Komisji Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu W Okresie 1 Lipca 2004 R
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Informacja o działalności Instytutu Pamięci Narodowej –Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w okresie 1 lipca 2004 r. – 31 grudnia 2005 r. Warszawa, luty 2006 1 SPIS TREŚCI Wykaz skrótów . 4 CZĘŚĆ I – Wprowadzenie Wstęp . 6 I. Informacja o działalności Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej . 24 II. Informacja z wykonania budżetu w latach 2004 i 2005 . 26 1. Ogólna charakterystyka . 26 2. Realizacja budżetu IPN w 2004 r. 26 3. Realizacja budżetu IPN w 2005 r. 34 4. Gospodarstwo Pomocnicze . 43 III. Podstawowe informacje o działalności oddziałów Instytutu Pamięci Narodowej . 44 CZĘŚĆ II – działalność merytoryczna IPN I. Główna Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu . 48 1. Prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej — Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu . 54 2. Śledztwa o szczególnym ciężarze gatunkowym prowadzone przez poszczególne Oddziałowe Komisje Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu . 57 2.1. Oddziałowa Komisja w Białymstoku . 57 2.2. Oddziałowa Komisja w Gdańsku . 66 2.3. Oddziałowa Komisja w Katowicach. 75 2.4. Oddziałowa Komisja w Krakowie . 86 2.5. Oddziałowa Komisja w Lublinie . 93 2.6. Oddziałowa Komisja w Łodzi . 99 2.7. Oddziałowa Komisja w Poznaniu. 107 2.8. Oddziałowa Komisja w Rzeszowie . 111 2.9. Oddziałowa Komisja w Szczecinie . 117 2.10. Oddziałowa Komisja w Warszawie . 121 2.11. Oddziałowa Komisja we Wrocławiu . 131 3. Ekspertyzy i opracowania. 136 II. Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów . 155 1. Gromadzenie i opracowywanie . 155 2. Ewidencja i informacja . 173 3. Udostępnianie zasobu archiwalnego . 180 4. Magazyny, reprografia, konserwacja . 206 5. Załącznik nr 1: Wykaz publikacji pracowników pionu archiwalnego IPN . 209 III. Biuro Edukacji Publicznej . 214 1. Wydział Badań Naukowych i Zbiorów Bibliotecznych . 214 2. Wydział Wystaw i Edukacji Historycznej . 222 3. Wydział Wydawnictw . 228 4. Działalność naukowo-badawcza Oddziałowych Biur Edukacji Publicznej . 239 2 3 • OBEP Białystok. 239 • OBEP Gdańsk . .245 • OBEP Katowice . 258 • OBEP Kraków . .264 • OBEP Lublin . .267 • OBEP Łódź . 277 • OBEP Poznań . 281 • OBEP Rzeszów . 284 • OBEP Szczecin . 288 • OBEP Warszawa . 289 • OBEP Wrocław . 293 5. Załącznik nr 1: Konferencje naukowe, dyskusje panelowe, sesje i spotkania edukacyjne. 297 6. Załącznik nr 2: Opracowania naukowe, recenzje i publicystyka . 300 7. Załącznik nr 3: Wystawy BEP i OBEP IPN . 336 Adresy biur, oddziałów i delegatur Instytutu Pamięci Narodowej . 339 2 3 WYKAZ SKRÓTÓW ABW – Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego AK – Armia Krajowa AW – Agencja Wywiadu BCh – Bataliony Chłopskie BEP – Biuro Edukacji Publicznej BUiAD – Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów CAW – Centralne Archiwum Wojskowe Gestapo – Geheime Staatspolizei, nazistowska Tajna Policja Państwowa GL – Gwardia Ludowa IPN – Instytut Pamięci Narodowej – Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu j.a. – jednostka archiwalna KBW – Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego KWMO – Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej KL – Konzentrationslager (obóz koncentracyjny) m.b. – metry bieżące MO – Milicja Obywatelska MON – Ministerstwo Obrony Narodowej MSBUDN – Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych MSW – Ministerstwo Spraw Wewnętrznych MSWiA – Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji NIK – Najwyższa Izba Kontroli NKWD – Narodnyj komissariat wnutriennich dieł (Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR) NSZ – Narodowe Siły Zbrojne OBEP – Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej IPN OBUiAD – Oddziałowe Biuro Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN OKŚZpNP – Oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu OKBZpNP – Okręgowa Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu ORMO – Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej OUN – Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów PPR – Polska Partia Robotnicza PUBP – Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego RGO – Rada Główna Opiekuńcza RIP – Rzecznik Interesu Publicznego SB – Służba Bezpieczeństwa SD – Sicherheitsdienst des Reichsführers SS (Służba Bezpieczeństwa Przywódcy SS) SS – Die Schutzstaffeln der Nationalsozialistischen Deutschen Arbeiterpartei (Sztafety Ochronne NSDAP) Smiersz – „Smiert’ szpionom” – tajna służba policyjna, której zadaniem była inwigilacja Armii Czerwonej, a także kontrwywiad UB (UBP) – Urząd Bezpieczeństwa Publicznego UOP – Urząd Ochrony Państwa UPA – Ukraińska Powstańcza Armia WiN – Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” WOP – Wojska Ochrony Pogranicza WSI – Wojskowe Służby Informacyjne 4 5 WSR – Wojskowy Sąd Rejonowy WUBP – Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego WUiAD – Wydział Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów IPN WUSW – Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych WP – Wojsko Polskie ZOMO – Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej ZSRR – Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich ŻIH – Żydowski Instytut Historyczny Zasięg terytorialny działalności oddziałów Instytutu Pamięci Narodowej 4 5 WSTĘP Przedstawiane Sejmowi oraz Senatowi RP sprawozdanie Instytutu Pamięci Narodowej–Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu obejmuje wyjątkowo dłuższy niż roczny okres. Za zgodą Marszałka Sejmu RP nasza informacja o działalności Instytutu Pamięci Narodowej koń- czy się na roku kalendarzowym, a nie jak dotychczas na 30 czerwca. Nie tylko ze względu na wy- mogi sprawozdawczości budżetowej, ale i ze względu na powszechnie stosowane kryteria roku kalendarzowego w bilansowaniu wyników pracy różnych instytucji jest to znacznie bardziej racjo- nalne. Instytut Pamięci Narodowej w okresie sprawozdawczym kontynuował w sposób kompleksowy swoją misję przekazywania obywatelom wiedzy o tragicznych, zarówno w wymiarze narodowym, jak i jednostkowym wydarzeniach i procesach społeczno-politycznych lat 1939–1989, w czasie których Naród Polski był ofiarą zbrodni reżimów narodowosocjalistycznego i komunistyczne- go. Realizując tę misję, Instytut stał na uboczu interesów politycznych. Wyniki jego pracy mają służyć wyłącznie prawdzie, wolności i pamięci, a przez to – długookresowym interesom Narodu Polskiego i Państwa Polskiego. Nie znaczy to, że Instytut nie podlega publicznym ocenom politycz- nym. Żadna instytucja publiczna nie jest i nie może być od tego wolna. Oceny te nierzadko odno- szą się do samej misji Instytutu. Odnosząc się do działalności Instytutu w okresie od lipca 2004 r. do końca grudnia 2005 r., na- leży podkreślić następujące fakty: 1. Z dniem 1 stycznia 2005 roku – w konsekwencji utworzenia w Szczecinie Sądu Apelacyjnego – Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej powołało Oddział IPN-KŚZpNP w Szczecinie (wynika to z art. 17 ust. 1 ustawy o Instytucie Pamięci). Obecnie Instytut, poza tzw. centralą w Warszawie, tworzy 11 oddziałów oraz 7 delegatur. 2. Instytut rozważnie i oszczędnie gospodarował przyznanymi mu środkami z budżetu pań- stwa, zbyt niskimi w stosunku do zadań. Instytut samodzielnie, dzięki własnej inwencji oraz do- brej współpracy z przedstawicielami władz państwowych i samorządowych, pozyskał, wyremonto- wał i przystosował do swoich potrzeb wyeksploatowane pomieszczenia – na podstawie i w ramach przyznanych środków budżetowych. 3. Proces przekazywania dokumentacji dotyczącej organów bezpieczeństwa Polski Ludowej przez zobowiązane instytucje dobiega końca. W świetle złożonych prezesowi oraz Kolegium Instytutu Pamięci Narodowej oświadczeń przez osoby kierujące tymi instytucjami, do przekazania do zasobu archiwalnego IPN została niewielka ilość dokumentacji. Instytut zgromadził praktycznie wszystkie należne mu na mocy ustawy zespoły dokumentów archiwalnych. Ostatniego dnia 2005 roku zasób archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej liczył ponad 85 kilometry i przez ostatnie pół- tora roku powiększył się prawie o 7%, w tym zwłaszcza o zbiory kartotek ABW i AW. 4. Instytut intensywnie opracowuje zebrane dokumenty oraz szeroko je udostępnia, w tym szcze- gólnie pokrzywdzonym, badaczom oraz instytucjom uprawnionym. W wyniku upowszechnienia tzw. listy Wildsteina na sposób pracy pionu archiwalnego miały wpływ akty prawne, decyzje i orze- czenia sądowe. I tak w wyniku nowelizacji ustawy o Instytucie Pamięci w dniu 4 marca 2005 r. jego prezes zobowiązany jest na wniosek osoby zainteresowanej poinformować w ciągu 14 dni, czy dane osobowe wnioskodawcy są tożsame z danymi osobowymi, które znajdują się w katalogu funkcjonariuszy, współpracowników, kandydatów na współpracowników organów bezpieczeństwa państwa. Przyspieszeniu uległ czas dostępu do dokumentów osób pokrzywdzonych działaniem or- ganów bezpieczeństwa. Okres ten waha się, w zależności od oddziałowych biur udostępniania i ar- chiwizacji dokumentów (OBUiAD), od 3 miesięcy do roku. 5. Od dnia 7 lutego 2001 r., kiedy to został złożony pierwszy wniosek o status pokrzywdzonego, do dnia 31 grudnia 2005 r. 51 997 osób złożyło wniosek o wgląd do materiałów, jakie zgromadziły na ich temat służby bezpieczeństwa. Proces ten uległ wyraźnemu przyspieszeniu w okresie spra- 6 7 wozdawczym, wówczas bowiem wnioski takie złożyło 31 589 osób. Tak znaczący wzrost zaintere- sowania wglądem do materiałów wytworzonych przez służby bezpieczeństwa jest związany z poja- wieniem się na stronach internetowych na przełomie stycznia i lutego 2005 r. tzw. listy Wildsteina. W okresie sprawozdawczym (lipiec 2004 – grudzień 2005) pion udostępniania IPN zrealizował 9623 wnioski o udostępnienie dokumentów/zapytanie o status pokrzywdzonego, w tym 2602 oso- by uznane zostały za pokrzywdzone, 5935 za osoby niepokrzywdzone w związku z brakiem do- kumentów zbieranych przez organa bezpieczeństwa państwa w sposób celowy i tajny, w stosunku