Jurajskie piękno gmina pełna jest magicznych miejsc. Malownicze lasy, bajkowe ostań- Ta ce, tajemnicze podziemia, krystaliczne źródła i rozległa pustynia two- rzą cudowny świat przyrody. Niektórzy dopatrują się w nim nawet czarnoksię- skich mocy Pana Twardowskiego. Z czasem to wspaniałe dzieło natury dopełnili ludzie. Mieszkańcy tych ziem przez wieki wznosili tu swoje osady, wsie, dwory, zamek, pałac i kościoły. Tutaj też, na wyciągnięcie ręki, można poczuć ducha polskiej historii. Historii pisanej latami powstań, wojen i pokoju. Zabytkowa studnia w Janowie osób. Przez gminę przebiega droga kra- Wszystkie sołectwa posiadają sieć wo- jowa Częstochowa - Kielce (nr 46) oraz dociągową i telefoniczną. W Janowie droga wojewódzka Święta Anna - Żarki i Złotym Potoku działają własne oczysz- (nr 793). czalnie ścieków. Gmina jest przyjazna inwestorom oraz ludziom chcącym się Nazwa i herb tutaj osiedlić na stałe. W 2006 r. przy- Nazwa Janowa, który po- znano jej tytuł „Gminy Fair Play”. wstał w 1670 r., pochodzi od imienia jego założyciela,

Staw Amerykan Jana Aleksandra Koniecpolskiego. Na- tomiast herb gminy nawiązuje do herbu Krajobraz gminy szlacheckiego Koniecpolskich – Pobóg Gmina wiejska Janów położona jest (Pobog). Na błękitnej tarczy przedstawia w województwie śląskim (powiat czę- on srebrną podkowę zwróconą w dół, ze stochowski). Zajmuje ona płn.-wsch. złotym Krzyżem Kawalerskim na szczy- część Jury Krakowsko-Częstochowskiej. cie. Historia tego herbu sięga X wieku. Od Częstochowy dzieli ją odległość 20 km, a od Krakowa 90 km. Jej tere- Zawsze Fair Play ny obejmują 146 km2, z czego na lasy Janów jest gminą turystyczno-rol- przypada 52%, a na użytki rolne 45 %. niczą. Jej mieszkańcy pracują w go- Brama Twardowskiego W 22 sołectwach, do których należą: spodarstwach rolnych (ok. 2,5 tys.) Apolonka, , Bystrzanowi- oraz małych i średnich fi rmach (246). Lasy, skałki i pustynia ce-Dwór, , Góry Gorzkowskie, Bogate środowisko przyrodnicze Hucisko, Janów, , Lipnik, tworzą m.in.: wapienne ostańce (378), Lusławice, Okrąglik, Pabianice, Piasek, jaskinie i schroniska skalne (35), źródła Ponik, Skowronów, Siedlec, , krasowe (wywierzyska), dolina rzeki Śmiertny Dąb, Teodorów, Zagórze, Złoty Wiercicy, stawy (22), lasy mieszane Potok i Żuraw, mieszka ponad 5,8 tys. (m.in. buk, grab, dąb i sosna) oraz 2 Janowski Rynek dzieci chętnie odwiedzają „Zaczarowany Las”, gdzie aktorzy, m.in. z Częstocho- Ciekawostki wy, wcielają się w postacie ze znanych • gmina Janów ma największą liczbę re- zerwatów przyrody w woj. śląskim (4), bajek. W okolicy nie brakuje również • w większości sołectw zrekonstruowa- ścianek wspinaczkowych (Leśna Zja- no zabytkowe studnie, wa, Babska Skała) i ciekawych jaskiń • w 2005 r. Janów k. Częstochowy (woj. śląskie), Janów Lubelski (woj. lubelskie), Janów Podlaski (woj. lubelskie) i Janów k. Sokółki (woj. podlaskie) podpisały porozumienie o współpracy Na Pustyni Siedleckiej „4 x Janów” tereny Pustyni Siedleckiej. Ochronie krajobrazu oraz rzadkich gatunków fl ory Lato Filmowe, Pustynny Piknik oraz Dni i fauny służą cztery rezerwaty przyrody Gminy Janów. Bractwo Rycerskie – „Drużyna Żelaznego Wilka” oraz Park Krajobrazowy Orlich Gniazd. W gminie istnieje ponadto pięć ścieżek (Wierna i Wiercica). Natomiast Pustynia Bogactwo zabytków przyrodniczo-dydaktycznych. Siedlecka przyciąga m.in. miłośników Do zabytków i cennych obiektów ekstremalnych sportów motorowych. gminy należą: Pałac Raczyńskich, Ten, kto lubi ciszę, znajdzie ją zapewne Dworek Krasińskiego, Pstrągarnia w lasach pełnych grzybów i nad woda- Raczyńskich, młyn Kołaczew, dawne mi, gdzie nie brakuje ryb. Prawdziwe schronisko Polskiego Towarzystwa tłumy gromadzą też największe impre- Tatrzańskiego, ruiny zamku Ostrężnik, zy w gminie: Święto Pstrąga, Jurajskie osiedle Wały, kościoły (Złoty Potok,

Rzut podkową Zawilce w złotopotockich lasach Zawody te organizowane są na terenie gminy Janów od kilku lat, przy okazji Turystyczne atrakcje różnych imprez plenerowych. W 2005 Przez tereny gminy przebiegają szlaki r. podczas kolejnej edycji zawodów piesze (6), trasy rowerowe (3) oraz szla- w przeciągu jednej godziny do celu ki konne (3). Dużą atrakcję turystyczną rzucały 992 osoby. Ten re- dla młodzieży stanowi „Galeria Planet”, kordowy wynik został leżąca pomiędzy Piaskiem i Julianką. wpisany do Polskiej Kościół i galeria w Złotym Potoku Ten zbiór modeli planet Układu Słonecz- Księgi Rekordów Żuraw i Janów), kapliczki, cmentarz nego jest po prostu przeskalowanym i Osobliwości. żydowski oraz liczne miejsca pamięci jego odwzorowaniem w terenie. Z kolei narodowej. 3 Z historii Janowa i okolic Najstarsze dzieje Historycy przypuszczają, że słowo to Pierwsi ludzie pojawili się na tych zie- nawiązywało do złotego koloru krzyża miach już w środkowym paleolicie (ok. (półtrzecia) w herbie Potockich. Na- 80 tys. lat p.n.e.). Świadectwem tego są stępnie władali nim m.in. Koryciń- m.in. krzemienne narzędzia odnalezione scy i Jan Aleksander Koniecpolski Rekonstrukcja zamku Ostrężnik - rys. M. Szelerewicz w jaskini - Grocie Niedźwiedziej. Z kolei (1635-1719). Ten ostatni nieopodal założył miejscowość przykładem wczesnośredniowiecznego późniejszy brat Albert. Oddział Chmie- Janów (1670 r.). osadnictwa jest grodzisko Osiedle Wały leńskiego odniósł wiele zwycięstw nad Dwadzieścia lat z VIII w. w Złotym Potoku. Rosjanami, m.in. w Janowie. Jednak po później uzyskała opuszczeniu Janowa przez powstańców, ona prawa Rosjanie wymordowali większość jego miejskie (1696 r.). mieszkańców, a samo miasto spalili.

Pieczęć z 1670 r. Pieczęć z 1670 Wkrótce też z woli cara odebrano mu Lata świetności prawa miejskie (1870 r.). W 1851 r. dobra złotopotockie prze-

Paleolityczne narzędzia jął generał hrabia Wincenty Krasiński. Przez kilka miesięcy 1857 r. przebywał Najstarsze wzmianki o tej miejsco- tu jego syn, wielki polski poeta i dra- wości pochodzą z 1153 r. Wówczas no- matopisarz Zygmunt Krasiński. Potem, siła ona nazwę Potok. To wtedy Piotr Du- na skutek koligacji rodzinnych, Złoty nin Włostowic herbu Łabędź ufundował Potok stał się własnością Raczyńskich tu drewniany kościół. W XIII w. Potok (do 1945 r.). należał do rodu Odrowążów, a następ- Podczas powstania styczniowego Herb nie Jelitczyków. Wiele tajemnic kryją 1863 r. walczył tu oddział płk. Zygmun- gen. W. Krasińskiego Edward Raczyński w sobie ruiny gotyckiego zamku Ostrężnik ta Chmieleńskiego. Jednym z jego żoł- z pocz. XIV w. Prawdopodobnie został nierzy był 18-letni Adam Chmielowski, Za panowania Raczyńskich Złoty on wzniesiony przez krakowskiego sta- Potok przeżywał lata świetności. W 1881 rostę - biskupa Jana Muskatę i znisz- r. hrabia Edward Raczyński założył tu czony kilkadziesiąt lat później przez pierwszą w Europie hodowlę pstrąga. wojska Władysława Jagiełły (1391 r.). Natomiast przed I wojną światową do W XIV w. Potok należał do Szrenia- ochronki w Złotym Potoku, prowadzo- witów, którzy od nazwy osady przyjęli nej przez hrabinę Stefanię Raczyńską, nazwisko Potockich. Z czasem jego uczęszczał przyszły wielki polski śpie- nazwa uległa zmianie na Złoty Potok. wak – Jan Kiepura (1906-1907). „ ” 4 Scena z powstania styczniowego - T. Ajdukiewicz W nocy z 26 na 27 grudnia 1944 Warto wiedzieć, że... r., w okolicach wsi Bystrzanowice, • Elżbieta, czteroletnia córka Zyg- oddziały AK przyjęły zrzut brytyjskiej munta Krasińskiego, spoczywa misji specjalnej (operacja Freston). w podziemiach złotopotockiego W jej skład wchodziło czterech Angli- kościoła, ków oraz polski ofi cer łącznikowy, kpt • podczas ataku na Janów (5 lipca Antoni Pospieszalski ps. „Łuk”. Pomimo 1863 r.) oddział płk. Z. Chmieleń- upływu lat, cele tej misji nie do końca skiego liczył 600 piechurów, 260 zostały wyjaśnione. kosynierów i 120 jeźdźców, Mogiła mjr. J. Wrzoska • we wrześniu 1939 r. w okolicznych talionu 74 Pułku Piechoty. Ten dzielny lasach walczyła z Niemcami 7 Dy- żołnierz, uczestnik igrzysk olimpij skich Orle Gniazda wizja Piechoty Armii „Kraków”, w Berlinie (1936 r.), poległ w Złotym W 1857 r. do dworku generała Win- • jeszcze pod koniec XX w. ofi cjalna Potoku 3 września 1939 r. centego Krasińskiego w Złotym Potoku nazwa Złotego Potoku brzmiała Po- W latach okupacji na terenie gminy przyjechał poeta i krajoznawca Wiktoryn tok Złoty. istniały silne oddziały partyzanckie. Jed- Zieliński. Celem jego wizyty było spotka- nym z nich był oddział dowodzony przez nie z synem Wincentego, wielkim pol- Stanisława Wencla ps. „Twardy”. Wchodził skim pisarzem Zygmuntem Krasińskim. on w skład 23 Dywizji Piechoty AK. To jego Obaj panowie będący pod urokiem żołnierze 9 listopada 1944 r. w pobliżu Dia- jurajskich zamków często gawędzili na ich temat. I to właśnie wtedy, podczas belskich Mostów zorganizowali zasadzkę jednego z wieczorów, Wiktoryn Zieliński na niemiecką kolumnę żandarmów. Wśród miał je nazwać Orlimi Gniazdami. jedenastu zabitych nieprzyjaciół znalazł się także miejscowy oprawca Julian Szubert, Organy z kościoła w Złotym Potoku z kościoła Organy nazywany „krwawym Julkiem”. Wojenne losy W okresie międzywojennym w Zło- tym Potoku gościli Józef Piłsudski i prezydent RP, Ignacy Mościcki. W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. Zamek Olsztyn bohaterski opór stawiały tu Niemcom Jak przypuszczają historycy, z inicjatywy oddziały 7 Dywizji Piechoty Armii „Kra- króla Kazimierza Wielkiego na Jurze ków”. Jednym z bohaterów tych walk wzniesiono ok. 36 zamków i strażnic był mjr Jan Wrzosek, dowódca 3 ba- obronnych. Żołnierze oddziału AK „Twardego” 5 Od dworku do młyna toskańskich kolumn. Dworek Krasińskiego Wśród zgromadzo- Wielki poeta i dramatopisarz Zygmunt nych eksponatów Krasiński (1812-1859) trzykrotnie gościł znajdują się meble, na Jurze wraz z rodziną. Jej piękno tak obrazy i rzeźby,bę- urzekło ojca poety, Wincentego Krasiń- dące dawną wła- skiego, dawnego generała wojsk napole- snością Krasińskich ońskich, że zakupił dobra złotopotockie Pałac Raczyńskich i Raczyńskich. dla swego syna, Zygmunta (1851 r.). Należą do nich Poprzednim właścicielem Złotego Pałac Raczyńskich m.in.: portrety Elż- Dzieje obecnego pałacu sięgają 1581 Potoku był Cyprian Pintowski. Oprócz Zygmunt Krasiński biety Krasińskiej r. Początkowo miał on postać dworu klasycystycznego dworku z 1829 r. i Wincentego Krasińskiego, autorstwa obronnego z wieżą. W 1625 r. budow- należały do niego ruiny XVI-wiecznej F. Winterhaltera, rysunkowy portret po- la, nazywana już zamkiem, stała się budowli, nazywanej zamkiem. ety w wieku dziecięcym oraz zbiorowy własnością Jana Korycińskiego, a na- portret jego dzieci. W 2007 r. obcho- stępnie Koniecpolskich. Potem władali dzono jubileusz 150-lecia pobytu Zyg- nim Potoccy, Bironowie i Szaniawscy. munta Krasińskiego w złotopotockim dworku. Z tej okazji miała tu miejsce historyczna inscenizacja. W postacie Zygmunta Krasińskiego oraz członków jego rodziny wcielili się pracownicy Urzędu Gminy w Janowie i SOKiS-u. Dworek Krasińskich Po raz pierwszy Krasiński odwie- dził tutaj ojca w 1852 r. Na dłużej, wraz Wnętrze jednej z sal pałacu z żoną i dziećmi, przyjechał w połowie W 1829 r. przejął go Stanisław Leski, 1857 r. (lipiec-wrzesień). Wtedy też który tuż obok wybudował parterowy nieoczekiwanie zmarła tu jego cztero- dworek. W 1851 r. zadłużone dobra letnia córka, Elżbieta. Po tym zdarzeniu złotopotockie od Cypriana Pintowskiego Krasiński na stałe wyjechał do Paryża. odkupił gen. Wincenty Krasiński. Wkrót- Obecnie w dworku mieści się Muzeum ce też zrujnowany zamek przebudował Regionalne im. Zygmunta Krasińskiego. na pałac w stylu neoklasycystycznym Ten klasycystyczny obiekt zdobi od (1856 r.). W 1877 r. zamieszkała w nim frontu ganek wsparty na dwóch parach Maria Beatrix Krasińska, najstarsza cór- Gen. W. Krasiński, żona poety, Eliza oraz 6 Z. Krasiński - inscenizacja z 2007 r. ka poety Zygmunta Krasińskiego. Po jej Pstrągarnia Raczyńskich ślubie z Aleksandrem Raczyńskim pałac Rzeka Wiercica bierze swój początek został gruntownie wyremontowany i zy- z krystalicznie czystych źródeł Zygmun- skał nowy, bogaty wystrój wnętrz. ta i Elżbiety. Fakt ten nasunął Edwardo- W latach 1903- wi Raczyńskiemu pomysł założenia na 1905 nowy właściel miejscu hodowli ryb łososiowatych, pałacu, hrabia Karol m.in. pstrągów. I tak w drugiej połowie Raczyński dokonał XIX w. wybudowano tu gospodarstwo w nim kolejnej prze- rybackie, składające się z 32 stawów budowy. Po ślubie Ka- o łącznej powierzchni 132 tys. m2. Jego rola z księżną Stefanią Park pałacowy organizację powierzono przy- Czetwertyńską (1906 Po wojnie pałac był siedzibą byłemu z Litwy inż. Michałowi r.) Złoty Potok stał się Girdwoyniowi. Pstrąg tęczowy

Lew z herbem Nałęcz Lew z herbem Technikum Rolniczego, a później Wo- ich gniazdem rodowym. jewódzkiego Ośrodka Postępu Rolni- Podczas okupacji pałac czego. Następnie mieścił się w nim zajęli Niemcy, a Raczyńscy zamiesz- Oddział Zespołu Parków Krajobrazo- kali w dworku u jego stóp. Tuż przed wych Województwa Śląskiego. Obecnie zakończeniem wojny okupanci wywieźli nadal jest własnością skarbu państwa. z pałacu najcenniejsze dzieła sztuki Fronton budowli, w postaci ryzalitu i sprzęty, a reszty zniszczeń w 1945 r. z tarasem, podparty jest sześcioma ko- dokonali żołnierze Armii Czerwonej. lumnami. Natomiast jego szczyt wień- Wkrótce też nowe władze komunistycz- czy tympanon z kartuszem herbowym. Pstrągarnia Raczyńskich - 2007 r. ne rozparcelowały dobra złotopotockie, Przed głównym wejściem stoją dwa lwy Pierwszą partię ikry pstrąga tęczo- a Raczyńskim zabroniono powrotu do z tarczami herbowymi Raczyńskich (Na- wego sprowadzono ze Stanów Zjedno- Złotego Potoku. łęcz) i Czetwertyńskich czonych w 1881 r. Ten cenny ładunek (Pogoń Ruska). przybył do Polski statkiem pod opieką Całość założenia pewnego amerykańskiego senatora. otacza zabytkowy W dowód wdzięczności Edward Ra- park (38,5 ha) czyński nadał jednemu z okolicznych Kwiat ze stawem Irydion. tulipanowca stawów nazwę Amerykan. Wkrótce też Na drzewostan parku składają się m.in. w miejscowej hodowli pojawiły się dęby, lipy, klony oraz gatunki egzotycz- także: pstrąg strumieniowy i jeziorowy, nych drzew (tulipanowiec, wiąz turkie- łosoś kalifornij ski, węgorz, karp polski i stański). królewski, sandacz oraz lin i brzana. Pałac nad stawem Irydion 7 Od dworku do młyna Z czasem tutejszą ikrę zaczęto Dawne schronisko PTT eksportować do Anglii, Szwecji, Danii W okresie międzywojennym Karol i Holandii. Dało to początek triumfalnemu Raczyński aktywnie działał w Polskim pochodowi złotopotockiego pstrąga na Towarzystwie Tatrzańskim. Wkrótce też stoły całej ówczesnej Europy. W 1908 r. postanowił wybudować gospodarstwo posiadało już 46 stawów, na Jurze pierwsze a lustro ich wody miało ponad 36 ha. schronisko PTT. W tym celu do Złotego Rekonstrukcja zamku - rys. Z. Lis Potoku sprowadził górali, którzy nieopo- Tajemniczy zamek Ruiny zamku Ostrężnik zajmują wierz- dal pstrągarni wznieśli drewniany dom chołek wapiennej skały (370 m n.p.m.) w stylu zakopiańskim (1935 r.). Podczas porośniętej bukowym lasem. Od strony Projekt budynku pstrągarni z lat 80. XIX wieku płn. i zach. przybiera ona postać pio- nowych ścian o wysokości do 20 m. Po 1945 r. gospodarstwo rybackie Obecnie jego reliktami są niewielkie przejął miejscowy PGR. W 2005 r. skarb fragmenty murów. państwa sprzedał je dotychczasowemu W źródłach historycznych nie dzierżawcy – Markowi Piszczale. Obec- znajdziemy informacji na temat zam- nie tutejsza hodowla obejmuje pstrąga, ku. Brakuje ich także w kronikach Jana karpia i jesiotra. Szczególnie cenione z Czarnkowa i Jana Długosza. Jeszcze do są złote i hrabiowskie odmiany pstrąga, niedawna sądzono, że jego fundatorem o złotych i błękitnych odcieniach łuski. Budynek schroniska z 1935 r. mógł być król Kazimierz Wielki. Jed- Gospodarstwo prowadzi ogólnodostęp- okupacji dawał on schronienie osobom nak najnowsze badania archeologiczne ną sprzedaż świeżych ryb. Ich wyśmie- uciekającym przed Niemcami (m.in. (2002/2004 r.) wiążą raczej tę budowlę nity smak można również poznać dzięki z Powstania Warszawskiego) i był kry- miejscowej smażalni. jówką broni dla oddziału partyzanckiego AK „Twardego”. Po wojnie budynek sta- nowił własność PGR, a następnie Woje- wódzkiego Ośrodka Postępu Rolniczego w Częstochowie. Obecnie należy on do Ośrodka Doradztwa Rolniczego. Jeszcze w 1946 r. nad jego gankiem znajdował się balkon. Natomiast sam dach był kry- ty gontem do 1999 r. Pstrągarnia w zimowej szacie 8 Monstrancja i zdobione drzwi z zamku Ostrężnik ttaakkuu dniową fosą. Od południa wiodła też do ndda o PPiięę niego główna brama. L Leeggeen Podczas powstania styczniowego awno temu trzech młodych chłopców beczenie zwierzęcia. Idąc za tym dźwiękiem, 1863 r. na zamku przebywał oddział płk. D pasło owce u podnóża zamku Ostręż- dotarł do nieznanej jaskini. Beczenie owcy nik. Pod wieczór jeden z nich, Piotrek, wyraźnie dobiegało z głębi ziemi. Z duszą zauważył brak najpiękniejszej w stadzie na ramieniu wszedł do środka jaskini. sztuki. Wspólne poszukiwania trwały Przemierzając długie korytarze, długie godziny. Niestety, po owcy nie było dotarł w końcu do tajemnych drzwi. Gdy najmniejszego śladu. Dwaj chłopcy przeko- je otworzył, zobaczył komnatę pełną zło- ta, zagubioną owcę i piękną księżniczkę. Wkrótce też z ust dziewczyny popłynęły słowa: Wychodząc stąd, możesz zabrać tyle złota, ile zdołasz udźwignąć. Ale pamiętaj, nie możesz oglądać się za siebie! Jednak Fragmenty murów zamku Piotrek niepomny przestrogi, obładowany Jaskinia Ostrężnicka Jaskinia Zygmunta Chmieleńskiego. Z faktem skarbem, będąc już jedną nogą za progiem tym związana jest legenda o powstań- komnaty, nagle obrócił głowę do tyłu. nani, że to sprawka wilka, poddali się i wró- I wtedy dębowe drzwi, zamykając się z czym skarbie ukrytym w zamkowych cili do wsi. Jednak Piotrek ciągle nie dawał hukiem, obcięły mu piętę. Później przez podziemiach. U podnóża zamkowej ska- za wygraną. I gdy był już pełen najgorszych resztę życia cieszył się wielkim bogactwem ły leży Jaskinia Ostrężnicka. Natomiast przeczuć, nagle z głębi lasu usłyszał ciche i był nazywany Piętakiem. w złotopotockim kościele znajdziemy bogato zdobione drzwi i monstrancję, pochodzące z zamku Ostrężnik. z działalnością biskupa Jana Muskaty. To XV wieku z zamku mógł on bowiem, w latach 1304-1306, pełniąc korzystać rycerz-rabuś Mi- Warto zwiedzić w okolicy... funkcję starosty krakowskiego, przystąpił kołaj Siestrzeniec herbu • ruiny XIV-wiecznych zamków: Ol- na terenie ziemi krakowskiej do wznosze- Kornic. Jest to bardzo sztyn (gm. Olsztyn) oraz Mirów nia wielu obiektów obronnych. prawdopodobne, bowiem i Bobolice (gm. Niegowa) Pod koniec XIV w. zamek ten był wtedy należały do niego prawdopodobnie siedzibą rycerza Woj- pobliskie wsie: Zawady, • ruiny XIV-wiecznej strażnicy Suli- ciecha z Potoka, który za cichym Herb Kornic Przewodziszowice i Jaroszowa. szowice (gm. Żarki) przyzwoleniem księcia Władysława Zamek Ostrężnik składał się z zam- Opolczyka, trudnił się okolicznym ku górnego (300 m2), dolnego (1400 m2) rozbojem. Kres temu procederowi po- i podzamcza (7200 m2). Obie części łożyła karna ekspedycja króla Włady- zamku z podzamczem łączył zapewne sława Jagiełły (1391 r.). Natomiast w drewniany most przerzucony nad połu- Zamek Mirów 9 Od dworku do młyna Osiedle Wały Na skalnym wzgórzu, naprzeciw Przebieg wałów zbudowanych z ziemi, Pstrągarni Raczyńskich, znajdują się drewna i kamieni pozostał czytelny do pozostałości grodziska Osiedle Wały dziś. z VIII w. Grodzisko to miało kształt Wewnątrz grodziska stały domy dwóch przylegających do siebie elips. mieszkalne z drewna oraz inne bu- dynki gospodarcze. Mieszkańcy zaj- Młyn Kołaczew mowali się hodowlą zwierząt i uprawą Młyn Kołaczew orkiszu – średniowiecznej odmiany Historia młynarstwa w dolinie rzeki pszenicy. Władca osiedla pełnił zara- Wiercicy (Potok) sięga XV w. Już w 1473 zem funkcję najwyższego kapłana tej r. mielono tu mąkę w sześciu młynach, społeczności. Północna część osiedla z których do dzisiaj pozostał jeden – Ko- przylegała do wysokiej skały. Na jej łaczew. Znajduje się on u ujścia Stawu szczycie znajdowało się miejsce kultu Nocy Letniej. W XV w. jego właścicielem słowiańskiego bożka Światowita. Tutaj był Piotr Potocki, a młynarzem Piotr Pa- też, w widocznym nadal zagłębie- lis. W XIX w. młyn zaznaczony był na ma- Tereny słowiańskiego osiedla niu skalnym, składano ofi ary ku jego pach z okresu Księstwa Warszawskiego Mniejsza z nich, otoczona dwoma wa- czci. Przypuszcza się, że całe osiedle łami, stanowiła siedzibę władcy (1410 zamieszkiwało nawet kilkaset osób. m2), natomiast większa, otoczona po- Ustawienie jego domostw było po- jedynczym wałem, dawała schronie- dobne jak w historycznym Biskupinie. nie jego podwładnym (16.406 m2). Skalne osiedle zostało opuszczone w XI w. Było to prawdopodobnie zwią- zane z rozwojem chrześcij aństwa na ziemiach polskich. Wnętrze młyna i Królestwa Polskiego (1807-1839). Po 1945 r. młyn przejęła gminna spółdziel- nia produkcyjna. W latach 50. XX w., po zdemontowaniu koła wodnego, jego za- silanie zmieniono na elektryczne. Obec- nie dzierżawi go prywatna osoba. Obiekt ten znajduje się na Szlaku Architektury Rekonstrukcja Osiedla Wały Drewnianej Województwa Śląskiego. 10 - rys. M. Szelerewicz Zabytki sakralne

siono kaplicę Krasińskich. Kolejną jego rozbudowę przeprowadziła hr. Maria Kra- sińska (1884 r.). Do cennego wyposażenia kościoła należą m.in.: gotycki portal z drewnia- nymi drzwiami, przeniesionymi podobno z zamku Ostrężnik (XV w.), dwa gotyckie dzwony, ołtarz główny z lat 1619-1645, organy z XVII w. oraz barokowa chrzciel- nica z XVIII w. W ołtarzu głównym znajdu- Kościół w Złotym Potoku Kościół Kościół w Żurawiu św. Jana Chrzciciela Kościół św. Bartłomieja Pierwszy drewniany kościół w Potoku zo- Murowany kościół św. Bartłomieja stał prawdopodobnie ufundowany przez w Żurawiu powstał w 1440 r. W połowie Piotra Dunina Włostowica (I poł. XII w). Antependium ołtarza głównego XVI w. stał się on świątynią protestancką Natomiast kościół murowany powstał je się antependium z XIX w. Ta ozdobna i powrócił do katolików dopiero z po- tutaj już w 1298 r. Pod koniec XVI w. zasłona, spełniająca w liturgii rzymskiej czątkiem XVII w. W swej historii kościół zamieniono go w zbór protestancki, po rolę frontu ołtarza, została przywieziona wielokrotnie ulegał pożarom, po czym go czym w 1601 r. był przywrócony katoli- z Rzymu przez Elizę Krasińską. W ko- odbudowywano. Dlatego też jego obec- kom. ściele przechowywany jest także mszał ny wygląd zewnętrzny to mieszanka Obecny kościół św. Jana Chrzcicie- z herbem Korwin - rodu Krasińskich na różnych stylów, m.in. baroku. la, pierwotnie gotycki, był wielokrotnie okładce ( XIX w.). Po rozbudowie, w latach przebudowywany. Począwszy od XVII W krypcie grobowej kaplicy Kra- 1885-1886 i 1893 r., zyskał on w., dobudowano do niego m.in. kaplicę sińskich spoczywają szczątki Elżbiety dłuższą nawę oraz zachodnią Matki Bożej, podwyższono nawę i wznie- – córki Zygmunta Krasińskiego, trzech wieżę. W jego wnętrzu znaj- synów Karola Raczyńskiego oraz ich dziemy m.in.: manierystyczny ojca, Karola. Wnętrza świątyni zdobią ołtarz główny (1620-1630), ponadto piękne epitafi a nagrobne Jere- przebudowany w XIX w., ba- miego Włonieckiego rokowe i neogotyckie ołtarze ( XVI w.) i Zofi i Silnic- boczne, chrzcielnicę z czarnego kiej (XVII w.). W oto- marmuru (XVIII w.) oraz neoba- czeniu kościoła rosną rokową ambonę z końca XIX w. zabytkowe lipy i dęby. W otoczeniu świątyni rosną zabyt- kowe drzewa, m.in. lipa i wiąz. Ołtarz boczny kościoła Ołtarz główny kościoła Mszał Krasińskich 11 Zabytki sakralne Kościół Niepokalanego wmurowana jest tablica poświęcona kpt. Jerzemu Kurpińskiemu, dowódcy Poczęcia NMP oddziału AK „Ponury”. Neobarokowy kościół Niepokalanego Poczęcia NMP w Janowie pochodzi z lat 1921-1923. Od zachodu do jego bryły Zabytkowa macew ze śladów tej dawnej społeczności jest przylega wieża z zegarem. Wcześniej miejscowy cmentarz. Wśród 20 zacho- w tym miejscu wznosiły się dwa inne wanych macew, najstarsza pochodzi kościoły – drewniany (1709 r.) i muro- z 1791 r. W latach 90. XX w. teren wany (1878 r.). Przed wybuchem I woj- cmentarza został ogrodzony i uporząd- ny światowej w Janowie istniał niewielki kowany przez ocalałą z holocaustu ro- kościół parafi alny. Jednak podczas dzinę Jacka Salzburga, mieszkającą na działań wojennych został on zniszczo- stałe w USA. ny przez artylerię niemiecką (grudzień Fasada kościoła w Janowie 1914 r.). Janowscy Żydzi Warto zobaczyć w okolicy... Przed II wojną światową w Jano- • drewniany kościółek św. Idziego wie mieszkała duża liczba Żydów (ok. z 1596 r. w Zrębicach (gm. Olsztyn) 200 osób). Posiadali oni tutaj własną synagogę, szkołę i cmentarz (kirkut) z XVIII w. Chowano na nim także Żydów z Częstochowy. We wrześniu 1939 r. Niemcy wywieźli wszystkich janow- skich Żydów do gett w Częstochowie

i Koniecpolu. Następnie trafi li oni do w Zrębicach Kościół obozów koncentracyjnych, gdzie zo- • cmentarz z czasów I wojny świato- Wnętrze kościoła w Janowie stali wymordowani. Obecnie jednym wej w Kotowicach (gm. Żarki). Obecny kościół posiada polichro- • grób chasydzkiego cadyka Dawida mię z lat 80. XX w., która zastąpiła Lelowela w Lelowie (gm. Lelów) wcześniejszą polichromię z lat 40. XX w. • dawną bożnicę żydowską z I poł. Jego ołtarz główny nosi cechy neobaro- XIX w. (obecnie dom kultury) kowe, podobnie jak ambona z posążkami w Żarkach (gm. Żarki). trzech aniołów. Do cennego wyposażenia pustelnię na wschodnim krańcu należą m.in. kielich z XVIII w. oraz mon- • strancja z 1854 r. Na frontonie świątyni wsi Czatachowa (gm. Żarki) 12 Cmentarz żydowski W świecie przyrody

(VIII - XI w.). Do równie ciekawych za- licza się rezerwat krajobrazowo-leśny Ostrężnik (1960 r. – 3,85 ha). W jego granicach leżą ruiny zamku Ostrężnik (XIV w.) oraz Jaskinia Ostrężnicka. Tu- Pstrąg źródlany w Wiercicy Dolina Wiercicy Skała z Krzyżem Wiercica bierze swój początek ze źró- Rezerwaty przyrody deł Zygmunta i Elżbiety (Złoty Potok) oraz Na terenie gminy istnieją cztery re- okresowego Źródła Zdarzeń (Ostrężnik). zerwaty przyrody. Największym z nich Mają one charakter szczelinowo-krasowy. jest rezerwat krajobrazowy Parkowe O wyjątkowej czystości tych wód świad- Źródła Zygmunta czy żyjący tu skorupiak – kiełź zdrojowy. (1957 r. – 153,2 ha). Swym zasięgiem tejszy drzewostan tworzą: buk, grab, Wypływająca stąd woda tworzy dwa obejmuje on dolinę rzeki Wiercicy jawor i wiąz. Dla ochrony naturalnego potoki: Zygmunta i Elżbiety. Po kilkuset z licznymi źródłami krasowymi, skałami starodrzewu sosnowo-dębowego, m.in. metrach łączą się one w rzekę Wiercicę. i jaskiniami. Należą do nich m.in. źródła z domieszką jodły, modrzewia i buka, Zygmunta i Elżbiety, Diabelskie Mo- założono rezerwat leśny sty, Skała z Krzyżem i jaskinia Kaliszak (1954 r. – 14,6 – Grota Niedźwiedzia. Rezerwat ha). Piękny drzewostan ten porasta naturalny las buko- bukowy chroni rezer- wy. Znajdziemy tu także Pstrągarnię wat leśny Bukowa Kępa Raczyńskich z 1881 r. oraz pozostało- (1996 r. – 52,8 ha). ści dawnego grodziska – Osiedla Wały Owoce buczyny Rzeka Wiercica W górnym biegu jej szerokość wynosi 10 m, a głębokość dochodzi do 2 m. Poniżej tworzy ona szereg stawów prze- pływowych. Należą do nich m.in. stawy: Zygmunt, Świętokrzyski, Szmaragdowy, Nocy Letniej, Amerykan, Guców, Irydion i Elżbietki. Nieopodal stawu Nocy Letniej (Złoty Potok) bij e źródło krasowe Speł- nionych Marzeń, którego wody również zasilają Wiercicę. Bukowy las w rezerwacie Parkowe 13 W świecie przyrody Pustynia Siedlecka Wapienne ostańce Pustynia Siedlecka swoim wyglądem Jednym z symboli gminy jest wapien- zdecydowanie góruje nad Pustynią Błę- ny ostaniec Brama Twardowskiego, leżą- dowską. Jej piaszczysta część zajmuje cy przy drodze do Siedlca. Ma on kształt 25 ha, a tereny zalesione liczą ponad skalnej bramy i otacza go bukowy las. Z ostańcem tym związana jest legenda o Panu Twardowskim. Podczas kampanii Brama Twardowskiego wrześniowej 1939 r. w jego pobliżu trwa- ły zacięte walki oddziałów Armii „Kra- ków” z Niemcami. Z kolei przy drodze w kierunku Ostrężnika znajdziemy grupę skał o nazwie Diabelskie Mosty. Tworzą Pustynia Siedlecka ją wysokie bloki skalne (ok. 15 m) z li- 30 ha. Zalegający tu piasek stanowi po- cznymi głębokimi szczelinami. To w ich zostałość dna morskiego z okresu górnej pobliżu oddział AK „Twardego” dokonał jury (ok. 150 mln lat p.n.e.). W niektórych udanego ataku na Niemców, zabij ając miejscach tutejsze wydmy dochodzą do m.in. znanego kata miejscowej ludności, 30 m wysokości. W upalne dni możemy Diabelskie Mosty tu doświadczyć zjawiska fatamorgany. Na terenie pustyni istnieje źródło bezodpły- ardowski wowe Oaza. Miejscową roślinność tworzą Pan Tw m.in.: sosna zwyczajna, szczotlicha siwa, rzed wiekami jednym z właścicieli zam- Dobry uczynek czarnoksiężnika nie kocanka piaskowa i wydmurzyca piasko- P ku Ostrężnik był rycerz Bartosz Odro- uszedł jednak uwagi diabła, który znając sła- wa. W latach 60. XX w. działała tu kopalnia wąż. Któregoś dnia zapragnął on osobiście bość Twardowskiego do mocnych trunków, piasku. Teraz jej tereny służą m.in. fanom poznać sławnego Pana Twardowskiego. zaczaił się na niego w pobliskiej karczmie. ekstremalnych sportów motorowych W tym celu zaprosił go na swój zamek, gdzie I kiedy już miał go porwać do piekła , Twardow- i pustynnym imprezom. wyprawił huczną ucztę. Wielce zadowolony ski wybiegł z karczmy i wskoczył na koguta. Pan Twardowski postanowił odwdzięczyć Ten zaś, powiększony jego czarami do wielko- się miłemu gospodarzowi. Po biesiadzie ści konia, odbił się od jednej ze skałek i poszy- zaprowadził rycerza nad okoliczny potok bował ze swym jeźdźcem prosto na księżyc. i jednym skinieniem dłoni zamienił jego Świadectwem tej legendy jest skała w pobliżu kamienie w bryłki złota. Zaskoczony tym Ostrężnika o nazwie Brama Twardowskiego. widokiem Bartosz miał krzyknąć wtedy Na jej szczycie jeszcze dziś można dostrzec trzy z przejęciem: „Toż to Złoty Potok !”, co po- wyraźne wgłębienia, przypominające kształ- noć dało nazwę pobliskiej miejscowości. tem pazury zaczarowanego koguta.

14 Wycieczka szkolna na pustyni Juliana Schuberta (9 listopada 1944 r.). Kamieniołom Warszawski Natomiast w lesie naprzeciw Pstrągarni Na płd. wsch. od wsi Siedlec ist- Raczyńskich stoi Skała z Krzyżem, która nieje dawny kamieniołom Warszawski. oprócz metalowego krzyża W latach 50. XX w. pozyskiwany stąd posiada u swego szczytu kamień wykorzystywano m.in. do lico- herb Krasińskich, wania ścian kilku budynków rządowych Korwin, wykuty w Warszawie. Miłośnicy geologii mogą w skale. tu znaleźć ciekawe okazy amonitów, be- Jaskinia Na Dupce Rysunek herbu Korwin lemnitów, ramienionogów i gąbek. wykutego w skale no m.in. kości niedźwiedzia jaskiniowego, - rys. A. Lampa mamuta i renifera. Do chętnie odwiedza- nych należy też jaskinia Na Dupce – Sie- Jaskinie i groty dlecka (dł. 83 m, gł. 17 m). Na terenie gminy istnieje ponad 35 jaskiń i schronisk skalnych. Należą do Ścieżki krajoznawcze nich m.in. jaskinie: Ostrężnicka, Grota Przez tereny gminy Janów przebiega Niedźwiedzia oraz Na Dupce. Ta pierw- sześć ścieżek przyrodniczo-dydaktycz- sza (dł. 98 m) znajduje się w skale nych. Należą do nich: u podnóża zamku Ostrężnik. Jej otwór Kamieniołom Warszawski (12 przy- wejściowy przedzielony skalnym fi larem, • W rezerwacie „Parkowe” stanków – 4,5 km). Trasa: Złoty Po- bywa nazywany płucami. Z obszernej ko- Warto zwiedzić w okolicy... tok – Diabelskie Mosty mory i trzech korytarzy składa się jaskinia • ostaniec Skała Miłosna i źródło (8 przystanków Grota Niedźwiedzia. Jej odkrywcą był gen. • „Tropem Tajemnic” bij ące u jej podnóża w Mstowie – 1,7 km). Trasa: Źródło Zdarzeń – W. Krasiński. W namulisku groty znalezio- (gm. Mstów) ruiny Zamku Ostrężnik • W Siedlcu (10 przystanków – 7 km). Trasa: schronisko PTSM – Pustynia Siedlecka – Kamieniołom Warszawski • „Leśniczówka Dziadówki” (3,5 km). Trasa: Sygonotka – stawy Krasianów – Ponik „Złota Kraina Pstrąga” (5 km). Trasa:

• Miłosna Skała w Dolinie Wiercicy • krystalicznie czyste Niebieskie • Szlak Zjawisk Krasowych (8 km). Tra- Źródła w Juliance (gm. Przyrów) sa: Ostrężnik – Ponik Jaskinia - Grota Niedźwiedzia 15 Najważniejsze imprezy Jurajskie Lato Filmowe Pustynny Piknik To wielkie święto fi lmu, nazywane też W opinii wielu turystów Pustynia „kinem pod gwiazdami”, organizowa- Siedlecka, dzięki swemu krajobrazowi ne jest od 1999 r. Każdego lata bierze i rozległym piaskom, jest bardziej atrak- w nim udział kilkadziesiąt tysięcy osób. cyjna niż Pustynia Błędowska. Jej zalety w pełni wykorzystali pomysłodawcy im- prezy Pustynny Piknik. Od 2000 r. (ostat- ni weekend sierpnia) zjeżdżają tu ludzie Poszukiwacze złota przebrani za Beduinów, żołnierzy Legii Święto Pstrąga Cudzoziemskiej i rycerzy wypraw krzy- Tradycja tej imprezy sięga 1995 r. podpis...... żowych. Wtedy też na pustyni pojawiają (pierwszy weekend sierpnia). Od tego się wielbłądy i konie. Podczas pikniku czasu, na błoniach w Złotym Potoku organizowane są m.in. pokazy jazdy te- spotykają się miłośnicy złotopotockich Nocny seans filmowy renowej na pstrągów. Przez dwa dni organizowane Przez cztery dni (w połowie lipca) na są tutaj m.in.: zawody wędkarskie, kon- wielkim, szesnastometrowym ekranie kursy dla dzieci i dorosłych, prezentacje wyświetlanych jest kilkanaście hitów kulinarne, pokazy sprawnościowe, tur- kinowych. Imprezie towarzyszą codzien- nieje sportowe, rajdy piesze i konne oraz nie spotkania z reżyserami i najlepszymi występy muzyczne. Dzieci biorą udział polskimi aktorami. Jej oprawę stanowią w konkursach „Prośba do Złotej Ryb- zabytkowe limuzyny, czerwone dywany ki” i „Wiedzy o Złotej Krainie Pstrąga”, i szampan. Uczestnicy biorą także Na pikniku... a dorośli próbują swoich sił w „Biegu udział w konkursach związanych motorach i quadach, zawody modeli la- z wiedzą fi lmową, koncertach tających i latawców oraz biegi pustynne. muzycznych i występach ta- To m.in. dzięki tej imprezie miejscowy necznych. W 2005 r. Czę- sołtys otrzymał tytuł Sołtysa Roku 2004 stochowska Organizacja w Polsce. Turystyczna przyznała Przysmaki z pstrąga tej imprezie certyfi kat z Pstrągiem”, „Płukaniu Złota w Złotym najlepszego produk- Potoku” czy „Rzucie Podkową”. Jednak tu turystycznego największą popularnością cieszy się kon- w regionie. kurs kulinarny „Królewska Ryba Pstrąg”. Polega on na odgadnięciu nazw 16 po- Gwiazda jednego z festiwali, traw przyrządzonych z tej ryby. aktor i reżyser - Jerzy Stuhr 16 ...rycerskie potyczki Pieszo, konno i na rowerze

chowa – Myszków, kolor zielony, 70 Dni Gminy Janów Szlaki piesze km ). Gmina Janów (14 km): Dziadówki Noc świętojańska, związana z prze- Szlak Orlich Gniazd (Częstochowa – – Janów – Złoty Potok – Ostrężnik sileniem wiosennym, niesie ze sobą Kraków, kolor czerwony, 163 km). Jurajski Szlak Hotelu „Kmicic” (pę- niepowtarzalną magię. Każdego roku Gmina Janów (14 km): Pabianice - tla wokół hotelu, kolor czarny, 23 km). wpisuje się ona w tradycyjne obchody Złoty Potok – Ostrężnik; dostępny dla Gmina Janów (17 km): Złoty Potok – Dni Gminy Janów (23-24 czerwca). To rowerzystów wtedy na miejscowe stawy puszczane Bystrzanowice – Siedlec Szlak Warowni Jurajskich (Mstów – są wianki z zapalonymi świecami. Ich Ścieżka rowerowa w Dolinie Wier- Rudawa, kolor niebieski, 161 km). cicy (Janów - Ostrężnik 11 km) Gmina Janów (10 km): Siedlec – Ostrężnik; dostępny dla rowerzystów Szlak Zamonitu im. T. Belkego (Po- raj – Gołonóg, kolor żółty, 95 km). Gmina Janów (8 km): Złoty Potok; do- stępny dla rowerzystów Noc świętojańska Szlak Walk 7 Dywizji Piechoty (Czę- przygotowanie to zasługa młodych lu- stochowa – Janów, kolor zielony, 31 Na kuligu dzi z zespołu „Kołacz” w Lusławicach. km). Gmina Janów (13 km): Siedlec Szlaki konne A potem, z długości czasu płonących – Złoty Potok – Janów; dostępny dla Jurajski Szlak Stajni „Wiking” (pę- świec, przepowiadane są świętojańskie rowerzystów tla wokół stajni, 22 km). Gmina Janów (16 km): Złoty Potok – Siedlec wróżby przeplatane miłosnymi wier- Szlak Gór Gorzkowskich (Julianka – szami. Czasami złotopotocki dworek Ostrężnik, kolor czarny, 20 km). Szlak Jurajskiej Karawany Konnej odwiedza też rodzina Krasińskich w oto- Gmina Janów (8 km): Apolonka – Góry (Złoty Potok – Olsztyn, 15 km). Gmina czeniu dzieci. I nikogo to specjalnie nie Gorzkowskie – Ostrężnik; dostępny dla Janów (10 km): Złoty Potok – Pabiani- dziwi, bo w noc świętojańską wszystko rowerzystów ce – Brus wydarzyć się może. Transjurajski Szlak Konny PTTK Trasy rowerowe (Częstochowa – Nielepice, kolor pomarańczowy, 250 km). Gmina Jurajski Szlak Rowerowy Janów (18 km): Ostrężnik – Złoty (Częstochowa Orlich Gniazd Potok – Siedlec – Brus – Morsko, kolor czerwony, 64 km). Gmina Janów (5 km): Przez gminę biegnie też Szlak Szczypie – Ostrężnik Architektury Drewnianej Woje- Jurajski Szlak Rowerowy wództwa Śląskiego i Międzyna- Z. Krasińskiego (Często- rodowy Szlak Maryjny. Zespół „Kołacz” rys. M. Kania 17 Lusławice Sokole Pole Wybrane adresy w gminie Alina Kisiel (4 miejsca) Kazimierz Szymusiński (12 miejsc) rys. M. Kania Lusławice 78 a, tel. 034 327 87 64 Sokole Pole 16 tel. kom. 0 604 588 283 Instytucje Schronisko PTSM w Siedlcu Ponik (40 miejsc) Halina Markowska (8 miejsc) Urząd Gminy w Janowie Złoty Potok ul. Szkolna 8, tel. 034 327 85 12 ul. Wczasowa 24, tel. 034 327 81 99 Alina Badura (4 miejsca) 42-253 Janów, ul. Częstochowska 1 tel. kom. 0 605 371 484 ul. Klonowa 5, tel. 034 327 84 41 tel. 034 327 80 48, fax 034 327 80 81

e-mail: [email protected], Jerzy Motłoch (20 miejsc) Helena Bednarska (6miejsc) [email protected], www.janow.pl ul. Kosynierów 3, tel. 034 327 82 70 ul. mjr. J. Wrzoska 14

tel. kom. 0 601 865 791 tel. 034 327 82 55 Zespół Parków Krajobrazowych Woj. Śląskiego

Hotel „Kmicic” Michał Napora (7 miejsc) Ilona Bogunia (7 miejsc) 42-253 Janów, ul. Szkolna 8, Hotel „Kmicic” *** ul. Gajowych 1 (gajówka Sygontka) ul. mjr. J. Wrzoska 16 tel. 034 327 80 30 tel. kom. 0 606 678 415 tel. 034 327 83 43 w Złotym Potoku (80 miejsc) tel. kom. 0 694 272 784 Muzeum Regionalne im. Z. Krasińskiego ul. mjr. J. Wrzoska 35 Barbara Tarczyńska (6 miejsc) Złoty Potok, ul. Kościuszki 11 tel. 034 327 80 64, 034 327 82 51 ul. Powstańców Styczniowych 26 Aleksandra Czesna (9 miejsc) tel. 034 329 11 62 (wypożyczalnia rowerów i sprzętu wod- tel. 034 327 81 29 ul. ks. Wdowickiego 4 nego) tel. kom. 0 607 835 729 Pstrągarnia Raczyńskich Wiesława Zyszczak (10 miejsc) Ośrodek Metodyczny „Harcówka” Złoty Potok, tel. 034 327 80 76 ul. Dębowa 9 Teresa Gorzkowska (8 miejsc) w Złotym Potoku (68 miejsc) (sprzedaż i smażalnia ryb) ul. Sikorskiego 31 tel. 034 327 81 24, 034 327 82 62 Siedlec tel. 034 327 82 61 Stowarzyszenie Partnerstwo Barbara Buła (6 miejsc) tel. kom 0 607 448 307 Północnej Jury ul. Leśna 52, tel. 034 315 42 92 42-253 Janów, ul. Częstochowska 1 tel. kom. 0 505 982 009 Małgorzata Kapral (9 miejsc) tel./fax 034 327 89 43 pl. św. J. Chrzciciela 4 e-mail: [email protected] Danuta Górecka (6 miejsc) tel. 034 327 84 51 www.jura-ppj.pl ul. Tartaczna 48, tel 034 327 85 21 tel. kom. 0 609 310 063

Jurajska Grupa GOPR „Harcówka” Ośrodek Barbara Michalik (6 miejsc) Schronisko PTSM Ewa Kot (6 miejsc) Siedlec, ul. Szkolna 8 ul. Szkolna 35, tel. 034 327 85 54 w Złotym Potoku (60 miejsc) ul. Krasińskiego 37 tel. 032 315 50 53, tel. alarmowy: 985 tel. kom. 0 601 071 561 tel. 034 327 83 01 ul. Kościuszki 5/2, tel. 034 327 80 67

„Galeria pod Arkadami” Małgorzata i Andrzej Nowak Pole biwakowe „Nad Amerykanem” Sławomir Krzyształowski (10 miejsc) w Złotym Potoku „Rancho Piekło” (12 osób) w Złotym Potoku (80 miejsc) ul. Sikorskiego 19 plac św. Jana Chrzciciela 1 ul. Częstochowska 38a tel. 034 327 83 19 ul. Kościuszki, tel. 034 327 80 48 tel. kom. 0 661 701 551 tel. 034 327 86 89 tel. kom. 0 667 790 436 tel. kom. 0 661 234 698 Obiekty noclegowe Gospodarstwa Stanisława Lampa (5 miejsc) Anna Rzeszowska (5 miejsc) ul. mjr. J. Wrzoska 3 Ośrodek ZHP w Janowie (50 miejsc) agroturystyczne ul. Szkolna 25 tel. 034 327 81 25 ul. Przyrowska, tel. 034 327 80 66 Janów tel. kom. 0 511 043 564

Wiesława Jadczyk (9 miejsc) Zofi a Marcjanek (6 miejsc) Ośrodek Wypoczynkowy „Caritas” ul. Żurawska 24, tel. 034 327 84 69 Henryk Srokosz (4 miejsca) ul. Sikorskiego 6 w Poniku (60 miejsc) ul. Szkolna 7, tel. 034 327 86 08 tel. 034 329 11 34 ul. Wczasowa 5 Małgorzata Małaczek (5 miejsc) tel. kom. 0 601 057 180 tel. kom. 0 692 747 194 tel. kom. 0 692 133 112 plac Grunwaldzki 24 tel. 034 327 83 13 18 ISBN 978-83-60503-44-7 Zofi a Motyl (6 miejsc) Piasek ul. Klonowa 13 „Gościniec na Orlim Szlaku” Materiały źródłowe t e l . 0 3 4 3 2 7 8 2 9 9 , 0 3 4 3 2 9 1 0 7 3 ul. Częstochowska 14, tel. 034 327 87 56 • Atlas Szlaków Rowerowych Jury Krakowsko-Częstochowskiej – G. Wamberski, Kraków 2007 r. Elżbieta Ozner (8 miejsc) Siedlec • Jura Krakowsko-Częstochowska – C. Skała, Bielsko-Biała 2005 r. ul. Kościuszki 72, tel. 034 327 84 27 „Ranczo Piekło”, • Księga Świata – A. Wiślicki, Warszawa 1856 r. Barbara Pietrzak (4 miejsca) ul. Częstochowska 38a, tel. 034 327 86 89 • Leksykon zamków w Polsce u l . W e n i k a j t y s a 8 , t e l . 0 5 0 4 8 1 3 3 8 4 – L. Kajzer, S. Kołodziejski, J. Salm, Warszawa 2004 r. • Materiały i opracowania Urzędu Gminy Janów Leszek Pilarski (20 miejsc) Ośrodki jeździeckie „Wiking” w Złotym Potoku – I. Bartkowiak, K. Lampa, Janów 2007 r. ul. Kościuszki 8/1, tel. 034 327 81 19 • Na jurajskim szlaku – J. Kantyka, 1997 r. tel. kom. 0 607 989 228 ul. Kościuszki 8/1 tel. 034 32 78 119, tel. kom. 0 607 989 228 • Orle gniazda i warownie jurajskie – J. Zinkow, Warszawa 1977 r. Krzysztof Radosz (10 miejsc) • Szkice monografi czne Janowa i okolicy pl. św. J. Chrzciciela 20 „Ranczo Piekło” w Siedlcu – M. Zwoliński, Częstochowa 1992 r. tel. 034 329 11 22 ul. Częstochowska 37 a • Województwo śląskie. Przyroda, gospodarka, dziedzictwo tel. 034 327 86 89, tel. kom. 0 661 234 698 kulturowe – R. Dulias, A. Hibner, Kraków 2004 r. Bożena Sikora (2 miejsca) • Zamek Ostrężnik w świetle dotychczasowych badań ul. Kościuszki 29, tel. 034 327 81 58 Jurajska Karawana Konna w Piasku FTG „Oaza” – S. Kołodziejski, Ojców 2004 r. Barbara Śrubarczyk (12 miejsc) tel. 034 363 13 65, tel. kom. 0 509 175 621 • Zamki Jury i ich okolice – J. Pleszyniak 2007 r. u l . K o ś c i u s z k i 6 5 , t e l . 0 3 4 3 2 7 8 3 7 8 (Zaczarowany Las i Galeria Planet) Wydawca: Barbara Walczak (9 miejsc) Wydawnictwo Alatus - Małgorzata Pleszyniak ul. Witosa 2, tel. 034 327 81 21 40-319 Katowice, ul. Pogodna 2 tel. 032 205 90 01, 032 204 88 75 e-mail: [email protected] Lokale gastronomiczne www.alatus.net.pl Złoty Potok Redaktor prowadzący i teksty: Jerzy Pleszyniak Bar „Rumcajs” ul. Kościuszki 61 Zespół redakcyjny: Ireneusz Bartkowiak, Krzysztof Lampa, Restauracja „Kmicic” Szlakiem Galerii Planet Adam Markowski, Jerzy Pleszyniak ul. mjr. J. Wrzoska 35 „Jurajski Park Linowy nad Opracowanie grafi czne: Agata Derbisz tel. 034 327 82 51 Amerykanem”, Złoty Potok Archiwum UG Janów, Wydawnictwo Alatus ul. mjr Wrzoska (przy parkingu) Zdjęcia: Restauracja „Źródlana” tel. kom.: 0 664 450 692, 0 606 452 137 Korekta: Urszula Bańcerek ul. Kościuszki 73, tel. 034 327 82 02

Bractwo Rycerskie – Wydanie trzecie, uzupełnione Smażalnia pstrąga „Drużyna Żelaznego Wilka” ©Copyright by Wydawnictwo Alatus – Katowice 2008 ul. Kościuszki 100, tel. 034 327 80 76 Pabianice 41, tel. kom. 0 661 814 057 Janów Restauracja „Margot” Informacja turystyczna Schronisko PTSM w Siedlcu pl. Grunwaldzki 21, Urząd Gminy w Janowie ul. Szkolna 8, tel. 034 327 85 12 tel. kom. 0 609 353 791 tel. kom. 0 601 057 180 ul. Częstochowska 1 Restauracja „Nad Potokiem” tel. 034 327 80 48 „Galeria pod Arkadami” plac Grunwaldzki 16, tel. 034 327 80 15 Biblioteka Gminna w Janowie w Złotym Potoku plac św. Jana Chrzciciela 1 Pizzeria „Paparazzo” ul. Częstochowska 1 ul. Żarecka 24, tel. 034 329 10 83 tel. 034 366 16 09 tel. kom. 0 661 701 551 ” „ Galeria pod Arkadami 19 ISBN 978-83-60503-44-7 Gdańsk Ciekawe miejsca Olsztyn Szczecin w Gminie Janów Bydgoszcz Białystok Żuraw 1 Kościół pw. św. Bartłomieja w Żurawiu Poznań 1 Warszawa 2 Cmentarz żydowski 3 Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP Wrocław Częstochowa Lublin w Janowie Zagórze Lipnik JANÓW 4 Stajnia koni islandzkich „Wiking” Katowice Lusławice 5 Muzeum „Dworek Zygmunta Krasińskiego” PKP Julianka Kraków Rzeszów Okrąglik w Złotym Potoku PKP Lusławice PRZYRÓW 6 Staw Irydion 7 Pałac Raczyńskich wraz z wystawą przyrodniczą Czepurka Śmiertny Dąb 8 Kapliczka św. Brata Alberta Chmielowskiego na Wilczej Górze Wiercica 9 CZĘSTOCHOWA Stawy Kościół pw. św. Jana Chrzciciela Skowronów Krasianów w Złotym Potoku Piasek Ponik

cica Teodorów Dziadówki 10 Staw Amerykan Pabianice- JANÓW Wier 2 Kuźle 11 Pustynia Siedlecka 3 Kacze 12 Jaskinia Na Dupce - Brus Ponik Błota Rezerwat Sokole Pole 13 Grota Niedźwiedzia 4 5 Kaliszak 6 7 14 Źródła Zdarzeń 8 Apolonka 9 Złoty Potok Bystrzanowic e 15 Obelisk mjr. Wrzoska 10 16 Młyn Kołaczew Piekło Błonia 11 13 12 Siedlec Lgoczanka 17 Staw Nocy Letniej Krzyże 14 1615 Hucisko Szczypie 18 17 Rezerwat Bystrzanowice-Dwór 20 19 Parkowe KIELCE 18 Pstrągarnia Raczyńskich 25 21 23 30 Góry Gorzkowskie 19 22 24 Stawy „Czarny” i „Zygmunt” Rezerwat 20 Brama Twardowskiego 26 Bukowa Kępa 21 Źródła Elżbiety Ostrężnik 22 Źródła Zygmunta 27 Rezerwat Ostrężnik 23 Osiedle Wały 28 29 24 Skała z Krzyżem MYSZKÓW 25 Kamieniołom Warszawski www.janow.pl 26 Diabelskie Mosty 27 Jaskinia Ostrężnicka 28 Źródło okresowe ISBN 978-83-60503-44-7 29 Ruiny zamku na Ostrężniku 30 Dwór w Bystrzanowicach-Dworze