İÇİNDEKİLER Sayfa No: ÖZET…………………………………………………………………………… IV ABSTRACT……………………………………………………………………
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
1 İÇİNDEKİLER Sayfa No: ÖZET…………………………………………………………………………… IV ABSTRACT……………………………………………………………………. V ÖNSÖZ………………………………………………………………………… VI BİRİNCİ BÖLÜM 1. GİRİŞ………………………………………………………………………… 1 1.1. Troas Bölgesi’nin Tarihi Coğrafyası…………………………………… 1 1.2. Parion’un Kuruluşu ve Kolonizasyonu………………………………… 2 1.3. Parion’un Tarihi Coğrafyası……………………………………………. 4 1.4. Araştırmalar…………………………………………………………….. 7 1.5. Çalışmada Amaç, Kapsam ve Yöntem…………………………………. 9 İKİNCİ BÖLÜM 2. PARİON’UN ARKEOLOJİK KALINTILARI……………………………. 11 2.1. Sur Duvarları……………………………………………………………. 11 2.2. Akropol…………………………………………………………………. 11 2.3. Tapınaklar (?)…………………………………………………………… 12 2.4. Tiyatro………………………………………………………………….. 12 2.5. Sunak …………………………………………………………………… 12 2.6. Propylon………………………………………………………………… 13 2.7. Aquadukt ve Su Yapıları……………………………………………….. 13 2.8. Limanlar………………………………………………………………... 14 2.9. Nekropol……………………………………………………………….. 14 2.10. Agora…………………………………………………………………. 15 2.11. Bouleterion / Prytaneion (?)…………………………………………... 15 2.12. Hamam / Roma Villası (?)……………………………………………. 15 2.13. Diğer Eserler………………………………………………………….. 15 2.13.1. Heykeltıraşlık Eserleri……………………………………………… 15 2.13.2. Seramikler………………………………………………………….. 17 2.13.3. Sikkeler…………………………………………………………….. 17 2.13.4. Yazıtlar……………………………………………………………… 18 2 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM 3. PARİON NEKROPOL BULUNTULARI…………………………………. 20 3.1. METAL ESERLER…………………………………………………….. 20 3.1.1. Altın…………………………………………………………………... 20 3.1.2. Bronz…………………………………………………………………. 32 3.1.3. Kurşun………………………………………………………………… 36 3.2. TERRAKOTTA FİGÜRİNLER ……………………………………….. 38 3.2.1. Tanım ve Tipler……………………………………………………….. 38 3.2.2. Yapım Teknikleri……………………………………………………… 38 3.2.3. Kullanım Biçimleri……………………………………………………. 41 3.3. SERAMİKLER…………………………………………………………. 64 3.3.1. Tanım ve Tipler………………………………………………………. 64 A. Seramik Parçaları………………………………………………………… 67 B. Pyxis……………………………………………………………………… 74 C. Bodur Lekythos…………………………………………………………... 75 D. Kase………………………………………………………………………. 76 E. Lagynos…………………………………………………………………… 76 F. Kupa………………………………………………………………………. 84 G. Kantharos…………………………………………………………………. 85 H. Urne………………………………………………………………………. 85 İ. Tek Kulplu Kap …………………………………………………………… 86 J. Çift Kulplu Kap…………………………………………………………… 87 3.3.2. UNGUENTARİUMLAR…………………………………………….. 88 3.3.2.1. Tanım ve Tipler…………………………………………………….. 88 3.3.2.2. Kullanım Biçimleri…………………………………………………. 89 3.3.3. KANDİLLER………………………………………………………… 120 3.3.3.1. Tanım………………………………………………………………. 120 3.3.3.2. Yapım Teknikleri…………………………………………………... 121 3.3.3.3. Kandilin Kökeni ve Gelişimi………………………………………. 123 3.4. CAM UNGUENTARİUMLAR……………………………………….. 143 3.4.1. Tanım………………………………………………………………… 143 3.4.2. Camın Kökeni ve Gelişimi…………………………………………… 143 3.4.3. Yapım Teknikleri…………………………………………………….. 145 3.5. CAM BONCUKLAR…………………………………………………... 150 3 3.6. KEMİK ESERLER…………………………………………………….. 151 3.7. DİĞER ESERLER……………………………………………………... 153 DÖRDÜNCÜ BÖLÜM 4. PARİON ÖLÜ GÖMME GELENEKLERİ………………………………. 155 4.1. MEZAR TİPLERİ……………………………………………………… 155 4.2. GÖMÜ BİÇİMLERİ …………………………………………………… 161 4.3. MEZAR HEDİYELERİ……………………………………………….... 162 BEŞİNCİ BÖLÜM 5. USTALAR-İŞLİKLER……………………………………………………… 165 ALTINCI BÖLÜM 6. SONUÇ………………………………………………………………………... 167 YEDİNCİ BÖLÜM 7. KISALTMALAR ve KAYNAKÇA ………………………………………… 170 SEKİZİNCİ BÖLÜM 8. KATALOG…………………………………………………………………... 190 DOKUZUNCU BÖLÜM 9. ÇİZİMLER …………………………………………………………………. 278 ONUNCU BÖLÜM 10. LEVHALAR ONBİRİNCİ BÖLÜM 11. ÖZGEÇMİŞ 4 ÖZET DOKTORA TEZİ PARİON NEKROPOLÜ 2005 YILI BULUNTULARI Zerrin AYDIN TAVUKÇU Danışman: Prof. Dr. Cevat BAŞARAN 2007 – SAYFA –277 Jüri: Prof. Dr. Cevat BAŞARAN Prof. Dr. Mehmet KARAOSMANOĞLU Doç. Dr. Ahmet Ali BAYHAN Doç. Dr. Turan TAKAOĞLU Yrd. Doç. Dr. Nurettin KOÇHAN Parion, bugünkü Çanakkale İli, Biga İlçesi Balıklıçeşme Beldesi’ne bağlı Kemer Köyü’nde kurulmuş antik bir liman kentidir. Kolonizasyon Çağı’nda Miletos, Erythrai ve Paros’lu göçmenler tarafından iskan edilen Parion, Antik Çağ’da Troas Bölgesi’nin önemli kentlerinden biri olmuştur. Daha önce Prof. Dr. C. Başaran ve ekibi tarafından bölgede gerçekleştirilen yüzey araştırmalarında kentin, güney ve kuzey doğusunun nekropol olarak kullanıldığı sonucuna varılmıştır. Nitekim; 2005 yılında başlatılan kazılar da, öncelikli olarak kentin güney nekropolünde yürütülmüştür. İlk verilere göre, İ. Ö. 4. yy. sonlarından İ. S. 2. yy. başlarına kadarki süreçte kullanıldığı anlaşılan Parion Güney Nekropolü’nde, kremasyon ve inhumasyon gömü biçimlerinin birlikte kullanıldığı tespit edilmiştir. Kazının ilk sezonu olmasına rağmen; Parion Nekropolü’nde ele geçen arkeolojik buluntular, kentin yaşadığı süreçte çok zengin ve gelişmiş olduğunu kanıtlar niteliktedir. Çok değişik mezar tipleri ve mezar biçimleri olduğu gözlenen Parion Nekropolü’nde, 2005 yılı kazı sezonunda, çeşitli biçimlerdeki geleneklere göre gömülmüş, ayrıntıda farklı uygulamaları olmakla birlikte, basamaklı anıt mezarlar, lahit mezarlar, tabanı tuğla döşeli duvar örgü mezarlar, taş sandık mezarlar, kiremit mezarlar, doğrudan toprağa açılan mezarlar, urne mezarlar, pitos mezarlar, ahşap tabut mezarlar başta olmak üzere 12 farklı türde 68 adet mezar açığa çıkarılmıştır. Mezarlardan altın, bronz, kurşun gibi metal eserlerin yanı sıra, pişmiş topraktan yapılmış figürinler, seramikler, unguentariumlar, kandiller ile cam eserler, boncuklar ve kemik eserler gibi çok çeşitli ölü hediyeleri bulunmuştur. Sonuç olarak; Parion kentinin ölü gömme gelenekleri, mezar tipleri ve ölü hediyeleri açısından Troas Bölgesi’nin genelinde izlenen kültür birliğine bağlı kaldığı ortaya çıkmaktadır. 5 ABSTRACT Ph. D. THESIS THE FINDINGS OF PARIUM NECROPOLIS AT 2005 Zerrin AYDIN TAVUKÇU Advisor: Prof. Dr. Cevat BAŞARAN 2007- PAGE-277 Jury: Prof. Dr. Cevat BAŞARAN Prof. Dr. Mehmet KARAOSMANOĞLU Assoc. Prof. Dr. Ahmet Ali BAYHAN Assoc. Prof. Dr. Turan TAKAOĞLU Assist. Prof. Dr. Nurettin KOÇHAN Parium was an important coastal city located on the southern shore of the Sea Marmara (Ancient Propontis) in ancient Troad. The site is located on the Balıklıçeşme district of the Kemer Village in the Biga Town of Çanakkale Province. According to ancient sources, Parium was established by immigrants from Miletus, Erythrae and Paros during the period of Grek colonization. A team under the direction of Prof. Dr. Cevat Başaran from the Atatürk University has been carrying out archaeological excavations at the site since 2005. The research of 2005 season revealed information to demonstrate that the southern and northern parts of the city were used as cemetery areas. In this context, this Ph.D. dissertation aims to examine the total of 68 burials excavated in these cemetery areas during the course of 2005 field season at Parium. The results of this research indicate that the cemeteries were in use from the fourth century B.C to the second century A.D. Archaeological evidence demonstrates that both inhumation and cremation were practiced by the populations of ancient Parium. The finds from the southern necropolis points to a prosperity and wealth level of the city. Archaeological evidence also indicates that a number of burial customs was adopted by the populations of ancient Parium. Total of 12 different types have been identified during the course of 2005 field season at Parium, including monumental stepped tombs, sarchopagi, stone chest graves, pan-tile graves, jar burials, pithos graves, wood chest graves and simple pit graves. The offerings unearthed in these burials include bronze, golden and lead objects, terra cota figurines, unguentaria, oil lamps, various vessels of different shapes, beads and bone artifacts. Evaluation of the archaeological evidence from the cemeteries of Parium shows that the ancient Parians shared the same ethno-cultural traits with the other populations of the Troad. In light of the minimal number of mortuary evidence from the Troad from Classical to Roman times, it is hoped that the data from Parium will enhance our understanding of the culture history of the region. 6 Ö N S Ö Z Binlerce yıllık kültür mirası barındıran Anadolu’nun önemli bir kesimini oluşturan Troas Bölgesi, günümüzde olduğu gibi Antik Çağ’da da stratejik bir konuma sahipti. Bu konumu nedeniyle tüm dönemlerde dikkatleri üzerine çeken ve ilgi odağı durumundaki bölgenin önemli bir liman kenti olan Parion (=Kemer), antik dönemde günümüzdekinden çok daha zengindi. Parion’un antik çağdaki zenginliklerinin ipuçlarını veren Güney Nekropolü’nde ele geçen birbirinden güzel buluntuları içeren bu çalışma ile kentin, Hellenistik ve Roma Dönemi’nde Bölge’nin ve Anadolu’nun önde gelen yerleşimlerinden biri olduğu anlaşılmıştır. Çalışmaya, uzun yıllar yüzey araştırmaları yapılan ve 2005 yılında kazılarına başlanan Parion Nekropolü’nde, 12 değişik türde 70’e yakın mezardan çıkartılan buluntuların ölçülerinin alınması, fotoğraflarının çekilmesi ve dijital ortamda hazırlanarak, notlar tutulması ile başlanmış; İstanbul Alman Arkeolojisi Enstitüsü Kütüphanesi, Ankara İngiliz Arkeoloji Enstitüsü Kütüphanesi, Atatürk Üniversitesi Merkez Kütüphanesi ve Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Arkeoloji Bölümü Kitaplığı’nda sürdürülen literatür taramaları sonrasında gerçekleştirilen çalışmalarla son şekil verilmiştir. Akademik hayatımın her aşamasında ve tezin hazırlanması sırasında büyük bir sabır ve özveriyle beni yönlendirip çalışmayı şekillendiren tez danışmanım sayın Prof. Dr. Cevat BAŞARAN’a; kaynak konusunda yardımlarını gördüğüm sayın Prof. Dr. Mehmet KARAOSMANOĞLU’na; olumlu eleştiri ve fikirleriyle değişik bakış açıları kazandıran sayın Prof. Dr. Adnan DİLER’e, sayın