S'maerten Tijdschrift Van De Historische Vereniging Maartensdijk
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
S'MAERTEN TIJDSCHRIFT VAN DE HISTORISCHE VERENIGING MAARTENSDIJK December '89 tollen. Jammer genoeg! Nummer J Ten geleide Pieter Abraham Verwer en Jan Stolp Hzn. Twee namen die waarschijnlijk aan weini gen in de gemeente Maartensdijk iets zullen zeggen. Ten onrechte, want de Utrechtse telg uit een bekend geslacht van blikfabrikanten en de barbier uit Wormerveer begon nen in 1918 aan de Wilhelminaweg in Groenekan een 'metaalbewerkingsinrichting en gieterij' die zou uitgroeien tot de eerste echte fabriek van de gemeente, de 'Eerste Sticht- sche Kopergieterij en Metaalwarenfabriek' (ESKEM). Vergeten namen van een verge ten bedrijf in Groenekan, van een vaak onderbelicht aspect van de lokale geschiedenis. Het is de taak van dit blad om ook deze kant van het verleden van de gemeente Maar tensdijk te belichten. Wim Hoebink doet dat in het eerste artikel op de inmiddels van hem bekende, onovertroffen wijze. Hij schetst het bestaan van een Groenekanse fabriek in de jaren tussen 1918 en 1951. Dat gebeurt in eerste instantie aan de hand van de 'vreemde' grondleggers Verwer en Stolp, zonder overigens de lokale achtergrond van het bedrij f uit het oog te verliezen. Hoebink vertelt bijvoorbeeld over de eerste milieu-actie in de geschiedenis van Groene kan, over de plaatselijke werkgelegenheid, over de betekenis van de fabriek in de oorlog en over de vraag of de tolheffing aan de grenzen van de gemeente de start van het bedrij f in 1918 geen parten zou spelen. Tol werd trouwens overal in de gemeente geheven. Dus ook in Westbroek aan de Bur gemeester Huydecooperweg, en wel van 1855 tot 1940. Toen, 50 jaar geleden dus, werd de tol opgeheven. Dat was voor een van de werkgroepen van de Historische Vereniging, Mondelinge Documentatie, aanleiding om enkele inwoners van Westbroek te vragen naar hun ervaringen met die tol. Daarnaast bleek in het archief van de gemeente nog veel informatie te vinden over die tol. L. de Raadt bracht die ervaringen en informatie samen in een lezenswaardig artikel. Daarin wordt verhaald over de stichting van de tol, over pachters en passanten, over onbekende namen als Tijmen Lodder en H. Tijhuis. Ze komen tot leven in het artikel over een stukje economische geschiedenis van West broek. De redactie is blij met dit artikel, aangezien Westbroek in het vorige nummer er nogal bekaaid vanaf was gekomen, maar vooral omdat aan dit artikel de activiteiten van een werkgroep ten grondslag hebben gelegen. Dat zou in de toekomst vaker zo moeten zijn: een blad dat gedragen wordt door de impulsen en activiteiten van de verschillende werkgroepen. Dàt wenst de redactie lezers en leden in het nieuwe jaar toe! Redactie Afbeelding voorpagina: Uit: 'Utrecht in woord en beeld', 1934 De Eskem De eerste in het Sticht, het grootste in Groenekan Groenekan is onmiskenbaar landelijk, Stolp. Die zgn. toebehoorten waren: een Gesproken met: maar niet geheel. Binnen de grenzen is een fabriek, een loods en een erf. J. van Doorn (smalle) zone, die zo langzamerhand als A. van der Horst B. Golstein industrieterrein mag worden aange Van ledig erf tot bedrijfsterrein G. Osnabrugge merkt. Dat terrein begint tegenover de Tot dat jaar 1918 had het onderhavige P.A. Verwer jr lokale zelfbedieningszaak en eindigt bij huis achtereenvolgens vier eigenaren L. de Vries-Stolp het dubbelbrede viaduct voor Blauwka- gekend. Pieter Copijn was de eerste. Hij J. van Zoeren pel. Aan de ene kant loopt de Wilhelmi verkocht het in 1884 aan Theo Wildbergh naweg en aan de andere kant ligt de en deze in 1888 aan Willem Melis Reijer- spoorbaan. Deze baan maakt(e) uitbrei se. Van 1907 tot 1917 was het huis in bezit ding van de nijverheid naar het weiland van Johan Gehlens Hzn. Merkwaardig erachter onmogelijk. Van de weeromstuit genoeg waren het allen timmerlieden/ staat sedert jaar en dag de oude bebou aannemers. Elkeen voegde iets toe. Zo wing aan de straatkant onder druk. bouwde Wildbergh aan het huis een berg plaats. Reijerse ging verder. Hij had een Aanzienlijk doch vriendelijk goedlopend aannemersbedrijf. Ten Die bebouwing aan de straatkant werd behoeve ervan bouwde hij aan de reeds dichter na de eeuwwisseling. De Wilhel genoemde berging een langgerekte werk minaweg heette in die dagen nog plaats. Later timmerde hij achter op het Utrechtse weg. Jaar op jaar werden aan erf ook nog een fikse houtloods. Daarin deze straatweg strookjes boerenland werden de bomen geborgen, die via de prijsgegeven. Daarop werden dan lage Maartensdijkse Vaart werden aange huisjes gebouwd in blokjes van twee, drie voerd. Willem Melis moet ook zijn woon of vier, bel-etage met dak. Ertussen ver huis grondig hebben aangepakt. Zijn rees hier en daar een vrijstaande burger familienaam stond althans in een woning, naar het fort toe van hout. gevelsteen gebeiteld. Enkele boeren ploegden voort. Maar de open ruimten slonken gaandeweg en zien Ooggetuigen wisten dat te vertellen. Zij derogen. konden zich het jaartal op die steen echter niet meer voor de geest halen. Johan Geh In dit gestadig ontstane lint van pretentie lens plaatste op de bergplaats een boven loze bouwsels bevond zich één huis, dat- woning met een eigen toegang aan de zich onderscheidde in grootte en stijl. straatzij de. Niet dat het zich verhief; het was veeleer De werkplaats werd in zijn tijd fabriek in de breedte gebouwd, maar dan wei genoemd. Was hij misschien overgegaan voorzien van kloeke dakkapellen, een op machinale houtbewerking? In 1917 voordeur met portiek, een serre aan de kwamen huis, bovenhuis, fabriek, hout- zuidzijde en daaraan grenzend een royale loods en erf in handen van de Haagse moestuin. De ruime overkapping en de bankier Johan Rijksen. Deze kwam al luiken bij de kozijnen gaven het geheel spoedig in contact met twee heren die zich een landelijk voorkomen. Aanzienlijk op het ondernemerspad wilden begeven. doch vriendelijk zou de karakterisering Dat waren de reeds genoemde Pieter kunnen zijn. De ligging was op de plaats Abraham Verwer uit Utrecht en Jan Stolp waar nu de betegelde parkeerruimte met Hzn uit Wormerveer. Verwer en Stolp slagboom is van Laméris Instrumenten begonnen ter plekke een 'metaalbewer BV. Om precies te zijn: Wilhelminaweg kingsinrichting en gieterij'. De voorge 477. In 1918 werd het huis met 'toebe schiedenis van deze inrichting voltrok hoorten' gekocht door P.A. Verwer en J. zich in Wormerveer en Utrecht. Een voorproef daal en Willem Alexander Dekker. Het De Zaanweg is in Wormerveer een bedrij waren stuk voor stuk telgen uit gerenom vige kade langs een brede rivier. Vroeger meerde Zaanse families. Barbier Stolp werd er aan die kade in hoofdzaak kon zich verheugen in een goede ver gewoond. Nu zijn er overwegend winkels. standhouding met hen. Sommige ervan bescheiden van opzet. Daartoe droeg bij zijn levendige belang Andere zijn gehuisvest in de kapitale stelling voor de Zaanse wereld van handel villa's van voormalige fabrikantenfami en nijverheid. Er was overigens ook nog lies. Luxe, verlichte puien dragen in dat een luchtiger thema van gesprek voorhan geval het gewicht van statige bovenver den tijdens een scheerbeurt. Dat was het diepingen. Aan de overzijde van de Zaan voetballen. Met name het reilen en zeilen is een wand ontstaan van hoog oprijzende van de in 1907 opgerichte 'Wormerveerse moderne bedrijfsgebouwen. Tegen die Football-Club', afgekort WFC. In 1916 wand tekenen zich de eenzame gestalten promoveerde 'het eerste' naar de tweede van enkele monumentale oude fabrieken klasse-west van de NVB. De promotie af. Die werden gebouwd aan het einde werd aanleiding om naar een beter, min van de vorige eeuw. Ertoe behoren meel- der drassig speelveld uit te zien. Stolp fabriek 'De Vlijt' en oliefabriek 'De nam het initiatief en vormde een commis Tijd'. sie van voetbal vrienden. J.P. Laan stond Aan deze Zaanweg kwam rond de eeuw hem met raad en daad terzijde. De wisseling een predikantswoning vrij. De weduwe A. Laan stelde op gunstige voor nog jonge Jan Stolp werd eigenaar van waarden een terrein ter beschikking. De het gunstig gelegen pand. hij richtte ver Heide-Maatschappij legde in dit terrein volgens een deel van de benedenverdie een drainagesysteem aan en een plaatse ping in als scheerzaak en sigarenwinkel. lijke aannemer plaatste een tribune met Zijn vrouw behartigde tussendoor de ver kleedkamers. Voor beheer en exploitatie koop van sigaren. Hij nam het scheren koos Stolp een bedrijfsmatige vorm t.w. voor zijn rekening. Tot zijn vaste klanten de naamloze vennootschap. behoorden onder meer jonge fabrikan Notaris Tjeenk Willink ontwierp pro deo ten. Genoemd in dit verband worden: Jan de oprichtingsakte. Stolp werd tot voor Pieter Laan, Willem Frederik Bloemen- zitter van het bestuur der vennootschap Het woonhuis van de familie Stolp. Achter het linkerraam bevond zich het oude kantoor. Links staat het dubbele bord met: NV Eskem en NV Watermeterfa- briek gekozen. Hij had zich al eerder, in ander van 1917-1918 staat gedrukt: P.A. Ver verband, een doortastend voorzitter wer, Groeneweg 113, baas blikfabriek. In betoond. Dat was van de mannenzang- de oorlogsjaren van 1914-1918 viel de vereniging ter plaatse. De notaris werd export van blik naar Duitsland weg en de ere-voorzitter en J. P. Laan beschermheer binnenlandse vraag naar bedrukt blik van de 'NV Het Sportpark'. De officiële verdween geheel. De Utrechtse fabriek inwijding van het park vond plaats in schakelde flexibel over op de produktie oktober 1917. De voorzitter gaf bij die van metalen onderdelen o.a. voor elektri gelegenheid een overzicht van hetgeen sche installaties. Het moet in die tijd zijn aan de totstandkoming van het sport geweest, dat de beide zwagers kwamen te complex voorafging. Jan Stolp kon daar praten over een gezamenlijke onderne bij terugkijken op een geslaagde onderne ming. Uit het voorgaande zal enigszins ming. Geldschieters, vakkundige mensen duidelijk geworden zijn, dat elk een en en medebestuursleden waren door zijn ander in zijn bagage had.