Jurajskie piękno gmina pełna jest magicznych miejsc. Malownicze lasy, bajkowe ostań- Ta ce, tajemnicze podziemia, krystaliczne źródła i rozległa pustynia two- rzą cudowny świat przyrody. Niektórzy dopatrują się w nim nawet czarnoksię- skich mocy Pana Twardowskiego. Z czasem to wspaniałe dzieło natury dopełnili ludzie. Mieszkańcy tych ziem przez wieki wznosili tu swoje osady, wsie, dwory, zamek, pałac i kościoły. Tutaj też, na wyciągnięcie ręki, można poczuć ducha polskiej historii. Historii pisanej latami powstań, wojen i pokoju. Zabytkowa studnia w Janowie osób. Przez gminę przebiega droga kra- Wszystkie sołectwa posiadają sieć wo- jowa Częstochowa - Kielce (nr 46) oraz dociągową i telefoniczną. W Janowie droga wojewódzka Święta Anna - Żarki i Złotym Potoku działają własne oczysz- (nr 793). czalnie ścieków. Gmina jest przyjazna inwestorom oraz ludziom chcącym się Nazwa i herb tutaj osiedlić na stałe. W 2006 r. przy- Nazwa Janowa, który po- znano jej tytuł „Gminy Fair Play”. wstał w 1670 r., pochodzi od imienia jego założyciela, Staw Amerykan Jana Aleksandra Koniecpolskiego. Na- tomiast herb gminy nawiązuje do herbu Krajobraz gminy szlacheckiego Koniecpolskich – Pobóg Gmina wiejska Janów położona jest (Pobog). Na błękitnej tarczy przedstawia w województwie śląskim (powiat czę- on srebrną podkowę zwróconą w dół, ze stochowski). Zajmuje ona płn.-wsch. złotym Krzyżem Kawalerskim na szczy- część Jury Krakowsko-Częstochowskiej. cie. Historia tego herbu sięga X wieku. Od Częstochowy dzieli ją odległość 20 km, a od Krakowa 90 km. Jej tere- Zawsze Fair Play ny obejmują 146 km2, z czego na lasy Janów jest gminą turystyczno-rol- przypada 52%, a na użytki rolne 45 %. niczą. Jej mieszkańcy pracują w go- Brama Twardowskiego W 22 sołectwach, do których należą: spodarstwach rolnych (ok. 2,5 tys.) Apolonka, Bystrzanowice, Bystrzanowi- oraz małych i średnich fi rmach (246). Lasy, skałki i pustynia ce-Dwór, Czepurka, Góry Gorzkowskie, Bogate środowisko przyrodnicze Hucisko, Janów, Lgoczanka, Lipnik, tworzą m.in.: wapienne ostańce (378), Lusławice, Okrąglik, Pabianice, Piasek, jaskinie i schroniska skalne (35), źródła Ponik, Skowronów, Siedlec, Sokole Pole, krasowe (wywierzyska), dolina rzeki Śmiertny Dąb, Teodorów, Zagórze, Złoty Wiercicy, stawy (22), lasy mieszane Potok i Żuraw, mieszka ponad 5,8 tys. (m.in. buk, grab, dąb i sosna) oraz 2 Janowski Rynek dzieci chętnie odwiedzają „Zaczarowany Las”, gdzie aktorzy, m.in. z Częstocho- Ciekawostki wy, wcielają się w postacie ze znanych • gmina Janów ma największą liczbę re- zerwatów przyrody w woj. śląskim (4), bajek. W okolicy nie brakuje również • w większości sołectw zrekonstruowa- ścianek wspinaczkowych (Leśna Zja- no zabytkowe studnie, wa, Babska Skała) i ciekawych jaskiń • w 2005 r. Janów k. Częstochowy (woj. śląskie), Janów Lubelski (woj. lubelskie), Janów Podlaski (woj. lubelskie) i Janów k. Sokółki (woj. podlaskie) podpisały porozumienie o współpracy Na Pustyni Siedleckiej „4 x Janów” tereny Pustyni Siedleckiej. Ochronie krajobrazu oraz rzadkich gatunków fl ory Lato Filmowe, Pustynny Piknik oraz Dni i fauny służą cztery rezerwaty przyrody Gminy Janów. Bractwo Rycerskie – „Drużyna Żelaznego Wilka” oraz Park Krajobrazowy Orlich Gniazd. W gminie istnieje ponadto pięć ścieżek (Wierna i Wiercica). Natomiast Pustynia Bogactwo zabytków przyrodniczo-dydaktycznych. Siedlecka przyciąga m.in. miłośników Do zabytków i cennych obiektów ekstremalnych sportów motorowych. gminy należą: Pałac Raczyńskich, Ten, kto lubi ciszę, znajdzie ją zapewne Dworek Krasińskiego, Pstrągarnia w lasach pełnych grzybów i nad woda- Raczyńskich, młyn Kołaczew, dawne mi, gdzie nie brakuje ryb. Prawdziwe schronisko Polskiego Towarzystwa tłumy gromadzą też największe impre- Tatrzańskiego, ruiny zamku Ostrężnik, zy w gminie: Święto Pstrąga, Jurajskie osiedle Wały, kościoły (Złoty Potok, Rzut podkową Zawilce w złotopotockich lasach Zawody te organizowane są na terenie gminy Janów od kilku lat, przy okazji Turystyczne atrakcje różnych imprez plenerowych. W 2005 Przez tereny gminy przebiegają szlaki r. podczas kolejnej edycji zawodów piesze (6), trasy rowerowe (3) oraz szla- w przeciągu jednej godziny do celu ki konne (3). Dużą atrakcję turystyczną rzucały 992 osoby. Ten re- dla młodzieży stanowi „Galeria Planet”, kordowy wynik został leżąca pomiędzy Piaskiem i Julianką. wpisany do Polskiej Kościół i galeria w Złotym Potoku Ten zbiór modeli planet Układu Słonecz- Księgi Rekordów Żuraw i Janów), kapliczki, cmentarz nego jest po prostu przeskalowanym i Osobliwości. żydowski oraz liczne miejsca pamięci jego odwzorowaniem w terenie. Z kolei narodowej. 3 Z historii Janowa i okolic Najstarsze dzieje Historycy przypuszczają, że słowo to Pierwsi ludzie pojawili się na tych zie- nawiązywało do złotego koloru krzyża miach już w środkowym paleolicie (ok. (półtrzecia) w herbie Potockich. Na- 80 tys. lat p.n.e.). Świadectwem tego są stępnie władali nim m.in. Koryciń- m.in. krzemienne narzędzia odnalezione scy i Jan Aleksander Koniecpolski Rekonstrukcja zamku Ostrężnik - rys. M. Szelerewicz w jaskini - Grocie Niedźwiedziej. Z kolei (1635-1719). Ten ostatni nieopodal założył miejscowość przykładem wczesnośredniowiecznego późniejszy brat Albert. Oddział Chmie- Janów (1670 r.). osadnictwa jest grodzisko Osiedle Wały leńskiego odniósł wiele zwycięstw nad Dwadzieścia lat z VIII w. w Złotym Potoku. Rosjanami, m.in. w Janowie. Jednak po później uzyskała opuszczeniu Janowa przez powstańców, ona prawa Rosjanie wymordowali większość jego miejskie (1696 r.). mieszkańców, a samo miasto spalili. Pieczęć z 1670 r. Pieczęć z 1670 Wkrótce też z woli cara odebrano mu Lata świetności prawa miejskie (1870 r.). W 1851 r. dobra złotopotockie prze- Paleolityczne narzędzia jął generał hrabia Wincenty Krasiński. Przez kilka miesięcy 1857 r. przebywał Najstarsze wzmianki o tej miejsco- tu jego syn, wielki polski poeta i dra- wości pochodzą z 1153 r. Wówczas no- matopisarz Zygmunt Krasiński. Potem, siła ona nazwę Potok. To wtedy Piotr Du- na skutek koligacji rodzinnych, Złoty nin Włostowic herbu Łabędź ufundował Potok stał się własnością Raczyńskich tu drewniany kościół. W XIII w. Potok (do 1945 r.). należał do rodu Odrowążów, a następ- Podczas powstania styczniowego Herb nie Jelitczyków. Wiele tajemnic kryją 1863 r. walczył tu oddział płk. Zygmun- gen. W. Krasińskiego Edward Raczyński w sobie ruiny gotyckiego zamku Ostrężnik ta Chmieleńskiego. Jednym z jego żoł- z pocz. XIV w. Prawdopodobnie został nierzy był 18-letni Adam Chmielowski, Za panowania Raczyńskich Złoty on wzniesiony przez krakowskiego sta- Potok przeżywał lata świetności. W 1881 rostę - biskupa Jana Muskatę i znisz- r. hrabia Edward Raczyński założył tu czony kilkadziesiąt lat później przez pierwszą w Europie hodowlę pstrąga. wojska Władysława Jagiełły (1391 r.). Natomiast przed I wojną światową do W XIV w. Potok należał do Szrenia- ochronki w Złotym Potoku, prowadzo- witów, którzy od nazwy osady przyjęli nej przez hrabinę Stefanię Raczyńską, nazwisko Potockich. Z czasem jego uczęszczał przyszły wielki polski śpie- nazwa uległa zmianie na Złoty Potok. wak – Jan Kiepura (1906-1907). „ ” 4 Scena z powstania styczniowego - T. Ajdukiewicz W nocy z 26 na 27 grudnia 1944 Warto wiedzieć, że... r., w okolicach wsi Bystrzanowice, • Elżbieta, czteroletnia córka Zyg- oddziały AK przyjęły zrzut brytyjskiej munta Krasińskiego, spoczywa misji specjalnej (operacja Freston). w podziemiach złotopotockiego W jej skład wchodziło czterech Angli- kościoła, ków oraz polski ofi cer łącznikowy, kpt • podczas ataku na Janów (5 lipca Antoni Pospieszalski ps. „Łuk”. Pomimo 1863 r.) oddział płk. Z. Chmieleń- upływu lat, cele tej misji nie do końca skiego liczył 600 piechurów, 260 zostały wyjaśnione. kosynierów i 120 jeźdźców, Mogiła mjr. J. Wrzoska • we wrześniu 1939 r. w okolicznych talionu 74 Pułku Piechoty. Ten dzielny lasach walczyła z Niemcami 7 Dy- żołnierz, uczestnik igrzysk olimpij skich Orle Gniazda wizja Piechoty Armii „Kraków”, w Berlinie (1936 r.), poległ w Złotym W 1857 r. do dworku generała Win- • jeszcze pod koniec XX w. ofi cjalna Potoku 3 września 1939 r. centego Krasińskiego w Złotym Potoku nazwa Złotego Potoku brzmiała Po- W latach okupacji na terenie gminy przyjechał poeta i krajoznawca Wiktoryn tok Złoty. istniały silne oddziały partyzanckie. Jed- Zieliński. Celem jego wizyty było spotka- nym z nich był oddział dowodzony przez nie z synem Wincentego, wielkim pol- Stanisława Wencla ps. „Twardy”. Wchodził skim pisarzem Zygmuntem Krasińskim. on w skład 23 Dywizji Piechoty AK. To jego Obaj panowie będący pod urokiem żołnierze 9 listopada 1944 r. w pobliżu Dia- jurajskich zamków często gawędzili na ich temat. I to właśnie wtedy, podczas belskich Mostów zorganizowali zasadzkę jednego z wieczorów, Wiktoryn Zieliński na niemiecką kolumnę żandarmów. Wśród miał je nazwać Orlimi Gniazdami. jedenastu zabitych nieprzyjaciół znalazł się także miejscowy oprawca Julian Szubert, Organy z kościoła w Złotym Potoku z kościoła Organy nazywany „krwawym Julkiem”. Wojenne losy W okresie międzywojennym w Zło- tym Potoku gościli Józef Piłsudski i prezydent RP, Ignacy Mościcki. W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. Zamek Olsztyn bohaterski opór stawiały tu Niemcom Jak przypuszczają historycy, z inicjatywy oddziały 7 Dywizji Piechoty Armii „Kra- króla Kazimierza Wielkiego na Jurze ków”. Jednym z bohaterów tych walk wzniesiono ok. 36 zamków i strażnic był mjr Jan Wrzosek, dowódca 3 ba- obronnych. Żołnierze oddziału AK „Twardego” 5 Od dworku do młyna toskańskich kolumn. Dworek Krasińskiego Wśród zgromadzo- Wielki poeta i dramatopisarz Zygmunt