Świat Awifauny III
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Lubomír Hampl Świat awifauny III w polskich i czeskich przekładach Pisma Świętego rodzina krukowatych – kawka, wrona, kruk, gawron i sójka Bielsko-Biała 2016 Redaktor Naczelny: Kazimierz Nikodem Redaktor Działu: Michał Kopczyk Recenzenci: o. Tomasz Maria Dąbek OSB Mariola Szymczak-Rozlach Sekretarz Redakcji: Grzegorz Zamorowski Wydawnictwo Naukowe Akademii Techniczno-Humanistycznej w Bielsku-Białej 43-309 Bielsko-Biała, ul. Willowa 2 tel. 33 827 92 68 e-mail:[email protected] ISBN 978-83-65182-52-4 Spis Treści Spis treści w języku angielskim 5 Wykaz skrótów 7 Wprowadzenie 17 Rozdział I Czeskie i polskie przekłady biblijne nazw należących do kategorii pojęciowej ptactwa z bazowym komponentem leksykalnym ‘kawki’ 23 1. Podział rodziny krukowatych 23 1.1. KAWKA 30 1.1.1. Symbolika i wartościowanie kawki 31 1.1.2. Kawka w tekstach biblijnych: Księga Psalmów i Księga Sofoniasza (przykłady I–II) 35 1.1.2.1. Tabela zbiorcza nr 1 41 Rozdział II Czeskie i polskie przekłady biblijne nazw należących do kategorii pojęciowej ptactwa z bazowym komponentem leksykalnym ‘wrony’ 45 1. WRONA 45 1.1. Symbolika i wartościowanie wrony 46 1.2. Pośrednie występowanie leksemu wrony w tekstach biblijnych 53 1.3. Bezpośrednie występowanie leksemu wrony w tekstach biblijnych: Księga Kapłańska, Księga Powtórzonego Prawa i Księga Barucha (przykłady I–III) 56 1.3.1. Tabela zbiorcza nr 2 61 Rozdział III Czeskie i polskie przekłady biblijne nazw należących do kategorii pojęciowej ptactwa z bazowym komponentem leksykalnym ‘kruka’ 65 1. KRUK 65 1.1. Symbolika i wartościowanie kruka 67 1.2. Kruk w tekstach biblijnych 80 1.2.1. Księga Rodzaju (przykład I) 84 1.2.2. Pierwszy katalog tzw. ptaków kultycznie i rytualnie nieczystych: Księga Kapłańska (przykład II) 91 1.2.3. Drugi katalog tzw. ptaków kultycznie i rytualnie nieczystych: Księga Powtórzonego Prawa (przykład III) 93 1.2.4. Procesy egzotyzacji i udomowienia: przykłady z Księgi Sędziów i Księgi Izajasza 96 (przykłady IV–V) 1.2.5. Pierwsza Księga Królewska (przykłady VI–VII) 116 1.2.6. Księga Hioba (przykład VIII) 128 1.2.7. Księga Psalmów (przykład IX) 132 1.2.8. Księga Przysłów (przykład X) 137 1.2.9. Księga Pieśni nad Pieśniami (przykład XI) 142 1.2.10. Księga Izajasza (przykład XII) 145 1.2.11. Księga Sofoniasza (przykład XIII) 149 1.2.12. Ewangelia wg św. Łukasza (przykład XIV) 154 1.2.13. Sporadyczne występowanie leksyki kruka w czeskich i polskich przekładach biblijnych (przykłady XV–XVII) 158 1.3. Podsumowanie 164 1.3.1. Tabela zbiorcza nr 3 166 Rozdział IV Czeskie i polskie przekłady biblijne nazw należących do kategorii pojęciowej ptactwa z bazowym komponentem leksykalnym ‘sójki’ 175 1. SÓJKA 175 1.1. Symbolika i wartościowanie sójki 177 1.2. Sójka w przekładach biblijnych 181 1.2.1. Pierwszy katalog ptaków nieczystych Księga Kapłańska (przykłady I–II) 182 1.2.2. Drugi katalog ptaków nieczystych Księga Powtórzonego Prawa (przykłady III–VI) 184 1.2.3. Księga Sofoniasza (przykład V) 187 1.3. Tabela zbiorcza nr 4 192 1.4. Podsumowanie i tabela zbiorcza nr 5 196 Zakończenie 201 Bibliografia 205 Spis tabel 252 Indeks osobowy (nazwisk) 253 Streszczenie w języku czeskim (shrnutí) 269 Streszczenie w języku rosyjskim (резюме) 275 Streszczenie w języku angielskim (summary) 281 Streszczenie w języku niemieckim (zusammenfassung) 287 TABLE OF CONTENTS Table of contents in Polish 5 List of abbreviations 7 Introduction 17 Chapter I Czech and Polish translations of biblical names that belong to the conceptual base of the birds with a root component ‘jackdaw’ 23 1. The breakdown of the family Corvidae 23 1.1. JACKDAW 30 1.1.1. The symbolism and status of jackdaw 31 1.1.2. Jackdaw in biblical texts – vestigial occurence: The book of Psalms and the book of Zephaniah (examples I–II) 35 1.1.2.1. Summary Table No. 1 41 Chapter II Czech and Polish translations of biblical names that belong to the conceptual category of birds with a root component ‘crow’ 45 1. CROW 45 1.1. The symbolism and status of crow 46 1.2. Indirect presence of lexeme crow in biblical texts 53 1.3. Direct presence of lexeme crow in biblical texts: Leviticus, Deuteronomy and Baruch (examples I-III) 56 1.3.1. Summary Table No. 2.. 61 Chapter III Czech and Polish translations of biblical names that belong to the conceptual category of birds with a root component ‘raven’ 65 1. RAVEN 65 1.1. The symbolism and status of raven 67 1.2. The raven in biblical texts 80 1.2.1. Genesis (example I) 84 1.2.2. The first volume of „cultic and ritually impure birds”: Leviticus (example II) 91 1.2.3. The second volume of „cultic and ritually impure birds”: Deuteronomy 93 (example III) 1.2.4. Foreignization and domestication: examples from the Book of Judges and the Book of Isaiah (examples IV–V) 96 1.2.5. The First Book of Kings (examples VI–VII) 116 1.2.6. Job (example VIII) 128 1.2.7. Book of Psalms (example IX) 132 1.2.8. The book of Proverbs (example X) 137 1.2.9. The book of Song of Songs (example XI) 142 1.2.10. Isaiah (example XII) 145 1.2.11. Zephaniah (example XIII) 149 1.2.12. The Gospel according to St. Luke (example XIV). 154 1.2.13. Sparring use of raven in Czech and Polish biblical translations (examples XV–XVII) 158 1.3. Summary 164 1.3.1. Summary Table No. 3 166 Chapter IV Czech and Polish translations of biblical names that belong to the conceptual category of birds with a root component ‘jay’. 175 1. JAY 175 1.1. The symbolism and status of jay 177 1.2. Jay in biblical texts 181 1.2.1. The first volume of impure birds: Leviticus (examples I–II) 182 1.2.2. The second volume of impure birds: Deuteronomy (examples III–VI) 184 1.2.3. Zephaniah (example V) – vestigial occurrence 187 1.3. Summary Table No. 4 192 1.4. Summary and Summary Table No. 5 196 Conclusions 201 Bibliography 205 List of tables 252 Index of names 253 Summary in Czech (shrnutí) 269 Summary in Russian (резюме) 277 Summary in English (summary) 281 Summary in German (zusammenfassung) 287 Świat awifauny III… 7 WYKAZ SKRÓTÓW ak. – akadyjski (przykład z języka akadyjskiego) ang. – angielski (przykład z języka angielskiego) ap. – a podobně // a podobný Ap – Apokalipsa arab. – arabski (przykład z języka arabskiego) aram. – aramejski (przykład z języka aramejskiego) asyr. – asyryjski (przykład z języka asyryjskiego) atd. – a tak dále AZB – Atlas zwierząt biblijnych, B. Szczepanowicz, A. Mrozek, 2007 Ba – Księga Barucha Bár – Báruk (a List Jeremjášův) Вар. – Книга пророка Варyха // Барyха (pol. Księga Barucha) BB – Biblia Budnego Szymona BBrz – Biblia Brzeska BČ1 – Bible česká. Díl prvý: Knihy SZ, Svazek 1. Genesis – Judit, J. Hejčl, 1917 BČ2 – Bible česká. Díl prvý: Knihy SZ, Svazek 2. Ester – Sirachovcova, J. Hejčl, 1921 BČ3 – Bible česká. Knihy SZ, Svazek 3. Isajáš – Knihy Machabejské, J. Hejčl, 1925 BCH – Bestiarium Chrześcijańskie, St. Kobielus, 2002 BD – Bible drážďanská BG – Biblia Gdańska BH – Biblia Hebrajska białorus. – białoruski (przykład z języka białoruskiego) BJ – Biblia Jerozolimska BJW – Biblia Jakuba Wujka BK – Bible kralická bł. – błogosławiony 8 Lubomír Hampl BO – Bible olomoucká bp – biskup BP – Biblia Poznańska Brz – Biblia Brzeska BS – Biblický slovník, A. Novotný, svaz. I i II, 1956/1992 BSSJ – Biblický slovník sedmi jazyků, Jan Heller, 2000 BT – Biblia Tysiąclecia Втор. – Второзаконие – „Пятая книга Моисея” (pol. Pwt) bułg. – bułgarski (przykład z języka bułgarskiego) BW – Biblia Warszawska BWP – Biblia Warszawsko-Praska ВЗ – Ветхий Завет (pol. Stary Testament) B21 – Bible 21. století cf. – confer [pol. porównaj] chor. – chorwacki (przykład z języka chorwackiego) Chr. – Chrystus cm – centymetr см. – смoтри (pol. patrz) cp. – cpaвни (pol. porównaj) czes. – czeski (przykład z języka czeskiego) č. – číslo (pol. numer) ČEP – Český ekumenický překlad čes. – česky (jazykový příklad z češtiny) чеш. – чешкий (pol. czeski) ČES – Český etymologický slovník, J. Rejzek, 2001 ČPFS – Česko-polský frazeologický slovník, E. Mrhačová, M. Balowski, 2009 ČSP – Český studijní překlad ČSVAS – Český slovník věcný a synonymický, J. Haller, 1969 dial. – forma dialektalna досл. – дослoвно (pol. dosłownie) dosł. – dosłownie dot. – dotyczy // dotyczący Dn – Księga Daniela Świat awifauny III… 9 dt. – deutsch; niemiecki (przykład z języka niemieckiego) Dt – Deuteronomium (Pátá Mojžíšova) EB – Encyklopedia biblijna, P. Achtemeier, 2004 EN – english; angielski (przykład z języka angielskiego) ESJČ – Etymologický slovník jazyka českého, J. Holub, Fr. Kopečný, 1952 ESJČM – Etymologický slovník jazyka českého, V. Machek, 1997 ESJP – Etymologiczny słownik języka polskiego A–K, t. I, A. Bańkowski, 2000 etiop. – etiopski (przykład z języka etiopskiego) even. – eventuálně [pol. ewentualnie] Ez – Księga Ezechiela fran. – francuski [g-] – pomocnicza numeracja Stronga „wyrazy greckie” Ge // Gn – Genesis (První kniha Mojžíšova) GPNT – Grecko-polski Nowy Testament, R. Popowski, M. Wojciechowski, 1995 gr. – grecki (przykład z języka greckiego) [h-] – pomocnicza numeracja Stronga „wyrazy hebrajskie” hanl. – hanlivě [pol. obraźliwie // obelżywie] Hbr – List do Hebrajczyków hebr. – hebrajski (przykład z języka hebrajskiego) Hi – Księga Hioba Hld – Das Hohelied – Pieśń nad Pieśniami hovor. – hovorově [pol. potocznie] HPST – Hebrajsko-polski Stary Testament Pięcioksiąg, A. Kuśmirek, 2003 HČSSZ – Hebrejsko-český slovník ke Starému zákonu, B. Pípal, 2006 ie. – indoeuropejski (forma wyrazu indoeuropejskiego) i.e. – id est [pol. to znaczy // tak zwany // to jest] IETS – Ilustrovaná encyklopedie tradičních symbolů, J. C. Cooperová, 1999 IPSNZ – Ilustrovaný průvodce Starým a Novým zákonem, J. Bowker,2005 10 Lubomír Hampl itp. – i temu podobne Iz – Księga Izajasza Jb – Jób JB – Jeruzalémská bible Joz – Księga Jozuego Jr – Księga Jeremiasza KKB – Katolicki komentarz biblijny, R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy, 2001 km – kilometr kol. – kolektiv [pol. zespół // grupa] 1 Kön – 1. Buch der Könige – Pierwsza Księga Królewska Kpł – Księga Kapłańska ks – ksiądz 1Kr – První královská 1 Krl – 1 Księga Królewska L – Lukáš Lb – Księga Liczb Лев.