Jurajskie piękno literaturze krajoznawczej ziemia janowska bywa nazywana perłą tej W części Jury Krakowsko-Częstochowskiej. I nie ma w tym słowa przesady, bo jej walory przyrodnicze i kulturowe doprawdy są wyjątkowe. Malownicza do- lina rzeki Wiercicy, rozległe lasy, bajkowe ostańce, krasowe podziemia, krysta- liczne czyste źródła oraz liczne zabytki świeckie i sakralne budzą powszechny zachwyt. Tutaj też, na wyciągnięcie ręki, można poczuć ducha polskiej historii. Historii znaczonej latami powstań, wojen i pokoju. Zabytkowa studnia w Janowie

wódzka nr 793 (Święta Anna – Żarki). Do Zawsze Fair Play Częstochowy jest stąd 20 km, Katowic – anów to gmina wiejska o charakterze 60 km, a do Krakowa – 90 kilometrów. J turystycznym. Wszystkie sołectwa łą- czy dobra sieć dróg, a w Janowie i Zło- Z podkową w herbie tym Potoku działają własne oczyszczalnie ierwsi ludzie przybyli do doliny rzeki ścieków. Gmina otrzymała wiele presti- P Wiercicy ok. 80 tys. lat p.n.e. (→str. 4). żowych tytułów, m.in.: „Przyjaźni Środo- Natomiast sam Janów, założony przez wisku“, „Gmina Fair Play“, „Lider Ener- Jana Aleksandra Koniecpolskiego, pow- 100-lecie OSP w Janowie i Złotym OSP w Janowie Potoku 100-lecie getycznych Przemian - Gmina Przyjazna stał co najmniej w 1670 r. Świadectwem Odnawialnym Źródłom Energi“ i „Przy- Wśród lasów i skałek tego jest zachowany odcisk pieczęci wój- mina Janów (5,8 tys. mieszkańców) jazna Wieś“. Tutejsze władze sprzyjają ta-burmistrza tej miejscowości. Obecny inwestorom oraz nowym mieszkańcom. G leży w powiecie częstochowskim na jej herb posiada znak rodowy Koniecpol- terenie woj. śląskiego. Zajmuje ona płn. skich – Pobóg. Na błękitnej tarczy widnie- wsch. część Wyżyny Krakowsko-Czę- je srebrna podkowa (zwrócona ramionami Na Siedleckiej Pustyni stochowskiej. Jej powierzchnia ma 146 w dół), ze złotym krzyżem kawalerskim na km², z czego na lasy przypada 52%, a na szczycie. Prawa miejskie Janów otrzymał użytki rolne 45%. w 1696 r., po czym utracił je z woli cara Pod względem administracyjnym Gancarzowa Skała w Siedlcu w 1870 r. Była to kara za zbrojny udział tworzą ją 22 sołectwa: Apolonka, Bystrza- jego mieszkańców w powstaniu stycznio- nowice, -Dwór, , wym 1863 r. Góry Gorzkowskie, Hucisko, Janów, Bogactwo przyrody , Lipnik, Lusławice, Okrąglik, iejscowy krajobraz tworzą wapien- Pabianice, Piasek, Ponik, Skowronów, M ne ostańce (378), jaskinie i schro- Siedlec, , Śmiertny Dąb, niska skalne (35), źródła krasowe (wy- Teodorów, Zagórze, Złoty Potok i Żuraw. wierzyska), dolina rzeki Wiercicy, stawy Przez gminę biegnie droga krajowa nr 46 (22), lasy mieszane (m.in. buk, grab, (Częstochowa – Kielce) i droga woje- dąb i sosna) oraz Pustynia Siedlecka. Staw Amerykan 2 Jurajska Karawana Konna oraz Park Krajobrazowy Orlich Gniazd Gniazd ( Orlich Krajobrazowy Park oraz Kępa” „Bukowa i „Kaliszak” „Ostrężnik”, „Parkowe”, przyrody: rezerwaty cztery żą ochronieIch słu- nietoperze. i myszołowy dziki, sarny, złotogłów, lilia niedźwiedzi, czosnek tym: w zwierząt, i roślin tunków ga- wiele występuje przyrody świecie W Siedlecka). (Pustynia motorowych sportów malnych Leśna Zjawa i Babska Skała) i fani ekstre- ostańce (m.in. skalni wspinacze cica), Wier i Wierna (jaskinie grotołazi rzekać na- też mogą nie atrakcji brak Na (3). konne szlaki oraz (4) rowerowe ścieżki i szlaki (7), przyrodniczo-dydaktyczne W Atrakcje turystyczne Stajnia „Wiking” w Złotym Potoku„Wiking”Złotym (prze- Stajnia w Konna), Karawana Jurajska Planet, leria Ga- Las, Zaczarowany (m.in. Piasku w „Lecholand” Firma oferują: dorosłych i

→ str.13-15). Prawdziwe niespodzianki dla dzieci dzieci dla niespodzianki Prawdziwe ize slk pez () ścieżki (7), piesze szlaki liczne: sprzyjają okolicy po ędrówkom -

Pikniku iDniJanowa( Jurajskiego Lata Filmowego, Pustynnego prezplenerowych, Pstrąga,Święta tym w im- corocznych dużych, z słynie Janów Gmina Linowy. Park Jurajski też istnieje hotelu Obok wodnego). sprzętu i werów cic” wZłotymPotoku (wypożyczalniaro- „Kmi- Hotel oraz kuligi) i konne jażdżki P Zabytki dużeimałe einle m Zgut Krasińskie- Zygmunta im. Regionalne Muzeum m.in. spotkamy Tutaj 11). i 6-9 (→str. Potoku Złotego terenie się na znajduje nich z Większość ków. dziny, dokonały tego 992 osoby. Wynik celu. W 2005 r., w przeciągu jednej go- ne są tutaj zawody w rzucie podkową do Przy okazji różnych imprez organizowa- Podkową docelu mn lż wee enc zabyt- cennych wiele leży gminy zakątków uroczych i lasów ośród →str. 16i17). bliwości. Oso- i kordów Re- Księgi skiej Pol- do sany ten został wpi- został ten

jaskini Ostrężnickiej (→ kryją ruiny zamku Ostrężnik i podziemia Janowie ( w żydowski cmentarz oraz Żurawiu i Janowie w kościoły należą sakralnych obiektów interesujących Do r. 1881 z Raczyńskich pstrągarnię i Kołaczewmłyn Raczyńskich, pałac go, → • • • Janowskie ciekawostki str. 11 i 12). Wiele tajemnic nadal tajemnic Wiele 12). i 11 str. nów k.Sokółki(woj. podlaskie). Ja- oraz Podlaskilubelskie) (woj. Janów i Lubelski Janów śląskie), Częstochowyprzez:Janówk. (woj. r. 2005 w porozumienie zawarte współpracy, to o Janów”- x „4 dowane studnie, odbu- posiada sołectw większość watów przyrody wwoj.śląskim(4), rezer najwięcej ma Janów gmina str. 9i10). - w Złotym Potokuw Złotym Nosiwódka

3 Kościół św. Jana Chrzciciela w Złotym Potoku Złotym w Chrzciciela Jana św. Kościół Z dziejów ziemi janowskiej Grodzisko, dwory i zamek ierwsi ludzie pojawili się w dolinie P Wiercicy ok. 80 tys. lat p.n.e. (pale- Dworek Krasińskiego, 50. XX w. lata olit środkowy). Ich kamienne narzędzia odnaleziono w Grocie Niedźwiedziej na terenie Złotego Potoku. Natomiast od VIII do XI w. istniało tutaj słowiańskie Herb Jelita Osiedle Wały. Pozostałością grodziska są wały ziemne, leżące na wzgórzu re- zerwatu krajobrazowego „Parkowe”. Jak wskazują badania dr. Jacka Laberscheka, historyka mediewisty z Pracowni Słownika Historyczno- od schyłku XIV w. do II połowy XV w., poł. XVII w. był założycielem pobliskiego Geograficznego Małopolski, Polskiej część tych ziem należała do rycerskiego Janowa. Prawa miejskie prawdopodobnie Akademii Nauk w Krakowie, początki rodu Jelitczyków, herbu Jelita. W XV w. otrzymał on w 1696 r. Po nich ziemie te Potoku się- obie rodziny posiadały tutaj dwory, wie- przeszły w ręce kurlandzkiego księcia Biro- gają XII w. że obronne, folwarki, karczmy i młyny. na, a dalej Szaniawskich, Pruszaków, Les- Z początkiem XIV w. na południo- kich, Skarżyńskich i Cypriana Pintowskiego. wym krańcu Potoku, wzniesiono zamek W 1851 r. zadłużone dobra Pintow- Ostrężnik. Jego budowniczym był praw- skiego kupił dawny generał napoleoński, dopodobnie biskup krakowski Jan Mu- hrabia Wincenty Krasiński (1782-1858). skata (1304-1306). Losy tego obiektu Był on ojcem sławnego polskiego pisarza do dziś kryją wiele tajemnic. Zygmunta Krasińskiego (1812-

Zamek Ostrężnik 1859). Poeta wraz z rodziną Jego założycielami byli rycerze Od Potockich do odwiedził złotopotocki dworek herbu Szreniawa, przybyli na te ziemie Krasińskich latem 1857 r. W latach 1852- z doliny rzeki Szreniawy, będącej lewym 1477 roku, po śmierci -1856 gen. hr. W. Krasiński dopływem Wisły. To oni zapewne w XIII w. W ostatniego przedstawi- przebudował stojący obok nie- wznieśli i uposażyli miejscowy kościół ciela męskiej linii Jelitczyków, go zamek na neoklasycystyczny św. Jana Chrzciciela. Później też od całość dóbr, w drodze wykupu, pałac (→str. 5 i 7). Spadko- nazwy miejscowości przyjęli nazwisko przejęli Potoccy-Szreniawici. biercami generała byli Zygmunt Gen. Wincenty Krasiński Potockich. Z kolei Potok zyskał przy- Następnie gospodarowali tutaj Krasiński, jego syn Władysław domek Złoty (Potok Złoty), a od 2000 r. Silniccy, Korycińscy i Jan Aleksander Ko- oraz córka poety - Maria Beatrix Krasińska nosi nazwę Złoty Potok. Jednocześnie, niecpolski (1635-1719). Ten ostatni w II (od 1877 r.). 4 Dobra Raczyńskich 1939 r.). Jednym z poległych o zwrot opuszczonego pałacu, w imie- spaniałe czasy dla tutej- żołnierzy był mjr Jan Wrzosek, niu spadkobierców Raczyńskich, ubiega W szych dóbr nastały po szef polskiej ekipy sportowej na się Stefan Dembiński. ślubie Marii Beatrix Krasińskiej olimpiadzie w Berlinie (1936 r.). z hrabią Edwardem Raczyńskim Po zajęciu Złotego Potoku, w 1881 r. To wtedy rozbudo- Niemcy przesiedlili Raczyń- wano dawny pałac i założono skich do pobliskiego dworku. słynną hodowlę ryb łososio- Karol Raczyński Okupanci nie czuli się tu jednak

watych (→str. 7 i 8). Następnie (ok. 1914 r.) zbyt bezpiecznie, bo w oko- Pałac Raczyńskich przeszły one w ręce Karola i Stefanii licznych lasach działały liczne Raczyńskich (do 1945 r.). oddziały partyzanckie AK m.in.: „Ponu- Z początkiem XX w. ich dobra liczyły rego”, „Basy”, „Leona”, „Losa”, „Łosia” ponad 6 tys. hektarów lasów, pól i łąk. i „Twardego”. W grudniu 1944 r., tuż przed wkro- W latach 1906-1907 do ochronki dla Natomiast zdecydowanie więcej dzieci, prowadzonej przez hrabinę Ste- czeniem Rosjan, Niemcy wywieźli z pa- łacu najcenniejsze dzieła sztuki i sprzęty. szczęścia miał dawny dworek Krasiń- fanię, uczęszczał przyszły wielki polski skiego. W latach 1985-2007 był on jed- śpiewak, Jan Kiepura. Gniazdo rodowe Potem to co zostało padło łupem żołnierzy rosyjskich i zwykłych szabrowników. nym z oddziałów Muzeum Częstochow- Raczyńskich słynęło z bogatego życia skiego, a obecnie jest siedzibą Muzeum towarzyskiego. W jego progach gości- Regionalnego im. Zygmunta Krasińskie- li wielcy arystokraci i mężowie stanu, Pałac i dworek 1945 r., na mocy dekretu o refor- go. Od 2008 r. placówka ta jest instytucją w tym prezydent RP Ignacy Mościcki. W mie rolnej PKWN z 1944 r., Ra- kultury Gminy Janów (→ str. 6). czyńscy utracili cały majątek, a ich zie- Kolumna z popiersiem gen. Tadeusza Kościuszki mie rozparcelowano. Ostatni sukcesor Warto wiedzieć, że... dóbr, hrabia Karol Raczyński, zmarł • na Wilczym Wzgórzu znajduje się kapliczka św. brata Alberta - Ada- w Łodzi 29.11.1946 r. Później trumnę ma Chmielowskiego, uczestnika z jego ciałem przewieziono do Złotego powstania styczniowego 1863 r., Potoku i złożono w podziemiach kaplicy • kolumnę z popiersiem gen. Ta- grobowej Krasińskich kościoła św. Jana deusza Kościuszki ustawiono Chrzciciela. przed bramą zespołu pałacowe- Oddział AK „Twardy” Po wojnie, w dawnym pałacu go Raczyńskich w 1917 r, Wojenne losy Raczyńskich działały: Technikum Rol- • w latach międzywojennych gość- odczas kampanii wrześniowej 1939 r. nicze, Wojewódzki Ośrodek Postępu mi Złotego Potoku byli m.in. Jó- P walczył tu z Niemcami 74 Pułk Pie- Rolniczego i Zespół Parków Krajobrazo- zef Piłsudski i Ignacy Mościcki. choty Armii „Kraków” (3 i 4 września wych Województwa Śląskiego. Obecnie 5 Od dworku do zamku – zabytki świeckie Dworek Krasińskiego murowanym. Postawiony na planie worek ten ok. 1829 r. wzniósł ów- czworoboku, posiada dziewięcioosiową D czesny właściciel Złotego Potoku, elewację frontową, z krótkim skrzydłem Stanisław Leski herbu Gończa. Później od zachodu. Jego południową fasadę ak-

w 1851 r. kupił go gen. Wincenty Kra- centuje ganek, z dwoma parami kolumn Krasińscy w dworku (2007 r.) siński, ojciec wielkiego poety i dramato- toskańskich. Naczółkowy dach pokryty pisarza, Zygmunta Krasińskiego (1812- jest gontem. Zygmunt Krasiński 1859). Generał pragnął, aby jego syn W 2007 r. dworek, będący własno- osiedlił się tutaj na stałe. Jednak ten ścią skarbu państwa, został przekazany przyjechał do ojca dopiero latem 1857 r. (29.07- 22.09 ). w towarzystwie żony Elżbiety i czwórki dzieci: Elżbiety, Marii, Zygmunta i Władysława. Muzeum każdego roku odwiedza ok. Pobyt Krasińskich przerwała nagła 15 tys. osób. Poza turystami krajowymi śmierć czteroletniej córki Elżbiety (12.09.), i zagranicznymi (m.in. z Niemiec, Francji, spowodowana zapaleniem krtani. Po po- Anglii i Węgier), przyjeżdżają tu liczne gru- grzebie jej ciało złożono w podziemiach py dzieci i młodzieży szkolnej. Placówka miejscowego kościoła św. Jana Chrzci- jest organizatorem lekcji muzealnych oraz ciela. Dziesięć dni później Krasińscy Wystawa stała warsztatów muzealnych dla miłośników opuścili Złoty Potok. Był to ostatni pobyt w użytkowanie gminie Janów. Ta z ko- historii i kultury regionu. Oprócz wysta- lei, po gruntownym remoncie, założyła wy stałej prezentuje ona także wystawy w nim Muzeum Regionalne im. Zygmun- czasowe. Jesienią 2009 r. otwarto tu wy- ta Krasińskiego (2008 r.). Jego zbiory stawę pt. „Kronika rodzinna Raczyńskich – liczą kilkaset zabytków. Wśród nich są: z życia polskiej arystokracji”. obrazy, rzeźby, meble, fotografie i doku- menty związane z rodzinami Potockich,

Krasińskich i Raczyńskich. W 2009 r. dworkuWnętrze - muzeum wzbogacono je m.in. o dwa raporty płk

Dworek Krasińskich Dworek Zygmunta Chmieleńskiego z okresu poety na ziemiach polskich, który zmarł powstania styczniowego 1863 r., zbiór w Paryżu 23 lutego 1859 r. fotografii z lat 70. XIX w. i okresu między- Dworek wybudowany w stylu klasy- wojennego oraz unikalną kronikę rodziny cystycznym, jest obiektem parterowym, Raczyńskich z lat 1929-1939. 6 Pałac Raczyńskich także okazy roślinności egzotycznej m.in. uż obok dworku Krasińskiego stoi tulipanowce i wiązy turkiestańskie. T neoklasycystyczny pałac Raczyń- Murowany pałac, wzniesiony na skich. Obiekt ten, w latach 1852-1856 planie prostokąta, posiada dwie kondy- wzniósł gen. Wincenty gnacje i czterospadowy dach. Od strony Krasińskich. Wcześniej zachodniej i wschodniej akcentują go w tym miejscu istniały wydatne ryzality. Fronton zachodni zdobi pozostałości dworu i taras podparty sześcioma kolumnami. wieży obronnej Potoc- Ponad nim widnieje tympanon z kartu- kich z XV w. Natomiast szem herbowym Raczyńskich. Natomiast siedzibą rodową Ra- Stefania i Karol Raczyńscy po obu stronach wejścia do pałacu stoją z synem Konstantym (1907 r.) czyńskich stał się on po rzeźby dwóch kamiennych lwów z tar-

ślubie córki Zygmunta Szaniora (XIX/XX w.). Przez jego środek czami herbowymi Raczyńskich (Nałęcz) Pstrąg tęczowy płynie rzeka Wiercica, która tworzy tu i Czetwertyńskich (Pogoń Ruska). Lew z herbem Nałęcz Lew z herbem Krasińskiego Marii Be- atrix Krasińskiej z hra- malowniczy staw Irydion (2 ha). Nieopo- bią Edwardem Raczyńskim w 1881 r. dal brzegów stawu spotkamy zabytkową Raczyńscy byli jego właścicielami kapliczkę Matki Boskiej i obelisk poświę- do 1945 r., po czym na mocy dekre- cony wielkiemu polskiemu śpiewakowi tu o reformie rolnej PKWN z 1944 r., Janowi Kiepurze. Rozległy drzewostan przejął go skarb państwa. parku (ok. 38,5 ha) składa się licznych Pałac i sąsiedni dworek otacza za- gatunków drzew i krzewów, w tym: klo- bytkowy park wg projektu Franciszka nów, lip, dębów i brzóz. Wśród nich są

Pstrągarnia Raczyńskich Pstrągarnia Raczyńskich zeka Wiercica bierze swój począ- R tek z krystalicznie czystych źródeł Zygmunta i Elżbiety. Fakt ten nasunął Edwardowi Raczyńskiemu pomysł za- łożenia hodowli ryb łososiowatych. I tak pod koniec XIX w. wybudowano tu gospodarstwo rybackie, składające się Pałac Raczyńskich i dworek Krasińskiego (z lewej) 7 Od dworku do zamku – zabytki świeckie Dawne schronisko PTT się własnością miejscowego PGR-u, rabia Karol Raczyński, ostatni suk- a następnie Wojewódzkiego Ośrodka H cesor dóbr złotopotockich, miał Postępu Rolniczego. Dziś jego użytkow- liczne pasje i zainteresowania. Do niego nikiem jest Ośrodek Doradztwa Rolni- należało pierwsze na ziemiach polskich czego z Częstochowy. auto, francuski trójkołowiec De Dion Bo- uton (1897 r.). Był też chyba pierwszym Budynek schroniska z 1935 r. Projekt budynku pstrągarni z lat 80. XIX wieku polskim kierowcą rajdowym. z 32 stawów o łącznej powierzchni 132 W 1898 r. ustanowił na tys. m². Jego organizację i prowadzenie nim rekord trasy Liege- powierzono inż. Michałowi Girdwoynio- Maestrich w Belgii. wi z Litwy. Jednocześnie kochał Początkiem tutejszej hodowli ryb żeglarstwo i aktywnie była ikra pstrąga tęczowego sprowadzo- działał w Polskim Towarzy- na ze Stanów Zjednoczonych (1881 r.). stwie Tatrzańskim. Złotopotockie wzgó- Młyn Kołaczew Jej cenny ładunek przybył do Polski rza i skały przypominały mu nieco Tatry ierwsze młyny w dolinie rzeki Wier- pod opieką pewnego amerykańskiego dlatego w 1935 r., nieopodal pstrągarni P cicy zbudowano już w XV w. Ich senatora. W dowód wdzięczności hrabia wzniósł pierwsze jurajskie schronisko właścicielami na terenie Złotego Potoku Raczyński nadał jednemu ze stawów PTT. Obiekt ten, w stylu zakopiańskim, były rycerskie rody Szreniawitów i Je- nazwę Amerykan. Wkrótce też pojawiły wybudowali górale z Podhala. litczyków. W 1473 r. istniało tu sześć się tu gatunki: pstrąga strumieniowego młynów, z których do dziś zachował się i jeziorowego, łososia kalifornijskiego, tylko jeden. Stoi on u ujścia Stawu Nocy węgorza, karpia polskiego i królew- Letniej i nosi nazwę Kołaczew. Z zacho- skiego, sandacza oraz lina i brzany. Ich wanych dokumentów wynika, że w XV w. ikrę eksportowano do Anglii, Szwecji, Danii i Holandii. W 1908 r. gospodar- stwo miało już 46 stawów, o łącznej powierzchni 36 ha. Po wojnie pstrągarnię prowadził PGR. Natomiast od 2005 r. przejął Samochód Karola Raczyńskiego przy dworku Młyn Kołaczew ją prywatny dzierżawca, który hoduje Podczas okupacji przebywały w nim i sprzedaje pstrągi, karpie i jesiotry. Ich osoby uciekające przed Niemcami, wyśmienity smak możemy także poznać a oddział AK „Twardego” miał tu swoją dzięki miejscowej smażalni ryb. kryjówkę broni. Po 1945 r. budynek stał 8 należał on do Piotra Potockiego, a jego do dziś. W ich wnętrzu stały drewniane młynarzem był Piotr Palis. domy mieszkalne oraz budynki gospo- W I poł. XIX w. młyn Kołaczew wid- darcze. Swoim wyglądem, konstrukcją niał na mapach ówczesnego Księstwa i rozmieszczeniem przypomina- Warszawskiego i Królestwa Polskiego. ły one zrekonstruowane obiekty Po 1945 r. stał się własnością gminnej dawnego osiedla w Biskupinie. spółdzielni produkcyjnej. W latach 50. Mieszkańcy osiedla zajmo- XX w., po zdemontowaniu koła wod- wali się myślistwem, hodowlą nego, otrzymał zasilanie elektryczne. zwierząt i uprawą orkiszu- śre- Obecnie jego właścicielem jest osoba dniowiecznej odmiany psze- prywatna. Zabytkowy młyn Kołaczew nicy. Ich władca pełnił jedno- leży na Szlaku Architektury Drewnia- cześnie funkcję najwyższego nej Województwa Śląskiego. kapłana Światowida. Miejscem Skała zamkowa kultu tego bożka była wysoka Dwie pierwsze części obiektu skała w płn. części założenia. z podzamczem łączył drew- Koniec grodziska przypadł niany most, przerzucony nad na XI w., co prawdopo- południową fosą. Po tej samej dobnie wiązało się stronie istniała też główna bra- Fragmenty murów zamku z rozwojem chrześci- ma wjazdowa do zamku. jaństwa na ziemiach W kronikach Jana z Czarnkowa i Jana polskich. Długosza nie znajdziemy informacji na jego temat. Jeszcze do niedawna są- Osiedle Wały Osiedle Wały skalnym wzgórzu w rezerwacie dzono, że fundatorem zamku mógł być Na krajobrazowym „Parkowe” znaj- Zamek Ostrężnik król Kazimierz Wielki. Jednak najnowsze dziemy ślady słowiańskiego grodziska uiny zamku Ostrężnik z XIV w. leżą badania archeologiczne (2002-2004) Osiedle Wały z VIII w. Miało ono kształt R na wierzchołku skalnego wzgórza wiążą go raczej z biskupem Janem dwóch przylegających do siebie elips (370 m n.p.m.), porośniętego buko- o powierzchni 1,8 ha. Mniejsza z nich, za- wym lasem. Od strony płn. i zach. ma bezpieczona dwoma wałami, była siedzi- ono postać pionowych ścian o wyso- bą władcy. Natomiast większa, otoczona kości do 20 m. Pozostałością zamku są pojedynczym wałem, dawała schronienie niewielkie fragmenty murów. kilkuset mieszkańcom osiedla. Przed wiekami budowla ta składała Przebieg dawnych umocnień z zie- się z zamku górnego (300 m²), dolne- mi, drewna i kamieni pozostał czytelny go (1400 m²) i podzamcza (7200 m²). Rycerze „Żelaznego Wilka” z Pabianic 9 Od dworku do zamku – zabytki świeckie

Muskatą, który w latach 1304-1306 Ich adresatem był Rząd Narodowy nie ma dziś najmniejszego śladu. Kiedy pełnił funkcję starosty krakowskiego. w Warszawie. został odkryty i przez kogo zabrany na Pod koniec XIV w. zamek był praw- Raporty te napisane i podpisane przez zawsze pozostanie już tajemnicą. dopodobnie siedzibą rycerza Wojciecha pułkownika donosiły o zdobyciu na W złotopotockim kościele św. Jana z Potoka, który za cichym przyzwoleniem Moskalach transportu drewnia- Chrzciciela znajduje się gotycki księcia Władysława Opolczyka, trudnił nych skrzyń. W ich wnętrzu portal z drewnianymi drzwia- się rozbójnictwem. W 1391 r. kres temu była broń, dwie złote mon- mi. Ich skrzydło, wyposażone procederowi położyła karna ekspedycja strancje oraz kwota 1,2 mln w trzy zamki, zdobią motywy króla Władysława Jagiełły. Z kolei w XV w. rubli w złocie. Skarb ten roślinne wykonane z metalu. mógł z niego korzystać Mikołaj Sie- pułkownik zakopał w pobliżu Według przekazów drzwi te strzeniec, herbu Kornic, bowiem w tym jaskini Ostrężnickiej i opisał zostały przeniesione z zamku czasie należały do niego pobliskie wsie: drogę jak do niego trafić. Ostrężnik do kościoła jeszcze Zawady, Przewodziszowice i Jaroszowa. Niestety po wielkim skarbie przed I wojną światową. Podczas powstania styczniowego Herb Kornic Gotycki portal z drzwiami 1863 r. w jego ruinach stacjonował oddział płk. Zygmunta Chmieleńskiego. aPkięutaku Później wśród okolicznej ludności krą- L e g Lenegdean od Pai ęot żyły opowieści o ukrytym tu przez puł- kownika skarbie. Jeszcze do niedawna awno temu trzech chłopców pasło beczenie zwierzęcia. Idąc w tym kierunku owce u podnóża zamku Ostrężnik. sądzono, że to tylko legenda. D stanął przed nieznaną jaskinią. Z duszą na Pod wieczór jeden z nich, Piotrek, zauwa- ramieniu wszedł do jej podziemi. Przemie- żył brak w stadzie najpiękniejszej sztuki. rzając długie korytarze, dotarł w końcu do Wspólne poszukiwania trwały długie godzi- tajemnych drzwi. Gdy je otworzył, zoba- ny. Niestety po owcy nie było najmniejszego czył komnatę pełną złota, zagubioną owcę śladu. Dwaj jego koledzy przekonani, że to i piękną księżniczkę. Ta ostatnia na jego widok wypowiedziała słowa: Wychodząc stąd, możesz zabrać tyle złota, ile zdołasz udźwignąć. Ale pamiętaj, nie możesz oglądać się za siebie! Jednak Piotrek nie- pomny przestrogi, obładowany skarbem,

Powstańcy styczniowi Powstańcy nagle obrócił głowę do tyłu. I wtedy dębowe Jednak latem 2009 r. Muzeum Re- Ostrężnicka Jaskinia drzwi, zatrzasnęły się z hukiem, obcinając gionalne im. Zygmunta Krasińskiego mu piętę. Na domiar złego bryłki złota, w Złotym Potoku zakupiło od prywatne- sprawka wilka, poddali się i wrócili do wsi. w świetle dnia zamieniły się w polne kamie- Jednak Piotrek ciągle nie dawał za wygraną. nie. Od tego zdarzenia pechowego chłopca go kolekcjonera dwa oryginalne raporty Wtem z głębi lasu dobiegło do niego ciche zaczęto w okolicy nazywać Piętakiem. płk Zygmunta Chmieleńskiego z 1863 r. 10 Widzenie nieba – zabytki sakralne

gotyckie dzwony, gotycki portal z drzwia- mi, ołtarz główny z lat 1619-1645, orga-

ny z XVII w., chrzcielnica z I poł. XVIII w. główny boczne Ołtarz i ołtarze oraz antependium z pocz. XIX w. To ostat- nie, namalowane na grubo tkanej mate- rii, zdobiące mensę ołtarza głównego, przywiozła z Rzymu Elżbieta Krasińska. We wnętrzu kościoła wmurowane są dwa XVII-wieczne epitafia, Jeremiego Wło- nieckiego i Zofii Silnickiej. Natomiast w krypcie kaplicy grobowej Krasińskich elementy architektoniczne, figuralne spoczywają prochy Elżbiety – córki poety i ornamentalne. Najstarsze malowidła Kościół w Złotym Potoku Zygmunta Krasińskiego, hrabiego Karola (w przyziemiach kaplicy) pochodzą Kościół z lat 1625-1638, a polichromia kopuły św. Jana Chrzciciela powstała w latach 1640-1650. ościół św. Jana Chrzciciela w Potoku Jednocześnie renowacji poddano

K wzniesiono najpóźniej w XIII w. Jego sam ołtarz kaplicy, który posiada dzwon Gotycki fundatorami byli założyciele tej miejsco- obraz Matki Boskiej Częstochow- Antependium ołtarza głównego wości, rycerze herbu Szreniawa. W XV w. skiej z II poł. XVII w. Prace te parafię potocką tworzyły osady: Potok, Raczyńskiego oraz trzech jego synów. wykonano ze środków programu Wola Ponikowa, Siedlec Wielki, Siedlec Przy wejściu do kościoła umieszczono operacyjnego „Dziedzictwo Kultu- Podgórny, Pabianice, Piasek, Czepurka, dwie tablice ku pamięci żołnierzy Ar- rowe” Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Skowronów i Mirosławice. Pod koniec mii Krajowej, a na zewnętrznej ścianie Narodowego, a ich inicjatorem był pro- XVI w. należał on do protestan- prezbiterium wisi XVIII-wieczna boszcz parafii, ks. Ryszard Marciniak. tów, po czym w 1601 r. wrócił kapliczka z Chrystusem na do katolików. krzyżu. i freskiChrzcielnica z I poł. XVII w. Ta jednonawowa, gotyc- Niezwykle ważnym wy- ka świątynia, była wielokrot- darzeniem w kościele były nie rozbudowywana i prze- prace konserwatorsko-rekon- budowywana. Począwszy od strukcyjne przeprowadzo- XVII w. zyskała kaplicę Matki Prospekt organowy ne w kaplicy Matki Bożej Bożej, wyższą nawę, kaplicę grobową (2007-2008). Dzięki temu dawny blask Krasińskich i wieżę-dzwonnicę. Do jej odzyskały cenne dekoracje malarskie cennego wyposażenia należą m.in.: dwa jej kopuły i ścian. Łączą one w sobie 11 Widzenie nieba – zabytki sakralne

chromię z lat 80. XX w., która zastąpiła 1885-1886 i 1893 r. wydłużono nawę wcześniejsze malowidła z lat 40. XX w. kościoła i od zachodu dobudowano Jego ołtarz główny nosi cechy neoba- do niego wieżę z barokowym hełmem. rokowe, podobnie jak ambona z rzeź- Wśród cennego wyposażenia świątyni bami trzech aniołów. Do wyposażenia znajdziemy m.in.: manierystyczny ołtarz świątyni należą m.in. kielich z XVIII w. główny z lat 1620-1630 (przebudowany oraz monstrancja z 1854 r. Przy wejściu w XIX w.), barokowe i neogotyckie ołtarze do niej widnieją dwie tablice. Pierwsza boczne, chrzcielnicę z czarnego marmu-

Fasada kościoła w Janowie kościoła Fasada z nich dedykowana jest pamięci kpt. Je- ru (XVIII w.) oraz neobarokową ambonę rzego Kurpińskiego, dowódcy oddziału z końca XIX w. W otoczeniu kościoła Kościół Niepokalanego AK „Ponury”. Natomiast druga - księdzu rosną zabytkowe drzewa (m.in. lipa i wiąz). Poczęcia NMP Leonowi Kuchcie i organiście Włady- eobarokowy kościół Niepokalanego sławowi Misterkowi, którzy zginęli z rąk żydowskiCmentarz w Janowie N Poczęcia NMP w Janowie pochodzi Niemców podczas II wojny światowej. z lat 1921-1923. Poprzednio wznosiły się tutaj dwa inne kościoły – drewniany Kościół św. Bartłomieja z 1709 r. i murowany z 1878 r. ednonawowy kościół św. Bartłomieja J w Żurawiu wzniesiono w 1440 r. Od poł. XVI w. do pocz. XVII w. był zborem protestanckim. Jego mury wielokrotnie ulegały pożarom, dlatego obecnie nosi Żydowski kirkut on cechy różnych stylów architekto- rzed 1939 r. w Janowie żyło ponad nicznych, w tym barokowego. W latach P 200 Żydów. Mieli oni tutaj własną synagogę, szkołę i cmentarz (kirkut) z XVIII w. Podczas okupacji wywieziono ich do gett i niemieckich obozów kon- centracyjnych, gdzie w większości po- nieśli śmierć. Na janowskim cmentarzu Wnętrze kościoła w Janowie zachowało się ok. 20 macew. Najstarsza Przed wybuchem I wojny światowej z nich pochodzi z 1791 r. W latach 90. w Janowie istniał niewielki kościół para- XX w. teren cmentarza został ogrodzony fialny. Jednak w grudniu 1914 r. został i uporządkowany dzięki ocalałej z holo- on zniszczony przez artylerię wojsk nie- caustu rodzinie Jacka Salzberga, miesz- mieckich. Obecny kościół posiada poli- kającej na stałe w USA. Kościół w Żurawiu 12 W świecie przyrody Pstrąg źródlany w Wiercicy Zygmunt, Świętokrzyski, Szmaragdowy, Nocy Letniej, Amerykan, Guców, Irydion i Elżbietki. Nieopodal stawu Nocy Letniej w Złotym Potoku zasilają ją także wody ze źródła Spełnionych Marzeń.

skich z 1881 r., pozostałości grodziska Osiedle Wały (VIII-XI w.) oraz Grotę Niedźwiedzią. Dalej na południu leży re- Skała z Krzyżem Skała zerwat krajobrazowo-leśny „Ostrężnik” Dolina Wiercicy (1960 r. – 3,85 ha). Obejmuje on ruiny eka Wiercica powstaje z po- zamku Ostrężnik z XIV w. oraz jaskinie: łączenia dwóch potoków Zyg- Ostrężnicką, Wierną i Wiercicę. Jego Rz Przy Zygmunta źródle munta i Elżbiety. Jej początkiem są dwa drzewostan tworzą: buk, grab, jawor stałe źródła Zygmunta i Elżbiety (Złoty Rezerwaty przyrody Potok) oraz okresowe źródło Zdarzeń gminie Janów istnieją cztery re- (Ostrężnik). Mają one budowę szczelino- W zerwaty przyrody. Największym wo-krasową, a ich wody zamieszkuje kiełż z nich jest rezerwat krajobrazowy „Par- zdrojowy. W górnym biegu szerokość kowe” (1957 r. – 153,2 ha) w dolinie rzeki wynosi 10 m, a głębokość sięga Wiercicy. Spotkamy tu m.in. źródła dwóch metrów. Poniżej tworzy ona sze- Zygmunta i Elżbiety, Diabelskie Mosty, Rezerwat Bukowa Kępa reg stawów przepływowych o nazwach: Skałę z Krzyżem, Pstrągarnię Raczyń-

i wiąz. Natomiast we wschodniej części gminy utworzono rezerwaty leśne „Ka- liszak” (1954 r. – 14,6 ha) i „Bukową Kępę”(1996 r – 52,8 ha). Ten pierwszy posiada starodrzew sosnowo-dębowy, z domieszką jodły, modrzewia i buka, a ten drugi- starodrzew bukowy. Rzeka Wiercica 13 W świecie przyrody

Natomiast obecnie oprócz turystów pie- szych spotkamy tu licznych miłośników Brama Twardowskiego sportów motorowych (jeepy, motocykle i quady). Wapienne ostańce najpiękniejszych ostańców gmi- ny należy Brama Twardowskiego. do Siedlca i ma kształt potężnej bramy, Pustynia Siedlecka Do Stoi ona przy drodze ze Złotego Potoku otoczonej starymi bukami. Z ostańcem Pustynia Siedlecka wiąże się legenda o Panu Twardowskim. rajobraz Pustyni Siedleckiej w ni- Podczas kampanii wrześniowej 1939 r. K czym nie ustępuje słynnej Pustyni w jej pobliżu opór Niemcom stawiali żoł- Błędowskiej. Jej piaski, są pozosta- nierze Armii „Kraków”. Natomiast w lesie łością dna morskiego z okresu górnej naprzeciw Pstrągarni Raczyńskich znaj- jury (ok. 150 mln lat p.n.e.). Tutejsze dziemy Skałę z Krzyżem. Szczyt skały wzniesienia dochodzą nawet do 30 m zdobi metalowy krzyż i wyryty w wapie- wysokości. Obszary piaszczyste zajmu- niu herb Krasińskich. Z kolei przy drodze ją ok. 25 ha, a roślinne – ponad 30 ha Diabelskie Mosty (m.in. sosna zwyczajna, szczotlicha wskim siwa, kocanka piaskowa i wydmuchrzyca u Twardo piaskowa). Legenda o Pan Osobliwością pustyni jest bezod- awno, dawno temu na zamku Ostręż- uwadze diabła, który od dłuższego czasu pływowe źródło Oaza, jaskinia Siedlecka D nik żył rycerz Bartosz. Pewnego razu czyhał na duszę Pana Twardowskiego. I gdy – Na Dupce i pojawiające się niekiedy zaprosił on do siebie sławnego czarno- ten zmorzony winem przysnął w pobliskiej zjawisko fatamorgany. W latach 60. XX w. księżnika Pana Twardowskiego. Do stołu karczmie czort pewny swego wyskoczył na jej terenie działała kopalnia piasku. podawano najprzedniejsze jadło i trunki. nagle zza pieca. Jego widok błyskawicznie Pan Twardowski wielce kontent z przyję- otrzeźwił Twardowskiego, który wybiegł cia postanowił odwdzięczyć się miłemu z karczmy i dosiadł koguta. Ten zaś powięk- gospodarzowi. Po biesiadzie zaprowadził szony czarami do rozmiarów rumaka odbił rycerza nad brzeg zamkowego potoku się od skały i poszybował prosto na księżyc. i jednym skinieniem dłoni zamienił jego ka- Ponoć świadectwem tej legendy jest właśnie mienie w bryłki złota. Zaskoczony Bartosz skała o nazwie Brama Twardowskiego. Na długo nie mógł dojść do siebie, aż w końcu jej szczycie widnieją trzy wyraźne wgłę- wypowiedział słowa: „Toż to Złoty Potok!”. bienia, przypominające kształtem pazury Dobry uczynek czarnoksiężnika nie uszedł zaczarowanego koguta. Bieg „Pustynna Dycha“ 14 ze Złotego Potoku do Ostrężnika istnieje Ścieżki przyrodnicze grupa skał o nazwie Diabelskie Mosty. rzez tereny gminy Janów przebiega Ich ściany, dochodzące do 15 m wy- P siedem ścieżek przyrodniczo-dydak- sokości, przecinają głębokie szczeliny. tycznych: Podczas okupacji w zasadzce oddziału • Zespół pałacowo-parkowy w Złotym AK „Twardego” zginęło tu jedenastu Potoku (10 przystanków). Trasa: wokół Niemców, w tym oprawca miejscowej pałacu Raczyńskich i stawu Irydion ludności, żandarm Julian Schubert • „W rezerwacie „Parkowe” (12 przy- (9 listopada 1944 r.). stanków - 4,5 km). Trasa: Złoty Potok- Diabelskie Mosty Jaskinie i groty Jaskinia Siedlecka –Na Dupce terenie gminy istnieje ponad 35 jaskinia Grota Niedźwiedzia. Podziemia Na jaskiń, grot i schronisk skalnych. jaskini składają się z obszernej komory Wśród nich są m.in. jaskinie: Wierna

i trzech korytarzy. W namulisku groty Kamieniołom Warszawski (Ostrężnik/dł. 1027 m, gł. 30 m), Wier- odnaleziono m.in. kości niedźwiedzia cica (Ostrężnik/ dł. 210 m, gł. 31 m), jaskiniowego, mamuta i renifera. Łatwa Ostrężnicka (Ostrężnik/dł. 98 m), Sie- do zwiedzania jest jaskinia Siedlecka – dlecka-Na Dupce (Siedlec/dł. 83 m, gł. Na Dupce. Jej końcowe partie wymagają 17 m) i Grota Niedźwiedzia (Złoty Potok). czołgania się, lecz widok kotła wirowego Bardzo ciekawy otwór wejściowy ma wynagradza trud. Z kolei najdłuższa na ogólnodostępna jaskinia Ostrężnicka. Jurze jaskinia Wierna udostępniana jest • Tropem Tajemnic (8 przystanków - Jest on przedzielony skalnym filarem. jedynie doświadczonym grotołazom. Tutejsze wnętrza tworzy system po- 1,7 km). Trasa: Źródło Zdarzeń - ruiny ziomych korytarzy i niewielkich komór. Zamku Ostrężnik Bardzo przyjazna dla turystów jest także Kamieniołom • Na Pustynię Siedlecką (10 przystan- Warszawski ków - 7 km). Trasa: schronisko PTSM - płd. wsch. od wsi -Pustynia Siedlecka-Kamieniołom Na Siedlec znajduje się Warszawski dawny kamieniołom Warszawski. W la- • Leśniczówka Dziadówki (3,5 km). tach 50. XX w. pozyskiwany stąd kamień Trasa: Sygontka - stawy Krasianów- służył do licowania ścian kilku budynków Ponik rządowych w Warszawie. Na terenie ka- • Złota Kraina Pstrąga (5 km). Trasa: mieniołomu można odnaleźć ciekawe w Dolinie Wiercicy okazy amonitów, belemnitów, ramienio- • Szlak Zjawisk Krasowych (8 km). nogów i gąbek. Trasa: Ostrężnik - Ponik Jaskinia –Grota Niedźwiedzia 15 Gwiazdy, kowboje i pstrągi – imprezy plenerowe Jurajskie Lato Filmowe Pustynny Piknik wielkie kino pod gwiazdami orga- opinii wielu turystów krajobraz Pusty- To nizowane jest w Złotym Potoku od W ni Siedleckiej w niczym nie ustępuje 1999 r. Każdego lata uczestniczy w nim słynnej Pustyni Błędowskiej. Jej walory wielotysięczna publiczność. Przez trzy w pełni docenili pomysłodawcy Pustynne- dni (w połowie lipca) na dużym, szesna- go Pikniku organizowanego tu od 2000 r. stometrowym ekranie, wyświetlanych jest Każdego roku, w pierwszych dniach Konkurs w płukaniu złota kilkanaście hitów kinowych. Ich projekcje lipca, do Siedlca ściągają ludzie pozy- w konkursach „z rybką”, a dorośli próbują tywnie zakręceni, przebrani za żołnierzy, swych sił m.in. w konkurencjach kulinar- kowboi, Beduinów, i średniowiecznych nych. Atmosferze zabawy towarzyszą kon- rycerzy. Wtedy też na pustyni pojawiają certy Międzynarodowego Festiwalu Jazzu się ich wielbłądy, konie i jeepy. Imprezie Tradycyjnego „Swinging Golden Stream”. towarzyszą koncerty muzyczne, widowi- ska i konkursy dla dzieci, pokazy jazdy terenowej na motorach i quadach oraz Mistrzostwa Polski w Biegach Pustynnych.

Witold Pyrkosz i Jolanta Fajkowska – Złoty Potok 2009 r. trwają od zmierzchu do świtu. Są one prezentowane na błoniach, pomiędzy ho- telem „Kmicic” i stawem Amerykan. Im- Konkurs kulinarny prezie towarzyszą spotkania ze znanymi Dni Gminy Janów reżyserami i aktorami oraz koncerty i kon- oc świętojańska wpisuje się w tra- kursy związane z X muzą. W minionych Pojazdy militarne na pikniku N dycyjne obchody Dni Gminy Janów latach jej wielkimi gwiazdami byli m.in. (czerwiec). Podczas imprezy rozgrywane Jerzy Stuhr, Tomasz Stockinger, Artur Święto Pstrąga są turnieje i zawody sportowe, w tym Barciś, Stanisława Celińska, Witold Pyr- 1995 r. na złotopotockich bło- Bieg Świętojański oraz występy kaba- kosz i Dorota Stalińska. Oprawę festiwalu Od niach niepodzielnie panuje wspa- retów, zespołów muzycznych i folklory- stanowią zabytkowe limuzyny, czerwone niały pstrąg (przełom lipca i sierpnia). stycznych. dywany i szampan! Podczas ostatniej im- Podczas tej dwudniowej imprezy orga- Niekiedy, jak w wehikule czasu, prezy w 2009 r. wyświetlono też dziewięć nizowane są zawody wędkarskie, konkurs złotopotocki dworek odwiedza rodzina krótkich filmów nagrodzonych w konkur- w płukaniu złota, pokazy sprawnościowe, poety Zygmunta Krasińskiego. I nikogo sie „Łap chwilę”, zorganizowanym przez turnieje sportowe, rajdy piesze i konne oraz specjalnie to nie dziwi, bo w noc świę- II LO w Sosnowcu. występy muzyczne. Dzieci biorą udział tojańską wszystko wydarzyć się może. 16 Pieszo, konno i na rowerze Szlaki piesze Jurajski Szlak Hotelu „Kmicic” (pętla wokół hotelu, kolor czarny, 23 Szlak Orlich Gniazd (Częstochowa km). Gmina Janów (17 km): Złoty Po- – Kraków, kolor czerwony, 163 km). tok – Bystrzanowice – Siedlec Gmina Janów (14 km): Pabianice - Złoty Potok – Ostrężnik Ścieżka pieszo-rowerowa „Szlak ku Źródłom można spcerem, można Szlak Warowni Jurajskich (Mstów rowerem” (Złoty Potok - Ostrężnik 8 km) Kolarze nad stawem Amerykan nad stawem Kolarze – Rudawa, kolor niebieski, 161 km). Wybrane imprezy w 2010 r. Gmina Janów (10 km): Siedlec – Szlaki konne Ostrężnik • Ogólnopolski Maraton Kolarski Jurajski Szlak Stajni „Wiking” (pę- Szlakiem Jurajskim i Doliną Nidy Szlak Zamonitu im. T. Belkego (Po- tla wokół stajni, 22 km). Gmina Janów / Złoty Potok, 25 kwietnia raj – Gołonóg, kolor żółty, 95 km). (16 km): Złoty Potok – Siedlec Gmina Janów (8 km): Złoty Potok • IV Turystyczna Majówka Szlak Jurajskiej Karawany Konnej / Bystrzanowice Dwór, 1 maja Szlak Walk 7 Dywizji Piechoty (Złoty Potok – Olsztyn, 15 km). Gmina • Śląskie Smaki / (Częstochowa – Janów, kolor zielony, Janów (10 km): Złoty Potok – Pabia- Złoty Potok, 19 czerwca 31 km). Gmina Janów (13 km): Sie- nice – Brus • XVII Dni Gminy Janów/ dlec – Złoty Potok – Janów Transjurajski Szlak Konny PTTK Janów, 20 czerwca (Częstochowa – Nielepice, kolor po- Szlak Gór Gorzkowskich (Julianka marańczowy, 250 km). Gmina Janów • XII Jurajskie Lato Filmowe/ – Ostrężnik, kolor czarny, 20 km). (18 km): Ostrężnik – Złoty Potok – Złoty Potok, 16-18 lipca Gmina Janów (8 km): Apolonka – Siedlec – Brus • III Festival Jazzu Tradycyjnego Góry Gorzkowskie – Ostrężnik „Swinging Golden Stream”/ Złoty Potok, 31 lipca-1 sierpnia Trasy rowerowe • XIV Święto Pstrąga/ Złoty Potok, 31 lipca-1 sierpnia Jurajski Szlak Rowerowy Orlich Gniazd (Częstochowa – Morsko, ko- • XI Pustynny Piknik - Mistrzostwa lor czerwony, 64 km). Gmina Janów Polski w Biegach Pustynnych/ (5 km): Szczypie – Ostrężnik Siedlec - Piekło, 7-8 sierpnia Na kuligu • Dożynki Gminne/ Jurajski Szlak Rowerowy Z. Kra- Przez gminę biegną także Bystrzanowice Dwór, 29 sierpnia sińskiego (Częstochowa – Myszków, Szlak Architektury Drewnianej • III Biennale Poezji kolor zielony, 70 km ). Gmina Janów Województwa Śląskiego oraz – IX Jurajska Jesień Poetycka/ (14 km): Dziadówki – Janów – Złoty Międzynarodowy Szlak Maryjny Złoty Potok, 9-10 października Potok – Ostrężnik (Mariazell/Austria-Częstochowa). 17 Wybrane adresy w gminie INSTYTUCJE Piasek AGROTURYSTYKA Barbara Michalik (6 miejsc) Gościniec „Na Orlim Szlaku” ul. Szkolna 35, tel. 34 327 85 54 Urząd Gminy w Janowie Janów (100 miejsc) tel. kom. 601 071 561 42-253 Janów, ul. Częstochowska 1 Wiesława Jadczyk (9 miejsc) ul. Częstochowska 14, tel. 34 327 80 48, fax 34 327 80 81 ul. Żurawska 24, tel. 34 327 84 69 Henryk Srokosz (4 miejsca) tel. 34 327 87 56 e-mail: [email protected], ul. Szkolna 7, tel. 34 327 86 08 Małgorzata Małaczek (5 miejsc) [email protected], www.janow.pl tel. kom. 601 057 180 Ponik plac Grunwaldzki 24 Muzeum Regionalne OW „Caritas” (120 miejsc) tel. 34 327 83 13 ul. Wczasowa 5 Złoty Potok im. Z. Krasińskiego Alina Badura (4 miejsca) tel. 34 327 82 46 Lusławice Złoty Potok, ul. Kościuszki 11 ul. Klonowa 5, tel. 34 327 84 41 Alina Kisiel (4 miejsca) tel. 34 329 11 62 Ośrodek ZHP (50 miejsc) Lusławice 78 a, tel. 34 327 87 64 Helena Bednarska (6miejsc) ul. Przyrowska, tel. 34 327 81 99 Stowarzyszenie ul. mjr. J. Wrzoska 14 Partnerstwo Północnej Jury Ponik tel. 34 327 82 55 Złoty Potok, ul. Kościuszki 7 Halina Markowska (8 miejsc) tel./fax 34 327 89 43 ul. Wczasowa 24, tel. 34 327 81 99 Ilona Bogunia (7 miejsc) e-mail: [email protected] tel. kom. 605 371 484 ul. mjr. J. Wrzoska 16 www.jura-ppj.pl tel. 34 327 83 43 Jerzy Motłoch (20 miejsc) tel. kom. 694 272 784 Zespół Parków Krajobrazowych Siedlec ul. Kosynierów 3, tel. 34 327 82 70 Woj. Śląskiego Schronisko PTSM (40 miejsc) tel. kom. 603 251 959 Aleksandra Czesna (9 miejsc) ul. ks. Wdowickiego 4 42-253 Janów, ul. Szkolna 8, ul. Szkolna 8, tel. 34 327 85 12 Michał Napora (7 miejsc) tel. 34 327 80 30 tel. kom. 607 835 729 Złoty Potok ul. Gajowych 1 (gajówka Sygontka) Nadleśnictwo Złoty Potok Hotel „Kmicic” *** (80 miejsc) tel. kom. 606 678 415 Teresa Gorzkowska (8 miejsc) ul. Kościuszki 2 ul. mjr. J. Wrzoska 35 ul. Sikorskiego 31 Wiesława Zyszczak (10 miejsc) tel. 34 327 82 61 tel. 34 329 11 70 tel. 34 327 80 64, 34 327 82 51 ul. Dębowa 9 e-mail:zloty_potok@.lasy.gov.pl tel. kom. 607 448 307 www.katowice.lasy.gov.pl/zloty_potok Siedlec Małgorzata Kapral (9 miejsc) wystawa przyrodnicza w Nadleśnictwie Barbara Buła (6 miejsc) pl. św. J. Chrzciciela 4 ul. Leśna 52, tel. 34 315 42 92 tel. 34 327 84 51 OBIEKTY NOCLEGOWE tel. kom. 0 505 982 009 tel. kom. 609 310 063 Bystrzanowice Dwór Ośrodek „Harcówka” (68 miejsc) Danuta Górecka (6 miejsc) Ewa Kot (6 miejsc) Dwór (9 miejsc) tel. 34 327 81 24, 34 327 82 62 ul. Tartaczna 48, tel. 32 327 85 21 ul. Krasińskiego 37 tel. kom. 601 887 037 Pole biwakowe Małgorzata i Andrzej Nowak tel. 34 327 83 01 „Nad Amerykanem” (80 miejsc) „Rancho Piekło” (12 miejsc) Sławomir Krzyształowski (10 miejsc) ul. Kościuszki, tel. 34 327 80 48 ul. Częstochowska 38a ul. Sikorskiego 19 tel. 34 327 86 89 Schronisko PTSM (60 miejsc) tel. 34 327 83 19 tel. kom. 661 234 698 ul. Kościuszki 5/2, tel. 34 327 80 67 tel. kom. 667 790 436 18 ISBN 978–83–60503–65–2 Stanisława Lampa (5 miejsc) Barbara Walczak (9 miejsc) INNE ATRAKCJE Piłka plażowa i nożna ul. mjr. J. Wrzoska 3 ul. Witosa 2, tel. 34 327 81 21 Stajnia „Wiking”- Złoty Potok Boiska piłki plażowej i nożnej tel. 34 327 81 25 ul. Kościuszki 8/1 Złoty Potok – przy stawie Amerykan LOKALE GASTRONOMICZNE tel. 34 32 78 119, Boisko „Orlik” Danuta Leszczyńska (3 miejsca) tel. kom. 607 989 228 ul. Kościuszki 1/3 Złoty Potok Złoty Potok tel. kom. 601 460 636 Bar „Rumcajs”, ul. Kościuszki 61 Stajnia „Rancho Piekło”- Siedlec - zespół parkowo pałacowy „Na Grobli” - obiekty sezonowe ul. Częstochowska 37 a Zofia Marcjanek (6 miejsc) nad stawem Amerykan Bractwo Rycerskie tel. 34 327 86 89, ul. Sikorskiego 6 Restauracja „Kmicic” „Drużyna Żelaznego Wilka” tel. kom. 661 234 698 tel. 34 329 11 34 ul. mjr. J. Wrzoska 35 Pabianice 41, tel. kom. 661 814 057 tel. kom. 692 747 194 tel. 34 327 82 51 PARKINGI Galeria „Po schodkach” Zofia Motyl (6 miejsc) Złoty Potok Restauracja „Źródlana” Janów, ul. Częstochowska 1 ul. Klonowa 13 • przy polu biwakowym ul. Kościuszki 73 tel. 34 327 80 48 tel.: 34 327 82 99, 34 329 10 73 – ul. mjr. J. Wrzoska tel. 34 327 82 02 wystawy okresowe • przy zespole pałacowo-parkowym Elżbieta Ozner (8 miejsc) Smażalnia pstrąga (Pstrągarnia) Jurajski Park Linowy - Złoty Potok • przy Diabelskich Mostach ul. Kościuszki 72, tel. 34 327 84 27 ul. Kościuszki 100 ul. mjr. Wrzoska (przy parkingu) – obok skrzyżowania dróg Barbara Pietrzak (4 miejsca) tel. 34 327 80 76 tel. kom.: 664 450 692, 606 452 137 do Żarek i Siedlca ul. Wenikajtysa 8, tel. 504 813 384 Janów Korty tenisowe Restauracja „Margot” informacjA Leszek Pilarski (20 miejsc) Złoty Potok, tel. 34 237 81 94 turystycznA ul. Kościuszki 8/1, tel. 34 327 81 19 pl. Grunwaldzki 21 tel. kom. 607 989 228 tel. kom. 609 353 791 Urząd Gminy w Janowie Janów, ul. Częstochowska 1 Restauracja „Nad Potokiem” tel. 34 327 80 48, plac Grunwaldzki 16 e-mail: [email protected] tel. 34 327 80 15 www.janow.pl Pizzeria „Paparazzo” ul. Żarecka 24 Biblioteka Gminna tel. 34 329 10 83 Janów, ul. Częstochowska 1 Lecholand - Piasek tel. 34 366 16 09 Piasek Krzysztof Radosz (10 miejsc) tel. 34 363 13 65, Muzeum Regionalne Gościniec „Na Orlim Szlaku” pl. św. J. Chrzciciela 20 tel. kom. 509 175 621 im. Zygmunta Krasińskiego ul. Częstochowska 14 tel. 34 329 11 22 (Jurajska Karawana Konna, Złoty Potok, tel. 34 329 11 62 tel. 34 327 87 56 Zaczarowany Las i Galeria Planet) Bożena Sikora (2 miejsca) Schronisko PTSM ul. Kościuszki 29, tel. 34 327 81 58 Siedlec Pstrągarnia Raczyńskich - Złoty Potok, Siedlec, ul. Szkolna 8 „Rancho Piekło” tel. 34 327 80 76 tel. 34 327 85 12 Barbara Śrubarczyk (12 miejsc) ul. Częstochowska 38a (sprzedaż i smażalnia ryb) ul. Kościuszki 65, tel. 34 327 83 78 tel. 34 327 86 89 Telefon alarmowy: 112

ISBN 978–83–60503–65–2 19 Ciekawe miejsca w Gminie Janów www.janow.pl 1. Kościół św. Bartłomieja 7. Staw Irydion 12. Pustynia Siedlecka 19. Pstrągarnia Raczyńskich 25. Skała z Krzyżem 2. "Lecholand" (m.in. Zaczarowany Las) 8. Pałac Raczyńskich 13. Jaskinia Na Dupce 20. Stawy „Czarny” 26. Kamieniołom Warszawski 3. Cmentarz żydowski 9. Kapliczka św. Brata Alberta 14. Grota Niedźwiedzia i „Zygmunt” 27. Diabelskie Mosty 4. Kościół Niepokalanego Chmielowskiego 15. Źródła Zdarzeń 21. Brama Twardowskiego 28. Jaskinia Ostrężnicka Poczęcia NMP 10. Kościół św. Jana Chrzciciela 16. Obelisk mjr. Wrzoska 22. Źródła Elżbiety 29. Źródło Okresowe 5. Stajnia „Wiking” 11. Staw Amerykan 17. Młyn Kołaczew 23. Źródła Zygmunta 30. Ruiny zamku Ostrężnik 6. Muzeum Regionalne 18. Staw Nocy Letniej 24. Osiedle Wały 31. Dworek w Bystrzanowicach- im. Zygmunta Krasińskiego -Dworze

WYDAWCA: Żuraw Gdańsk 1 Olsztyn Szczecin Bydgoszcz Białystok Wydawnictwo ALATUS – M. Pleszyniak

Poznań 40-319 Katowice, Pogodna 2 Zagórze Lipnik Warszawa tel. 32 205 90 01, www.alatus.net.pl Lusławice PKP Julianka Okrąglik Wrocław Częstochowa Lublin Redakcja i teksty: JANÓW PKP Lusławice Jerzy Pleszyniak Katowice W Kraków Rzeszów Konsultacja redakcyjna: RÓ Ireneusz Bartkowiak, Adam Markowski RZY P Opracowanie graficzne: 3 Agata Derbisz i Agnieszka Ples-Miska Czepurka 79 Śmiertny Dąb Zdjęcia: Wiercica Stawy I. Bartkowiak, T. Gębuś, A. Markowski, Skowronów Krasianów L. Nocuń, K. Pierzgalski, J. Pleszyniak, CZĘSTOCHOW A. Tyc, M. Żbikowski i UG Janów 46 A 2 Piasek Ponik Copyright by ALATUS cica Teodorów Dziadówki Katowice 2010 Pabianice- JANÓW Wier 3 Kuźle 4 Kacze - Brus Ponik Błota Rezerwat Sokole Pole 5 6 Kaliszak 9 7 8 Złoty Potok Apolonka 10 46 Bystrzanowice 11 Piekło Błonia 12 14 Lgoczanka 13 Siedlec KIE Krzyże 15 LC 17 16 Hucisko E Szczypie 19 18 Rezerwat 21 Parkowe Bystrzanowice-Dwór 26 20 24 22 Góry Gorzkowskie 31 hotel 23 25 agroturystyka 27 Rezerwat 3 Bukowa Kępa 79 noclegi, pole namiotowe Ostrężnik informacja turystyczna W 28 Rezerwat KÓ Ostrężnik bar, restauracja 29 SZ 30 ISBN 978–83–60503–65–2 MY ośrodek jeździecki