Vakıflar Dergisi
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
vakiflar-dergisi_haziran-2013_Haziran - 2013 26.06.2013 11:26 Page 1 vakiflar-dergisi_haziran-2013_Haziran - 2013 26.06.2013 11:26 Page 1 Vakıflar Dergisi VakıflarYıl: Haziran 2013 Dergisi - Sayı 39 Yıl:Yıl: Haziran Haziran 2014 2013 • Sayı:41 - Sayı 39 vakiflar-dergisi_haziran-2013_Haziran - 2013 26.06.2013 11:26 Page 1 Vakıflar Dergisi Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları Yıl: HaziranAnkara 2013 - 2013 - Sayı 39 Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları Ankara - 2013 Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları Ankara - 2013 VAKIFLAR DERGİSİ Yıl: Haziran 2014 - Sayı 41 Hakemli Dergidir. Haziran ve Aralık olmak üzere yılda iki kez yayınlanır. Sertifika No:16651 ISSN: 1011-7474 Sahibi Vakıflar Genel Müdürlüğü Adına Dr. Adnan ERTEM Yayın Koordinatörü Rifat TÜRKER Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Adnan TÜZEN Yayın Yönetmeni Mehmet KURTOĞLU Editörler Hüseyin ÇINAR, Fatih MÜDERRİSOĞLU İngilizce Editör Miyase KOYUNCU KAYA Tashih Hasan DEMİRTAŞ Dergi Sekreteryası Hasan DEMİRTAŞ Yayın Kurulu Prof. Dr. Hüseyin Çınar Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Prof. Dr. Abide DOĞAN Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Yunus KOÇ Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet ÖZ Hacettepe Üniversitesi Prof. Dr. Musa YILDIZ Ahmet Yesevi Üniversitesi Prof. Dr. Evgenia ÜNAL Hacettepe Üniversitesi Yrd. Doç. Dr. Fatih MÜDERRİSOĞLU Hacettepe Üniversitesi Dr. Murat YILMAZ SDE Uzmanı Mehmet ÇETİN Yazar Yayın Danışma Kurulu Prof. Dr. Hakkı ACUN Gazi Üniversitesi Prof. Dr. Mehmet AK İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Ahmet AKGÜNDÜZ Amsterdam Üniversitesi Prof. Dr. Enver Çakar Fırat Üniversitesi Prof. Dr. Géza DAVID Macar Bilimler Akademisi Prof. Dr. Abdullah EKİNCİ Harran Üniversitesi Prof. Dr. Özer ERGENÇ Bilkent Üniversitesi Prof. Dr. Süreyya FAROQHI Bilgi Üniversitesi Prof. Dr. Halil İNALCIK Bilkent Üniversitesi Prof. Dr. Mahmut KAYA İstanbul Üniversitesi Prof. Dr. Zekeriya KURŞUN Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Heath W. LOWRY Bahçeşehir Üniversitesi Prof. Dr. İlber ORTAYLI Galatasaray Üniversitesi Prof. Dr. Hüsrev SUBAŞI Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Prof. Dr. Ayşıl TÜKEL YAVUZ Emekli Öğretim Üyesi Prof. Dr. Bahaeddin YEDİYILDIZ Emekli Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Vefa ÇOBANOĞLU İstanbul Üniversitesi Dr. Rhoads MURPHEY Birmingham Üniversitesi Evangeila BALTA Ulusal Yunan Araştırma Vakfı / Yunanistan Yayın ve Danışma Kurullarındaki isimler ünvan ve soyadına göre alfebetik olarak sıralanmıştır. Dergimize gönderilen yazılar, önce yayın kurulunca incelenir ve uygun bulunanlar, değerlendirilmek üzere alanında çalışması ile tanınmış iki hakeme gönderilir. Hakemlerin isimleri gizli tutulur ve raporlar beş yıl süreyle saklanır. Dergide çıkan yazılar kaynak gösterilerek iktibas edilebilir. Yayınlanan yazı, belge ve fotoğrafların her türlü hukukî mesuliyeti yazarına aittir. Yazışma Adresi T.C. BAŞBAKANLIK Vakıflar Genel Müdürlüğü Kültür ve Tescil Daire Başkanlığı Vakıflar Dergisi Atatürk Bulvarı No: 10 06050 Ulus / ANKARA / TÜRKİYE Tel: (0312) 5096000 - Faks: (0312) 324 47 22 e-posta: vakı[email protected] - web: www.vgm.gov.tr Yapım Semih Ofset S.E.K. Yayıncılık Kapak ve Sayfa Tasarımı M. Edip ERDOĞAN Baskı www.semihofset.com.tr - 0312 341 40 75 Vakıflar Dergisi 41 - Haziran 2014 2 TAKDİM Yetmişbeş yıldır Türk Kültürüne ve bilim dünyasına katkı sağlama gayesiyle hazırla- nan Vakıflar Dergisi, yayın ve muhteva kalitesini koruyarak yoluna devam etmektedir. Dergimizin köklü geçmişine baktığımızda, bilim ve kültür dünyamızın pek çok önemli kişiliğinin ilmi çalışmalarının hayat bulmuş olduğunu görüyoruz. 75. yılımız dolayısıyla yapmış olduğumuz yayınlarla bazılarının bir kere daha okuyucuları ile buluştuğu bu eserler ve daha niceleri Vakıflar Dergisinin birikimini ortaya koymaktadır. Bu çizginin devam etmesini temin etmek bugün Genel Müdürlüğümüzün öncelikli vazifeleri ara- sındadır. Türk tarihçiliğinde çığır açan çalışmalarıyla minnetle yâd ettiğimiz Prof. Dr. Ömer Lütfi Barkan, 1944 yılı Türk Hukuk Tarihi Dergisi’nde yayınlanan “Vakıflar Dergisi, C. I ve II Hakkında” adlı çalışmasında Vakıflar Dergisi’ne yer veren uzun bir tanıtım yazısı kale- me almıştır. Barkan bu yazısında “Vakıflar Dergisi bize Türk Tarihinin ve bu arada bil- hassa Türk hukuk tarihinin henüz yazılmamış olan muhtelif fasıllarının aydınlatılması için çok zengin ve yegâne membaları teşkil eden ve elimizde pek kıymetli koleksiyon- ları bulunan vakıf vesikalarını ilmi usullere göre ve bir metot ve program dâhilinde neşretmek arzusundadır.” diye yazmıştır. Dergimizin Türk düşünce ve ilim hayatındaki derin izlerinin birer göstergesi olan 75. yıl yayınlarından biri de değerli bilim insanı Ömer Lütfi Barkan’ın “Kolonizatör Türk Dervişleri” adlı makalesidir. Mevcudu buluna- mayan bu kıymetli eseri yeniden okuyucusuyla buluşturmanın sevincini yaşamaktayız. Yetmişbeş yıldır olduğu gibi, bu sayı da yine Türk Kültürüne ve bilim dünyasına kat- kı sağlama gayesiyle ve aynı heyecanla hazırlanmış, zengin içerikli makalelerle dolu Vakıflar Dergisi’nin 41. sayısı yayınlamıştır. Hem bu sayının yayınlanmasında hem de uzun yürüyüşü boyunca Vakıflar Dergisine emeği geçmiş herkese teşekkür ederim. Dr. Adnan ERTEM Vakıflar Genel Müdürü Vakıflar Dergisi 41 - Haziran 2014 3 ÖNSÖZ Bir insan ömrüne bedel 75. Yılını, çeşitli kültürel etkinliklerle kutlayan Vakıflar Dergisi, bu hazzın ar- dından, 2014 yılı Haziran sayısı ile birlikte, 41. sayıya ulaşmanın heyecanı içindedir. 75. Yıl etkinlikle- rinden yeterince duyum alamayanlara hatırlatma amacıyla yapılanlardan kısaca söz edecek olursak, 2013 yılında sadece dergimizin 75. Yıl kutlaması olmadı, beraberinde; M. Fuat Köprülü, Ömer Lütfü Barkan ve Ali Himmet Berki’nin Vakıflar Dergisi’nde daha önce yayınlanan klasikleşmiş makaleleri kitaplaştırıldı. Böylece hem yeni kuşaklar bu yayınlarla buluştu, hem de Vakıflar, kurumsal olarak vakıf dostluğu hatırlattı, pekiştirdi. Vakıflar Dergisi’nin 41. Sayısı da değerlendirilip seçilen çeşitli makalelerle yine okuyucuyla buluş- maktadır. Şüphesiz derginin konseptine uygun bulunan makaleler kimi zaman tarih, vakıf ya da sanat tarihi merkezli olabilmektedir. Derginin yayın politikasındaki temel amaç özgünlük, çeşitlilik ve bilimselliği yüksek çalışmalara yer vermektir. Araştırmacı ve tarihçi Ali Kozan’ın kaleme aldığı “XIV. Yüzyıl Akşehir’inde Bir Sûfi: Hacı İbrahim Sul- tan ve Manzûmesi” konulu makalesi, halkın kutsadığı bir Anadolu ereninin yerleşim ölçeğinde inşa ettirdiği dinî yapıları ve bu yapılarla ilgili düzenlettiği vakıfları konu edinmektedir. Bir ülkenin gelişmişliğinde ölçüt kabul edilen yol sisteminde şüphesiz güvenlik ve güvenliği sağla- yacak yol üstü kuruluş ve insan faktörü birbirini tamamlayan unsurlardır. Bu bağlamda Araştırma- cı-Yazar Mehmet Fatsa’nın “XV-XVI. Yüzyıllarda Doğu Karadeniz’de Yol Hizmeti Veren Zaviyeler ve Derbendler” adlı çalışması bu konuyla bağlantılı bir çalışmadır. Yazar, Doğu Karadeniz Bölgesi’nin bazı tâlî yol güzergâhları üzerine kurulan ve bânîlerinin adlarıyla tanınan zaviye ve derbentleri konu almaktadır. Osmanlıların, Ortadoğu’nun kültürel çeşitliliği ve zenginliğiyle dikkat çeken şehri Alep/Aleppo/ Haleb’i fethinin hemen sonrasında yaptırılan, Kanuni Sultan Süleyman’ın vezirlerinden Hüsrev Pa- şa’nın adını taşıyan külliye, Osmanlının kentteki ilk büyük imar faaliyetidir. Bu yapılar topluluğu, cami merkez olmak üzere medrese, tekke, imaret ve tabhanesiyle külliye formatında sosyal ve dinî bir tesis olarak tasarlanmıştır. Çalışmada, tarihçi Enver Çakar, külliyenin vakfı üzerinde durmaktadır. Büyük devlet adamlığı ve imarcı yönüyle tanınan Sokullu Mehmed Paşa’nın, oğlu Kasım Paşa’ya adadığı Edirne’nin Havsa ilçesindeki hayratı, menzil külliyesi ile bir menzilin ihyasıyla ilintilidir. Zen- gin vakfına göre yapı topluluğu cami, medrese, köprü, iki han, hamam, çeşme, su yolları ve değir- menlerden oluşmaktaydı. Akademisyen Murat Yıldız’ın imzasını taşıyan makale buradaki külliyenin vakfını konu edinmektedir. Vakıf Uzmanı Mehmet Yıldıran’ın “AB Türkiye İlerleme Raporlarında Mazbut Kavramı Sorunu” baş- lığını taşıyan yazısı son derece güncel bir konuyu ele almaktadır. Yazar, Osmanlı Devleti’ndeki vakıf sisteminin AB’nin vakıf sistemi ile olan uyuşmazlığına işaret ederek çözüm yolu önermektedir. Yakın tarihimizle ilgili bir başka makale ise Adem Ölmez tarafından kaleme alınan “II. Meşrutiyet Devrinde Osmanlı Medreselerinde Reform Çabaları ve Merkezileşme” adlı çalışmadır. Makale, 1910-1917 yılları arasında Osmanlı medreselerini merkeziyetçi hale getirme ve bu bağlamda bazı reform gayretlerini konu almaktadır. Sanat Tarihi çalışmalarına yön veren Osmanlı kitap sanatı/minyatüre çarpıcı bir çalışma da Hayrün- nisa Turan tarafından incelenmiştir. Bu bağlamda Hz. Yusuf’un yaşamından kesitler sunularak, kuyu metaforu hadisesine yer verilerek karşılaştırmalı değerlendirme yapılmaktadır. vakiflar-dergisi_haziran-2013_Haziran - 2013 26.06.2013 11:26 Page 7 Türkiye adına TİKA başkanlığında Afganistan Devleti ile yapılan bir protokol anlaşması gereği, tarihi İÇİNDEKİLER kent Belh’te, Mevlana Celaleddin Rumî’nin babasının adıyla tanınan medresede yapılan inceleme, kazı ve restorasyon çalışmaları Hakkı Acun tarafından bu sayıda bizlere aktarılmaktadır. Halı, el sanatlarımız arasında sürekli ve iç içe olduğumuz geleneksel bir kültürümüzdür. Orta Asya çıkışlı halının öyküsü Anadolu’da adeta sanatsal bir şölene dönüşmüştür. Halı Uzmanı Serpil Özçelik, seçkin halı örneklerini modern sergileme yöntemiyle Ayasofya’nın tarihi bir mekanındaki yolculuğa götürmek istemektedir. Takdim..................................................................................................................................................................................III