Objaœnienia Do Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PAÑSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PAÑSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY WOJCIECH MORAWSKI G³ówny koordynator Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski — W. MORAWSKI OBJAŒNIENIA DO SZCZEGÓ£OWEJ MAPY GEOLOGICZNEJ POLSKI 1:50000 Arkusz Biskupiec (139) (z 2 tab. i 5 tabl.) WARSZAWA 2012 Autor: Wojciech MORAWSKI Pañstwowy Instytut Geologiczny – Pañstwowy Instytut Badawczy ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa Redakcja merytoryczna: Agnieszka PRZYGODA Akceptowa³ do udostêpniania Dyrektor Pañstwowego Instytutu Geologicznego – Pañstwowego Instytutu Badawczego prof. dr hab. Jerzy NAWROCKI ISBN 978-83-7538-880-0 © Copyright by Ministerstwo Œrodowiska, Warszawa 2012 Przygotowanie wersji cyfrowej: Stanis³aw OLCZAK, Jacek STR¥K 2 SPIS TREŒCI I. Wstêp ..........................................................5 II. Ukszta³towanie powierzchni terenu..........................................11 III. Budowa geologiczna .................................................15 A. Stratygrafia.....................................................15 1. Paleogen ....................................................17 a. Oligocen...................................................17 2. Neogen .....................................................17 a. Miocen ...................................................17 3. Czwartorzêd ..................................................18 a. Plejstocen..................................................18 Zlodowacenia najstarsze ..........................................19 Zlodowacenie Narwi ..........................................19 Zlodowacenia po³udniowopolskie .....................................20 Zlodowacenie Nidy ..........................................20 Stadia³ dolny ............................................20 Stadia³ górny ............................................20 Zlodowacenie Sanu 1 .........................................21 Stadia³ dolny ............................................21 Stadia³ górny ............................................22 Interglacja³ ferdynandowski (?) ....................................23 Zlodowacenie Sanu 2 .........................................23 Stadia³ dolny ............................................23 Stadia³ górny ............................................24 Interglacja³ wielki (?) ...........................................24 3 Interglacja³ mazowiecki (?) ......................................24 Zlodowacenie Liwca (?) ........................................25 Zlodowacenia œrodkowopolskie ......................................25 Zlodowacenie Odry ..........................................26 Stadia³ dolny ............................................26 Stadia³ górny ............................................26 Zlodowacenie Warty ..........................................27 Stadia³ dolny ............................................27 Interstadia³ (?) ...........................................27 Stadia³ œrodkowy ..........................................27 Interglacja³ eemski (?) ...........................................28 Zlodowacenia pó³nocnopolskie ......................................29 Zlodowacenie Wis³y ..........................................29 Stadia³ œrodkowy ..........................................29 Stadia³ górny............................................30 b. Czwartorzêd nierozdzielony ........................................35 c. Holocen ...................................................36 B. Tektonika i rzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu ....................................37 C. Rozwój budowy geologicznej ...........................................40 IV. Podsumowanie ....................................................45 Literatura ......................................................46 SPIS TABLIC Tablica I — Szkic geomorfologiczny w skali 1:100 000 Tablica II — Zestawienie profili otworów badawczych dla SMGP (kartograficznych) z uwzglêdnieniem otworu kartograficznego Wilimy wykonanego dla Mapy Geologicznej Polski 1:200 000, ark. Olsztyn Tablica III — Przekrój geologiczny C–D Tablica IV — Przekrój geologiczny E–F Tablica V — Szkic geologiczny odkryty w skali 1:100 000 4 I. WSTÊP Obszar arkusza Biskupiec znajduje siê w zachodniej czêœci Mazur, na wschód od Olsztyna, sta- nowi zachodni fragment Pojezierza Mazurskiego. Jego granice wyznaczaj¹ nastêpuj¹ce wspó³rzêdne geograficzne: 20º45’–21º00’ d³ugoœci geograficznej wschodniej i 53º50’–54º40’ szerokoœci geogra- ficznej pó³nocnej. Badany teren zajmuje powierzchniê oko³o 305 km2, w tym oko³o 31 km2 stanowi¹ jeziora. Obszar arkusza znajduje siê w obrêbie województwa warmiñsko-mazurskiego, na terenie po- wiatu olsztyñskiego (gmin: Jeziorany, Kolno, Barczewo i Biskupiec). Opracowanie zosta³o wykonane w Zak³adzie Kartografii Geologicznej Struktur P³ytkich Pañstwowego Instytutu Geologicznego-Pañstwowego Instytutu Badawczego w Warszawie, na pod- stawie projektu badañ geologicznych wykonanego w 2001 roku, a zatwierdzonego decyzj¹ Ministra Œrodowiska nr DG/kok/AO/489-NY-33/2003 z dnia 15.04.2003 roku. Projekt obj¹³ równie¿ s¹sia- duj¹cy od po³udnia teren arkusza DŸwierzuty. Na badanym obszarze terenowe prace geologiczno-zdjêciowe i dokumentacyjne zosta³y wykonane w latach 2006–2009. W ramach tych prac wykonano zdjêcie geologiczne ca³ego terenu arkusza Biskupiec. W czasie prac dokumentacyjnych wyró¿niono 1380 punktów dokumentacyjnych: 104 sondy mechaniczne wykonane wiertnic¹ WH o ³¹cznym metra¿u 1502 m, 1220 sond rêcznych o ³¹cznym metra¿u 2944 m i 56 ods³oniêæ, spoœród nich wybrano i zlokalizowano na mapie geologicznej 145 (tab. 1). Zosta³y one wykorzy- stane miêdzy innymi przy konstruowaniu przekrojów geologicznych. W 2006 roku zosta³ wykonany profil elektrooporowy wzd³u¿ linii przekroju geologicznego A–B o d³ugoœci oko³o 20 km (80 SGE) (Okrasa, 2006). W 2008 roku w rejonie Biskupca wykonano dodatkowo trzy profile elektrooporowe o d³ugoœci oko³o 20 km (53 SGE) (Jagodziñska i in., 2008). Na terenie arkusza Biskupiec wykonano dwa otwory kartograficzne o ³¹cznym metra¿u 400,6 m — ¯ardeniki (otw. 14, g³. 153,0 m) i Biskupiec (otw. 56, g³. 247,6 m). Dla bada- nego obszaru zosta³a wykonana Mapa Anomalii Lokalnych (Petecki, 2008) na podstawie pó³szczegó³owego zdjêcia grawimetrycznego. Wyniki cytowanych wy¿ej badañ geofizycznych zosta³y wykorzystane przy kon- struowaniu przekrojów geologicznych oraz szkicu geologicznego odkrytego. 5 Tabela 1 Wykaz wybranych punktów dokumentacyjnych Numer punktu Lokalizacja Rzêdna2) G³êbokoœæ Uwagi Rodzaj1) (miejscowoœæ) (m n.p.m.) (m) na mapie w notatniku punktu geologicznej terenowym 123 4 56 7 125 3) 1 sm Jeziorany 140 10,0 przekrój geologiczny A–B (ark. Jeziorany) i³y zastoiskowe, gliny zwa³owe (morena mar- 2 1smKolonia T³okowo 161 4,0 twego lodu)4) 3 678 sm Kolonia T³okowo 143 12,0 gliny zwa³owe (wysoczyzna) 4 677b sm Kolonia T³okowo 158 12,0 gliny zwa³owe (morena martwego lodu) i³y zastoiskowe (5 m)5), gliny zwa³owe (morena 5 2smKolonia T³okowo 161 6,0 martwego lodu) gliny zwa³owe (morena martwego lodu), piaski 6 3smOlszewnik 165 9,0 ze ¿wirami, gliny zwa³owe gliny zwa³owe, piaski ze ¿wirami i g³azami 7 714 od+sr Kolonia Olszewnik 160 5,0 (morena martwego lodu) 8 662 od Olszewnik 165 10,0 piaski drobnoziarniste (kem) 9 4smOlszewnik 151 30,0 przekrój geologiczny A–B 10 5smKolonia Piszewo 180 12,0 gliny zwa³owe (9 m), piaski drobnoziarniste (kem) 11 780 od Piszewo 165 5,0 piaski ze ¿wirami i g³azy (morena martwego lodu) 12 6sm Piszewo 160 12,0 gliny zwa³owe (morena martwego lodu) 13 57 sm Kikity 179 10,0 przekrój geologiczny C–D gliny zwa³owe, piaski ze ¿wirami i g³azami 14 970 od+sr Kikity 190 5,0 (morena martwego lodu) gliny zwa³owe, bruk, piaski drobnoziarniste 15 58 sm Kikity 180 8,0 (kem) 16 59 sm Kikity 180 10,0 przekrój geologiczny C–D 17 62 sm Kikity 166 10,0 piaski ze ¿wirami i g³azy wodnomorenowe 18 60 sm Kikity 174 9,0 przekrój geologiczny C–D 19 938 sr Kikity 143 5,0 torfy 20 61 sm Górkowo 181 14,0 przekrój geologiczny C–D 21 63 sm Górkowo 187 20,0 przekrój geologiczny C–D gliny zwa³owe rezydualne, piaski ze ¿wirami 22 66 sm Tejstymy 191 10,0 i g³azami wodnomorenowe 23 67 sm Augustówka6) 211 10,0 gliny zwa³owe, piaski drobnoziarniste (kem) 24 68 sm Augustówka 213 10,0 gliny zwa³owe (8 m), piaski drobnoziarniste (kem) 25 69 sm Augustówka 221 12,0 gliny zwa³owe (morena martwego lodu) 26 862 od+sr Or³owo 203 3,0 piaski drobnoziarniste i py³y (kem) 27 15 sm Miejska Wieœ 155 16,0 przekrój geologiczny C–D 28 14 sm Miejska Wieœ 166 12,0 przekrój geologiczny C–D 29 636 sm Miejska Wieœ 152 3,0 namu³y 30 13 sm Miejska Wieœ 154 18,0 przekrój geologiczny C–D 31 589a od Miejska Wieœ 157 5,0 piaski ze ¿wirami (forma szczelinowa) 32 12 sm Miejska Wieœ 179 30,0 przekrój geologiczny C–D 33 7 sm ¯ardeniki 168 10,0 gliny zwa³owe (morena martwego lodu) 34 8 sm ¯ardeniki 144 20,0 przekrój geologiczny A–B 6 cd. tabeli 1 123 4 56 7 35 11 sm ¯ardeniki 166 20,0 przekrój geologiczny A–B 36 9 sm ¯ardeniki 141 6,0 przekrój geologiczny C–D 37 10 sm ¯ardeniki 158 20,0 przekrój geologiczny A–B 38 56 sm ¯ardeniki 163 12,0 przekrój geologiczny C–D 39 17 sm Zerbuñ 154 26,0 przekrój geologiczny A–B 40 991 od Biesówko 160 5,0 piaski ze ¿wirami (morena martwego lodu) piaski ze ¿wirami i g³azami (morena martwego 41 987 od Biesówko 160 10,0 lodu) 42 64 sm Tejstymy 190 30,0 przekrój geologiczny C–D 43 1032 od+sr Tejstymy 178 8,0 gliny zwa³owe, piaski drobnoziarniste (kem) 44 70 sm Tejstymy 172 20,0 przekrój geologiczny C–D 45 71 sm Kruzy 188 10,0 gliny zwa³owe (wysoczyzna) 46 1250 sr Kruzy 176 3,0 przekrój geologiczny C–D 47 72 sm Kruzy 201 10,0 przekrój geologiczny C–D 48 854 od Górowo 165 6,0 przekrój geologiczny