DWARS DENKEN, SAMEN DOEN DENKEN, DWARS – EEN KLEINE SCHETS VAN VIJFTIG JAAR LANDBOUW EN MILIEU (1971-2021) VAN – EEN KLEINE SCHETS SAMEN DWARS DENKEN DOEN EEN KLEINE SCHETS VAN VIJFTIG JAAR LANDBOUW EN MILIEU (1971-2021) 2011 Dwars denken, samen doen | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| SAMEN DOEN DOEN SAMEN DWARS DENKEN DWARS Frits van der Schans der van Frits Gijs Kuneman Gijs Eric Hees Eric Adriaan Guldemond Adriaan Peter Leendertse Peter Hans Bleumink Bleumink Hans 021) 2 – (1971 milieu en landbouw jaar vijftig van schets kleine Een SAMEN DOEN SAMEN DWARS DENKEN DWARS | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| . 81 morgen van voedselproductie de voor arrangementen Nieuwe 2011-2021 #detoekoMSt #detoekoMSt 2011-2021 5. 5. 61 regionalisering en globalisering tussen Landbouw 2001-2011 duurzaaMheid alS MarketingStrategie alS duurzaaMheid 2001-2011 4. 4. overheid en milieubeweging markt, tussen boer De 41 1991-2001 convenanten en certiFicering en convenanten 1991-2001 3. 3. milieu en landbouw tussen bruggen bouwen Voorlopers 25 1981-1991 Scheuren in het groene Front groene het in Scheuren 1981-1991 2. 2. milieubeschermers en boeren tussen spanning Oplopende 9 1971-1981 Milieu op de agenda de op Milieu 1971-1981 1. 1. INHOUD | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | 9118 9119 91 20 0121 2011-2021 2001 2001-2011 - 1991 1981-1991 1971-1981 | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| Voorzitter bestuur CLM van 1980 tot 1985 tot 1980 van CLM bestuur Voorzitter organisaties. Maar de rol van CLM is nog altijd actueel. altijd nog is CLM van rol de Maar organisaties. Ministerie van I&M van Ministerie plaats van lastig gevallen door – milieu- en dierenwelzijns- en milieu- – door gevallen lastig van plaats Felix Luitwieler Felix voedselproductie. Tegenwoordig vaak samen met – in in – met samen vaak Tegenwoordig voedselproductie. partijen sturen nu op duurzaamheid in de landbouw en en landbouw de in duurzaamheid op nu sturen partijen en doorwerking te laten krijgen. laten te doorwerking en veranderd en niet alleen overheden, maar ook keten- keten- ook maar overheden, alleen niet en veranderd partij blijft nodig om de oplossing te helpen verwoorden verwoorden helpen te oplossing de om nodig blijft partij Dit boek markeert dertig jaar CLM. De omgeving is flink flink is omgeving De CLM. jaar dertig markeert boek Dit van (deel)belangen en de zorg om ‘Brussel’. Een derde derde Een ‘Brussel’. om zorg de en (deel)belangen van moet en ook kan. Maar zij houden elkaar in de houdgreep houdgreep de in elkaar houden zij Maar kan. ook en moet politiek en overheid sloeg dit aan. aan. dit sloeg overheid en politiek ders en beleidsmakers het besef leeft dat het anders, beter beter anders, het dat leeft besef het beleidsmakers en ders tiserende boeren te betrekken, een belangrijke rol. Ook bij bij Ook rol. belangrijke een betrekken, te boeren tiserende We staan nu op een punt dat er bij veel landbouwbestuur- veel bij er dat punt een op nu staan We de werkwijze van CLM om bij elk project een groep prak- groep een project elk bij om CLM van werkwijze de zoeken naar oplossingen in beider belang. Daarbij speelde speelde Daarbij belang. beider in oplossingen naar zoeken Dat mag nog wel even doorgaan. even wel nog mag Dat uit loopgraven werd langzamerhand vervangen door het het door vervangen langzamerhand werd loopgraven uit drive steeds een aanjagende en leidende rol in gespeeld. gespeeld. in rol leidende en aanjagende een steeds drive was rijp en de behoefte groot. Het elkaar beschieten van- beschieten elkaar Het groot. behoefte de en rijp was Wouter heeft daar met zijn creativiteit en niet aflatende aflatende niet en creativiteit zijn met daar heeft Wouter positie in kringen van landbouw, milieu en natuur; de tijd tijd de natuur; en milieu landbouw, van kringen in positie opgetreden naar andere overheden en marktpartijen. marktpartijen. en overheden andere naar opgetreden In zijn eerste jaren verwierf CLM snel een invloedrijke invloedrijke een snel CLM verwierf jaren eerste zijn In milieubeleid voor de landbouw. Daarna is een verbreding verbreding een is Daarna landbouw. de voor milieubeleid rijksoverheid en een geweldige invloed had op het prille prille het op had invloed geweldige een en rijksoverheid gelegd voor CLM, het Centrum voor Landbouw en Milieu. Milieu. en Landbouw voor Centrum het CLM, voor gelegd het eerste decennium vooral gefinancierd werd door de de door werd gefinancierd vooral decennium eerste het voor de bestaande landbouwvoorlichting. Zo werd de basis basis de werd Zo landbouwvoorlichting. bestaande de voor Als ik terugkijk over de jaren, dan stel ik vast dat CLM CLM dat vast ik stel dan jaren, de over terugkijk ik Als ductieomstandigheden, advies kunnen geven als alternatief alternatief als geven kunnen advies ductieomstandigheden, lige ruilverkaveling, maar wel aan verbetering van hun pro- hun van verbetering aan wel maar ruilverkaveling, lige veehouders en akkerbouwers als belangrijke input. input. belangrijke als akkerbouwers en veehouders groepen boeren die geen behoefte hadden aan grootscha- aan hadden behoefte geen die boeren groepen visie en aanpak uitwerken met de praktijkervaring van van praktijkervaring de met uitwerken aanpak en visie Schröder en mijzelf. Dat ombudsteam zou individuele en en individuele zou ombudsteam Dat mijzelf. en Schröder bedrijfsleven. Ziedaar de opgave voor CLM: een integrale integrale een CLM: voor opgave de Ziedaar bedrijfsleven. der Weijden, Wim ter Keurs, Bart Edel, Jan Boom, Rob Rob Boom, Jan Edel, Bart Keurs, ter Wim Weijden, der echt integrale benadering ontbreekt nog bij de overheid en en overheid de bij nog ontbreekt benadering integrale echt ging onderzoeken. Deze groep bestond uit Wouter van van Wouter uit bestond groep Deze onderzoeken. ging bouwgrond, wat de ruimte bepaalt voor productie? Een Een productie? voor bepaalt ruimte de wat bouwgrond, het opzetten van een ombudsteam voor de landbouw landbouw de voor ombudsteam een van opzetten het zo optimaal mogelijk benutten van 2 miljoen hectare land- hectare miljoen 2 van benutten mogelijk optimaal zo werd besloten dat er een initiatiefgroep zou komen die die komen zou initiatiefgroep een er dat besloten werd moet worden weggewerkt. Waarom niet uitgaan van het het van uitgaan niet Waarom weggewerkt. worden moet van de Waddenvereniging. In een turbulente vergadering vergadering turbulente een In Waddenvereniging. de van van aantallen dieren en een resulterend mestoverschot dat dat mestoverschot resulterend een en dieren aantallen van Utrecht over de oprichting van een werkgroep landbouw landbouw werkgroep een van oprichting de over Utrecht verkeerde kant uit te redeneren’. Ze gaan bijvoorbeeld uit uit bijvoorbeeld gaan Ze redeneren’. te uit kant verkeerde 13 juni 1979 veertien belangstellenden in de Jaarbeurs in in Jaarbeurs de in belangstellenden veertien 1979 juni 13 Overheden en de sector hebben nog steeds de neiging ‘de ‘de neiging de steeds nog hebben sector de en Overheden Na een oproep in het Waddenbulletin vergaderden op op vergaderden Waddenbulletin het in oproep een Na VOORWOORD | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| |||| DWARS DENKEN, SAMEN DOEN SAMEN DENKEN, DWARS 8 9 AGENDA DE OP MILIEU 1981 - 1971 toe tijdens een protestbijeenkomst in stadion Galgewaard, Utrecht. Galgewaard, stadion in protestbijeenkomst een tijdens toe 1974 Minister van Landbouw Fons van der Stee spreekt boze boeren boeren boze spreekt Stee der van Fons Landbouw van Minister marktordeningsgewassen – graan, zuivel en suiker – (hoge) (hoge) – suiker en zuivel graan, – marktordeningsgewassen Mansholt, die van 1945 tot 1958 minister van Landbouw, Landbouw, van minister 1958 tot 1945 van die Mansholt, Kern van het GLB was dat er voor de zogenaamde zogenaamde de voor er dat was GLB het van Kern voor een belangrijk deel het werk van de socialist Sicco Sicco socialist de van werk het deel belangrijk een voor dat Mansholt zo ongeveer eigenhandig had vormgegeven. vormgegeven. had eigenhandig ongeveer zo Mansholt dat de trekker en de melkbus voor de melktank. Dat was was Dat melktank. de voor melkbus de en trekker de het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB) in werking, werking, in (GLB) Landbouwbeleid