Dla Obrońców Lwowa O U F Zbiórki Pod Stoki Cytadeli Na Ul

14 Niezwykły hołd dla obrońców w numerze Lwowa Waldemar Kowalski 4 Obchody 101. rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę 18 Pogrzeb i grób pod specjalnym Marta Płuciennik nadzorem Grzegorz Majchrzak 6 Setna rocznica urodzin prezydenta Ryszarda Kaczorowskiego 22 1989 Święto Niepodległości 8 Całym życiem w służbie Sebastian Ligarski Rzeczypospolitej. Rozmowa z dr. Janem Tarczyńskim, 25 Medale „Pro Patria” historykiem, publicystą, dyrektorem dla członków Okręgu Warszawa Święto Niepodległości 11 listopada, grafika Centralnej Biblioteki Wojskowej ŚZŻAK sprzed 1939 r. fot. ze zbiorów biblioteki Narodowej Dorota Gałaszewska-Chilczuk 26 W kręgu FMW BIULETYN UrzędU do SPrAw KomBATANTów 11 „Był najszczęśliwszym Wojciech Lewicki I oSóB rEPrESjoNowANYCh z prezydentów II Rzeczypospolitej

H urzędujących na uchodźstwie” 28 Obchody 35-lecia Federacji C Marta Płuciennik Młodzieży Walczącej Y

N Wojciech Lewicki a 12 Historia przemawia obrazem w Marcin Śmietanka 30 Koncert „Polska – o redakcja: Zasłużonym dla Ojczyzny” N o ul. wspólna 2/4, 00-926 warszawa 13 VI Krakowskie Zaduszki Marta Płuciennik j

S redaktor naczelny: za Żołnierzy Wyklętych e Katarzyna zientara-majewski – Niezłomnych 31 Jubileusz Sprawiedliwego r e-mail: [email protected]

P Marta Płuciennik Marta Płuciennik e opracowanie graficzne: hanna Sater r

b Korekta: Andrzej jegliński ó

S Archiwalne numery „Kombatanta” o dostępne są na stronie www.kombatanci.gov.pl i w Partnerem Projektu jest ó

t Narodowe Archiwum Cyfrowe N a

t wydawca: a Urząd do Spraw Kombatantów b i osób represjonowanych

M ul. wspólna 2/4, 00-926 warszawa o punkt informacyjny tel. 22 276 77 77 k fax.: 22 250 52 00 , www.kombatanci.gov.pl w druk: Centrum obsługi Administracji rządowej a ul. Powsińska 69/71, 02-903 warszawa r

P Nakład: 4850 egz. S o d U d Ę z r U N Y t e l U i b

2 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b i

Czcigodni Weterani Walk o Niepodległość, U l

Drodzy Działacze Opozycji Antykomunistycznej, e t

Szanowni Państwo! Y N

Marszałek Józef Piłsudski mawiał: „Być zwyciężonym i nie ulec – to zwycięstwo”. Słowom tym nadał moc, potwierdzając je za - U r

równo swoim życiem, jak i świadectwem tych, którzy przed 1918 roku szli pod jego rozkazem „czynem wojennym budzić Polskę do z Ę zmartwychwstania”. Piłsudski mówił, że trudy w dążeniu do wyznaczonego celu wydają się nie do pokonania. Sam, kierując ru - d U

chem niepodległościowym Polaków, doświadczał tego wielokrotnie. Przegrał rewolucję 1905 roku, w sierpniu 1914 roku nie wywołał d

antyrosyjskiego powstania w Królestwie Polskim, a przed jego strzelcami wkraczającymi do zaboru rosyjskiego rodacy zamykali o S

okiennice… Wtedy mówił swoim podkomendnym, że trzeba czasem upaść nawet dziesięć razy, aby wstać po raz jedenasty. P r

W polskiej tradycji niepodległościowej ta postawa, której uosobieniem w XX wieku stał się Józef Piłsudski, była dominantą. a

Stała się także na zawsze elementem naszego kodu kulturowego, który łączy romantyzm celów z pozytywizmem środków. w

W słowach ulubionej pieśni legionistów Pierwszej Brygady znalazły się słowa: „mówili, żeśmy stumanieni, nie wierząc w to, k o

że chcieć to móc”. Te słowa dawały siłę, moc i wiarę. Powodowały, że pokolenie, które przywróciło Polskę na mapy świata sta - M

wiało sobie cele, które wydawały się zupełnie niemożliwe do osiągnięcia. b a t

Tak ukształtowane zostało pokolenie Polski Niepodległej – II Rzeczypospolitej. „Nigdy się nie poddawać”! I dlatego, gdy a

przyszła agresja niemiecka i sowiecka w 1939 roku, to pokolenie nie straciło ducha walki. Gdy przegraliśmy militarnie, bo N t

nikt w tamtych realiach nie mógł zwyciężyć agresji dwóch mocarstw totalitarnych, powstało Polskie Państwo Podziemne i od - ó w tworzone zostało błyskawicznie Wojsko Polskie, walczące z wrogiem na wszystkich frontach wojennych. i

W tym duchu ukształtowany został Ryszard Kaczorowski, którego setną rocznicę urodzin obchodziliśmy w listopadzie tego o roku. Gdy Rosjanie zajęli jego rodzinny Białystok, włączył się w działalność niepodległościową Szarych Szeregów. Zapłacił za S ó

to cenę najwyższą – rozkazem NKWD został skazany na karę śmierci. Wytrwał blisko sto dni w celi, z której w każdej chwili b mógł zostać wywołany przez oprawców i zakończyć życie strzałem w tył głowy. Dzięki układom polsko-sowieckim ocalił żywot r e P

i trafił do armii pod dowództwem gen. Władysława Andersa. Przeszedł z nią cały szlak bojowy. Od łagrów sowieckich, przez r e

Ziemię Świętą po Monte Cassino, Ankonę i Bolonię. Stał się jednym z tych, którzy z armii łagierników – niewolników, stali się S j

żołnierzami armii zwycięzców. Ta niezwykła zamiana ról: od niewolnika do zwycięzcy, stała się możliwa dzięki wierze, że o „chcieć – to móc”, że „Być zwyciężonym i ulec – to zwycięstwo”. N o

Tak było również po wojnie, gdy Polska znalazła się pod okupacją komunistyczną. Wiara w zwycięstwo dawała zwycięstwo! w a

Wiara dawała siłę zarówno tym, którzy strzegli sztandaru Niepodległości na mocy Konstytucji Kwietniowej 1935 roku w Lon - N

dynie, jak i działaczom opozycji, którzy we władzach RP na Uchodźstwie znajdowali swój punkt odniesienia. Misja prezyden - Y C

tów Rzeczypospolitej urzędujących na wolnej ziemi od września 1939 roku jest kluczowa dla zrozumienia naszych dziejów H wtedy i teraz. Tradycję niepodległej Polski, która nie zgina karku przed najeźdźcami, uosabiają prezydenci Ignacy Mościcki, Władysław Raczkiewicz, August Zaleski, Stanisław Ostrowski, Edward Raczyński, Kazimierz Sabbat i Ryszard Kaczorowski. Tradycję tych, którzy w imię zdrady i czerpania własnych korzyści, ugięli się pod jarzmem komunizmu uosabia tradycja prezy - dentów PRL, przewodniczących „Rady Państwa”, poczynając od Bolesława Bieruta, a kończąc na Wojciechu Jaruzelskim. Wraca często pytanie: kiedy zaczęła się III Rzeczypospolita? 4 czerwca 1989 roku? Jeśli tak, to pierwszym prezydentem wolnej Polski był komunistyczny aparatczyk Wojciech Jaruzelski… 12 września 1989 roku, gdy powstał rząd Tadeusza Mazowieckiego? Jeśli tak, to w rządzie wolnej Polski zasiedli twórcy stanu wojennego Kiszczak i Siwicki. I jest wreszcie data kluczowa, a niestety, pomijana: 22 grudnia 19 90 roku. Wtedy Prezydent Ryszard Kaczorowski prze - kazał insygnia II RP wybranemu w pierwszych wolnych po wojnie wyborach Lechowi Wałęsie. Wtedy zakończył misję Prezydent II RP, który był wierny hasłu „Być zwyciężonym i nie ulec – to zwycięstwo”. I to był początek III Rzeczypospo - litej! Naszej Polski, która musi mieć jedyny punkt odniesienia w II Rzeczypospolitej.

Jan Józef Kasprzyk S zef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych

NR 11(347) LISTOPAD 2019 3 r o i k S d U

. t o f H C Y N a w o N o j S e Obchody 101. rocznicy odzyskania r P e r b niepodległości przez Polskę ó S o i Oficjalne obchody 101. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości rozpoczęły się w samo południe, 11 listopada 2019 roku na pl. Marszałka Józefa Piłsudskiego w

ó w Warszawie. W uroczystości udział wzięli przedstawiciele najwyższych władz t państwowych na czele z prezydentem RP Andrzejem Dudą. N a t a b o niepodległość RP, a także poczty M Marta Płuciennik o sztandarowe, harcerze i tłumnie k cześniej, w Pałacu Prezy - przy byli Polacy z całego kraju roz - w denckim, odbyła się cere - poczęło podniesienie flagi narodo - a r monia wręczenia odznaczeń wej i wspólne odśpiewanie hymnu

P w

S państwowych. Prezydent uhonoro - państwowego. Apel Poległych i sal - Wiceprzewodniczący Trybunału Stanu Piotr o wał kilkadziesiąt osób zasłużonych wa honorowa poprzedziły uroczystą Andrzejewski i przewodniczący Rady do Spraw d w służbie państwu i społeczeństwu. odprawę wart, po której okoliczno - Kombatantów i Osób Represjonowanych Bogusław U Szef Urzędu do Spraw Kombatan - ściowe przemówienie wygłosił pre - Nizieński składają wieniec na płycie Grobu d Nieznanego Żołnierza fot. UdSkior Ę tów i Osób Represjonowanych Jan zydent Andrzej Duda. – Niechże to z r Józef Kasprzyk został odznaczony będzie, na dziesięciolecia i stulecia prezydent, apelując, by zjednoczyć U Medalem Stulecia Odzyskanej Nie - naszej dalszej historii, dla nas naj - się w służbie Ojczyźnie, niezależnie N podległości. od różnic, jakie nas, Polaków, dzielą. Y ważniejsze przesłanie, że jesteśmy t Uroczystość na pl. Piłsudskiego, Polakami, bośmy wyrośli z tych po - Uroczystości na pl. Marszałka e l w której uczestniczyli najwyżsi do - nad 1050-letnich korzeni. Z tej na - Józefa Piłsudskiego zakończyła ce - U i wódcy wojskowi, weterani walk – powiedział remonia złożenia wieńców na płycie b szej wielkiej tradycji

4 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b r o i i k

S Grobu Nieznanego Żołnierza i defi - m.in. minister obrony narodowej n ister Błaszczak. – Jesteśmy w szcze - U d U

. t l o f lada pododdziałów Wojska Polskiego. Mariusz Błaszczak i szef Urzędu do gólnym miejscu i szczególnym cza - e

W przededniu Narodowego Świę - Spraw Kombatantów i Osób Re - sie. Zebraliśmy się na placu Mar- t Y

ta Niepodległości i 101. rocznicy po - presjonowanych Jan Józef Kas przyk, szałka Józefa Piłsudskiego. Jego czyn N

w rotu Polski na mapy świata, 10 li - Wojska Polskiego, w tym szef Szta - niepodległościowy złożył się na to, U r

bu Generalnego gen. broni Raj- że po 123 latach wybiliśmy się na z Ę

mund Andrzejczak, Dowódca Ge - niepodległość. Dziś spotykamy się d U d o S P r a w k o M b a t a N

Prezydent Andrzej Duda uhonorował Medalem t

Stulecia Odzyskanej Niepodległości szefa UdSKiOR ó Jana Józefa Kasprzyka fot. UdSkior w i o S ó b r e P

Obchody 101. rocznicy odzyskania r e S j o N

niepodległości przez Polskę o w

W uroczystości na pl. Marszałka Józefa Piłsudskiego wzięły udział wszystkie rodzaje sił zbrojnych a

i służb mundurowych fot. UdSkior N

stopada 2019 roku, przed pomni- Y C

kiem Marszałka Józefa Piłsudskiego neralny Rodzajów Sił Zbrojnych w przeddzień Święta Niepodległości. H w Warszawie odbył się uroczysty gen. broni Jarosław Mika, Dowódca Dla nas, Polaków, niepodległość jest Capstrzyk Niepodległości. Operacyjny RSZ gen. dyw. Tomasz czymś wyjątkowym. Nie szczędzimy W uroczystości udział wzięli Piotrowski oraz dowódca Garni zo- krwi i ofiar, żeby niepodległość utrzy - przedstawiciele władz państwowych, nu Warszawa gen. dyw. Robert Głąb, mać i zdobyć – powiedział minister a także ordynariusz polowy bp Józef obrony narodowej. Guzdek, kapelani, weterani, harce - Capstrzyk Niepodległości zakoń - rze i przedstawiciele najmłodszego czył Niepodległościowy Apel Pa- pokolenia. mię ci odczytany przez por. Patryka Uroczystość rozpoczęło odczyta - Korosia, po którym żołnierze Kom - nie Obwieszczenia Komendy Na - panii Reprezentacyjnej WP oddali czelnej P.O.W. z 10 listopada 1918 salwę honorową. Następnie harce - ro ku, którego pierwsze słowa rze przekazali ministrowi obrony brzmiały następująco: „Obywatele! narodowej lampkę z „Ogniem Nie - Komendant Główny Józef Piłsudski podległości”, którą Mariusz Błasz - przyjechał do Warszawy uwolniony czak umieścił przed pomnikiem przez zrewolucjonizowany lud nie - Marszałka. Na koniec poszczególne miecki”. Po odebraniu meldunku delegacje złożyły kwiaty przed po - Podczas uroczystych obchodów Narodowego złożonego przez gen. Głąba okolicz - mnikiem, oddając hołd bohaterskim Święta Niepodległości najważniejszymi bohaterami byli weterani walk o niepodległość RP fot. UdSkior nościowe przemówienie wygłosił mi - obrońcom Ojczyzny.

NR 11(347) LISTOPAD 2019 5 r o i k S d U

. t o f H C Y

N Setna rocznica a w o N o j urodzin prezydenta ryszarda S e r P e r kaczorowskiego b ó

S Obchody 100. rocznicy urodzin Ryszarda Kaczorowskiego, ostatniego prezydenta RP „Pozostanie w pamięci potom - o na Uchodźstwie, odbyły się w Warszawie 24 listopada 2019 roku. Zostały objęte i nych, jako wzorzec męża stanu, któ - Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy ry na pierwszym miejscu stawiał w w Stulecie Odzyskania Niepodległości.

ó dobro wspólne i pożytek Rzecz po - t spolitej” – podkreślił prezydent N a roczystości zainaugurowała dzina Ryszarda Kaczorowskiego, w liście odczytanym przez sekreta - t a msza św. w Katedrze Polowej przedstawiciele władz państwowych, rza stanu Andrzeja Derę. b Wojska Polskiego, której prze - kombatanci, działacze opozycji an - „Świętujemy dziś 100-lecie uro - M U o wodniczył ordynariusz polowy, bp tykomunistycznej, wojskowi, du - dzin człowieka wyjątkowego w naj - k Józef Guzdek. chowni i przedstawiciele organizacji nowszych dziejach Polski. Czło wie - w Następnie w Świątyni Opatrz noś - harcerskich, by wspólnie ucze stni - ka, który przeniósł dziedzictwo a r ci Bożej, przy krypcie prezydenta czyć w Koncercie Galowym w wy - i ciągłość władzy wolnej II RP przez P

S w Panteonie Wielkich Polaków, konaniu Orkiestry Reprezen tacyjnej czas komunizmu, aż do odzyskania

o ks . proboszcz Tadeusz Aleksandro - Sił Powietrznych z Poz na nia pod dy - suwerenności w 1989 r. Dziękuję d wicz odmówił modlitwę w intencji rekcją mjr. Pawła Joksa. wszystkim uczestnikom dzisiejszej

U Ryszarda Kaczorowskiego. Wieńce Prezydent Andrzej Duda, w liście uroczystości za obecność i podtrzy - d

Ę w hołdzie os tat n iemu prezydentowi skierowanym do uczestników uro - mywanie pamięci o ludziach, którzy z r RP na Uchodź stwie złożyli przed - czystości podkreślał, że Ryszard tworzyli naszą historię” – napisał U stawiciele najwyższych władz pań - Kaczorowski był niezłomnym pa - premier Mateusz Morawiecki N stwowych, rodzina wraz z córką – triotą i zasłużonym działaczem ru - Córka prezydenta Ryszarda Ka- Y t Jadwigą oraz przyjaciele. chu harcerskiego, jednym z najszla - czo rowskiego, Jadwiga odczytała e l Wieczorem w Zamku Królew - chetniejszych synów niepodległej wzru szający list, który prezydento - U i skim w Warszawie spotkała się ro - Polski. wa Karolina Kaczorowska skierowa - b

6 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b

ła do uczestników obchodów. „Mąż zydent Ryszard Kaczorowski, skoń - niego prezydenta RP na Uchodź - i U

mój kochał Polskę i przez całe swoje czywszy pieczołowicie przechowy - stwie”. l e

życie służył jej wiernie gdziekol - wać ideał Polski niepodległej, zaczął Organizatorem obchodów upa - t Y

wiek los go rzucił (...) Obchody go przekazywać kolejnym roczni - miętniających 100. rocznicę uro - N

100. rocznicy urodzin mojego męża kom dziewcząt i chłopców, tę swoją U r r o i

będą też wyrazem uznania dla emi - służbę pełnił do końca” – podkreślił z k S d Ę U

. t o

gracji niepodległościowej oraz dla w liście Kaczyński. d f

władz RP na Uchodźstwie, na czele Podczas gali odbyła się prezenta - U

której stało kolejnych sześciu pre - cją książki prof. o. Eustachego Ra - d zydentów” – napisała żona prezy - koczego „U boku Prezydenta II Rze - o S

denta Kaczorowskiego. czypospolitej” oraz wystawa „Prze - P r

Szef Urzędu do Spraw Kom ba - a

tan tów i Osób Represjonowanych w

Jan Józef Kasprzyk przypomniał wy - k darzenie z życia Kaczorow skie go – Kilka lat temu odwiedziłam o M

nastoletni wówczas druh Ryszard jedną z warszawskich szkół. dyrek - b przypadkowo spotkał na peronie torka szkoły, przedstawiając mnie a t mar s załka Józefa Piłsudskiego. Za sa - dzieciom, wspomniała o moim ojcu. a N

lu to wał mu, a ten miał odpowie - Powiedziała, że był wielkim patriotą. Spytała uczniów – kim jest patriota? t ó

dzieć małemu harcerzowi: rośnij wtedy jedna z dziewczynek odpowiedziała, że jest nim człowiek, który za - w duży, będziesz Polsce potrzebny. kochał się w Polsce. Pomyślałam wtedy i do dziś myślę, że jest to najlep - sze określenie mojego taty. Bo jak mógł Polski nie kochać, gdy urodził się i – Zawsze mówił nam, że te słowa o

uznał za przesłanie kierowane do wtedy, kiedy ona się odradzała. jak mógł jej nie kochać, gdy ona go wy - S ó

każdej Polki i Polaka. Te słowa stały chowywała – przez rodzinę, kościół i harcerstwo, a także obecność wete - b

się dewizą życia Ryszarda Kaczo - ranów Po wsta nia Styczniowego i wojny z bolszewikami? ojczyzna wycho - r e

row skiego. Podobnie jak inne słowa wała go na ulicy, w parku, w lesie i nad rzekami. I nie można się dziwić, P że pokolenie mojego taty stało się wielką energią, która z poświęceniem r

Piłsudskiego: być zwyciężonym i nie e ulec, to zwycięstwo – powiedział Jan rzuciła się do obrony swojego kraju. Podczas II wojny światowej walczyli S j

Józef Kasprzyk. o prawo bytu orła Białego, a po zakończeniu działań wojennych o N

Szef UdSKiOR odczytał również o prawo do noszenia korony tego orła. Ta miłość orła w koronie kierowała o list skierowany do zgromadzonych wszystkim, co mój tata robił. w tych bardzo trudnych warunkach i no - w wych realiach powojennych, kiedy w obcym kraju Polacy musieli na nowo a N

znaleźć swoje miejsca i szukać nowych sposobów zarabiania na chleb. Y C

Ale ci ludzie, którzy tak bardzo Polskę kochali, nie dawali za wygraną. H (…) moje pokolenie jest pierwszym urodzonym na emigracji niepodległo - ściowej i dzisiaj stwierdzamy po tylu latach, że jesteśmy dumni z tego, że jesteśmy Polakami. To nie było łatwe osiągnięcie. Bardzo często ludzie pytają nas, jak to było możliwe, że osoby takie jak mój tata i inni, potrafili tak długo, i w tak trudnych warunkach, przez tyle dekad, walczyć o Polskę i upominać się na całym świecie o prawo bytu narodu, którego godłem jest orzeł w koronie. odpowiedź jest bardzo prosta. Tak zachowuje się człowiek, którego rzeczypospolita Polska wychowała.

Jadwiga Kaczorowska Przy grobie prezydenta w Świątyni Opatrzności 24 listopada 2019 r., Zamek Królewski w Warszawie Bożej w Warszawie rodzina i przedstawiciele władz państwowych złożyli kwiaty fot. UdSkior

przez prezesa PiS Jarosława Ka czyń - kazanie do kraju insygniów władzy dzin Ryszarda Kaczorowskiego był skiego. państwowej II Rzeczypospolitej”. Urząd do Spraw Kombatantów „Prawdziwy patriota, prawdziwy Zaprezentowano również wydaw - i Osób Represjonowanych, Central - harcerz służy ojczyźnie do końca nictwo okolicznościowe Poczty Pol - na Biblioteka Wojskowa im. Mar - swoich dni, bądź dotąd, dokąd mu skiej S.A. „100. rocznica urodzin szał ka Józefa Piłsudskiego i Zamek starcza sił – tak też postępował pre - Ryszarda Kaczorowskiego – ostat - Kró lewski w Warszawie. red.

NR 11(347) LISTOPAD 2019 7 Całym życiem w służbie Rzeczypospolitej

Rozmowa z dr. Janem Tarczyńskim, działaczem polskiej emigracji niepodległościowej w Wielkiej Brytanii, historykiem, publicystą, dyrektorem Centralnej Biblioteki Wojskowej im. Marszałka Józefa Piłsudskiego w Warszawie.

Kiedy poznał Pan Pana Prezydenta w 1939 roku współtworzył konspi - dystansu do spraw życia codzienne - Ryszarda Kaczorowskiego? racyjne struktury Szarych Szere - go. Mój wspaniały Szef mówił, że Mojego przyszłego szefa pozna - gów, m.in. jako hufcowy, komen - trzeba wiele przejść w życiu, by łem w 1988 roku w londyńskiej dant chorągwi i komendant okręgu. umieć odróżnić sprawy ważne od sie dzibie Rządu i Pre zydenta na Był człowiekiem niezwykle empa - błahych, dobro ogółu od celów włas - Uchodźstwie, w tzw. „zamku” przy tycznym, dowcipnym, czułym na nych. Ta postawa była efektem jego H 43 Eaton Place. Mia łem ogromny krzywdę innych i tolerancyjnym, ale życiowych, niezwykle bolesnych C

Y honor i zaszczyt pracować z Panem stanowczym w sprawach zasadni - do świadczeń. W czerwcu 1940 roku N

a Prezydentem przez 20 lat. Po cząt - czych. Miał też szczególne wyczucie został aresztowany przez NKWD w kowo jako prezes fundacji powoła - politycznego wizjonera. Los przygo - i skazany na karę śmierci. Po stu o

N nej przez Pana Prezy denta, a póź - o niej – aż do katastrofy smoleńskiej j

S – jako dyrektor Biura b. Prezydenta e r Rzeczypospolitej Polskiej Ryszarda P

e Kaczorowskiego w Londynie. Trze - r ba dodać, że biuro działało na mocy b Ustawy Sejmu RP z maja 1996 ro - ó

S ku, nadającej Panu Prezydentowi o

i uprawnienia byłego p rezydenta spra - wującego swój urząd w kraju. Pan w

ó Prezydent Ryszard Ka czorowski t uosabiał majestat II Rze czypospo li- N a tej. Dla Niego Polska zawsze była t a najważniejsza. Miałem także ten og - b romny przywilej, że mogłem uczest - M o niczyć w życiu prywatnym, rodzin - 1945 –1946, Włochy. Żołnierze 3. Dywizji Strzelców Karpackich podczas posiłku. Pierwszy z prawej k nym Pana Prezy denta. Przez te lata Ryszard Kaczorowski fot. zbiorY karoliNY i rYSzarda kaCzorowSkiCH/ośrodek karta w wytworzyła się między nami szcze - a r gólna więź, by łem szczęśliwy, kiedy tował go do tej roli znakomicie. Gdy dniach uwięzienia w celi śmierci sąd P

S Pan Prezydent porzucając oficjalne jako młody chłopiec usłyszał od zamienił mu karę na 10 lat łagrów.

o formy zwracał się do mnie po pro - Mar szałka Józefa Piłsudskiego zna - Karę odbywał nad Kołymą w kopal - d stu „Janku”. mienne słowa: „Rośnij chłopcze zdro - ni złota Duskanja, zwanej Doliną

U wo, będziesz Polsce potrzebny”, to Śmierci. Przetrwał najcięższe wię - d

Ę Jakim był człowiekiem? zawsze już starał się być potrzebny zienne warunki, pracę od świtu do z r Był szczerym patriotą, harcerzem Ojczyźnie. nocy. I dzienne normy, które naka - U realizującym w praktyce hasło: zywały każdemu osadzonemu wy - N „Wszystko co nasze, Polsce odda - Czego nauczyła Pana długoletnia kopanie 4 m sześciennych ziemi, co Y t my...”. Warto przypomnieć, że jako współ praca z Panem Prezydentem? było niewykonalne ze względu na e l 14-latek wstąpił do harcerstwa, a po Przede wszystkim poczucia od - jej zlodowacenie na głębokości więk - U i wejściu Sowietów do Białegostoku powiedzialności, a także pewnego szej niż 30 cm. Z Kołymy udało Mu b

8 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b się wydostać na mocy układu za - pół tora miliona Polaków, z czego 250 Harcerzy, zaś od 1967 roku do 1988 i U wartego między Rządami Polskim tysięcy to żołnierze Polskich Sił Zbroj - roku pełnił funkcję przewodniczą - l e i So wiec kim w 1941 roku, który nych. 150 tysięcy przebywało w tym cego Związku Harcerstwa Polskiego t Y przyniósł „amnestię” dla polskich czasie na Wyspach Brytyjskich. De - poza granicami Kraju, podejmując N

więźniów. W 1942 roku dostał się cyzje zostać czy wracać były bardzo wiele ważnych inicjatyw mających U r

do Armii Polskiej w ZSRR, formo - trudne. Jakiego wyboru dokonał Ry - na celu podniesienie prestiżu i zna - z Ę

wanej w myśl tego układu przez szard Kaczorowski? czenia polskiej emigracji w świecie. d

Rząd Rzeczypospolitej na obczyź - Po wojnie wraz z 2. Korpusem U nie. Jako żołnierz wydzielonego trafił do Wielkiej Brytanii i postano - Jakie to były działania? d z niej 2. Korpusu przeszedł szlak bo - wił tam się osiedlić. Miał wówczas Było ich bardzo wiele. Podam je - o S

den przykład, bardzo istotny. Druh P r

Ryszard Kaczorowski wydał pol - a

skim harcerzom w wolnym świecie, w

a było ich wówczas ponad 20 tysię - k cy, poufną dyrektywę, aby starali się o M

uczestniczyć w życiu politycznym b krajów ich zamieszkania, wchodząc a t w struktury władzy na różnych jej a N

szczeblach. To długofalowe działa - t ó

nie dało efekty. Polski harcerz został w w Kanadzie zastępcą ministra edu - i

kacji, dyrektorem generalnym mini - o

sterstwa obrony Francji był także S ó

polski harcerz, nasz harcerz dora - b

dzał też premier Wielkiej Brytanii r e

Pani Margaret Thatcher, a jego ko - P r

Październik 1946 r., Bodney, Wielka Brytania. lega w harcerskim mundurze był e Grupa żołnierzy przy tablicy Gimnazjum i Liceum wydawcą opiniotwórczego Financial S 3. Dywizji Strzelców Karpackich. Na dole piąty j z prawej Ryszard Kaczorowski Times. o N fot. NN, zbiorY karoliNY i rYSzarda kaCzorowSkiCH/ośrodek karta o

W 1986 roku Ryszard Kaczorowski w a

26 lat. Wybrał studia ekonomiczne został powołany do Rady Na rodowej, N

w Szkole Handlu Zagranicznego a później do gabinetu Ed warda Szcze- Y C

i Administracji Portowej w Londy- pnika jako minister bez teki. Na - H nie. Po ich ukończeniu przez prawie stępnie powierzono mu stanowisko 40 lat – do 1989 roku pracował ministra do spraw krajowych w pol - m.in. w przemyśle brytyjskim jako skim Rządzie na Uchodźstwie. Jaką dyrektor finansowy. Jego towarzysz - ro lę spełniały władze RP na Uchodź- ką życia była Karolina z Mariam- stwie? Rok 1952, Londyn. Ryszard Kaczorowski polskich Kaczorowska, nauczyciel - Były symbolem sprzeciwu wobec z narzeczoną Karoliną Mariampolską ka, dyrektor brytyjskiej szkoły spe- komunizmu w Polsce, przypomina - fot. NN, zbiorY karoliNY i rYSzarda kaCzorowSkiCH/ośrodek karta cjalnej. Warto podkreślić, że od ły o sytuacji w kraju, mobilizowały jowy w kampanii wło skiej, walczył po czątku swego pobytu w Londynie społeczeństwo zachodu do pomocy m.in. pod Monte Cas sino – tam otarł przyszły Prezydent był związany Polakom, inicjowały i prowadziły się o śmierć po raz kolejny. Te do - z wieloma organizacjami polonijny - walkę przeciwko władzy z nadania świadczenia wytworzyły pewien dy - mi, m.in. Stowarzyszeniem Polskich Sowietów, m.in. wspierały finanso - stans, który po zwalał żyć Panu Kombatantów, Instytutem Akcji Ka - wo podziemie niepodległościowe, Prezydentowi w har monii zarówno tolickiej, Polską Macierzą Szkolną, tworzące się nawet w strukturach z otoczeniem, jak i z własnym su - Polonia Aid Foundation Trust, Ra - „ludowego” wojska. Paszporty z or - mieniem. dą Koordynacyjną Polonii Wolnego łem w koronie były jeszcze w latach Świata. Bez reszty zaangażował się 60. uznawane w świecie, nawet przez Na wojennym uchodźstwie w poło - w działalność harcerską. W kwiet - kraje, które nawiązały stosunki z rzą - wie 1945 roku znalazło się ponad niu 1955 roku został Naczelnikiem dem komunistycznym w Polsce!

NR 11(347) LISTOPAD 2019 9 Warto podkreślić, że po wojnie wie - niowej 1935 roku wyznaczył Ry- du Polskiego na Uchodźstwie uro - le krajów długo jeszcze uznawało le - szarda Kaczorowskiego „następcą czystość była wypełnieniem konsty - galny Rząd Rzeczypospolitej w Lon - prezydenta na wypadek opróżnienia tucyjnej misji ostatniego Prezydenta dynie, a w państwach uznających się urzędu przed zawarciem poko - II Rzeczypospolitej w kraju Ignace - rząd PRL, działali nieoficjalni przed - ju”. Stanowisko to piastował półto - go Mościckiego i płynącego stąd oś - stawiciele Rządu RP na Uchodź - ra roku. 22 grudnia 1990 roku pod - wiadczenia pierwszego Prezyden ta stwie. Rzą dzą cy w krajach zachodu czas uroczystości na Zamku Kró- II RP na obcej ziemi Władysława musieli liczyć się z rzeszą Polaków lewskim w Warszawie Ostatni Pre - Raczkiewicza, że władzę państwo - na obczyźnie, któ ra lobbowała za zydent II Rzeczypospolitej Ryszard wą przekaże w ręce następcy wy - naszym krajem. Kaczorowski przekazał insygnia branego przez Naród w wyborach wła dzy prezydentów Polski między - wolnych od obcych nacisków. Wy- Ryszard Kaczorowski został w dniu wojennej pierwszemu prezydento - pada tylko żałować, że parlament 19 lipca 1989 roku zaprzysiężony na wi wybranemu po wojnie w kraju wolnej Polski nie zdobył się na urząd Prezydenta Rzeczypospolitej na w wolnych wyborach. prawny akt o ciągłości państwowej Uchodźstwie po nagłej śmierci Pre - zy denta Kazimierza Sabbata. Na obczyźnie rezydowało sześciu prezydentów Rzeczypospolitej speł - niających swoje konstytucyjne za - H dania. Prezydent Ignacy Mościcki, C

Y ostatni sprawujący swój urząd N

a w kraju, przekazał we wrześniu w 1939 roku władzę Prezydenta Rze - o

N czy pospolitej Władysławowi Racz - o j S e r P e r b ó S o i Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w swoim gabinecie w tzw. Zamku, siedzibie Prezydentów w i Rządów RP na Uchodźstwie, przy 43. Eaton Place ó w Londynie, 1989–1990 fot. zbiorY karoliNY i rYSzarda t kaCzorowSkiCH/ośrodek karta N a t a Dlaczego ta uroczystość była tak b ważna? M o Insygnia władzy: pieczęcie Pre - k Październik 1996 r., Oświęcim. Spotkanie zydenta RP, chorągiew Rzeczy po - w Ryszarda Kaczorowskiego z arcybiskupem spo li tej, oryginał konstytucji kwiet - a metropolitą krakowskim kard. Franciszkiem 27 lutego 2008 r. Senat RP, z o. Adamem r Macharskim fot. zbiorY karoliNY i rYSzarda kaCzorowSkiCH/ nio wej z 1935 roku oraz Ordery Studzińskim podczas podsumowania roku P ośrodek karta gen. Władysława Andersa fot. MariUSz kUbik

S Orła Białego i Odrodzenia Polski

o były nie tylko materialnymi symbo - d kie wi czowi, działającemu we Fran - lami legalizmu państwowego władz z dyskwalifikacją okresu peerelow -

U cji i Wielkiej Brytanii. Po nim – już polskich na emigracji, ale przede skiego, a uroczystość miała charak - d

Ę na ziemi brytyjskiej – urząd Prezy - wszystkim świadectwami wiary ter symboliczny, godny, ale bez kon - z r den ta obejmowali: August Zaleski, w odbudowę ducha narodu. Ich sekwencji prawnych. Pan Prezydent U Sta nisław Ostrowski, Edward Ra - przekazanie pierw szemu po wojnie Ryszard Kaczorowski podpisał 20 N czyń ski, Kazimierz Sabbat i ostatni demokratycznie wybranemu polskie - grudnia dekret rozwiązujący Rząd Y t Ry szard Kaczorowski. W styczniu mu pre zydentowi podkreślało cią - RP na Uchodźstwie, powołując jed - e l 1988 roku Prezydent Kazimierz głość mię dzy II Rzeczpospolitą a wol - nocześnie Komisję Likwidacyjną U i Sab bat na mocy konstytucji kwiet - ną już Polską. Dla Prezydenta i Rzą- z zadaniem zakończenia działalności b

10 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b instytucji rządowych na obczyźnie. i U

Rada Narodowa w Londynie uległa l

„Był najszczęśliwszym e rozwiązaniu po ukonstytuowaniu się t Y w Polsce Sejmu i Senatu wybranych z prezydentów ii rzeczypospolitej N w powszechnych, wolnych wy borach. U r z

urzędujących na uchodźstwie” Ę

Po złożeniu urzędu Prezydenta RP Ry- d szard Kaczorowski rozpoczął kolejny U ” a k d S etap służby Ojczyźnie. Jak ją definio - l o P o

a t wał i realizował? o N l S ó P S P

Pan Prezydent był depozytariu - w „

e r i N e z

szem majestatu przedwojennej Rze - a S Y z r w c zypospolitej, prezentując wzór god - a w o t S

. t n ego postępowania byłych przywód- k o f ców politycznych. Postawił so bie o M

za cel wzmacnianie jedności naro - b du i autorytetu Rzeczypospolitej a t w świecie. Co roku aktywnie ucze - a N

st niczył w setkach spotkań i uroczy - t ó

stości promujących Polskę i jej do - w konania. Brał udział w konfe ren- i

cjach naukowych, debatach publicz - o nych, audycjach telewizyjnych i ra - S ystawa „ryszard Kaczorowski – ostatni Prezydent drugiej rze czy- ó diowych, wygłaszał wykłady oraz b pospolitej – w stulecie urodzin”, poświęcona życiu i działalności odczyty. Traktowano go jak głowę r

ostatniego Prezydenta rP na Uchodźstwie została uroczyście otwar - e państwa i wszędzie przyjmowano w P ta 28 listopada 2019 roku w siedzibie Stowarzyszenia „wspólnota Polska” r

serdecznie. Jego wizyty gromadziły e tłumy Polaków, dla których był nie - w warszawie, współorganizatora wernisażu wystawy przygotowanej przez S Centralną Bibliotekę wojskową im. marszałka józefa Piłsudskiego. Ekspozycja j podważalnym autorytetem, o czym o przedstawia zarys życia i działalności Prezydenta ryszarda Kaczorowskiego N

świadczą honorowe obywatelstwa o

w układzie chronologicznym. w miast i ziem Rzeczypospolitej, któ -

w wernisażu wystawy udział wziął m.in. szef Urzędu do Spraw Kom ba - a

rych otrzymał aż 41(!) oraz liczne N tantów i osób represjonowanych jan józef Kasprzyk, dyrektor Centralnej doktoraty Honoris Causa wyższych Y Biblioteki wojskowej dr jan Tarczyński, prezes Stowarzyszenia „wspólnota C uczelni. Katastrofa smoleńska 10 H Polska” dariusz Bonisławski, Grażyna Pikulska z rodziny Prezydenta Ka czo row - kwietnia 2010 roku przerwała tę skiego, a także przedstawiciele wojska Polskiego, środowisk kombatanckich, służbę. Trumna z Jego szczątkami instytucji samorządowych i organizacji społecznych oraz duchowieństwo. została wystawiona w Sali Pompe- Szef UdSKior jan józef Kasprzyk zauważył, że w życiorysie Prezydenta jańskiej w Pałacu Belwederskim. Kaczorowskiego „jak w pigułce zamyka się tragiczna, ale i chwalebna historia W tej sali w 1935 roku wystawiono Polski”, gdyż jako członek Polskiego Państwa Podziemnego i łagiernik, a później trumnę z ciałem Marszałka Józefa żołnierz 2. Korpusu Polskiego był świadkiem tragicznych wydarzeń II wojny Piłsudskiego. Trzy dni później w ba - światowej. Natomiast „chwalebna, dlatego że jemu i jego przyjaciołom po - zylice Św. Krzyża po mszy żałobnej wierzony został najcenniejszy dar – przechowanie sztandaru niepodległej Polski przy trumnie Pana Prezydenta har - przez okres zniewolenia komunistycznego i przekazanie go w zupełnie innej cerze zorganizowali nocne czuwa - rzeczywistości, w jakiej znalazła się Polska w 1990 roku” – stwierdził minister nie. 19 kwietnia po mszy św. w Ar - Kasprzyk, dodając, że to wyróżnienie uczyniło go „najszczęśliwszym z prezy - chi katedrze pw. św. Jana na lawecie dentów II rzeczypospolitej urzędujących na uchodźstwie”. armatniej trumnę z ciałem ostatnie - Uroczystego przecięcia symbolicznej wstęgi dokonał jan józef Kasprzyk, go Prezydenta II Rzeczypospolitej dyrektor dr jan Tarczyński, prezes dariusz Bonisławski i I zastępca szefa Sztabu prze wieziono do Świątyni Opatrz - Generalnego wP gen. broni michał Sikora oraz przedstawicielka rodziny prezy - ności w Wilanowie, gdzie spoczął denta Kaczorowskiego Grażyna Pikulska w asyście zastępcy dyrektora CBw w Pan teonie Wielkich Polaków. ds. ochrony i promocji zbiorów Beaty Czekaj-wiśniewskiej i st. kustosz ośrodka rozmawiała Informacji Naukowej CBw zofii Kunert. Dorota Gałaszewska-Chilczuk Marta Płuciennik

NR 11(347) LISTOPAD 2019 11 k l u c z o n n e y , m

ż e ,

ż n e i

p o z o z a b k w a u z s d a z z e n a . e T ł o e

h p g w i o o s y c t

o o o z u r b d i ł r e

e a o k

m ź d p i n n e o

a e i b z ę m

o r . o a

s o j c ł t e c e a z m j e ś n e P l w k ą ,

u p

j z t a w a j o a y e l k k d z k

m i ę n n e

o s a

b y w i t k m s ę , n a r

i r w b , n e d n g

y a , z ż i a a

i e

ł b w e a d p y

a j

n ł s r m e i u d r z o c g d , y ż u i

n e a o z e m j s a n y o ż n j z , c

y o o

a y

i p

i n w ż

m n e z i w n o i

t l

e a o i s e a d p

i w ł k g b n d

e l o b . i o ł s z

m y j u

y m G h

y n - s ć p

w a r a z u o

u z r t p o s n z k j y e ł e n e z a e o i b r e e

ó y w n j p o m , w

w i

i w p

- e e w u r k . o . m s

a m o j

r k e z o u n o i a

e b s t c p z r g y u z j t

e e a n o

w t r p

u o s s h o y r u w p i z c r u ę j y e a ą h a c

p z j k

z r a

a t a z c ą k s y d y t i

p w a k a w s z a o a ł k z r z ę

d i c m e

d a i

p h m m

j r c a e i k e w o t

d o o y s k b n

l w a

z w e i r t e i ł o o

j o n u e n g w . n y b j

e o ą i m e o

c b

c z o b g y l i i

i s r d t l k c n b e a e t o ą h i o a . z w i

s t r d k i s n n z e a a o o t a i y t t ą n a n b u , e b m

n j i m i r l b e

e e y

ó b e

z , g o , w

e z a p c a k l i z . m i ę n r o

e w b o

o i - j ę e w s e u ś s a c ń u ź n r

z i r . d z b l e i

o k e

y G ź i

d o ł , j e c o w e d

s l t k k a ó w -

y u i t s t

k w d

d y ó w i r P a ę z o s w r . o r r i a

k g m a o g l N n

a i a b ” g ę p y y c i . . i n a s r e ,

y n z S t i . c k z

e ó e

o d T o t c A w u w w . e ó o e r

l g U r a o e r c n a

a i k z z l m

i ę ł l a e n i y z i a a m

r w i w n

a h m o p i a s o e i s

i , n o j r i s Ś a ę

ę z ó p d e w f

y w

e g o d o o

o p n e i r

z i s o a d b b u r n ę ę o j d z u

d p n r k i t . w r e a j e w

y a o o o y ę U z z

c y z

m w s c z a

ł o h a c k b y n a i j i o p

b a n ą o h j e o a n i s

o ą

l , j d

i – o s k e a o w

l d

n w i i i t j

w z w t c ę l n w s i z o e

P ą h i

e z

m c m e w ś g o i

f a

ó d i o d c d s ł d l o l a r

o r w i m z i t k r o s m n o a g . c u a ś ą o t s j i b

i ą n c d ą m e r a , P e p ł n o

i c i e

n ż P

ó a o z a i n n w „ y e n c e S w o j w t i ę L c ą t

p c m e

u n , b p , e h

ą y o

p o r i

e a s o e o g o

e w g . w r k o s t c

c d i f z i o o o n g t w ę

z e

e y i

j a p z n i y u i , ą k u j e j z e

a a d m e ć ó y d c t

c n s n ń P b c

w s ” z y i h a i o

u w w o n e i i . e j z c d e a p ą

w j

a a . h ą T z o ł i s l c i

u d s c r d ę u a

s G

c p ó ż s n k

c h z c t j c t e w ą o d w m i o i a a a a

i ę i c l G r

m e y m ą n j n

w r .

o h p

s s

t r s g i y r G s w u n a e w r o z k c i ó t m a e o z z y

e j i i h d r w

c e a S a j y

ś a b m n d o ą

i h f j n k n

n t c r ą o n e i e d c s y a

l i a y i e g b

m p i w r a m o e a e c t , e n c w a ń

o a r o c c

k z j ż b s u h i z ł o c j n n f l i h

o a i a t k e

K n z c t m i i

p n „ w o ł i z r ł s e s K a j p m a u d r P ą a o w t u t j z z o r m c m z a

i r w i z

z z e m ł ś a o y m e z c - t w

y y i

z , c

ó n

a k g

i w z k t i i c b i s a t w

e r n o g o r a T r ó z o w j a ż r o r e

r o r ł i

. e o k w d z z , a P z f o

p ł j z

n o

w r y a w

a ą

o a m o p S w

w i n n ł r

l l e u p o i d

a n o e s s s j a a c r

d a r c b c s s e i z u d s o d n z a e j z z y n a i k ą l t o z m e j g t

ą y r

e u a k w o

m a b z 1 z z ó s ł o t g n

a n b n

r 9 t r a i w d w i d o a e n j a

- y r ę c 1 ą t P z o ą

. t n i - c s i

l n y p j a . a i s u m i k n N

c a ł o . o p i s z i a n t

r , e z a

i d

b o

a k o e l t a p n w n

o u ą r p r k l o j a e l y o i e o m a

a ó d z k p j s n ś c k e d , w

p P o r w r ć t i u p n a a z e a o y c

c . e i i

n ó n

m r w n

e s z 1 i d t i p j C i i

a e

r e i i e 9

i l

z u o ę w z e s n

e - w j 0

u d l

n d

i i „ m s m e 4 u c ć z e w i z S z e i j j t

i j o a a

ł e y ś k r z o m o o a c ł o n

b w c l

c d i r d j o k c w

a i i i s j e o n y . i u d a i d l ł

z ,

m y r o a

z P l

a i o i

p c c

i z s b o w a

p d w i h o a d t ż

ł r w y

a o d e k i u e o e z a p c o z d c

e m j

n o ą h e

k z u ń z - - ż k w

i o

n i a n s c y s n ą s ś ą s t i w z j s a c ” e i o c

w t

d s o r i w a n n o w n y n i e e

n e a i ł c p s a y a m a j i i -

z d u p . r

o u

n z o p . z o z P p s e e ó n o m

t o m l w

w a p s j a t a w n ł t c e c a o w

i u h i w a „ w s a

e L z i n c c a ś n i y e a y e j c j i s o g ą

n i k r ś d z

i h y o o a s o c o e

n ł i

r i f

ę o k d l ą - a i w o o l

m c s t h n n y u h a i ó s o a

” s c f e t w b m a

t h r z f o r b u e

a i r t k c u w k k y r ź o z t ó c ł n c ,

l o n j y e

i z m k w , e s j i n

i n

a , t o w i n b

ą w

j n ą o w e

i d e a

o h w j w

l s r a k ś f p z b i i y a i t c e l a z o m e r c

i u r - z h ą n r o n e a i ó

i y e n s o o , l w c n

t e ś

z o ż h ą h ,

c ć w e

ł i w z

i s a o

z a y y „ t t - p

k l o e P j i s r e r

l r

i a e t z f ł y s f o i s w a

i l c t l n m

u m c m

z w ę t a d u n ł , . i j y e

s e s - n e k

m z k s k

p t a d i i ó i o ę

e e k e d r c w g ż m r y t l ó e a y a o

s .

p w

l ”

t e d t d o z

y a n , o l d ł p

g ł a ą u d c y o o o

c , j a e ą

w ś c w d z ć c b c c e y z , h o i a

i ę ł n d , b o u

f i z d b y j a l i s ą a l i z

i c

ę e o j h

a G i ą o , p f

k i s

b a r - i l ż „ c m ż e t j r e P e e k o a a

y i i w

r k ł

l i , r s y i d o r

ó ó s o u c c e w ż w k z d h y a n i m . a o s e l

e n biUletYN UrzĘdU do SPraw ł k

biUletYN UrzĘdU do SPraw koMbataNtów i oSóć b rePreSjoNowaNYCH g e o a . a i

o p e c

r 1

c o g h b i d e

i k o

y „ e

c „ 2 i ” P ł i k . c a L e . i a e h ł b n s w

g y z u p

e i y d n o r s n c w e s a n y c h m k s ó n i i z

w t ” i w e y e

d m ” c z r y w y

a h l z i

a c

ó u o d l h d i c p b

z a b l h ł j u i i y ł u a e s

n ż f ł t j

o o i ó

ę r o l m s b - w ł p o o p r H ó s a a .

y l w d z e r „

ó o z t L d

w i o

p e i e w a

r g , d

s z t i w i e r z y o a i

w e

n m k t K ł y i o a l e i k ” ł

n o u a o n

i j w

e t ą p u

o r , w y r

d e p c i o e ż o h b t y a

- e n k s r l e e u a j r

n i t i z r a

p o e d

w - o a d r e r i b

u m y s z ł z o y a m

s e e i ę n

t p m y o k a z y a w i a

o b r a z e m N R

1 M 1 ( a 3 r 4 c 7 i ) n

I Ś S T m O P i e A D t a

2 n 0 k 1 a 9

fot. jaCek PiotrowSki / MateriałY PraSowe kiNo świat b i U l e

VI Krakowskie Zaduszki za Żołnierzy t Y N

wyklętych – Niezłomnych U r z Ę d

VI Krakowskich zaduszkach za Żołnierzy wyklętych U

– Nie złomnych, które odbyły się w sobotę, 16 li - d sto pada br., w Bazylice mariackiej, uczestniczyli o w S przedstawiciele polskich władz i instytucji państwowych, P m.in. szef Urzędu do Spraw Kom batantów i osób r a represjonowanych jan józef Kasprzyk oraz Prezes In stytutu w

Pamięci Narodowej jarosław Sza rek, a także licznie przybyli k mieszkańcy Krakowa. o M Uczestnicy tegorocznych zaduszek, wśród których znaleźli b się także kombatanci z rodzinami, przedstawiciele woj ska a t

Polskiego, poczty sztandarowe, orkiestra wojskowa i grupy a Działacz opozycji antykomunistycznej Antoni Piekałkiewicz został N

rekonstruk cyjne, przeszli w „Przemarszu wyklętych” krakow - t uhonorowany przez szefa UdSKiOR pamiątkowym ryngrafem fot. UdSkior skim rynkiem Głównym do Bazyliki mariackiej, gdzie odpra - ó w wiona została msza św. w intencji żołnierzy tzw. drugiej – Żołnierze Niezłomni byli rycerzami dobrej i słusznej spra - konspiracji, prześladowanych przez reżim stalinowski w po - wy, ponieważ oddawali swoje zdrowie i życie w walce ze i o wojennej Polsce. wcześniej w Bazylice odbyły się wypomin - złem, wierząc, że dobro zwycięży. Nie byłoby tego zwycię - S ki, podczas których odczytanych zostało 179 nazwisk tych, ó stwa, gdyby nie ich walka oraz wiara w Boga i wolną Polskę. b którzy walczyli i polegli w walce z komunistami.

Pamięć o nich jest fundamentem wolnej i najjaśniejszej r

Po Eucharystii szef UdSKior uhonorował medalem Rzeczpospolitej. Musimy również modlić się o to, aby nie e P

„Pro Bono Poloniae” organizatora VI Krakowskich zaduszek była ona już nigdy więcej opluwana i zakłamywana – powie - r e za Żołnierzy wyklętych – Niezłomnych dariusza walusiaka dział do zebranych jan józef Kasprzyk. S j

– pisarza i reżysera, autora książek i filmów poświęconych Patronat honorowy nad VI Kra kow skimi zaduszkami o m.in. historii członków powojennej konspiracji niepodległo - za Żołnierzy wy klę tych – Niezłomnych objął ks. abp marek N o

ściowej – oraz pamiątkowym ryngrafem działacza opozycji jędraszewski, metropolita krakowski. w

antykomunistycznej Antoniego Piekał kie wicza. Marta Płuciennik a N Y C H

Uczestnicy Zaduszek przeszli krakowskim Rynkiem Głównym do Bazyliki Mariackiej fot. UdSkior

NR 11(347) LISTOPAD 2019 13 k i e g o P

w o o l s d k z d i , a

l , a k

t s ó o i n r h e ą e a b

g t i o o e e d

o p s r o f o k a k i d i a ń r e r z s e

ą i p t s p ł

o p r g w ś z a r e w y

n – y h p i w i

ę n u i i s s e c a e s t t e c l z a

o e - z

n L ż r w ę p o i n w t i w a i o

o e o ń m ś w i l w s

ć - t z ł

a r o w i a d e l e d m i o

i , ś ś e e

m w k o , j g

n d i „ a w d y ę i P

z ę c w

o i u i t i o ę e m

y d d b t s

e n o z ś s f y p z c c w a i z

r t w d z i a s z ą

a e t ł z i z e

o - e g i e

ś d k l ó z k

P o

e K

u a

l r o k c n J p 1 o w r l i a ó y o s e o m 5 z k i m z c

w j

N s i e w z i i e l t

i y f a e n z g i a o p

ś e t b o d t a P r c r y p u y

s l a o i i i i o e t

ł c j c p ż

w O ą r s d

B z z a w w e o u c n a l a j b o m j

e ą d s

d s u e p y h c p g c u s j z

r w a a ł e

o k i

z i o ł t d

r g ł r n m y a i y e t ś o

” o o r t m i y

c r T c o

e e n o n

l i a – z j s w N , g u l p k i a s k

s n i e

i G k

i z s a ę k a n

ż a n s i l i

y z t

c , i i e n r y a k ó i ó

e j ś

o T y a

w n i r n p w u w r

- -

l d

w o

n a o u y y i w

y w a s o z i s S i c k

r ó ę P r ł a a l z s

w S o h a a a i e a b t r

n z o e e l c

l z a t p c , N y y i g k n l o

n s r z

e : a s i

g m c o b i

a a

y a i k ż M c

ę o h o w e

c n ą s i e u ż

m p

P ,

p t ł e e c e O a n a

s m y o r n a o y w n r j , z c i a – a

ń - a b ę m d i ą i i n

k a s

i a j a a s t c

t c a l n l b o a o z n , y .

t s e b e h

1 z

n a a ń w t w o a g m T o u S o o a

r 9 o j a c r

ł d y g w d , l d k a z l a o o , 1 o i a

k e m ł

z c k u u n z O ś i ę t w 8 d w ź t i e y p o c ,

i e b e

ć ó

1 e o m h

g y i g n ł u g j

p r s m

r y c

t r o m i d ę o ż u z ż i ą n

- e o z o

r y s s t y i y k r ę

K a O p

ę a d z r z j g R z o m c ą u e l s z t e a e ó z ł u a e c o i c b t t s ą n , ń g a w i r d

ż a a

z y c c

r y o n

c s K y y . a - y c e z z o z ł e

e e s w b

a h w

c ą o n o n t i

d d s

o k i

W w ś y y y i y b s c s z p

o o c h i c

biUletYN c UrzĘdU do SPraw koMbataNtów i oSób rePreSjoNowaNYCH i

p e r y c a e s e ę

r i u L i h a a o m

z p ę u n j ł

o O z 1 l t l ś

w - w a o s e k c a s c e

p m z g h j d i o

z r 4 o p i , j k r ł i e w s n z i z

„ -

e y b ę a n i S k i g y e c e d ę T t w , r a i d o z i s

h - o a

k o n n e l k k N , d

j e

n o n W s ą b j b e c a o – z

L g w

i o y y

- j h p ł

c i u e ł

ł h y e

p o z o o e a y a j d r L a , - ć

ł a ś j o

z s t o

l k

ć w ń e o z i z l r ś w i

t a d i s r ó n c p k P ć o ó s ó ł t t z u ó i o , u a t - r w e

w e e e

p O o w a - l b

g z s M i w

j p o y j w ó k c r

e w n a

ó d l

z i a n d a s w . e d y w u z e

t e l a z g D r k a a

n ć n o

o i l o y u

k a b n z w k l

m a n c n o p e y c i h a o e k - o e

n h o

l j j a l m s y k e d

l W k o

i n s y a m j o t

e p e a n Ś ś

i s ę ,

ć z y w i t o l

e e

ś f t i p s

i w e ę a s o g k t r w i a o -

a a k i

t m e N m a g i i , i e ,

o a

w p b s ł o o e t a d j

u y L . l

e … w W g o ł ł o w a ś

ś i c n e i i

h e z –

z m g a d i d j y a u o

ł w m o

ą 1 c

5 a h ł

ł o l y a n m d t o

r k o r w a j

a u n

r o d a d o ś n l i e a

o b r N o R

1 1 ( 3 ń 4 7 )

L I S c T O P

A D

2 0 1 9 w

w o w a

b ) l P . i v

o przyjechało co najmniej kilkanaście uczuciom radości i dumy, które oży - U g . C a l N . tysięcy osób! wiać będą nasze miasto w dniu wiel - w e w w t (

e „Chmurny i deszczowy wstał kiej rocznicy Państwa i Lwowa – Y w o r N f Y wczo rajszy poranek, a mimo to ruch apelował w przeddzień uroczystości C

M U U w i wielki panował na ulicach Lwowa – prezydent miasta Wacław Dro ja- H C r r a

ze wszystkich stron ciągnęły poczty nowski. z w o d Ę o r a

sztandarowe i delegacje na miejsce Widok odświętnie przybranych d N

. t

Niezwykły hołd dla obrońców Lwowa o U f zbiórki pod stoki Cytadeli na ul. domów był wystarczającym dowo -

Pełczyńską” – czytamy w jednej dem na to, że mieszkańcy Lwowa d z relacji prasowych. wysłuchali swego prezydenta. Rów - o S

– Podniosłemu nastrojowi tych nie efektownie prezentowały się bu - P r

dni musi odpowiadać zewnętrzny dynki użyteczności publicznej, spe - a

cjalnie przyozdobione i oświetlone w

na tę wyjątkową okazję. k Lwów dumny jest „Na wszystkich gmachach umiesz - o M

ze swego udziału c zono portrety Pana Prezydenta i Mar - b ” a szałka Piłsudskiego, ozdobione zie - t w walkach o niepodle - lenią i kwiatami. Bardzo pięknie a N

głość Polski. Dumny ozdobiono w tym roku gmach ratu - t ó

jest zwłaszcza ze swej sza. Wieża ratuszowa tonie w blasku w tysięcy żarówek. Na frontonie ratu - niezrównanej epopei i

sza, nad wejściem, na tle draperii o

bohaterskiej z listopada o barwach miasta, umieszczono ol - S ó

1918 roku brzymi Krzyż Obrony Lwowa z mie - b

czami, 4-metrowy, wykuty w blasze r e

(…). Krzyż ten oświetlony reflekto - P r

rami czyni podniosłe wrażenie” – e czytamy w „Gazecie Lwowskiej”. S j o N

Za zasługi dla Niepodległej o Już o godzinie 7.00 nad ranem w a

mieszkańców Lwowa zbudził niety - N

powo huk wystrzałów armatnich, Y C

po których rozległa się melodia hej - H nału odegrana przez orkiestrę na nie tysięcy jego szarych żołnierzy, wieży ratuszowej. Miejsce uroczy - moc dziejowej woli państwa i wola stości – opisywano na łamach gazet narodu w nieprzerwanym ciągu po - – przedstawiało „niezwykły, nieco - koleń, od pierwszego – Kościusz - dzienny i podniosły obraz”. U stoku kowskiego, poczynając” – pisał na Cytadeli ustawiono okazały ołtarz, łamach „Gazety Lwowskiej” poseł ozdobiony draperiami i zielenią – Aleksander Domaszewicz, który Okładka broszury „Cześć bojownikom niepodległości. obok niego miejsca zajęli przedsta - przed 15 laty bronił miasta przed Cześć obrońcom Lwowa. 1918 –1933” wydanej wiciele władz państwa i miasta, ge - we Lwowie przez Komitet Obywatelski Obchodu Ukraińcami. 15-letniej Rocznicy Odzys kania Niepodległości nerałowie Wojska Polskiego oraz we - Państwa i Obrony Lwowa fot. ze zbiorów biblioteki Narodowej terani walk o niepodległość. Wśród Odświętnie jak nigdy nich delegaci czterech pułków pie - Mimo niepogody, główne uroczy - wygląd miasta. Dlatego zwracam się choty (19, 38, 39 i 40), które 15 lat stości z okazji Święta Niepo dle głoś - z gorącym apelem do wszystkich wcześniej toczyły zacięte boje ci zgromadziły tłumy. Aby uspraw - mieszkańców Lwowa, by w przed - o miasto. nić komunikację, uruchomiono aż dzień uroczystości ozdobili swe Zanim jednak ks. Antoni Matej - 17 specjalnych połączeń kolejowych. domy flagami o barwach państwo - kiewicz odprawił przy ołtarzu uro - Według szacunków władz Lwowa, wych i miejskich, nalepkami, emble - czyste nabożeństwo, gen. Juliusz w związku z 11 listopada do miasta matami, dając w ten sposób wy raz Rómmel, zastępca ministra spraw

NR 11(347) LISTOPAD 2019 15 wojskowych i bohater m.in. spod dząca przed najważniejszymi oficje - Długo jeszcze lwowska ulica żyła Komarowa (w 1920 roku Polacy po - lami i odznaczonymi właśnie boha - tym spektakularnym wydarzeniem... konali tam liczniejszą Armię Konną terami walk o niepodległość. Siemiona Budionnego), dał sygnał „Punktualnie o godzinie 11-tej od Cześć poległym! do przeglądu wojska. Niewiele póź - strony placu Bernardyńskiego za - Nazajutrz – 12 listopada – głów - niej, gdy na miejsce uroczystości grzmiały fanfary ułańskie. Do try - ne uroczystości przeniosły się na przybył przedstawiciel prezydenta buny władz podjechał prowadzący Cmentarz Orląt, gdzie przedstawi - RP – minister przemysłu i handlu defiladę pułkownik Bittner [Lud - ciele władz państwowych i miej - Ferdynand Zarzycki, na maszt wcią - wik – red.]. A następnie zajechała skich oraz tłumy lwowian oddały gnięto flagę państwową, a orkiestra galopem orkiestra ułańska na siw - hołd poległym obrońcom miasta. odegrała Mazurka Dąbrowskiego. kach i ustawiwszy się naprzeciw try - Około godz. 10.00 uroczysty po - Po tej podniosłej chwili przystą - buny, zagrała marsza” – dowiaduje - chód w stronę cmentarza wyruszył piono do dekoracji żyjących obroń - my się z lokalnej prasy. spod gmachu uniwersytetu. ców Lwowa Medalami i Krzyżami Najpierw przedefilowała kawale - – Każda matka i wdowa, która Niepodległości. Wręczono osiem ria, potem piechota. Za żołnierzami utraciła kogoś najbliższego we Lwo - odznaczeń najwyższej klasy (Krzyż szli członkowie Przysposobienia Woj - wie lub pobojowiskach podlwow - Niepodległości z Mieczami), które otrzymali: bryg. Czesław Mączyń - ski, ppłk Stanisław Nilski-Łapiński, H płk Alfred Grefner, płk Roman C

Y Abraham, płk Mieczysław Boruta- N

a Spiechowicz, gen. Bernard Mond, w a także – jak wspomina ówczesna o

N prasa – „jeden z młodszych ofice - o rów”. Okazał się nim kpt Adam j

S Świeżawski, który w czasie walk e r o Lwów, wraz ze swym oddziałem, P

e samorzutnie zajął Górę Stracenia r mimo walki z… trzykrotnie liczniej - b szym przeciwnikiem. ó

S Zaraz po wręczeniu Medali o

i i Krzy ży Niepodległości prezydent Drojanowski odebrał nadaną miastu w

ó odznakę honorową 38. Pułku Strzel - Uroczysty apel na Cmentarzu Obrońców Lwowa, t ców Lwowskich. Oddział ten po - na którym odczytano listę odznaczonych Krzyżem N a wstał jesienią 1918 roku właśnie we Tu we Lwowie padł Niepodległości z Mieczami żyjących i poległych t obrońców Lwowa fot. Narodowe arCHiwUM CYfrowe a Lwowie, bronił miasta przed Ukra - (www.NaC.gov.Pl) b ”pierwszy strzał, o próg ińcami, a pierwszą jego kadrę stano - M uderzyła czaszka: o wiły słynne „orlęta”. – Cała epopeja k kilkumiesięcznych walk zmagań w ten sposób witał skich, może w swej stracie znaleźć w zbrojnych na rogatkach lwowskich, ten promyk radości, że bohaterska a Lwów powstanie r cały bezmierny trud czuwania i od - ofiara jej syna czy męża nie została P odrodzonej Polski

S pierania ataków przeciwnika na Per - zapomniana i że w symbolicznym

o senkówce, Zboiskach, w Kościarni, akcie dekoracji mogiły Nieznanego d w Krzywczycach, na rogatce Zie lo- skowego, harcerze, przedstawiciele Żołnierza hołd dla tej ofiary znaj -

U nej i tylu, tylu innych – to historia wo - korporacji akademickich i inni. Nie duje swój wyraz – podkreślił w jed - d

Ę jenna 38. Pułku Strzelców Lwow - zabrakło nawet rekonstruktorów nym z wywiadów udzielonych przed z r skich – przypomniał włodarz miasta , w historycznych strojach, w mun - uroczystościami prezydent Droja- U odbierając zaszczytne wyróżnienie. durach m.in. z okresu XIX-wiecz - now ski. N Największy entuzjazm publicz - nych powstań narodowych. Wszys - Tego dnia Krzyż Niepodległości Y t ności, która tłumnie zgromadziła się cy maszerowali w atmosferze nie- z Mieczami ozdobił mogiłę anoni - e l wokół placu Halickiego, wywołała samowitego uniesienia, ku uciesze mowego obrońcy Lwowa, z której U i jednak wojskowa defilada, przecho - wiwatujących tłumów. osiem lat wcześniej wydobyto szcząt - b

16 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b k i bohatera, symbolizujące ofiarę – Manifestacja masowa obrońców kumbach łyczakowskich, wiecznie i U polskiego żołnierza na wszystkich Lwowa (...) t o manifestacja siły czujne i na straży jedności Lwowa l e polach bitew (po czym złożono je i racji stanu państwa na tej ziemi, z państwem nieznużenie i nieugięcie t Y w warszawskim Grobie Nieznanego to wola zachowania, utrwalania wartujące. Pójdziemy tam do nich N

Żołnierza). Uroczyście przybraną i potęgowania jedności województw w jesienną listopadową niedzielę, U r

mogiłę udekorował gen. Rómmel, południowo-wschodnich z państwem aby im powtórzyć w żołnierskim hoł - z Ę

po czym mjr Józef Klink odczytał – tłumaczył Mękarski. dzie raz jeszcze: To Wyście sprawili, d nazwiska uczestników walk o Lwów – Wszelka inna postawa – pod - że dziś do Was przyjść możemy, że U

(poległych między 1 a 21 listopada kreślił – byłaby sprzeczną z triumfu - miasto to żyje, że ludzie tu pracują, d 1918 roku), odznaczonych Krzy ża- jącą w listopadzie 1918 roku ideą że rodziny nasze tu mieszkają… o S

mi Niepodległości zgodnie z zarzą - Rzeczypospolitej, z odpowiedzialno - I zaiste! Jest w tym głęboka mądrość P r

dzeniem Prezydenta RP z 9 listo - ścią historyczną, jaka nakłada na stanu, najwyższa odpowiedzialność a pa da. Ordery zostały zawieszone Lwów państwo, dekorując to miasto za los i dzieje dalsze tej ziemi, a nie w

w kaplicy na Cmentarzu Orląt. Woj - – kawalera Virtuti Militari ponow - przypadek zwykły – że państwo k sko zaprezentowało broń, po czym nie najwyższym rycerskim odzna - ozdobiło to miasto, jedyne w Polsce, o M

odegrano hymn państwowy kończą - czeniem, Krzyżem Niepodległości za Was poległych i żyjących obrońców b cy tę podniosłą ceremonię. trud złożony ofiarnie na ołtarzu idei Lwowa – 1800 Krzyżami Niepo dle- a t – Tu we Lwowie padł pierwszy niepodległościowej. głości [oraz Medalami Niepodle- a N

strzał, o próg uderzyła czaszka: w ten t ó

sposób witał Lwów powstanie odro - w dzonej Polski – podkreślił stojąc nad Nie ma pomników… i sztandary bledną i grobami byłych towarzyszy bro ni Choćby je, nie wiem jak, podnieść wysoko o

” S gen. Abraham. Przed chwilą tamtą, przed tą chwilą jedną, ó Uroczystość na Cmentarzu Orląt b wywarła niezatarte wrażenie na jej Gdy przyszła do nas w wojsk zwycięskich kroku r e

uczestnikach. Jak zgodnie podkre - P r

ślali komentatorzy, ceremonia była e

Przybrana w siwy mundur legionowy S „odświętnym, symbolicznym za - j mknię ciem 15-letniego okresu za - I z piersią zdobną w krzyż obrony Lwowa o N początkowanego heroiczną walką Na żywot, na żywot wielki, piorunowy o Lwowa o swą przynależność do Rze - w Polska wyśniona, wskrzeszona i… nowa! a

czypospolitej”. N

W ten sposób drugi raz w histo - Y

Maciej Freudman C rii, po pośmiertnym odznaczeniu H zmarłych i poległych powstańców styczniowych na stokach warszaw - – Bohaterowie walk to ci – zazna - głoś ci – red.] – podsumował uczest - skiej Cytadeli w 70. rocznicę wybu - czył mówca na falach radiowych – nik walk z listopada 1918 roku. chu antyrosyjskiego zrywu (21 stycz - którzy dla państwa, jego wzmocnie - *** nia 1933 roku), zbiorowo uhono ro - nia i potęgi więcej czynili i więcej wano nieżyjących bojowników o wol - czynić w dalszym ciągu są obowią - W ramach lwowskich obchodów ność i niepodległość. zani, aniżeli im to obowiązek oby - Święta Niepodległości odznaczono watelski nakazuje . Po upływie 15 łącznie Medalami i Krzyżami Nie - Zginęli, abyśmy żyć mogli lat od rozpoczęcia walk o miasto, podległości ok. 1800 żyjących i po - „Jakaż to chwila dziwnie osobli - ich mogiły są niemymi świadkami ległych bojowników o polskość tego wa… – tak moment gremialnego wspaniałych uroczystości. miasta. wręczenia odznaczeń, które „zawi - – Jest wreszcie najważniejsza i naj - Poeta Maciej Freudman napisał sły na mogiłach poległych i na pier - wyższa moralna instancja, która nam na tę okoliczność wiersz, wychwala - siach żyjących”, charakteryzował żywym ten nakaz urzeczywistniania jąc bohaterską postawę obrońców poseł Stefan Mękarski, niegdyś państwowej idei na tej ziemi z za - Lwowa. uczestnik walk o Lwów, w przemó - światów wysyła z władną, zniewa - wieniu transmitowanym 10 listopa - la jącą siłą: to groby na jedynym Zdjęcia udostępniło da przez radio na wszystkie rozgło - w Polsce żywym cmentarzu, to nie - Narodowe Archiwum Cyfrowe śnie Polski. śmiertelne duchy bohaterów w kata - www.nac.gov.pl

NR 11(347) LISTOPAD 2019 17 w a r P S o d U d Ę z r U N Y t e l U i b H

C Pogrzeb księdza Jerzego Popiełuszki Y

N w dniu 3 listopada 1984 roku był a wydarzeniem niezwykłym. Chowano w

o znanego kapłana zamordowanego

N przez funkcjonariuszy Służby o

j Bezpieczeństwa. Nic dziwnego, S

e że wzbudzał on ogromne r zainteresowanie, zarówno w kraju, P e jak i za granicą. Nic też dziwnego, r że pilnie śledzili go funkcjonariusze SB.

b Pogrzeb i grób ó S o i

w pod specjalnym ó t N a t

a GrzeGorz Majchrzak b nadzorem M o związku z planowanym biazgowe kontrole, ale też odbiera - zajęć szkolnych (w 1984 roku było k pogrzebem Służba Bezpie- ły osobom zmierzającym do stolicy tak jedynie w przypadku części w czeństwa prowadziła dzia - „wrogie” transparenty. To jednak sobót), władze oświatowe niespo - a w r łania operacyjne nie tylko w stolicy, nie wszystko – sięgnięto również po dziewanie zarządziły, że ma być ona P

S ale w całym kraju. Ich podstawo - sprawdzoną w przeszłości metodę, „normalnym” dniem nauki. Nie

o wym celem było niedopuszczenie czyli prewencyjnie zatrzymania na przy niosło to spodziewanych efek - d do „wrogich” demonstracji, a także 48 godzin. W efekcie wielu działa - tów. Jak ubolewał sam Wojciech

U zmniejszenie, ograniczenie frekwen - czy opozycji albo nie dotarło na po - Jaruzelski absencja w warszawskich d

Ę cji na pogrzebie. Jednym ze sposo - grzeb lub też się na niego spóźniło. szkoła w tym dniu była „bardzo głę - z r bów na to było niedopuszczanie – Tak na marginesie, resort spraw we - boka”… U a przynajmniej ograniczanie – zorga - wnętrznych nie był w działaniach w N nizowanych wyjazdów do Warsza - celu zmniejszenia frekwencji osa - Y Niebezpieczeństwo t wy. Pomagały w tym również patro - motniony. Nie sposób nie przypo - dla porządku publicznego e l le drogowe Milicji Obywatelskiej, mnieć, że mimo, iż sobota 3 listo - Standardowym działaniem SB U i które nie tylko przeprowadzały dro - pada miała być dniem wolnym od było monitorowanie nastrojów, re - b

18 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b ) l P . v i o jestrowanie komentarzy i pogłosek. kwiatami, a na jej obrzeżach zapalo - czulskiego, Zbigniewa Roma szew - U g . C a N l . I tak np. 31 października 1984 roku no tysiące zniczy. Liczba osób ze - skiego i Henryka Wujca. Po nadto w e w w ( t e informowano, że „znaczna część dy - branych w tym czasie wynosiła „po treści napisów na niesionych w Y o r f N Y C

plomatów i korespondentów” jest około 12 tysięcy” – raportowano transparentach oraz strojach” rozpo - M U w i U

H zdania, że uroczystości pogrzebowe z Rakowieckiej. Relacjonowano rów - z nawali oni, skąd dane osoby przy - C r r a e w

„będą miały duży zasięg”, a Kościół nież przebieg mszy świętej w inten - jechały. Na tej podstawie stwier - z o d o Ę r a N

będzie się starał zapobiec ich wyko - cji zamordowanego. Odnotowano dza li m.in.: „Widoczne były grupy d

. t o f rzystaniu przez opozycję „do wywo - m.in. „krytyczne oceny działalności w strojach góralskich, krakowskich, U

łania zamętu społecznego i konfron - przedstawicieli prasy i innych środ - mundurach górniczych, hutniczych, d tacji z władzami”. Z kolei dzień ków przekazu”. Co zresztą nie po - harcerskich”. Nie przeoczyli rów - o S

później przytaczano opinię „obser - winno dziwić, gdyż zamordowany nież obecności zachodnich dyplo - P r

watorów zachodnich”, że władze kapłan należał do „ulubieńców” pe - matów, m.in. chargé d’affaires am - a

PRL „zrobią wszystko, żeby zwłoki erelowskiej propagandy. basad Stanów Zjednoczo nych i Fran- w

ks. J. Popiełuszki zostały złożone Służba Bezpieczeństwa bacznie cji, ambasadorów Wielkiej Brytanii, k w krypcie kościoła św. Stanisława obserwowała przebieg samego po - Kanady, Szwecji i Belgii. Jak potem o M

Kostki, a nie na cmentarzu”. Taka grzebu. Tak na marginesie już o 6.00 zresztą dodawali „większość za - b postawa miała wynikać z chęci unik - rano – czyli na 5 godzin przed jego chodnich placówek była reprezen - a t a N a t r a t k

k e ó d o r ś w o

. t o f

„W okolicy kościoła” i o

zgromadziło się kilka - S ” ó set tysięcy osób, b r

a według niektórych e P r

dziennikarzy (np. e S

brytyjskich) nawet j o

milion N o w a N Y C

nięcia „niebezpieczeństwa dla po - rozpoczęciem – funkcjonariusze sza - towana przez członków kierownic - H rządku publicznego związanego cowali, że przed kościołem zgroma - twa i wyższy personel”. Nie prze- z przemieszczaniem się dużej liczby dziło się około 15 tys. osób. Z kolei gapili też dziennikarzy zachodnich, osób na pogrzebie i w perspektywie – w ich ocenie – na kilkanaście mi - którzy gromadzili się w kościele św. ograniczenia ewentualnego kultu nut przed rozpoczęciem uroczysto - Stanisława Kostki. W ocenie funk - ks. J. Popiełuszki wyłącznie do świą - ści było to już około 100 tys. Na - cjonariuszy znaleźli się tam wszyscy tyni”. Obserwacji poddano nawet tomiast w ocenie dziennikarzy za- akredytowani stali korespondenci, osoby, które oczekiwały 2 listopada chodnich – również przytaczanych a także „dziennikarze czasowi”, w licz - przed Zakładem Medycyny Sądo - przez SB – „w okolicy kościoła” bie około stu osób. Próbowali oni wej w Białymstoku na zakończenie zgromadziło się kilkaset tysięcy przeprowadzać wywiady na temat sekcji zwłok ks. Popiełuszki. Śle - osób, a według niektórych dzienni - oceny działalności ks. Jerzego Po - dzono również przewóz zwłok ka - karzy (np. brytyjskich) nawet mi - pie łuszki czy „stosunku do resortu płana do stolicy i moment ich zło - lion. W ceremonii wziął udział pry - spraw wewnętrznych”, a część z nich żenia w kościele św. Stanisława mas Polski Józef Glemp, liczni bi - – jak stwierdzali esbecy – starać się Kostki na warszawskim Żoliborzu. s kupi i duchowni, a także działacze „wyławiać »solidarnościowe« ak - „Trumnę ze zwłokami ks. Popie łusz - opozycji, zwłaszcza „Solidarności”. cen ty”. ki przywieziono do kościoła o godzi - W przypadku tych ostatnich esbecy W Ministerstwie Spraw Wew - nie 18.30. Wniesiono ją do we - odnotowali obecność: Bronisława Ge - nętrz nych skrupulatnie odnotowa - wnątrz na rękach parafian. Jezdnia remka, Seweryna Jaworskiego, Ja na no, że J. Glemp wygłosił półgodzin - przed kościołem wyłożona została Kułaja, Jacka Kuronia, Leszka Mo - ną homilię, a mszę żałobną kon ce-

NR 11(347) LISTOPAD 2019 19 lebrowało 12 księży. A także, że nie Kiszczaka”. W przypadku tych, uroczystości pogrzebowe „przebie - w jej trakcie głos zabierali m.in. ks. które przemieszczały się w stronę gały bez zakłóceń”. Służba Bezpie- Teofil Bogucki, proboszcz parafii centrum Warszawy zastosowano czeństwa odnotowała natomiast św. Stanisława Kostki, Andrzej dzia łania zaporowe, w efekcie czego „przejawy niezadowolenia” w śro - Szczep kowski, były prezes Związku – jak podkreślano bez użycia „środ - dowiskach robotniczych związane Artystów Scen Polskich oraz Lech ków przymusu bezpośredniego” – „z marginesowym potraktowaniem Wałęsa, przewodniczący NSZZ „So - udało się ostatecznie u zbiegu ulic uroczystości pogrzebowych (…) lidarność”. Ten ostatni stwierdzał Marszałkowskiej i Królewskiej do - przez środki masowego przekazu, m.in.: „Ofiara tej zbrodni prosi, żą - prowadzić do rozbicia zgromadzo - a głównie telewizję”. Pod adresem da, zobowiązuje (…) Żegnamy Cię, nych na mniejsze grupy. Zresztą władz kierowano również zarzut, że Sługo Boży, przyrzekając, że nie „taktowne zachowanie służb po - „nie poinformowano wcześniej o za - ugniemy się przed przemocą, że bę - rządkowych” miało być „ekspono - miarze nadania w radiu homilii pry - dziemy solidarni w służbie Ojczy - wane” w relacjach zagranicznych masa Glempa, w związku z czym zny, że prawdą na kłamstwo i do - z pogrzebu. Jedynym, który wyła - tylko nieliczne osoby mogły jej wy - brem na zło będziemy odpowia- mał się miał być korespondent wło - słuchać”. Z czasem – zapewne nie dać”. Wszystkie wystąpienia skru - skiej agencji ANSA Francesco Bi- bez ulgi – jej funkcjonariusze stwier - pulatnie zarejestrowano, zarówno do celów operacyjnych, jak też do ewentual nego wykorzystania proce - H sowego… W efekcie działania wo- C

Y bec Szczep kowskiego, którego dzia - N

a łalność obserwowano w ramach w kwe stionariusza ewidencyjnego za - o

N częto rozpracowywać i przekwalifi - o kowano na sprawę operacyjnego j

S sprawdzenia. Funkcjonariuszom SB e r „podpadł” m.in. za te słowa o ich P

e kolegach po f achu: „ohydę tej nik - r czemnej zbrod ni powiększa fakt, że b ów współcze sny Kain wyzuty jest ó

S nie tylko z wszelkich ludzkich o

i uczuć, ale też z polskiej wyobraźni, przeżarty kłamstwem i nienawiścią w Pogrzeb księdza Jerzego Popiełuszki w Kości ele św. Stanisława Kostki. W grupie modlących się ó nie wie, że zadany skrytobójczo cios (po prawej) widoczni są rodzice tragicznie zmarłego księdza – Marianna i Władysław Popiełuszkowie t zapewni temu młodemu kapłanowi, oraz bracia księdza – Józef i Stanisła w, 3 listopada 1984 r. fot. ośrodek karta N a nieustraszonemu kapłanowi wejście t a do triumfalnego grona polskich mę - gazza, który stwierdzał, że „na Sta - dzali: „W społeczeństwie obserwuje b czenników i wielkie nad grobem rym Mieście siły milicyjne użyły gazu się powolny spadek emocji związa - M o zwycięstwo”. łzawiącego dla rozproszenia tłumu”. nych z wydarzeniami ostatnich dni” k Przebieg uroczystości pogrzebo - (7 listopada). I dodawali: „W zakła - w Bez ulicznych zamieszek wych władze PRL uznały za swoją dach przemysłowych nie zanotowa - a r Po zakończeniu pogrzebu, który porażkę. Jednak – jak uspakajało no żadnych prób przeprowadzenia P

S przy Rakowieckiej oceniono, jako MSW – miano rzekomo odnotować akcji protestacyjnych w związku ze

o spokojny i przebiegający bez zakłó - „rozczarowanie przebiegiem uro - śmiercią ks. Popiełuszki (…) Jedy - d ceń, odnotowano szybki wyjazd czystości żałobnych wśród aktywi - nie w budynku głównym SGPIS

U prymasa Glempa, a także tworzenie stów grup antysocjalistycznych, w Warszawie o godz. 11.30 została d

Ę się grup liczących od 2 do 10 tys. którzy spodziewali się bardziej zde - zorganizowana przez Samorząd Stu - z r osób, które rozchodziły się w róż - cydowanego wystąpienia kardynała dencki tzw. cicha przerwa ku czci U nych kierunkach stolicy, śpiewając Glempa, demonstracji o charakte - ks. Popiełuszki, w której uczestni - N pieśni kościelne i skandując hasła rze politycznym, a nawet zamieszek czyło około 150 osób”. Y t w rodzaju: „Chodźcie z nami”, „Rzuć - ulicznych”. Takie stanowisko miało To nie był jednak koniec działań e l cie pały – przebaczymy”, „My chce - się zresztą rozmijać z powszechnym SB. Grób ks. Jerzego Popiełuszki był U i my Lecha, nie Wojciecha i Bujaka, „nieukrywanym zadowoleniem”, że bacznie obserwowany przez funk - b

20 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b

cjonariuszy. I to nie tylko przez na - dni po pogrzebie stwierdzano, że politycznego. Stwarza to realną mo - i U

stępne dni, tygodnie czy miesiące. gromadziły się przy nim tłumy od - żliwość zaistnienia zakłóceń porząd - l e

Tak się działo, aż do 1989 roku. dające hołd zamordowanemu księ - ku i bezpieczeństwa publicznego” – t Y

I nie ma w tym nic dziwnego, jeśli dzu, a do jego grobu tworzyły się stwierdzano w planie operacji kryp - N

przypomni się, że stał się on celem długie kolejki. Tak na marginesie – tonim „Wierzba”, czyli zabezpiecze - U r

pielgrzymek Polaków i oficjalnych w ocenie Służby Bezpieczeństwa – nia porządku i bezpieczeństwa w wo - z Ę

wi zyt (w tym polityków zachodnich w pierwszych dniach po pogrzebie, jewództwie stołecznym w związku d

odwiedzających PRL czy Jana Pawła w godzinach popołudniowych (mię - ze Świętem Zmarłych. Tak na mar - U

II podczas jego trzeciej pielgrzymki dzy 16.00 i 19.00) liczba oczekują - ginesie oddzielny plan – pod krypto - d do Ojczyzny w 1987 roku). W oko - cych miała wynosić od 8 do 10 tys. nimem „Wierzba” – przy gotowywa - o S

no dla dzielnicy Żoliborz. W dniach P r ) l od 1 do 3 listopada w okolice ko - a P . v o w g .

C ścioła św. Stanisława Kostki skiero - a N . w w wano dodatkowe oddziały Zmoto - k w (

e o w

o ry zowanych Odwo dów Milicji Oby- r M f Y C

M b

U watelskiej. Podob nie było w kolej - w i a H C r nych latach, również w 1989 roku. a t

e w a o

d I to mimo, że wówczas na czele o N r a N

. t t

o rządu stał niekomunistyczny pre - f ó

mier, związany z opozycją Tadeusz w Mazowiecki. Tak na marginesie to i

właśnie wówczas – ze względu na o

piątą rocznicę pogrzebu – w MSW, S ó

kierowanym nadal przez Czesława b

Kiszczaka potencjalne zagrożeniu r e

uznano za większe… Przeciw- P r

działaniu ewentualnym „wystąpie - e niom antysocjalistycznym” miało S Żegnamy Cię, j służyć również „rozpoznanie pose - o Sługo Boży, przyrze- N ” syjne i zabezpieczenie” przez dziel - o kając, że nie ugniemy osób. Informowano również o wy - nicowych budynków przyległych do w a się przed przemocą, stawianiu przy nim kilkuosobowych żoliborskiego kościoła. W rejonie sa - N wart oraz o kolportażu ulotek „in - mego kościoła i na terenie przyko - Y C

że będziemy solidarni formujących o zamiarze usypania ścielnym działała z kolei grupa spe - H w służbie Ojczy zny w tym miejscu kamiennego pomni - cjalna złożona z oficerów SB po ka”. cywilnemu, której (w 1987 roku) nadano kryptonim „Sanktuarium”. Grupa „Sanktuarium” Nie sposób na zakończenie nie przy - W latach 1985–1989 grób ks. pomnieć, że mo żliwość „propago - licy kościoła św. Stanisława Kostki Jerzego Popiełuszki należał do tych wania kultu Popie łuszki” nie była „w związku z przewidzianą wzmo - miejsc, które Służba Bezpieczeń - uznawana za zagrożenie jedynie lo - żoną frekwencją ludności” pozosta - stwa uznawała za „szczególnie nara - kalne, warszawskie. Na początku li - wiono zresztą odwody „w sile żone na możliwość wrogich wystą - stopada esbecy „spe cjalną troską” dwóch kompanii Batalionu Szybkiej pień”, zwłaszcza w okresie Święta otaczali również cmen tarze w innych Interwencji”. Ponadto „siłami D[ziel - Zmarłych oraz kolejnych rocznic miejscowościach (np. w Kra ko wie- nicowego] U[rzędu] S[praw] W[e - jego pogrzebu. Przed pierwszą jego Krowodrzy), na których znaj dowały wnętrznych] [Warszawa]-Żoliborz rocznicą potrzebę działań „zabez - się symboliczne mogiły warszaw - zabezpieczono prewencyjnie rejon pieczających: uzasadniano: „Należy skiego kapłana. Ka płana groźnego kościoła”. O sytuacji przy grobie założyć, że (…) w rejonie kościoła dla władz PRL na wet po śmierci. warszawskiego kapłana informowa - św. Stanisława Kostki na Żoliborzu no kierownictwo resortu spraw we - w dniach 1 i 3 listopada br. będą się wnętrznych, a za jego pośrednic - gromadzić znaczne ilości osób, * Autor jest pracownikiem Biura twem władze PRL. I tak np. dwa w tym przedstawiciele podziemia Badań Historycznych IPN

NR 11(347) LISTOPAD 2019 21 H C Y N a w o N o j S e

r 1989 P e r b

ó Święto Niepodległości S o i w ó t Po zakończeniu działań wojennych komuniści ustanowili 22 lipca 1945 roku dotyczące inicjatyw, takich jak skła - N a Święto Odrodzenia Polski. Data rzekomego powstania Manifestu PKWN odtąd stała danie kwiatów pod różnymi tablica - t a się okazją dla otwartego manifestowania przyjaźni z ZSRR, nagradzania oraz mi, okolicznościowe przemówienia, b otwierania wszelkiego rodzaju inwestycji. 11 listopada jako Święto Niepodległości ulotki czy materiały drukowane na M i jego obchody zeszły do podziemia. Było to o tyle łatwiejsze, o ile młode święto o tę okoliczność w coraz liczniejszej k (ustanowione dopiero w 1937 roku) nie zakorzeniło się jeszcze na dobre w świadomości Polaków. prasie bezdebitowej. Prawdziwe apo - w geum obchodów Święta Niepodle - a r głości przypadło na okres tzw. kar - P

S sebastian liGarski w sobie zalążek niezgody na rzeczy - nawału Solidarności lat 1980–1981.

o wistość. Często tą oazą były kościoły. Za każdym razem tajna policja poli - d ic zatem dziwnego, że jego Dopiero powstanie opozycji przed - tyczna PRL nie tylko inwigilowała

U rugowanie z przestrzeni pu - sierpniowej, inicjatywy Konfedera - uczestników tego typu spotkań, ale d

Ę blicznej nastąpiło dosyć szyb - cji Polski Niepodległej czy Ruchu także starannie odnotowywała wszel - z N r ko i bezboleśnie. Nie oznaczało to, Młodej Polski spowodowały powol - k ie nawiązania polityczne i analogie U że brak było w PRL prób obchodze - ne przywracanie Święta Niepodle - do sytuacji w kraju. Swoistym zbie - N nia tej rocznicy oraz inicjatyw o niej głości do pamięci Polaków. To od giem okoliczności był fakt, że reje - Y t przypominających. Były to jednak tego momentu w materiałach Słu ż - stracja NSZZ „Solidarność” przez e l inicjatywy jednostkowe, niezorga - by Bezpieczeństwa zaczynają się co - warszawski sąd nastąpiła 10 listopa - U i ni zowane (do 1978 roku), niosące raz częściej przewijać informacje da 1980 roku, co w kolejnych latach b

22 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b

kończących się, jakże często, wielo - Planowane manifestacje i U

godzinnymi starciami z milicją i woj - W czasie obchodów Święta Nie - l e

skiem. W roku 1989 miało już być podległości w Polsce przebywał kan- t Y

inaczej… c lerz Niemiec Helmut Kohl (od N

9 listopada), co miało dodatkową U r

Narodowe Święto wymowę (pod wpływem wydarzeń z Ę

Niepodległości w Berlinie najpierw kanclerz pilnie d

1937 15 lutego 1989 roku sejm PRL przerwał wizytę i wrócił do Bonn, po - U Obchody Święta Niepodległości w Warszawie. Oddziały piechoty defilują przed trybuną podjął ustawę o ustanowieniu 11 li - tem koniec wizyty wyznaczyła le - d honorową, 11 listopada 1937 r. stopada Narodowym Świętem Nie - gendarna msza św. w Krzyżowej na o

fot. Narodowe arCHiwUM CYfrowe (www.NaC.gov.Pl) S

po dległości. Jak zapisano, wprowa - Dolnym Śląsku oraz uniki kanclerza P r

dzono ją „dla upamiętnienia rocz- na temat ostatecznego załatwienia a

nicy odzyskania przez Naród Polski sprawy granicy na Odrze i Nysie Łu - w

niepodległego bytu państwowego życkiej). Jak wskazywała SB, na kil - k oraz walk pokoleń Polaków o wol - ka dni przed świętem przygotowy - o M

ność i niepodległość”. Ustanowiono wały się do niego radykalne ugru- b tę datę dniem wolnym od pracy. powania, tj. SW, KPN, FMW, czy a t Jednak jak co roku, Służba Bezpie - WiP, które w czasie uroczystości a N

czeństwa niezmiennie, pomimo te- miały promować swoje programy t ó

go że na czele rządu stał Tadeusz i hasła. Według uzyskanych infor - w Mazowiecki, a w kraju toczył się, macji w Krakowie miało dojść do i

choć coraz wolniej, proces zmian, wiecu na Rynku Głównym o 15.30, o

inwigilowała środowiska, które or - a następnie demonstranci zamierza - S ó

li przejść na pl. Matejki oraz pod b

Pomnik Poległych Funkcjonariuszy r e

MO i SB na Rondzie Mogilskim, P r

gdzie planowano wmurować pamiąt - e kową tablicę. Uważano, że może S j

również nastąpić przemarsz pod bu - o N

dynek WUSW na ul. Mogilskiej. o W Szczecinie uroczystości zamie - w a

rzano rozpocząć o 13.00 na pl. Grun - N

waldzkim, skąd miał nastąpić prze - Y C

marsz na pl. Lenina, gdzie miano H usuwać tabliczki z nazwą tego placu i wstawić nowe z nazwą pl. J. Pił- sudskiego. Poza tym ugrupowania „pozaparlamentarne” planowały zor - ganizować podobne manifestacje w Gdańsku, Warszawie, Katowicach, Kanclerz Niemiec Helmut Kohl pozdrawia wiernych przybyłych na mszę pojednania w Krzyżowej, 12 listopada 1989 r . fot. PaP/Caf/adaM Hawałej Lublinie, Łodzi, Siedlcach, Rado- miu, Opolu i Bielsku-Białej. (w podziemiu po 13 grudnia 1981 ganizowały nieoficjalne obchody Warto pokrótce opisać przebieg roku) powodowało naturalne na - wolnego już Święta Niepodległości. tych uroczystości, poprzedzonych wiązywania w czasie obchodów do Zanim opiszemy ich przebieg, war to zresztą wieloma akcjami dotyczący - obydwu dat. Wprowadzenie stanu jeszcze wspomnieć, że to niezwy kły mi żądań wycofania wojsk sowiec - wojennego nie przerwało inicjatyw czas dynamicznych zmian w Eu ro - kich z Polski, zaprzestania nauki ro - niezależnych obchodów tego świę - pie Środkowej, które będą prowa - syjskiego w szkołach, przeciwko ta. Wręcz przeciwnie, 11 listopada dzić do zjednoczenia Niemiec (9 li - służbie wojskowej etc. W Bielsku- stał się odtąd stałą datą uroczystych stopada padł mur berliński), ak sa- -Białej wiec zorganizowała KPN, pod - mszy św. za Ojczyznę z często moc - mitnej rewolucji w Czechosłowacji c zas którego przemawiał Stanisław nymi, politycznymi kazaniami du - (17 listopada) i dalszych przemian Pista, mówiący o wolności związa - chownych, a po nich demonstracji w Rumunii czy Bułgarii. nej z nowym rządem oraz zapowie -

NR 11(347) LISTOPAD 2019 23 dział przejęcie władzy przez KPN. nie zaś Lenina. W Lublinie uroczys- uzależniać, tym razem od Niemiec W Gorzowie Wlkp. uformował się tości koncentrowały się wokół placu oraz zarzucano Lechowi Wałęsie do - pochód, w czasie którego niesiono Litewskiego, gdzie około 300-oso - gadywanie się z komunistami, pod - transparenty nawołujące do opusz - bowa grupa działaczy KPN i NZS czas gdy „ko munizm należało wyple - czenia kraju przez wojska sowieckie występowała przeciwko PZPR i jej nić”. De mon stracja rozpoczęła się czy rugujące komunizm z Polski. działaczom. W Opolu działacze na pl. Grun waldzkim skąd skiero - W Krakowie doszło tego dnia do miejscowej „Solidarności Walczą - wała się na pl. Żołnierza pod po - największej demonstracji w kraju, cej” oraz Młodzieżowej Grupy Nie - mnik Wdzięcz ności. Co ciekawe w której wzięło udział oko ło 3 tys. podległoś ciowej skutecznie zakłóci - i nie odnotowane w innych miej - osób. Zgromadzili się na Rynku li oficjalne uroczystości przed scach w czasie manifestacji kolpor - Głów nym, gdzie wznoszono anty - pomnikiem Bo jowników o Wolność towano polsko-ukraińskie oświad - sowieckie okrzyki, wzywano do Śląska Opol skiego uniemożliwiając czenie dotyczące współ pracy pt. H C Y N a w o N o j S e r P e r b

ó Składanie wieńców przy Grobie Nieznanego Żołnierza. Na zdjęciu: m.in. prezydent gen. Wojciech S Jaruzelski, premier Tadeusz Mazowiecki, marszałek Senatu Andrzej Stelmachowski i wicemarszałek o Sejmu Tadeusz Fiszbach. Warszawa 11 listopada 1989 r. fot. PaP/Caf-MariUSz SzYPerko i w

ó opuszczenia urzędu prezydenta PRL

t 15 lutego 1989 roku przez Wojciecha Jaru zel skiego oraz N Warszawa, ksiądz Jerzy Popiełuszko odprawia

a sejm PRL podjął usta - domagano się zwrotu za grabionych Mszę św. za Ojczyznę fot. ośrodek karta t ” a ziem przez ZSRR po II wojnie świa - wę o ustanowieniu b towej. Następnie ponad 300-osobo - M 11 listopada Narodo- o wa grupa poma szerowała na Rondo Zjawa. Odnotowano także pojawie - k Mogilskie, gdzie na obelisku poświę - wym Świętem Nie po - nie się nowej organizacji związanej w conym utrwalaczom władzy ludo - dległości z SW pod nazwą AB, czyli Akcja a r wej zamontowano nową tablicę Bezpośrednia. We Wro cławiu skrom - P

S z tekstem: „Głaz ten znajdował się złożenie kwiatów oraz ustawienie na uroczystość zgromadziła tylko

o przed wojną na Błoniach. Upa mięt - kompanii honorowej ludowego 20 osób związanych z Komitetem d niał wielka rewię kawalerii w roku Wojska Pol skie go. W Szczecinie de - Rewolucji Antyko munistycznej.

U 1933. Po wojnie został zrabowany monstracja przebiegała pod hasłami W stolicy kraju działacze związani d

Ę przez komunistów. Żądamy prze - „Wolność Polsce” i „Sowieci do z KPN uformowali pochód, który z r niesienia go w poprzednie miejsce. domu”. Zgro madziła około 1000 spod Pałacu Kultury i Nauki dotarł U KPN”. Ma ciej Gawlikowski, który osób. W licznych wystąpieniach do Grobu Nie zna nego Żołnierza. N przemawiał w tym czasie domagał podkreślano dotychczasową zależ - W przemówieniach podkreślano Y t się odebrania PZPR wszystkich bu - ność od ZSRR oraz domagano się potrzebę odzyskania pełnej niepod - e l dynków w mieście oraz zlikwidowa - rozwiązania PZPR. Podkreślano tak - ległości i rewizję granic na wscho - U i nia wszystkich pomników, szczegól - że, że Polska zaczyna się na nowo dzie. Głos zabierali Wojciech Ziem - b

24 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b biński, Romuald Sze remietiew, Le - i U szek Mo czulski, Seweryn Jaworski, l e

Andrzej Mala nowski i Stanisław t Y

Dronicz. N

Medale „Pro Patria” U r

Spokojny przebieg z Ę Jak wskazywano w informacjach dla członków okręgu warszawa d dziennych sztabu MSW, odbyte U w sobotę 11 listopada uroczystości d zgromadziły liczne grono społeczeń - śzŻak o S r stwa, które w powadze i spokoju P o i k r S d U

a brało w nich udział. „Jedynie w kil - . t o f ku przypadkach doszło do zakłóce - w

nia przebiegu tych uroczystości k przez działaczy ugrupowań pozapar - o M

lamentarnych i nieformalnych orga - b nizacji młodzieżowych, usilnie sta - a t rających się tradycyjnie już za zna- a N

czyć swoją obecność w politycznym t ó

krajobrazie Polski przy takich oka - w zjach”. Wskazywano na radykalizo - i

wanie się organizacji młodzieżo - o wych, które w tym upatrywały na S ó zwrócenie na siebie uwagi. Znacznie b bardziej słyszalne i widoczne były r e

odgłosy wystąpienia premiera Tade - P r

usza Mazowieckiego z okazji 11 li - e stopada. Jak odnotowała SB, pod - historycznym gmachu PAST-y S j kreśla się szczególnie, iż po raz w warszawie, w siedzibie Świa - o towego związku Żołnierzy Armii N pierwszy w powojennej historii Pol - o

w w ski rocznica ta zyskała tak wysoką Krajowej, 19 listopada 2019 roku, odbyło się zebranie Plenarne zarządu okręgu a

rangę. Dostrzega się w tym fakcie N początek kształtowania nowej tra - warszawa ŚzŻAK, podczas którego szef Szef Urzędu uhonorował medalem „Pro Y Patria” kpt. Janinę Marchwicką fot. UdSkior C dycji, której brak odczuwała dotąd UdSKior jan józef Kasprzyk uhonorował H zdecydowana większość naszego szczególnie zasłużonych członków związku spo łeczeństwa. Wielu komentują - medalami „Pro Patria”. cych zwraca uwagę na bezpreceden - wśród wyróżnionych znaleźli się: kpt. Irena Komorowska, kpt. jan Kosiorek, sowy – przy takiej okazji – apel pre - kpt. janina marchwicka, por. maria Popow ska oraz por. zofia więckowska. miera do górników o dodatkową odznaczenia odebrali w imieniu wyróżnionych członkowie rodzin. pracę w wolne soboty do końca ro - – Czas nieubłaganie płynie, ale wierzymy, że dzięki temu, iż tak aktywnie i wspaniale prowadzą Państwo swoją działalność, etos Armii Krajowej nigdy ku, świadczący – ich zdaniem – nie odejdzie w przeszłość. Jej idea jest przez cały czas obecna wśród nas, o dramatycznej sytuacji naszej go - nawet wtedy, kiedy odchodzą od nas jej żołnierze. Tworzą oni wraz z nami nie - spodarki w dziedzinie zaopatrzenia ustający krąg tych, którzy odeszli, którzy są i którzy przyjdą po nas – powiedział kraju w węgiel na okres zbliżającej do zebranych szef Urzędu do Spraw Kombatantów i osób represjonowanych. się zimy. – Chciałbym serdecznie pogratulować wszystkim odznaczonym oraz podzię - A zatem premier Mazowiecki po - kować za to, że nadal chcą Państwo ideę Armii Krajowej przenosić w przy - traktował święto dosyć utylitarnie szłość. Spotykają się Państwo z młodym pokoleniem, dzięki czemu możliwe jest i wykorzystał do politycznych ce - budowanie łańcucha pokoleń, którego kolejne ogniwa – zakorzenione głęboko lów. Nie dziwi zatem, że podobna w przeszłości – budowane będą przez następne pokolenia w przyszłości. Daje sytuacja miała miejsce już za mie - to nadzieję, że idea, której Państwo byli i są wierni, nigdy nie zginie, podobnie siąc w kolejną rocznicę, rocznicę jak niepodległa Polska – podkreślił jan józef Kasprzyk. red. wprowadzenia stanu wojennego.

NR 11(347) LISTOPAD 2019 25 H C Y N a w o N o j S e r

P w kręgu FMW e r b Jest pogodny dzień czerwca, podobny do tego sprzed 35 lat, kiedy powstawała czy Wolne Konwersatorium Ucz- ó

S Federacja Młodzieży Walczącej. Umówiłem się na spotkanie z Arturem niow skie. Wydawało nam się, że po - o Dąbrowskim – jednym z założycieli FMW, przez niektórych uważanym

i wstaje organizacja, która „roboczo” za pierwszego (i zarazem ostatniego) szefa Federacji. Ani mój rozmówca, będzie wprowadzała pewne zmiany w ani miejsce spotkania nie są przypadkowe – taras przedwojennej, oficerskiej willi

ó w szkole.

t w Rembertowie (jedna z dzielnic Warszawy), w której – co tu ukrywać

N – w jakieś mierze rodziła się Federacja. a Gdy trzy lata później, w czerwcu 1984 t a roku, w Warszawie powstawała Fe- b zwonek do furtki – przyszedł. Określenie: niezależna – chyba deracja Młodzieży Walczącej – sko - M o Nawet niewiele się zmienił. jest wystarczające. Tak jak „Solidar - rzystała ze „schematu organizacyjne - k Co prawda trochę przerzedły ność” nie miała w swoim programie go” swojej starszej siostry. Co zresztą

w d mu włosy, trochę posiwiały, ale zbyt radykalnych haseł, tak samo (nie bez powodu) słychać w podo - a r nadal uśmiech ten sam. Po wstęp - FMS odwoływała się do pluralizmu bieństwie nazw. Spośród założycieli P

S nych uprzejmościach – przystępuje - w życiu społecznym i korekty pro - FMW jedynie Ty i Tomek Roguski by -

o my do zasadniczej rozmowy. gramów szkolnych. Jest jednak pew - liście wcześniej związani z FMS. Ale d na różnica – Federacja Młodzieży to chyba wszystkie punkty styczne.

U W Gdań sku, w połowie września 1981 Szkolnej była organizacją nielegalną, Programy zdecydowanie się różnią. d

Ę roku pod auspicjami „Solidar ności” bowiem przed stanem wojen nym Podczas gdy w 1981 roku chodziło tyl - z r i Niezależnego Zrzeszenia Studentów nie zdążyła zostać zarejestrowana ko o ograniczoną niezależność (na wet U powstała Federacja Młodzieży Szkol - oraz nie była tworzona „od dolnie”, sama „Solidarność” w swoim statu - N nej. Byłeś jej członkiem. Jakbyś za - a raczej – stąd nazwa – federowała cie uznawała przecież przewodnią Y t tem scharakteryzował tę chyba mało kolejne grupki opozycyjnie nasta - ro lę partii), to w 1984 roku jest już e l znaną organizację – opozycyjna, nie - wionej młodzieży, takie jak np.: zupełnie inaczej. Celem ostatecznym U i podległościowa czy tylko niezależna? Międzyszkolny Komitet Odnowy, naszej walki – jak napisano w dekla - b

26 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b

Artur Dąbrowski w towarzystwie francuskiego znanym jako „Teoś”), założycielem Grup z nich założyłeś), były organizowane i aktora Yvesa Montanda, który wiosną przed U wolnymi wyborami 1989 r. wystąpił na dziedzińcu Oporu „Solidarni” – część kolegów za - wykłady prowadzone przez history - l Uniwersytetu Warszawskiego, agitując na rzecz e t fot. arCHiwUM PrYwatNe artUra s iliła tę „bojową”, podziemną struk turę. ków, literatów lub nawet malarzy. opozycji demokratycznej Y

dąbrowSkiego Mało tego, na ich wzór FMW stwo - N

rzyła własne tzw. Grupy Wyko naw cze. Niemniej radykalizm Federacji stop - U r

racji programowej FMW – jest Pol - Najsłynniejszą ich akcją w War sza - niowo narastał. Już w kilka miesięcy z Ę

ska Niepodległa. Skąd ta radykaliza - wie było zamontowanie „gadały” obok po jej powstaniu zostaje porwany, d cja postaw? aresztu na Rakowieckiej ze specjal - a jak się później okazało brutalnie za - U

Po wprowadzeniu Stanu Wojen- ną audycją dla więźniów politycznych. mordowany, ks. Jerzy Popiełuszko. d ne go wszyscy coś robiliśmy – jeden Dedykowana była Izie Mako w s kiej Od samego początku, już jako FMW, o S

drukował jakieś ulotki, inny pisał po – siedzącej tam wówczas człon kini byliśmy aktywni w tzw. Służbie Po - P r

murach, kolportowaliśmy podziem - Federacji – która zresztą, będąc w od - rządkowej w parafii św. Stanisława a ne wydawnictwa, chodziliśmy na l egłym bloku, w ogóle jej nie s łyszała. Kostki, która chroniła kościół przed w

demonstracje. Szybko zaczęliśmy Ten radykalizm nie był więc tylko de - prowokacjami Służby Bezpieczeń- k sobie jednak zdawać sprawę, że klaratywny? stwa. Dowodziła nią żona Moczul - o M

z „czerwonymi” nie ma już o czym Rzeczywiście wielu z nas garnęło skiego i Jaworski (szef „Solidarności” b rozmawiać. Żeby cokolwiek zmie - się do takiej roboty. Sam jednak a t nić, choćby programy szkolne – w tym nie uczestniczyłem z powo - a N

wcześniej trzeba obalić system, ina - du ciężkiej choroby. W środowisku t ó

czej nic z tego nie będzie. Ponadto warszawskim najbardziej aktywni w Federacja Młodzieży Walczącej, w tej dziedzinie byli: Jacek Górski i o S ó b r e P r e S j o N o w

Odznaka FMW, którą m.in. został uhonorowany a fot. wojCieCH lewiCki

Artur Dąbrowski N Y C

w Hucie Warszawa). Część młodzie - H żowych, opozycyjnie nastawionych grup wówczas się poznała, co mimo tragedii sytuacji było impulsem do Przed bramą Uniwersytetu Warszawskiego w otoczeniu „kolegów”. W czasie pielgrzymki Jana Pawła II, 1987 r. fot. arCHiwUM PrYwatNe artUra dąbrowSkiego rozbudowy struktur FMW. Inna spra - wa, że przed samym pogrzebem „pa - w przeciwieństwie do FMS, nie po - „Wiejski”, Jacek Czarnecki czy Pio t- łeczkę” przejęły kościelne Służby Po- wstawała już pod auspicjami „So - rek Szynkiel. Zresztą część z nich rządkowe, a nas z terenu kościoła lidarności” (choć przy jej wyraźnej zapłaciła za to wysoką cenę. Jacek wygnano. pomocy), dlatego mogła sobie po - Górski ciężkim pobiciem przez tzw. Rzeczywiście sam fakt porwania zwolić na swój własny, znacznie bar - nieznanych sprawców, a Jacek Czar - i bestialskiego morderstwa ks. Po- dziej radykalny program. Deklaracja necki – więzieniem i wojskową pie łuszki dla całej opozycji miał „Do Młodzieży” autorstwa Tomka kom panią karną. ogromne znaczenie. Był to moment, Roguskiego – jest tego wyrazem. Nie był to jednak jedyny aspekt w którym szczególnie młodym lu - naszej działalności. FMW w więk - dziom mocniej zacisnęły się pięści. Jak się szybko okazało, ten radykalny szym stopniu koncentrowała się na Komuna, chcąc nas zastraszyć, jesz - program nie był tylko „czczym gada - wydawaniu własnych pism, nie za - cze bardziej nas zjednoczyła, a samo niem”. Już w 1985 roku, po nawiąza niu pomnieliśmy też o samokształceniu. tragiczne wydarzenie pobudziło do kontaktu z Teodorem Klimce wi czem W wielu miastach powstawały pod - intensywniejszego działania. Kościół (w kręgach opozycyjnych bar dziej ziemne biblioteki (zresztą sam jed ną Stanisława Kostki był dla nas pew -

NR 11(347) LISTOPAD 2019 27 nym azylem wolności, gdzie można społecznym, a przy tym wiodącą siłą ku, w kilka miesięcy po założeniu było poznać nowych ludzi i wymie - całego podziemia antykomunistycz - Federacji, zacząłem pracować w Bi - nić się doświadczeniami w walce nego, mającą oczywiście spory po - bliotece Uniwersytetu Warszaw skie - z komuną. słuch w społeczeństwie. Logicznym go, równocześnie „zasilając” tam tej - i naturalnym procesem dla wielu szą „Solidarność”. Zresztą, spośród Skoro rozmawiamy w dużej mierze młodych ludzi było wstępowanie założycieli FMW, pod koniec lat 80., o warszawskiej FMW, rodzi się pyta - w szeregi „dorosłej” opozycji, a ta aż trzech prowadziło drukarnie nie: powstała przecież tutaj, ale pod z kolei potrzebowała „świeżej krwi” „Tygodnika Mazowsze”: Tomek Ro - koniec lat 80-tych w stolicy prawie zwłaszcza, że pod koniec lat osiem - guski, Czarek Rautszko i Ty, spłaca - już nie istniała? Odwrotnie było dziesiątych nastąpił pewien marazm jąc niejako dług wdzięczności za w Gdańsku, Krakowie czy choćby w jej szeregach, i w efekcie brak pomoc w powstaniu FMW. Mało w stosunkowo niewielkim Olsztynie. zdecydowanych działań np. po za - tego, mniej więcej od 1986 roku Czym to tłumaczyć? mordowaniu księdza Jerzego. Mło - w Warszawie, w związku z wejściem Podziemna „Solidarność” była dzi ludzie z Federacji doskonale się na uczelnie nowego pokolenia, szeroko pojętym dużym ruchem do tego nadawali. Sam, w 1984 ro - w szybkim tempie zaczęło się od - H C Y

N Obchody 35-lecia federacji Młodzieży walczącej a w

o dniach 20–23 września 2019 roku w Krakowie od - Patria” kilkunastu dzia łaczy Federacji: Artura dąbrowskiego,

N były się obchody 35. rocznicy postania Federacji roberta dobkowskiego, małgorzatę dziemiańczyk, Tomasza o j młodzieży walczącej. Część oficjalną rozpoczęło dziemiańczyka, Adama Golańskiego, monikę Golańską, S w e odczytanie listu od premiera mateusza morawieckiego, skie - Aleksandra Kopacza, dariu sza Krawczyka, Klaudię r

P rowanego do członków Fmw. Kolejnym elementem uroczy - moszczyńską-Brożynę, Bogusława Pietrusa, Sławomira e stości był panel dyskusyjny z udziałem red. Bogdana rasztawickiego, mariusza romana i Tomasza Stoppę. r rymanowskiego, red. macieja Gawlikowskiego, wojciecha Po części oficjalnej odbył się koncert Antoniny Krzysztoń b

ó Polaczka, prof. ja ro sława Flisa i roberta Kwiatka. Po jego i „Grupy bez jacka”, a następnie spotkania środowiskowe. S

o zakończeniu płk. rez. mirosław demediuk, w imieniu szefa drugiego dnia uczestnicy uroczystości mogli zwiedzać wy - i UdSKior jana józefa Kasprzyka, odznaczył medalami „Pro brane przez siebie muzea krakowskie lub Kopalnię Soli w wieliczce, a wieczorem popłynąć statkiem do Tyńca. w

ó obchody rocznicowe zakończyła msza św. w katedrze wa - t

N welskiej. Wojciech Lewicki a t a b M o k w a r P S o d U d Ę z r U N w Y M f t M U e w i H l C r a U

. t i o f b

28 NR 11(347) LISTOPAD 2019 b

grafię FMW, załatwiając profesjo - ści FMW. Co tu ukrywać – wielu i U

nalne matryce białkowe. Nasze z nas kontestowało porozumienie l e

dzia łania w ramach „Solidarności”, z „czerwonymi”. Może Warszawa t Y

NZS-u i te w FMW przenikały się była bardziej pobłażliwa, ale Gdańsk N

wzajemnie. Oczywiście nasze miej - czy Kraków – już nie! Przykładem U r

sce zajmowali później inni (np. tego może być zajęcie w 1990 roku z Ę

Piotrek Szynkiel czy Krzysiek Pła - Komitetu Wojewódzkiego PZPR d

ska), jednak przy dużym „odpły - w Gdańsku. Co prawda sam uważam, U

wie” ludzi, zdecydowanie trudniej że doprowadzenie do bezkrwawego d im było osiągnąć skuteczność swo - przejęcia władzy w Polsce jest du- o S

ich działań. Dlaczego w innych mia - żym sukcesem, jednak owa radyka - P r

stach ten „odpływ” członków Fe de - lizacja miała uzasadnienie, zwłasz - a

racji do innych struktur podziem- cza, że we wspomnianym Komitecie w

nych był mniejszy – trudno powie - niszczono ważne dokumenty, tak k dzieć. Może było mniej alternatyw, jak zapewne w wielu innych takich o M

a może ów marazm w szeregach miejscach. Może po prostu rozpad b „Solidarności”, o którym wspom nia - w roku 1990 nastąpił po wcześniej - a t Wiec poparcia strajku w Stoczni Gdańskiej. łem, odegrał dużą rolę. szym rozłamie, bo doszło do „śmierci a

Uniwersytet Warszawski, maj 1988 r. Przemawia N Artur Dąbrowski fot. daNUta bolikowSka naturalnej”. Jedni atakowani z wielu t ó

stron za swój radykalizm pozostali w w osamotnieniu, inni zachłysnęli się i

triumfem po wygranych kontrakto - o

wych wyborach i zapragnęli korzy - S ó

stać z „wolności” już we własnym b

imieniu. r e

Jednak nie możemy mówić o cał - P r

kowitej agonii, doszło przecież e w 2007 roku w Gdańsku do reani - S j

macji Federacji w postaci Stowarzy - o N

szenia FMW, gdzie w jego szeregach o są obecni praktycznie wszyscy dzia - w a

łacze z Warszawy, którzy w czerwcu N

1984 powołali do życia tę zapo - Y C

mnianą trochę przez historyków H i dokumentalistów, a bardzo istotną z punktu widzenia walki o niepod - ległą i wolną Polskę ogólnopolską organizację młodzieżową. Należy jej się pamięć szczególna zwłaszcza, że dwóch jej działaczy: Robert Mo- żejko i Dariusz Stolarski przynależ - ność do niej przypłaciło życiem. Manifestacja przed Uniwersytetem Warszawskim, 20 kwietnia 1989 r. fot. daNUta bolikowSka FMW, której niepodległościowy pro - twarzać Niezależne Zrzeszenie Stu - Ten radykalizm Federacji – o czym gram można chyba tylko porównać dentów, które tak samo jak „So li - wcześniej rozmawialiśmy – paradok - z Konfederacją Polski Niepodległej – darność” stało się alternatywą dla salnie stał się przyczyną jej rozpadu w wolnej Polsce, w przeciwieństwie podziemnej aktywności. w 1990 roku. do KPN, nie miała w Sejmie nigdy Nie oznaczało to jednak zaprze - Nie wiem, czy ów radykalizm stał własnej reprezentacji. stania działań na rzecz Federacji, się przyczyną rozpadu, a może ra - To jest cena, którą musieliśmy za wręcz przeciwnie, ja na przykład czej jego brak. Faktem jest, że niepodległość zapłacić. I tego nie ża - dzięki aktywności w szeregach „So - w okresie obrad Okrągłego Stołu łujemy! lidarności” mogłem wspierać poli - następuje kolejna radykalizacja czę - rozmawiał Wojciech Lewicki

NR 11(347) LISTOPAD 2019 29 koncert „Polska – Zasłużonym dla Ojczyzny” ) 3 (

r o i k S d U

. t o f H C Y N a w o N o j S e r

P Filharmonii Narodowej w warszawie, 12 listopada e 2019 roku odbył się uroczysty koncert „Polska – r zasłużonym dla ojczyzny”. wydarzenie odbywają - b w ó ce się w ramach obchodów Narodowego Święta S

o Niepodległości było symbolicznym oddaniem hołdu działa - i czom podziemia niepodległościowego, powstańcom, więź - niom, a także wszystkim ofiarom i bohaterom I i II wojny w

ó światowej oraz okresu powojennego, którzy przyczynili się t

N do odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności. a

t wśród zaproszonych gości byli kombatanci, osoby repre - a sjonowane, działacze opozycji antykomunistycznej, a także b przedstawiciele młodego pokolenia. w koncercie udział M o wzięli również przedstawiciele polskich władz państwowych, szawski Kazimierz Nycz i dowódca Generalny rodzajów Sił k kościelnych i generalicji, m.in. arcybiskup metropolita war - zbrojnych gen. broni jarosław mika. w Gościem honorowym wydarzenia był józef walaszczyk, a r polski „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”, który w wigi - P

S lię swoich setnych urodzin został uhonorowany przez szefa

o UdSKior medalem „Pro Bono Poloniae”. d Podczas koncertu medalem „Pro Patria” odznaczona zo -

U stała natomiast Iwona Kozłowska, dyrektor departa men tu d

Ę współpracy z Polonią i Polakami za Granicą w minister stwie z

r Spraw zagranicznych. Specjalne podziękowania organizato -

U rzy skierowali do zarządu PGE Polskiej Grupy Energetycznej,

N która była głównym sponsorem wydarzenia. Y t – Polska niepodległa, II Rzeczpospolita, wychowała naj - e l piękniejsze chyba pokolenie, które wiarę w to, że Polska za - U i wsze musi być niepodległa, wyssało z mlekiem matki i w cza - b

30 NR 11(347) LISTOPAD 2019 sie ogromnej próby jaką była II wojna światowa, pięknie zdało me moriae we współpracy z Filharmonią Narodową w war - swój egzamin – z miłości i wiary w Polskę – powiedział szef szawie, Instytutem Pamięci Narodowej i związkiem Powstań - UdSKior w okolicznościowym przemówieniu, dodając: ców war szawskich. Koncert został objęty Patronatem Naro - – Składamy dzisiaj hołd pokoleniu II RP, którego przedstawicie - dowym Pre zydenta rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja dudy le są tak licznie obecni na tej sali. Państwo czerpali siłę od w Stulecie odzyskania Niepodległości. swoich ojców i dziadów. My, współcześni, chcemy czerpać siłę Marta Płuciennik i wiarę w Polskę od Was i dziękujemy Wam za to, że uczycie nas, jak kochać Polskę i drugiego człowieka. w części artystycznej koncertu goście usłyszeli utwory m.in. Stanisława moniuszki i Fryderyka Chopina, a także „warsza wian kę” Karola Kurpińskiego w wykonaniu orkiestry Filharmonii Narodowej. wydarzenie, jak co roku, zorganizował Urząd do Spraw Kom batantów i osób represjonowanych oraz Fundacja Cultura r o i k S d U

. t o f

Józef Walaszczyk został uhonorowany pamiątkowym ryngrafem fot. UdSkior jubileusz podległej Ojczyzny i przez całe swoje życie służył Polsce i drugiemu człowiekowi. W okresie okupacji Sprawiedliwego niemieckiej, kiedy groziła za to kara śmierci, urato - wał od zagłady kilkudziesięciu obywateli polskich ózef Walaszczyk – jeden z polskich Sprawiedli - żydowskiego pochodzenia. wych wśród Narodów Świata, bohater, który – Czcigodny panie Józefie, dzięki takim ludziom, j podczas II wojny światowej uratował kilkadzie - jak pan, każdy z nas może iść przez Polskę i świat siąt osób pochodzenia żydowskiego – 13 listopada z podniesioną głową, czując dumę z przynależności 2019 roku, obchodził 100. rocznicę urodzin. do tego narodu, który zachował się tak wspaniale W przededniu jubileuszu, 12 listopada 2019 roku, w czasie największego piekła jakim była okupacja podczas uroczystej kolacji został uhonorowany przez niemiecka i sowiecka – podkreślił szef Urzędu do szefa Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych. Represjonowanych Jana Józefa Kasprzyka pamiątko - Dzień później, 13 listopada 2019 roku w Belwe - wym ryngrafem. Tego samego dnia wieczorem, pod - derze odbyło się urodzinowe spotkanie Józefa Wa - czas koncertu „Polska – Zasłużonym dla Ojczyzny”, lasz czyka z sekretarzem stanu w Kancelarii Prezy - który odbył się w Filharmonii Narodowej, pan Józef denta RP Wojciechem Kolarskim i szefem UdSKiOR – w uznaniu swych zasług – został odznaczony meda - Janem Józefem Kasprzykiem. List gratulacyjny do lem „Pro Bono Poloniae”. jubilata skierował także prezydent Andrzej Duda. Podczas swojego przemówienia szef Urzędu pod - kreślił, że Józef Walaszczyk jest równolatkiem nie - Marta Płuciennik

NR 11(347) LISTOPAD 2019 31 ilustracje pochodzą z wystawy „ryszard kaczorowski – ostatni Prezydent drugiej rzeczypospolitej – w stulecie urodzin” przygotowanej przez Stowarzyszenie „wspólnota Polska” i Centralną bibliotekę wojskową im. Marszałka józefa Piłsudskiego