PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA GMINY GDÓW

Kraków, lipiec 2004 r. PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

AUTOR PROJEKTU:

PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE „POŁUDNIE II” SP. Z O.O.

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII

ZESPÓŁ AUTORSKI PROJEKTU:

dr hab. inż. Janusz Mikuła mgr inż. Monika Dębowska mgr inż. Stanisław Gastoł Wojciech Mikuła Marcin Nalepa Paweł Kaproń

2 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

SPIS TREŚCI

I. WSTĘP...... 5 1.1. Podstawa prawna opracowania...... 5 1.2. Koncepcja i cel opracowania...... 5 1.3. Metodyka opracowania...... 6 II. CHARAKTERYSTYKA GMINY GDÓW...... 9 2.1. Położenie...... 9 2.2. Ludność...... 10 2.3. Użytkowanie terenu...... 12 2.4. Rolnictwo ...... 12 2.5. Rynek pracy...... 13 2.6. Infrastruktura...... 14 2.6.1. Gospodarka wodno-ściekowa...... 15 2.6.2. Gospodarka odpadami...... 15 2.6.3. Drogi ...... 16 III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW PRZYRODY...... 17 3.1. Ukształtowanie terenu i budowa geologiczna...... 17 3.2. Warunki klimatyczne...... 17 3.3. Wody powierzchniowe...... 18 3.4. Zbiorniki wód podziemnych...... 19 3.5. Zasoby naturalne...... 20 3.6. Gleby ...... 22 3.7. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej gminy Gdów...... 23 3.8. Walory kulturowe...... 25 3.9. Turystyka i agroturystyka...... 26 IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO...... 29 4.1. Zanieczyszczenie powietrza...... 29 4.2. Jakość wód powierzchniowych...... 29 4.3. Stan i tendencje przeobrażeń gleb...... 30 4.4. Stan i tendencje natężenia hałasu...... 31 4.5. Stan i tendencje zmian przyrody ożywionej...... 32 4.6. Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne. Poważne awarie przemysłowe...... 33 4.7. Pole elektromagnetyczne...... 33 4.8. Źródła promieniowania jonizującego...... 34 4.9. Nakłady inwestycyjne poniesione na realizacje zadań w zakresie ochrony środowiska w gminie Gdów w latach 2002 – 2003...... 35 4.10. Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego...... 49 V. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z II POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA, STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO, PROGRAMU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU I OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2001-2015 I PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO...... 50 5.1. Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego ...... 50 5.2. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego...... 51 5.3. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego...... 51 VI. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POWIATOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU WIELICKIEGO...... 54 VII. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA I HARMONOGRAM JEGO REALIZACJI....56 7.1. Ochrona powietrza...... 57 7.1.1. Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym i przemysłowym...... 57 7.1.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych...... 58 7.2. Ochrona wód...... 58 7.2.1. Zarządzanie zasobami wodnymi...... 58

3 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

7.2.2. Ochrona wód...... 59 7.2.3. Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna...... 60 7.3. Ochrona powierzchni ziemi...... 60 7.3.1. Gleby użytkowane rolniczo...... 61 7.3.2. Zasoby kopalin ...... 61 7.3.3. Osuwiska...... 61 7.4. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych...... 61 7.4.1. Racjonalizacja użytkowania wody...... 62 7.4.2. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji...... 62 7.4.3. Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych ...... 62 7.5. Ochrona przed hałasem...... 63 7.5.1. Ochrona przed hałasem komunikacyjnym...... 63 7.5.2. Ochrona przed hałasem przemysłowym...... 63 7.6. Gospodarka odpadami...... 64 7.7. Zasoby przyrodnicze...... 64 7.7.1. Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych...... 64 7.7.2. Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym...... 64 7.7.3. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt...... 65 7.7.4. Ochrona lasów...... 65 7.8. Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody ...... 66 7.9. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych...... 67 VIII. NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA...... 76 8.1. Możliwości pozyskiwania środków finansowych na realizację przedsięwzięć przewidzianych w Programie Ochrony Środowiska...... 79 IX. ZARZĄDZANIE OCHRONĄ ŚRODOWISKA...... 84 9.1. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska...... 84 9.2. Monitoring realizacji programu...... 89 X. EDUKACJA EKOLOGICZNA...... 92 10.1. Kampania informacyjno-edukacyjna w szkołach...... 92 10.2. Kampania informacyjno-edukacyjna dla podmiotów gospodarczych...... 93 10.3. Kampania informacyjno-edukacyjna prowadzona przez organizacje społeczne ...... 93 STRESZCZENIE...... 96 WYJAŚNIENIA SKRÓTÓW...... 117 SPIS TABEL...... 119 BIBLIOGRAFIA...... 121

4 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

I. WSTĘP

1.1. Podstawa prawna opracowania

Obowiązujące od 1 października 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska w art. 17 nakłada na Urzędy Gmin obowiązek opracowania gminnego programu ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej Państwa. Obowiązek ten stanowi przesłankę dla utworzenia niniejszego opracowania.

Formalną podstawą sporządzenia Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Gdów jest umowa zawarta w dniu 27 kwietnia 2004 r. pomiędzy Urzędem Gminy w Gdowie z siedzibą w Gdowie, Rynek 40, a Przedsiębiorstwem Usługowym „Południe II” sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie, ul. Łokietka 98-104.

1.2. Koncepcja i cel opracowania

Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gdów położonej w powiecie wielickim na terenie województwa małopolskiego.

Na podstawie aktualnego stanu środowiska, źródeł jego zagrożeń oraz tendencji przeobrażeń Program Ochrony Środowiska określa cele polityki ekologicznej na terenie Gminy Gdów, instrumenty realizacji programu, potrzebne środki finansowe oraz formy kontroli jego realizacji.

Problematyka ochrony środowiska obejmuje wszystkie jego elementy, a więc budowę geologiczną i bogactwa naturalne, wody powierzchniowe i podziemne, powietrze atmosferyczne, rzeźbę terenu i pokrywę glebową, szatę roślinną i lasy, świat zwierząt, a także podstawowe walory kulturowe.

Dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju niezbędne są:  ochrona środowiska przyrodniczego,  rozwój gospodarczy,  ład przestrzenny,  warunki społeczne.

Z punktu widzenia środowiska przyrodniczego zrównoważony rozwój polega przede wszystkim na dążeniu do:  zachowania możliwości odtwarzania się zasobów naturalnych,  racjonalnego użytkowania zasobów nieodnawialnych i zastępowania ich substytutami,  ograniczania uciążliwości dla środowiska i nie przekraczania granic wyznaczonych jego odpornością,  zachowania różnorodności biologicznej,  zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa ekologicznego,  tworzenia podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w dostępie do ograniczonych zasobów i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń.

5 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Program Ochrony Środowiska powinien wytyczać cele polityki ekologicznej Gminy Gdów, takie jak:  racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych przez zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów, a równocześnie wzrost udziału w wykorzystywaniu zasobów odnawialnych,  ochronę powietrza i ochronę przed hałasem przez redukcję emisji gazów i pyłów oraz emitorów hałasu i wibracji,  ochronę wód przez właściwą gospodarkę wodno-ściekową oraz racjonalizację zużycia wody,  ochronę gleb i powierzchni ziemi przez racjonalną gospodarkę rolną i minimalizowanie destrukcyjnych oddziaływań przemysłu oraz komunikacji,  ochronę zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bioróżnorodności przez zmniejszanie presji wynikającej z rozwoju gospodarczego.

1.3. Metodyka opracowania

Program Ochrony Środowiska powinien być powiązany z dokumentami wyższej rangi i wynikać z zapisów Polityki Ekologicznej Państwa. Równocześnie Program Ochrony Środowiska powinien być skorelowany z dokumentami szczebla wojewódzkiego i powiatowego.

Spośród dokumentów szczebla wojewódzkiego i powiatowego przy sporządzaniu niniejszego opracowania zostały uwzględnione następujące dokumenty identyfikującymi cele ekologiczne:  Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego,  Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001-2015,  Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego.  Strategia Rozwoju Powiatu Wielickiego.  Strategia Rozwoju Gospodarczego Powiatu Wielickiego.  Program Ochrony Środowiska Powiatu Wielickiego

W Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego wśród celów nadrzędnych wymieniony jest cel „Wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego”. W ramach tego celu nadrzędnego sformułowano grupę celów strategicznych i zadań do zrealizowania. Wymieniony dokument precyzuje cztery cele strategiczne, a mianowicie:  zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska,  racjonalne gospodarowanie środowiskiem,  ochrona przyrody i różnorodności biologicznej,  kształtowanie krajobrazu kulturowego.

Wśród zadań, które mogą dotyczyć Gminy Gdów należy wymienić następujące:  poprawę jakości wód,  ograniczenie emisji zanieczyszczeń,  uporządkowanie gospodarki odpadami,  minimalizowanie zużycia zasobów naturalnych i racjonalizację zużycia energii,  zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii,  minimalizację wytwarzania odpadów,  zwiększenie stopnia powtórnego wykorzystania i bezpiecznego składowania odpadów,  podnoszenie retencyjności dorzeczy,  zalesianie nieużytków i słabych użytków rolnych,  zwiększanie obszarów objętych różnorodnymi formami ochrony przyrody,  rewaloryzację obszarów zdegradowanych. W Programie Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego wymieniono następujące cele, traktowane jako cele długoterminowe do roku 2015:

6 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrza poprzez sukcesywną redukcję emisji substancji zanieczyszczających powietrze, zwłaszcza niskiej emisji,  zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów,  kontrola i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania niejonizującego,  przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych,  rewitalizacja pierwszego poziomu wodonośnego do jakości umożliwiającej jego wykorzystanie jako lokalnego źródła zaopatrzenia w wodę pitną,  ochrona jakości wód podziemnych oraz racjonalizacja ich wykorzystania,  stworzenie racjonalnego systemu stref ochronnych ujęć wody i zapewnienia w planach zagospodarowania przestrzennego nadrzędności zasad gospodarowania w nich nad innym wykorzystaniem terenów,  ochrona zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystywanie w koordynacji z planami rozwoju regionu,  minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów,  ochrona i wzrost różnorodności biologicznej oraz doskonalenie systemu obszarów chronionych,  ścisły nadzór nad jednostkami będącymi potencjalnymi sprawcami NZŚ oraz wyłączenie transportu tranzytowego substancji niebezpiecznych poza obręb gminy.

W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego zawarta jest problematyka sfery ekologicznej opracowana dla potrzeb planu, stanowiąca jeden z najważniejszych dla sporządzenia Program Ochrony Środowiska dokumentów źródłowych.

Opracowanie to proponuje listę celów, a mianowicie w rozbiciu na poszczególne elementy środowiska naturalnego:

1) W zakresie surowców mineralnych :  ochronę i oszczędne korzystanie z zasobów kopalin,  ograniczanie skali i zakresu naruszeń środowiska w otoczeniu eksploatowanych kopalin,  renaturyzację i rekultywację terenów poeksploatacyjnych,  racjonalne wykorzystanie surowców w celu aktywizacji gospodarczej rejonów ich występowania,  weryfikację bilansu złóż kopalin w złożach eksploatowanych i przewidywanych do eksploatacji,  poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie nowych złóż.

2) W zakresie ochrony zasobów wód podziemnych i powierzchniowych :  zintegrowaną ochronę zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz nadmiernym lub nieuzasadnionym zużyciem,  racjonalne kształtowanie zasobów wodnych oparte na korzystnym ekologicznie i gospodarczo zagospodarowaniu zlewni rzek,  wdrożenie regionalnego monitoringu jakości wód podziemnych.

3) W zakresie ochrony gleb i środowiska gruntowo-wodnego :  zmniejszenie zagrożenia środowiska gruntowo-wodnego od składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych,  sukcesywną likwidację nagromadzonych w przeszłości odpadów poprodukcyjnych ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych,  zmniejszenie strumienia odpadów deponowanych na składowiskach poprzez wdrożenie segregacji odpadów i technologii ich przetwarzania,  wdrożenie systemu monitoringu gospodarki odpadami. 4) W zakresie pokrywy glebowej :

7 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 zapewnienie racjonalnego wykorzystania zasobów glebowych przy uwzględnieniu warunków ekonomicznych i racjonalności ekologicznej oraz ograniczenie zakresu zagospodarowywania gleb w sposób nie odpowiadający ich naturalnym walorom przyrodniczym,  konsekwentną realizację programu niezbędnego odkwaszającego wapnowania gleb na znacznej powierzchni województwa,  intensyfikację wysokotowarowej produkcji rolniczej na glebach o wysokiej jakości,  konsekwentne zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa,  tworzenie warunków do wyeliminowania produkcji rolniczej lub modyfikacji upraw na gruntach o bardzo silnym lub silnym zanieczyszczeniu metalami ciężkimi.

5) W zakresie gospodarki leśnej :  stałe powiększanie zasobów leśnych oraz poprawę ich kondycji przyrodniczej umożliwiającej optymalne warunki funkcjonowania lasów,  zapewnienie dostępu do lasu społeczeństwu, z kontrolowanym i sterowanym użytkowaniem turystycznym.

6) W zakresie ochrony przyrody i bioróżnorodności :  ochronę przyrody i różnorodności biologicznej poprzez zachowanie, wzbogacanie i odtwarzanie zasobów przyrody,  zwiększanie powierzchni obszarów objętych różnymi formami ochrony, szczególnie przez powołanie nowych parków krajobrazowych lub powiększenie już istniejących i rezerwatów przyrody – dla ochrony najbardziej zagrożonych ekosystemów, gatunków i ich siedlisk,  wyznaczenie ostoi przyrodniczych i włączenie ich do europejskiej sieci Natura 2000 (do końca 2004 r.),  tworzenie warunków przestrzennych dla zapewnienia ścisłej ochrony unikatowych wartości środowiska przyrodniczego,  ochronę terenów o wybitnych walorach przyrodniczych wyznaczonych jako obszary węzłowe szczególnie cenne dla zachowania bioróżnorodności,  ochronę rzek z ich otoczeniem oraz innych ciągów obszarowych mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej, w tym jako korytarze ekologiczne,  rozwój zagospodarowania turystycznego w harmonii z zasadami i przepisami ochrony przyrody.

7) W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego :  ograniczenie emisji substancji zanieczyszczających powietrze do poziomu zapewniającego wysoką jakość środowiska atmosferycznego oraz odpowiadających funkcjom, uwarunkowaniom regionalnym i wymaganiom ogólnokrajowym.

8) W zakresie ochrony przed hałasem, wibracjami i promieniowaniem elektromagnetycznym :  realizację obiektów zmniejszających propagację hałasu komunikacyjnego,  realizację wzdłuż ciągów komunikacyjnych pozamiejskich charakteryzujących się dużym obciążeniem ruchu w obszarach niezabudowanych pasów zieleni jako ekranów akustycznych,  konsekwentne zachowanie warunków zagospodarowania w strefach ograniczonego użytkowania obiektów i sieci emitujących ponadnormatywne promieniowanie elektromagnetyczne,  modernizację tras komunikacyjnych będących źródłem znaczących wibracji.

Reasumując, ostatecznie sprecyzowane w Programie Ochrony Środowiska dla Gminy Gdów cele dotyczące ochrony środowiska, działań w kierunku zahamowania tendencji niekorzystnych oraz działań na rzecz zmniejszenia zagrożeń i poprawy stanu środowiska są skorelowane z celami zdefiniowanymi w dokumentach szczebla krajowego, wojewódzkiego i powiatowego.

8 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

II. CHARAKTERYSTYKA GMINY GDÓW

2.1. Położenie

Gmina Gdów położona jest w środkowej części województwa małopolskiego, na przecinających się ważnych szlakach komunikacyjnych stanowiących drogi wojewódzkie: Myślenice – Bochnia i Wieliczka – Tymowa, w odległości 30 kilometrów na południe od Krakowa. Zajmuje część Pogórza Wielickiego i Wiśnickiego przedzielonych malowniczą doliną rzeki Raby, która toczy swój malowniczy bieg na odcinku 23 kilometrów poprzez tereny gminy.

Obszar Gminy Gdów leży w południowo-zachodniej części Pogórza Bocheńskiego, wchodzącego w skład Kotliny Sandomierskiej oraz północno-wschodniej części Pogórza Wielickiego, wchodzącego w skład Pogórza Zachodnio-beskidzkiego, przedzielonych doliną Rzeki Raby. Charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, dobrą jakością gleb i walorami środowiska przyrodniczego korzystnymi dla intensywnej gospodarki rolnej, a także rozwoju funkcji rekreacyjnej.

Gmina Gdów administracyjnie podzielona jest na 29 sołectw.

9 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Tab. 1 Powierzchnia gminy Gdów Powierzchnia L.p. Wyszczególnienie [%] powierzchni gminy [ha] 1. Bilczyce 460,2 4,23 2. Cichawa 590,0 5,43 3. Czyżów 168,0 1,54 4. Fałkowice 289,6 2,66 5. Gdów 1018,1 9,37 6. Hucisko 205,0 1,88 7. Jaroszówka 257,0 2,36 8. Klęczana 160,0 1,47 9. Krakuszowice 415,0 3,82 10. Książnice 436,0 4,01 11. Kunice 311,1 2,86 12. Liplas 372,0 3,42 13. Marszowice 669,0 6,15 14. Niegowić 307,0 2,82 15. Niewiarów 333,0 3,06 16. Nieznanowice 369,0 3,39 17. Niżowa 125,9 1,15 18. Pierzchów 462,0 4,25 19. Podolany 123,6 1,13 20. Stryszowa 186,2 1,71 21. Szczytniki 322,0 2,96 22. Świątniki 150,0 1,38 23. Wiatowice 492,0 4,52 24. Wieniec 460,0 4,23 25. Winiary 562,9 5,18 26. Zagórzany 564,2 5,19 27. Zalesiany 123,8 1,13 28. Zborczyce 188,0 1,73 29. Zręczyce 734,3 6,76 Razem 10 861,9 100,00 Źródło: Bank danych regionalnych (http:/www.stat.gov.pl)

2.2. Ludność

Gminę Gdów zamieszkuje około 16 000 osób. Liczba 150 mieszkańców przypadająca na 1 km2 jest trzykrotnie większa, niż średnia krajowa na obszarach wiejskich, która wynosi 50 osób/km2. Jest to również o połowę więcej, niż średnia dla woj. małopolskiego – ok. 100 osób/km2 (dla obszarów wiejskich).

Biorąc pod uwagę strukturę dochodów ludności gminy to, aż 50 % ludności utrzymuje się głównie z rolnictwa, 30 % czerpie dochody wyłącznie poza rolnictwem, a dla 20 % ludzi rolnictwo stanowi dodatkowy dochód.

Średnia liczba osób przypadających na gospodarstwa prowadzące działalność rolniczą wynosi 5 osób, natomiast na gospodarstwo domowe 4 osoby. Szacunkowa liczba osób pracujących bezpośrednio w rolnictwie wynosi około 3000 osób, zaś pomagających w rolnictwie około 4000.

Tab. 2 Ludność Gminy Gdów (stan na 31.12.2003 r.). Ilość kobiet na 100 Lp. Sołectwo Ogółem W tym kobiet mężczyzn 1. Bilczyce 900 451 100

10 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

2. Cichawa 624 301 93 3. Czyżów 208 104 100 4. Fałkowice 460 230 100 5. Gdów 3774 1934 105 6. Hucisko 189 97 105 7. Jaroszówka 220 117 114 8. Klęczana 169 83 97 9. Krakuszowice 340 179 111 10. Książnice 753 394 110 11. Kunice 393 198 102 12. Liplas 441 211 92 13. Marszowice 865 426 97 14. Niegowić 445 208 88 15. Niewiarów 472 234 98 16. Nieznanowice 524 259 98 17. Niżowa 183 94 106 18. Pierzchów 573 268 88 19. Podolany 191 103 117 20. Stryszowa 264 131 98 21. Szczytniki 642 329 105 22. Świątniki 274 143 109 23. Wiatowice 558 294 111 24. Wieniec 462 225 95 25. Winiary 564 297 111 26. Zagórzany 524 268 105 27. Zalesiany 112 62 124 28. Zborczyce 186 91 96 29. Zręczyce 755 373 98 Gmina Gdów ogółem 15 728 8104 102 Źródło: Urząd Gminy

Tab. 3 Prognozowana ilość mieszkańców w gminie Gdów w latach 2004-2015 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Prognozo- wana ilość 16015 16088 16170 16258 16342 16430 16527 16627 16733 16840 16952 17070 mieszkań- ców w tys

Tab. 4 Poziom wykształcenia ludności na terenie gminy Rodzaj wykształcenia Rok 1988 Rok 2002 Wyższe 2 % 4 % Policealne średnie 15 % 25 % Zasadnicze zawodowe 30 % 36 % Podstawowe 53 % 35 % Źródło: Urząd Gminy

Tab. 5 Ludność gminy wg płci i ekonomicznych grup wieku 2003 r. Ludność w wieku: ogółem mężczyźni kobiety Przedprodukcyjnym 4 457 2 265 2 192 (mężczyźni i kobiety w wieku 0-17 lat) Produkcyjnym 9 152 4 858 4 294 (mężczyźni w wieku 18-64 i kobiety w wieku 18-59 lat) Mobilnym 6 346 3 260 3 086 (mężczyźni i kobiety w wieku 18-44 lat)

11 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Niemobilnym 2 806 1 598 1 208 (mężczyźni w wieku 45-64 i kobiety w wieku 45-59 lat) Poprodukcyjnym 2 119 690 1 429 (mężczyźni w wieku 65 lat i więcej kobiety w wieku 60 lat i więcej) na 100 osób w wieku produkcyjnym 72 61 84 przypada osób w wieku nieprodukcyjnym Źródło: GUS

2.3. Użytkowanie terenu

Główną funkcją gospodarczą Gminy jest rolnictwo oraz obsługa ludności i rolnictwa. Funkcją uzupełniającą jest dosyć dobrze rozwinięta sieć placówek handlowych i usługowych oraz turystyka. Na terenie gminy nie ma zakładów przemysłowych, z wyjątkiem kilkunastu niewielkich zakładów prywatnych o charakterze raczej rzemieślniczym.

Tab. 6 Użytkowanie terenu Formy użytkowania terenu Powierzchnia [ha] Odsetek powierzchni [%] Grunty orne 6231 57,41 Sady 407 3,74 Łąki 867 7,98 Pastwiska 696 6,41 Lasy 1065 9,82 Pozostałe 1588 14,64 Ogółem 10854 100,00 Źródło: GUS „Powszechny Spis Rolny” 2002 r.

Ogółem użytków rolnych jest 8 201 ha (75,54 % powierzchni ogólnej). Teren gminy Gdów jest średnio zalesiony. Na obszarze gminy lasy i grunty leśne zajmują 1067 ha, co stanowi 9,82 % powierzchni ogólnej. Powierzchnia sadów wynosi 407 ha, co stanowi 3,74 % powierzchni ogólnej.

2.4. Rolnictwo

Ponad 50 % gospodarstw rolnych w gminie Gdów zajmuje się produkcją tylko na własne potrzeby. Produkcja płodów rolnych w przeważającej części gospodarstw ma nadal charakter wszechstronny i niewyspecjalizowany. Pomimo specyfiki regionu (warunki do rozwoju agroturystyki, uprawy warzyw i owoców), produkcja rolna nie odbiega zbytnio od przeciętnej kraju. Najwięcej uprawia się zbóż, których powierzchnia zajmuje ponad 50 % gruntów ornych, oraz roślin okopowych, głównie ziemniaków. Dominującym kierunkiem specjalistycznym jest sadownictwo, natomiast w produkcji zwierzęcej dominuje chów trzody chlewnej.

Tab. 7 Wielkość gospodarstw rolnych Powierzchnia Liczba gospodarstw w Liczba gospodarstw w gospodarstw [ha] 1993 r 2002 r 1,0-2,0 925 2757 2,0-5,0 1166 318 5,0-7,0 241 67 7,0-10,0 69 27 10,0-15,0 23 16 15,0-50,0 11 9 >50 - 9 Razem 2435 3197

12 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Źródło: Urząd Gminy

Średnia wielkość gospodarstwa na terenie gminy wynosi 3,20 ha.

Tab. 8 Powierzchnia i struktura zasiewów w gminie Gdów zasiewy [ha] jednostka zboża buraki kuku- terytorialna w tym ziemniaki warzywa truskawki inne razem pszenica cukrowe rydza

Gmina Gdów 3 163 1 610 676 30 15 5 450 200

Źródło: Spis Rolny, 2003 r.

Tab. 9 Inwentarz żywy w gospodarstwach liczba zwierząt (szt. fizycznie) jednostka bydło terytorialna trzoda owce, kozy konie drób ogółem w tym krowy Gmina Gdów 3 100 1 700 24 000 100 200 100 000 Źródło: Spis Rolny, 2003 r.

Tab. 10 Klasy bonitacyjne gleb w gminie Gdów Klasy bonitacyjne gleb Grunty orne i sady [% pow.] Użytki zielone [% pow.] I 0,4 2,1 II 14,0 24,1 III - 52,6 IIIa 40,5 - IIIb 29,1 - IV - 16,2 IVa 11,5 - IVb 3,3 - V 1,1 4,0 VI 0,1 1,0

Gospodarstwa ekologiczne

Na terenie gminy Gdów aktualnie prowadzone jest jedno gospodarstwo ekologiczne – „Janowit” w Zaręczycach. Należy oczekiwać, że do roku 2015 jednak liczba takowych wzrośnie z uwagi na atrakcyjne płatności dla gospodarstw ekologicznych, które wezmą udział w programie rolnośrodowiskowym. Spełnienie wysokich wymogów w zakresie ochrony środowiska będzie trudne dla wielu gospodarstw, dlatego wzrost liczby gospodarstw ekologicznych będzie zależał od środków finansowych, jakie tereny wiejskie otrzymają na poprawę infrastruktury w zakresie ochrony środowiska. Jednak dosyć dobra jakość gleb i czystość środowiska to czynniki, które w znaczący sposób mogą wpłynąć na powstanie takich gospodarstw.

2.5. Rynek pracy

Drobna wytwórczość, usługi rzemieślnicze jak i bytowe są jedną z ważniejszych szans rozwoju gospodarczego gminy, co nieodwołalnie związane jest z koniecznością restrukturyzacji

13 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów rolnictwa. Taki kierunek rozwoju daje dochody finansowe gminie, usługowym przedsiębiorstwom komunalnym oraz miejsca pracy w miejscu zamieszkania.

Liczba podmiotów gospodarczych ulega corocznym wahaniom w zależności od koniunktury rynkowej (tak ilościowo jak i strukturalnie), ale z reguły z tendencją wzrostową. Przeciętnie około 30 % nowozakładanych przedsięwzięć gospodarczych ulega likwidacji lub przeobrażeniu w ciągu pierwszego roku działalności. Trudna jest też do określenia struktura wg skali EKD z uwagi na fakt, że ze względu na bezpieczeństwo ekonomiczne bardzo dużo firm rejestruje po kilka rodzajów działalności

Tab. 11 Wybrane dane o bezrobotnych zarejestrowanych w PUP (31.12.2003 r.). Z liczby ogółem Osoby Wyszczególnienie Ogółem Osoby w wieku Mężczyźni Absolwenci posiadające 24 lat i mniej prawo do zasiłku Gmina Gdów 1013 541 95 449 146 Źródło: PUP Wieliczka

Tab. 12 Struktura bezrobocia w gminie Gdów 31.12.2003 30.06.2004 Sołectwa Gminy Gdów Ogółem Kobiet Ogółem Kobiet Bilczyce 64 21 55 19 Cichawa 35 17 28 14 Czyżów 14 4 12 4 Fałkowice 59 19 54 19 Gdów 261 119 236 110 Hucisko 24 9 17 9 Jaroszówka 16 8 15 8 Klęczana 18 10 17 8 Krakuszowice 18 12 18 12 Książnice 35 17 32 17 Kunice 19 8 17 8 Liplas 38 19 37 18 Marszowice 45 16 43 16 Niegowić 38 19 37 17 Niewiarów 22 8 22 8 Nieznanowice 18 11 18 10 Niżowa 13 8 13 8 Pierzchów 30 12 30 12 Podolany 9 8 9 8 Stryszowa 11 7 11 7 Szczytniki 43 15 36 14 Świątniki 2 0 2 0 Wiatowice 41 17 33 15 Wieniec 29 11 23 11 Winiary 39 30 39 25 Zagórzany 36 15 33 15 Zalesiany 7 2 7 2 Zborczyce 14 7 13 7 Zręczyce 15 23 13 22 Razem 1013 472 920 443 Źródło: PUP Wieliczka

2.6. Infrastruktura

14 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

2.6.1. Gospodarka wodno-ściekowa

Długość sieci wodociągowej rozdzielczej wynosi 230 km, liczba ludności korzystających z wodociągów zbiorowych wynosi około 13 100, co stanowi około 82 % mieszkańców gminy. Na terenie gminy siecią wodno-kanalizacyjną administruje Zakład Gospodarki Komunalnej w Gdowie, ul. Cegielniana 406, 32-420 Gdów. Ogółem w 2003 r. pobrano 630 tys. m3 wody z wodociągów.

Tab. 13 Pobór wody z głównych ujęć wód podziemnych. Liczba Ilość wody ujętej w L.p. Lokalizacja ujęcia Rodzaj ujęcia zaopatrywanej 2003 r. (m3) ludności 1 Wodociąg Gdów studnie głębinowe 294 000 7 600 2 Wodociąg Cichawa studnie głębinowe 336 000 5 500 Źródło: Urząd Gminy

Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 30 km, podłączonych do niej jest 512 budynków. Około 13 % ludności gminy korzysta z sieci kanalizacyjnej. Na terenie gminy funkcjonuje jedna mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Gdowie. Przepustowość oczyszczalni to 600 m3/d. Ilość ścieków odprowadzonych (w 2003 r.) bez wód infiltracyjnych i opadowych to 112 000 m3. Odpady z oczyszczalni wytworzone to 21 Mg/rok a składowane 5 Mg/rok.

Tab. 14 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach (2003 r.) Ładunek w ściekach [kg/rok] Wskaźnik dopływających odprowadzanych BZT-5 116 480 1 008 ChZT 285 152 5 264 Zawiesina 282 756 2 240 Azot ogólny 20 608 2 800 Fosfor ogólny 1 680 224 Źródło: Urząd Gminy

Z powyższych informacji wynika, że gospodarka wodno-ściekowa w gminie Gdów jest tylko częściowo uregulowana. Sieć wodociągowa jak i kanalizacyjna nie są rozbudowane w odpowiednim stopniu. W przyszłości należy zwrócić szczególną uwagę na rozbudowę sieci kanalizacyjnej tak, aby objęła swym zasięgiem jak największą ilość mieszkańców.

2.6.2. Gospodarka odpadami

Szczegółowy opis zawarty w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Gdów.

Tab. 15 Zestawienie ilości odpadów powstałych w gminie Gdów objętych ewidencją (2003 r.) Ilość w Mg Odpady Wytworzone Składowane Komunalne 2 948,4 2 948,4 Makulatura 54,12 Szkło 13,2 Tworzywa sztuczne 14,1 Inne 14 14 Źródło: Urząd Gminy

15 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

2.6.3. Drogi

Podstawowy układ drogowy gminy, w rozumieniu Ustawy o drogach publicznych, tworzą drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe.

Przez teren gminy przebiega droga krajowa o znaczeniu regionalnym nr 4 Kraków – Tarnów. Jej długość na terenie gminy wynosi około 1,5 km. Drugim, co do znaczenia, elementem układu drogowego są drogi wojewódzkie: nr 966 Wieliczka - Tymowa o długości w granicach gminy około 11 km oraz droga nr 967 Myślenice –Bochnia o długości około 16 km. Pozostałe elementy układu podstawowego to drogi powiatowe. Układ uzupełniający tworzy sieć dróg gminnych oraz ulic lokalnych.

16 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

III. INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW PRZYRODY

3.1. Ukształtowanie terenu i budowa geologiczna

Cały obszar gminy Gdów położony jest w obrębie dwóch dużych jednostek geomorficznych, mianowicie: a) Kotliny Sandomierskiej, w obrębie której wyróżniamy mezoregion Pogórze Bocheńskie. b) Pogórze Zachodnio-Beskidzkie, w obrębie którego wyróżniamy mezoregion Pogórze Wielickie.

Na podstawie różnych wysokości względnych ukształtowanie terenu całego obszaru gminy można podzielić na: - równinę płaską - tereny falisto-pagórkowate - tereny wysokofalisto-pagórkowate

Rzeźba równinna występuje na obszarze wsi: Niewiarów, Nieznanowice, Marszowice, Liplas, Książnice, Pierzchów, częściowo na obszarze wsi Cichawa, Niegowić i Gdowa.

Rzeźba falisto-pagórkowata występuje głównie w północnej części gminy w takich wsiach jak: Czyżów, Świątniki Dolne, Szczytniki, Zborczyce, Fałkowice, Niżowa, Hucisko, Krakuszowice, Wiatowice i częściowo w Niegowici, Cichawie i Gdowie.

Rzeźba wyskofalisto-pagórkowata występuje w obrębie wsi położonych w południowej części gminy, mianowicie w Podolanach, Stryszowej, Wieńcu, Winiarach, Zagórzanach, Zalesianach, Zręczycach, Klęczanie i Jaroszówce.

Ukształtowanie terenu ma niewątpliwie duży wpływ na wykorzystanie i użytkowanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej.

3.2. Warunki klimatyczne

Dla obszaru, na którym znajduje się Gmina Gdów średnia roczna temperatura wynosi ok. 7,5- 8 oC. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec o średniej temperaturze 17-18 oC, a najniższe temperatury przypadają na miesiące styczeń i luty. Liczba dni z przymrozkami zależy od wysokości, rzeźby terenu oraz warunków lokalnych. Doliny i kotliny są zbiornikami chłodnego powietrza spływającego ze stoków, stąd notują więcej przymrozków niż wierzchowiny.

Średnia długość okresu wegetacyjnego z temperaturą powyżej 5 oC (decyduje o możliwości rozwoju roślin) wynosi, w zależności od wysokości n.p.m., 210 dni, w dolinach ok. 10 dni krócej.

Średnia roczna ilość opadów wynosi ok. 710-740 mm. Największe sumy opadów notowane są w miesiącach letnich (czerwiec, lipiec, co stanowi ok. 30 % sumy rocznej opadów. Z kolei najmniejszą ilość opadów odnotowuje się w miesiącach styczniu i lutym. Generalnie najwięcej opadów przypada na porę letnią (wiosna ok. 150 mm, lato - 350 mm). Cały obszar narażony jest na występowanie burz, średnio 20 dni w ciągu roku.

Wilgotność względna powietrza, informująca o stopniu nasycenia powietrza parą wodną jest mało zróżnicowana. Największa wilgotność przypada na listopad (średnio 85 %), najmniejsza na kwiecień (średnio 75 %), a średnio w ciągu roku wynosi ok. 80 %. W okresie od października do

17 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów marca dolina rzeki Raby ma wilgotność wyższą niż pozostałe części terenu. W pozostałych miesiącach sytuacja jest odwrotna.

W dolinie rzeki Raby przeważają wiatry południowo-zachodnie. Na pozostałym obszarze zachodnie i południowo-zachodnie. Największe prędkości wiatru odnotowuje się w okresie zimowym, najmniejsze w letnim.

3.3. Wody powierzchniowe

Sieć rzeczna

Obszar Gminy Gdów leży w dorzeczu Raby II-rzędu. Raba zbiera wody ze zlewni III-go rzędu rzeki Stradomki i Królewskiego Potoku. Stradomka zbiera wody ze wsi Jaroszówka, Klęczany, Wieniec. Królewski Potok natomiast ze wsi Wiatowice, Zborczyce, Niegowić i częściowo ze wsi Marszowiec, Niewiarów, Nieznanowice i Cichawa.

Z pozostałych wsi gminy wody powierzchniowe odprowadzane są do rzeki Raby przez liczne stałe i okresowe małe cieki oraz przez wąskie doliny nieckowate. Stała sieć wodna przeważa jednak na tym terenie nad siecią okresową. Rzeka Raba charakteryzuje się wysokim spływem wód oraz dużymi wahaniami wodostanu. W okresie wiosennym oraz w okresie długotrwałych lub gwałtownych opadów w okresie letnim przypada maksimum wód, minimum natomiast w okresie jesiennym.

Tab. 16 Potoki w gminie Gdów Długość [km] Nazwa potoku Odcinek uregulowany Odcinek nieuregulowany Królewski 5,59 4,00 Gnojski 4,93 2,10 Dzialski 1,89 6,70 Czarny Las 0,51 2,45 Podłężanka 2,10 - Bilczycki 5,10 - Zajedle 1,73 - Kuniczanka - 2,00 Nieznanowicki - 1,52 Rzeka Stradomka - 0,75 Razem 21,85 19,52 Źródło: Urząd Gminy

Występowanie wód gruntowych na różnych poziomach i głębokościach uwarunkowane jest budową geologiczną.

W dolinie Raby ze względu na równinny charakter terenu oraz przepuszczalne podłoże zdecydowaną przewagę nad spływem powierzchniowym posiada wsiąkanie i parowanie. Obszar ten tworzy tzw. aluwialny zbiornik wód podziemnych.

Warstwą wodonośną są tu osady rzeczne podścielone nieprzepuszczalnymi utworami mioceńskimi. W dnach dolin rzecznych głębokość do zwierciadła wody wynosi od 0.5 -2,0 m z wahaniem w ciągu roku 2-3 m. Na wyższych terasach dalej od koryta rzeki 5-10 m z wahaniem w ciągu roku 2 m.

Zagrożenia powodzią

Gmina zagrożona jest wezbraniami opadowo-rozlewnymi spowodowanymi opadami ciągłymi. W czasie wezbrań wód występuje nasilenie procesów erozyjnych w obrębie koryt rzecznych. W

18 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów dolnych odcinkach rzek i u ich ujścia przeważa osadzanie przemieszczonego z górnych odcinków materiału, zamulanie koryt i dolin zalewowych.

W ostatnich latach, charakteryzujących się wyższą od przeciętnej ilością opadów, występuje zjawisko zabagnienia użytków zielonych i części gruntów ornych, wyłączając te tereny z użytkowania rolniczego. Spowodowane jest to dewastacją urządzeń melioracyjnych.

3.4. Zbiorniki wód podziemnych

W dolinie Raby ze względu na równinny charakter terenu oraz przepuszczalne podłoże zdecydowaną przewagę nad spływem powierzchniowym posiada wsiąkanie i parowanie. Obszar ten tworzy tzw. aluwialny zbiornik wód podziemnych. Na terenie gminy Gdów znajduje się czwartorzędowy główny zbiornik wód podziemnych tzw. GZWP doliny Raby o pow. 25 km2 o średniej głębokości ujęć ok. 8 m i szacunkowymi zasobami 11 500 m3/dobę, klasy Ib, Ic.

19 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

3.5. Zasoby naturalne

Znaczenie ponad lokalne ma prowadzona w dolinie Raby eksploatacja bogactw naturalnych, przede wszystkim żwirów jako surowców do budowy dróg. Na terenie gminy znajdują się złoża kruszywa naturalnego eksploatowane na podstawie wydanych koncesji, oraz częściowo eksploatowane złoża gazu ziemnego. Prowadzone są również odwierty w celu poszukiwania gazu w północnej części gminy.

Tab. 17 Zasoby surowców naturalnych zlokalizowane w gminie Gdów Rodzaj i Nazwa Kopalina Powierzchnia Zasoby L.p. Nazwa złoża kategoria kopaliny główna złoża [ha] bilansowe [Mg] zasobów Kruszywo Kruszywo 1 Podolany II C1 4,11 - naturalne naturalne Kruszywo Zagórzany - Kruszywo 2 C1+C2 9,29 4270 naturalne Wschód naturalne Kruszywo Marszowice – Kruszywo 3 C1 12,24 740000 naturalne Raba naturalne Kruszywo Kruszywo 4 Winiary I C1 10,69 941960 naturalne naturalne Nieznanowic Kruszywo Kruszywo 5 e – C1+C2 - 1688000 naturalne naturalne Marszowice Kruszywo Nieznanowic Kruszywo 6 C1 - 1170000 naturalne e - Wieniec naturalne Źródło: Urząd Gminy

20 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

21 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

3.6. Gleby

Na podstawie przeprowadzonych badań profili glebowych gminy Gdów zostały wyróżnione:

- gleby bielicowe i pseudobielicowe – powstałe z różnych skał macierzystych pod wpływem czynników biologicznych, głównie lasów iglastych. Na skutek rozłożenia pierwotnych minerałów glebowych i wymycia produktów rozkładu z górnych warstw do niższych oraz zakwaszenia gleb kwasami tworzącymi się przy zwolnionym procesie rozkładu ściółki leśnej. W glebach ornych przez ciągłą uprawę wierzchnich warstw nastąpiło zakłócenie procesu bielicowego. Gleby pseudobielicowe to gleby stadium przejściowego pomiędzy typem bielicowym a brunatnym.

- gleby brunatne – w górnych poziomach posiadają najczęściej odczyn obojętny, a na głębokości 60-80 cm profilu zawierają węglan wapnia. W słabo wykształconych glebach brunatnych węglany występują pod powierzchnią. Poziom próchniczy w glebach brunatnych jest barwy szaro- brunatnej, co świadczy o zawartości w nim związków żelaza. Zrównoważone krążenie składników mineralnych powoduje względnie trwałe utrzymywanie się odczynu zbliżonego do obojętnego w całym profilu, co charakteryzuje gleby brunatne właściwe (Książnice, Cichawa). Tylko gleby brunatne wyługowane posiadają w górnym poziomie profilu odczyn kwaśny, natomiast brunatne kwaśne w całym profilu wykazują wysoki stopień zakwaszenia.

22 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

- Mady – to gleby wytworzone z warstwowych osadów rzecznych. Gleby te obecnie nie podlegają stałym zalewom, a ich budowa warstwowa zanika. Poszczególne poziomy nie zaznaczają się zbyt wyraźnie. Poziom górny, próchniczy nie różni się zbytnio od dolnej części profilu. Mady występują w szerokiej dolinie rzeki Raby.

- Gleby deluwialne – zostały wytworzone na różnych podłożach, przy stałym nadmiarze wilgoci (wysoki poziom wód gruntowych i ciągły dostęp do wód powierzchniowych). Warunki beztlenowe i nadmiar wilgoci powodują procesy redukcyjne, w rezultacie których powstają poziomy o zabarwieniu niebieskawym lub zielonkawym. Gleby te znajdują się w lekkich zagłębieniach terenowych, powstałe z namycia materiału glebowego z otaczających stoków.

W zestawieniu procentowym typy gleb zajmują w stosunku do ogólnej powierzchni użytków rolnych odpowiednio: - gleby pseudobielicowe – 30 % - gleby brunatne – 40 % - mady – 28 % - gleby deluwialne – 2 %

Typy gleb i ich skład mechaniczny wywierają duży wpływ na kształtowanie struktury użytków rolnych.

3.7. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej gminy Gdów

Charakterystyka ogólna szaty roślinnej

Żyzne gleby, dogodne warunki terenowe dla osadnictwa, silnie zakorzeniona drobna wytwórczość i rzemiosło, bliskość ośrodków przemysłowych były czynnikami powodującymi intensywne zagospodarowanie i dużą gęstość zaludnienia gminy. Spowodowało to sporą eliminację naturalnych zbiorowisk roślinnych z jej obszaru. Wprowadzone na ich miejsce zbiorowiska sztuczne i wtórne, ukształtowały nową strukturę przestrzenną zasobów przyrodniczych gminy. Większą część obszaru zajmują zbiorowiska zastępcze i wtórne (łąki, pola uprawne, pastwiska). Niektóre zbiorowiska nieleśne, na skutek długotrwałego użytkowania przekształciły się w zbiorowiska o wysokich walorach florystycznych i obecnie posiadają charakter pół-naturalny. Najczęściej występują one na obszarach gdzie wykształciła się charakterystyczna mozaika siedlisk, spowodowana przez współwystępowanie obszarów czynnych i ustabilizowanych osuwisk, obszarów o dużym zróżnicowaniu warunków glebowych i wilgotnościowych. Obszarom zabudowanym towarzyszą również zbiorowiska roślinności ruderalnej i segetalnej oraz sztuczna zieleń przydomowa i terenów publicznych.

Charakterystyka ogólna świata zwierząt

Fauna jest dość typowa dla całego obszaru Beskidów Zachodnich jednak ze względu na dużą ilość siedzib ludzkich oraz ograniczenie kompleksów leśnych przez wysoko podchodzące pod zbocza pola uprawne i zagrody jest ona uboższa. Ze ssaków spotkać można sarny, jelenie, dziki, zające. Pospolitymi gatunkami są także lisy, borsuki, łasice, tchórze, jeże i ryjówki. Z ciekawszych gatunków ptaków wymienić można kanię rudą, turkawkę, pliszkę górską czy kruki. Gady reprezentowane są przez jaszczurki, padalce, zaskrońce i żmije zygzakowate. Spotkać można również żaby zielone i brunatne, a także salamandrę plamistą.

Pomniki przyrody

23 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Tab. 18 Pomniki przyrody na terenie gminy Gdów obw./wys./zasięg Lp. Obiekt Lokalne warunki siedliskowe Miejscowość Nr rejestru korony [m] 1 Lipa drobnolistna 3,08/20,5/6x9 przed kościołem na dziedzińcu Gdów 6/1 wyłożonym płytami betonowymi 2 Lipa drobnolistna 5,26/20,5/21x10 rośnie przy dworku, w odl. 4 m Gdów 6/2 od drzewa droga gruntowa, gleba porośnięta roślinnością runa lasu grądowego 3 Dąb szypułkowy 4,82/20/26x12 w zadrzewieniu parkowym w Cichawa 6/3 rzędzie drzew na skraju łąki, gleba porośnięta pokrzywą i częściowo roślinnością runa oraz bzem czarnym i podrostami drzew liściastych 4 Dąb szypułkowy 3,4/23/13x16 w zadrzewieniu parkowym w Cichawa 6/4 rzędzie drzew na skraju łąki, gleba porośnięta trawami i roślinnością runa 5 Dąb szypułkowy 3,3/20/10x15 w zadrzewieniu parkowym w Cichawa 6/5 rzędzie drzew na skraju łąki, gleba porośnięta pokrzywą trawami i roślinnością runa oraz bzem czarnym 6 Dąb szypułkowy 4,26/22/22x14 w zadrzewieniu parkowym w Cichawa 6/6 rzędzie drzew na skraju łąki, gleba porośnięta pokrzywą trawami i roślinnością runa oraz bzem czarnym 7 Dąb szypułkowy 4,22/21/15x21 w zadrzewieniu parkowym na Cichawa 6/7 skraju parku, gleba porośnięta roślinnością zieloną z elementami runa leśnego i krzewami bzu 8 Dąb szypułkowy 3,33/22/13x10 w zadrzewieniu parkowym na Cichawa 6/8 skraju parku 9 Dąb szypułkowy 5,65/21/15x16 w zadrzewieniu parkowym, gleba Cichawa 6/9 porośnięta trawami i roślinnością runa leśnego 10 Dąb szypułkowy 3,51/20/8x15 w zadrzewieniu parkowym na Cichawa 6/10 skraju parku, gleba porośnięta trawami i roślinnością runa leśnego 11 Dąb szypułkowy 3,95/20/21x12 w zadrzewieniu parkowym na Cichawa 6/11 skraju parku, gleba porośnięta trawami i roślinnością runa leśnego 12 Lipa drobnolistna 2,55/18/9x9 na trawniku przed dworem, Zagórzany 6/13 niedaleko stawu, rośnie samotnie 13 Lipa drobnolistna 2,72/15/9x12 przy kapliczce murowanej na Szczytniki 6/14 zaniedbanej łące, porośniętej roślinnością synantropijną i trawami, w odległości 0,5 m od drzewa betonowy chodnik do kapliczki 14 Lipa drobnolistna 2,5/14,5/11x9 przy kapliczce murowanej na Szczytniki 6/15 zaniedbanej łące, porośniętej roślinnością synantropijną i trawami, w odległości 0,5 m od drzewa betonowy chodnik do kapliczki 15 Głaz narzutowy - przy pomniku J.H.Dąbrowskiego Pierzchów 6/16

24 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

obw./wys./zasięg Lp. Obiekt Lokalne warunki siedliskowe Miejscowość Nr rejestru korony [m] 16 Głaz narzutowy - obok szkoły podstawowej Pierzchów 6/17

3.8. Walory kulturowe

Na terenie gminy znajdują się obiekty oraz zespoły historyczne i prehistoryczne. Są to zespoły kościelne dworskie i parkowe oraz liczne stanowiska archeologiczne objęte ochroną konserwatorską zgodnie z przepisami ustawy „O ochronie dóbr kultury i muzeach”. Stanowiska archeologiczne obejmują fragmenty osad kultury łużyckiej z epoki brązu i kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich, osady z okresu neolitycznego, osady z okresu późnolateńskiego oraz wczesnego i późnego średniowiecza, osady kultury ceramiki wstęgowej rytej i kultury lendzielskiej z epoki neolitu, osady kultury ceramiki promienistej oraz osady prehistoryczne.

Tab. 19 Stanowiska archeologiczne na terenie gminy Gdów Ilość stanowisk Ilość stanowisk Miejscowość Miejscowość archeologicznych archeologicznych Bilczyce 2 Niewiarów 3 Cichawa 1 Nieznanowice 8 Fałkowice 3 Pierzchów 12 Gdów 9 Szczytniki 4 Hucisko 1 Świątniki 1 Krakuszowice 5 Wiatowice 15 Książnice 7 Wieniec 5 Kunice 3 Winiary 1 Liplas 3 Zborczyce 1 Marszowice 8 Zręczyce 5 Niegowić 3 RAZEM 100 Źródło: Urząd Gminy

Tab. 20 Obiekty zabytkowe w gminie Gdów Miejscowość Obiekt Gdów zespół kościelny – kościół parafialny p.w. Narodzenia N.M.P. z XIV w., murowany; zespół dworski – dwór drewniany z poł. XIX w., klasycystyczny; cmentarz z kaplicą murowaną z poł. XIX w.; kopiec powstańców z 1846 r.; kapliczka przydrożna z figurą Matki Boskiej Różańcowej z 1849 r. – ul. Bocheńska; kapliczka przydrożna z płaskorzeźbami Matki Boskiej, świętych oraz upadku Chrystusa z 1864 r.- przy drodze Krakowskiej; kapliczka przydrożna z płaskorzeźbami – ul. Myślenicka; krzyż przydrożny drewniany z 1837 r.; Hucisko zespół dworski – dwór murowany z pocz. XIX w. Niegowić pozostałości zespołu dworskiego z parkiem i kaplicą z XIX w. zespół kościelny z dzwonnicą drewniano-murowaną z 1817 r. kapliczka przydrożna z figurą św. Jana Nepomucena z poł. XIX w. Książnice kapliczka przydrożna murowana z 1861 r. Liplas kapliczka przydrożna murowana z 1861 r. Cichawa zespół dworski – dwór murowany z 1900 r., park krajobrazowy z przeł. XVIII-XIX w. figury przydrożne kamienne krzyż kamienny z 1878 r. z płaskorzeźbami Fałkowice zespół dworski – dwór murowany i park o charakterze eklektycznym z przeł. XIX-XX w. Bilczyce zespół dworski – dwór murowany z XIX w. i park krajobrazowy Zagórzany zespół dworski – dwór drewniano-murowany z przeł. XIX-XX w. oraz park krajobrazowy z 2 poł. XIX w. Zborczyce zespół dworski - dwór i park z XIX w.

25 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Miejscowość Obiekt Zręczyce zespół dworski – dwór i park krajobrazowy z XIX w. Winiary zespół dworski – dwór z parkiem krajobrazowym z XIX w. Źródło: Urząd Gminy

3.9. Turystyka i agroturystyka

Tereny gminy Gdów pod względem turystycznym służą głównie osobom preferującym aktywny wypoczynek na szlakach pieszych i rowerowych w okresach świątecznych i sezonie letnim. Na terenie gminy istnieje wiele ciekawych zabytków architektury, miejsc pamięci narodowej oraz miejsc związanych z pobytem i działalnością wielu sławnych Polaków. Bogata oferta bazy noclegowej i gospodarstw agroturystycznych oferuje swoje usługi i różnego rodzaju atrakcje.

Szlaki turystyczne w gminie Gdów: 1. niebieski (13,5 km): Podolany – Klęczany – granica gmin Gdów i Łapanów – Zagórzany – Wólka Zręczycka; 2. zielony (6 km): wzdłuż Raby; 3. żółty (2 km): przez wieś Hucisko łączący Wieliczkę z Dobczycami; 4. czerwony (24,5 km): Gdów – Liplas – Niegowić – Cichawa - Pierzchów; 5. papieski (12 km): Niegowić – Marszowice – Klęczana – Kobylec - Łapanów.

Turystyka przyrodnicza (piesza, rowerowa, konna, narciarska i kajakowa itp.) powinna być rozwijana na bazie parków narodowych i krajobrazowych, rezerwatów przyrody, pomników przyrody i muzeów przyrodniczych powiązanych z tymi obszarami. Wprowadzenie infrastruktury turystycznej na obszary chronione winno być poprzedzone uzgodnieniami z właściwymi jednostkami.

Na terenie gminy Gdów prowadzonych jest aktualnie dziewięć gospodarstw agroturystycznych, które oferują 78 miejsc noclegowych oraz szeroką ofertę dodatkowych atrakcji wypoczynkowych dla turystów.

Agroturystyka, wykorzystując zachowany w województwie tradycyjny wiejski krajobraz kulturowy i walory przyrodnicze stosowne do tej formy wypoczynku, powinna rozwijać się na bazie obszarów agroturystycznych, łatwo dostępnych urządzeń obsługi z zakresu kultury, rozrywki, handlu itp., a także kwater w jednostkach osadniczych położonych w obszarach agroturystycznych. Ta atrakcyjna forma wypoczynku - jaką jest agroturystyka - wymaga wielostronnego zaangażowania się władz lokalnego samorządu dla pobudzania społeczności wiejskiej do tworzenia nowych gospodarstw agroturystycznych. Dotyczy to także pomocy w przygotowaniu atrakcyjnej i konkurencyjnej oferty w rozwiązywaniu licznych problemów ekonomicznych oraz udziału w promocji i marketingu.

Tab. 21 Baza noclegowa w gminie Gdów Liczba miejsc Lp. Miejscowość Wyszczególnienie Liczba pokoi noclegowych GOSPODARSTWA AGROTURYSTYCZNE 1 Gdów GA - Katarzyna Strojny 4 9 2 GA „Amigo” – Marek Świeży 2 6 3 GA „Bocianie gniazdo” – Stanisława Kasprzyk 2 6 4 GA „Maja” – Krystyna Małek 3 6 5 GA „Pokoje gościnne” – Janusz Małek 2 4 6 Winiary Ośrodek Agroturystyczny nad Rabą 5 20 7 Marszowice GA „Nad Rabą” – Bożena Dusza 5 10

26 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

8 Szczytniki GA Wypoczynek pod dębem” – Stanisława Skwarek 4 8 9 GA „U rolnika” – Antonina Kościółek 3 9 INNE OBIEKTY 10 Zręczyce Dwór „Bella Vita” 11 21 11 Gdów Ośrodek Rekreacyjno-Wypoczynkowy “Grosik” 20 60 12 Podolany „Arenda” 6 12 13 Marszowice „Folwark Wiązy” 5 15 Źródło: Urząd Gminy

27 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

28 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

IV. OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

4.1. Zanieczyszczenie powietrza

W gminie Gdów głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest niska emisja oraz emisja antropogeniczna, wynikająca z działalności człowieka. Ze względu na ilość emitowanych zanieczyszczeń, szacuje się, że emisja antropogeniczna jest jednym z zagrożeń dla warunków życia i zdrowia człowieka oraz środowiska. Dla terenów wiejskich jej uciążliwość wynika głównie z rozproszenia źródeł emisji (emisja niska z palenisk domowych, małych kotłowni, warsztatów rzemieślniczych). Ze względu na koncentracje ośrodków przemysłowych na terenach miejskich powiatu obszar gminy Gdów w mniejszym stopniu narażony jest na skutki emisji antropogenicznej (przemysłowej i komunikacyjnej). Niska emisja zanieczyszczeń znajduje odzwierciedlenie we wzrostach stężeń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym.

Tab. 22 Średnioroczne stężenia zanieczyszczeń powietrza

Punkt 3 3 3 3 3 SO2 [μg/m ] NO2 [μg/m ] pył [μg/m ] ołów [μg/m ] kadm [μg/m ] pomiarowy Wieliczka 10 22 43 0,037 0,0014 Szarów 9 22 22 - - Źródło: WIOŚ 2002 r.

Tab. 23 Zestawienie wartości opadu pyłu, kadmu i ołowiu na stanowiskach pomiarowo-kontrolnych Punkt pomiarowy pył [g/m2] ołów [mg/m2] kadm [mg/m2] Pleszów 52,7 8,79 0,47 Szarów 61,9 3,00 0,64 Świątniki Górne 21,5 3,65 0,33 Źródło: WIOŚ 2002 r.

W marcu 2003 r. WIOŚ opracował „Ocenę jakości powietrza w województwie małopolskim w 2002 r.”. Jest to pierwsza ocena roczna opracowana w oparciu o przepisy art. 89 ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Ocena polega na zaliczeniu strefy do określonej klasy (A, B, C), która zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z określonymi wymaganiami, co do działań na rzecz poprawy jakości powietrza.

Tab. 24 Wynikowe klasy strefy z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru Klasa Nazwa strefy całej strefy ogólna SO2 NO2 PM 10 Pb C6H6 CO O3 strefy powiat wielicki A A B A A A A B Źródło: WIOŚ 2002 r.

Tab. 25 Wynikowe klasy strefy z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych Nazwa strefy zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy Klasa ogólna strefy SO2 NOx O3 Powiat wielicki A A A A Źródło: WIOŚ 2002 r.

4.2. Jakość wód powierzchniowych

29 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Głównym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie gminy Gdów są spływy powierzchniowe związane z rolniczym charakterem obszaru oraz ścieki socjalno-przemysłowe, często zrzucane bezpośrednio do potoków bez oczyszczenia. Słaba kanalizacja gminy oraz przestarzałe i nieszczelne zbiorniki szambowe zwiększają możliwość przedostania się zanieczyszczeń do wód powierzchniowych. Poprawia się stan sanitarny rzek i potoków oraz zmniejszają się przekroczenia wskaźników zawiesiny, zanieczyszczeń bakteriologicznych i stężenia fosforu. Jednak nadal głównym czynnikiem powodującym niską klasyfikację potoków są zanieczyszczenia bakteriologiczne (przekroczenie wskaźnika miana Coli).

Rzeką, która odwadnia teren gminy Gdów jest rzeka Raba.

Tab. 26 Klasyfikacja wód rzeki Raby w punkcie pomiarowym w Gdowie Punkt Ocena pomiarowy fizykochemiczna hydrobiologiczna bakteriologiczna ogólna Gdów II II III III Źródło: WIOŚ 2002 r.

Tab. 27 Wartości eutrofizacji wód rzeki Raby Punkt Azotany Azot azotanowy Azot ogólny Fosfor ogólny 3 3 3 3 pomiarowy [mg NO3/dm ] [mg N/dm ] [mg N/dm ] [mg P/dm ] Gdów 6,29 1,42 1,97 0,04 Źródło: WIOŚ 2002 r.

Głównymi zrzutami ścieków komunalnych odprowadzanymi z terenu gminy do Raby jest mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków komunalnych w Gdowie.

Tab. 28 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach (2003 r.) Ładunek w ściekach [kg/rok] Wskaźnik dopływających odprowadzanych BZT-5 116 480 1 008 ChZT 285 152 5 264 Zawiesina 282 756 2 240 Azot ogólny 20 608 2 800 Fosfor ogólny 1 680 224 Źródło: Urząd Gminy

4.3. Stan i tendencje przeobrażeń gleb

Gleby terenów górzystych i podgórskich mają swój odrębny charakter wynikający z odmiennego niż na terenach równinnych oddziaływania takich czynników glebotwórczych, jak rzeźba terenu, warunki klimatyczne i właściwości skał macierzystych.

Część gleb powiatu wielickiego wykształciła się ze zwietrzeliny osadów fliszowych o uziarnieniu pyłów zwykłych i ilastych. Tylko fragmentarycznie wierzchnią warstwę budują bardziej spoiste utwory podścielone rumoszem skalnym. Pyłowy charakter utworów oraz urozmaicona rzeźba terenu wpływa na dużą podatność tych gleb na zjawiska erozyjne wraz z ruchami masowymi (spełzywanie). Przykładem tych niekorzystnych procesów jest duża ilość wąwozów, parowów czy jarów, powstających w dolinach cieków i na poboczach dróg dojazdowych.

Degradacja naturalna gleb

30 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Zjawiska erozji gleb obserwuje się przede wszystkim na bardziej nachylonych stokach. Jej natężenie jest zależne od spadku i długości zbocza. Im teren jest silniej sfalowany, poprzecinany dolinami, tym spływ wody jest szybszy. Natężenie erozji jest wprost proporcjonalne do spadku i długości zbocza, przy czym wpływ spadku jest większy od wpływu długości zbocza. Z tego względu na pola orne należy przeznaczać zbocza o spadkach mniejszych niż 20 % i dostatecznie dobrej glebie, czyli miejsca, gdzie nie zagraża zniszczenie gleby wskutek spływów. Na zboczach o spadkach większych od około 6 % konieczny jest właściwy układ pól umożliwiający uprawę poziomą. Na zboczach o spadkach większych niż 10 % gleba podczas orki przemieszczana jest przez pług ku dołowi. Najbardziej niebezpieczna, z uwagi na ułatwianie spływu, jest orka z góry w dół zbocza.

Przeciwdziała degradacji także zmiana struktury użytkowania gleb, która powinna postępować na terenie gminy Gdów w kierunku ograniczania pól uprawnych na rzecz lasów i użytków zielonych, które najlepiej chronią glebę.

Istotne znaczenie ma również dobór roślin uprawnych (od niego zależy osłona, jaką zapewniają glebie rośliny), a także częstotliwość orek i innych zabiegów uprawnych. Wieloletnie rośliny (np. trawy) zabezpieczają nawet przed silnym spływem. Mniej skutecznie chronią glebę rośliny ozime, jak żyto, rzepak; jeszcze mniej zboża jare osłaniające tylko przed spływem letnim. Szczególne zagrożenie stwarza uprawa roślin, które w okresie silnych opadów nie osłaniają należycie gleby (np. ziemniaki, buraki, tytoń, kukurydza), przyczyniającą się do znacznych spływów powierzchniowych oraz spłukiwania gruntu. Ze względu na podatność gleb gminy na degradację naturalną, należy dążyć do ograniczenia upraw mających najbardziej niekorzystne oddziaływanie.

4.4. Stan i tendencje natężenia hałasu

Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj.:  hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze względu na rozległość źródeł;  hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenia.

Do najbardziej uciążliwych źródeł hałasu w środowisku, przede wszystkim z uwagi na powszechność występowania, należy komunikacja drogowa. Znaczny wzrost liczby pojazdów oraz duży udział transportu samochodowego skutkują wzrostem liczby osób narażonych na ponadnormatywny hałas, przy jednocześnie wzrastającym zagrożeniu w porze nocnej.

Gwałtowny rozwój motoryzacji w latach 90. spowodował zmiany klimatu akustycznego, które -tak jak w całym województwie małopolskim - również na terenie gminy Gdów ulegają postępującemu pogorszeniu. Również tu konsekwencją znacznego przyrostu pojazdów samochodowych jest między innymi:  proces stabilizacji hałasu na wysokim poziomie (poziom równoważny – Leq) w godzinach szczytu komunikacyjnego,  proces rozciągania się godzin szczytu komunikacyjnego: do późnych godzin nocnych (godz. 24.00) i wczesnych godzin porannych (godz. 500), istotny wzrost natężenia ruchu w godzinach nocnych, co powoduje jedynie niewielki spadek rejestrowanych poziomów w stosunku do pory dziennej i skutkuje brakiem możliwości odpoczynku osób mieszkających w otoczeniu głównych szlaków komunikacyjnych.

Wszystko to powoduje wzrost równoważnych poziomów dźwięku tak w dzień, jak i w nocy. Tym samym następuje systematyczne rozszerzanie się strefy ponadnormatywnego oddziaływania hałasu komunikacyjnego powodując, że coraz większa ilość mieszkańców terenów położonych wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych narażona jest na uciążliwy hałas.

31 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Analiza zagrożenia hałasem drogowym, wykonana na podstawie przeprowadzonych badań (WIOŚ) wskazuje, że poziom emisji hałasu w bezpośrednim sąsiedztwie źródła (1 m od krawędzi jezdni) dla większości dróg o znaczeniu ponadregionalnym, przekracza poziom 70 dB w porze dziennej, dochodząc do wartości 80 dB dla arterii najbardziej hałaśliwych. Daje to przekroczenia rzędu 5-25 dB, w zależności od przyjętych wartości dopuszczalnych. Jednakże zasięg przekroczeń dla poszczególnych tras jest trudny do przedstawienia z uwagi na istniejące uregulowania prawne. Z uwagi, bowiem na powiązanie wartości dopuszczalnej z charakterem zagospodarowania przestrzennego nawet na niewielkim odcinku drogi progowe wartości poziomu dźwięku mogą zmieniać się kilkakrotnie.

Klimat akustyczny gminy kształtowany jest przede wszystkim przez przebiegające przez teren gminy drogi nr 966 i 967. W okolicach miejscowości Czyżów gdzie przebiega fragment drogi krajowej nr 4 w obszarze o szerokości około 100 m wzdłuż wymienionej trasy, można się spodziewać przekroczenia dopuszczalnych w środowisku poziomów dźwięku (45 dB w porze dziennej).

Dla pozostałych terenów zabudowanych obniżenie uciążliwości dróg może być zrealizowane w ramach modernizacji tych tras. Aktualnie realne jest, o ile nie wyklucza tego istniejąca zabudowa, obsadzanie odcinków najbardziej uciążliwych zielenią niską, najlepiej całorocznie zieloną.

Na terenie gminy brak jest uciążliwych zakładów produkcyjnych.

4.5. Stan i tendencje zmian przyrody ożywionej

Szata roślinna

Szata roślinna występująca na terenie gminy spełnia następujące funkcje:  ochronną – polegającą na ochronie gleb przed nadmierną erozją wietrzną, jak również stanowiącą ostoję i schronienie dla świata zwierzęcego;  retencyjną – polegającą na retencjonowaniu zasobów wodnych (opadów atmosferycznych i wód podziemnych);  dekoracyjną wynikającą w dużej mierze z naturalnych cech roślinności (kształt, barwa), uzyskiwane dzięki temu efekty plastyczno – dekoracyjne korzystnie oddziałują na psychikę człowieka.

Szata roślinna poddawana jest zagrożeniom i degradacji ze strony:  zanieczyszczeń powiązanych z ruchem komunikacyjnym,  zanieczyszczeń wód,  intensywnego ruchu turystycznego.

Świat zwierzęcy

Zasoby świata zwierzęcego gminy są bardzo bogate. Dużą grupę stanowią rzadkie gatunki zwierząt dziko żyjących (sarny, jelenie, dziki). Dla tej grupy największym zagrożeniem ich egzystencji i dalszego rozwoju są:  nieprawidłowa gospodarka leśna,  kłusownictwo,  ogólnie zły stan środowiska przyrodniczego.

Dla grupy płazów i gadów występujących w okolicach gminy poważnym zagrożeniem są:

32 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 zanieczyszczenia wód powierzchniowych – brak skanalizowania i niewystarczająca ilość oczyszczalni ścieków;  zmienność i niedobory stanu wód;  nowe tereny zajmowane pod zabudowę.

4.6. Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne. Poważne awarie przemysłowe

Na terenie gminy Gdów nie ma zlokalizowanych zakładów, w których mogłoby dojść do awarii przemysłowych zagrażających bezpieczeństwu chemicznemu i biologicznemu środowiska. Jednak przebiegający w północnej części gminy odcinek drogi krajowej nr 4, na której przewożone są również ładunki niebezpieczne, stwarza niebezpieczeństwo wystąpienia poważnych zagrożeń zanieczyszczenia gleb.

Obecnie przeprowadzana jest rekultywacja terenu w miejscu gdzie w kwietniu 2004 roku doszło do kolizji drogowej, w wyniku której z cysterny przedostało się do gruntu około 6 ton emulsji wodno-olejowej. Zanieczyszczony został teren o powierzchni około 0,4 ha. Przewidziany termin zakończenia prac rekultywacyjnych to 15 października 2004 roku.

4.7. Pole elektromagnetyczne

Źródła promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego

Promieniowaniem nazywamy zjawisko polegające na emisji i przekazywaniu energii na odległość. Energia ta może być wypromieniowywana w postaci ciepła lub fal elektromagnetycznych o różnej częstotliwości stwarzających różne zagrożenie dla człowieka i środowiska. Rozróżniamy promieniowanie jonizujące (powyżej 3*106 GHz) i niejonizujące (do 300 GHz). Promieniowanie niejonizujące uważa się obecnie za jedno z poważniejszych zagrożeń środowiska. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego w gminie są:  urządzenia będące w powszechnym użyciu np. kuchenki mikrofalowe, telefony komórkowe, anteny radiowe i telewizyjne, komputery, telewizory, lodówki, instalacje domowe, suszarki. Urządzenia te w czasie pracy wytwarzają promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwości 50 Hz, a nawet większej;  urządzenia elektromedyczne do badań diagnostycznych i zabiegów fizykochemicznych;  stacje nadawcze, telekomunikacyjne telefonii komórkowej;  linie wysokiego napięcia i związana z nimi stacja elektroenergetyczna. Występuje wokół nich pole elektromagnetyczne, które przy odpowiednio dużych wartościach może wpływać na środowiska poprzez oddziaływanie dwóch niezależnych składowych: elektrycznej (E) i magnetycznej (H). Przyczyną powstawania pola elektrycznego jest napięcie istniejące pomiędzy poszczególnymi przewodami linii przesyłowej a ziemią. Z kolei prąd płynący przewodami linii jest przyczyną powstania pola magnetycznego.

Intensywność występowania pól elektromagnetycznych w środowisku jest kontrolowana i w niektórych przypadkach podlega ograniczeniom na tyle na ile uzasadnia to obecny stan wiedzy dotyczącej oddziaływania pól elektromagnetycznych na człowieka, a także możliwości techniczne. W wielu krajach, również w Polsce obowiązują w tym względzie szczegółowe przepisy.

Przez teren gminy Gdów przechodzi linia energetyczna 400 kV (wg Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego) oraz zlokalizowane są trzy maszty telefonii komórkowej.

33 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

4.8. Źródła promieniowania jonizującego

Jak sama nazwa wskazuje, promieniowaniem jonizującym nazywamy promieniowanie, które w wyniku oddziaływania z atomami może spowodować usunięcie z nich elektronów i przekształcenie atomów w jony. I chociaż już wysokoenergetyczne promieniowanie ultrafioletowe jest w stanie zjonizować niektóre atomy to dla fal elektromagnetycznych Prawo Atomowe przyjmuje dla promieniowania jonizującego granicę 100 nm.

Szkodliwy wpływ promieniowania jonizującego na człowieka polega na wzbudzaniu atomów i cząsteczek, które z kolei mogą prowadzić do zmian życiowych i morfologicznych. Fala elektromagnetyczna przechodząc przez ciało oddaje część energii, która zostaje pochłonięta i może powodować jonizację tkanki. Zwykle, aby zaobserwować zmiany trzeba długiego czasu.

Wśród źródeł promieniowania jonizującego, które potencjalnie występują na terenie analizowanego obszaru są: naturalne źródła, do których obok promieniowania z kosmosu zaliczamy promieniowanie pochodzące z nuklidów promieniotwórczych znajdujących się w skałach i glebie (np. uran- 235 i 238, tor-232, wreszcie potas-40), w samym człowieku znajdują się pewne ilości jąder promieniotwórczych, źródła sztuczne, z których najbardziej znanymi i powszechnymi są:  elektrownie węglowe. Węgiel emituje, bowiem pewne promieniowanie. Pyły pochodzące ze spalania węgla (napływ z Górnego Śląska, EC Jaworzno, EC Skawina, EC Siersza itp.) stanowią istotne źródło tego rodzaju promieniowania,  budownictwo. Również pewna ilość materiałów używanych w budownictwie wykazuje często podwyższony poziom promieniowania, np. niektóre płytki ceramiczne, a konkretnie barwniki używane do ich zdobienia. Jej źródłem jest przede wszystkim gazowy, promieniotwórczy radon, który powstaje w wyniku przemian promieniotwórczych.

Choć wszystkie wymienione sztuczne źródła promieniowania wnoszą swój wkład do ogólnego bilansu poziomu promieniowania, łatwo pokazać, że jest to wkład stosunkowo niewielki, jeśli porówna się go z poziomem tła, tj. promieniowaniem nas otaczającym, które ewidentnie nie powoduje znaczących szkód.

34 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

4.9. Nakłady inwestycyjne poniesione na realizacje zadań w zakresie ochrony środowiska w gminie Gdów w latach 2002 – 2003

Tab. 29 Lista działań w zakresie ochrony środowiska zrealizowanych w latach 2002-2003 na terenie gminy Gdów oraz źródła ich finansowania

35 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

środki Rad Rok Lista działań Ogółem środki budżetowe środki ludności Sołeckich Kanalizacja Gdów - roboty budowlano-montażowe sieci - 3508 mb., obsługa bankowa, projekty techniczne, aktualizacja 833 033,00 715 833,00 0,00 117 200,00 podkładu geodezyjnego Kanalizacja Marszowice 36 200,00 21 400,00 0,00 14 800,00 Kanalizacja Pierzchów 4 422,00 3 522,00 0,00 900,00 Kanalizacja Fałkowice 17 638,00 0,00 9 638,00 8 000,00 Kanalizacja Nieznanowice 8 400,00 0,00 0,00 8 400,00 Kanalizacja Niegowić 60 000,00 10 000,00 0,00 50 000,00 Kanalizacja Szczytniki-Świątniki-Czyżów 22 550,00 0,00 0,00 22 550,00 SKW Stryszowa - realizacja sieci 111,2 mb., materiały, 13 600,00 12 100,00 0,00 1 500,00 inwentaryzacja powykonawcza SKW Zagórzany 13 000,00 SKW Zalesiany 4 000,00 Wodociąg zbiorowy: realizacja sieci SKW Zręczyce 215 268,00 182 768,00 0,00 4 000,00 200 4908 mb., obsługa inwestycji SKW Klęczana 9 500,00 2 SKW Podolany 2 000,00 SKW Bilczyce - realizacja sieci, obsługa inwestycji, pompy do 113 550,00 91 600,00 0,00 21 950,00 hydrofornii SKW Winiary - realizacja sieci, koszty obsługi inwestycji 145 100,00 130 000,00 5 000,00 10 100,00 Modernizacja stacji uzdatniania wody w Cichawie - wykonanie 20 000,00 20 000,00 0,00 0,00 projektu technicznego Wodociąg zbiorowy - realizacja sieci przy współudziale 96 360,00 96 360,00 0,00 0,00 środków Banku Światowego Dotacja dla ZGK Gdów 186 000,00 186 000,00 0,00 0,00 Modernizacja kotłowni - wymiana na gazową w Ośrodku 44 491,00 44 491,00 0,00 0,00 Zdrowia w Gdowie Przyłącz energetyczny - świetlica w Cichawie 4 000,00 4 000,00 0,00 0,00 Budowa Wiejskiej Sali Sportowej 119 520,00 108 000,00 11 520,00 0,00 Wymiana okien w ośrodkach zdrowia w Gdowie i Niegowici 64 337,00 64 337,00 0,00 0,00 SKBK Gdów - zrealizowano sieć kanalizacji sanitarnej długości 284 700,00 270 700,00 0,00 14 000,00 1487 mb. SKBK Fałkowice - został wykonany projekt techniczny sieci 42 400,00 10 200,00 8 000,00 24 200,00 kanalizacyjnej SKBK Niegowić 42 628,00 6 628,00 0,00 36 000,00

36 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Źródło: Urząd Gminy

37 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Tab. 30 Stan środowiska Gminy Gdów (dane za rok 2002-2003)

38 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji 1. Stan powietrza  Stężenie zanieczyszczeń pył  zanieczyszczenia pyłowe  energochłonność atmosferycznego zawieszony brak danych powietrza zatrzymane w brak (zużycie energii urządzeniach do redukcji danych elektrycznej w ciągu brak danych  emisja zanieczyszczeń zanieczyszczeń w % roku na 1 odbiorcę w gazowych do powietrza z brak danych wytworzonych kWh) zakładów  zanieczyszczenia gazowe  nakłady inwestycyjne brak brak danych  Stężenie dwutlenku siarki (bez CO2) powietrza na ochronę środowiska brak danych zatrzymane w danych przeznaczone na  stężenie tlenków azotu urządzeniach do redukcji ochronę powietrza w brak danych zanieczyszczeń w % tym;  emisja dwutlenku węgla z wytworzonych - urządzenia do brak danych zakładów redukcji  zanieczyszczenia zanieczyszczeń zatrzymane i - nowe kierunki i  emisja dwutlenku węgla ze brak danych brak zneutralizowane w technologie spalania środków transportu danych urządzeniach paliw oraz oczyszczających modernizacje  emisja metanu z gospodarki brak danych odpadami dwutlenek siarki systemów grzewczych  emisja tlenku węgla z  zanieczyszczenia oraz brak danych brak termomodernizację zakładów zatrzymane i danych zneutralizowane w  inne zanieczyszczenia brak danych urządzeniach gazowe oczyszczających dwutlenek azotu 3  całkowita emisja SO2 z 10 μg/m  zanieczyszczenia terenu gminy brak zatrzymane i danych zneutralizowane w całkowita emisja NO2 z  22 μg/m3 urządzeniach terenu gminy w tym ze oczyszczających tlenek źródeł mobilnych węgla  całkowita emisja lotnych  zanieczyszczenia 39 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji 1. Stan powietrza  Stężenie zanieczyszczeń pył  zanieczyszczenia pyłowe  energochłonność atmosferycznego zawieszony brak danych powietrza zatrzymane w brak (zużycie energii urządzeniach do redukcji danych elektrycznej w ciągu brak danych  emisja zanieczyszczeń zanieczyszczeń w % roku na 1 odbiorcę w gazowych do powietrza z brak danych wytworzonych kWh) zakładów  zanieczyszczenia gazowe  nakłady inwestycyjne brak brak danych  Stężenie dwutlenku siarki (bez CO2) powietrza na ochronę środowiska brak danych zatrzymane w danych przeznaczone na  stężenie tlenków azotu urządzeniach do redukcji ochronę powietrza w brak danych zanieczyszczeń w % tym;  emisja dwutlenku węgla z wytworzonych - urządzenia do brak danych zakładów redukcji  zanieczyszczenia zanieczyszczeń zatrzymane i - nowe kierunki i  emisja dwutlenku węgla ze brak danych brak zneutralizowane w technologie spalania środków transportu danych urządzeniach paliw oraz oczyszczających modernizacje  emisja metanu z gospodarki brak danych odpadami dwutlenek siarki systemów grzewczych  emisja tlenku węgla z  zanieczyszczenia oraz brak danych brak termomodernizację zakładów zatrzymane i danych zneutralizowane w  inne zanieczyszczenia brak danych urządzeniach gazowe oczyszczających dwutlenek azotu 3  całkowita emisja SO2 z 10 μg/m  zanieczyszczenia terenu gminy brak zatrzymane i danych zneutralizowane w całkowita emisja NO2 z  22 μg/m3 urządzeniach terenu gminy w tym ze oczyszczających tlenek źródeł mobilnych węgla  całkowita emisja lotnych  zanieczyszczenia 40 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji 1. Stan powietrza  Stężenie zanieczyszczeń pył  zanieczyszczenia pyłowe  energochłonność atmosferycznego zawieszony brak danych powietrza zatrzymane w brak (zużycie energii urządzeniach do redukcji danych elektrycznej w ciągu brak danych  emisja zanieczyszczeń zanieczyszczeń w % roku na 1 odbiorcę w gazowych do powietrza z brak danych wytworzonych kWh) zakładów  zanieczyszczenia gazowe  nakłady inwestycyjne brak brak danych  Stężenie dwutlenku siarki (bez CO2) powietrza na ochronę środowiska brak danych zatrzymane w danych przeznaczone na  stężenie tlenków azotu urządzeniach do redukcji ochronę powietrza w brak danych zanieczyszczeń w % tym;  emisja dwutlenku węgla z wytworzonych - urządzenia do brak danych zakładów redukcji  zanieczyszczenia zanieczyszczeń zatrzymane i - nowe kierunki i  emisja dwutlenku węgla ze brak danych brak zneutralizowane w technologie spalania środków transportu danych urządzeniach paliw oraz oczyszczających modernizacje  emisja metanu z gospodarki brak danych odpadami dwutlenek siarki systemów grzewczych  emisja tlenku węgla z  zanieczyszczenia oraz brak danych brak termomodernizację zakładów zatrzymane i danych zneutralizowane w  inne zanieczyszczenia brak danych urządzeniach gazowe oczyszczających dwutlenek azotu 3  całkowita emisja SO2 z 10 μg/m  zanieczyszczenia terenu gminy brak zatrzymane i danych zneutralizowane w całkowita emisja NO2 z  22 μg/m3 urządzeniach terenu gminy w tym ze oczyszczających tlenek źródeł mobilnych węgla  całkowita emisja lotnych  zanieczyszczenia 41 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji 1. Stan powietrza  Stężenie zanieczyszczeń pył  zanieczyszczenia pyłowe  energochłonność atmosferycznego zawieszony brak danych powietrza zatrzymane w brak (zużycie energii urządzeniach do redukcji danych elektrycznej w ciągu brak danych  emisja zanieczyszczeń zanieczyszczeń w % roku na 1 odbiorcę w gazowych do powietrza z brak danych wytworzonych kWh) zakładów  zanieczyszczenia gazowe  nakłady inwestycyjne brak brak danych  Stężenie dwutlenku siarki (bez CO2) powietrza na ochronę środowiska brak danych zatrzymane w danych przeznaczone na  stężenie tlenków azotu urządzeniach do redukcji ochronę powietrza w brak danych zanieczyszczeń w % tym;  emisja dwutlenku węgla z wytworzonych - urządzenia do brak danych zakładów redukcji  zanieczyszczenia zanieczyszczeń zatrzymane i - nowe kierunki i  emisja dwutlenku węgla ze brak danych brak zneutralizowane w technologie spalania środków transportu danych urządzeniach paliw oraz oczyszczających modernizacje  emisja metanu z gospodarki brak danych odpadami dwutlenek siarki systemów grzewczych  emisja tlenku węgla z  zanieczyszczenia oraz brak danych brak termomodernizację zakładów zatrzymane i danych zneutralizowane w  inne zanieczyszczenia brak danych urządzeniach gazowe oczyszczających dwutlenek azotu 3  całkowita emisja SO2 z 10 μg/m  zanieczyszczenia terenu gminy brak zatrzymane i danych zneutralizowane w całkowita emisja NO2 z  22 μg/m3 urządzeniach terenu gminy w tym ze oczyszczających tlenek źródeł mobilnych węgla  całkowita emisja lotnych  zanieczyszczenia 42 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji 1. Stan powietrza  Stężenie zanieczyszczeń pył  zanieczyszczenia pyłowe  energochłonność atmosferycznego zawieszony brak danych powietrza zatrzymane w brak (zużycie energii urządzeniach do redukcji danych elektrycznej w ciągu brak danych  emisja zanieczyszczeń zanieczyszczeń w % roku na 1 odbiorcę w gazowych do powietrza z brak danych wytworzonych kWh) zakładów  zanieczyszczenia gazowe  nakłady inwestycyjne brak brak danych  Stężenie dwutlenku siarki (bez CO2) powietrza na ochronę środowiska brak danych zatrzymane w danych przeznaczone na  stężenie tlenków azotu urządzeniach do redukcji ochronę powietrza w brak danych zanieczyszczeń w % tym;  emisja dwutlenku węgla z wytworzonych - urządzenia do brak danych zakładów redukcji  zanieczyszczenia zanieczyszczeń zatrzymane i - nowe kierunki i  emisja dwutlenku węgla ze brak danych brak zneutralizowane w technologie spalania środków transportu danych urządzeniach paliw oraz oczyszczających modernizacje  emisja metanu z gospodarki brak danych odpadami dwutlenek siarki systemów grzewczych  emisja tlenku węgla z  zanieczyszczenia oraz brak danych brak termomodernizację zakładów zatrzymane i danych zneutralizowane w  inne zanieczyszczenia brak danych urządzeniach gazowe oczyszczających dwutlenek azotu 3  całkowita emisja SO2 z 10 μg/m  zanieczyszczenia terenu gminy brak zatrzymane i danych zneutralizowane w całkowita emisja NO2 z  22 μg/m3 urządzeniach terenu gminy w tym ze oczyszczających tlenek źródeł mobilnych węgla  całkowita emisja lotnych  zanieczyszczenia 43 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji 1. Stan powietrza  Stężenie zanieczyszczeń pył  zanieczyszczenia pyłowe  energochłonność atmosferycznego zawieszony brak danych powietrza zatrzymane w brak (zużycie energii urządzeniach do redukcji danych elektrycznej w ciągu brak danych  emisja zanieczyszczeń zanieczyszczeń w % roku na 1 odbiorcę w gazowych do powietrza z brak danych wytworzonych kWh) zakładów  zanieczyszczenia gazowe  nakłady inwestycyjne brak brak danych  Stężenie dwutlenku siarki (bez CO2) powietrza na ochronę środowiska brak danych zatrzymane w danych przeznaczone na  stężenie tlenków azotu urządzeniach do redukcji ochronę powietrza w brak danych zanieczyszczeń w % tym;  emisja dwutlenku węgla z wytworzonych - urządzenia do brak danych zakładów redukcji  zanieczyszczenia zanieczyszczeń zatrzymane i - nowe kierunki i  emisja dwutlenku węgla ze brak danych brak zneutralizowane w technologie spalania środków transportu danych urządzeniach paliw oraz oczyszczających modernizacje  emisja metanu z gospodarki brak danych odpadami dwutlenek siarki systemów grzewczych  emisja tlenku węgla z  zanieczyszczenia oraz brak danych brak termomodernizację zakładów zatrzymane i danych zneutralizowane w  inne zanieczyszczenia brak danych urządzeniach gazowe oczyszczających dwutlenek azotu 3  całkowita emisja SO2 z 10 μg/m  zanieczyszczenia terenu gminy brak zatrzymane i danych zneutralizowane w całkowita emisja NO2 z  22 μg/m3 urządzeniach terenu gminy w tym ze oczyszczających tlenek źródeł mobilnych węgla  całkowita emisja lotnych  zanieczyszczenia 44 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji 1. Stan powietrza  Stężenie zanieczyszczeń pył  zanieczyszczenia pyłowe  energochłonność atmosferycznego zawieszony brak danych powietrza zatrzymane w brak (zużycie energii urządzeniach do redukcji danych elektrycznej w ciągu brak danych  emisja zanieczyszczeń zanieczyszczeń w % roku na 1 odbiorcę w gazowych do powietrza z brak danych wytworzonych kWh) zakładów  zanieczyszczenia gazowe  nakłady inwestycyjne brak brak danych  Stężenie dwutlenku siarki (bez CO2) powietrza na ochronę środowiska brak danych zatrzymane w danych przeznaczone na  stężenie tlenków azotu urządzeniach do redukcji ochronę powietrza w brak danych zanieczyszczeń w % tym;  emisja dwutlenku węgla z wytworzonych - urządzenia do brak danych zakładów redukcji  zanieczyszczenia zanieczyszczeń zatrzymane i - nowe kierunki i  emisja dwutlenku węgla ze brak danych brak zneutralizowane w technologie spalania środków transportu danych urządzeniach paliw oraz oczyszczających modernizacje  emisja metanu z gospodarki brak danych odpadami dwutlenek siarki systemów grzewczych  emisja tlenku węgla z  zanieczyszczenia oraz brak danych brak termomodernizację zakładów zatrzymane i danych zneutralizowane w  inne zanieczyszczenia brak danych urządzeniach gazowe oczyszczających dwutlenek azotu 3  całkowita emisja SO2 z 10 μg/m  zanieczyszczenia terenu gminy brak zatrzymane i danych zneutralizowane w całkowita emisja NO2 z  22 μg/m3 urządzeniach terenu gminy w tym ze oczyszczających tlenek źródeł mobilnych węgla  całkowita emisja lotnych  zanieczyszczenia 45 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji 1. Stan powietrza  Stężenie zanieczyszczeń pył  zanieczyszczenia pyłowe  energochłonność atmosferycznego zawieszony brak danych powietrza zatrzymane w brak (zużycie energii urządzeniach do redukcji danych elektrycznej w ciągu brak danych  emisja zanieczyszczeń zanieczyszczeń w % roku na 1 odbiorcę w gazowych do powietrza z brak danych wytworzonych kWh) zakładów  zanieczyszczenia gazowe  nakłady inwestycyjne brak brak danych  Stężenie dwutlenku siarki (bez CO2) powietrza na ochronę środowiska brak danych zatrzymane w danych przeznaczone na  stężenie tlenków azotu urządzeniach do redukcji ochronę powietrza w brak danych zanieczyszczeń w % tym;  emisja dwutlenku węgla z wytworzonych - urządzenia do brak danych zakładów redukcji  zanieczyszczenia zanieczyszczeń zatrzymane i - nowe kierunki i  emisja dwutlenku węgla ze brak danych brak zneutralizowane w technologie spalania środków transportu danych urządzeniach paliw oraz oczyszczających modernizacje  emisja metanu z gospodarki brak danych odpadami dwutlenek siarki systemów grzewczych  emisja tlenku węgla z  zanieczyszczenia oraz brak danych brak termomodernizację zakładów zatrzymane i danych zneutralizowane w  inne zanieczyszczenia brak danych urządzeniach gazowe oczyszczających dwutlenek azotu 3  całkowita emisja SO2 z 10 μg/m  zanieczyszczenia terenu gminy brak zatrzymane i danych zneutralizowane w całkowita emisja NO2 z  22 μg/m3 urządzeniach terenu gminy w tym ze oczyszczających tlenek źródeł mobilnych węgla  całkowita emisja lotnych  zanieczyszczenia 46 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Wskaźniki ochrony środowiska - stan obecny Lp. Zagadnienia Wskaźniki presji Wskaźniki stanu Wskaźniki reakcji 1. Stan powietrza  Stężenie zanieczyszczeń pył  zanieczyszczenia pyłowe  energochłonność atmosferycznego zawieszony brak danych powietrza zatrzymane w brak (zużycie energii urządzeniach do redukcji danych elektrycznej w ciągu brak danych  emisja zanieczyszczeń zanieczyszczeń w % roku na 1 odbiorcę w gazowych do powietrza z brak danych wytworzonych kWh) zakładów  zanieczyszczenia gazowe  nakłady inwestycyjne brak brak danych  Stężenie dwutlenku siarki (bez CO2) powietrza na ochronę środowiska brak danych zatrzymane w danych przeznaczone na  stężenie tlenków azotu urządzeniach do redukcji ochronę powietrza w brak danych zanieczyszczeń w % tym;  emisja dwutlenku węgla z wytworzonych - urządzenia do brak danych zakładów redukcji  zanieczyszczenia zanieczyszczeń zatrzymane i - nowe kierunki i  emisja dwutlenku węgla ze brak danych brak zneutralizowane w technologie spalania środków transportu danych urządzeniach paliw oraz oczyszczających modernizacje  emisja metanu z gospodarki brak danych odpadami dwutlenek siarki systemów grzewczych  emisja tlenku węgla z  zanieczyszczenia oraz brak danych brak termomodernizację zakładów zatrzymane i danych zneutralizowane w  inne zanieczyszczenia brak danych urządzeniach gazowe oczyszczających dwutlenek azotu 3  całkowita emisja SO2 z 10 μg/m  zanieczyszczenia terenu gminy brak zatrzymane i danych zneutralizowane w całkowita emisja NO2 z  22 μg/m3 urządzeniach terenu gminy w tym ze oczyszczających tlenek źródeł mobilnych węgla  całkowita emisja lotnych  zanieczyszczenia 47 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

48 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

4.10. Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego

Na podstawie zebranych informacji i ich analizy sporządzono listę problemów ekologicznych, jakie występują na terenie gminy.

Tab. 31 Przyczyny i sposoby rozwiązania problemów środowiskowych na terenie gminy Gdów Problem ekologiczny Główne przyczyny Ogólne metody w zakresie przeciwdziałania (forma degradacji występowania problemu określonemu problemowi środowiska) Zanieczyszczenie - istnienie kilku - współpraca na rzecz kierunków zmniejszania powietrza niewielkich zakładów zanieczyszczeń z zakładów przemysłowych na atmosferycznego przemysłowych terenie powiatu i gminy - stosowanie - likwidacja indywidualnych punktów indywidualnego paleniskowych ogrzewania (węglowego) - przechodzenie na paliwa ekologiczne - nasilony ruch - tworzenie i rozszerzanie stref ochronnych komunikacyjny na - prowadzenie nowych nasadzeń leśnych na terenie gminy terenach nieużytków - poprawienie płynności ruchu drogowego, budowa obwodnic Hałas - niewielkie zakłady - przebudowa złych rozwiązań węzłów przemysłowe i obiekty komunikacyjnych usługowe - budowa obwodnic - duży ruch - modernizacja zakładów przemysłowych komunikacyjny na terenie gminy Zanieczyszczenie wód - brak kanalizacji na - pełne skanalizowanie gminy powierzchniowych dużym obszarze gminy - budowa lokalnych oczyszczalni ścieków - niewystarczająca ilość - zlikwidowanie „dzikich” wysypisk odpadów oczyszczalni lokalnych Zanieczyszczenie wód - nieszczelne zbiorniki - pełne skanalizowanie gminy podziemnych bezodpływowe lub ich brak - kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych Degradacja szaty roślinnej - degradacja gleb - ograniczenie emisji zanieczyszczeń atmosferycznych - właściwa pielęgnacja szaty roślinnej - stosowanie gatunków odpornych na zanieczyszczenia - zalesianie nieużytków - wzbogacanie gleb środkami glebotwórczymi (kompost)

49 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

V. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z II POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA, STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO, PROGRAMU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU I OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2001-2015 I PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

Program ochrony środowiska Gminy Gdów powinien być powiązany z dokumentami wyższej rangi i wynikać z zapisów II Polityki Ekologicznej Państwa.

Program ochrony środowiska powinien być także powiązany z dokumentami szczebla wojewódzkiego i powiatowego. Z dokumentów szczebla wojewódzkiego dokumentami identyfikującymi cele ekologiczne są:  Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego,  Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001-2015,  Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego.

5.1. Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego

Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego uchwalony przez Sejmik Województwa Małopolskiego rozgranicza cele na długoterminowe do roku 2015 oraz w ramach strategii wdrożeniowej – cele do 2004 roku. Jako cele długoterminowe Program wymienia:  spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrza poprzez sukcesywną redukcję emisji substancji zanieczyszczających powietrze, zwłaszcza niskiej emisji,  zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów,  kontrolę i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania niejonizującego,  przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych,  rewitalizację pierwszego poziomu wodonośnego do jakości umożliwiającej jego wykorzystanie jako lokalnego źródła zaopatrzenia w wodę pitną,  ochronę jakości wód podziemnych oraz racjonalizację ich wykorzystania,  stworzenie racjonalnego systemu stref ochronnych ujęć wody i zapewnienie w planach zagospodarowania przestrzennego nadrzędności zasad gospodarowania w nich nad innym wykorzystaniem terenów,  ochronę zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystanie w koordynacji z planami rozwoju regionu,  minimalizację ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów,

50 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 ochrona i wzrost różnorodności biologicznej oraz doskonalenie systemu obszarów chronionych,  ścisły nadzór nad jednostkami będącymi potencjalnymi sprawcami NZŚ oraz wyłączenie transportu tranzytowego substancji niebezpiecznych poza obręb gminy.

5.2. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego

W Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego wśród celów nadrzędnych jest wymieniony cel „Wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego”, a w ramach tego celu nadrzędnego grupa celów strategicznych i zadań do zrealizowania. Cele strategiczne to: B.1. Zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska poprzez: B.1.1. Poprawę jakości wód; B.1.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza; B.1.3. Uporządkowanie gospodarki odpadami; B.1.4. Rewaloryzację obszarów zdegradowanych B.2. Racjonalne gospodarowanie środowiskiem poprzez: B.2.1. Minimalizację zużycia zasobów naturalnych; B.2.2. Zwiększanie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii; B.2.3. Minimalizację wytwarzania odpadów; B.2.4. Zwiększanie stopnia powtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie odpadów; B.2.5. Podnoszenie retencyjności dorzeczy i zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego; B.2.6. Zalesianie nieużytków i słabych użytków rolnych; B.3. Ochronę przyrody i różnorodności biologicznych poprzez: B.3.1. Zwiększenie obszaru objętego różnorodnymi formami ochrony przyrody; B.3.2. Rozwój zagospodarowania turystycznego w harmonii z ochroną przyrody; B.4. Kształtowanie krajobrazu kulturowego poprzez: B.4.1. Stworzenie systemu ochrony krajobrazu kulturowego; B.4.2. Zapobieganie rozproszeniu osadnictwa; B.4.3. Ochrona dziedzictwa kulturowego na obszarach wiejskich; B.4.4. Ochrona tradycyjnych form gospodarowania, szczególnie na terenach górskich; B.4.5. Ochrona zabytków i rewitalizacja starej zabudowy; B.4.6. Humanizacja blokowisk;

5.3. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego uchwalony w grudniu 2003 roku przez Sejmik Wojewódzki zawiera następującą listę celów w zakresie ochrony środowiska:

W zakresie surowców mineralnych:  ochronę i oszczędne korzystanie z zasobów kopalin,  ograniczanie skali i zakresu naruszeń środowiska w otoczeniu eksploatowanych kopalin,  renaturyzację i rekultywację terenów poeksploatacyjnych,  racjonalne wykorzystanie surowców w celu aktywizacji gospodarczej rejonów ich występowania,  weryfikację bilansu złóż kopalin w złożach eksploatowanych i przewidywanych do eksploatacji,

51 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie nowych złóż.

W zakresie ochrony zasobów wód podziemnych i powierzchniowych:  zintegrowaną ochronę zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz nadmiernym lub nieuzasadnionym zużyciem,  racjonalne kształtowanie zasobów wodnych oparte na korzystnym ekologicznie i gospodarczo zagospodarowaniu zlewni rzek,  wdrożenie regionalnego monitoringu jakości wód podziemnych. W zakresie ochrony gleb i środowiska gruntowo-wodnego:  zmniejszenie zagrożenia środowiska gruntowo-wodnego od składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych,  sukcesywną likwidację nagromadzonych w przeszłości odpadów poprodukcyjnych ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych,  zmniejszenie strumienia odpadów deponowanych na składowiskach poprzez wdrożenie segregacji odpadów i technologii ich przetwarzania,  wdrożenie systemu monitoringu gospodarki odpadami.

W zakresie pokrywy glebowej:  zapewnienie racjonalnego wykorzystania zasobów glebowych przy uwzględnieniu warunków ekonomicznych i racjonalności ekologicznej oraz ograniczenie zakresu zagospodarowywania gleb w sposób nie odpowiadający ich naturalnym walorom przyrodniczym,  konsekwentną realizację programu niezbędnego odkwaszającego wapnowania gleb na znacznej powierzchni województwa,  intensyfikację wysokotowarowej produkcji rolniczej na glebach o wysokiej jakości,  konsekwentne zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa,  tworzenie warunków do wyeliminowania produkcji rolniczej lub modyfikacji upraw na gruntach o bardzo silnym lub silnym zanieczyszczeniu metalami ciężkimi.

W zakresie gospodarki leśnej:  stałe powiększanie zasobów leśnych oraz poprawę ich kondycji przyrodniczej umożliwiającej optymalne warunki funkcjonowania lasów,  zapewnienie dostępu do lasu społeczeństwu, z kontrolowanym i sterowanym użytkowaniem turystycznym.

W zakresie ochrony przyrody i bioróżnorodności:  ochronę przyrody i różnorodności biologicznej poprzez zachowanie, wzbogacanie i odtwarzanie zasobów przyrody,  zwiększanie powierzchni obszarów objętych różnymi formami ochrony, szczególnie przez powołanie nowych parków krajobrazowych lub powiększenie już istniejących i rezerwatów przyrody – dla ochrony najbardziej zagrożonych ekosystemów, gatunków i ich siedlisk,  wyznaczenie ostoi przyrodniczych i włączenie ich do europejskiej sieci Natura 2000 (do końca 2004 r.),  tworzenie warunków przestrzennych dla zapewnienia ścisłej ochrony unikatowych wartości środowiska przyrodniczego,  ochronę terenów o wybitnych walorach przyrodniczych wyznaczonych jako obszary węzłowe szczególnie cenne dla zachowania bioróżnorodności,  ochronę rzek z ich otoczeniem oraz innych ciągów obszarowych mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej, w tym jako korytarze ekologiczne,

52 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 rozwój zagospodarowania turystycznego w harmonii z zasadami i przepisami ochrony przyrody.

W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego:  ograniczenie emisji substancji zanieczyszczających powietrze do poziomu zapewniającego wysoką jakość środowiska atmosferycznego oraz odpowiadających funkcjom, uwarunkowaniom regionalnym i wymaganiom ogólnokrajowym.

W zakresie ochrony przed hałasem, wibracjami i promieniowaniem elektromagnetycznym:  realizację obiektów zmniejszających propagację hałasu komunikacyjnego,  realizację wzdłuż ciągów komunikacyjnych pozamiejskich charakteryzujących się dużym obciążeniem ruchu w obszarach niezabudowanych pasów zieleni jako ekranów akustycznych,  ustanowienie obszarów ograniczonego użytkowania dla lotnisk, w pierwszym rzędzie lotniska Kraków-Balice im. Jana Pawła II,  konsekwentne zachowanie warunków zagospodarowania w strefach ograniczonego użytkowania obiektów i sieci emitujących ponadnormatywne promieniowanie elektromagnetyczne,  modernizację tras komunikacyjnych będących źródłem znaczących wibracji.

53 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

VI. UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z POWIATOWEGO PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU WIELICKIEGO

W Programie Ochrony Środowiska dla Powiatu Wielickiego wyznaczono główne zasady polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymagało to wyznaczenia:  celów ekologicznych – cel, po osiągnięciu którego ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska, stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań;  priorytetów ekologicznych – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych;  zadań ekologicznych – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych kierunków, a tym samym celów ekologicznych. Działania te mają charakter długookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. Z uwagi na długi okres „dochodzenia” do wyznaczonego celu, z zaproponowanych zadań należy określić zadania priorytetowe (priorytety ekologiczne) do realizacji jako najpilniejsze.

Cele i priorytety ekologiczne zawarte w PPOŚ:

Poprawa jakości powietrza atmosferycznego - Ograniczanie emisji z zakładów przemysłowych - Zmniejszenie zanieczyszczenia pochodzącego z niskiej emisji - Zmniejszenie zanieczyszczenia powietrza pochodzącego ze źródeł komunikacyjnych

Minimalizacja uciążliwości hałasu - Zmniejszenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego - Zmniejszenie uciążliwości hałasu przemysłowego

Minimalizacja wpływu promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego - Kontrola i przeciwdziałanie promieniowaniu elektromagnetycznemu niejonizującemu

Osiągnięcie jak najwyższej jakości wód powierzchniowych i podziemnych i ich ochrona - Uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej - Ograniczenie zanieczyszczeń spowodowanych niekontrolowanymi spływami powierzchniowymi

Podniesienie jakości gleb oraz ich ochrona - Ograniczenie procesu degradacji gleb - Rekultywacja gleb zdegradowanych

Ochrona zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystanie - Minimalizacja presji wywieranej na środowisko w procesie wykorzystania surowców mineralnych

Wzrost różnorodności biologicznej i ochrona terenów cennych przyrodniczo - Określenie walorów przyrodniczych - Rozbudowa systemu obszarów chronionych - Wzrost bioróżnorodności

54 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Działania na rzecz ograniczenia występowania nadzwyczajnych zagrożeń środowiska - Poprawa bezpieczeństwa ekologicznego związanego z produkcją przedsiębiorców - Zapewnienie bezpieczeństwa przewozu drogowego i kolejowego materiałów niebezpiecznych - Wdrożenie działań prewencyjnych w zakresie ograniczenia występowania zagrożenia poważną awarią

Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa - Rozwój edukacji ekologicznej - Rozwój i doskonalenie komunikacji społecznej

Wdrożenie powiatowego monitoringu środowiska - Prowadzenie powiatowego monitoringu środowiska

Dla każdego celu ekologicznego określono kierunki działań ekologicznych, realizacja których umożliwi osiągnięcie w/w celów.

Wyznaczone cele ekologiczne i kierunki działań, jakie należy podjąć w zakresie ochrony środowiska na terenie powiatu wielickiego, stanowią podstawę do realizacji konkretnych zadań na przestrzeni kilkunastu lat.

Cele ekologiczne i kierunki działań wyznaczone dla Gminy Gdów powinny być zgodne z celami ekologicznymi i kierunkami działań zawartymi w PPOŚ co umożliwi koordynacje działań zmierzających do poprawy stanu środowiska naturalnego w gminie i całym powiecie.

55 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

VII. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA I HARMONOGRAM JEGO REALIZACJI

We wcześniejszych rozdziałach przeprowadzono analizę stanu środowiska oraz uwarunkowań społeczno-gospodarczych na terenie gminy Gdów. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska i towarzyszące im zagrożenia.

W celu realizacji przyjętych założeń konieczne jest ustalenie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia:  celów ekologicznych – cel, po osiągnięciu którego ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska, stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań;  kierunków działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych;  zadań ekologicznych – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych kierunków, a tym samym celów ekologicznych. Działania te mają charakter długookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. Z uwagi na długi okres „dochodzenia” do wyznaczonego celu, z zaproponowanych zadań należy określić zadania priorytetowe (priorytety ekologiczne) do realizacji jako najpilniejsze.

Po określeniu powyższych zagadnień konieczne jest ustalenie harmonogramu prowadzenia działań ekologicznych na terenie gminy Gdów wraz z ich mechanizmami finansowo ekonomicznymi. W harmonogramie tym każdemu wyznaczonemu celowi proponuje się konkretne kierunki działań, które mają być realizowane poprzez zadania ekologiczne.

Poniżej przedstawiono zaproponowane dla gminy Gdów cele, kierunki i zadania ekologiczne w odniesieniu do konkretnych elementów środowiska. Ich realizacja złoży się na wypełnianie zadań określonych w polityce ekologicznej państwa, co powinno prowadzić do zrównoważonego rozwoju gminy.

Cel nadrzędny:

POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA WARUNKIEM ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU GMINY GDÓW

Cele ekologiczne:

1. Zapewnienie wysokiej jakości powietrza oraz dalsza redukcja emisji pyłów i gazów.

56 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

2. Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody, rozbudowa systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz ochrona przed powodzią.

3. Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją.

4. Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. 5. Zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku.

6. Minimalizacja ilości odpadów kierowanych do unieszkodliwiania na składowiskach oraz ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko.

7. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości terenów gminy.

8. Przez wiedze i edukację do zrównoważonego rozwoju.

7.1. Ochrona powietrza

Zgodnie z przepisami polskiego prawa ochrona powietrza polega na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszczeń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzonych do powietrza substancji zanieczyszczających w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymania ich na poziomie dopuszczalnych wielkości. Oceny jakości powietrza dokonuje się w strefach, które stanowią miasta i aglomeracje o liczbie ludności większej niż 250 tys. oraz obszary powiatów nie wchodzących w skład aglomeracji.

Uwzględniając założenia ochrony powietrza określono cel ekologiczny: Zapewnienie wysokiej jakości powietrza oraz dalsza redukcja emisji pyłów i gazów.

W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych:  Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym i przemysłowym  Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych

Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

7.1.1. Ograniczenie emisji w sektorze komunalnym i przemysłowym

Źródłem powstawania zanieczyszczeń tzw. niskiej emisji jest przede wszystkim wykorzystywane w przestarzałych urządzeniach grzewczych paliwo w postaci niskiej jakości węgla, a także różnego typu materiały odpadowe.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. eliminowanie węgla jako paliwa w kotłowniach lokalnych, gospodarstwach domowych oraz w kotłowniach w małych i średnich zakładach przemysłowych, rzemieślniczych i usługowych, rozpowszechnienie stosowania drewna, trocin, wierzby energetycznej czy gazu;

57 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

2. promowanie nowych nośników energii ekologicznej pochodzących ze źródeł odnawialnych – energia słoneczna, wody geotermalne; 3. centralizacja uciepłowienia prowadząca do likwidacji małych kotłowni i indywidualnych palenisk domowych; 4. wsparcie finansowe dla mieszkańców zmieniających ogrzewanie węglowe na bardziej ekologiczne i wykonujących inwestycje termomodernizacyjne; 5. termomodernizacja obiektów użyteczności publicznej; 6. edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych); 7. budowa urządzeń ograniczających emisje pyłów i gazów z instalacji przemysłowych.

7.1.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych

Ruch drogowy jest istotnym zagrożeniem dla środowiska i zdrowia człowieka. Zwiększające się natężenie ruch, stan dróg oraz stan techniczny pojazdów stanowią źródło zagrożeń, w tym przyczyniają się do wzrostu emisji zanieczyszczeń do powietrza.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania: 1. wyprowadzenie ruchu tranzytowego z obszarów zabudowanych, przebudowa dróg o małej przepustowości; 2. bieżąca modernizacja dróg i ciągów komunikacyjnych; 3. rozbudowa transportu publicznego na terenie gminy oraz zachęcanie mieszkańców do korzystania z tego rodzaju transportu;

7.2. Ochrona wód

Gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych oraz korzystanie z wód reguluje ustawa Prawo Wodne. Zakłada ona gospodarowanie wodami uwzględniające zasadę wspólnych interesów i powinna być realizowana przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności.

Uwzględniając założenia ochrony zasobów wodnych określono cel ekologiczny: Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody, rozbudowa systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz ochrona przed powodzią

W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych:  Zarządzanie zasobami wodnymi  Ochrona wód  Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna

Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

7.2.1. Zarządzanie zasobami wodnymi

58 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Zarządzanie zasobami wodnymi jest jednym z podstawowych zagadnień mających wpływ na rozwój regionu i jakość życia na jego obszarze. Ma to istotne znaczenie dla gminy Gdów ze względu na deficytowy charakter zasobów wodnych oraz średnią jakość wód powierzchniowych.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. opracowanie programów zaopatrzenia w wodę na terenie gminy; 2. opracowanie koncepcji gospodarki wodno-ściekowej dla terenów gminy będącej podstawą do podejmowania dalszych przedsięwzięć w tym zakresie; 3. wprowadzenie zintegrowanego systemu zarządzania zasobami wodnymi.

7.2.2. Ochrona wód

Jednym z celów polityki ekologicznej państwa jest zapewnienie mieszkańcom wody pitnej dobrej jakości. Ważne z tego względu jest utrzymanie jakości wód podziemnych i powierzchniowych, co najmniej na poziomie wymaganym przepisami.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. rozbudowa sieci wodociągowej na obszarze gminy; 2. sukcesywna wymiana i renowacja wyeksploatowanych odcinków sieci wodociągowej; 3. minimalizacja strat wody na przesyle wody wodociągowej (przewody magistralne i lokalne); 4. modernizacja i rozbudowa stacji uzdatniania wody w celu zapewnienia właściwej jakości wody; 5. ustanowienie stref ochrony wokół ujęć; 6. przeprowadzenie akcji edukacyjno-informacyjnej propagującej optymalizację zużycia wody przez indywidualnych użytkowników (np. gromadzenie wody deszczowej i wykorzystywanie jej na cele agrarne – do podlewania zieleni); 7. wspieranie działań podmiotów gospodarczych w zakresie racjonalnego gospodarowania wodą; 8. sukcesywna modernizacja istniejącej sieci kanalizacyjnej ogólnospławnej (rozdział kanalizacji sanitarnej i deszczowej) i pilna realizacja nowych sieci na terenie gminy (należy dążyć do zrównania sieci wodociągowej z kanalizacyjną); 9. optymalizacja wykorzystania (dociążenie) oraz modernizacja istniejącej oczyszczalni ścieków w kierunku spełnienia wymagań obowiązującego prawa oraz dyrektyw UE w terminie do 2014 r. zgodnie z Dyrektywą Wodno-Ściekową Unii Europejskiej; 10. budowa oczyszczalni przyzagrodowych na terenach, gdzie budowa sieci kanalizacji sanitarnej jest nieopłacalna z przyczyn ekonomicznych, bądź bardzo trudna do realizacji ze względów technicznych (ukształtowanie terenu); 11. zewidencjonowanie wszystkich zbiorników bezodpływowych i zintensyfikowanie ich kontroli technicznej oraz częstotliwości opróżniania; 12. opracowanie i sukcesywne wdrażanie programów ochrony wód powierzchniowych w układzie zlewniowym rzek; 13. stopniowe ograniczanie negatywnego wpływu na środowisko zanieczyszczeń obszarowych (pozostałości chemicznych środków ochrony roślin oraz nawozów) i punktowych (składowiska obornika) pochodzących z działalności rolniczej; 14. preferowanie użytkowania łąkowego oraz kształtowanie pasów roślinności wzdłuż cieków wodnych. 15. opracowanie indywidualnych planów gospodarowania dla poszczególnych rzek i ich odcinków, uwzględniających potrzeby konsumpcji wody, zabezpieczenia przeciwpowodziowego i ochrony przyrody.

59 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Systematyczna realizacja wymienionych uprzednio działań pozwoli na stopniowe doprowadzenie stanu czystości wody w rzekach i zbiornikach zaporowych do wymaganych w strefie B I i II klasy czystości wód.

7.2.3. Ochrona przeciwpowodziowa i retencja wodna

W ochronie przeciwpowodziowej bardzo ważne jest wprowadzenie kompleksowego systemu ochrony przed powodzią oraz systemu zbiorników retencji wodnej. Ze względu na potencjalne zagrożenie powodziowe na terenie gminy Gdów, istotne jest podjęcie działań zmierzających do zwiększenia ochrony przeciwpowodziowej.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. opracowanie programu przeciwpowodziowego dla gminy Gdów z uwzględnieniem zasad działalności odpowiednich służb wojewódzkich i samorządowych poszczególnych gmin powiatu; 2. opracowania niezbędnych dokumentów stanowiących miarodajną informację i rzetelną podstawę dla prac planistycznych, w tym dla planowania przestrzennego: - studium określającego granice obszarów bezpośredniego zagrożenia powodzią w zakresie przewidzianym w ustawie Prawo wodne (art. 82 ust. 2) przez dyrektora RZGW, - planu ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego (zgodnie z art. 113 ust. 1 pkt 3 Prawa wodnego), - uwzględnienie ograniczeń dotyczących lokalizacji obiektów planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego a wynikających z Prawa wodnego (art. 83 ust. 1 i art. 40 ust. 1 pkt 3) - opracowanie wskazań i nakazów dotyczących parametrów technicznych i użytkowania obiektów już istniejących lub planowanych na obszarach zagrożenia powodziowego 3. rozbudowę systemu zbiorników o małej retencji oraz tzw. suchych zbiorników; 4. systematyczna kontrola oraz konserwacja wałów i urządzeń wodnych; 5. rekonstrukcja wałów przeciwpowodziowych; 6. wspieranie wszelkich działań lokalnych zmierzających do zwiększenia naturalnej retencji zlewni poprzez kształtowanie pokrycia terenu sprzyjającego retencji wód (prowadzenie zalesień, ograniczenie wyrębu drzew) i stosowanie metod agrotechnicznych w rolnictwie sprzyjających retencji glebowej i ograniczającej spływ powierzchniowy; 7. naprawa i rozbudowa systemu regulacji i zabudowy rzek i potoków przy maksymalnym wykorzystaniu lokalnych surowców naturalnych i odpadowych (zapory przeciwrumowiskowe, stopnie, progi, żłoby oraz lokalne umocnienia brzegów)

7.3. Ochrona powierzchni ziemi

Ochrona powierzchni ziemi zgodnie z zapisami ustawy Prawo Ochrony Środowiska, polega na zapewnieniu jej jak najlepszej jakości.

Uwzględniając założenia ochrony powierzchni ziemi określono cel ekologiczny: Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją

W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych:  Gleby użytkowane rolniczo  Zasoby kopalin

60 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 Osuwiska

Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

7.3.1. Gleby użytkowane rolniczo

Biorąc pod uwagę klasyfikację bonitacyjną gleb na terenie gminy Gdów, należy dążyć do racjonalnego wykorzystania tych gleb oraz zapewnienia im właściwej ochrony.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. podnoszenie jakości i struktury gleb poprzez wykorzystanie kompostu; 2. ochrona i wprowadzenie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych i przydrożnych spełniających rolę przeciwerozyjną;

7.3.2. Zasoby kopalin

W zakresie zagadnień zasobów kopalin, ważna jest ochrona obszarów perspektywicznych i ochrona złóż udokumentowanych.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. ochrona złóż niezagospodarowanych poprzez uwzględnienie obszaru ich występowania w studiach uwarunkowań oraz planie zagospodarowania przestrzennego; 2. renaturalizacja i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych; 3. ograniczony rozwój eksploatacji na obszarach cennych przyrodniczo, 4. planowanie zagospodarowania złóż z uwzględnieniem walorów krajobrazowych.

7.3.3. Osuwiska

Do pilnych potrzeb w tym zakresie należy: 1. stałe monitorowanie obszarów osuwiskowych, systematyczna rejestracja nowopowstałych i odnawiających się osuwisk

7.4. Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych

Racjonalne gospodarowanie zasobami naturalnymi jest jednym z podstawowych warunków zrównoważonego rozwoju.

Uwzględniając to założenie określono cel ekologiczny: Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych.

W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych:  Racjonalizacja użytkowania wody.  Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji.

61 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

7.4.1. Racjonalizacja użytkowania wody

Racjonalizacją użytkowania wody powinny być objęte wszystkie działy gospodarki korzystające z zasobów wody. Konieczne jest zatem w najbliższej przyszłości ograniczenie zużycia wody przede wszystkim w przemyśle i rolnictwie oraz ograniczenie strat związanych z jej rozprowadzaniem.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działań to: 1. wprowadzenie normatywów zużycia wody w wodochłonnych dziedzinach produkcji w oparciu o zasadę stosowania najlepszych dostępnych technik – BAT; 2. ustalenie normatywnych wskaźników zużycia wody w gospodarce komunalnej stymulujących jej oszczędzanie; 3. wspieranie finansowe zakładów realizujących plany racjonalnego gospodarowania wodą (np. wprowadzające zamknięte obiegi wody).

7.4.2. Zmniejszenie materiałochłonności i odpadowości produkcji

Działanie to jest jednym z najważniejszych w polityce ekologicznej państwa, gdyż prowadzi do likwidacji zanieczyszczeń, uciążliwości i zagrożeń u „źródła”.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. wprowadzenie ograniczeń dotyczących możliwości składowania odpadów z przemysłu ze wskazaniem właściwej metody ponownego wykorzystania bądź unieszkodliwiania; 2. wprowadzenie nowych małoodpadowych technologii; 3. wprowadzenie bodźców ekonomicznych dla przedsięwzięć proekologicznych (ulgi podatkowe, możliwość współfinansowania, itp.).

7.4.3. Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych

W polityce energetycznej państwa przewiduje się zmniejszenie w 2010 r. zużycia energii na jednostkę krajowego produktu o 25% w stosunku do 2000 r. Zakłada się ponadto w 2010 r. osiągnięcie poziomu 7,5% udziału energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii pierwotnej. Poziom ten ma być osiągnięty poprzez odpowiednie wykorzystanie zasobów biomasy, energii wody i wiatru, słońca, wód geotermalnych oraz biogazu z odpadów.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. opracowanie i wdrożenie przez gminę (zgodnie z Prawem Energetycznym) planów zaopatrzenia w energię. Dokument ten powinien określać rozwiązania w tym przedmiocie na obszarze gminy z uwzględnieniem zasady ochrony środowiska; 2. wprowadzenie energooszczędnych technologii i urządzeń w przemyśle i energetyce oraz podniesienie ich sprawności; 3. poprawa parametrów energetycznych budynków - termorenowacja (dobór otworów drzwiowych i okiennych o niskim współczynniku przenikalności cieplnej, właściwa izolacja

62 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

termiczna ścian – ocieplenie budynków, lokalizacja nowych obiektów zgodnie z naturalną (cieplejszą), kierunkową orientacją stron świata; 4. stosowanie indywidualnych liczników ciepła; 5. zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zużyciu energii.

7.5. Ochrona przed hałasem

Zgodnie z Prawem Ochrony Środowiska (Dział V, art. 112), „ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, między innymi poprzez utrzymanie hałasu poniżej poziomu dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie oraz przez zmniejszenie poziomu hałasu, co najmniej do dopuszczalnego w przypadku gdy jest on dotrzymany”.

Uwzględniając założenia ochrony przed hałasem określono cel ekologiczny: Zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku

W celu jego osiągnięcia określono kierunki działań ekologicznych:  Ochrona przed hałasem komunikacyjnym.  Ochrona przed hałasem przemysłowym.

Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

7.5.1. Ochrona przed hałasem komunikacyjnym

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. dokonanie rozpoznania klimatu akustycznego (sporządzenie map akustycznych) ze wskazaniem terenów szczególnie narażonych na emisję hałasu; 2. eliminowanie ruchu tranzytowego z obszarów o gęstej zabudowie np. budowę obwodnic; 3. wspieranie inwestycji ograniczających ujemny wpływ hałasu, mianowicie: budowy ekranów akustycznych i tworzenia pasów zwartej zieleni ochronnej, a także izolacji budynków (np. wymiana okien); 4. integrowanie planu zagospodarowania przestrzennego z problemami zagrożenia hałasem.

7.5.2. Ochrona przed hałasem przemysłowym

Poziom emisji hałasu ze źródeł przemysłowych jest porównywalny z emisją ze środków transportu, jednak na jego oddziaływanie jest narażona mniejsza liczba mieszkańców. Częstą przyczyną złego klimatu akustycznego wokół zakładów przemysłowych jest ich niewłaściwa lokalizacja w stosunku do obiektów sąsiadujących.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. systematyczna kontrola zakładów przemysłowych, egzekwowanie w zakładach zmian technologicznych w przypadku przekroczeń emisji hałasu (stosowania obudów dźwiękochłonnych, ekranów oraz tłumików akustycznych); 2. wyznaczenie stref ochronnych wokół zakładów przemysłowych, w obrębie których nie należy lokalizować budynków mieszkalnych; 3. tworzenie pasów zwartej zieleni ochronnej wokół zakładów.

63 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

7.6. Gospodarka odpadami

Minimalizacja ilości odpadów kierowanych do unieszkodliwiania na składowiskach oraz ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko.

Zagadnienia związane z gospodarką odpadami zostały dokładnie omówione w Planie Gospodarki Odpadami.

7.7. Zasoby przyrodnicze

Ochrona zasobów przyrody ma prowadzić do zachowania istniejącego jej stanu (różnorodności gatunkowej) oraz stwarzania warunków do jak najlepszego rozwoju.

Uwzględniając konieczność ochrony zasobów przyrody określono cel ekologiczny: Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości gminy

W celu osiągnięcia w/w celu określono kierunki działań ekologicznych:  Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych.  Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym.  Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt.  Ochrona lasów. Realizacja określonych celów i kierunków ekologicznych powinna być realizowana przez konkretne zadania ekologiczne.

7.7.1. Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych

Rozwój gospodarczy gminy pociąga za sobą niebezpieczeństwo degradacji obszarów i obiektów cennych przyrodniczo, z tego względu ważne jest połączenie systemu rozwoju obszarów cennych przyrodniczo z rozwojem społeczno-gospodarczym. Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. opracowanie planów ochrony obszarów chronionych na terenie gminy; 2. ustanawianie użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych na terenach rolniczych, gdzie występują pozostałości ekosystemów i cennych fragmentów krajobrazu; 3. bieżąca ochrona obszarów i obiektów prawnie chronionych; 4. przygotowanie planu zabiegów konserwacyjnych i pielęgnacyjnych parków oraz pomników przyrody;

7.7.2. Integracja aspektów ekologicznych z planowaniem przestrzennym

Ze względu na gęstnienie sieci infrastruktury w krajobrazie oraz potencjalny rozwój gospodarczy na terenie gminy, należy zadbać o uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego oraz studiach uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy, wniosków wynikających z planowanej lokalizacji terenów chronionych wraz z ich otulinami (park krajobrazowy).

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to:

64 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

1. uwzględnienie w planie zagospodarowania przestrzennego selektywnego dostępu do terenów wyjątkowo cennych przyrodniczo; 2. wprowadzenie odpowiednich procedur lokalizacyjnych chroniących tereny cenne przyrodniczo przed przeinwestowaniem; 3. przeciwdziałanie rozwojowi budownictwa mieszkalnego i rekreacyjnego na terenach chronionych;

7.7.3. Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt

Celem ochrony gatunkowej jest zabezpieczenie dziko występujących gatunków zwierząt szczególnie rzadkich i zagrożonych wyginięciem oraz zachowanie różnorodności gatunkowej.

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. opracowania planów ochrony siedlisk gatunków, które są zagrożone; 2. przeprowadzenie inwentaryzacji przyrodniczej, celem wskazania cennych przyrodniczo siedlisk, które należy wyłączyć np. z zalesiania; 3. określenie potrzeb w zakresie reintrodukcji roślin i zwierząt; 4. ochrona naturalnych siedlisk, stanowisk chronionych gatunków roślin i zwierząt, wykorzystywanie inwentaryzacji przyrodniczych w planach zagospodarowania przestrzennego gmin. 5. wprowadzanie przez władze gminne na terenie gminy indywidualnych form ochrony przyrody, jeżeli wojewoda uprzednio nie wprowadził tych form. Kompetencje władz gminy dotyczą uznania za pomnik przyrody, użytek ekologiczny, stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej i zespół przyrodniczo-krajobrazowy

7.7.4. Ochrona lasów

Istniejące na terenie gminy małe obszary leśne wymuszają podjęcie zdecydowanych działań ochronnych istniejących zasobów w celu zachowania ich funkcji (przyrodniczej, społecznej).

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. prowadzenie stałego monitoringu środowiska leśnego w celu przeciwdziałania stanom niepożądanym (choroby, szkodniki); 2. opracowanie i wdrożenie planu zwiększenia lesistości; 3. prowadzenie zalesiania równolegle z działaniami prowadzącymi do zróżnicowania struktury gatunkowej lasów i poprawy struktury wiekowej drzewostanów; 4. zalesianie leżących odłogiem oraz słabych bonitacyjnie użytków rolnych; 5. stworzenie systemu zachęcającego rolników do zalesiania nieużytków będących ich własnością; 6. zwiększenie nadzoru nad lasami nie stanowiącymi własności Skarbu Państwa; 7. wprowadzenia takiej organizacji ruchu turystycznego i urządzeń turystycznych w lasach, aby turystyka i rekreacja nie kolidowały w spełnianiu przez lasy funkcji ekologicznych, produkcyjnych i poprodukcyjnych;

65 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

7.8. Edukacja ekologiczna społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody

Gmina Gdów ma sprzyjające warunki do rozwoju turystyki i rekreacji, co może stanowić potencjalne zagrożenie dla terenów przyrodniczych. Kolejnym zagrożeniem jest intensywna gospodarka rolna w pobliżu terenów cennych przyrodniczo oraz intensywna zabudowa mieszkaniowa o nieregulowanej gospodarce ściekowej oraz odpadowej. Z tego względu ważnym zadaniem będzie wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w zakresie ochrony przyrody zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju.

Cel ekologiczny: Przez wiedze i edukację do zrównoważonego rozwoju

Zadania ekologiczne prowadzące do realizacji tego kierunku działania to: 1. promowanie zachowań związanych z codziennym bytowaniem mieszkańców a zgodnym z zasadami ochrony krajobrazu i przyrody; 2. edukacja ekologiczna społeczeństwa na temat wykorzystania proekologicznych nośników energii i szkodliwości spalania materiałów odpadowych (szczególnie tworzyw sztucznych); 3. rygorystyczne przestrzeganie wymagań ochrony przyrody w ramach funkcjonowania obiektów turystycznych i rekreacyjnych, budownictwa mieszkaniowego oraz prowadzenia działalności rolniczej; 4. rozwój przyrodniczych ścieżek dydaktycznych; 5. włączenie w akcję edukacji ekologicznej proekologicznych organizacji pozarządowych.

66 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

7.9. Harmonogram realizacji zadań ekologicznych

Tab. 32 Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla gminy Gdów

67 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania Lata realizacji realizacyjna finansowania zadania Zapewnienie Ograniczenie emisji eliminowanie węgla jako paliwa w działanie ciągłe właściciele środki własne K wysokiej jakości w sektorze kotłowniach lokalnych i i zarządcy jednostek powietrza oraz komunalnym i gospodarstwach domowych oraz w budynków realizujących dalsza redukcja przemysłowym kotłowniach , małych i średnich + zakłady WFOŚ, NFOŚ, emisji pyłów i zakładów przemysłowych, przemysłowe kredyty BOŚ rzemieślniczych i usługowych, gazów rozpowszechnienie stosowania drewna, trocin, wierzby energetycznej czy gazu promowanie nowych nośników do 2007 Organizacje środki własne K energii ekologicznej pochodzących pozarządowe, jednostek ze źródeł odnawialnych – energia gmina realizujących, słoneczna, dotacje gmin i funduszy, NFOŚ, WFOŚ, centralizacja uciepłowienia działanie ciągłe Gmina, środki własne K prowadząca do likwidacji małych zakłady jednostek kotłowni i indywidualnych palenisk energetyki realizujących, środki domowych cieplnej NFOŚ, WFOŚ, kredyty komercyjne wsparcie finansowe dla działanie ciągłe Właściciele środki własne, K mieszkańców zmieniających obiektów kredyty BOŚ, ogrzewanie węglowe na bardziej fundusz ekologiczne i wykonujących termomodernizacyjn inwestycje termomodernizacyjne y termomodernizacja obiektów do 2007 Gmina, środki własne K użyteczności publicznej właściciele właścicieli budynków budynków, kredyty BOŚ, fundusz termomodernizacyjn y edukacja ekologiczna społeczeństwa działanie ciągłe Gmina, środki własne K na temat wykorzystania organizacje jednostek proekologicznych nośników energii pozarządowe realizujących, i szkodliwości spalania materiałów dotacje gmin i

68 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania Lata realizacji realizacyjna finansowania zadania Zapewnienie Zarządzanie opracowanie programów do 2005 Gmina środki własne gminy, W wystarczającej zasobami wodnymi zaopatrzenia w wodę na terenie WFOŚ ilości wody gminy o odpowiedniej opracowanie koncepcji gospodarki 2004 Gminy środki własne gminy W jakości użytkowej, wodno-ściekowej dla gminy będącej racjonalizacja podstawą do podejmowania zużycia wody oraz dalszych przedsięwzięć w tym ochrona przed zakresie powodzią wprowadzenie zintegrowanego 2005 RZGW, środki własne gminy, K systemu zarządzania zasobami gmina RZGW wodnymi Ochrona wód rozbudowa sieci wodociągowej na działanie ciągłe Gmina środki własne gminy K obszarze gminy WFOŚ, program rolno-środowiskowy UE, SAPARD, środki własne mieszkańców sukcesywna wymiana i renowacja działanie ciągłe Gmina, zakłady środki własne gminy W wyeksploatowanych odcinków sieci gospodarki wodociągowej komunalnej minimalizacja strat wody na działanie ciągłe Gmina, zakłady środki własne gminy, K przesyle wody wodociągowej gospodarki WFOŚ, SAPARD (przewody magistralne i lokalne); komunalnej modernizacja i rozbudowa stacji 2007 Gmina środki własne gminy W uzdatniania wody w celu NFOŚ, WFOŚ, zapewnienia właściwej jakości SAPARD wody ustanowienie stref ochrony wokół działanie ciągłe Gmina środki własne gminy, K ujęć wód środki pomocowe przeprowadzenie akcji edukacyjno- 2007 Gmina, środki własne gminy W informacyjnej propagującej organizacje WFOŚ optymalizację zużycia wody przez pozarządowe indywidualnych użytkowników wspieranie działań podmiotów działanie ciągłe Gmina środki własne gminy, K

69 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania Lata realizacji realizacyjna finansowania zadania Ochrona Gleby użytkowane podnoszenie jakości i struktury gleb zadanie ciągłe Gmina, MODR środki własne K powierzchni ziemi rolniczo poprzez wykorzystanie kompostu jednostek i gleb przed realizujących degradacją ochrona i wprowadzenie zadrzewień zadanie ciągłe Gmina, środki własne K i zakrzewień śródpolnych i właściciele jednostek przydrożnych spełniających rolę nieruchomości realizujących, WFOŚ przeciwerozyjną Zasoby kopalin ochrona złóż perspektywicznych 2005 Gmina środki własne W poprzez uwzględnienie obszaru ich jednostek występowania w studiach realizujących uwarunkowań oraz planie zagospodarowania przestrzennego renaturalizacja i rekultywacja 2007 Gmina, środki własne K terenów poeksploatacyjnych właściciele jednostek nieruchomości realizujących, NFOŚ, WFOŚ ograniczony rozwój eksploatacji na zadania ciągłe Gmina środki własne W obszarach cennych przyrodniczo jednostek realizujących planowanie zagospodarowania złóż 2007 Gmina środki własne W z uwzględnieniem walorów jednostek krajobrazowych realizujących

70 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania Lata realizacji realizacyjna finansowania zadania Racjonalizacja Racjonalizacja wspieranie finansowe zakładów zadanie właściciele środki, WFOŚ, K zużycia energii, użytkowania wody realizujących plany racjonalnego ciągłe NFOŚiGW surowców i gospodarowania wodą (np. materiałów oraz wprowadzające zamknięte obiegi wzrost udziału wody) zasobów Zmniejszenie opracowanie i wdrożenie przez 2005 Gmina budżety gminy W odnawialnych energochłonności gminę (zgodnie z Prawem gospodarki i wzrost Energetycznym) planów wykorzystania zaopatrzenia w energię. energii ze źródeł poprawa parametrów 2007 Właściciele środki własne K odnawialnych energetycznych budynków - i zarządcy jednostek termomodernizacja budynków realizujących, WFOŚ, NFOŚ stosowanie indywidualnych zadanie ciągłe Właściciele środki własne K liczników ciepła i zarządcy jednostek budynków realizujących zwiększenie udziału energii zadanie ciągłe Zakłady środki własne K otrzymywanej z surowców energetyczne jednostek odnawialnych w całkowitym realizujących, zużyciu energii WFOŚ, NFOŚ

71 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania Lata realizacji realizacyjna finansowania zadania Zminimalizowanie Ochrona przed eliminowanie ruchu tranzytowego z działanie ciągłe Zarządcy dróg środki Generalnej K uciążliwego hałasem terenów zamieszkałych Dyrekcji Dróg, hałasu komunikacyjnym ZDW, ,środki własne w środowisku gmin,

wspieranie inwestycji działanie ciągłe Zarządcy dróg środki Generalnej K ograniczających ujemny wpływ Dyrekcji Dróg, hałasu, mianowicie: budowy ZDW, ,środki własne ekranów akustycznych i tworzenia gmin, pasów zwartej zieleni ochronnej, a także izolacji budynków (np. wymiana okien) integrowanie planu 2007 Gmina środki własne gminy W zagospodarowania przestrzennego z problemami zagrożenia hałasem Ochrona przed systematyczna kontrola zakładów działanie ciągłe WIOŚ, środki własne gminy, K hałasem przemysłowych Gmina WFOŚ przemysłowym egzekwowanie w zakładach zmian działanie ciągłe WIOŚ, środki własne K technologicznych w przypadku Gmina, jednostek przekroczeń emisji hałasu właściciele realizujących (stosowania obudów zakładów dźwiękochłonnych, ekranów oraz tłumików akustycznych) wyznaczenie stref ochronnych 2006 WIOŚ, środki własne K wokół zakładów przemysłowych, w Gmina zakładów obrębie których nie należy przemysłowych lokalizować budynków mieszkalnych tworzenie pasów zwartej zieleni 2006 Zakłady środki własne K ochronnej wokół zakładów przemysłowe jednostek realizujących

72 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Jednostka Źródła Charakter Cele Priorytety Zadania Lata realizacji realizacyjna finansowania zadania Zachowanie Ochrona i rozwój opracowanie planów ochrony 2005 Gmina, Dyrekcja środki własne K walorów systemu obszarów obszarów chronionych na terenie Parków jednostek i zasobów chronionych gminy realizujących przyrodniczych ustanawianie użytków 2005 Gmina środki własne W z uwzględnieniem ekologicznych i zespołów jednostek georóżnorodności przyrodniczo-krajobrazowych na realizujących i terenach rolniczych, gdzie bioróżnorodności, występują pozostałości w tym wzrost ekosystemów i cennych fragmentów lesistości gminy krajobrazu bieżąca ochrona obszarów i zadanie ciągłe Gmina środki własne W obiektów prawnie chronionych jednostek realizujących, przygotowanie planu zabiegów zadanie ciągłe Gmina środki własne W konserwacyjnych i pielęgnacyjnych jednostek parków oraz pomników przyrody realizujących, WFOŚ Integracja aspektów uwzględnienie w planie 2005 środki własne W ekologicznych z zagospodarowania przestrzennego Gmina jednostek planowaniem selektywnego dostępu do terenów realizujących, przestrzennym wyjątkowo cennych przyrodniczo wprowadzenie odpowiednich 2005 środki własne W procedur lokalizacyjnych Gmina jednostek chroniących tereny cenne realizujących, przyrodniczo przed przeinwestowaniem przeciwdziałanie rozwojowi 2005 Gmina środki własne W budownictwa mieszkalnego i jednostek rekreacyjnego na terenach realizujących, chronionych Ochrona lasów prowadzenie stałego monitoringu zadanie ciągłe Gmina, środki własne K środowiska leśnego w celu nadleśnictwo jednostek przeciwdziałania stanom realizujących, niepożądanym (choroby, szkodniki) opracowanie i wdrożenie planu 2005 Nadleśnictwo środki własne K

73 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

K- zadania koordynowane W- zadania własne

74 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

75 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

VIII. NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Tab. 33 Planowane nakłady na realizację programu ochrony środowiska dla gminy Gdów na lata 2004-2006 zawarte w Strategii Rozwoju Gminy Gdów Lp. Nazwa zadania lub projektu inwestycyjnego Wartość nakładów Lata realizacji BUDOWA LUB MODERNIZACJA URZĄDZEŃ DO ODPROWADZANIA I OCZYSZCZANIA ŚCIEKÓW Budowa oczyszczalni ścieków w Pierzchowie wraz z przyległą 1 10 863 690,00 2004-2005 do niej siecią kanalizacyjną 2 Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Gdowie 2 765 000,00 2004-2006 Budowa sieci kanalizacyjnej przylegającej do oczyszczalni 3 16 395 320,00 2004-2007 ścieków w Gdowie BUDOWA LUB MODERNIZACJA URZĄDZEŃ ZAOPATRZENIA W WODĘ i POBORU WODY Modernizacja stacji uzdatniania wody w Cichawie wraz z 4 2 008 000,00 2006 przynależną siecią wodociągową Modernizacja stacji uzdatniania wody w Gdowie wraz z 5 3 254 846,00 2004-2006 przynależną siecią wodociągową BUDOWA LUB MODERNIZACJA DRÓG GMINNYCH ORAZ W RAMACH ZAWARTYCH POROZUMIEŃ REALIZACJA ZADAŃ Z ZAKRESU MODERNIZACJI i ROZBUDOWY REGIONALNEGO UKŁADU TRANSPORTOWEGO Modernizacja infrastruktury węzła komunikacyjnego w ciągu 6 dróg gminnych nr 76, 407, 422 oraz drogi wewnętrznej 1 310 000,00 2004-2005 Bilczyce-Rudy Modernizacja infrastruktury węzła komunikacyjnego w ciągu 7 870 000,00 2005 dróg gminnych nr 438, 437, 80 Przebudowa odcinka drogi gminnej nr 56 Winiary-Grajów na 8 odcinku 1 900 mb. w tym wykonanie nawierzchni bitumicznej, 500 000,00 2004 utwardzenie poboczy i odwodnienie drogi Przebudowa odcinka drogi gminnej nr 420 Zagórzany-Kobylec 9 na odcinku 1 050 mb. w tym wykonanie nawierzchni 200 000,00 2004 bitumicznej, utwardzenie poboczy i odwodnienie drogi Nawierzchnia bitumiczna na drodze gminnej nr 408 10 Pierzchów-Książnice na odcinku 1 100 mb. wraz z 200 000,00 2005 utwardzeniem poboczy i odwodnieniem drogi Przebudowa odcinka drogi gminnej nr 418 Podolany-Klęczana 11 na odcinku 2 000 mb. w tym wykonanie nawierzchni 400 000,00 2006 bitumicznej, utwardzenie poboczy i odwodnienie drogi Przebudowa odcinka drogi gminnej nr 121 Krakuszowice- 12 Rakówki na odcinku 1 200 mb. w tym wykonanie nawierzchni 150 000,00 2006 bitumicznej, utwardzenie poboczy i odwodnienie drogi Wykonanie nawierzchni bitumicznej na drodze gminnej nr 410 13 Niegowić-Centrum na odcinku 1 200 mb. wraz z budową 300 000,00 2004 chodnika i kanalizacją burzową Nawierzchnia bitumiczna na drodze gminnej nr 130 Cichawa- 14 Przedewsie/Zygmuntów na odcinku 800 mb. wraz z 100 000,00 2005 odwodnieniem drogi Nawierzchnia bitumiczna na drodze gminnej nr 416 Wieniec- 15 Nieznanowice na odcinku 1 200 mb. wraz z odwodnieniem 200 000,00 2006 drogi

76 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Lp. Nazwa zadania lub projektu inwestycyjnego Wartość nakładów Lata realizacji Nawierzchnia bitumiczna na drodze gminnej nr 455 16 Zagórzany-Lubomierz na odcinku 900 mb. wraz z 150 000,00 2006 utwardzeniem poboczy i udrożnieniem rowów Nawierzchnia bitumiczna na drodze gminnej nr 133 Niwiarów- 17 100 000,00 2006 Dąbrowy na odcinku 600 mb. wraz z odwodnieniem drogi Nawierzchnia bitumiczna na drodze gminnej nr 124 Wiatowice 18 wkierunku szkoły na odcinku 1 200 mb. wraz z odwodnieniem 150 000,00 2007 drogi Nawierzchnia bitumiczna na drodze gminnej nr 452 Zalesiany 19 w kierunku przysiółka Tabisówki na odcinku 1 000 mb. wraz z 200 000,00 2007 odwodnieniem drogi Modernizacja odcinków zamykających ciągi dróg gminnych 20 565 000,00 2005 na terenie gminy Gdów Modernizacja drogi gminnej nr 78 – wykonanie chodnika na 21 250 000,00 2005 odcinku 500 mb.w Gdowie – ul. Wiedeńska Modernizacja drogi gminnej nr 408 – wykonanie chodnika na 22 150 000,00 2005 odcinku Niegowić w obrębie szkoły Modernizacja drogi gminnej nr 400 w Czyżowie– wykonanie 23 zatok przystankowych dla BUS-ów przy skrzyżowaniu z drogą 15 000,00 2005 krajową nr 4 Modernizacja odcinków zamykających ciągi dróg gminnych, 24 1 460 000,00 2005 wewnętrznych, na terenie Gminy Gdów 25 Modernizacja dróg gminnych wewnętrznych (ulic) w Gdowie 3 080 000,00 2006 Modernizacja drogi wewnętrznej w Hucisku w kierunku 26 posesji Palonków, na odcinku 1.000 mb – wykonanie 150 000,00 2005 nawierzchni bitumicznej wraz z uregulowaniem odwodnienia Modernizacja drogi wewnętrznej w Winiarach przysiółek 27 Łozek, na odcinku 1.150 mb – wykonanie nawierzchni 200 000,00 2006 bitumicznej wraz z uregulowaniem odwodnienia Modernizacja drogi wewnętrznej w Winiarach od strażnicy w kierunku domków letniskowych, na odcinku 1.800 mb – 28 250 000,00 2006 wykonanie nawierzchni bitumicznej wraz z uregulowaniem odwodnienia Modernizacja drogi wewnętrznej w Fałkowicach – Podlas - 29 Cieniawa, na odcinku 900 mb – wykonanie nawierzchni 110 000,00 2005 bitumicznej wraz z uregulowaniem odwodnienia Modernizacja drogi wewnętrznej w Zborczycach – od drogi powiat. 18-206 w kierunku stawu- na odcinku 600 mb – 30 100 000,00 2006 wykonanie nawierzchni bitumicznej wraz z uregulowaniem odwodnienia Modernizacja drogi wewnętrznej w Wiatowicach – Podlas na 31 odcinku 1.200 mb – wykonanie nawierzchni bitumicznej wraz 200 000,00 2005 z uregulowaniem odwodnienia Modernizacja drogi wewnętrznej w Pierzchowie w kierunku 32 posesji Owsianki na odcinku 1.100 mb – wykonanie 150 000,00 2006 nawierzchni bitumicznej wraz z uregulowaniem odwodnienia Modernizacja drogi wewnętrznej w Zagórzanach „ Szczołb” na 33 odcinku 900 mb – wykonanie nawierzchni bitumicznej wraz z 150 000,00 2006 uregulowaniem odwodnienia Modernizacja drogi wewnętrznej w Wiatowicach w kierunku 34 „ Na Kociarnie”na odcinku 700 mb – wykonanie nawierzchni 100 000,00 2007 bitumicznej wraz z uregulowaniem odwodnienia

77 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Lp. Nazwa zadania lub projektu inwestycyjnego Wartość nakładów Lata realizacji Modernizacja drogi wewnętrznej w Cichawie –Podlas na 35 odcinku 700 mb – wykonanie nawierzchni bitumicznej wraz z 100 000,00 2005 uregulowaniem odwodnienia Modernizacja drogi wewnętrznej w Wiatowicach w kierunku 36 posesji Zagóla na odcinku 600 mb – wykonanie nawierzchni 110 000,00 2007 bitumicznej wraz z uregulowaniem odwodnienia Budowa mostu ( przepustu ramowego) w Niżowej wraz z 37 150 000,00 2006 dojazdami do ciągu drogi wewnętrznej na potoku Kuniczanka Modernizacja infrastruktury dróg wojewódzkich przebiegających przez teren gminy, w celu poprawy bezpieczeństwa w ciągach tych dróg nr 966 relacji Wieliczka- 38 Gdów – Tymowa i nr 967 relacji Myślenice – Gdów – 1 438 210 2004-2006 Łapczyca . Zadanie realizowane w ramach porozumień samorządowych. Ogółem nakłady 2.661.200 zł udział gminy: 1.338.200 Modernizacja infrastruktury dróg powiatowych przebiegających przez teren gminy, w celu poprawy 39 bezpieczeństwa w ciągach tych dróg. Zadanie realizowane w 20 000,00 2004 ramach porozumienia samorządowego ze Starostwem Powiatowym w Wieliczce 40 Partycypacja w budowie obwodnicy centrum Gdowa 1 800 000,00 2006 LOKALNA INFRASTRUKTURA EDUKACYJNA I SPORTOWA Budowa, rozbudowa i przebudowa infrastruktury technicznej i 41 sanitarnej w istniejących obiektach dydaktycznych 1 150 074,00 2004 (termoizolacja i C.O.)) Budowa, rozbudowa, przebudowa i wyposażenie infrastruktury 42 780 000,00 2009 obiektów sportowych LOKALNA INFRASTRUKTURA OCHRONY ZDROWIA Termoizolacja Ośrodków Zdrowia oraz dostosowanie 43 360 000,00 2004-2010 otoczenia obiektów do potrzeb pacjentów BUDOWA LUB MODERNIZACJA LOKALNEJ BAZY KULTURALNEJ i TURYSTYCZNEJ 44 Budowa kompleksu rekreacji i sportu w Gdowie – etap I 11 806 814,00 2004-2013 Budowa kompleksu rekreacji i sportów wodnych w 45 2 750 000,00 2011-2013 Marszowicach- etap I 46 Budowa kompleksu rekreacji i sportu w Fałkowicach – etap I 4 195 000,00 2006-2011 Budowa, rozbudowa, modernizacja oraz zagospodarowanie 47 160 000,00 2005 szlaków turystycznych: Budowa, rozbudowa, modernizacja i zagospodarowanie 48 20 000,00 2005 ścieżek edukacyjnych i krajoznawczych Modernizacja i zagospodarowanie obiektów dydaktycznych 49 50 000,00 2005 dla potrzeb „ zielonych szkół” – etap I Zagospodarowanie wód geotermalnych dla potrzeb 50 30 000,00 2005 rekreacyjnych i sportowych – etap I 51 Rozbudowa istniejącej infrastruktury kultury 270 000,00 2010-2011 KOMPLEKSOWE UZBROJENIE TERENU POD INWESTYCJE Kompleksowe uzbrojenie terenu przeznaczonego w planie 52 zagospodarowania przestrzennego pod inwestycje rekreacyjno- 3 300 000,00 2010-2013 sportowe POZOSTAŁE INWESTYCJE i ZAKUPY INWESTYCYJNE

78 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Lp. Nazwa zadania lub projektu inwestycyjnego Wartość nakładów Lata realizacji Termomodernizacja pozostałych obiektów komunalnych 53 430 000,00 2011 (OSP, Policja)

8.1. Możliwości pozyskiwania środków finansowych na realizację przedsięwzięć przewidzianych w Programie Ochrony Środowiska

Źródła finansowania inwestycji ekologicznych można podzielić na trzy grupy:  publiczne – np. pochodzące z budżetu państwa, gminy lub pozabudżetowych instytucji publicznych,  prywatne – np. z banków komercyjnych, funduszy inwestycyjnych, towarzystw leasingowych,  prywatno-publiczne – np. ze spółek prawa handlowego z udziałem gminy. Dominującymi formami finansowania inwestycji ekologicznych są:  zobowiązania kapitałowe – kredyty, pożyczki, obligacje, leasing,  udziały kapitałowe - akcje i udziały w spółkach,  dotacje.

Mogą one występować łącznie.

Kredyty bankowe można podzielić na:  kredyty udzielane ze środków własnych – kredyt komercyjny,  kredyty ze środków powierzonych – otrzymanych z innych źródeł na uzgodnionych warunkach,  kredyty udzielane ze środków własnych z dopłatą do oprocentowania przez instytucje zewnętrzne. W Polsce występują najczęściej następujące formy finansowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska :  fundusze własne inwestorów,  pożyczki, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,  kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania lub ze środków donatorów, kredyty komercyjne, kredyty konsorcjalne,  zagraniczna pomoc finansowa udzielana poprzez fundacje i programy pomocowe (np. z ekokonwersji poprzez EKOFUNDUSZ, konwersji długu wobec Finlandii,  kredyty międzynarodowych instytucji finansowych (Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - EBOiR, Bank Światowy),  kredyty i pożyczki udzielane przez banki komercyjne,  leasing.

Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

Zasady funkcjonowania narodowego, wojewódzkich, powiatowych i gminnych funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. – Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 ze zm.).

79 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej działa od 1989 r., a w 1993 r. nadano osobowość prawną wojewódzkim funduszom ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz powołano gminne fundusze.

Zasadniczym celem Narodowego Funduszu jest wspieranie finansowe przedsięwzięć podejmowanych dla poprawy jakości środowiska w Polsce. Główne kierunki jego działalności określa II Polityka Ekologiczna Państwa, natomiast co roku aktualizowane są cele szczegółowe – dokumenty wewnętrzne Narodowego Funduszu, w tym zwłaszcza zasady udzielania pomocy finansowej oraz lista przedsięwzięć priorytetowych. Warunki udzielenia dofinansowania:  udokumentowane pełne pokrycie planowanych kosztów przedsięwzięcia,  wywiązanie się przez Wnioskodawcę z obowiązku uiszczania opłat i kar, stanowiących przychody Narodowego Funduszu oraz wywiązywania się z innych zobowiązań w stosunku do Funduszu,  przedsięwzięcie nie może być zakończone,  udzielone dofinansowanie nie może przekroczyć kosztów przedsięwzięcia. Fundusze, oprócz udzielania pożyczek i przyznawania dotacji, zgodnie z art. 411 ust. 1 ustawy Prawo Ochrony Środowiska także mogą:  udzielać dopłat do oprocentowania preferencyjnych kredytów i pożyczek,  wnosić udziały do spółek działających w kraju,  nabywać obligacje, akcje i udziały spółek działających w kraju. W kryteriach oceny Wniosku o dofinansowanie punktowana jest także pozycja przedsięwzięcia na liście przedsięwzięć priorytetowych Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska w dziale II rozdziale 4 określa przeznaczenie środków finansowych funduszy gminnych, powiatowych i wojewódzkich. I tak środki gminnych funduszy zgodnie z art. 406 ww. ustawy przeznaczone są na:  edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju,  wspomaganie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska,  wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła,  realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej,  urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków,  realizację przedsięwzięć związanych z gospodarką odpadami,  wspieranie działań przeciwdziałających zanieczyszczeniom,  profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska,  wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc dla wprowadzania bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii,  wspieranie ekologicznych form transportu,  działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody,

80 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 inne zadania ustalone przez radę gminy, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. Środki powiatowych funduszy przeznacza się na wspomaganie działalności wymienionej powyżej, a ponadto na:  realizację przedsięwzięć związanych z ochroną powierzchni ziemi,  inne zadania ustalone przez radę powiatu, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska.

Fundacje i programy pomocowe

Fundacja EkoFundusz EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 r. przez Ministra Finansów dla efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw. konwersja długu). Dotychczas decyzję o ekokonwersji polskiego długu podjęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria, Włochy, Szwecja i Norwegia. Tak więc EkoFundusz zarządza środkami finansowymi pochodzącymi z ekokonwersji łącznie ponad 571 mln USD do wydatkowania w latach 1992–2010. EkoFundusz jest niezależną fundacją działającą według prawa polskiego, a w szczególności ustawy o fundacjach oraz Statutu. Obecnie Fundatorem jest Minister Skarbu. W Statucie EkoFunduszu pięć sektorów ochrony środowiska uznanych zostało za dziedziny priorytetowe. Są nimi:  ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji (ochrona powietrza),  ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej (ochrona wód),  ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (ochrona klimatu),  ochrona różnorodności biologicznej,  gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. We wszystkich pięciu sektorach pomoc finansową EkoFunduszu uzyskać mogą tylko te projekty, które wykazują się wysoką efektywnością, tj. korzystnym stosunkiem efektów ekologicznych do kosztów. Poza tym zalecane jest, aby projekty spełniały przynajmniej jeden z następujących warunków:  wprowadzanie na polski rynek nowych technologii z krajów-donatorów,  uruchomienie krajowej produkcji urządzeń dla ochrony środowiska,  szczególne znaczenie dla ochrony zdrowia. EkoFundusz udziela wsparcia finansowego w formie bezzwrotnych dotacji a także preferencyjnych pożyczek. Dotacje uzyskać mogą jedynie projekty dotyczące inwestycji związanych bezpośrednio z ochroną środowiska (w ich fazie implementacyjnej), a w dziedzinie przyrody również projekty nie inwestycyjne. EkoFundusz nie dofinansowuje badań naukowych, akcji pomiarowych, a także studiów i opracowań oraz tworzenia wszelkiego rodzaju dokumentacji projektowej. Z reguły wysokość dotacji dla przedsięwzięć inwestycyjnych obliczana jest ze wskaźników NPV oraz IRR. Jeżeli wniosek o dofinansowanie składa jednostka gospodarcza, dotacja EkoFunduszu z reguły nie przekracza 20% kosztów projektu, a jedynie w szczególnie uzasadnionych przypadkach może dochodzić do 30%.

Gdy inwestorem są władze samorządowe, dotacja może pokryć do 30 % kosztów (w wypadkach szczególnych do 50 %), a dla jednostek budżetowych, podejmujących inwestycje

81 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów proekologiczne wykraczające poza ich zadania statutowe, dofinansowanie EkoFunduszu może pokryć do 50 % kosztów.

W odniesieniu do projektów, prowadzonych przez pozarządowe organizacje społeczne (przyrodnicze, charytatywne) nie nastawione na generowanie zysków, dotacja EkoFunduszu może pokryć do 80 % kosztów w projekcie z dziedziny ochrony przyrody i do 50 % w inwestycjach związanych z ochroną środowiska.

EkoFndusz może wspierać zarówno projekty dopiero rozpoczynane, jak i będące w fazie realizacji, jeżeli ich rzeczowe zaawansowanie nie przekracza 60%.

Banki najbardziej aktywnie wspierające inwestycje ekologiczne: Bank Ochrony Środowiska S.A. – statutowo nałożony obowiązek kredytowania inwestycji służących ochronie środowiska, Bank Gdański S.A., Bank Rozwoju Eksportu S.A., Polski Bank Rozwoju S.A., Bank Światowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.

Instytucje leasingowe finansujące gospodarkę odpadami: Towarzystwo Inwestycyjno-Leasingowe EKOLEASING S.A., BEL Leasing Sp. z o.o., BISE Leasing S.A., Centralne Towarzystwo Leasingowe S.A., Europejski Fundusz Leasingowy Sp. z o.o.

Fundusze Strukturalne, Fundusz Spójności oraz Programy operacyjne Podstawowymi celami wszystkich programów pomocowych, zarówno ze środków unijnych jak i współpracy bilateralnej, są:  ogólna poprawa stanu środowiska naturalnego,  dostosowanie polskiego ustawodawstwa oraz standardów ekologicznych do wymagań unijnych,  wprowadzenie nowoczesnych technologii ekologicznych oraz schematów organizacyjnych stosownie do standardów europejskich,  transfer know-how.

Fundusze Strukturalne i Fundusz Spójności W momencie przystąpienia do Unii Europejskiej Polska straciła możliwość korzystania z funduszy przedakcesyjnych, lecz zyskała dostęp do znacznie większych funduszy strukturalnych Unii i Funduszu Spójności (www.cie.gov.pl lub www.ukie.gov.pl), przeznaczonego na wsparcie rozwoju transportu i ochrony środowiska.

Unia Europejska (UE) przewiduje udzielenie Polsce pomocy na rozwój systemów infrastruktury ochrony środowiska poprzez instrumenty takie jak fundusze strukturalne i Fundusz Spójności (FS). Na lata 2004–2006 UE przewiduje transfer środków finansowych na poziomie 13,8 mld EURO, z czego ponad 4,2 mld na realizację projektów z Funduszu Spójności. Planowane działania strukturalne będą ujęte w Narodowym Planie Rozwoju (NPR). Przewidziane środki

82 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów inwestycyjne w ramach NPR wynoszą 23 mld. EURO (13,8 mld z funduszy strukturalnych UE, około 6,2 mld EURO krajowe środki publiczne i około 3 mld. z sektora prywatnego, jeżeli będzie beneficjentem funduszy europejskich). Jednym z priorytetów NPR na lata 2004 – 2006 jest: ochrona środowiska i racjonalne wykorzystanie zasobów środowiska. Priorytet ten będzie realizowany przez:  część środowiskową Funduszu Spójności – 2,6 – 3,1 mld EURO (2,1 mld EURO wkład UE),  Sektorowy Program Operacyjny: Ochrona środowiska i gospodarka wodna – 643 mln EURO (516 mln EURO środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – ERDF),  inne programy operacyjne (szczególnie Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego – ZPORR). Cel strategii dla Funduszu Spójności to wsparcie podmiotów publicznych w realizacji działań na rzecz poprawy stanu środowiska będące realizacją zobowiązań Polski wynikających z wdrażania prawa ochrony środowiska Unii Europejskiej, poprzez dofinansowanie:  realizacji indywidualnych projektów,  programów grupowych z zakresu ochrony środowiska,  programów ochrony środowiska rządowych i samorządowych. Jednym z kryteriów uzyskania środków finansowych z Funduszu Spójności jest wielkość projektu, a mianowicie łączna wartość projektu powinna przekraczać 10 mln EURO. Projekty o takiej wartości są w stanie zorganizować głównie średnie lub duże miasta bądź np. związki miast czy gmin.

Priorytetem 3 FS jest racjonalna gospodarka odpadami komunalnymi. Przewidziana kwota środków finansowych na ten priorytet z UE wynosi 390,2 mln EURO (przy założeniu 19% udziału środków krajowych). Fundusze te ukierunkowane będą na finansowanie konkretnych inwestycji, których wyniki są zgodne z zapisami Dyrektywy Rady 91/156/EEC.

Priorytetem 2 w Sektorowym Programie Operacyjnym - Ochrona środowiska i gospodarka wodna jest Ochrona środowiska na obszarach zanieczyszczonych. Działanie 4 dotyczy zagospodarowania odpadów niebezpiecznych. W ramach tego priorytetu realizowane będą zadania, których nie można dofinansować z Funduszu Spójności. Wsparcie finansowe dotyczyć będzie, także podmiotów niepublicznych. Na ten priorytet przeznaczono 127 mln EURO.

W ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego wsparcie zostanie udzielone szerokiej gamie projektów z zakresu ochrony środowiska. Pomoc z zasobów funduszy strukturalnych i państwowych będzie udzielana głównie na projekty jednostek samorządu terytorialnego realizowane w powiązaniu ze wsparciem udzielanym dla wzmocnienia potencjału rozwojowego regionów. Wydatki w ramach działań wyniosą nie więcej niż 633,1 mln EURO, z tego wsparcie ze środków Funduszy Strukturalnych wyniesie 411,56 mln EURO, z czego około 70% zostanie przeznaczone na ochronę wód i gospodarkę wodną. W ramach działań dotyczących gospodarki odpadami na dofinansowanie mogą liczyć projekty ograniczające wpływ składowanych odpadów na powietrze atmosferyczne, wody i glebę poprzez:  modernizację istniejących wysypisk komunalnych,  budowę zakładów unieszkodliwiania odpadów (kompostownie, spalarnie),  wprowadzenie na szeroką skalę systemu powtórnego zagospodarowania odpadów,  regionalne programy likwidacji niebezpiecznych i dzikich składowisk.

Beneficjentem końcowym w ramach działań będą samorządy wojewódzkie, powiatowe i gminne.

83 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

IX. ZARZĄDZANIE OCHRONĄ ŚRODOWISKA

9.1. Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska

Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym uznaje ochronę środowiska i przyrody, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, gospodarkę wodną, zagospodarowanie przestrzenne, a także zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska za zadania przynależne do wykonywania przez powiat określone ustawami zaliczanymi do zadań publicznych o charakterze ponadregionalnym.

Kompetencje wójta, jako organu ochrony środowiska, ograniczone zostały do zadań związanych ze zwykłym korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne.

Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska wójt jest zatem właściwy w następujących sprawach: - przyjmowanie wyników pomiarów wielkości emisji z instalacji (art. 149 POŚ), - wydawania decyzji, nakładającej na prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji (art. 150 POŚ), - przyjmowania zgłoszeń instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mogącej negatywnie oddziaływać na środowisko (art. 152 POŚ), - wydawania decyzji określającej wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia (art. 154 ust. 1 POŚ), - nakładanie obowiązku wykonania przez osobę fizyczną czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania instalacji lub urządzenia na środowisko (art. 364 POŚ), - wstrzymanie eksploatacji instalacji (art. 368 POŚ).

Dodatkowo do kompetencji wójta należą: - przyjmowanie informacji o wystąpieniu poważnej awarii (art. 245 ust. 1 POŚ), - współdziałanie przy tworzeniu planu operacyjno-ratowniczego (art. 268 ust. 2 pkt 3 POŚ), wydawanie zezwoleń na prowadzenie zbiorowego zaopatrywania w wodę i odprowadzanie ścieków.

Z ustawy o ochronie przyrody wynika kompetencja Rady Gminy do wprowadzania w drodze uchwały obszarów chronionego krajobrazu, pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych oraz użytków ekologicznych.

Zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku określa ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do zadań własnych gminy (art. 3.1)

Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska Gminy Gdów realizowane będzie przez Urząd Gminy w Gdowie i polegać ono będzie na inicjowaniu, organizowaniu i okresowej weryfikacji elementów programu zgodnie z wymaganiami ustawy – Prawo ochrony środowiska. Instrumentami służącymi do wykonania zadań programu są:  instrumenty prawne,  instrumenty ekonomiczne (finansowe),  instrumenty organizacyjne,  instrumenty edukacyjno-informacyjne,

84 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 współpraca z współrealizatorami programu,  monitorning realizacji programu.

Na Program Ochrony Środowiska dla gminy Gdów składają się dwa rodzaje zadań: zadania własne (przedsięwzięcia realizowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy) oraz zadania koordynowane (pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego).

Instrumenty prawne – do instrumentów prawnych zgodnie z kompetencjami organów zarządzających programem i współrealizujących go, wyższego i niższego szczebla, należą w szczególności: 1. decyzje – pozwolenia: zintegrowane, na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, emitowanie hałasu do środowiska, emitowanie pól elektromagnetycznych, wytwarzanie odpadów, wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, 2. zezwolenia na gospodarowanie odpadami, 3. pozwolenia wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód, wykonywanie urządzeń wodnych, wykonywanie innych czynności i robót, budowli, które mają znaczenie w gospodarowaniu wodami lub w korzystaniu z wód, 4. zezwolenia – koncesje wydane na podstawie Prawa geologicznego i górniczego, 5. uzgadnianie na podstawie raportów z ocen oddziaływania na środowisko decyzji o warunkach zabudowy oraz o pozwoleniu na budowę, rozbiórkę obiektu budowlanego, decyzji o pozwoleniu na zmianę sposobu użytkowania obiektu budowlanego lub jego części przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, 6. cofnięcie lub ograniczenie zezwolenia lub pozwolenia na korzystanie ze środowiska, 7. decyzje naprawcze dotyczące zakresu i sposobu usunięcia przez podmiot korzystający ze środowiska przyczyn negatywnego oddziaływania na środowisko i przywrócenia środowiska do stanu właściwego oraz zobowiązujące do usunięcia uchybień, 8. decyzje stanowiące ochronę cennych obiektów przyrodniczych, 9. uchwały wprowadzające zapisy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, planu gospodarki odpadami do prawa lokalnego, 10. opłaty za korzystanie ze środowiska, 11. administracyjne kary pieniężne, 12. decyzje zezwalające na usuwanie drzew i krzewów, 13. programy dostosowawcze dotyczące przywracania standardów jakości środowiska do stanu właściwego, 14. decyzje wstrzymujące oddanie do użytku instalacji lub obiektu, a także wstrzymujące użytkowanie instalacji lub obiektu, 15. decyzje o zakazie produkcji, importu, wprowadzania do obrotu.

Poprzez system pozwoleń można bezpośrednio wpływać na ochronę środowiska realizowaną w zakładach przemysłowych.

Wśród instrumentów prawnych związanych z wykonywaniem istniejącego prawa, istotne jest wykorzystanie procedury ocen oddziaływania na środowisko i prognozy skutków środowiskowych niektórych planów i programów, zgodnie z celem jakim mają one służyć, tj. jako instrumentu pomocnego w procesach decyzyjnych. W tym zakresie należy wykorzystywać uprawnienia płynące z ustalania zakresu raportu OOŚ dostosowanego do warunków lokalnych i uwzględniania planów i programów ochrony środowiska i gospodarki odpadami przyjętych na szczeblu gminy i powiatu.

85 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Niezbędne jest też wzmocnienie nadzoru wyższego szczebla przy uzgadnianiu projektów przyszłej decyzji lokalizacji inwestycji.

Instrumenty finansowe – do instrumentów finansowych należą: 1. opłaty za korzystanie ze środowiska, 2. administracyjne kary pieniężne, 3. odpowiedzialność cywilna, karna i administracyjna, 4. pożyczki i dotacje z funduszy ochrony środowiska, 5. opłaty eksploatacyjne za pozyskiwanie kopalin.

Celem polityki gminy jest osiągnięcie takiej sytuacji aby wszystkie podmioty gospodarcze działające na terenie gminy posiadały wymagane prawem decyzje administracyjne w zakresie ochrony środowiska i wnosiły ustalone prawem opłaty.

Instrumenty organizacyjne, edukacyjno-informacyjne oraz współpraca z współrealizatorami programu – opracowanie i wdrożenie programu ochrony środowiska na szczeblu gminnym wymaga stałego, intensywnego udziału społecznego i nie może polegać jedynie na prowadzeniu kampanii informacyjnej. Podstawowym założeniem skutecznie przeprowadzonej kampanii informacyjnej i edukacyjnej dla społeczności lokalnej winno być uczestnictwo społeczeństwa w podejmowaniu kluczowych decyzji, dotyczących programu zarówno na etapie planowania, wdrażania, jak i funkcjonowania.

Jedną z form bezpośredniego udziału przedstawicieli różnych sektorów w tworzeniu, wdrażaniu i funkcjonowaniu programu jest międzysektorowe lobby społeczne, tworzące podstawy partnerstwa samorządu powiatowego i gminnego, biznesu, organizacji pozarządowych, lokalnych liderów i mieszkańców gminy. Formą organizacyjną takiego lobby mogą być: gminna rada ds. ochrony środowiska - społeczne zespoły sterujące.

Głównym celem działania rady sterującej winno być stworzenie warunków do autentycznego wyrażania opinii i pomysłów reprezentantów mieszkańców, przedsiębiorstw i organizacji oraz uwzględniania ich w procesie budowy (aktualizacji) programu ochrony środowiska, jego wdrażaniu i monitoringu jego działania.

Rada (lub zespół sterujący), w ramach swoich prac, powinna prowadzić działania w zakresie:  przyjęcie raportu o stanie ochrony środowiska (diagnoza stanu obecnego),  opiniowanie dokumentów projektu,  bieżące przekazywanie informacji nt. projektu do zainteresowanych grup mieszkańców, przedsiębiorstw i organizacji,  omawianie opinii i stanowisk zainteresowanych podmiotów,  identyfikowanie i analiza kwestii niejasnych, spornych oraz społecznie lub politycznie drażliwych,  inicjowanie i prowadzenie nieformalnych negocjacji kwestii spornych,  wypracowanie konsensusu w kwestiach spornych.

W skład rady sterującej powinni wchodzić przedstawiciele czterech kluczowych grup, które powinny brać udział w opracowaniu programu (aktualizacji) i jego wdrażaniu. Przewodniczącego Rady powołać winien Wójt Gminy, przewodniczący rady wnioskuje o powołanie członków rady z czterech kluczowych grup.

Rada Gminy oraz Urząd Gminy – przedstawiciele władz samorządowych powinni pełnić w programie funkcje:  inicjującą,

86 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 koordynującą (wspólnie z innymi grupami),  wdrażającą (wspólnie z innymi grupami).

Funkcja inicjująca polega na ogłoszeniu inicjatywy opracowania programu, wyznaczeniu w Gminie pracownika (pracowników), którzy będą zajmować się koordynacją programu w fazie jego opracowywania (aktualizacji) i późniejszego wdrożenia, gromadzeniem i udostępnianiem danych niezbędnych dla programu. Urząd powinien ogłosić w lokalnych mediach (prasa, radio, telewizja) rozpoczęcie realizacji programu i zaprosić do uczestnictwa w pierwszym spotkaniu rady lub zespołu sterującego.

Funkcja koordynująca powinna być wykonywana wspólnie z zespołem sterującym i ze strony urzędu winna objąć:  zorganizowanie przeprowadzenia badań ankietowych wśród mieszkańców gminy (zapewnienie dostarczenia ankiet do domów, zatrudnienie ankieterów, opracowanie wyników ankiety),  zabezpieczenie logistyczne obsługi zespołu sterującego w trakcie realizacji (udostępnienie sali, powielanie materiałów i sprawozdań, przekazanie wyników pracy i spotkań do lokalnych mediów),  uczestnictwo pracowników urzędu w pracach nad programem,  organizacja kontaktów z wyższymi szczeblami władz samorządowych (wojewódzkimi) w celu uzyskania niezbędnych do wykonania programu materiałów i jeżeli jest to możliwe ujednolicenia niektórych rozwiązań systemowych w skali gminy, powiatu i województwa .

Funkcja wdrażająca polega na nadaniu programowi formy dokumentu, który będzie mogła uchwalić Rada Gminy.

W Urzędzie Gminy powinna zostać wyznaczona osoba, która będzie koordynowała wdrażanie programu. Wszystkie instytucje, które w programie zostały wymienione jako odpowiedzialne za realizacje poszczególnych jego zadań i będące źródłem środków dla wdrażania programu, powinny otrzymać kopie całego programu z podkreślonymi elementami ich własnego udziału w jego wdrażaniu.

Inne instytucje i przedsiębiorstwa z terenu Gminy Gdów – w zespole sterującym powinni znaleźć się przedstawiciele wszystkich instytucji z terenu gminy, organizacji gospodarczych oraz największych zakładów na obszarze gminy Gdów, które będą prawdopodobnie w przyszłości uczestniczyć we wdrażaniu programu. Dlatego też informacja o rozpoczęciu realizacji programu i zaproszenie do uczestnictwa w nim, przekazane przez starostwo powinno dotrzeć do nich nie tylko przez media, ale także bezpośrednio (pocztą, faxem, e-mailem).

Każda instytucja powinna skierować co najmniej jedna osobę do udziału w zespole sterującym, a osoba ta powinna przekazywać informacje o zaawansowaniu prac nad programem kierownictwu instytucji. Przedstawiciele tych instytucji i przedsiębiorstw powinni pełnić w programie przede wszystkim funkcje opracowującą i wdrażającą.

Funkcja opracowująca polegać ma na uczestnictwie w tworzeniu programu (aktualizacji), udziale we wszystkich spotkaniach zespołu sterującego, opracowaniu wniosków z tych spotkań, dostarczaniu informacji ze swoich instytucji dla potrzeb programu, współtworzeniu końcowego dokumentu programu (aktualizacji).

Funkcja wdrażająca polegać powinna na organizowaniu i wykonywaniu zadań zapisanych w programie, za których realizację, a w pewnym stopniu i finansowanie odpowiedzialne będą poszczególne instytucje i przedsiębiorstwa.

87 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Mieszkańcy

Mieszkańcy gminy Gdów powinni uczestniczyć w opracowywaniu programu zarówno jako osoby prywatne (lokalni liderzy), jak i przedstawiciele różnych organizacji społecznych działających na terenie gminy.

Członkowie zespołu sterującego winni służyć wiedzą i doświadczeniem zawodowym bezpłatnie, obowiązywać winna bowiem zasada dobrowolności uczestnictwa.

Członkowie rady (zespołu sterującego) na bieżąco winni otrzymywać materiały informacyjne nt. programu i prowadzić czynną ich konsultację z grupami, które reprezentują. Rada (zespół sterujący) winna posiadać profesjonalna obsługę logistyczną oraz kontakty z mediami. Treść posiedzeń rady (zespołu sterującego), jego dokumenty winne być dostępne dla mieszkańców.

Dostęp do informacji

Zgodnie z polityką ekologiczną państwa, a także obowiązującymi ustawami społeczeństwo winno mieć zapewniony dostęp do informacji o środowisku. W związku z tym powinno się dążyć do:  tworzenia, zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo ochrony środowiska publicznych rejestrów i elektronicznych baz danych o środowisku ułatwiających dostęp obywateli do informacji gromadzonych i przechowywanych przez organa administracji,  stworzenia uzgodnionych zasad współpracy pomiędzy instytucjami publicznymi i społecznymi organizacjami ekologicznymi.

Cele programu udziału społecznego można podzielić na cztery grupy: poznawcze, proceduralne, polityczne i edukacyjno-wychowawcze.

Cele poznawcze:  poznanie świadomości i opinii społecznych nt. programu ochrony środowiska,  ustalenie gotowości mieszkańców do zmiany codziennych nawyków mogących mieć wpływ na stan środowiska,  ustalenie gotowości mieszkańców do ponoszenia dodatkowych uciążliwości związanych z ewentualną lokalizacją nowych urządzeń i obiektów związanych z ochroną środowiska,  ustalenie gotowości mieszkańców i biznesu do ponoszenia dodatkowych wydatków wynikających z racjonalizacji programu i ekologizacji życia.

Cele polityczne:  uświadomienie lokalnym i regionalnym kręgom politycznym wagi problematyki ochrony środowiska, dla kierowania sprawami publicznymi na szczeblu regionalnym i lokalnym,  uzyskanie opinii politycznych, a docelowo politycznej akceptacji nt. proponowanych rozwiązań organizacyjnych i finansowych.

Cele proceduralne:  współpraca z mediami dla informowania opinii publicznej oraz kształtowania postaw przychylnych dla ochrony środowiska,  stałe i bezpośrednie informowanie zainteresowanych podmiotów o postępach prac, uzyskanych rezultatach oraz podejmowanych istotnych decyzjach,

88 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 konsultacje, mediacje i uzgodnienia spraw spornych z przedstawicielami samorządów, biznesu, organizacji społecznych oraz innych podmiotów, istotnych z punktu widzenia ochrony środowiska,  uzyskanie wstępnych stanowisk istotnych podmiotów nt. dokumentów dotyczących ochrony środowiska.

Cele edukacyjno-wychowawcze:  podniesienie poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców na obszarze objętym programem,  podniesienie poziomu wiedzy mieszkańców nt. współczesnych metod ochrony środowiska oraz ich organizacyjnych, finansowych i ekologicznych uwarunkowań i konsekwencji,  uświadomienie konieczności ponoszenia przez jednostki i gospodarstwa domowe dodatkowych nakładów finansowych, rzeczowych i czasowych w celu dostosowania się do obowiązujących regulacji prawnych i standardów europejskich.

9.2. Monitoring realizacji programu

Monitoring jest podstawą oceny efektywności wdrażania programu ochrony środowiska, a także dostarcza informacji w oparciu o które można ocenić, czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu.

Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu:  monitoring jakości środowiska,  monitoring polityki środowiskowej.

Monitoring środowiska powinien być traktowany jako system kontroli stanu środowiska, dostarczający informacji o uzyskanych efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska. Jest także narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem.

Badanie stanu środowiska realizowane jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska i koordynowane przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Badanie to jest sposobem pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji o środowisku pozwalającym na ocenę stopnia prawidłowości realizowanego programu ochrony środowiska.

Należy tutaj wymienić następujące elementy środowiska podlegające ocenie:  monitoring wód powierzchniowych  monitoring wód podziemnych  monitoring wodnych zbiorników zaporowych,  monitoring wody pitnej,  monitoring jakości powietrza,  monitoring gleb,  monitoring hałasu.

Monitoring polityki środowiskowej – monitoring wprowadzanej polityki ochrony środowiska oznacza, że wdrażanie Programu Ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie:  określenia stopnia wykonania przyjętych zadań,  określenia stopnia realizacji założonych celów,

89 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 oceny rozbieżności pomiędzy celami i zadaniami,  analizy przyczyn powstałych rozbieżności.

Najważniejszym wskaźnikiem uzyskanych osiągnięć władz gminnych jest monitorowanie stopnia realizacji przyjętych zadań. Koordynator wdrażania programu będzie co dwa lata oceniał stopień i jakość wdrażania „Programu ochrony środowiska”. Wyniki oceny rozbieżności pomiędzy celami i uzyskanymi efektami oraz analiza przyczyn zaistniałych rozbieżności będą stanowiły istotny wkład do opracowania następnej wersji „Programu Ochrony Środowiska Gminy Gdów”.

Mierniki stopnia realizacji programu - pomiar stopnia realizacji programu będzie odbywać się poprzez wskaźniki presji, stanu i reakcji.

Wskaźniki presji wywieranej na środowisko odnoszą się do tych form działalności, które zmniejszają ilość i jakość zasobów środowiska, przy czym możliwe jest rozróżnienie:  wskaźników presji bezpośredniej, wyrażonej w kategoriach emisji zanieczyszczeń lub konsumpcji zasobów środowiska,  wskaźników presji pośredniej, opisujących te szkodliwe formy działalności ludzkiej, które w efekcie prowadza do wywierania presji bezpośredniej.

Wskaźniki stanu odnoszą się do jakości środowiska i jakości jego zasobów; jako takie odnoszą się do ostatecznych celów realizacji Planu i powinny być konstruowane w sposób umożliwiający dokonanie przeglądowej oceny stanu środowiska i zmian dokonujących się w czasie.

Wskaźniki reakcji pokazują w jakim stopniu społeczeństwo zainteresowane jest odpowiedzią na stan środowiska. Reakcja społeczna dotyczyć może indywidualnych i kolektywnych działań prowadzących do ograniczenia, opanowania lub uniknięcia negatywnego oddziaływania na środowisko, ewentualnie powstrzymanie postępującej już degradacji środowiska.

90 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

91 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

X. EDUKACJA EKOLOGICZNA

10.1. Kampania informacyjno-edukacyjna w szkołach

Szkoły mają bardzo szerokie możliwości włączenia się w proces informacyjno-edukacyjny związany z problematyką ochrony środowiska. W tym zakresie możliwe są zarówno formy zajęć lekcyjnych, jak i pozalekcyjnych.

Szkoła powinna:  inicjować i korzystać z kontaktów z władzami samorządowymi oraz innymi reprezentantami społeczności lokalnej; szkołami wyższymi; terenowymi ośrodkami edukacji ekologicznej i innymi instytucjami i organizacjami (w tym z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi),  inicjować oraz uczestniczyć w krajowych i międzynarodowych programach edukacji ekologicznej,  stale podejmować i rozszerzać zakres praktycznych działań na rzecz ochrony środowiska w szkole i jej otoczeniu,  eksponować pozytywną rolę dzieci w edukacji ekologicznej dorosłych,  prowadzić edukacje ekologiczną w terenie.

Dla osiągnięcia tych celów szkoła powinna wprowadzić różne formy działań bezpośrednio skierowanych na pobudzenie świadomości, podnoszenie poziomu wiedzy i wyrabianie umiejętności wśród dzieci i młodzieży, a pośrednio również u wszystkich mieszkańców gminy.

Spośród zalecanych form należy wymienić:  ścieżki tematyczne w ramach przedmiotu Środowisko w nauczaniu początkowym oraz w klasach wyższych w ramach poszczególnych przedmiotów,  badania ankietowe dzieci i młodzieży,  pogadanki i spotkania z ciekawymi ludźmi (przedstawiciele władz lokalnych, zakładów przemysłowych, organizacji ekologicznych),  konkursy plastyczne, literackie, konkursy zbiórki surowców wtórnych,  przedstawienia teatralne, happeningi ekologiczne,  festyny, manifestacje, aukcje, pokazy,  dni otwarte w zakładach przemysłowych,  współpraca i wymiana doświadczeń z innymi szkołami poprzez internet,  kluby młodego ekologa,

Dla wspomagania realizacji celów stawianych szkole należy:  rozszerzyć i pogłębić program studiów dla wychowawców przedszkolnych i nauczycieli, uwzględniając specyficzne potrzeby edukacji ekologicznej,  zapewnić dostęp do atrakcyjnych pomocy dydaktycznych (w tym poradników i przewodników dla nauczycieli).

92 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

10.2. Kampania informacyjno-edukacyjna dla podmiotów gospodarczych

Główny ciężar działań informacyjno-szkoleniowych dla podmiotów gospodarczych z terenu gminy powinny przejąć izby gospodarcze, izby rzemieślnicze, cechy, kongregacje kupieckie, itp.

Zakres szkoleń powinien obejmować:  zagadnienia prawne,  obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie ochrony środowiska,  zagadnienia związane ze stosowaniem najlepszych dostępnych technik,  zagadnienia związane z obniżaniem materiało-, wodo- i energochłonności procesów technologicznych,  gospodarkę odpadami przemysłowymi wraz z recyklingiem odpadów.

Zdecydowana większość osób czynnych zawodowo ma bezpośredni wpływ na stan środowiska. Wynika to z mniej lub bardziej świadomych decyzji podejmowanych na każdym stanowisku pracy. Realizacja zadań związanych z ochroną środowiska w znacznej mierze zależna jest więc od konkretnych działań podejmowanych w zakładach pracy.

Skuteczność tych działań wymaga spełnienia następujących warunków:  wiedza o ochronie środowiska, w tym gospodarce odpadami, w miejscu pracy powinna być upowszechniana przez kierownictwo zakładu, specjalistyczne służby pracownicze i związki zawodowe, włączając w to program doskonalenia zawodowego kadry oraz elementy edukacji środowiskowej związanej ze specyfiką prowadzonej działalności,  w programach szkoleniowych służb BHP w zakładach pracy należy podjąć tematykę skutków oddziaływania zakładów pracy na lokalne środowisko i zdrowie ludzi w zakresie gospodarki odpadami,  we wszystkich działaniach promocyjnych należy promować technologie i rozwiązania przyjazne środowisku.

Większe zakłady i jednostki handlowe powinny przeprowadzić cykl instruktażowo- szkoleniowy dla swoich pracowników. Szkolenia powinny uwzględniać podnoszenie ogólnej świadomości ekologicznej pracowników oraz ich zachowania konsumenckie, a także gospodarkę odpadami opakowaniowymi - w tym selektywną zbiórkę - na terenie gminy.

10.3. Kampania informacyjno-edukacyjna prowadzona przez organizacje społeczne

Organizacje społeczne, w tym działające na rzecz ochrony środowiska, mają zróżnicowany charakter i formy działania, a także różnorodne powiązania ze sferą polityki, ekonomii i kultury.

Działania pozarządowych organizacji ekologicznych polegają najczęściej na:  kształtowaniu świadomości ekologicznej osób zaangażowanych w działania społeczne,  przybliżaniu społeczeństwu istoty i znaczenia problemów ekologicznych,  wpływaniu na osoby i instytucje odpowiedzialne za podejmowanie decyzji dotyczących zarządzania środowiskiem,

93 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 propagowaniu humanistycznego i kulturowego wzorca ekologii.

Dla efektywnego działania społecznych organizacji ekologicznych programy informacyjno- edukacyjne realizowane przez te organizacje winny uzyskać wsparcie zarówno merytoryczne, jak i finansowe ze strony powiatu, gmin i podmiotów gospodarczych. Głównym źródłem finansowania działań organizacji w tym zakresie powinny być Gminne i Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska. Nie wyklucza to jednak ubiegania się o fundusze z innych źródeł, jak: fundusze ekologiczne (np. Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska, fundacje, środki pomocowe).

Dobra współpraca władz gminy oraz przedsiębiorstw może zaowocować włączeniem się społecznych organizacji ekologicznych w proces informacyjno-edukacyjny w następujących zakresach:  prowadzenie szkoleń dla nauczycieli, urzędników, przedsiębiorców, działaczy samorządu terytorialnego, mieszkańców,  przygotowywanie i kolportaż materiałów informacyjno-edukacyjnych dla mieszkańców,  organizowanie konkursów, wystaw, prelekcji,  prowadzenie kampanii np. Świadomy Konsument, Ekologiczne Opakowania, Odnawialne źródła energii, Agroturystyka, Ścieżki rowerowe, itp.

94 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

95 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

STRESZCZENIE

Podstawa prawna opracowania

Obowiązujące od 1 października 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska w art. 17 nakłada na Urzędy Gmin obowiązek opracowania gminnego programu ochrony środowiska w celu realizacji polityki ekologicznej Państwa. Obowiązek ten stanowi przesłankę dla utworzenia niniejszego opracowania.

Formalną podstawą sporządzenia Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Gdów jest umowa zawarta w dniu 27 kwietnia 2004 r. pomiędzy Urzędem Gminy w Gdowie z siedzibą w Gdowie, Rynek 40, a Przedsiębiorstwem Usługowym „Południe II” sp. z o.o. z siedzibą w Krakowie, ul. Łokietka 98-104.

Koncepcja i cel opracowania

Przedmiotem opracowania jest Program Ochrony Środowiska dla Gminy Gdów położonej w powiecie wielickim na terenie województwa małopolskiego.

Na podstawie aktualnego stanu środowiska, źródeł jego zagrożeń oraz tendencji przeobrażeń Program Ochrony Środowiska określa cele polityki ekologicznej na terenie Gminy Gdów, instrumenty realizacji programu, potrzebne środki finansowe oraz formy kontroli jego realizacji.

Problematyka ochrony środowiska obejmuje wszystkie jego elementy, a więc budowę geologiczną i bogactwa naturalne, wody powierzchniowe i podziemne, powietrze atmosferyczne, rzeźbę terenu i pokrywę glebową, szatę roślinną i lasy, świat zwierząt, a także podstawowe walory kulturowe.

Dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju niezbędne są:  ochrona środowiska przyrodniczego,  rozwój gospodarczy,  ład przestrzenny,  warunki społeczne.

Z punktu widzenia środowiska przyrodniczego zrównoważony rozwój polega przede wszystkim na dążeniu do:  zachowania możliwości odtwarzania się zasobów naturalnych,  racjonalnego użytkowania zasobów nieodnawialnych i zastępowania ich substytutami,  ograniczania uciążliwości dla środowiska i nie przekraczania granic wyznaczonych jego odpornością,  zachowania różnorodności biologicznej,  zapewnienia obywatelom bezpieczeństwa ekologicznego,  tworzenia podmiotom gospodarczym warunków do uczciwej konkurencji w dostępie do ograniczonych zasobów i możliwości odprowadzania zanieczyszczeń.

Program Ochrony Środowiska powinien wytyczać cele polityki ekologicznej Gminy Gdów, takie jak:  racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych przez zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów, a równocześnie wzrost udziału w wykorzystywaniu zasobów odnawialnych,

96 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 ochronę powietrza i ochronę przed hałasem przez redukcję emisji gazów i pyłów oraz emitorów hałasu i wibracji,  ochronę wód przez właściwą gospodarkę wodno-ściekową oraz racjonalizację zużycia wody,  ochronę gleb i powierzchni ziemi przez racjonalną gospodarkę rolną i minimalizowanie destrukcyjnych oddziaływań przemysłu oraz komunikacji,  ochronę zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem bioróżnorodności przez zmniejszanie presji wynikającej z rozwoju gospodarczego.

Metodyka opracowania

Program Ochrony Środowiska powinien być powiązany z dokumentami wyższej rangi i wynikać z zapisów Polityki Ekologicznej Państwa. Równocześnie Program Ochrony Środowiska powinien być skorelowany z dokumentami szczebla wojewódzkiego i powiatowego.

Spośród dokumentów szczebla wojewódzkiego i powiatowego przy sporządzaniu niniejszego opracowania zostały uwzględnione następujące dokumenty identyfikującymi cele ekologiczne:  Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego,  Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001-2015,  Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego.  Strategia Rozwoju Powiatu Wielickiego.  Strategia Rozwoju Gospodarczego Powiatu Wielickiego.

W Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego wśród celów nadrzędnych wymieniony jest cel „Wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego”. W ramach tego celu nadrzędnego sformułowano grupę celów strategicznych i zadań do zrealizowania. Wymieniony dokument precyzuje cztery cele strategiczne, a mianowicie:  zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska,  racjonalne gospodarowanie środowiskiem,  ochrona przyrody i różnorodności biologicznej,  kształtowanie krajobrazu kulturowego.

Wśród zadań, które mogą dotyczyć Gminy Gdów należy wymienić następujące:  poprawę jakości wód,  ograniczenie emisji zanieczyszczeń,  uporządkowanie gospodarki odpadami,  minimalizowanie zużycia zasobów naturalnych i racjonalizację zużycia energii,  zwiększenie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii,  minimalizację wytwarzania odpadów,  zwiększenie stopnia powtórnego wykorzystania i bezpiecznego składowania odpadów,  podnoszenie retencyjności dorzeczy,  zalesianie nieużytków i słabych użytków rolnych,  zwiększanie obszarów objętych różnorodnymi formami ochrony przyrody,  rewaloryzację obszarów zdegradowanych.

W Programie Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego wymieniono następujące cele, traktowane jako cele długoterminowe do roku 2015:  spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrza poprzez sukcesywną redukcję emisji substancji zanieczyszczających powietrze, zwłaszcza niskiej emisji,

97 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów,  kontrola i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania niejonizującego,  przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych,  rewitalizacja pierwszego poziomu wodonośnego do jakości umożliwiającej jego wykorzystanie jako lokalnego źródła zaopatrzenia w wodę pitną,  ochrona jakości wód podziemnych oraz racjonalizacja ich wykorzystania,  stworzenie racjonalnego systemu stref ochronnych ujęć wody i zapewnienia w planach zagospodarowania przestrzennego nadrzędności zasad gospodarowania w nich nad innym wykorzystaniem terenów,  ochrona zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystywanie w koordynacji z planami rozwoju regionu,  minimalizacja ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów,  ochrona i wzrost różnorodności biologicznej oraz doskonalenie systemu obszarów chronionych,  ścisły nadzór nad jednostkami będącymi potencjalnymi sprawcami NZŚ oraz wyłączenie transportu tranzytowego substancji niebezpiecznych poza obręb gminy.

W Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego zawarta jest problematyka sfery ekologicznej opracowana dla potrzeb planu, stanowiąca jeden z najważniejszych dla sporządzenia Program Ochrony Środowiska dokumentów źródłowych.

CHARAKTERYSTYKA GMINY GDÓW

Położenie

Gmina Gdów położona jest w środkowej części województwa małopolskiego, na przecinających się ważnych szlakach komunikacyjnych stanowiących drogi wojewódzkie: Myślenice – Bochnia i Wieliczka – Tymowa, w odległości 30 kilometrów na południe od Krakowa. Zajmuje część Pogórza Wielickiego i Wiśnickiego przedzielonych malowniczą doliną rzeki Raby, która toczy swój malowniczy bieg na odcinku 23 kilometrów poprzez tereny gminy.

Obszar Gminy Gdów leży w południowo-zachodniej części Pogórza Bocheńskiego, wchodzącego w skład Kotliny Sandomierskiej oraz północno-wschodniej części Pogórza Wielickiego, wchodzącego w skład Pogórza Zachodnio-beskidzkiego, przedzielonych doliną Rzeki Raby. Charakteryzuje się urozmaiconą rzeźbą terenu, dobrą jakością gleb i walorami środowiska przyrodniczego korzystnymi dla intensywnej gospodarki rolnej, a także rozwoju funkcji rekreacyjnej.

Ludność

Gminę Gdów zamieszkuje około 16 000 osób w 29 sołectwach. Liczba 150 mieszkańców przypadająca na 1 km jest trzykrotnie większa, niż średnia krajowa na obszarach wiejskich, która wynosi 50 osób/1 km2. Jest to również o połowę więcej, niż średnia dla woj. małopolskiego – ok. 100 osób/km2 (dla obszarów wiejskich).

Biorąc pod uwagę strukturę dochodów ludności gminy to, aż 50 % ludności utrzymuje się głównie z rolnictwa, 30 % czerpie dochody wyłącznie poza rolnictwem, a dla 20 % ludzi rolnictwo stanowi dodatkowy dochód.

98 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Średnia liczba osób przypadających na gospodarstwa prowadzące działalność rolniczą wynosi 5 osób, natomiast na gospodarstwo domowe 4 osoby. Szacunkowa liczba osób pracujących bezpośrednio w rolnictwie wynosi około 3000 osób, zaś pomagających w rolnictwie około 4000.

Użytkowanie terenu

Główną funkcją gospodarczą Gminy jest rolnictwo oraz obsługa ludności i rolnictwa. Funkcją uzupełniającą jest dosyć dobrze rozwinięta sieć placówek handlowych i usługowych oraz turystyka. Na terenie gminy nie ma zakładów przemysłowych, z wyjątkiem kilkunastu niewielkich zakładów prywatnych o charakterze raczej rzemieślniczym.

Ogółem użytków rolnych jest 8 201 ha (75,54 % powierzchni ogólnej). Teren gminy Gdów jest średnio zalesiony. Na obszarze gminy lasy i grunty leśne zajmują 1067 ha, co stanowi 9,82 % powierzchni ogólnej. Powierzchnia sadów wynosi 407 ha, co stanowi 3,74 % powierzchni ogólnej.

Rolnictwo

Ponad 50 % gospodarstw rolnych w gminie Gdów zajmuje się produkcją tylko na własne potrzeby. Produkcja płodów rolnych w przeważającej części gospodarstw ma nadal charakter wszechstronny i niewyspecjalizowany. Pomimo specyfiki regionu (warunki do rozwoju agroturystyki, uprawy warzyw i owoców), produkcja rolna nie odbiega zbytnio od przeciętnej kraju. Najwięcej uprawia się zbóż, których powierzchnia zajmuje ponad 50 % gruntów ornych, oraz roślin okopowych, głównie ziemniaków. Dominującym kierunkiem specjalistycznym jest sadownictwo, natomiast w produkcji zwierzęcej dominuje chów trzody chlewnej. Średnia wielkość gospodarstwa na terenie gminy wynosi 3,20 ha.

Gospodarstwa ekologiczne

Na terenie gminy Gdów nie ma aktualnie prowadzonych gospodarstw ekologicznych. Należy oczekiwać, że do roku 2015 jednak takowe powstaną z uwagi na atrakcyjne płatności dla gospodarstw ekologicznych, które wezmą udział w programie rolnośrodowiskowym.

Rynek pracy

Drobna wytwórczość, usługi rzemieślnicze jak i bytowe są jedną z ważniejszych szans rozwoju gospodarczego gminy, co nieodwołalnie związane jest z koniecznością restrukturyzacji rolnictwa. Taki kierunek rozwoju daje dochody finansowe gminie, usługowym przedsiębiorstwom komunalnym oraz miejsca pracy w miejscu zamieszkania.

Liczba podmiotów gospodarczych ulega corocznym wahaniom w zależności od koniunktury rynkowej (tak ilościowo jak i strukturalnie), ale z reguły z tendencją wzrostową. Przeciętnie około 30 % nowozakładanych przedsięwzięć gospodarczych ulega likwidacji lub przeobrażeniu w ciągu pierwszego roku działalności. Trudna jest też do określenia struktura wg skali EKD z uwagi na fakt, że ze względu na bezpieczeństwo ekonomiczne bardzo dużo firm rejestruje po kilka rodzajów działalności

Infrastruktura

Gospodarka wodno-ściekowa

99 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Długość sieci wodociągowej rozdzielczej wynosi 230 km, liczba ludności korzystających z wodociągów zbiorowych wynosi około 13 100, co stanowi około 82 % mieszkańców gminy. Na terenie gminy siecią wodno-kanalizacyjną administruje Zakład Gospodarki Komunalnej w Gdowie, ul. Cegielniana 406, 32-420 Gdów. Ogółem w 2003 r. pobrano 630 tys. m3 wody z wodociągów.

Długość sieci kanalizacyjnej wynosi 30 km, podłączonych do niej jest 512 budynków. Około 13 % ludności gminy korzysta z sieci kanalizacyjnej. Na terenie gminy funkcjonuje jedna mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Gdowie. Przepustowość oczyszczalni to 600 m3/d. Ilość ścieków odprowadzonych (w 2003 r.) bez wód infiltracyjnych i opadowych to 112 000 m3. Odpady z oczyszczalni wytworzone to 21 Mg/rok a składowane 5 Mg/rok.

Gospodarka odpadami

Szczegółowy opis zawarty w Planie Gospodarki Odpadami dla Gminy Gdów.

Drogi

Podstawowy układ drogowy gminy, w rozumieniu Ustawy o drogach publicznych, tworzą drogi krajowe, wojewódzkie i powiatowe.

Przez teren gminy przebiega droga krajowa o znaczeniu regionalnym nr 4 Kraków – Tarnów. Jej długość na terenie gminy wynosi około 1,5 km. Drugim, co do znaczenia, elementem układu drogowego są drogi wojewódzkie: nr 966 Wieliczka - Tymowa o długości w granicach gminy około 11 km oraz droga nr 967 Myślenice –Bochnia o długości około 16 km. Pozostałe elementy układu podstawowego to drogi powiatowe. Układ uzupełniający tworzy sieć dróg gminnych oraz ulic lokalnych.

INWENTARYZACJA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW PRZYRODY

Ukształtowanie terenu i budowa geologiczna

Cały obszar gminy Gdów położony jest w obrębie dwóch dużych jednostek geomorficznych, mianowicie: a) Kotliny Sandomierskiej, w obrębie której wyróżniamy mezoregion Pogórze Bocheńskie. b) Pogórze Zachodnio-Beskidzkie, w obrębie którego wyróżniamy mezoregion Pogórze Wielickie.

Na podstawie różnych wysokości względnych ukształtowanie terenu całego obszaru gminy można podzielić na: - równinę płaską - tereny falisto-pagórkowate - tereny wysokofalisto-pagórkowate

Ukształtowanie terenu ma niewątpliwie duży wpływ na wykorzystanie i użytkowanie rolniczej przestrzeni produkcyjnej.

Warunki klimatyczne

Dla obszaru, na którym znajduje się Gmina Gdów średnia roczna temperatura wynosi ok. 7,5- 8 oC. Najcieplejszym miesiącem jest lipiec o średniej temperaturze 17-18 oC, a najniższe temperatury przypadają na miesiące styczeń i luty. Liczba dni z przymrozkami zależy od wysokości, rzeźby terenu

100 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów oraz warunków lokalnych. Doliny i kotliny są zbiornikami chodnego powietrza spływającego ze stoków, stąd notują więcej przymrozków niż wierzchowiny.

Średnia długość okresu wegetacyjnego z temperaturą powyżej 5 oC (decyduje o możliwości rozwoju roślin) wynosi, w zależności od wysokości n.p.m., 210 dni, w dolinach ok. 10 dni krócej.

Średnia roczna ilość opadów wynosi ok. 710-740 mm. Największe sumy opadów notowane są w miesiącach letnich (czerwiec, lipiec, co stanowi ok. 30 % sumy rocznej opadów. Z kolei najmniejszą ilość opadów odnotowuje się w miesiącach styczniu i lutym. Generalnie najwięcej opadów przypada na porę letnią (wiosna ok. 150 mm, lato - 350 mm). Cały obszar narażony jest na występowanie burz, średnio 20 dni w ciągu roku. Wilgotność względna powietrza, informująca o stopniu nasycenia powietrza parą wodną jest mało zróżnicowana. Największa wilgotność przypada na listopad (średnio 85 %), najmniejsza na kwiecień (średnio 75 %), a średnio w ciągu roku wynosi ok. 80 %. W okresie od października do marca dolina rzeki Raby ma wilgotność wyższą niż pozostałe części terenu. W pozostałych miesiącach sytuacja jest odwrotna.

W dolinie rzeki Raby przeważają wiatry południowo-zachodnie. Na pozostałym obszarze zachodnie i południowo-zachodnie. Największe prędkości wiatru odnotowuje się w okresie zimowym, najmniejsze w letnim.

Wody powierzchniowe

Sieć rzeczna

Obszar Gminy Gdów leży w dorzeczu Raby II-rzędu. Raba zbiera wody ze zlewni III-go rzędu rzeki Stradomki i Królewskiego Potoku. Stradomka zbiera wody ze wsi Jaroszówka, Klęczany, Wieniec. Królewski Potok natomiast ze wsi Wiatowice, Zborczyce, Niegowić i częściowo ze wsi Marszowiec, Niewiarów, Nieznanowice i Cichawa.

Z pozostałych wsi gminy wody powierzchniowe odprowadzane są do rzeki Raby przez liczne stałe i okresowe małe cieki oraz przez wąskie doliny nieckowate. Stała sieć wodna przeważa jednak na tym terenie nad siecią okresową. Rzeka Raba charakteryzuje się wysokim spływem wód oraz dużymi wahaniami wodostanu. W okresie wiosennym oraz w okresie długotrwałych lub gwałtownych opadów w okresie letnim przypada maksimum wód, minimum natomiast w okresie jesiennym.

Zagrożenia powodzią

Zbiorniki wód podziemnych

W dolinie Raby ze względu na równinny charakter terenu oraz przepuszczalne podłoże zdecydowaną przewagę nad spływem powierzchniowym posiada wsiąkanie i parowanie. Obszar ten tworzy tzw. aluwialny zbiornik wód podziemnych. Na terenie gminy Gdów znajduje się czwartorzędowy główny zbiornik wód podziemnych tzw. GZWP doliny Raby o pow. 25 km2 o średniej głębokości ujęć ok. 8 m i szacunkowymi zasobami 11 500 m3/dobę, klasy Ib, Ic.

Zasoby naturalne

Znaczenie ponad lokalne ma prowadzona w dolinie Raby eksploatacja bogactw naturalnych, przede wszystkim żwirów jako surowców do budowy dróg. Na terenie gminy znajdują się złoża

101 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów kruszywa naturalnego eksploatowane na podstawie wydanych koncesji, oraz częściowo eksploatowane złoża gazu ziemnego.

Gleby

W zestawieniu procentowym typy gleb zajmują w stosunku do ogólnej powierzchni użytków rolnych odpowiednio: - gleby pseudobielicowe – 30 % - gleby brunatne – 40 % - mady – 28 % - gleby deluwialne – 2 %

Typy gleb i ich skład mechaniczny wywierają duży wpływ na kształtowanie struktury użytków rolnych.

Charakterystyka elementów przyrody ożywionej gminy Gdów

Charakterystyka ogólna szaty roślinnej

Żyzne gleby, dogodne warunki terenowe dla osadnictwa, silnie zakorzeniona drobna wytwórczość i rzemiosło, bliskość ośrodków przemysłowych były czynnikami powodującymi intensywną zagospodarowanie i dużą gęstość zaludnienia gminy. Spowodowało to sporą eliminację naturalnych zbiorowisk roślinnych z jej obszaru. Wprowadzone na ich miejsce zbiorowiska sztuczne i wtórne, ukształtowały nową strukturę przestrzenną zasobów przyrodniczych gminy. Większą część obszaru zajmują zbiorowiska zastępcze i wtórne (łąki, pola uprawne, pastwiska). Niektóre zbiorowiska nieleśne, na skutek długotrwałego użytkowania przekształciły się w zbiorowiska o wysokich walorach florystycznych i obecnie posiadają charakter pół-naturalny. Najczęściej występują one na obszarach gdzie wykształciła się charakterystyczna mozaika siedlisk, spowodowana przez współwystępowanie obszarów czynnych i ustabilizowanych osuwisk, obszarów o dużym zróżnicowaniu warunków glebowych i wilgotnościowych. Obszarom zabudowanym towarzyszą również zbiorowiska roślinności ruderalnej i segetalnej oraz sztuczna zieleń przydomowa i terenów publicznych.

Charakterystyka ogólna świata zwierząt

Fauna jest dość typowa dla całego obszaru Beskidów Zachodnich jednak ze względu na dużą ilość siedzib ludzkich oraz ograniczenie kompleksów leśnych przez wysoko podchodzące pod zbocza pola uprawne i zagrody jest ona uboższa. Ze ssaków spotkać można sarny, jelenie, dziki, zające. Pospolitymi gatunkami są także lisy, borsuki, łasice, tchórze, jeże i ryjówki. Z ciekawszych gatunków ptaków wymienić można kanię rudą, turkawkę, pliszkę górską czy kruki. Gady reprezentowane są przez jaszczurki, padalce, zaskrońce i żmije zygzakowate. Spotkać można również żaby zielone i brunatne, a także salamandrę plamistą.

Walory kulturowe

Na terenie gminy znajdują się obiekty oraz zespoły historyczne i prehistoryczne. Są to zespoły kościelne dworskie i parkowe oraz liczne stanowiska archeologiczne objęte ochroną konserwatorską zgodnie z przepisami ustawy „O ochronie dóbr kultury i muzeach”. Stanowiska archeologiczne obejmują fragmenty osad kultury łużyckiej z epoki brązu i kultury przeworskiej z okresu wpływów

102 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów rzymskich, osady z okresu neolitycznego, osady z okresu późnolateńskiego oraz wczesnego i późnego średniowiecza, osady kultury ceramiki wstęgowej rytej i kultury lendzielskiej z epoki neolitu, osady kultury ceramiki promienistej oraz osady prehistoryczne.

Turystyka i agroturystyka

Tereny gminy Gdów pod względem turystycznym służą głównie osobom preferującym aktywny wypoczynek na szlakach pieszych i rowerowych w okresach świątecznych i sezonie letnim. Na terenie gminy istnieje wiele ciekawych zabytków architektury, miejsc pamięci narodowej oraz miejsc związanych z pobytem i działalnością wielu sławnych Polaków. Bogata oferta bazy noclegowej i gospodarstw agroturystycznych oferuje swoje usługi i różnego rodzaju atrakcje.

OCENA ZAGROŻEŃ I TENDENCJI PRZEOBRAŻEŃ ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO

Zanieczyszczenie powietrza

W gminie Gdów głównym źródłem zanieczyszczeń powietrza jest niska emisja oraz emisja antropogeniczna, wynikająca z działalności człowieka. Ze względu na ilość emitowanych zanieczyszczeń, szacuje się, że emisja antropogeniczna jest jednym z zagrożeń dla warunków życia i zdrowia człowieka oraz środowiska. Dla terenów wiejskich jej uciążliwość wynika głównie z rozproszenia źródeł emisji (emisja niska z palenisk domowych, małych kotłowni, warsztatów rzemieślniczych). Ze względu na koncentracje ośrodków przemysłowych na terenach miejskich powiatu obszar gminy Gdów w mniejszym stopniu narażony jest na skutki emisji antropogenicznej (przemysłowej i komunikacyjnej). Niska emisja zanieczyszczeń znajduje odzwierciedlenie we wzrostach stężeń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym.

Jakość wód powierzchniowych

Głównym źródłem zanieczyszczeń wód powierzchniowych na terenie gminy Gdów są spływy powierzchniowe związane z rolniczym charakterem obszaru oraz ścieki socjalno-przemysłowe, często zrzucane bezpośrednio do potoków bez oczyszczenia. Słaba kanalizacja gminy oraz przestarzałe i nieszczelne zbiorniki szambowe zwiększają możliwość przedostania się zanieczyszczeń do wód powierzchniowych. Poprawia się stan sanitarny rzek i potoków oraz zmniejszają się przekroczenia wskaźników zawiesiny, zanieczyszczeń bakteriologicznych i stężenia fosforu. Jednak nadal głównym czynnikiem powodującym niską klasyfikację potoków są zanieczyszczenia bakteriologiczne (przekroczenie wskaźnika miana Coli). Głównymi zrzutami ścieków komunalnych odprowadzanymi z terenu gminy do Raby jest mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków komunalnych w Gdowie.

Stan i tendencje przeobrażeń gleb

Gleby terenów górzystych i podgórskich mają swój odrębny charakter wynikający z odmiennego niż na terenach równinnych oddziaływania takich czynników glebotwórczych, jak rzeźba terenu, warunki klimatyczne i właściwości skał macierzystych.

Część gleb powiatu wielickiego wykształciła się ze zwietrzeliny osadów fliszowych o uziarnieniu pyłów zwykłych i ilastych. Tylko fragmentarycznie wierzchnią warstwę budują bardziej spoiste utwory podścielone rumoszem skalnym. Pyłowy charakter utworów oraz urozmaicona rzeźba terenu wpływa na dużą podatność tych gleb na zjawiska erozyjne wraz z ruchami masowymi

103 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

(spełzywanie). Przykładem tych niekorzystnych procesów jest duża ilość wąwozów, parowów czy jarów, powstających w dolinach cieków i na poboczach dróg dojazdowych.

Degradacja naturalna gleb

Zjawiska erozji gleb obserwuje się przede wszystkim na bardziej nachylonych stokach. Jej natężenie jest zależne od spadku i długości zbocza. Im teren jest silniej sfalowany, poprzecinany dolinami, tym spływ wody jest szybszy. Natężenie erozji jest wprost proporcjonalne do spadku i długości zbocza, przy czym wpływ spadku jest większy od wpływu długości zbocza. Z tego względu na pola orne należy przeznaczać zbocza o spadkach mniejszych niż 20 % i dostatecznie dobrej glebie, czyli miejsca, gdzie nie zagraża zniszczenie gleby wskutek spływów. Na zboczach o spadkach większych od około 6 % konieczny jest właściwy układ pól umożliwiający uprawę poziomą. Na zboczach o spadkach większych niż 10 % gleba podczas orki przemieszczana jest przez pług ku dołowi. Najbardziej niebezpieczna, z uwagi na ułatwianie spływu, jest orka z góry w dół zbocza.

Stan i tendencje natężenia hałasu

Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj.:  hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze względu na rozległość źródeł;  hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenia.

Klimat akustyczny gminy kształtowany jest przede wszystkim przez przebiegające przez teren gminy drogi nr 966 i 967. W okolicach miejscowości Czyżów gdzie przebiega fragment drogi krajowej nr 4 w obszarze o szerokości około 100 m wzdłuż wymienionej trasy, można się spodziewać przekroczenia dopuszczalnych w środowisku poziomów dźwięku (45 dB w porze dziennej).

Dla pozostałych terenów zabudowanych obniżenie uciążliwości dróg może być zrealizowane w ramach modernizacji tych tras. Aktualnie realne jest, o ile nie wyklucza tego istniejąca zabudowa, obsadzanie odcinków najbardziej uciążliwych zielenią niską, najlepiej całorocznie zieloną.

Na terenie gminy brak jest uciążliwych zakładów produkcyjnych.

Stan i tendencje zmian przyrody ożywionej

Szata roślinna

Szata roślinna występująca na terenie gminy spełnia następujące funkcje:  ochronną – polegającą na ochronie gleb przed nadmierną erozją wietrzną, jak również stanowiącą ostoję i schronienie dla świata zwierzęcego;  retencyjną – polegającą na retencjonowaniu zasobów wodnych (opadów atmosferycznych i wód podziemnych);  dekoracyjną wynikającą w dużej mierze z naturalnych cech roślinności (kształt, barwa), uzyskiwane dzięki temu efekty plastyczno – dekoracyjne korzystnie oddziałują na psychikę człowieka.

Szata roślinna poddawana jest zagrożeniom i degradacji ze strony:  zanieczyszczeń powiązanych z ruchem komunikacyjnym,  zanieczyszczeń wód,

104 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 intensywnego ruchu turystycznego.

Świat zwierzęcy

Zasoby świata zwierzęcego gminy są bardzo bogate. Dużą grupę stanowią rzadkie gatunki zwierząt dziko żyjących (sarny, jelenie, dziki, żbiki, wilki, rysie). Dla tej grupy największym zagrożeniem ich egzystencji i dalszego rozwoju są:  nieprawidłowa gospodarka leśna,  kłusownictwo,  ogólnie zły stan środowiska przyrodniczego.

Dla grupy płazów i gadów występujących w okolicach gminy poważnym zagrożeniem są:  zanieczyszczenia wód powierzchniowych – brak skanalizowania i niewystarczająca ilość oczyszczalni ścieków;  zmienność i niedobory stanu wód;  nowe tereny zajmowane pod zabudowę.

Bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne. Poważne awarie przemysłowe

Na terenie gminy Gdów nie ma zlokalizowanych zakładów, w których mogłoby dojść do awarii przemysłowych zagrażających bezpieczeństwu chemicznemu i biologicznemu środowiska. Jednak przebiegający w północnej części gminy odcinek drogi krajowej nr 4, na której przewożone są również ładunki niebezpieczne, stwarza niebezpieczeństwo wystąpienia poważnych zagrożeń zanieczyszczenia gleb.

Obecnie przeprowadzana jest rekultywacja terenu w miejscu gdzie w kwietniu 2004 roku doszło do kolizji drogowej, w wyniku której z cysterny przedostało się do gruntu około 6 ton emulsji wodno-olejowej. Zanieczyszczony został teren o powierzchni około 0,4 ha. Przewidziany termin zakończenia prac rekultywacyjnych to 15 października 2004 roku.

Pole elektromagnetyczne

Źródła promieniowania elektromagnetycznego niejonizującego

Przez teren gminy Gdów przechodzi linia energetyczna 400 kV (wg Planu Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego) oraz zlokalizowane są trzy maszty telefonii komórkowej.

Synteza danych o stanie przeobrażeń środowiska przyrodniczego

Na podstawie zebranych informacji i ich analizy sporządzono listę problemów ekologicznych, jakie występują na terenie gminy.

Tab. Przyczyny i sposoby rozwiązania problemów środowiskowych na terenie gminy Gdów Problem ekologiczny Główne przyczyny Ogólne metody w zakresie przeciwdziałania (forma degradacji występowania problemu określonemu problemowi środowiska) Zanieczyszczenie - istnienie kilku - współpraca na rzecz kierunków zmniejszania powietrza niewielkich zakładów zanieczyszczeń z zakładów przemysłowych na atmosferycznego przemysłowych terenie gminy - stosowanie - likwidacja indywidualnych punktów

105 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

indywidualnego paleniskowych ogrzewania (węglowego) - przechodzenie na paliwa ekologiczne - nasilony ruch - tworzenie i rozszerzanie stref ochronnych komunikacyjny na - prowadzenie nowych nasadzeń leśnych na terenie gminy terenach nieużytków - poprawienie płynności ruchu drogowego, budowa obwodnic Hałas - niewielkie zakłady - przebudowa złych rozwiązań węzłów przemysłowe i obiekty komunikacyjnych usługowe - budowa obwodnic - duży ruch - modernizacja zakładów przemysłowych komunikacyjny na terenie gminy Zanieczyszczenie wód - brak kanalizacji na - pełne skanalizowanie gminy powierzchniowych dużym obszarze gminy - budowa lokalnych oczyszczalni ścieków - niewystarczająca ilość - zlikwidowanie „dzikich” wysypisk odpadów oczyszczalni lokalnych Zanieczyszczenie wód - nieszczelne zbiorniki - pełne skanalizowanie gminy podziemnych bezodpływowe lub ich brak - kontrola szczelności zbiorników bezodpływowych Degradacja szaty roślinnej - degradacja gleb - ograniczenie emisji zanieczyszczeń atmosferycznych - właściwa pielęgnacja szaty roślinnej - stosowanie gatunków odpornych na zanieczyszczenia - zalesianie nieużytków - wzbogacanie gleb środkami glebotwórczymi (kompost)

UWARUNKOWANIA WYNIKAJĄCE Z II POLITYKI EKOLOGICZNEJ PAŃSTWA, STRATEGII ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO, PROGRAMU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU I OCHRONY ŚRODOWISKA WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2001-2015 I PLANU ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO

Program ochrony środowiska Gminy Gdów powinien być powiązany z dokumentami wyższej rangi i wynikać z zapisów II Polityki Ekologicznej Państwa.

Program ochrony środowiska powinien być także powiązany z dokumentami szczebla wojewódzkiego i powiatowego. Z dokumentów szczebla wojewódzkiego dokumentami identyfikującymi cele ekologiczne są:  Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego,  Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego na lata 2001-2015,  Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego.

Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego

106 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Program Zrównoważonego Rozwoju i Ochrony Środowiska Województwa Małopolskiego uchwalony przez Sejmik Województwa Małopolskiego rozgranicza cele na długoterminowe do roku 2015 oraz w ramach strategii wdrożeniowej – cele do 2004 roku. Jako cele długoterminowe Program wymienia: spełnienie wymagań ustawodawstwa UE w zakresie jakości powietrza poprzez sukcesywną redukcję emisji substancji zanieczyszczających powietrze, zwłaszcza niskiej emisji, zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów, kontrolę i ograniczenie emisji do środowiska promieniowania niejonizującego, przywrócenie wysokiej jakości wód powierzchniowych, rewitalizację pierwszego poziomu wodonośnego do jakości umożliwiającej jego wykorzystanie jako lokalnego źródła zaopatrzenia w wodę pitną, ochronę jakości wód podziemnych oraz racjonalizację ich wykorzystania, stworzenie racjonalnego systemu stref ochronnych ujęć wody i zapewnienie w planach zagospodarowania przestrzennego nadrzędności zasad gospodarowania w nich nad innym wykorzystaniem terenów, ochronę zasobów złóż poprzez ich racjonalne wykorzystanie w koordynacji z planami rozwoju regionu, minimalizację ilości powstających odpadów, wzrost wtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów, ochrona i wzrost różnorodności biologicznej oraz doskonalenie systemu obszarów chronionych, ścisły nadzór nad jednostkami będącymi potencjalnymi sprawcami NZŚ oraz wyłączenie transportu tranzytowego substancji niebezpiecznych poza obręb gminy.

Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego

W Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego wśród celów nadrzędnych jest wymieniony cel „Wysoka jakość środowiska przyrodniczego i kulturowego”, a w ramach tego celu nadrzędnego grupa celów strategicznych i zadań do zrealizowania. Cele strategiczne to: B.1. Zlikwidowanie zaniedbań w ochronie środowiska poprzez: B.1.1. Poprawę jakości wód; B.1.2. Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza; B.1.3. Uporządkowanie gospodarki odpadami; B.1.4. Rewaloryzację obszarów zdegradowanych B.2. Racjonalne gospodarowanie środowiskiem poprzez: B.2.1. Minimalizację zużycia zasobów naturalnych; B.2.2. Zwiększanie wykorzystania niekonwencjonalnych źródeł energii; B.2.3. Minimalizację wytwarzania odpadów; B.2.4. Zwiększanie stopnia powtórnego wykorzystania i bezpieczne składowanie odpadów; B.2.5. Podnoszenie retencyjności dorzeczy i zwiększenie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego; B.2.6. Zalesianie nieużytków i słabych użytków rolnych; B.3. Ochronę przyrody i różnorodności biologicznych poprzez: B.3.1. Zwiększenie obszaru objętego różnorodnymi formami ochrony przyrody; B.3.2. Rozwój zagospodarowania turystycznego w harmonii z ochroną przyrody; B.4. Kształtowanie krajobrazu kulturowego poprzez: B.4.1. Stworzenie systemu ochrony krajobrazu kulturowego; B.4.2. Zapobieganie rozproszeniu osadnictwa; B.4.3. Ochrona dziedzictwa kulturowego na obszarach wiejskich; B.4.4. Ochrona tradycyjnych form gospodarowania, szczególnie na terenach górskich; B.4.5. Ochrona zabytków i rewitalizacja starej zabudowy;

107 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

B.4.6. Humanizacja blokowisk;

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego

Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Małopolskiego uchwalony w grudniu 2003 roku przez Sejmik Wojewódzki zawiera następującą listę celów w zakresie ochrony środowiska: W zakresie surowców mineralnych: ochronę i oszczędne korzystanie z zasobów kopalin, ograniczanie skali i zakresu naruszeń środowiska w otoczeniu eksploatowanych kopalin, renaturyzację i rekultywację terenów poeksploatacyjnych, racjonalne wykorzystanie surowców w celu aktywizacji gospodarczej rejonów ich występowania, weryfikację bilansu złóż kopalin w złożach eksploatowanych i przewidywanych do eksploatacji, poszukiwanie, rozpoznawanie i dokumentowanie nowych złóż. W zakresie ochrony zasobów wód podziemnych i powierzchniowych: zintegrowaną ochronę zasobów wodnych przed zanieczyszczeniem oraz nadmiernym lub nieuzasadnionym zużyciem, racjonalne kształtowanie zasobów wodnych oparte na korzystnym ekologicznie i gospodarczo zagospodarowaniu zlewni rzek, wdrożenie regionalnego monitoringu jakości wód podziemnych. W zakresie ochrony gleb i środowiska gruntowo-wodnego: zmniejszenie zagrożenia środowiska gruntowo-wodnego od składowisk odpadów przemysłowych i komunalnych, sukcesywną likwidację nagromadzonych w przeszłości odpadów poprodukcyjnych ze szczególnym uwzględnieniem odpadów niebezpiecznych, zmniejszenie strumienia odpadów deponowanych na składowiskach poprzez wdrożenie segregacji odpadów i technologii ich przetwarzania, wdrożenie systemu monitoringu gospodarki odpadami. W zakresie pokrywy glebowej: zapewnienie racjonalnego wykorzystania zasobów glebowych przy uwzględnieniu warunków ekonomicznych i racjonalności ekologicznej oraz ograniczenie zakresu zagospodarowywania gleb w sposób nie odpowiadający ich naturalnym walorom przyrodniczym, konsekwentną realizację programu niezbędnego odkwaszającego wapnowania gleb na znacznej powierzchni województwa, intensyfikację wysokotowarowej produkcji rolniczej na glebach o wysokiej jakości, konsekwentne zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa, tworzenie warunków do wyeliminowania produkcji rolniczej lub modyfikacji upraw na gruntach o bardzo silnym lub silnym zanieczyszczeniu metalami ciężkimi. W zakresie gospodarki leśnej: stałe powiększanie zasobów leśnych oraz poprawę ich kondycji przyrodniczej umożliwiającej optymalne warunki funkcjonowania lasów, zapewnienie dostępu do lasu społeczeństwu, z kontrolowanym i sterowanym użytkowaniem turystycznym. W zakresie ochrony przyrody i bioróżnorodności: ochronę przyrody i różnorodności biologicznej poprzez zachowanie, wzbogacanie i odtwarzanie zasobów przyrody, zwiększanie powierzchni obszarów objętych różnymi formami ochrony, szczególnie przez powołanie nowych parków krajobrazowych lub powiększenie już istniejących i rezerwatów przyrody – dla ochrony najbardziej zagrożonych ekosystemów, gatunków i ich siedlisk, wyznaczenie ostoi przyrodniczych i włączenie ich do europejskiej sieci Natura 2000 (do końca 2004 r.), tworzenie warunków przestrzennych dla zapewnienia ścisłej ochrony unikatowych wartości środowiska przyrodniczego,

108 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów ochronę terenów o wybitnych walorach przyrodniczych wyznaczonych jako obszary węzłowe szczególnie cenne dla zachowania bioróżnorodności, ochronę rzek z ich otoczeniem oraz innych ciągów obszarowych mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej, w tym jako korytarze ekologiczne, rozwój zagospodarowania turystycznego w harmonii z zasadami i przepisami ochrony przyrody. W zakresie ochrony powietrza atmosferycznego: ograniczenie emisji substancji zanieczyszczających powietrze do poziomu zapewniającego wysoką jakość środowiska atmosferycznego oraz odpowiadających funkcjom, uwarunkowaniom regionalnym i wymaganiom ogólnokrajowym. W zakresie ochrony przed hałasem, wibracjami i promieniowaniem elektromagnetycznym: realizację obiektów zmniejszających propagację hałasu komunikacyjnego, realizację wzdłuż ciągów komunikacyjnych pozamiejskich charakteryzujących się dużym obciążeniem ruchu w obszarach niezabudowanych pasów zieleni jako ekranów akustycznych, ustanowienie obszarów ograniczonego użytkowania dla lotnisk, w pierwszym rzędzie lotniska Kraków-Balice im. Jana Pawła II, konsekwentne zachowanie warunków zagospodarowania w strefach ograniczonego użytkowania obiektów i sieci emitujących ponadnormatywne promieniowanie elektromagnetyczne, modernizację tras komunikacyjnych będących źródłem znaczących wibracji.

PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA I HARMONOGRAM JEGO REALIZACJI

We wcześniejszych rozdziałach przeprowadzono analizę stanu środowiska oraz uwarunkowań społeczno-gospodarczych na terenie gminy Gdów. Szczegółowo omówiono poszczególne elementy środowiska i towarzyszące im zagrożenia.

W celu realizacji przyjętych założeń konieczne jest ustalenie głównych zasad polityki ekologicznej w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska. Wymaga to wyznaczenia:  celów ekologicznych – cel, po osiągnięciu którego ma nastąpić poprawa danego elementu środowiska, stanowiący ostateczny efekt podejmowanych działań;  kierunków działań – kierunki służące do osiągnięcia wyznaczonych celów ekologicznych;  zadań ekologicznych – konkretne przedsięwzięcia prowadzące do realizacji wyznaczonych kierunków, a tym samym celów ekologicznych. Działania te mają charakter długookresowy i winny być realizowane aż do osiągnięcia założonego celu. Z uwagi na długi okres „dochodzenia” do wyznaczonego celu, z zaproponowanych zadań należy określić zadania priorytetowe (priorytety ekologiczne) do realizacji jako najpilniejsze.

Po określeniu powyższych zagadnień konieczne jest ustalenie harmonogramu prowadzenia działań ekologicznych na terenie gminy Gdów wraz z ich mechanizmami finansowo ekonomicznymi. W harmonogramie tym każdemu wyznaczonemu celowi proponuje się konkretne kierunki działań, które mają być realizowane poprzez zadania ekologiczne.

Poniżej przedstawiono zaproponowane dla gminy Gdów cele, kierunki i zadania ekologiczne w odniesieniu do konkretnych elementów środowiska. Ich realizacja złoży się na wypełnianie zadań określonych w polityce ekologicznej państwa, co powinno prowadzić do zrównoważonego rozwoju gminy.

Cel nadrzędny: POPRAWA JAKOŚCI ŚRODOWISKA WARUNKIEM ZRÓWNOWAŻONEGO

109 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

ROZWOJU GMINY GDÓW

Cele ekologiczne:

1. Zapewnienie wysokiej jakości powietrza oraz dalsza redukcja emisji pyłów i gazów. 2. Zapewnienie wystarczającej ilości wody o odpowiedniej jakości użytkowej, racjonalizacja zużycia wody, rozbudowa systemów odprowadzania i oczyszczania ścieków oraz ochrona przed powodzią. 3. Ochrona powierzchni ziemi i gleb przed degradacją. 4. Racjonalizacja zużycia energii, surowców i materiałów oraz wzrost udziału zasobów odnawialnych. 5. Zminimalizowanie uciążliwego hałasu w środowisku. 6. Minimalizacja ilości odpadów kierowanych do unieszkodliwiania na składowiskach oraz ograniczenie ich negatywnego wpływu na środowisko. 7. Zachowanie walorów i zasobów przyrodniczych z uwzględnieniem georóżnorodnośći i bioróżnorodności, w tym wzrost lesistości terenów gminy. 8. Przez wiedze i edukację do zrównoważonego rozwoju.

NAKŁADY NA REALIZACJĘ PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

Możliwości pozyskiwania środków finansowych na realizację przedsięwzięć przewidzianych w Programie Ochrony Środowiska

Źródła finansowania inwestycji ekologicznych można podzielić na trzy grupy:  publiczne – np. pochodzące z budżetu państwa, gminy lub pozabudżetowych instytucji publicznych,  prywatne – np. z banków komercyjnych, funduszy inwestycyjnych, towarzystw leasingowych,  prywatno-publiczne – np. ze spółek prawa handlowego z udziałem gminy. Dominującymi formami finansowania inwestycji ekologicznych są:  zobowiązania kapitałowe – kredyty, pożyczki, obligacje, leasing,  udziały kapitałowe - akcje i udziały w spółkach,  dotacje.

Mogą one występować łącznie. Kredyty bankowe można podzielić na:  kredyty udzielane ze środków własnych – kredyt komercyjny,  kredyty ze środków powierzonych – otrzymanych z innych źródeł na uzgodnionych warunkach,  kredyty udzielane ze środków własnych z dopłatą do oprocentowania przez instytucje zewnętrzne. W Polsce występują najczęściej następujące formy finansowania inwestycji w zakresie ochrony środowiska :  fundusze własne inwestorów,  pożyczki, dotacje i dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów udzielane przez Narodowy i Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej,  kredyty preferencyjne udzielane np. przez Bank Ochrony Środowiska (BOŚ S.A.) z dopłatami do oprocentowania lub ze środków donatorów, kredyty komercyjne, kredyty konsorcjalne,

110 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 zagraniczna pomoc finansowa udzielana poprzez fundacje i programy pomocowe (np. z ekokonwersji poprzez EKOFUNDUSZ, konwersji długu wobec Finlandii,  kredyty międzynarodowych instytucji finansowych (Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju - EBOiR, Bank Światowy),  kredyty i pożyczki udzielane przez banki komercyjne,  leasing.

ZARZĄDZANIE OCHRONĄ ŚRODOWISKA

Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska

Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym uznaje ochronę środowiska i przyrody, leśnictwo i rybactwo śródlądowe, gospodarkę wodną, zagospodarowanie przestrzenne, a także zapobieganie nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska za zadania przynależne do wykonywania przez powiat określone ustawami zaliczanymi do zadań publicznych o charakterze ponadregionalnym.

Kompetencje wójta, jako organu ochrony środowiska, ograniczone zostały do zadań związanych ze zwykłym korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne.

Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska wójt jest zatem właściwy w następujących sprawach: - przyjmowanie wyników pomiarów wielkości emisji z instalacji (art. 149 POŚ), - wydawania decyzji, nakładającej na prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji (art. 150 POŚ), - przyjmowania zgłoszeń instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, mogącej negatywnie oddziaływać na środowisko (art. 152 POŚ), - wydawania decyzji określającej wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia (art. 154 ust. 1 POŚ), - nakładanie obowiązku wykonania przez osobę fizyczną czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania instalacji lub urządzenia na środowisko (art. 364 POŚ), - wstrzymanie eksploatacji instalacji (art. 368 POŚ).

Dodatkowo do kompetencji wójta należą: - przyjmowanie informacji o wystąpieniu poważnej awarii (art. 245 ust. 1 POŚ), - współdziałanie przy tworzeniu planu operacyjno-ratowniczego (art. 268 ust. 2 pkt 3 POŚ), wydawanie zezwoleń na prowadzenie zbiorowego zaopatrywania w wodę i odprowadzanie ścieków.

Z ustawy o ochronie przyrody wynika kompetencja Rady Gminy do wprowadzania w drodze uchwały obszarów chronionego krajobrazu, pomników przyrody, stanowisk dokumentacyjnych, zespołów przyrodniczo-krajobrazowych oraz użytków ekologicznych.

Zadania gminy oraz obowiązki właścicieli nieruchomości dotyczące utrzymania czystości i porządku określa ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Utrzymanie czystości i porządku w gminach należy do zadań własnych gminy (art. 3.1)

Zarządzanie Programem Ochrony Środowiska Gminy Gdów realizowane będzie przez Urząd Gminy w Gdowie i polegać ono będzie na inicjowaniu, organizowaniu i okresowej weryfikacji elementów programu zgodnie z wymaganiami ustawy – Prawo ochrony środowiska. Instrumentami służącymi do wykonania zadań programu są:

111 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 instrumenty prawne,  instrumenty ekonomiczne (finansowe),  instrumenty organizacyjne,  instrumenty edukacyjno-informacyjne,  współpraca z współrealizatorami programu,  monitorning realizacji programu.

Na Program Ochrony Środowiska dla gminy Gdów składają się dwa rodzaje zadań: zadania własne (przedsięwzięcia realizowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy) oraz zadania koordynowane (pozostałe zadania związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które są finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla powiatowego, wojewódzkiego i centralnego).

Monitoring realizacji programu

Monitoring jest podstawą oceny efektywności wdrażania programu ochrony środowiska, a także dostarcza informacji w oparciu o które można ocenić, czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu.

Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu:  monitoring jakości środowiska,  monitoring polityki środowiskowej.

Monitoring środowiska powinien być traktowany jako system kontroli stanu środowiska, dostarczający informacji o uzyskanych efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska. Jest także narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem.

Badanie stanu środowiska realizowane jest w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska i koordynowane przez organy Inspekcji Ochrony Środowiska. Badanie to jest sposobem pozyskiwania, gromadzenia, przetwarzania i udostępniania informacji o środowisku pozwalającym na ocenę stopnia prawidłowości realizowanego programu ochrony środowiska.

Należy tutaj wymienić następujące elementy środowiska podlegające ocenie:  monitoring wód powierzchniowych  monitoring wód podziemnych  monitoring wodnych zbiorników zaporowych,  monitoring wody pitnej,  monitoring jakości powietrza,  monitoring gleb,  monitoring hałasu.

Monitoring polityki środowiskowej – monitoring wprowadzanej polityki ochrony środowiska oznacza, że wdrażanie Programu Ochrony Środowiska będzie podlegało regularnej ocenie w zakresie:  określenia stopnia wykonania przyjętych zadań,  określenia stopnia realizacji założonych celów,  oceny rozbieżności pomiędzy celami i zadaniami,  analizy przyczyn powstałych rozbieżności.

112 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Najważniejszym wskaźnikiem uzyskanych osiągnięć władz gminnych jest monitorowanie stopnia realizacji przyjętych zadań. Koordynator wdrażania programu będzie co dwa lata oceniał stopień i jakość wdrażania „Programu ochrony środowiska”. Wyniki oceny rozbieżności pomiędzy celami i uzyskanymi efektami oraz analiza przyczyn zaistniałych rozbieżności będą stanowiły istotny wkład do opracowania następnej wersji „Programu Ochrony Środowiska Gminy Gdów”.

Mierniki stopnia realizacji programu - pomiar stopnia realizacji programu będzie odbywać się poprzez wskaźniki presji, stanu i reakcji.

Wskaźniki presji wywieranej na środowisko odnoszą się do tych form działalności, które zmniejszają ilość i jakość zasobów środowiska, przy czym możliwe jest rozróżnienie:  wskaźników presji bezpośredniej, wyrażonej w kategoriach emisji zanieczyszczeń lub konsumpcji zasobów środowiska,  wskaźników presji pośredniej, opisujących te szkodliwe formy działalności ludzkiej, które w efekcie prowadza do wywierania presji bezpośredniej. Wskaźniki stanu odnoszą się do jakości środowiska i jakości jego zasobów; jako takie odnoszą się do ostatecznych celów realizacji Planu i powinny być konstruowane w sposób umożliwiający dokonanie przeglądowej oceny stanu środowiska i zmian dokonujących się w czasie. Wskaźniki reakcji pokazują w jakim stopniu społeczeństwo zainteresowane jest odpowiedzią na stan środowiska. Reakcja społeczna dotyczyć może indywidualnych i kolektywnych działań prowadzących do ograniczenia, opanowania lub uniknięcia negatywnego oddziaływania na środowisko, ewentualnie powstrzymanie postępującej już degradacji środowiska.

EDUKACJA EKOLOGICZNA

Kampania informacyjno-edukacyjna w szkołach

Szkoły mają bardzo szerokie możliwości włączenia się w proces informacyjno-edukacyjny związany z problematyką ochrony środowiska. W tym zakresie możliwe są zarówno formy zajęć lekcyjnych, jak i pozalekcyjnych.

Szkoła powinna:  inicjować i korzystać z kontaktów z władzami samorządowymi oraz innymi reprezentantami społeczności lokalnej; szkołami wyższymi; terenowymi ośrodkami edukacji ekologicznej i innymi instytucjami i organizacjami (w tym z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi),  inicjować oraz uczestniczyć w krajowych i międzynarodowych programach edukacji ekologicznej,  stale podejmować i rozszerzać zakres praktycznych działań na rzecz ochrony środowiska w szkole i jej otoczeniu,  eksponować pozytywną rolę dzieci w edukacji ekologicznej dorosłych,  prowadzić edukacje ekologiczną w terenie.

Dla osiągnięcia tych celów szkoła powinna wprowadzić różne formy działań bezpośrednio skierowanych na pobudzenie świadomości, podnoszenie poziomu wiedzy i wyrabianie umiejętności wśród dzieci i młodzieży, a pośrednio również u wszystkich mieszkańców gminy.

Spośród zalecanych form należy wymienić:  ścieżki tematyczne w ramach przedmiotu Środowisko w nauczaniu początkowym oraz w klasach wyższych w ramach poszczególnych przedmiotów,  badania ankietowe dzieci i młodzieży,

113 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

 pogadanki i spotkania z ciekawymi ludźmi (przedstawiciele władz lokalnych, zakładów przemysłowych, organizacji ekologicznych),  konkursy plastyczne, literackie, konkursy zbiórki surowców wtórnych,  przedstawienia teatralne, happeningi ekologiczne,  festyny, manifestacje, aukcje, pokazy,  dni otwarte w zakładach przemysłowych,  współpraca i wymiana doświadczeń z innymi szkołami poprzez internet,  kluby młodego ekologa,

Dla wspomagania realizacji celów stawianych szkole należy:  rozszerzyć i pogłębić program studiów dla wychowawców przedszkolnych i nauczycieli, uwzględniając specyficzne potrzeby edukacji ekologicznej,  zapewnić dostęp do atrakcyjnych pomocy dydaktycznych (w tym poradników i przewodników dla nauczycieli).

Kampania informacyjno-edukacyjna dla podmiotów gospodarczych

Główny ciężar działań informacyjno-szkoleniowych dla podmiotów gospodarczych z terenu gminy powinny przejąć izby gospodarcze, izby rzemieślnicze, cechy, kongregacje kupieckie, itp.

Zakres szkoleń powinien obejmować:  zagadnienia prawne,  obowiązki podmiotów gospodarczych w zakresie ochrony środowiska,  zagadnienia związane ze stosowaniem najlepszych dostępnych technik,  zagadnienia związane z obniżaniem materiało-, wodo- i energochłonności procesów technologicznych,  gospodarkę odpadami przemysłowymi wraz z recyklingiem odpadów.

Zdecydowana większość osób czynnych zawodowo ma bezpośredni wpływ na stan środowiska. Wynika to z mniej lub bardziej świadomych decyzji podejmowanych na każdym stanowisku pracy. Realizacja zadań związanych z ochroną środowiska w znacznej mierze zależna jest więc od konkretnych działań podejmowanych w zakładach pracy.

Skuteczność tych działań wymaga spełnienia następujących warunków:  wiedza o ochronie środowiska, w tym gospodarce odpadami, w miejscu pracy powinna być upowszechniana przez kierownictwo zakładu, specjalistyczne służby pracownicze i związki zawodowe, włączając w to program doskonalenia zawodowego kadry oraz elementy edukacji środowiskowej związanej ze specyfiką prowadzonej działalności,  w programach szkoleniowych służb BHP w zakładach pracy należy podjąć tematykę skutków oddziaływania zakładów pracy na lokalne środowisko i zdrowie ludzi w zakresie gospodarki odpadami,  we wszystkich działaniach promocyjnych należy promować technologie i rozwiązania przyjazne środowisku. Większe zakłady i jednostki handlowe powinny przeprowadzić cykl instruktażowo- szkoleniowy dla swoich pracowników. Szkolenia powinny uwzględniać podnoszenie ogólnej świadomości ekologicznej pracowników oraz ich zachowania konsumenckie, a także gospodarkę odpadami opakowaniowymi - w tym selektywną zbiórkę - na terenie gminy.

Kampania informacyjno-edukacyjna prowadzona przez organizacje społeczne

114 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Organizacje społeczne, w tym działające na rzecz ochrony środowiska, mają zróżnicowany charakter i formy działania, a także różnorodne powiązania ze sferą polityki, ekonomii i kultury.

Działania pozarządowych organizacji ekologicznych polegają najczęściej na:  kształtowaniu świadomości ekologicznej osób zaangażowanych w działania społeczne,  przybliżaniu społeczeństwu istoty i znaczenia problemów ekologicznych,  wpływaniu na osoby i instytucje odpowiedzialne za podejmowanie decyzji dotyczących zarządzania środowiskiem,  propagowaniu humanistycznego i kulturowego wzorca ekologii.

Dla efektywnego działania społecznych organizacji ekologicznych programy informacyjno- edukacyjne realizowane przez te organizacje winny uzyskać wsparcie zarówno merytoryczne, jak i finansowe ze strony powiatu, gmin i podmiotów gospodarczych. Głównym źródłem finansowania działań organizacji w tym zakresie powinny być Gminne i Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska. Nie wyklucza to jednak ubiegania się o fundusze z innych źródeł, jak: fundusze ekologiczne (np. Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska, fundacje, środki pomocowe).

Dobra współpraca władz gminy oraz przedsiębiorstw może zaowocować włączeniem się społecznych organizacji ekologicznych w proces informacyjno-edukacyjny w następujących zakresach:  prowadzenie szkoleń dla nauczycieli, urzędników, przedsiębiorców, działaczy samorządu terytorialnego, mieszkańców,  przygotowywanie i kolportaż materiałów informacyjno-edukacyjnych dla mieszkańców,  organizowanie konkursów, wystaw, prelekcji,  prowadzenie kampanii np. Świadomy Konsument, Ekologiczne Opakowania, Odnawialne źródła energii, Agroturystyka, Ścieżki rowerowe, itp.

115 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

116 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

WYJAŚNIENIA SKRÓTÓW

UE - Unia Europejska GUS - Główny Urząd Statystyczny NFOŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WFOŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PFOŚiGW - Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej GFOŚiGW - Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WPOŚ - Wojewódzki Program Ochrony Środowiska PPOŚ - Powiatowy Program Ochrony Środowiska GPOŚ - Gminny Program Ochrony Środowiska WPGO - Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami PPGO - Powiatowy Plan Gospodarki Odpadami GPGO - Gminny Plan Gospodarki Odpadami GPZON - Gminny Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych MZMiUW - Małopolski Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych ZZO - Zakład Zagospodarowania Odpadów CFC - związki należące do chlorowcopochodnych węglowodorów zwane freonami PCB - polichlorowane trifenyle, monometylotetrachlorodifenylometan, monometylodichlorodifenylometan, monometylodibromodifenylometan oraz mieszaniny zawierające jakąkolwiek z tych substancji w ilości powyżej 0,005 % wagowo łącznie

117 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

118 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

SPIS TABEL Tab. 1 Powierzchnia gminy Gdów...... 10 Tab. 2 Ludność Gminy Gdów (stan na 31.12.2003 r.)...... 10 Tab. 3 Prognozowana ilość mieszkańców w gminie Gdów w latach 2004-2015...... 11 Tab. 4 Poziom wykształcenia ludności na terenie gminy...... 11 Tab. 5 Ludność gminy wg płci i ekonomicznych grup wieku 2003 r...... 11 Tab. 6 Użytkowanie terenu...... 12 Tab. 7 Wielkość gospodarstw rolnych...... 12 Tab. 8 Powierzchnia i struktura zasiewów w gminie Gdów...... 13 Tab. 9 Inwentarz żywy w gospodarstwach...... 13 Tab. 10 Klasy bonitacyjne gleb w gminie Gdów...... 13 Tab. 11 Wybrane dane o bezrobotnych zarejestrowanych w PUP (31.12.2003 r.)...... 14 Tab. 12 Struktura bezrobocia w gminie Gdów...... 14 Tab. 13 Pobór wody z głównych ujęć wód podziemnych...... 15 Tab. 14 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach (2003 r.)...... 15 Tab. 15 Zestawienie ilości odpadów powstałych w gminie Gdów objętych ewidencją (2003 r.)...15 Tab. 16 Potoki w gminie Gdów...... 18 Tab. 17 Zasoby surowców naturalnych zlokalizowane w gminie Gdów...... 20 Tab. 18 Pomniki przyrody na terenie gminy Gdów...... 24 Tab. 19 Stanowiska archeologiczne na terenie gminy Gdów...... 25 Tab. 20 Obiekty zabytkowe w gminie Gdów...... 25 Tab. 21 Baza noclegowa w gminie Gdów...... 26 Tab. 22 Średnioroczne stężenia zanieczyszczeń powietrza...... 29 Tab. 23 Zestawienie wartości opadu pyłu, kadmu i ołowiu na stanowiskach pomiarowo- kontrolnych...... 29 Tab. 24 Wynikowe klasy strefy z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia...... 29 Tab. 25 Wynikowe klasy strefy z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin...... 29 Tab. 26 Klasyfikacja wód rzeki Raby w punkcie pomiarowym w Gdowie...... 30 Tab. 27 Wartości eutrofizacji wód rzeki Raby...... 30 Tab. 28 Ładunki zanieczyszczeń w ściekach (2003 r.)...... 30 Tab. 29 Lista działań w zakresie ochrony środowiska zrealizowanych w latach 2002-2003 na terenie gminy Gdów oraz źródła ich finansowania...... 35 Tab. 30 Stan środowiska Gminy Gdów (dane za rok 2002-2003)...... 38

119 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

Tab. 31 Przyczyny i sposoby rozwiązania problemów środowiskowych na terenie gminy Gdów49 Tab. 32 Harmonogram realizacyjny Programu Ochrony Środowiska dla gminy Gdów ...... 67 Tab. 33 Planowane nakłady na realizację programu ochrony środowiska dla gminy Gdów na lata 2004-2006 zawarte w Strategii Rozwoju Gminy Gdów...... 76

120 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

BIBLIOGRAFIA

- Atlas posterunków wodowskazowych dla potrzeb państwowego monitoringu środowiska, PIOŚ, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Warszawa 1995-1996. - Atlas Rzeczypospolitej Polskiej, PAN IGiPZ, Główny Geodeta Kraju, Warszawa 1993. - Bank Danych Regionalnych i Lokalnych, GUS, 2000, 2001. - Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31 XII 2001 r., Ministerstwo Środowiska, PIG Warszawa 2002. - Budzyńska K., Gawrysiak L., Struczyński T., 2002, Pokrywa glebowa województwa małopolskiego na tle regionów fizyczno-geograficznych według podziału dziesiętnego J. Kondrackiego w formie GIS [w:] Geograficzne uwarunkowania rozwoju Małopolski, PTG Kraków. - Bujakowski W., Barbacki A., Pająk L., 2003, Występowanie i możliwości zagospodarowania energii geotermalnej w Małopolsce, wyd. PAN, Kraków. - Kleczkowski A. S. i inni, 1990, Mapa obszarów głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony, AGH, Kraków. - Kondracki J., 2000, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa. - Krajowa Strategia ochrony i zrównoważonego użytkowania różnorodności biologicznej, 2002, internet: http//www.mos.gov.pl/strategia. - Lasy i gospodarka leśna Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krakowie, Kraków, czerwiec 1997. - Leśnictwo, 2002, GUS, Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2002. - Nasza zielona Małopolska, Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska woj. małopolskiego na lata 2001-2015, Kraków 2000. - Niedźwiedź T., Obrębska-Starklowa B., 1991, Klimat [w:] Dorzecze górnej Wisły, PWN Warszawa. - Ocena stanu zanieczyszczenia gleb województwa małopolskiego metalami ciężkimi i siarką, WIOS-Ost.Ch- Rol w Krakowie, Bibl. Monit. Środowiska, Kraków 1999. - Ochrona środowiska, 2002, GUS, Informacje i opracowania statystyczne, Warszawa 2001, 2002. - Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego. Sfera ekologiczna. Uwarunkowania rozwoju, IGPiK, Kraków 2002. - Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego. Sfera kulturowa. Uwarunkowania rozwoju, IGPiK, Kraków 2002. - Plan zagospodarowania przestrzennego województwa małopolskiego. Sfera techniczna. Uwarunkowania rozwoju, IGPiK, Kraków 2002. - Polska czerwona księga roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe, 2001, PAN, Inst. Botaniki im. Szafera, Kraków. - Powiaty w Polsce, GUS, Warszawa 1999. - Projekt ROPSIM część I Urząd Marszałkowski Woj. Małopolskiego, IGSMiE PAN Kraków 2003. - Raport o stanie środowiska na obszarze województwa małopolskiego, IOŚ WIOŚ w Krakowie, Kraków 1999, 2000, 2001, 2002. - Raport z wyników spisów powszechnych 2002, Województwo Małopolskie, Urząd Statystyczny w Krakowie, Kraków 2003. - Turystyka w województwie małopolskim w latach 2000-2001, US Kraków 2002. - Węcławik S., 1991, Budowa geologiczna [w:} Dorzecze górnej Wisły, PWN, Warszawa. - Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami na lata 2003-2010. Zarząd Województwa Małopolskiego – Załącznik do Uchwały Nr XI/125/03 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 25 sierpnia 2003 r.

121 PRZEDSIĘBIORSTWO USŁUGOWE ”POŁUDNIE II” SP. Z O. O. Program Ochrony Środowiska

BIURO INŻYNIERII ŚRODOWISKA I ROZWOJU TECHNOLOGII Gminy Gdów

- Województwo Małopolskie 2001, Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Kraków 2002. - Wybrane dane o powiatach i gminach województwa małopolskiego w 2001 roku, Urząd Statystyczny w Krakowie, 2002.

122