Tarzları araştırmamızda sormuştuk. Toplumun yaklaşık yarısı dışarıda zaman geçirmediğini, kamusal alanda faaliyetlerde bulunmadığını belirtmişti.

Haftasonlarını genellikle ne yaparak geçiriyorsunuz?

Aile/akraba ziyaretiyle 34 Alışverişte/AVMlerde 21 Parklara, su kenarına giderek 20 Spor yaparak 12

Sinema benzeri aktivitelerle 11 Tatil amaçlı seyahat ederek 7 Ev işi yaparım 39 Evde TV izlerim 37 Evde İnternete bakarım 18 Hiçbir şey yapmam, evde otururum. 24

0 50 100

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 33 / 92

Haftasonlarında insanların çoğunlukla evde bir şeylerle meşgul olduğunu anladık ve bunun sonucunda sorumuzda evde yapılan faaliyetleri çeşitlendirdik. Buna göre toplumda en yaygın haftasonu faaliyetleri ev işi yapmak, evde TV izlemek ve akraba ziyareti yapmak. Dışarıda yapılan faaliyetler arasında ise en yaygın olanlar sinemaya ve parklar ve su kenarı gibi açık alanlara gitmek. Son üç ay içinde hangi kültürel etkinliklere gittiniz?

29 Sinema 33 32 21

7 Konser 10 8 14

5 11 Tiyatro 6 6

4 Müze 4 6

5 5 Sergi 5 5

0 10 20 30 40 Şubat'15 Aralık'17 Nisan'18 Ekim'19

Popüler kültür tüketiminin aynı zamanda kültürel etkinliklere katılımla ilişkisini de ele aldık. Yukarıdaki grafikten de görülebileceği gibi kültürel etkinliklere farklı dönemlerde farklı oranlarda katılım görünüyor. Ancak az da olsa düzenli olarak arttığını tespit edebiliyoruz.

Toplum kültürel etkinlikler arasında en çok sinemaya gidiyor. 2015’te yüzde 29, 2017’de yüzde 33 ve 2018’de yüzde 32 son üç ay içinde sinemaya gittiğini belirtmiş. Bu ay ise bu oran yüzde 21’e düşmüş durumda. Sinema için son bir yılda bir azalma olduğunu söyleyebiliriz. Bu belirgin değişimleri TÜİK’in verilerinde de görmek mümkün: 2017 yılında sinemadaki seyirci sayısı 68.482.526, 2018 yılında ise bu sayı 64.772.380’ e düşmüştür. TÜİK’te 2019 yılına ait veriler bulunmasa da daha da düşeceğini son zamanlardaki sinemaların gişe / seyirci sayılarından anlayabiliyoruz. Tabloda görüldüğü gibi seyirci sayılarına dair paralel bir ölçüm Ekim ortasına kadar 40 milyon seyirci göstermektedir ve bu sayının yıl sonuna kadar 50 milyon mertebesine ulaşması beklenebilir.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 34 / 92

Sinema seyirci sayıları Yıl boxofficeturkiye.com TÜİK 2015 60.228.409 57.148.011 2016 58.287.316 55.260.600 2017 71.188.594 68.482.526 2018 70.409.779 64.772.380 2019* 40.862.636 - * 18 Ekim haftası dahil

Buna son zamanlarda sinemanın alanını daraltan internetteki yeni tercihlerin etki ettiğini belirtebiliriz. Örneğin Netflix kullanımı 1,5 yıl içinde 3 katına çıkmış durumda ve her iki kişiden biri YouTube’dan müzik / video izliyor.

Sinemayı takip eden konser ve tiyatro için Aralık 2017’de bir artış olduğunu, daha sonra düştüğünü görüyoruz. Bu artış mevsimsel bir artış olabilir. Ama son verilere göre yine de konsere ve tiyatroya gidenlerde bir artış olduğunu söyleyebiliriz. Kültürel etkinlikler içerisinde sergilere gidenler oranı yıllar içinde pek değişmemiş görünüyor. Müzeye gidenler içinse yıllar içinde az da olsa artmış görünüyor.

Tablonun geneline bakıldığında sinema her ne kadar son zamanlarda bir düşüş yaşamış olsa da her dönemde diğer kültürel etkinliklere göre açık ara ile en çok tercih edilen kültürel etkinlik olmuştur. Müze en az tercih edilen etkinlik olmasına rağmen, en düzenli artışa sahip olmuştur.

Haftasonu yapılan etkinlikleri ve kültürel etkinliklere katılıp katılmamak temelde üç faktörle yakından ilişkili: Kişinin eğitim seviyesi, nerede büyüdüğü, yaşadığı ve örtünme durumu. Lise altı eğitimi olanların yüzde 46’sı haftasonları sadece evde zaman geçirirken, bu oran lise mezunlarında yüzde 30'a ve üniversite mezunlarında yüzde 19'a iniyor. Buna karşılık sadece dışarıda zaman geçirenlerin oranı lise altı eğitimi olanlarda yüzde 15'ken, lise mezunlarında yüzde 29'a ve üniversite mezunlarında yüzde 31'e çıkıyor. Kültürel etkinliklere katılanların oranı daha belirgin şekilde değişiklik gösteriyor: Lise altı eğitimlilerin yüzde 13'ü, lise mezunlarının yüzde 52'si ve üniversite mezunlarının ise yüzde 65'i son 3 ayda en az bir tür kültürel etkinliğe gitmiş. Gençlerin daha eğitimli olması bu durumu kısmen açıklasa da yaşın etkisi hesap dışı bırakıldığında da eğitimin oldukça etkisi olduğu anlaşılıyor. Hatta gerek haftasonu ne yapıldığı, gerek kültürel etkinliklere katılmak hayat tarzına ve dindarlığa göre oldukça değişse de bunun büyük oranda eğitim seviyesindeki farklardan kaynaklandığı anlaşılıyor.

Yerleşim türü olarak kırsaldan metropollere doğru gidildikçe haftasonu sadece evde zaman geçirenlerin oranı azalırken, dışarıda zaman geçirenlerin ve kültürel etkinliklere katılanların oranı artıyor. Kentlerde, özellikle de metropollerde dışarıda zaman geçirmeye, "birşeyler yapmaya" uygun imkanlar, AVM'ler, sinemalar, spor tesisleri, konserler vs. kırsaldakine kıyasla daha fazla olduğu için bu durum pek şaşırtıcı değil. Ancak kişinin nerede büyüdüğü, nerede yaşadığından daha etkili görünüyor. Şehirde, büyükşehirde büyüyenler köyde veya kasabada büyüyenlere kıyasla kamusal alanda, kültürel etkinliklerde daha fazla zaman geçiriyorlar ve bu durum kişilerin halen nerede yaşadığından bağımsız bir durum. Diğer bir

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 35 / 92

deyişle köyde büyüyenler ş u anda metropolde yaşıyor olsalar bile kamusal alanda daha büyük yerleşim yerlerinde büyümüş olanlara kıyasla daha az zaman geçiriyorlar.

Kadınların örtünmesi kamusal alanda zaman geçirebilmekte oldukça belirleyici görünüyor. Örtünmeyen kadınların yüzde 57'sine karşılık başörtülü kadınların yüzde 18'i ve türbanlı kadınların yüzde 14'ü son 3 ay içnde kültürel etkinliğe gitmiş. Örtünmeyen kadınlar haftasonlarını da daha fazla dışarıda geçiriyorlar. Halbuki örtünmeyenler arasında sadece evde zaman geçirme alışkanlığı daha düşük. Örtünmeyen kadınların yüzde 28'ine karşılık başörtülü kadınların yüzde 47'si ve türbanlı kadınların yüzde 49’u haftasonlarında sadece evde zaman geçiriyorlar.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 36 / 92

Haftasonları Haftasonları Bir kültürel sadece evde sadece dışarıda etkinliğe zaman geçiriyor. zaman geçiriyor. katılmış

Lise altı 46 15 13 Lise 30 29 52 itim E ğ durumu Üniversite 19 31 65

Köy 45 17 16 Kasaba / ilçe 36 18 31 Şehir 34 Nerede 27 46 büyüdünüz? Büyükşehir 22 28 55

Kır 48 17 16 Kent 37 33

türü 20

Yerle ş im Metropol 32 25 40

Köy Kır 51 15 13 Köy 40 14 16 Kasaba / ilçe 35 17 33

Kent Şehir 40 27 50 Büyükşehir 30 27 55 Köy 44 21 21 Kasaba / ilçe 38 21 28 Şehir 32 27 44 Metropol Büyükşehir 21 29 55

Türbanlı kadınlar 49 13 14 Başörtülü kadınlar 48 12 18 Örtünmeyen kadınlar 28 20 57

Evli örtünmeyen kadınlar 32 15 45 Evli eşi örtünmeyen erkekler 29 31 40

Evli başörtülü kadınlar 47 12 17 Örtünme durumu Örtünme Evli eşi başörtülü erkekler 36 24 15

Evli türbanlı kadınlar 46 12 12 Evli eşi türbanlı erkekler 33 28 23 0 20 40 60 80 0 20 40 60 80 0 20 40 60 80

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 37 / 92

Evli kadınların eşlerinin ne yaptığı da örtünme şekilde göre değişiyor. Genel olarak evli erkeklerin kamusal alanda evli kadınlara kıyasla daha fazla zaman geçirdiği varsayılabilir. Gerçekten de kadınlar örtünme halinde bağımsız olarak erkeklere kıyasla daha yüksek oranda evde zaman geçiriyorlar. Ancak, örtünmeyen kadınlar ve eşleri haftasonunda benzer oranda dışarıda zaman geçiriyorlar. Örtünen kadınlarla eşleri arasında ise dışarıda zaman geçirmek konusunda ise oldukça fark görülüyor. Kültürel etkinliğe katılım oranları ise beklentinin tersi bulgular ortaya koyuyor: Gerek örtünmeyen, gerek başörtülü kadınlar, evli erkeklere kıyasla bu tür etkinlilere az farkla da olsa daha fazla katılmışlar. Türbanlı evli kadınlarda ise bu durum görünmüyor, erkeklere kıyasla da daha katılmışlar.

Haftasonu etkinliklerini ve kültürel etkinliklere katılımı toplumsal doku haritası üzerinde incelediğimizde, bir önceki sayfada yüzde oranlar üzerinden ortaya koyduğumuz dağılımı ve farkları görebiliyoruz. Haritanın üst kısmına yer alan sosyo-ekonomik durumu daha iyi ve dinle ilişkisi daha zayıf olan modern, genç kümelerle tüm kültürel etkinliklere katılım ve sinema, spor, tatil, AVM gibi dışarıda kamusal alanda yapılan ve genellikle para harcamayı / tüketimi gerektiren haftasonu etkinlikleri örtüşürken, sosyo-ekonomik durumu daha kötü ve daha dindar olan alt taraftaki kümelerle etkinliğe gitmemek, haftasonları evde bir şey yapmamak veya ev işi yapmak cevapları örtüşüyor. Evde TV izlemek ve parklara, su kenarına gitmek ise haritada toplumun orta noktasına daha yakınlar.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 38 / 92

2.3. Sosyal Medya Kullanımı, Amacı ve Tercihleri

Televizyon veya kültürel etkinlikler gibi sosyal medya da artık kültür tüketiminin oldukça önemli bir mecrası haline gelmiş durumda. Bu bölümde sosyal medya kullanımının güncel durumunu, kullanım amaçlarını ve toplumun genel olarak sosyal medyanın topluma, davranışlara ve tüketime etkisiyle ilgili, neler düşündüğünü ele alıyoruz.

2.3.1. Sosyal medya kullanımı Nüfusun yüzde 74'ü, yani her dört yetişkinden üçü en az bir sosyal medyaya üye. Yüzde 4 internete girdiği halde sosyal medya kullanmazken, yüzde 22 internete hiç girmiyor. Sosyal medyayı en çok öğrenciler, bekarlar ve üniversite mezunları ve en az ise dullar, 49 yaş üstündekiler ve emekliler kullanıyor.

En çok ve en az sosyal medya kullanan kümeler

Öğrenciler 97 Bekarlar 95 Üniversite mezunları 95 18 - 32 yaş grubu 94 Beyaz yaka çalışanlar 94 Lise mezunları 93 Modernler 93 Büyükşehirde büyüyenler 89 İnançsızlar 89 Örtünmeyenler 88 Türkiye 74 Evkadınları 60 Başörtüsüyle örtünenler 60 Lise altı eğitimi olanlar 55 Köyde büyüyenler 55 Dindar Muhafazakârlar 53 Gecekonduda yaşayanlar 51 Sofular 45 Emekliler 43 49+ yaş grubu 43 Dullar 25

0 50 100

Sosyal medyalar arasında en yaygın olanı yüzde 63 ile Whatsapp. Onu yüzde 45 ile Instagram ve YouTube takip ediyor. Facebook ise yüzde 41 ile bu ikisinin biraz gerisinde. Twitter yüzde 18'le ve TikTok yüzde 5'le diğerleri kadar yaygın olmayan sosyal medyalar.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 39 / 92

Sosyal medya kullanım oranları 100

80 74 63 60 45 45 41 40

18 20 5 0 1 Sosyal medya kullanıyor Whatsapp Instagram Youtube Facebook Twitter Tiktok

Sosyal medya kullananların çoğunluğu 2 ila 4 sosyal medya aracı kullandığını söylüyor. Kullananların yüzde 56'sı hem Instagram hem Youtube, yüzde 43 ise hem Instagram hem Whatsapp kullanıyor. En yaygın olan bu ikilileri kullananlar, başka sosyal medyaları da kullanabiliyor. Facebook şirketinin üç sosyal medyası olan Facebook, Whatsapp ve Instagram'dan en az birini kullananların oranı ise yüzde 62, yani her 3 sosyal medya kullanıcısından 2 ikisi.

Kaç sosyal medya aracı kullanıyor? (Sosyal medya kullananlar) 30 24 23 20 20 17

13

10

3 ,2 0 1 2 3 4 5 6 7

2.3.2. Sosyal medya kullanım amacı Sosyal medya kulanım amacına bakıldığında ilk göze çarpan yüzde 44 ile insanların sosyal medyayı en çok arkadaşlarıyla haberleşmek için kullanmaları. Buna yakın olan “ailemle haberleşiyorum” seçeneği de yüksek bir oranda. Bu iki bulgudan insanların sosyal medyayı daha çok haberleşmek için kullandığı yargısına varabiliriz. İnsanlar sosyal medyayı ayrıca yüzde 35 oranında vakit geçirmek, yüzde 30 oranında haber takip etmek amacıyla kullanıyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 40 / 92

Sosyal medyayı hangi amaçlarla kullanıyorsunuz?

Arkadaşlarımla haberleşiyorum 44,1 Vakit geçirmek için. 34,8 Ailemle haberleşiyorum. 32,6 Haber takip ediyorum. 30,1 Eğlenmek için. 22,3 Merak ettiğim insanları takip ediyorum. 19,0 Ünlüleri takip ediyorum. 9,8 Yeni insanlarla tanışmak için. 5,2 İnternette içerik üretiyorum. 2,5

0 50 100

Merak ettiği insanları, ünlüleri takip etmek ve yeni insanlarla tanışmak gibi sosyal medyanın sunduğu imkanlar için kullananlar ise haberleşmek ve vakit geçirmek için kullananlar kadar büyük kümeler değil. İnternette içerik üretmek ise dar bir kümenin sosyal medya kullanım amacı.

Sosyal medyayı hangi amaçlarla kullanıyorsunuz? 60 Arkadaşlarımla haberleşiyorum 50 21 53 Vakit geçirmek için. 15 36 35 Ailemle haberleşiyorum. 41 22 35 Haber takip ediyorum. 22 34 37 Eğlenmek için. 8 22 31 Merak ettiğim insanları takip ediyorum. 7 18 19 Ünlüleri takip ediyorum. 1 8 11 Yeni insanlarla tanışmak için. 4 1 4 İnternette içerik üretiyorum. 2 2 0 50 100 18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş

Sosyal medyanın kullanım amacını yaş bazında değerlendirince daha farklı verilerin göze çarptığını görüyoruz. Beklenebileceği gibi gençler neredeyse tüm amaçları daha fazla sayıyorlar, sosyal medyayla çok daha yoğun bir ilişki kuruyorlar. Bütün seçeneklerde genç kesim en fazla oranla öne çıkıyor, fakat “ailemle haberleşiyorum” seçeneği gençlerin değil, daha çok orta yaş

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 41 / 92

kesimi için ilgi çekici görünüyor. Haber takip etmek konusunda orta yaş ve genç yaş arasında pek farklı bir oran olduğu söylenemez. İki kesim de sosyal medyayı haber takip etmek için kullandığını neredeyse aynı oranda dile getirmiş.

Sosyal medya kullanma amacına göre en fazla hangi sosyal medya kanalında vakit geçirildiği

Türkiye 34 27 20 12 5

Arkadaşlarımla haberleşiyorum 41 25 19 9 4

Vakit geçirmek için. 21 35 22 14 6

Ailemle haberleşiyorum. 52 18 16 10 3

Haber takip ediyorum. 26 26 24 12 10

Eğlenmek için. 23 35 16 17 7

Merak ettiğim insanları takip ediyorum. 23 39 21 9 7

Ünlüleri takip ediyorum. 23 44 14 12 5

Yeni insanlarla tanışmak için. 17 47 15 12 8

İnternette içerik üretiyorum. 39 26 15 8 11

%0 %50 %100 Whatsapp Instagram Facebook Youtube Twitter Tiktok Diğer

Her ay sorduğumuz sosyal medya kullanımı sorumuzun yanısıra bu ay görüştüğümüz kişilere en fazla hangisinde vakit geçirdiklerini de sorduk. En fazla vakit geçirilen sosyal medya kanalı yüzde 34 ile Whatsapp olmuştur. Bunu yüzde 27 ile Instagram ve yüzde 20 ile Facebook takip etmektedir. YouTube ise en çok kullanılan 3. sosyal medya kanalı olmasına rağmen, tercihlerde 4. sıraya düşüyor.

Sosyal medyayı kullanım amacına göre hangi sosyal medyanın tercih edildiği fark yaratıyor. Aile ve arkadaşlarla haberleşmek için kullananlar Whatsapp’ı tercih ederken, vakit geçirmek veya eğlenmek için kullananlar YouTube ve Instagram’ı, merak ettiği veya ünlü kişi takibi ve yeni insanla tanışma amacıyla kullananların ise tercihi belirgin şekilde Instagram’dan yana. Twitter ise az tercih edilen bir sosyal medya olmakla beraber, haber takibi ve içerik üretme amacı taşıyanlar arasında iki katına çıkıyor.

Sosyal medya tercihine göre hangi amaçlarla kullandığına baktığımızda, yani veriyi tersinden incelediğimizde ise farklı sosyal medyaların kullanıcı profilleri hakkında biraz daha fazla bilgi ediniyoruz. ü Sosyal medya kanallarından en çok Whatsapp’ta vakit geçirenler sosyal medyayı daha çok haberleşmek için kullanıyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 42 / 92

ü Instagram ve YouTube’u tercih edenlerde birçok amaç yoğun olmakla birlikte vakit geçirmek, eğlenmek, merak ettiği kişileri takip etmek ön plana çıkarken, aileyle haberleşmek önemsizleşiyor. ü En çok Facebook’ta vakit geçirenler için sosyal medyada ilk üç amaç arkadaşlarıyla haberleşmek, vakit geçirmek ve haber takip etmek olarak ortaya çıkıyor.

ü Sosyal medya kanallarından Twitter’i en fazla tercih edenler ise biraz farklı bir profile sahip: yüzde 70’lik oran sosyal medyayı haberleşmek için, yüzde 36’sı merak ettiği insanları takip etmek için kullanıyor. Ayrıca “internette içerik üretiyorum” seçeneği yüzde 7’lik bir dilimle öne çıkıyor. Twitter’da diğer sosyal medya kanallarından farklı olarak buna ayrılan yerin fazla olduğunu söyleyebiliriz. Aile ve arkadaşlarla haberleşme amacı ise ortalamaya göre geri planda kalıyor.

En fazla hangi sosyal medya kanalında vakit geçiriyorsunuz?

Whatsapp Instagram Arkadaşlarımla haberleşiyorum 72 56 Vakit geçirmek için. 29 61 Ailemle haberleşiyorum. 63 28 Haber takip ediyorum. 30 38 Eğlenmek için. 20 40 Merak ettiğim insanları takip… 17 38 Ünlüleri takip ediyorum. 9 22 Yeni insanlarla tanışmak için. 4 13 İnternette içerik üretiyorum. 4 3

0 50 100 0 50 100

Youtube Facebook

Arkadaşlarımla haberleşiyorum 45 55 Vakit geçirmek için. 55 51 Ailemle haberleşiyorum. 33 33 Haber takip ediyorum. 39 46 Eğlenmek için. 42 24 Merak ettiğim insanları takip… 19 27 Ünlüleri takip ediyorum. 13 9 Yeni insanlarla tanışmak için. 7 5 İnternette içerik üretiyorum. 2 2

0 50 100 0 50 100

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 43 / 92

Twitter

Arkadaşlarımla haberleşiyorum 49 Vakit geçirmek için. 56 Ailemle haberleşiyorum. 25 Haber takip ediyorum. 70 Eğlenmek için. 39 Merak ettiğim insanları takip… 36 Ünlüleri takip ediyorum. 13 Yeni insanlarla tanışmak için. 11 İnternette içerik üretiyorum. 7

0 50 100

2.3.3. Sosyal medyaya bakış 2013 yılında Gezi olayları sırasında o dönemde Başbakan olan Recep Tayyip Erdoğan bir televizyon programında “Twitter denilen bir bela var. Yalanın, abartının daniskası burada. Sosyal medya denilen şey: Bana göre toplumun baş belası.” şekilde bir ifade kullanmıştı. Sonrasında sosyal medyayı kapsamlı olarak ele aldığımız ilk araştırma olan Nisan’14 Barometresi’nde görüştüğümüz kişilere bu ifade hakkındaki görüşlerini sormuştuk ve ifadeyi yüzde 27 doğru veya kesinlikle doğru, yüzde 47 ise yanlış veya kesinlikle yanlış bulmuştu. O dönemde Facebook kullanan yüzde 47, Twitter kullanan yüzde 21 ve Instagram kullanan ise yüzde 9 oranındaydı.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 44 / 92

Twitter, Facebook gibi sosyal ağlar tüm toplumların baş belasıdır. (Nisan'14)

16,4 30,8 25,7 20,3 6,8

% 0 % 50 % 100 Kesinlikle yanlış Yanlış Ne doğru ne yanlış Doğru Kesinlikle doğru (Nisan'16)

27 12 11 11 12 27

% 0 % 50 % 100 Kesinlikle katılmıyorum Katılmıyorum Kısmen katılmıyorum Kısmen katılıyorum Katılıyorum Kesinlikle katılıyorum (Nisan'18)

18 13 14 11 17 29

% 0 % 50 % 100 Kesinlikle katılmıyorum Katılmıyorum Kısmen katılmıyorum Kısmen katılıyorum Katılıyorum Kesinlikle katılıyorum (Ekim'19)

8,2 17,4 26,8 25,7 21,9

% 0 % 50 % 100 Kesinlikle yanlış Yanlış Ne doğru ne yanlış Doğru Kesinlikle doğru

Aynı ifadeyi sosyal medyayı ele aldığımız Nisan’16 ve Nisan’18 Barometresi araştırmalarımızda ve bu ayki araştırmamızda tekrarladık. Yukarıdaki grafiklerden de görülebileceği gibi sosyal medyanın baş belası olduğunu düşünenler zaman içinde artış göstermiş ve bu ay yüzde 47 oranına gelmiş durumda. Diğer bir ifadeyle bu konuda toplum genelindeki görüş 5 yıl içinde tersine dönmüş durumda. Cevapları ortalama üzerinden 5li ölçekte hesapladığımızda da toplum genelinin görüşünün evrildiği görülebiliyor.

Twitter, Facebook gibi sosyal ağlar tüm toplumların baş belasıdır.

Nisan'14 2,7 Nisan'16 3,0 Nisan'18 3,3 Ekim'19 3,4

1 << Yanlış 3 Doğru>> 5

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 45 / 92

Sosyal medya kullananların oranı Nisan'14 49,3

Nisan'16 67,8

Nisan'18 68,6

Ekim'19 73,2

0 50 100

Toplumun sosyal medya konusundaki görüşünün bu denli değişmesi siyasi kutuplaşmaya bağlı birçok sebeple açıklanabilir. Ancak 2014’ten bu yana olan dönemde aynı zamanda sosyal medya kullanımının daha da yaygınlaştığı, temas ve deneyim arttığı için bu değişiklik bir yandan şaşırtıcı görünüyor. 2014 yılında yetişkin nüfusun yüzde 49’u herhangi bir sosyal medya aracını kullanırken, bu oran yüzde 73’e yani nüfusun yarısından dörtte üçüne çıkmış durumda. Sosyal medya kullanımı yaygınlaştıkça olumsuz yargıya sahip olanların artması sosyal medyayla temas etmenin olumsuz etkisi olduğunu düşündürüyor.

Aşağıdaki grafik “Twitter, Facebook gibi sosyal ağlar tüm toplumların baş belasıdır” ifadesiyle ilgili sosyal medya kullananların ve kullanmayanların son 5 yıldaki değişimini gösteriyor. 2014’ten 2016’ya sosyal medya kullananlarda önemli bir artış olmuş ve hem kullananlar hem de kullanmayanlar arasında sosyal medya hakkında olumsuz görüş benzer şekilde artmış. Ancak 2016’dan sonra sosyal medya kullanmayanların olumsuz görüşü pek değişmezken, kullananların görüşü ortalamada olumsuz hale gelmiş ve arada fark 0,3 puana gelerek oldukça azalmış. Dolayısıyla sosyal medya kullanıp kullanmamanın toplumu olumsuz etkilediği görüşüne etkisi olsa da, bu etkinin azaldığı anlaşılıyor.

Twitter, Facebook gibi sosyal ağlar tüm toplumların baş belasıdır.

Nisan'14 2,2 3,2

Nisan'16 2,7 3,6

Nisan'18 3,1 3,7

Ekim'19 3,3 3,6 1 3 5 << Yanlış Doğru>>

Sosyal medya kullanıyor Kullanmıyor

Sosyal medyaya dair görüş eğitim ve hayat tarzından daha çok dindarlık seviyesine göre değişim gösteriyor. Kendini inançsız olarak tanımlayanlar ortalamada 2,6 puanla sosyal meydanın baş belası olduğu görüşüne katılmazken, dindar olarak tanımlayanlar 3,5 ve sofu olarak tanımlayanlar 3,6 ile görüşe katılıyorlar.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 46 / 92

Twitter, Facebook gibi sosyal ağlar tüm toplumların baş belasıdır.

Türkiye 3,4

Ak Parti 3,6 CHP 2,9 MHP 3,6 HDP 3,3 İyi Parti 3,3 Diğer partiler 3,1 Siyasi tercih Siyasi Kararsız 3,4 Oy kullanmaz 3,4

Çok zayıf 3,1 Zayıf 3,1 Orta 3,4 İyi 3,6 an'ın ğ Erdo karne notu karne Pekiyi 3,7

Binaların depreme yönelik sağlamlaştırılması 3,2 İnsanların depreme yönelik eğitilmesi 3,4 etkili önlem Hangisi ı enı kar ş Toplumun dine ve Allah inancına yakınlaşması 3,9 depreme

Yerkürenin hareketleriyle ilgili bilimsel bir konu 3,2 Dış güçlerin Türkiye üzerindeki oyunları 3,6 deki ile ilgili ilgili ile tehdidi tehdidi

Türkiye’ deprem Dinden ve ahlaktan uzaklaşma

dü ş ünce 3,9 1 3 5 << Yanlış Doğru>>

Farklı partilerin seçmenleri de farklı görüşlere sahip. Ak Parti ve MHP seçmenleri, HDP ve İyi Parti seçmenlerine ve kararsız seçmene kıyasla sosyal medyaya dair daha olumsuz görüşe sahipler. Buna karşılık CHP’liler ifadeye ortalamada katılmayan tek seçmen kümesi. Ancak onlar da 2,9 puanla “Twitter, Facebook gibi sosyal ağlar tüm toplumların baş belasıdır” ifadesini ne doğru ne yanlış buluyorlar.

Görüşlerin siyasi görüşle ilişkisini anlamak için bu ifadeyi kullanan Erdoğan’a verilen karne notuyla beraber baktığımızda, Erdoğan’ın notu arttıkça sosyal medyaya bakışın daha olumsuz hale geldiğini görüyoruz.

Güncel siyaset altında ele aldığımız depreme dair iki sorunun cevapları da sosyal medyaya bakışla deprem konusuna din çerçevesinden bakmak arasındaki ilişkiyi ortaya koyuyor. Depremin dinden ve ahlaktan uzaklaşmaktan kaynaklandığını düşünenler ve yakınlaşarak önlem alınabileceğini düşünenler 3,9 puanla sosyal medyaya karşı en olumsuz görüşü olan kümeler.

Sosyal medya kullanmanın baş belası olduğunu düşünüp düşünmemekle ilişkisi olduğunu belirtmiştik. İ nsanların hangi sosyal medyayı kullandıkları da görüşleri etkiliyor. En yaygın sosyal medya olan Whatsapp’ı kullananlar en olumsuz görüşe sahip olanlar. Ortalamada olumlu görüşe sahip olan tek küme ise Twitter kullanıcıları. Raporun diğer bölümleri de

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 47 / 92

Twitter kullananların, özellikle en sık Twitter kullanmayı tercih edenlerin diğer sosyal medyaları kullananlardan farklı bir profili olduğunu ortaya koyuyor.

Televizyonda ilk hangi kanalı açtıkları üzerinden incelediğimizde genel olarak televizyon izleyicilerinin, özellikle de A Haber, Kanal 7, ATV, TRT izleyicilerinin, sosyal medya kullanmayanlar gibi sosyal medyanın toplumun baş belası olduğu görüşüne katıldıklarını görüyoruz.

Twitter, Facebook gibi sosyal ağlar tüm toplumların baş belasıdır.

Türkiye 3,4

Sosyal medya kullanıyor 3,3 Sosyal medya kullanMIyor 3,6

Whatsapp 3,3 Instagram 3,2 Youtube 3,2 Facebook 3,2 Sosyal Medya Sosyal Twitter 2,8 Tiktok 3,2 Diğer 3,0

A Haber 3,8 Kanal 7 3,7 ATV 3,6 TRT Kanalları 3,5 Show TV 3,5 Kanal D 3,2 Fox TV 3,2

TV'yiilk açtıındağ TV8 3,2 TV izlemiyor 3,1 Star TV 3,0 1 3 5 << Yanlış Doğru>>

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 48 / 92

2.3.4. Medyanın tercihlere etkisi

Medyada veya internette herhangi bir şey üstüne çok konuşuluyorsa benim de ilgimi çeker.

12,3 20,7 21,3 34,9 10,9

% 0 % 50 % 100 Kesinlikle yanlış Yanlış Ne doğru ne yanlış Doğru Kesinlikle doğru

Şimdiye kadar popüler kültürün insanların ilgisini çekip çekmediğini bilgi seviyeleri ve tercihleri üzerinden ele aldık. Kendilerinin beyanlarını ele almak için görüştüğümüz kişilere okuduğumuz “Medyada veya internette herhangi bir şey üstüne çok konuşuluyorsa benim de ilgimi çeker” ifadesine yüzde 46, yani toplumun yarısı katılıyor.

Medyada veya internette herhangi bir şey üstüne çok konuşuluyorsa benim de ilgimi çeker. Türkiye 3,1

kullanıyor 3,3 kullanMIıyor 2,6 Sosyal Medya

Whatsapp 3,3 Instagram 3,5 Youtube 3,4 Facebook 3,4 Twitter 3,6 Sosyal medyalar Sosyal Tiktok 3,7

Ünlüleri takip ediyorum. 3,7 Yeni insanlarla tanışmak için. 3,6 Merak ettiğim insanları takip ediyorum. 3,6 Eğlenmek için. 3,5 Haber takip ediyorum. 3,4 Vakit geçirmek için. 3,4 İnternette içerik üretiyorum. 3,3 Arkadaşlarımla haberleşiyorum 3,3

Hangi amaçla kullanıyorsunuz? amaçla Hangi Ailemle haberleşiyorum. 3,2 1 3 5 << Yanlış Doğru >>

Sosyal medya kullananlar popüler kültür unsurlarıyla ilgilendiğini belirtirken, kullanmayanlar ortalamada ilgilenmediğini belirtiyor. Sosyal medyanın ilgi düzeyine bu etkisinin ötesinde, hangi sosyal medyanın ve ne amaçlarla kullanıldığı da etkili görünüyor. Pek yaygın olmayan

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 49 / 92

ama kullanıcılarının popüler kültüre daha hakim olduğu Twitter ve TikTok’un kullanıcıları ve sosyal medyayı ünlüleri ve merak ettiği insanları takip etmek, yeni insanlarla tanışmak gibi amaçlarla kullananlar üzerinden konuşulup bir unsura ilgi göstermeye meyilli olduklarını daha fazla belirtiyorlar.

Popüler kültürle tercihler arasındaki ilişkiyi daha spesifik hale getirip davranışlara etkisini “Medyada veya sosyal medyada takip ettiğim kişilerin ne giyip ne satın aldığı benim tercihlerimi de etkiliyor” ifadesiyle sorduğumuzda ise, görüştüğümüz kişilerin ancak yüzde 13’ü takip ettiği kişilerin kendisini etkilediğini söylüyor. Medyada üstüne konuşulan şeylerin, insanların ilgisini ne giyip ne giyilmediğinden daha fazla çektiği anlaşılıyor.

Medyada veya sosyal medyada takip ettiğim kişilerin ne giyip ne satın aldığı benim tercihlerimi de etkiliyor.

31,6 37,1 18,3 10,1 3,0

% 0 % 50 % 100

Kesinlikle yanlış Yanlış Ne doğru ne yanlış Doğru Kesinlikle doğru

Sosyal medya hangi amaçla kullanılıyor olursa olsun medyada veya sosyal medyada takip edilen kişilerin ne giyip ne satın aldığı kişilerin tercihlerini etkileyen bir durum değil. Ancak yine de ünlüleri ve merak ettiği insanları takip etmek, yeni insanlarla tanışmak gibi amaçlarla kullananlar etkilenmeye daha meyilli görünüyorlar.

Medyada veya sosyal medyada takip ettiğim kişilerin ne giyip ne satın aldığı benim tercihlerimi de etkiliyor.

Ünlüleri takip ediyorum. 2,6

Yeni insanlarla tanışmak için. 2,6

Merak ettiğim insanları takip ediyorum. 2,4

Eğlenmek için. 2,3

Haber takip ediyorum. 2,1

Vakit geçirmek için. 2,2

İnternette içerik üretiyorum. 2,4

Hangi amaçla kullanıyorsunuz? amaçla Hangi Arkadaşlarımla haberleşiyorum 2,2

Ailemle haberleşiyorum. 2,2

1 << Yanlış 3 Doğru >> 5

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 50 / 92

2.4. Popüler Kültür Endeksi ve Tüketim Kanalları

Popüler kültür temasının ilk bölümünde 6 farklı unsura dair toplumun beğenilerine dair algıları ve kişilerin algılarını ayrı ayrı inceleyerek, popüler kültürün içeriğini nelerin oluşturduğuunu ortaya koyduk. İkinci ve üçüncü bölümlerde ise popüler kültür tüketimini mecraları olan müzik, televizyon, sosyal ve kültürel etkinlikler ve sosyal medya kullanımını ele aldık. Bu bölümde ise bu bölümlerin bulgularını bir araya getirerek popüler kültürün tüketim araçları / mecraları ile içerikleri arasındaki ilişkiyi inceliyoruz. Diğer bir deyişle popüler kültürü takip etmenin koşullarını, en fazla hangi toplumsal kümelerde ve mecralarda popüler kültür tüketildiğini anlamaya çalışıyoruz.

2.4.1. Popüler kültür endeksi Popüler kültür konusunda üzerinde durduğumuz ana konu kişilerin popüler kültür ile ilişkisi idi. 12 adet açık uçlu soruda görüştüğümüz kişilerden toplumun ve kendisinin en beğendiği popüler kültür unsurlarını söylemelerini istedik. En popüler / en beğenilen kişi, dizi, şarkı, şarkıcı, oyuncu ve sosyal medya fenomeni tercihlerini sorduk ve daha sonra verdikleri bu cevapları toplumun beğenisine dair bir fikri olup olmadığı, kendisinin bir tercihi olup olmadığı, iki soruya da benzer cevaplar verip vermemiş olduğu veya kendi kişisel tercihini toplumdan ayırarak iki farklı cevap mı verdiği şeklinde kriterleri göz önüne alarak grupladık.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 51 / 92

Elde ettiğimiz 6 adet karşılaştırmalı soruya kişilerin popüler kültüre uzaklık veya yakınlığını ölçmek amacı ile puanlar vererek bir endekse dönüştürdük.

Sonuçta elimizde 0 – 24 skalasında bir puanlama oluştu. Bu skalada 0 kişinin hiçbir popüler kültür sorusuna cevap vermediği anlamına gelirken, 24 ise sorduğumuz her ikili soru seti için iki farklı yanıt aldığımız anlamına geliyor.

Bu puanlara göre demografik kümeleri sıraladığımızda popüler kültür ile kümelerin mesafelerini açıkça görebilmekteyiz. Bu tabloya göre popüler kültüre yakın olma durumu gençlik ve sosyal medya kullanımı ile doğrudan ilişkili. Öğrenciler en yüksek puanı alırken, sosyal medya kullanmayanlar en düşük puanı alıyor.

Haftasonlarını ev dışında geçirenler, kültürel aktivitelere katılanlar, Modernler, yüksek eğitime ve gelire sahip olanlar Türkiye ortalamasından daha yüksek puan alırken dindarlar, ev kadınları düşük eğitimlilerin popüler kültür ile ilişkisi ortalamadan düşük.

2.4.2. Müzik dinlenen / video seyredilen kanalın popüler kültür tüketimine etkisi

Toplumun beğendiği ve kendi beğendiği popüler kültür ürünü için FARKLI isim söylemiş olanların oranı Dizi 60

40

Fenomen En popüler kişi

20

0

Oyuncu Şarkıcı

Şarkı BluTV Netflix Spotify Apple Music/ Apple TV YouTube Internet radyoları CD/DVD çalardan D-Smart Digiturk Radyolar Diğer

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 52 / 92

Yukarıdaki grafikte, ele aldığımız popüler kültür unsurlarında toplumun beğenisi ve kendi beğenisi için farklı isimler söylemenin, yani analizlerimize göre popüler kültüre en fazla hakim olmanın “müzik dinlemek ve video izlemek için hangi kanalları kullandıklarına” göre dağılımını inceliyoruz. Tüm kanalları bir arada gösteren bir grafikte BluTV, Netflix ve Spotify kullananların genellikle yüksek oranlarda, TV gibi diğer kanalları, radyoları, Digiturk ve D-Smart kullananlar ise genellikle düşük oranlarda farklı isimler söylemişler ve kanallara göre epeyi bir farktan bahsetmek mümkün. Müzik/video kanallarının etkisini daha iyi anlayabilmek için yukarıdaki grafiği popüler kültüre pek hakim, orta derece hakim olanlar ve en fazla hakim olanlar şeklinde aşağıda 3 grafiğe bölerek inceliyoruz.

Buna göre en popüler olduğunu düşündükleri kişiye dair BluTV, Spotify ve Netflix kullanıcılarının, diğer kanal ve araçları kullananlara göre daha yüksek oranda farklı isim söylediklerini saptıyoruz.

En popüler şarkının hangisi olduğu sorusuna ise en çok Spotify kullanıcıları cevap veriyor. Netflix, BluTV ve Apple Music kullananlar ise bu konuda Spotify kullanıcılarını takip ediyorlar. Ancak popüler olan şarkıcı konusunda BluTV kullanıcıları daha yüksek oranda isim söylemeye meyilliler. Bunu Spotify ve Netflix kullanıcıları izliyor.

Popüler olduğunu düşünülen oyuncu konusunda ise Apple Music/Apple TV kullananların, diğer kanal ve araçları kullananlara göre daha çok isim söylediklerini saptadık. Ardından Netflix ve Spotify kullananlar gelirken, her iki platformun kullanıcılarının aynı oranda bir ismi söyleme eğiliminde olduğunu görüyoruz.

Dizi ismi söyleme konusunda ise BluTV kullananlar en yüksek oranda isim belirten kümeyi oluşturuyor. Apple Music/Apple TV, Spotify ve Netflix kullananların da BluTV kullanıcılarının ardından en fazla isim tercihinde bulunan kullanıcıları oluşturduğunu görüyoruz.

Hangi sosyal medya fenomeninin daha popüler olduğu sorusuna ise BluTV ve Spotify kullanıcıları, diğer platformların kullanıcılarına göre daha fazla cevap veriyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 53 / 92

Toplumun beğendiği ve kendi beğendiği popüler kültür ürünü için FARKLI isim söylemiş olanların oranı Dizi 60

40 Fenomen En popüler kişi

20 D-Smart 0 Digiturk Radyolar Diğer Oyuncu Şarkıcı

Şarkı

D-Smart ve Digiturk kullanıcıları birbirine çok yakın oranlarda popüler kişi, şarkı, şarkıcı, oyuncu, fenomen ve diziye dair farklı isim belirtiyorlar. Her iki kullanıcı kümesinde de en çok yanıtın verildiği soru grubunu, en popüler kişinin kim olduğunu sorduğumuz sorular oluşturuyor. D- Smart ve Digiturk kullanıcıları, en popüler kişiden sonra, en popüler şarkı, şarkıcı ve oyuncuya dair sorularımıza bir yanıt vermiş gözüküyor.

Müzik dinlemek için radyo kullananların, D-Smart ve Digiturk kullananlara göre daha yüksek oranda hangi dizinin popüler olduğu sorusuna bir yanıt verdiklerini görüyoruz. Buna karşın radyo kullananlar, D-Smart ve Digiturk kullananlara göre daha az oranda popüler bir şarkı ve şarkıcıya dair isim bilgisi ve tercihini aktarıyorlar. Diğer kategorisinde yer alan ve müzik videoyu çoğunlukla televizyondan izleyenler tüm unsurlarda en az farkı isim söyleyenler.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 54 / 92

Toplumun beğendiği ve kendi beğendiği popüler kültür ürünü için FARKLI isim söylemiş olanların oranı

Dizi 60

40 Fenomen En popüler kişi

20 Apple Music/ Apple TV YouTube 0 Internet radyoları

CD/DVD çalardan

Oyuncu Şarkıcı

Şarkı

Yukarıdaki grafikte ise müzik dinlemek için Apple Music/Apple TV, YouTube, Internet radyoları ve CD/DVD çalar seçeneklerini tercih eden ve popüler kültüre orta seviyede hakim görünenlerin popüler kültürle etkileşimlerini karşılaştırıyoruz.

Apple Music/Apple TV kullananlar, diğer kanalların kullanıcılarına göre daha yüksek oranda farklı isim aktarıyorlar. Bu platformları kullananların en çok yanıt verdikleri soru grubu ise toplumun en çok beğendiği şarkı ile kendilerinin en çok hangi şarkıyı dinlediklerini sorduğumuz sorular oluşturuyor. Oyuncu tercihi de diğer sorduğumuz popüler kültür ürünlerine göre bariz şekilde daha fazla bilgi ve tercihin belirtildiği kümeyi oluşturuyor.

Apple Music kullanıcılarından sonra, popüler olduğunu düşündükleri şarkıya dair en yüksek düzeyde bir isim söyleyen kişiler, internet radyolarını kullanan kişiler olarak gözüküyor. İnternet radyolarını kullanan kişilerin oyuncu, fenomen ve popüler dizi tercihlerinden çok, popüler kişi ile şarkıcıya dair isim söylediklerini de eklemeliyiz.

YouTube kullananlar ve CD/DVD çalar kullananların ise popüler kültüre hakimiyeti benzer seviyede görünüyor. Biri internet kullanımı gerektiren diğeri gerektirmeyen iki kanalı kullananlar arasındaki bu benzerlik YouTube’un yaygınlığı ve kullanıcı profili kadar, CD/DVD çalar kullananların popüler kültüre ilgilerinin düşük olmasından kaynaklanıyor olabilir.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 55 / 92

Toplumun beğendiği ve kendi beğendiği popüler kültür ürünü için FARKLI isim söylemiş olanların oranı Dizi 60

40 Fenomen En popüler kişi 20 BluTV

0 Netflix Spotify

Oyuncu Şarkıcı

Şarkı

Popüler kültüre en hakim görünen BluTV, Netflix ve Spotify kullanan kişilerin ise en popüler kişi, oyuncu ve şarkı konusunda çok yakın oranlarda isim bilgisi ve tercihi aktardığını görüyoruz. Popüler olduğunu düşündükleri ve kendilerinin beğendiği dizi konusunda ise BluTV kullanıcıları daha yüksek oranda herhangi bir dizi ismini söylemeye meyilliler. Sosyal medya fenomeni tercihi de tüm sosyal medya kullanıcı kümelerinde olduğu gibi bu platformları kullananların da daha az bilgilerinin ve tercihlerinin olduğu kategoriyi oluşturuyor. Müzik/video için BluTV kullananlar yüzde 2 ile Netflix (yüzde 8) ve Spotify (yüzde 12) kıyasla daha küçük bir küme olsa da popüler kültüre oldukça hakimler.

Diğer dikkat çekici bir konu ise izleme ve dinleme için Spotify, Netflix ve diğer interaktif kanalları kullananların içinde “beğendiği en ünlü kişi olarak” Erdoğan’ı söyleme oranının sıfıra yakın olması. Ayrıca YouTube dışındaki interaktif kanalları kullananların grubunda Ak Parti’nin oyu da yüzde 20 ve altında seyrediyor. Sadece televizyon ve radyoyu kanal olarak kullanan grupta bu oran en üst noktasına ulaşıyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 56 / 92

2.4.3. Sosyal medya ile popüler kültürün ilişkisi

Toplumun beğendiği veya kendi beğendiği popüler kültür ürünü için isim söylemiş olanların oranı Dizi 100

80

60 Fenomen En popüler kişi 40

20

0

Oyuncu Şarkıcı

Şarkı Sosyal medya kullanıyor İnternete giriyor ama sosyal medyayı kullanmıyor İnternete hiç girmiyor

Sosyal medya kullananlar kullanmayanlara göre popüler kültürle daha fazla ilişki kuruyor. Bu kişiler en popüler kişi, dizi ve şarkıcıya dair bir isim söylemeye daha eğilimli gözüküyor. Bunu şarkı ve oyuncu ismi söyleme eğilimleri takip ederken, sosyal medya kullananların en popüler sosyal medya fenomeninin kim olduğu sorusuna daha az oranda yanıt verdiklerini görüyoruz.

İnternete giren ama sosyal medyayı kullanmayanlar da hangi dizinin ve kişinin popüler olduğunu sorduğumuzda herhangi bir ismi söylüyor. Toplumun ve kendisinin beğendiği şarkı, şarkıcı ve oyuncuyu sorduğumuzda ise sosyal medyayı kullanmayanların, daha az oranda isim söyleme meyilli olduğunu görüyoruz. Sosyal medya kullanmayanlar, sosyal medya fenomenleri konusunda ise bir bilgi ya da tercih belirtmiyorlar.

İnternete hiç girmeyenler ise popüler kültürle çok daha az düzeyde temas kuruyor. Yine de internete girmeyenlerin yarısından hangi dizinin ve kişinin popüler olduğuna veya beğendiğine dair bir yanıt alabiliyoruz. İnternete hiç girmeyenler popüler/beğendiği sosyal medya fenomeni sorularına ise beklenebileceği gibi kayıtsız kalıyor.

Sosyal medya kullanmanın sadece sosyal medya fenomenleri değil, diğer unsurlarla ilgili bilgi sahibi olmak konusunda bu kadar etkisi olması, akla “dijital uçurum” kavramını getiriyor. İnternete girmek girmemeye kıyasla biraz fark yaratsa da esas farkı sosyal medya kullanıp kullanmamak yaratıyor. Elbette kullanmayanlar popüler kültürle hiç ilgilenmedikleri için

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 57 / 92

kullanmıyor olabilirler ama her halükarda kullanıp kullanmamak uçurum olarak nitelendirilebilecek fark yaratmış görünüyor ve bu durum başka alanlarda da görülebilecektir.

Toplumun beğendiği veya kendi beğendiği popüler kültür ürünü için isim söylemiş olanların oranı

Dizi 100

80

60 Fenomen En popüler kişi 40

20

0

Oyuncu Şarkıcı

Şarkı

Whatsapp Youtube Instagram Facebook Twitter TikTok

Toplum beğendiğini düşündüğü veya kendisinin beğendiği diziye dair bir isim söyleme konusunda kişilerin hangi sosyal medya kanalını kullandığı ise ayırt edici bir farkı oluşturmuyor. Ancak genel bir eğilimle TikTok kullananlar, ele aldığımız tüm popüler kültür ürünlerine dair en yüksek oranlarda herhangi bir yanıt veriyorlar.

Twitter kullanıcıları da toplumun ya da kendisinin beğendiği popüler kişi, dizi, şarkı, şarkıcı ve oyuncu hakkında bilgi sahibi gözüküyor. En popüler sosyal medya fenomeninin kim olduğu konusunda da Twitter kullanıcıları, TikTok kullanıcılarını takip ediyor.

Diğer sosyal medya kanallarını kullananlara göre WhatsApp ve Facebook kullananlar ise kimin veya neyin popüler olduğuna dair bir isim söylemeye daha az meyilli gözüküyor.

Yukarıdaki iki grafikte sosyal medya kullanımının en popüler veya kendi beğendiği isim için cevap vermeye etkisini ele aldıysak da, popüler kültürle olan ilişkiyi daha iyi anlamak için müzik/video kaynağında olduğu gibi analizimize popüler kültüre en yüksek hakimiyeti gösteren iki soru için farklı isimler verme oranları üzerinde devam ediyoruz.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 58 / 92

Toplumun beğendiği veya kendi beğendiği popüler kültür ürünü için FARKLI isim söylemiş olanların oranı Dizi 60

40 Fenomen En popüler kişi

20

0

Oyuncu Şarkıcı

Şarkı Sosyal medya kullanıyor İnternete giriyor ama sosyal medyayı kullanmıyor İnternete hiç girmiyor

Toplumun beğendiğini düşündüğü ile kendi beğendiği popüler kültür unsuruna dair farklı yanıt verenlerde, sosyal medyayı kullanmanın bariz şekilde belirleyici olduğunu görüyoruz. Sosyal medya kullananların en çok, en popüler kişiye dair bir isim söylediğini görüyoruz.

“İnternete giren ama sosyal medyayı kullanmayanlar” ile “internete hiç girmeyenler” birbirine yakın oranlarda popüler kültür ürünlerine dair isim belirtiyorlar. Ancak internete giren ama sosyal medyayı kullanmayanlarda, şarkı, şarkıcı ve en popüler kişiye dair isim verme oranlarının biraz daha fazla olduğunu görüyoruz.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 59 / 92

Toplumun beğendiği ve kendi beğendiği popüler kültür ürünü için FARKLI isim söylemiş olanların oranı Dizi 60

40

Fenomen En popüler kişi

20

0

Oyuncu Şarkıcı

Şarkı Sosyal medya kullanıyor Whatsapp Youtube Instagram Facebook Twitter Tiktok

Hangi sosyal medya kanallarını kullandığına göre kişilerin popüler kültür ürünleri için verdikleri cevapları incelediğimizde ise tüm popüler kültür ürünlerine dair en çok isim söyleyen kullanıcı profilini TikTok kullanıcılarının oluşturduğunu görüyoruz. Ancak hangi dizinin popüler olduğu / beğendiği sorularına Twitter, Instagram ve WhatsApp kullanıcıları, TikTok kullanıcılarından daha yüksek oranda farklı yanıt veriyorlar.

Twitter kullanıcıları her soru grubunda TikTok haricindeki diğer sosyal medya kanallarını kullananlara kıyasla daha çok farklı isim tercihinde bulunuyor. Twitter kullanıcıları ele aldığımız her popüler kültür unsuruna dair benzer oranlarda isim söyleme eğilimindeyken, yalnızca en popüler sosyal medya fenomeni konusunda daha düşük oranda yanıt verme eğilimi gösteriyor.

En yaygın iki sosyal medya olan WhatsApp ve Instagram’ı kullananlar ise toplumun ve kendisinin beğendiği popüler kültür unsurlarına dair yanıtlarını, diğer sosyal medya kanallarını kullananlara göre daha düşük oranlarda veriyorlar.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 60 / 92

Toplumun beğendiği ve kendi beğendiği popüler kültür ürünü için FARKLI isim söylemiş olanların oranı

Dizi 60

40 En Fenomen popüler kişi 20 Ailemle haberleşiyorum.

Haber takip ediyorum. 0

Arkadaşlarımla haberleşiyorum

Oyuncu Şarkıcı

Şarkı

Yukarıdaki grafik ise popüler kültür unsurlarına dair farklı isim söyleyen kişilerin “sosyal medyayı hangi amaçla kullandığına” göre dağılımını gösteriyor. Sosyal medyayı “arkadaşlarıyla haberleşmek” için kullananlar, “ailesiyle haberleşmek” ya da “haber takip etmek için” kullananlara göre daha yüksek düzeyde konuya dair bir farklı isimler veriyor. En çok isim söyleme tercihinde bulundukları soru ise “en popüler kişi kim?” sorusu.

Ailesiyle haberleşmek için sosyal medya kullananlar ise en popüler kişi, şarkı ve şarkıcı gibi sorulara nispeten düşük oranlarla da olsa bir yanıt verirken, sosyal medya fenomeni konusunda kayıtsız kalıyorlar.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 61 / 92

Toplumun beğendiği ve kendi beğendiği popüler kültür ürünü için FARKLI isim söylemiş olanların oranı Dizi 60

40 En Fenomen popüler kişi 20 Vakit geçirmek için.

0 Eğlenmek için.

Merak ettiğim insanları takip ediyorum. Oyuncu Şarkıcı

Şarkı Genel olarak popüler kültüre biraz daha hakim olan 3 kümeyi ele alacak olursak, sosyal medyayı “merak ettiği insanları takip etmek” amacıyla kullananlar, başta en popüler kişi olmak üzere tüm soru gruplarında daha çok farklı isim tercihinde bulunma eğilimi gösteriyorlar. Yalnızca popüler fenomen konusunda belirgin bir bilgi ya da tercihlerinin olmadığını söyleyebiliriz.

Sosyal medyayı “vakit geçirmek için” ve “eğlenmek için” kullananlar ise birbirine çok yakın oranlarda popüler olduklarını düşündükleri kişi, şarkı, şarkıcı, oyuncu, fenomen ve diziye dair isim söylüyor. Bunlar arasında ise en popüler kişi ile şarkı tercihine verdikleri yanıtlar biraz daha öne çıkıyor.

Toplumun beğendiği ve kendi beğendiği popüler kültür ürünü için FARKLI isim söylemiş olanların oranı

Dizi 60

40 En Fenomen popüler kişi 20 İnternette içerik üretiyorum. 0 Yeni insanlarla tanışmak için. Ünlüleri takip ediyorum.

Oyuncu Şarkıcı

Şarkı

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 62 / 92

Amaçlar üzerinden incelediğimizde popüler kültüre en hakim olanları sosyal medyayı internette içerik üretmek, yeni insanlarla tanışmak veya ünlüleri takip etmek amacıyla kullananlar oluşturuyor. Sosyal medyayı “Ünlüleri takip etmek” amacıyla kullananların popüler olduğu düşünülen popüler kültür unsurlarına dair beklenebileceği gibi daha çok bilgi ya da tercihte bulunduklarını görüyoruz. “Yeni insanlarla tanışmak” amacıyla sosyal medya kullananlar da bu kümeyle neredeyse aynı oranlarda farklı isimler belirtmeye eğilimliler. Ancak her iki kümede de bir popüler olduğu düşünülen dizinin ismini söyleme konusunda diğer konu başlıklarına göre daha düşük oranda yanıt verme eğilimi mevcut.

“İnternette içerik üretenler” ise toplumun en beğendiğini düşündükleri dizi ile kendilerinin tercih ettiği dizi konusunda daha yüksek oranda isim söylemeye eğilimliler. Buna karşın diğer soru gruplarında, ünlüleri takip etmek ya da yeni insanlarla tanışmak için sosyal medya kullananlara göre daha az oranda isim belirtiyorlar.

Popüler olduğu düşünülen / beğenilen oyuncuya dair bir isim belirtme ya da tercihte bulunma konusunda ise burada ele alınan sosyal medya kullanım amaçlarının belirleyici bir etmeni oluşturmadığını söylemeliyiz.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 63 / 92

Popüler kültürle teması incelediğimiz bu endeks çalışmasının sonunda şu iddiayı ortaya koyabiliriz; İnternet ve sosyal medya toplumları şekillendirmeye başlamadan önce yapılan tanımlar popüler kültürü tanımlı veya tanımsız bir takım güç unsurlarının kitlelere tek yönlü olarak sunduğu bir ürün olarak ortaya koyuyor. Ancak, herkesin kendi popülerini bulabildiği bir dünyada bu durum değişmiş gözüküyor. Özellikle internet, sosyal medya ve interaktif kanalları kullanabilmenin eğitim ve gelir seviyesiyle doğru orantılı olduğu toplumumuzda popülerle olan ilişki de sosyo-ekonomik seviyesiyle birlikte artıyor. En popüler olduğu iddia edilen bir şarkıcının bile sadece yüzde 5 tarafından “en beğenilen” olduğu bir toplumda “popüler kültür” ile toplumların yönlendirilebileceğini düşünmek hayli güç. Zira çok beğenilenin de ömrünün kısa olduğunu da bu araştırma kapsamında tespit edebildik. En beğenilen şarkıların veya dizilerin en önemli özellikleri, ortaya çıkalı 1-2 ayı geçmemiş, yeni içerikler olmaları. Sonuçta ortaya şöyle bir tablo çıkıyor; Popüler kültürle toplumun yarıya yakını çok da ilgilenmiyor. Çeşitlilik çok arttığı için de bu kitle bir noktaya yönlenmiyor. Toplumun popüler kültürle yoğun temas eden diğer kesiminin ise tercihleri çok değişken ve çok çeşitli; ayrıca, çok hızlı değişiyor. Dolayısıyla “popüler kültür” üzerinden strateji oluşturacak olanların işi çok zor ve eski yöntemlerle çözülecek gibi görünmüyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 64 / 92

2.5. Barometre Araştırmalarında Yıllar İçinde Sosyal Medya Kullanıcı Profilleri Bu ayki Barometre raporumuzun popüler kültür temasında sosyal medya kullanımını ve popüler kültürle olan ilişkisini ele aldık. Bu ilişkiyi daha iyi anlamlandırabilmek, daha geniş bir çerçeveye oturabilmek amacıyla bu bölümde 5 farklı sosyal medyanın yıllar içinde toplumda ne şekilde yer bulduğunu, kullanıcı sayıları değişirken, demografik profillerin de nasıl değiştiğini inceliyoruz.

KONDA olarak toplumun sosyal medya ile ilişkisini uzun yıllardır takip ediyoruz. Yaptığımız araştırmalarda görüştüğümüz kişilere Youtube, Facebook ve Twitter platformlarından hangilerini kullandıklarını 2011 yılından beri düzenli olarak soruyoruz. Yakın zamanlarda kullanımı yaygınlaşan WhatsApp ve Instagram’ı da daha sonraki yıllarda araştırmalarımıza dahil ettik. Sosyal medya kullanım oranları

Whatsapp Instagram 100 100

75 75 50 50 25 25 0 0

Oca.11 Oca.12 Oca.13 Oca.14 Oca.15 Oca.16 Oca.17 Oca.18 Oca.19 Oca.11 Oca.12 Oca.13 Oca.14 Oca.15 Oca.16 Oca.17 Oca.18 Oca.19 Youtube Facebook 100 100 75 75 50 50 25 25 0 0

Oca.11 Oca.12 Oca.13 Oca.14 Oca.15 Oca.16 Oca.17 Oca.18 Oca.19 Oca.11 Oca.12 Oca.13 Oca.14 Oca.15 Oca.16 Oca.17 Oca.18 Oca.19 Twitter 100 75 50 25 0

Oca.11 Oca.12 Oca.13 Oca.14 Oca.15 Oca.16 Oca.17 Oca.18 Oca.19

Yukarıdaki grafikte görüldüğü gibi WhatsApp, Instagram ve YouTube halen en popüler olan ve gittikçe yaygınlaşan sosyal medyalar. Buna karşılık Facebook belli bir yaygınlığa ulaştıktan sonra kısmen gerilemiş durumda. Twitter ise hiçbir zaman diğerleri gibi yaygınlaşmamış olan bir sosyal medya kanalı.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 65 / 92

Aşağıda yer verdiğimiz grafiklerde WhatsApp, Instagram, YouTube, Facebook ve Twitter kullanıcılarının profillerini yaş, eğitim, hayat tarzları ve siyasi tercihlere göre ele alacağız. Sosyal medya kanallarını kullanan kişilerin profillerinde son 10 yılda ne gibi değişiklikler olduğunu inceleyeceğiz.

2.5.1. WhatsApp 2015 yılından beri incelediğimiz WhatsApp kullanıcı profillerinde öncelikle yaş grubu demografilerindeki değişim göze çarpıyor. 2015 yılında 18-32 yaş aralığındaki gençlerin WhatsApp kullanıcıları arasındaki oranı yüzde 57 iken, bugün bu oran yüzde 43’e düşmüş gözüküyor. Orta yaş grubunda ise çok fazla değişim gerçekleşmese de, yıldan yıla arttığını görüyoruz. Bugün, her 10 WhatsApp kullanıcısının 4’ü 33-48 yaş aralığında yer alıyor. 49 yaş ve üzeri yaş grubunda WhatsApp kullanımı ise bugün, 2015’teki oranın iki katına ulaşmış bulunuyor. Toplumda WhatsApp kullananların yüzde 17’si 49 yaş ve üzeri yaş grubunda yer alıyor. WhatsApp / Yaş Grupları

2015 57 35 8 2016 56 35 10 2017 51 37 12 2018 47 38 15 2019 43 40 17

%0 %50 %100 18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş

WhatsApp kullanıcıları, diğer sosyal medya kanallarında görüldüğü gibi, lise altı eğitime sahip olanların daha fazla bulunduğu, üniversite mezunlarının daha az bulunduğu bir platform haline gelmiş bulunuyor. 2015’te yüzde 21 olan lise altı eğitimliler bugün WhatsApp kullanıcılarının yüzde 35’ini oluşturuyor. 2015’te yüzde 34 orana sahip olan üniversite mezunları ise bugün WhatsApp kullanıcılarının yüzde 25’lik dilimini oluşturuyor. Lise mezunlarının oranı ise çok fazla değişmeden her 5 kullanıcının 2’sini teşkil ediyor.

Whatsapp / Eğitim Durumu

2015 21 45 34

2016 31 41 28

2017 33 40 27

2018 35 40 25

2019 35 39 25

%0 %50 %100 Lise altı Lise Üniversite

Yaş ve eğitim durumuna göre demografik yapısı değişim gösteren WhatsApp kullanıcılarının hayat tarzları bakımından son yıllarda aynı kalması araştırmamızın önemli bulgularından birini

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 66 / 92

oluşturuyor. 2016’dan beri her 10 WhatsApp kullanıcısının 4’ü Modern, 4’ü Geleneksel Muhafazakâr ve 2’si de Dindar Muhafazakârlardan oluşuyor.

WhatsApp / Hayat Tarzı

2016 39 42 19

2017 39 43 18

2018 38 44 18

2019 37 45 18

%0 %50 %100

Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar

Siyasi eğilimler yıllar içinde seçim dönemi olup olmamasına ve güncel siyasi konjonktüre bağlı olarak oldukça değişim gösterebilse de sosyal medya kullanıcılarının profilleri hakkında bilgiler sunuyor. Siyasi tercihlere göre WhatsApp kullanımında Ak Parti ve MHP seçmenlerinin azalma eğiliminde olduğunu gözlemliyoruz. Bugün WhatsApp kullananların yüzde 31’i olası bir seçimde Ak Parti’ye, yüzde 7’si ise MHP’ye oy vereceğini söylüyor. CHP seçmeninin WhatsApp kullanımı ise 2016 yılından bu yana artmış gözüküyor. Her 4 WhatsApp kullanıcısının 1’i olası bir seçimde CHP’ye oy vereceğini söylüyor.

WhatsApp / Genel Milletvekili Seçimi

2015 24 21 14 7 22 10

2016 40 16 11 7 17 8

2017 36 18 9 6 1 20 8

2018 34 19 8 5 6 20 7

2019 31 26 7 5 4 18 6

%0 %50 %100 Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz

2.5.2. Instagram Yaş gruplarına göre Instagram kullanıcılarının profillerini incelediğimizde, diğer sosyal medya platformlarında olduğu gibi kullanıcılar arasında genç oranının düştüğünü; orta ve üst yaş gruplarında yer alan kullanıcıların oranının yükseldiğini görüyoruz. Yine de Instagram kullanıcı profiline dair bir “yaşlanma” durumunun olmadığını belirtmeliyiz. 2013 yılında her 10 Instagram kullanıcısının 8’i gençlerden oluşuyorken, bugün bu rakam yaklaşık 6 olarak gözüküyor. Orta yaş grubu ise Instagram kullanıcıları arasında 2013’ten bu yana iki katına ulaşmış durumda. Bugün Instagram kullananlar arasında orta yaş grubu yüzde 34’lük bir dilimi oluşturuyor. 49 yaş ve üzerinde olan kullanıcılar ise 2013’te yalnızca yüzde 1’lik kesimi oluşturuyorken, bugün her 10 kullanıcıdan 1’i bu yaş grubunda yer alıyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 67 / 92

Instagram / Yaş Grupları

2013 82 17 1 2014 78 19 3 2015 66 27 6 2016 69 25 5 2017 64 29 7 2018 60 32 9 2019 56 34 9 %0 %50 %100 18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş

Instagram kullanımını eğitim durumuna göre incelediğimizde ise üniversite mezunlarının Instagram kullanıcıları arasında çok fazla değişmeyen oranlarda yer almaya devam ettiklerini; buna karşın lise altı düzeyde eğitime sahip olanların oranının epey yükseldiğini, lise düzeyine sahip olanlarınsa azaldığını saptıyoruz. Lise altı düzeyde eğitime sahip olanların oranı 2013’ten bu yana yüzde 9’dan yüzde 26’ya yükselmiş gözüküyor. Instagram / Eğitim Durumu

2013 9 57 34 2014 12 54 33 2015 16 47 37 2016 23 46 31 2017 26 44 30 2018 26 45 29 2019 26 43 31

%0 %50 %100 Lise altı Lise Üniversite

Instagram kullanıcılarının profilinde hayat tarzlarına göre değişim daha çok yaş gruplarındaki değişimi andırıyor. Ancak yaş gruplarında olduğunu gibi bir demografik grubun baskınlığından burada söz etmemiz mümkün değil. 2013 yılında Instagram kullanıcıları arasında hayat tarzını Modern olarak niteleyenlerin oranı yüzde 73 gibi yüksek bir seviyedeyken bugün bu oran yüzde 45’e gerilemiş bulunuyor. Geleneksel Muhafazakârların Instagram’daki oranı yüzde 20’den yüzde 41’e; Dindar Muhafazakârların oranı da yüzde 6’dan yüzde 14’e yükselmiş gözüküyor. Bugün hayat tarzlarına göre Instagram kullanıcılarının profilinde Modernler ile Geleneksel Muhafazakârların çok yakın oranlarda yer aldığını belirtmeliyiz.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 68 / 92

Instagram / Hayat Tarzı

2013 73 20 6 2014 61 33 6 2016 47 38 15 2017 45 40 15 2018 46 41 14 2019 45 41 14

%0 %50 %100 Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar

Siyasi eğilimlere göre Instagram kullanıcılarının profilinde 2013’ten bu yana Ak Parti’ye eğilimi olanların iki katına çıkmış olması dikkat çekiyor. CHP’li kullanıcıların oranı ise 2018’e kadar düşme eğilimi gösterirken, bugün Ak Partili’lerle aynı oranlara ulaşmış bulunuyor. Bugün her 10 Instagram kullanıcısının 3’ü olası bir seçimde Ak Parti’ye, 3’ü de CHP’ye oy vereceğini söylüyor.

Instagram / Genel Milletvekili Seçimi 2013 13 35 13 2 14 17 2014 17 45 19 2 12 3 2015 22 21 14 6 23 12 2016 34 18 12 7 19 9 2017 32 20 10 6 1 21 9 2018 31 21 9 5 6 20 8 2019 27 28 8 5 4 19 7

%0 %50 %100 Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz

2.5.3. YouTube Yaş gruplarına göre son 10 yılda dalgalı bir demografik değişim yaşamış olsa da YouTube da giderek orta ve üst yaş gruplarının daha fazla kullanmaya başladığı bir sosyal medya platformu haline gelmiş gözüküyor. 2011 yılında YouTube kullananların yüzde 67’si gençlerden oluşuyordu. Ancak YouTube’da gençlerin oranı 2015 yılına kadar düşme eğilimi göstermiş, 2016 yılında tekrar yükselse de yine 2019 yılına dek giderek düşmüş ve yüzde 55 seviyesine gelmiş. Gençlerin YouTube kullanıcıları arasındaki oranının düşmesi, buna karşın orta yaş ve 49 yaş üzeri gruplarda kullanıcı oranlarının yükselmesine rağmen Facebook’ta göreceğimiz bir “yaşlanma” durumunun olmadığını da belirtmeliyiz.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 69 / 92

YouTube / Yaş Grupları

2011 67 27 6 2013 61 29 11 2014 60 30 10 2015 57 34 9 2016 64 29 7 2017 60 31 9 2018 57 32 10 2019 55 35 11 %0 %50 %100 18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş

Eğitim durumlarına göre YouTube kullanıcılarında üniversite mezunlarının oranının son 10 yıllık dönemde pek fazla değişim göstermediğini görüyoruz. Her 10 YouTube kullanıcısından 3’ü üniversite mezunlarından oluşuyor. Ancak lise altı eğitime sahip olanların oranının artmasıyla, lise mezunlarının YouTube kullanıcıları arasındaki oranı azalmış bulunuyor. Lise mezunları yüzde 44’lük oran ile eğitim durumu bakımından en fazla kullanıcı grubunu oluşturuyor. Her 4 YouTube kullanıcısından 1’inin ise lise altı eğitim düzeyine sahip olduğunu görüyoruz.

YouTube / Eğitim Durumu 2011 18 55 27 2013 24 47 28 2014 24 49 27 2015 23 46 31 2016 24 43 32 2017 25 44 31 2018 25 45 30 2019 25 44 31 %0 %50 %100 Lise altı Lise Üniversite

Hayat tarzları bakımından YouTube kullanıcılarının daha çok Modern eğilimlere sahip olduğu geçmiş yılların aksine bugün, Modernler ve Geleneksel Muhafazakârlar YouTube’da birbirine yakın oranlarda bulunuyorlar. YouTube kullanıcıları arasında 2013’te yüzde 53 olan Modernlerin oranı 2019’da yüzde 44’e düşmüş; Geleneksel Muhafazakârların oranı ise bu yıllarda yüzde 35’ten yüzde 42’te yükselmiş bulunuyor.

YouTube / Hayat Tarzı

2013 53 35 12 2014 53 38 9 2016 45 39 16 2017 46 38 15 2018 46 39 15 2019 44 42 14

%0 %50 %100 Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 70 / 92

Kullanıcılarının siyasi eğilimleri ise YouTube’u yıldan yıla farklı eğilimlerin baskın çıktığı bir mecra haline getirmiş gözüküyor. Yine de YouTube kullanıcıları 10 yıl önce hangi oranlarda siyasi eğilimlere sahipse, bugün de hemen hemen benzer bir tablo karşımıza çıkıyor. Olası bir seçimde her 10 YouTube kullanıcısının 3’ü Ak Parti’ye, 3’ü de CHP’ye oyunu vereceğini söylüyor.

YouTube / Genel Milletvekili Seçimi

2011 30 32 11 7 12 5 2013 26 23 13 7 17 10 2014 25 37 17 8 10 2 2015 24 19 15 8 21 10 2016 36 18 12 7 17 9 2017 32 20 10 5 2 20 9 2018 30 21 9 6 7 20 7 2019 27 29 7 6 4 18 7

%0 %50 %100 Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz

2.5.4. Facebook Facebook kullanıcılarının profillerinin yaş ortalamasında 2011 yılından bu yana bir artış gözlemliyoruz. 2011 yılında Facebook kullanan her 10 kişiden 6’sı 18-32 yaş aralığında yer alıyorken; 2019 yılında bu rakam 4’e düşüyor. Facebook kullanıcıları arasında gençlerin oranı düşerken, orta ve üst yaş gruplarının oranının yükselmiş olduğunu görüyoruz.

Facebook / Yaş Grupları

2011 58 32 9 2013 48 38 14 2014 48 38 15 2015 44 40 16 2016 50 37 12 2017 48 39 14 2018 43 40 17 2019 39 42 19 %0 %50 %100

18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş

Facebook kullanıcılarının eğitim durumlarında ise lise altı eğitim seviyesine sahip olanların oranındaki artış göze çarpıyor. Buna karşın lise mezunu olan Facebook kullanıcılarının oranı azalmış gözüküyor. Yine de her 10 Facebook kullanıcısından 4’ü lise mezunu olarak toplumda en büyük Facebook kullanıcısı kitleyi oluşturuyor. Üniversite mezunlarının oranında zaman zaman küçük değişiklikler olsa da son 10 yıllık dönemde çok fazla değişim olmadığını görüyoruz. Toplumda her 4 Facebook kullanıcısından 1’inin üniversite düzeyinde eğitime sahip olduğunu saptıyoruz.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 71 / 92

Facebook / Eğitim Durumu

2011 24 51 25 2013 31 46 22 2014 33 45 21 2015 32 41 27 2016 35 40 25 2017 36 39 25 2018 35 40 24 2019 36 40 24 %0 %50 %100 Lise altı Lise Üniversite

Son 10 yıllık dönemde Facebook kullanıcılarının hayat tarzlarında da genel bir değişim söz konusu. Hayat tarzını Modern olarak tanımlayanların Facebook kullanıcıları arasında azalmış olduğunu; buna karşın Geleneksel Muhafazakârların Facebook kullanıcıları arasındaki oranının yükselmiş olduğunu tespit ediyoruz. 2013 yılı verilerimizde Facebook kullanıcıları arasında yüzde 46 oranıyla daha fazla Modern bulunurken, Geleneksel Muhafazakârların oranı yüzde 39 olarak görülüyordu. Bugün ise her 2 Facebook kullanıcısından 1’i kendini hayat tarzı bakımından Geleneksel Muhafazakâr olarak tanımlıyor.

Facebook / Hayat Tarzı

2013 46 39 15 2014 40 46 14 2016 36 45 19 2017 38 44 19 2018 38 45 17 2019 35 48 17 %0 %50 %100 Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar

Siyasi eğilimler açısından ise son 10 yıllık dönemde, Facebook kullanıcılarında pek fazla değişim gerçekleşmediğini görüyoruz. Ak Partili kullanıcıların oranı zaman zaman yükselme eğilimi gösterse de bugün yüzde 32 seviyesiyle 2011’deki oranın biraz üzerinde yer alıyor. CHP’li kullanıcıların oranı ise 2011’den bu yana 5 puanlık bir düşüşle yüzde 27’ye seviyesine gelmiş gözüküyor. Ancak yeni kurulan İyi Parti’nin de Facebook kullanıcıları arasında yüzde 4’lük bir dilimi oluşturduğunu belirtmeliyiz. Facebook kullanıcıları arasında HDP’yi tercih edenlerin oranı ise ele aldığımız yıllar arasında pek bir değişiklik göstermeyip, yüzde 5’lik dilimi oluşturuyor.

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 72 / 92

Facebook / Genel Milletvekili Seçimi

2011 30 32 10 5 17 4 2013 33 20 14 5 18 9 2014 34 31 14 6 11 3 2015 28 18 14 7 22 9 2016 41 16 10 7 18 7 2017 36 19 9 6 1 20 8 2018 34 20 8 5 6 19 7 2019 32 27 7 5 4 17 6 %0 %50 %100 Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz

2.5.5. Twitter Twitter gençlerin ağır bastığı bir sosyal medya platformu olarak dikkat çekiyor. Son 10 yıllık dönem açısından bakıldığında ise yaş gruplarına göre Twitter kullanıcılarının oranlarında pek fazla değişim gerçekleşmemiş durumda. Toplumda Twitter kullanıcısı olan her 10 kişiden 6’sını gençler oluşturuyor.

Twitter / Yaş Grupları

2011 61 33 7 2013 62 27 10 2014 62 30 8 2015 58 33 9 2016 64 28 8 2017 61 30 10 2018 60 30 10 2019 59 31 10 %0 %50 %100 18 - 32 yaş 33 - 48 yaş 49+ yaş

Eğitim durumu bakımından Facebook kullanıcıları arasında gördüğümüz eğilimi Twitter’da da gözlemliyoruz. Lise altı eğitime sahip olan kullanıcılar son 10 yılda iki katına çıkmış durumda. Her 5 Twitter kullanıcısından 1’i lise altı eğitime sahip gözüküyor. Üniversite mezunu kullanıcı oranının düştüğü 2013 ve 2014 yıllarında yükselme eğilimi gösteren lise mezunlarının bugünkü oranı da 2011’deki orana yakın gözüküyor. Bugün, her 5 Twitter kullanıcısının 2’sinin lise mezunu, 2’sinin de üniversite mezunu olduğunu saptıyoruz. Sosyal medyada en eğitimli kümenin Twitter kullanıcıları olduğunu belirtebiliriz. Twitter / Eğitim Durumu

2011 10 44 46 2013 16 53 30 2014 20 50 30 2015 15 47 38 2016 20 44 36 2017 21 43 36 2018 19 44 37 2019 19 42 40 %0 %50 %100 Lise altı Lise Üniversite

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 73 / 92

Hayat tarzları bakımından Twitter, 2013 yılından bu yana azalma eğilimine sahip olsa da Modern hayat tarzına sahip olanların daha çok kullandıkları sosyal medya kanalı olarak öne çıkıyor. Her 2 Twitter kullanıcısından 1’inin Modern hayat tarzına sahip olduğunu görüyoruz. Buna karşın Geleneksel Muhafazakâr ve Dindar Muhafazakârların oranında da yıldan yılda artış gerçekleştiği görülüyor. 2013 yılında yüzde 32 olan Geleneksel Muhafazakârlar 2019 yılında yüzde 36’ya; yüzde 8 olan Dindar Muhafazakârlar da yüzde 11’e ulaşmış durumda.

Twitter / Hayat Tarzı

2013 60 32 8 2014 54 37 9 2016 49 36 14 2017 51 36 14 2018 54 35 12 2019 53 36 11 %0 %50 %100 Modern Geleneksel muhafazakar Dindar muhafazakar

Twitter kullanıcıları arasında CHP eğilimi kendini baskın şekilde gösteriyor. Her 10 Twitter kullanıcısından 3’ü olası bir seçimde CHP’ye oy vereceğini söylüyor. Ancak son 10 yıllık dönemde CHP’lilerin oranının azalma eğilimi gösterip, 2019 yılında tekrar yükseldiğini de belirtmeliyiz. Twitter kullanıcıları arasında Ak Partililerin oranı ise 2016 yılı haricinde hep yüzde 30 seviyesinin altında kalmış gözüküyor. Bugün her 10 Twitter kullanıcısının yalnız 2’si olası bir seçimde Ak Parti’ye oy vereceğini belirtiyor. Twitter’da MHP’lilerin oranı ise 2014 yılına kadar yükselip, daha sonra düşme eğilimi göstermiş ve bugün yüzde 8 düzeyine gelmiş bulunuyor.

Twitter / Genel Milletvekili Seçimi

2011 27 39 6 9 13 3 2013 25 25 13 4 18 11 2014 24 36 16 7 12 4 2015 22 21 13 7 23 12 2016 33 20 12 8 17 9 2017 28 22 10 6 2 21 10 2018 25 24 8 6 7 19 8 2019 22 32 8 6 5 18 7 %0 %50 %100 Ak Parti CHP MHP BDP / HDP İyi Parti Diğer partiler Kararsız Oy kullanmaz

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 74 / 92

3. ARAŞTIRMANIN KÜNYESİ

3.1. Araştırmanın Genel Tanımı

Bu raporun dayanağı olan araştırmalar, KONDA Barometresi aboneleri için, KONDA Araştırma ve Danışmanlık A.Ş. tarafından gerçekleştirilmiştir.

Araştırmanın saha çalışması 2-3 Ekim 2019 tarihlerinde gerçekleştirilmiştir. Bu rapor, Türkiye’deki 18 yaş üstü yetişkin nüfusun, saha çalışmasının yapıldığı günlerdeki siyasal eğilimlerini, tercihleri ve profillerini yansıtmaktadır.

Araştırma, Türkiye’nin 18 yaş üstü yetişkin nüfusunu temsil edecek deneklerin tercihlerindeki eğilim ve değişimleri belirlemek ve izlemek için tasarlanmış ve uygulanmıştır. Araştırmanın bulgularının hata payı, yüzde 95 güven aralığında +/- 1,7, yüzde 99 güven aralığında yüzde +/- 2,3’dür.

3.2. Örneklem

Örneklem, ADNKS (Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi) verilerine dayalı mahalle ve köylerin nüfus büyüklükleri ve eğitim seviyeleri verileri ile 1 Kasım 2015 Genel seçimlerinin mahalle ve köy sonuçları katmanlandırılarak hazırlanmıştır. Yerleşim yerleri önce kır/kent/metropol olarak ayrıştırılmış ve 12 bölge esas alınarak örneklem tespit edilmiştir.

Araştırma kapsamında, 29 ilin merkez dahil 111 ilçesine bağlı 154 mahalle ve köyünde 2699 kişiyle hanelerinde yüzyüze görüşülmüştür. Her bir mahallede gerçekleştirilen 18 anket için yaş ve cinsiyet kotası uygulanmıştır.

Gidilen il 29 Yaş grubu Kadın Erkek Gidilen ilçe 111 18-32 yaş 3 denek 3 denek Gidilen mahalle/köy 154 33-48 yaş 3 denek 3 denek Görüşülen denek 2699 49 yaş ve üstü 3 denek 3 denek

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 75 / 92

Düzey 1 (12 bölge) Gidilen iller 1 İstanbul İstanbul 2 Batı Marmara Balıkesir, Tekirdağ 3 Ege İzmir, Kütahya, Manisa, Denizli 4 Doğu Marmara Bursa, Eskişehir, Kocaeli 5 Batı Anadolu Ankara, Konya 6 Akdeniz Adana, Antalya, Hatay, Mersin 7 Orta Anadolu Kayseri, Sivas 8 Batı Karadeniz Samsun, Tokat 9 Doğu Karadeniz Trabzon 10 Kuzeydoğu Anadolu Erzurum, Kars 11 Ortadoğu Anadolu Malatya, Van 12 Güneydoğu Anadolu Diyarbakır, Gaziantep, Şanlıurfa

Anketin yapıldığı bölge Kır Kent Metropol Toplam 1 İstanbul 21,1 21,1 2 Batı Marmara ,7 3,4 ,7 4,7 3 Ege 2,0 6,6 5,0 13,6 4 Doğu Marmara 1,3 2,7 5,7 9,7 5 Batı Anadolu ,7 2,0 7,1 9,8 6 Akdeniz 1,7 5,3 5,3 12,3 7 Orta Anadolu ,7 2,6 1,3 4,6 8 Batı Karadeniz 1,9 2,6 ,7 5,2 9 Doğu Karadeniz ,8 2,0 2,8 10 Kuzeydoğu Anadolu 1,3 1,3 2,7 11 Ortadoğu Anadolu 1,3 2,4 ,6 4,3 12 Güneydoğu Anadolu 2,0 3,3 4,0 9,2 Toplam 100,0%

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 76 / 92

4. TÜM CEVAP DAĞILIMLARI

4.1. Deneklerin Profili Cinsiyet Yüzde Kadın 49,8 Erkek 50,2 Toplam 100,0

Yaş Yüzde 18 - 32 yaş 34,2 33 - 48 yaş 32,8 49+ yaş 33,0 Toplam 100,0

Eğitim durumu Yüzde Okuryazar değil 5,8 Diplomasız okur 2,6 İlkokul mezunu 27,2 İlköğretim / Ortaokul mezunu 15,6 Lise mezunu 30,1 Üniversite mezunu 17,0 Yüksek lisans / Doktora 1,6 Toplam 100,0

Eğitim durumu (gruplanmış) Yüzde Lise altı 51,3 Lise 30,1 Üniversite 18,6 Toplam 100,0

Medeni durum Yüzde Bekar 24,7 Sözlü/Nişanlı 1,7 Evli 67,0 Boşanmış 1,8 Dul 4,8 Toplam 100,0

Nerde büyüdü Yüzde Köy 32,2

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 77 / 92

Kasaba/İlçe 22,1 Şehir 29,1 Büyükşehir 16,6 Toplam 100,0

Hane kişi sayısı Yüzde 1 - 2 kişi 20,7 3 - 5 kişi 63,5 6 - 8 kişi 13,4 9 ve daha fazla kişi 2,4 Toplam 100,0

Doğum yeri (bölge) Yüzde İstanbul 9,4 Batı Marmara 4,3 Ege 11,5 Doğu Marmara 7,6 Batı Anadolu 8,3 Akdeniz 11,4 Orta Anadolu 7,1 Batı Karadeniz 8,6 Doğu Karadeniz 5,4 Kuzeydoğu Anadolu 5,6 Ortadoğu Anadolu 6,9 Güneydoğu Anadolu 12,6 Yurtdışı 1,1 Toplam 100,0

Çalışma durumu (gruplanmış) Yüzde Beyaz yaka çalışan 15,1 İşçi, esnaf, çiftçi 25,0 Emekli 14,3 Ev kadını 27,7 Öğrenci 9,6 İşsiz 8,4 Toplam 100,0

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 78 / 92

Çalışma durumu Yüzde Devlet memuru 5,7 Özel sektör 7,2 İşçi 9,3 Esnaf 7,0 Tüccar / iş adamı 1,0 Serbest meslek sahibi 1,1 Çiftçi, ziraatçı, hayvancı 3,9 Çalışıyor, diğer 4,8 Emekli 14,3 Ev kadını 27,7 Öğrenci 9,6 İşsiz 6,6 Çalışamaz halde 1,8 Toplam 100,0

Hayat tarzı kümesi Yüzde Modern 28,9 Geleneksel Muhafazakâr 46,5 Dindar Muhafazakâr 24,6 Toplam 100,0

Sosyal medya Yüzde Sosyal medya kullanıyor 73,7 Sosyal medya kullanmıyor 26,3 Toplam 100,0

Sosyal medya Yüzde Facebook 40,7 Twitter 18,0 Whatsapp 62,6 Youtube 44,6 Instagram 45,3 Tiktok 4,9 Diğer ,5 İnternete giriyorum ama sosyal medyayı kullanmıyorum 4,2 İnternete hiç girmiyorum 22,0

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 79 / 92

Haber seyrettiği TV kanalı Yüzde Haberleri TV’den izlemiyorum. 4,6 TV izlemiyorum. 5,2 Haber takip etmiyorum. 4,9 A Haber 6,1 ATV 12,5 CNN Türk 1,8 Fox TV 29,9 Haber Türk 2,7 Halk TV 1,3 Kanal 7 1,8 Kanal D 3,3 NTV 2,3 Show TV 5,2 Star TV 1,8 TRT 11,5 Ulusal Kanal ,1 Diğer kanallar 4,6 Toplam 100,0 Televizyonunuzu ilk açtığınızda hangi kanalı çeviriyorsunuz? Yüzde A Haber 2,5 ATV 18,6 CNN Türk ,9 Fox TV 20,8 Haber Türk 1,0 Halk TV 1,3 Kanal 7 3,3 Kanal D 5,3 NTV 1,2 Show TV 6,2 Star TV 3,4 TRT Kanalları 15,1 Ulusal Kanal 1,9 Diğer kanallar 8,0 TV izlemiyor 10,4 Toplam 100,0

Bu hanenin malı olan arabanız var mı? Yüzde Var 49,4 Yok 50,6 Toplam 100,0

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 80 / 92

Örtünme durumu Yüzde Örtmüyor 29,2 Başörtüsü 44,6 Türban 9,2 Çarşaf, peçe 1,1 Görüşülen kişi bekar erkek 15,9 Toplam 100,0

Etnik köken Yüzde Türk 77,4 Kürt 15,6 Zaza 1,1 Arap 2,4 Diğer 3,4 Toplam 100,0

Din/mezhep Yüzde Sünni (Hanefi veya Şafii) Müslüman 90,9 Alevi Müslüman 5,3 Diğer 3,7 Toplam 100,0

Dindarlık Yüzde İnançsız 4,1 İnançlı 31,3 Dindar 52,5 Sofu 12,1 Toplam 100,0

Aylık hane geliri Yüzde 1200 TL ve altı 5,9 1201 - 2000 TL 19,6 2001 - 3000 TL 32,5 3001 - 5000 TL 28,3 5001 - 8000 TL 9,4 8001 TL ve üstü 4,4 Toplam 100,0

Ekonomik sınıflar Yüzde Alt gelir 18,1 Alt orta sınıf 32,1 Yeni orta sınıf 26,7 Üst gelir 23,1 Toplam 100,0

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 81 / 92

Oturulan evin tipi Yüzde Gecekondu 4,0 Dış sıvasız apartman 29,3 Müstakil, geleneksel ev 61,7 Apartman 4,2 Site içinde ,9 Toplam 100,0

4.2. Popüler Kültür

Sizce topluma göre şu günlerin en popüler kişisi kimdir? (gruplanmış) Yüzde Recep Tayyip Erdoğan 22,3 Ekrem İmamoğlu 15,2 Reynmen 1,7 Fatih Bulut 1,1 Selahattin Demirtaş 1,0 Acun Ilıcalı ,9 Diğer 20,3 Bilgim yok 37,5 Toplam 100,0

Şu günlerde en fazla dinlendiğini düşündüğünüz şarkının ismi nedir? (gruplanmış) Yüzde Çok Sevdim Yalan Oldu - Fatih Bulut 10,4 Ela - Reynmen 3,1 Aya - Ezhel 1,4 Susamam - Şanışer 1,3 Mekanın Sahibi - Norm Ender 1,0 Demet Akalın - Ben Fero ,8 Nalan - Emir Can İğrek ,6 Diğer 26,2 Bilgim yok 55,1 Toplam 100,0

Şu günlerde en fazla dinlendiğini düşündüğünüz şarkıcının, müzisyenin ismi nedir? Yüzde (gruplanmış) Fatih Bulut 6,2 Reynmen 3,9 Tarkan 2,5 Ahmet Kaya 2,2 Ezhel 1,9

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 82 / 92

Aleyna Tilki 1,6 Ben Fero 1,6 Demet Akalın 1,2 Diğer 31,5 Bilgim yok 47,3 Toplam 100,0

Şu günlerde en fazla izlendiğini düşündüğünüz dizi nedir? (gruplanmış) Yüzde Mucize Doktor 13,1 Çukur 12,9 Hercai 8,2 Bir Zamanlar Çukurova 4,6 Diriliş Ertuğrul 3,5 Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz 3,2 Sen Anlat Karadeniz 2,1 Arka Sokaklar 1,7 Kadın 1,6 Payitaht Abdülhamid 1,5 Hint dizileri ,7 Yabancı diziler 1,7 Diğer 11,8 Bilgim yok 33,3 Toplam 100,0

Şu günlerde en beğenildiğini düşündüğünüz film veya dizi oyuncusu kimdir? Yüzde (gruplanmış) Aras Bulut İynemli 8,4 Engin Altan Düzyatan 3,5 Taner Ölmez 2,8 Kıvanç Tatlıtuğ 2,8 Oktay Kaynarca 2,7 Kenan İmirzalıoğlu 2,1 Akın Akınözü 1,5 Diğer 23,3 Bilgim yok 52,9 Toplam 100,0

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 83 / 92

Şu günlerde en popüler olduğunu düşündüğünüz sosyal medya fenomeni kimdir? Yüzde (gruplanmış) Reynmen 7,2 Enes Batur 3,6 Danla Biliç 1,3 Berkcan Güven ,8 Diğer 14,3 Bilgim yok 72,8 Toplam 100,0

Şu günlerde en beğendiğiniz, izlediğiniz dizi nedir? (gruplanmış) Yüzde Mucize Doktor 12,2 Çukur 10,0 Hercai 7,6 Bir Zamanlar Çukurova 5,5 Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz 3,7 Diriliş Ertuğrul 3,3 Kadın 2,4 Sen Anlat Karadeniz 2,2 Arka Sokaklar 1,9 Payitaht Abdülhamid 1,7 Hint dizileri 1,1 Yabancı diziler 3,6 Diğer 15,8 Hepsi, hiçbiri, bilmiyorum. 29,0 Toplam 100,0

Şu günlerde en beğendiğiniz şarkının ismi nedir? (gruplanmış) Yüzde Çok Sevdim Yalan Oldu - Fatih Bulut 4,1 Ela – Reynmen 1,4 Susamam - Şanışer 1,1 Aya - Ezhel ,8 Nalan - Emir Can İğrek ,7 Diğer 43,5 Hepsi, hiçbiri, bilmiyorum. 48,5 Toplam 100,0

Şu günlerde en beğendiğiniz şarkıcı, müzisyen kimdir? (gruplanmış) Yüzde Ahmet Kaya 3,1 Fatih Bulut 2,1 Neşet Ertaş 2,1 Tarkan 1,9

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 84 / 92

Müslüm Gürses 1,9 Sezen Aksu 1,8 İbrahim Tatlıses 1,5 Reynmen 1,3 Diğer 45,6 Hepsi, hiçbiri, bilmiyorum. 38,8 Toplam 100,0

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 85 / 92

Şu günlerde en beğendiğiniz film veya dizi oyuncusu kimdir? (gruplanmış) Yüzde Aras Bulut İynemli 6,8 Engin Altan Düzyatan 3,1 Taner Ölmez 2,7 Oktay Kaynarca 2,7 Kenan İmirzalıoğlu 2,6 Kıvanç Tatlıtuğ 2,0 Akın Akınözü 1,5 Diğer 30,0 Hepsi, hiçbiri, bilmiyorum. 48,6 Toplam 100,0

Şu günlerde beğendiğiniz, takip ettiğiniz bir sosyal medya fenomeni var mı? Yüzde (gruplanmış) Reynmen 4,2 Enes Batur 1,4 Berkcan Güven ,8 Barış Özcan ,7 Danla Biliç ,6 Diğer 14,0 Hepsi, hiçbiri, bilmiyorum. 78,2 Toplam 100,0

Şu günlerde en beğendiğiniz ünlü kişi kimdir? (gruplanmış) Yüzde Recep Tayyip Erdoğan 6,5 Ekrem İmamoğlu 5,2 Aras Bulut İynemli 1,8 Haluk Levent 1,8 Reynmen ,9 Acun Ilıcalı ,6 Selahattin Demirtaş ,5 Fatih Bulut ,2 Oyuncu 13,4 Şarkıcı 9,3 Siyasetçi 3,1 Futbolcu 2,0 Komedyen 1,7 Sosyal Medya Fenomeni 1,5 Diğer 4,9 Hepsi, hiçbiri, bilmiyorum. 46,4 Toplam 100,0

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 86 / 92

Haftasonlarınızı genellikle ne yaparak geçiriyorsunuz? Yüzde Alışverişte/AVMlerde 20,7 Sinema benzeri aktivitelerle 11,3 Aile/akraba ziyaretiyle 33,9 Tatil amaçlı seyahat ederek 7,3 Spor yaparak 12,3 Parklara, su kenarına giderek 20,2 Ev işi yaparım 38,7 Evde TV izlerim 36,7 Evde internete bakarım 17,6 Hiçbir şey yapmam, evde otururum 24,2

Son 3 ay içinde aşağıdaki kültürel etkinliklerden hangilerine gittiniz, katıldınız? Yüzde Konser 14,3 Sinema 20,6 Tiyatro 6,4 Müze 6,4 Sergi 5,4 Hiçbirine gitmedim. 64,3

Ne tür müzik dinliyorsunuz? Yüzde Türkçe pop 32,2 Yabancı pop 9,9 Fantezi/arabesk 17,6 Türkü/halk müziği 40,3 Türk sanat müziği/Klasik Türk müziği 24,1 Rap, Hiphop 8,4 Tekno/elektronik müzik ,7 Anadolu rock/özgün müzik 4,8 Rock/metal ve benzeri 2,3 Klasik batı müziği/caz ve benzeri 2,3 Diğer 9,1

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 87 / 92

Tüm ülkeye birden bir müziği dinletebilecek olsanız, hangi tür müziği tercih Yüzde ederdiniz? (Gruplanmış) Türk halk müziği 26,3 Pop 10,3 Türk sanat müziği 9,0 Arabesk 9,4 Rap 4,0 Dini müzikler 3,5 Klasik müzik 2,8 Özgün müzik 2,0 Rock 1,8 Diğer 7,9 Müzik dinletmez 2,6 Cevap yok 20,2 Toplam 100,0

Müzik dinlemek ve video izlemek için hangi kanalları, araçları sıklıkla Yüzde kullanıyorsunuz? Spotify 12,0 SoundCloud ,9 YouTube 57,8 Apple Music/Apple TV 3,3 Radyolar 25,3 İnternet radyoları 4,1 CD/DVD çalardan 3,7 Digiturk 4,2 iTunes 1,6 Netflix 8,2 BluTV 2,0 D-Smart 2,7 IP TV ,6 Vimeo, Dailymotion gibi diğer kanallar ,5 Diğer 20,7

Medyada veya internette herhangi bir şey üstüne çok konuşuluyorsa benim de ilgimi Yüzde çeker. Kesinlikle yanlış 12,3 Yanlış 20,7 Ne doğru ne yanlış 21,3 Doğru 34,9 Kesinlikle doğru 10,9 Toplam 100,0

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 88 / 92

Medyada veya sosyal medyada takip ettiğim kişilerin ne giyip ne satın aldığı benim Yüzde tercihlerimi de etkiliyor. Kesinlikle yanlış 31,6 Yanlış 37,1 Ne doğru ne yanlış 18,3 Doğru 10,1 Kesinlikle doğru 3,0 Toplam 100,0

Twitter, Facebook gibi sosyal ağlar tüm toplumların baş belasıdır. Yüzde Kesinlikle yanlış 8,2 Yanlış 17,4 Ne doğru ne yanlış 26,8 Doğru 25,7 Kesinlikle doğru 21,9 Toplam 100,0

En fazla hangi sosyal medya kanalında vakit geçiriyorsunuz? Yüzde Facebook 14,9 Twitter 3,9 Whatsapp 24,8 YouTube 8,9 Instagram 19,6 Tiktok ,6 Diğer ,3 İnternete giriyorum ama sosyal medyayı kullanmıyorum. 4,8 İnternete hiç girmiyorum. 22,2 Toplam 100,0

Sosyal medyayı hangi amaçlarla kullanıyorsunuz? Yüzde Arkadaşlarımla haberleşiyorum. 44,1 Ailemle haberleşiyorum. 32,6 Haber takip ediyorum. 30,1 Merak ettiğim insanları takip ediyorum. 19,0 Ünlüleri takip ediyorum. 9,8 Eğlenmek için. 22,3 Vakit geçirmek için. 34,8 İnternette içerik üretiyorum. 2,5 Yeni insanlarla tanışmak için. 5,2

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 89 / 92

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 90 / 92

5. TERİMLER SÖZLÜĞÜ

Barometre raporlarında yer alan tüm bulgular, araştırmaların saha çalışmalarında görüşülen kişilerle yüz yüze yapılan anketlerde sorulan sorulara dayandırılmaktadır. Bazı sorular ve cevap seçenekleri sonrasında kısaltılarak veya basitleştirilerek, raporda gündelik dilde kullanılan terimlerle ifade edilmektedir. Örneğin kendini ne kadar dindar gördüğüne dair soruya cevaben “İnançlı ama dinin gereklerini pek yerine getiremeyen biri” için, raporda kısaca “inançlı” ifadesi kullanılmaktadır. Bu bölüm hem Barometre raporunu eline ilk defa alanlar için, hem de terimlerle ilgili açıklamaya ihtiyaç duyanlar için hazırlanmıştır. İlk tabloda terimler ve açıklamaları, daha sonraki tablolarda bu terimlerin kaynağı olan soru ve cevap metinleri yer almaktadır.

AÇIKLAMA Alevi Müslüman: Kendi din / mezhebini Alevi Müslüman olarak tanımlayan kişi Alt Orta Sınıf: Kişi başı geliri ortadaki yüzde 60’lık kesimde olan ama otomobili olmayan kesim Alt Sınıf: Kişi başı geliri en düşük olan yüzde 20’lik kesim Arap: Kendi etnik kökenini Arap olarak tanımlayan kişi Başörtülü: Kendisi veya erkekse eşinin başörtüsü ile örtündüğünü belirten kişi Çarşaf: Kendisi veya erkekse eşinin çarşafla örtündüğünü belirten kişi Dindar: Dinin gereklerini yerine getirmeye çalışan dindar biri Dindar Muhafazakâr: Kendi hayat tarzını dindar muhafazakâr olarak tanımlayan kişi Geleneksel Muhafazakâr: Kendi hayat tarzını geleneksel muhafazakâr olarak tanımlayan kişi İnançlı: İnançlı ama dinin gereklerini pek yerine getiremeyen biri İnançsiz: Dinin gereklerine pek inanmayan biri Kent: Nüfusun 4000'in üstünde olan yerleşim yerleri (idari tanımdan farklıdır) Kır: Nüfusun 4000'in altında olan yerleşim yerleri (idari tanımdan farklıdır) Kürt: Kendi etnik kökenini Kürt olan tanımlayan kişi Metropol: Nüfusu en yüksek 15 şehrin bütünleşik şehir merkezi sınırlarındaki yerleşim yerleri (idari tanımdan farklıdır) Modern: Kendi hayat tarzını modern olarak tanımlayan kişi Örtünmeyenler: Kendisi veya erkekse eşinin örtünmediğini belirten kişi Sofu: Dinin tüm gereklerini tam yerine getiren dindar biri Sünni Müslüman: Kendi din / mezhebini Sünni Müslüman olarak tanımlayan kişi Türbanlı: Kendisi veya erkekse eşinin türbanla örtündüğünü belirten kişi Türk: Kendi etnik kökenini Türk olarak tanımlayan kişi Üst Sınıf: Kişi başı geliri en yüksek olan yüzde 20’lik kesim Yeni Orta Sınıf: Kişi başı geliri ortadaki yüzde 60’lık kesimde olan ve otomobili olan kesim Zaza: Kendi etnik kökenini Zaza olan tanımlayan kişi

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 91 / 92

Çoklu Nominal-kategorik veriler arasında bulunan ilişkilerin yapısını ve Ilişkisellik/Mütekabiliyet aralarındaki olası örüntüleri iki boyutlu bir düzlemde göstemeye Analizi (ÇMA) yarayan bir veri analizi tekniğidir. Mütekabiliyet Analizinin (MA) (Multiple Correspondence ikiden fazla değişkenli, büyük veri setlerine uygulanması ihtiyacına Analysis) karşılık verir. ÇMA, 60'lı yıllarda matematikçi ve dilbilimci Jean-Paul Benzécri'nin çalışmaları ile şekillenmiş, 80'lerde hakkındaki araştırmaların İngilizceye çevrilmeye başlanması ve Fransız sosyolog Pierre Bourdieu'nün makalelerinde bu yönteme yer vermesi ile bu alandaki çalışma ve yayınlar hızla artmıştır.

5.1. Terimlerin Kaynağı Olan Soru ve Veriler

Kendinizi, hayat tarzı bakımından aşağıda Kendinizi ait hissettiğiniz dininiz ve sayacağım üç gruptan hangisinde mezhebiniz nedir? sayarsınız? Sünni Müslüman Modern Alevi Müslüman Geleneksel Muhafazakâr Diğer Dindar Muhafazakâr

Yerleşim Kodu (Örneklemden gelen veri)

Kır Hepimiz Türkiye Cumhuriyeti vatandaşıyız, ama değişik etnik kökenlerden olabiliriz; Siz Kent kendinizi, kimliğinizi ne olarak biliyorsunuz Metropol veya hissediyorsunuz? Türk Eşiniz veya siz, sokağa çıkarken başınızı Kürt örtüyor musunuz? Nasıl örtüyorsunuz? Zaza Örtünmüyor Arap Başörtüsü Diğer Türban Çarşaf Bekâr erkek Dindarlık açısından kendinizi aşağıda okuyacaklarımdan hangisiyle tarif edersiniz? Ekonomik sınıflar (Hanedeki kişi sayısı, hane Dinin gereklerine pek inanmayan biri geliri ve otomobil sahipliği kullanılarak İnançlı ama dinin gereklerini pek yerine hesaplanıyor) getiremeyen biri Alt sınıf Dinin gereklerini yerine getirmeye çalışan Alt orta sınıf dindar biri Dinin tüm gereklerini tam yerine getiren Yeni orta sınıf dindar biri Üst sınıf

KONDA EKİM’19 POPÜLER KÜLTÜR 92 / 92