İletişim Anadolu Uygarlıkları ESKİ ANADOLU Ve TRAKYA EGE GÖÇLERİNDEN ROMA İMPARATORLUĞUNUN İKİYE AYRILMASINA KADAR (MÖ 12
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
İletişim Anadolu Uygarlıkları ESKİ ANADOLU ve TRAKYA EGE GÖÇLERİNDEN ROMA İMPARATORLUĞUNUN İKİYE AYRILMASINA KADAR (MÖ 12. - MS 4. YÜZYILLAR ARASI) İletişim Yayınları ' *> . T J 4 - . w i - . ' . İletişim Anadolu Uygarlıkları ESKİ ANADOLU ve TRAKYA. EGE GÖÇLERİNDEN ROMA İMPARATORLUĞU'NUN İKİYE AYRILMASINA KADAR (MÖ 12. - MS 4. YÜZYILLAR ARASI) 30 harita, 500 resim, 42 çizim, 10 tablo H er ülkenin tarihi, geçmişte topraklarında yaşayan insaniann, toplulukların ya da devlederin oluşturduğu kültür ve uygarlık izleriyle doludur. Anadolu, böyle ülkelere en güzel örnektir. Bu kitap, bir zamanlar Ege ve Akdeniz dünyasına damgasını vuran Eski Yunan uygarlığı ile Roma imparatorluğu dönemlerinde Anadolu ve Türkiye Trakyası’ nın siyasal ve kültürel panoramasını anahatianyla sunmak üzere Prof. Dr. Oğuz Tekin taralından kaleme alındı. M Ö 13. yüzyıl sonlarından, yani Troia Savaşı’ nın son bulmasından Rom a Imparatorluğu’nun Doğu ve Batı olarak ikiye ayrıldığı MS 4. yüzyıl sonlarına kadar Anadolu’nun yaklaşık 1600 yılını kapsayan kitapta, bu süreçte yaşananlar mümkün olabildiğince uygun görsel malzeme ve çerçeve yazılarla desteklenerek verilmeye çalışıldı. Birinci bölüm, Troia Savaşı sonrasında Yunan anakarasından Anadolu topraklarına yapılan Ege göçleriyle başlatılmakta ve kent-devletlerinin ortaya çıkışı ile gelişimleri anlatılmaktadır. İkinci bölümde, Pers egemenliği döneminde Anadolu tarihi ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde, eskiçağ tarihinin en büyük fatihi Büyük İskender’in Anadolu’daki güzergâhı adım adım izlenmekte ve onun ölümünden sonra Anadolu’ da ortaya çıkan Hellenistik krallıklar anlaulmaktadır. Dördüncü ve son bölüm ise, Roma imparatorluğu döneminde Anadolu topraklarında yaşananlara ayrıldı. Kitapta, siyasal kurguya paralel giden sosyal ve kültürel içerikli çeşidi çerçeve yazılar da bulunmaktadır: Doğa filozoftan, kutsal alanlar ve tapınaklar, sağlık merkezleri, depremler, batık gemiler, silahlar, mezarlar ve ölüm, tiyatrolar, kütüphaneler, sikkeler, spor, dağ ve ırmak tanrıları bunlardan sadece birkaçıdır. Kapak resmi: A li Konyak (İskender lahdinden detay, İstanbul Arkeoloji Müzeleri). İletişim Anadolu Uygarlıkları * ESKİ ANADOLU ve TRAKYA EGE GÖÇLERİNDEN ROMA ÎMPARATORLUĞU'NUN İKİYE AYRILMASINA KADAR (MÖ 12. - MS 4. YÜZYILLAR ARASI) Oğuz Tekin İletişim Yayınları İstanbul 2007 İletişim Anadolu Uygarlıkları Eski Anadolu ve Trakya Ege Göçlerinden Roma İmparatorluğu'nun İkiye Ayrılmasına Kadar (MÖ 12. - MS 4. yüzyıllar arası) Yayın Yönetmeni Ahmet Boratav Proje Asistanı Aliye Erol Grafik Tasarım ve Uygulama Hülya Tbkmak Düzelti Aliye Erol - Remzi Abbas Film çıkış Atölye Grafik Baskı Sena Ofset Olt Kısmet Ciltevi ISBN 13: 978-975-05-0494-5 ®2007 İletişim Yayıncılık A Ş. L BASKI 2007, İstanbul İletişim Yayınları Binbirdirek Meydanı Sokak, İletişim Han No. 7 Cağaloğlu 34122 İstanbul Tfel: 212516 22 60-61-62 • Fax: 212.51612 58 e-mail: [email protected] web: wwwiletisim.com.tr iletişim Anadolu Uygarlıkları ESKİ ANADOLU ve TRAKYA ege göçlerinden r o m a imparatorlu Gu 'n u n İk iy e ayrilmasina k a d a r (MÖ 12. - MS 4. YÜZYILLAR ARASI) Oğuz Tekin İÇİNDEKİLER 6 Kronoloji Tablosu 107 Ionia'da 9 Önsöz 109 Karia'da 112 Lykia'da 112 Pamphylia'da Ayrım Bir: Ege Göçlerinden Perslere 113 Pisidia'da Kadar 113 Phrygia'da 14 Ege Göçleri ve Sonrası 116 Galatia'dan Kilikia'ya 14 Deniz Kavimleri 118 Issos Savaşı 20 Göçler 120 Fetih Tamamlanıyor 26 Batı Anadolu Kentleri ve Lydia Krallığı 121 İskender'in Ölümü 121 İskender İmparatorluğu'nun Yapısı 28 Kent-Devletleri ve Kolonizasyon 28 Kent-Devletlerinin Ortaya Çıkışı ve Gelişimi 132 Diadokhlarm Mücadelesi 35 Kolonizasyon 132 İskender'in Ardıllan 132 Triparadeisos'taki Devlet Konseyi Ayrım İki: Pers Döneminde Anadolu 132 Gaza Savaşı 133 Diadokhlarm Egemenlik Mücadelesi 46 Medlerden Perslere 133 Ipsos Savaşı 47 Satraplıklar 135 Korou Fedion Savaşı 53 Ferslerin Baü'ya Yayılımı 135 İmparatorluk Paylaşılıyor 53 Persler Lydia Krallığı'na Son Veriyor 135 Anadolu'da Kurulan Küçük Krallıklar ve Roma 53 Ferslerin Baü Anadolu Egemenliği 56 Ionia Ayaklanması 148 Pergamon Krallığı 70 Ferslerin Trakya Seferi 158 Kappadokia Krallığı 70 Pers - Yunan Savaşı 74 Attika-Delos Deniz Birliği 164 Pontos Krallığı 79 Feloponnesos Savaşı 171 Roma'nın Hellenistik Krallıklara Son Vermesi 80 Pers İktidarının Zayıflaması 80 Satrap Kyros'un Ayaklanması 81 Kilikia Kralı Kaçıyor Ayrım Dört: Roma İmparatorluğu'nun 82 Kyros'un Ölümü Egemenliğinde 82 Ksenophon Komutan Seçiliyor 178 Roma İmparatorları ve Anadolu 83 Dönüş Yolculuğu 178 Augustus'tan Septimius Severus'a 84 Ordu Byzantion'da 185 Severuslar 91 Perslerle Spartalılann Savaşında Anadolu 193 Parthlar, Gothlar ve Roma İmparatorları 91 Phamabazos'un Faaliyetleri 198 Büyük Constantinus ve Yeni Başkent 94 Kral Banşı 94 Satraplar Ayaklanması (MÖ 361/360) 210 Sözlük Ayrım Üç: Hellenistik Çağ'da Anadolu 211 Resimlerin Listesi 102 Eskiçağ Thrihinin En Büyük Fatihi: Büyük İskender 216 Haritaların Listesi 103 İskender Tkhta Geçiyor 217 Seçilmiş Kaynakça 103 Anadolu'ya Geçiş 219 Resimlerle İlgili Kaynakça 106 Grarukos Savaşı 107 Lydia'da 220 Dizin Özel Bölümler 16 Miletos 124 İskendemameler ve Minyatürlerde İskender 18 Homeros, îlyada ve Troia Savaşı 126 Anadolu'da Kutsal Alanlar 21 Doğa Filozofları ve Bilimin Diğer Öncüleri 126 Letoon 22 Ephesos Artemis Tapınağı / Artemision 127 Klaros 24 Smyma (Eski İzmir) 128 Labraunda 30 Assos 128 Lagina 32 Klazomenai Lahitleri 129 Didyma 33 Phokaia 130 Pessinous 35 Koloni Nasıl Kurulur? 130 Olba 40 Kyzikos 131 Smintheion: Fare Apollon'un Tkpmağı 41 Körler Ülkesi: Kalkhedon 134 Metropolis 42 Sikkenin Yayılımı (MÖ 7 yüzyıl sonlan - MÖ 6. yüzyıl) 136 Eskiçağda Ölüm ve Cenaze Törenleri 48 Daskyleion: Fers Satraplık Merkezi 138 Sağlık Merkezleri: Asklepieionlar 51 Sardeis: Fers Satraplık Merkezi 139 Galatlar 53 Herodotos: Pers Dönemi Anadolu Tkrihi İçin Önemli 140 Anadolu'da Seleukoslann Egemenliği Bir Kaynak 142 Anadolu'da Ptolemaioslann Egemenliği 54 lhş Kule: Foça'da Bir Fers Mezar Anıtı 143 Nagidos Yazıtı 56 Tutarlı Tümülüsü 144 Kommagene Krallığı 58 Polyksene Lahdi: Kızöldün Tümülüsü 146 Trakya ve Lysimakhos 59 Greko-Fers Lahdi: Çingene Tfepe Tümülüsü 146 Trakya'da Bir Kent-Devleti: Ainos 62 Fers Döneminde Lykia 147 Bithynia Krallığı 65 Bir Güney Anadolu Süahı: Orak-Silah 154 Pergamon Zeus Sunağı 66 Ksanthos 162 Ma Tapınağı 70 Kral Yolu 167 Amaseia 71 Elmalı Definesi 168 Tknnlann Armağanı: Şarap 72 Kızılbel Tümülüsü 170 Hellenistik Dönem Sikkeleri 75 Limyra/Zemuri'deki Ferikle Heroonu 172 Anadolu'daki Roma Eyaletleri 76 Trysa Heroonu 173 Conventuslar 80 Ksenophon ve Anabasis 174 Eskiçağda Spor 85 Bir Bati Anadolu İttifakı 180 Baü Anadolu Depremi (MS 17) 86 Karia 184 Patara Yol Kılavuz Anıtı: Stadiasmus Patarensis 88 Maussollos ve Mausoleion 188 Irmak Thnnlan 90 Karia Kraliçesi Ada 188 Dağ Tknnlan 96 Sikke Geleneğinde MÖ 5. ve 4. Yüzyıllar 189 Kılıcm Ucundaki Hayatiar: Gladyatörler 98 Fers Döneminde Kilikia 190 Roma İmparatorluğu Döneminde Ephesos 99 Tkrsos 191 Zeugma 103 Büyük İskender Kimdir? 192 Dion Sikkeleri ve Dion Sikkelerinde Troia Savaşı 104 İskender Lahdi 194 T&nnlaştinlan İmparatorlar: 107 Arrianos Anadolu'da Roma İmparator Kültü 108 İskender Sikkeleri 196 Sualtmdaki Tkrih 110 Priene 199 Diocletianus'un Narh Kararnamesi 114 Naip Tümülüsü: Bir Trak Prensinin Mezarı 199 Roma'mn Yeni Başkenti Constantinopolis (İstanbul) 116 Kördüğümün Çözülmesi (Gordios'un Düğümü) 200 Roma İmparatorluğu Döneminde Anadolu'da Para 119 Belevi Mezar Anıü 202 Kent-Devletinin Yok Oluşu 120 Alketas'ın Mezarı 204 Eskiçağ'da Tiyatrolar 122 Menderes Magnesiası 206 Kütüphaneler 123 Antiokheia 208 Anadolu'da Akültürasyon Hellenleşme ve Romalılaşma 123 Hermogenes: Anadolulu Bir Mimar KRONOLOJİ TABLOSU TROIA SAVAŞI KARANLIK ÇAG KOLONİZASYON ANADOLU'DA BÜYÜK İSKENDER VE EGE VE DOR GÖÇLERİ (MÖ 1200 - 700) (MÖ 750 - 550) PERSLER'İN EGEMENLİĞİ HELLENİSTİK ÇAG (MÖ 13. yüzyıl sonu - (MÖ 547-334) (MÖ 334 - 30) 12. yüzyıl) MÖ 13. yüzyıl sonlarında Akhaialılarm çöküşünden Eskiçağ üteratürüne İran'da hüküm süren Makedon Kralı meydana gelen sonra, birkaç yüzyü "Büyük Kolonizasyon" Persler, MÖ 547/46'da Büyük İskender'in Troia Savaşı'ndan sonra boyunca Ege dünyasında olarak geçen kolonizasyon Lydia Krallığı'na Doğu seferine başladığı tarih sahnesine büyük bir siyasal güç ve hareketleri, Ege, son vererek, MÖ 334 yılı ile son çıktığı düşünülen uygarlık görülmedi Marmara, Akdeniz ve tüm Anadolu'yu Hellenistik Krallık "Deniz Kavimleri", Karanlık çağ olarak Karadeniz kıyılarında ele geçirdiler ve olan Ptolemaiosların önlerine çıkan ülkeleri adlandırılan dönemde çok sayıda koloninin satraplıklara ayırarak Actium Savaşı yakıp yıkarak Mısır'a anıtsal mimariye ilişkin kurulduğu MÖ 750-550 Anadolu'ya sonrasmda tarih kadar ulaştılar. Aynı izler bulunmadığı gibi, yıllan araşma 200 yıl egemen oldular. sahnesinden silindikleri dönemde, Yunanistan'daki yazı da unutuldu. tarihlenen 200 yıllık bir MÖ 30 yılı arasındaki Akha merkezleri ve sürecin adıdır. yaklaşık 300 yıllık dönem Orta Anadolu'daki Persler'in Lydia Krallığı'na Hellenistik Çağ olarak Hitit Devleti tarih Ege Dünyasında son vermesi adlandırılır. sahnesinden silindi. İlk Kent-Devletleri Büyük Kolonizasyon (MÖ 547/546) Ege dünyası kuzeyden (MÖ İL - 8. yüzyıllar) Hareketlerinin Başlaması güneye doğru çeşitli (MÖ yak 750) 1 Dareios'un Granikos Savaşı göçlere sahne oldu: Aiol, Ion ve Dorlann satraplıklan yeniden (MÖ 334) Aioller, Ionlar ve Dorlar. Batı Anadolu'ya Gelişi Kent-Devletlerinde düzenlemesi (MÖ 10. - 7. yüzyıllar) tiranların egemenliği (MÖ 522 - 486) İskender'in Gordion'a (MÖ 670 - 570) gelişi Troia Savaşı Phryg Krallığı