Jaarverslag 2017 Centrum Voor Parlementaire Geschiedenis

jaarverslag 2017 centrum voor parlementaire geschiedenis

Inhoudsopgave

Voorwoord 5 Het CPG: onderzoeks- en expertisecentrum 6 Organisatiestructuur 7 Onderzoeksresultaten 9 Lopend onderzoek 12 Toekomstig onderzoek 14 Valorisatie 15 Nationale en internationale congressen en workshops 17 Samenwerking 19 Onderzoeksgroep ‘The Seventies’ 21 Onderwijs 22 Summary 24

Bijlagen

1 Publicaties 26 2 Lezingen, gastcolleges en debatbijdragen 29 3 Overige activiteiten 31 4 EUparl.net Board 35

Voorwoord

Het verslagjaar 2017 was voor het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis met name op ‘valoriserend’ terrein – zijn maatschappelijke taak betreffend – een zeer vruchtbaar jaar. In 2017 vonden verkiezingen plaats voor leden van de Tweede Kamer, alsook de formatie van het kabinet-Rutte III en de herdenking van honderd jaar algemeen (mannen)kiesrecht. Naar aanleiding van al deze gebeurtenissen ondernam het CPG activiteiten. Medewerkers ver- zorgden lezingen, mediaoptredens en conferenties, publiceerden (samen met partners in Den Haag en Nijmegen) de publieksbrochure Nieuwe kiezers, nieuwe kansen. Honderd jaar algemeen kiesrecht en kozen voor het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2017 het thema: De burger spreekt.

Daarnaast was ondergetekende de voorzitter van het ‘historisch onderzoeksteam grondwettelijke uitkering’ in opdracht van de minister-president. Het historisch onderzoeksteam presenteerde op 1 december 2017 zijn rapport: Het inkomen van de Koning. De totstandkoming en ontwikkeling van het financieel statuut van het koninklijk huis (1972). De mediabelangstelling hiervoor was groot.

De CPG-directeur was (en is) voorts lid van de ‘staatscommissie parlementair stelsel’ die in opdracht van de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties onderzoekt in hoe- verre het Nederlandse parlementaire stelsel toekomstbestendig is.

De piek van de CPG-publicaties lag tussen medio november en begin december 2017; in een tijdsbestek van drie weken verschenen vier boeken. Reeds genoemd: het jaarboek en het onderzoeksrapport, en verder de studie (in samenwerking met het aan de Westfälische Wil- helms Universität Münster verbonden Zentrum für Niederlande-Studien) Eine zersplitterte Landschaft. Beiträge zur Geschichte und Gegenwart niederländischer politischer Parteien. Deze studie verscheen tevens in het Nederlands.

Over al deze activiteiten gaat het jaarverslag van het CPG, alsook, uiteraard, over het lopen- de wetenschappelijke onderzoek over de parlementaire geschiedenis (ten behoeve van mo- nografieën, waaronder dissertaties, en artikelen), het toekomstige onderzoek en het onderwijs.

Graag dank ik eenieder die zich in 2017 heeft ingezet voor het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis.

Carla van Baalen Directeur

Het CPG: onderzoeks- en expertisecentrum

De doelstelling van het in 1970 opgerichte Centrum voor Parlementaire Geschiedenis luidt: het doen van onderzoek naar de parlementaire geschiedenis van Nederland sinds de Tweede Wereldoorlog en het publiceren van de resultaten van dit onderzoek.

Het Centrum wordt door de Stichting Parlementaire Geschiedenis, gevestigd te Den Haag, en de Stichting Katholieke Universiteit, gevestigd te Nijmegen, gezamenlijk geëxploiteerd. Het Centrum is ondergebracht bij de Faculteit der Letteren van de Radboud Universiteit.

Het CPG is een uniek onderzoeksinstituut op het gebied van de parlementaire geschiedenis van Nederland. Het verricht systematisch wetenschappelijk onderzoek naar de geschiedenis van de Nederlandse democratie in het algemeen, naar de positie van en de beraadslagingen in het nationale parlement in het bijzonder. Dit alles geplaatst in de bredere context van nationale en internationale maatschappelijke ontwikkelingen. De resultaten worden gepubliceerd in monografieën, met name in de serie Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945 en daarnaast ook in (peer reviewed) tijdschriften. Voorts geeft het CPG sinds 1999 het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis uit, waarin actuele maatschappelijke thema’s vanuit parlementair-historische invalshoek worden belicht.

Door de aldus verworven kennis en inzichten is het CPG uitgegroeid tot het Nederlandse expertisecentrum op het terrein van de contemporaine parlementaire geschiedenis. Vanuit overheid en samenleving wordt met grote regelmaat een beroep op het Centrum gedaan, zowel voor directe ken- nisvragen als voor advies, alsook voor onderzoek in opdracht. Daarmee heeft het CPG een belang- rijke maatschappelijke taak verworven. Het Centrum heeft een eigen website, die onder meer het laatste politieke nieuws voorziet van historische achtergrondinformatie.

Ten slotte verzorgt het Centrum ook onderwijs in de parlementaire geschiedenis en verwerft het subsidies voor ‘flankerend wetenschappelijk onderzoek’, zoals biografieën van ministers- presidenten, en de parlementaire geschiedenis van deelonderwerpen (aftredende ministers; het sociale zekerheidsstelsel).

Sinds 2007 werkt het CPG samen met Europese zusterinstituten in het, mede door het CPG opgerichte, European Information and Research Network on Parliamentary History, bekend onder de afkorting EuParl.net.

Organisatiestructuur

Bestuur van de Stichting Parlementaire Geschiedenis

Mr. Th.C. de Graaf, voorzitter van de Vereniging Hogescholen en voorzitter van de fractie van D66 in de Eerste Kamer, voorzitter; Mr. S. van Haersma Buma, voorzitter van de fractie van het CDA in de Tweede Kamer, vice- voorzitter; Dr. R.S. Zwart, historicus en zelfstandig adviseur, secretaris-penningmeester; Dr. K.M. Buitenweg, lid van de GroenLinks-fractie in de Tweede Kamer, zal lid worden per 1 januari 2018; Drs. A.M.C. Eijsink, tot 23 maart 2017 lid van de fractie van de PvdA in de Tweede Kamer, lid tot 1 december 2017; Mr. F.H.G. de Grave, lid van de VVD-fractie in de Eerste Kamer, ; Drs. A. Slob, directeur van het Historisch Centrum Overijssel te Zwolle en voormalig voorzitter van de fractie van de ChristenUnie in de Tweede Kamer, lid tot 26 oktober 2017, op welke dag hij tot minister werd benoemd; Mr. C.G. van der Staaij, voorzitter van de fractie van de SGP in de Tweede Kamer, lid sinds 1 december 2017.

Bestuur van de Faculteit der Letteren

Prof. dr. M.J.P. van Mulken, hoogleraar internationale bedrijfscommunicatie, decaan; Prof. dr. W.P.M.S. Spooren, hoogleraar taalbeheersing van het Nederlands, vicedecaan; Dr. M.M. Jagtman, directeur bedrijfsvoering; Drs. A.M. Schaap, secretaris.

Wetenschappelijke Raad

Prof. dr. R.A.M. Aerts, hoogleraar Nederlandse geschiedenis, Universiteit van Amsterdam, voorzitter, trad terug op 1 september 2017; Prof. mr. P.P.T. Bovend’Eert, hoogleraar staatsrecht, Radboud Universiteit, lid; Prof. dr. R.A. Koole, hoogleraar politieke wetenschap, Universiteit Leiden, lid; Prof. dr. G. Voerman, hoogleraar ontwikkeling en functioneren van het Nederlandse en Europese partijstelsel en directeur Documentatiecentrum Nederlandse Politieke Partijen, Rijksuniversiteit Groningen, lid; Prof. dr. W. van Meurs, hoogleraar Europese politieke geschiedenis, Radboud Universiteit, lid per 1 september 2017.

Personeel in 2017

Vaste wetenschappelijke staf

Prof. dr. C.C. van Baalen 1,0 fte Drs. A.S. Bos 1,0 fte Dr. J.W.L. Brouwer 1,0 fte Dr. A.C.M.W. van Kessel 1,0 fte Mr. dr. J.C.F.J. van Merriënboer 1,0 fte Drs. J.J.M. Ramakers 0,8 fte Dr. H. Reiding 0,8 fte

Tijdelijk wetenschappelijk personeel

Drs. L.J. van Damme 1,0 fte Drs. J.S. Harmsma 0,8 fte (van 1 september tot en met 31 december 2017) Drs. M.G.A. Jacobs 0,2 fte (van 1 mei tot en met 31 december 2017) Drs. J. Rodenburg 1,0 fte (m.i.v. 15 augustus 2017) Dr. B.J. Stol 0,6 fte (m.i.v. 15 augustus 2017)

Coördinerend personeel

Dr. M.W.F. van der Steen 0,1 fte (tot 1 december 2017)

Administratief personeel

H.F.M.J. Helsen 1,0 fte

Student-assistenten

F. Meijer 0,2 fte (tot 31 december 2017) R.H.T. Jansen 0,2 fte (m.i.v. 15 augustus 2017)

Stagiairs

H. Lavell 0,4 fte (september tot en met 16 november 2017) M. Ghielen 0,6 fte (vanaf 20 november 2017)

Onderzoeksresultaten

Het inkomen van de Koning

Op 1 december heeft het historisch onderzoeksteam grondwettelijke uitkering (de commissie-Van Baalen) de resultaten van het onderzoek naar het inkomen van de Kroon gepresenteerd. Aanleiding voor dit onderzoek, verricht in opdracht van minister-president Rutte, was de berichtgeving van RTL Nieuws in oktober 2016 over een ver- meende belastingdeal van het kabinet-De Jong met het Koninklijk Huis, en daarop gevolgde Kamervragen.

In het onderzoeksrapport, getiteld Het inkomen van de Koning. De totstandkoming en ontwikkeling van het financieel statuut van het Koninklijk huis (1972), wordt beschreven hoe het kabinet-De Jong (1967-1971) een nieuwe regeling ontwierp die zowel de koninklijke financiën op orde bracht als tegemoetkwam aan de wensen van de volksvertegenwoordiging. Deze regeling geldt in grote lijnen nog steeds.

De conclusie van het onderzoek luidde dat de nieuwe regeling weliswaar bijzonder moeizaam tot stand was gekomen – het onderhandelingstraject nam circa zeven jaar in beslag — maar dat er geen sprake was van een geheime deal. De gemaakte afspraken werden met het parlement ge- deeld.

Samenstelling onderzoekscommissie: Carla van Baalen (voorzitter), Paul Bovend'Eert en Alexander van Kessel (secretaris), alle drie verbonden aan de Radboud Universiteit te Nijmegen; Mark van Twist en Nancy Chin-A-Fat, beiden verbonden aan de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur in Den Haag.

Van links naar rechts: Alexander van Kessel, Mark van Twist, Carla van Baalen, Mark Rutte, Paul Bovend'Eert en Nancy Chin-A-Fat. Foto: ANP 9

Jaarboek

Traditiegetrouw werd op de derde dinsdag in november het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis gepresenteerd, dit jaar met het thema ‘Het volk spreekt’. De presentatie vond plaats in de Oude Zaal van de Tweede Kamer te Den Haag.

Thom de Graaf, voorzitter van de Stichting Parlementaire Geschiede- nis, reikte de eerste exemplaren van het Jaarboek uit aan Tweede Kamer- voorzitter Khadija Arib en aan Eerste Kamervoorzitter Ankie Broekers- Knol.

Het woord werd gevoerd door achtereenvolgens CPG-directeur Carla van Baalen, de voorzitter van het bestuur van de Stichting Katholieke Universiteit Loek Hermans, hoogleraar Politicologie aan de UvA Tom van der Meer, Thom de Graaf en Kadhija Arib. Daarna vond een paneldiscussie plaats.

V.l.n.r. : Max van Weezel (panel- leider), Tom van der Meer, Christine Teunissen en Jozias van Aartsen

De redactie van het Jaarboek bestond uit de CPG-medewerkers Anne Bos, Jan Willem Brouwer, Jan Ramakers en Hilde Reiding, politiek columnist van Trouw Hans Goslinga en historicus Joris Oddens, verbonden aan de Universiteit Leiden.

Nieuwe kiezers, nieuwe kansen

In aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen in maart 2017 publiceerden historici van het Cen- trum voor Parlementaire Geschiedenis en medewerkers van de leerstoelgroep Politieke Geschiede- nis (Radboud Universiteit) samen met de Kiesraad en ProDemos een reeks artikelen op de website van het CPG over nieuwe groepen kiezers. Deze artikelen zijn gebundeld in een publieksbrochure die op dinsdag 12 september 2017 verscheen.

Sinds de invoering van het actief kiesrecht voor alle mannen boven de 25 jaar – in 2017 precies een eeuw geleden – werd het electoraat meermalen uitgebreid. Zo kregen vrouwen het stemrecht (1919) en werd de kiesgerechtigde leeftijd stapsgewijs verlaagd naar 18 jaar. Ook de naoorlogse dekolonisatie, de Europese integratie en de komst van gastarbei- ders leverden nieuwe categorieën kiezers op. De brochure Nieuwe kiezers, nieuwe kansen. Hon- derd jaar algemeen kiesrecht gaat over deze nieuwe groepen kiezers. In een reeks bijdragen onder- zoeken elf historici hoe de politiek nieuwe kiezersgroepen naar de stembus heeft proberen te krij- gen en hoe de nieuwe kiezers hun eerste stembusgang beleefden.

Een versplinterd landschap

Op 14 november van het verslagjaar werd, tijdens een door Pro- Demos te Den Haag georganiseerd ‘Politiek café’, het eerste exemplaar van Een versplinterd landschap. Bijdragen over geschiedenis en actualiteit van Nederlandse politieke partijen aangeboden aan Remieg Aerts, hoogleraar Nederlandse geschiedenis aan de UvA en lid van de Raad van Advies van ProDemos. Het boek, een samenwer- kingsproject van het Zentrum für Niederlande-Studien (Westfälische Wilhelms Universität Münster) en het CPG, bevat bijdragen over de geschiedenis van alle dertien sinds maart 2017 in de Tweede Kamer vertegenwoordigde partijen.

Drie weken later, op 7 december 2017, verscheen te Münster de Duit- se versie van het boek, getiteld Eine zersplitterte Landschaft. Beiträge zur Geschichte und Gegenwart niederländischer politischer Parteien. Het eerste exemplaar werd aangeboden aan Dorothee Feller, de Regierungspräsidentin van het Regierungsbezirk (district van een deelstaat) Münster.

Lopend onderzoek

Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945

In het verslagjaar werd het onderzoek ten behoeve van deel tien van de serie Parlementaire Ge- schiedenis van Nederland na 1945 voortgezet. Het onderzoek bestrijkt de periode 1971-1982. Er werden drie tijdelijke medewerkers aangetrokken ten behoeve van het project: Jonne Harmsma, Hans Rodenburg en Bart Stol.

Aftredende bewindslieden 1967-2002

Anne Bos voltooide in het verslagjaar het manuscript van haar proefschrift met als onderwerp ministers en staatssecretarissen die in de periode 1967-2002 om politieke redenen tussentijds aftraden. De manuscriptcommissie, bestaande uit de hoogleraren Wim van Meurs (Radboud Uni- versiteit) die commissievoorzitter was, Mieke Aerts (Universiteit van Amsterdam), Joop van den Berg (emeritus Universiteit Leiden en Universiteit Maastricht), Mark Bovens (Universiteit Utrecht) en Gerrit Voerman (Rijksuniversiteit Groningen), keurde het manuscript goed; de promotie zal plaatsvinden op 28 maart 2018.

Een parlementaire geschiedenis van het socialezekerheidsstelsel

In het verslagjaar werden de werkzaamheden ten behoeve van het proefschrift ‘Op zoek naar nieuw evenwicht. Een parlementaire geschiedenis van het socialezekerheidsstelsel, 1980-2014’ — een door Instituut Gak gefinancierd project — voortgezet. Promovendus Leon van Damme presenteerde de eerste onderzoeksresultaten op wetenschappelijke congressen in onder andere Gent en Jyväskylä (Finland).

Nationale parlementaire debatten over de eerste Europese verkiezingen

Het onderzoek naar de nationale parlementaire debatten over de eerste Europese verkiezingen in de negen lidstaten van de toenmalige Europese Gemeenschap, waarover het CPG in 2016 reeds een internationale workshop had georganiseerd, is in 2017 afgerond. Hilde Reiding ver- werkte de onderzoeksresultaten van het internationale auteursteam tot een artikel dat in 2018 zal worden gepubliceerd in het tijdschrift Journal of European Integration History.

Geschiedenis van de ‘Spitzenkandidaten’ procedure

Bij de Europese verkiezingen van 2014 werd een nieuwe procedure geïntroduceerd, die naar het Duitse woord voor lijsttrekker bekend is komen te staan als de ‘Spitzenkandidaten’-procedure. De gedachte erachter was dat de lijsttrekker van de winnende partij zou worden aangewezen als de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, hetgeen uiteindelijk ook gebeurde. Samen met student-assistent Fons Meijer onderzocht Hilde Reiding de historische achtergronden van deze procedure. Het artikel waarin dit onderzoek resulteerde zal in 2018 worden gepubliceerd in Parliaments, Estates and Representation.

Toekomstig onderzoek

Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2018

Het thema van het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2018, te verschijnen op de derde dinsdag van november, is de spanning tussen Randstad en regio, onder meer naar aanleiding van de gas- winning in Groningen, ‘Dokkum’ en Zwarte Piet in november 2017, en het aanwakkerend regiona- lisme in Europa. De werktitel luidt: Regio en Randstad.

Biografie Lubbers

Begin 2017 deed het CPG een persbericht uitgaan waarin het aankondigde dat de Lubbers- biografie onder zijn auspiciën zal worden geschreven. Eerder publiceerde het CPG biografieën van de oud-premiers Beel (1995), De Jong (2001) en Van Agt (2008). Vanaf 2010 zijn in het kader van deze biografie vele gesprekken met Lubbers gevoerd. Beoogd auteurs zijn Carla van Baalen en Johan van Merriënboer. In het verslagjaar startte tijdelijk onderzoeksmedewerker Miel Jacobs — gedetacheerd medewerker van het Gelders Archief — met het inventariseren en verzamelen van bronnen en literatuur, onder leiding van Van Merriënboer. Tevens werd begonnen met het zoeken naar fondsen.

Valorisatie

Als het nationale expertisecentrum inzake de parlementaire geschiedenis heeft het CPG ook na- drukkelijk een valoriserende taak (zie p. 6 van dit verslag). Hierboven is reeds beschreven dat in dat opzicht 2017 een bijzonder vruchtbaar jaar was voor het Centrum.

Boeken

 CPG-directeur Carla van Baalen en CPG-medewerker Alexander van Kessel waren respectievelijk voorzitter en secretaris van het historisch onderzoeksteam grondwettelijke uitkering (zie blz. 11 van dit verslag). De titel van het op 1 december 2017 aan minister-president Rutte ge- presenteerde rapport luidt: Het inkomen van de Koning. De totstandkoming en ontwikkeling van het financieel statuut van het Koninklijk huis (1972). De mediabelangstelling voor het rapport was groot. Alle nationale media (tv, radio, kranten, websites) besteedden aandacht aan de verschijning van het rapport. Van Baalen gaf diverse interviews.  Het CPG publiceerde, in samenwerking met medewerkers van de leerstoelgroep Politieke Ge- schiedenis (Radboud Universiteit), de Kiesraad en ProDemos, naar aanleiding van honderd jaar algemeen (mannen)kiesrecht een reeks artikelen op de CPG-website. In september werden deze artikelen gebundeld en als publieksbrochure gepubliceerd onder de titel Nieuwe kiezers, nieuwe kansen. Honderd jaar algemeen kiesrecht. Hilde Reiding, Alexander van Kessel en Fons Meijer (allen CPG) voerden samen met Ron de Jong (Kiesraad) de redactie.

Staatscommissie

CPG-directeur Carla van Baalen was gedurende het verslagjaar — vanaf de installatie op 13 februari — lid van de staatscommissie parlementair stelsel, onder leiding van Commissaris van de Koning van Noord-Holland Johan Remkes. De staatscommissie, ingesteld door de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, zal uiterlijk 31 december 2018 haar rapport uitbren- gen.

Media

Leden van het CPG-team werden in het verslagjaar vele malen geïnterviewd over actuele politieke zaken — met name de Kamerverkiezingen en de kabinetsformatie — te duiden in het licht van de parlementaire geschiedenis, door zowel nationale als internationale media: televisie, radio, kranten en persbureaus. Onder de internationale kranten bevonden zich de Frankfurter Allgemei- ne Zeitung, Yomiuri Shimbun (Japan), Xinhua (China), Le Monde en Reuters, onder de nationale: NRC Handelsblad, NRC.NEXT, de Volkskrant, De Telegraaf, het Reformatorisch Dagblad, het Ne- derlands Dagblad, Trouw, Het Financieele Dagblad, het Algemeen Dagblad, diverse regionale kranten, het ANP en Nu.nl. Voor de radio en tv-interviews: zie p. 33-34.

Website

Op de CPG-website www.ru.nl/cpg worden actuele politieke kwesties wekelijks voorzien van parlementair-historische achtergrondinformatie. De bezoeker van de website kan hier tevens een belangrijk deel van de CPG-publicaties downloaden.

Overige Het CPG organiseerde, in samenwerking met ‘Radboud Reflects’, een formatieontbijt voor de uni- versitaire gemeenschap op de dag na de verkiezingen, 16 maart 2017. Aldus werd enkele uren na het bekend worden van de verkiezingsuitslag al een eerste duiding daarvan gegeven door verschillende sprekers, onder wie Carla van Baalen en Alexander van Kessel.

Nationale en internationale congressen en workshops

In het verslagjaar leverden medewerkers van het CPG bijdragen aan diverse nationale en internationale congressen en workshops:  Jan Willem Brouwer organiseerde ten behoeve van het internationale congres ‘Europe Conte- sted’, het panel ‘Europeanisation of social democracy. The revival of the Socialist International in the 1970s’; de lezing die Brouwer in het kader daarvan verzorgde, op 24 november, was getiteld ‘Joop den Uyl, the Dutch Labour Party, and the Socialist International, 1973-1977’. Het congres was een initiatief van het facultaire onderzoeksinstituut HLCS (Historical, Literary and Cultural Studies).  Leon van Damme verzorgde op 19 mei een lezing op het Research Seminar ‘Socio-Political Perspectives on Food and Scarcity in Times of War’ te Gent; op 21 juni gaf hij een lezing te Jyväskylä (Finland) tijdens de vijfde ‘International PhD Conference of the Associaton for Political History’.  Carla van Baalen en Hilde Reiding leverden bijdragen aan het internationale congres ‘The State of the Art in the History of Politics’ in Den Haag. Van Baalen was op 30 november lid van het panel ‘Writing the History of Political Institutions’ en Reiding verzorgde op 1 december een ‘pitch’ over de methodologie van parlementaire geschiedschrijving zoals beoefend door het CPG.  Alexander van Kessel organiseerde, samen met partners van de VU en de RU, een conferentie over honderd jaar pacificatie (zie hieronder).  Anne Bos presenteerde samen met Bert van den Braak (PDC) tijdens de jaarlijkse onderzoekersdag van het Instituut Gak een online applicatie (zie hieronder).

Honderd jaar Pacificatie

Op 29 november 2017, precies honderd jaar na de afronding van de parlementaire be- handeling van de herziening van de Grond- wet, vond in de plenaire zaal van de Eerste Kamer een door Alexander van Kessel (CPG), George Harinck (Vrije Universiteit) en Hans Krabbendam (Katholiek Documentatiecen- trum, RU) georganiseerd congres plaats over de zogeheten ‘Pacificatie’ van 1917.

In één grondwetsherziening werden toen twee grote politieke kwesties opgelost: de financiële ge- lijkberechtiging van het bijzonder en confessioneel onderwijs en de invoering van het algemeen kiesrecht (voor mannen).

Het thema werd vanuit diverse invalshoeken belicht aan de hand van inleidingen van Friso Wie- lenga (Westfälische Wilhelms Universität Münster), Patrick van Schie (Teldersstichting), Harm Kaal (Radboud Universiteit), Margit van der Steen (Huygens ING), Jeffrey Tyssens (Vrije Universi- teit Brussel), Ernst Hirsch Ballin en twee van de drie organisatoren: Harinck en Van Kessel. Het congres werd afgesloten met beschouwingen van de Eerste Kamerleden Roel Kuiper (ChristenUnie) en Paul Schnabel (D66). Het congres, onder leiding van dagvoorzitter en medeor- ganisator Krabbendam, werd bijgewoond door ruim negentig belangstellenden, onder wie historici, politicologen, juristen, (oud-) politici en journalisten.

Parlementaire geschiedenis van het socialezekerheidsstelsel 1980-2017 online

Op 4 december 2017 presenteerden Anne Bos en Bert van den Braak (PDC Den Haag/Leiden) bij een workshop op de 11e onderzoekersdag van het Instituut Gak in EYE Amsterdam de online applicatie Parlementaire Geschiedenis Sociale Zekerheidsstelsel, gefinancierd door het Instituut Gak en het PDC. Deze website biedt een schat aan informatie over de herzieningen op het terrein van de sociale zekerheid tussen 1980 en heden. Zie www.socialezekerheidsstelsel.nl.

Samenwerking

Faculteit der Letteren

Het CPG is een onderzoekscentrum binnen de Faculteit der Letteren, dat participeert in het facultaire onderzoeksinstituut Institute for Historical, Literary and Cultural Studies (HLCS). Onderzoe- kers van het Centrum werken op verschillende manieren samen met anderen die aan de Faculteit zijn verbonden, onder wie de collega’s van de Afdeling Geschiedenis — met name die van Politie- ke Geschiedenis — zowel op het gebied van onderwijs als op dat van onderzoek.

Het CPG heeft in 2017 de onderzoeksgroep ‘The Seventies’ opgericht (zie blz. 21). Daarnaast zijn enkele CPG-medewerkers (Carla van Baalen, Anne Bos, Alexander van Kessel, Jan Ramakers, Hilde Reiding, Hans Rodenburg en Bart Stol) geassocieerd lid van de onderzoeksgroep ‘Repertoires of Representation’, welke groep onder leiding staat van hoogleraar Europese politieke geschiedenis Wim van Meurs.

Het CPG verzorgt jaarlijks een cursus binnen de minor Politieke Geschiedenis en is mede- organisator van de masterspecialisatie Politiek en Parlement (zie blz. 22). Ook worden vanuit het CPG jaarlijks stagiairs en masterscriptanten begeleid. Daarnaast begeleidt CPG-directeur Van Baalen (samen met anderen) een drietal promovendi.

Onderzoekschool Politieke Geschiedenis

Het CPG maakt deel uit van de Onderzoekschool Politieke Geschiedenis (OPG). Dit is het samen- werkingsverband van onderzoekers op het terrein van politieke geschiedenis, gericht op het be- vorderen van de kwaliteit van het onderzoek en het versterken van de (internationale) samenwerking. In het verslagjaar heeft de OPG het internationale congres ‘The State of the Art in the History of Politics’ georganiseerd, waarop ook CPG’ers optraden (zie blz. 17). Promovendi Anne Bos en Leon van Damme zijn lid van de OPG. Coördinator van de onderzoekschool is Margit van der Steen.

Montesquieu Instituut

Het CPG is een van de partners van het te Den Haag gevestigde Montesquieu Instituut (MI), het multidisciplinaire onderzoeks- en onderwijsinstituut voor vergelijkende parlementaire geschiedenis en constitutionele ontwikkeling in de Europese Unie. De andere partners zijn verbonden aan de universiteiten van respectievelijk Groningen, Leiden en Maastricht. Als gevolg van de in 2013 door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap aangekondigde bezuinigingsmaatrege- len is in 2015 de subsidie aan het MI stopgezet. Door een zuinig beheer van de middelen sedert medio 2013, kon een aantal activiteiten ook in het jaar 2017 nog worden voortgezet, zoals de di- gitale nieuwsbrief De Hofvijver. Politiek van Den Haag tot Brussel en debatbijeenkomsten over actuele politieke thema’s. 19

Medewerkers van het CPG leverden verschillende bijdragen aan deze activiteiten. Carla van Baalen is lid van het bestuur van het MI; Anne Bos is coördinator voor de CPG-activiteiten.

EuParl.net

Vanaf de oprichting in oktober 2007 tot en met april 2016 vervulde het CPG alle coördinerende werkzaamheden voor het European Information and Research Network on Parliamentary History (EuParl.net). Begonnen met vier instituten, waren in het verslagjaar twintig instellingen uit zeven- tien Europese landen erbij aangesloten. De hoofden van de instituten uit zeven Europese landen — Duitsland, Finland, Frankrijk, Nederland, Slovenië, Tsjechië en het Verenigd Koninkrijk — vormen de Board van het netwerk. De voorzitter ervan is, al sinds de oprichting, Carla van Baalen (zie ook bijlage 4 op blz. 35).

In het verslagjaar werd het coördinatorschap van EuParl.net gezamenlijk vervuld door de Kommis- sion für Geschichte des Parlamentarismus und der politischen Parteien te Berlijn en de Working Group on Parliaments in Transition van het Institute of Contemporary History te Praag. De jaarlijkse vergadering van de Board van het netwerk vond plaats op 10 april te Praag.

Onder de vlag van EuParl.net vond in het verslagjaar het volgende congres plaats: ‘Parliaments, the Executive and Foreign Policy in Comparative and Transnational Perspectives’, georganiseerd door het Department of History and Ethnology, University of Jyväskylä, Finland, 18-20 juni 2017. Het congres vormde de afsluiting van het door de Academy of Finland gefinancierde project ‘Supra- and Transnational Foreign Policy versus National Parliamentary Government, 1914–2014’

Onderzoeksgroep ‘The Seventies’

Binnen het onderzoeksinstituut HLCS (Historical, Literary and Cultural Studies) van de Faculteit der Letteren van de Radboud Universiteit zijn diverse onderzoeksgroepen actief. Het doel van de onderzoeksgroepen is het versterken van de samenwerking tussen verschillende leerstoelgroe- pen binnen de faculteit. Een aantal CPG’ers was al enige tijd actief in de onderzoeksgroep ‘Repertoires of Representation’ van de leerstoelgroep Politieke Geschiedenis, maar vanaf 2017 heeft het Centrum ook een eigen onderzoeksgroep, getiteld ‘The Seventies’. De leden ervan zijn afkomstig van het CPG, de geassocieerd leden zijn voornamelijk afkomstig uit de leerstoelgroep Politieke Geschiedenis. De voorzitter van de onderzoeksgroep ‘The Seventies’ is Carla van Baalen; de coördinerende werkzaamheden werden in het verslagjaar verricht door Hilde Reiding.

De eerste doelstelling van deze onderzoeksgroep luidt de versterking van de samenwerking tussen verschillende afdelingen van de faculteit, met name die tussen het CPG en de leerstoelgroep Politieke Geschiedenis en de tweede doelstelling is de inbedding van het eigen onderzoek in het internationale onderzoek. Sinds enige tijd mag het decennium van de jaren zeventig zich verheu- gen in een groeiende belangstelling van historici, vooralsnog vooral afkomstig uit de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Duitsland, maar in toenemende mate ook uit Nederland.

In totaal is de onderzoeksgroep ‘The Seventies’ zes maal bijeen geweest in 2017: 7 maart, 4 april, 8 juni, 4 oktober, 14 november en 12 december. Naast discussiebijeenkomsten over door (geassocieerde) leden ingebrachte onderwerpen, waren ook twee sessies gewijd aan debatten met externe deskundigen: in juni was Duco Hellema, auteur van de studie Nederland en de jaren zeventig, te gast, en in oktober Kees Schuyt, auteur van de studie (proefschrift, 1972) Recht, orde en burgerlijke ongehoorzaamheid. De bijeenkomsten werden goed bezocht, soms ook door geïnte- resseerde studenten.

Onderwijs

Parlementaire geschiedenis van Nederland vanaf 1945 (bachelorfase)

Binnen de minor Politieke geschiedenis verzorgen het CPG en de afdeling Politieke Geschiede- nis respectievelijk de hoorcollegereeks Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945 en de hoorcollegereeks Europese integratie. Na afloop van deze hoorcollegereeks, die plaatsvindt in periode 3 (februari-maart), kunnen studenten in periode 4 (april-juni) kiezen voor de werkcolleges Geschiedenis van de Europese Integratie of voor de werkcolleges Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945.

De hoorcolleges worden afgesloten met een schriftelijk tentamen, de werkcolleges met een werkstuk. In de eerste helft van 2017 – academisch jaar 2016-2017 – volgden 46 studenten de gecombineerde hoorcolleges en vijftien studenten de werkcolleges Parlementaire geschiedenis. Jan Willem Brouwer verzorgde de hoor- en werkcolleges parlementaire geschiedenis.

Masterspecialisatie Politiek en Parlement (masterfase)

Binnen de masteropleiding van de Afdeling Geschiedenis participeert het Centrum in de masterspecialisatie Politiek en Parlement. Deze specialisatie is ontwikkeld door de afdeling Politie- ke Geschiedenis en het CPG gezamenlijk; zij richt zich op de historische, staatsrechtelijke en politicologische aspecten van de parlementaire politiek en kent een verplichte stage. In het verslagjaar beperkte de deelname van het CPG zich tot het begeleiden van masterscriptanten en het optreden als ‘tweede lezer’ bij masterscripties.

Gastcolleges verzorgd door CPG-medewerkers

Brouwer, Jan Willem  (2017, april 3). Dynamics of European integration. Brussel, hoorcollege in het kader van de vijfentwintigste ‘International Master in European Studies’ georganiseerd door de Belgisch- Italiaanse Kamer van Koophandel in samenwerking met de Université Catholique de Lou- vain (Louvain-la-Neuve, België).  (2017, april 3). Les Présidentielles 2017. Nijmegen, actualiteitencollege HLCS/Afdeling Frans, Radboud Universiteit.  (2017, april 25). La fin d’une ambition? La France et l’Europe depuis 1989 (vu de l’étran- ger). Rouen, gastcollege derdejaars Bachelor Letterenstudies, Université de Rouen Nor- mandië.  (2017, september 12). Paris politique. Une promenade à travers la Ve République. Nijme- gen, Gastcollege eerstejaars Frans, Radboud Universiteit.

 (2017, september 18). Dynamics of European integration. Brussel, hoorcollege in het kader van de zesentwintigste ‘International Master in European Studies’ georganiseerd door de Bel- gisch-Italiaanse Kamer van Koophandel i.s.m. de Université Catholique de Louvain (Louvain-la- Neuve, België).  (2017, oktober 5). Le Canard et le général… et autres recherches franco-néerlandaises. Nijme- gen, gastcollege tweedejaars Frans, Radboud Universiteit.

Kessel, Alexander van  (2017, februari 16). Onderzoek in opdracht. Nijmegen, hoorcollege in het kader van de reeks Geesteswetenschappen in Samenleving, Radboud Universiteit.

Gastdocentschap

Brouwer, Jan Willem  (sinds 1997) professeur invité aan het Institut d’Etudes Européennes aan de Université Catho- lique de Louvain (Louvain-la-Neuve, België). In het kader daarvan verzorgde Brouwer de collegereeks 'History of European integration' in de maanden september-oktober 2017.

Summary Annual Report Centre for Parliamentary History

About CPG

CPG was founded as a research centre of the Faculty of Law, Radboud University in Nijmegen in 1970. Its mission statement reads as follows: conducting research on the history of the Dutch parliament from 1945 onwards, and publishing its results. In 1985, the CPG became a joint venture of Radboud University and the Stichting Parlementaire Geschiedenis (Foundation for Parliamentary History) in The Hague. CPG is the leading institute on parliamentary history in The Netherlands. Its core publications are the series Parlementaire geschiedenis van Nederland na 1945 (Dutch parliamentary history after 1945) and the Jaarboek Parlementaire Geschiedenis (Yearbook for Parlia- mentary History).

Societal relevance

The societal relevance of the CPG is substantial. Staff members actively participate in public debates by means of readings, lectures and by media contributions. These activities in turn lead to a considerable number of information requests from Dutch and international media, and also to research assignments from parliament, ministries and other government- and/or state-related institutions (Council of State, Electoral Council).

International activities

In 2007, CPG was one of the founders of the European Information and Research Network on Par- liamentary History (EuParl.net), which connects European research institutes and experts in parliamentary history. The network facilitates the exchange and dissemination of knowledge and pro- motes comparative studies on the development of parliamentary culture in Europe. By 2017, twenty institutes from seventeen European countries had joined the network. CPG is one of the Board members of the network. See also p. 35.

Teaching

During 2017 the Centre provided courses in parliamentary history in the bachelor as well as the master programmes of the Faculty of Arts, Radboud University.

Key publications and reports

 Bos, A.S., Brouwer, J.W.L., Goslinga, H., Oddens, J., Ramakers, J.J.M. & Reiding, H. (Eds.). (2016). Het volk spreekt. Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2017. Amsterdam: Boom Uitgevers Am- sterdam (ISBN 9789024415731 ) (224 p.) [The people speak. Yearbook Parliamentary History 2017]

The title of the Yearbook 2017 – ‘The people speak’ – refers to its central theme: the influence of the people’s voice on politics. Subjects addressed include the conceptualizations of the term ‘people’ in parliamentary debates, petitions to the Batavian parliament (1798-1801), the so- called ‘cruise-missile debate’ of the 1980s and the debate on the Ukraine-referendum of 2017.

 Baalen, C.C. van, Bovend'Eert, P.P.T., Twist, M. van, Kessel, A.C.M.W. van & Chin-A-Fat, N. (2017). Het inkomen van de Koning. De totstandkoming en ontwikkeling van het financieel statuut van het koninklijk huis (1972). Amsterdam: Boom [The Royal income. The establishment and development of the Financial Statute of the Dutch Royal House (1972)]

The report of a research assignment by PM Rutte, regarding the history of the formal arrange- ments which became the basis of the so-called Financial Statute of the Royal Household of 1972. The assignment was prompted by media reports on alleged tax exemptions for the Royals, sup- posedly made in a secret deal between the Royal family and the then government.

 Wielenga, F., Baalen, C.C. van & Wilp, M. (hrsg.). (2017). Eine zersplitterte Landschaft. Beiträge zur Geschichte und Gegenwart niederländischer politischer Parteien. Amsterdam: Amsterdam University Press [A splintered landscape. Contributions to past and present of Dutch political parties]

This book, which appeared in Dutch as well as in German, contains eleven contributions on the fragmented party-political scenery in the Netherlands. The authors, mainly representatives of the research centres of the various political parties, provide comprehensive information on the backgrounds of all 13 political parties which have been represented in the Tweede Kamer since the election of March 2017.

Bijlage 1 Publicaties

Wetenschappelijke publicaties

Boek Baalen, C.C. van, Bovend'Eert, P.P.T., Twist, M. van, Kessel, A.C.M.W. van & Chin-A-Fat, N. (2017). Het inkomen van de Koning. De totstandkoming en ontwikkeling van het financieel statuut van het koninklijk huis (1972). Amsterdam: Boom.

Boekredactie Bos, A.S., Brouwer, J.W.L., Goslinga, H., Oddens, J., Ramakers, J.J.M. & Reiding, H. (red.). (2017). Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2017. Het volk spreekt. Amsterdam: Boom uitgevers Am- sterdam.

Artikelen Kessel, A.C.M.W. van & Ramakers, J.J.M. (2017). Een wapen in de strijd tegen de machten van het behoud. De ontwikkeling van het algemeen kiesrecht in Nederland 1796-2017. In J. Schin- kelshoek & A.W. Heringa (Eds.), De stembus. Honderd jaar algemeen kiesrecht en evenredige vertegenwoordiging 1917-2017 (Montesquieu Reeks, 8) (pp. 9-28). Den Haag: Boom Juridisch. Merriënboer, J.C.F.J. van (2017). De impact van Mansholt op natuur. Landinrichting en milieu. Tijd- schrift voor Biografie, 6 (2), 3-13.

Vakpublicaties

Boekredactie Wielenga, F., Baalen, C.C. van & Wilp, M. (red.). (2017). Een versplinterd landschap - bijdragen over geschiedenis en actualiteit van Nederlandse politieke partijen. Amsterdam: Amsterdam University Press. Wielenga, F., Baalen, C.C. van & Wilp, M. (hrsg.). (2017). Eine zersplitterte Landschaft. Beiträge zur Geschichte und Gegenwart niederländischer politischer Parteien. Amsterdam: Amsterdam Uni- versity Press.

Artikelen Bos, A.S. & Goslinga, H. (2017). ‘Het volk’ is een gevaarlijk begrip. Interview met Eerste Kamerlid Hans Engels (D66). In A. Bos, J.W. Brouwer, Hans Goslinga, Joris Oddens, Jan Ramakers & Hilde Reiding (Eds.), Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2017. Het volk spreekt (pp. 115-122). Am- sterdam: Boom uitgevers Amsterdam. Brouwer, J.W.L. (2017). Het maatpak van De Gaulle past ook zijn opvolgers. Elsevier, 22-07-2017, 16-17. Brouwer, J.W.L. (2017). Van controverse en verzoening. Ons Parijs. Nederlanders in de Franse hoofdstad, speciale editieElsevier (mei 2017), 22-29. Brouwer, J.W.L. (2017). Wie luistert het beste naar het volk? Het Oekraïne-debat, 21 februari 2017. In A. Bos, J.W. Brouwer, Hans Goslinga, Joris Oddens, Jan Ramakers & Hilde Reiding (Eds.), Jaar- boek Parlementaire Geschiedenis 2017. Het volk spreekt (pp. 83-96). Amsterdam: Boom uitgevers Amsterdam. Merriënboer, J.C.F.J. van (2017). En dan denk ik aan Brabant… Gerrit Braks (1933-2017). In Anne Bos, Jan Willem Brouwer, Hans Goslinga, Joris Oddens, Jan Ramakers & Hilde Reiding (Eds.), Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2017. Het volk spreekt (pp. 155-159). Amsterdam: Boom uitgevers Amsterdam.

Merriënboer, J.C.F.J. van (2017). Voortrekker van het CDA en gezelligheidsdrinker. Jur Mellema (1923-2017). In A. Bos, J.W. Brouwer, Hans Goslinga, Joris Oddens, Jan Ramakers & Hilde Rei- ding (Eds.), Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2017. Het volk spreekt (pp. 142-146). Am- sterdam: Boom uitgevers Amsterdam. Ramakers, J.J.M. (2017). Het parlementaire jaar 2016-2017. In Anne Bos, Jan Willem Brouwer, Hans Goslinga, Joris Oddens, Jan Ramakers & Hilde Reiding (Eds.), Jaarboek Parlementaire Ge- schiedenis 2017. Het volk spreekt (pp. 161-182). Amsterdam: Boom uitgevers Amsterdam Reiding, H. (2017). D66 is de VVD-spelletjes beu. De kwestie-Bouterse, 26-27 augustus 1997. In Anne Bos, Jan Willem Brouwer, Hans Goslinga, Joris Oddens, Jan Ramakers & Hilde Reiding (Eds.), Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2017. Het volk spreekt (pp. 101-113). Amster- dam: Boom uitgevers Amsterdam. Stol, B.J. (2017). De Chinese armada. Ongekend machtsvertoon van de keizers. Historisch Nieuws- blad, 6/7 , 32-38. Stol, B.J. (2017). Nieuw-Guinea: Pijnlijk verlies. Vijf misverstanden over het Nederlandse beleid. Historisch Nieuwsblad, 11, 24-29. Stol, B.J. (2017). Thatcher. Moeder van de Brexit. Historisch Nieuwsblad, 9, 32-38.

Boekbesprekingen Bos, A.S., Brouwer, J.W.L., Damme, L.J. van, Hoetink, A.C., Jansen, R.H.T., Kessel, A.C.M.W. van, Reiding, H. & Steen, M.W.F. van der (2017). Signalementen [Bespreking van in totaal negen- tien boeken].Jaarboek Parlementaire Geschiedenis, 215-222. Brouwer, J.W.L. (2017). Meer echtgenote dan vorstin? [Bespreking van het boek Juliana. Vorstin in een mannenwereld]. Jaarboek Parlementaire Geschiedenis, 193-195. Brouwer, J.W.L. (2017). [Bespreking van het boek De jaren van Maarten van Traa]. BMGN - Low Countries Historical Review , 132, www.bmgn-lchr.nl/articles/10.18352/bmgn-lchr.10323/. Damme, L.J. van (2017). Wim Treub als rokkenjager, politicus en intellectueel [Bespreking van het boek Enfant terrible. Wim Treub (1858-1931)]. Jaarboek Parlementaire Geschiedenis, 2017, 185-187. Kessel, A. van (2017). [Bespreking van het boek Kardinaal De Jong. Heldhaftig behoudend]. BMGN - Low Countries Historical Review, 132, www.bmgn-lchr.nl/articles/10.18352/bmgn- lchr.10407/. Merriënboer, J.C.F.J. van (2017). Algemeen inzicht en gezond verstand [Bespreking van het boek Zeven politieke levens. Herinneringen in dossiers]. Liberale Reflecties, nov. 2017. Steen, M.W.F. van der (2017). De eeuwige tweede man. Sociaaldemocraat. Wim Meijer spreekt over zijn leven [Bespreking van het boek Wim Meijer. Tegen de stroom in]. Jaarboek Parle- mentaire Geschiedenis, 195-197.

Overige publicaties

Brochure honderd jaar kiesrecht Reiding, H., Kessel, A.C.M.W. van, Jong, R. de & Meijer, F. (Eds.). (2017). Nieuwe kiezers, nieuwe kansen. Honderd jaar algemeen kiesrecht. Nijmegen: CPG, Radboud Universiteit. Baalen, C.C. van (2017). De herinneringen van de oudste politicus van ons land. In Nieuwe kiezers, nieuwe kansen. Honderd jaar algemeen kiesrecht (pp. 22-25). Nijmegen: CPG, Radboud Uni- versiteit. Heumen, L. van & Reiding, H. (2017). Kom op voor Europa! In Nieuwe kiezers, nieuwe kansen. Honderd jaar algemeen kiesrecht (pp. 26-30). Nijmegen: CPG, Radboud Universiteit.

Kessel, A.C.M.W. van (2017). Alle mannen stemplichtig! In Nieuwe kiezers, nieuwe kansen. Honderd jaar algemeen kiesrecht (pp. 10-16). Nijmegen: CPG, Radboud Universiteit. Reiding, H. (2017). Nieuwe kiezers anno 2017. Zes jongeren over hun eerste kans om te stemmen. In Nieuwe kiezers, nieuwe kansen. Honderd jaar algemeen kiesrecht (pp. 52-56). Nijmegen: CPG, Radboud Universiteit.

Internetartikelen Bos, A.S. (2017). Terugkijken op de eerste week van de kabinetsformatie. Interview met formatie- kenner Carla van Baalen. De Hofvijver, 7 (73). Bos, A.S. (2017). Radiostilte. De Hofvijver, 7 (74). Damme, L.J. van (2017). Deskundigen aan tafel. Een terugblik op de formatie van 1994. De Hofvijver, 7 (74). Kessel, A.C.M.W. van (2017). De koning en de formatie anno 2017. De Hofvijver, 7 (73). Kessel, A.C.M.W. van (2017). Een vak apart: de tusseninformateur. De Hofvijver, 7 (76). Merriënboer, J.C.F.J. van (2017). Running gag: 'Het frustrerende gezeur van de Britten'. De Hofvijver, 7 (74).

Bijlage 2 Lezingen en debatbijdragen

voordracht – lezing

Baalen, C.C. van  (2017, maart 16). Duiding van de verkiezingsuitslag (van 15 maart). Nijmegen, Formatie- ontbijt, Radboud Universiteit (met Sophie van Bijsterveld, Alexander van Kessel en Andrej Zaslove).  (2017, maart 21). De geschiedenis van kabinetsformaties. Den Haag, Lezing voor de politieke redactie van NRC Handelsblad.  (2017, april 13). De kabinetsformatie van alle kanten belicht. Den Haag, Lezing voor het ministerie van Algemene Zaken (met Alexander van Kessel).  (2017, juni 9). De kabinetsformatie in historisch perspectief. Amsterdam, Bijdrage aan debat De Grote Formatieshow in De Balie.  (2017, juli 5). De kabinetsformatie. Den Haag, Lezing voor het Centraal Planbureau.  (2017, oktober 10). De recente kabinetsformatie in relatie tot kabinetsformaties uit het verle- den. Tweede Kamer, Den Haag, Lezing voor de Vereniging van Oud-Parlementariërs.  (2017, november 30). Writing the History of Political Institutions. Den Haag, International Con- ference ‘The State of the Art in the History of Politics’. Brouwer, J.W.L.  (2017, mei 1). De Franse presidentsverkiezingen. Café Dudok Arnhem, Lezing voor Jonge De- mocraten Arnhem-Nijmegen.  (2017, mei 3). Les folles élections. Openbare Bibliotheek Nijmegen, Debat over Franse presidentsverkiezingen.  (2017, juni 22). P.J.S. de Jong, marineman in de politiek. Nederlands-Belgische Operationele School, Den Helder, Lezing bij de opening van de ‘Piet de Jong’ Guardion Submarine Trainer.  (2017, september 22). Politieke satire. Ribaud-Moisan, le Canard enchainé en Charles de Gaul- le, 1961-1969/1970. Nijmegen, voordracht congres ‘Politieke cultuur in Frankrijk’, georganiseerd door het Kenniscentrum Frankrijk-Nederland, Radboud Universiteit.  (2017, november 24). Joop den Uyl, the Dutch Labour Party, and the Socialist International, 1973-1977. Nijmegen, congres ‘Europe contested’, georganiseerd door het Institute for Histor- ical, Literary and Cultural Studies, Radboud Universiteit. Damme, L.J. van  (2017, april 3). Het politieke besluitvormingsproces achter de hervormingen van de sociale zekerheid sinds 1980. Nijmegen, presentatie over het onderzoeksprogramma ‘Op zoek naar een nieuw evenwicht. Een parlementaire geschiedenis van het socialezekerheidsstelsel, 1980- 2014’ in het kader van een bezoek van de vakgroep Arbeidsrecht van de Universiteit Utrecht aan het CPG.  (2017, mei 19). Op zoek naar nieuw evenwicht. De ontwikkeling van de sociale zekerheid in Nederland 1980-2014. Gent, Research seminar ‘Socio-Political Perspectives on Food and Scar- city in Times of War’.  (2017, juni 21). Looking for a New Equilibrium: A Parliamentary History of the Dutch Social Se- curity System, 1980-2014. Jyväskylä, 5th International PhD conference of the Associaton for Political History.  (2017, juni 21). Some comments on the paper of Sandrine Maulini: ‘The rehabilitation of ad- ministrative inmates and children in out-of-home care: a historical perspective on government policy towards victims in Switzerland’. Jyväskylä, 5th International PhD conference of the Asso- ciaton for Political History.

 (2017, september 15). Tussen normen, idealen en de politieke praktijk. Het politieke proces achter de wetswijzigingen van de WW. Utrecht, Seminar Werkloosheidswet – het proces achter en de effecten van wetswijzigingen, georganiseerd door de Faculteit der Rechtsgeleerdheid van de Universiteit Utrecht. Kessel, A.C.M.W. van  (2017, januari 12). Kabinetsformaties. Beek-Ubbergen, Referaat over kabinetsformaties voor de Probus-groep Ulpia.  (2017, januari 23). Voorbeschouwing kabinetsformatie 2017. Nieuwspoort, Den Haag, Panel over kabinetsformaties, georganiseerd door Schinkelshoek Verhoogh.  (2017, februari 2). Kabinetsformaties. Den Haag, Lezing voor Lobbykantoor PA-academie.  (2017, maart 1). Inleiding over kabinetsformaties. Nieuwspoort, Den Haag, Debat Montesqui- eu Instituut (met André Rouvoet, Remco Meijer en Gerard Schouw).  (2017, maart 11). Kabinetsformaties. Den Haag, Lezing voor ‘Telderstafel’ (georganiseerd door de Teldersstichting).  (2017, maart 12). Kabinetsformaties. Den Haag, Lezing op ministerie voor VWS.  (2017, maart 16). De eerste procedurele stappen in de formatie. Nijmegen, Formatie-ontbijt, Radboud Universiteit (met Carla van Baalen, Sophie van Bijsterveld en Andrej Zaslove).  (2017, maart 17). Kabinetsformaties. Den Haag, Lezing voor Rotary.  (2017, maart 20). Kabinetsformaties. Lezing op Ministerie van Infrastructuur en Milieu, Den Haag.  (2017, maart 24). Kabinetsformaties. De Vereeniging, Nijmegen, Lezing voor Rotary.  (2017, april 13). De kabinetsformatie van alle kanten belicht. Den Haag. Lezing voor het ministerie van Algemene Zaken (met Carla van Baalen).  (2017, september 12). De kabinetsformatie in Nederland. Den Haag, Lezing voor het Juridisch Forum van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.  (2017, november 29). De Pacificatie van 1917: politieke deal of geleidelijk gegroeide consen- sus? Lezing in de Eerste Kamer, Den Haag. 100 jaar Pacificatie 1917-2017. Congres over de grondwetswijziging van 1917. Reiding, H. (2017, december 1). Pitch over nieuwe methode CPG. Den Haag, International Confer- ence ‘The State of the Art in the History of Politics’. Stol, B.J. (2017, november 25). Nieuwe inzichten in de Nieuw-Guineakwestie. Utrecht, Lezing voor Stichting Hulp aan Papoea's in nood (HAPIN).

Bijlage 3 Overige activiteiten

Activiteiten

Baalen, C.C. van (2017).  Lid Staatscommissie parlementair stelsel (2017-2018), ingesteld door de minister van Binnen- landse Zaken en Koninkrijksrelaties.  Lid van het bestuur van de Kommission für Geschichte des Parlamentarismus und der politischen Parteien, Berlijn (sinds 2010).  Lid van het algemeen bestuur van het Nationaal comité herdenking capitulaties 1945 (sinds 2015).  Lid van de Ethische toetsingscommissie geesteswetenschappen, Faculteit der Letteren (RU).  Coördinator voor Nederland (samen met prof. dr. M.P.C.M. van Schendelen) van het tijdschrift ZParl. Zeitschrift für Parlamentsfragen.  Lid van de redactieraad van het Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland: ‘1001 vrouwen uit de 20ste eeuw’.  Projectleider Gak-onderzoeksproject ‘Een parlementaire geschiedenis van het socialezekerheidsstelsel’ (sinds 2014).  Lid van de jury van de Anne Vondelingprijs, jaarlijkse prijs voor een parlementair journalist (sinds 2010).  Voorzitter manuscriptcommissie proefschrift Joris Gijsenbergh (Radboud Universiteit).  Lid manuscriptcommissie proefschrift Peter Bootsma (Universiteit Maastricht). Bos, A.S. (2017).  Commissielid Gak-onderzoeksproject ‘Een parlementaire geschiedenis van het socialezekerheidsstelsel.  Lid van de jury Prinsjesprijs, een prijs bestemd voor de politicus die zich bij uitstek onderscheidt in de ontwikkeling en in het vitaal houden van de parlementaire democratie in Nederland. Bos, A.S., Brouwer, J.W.L. & Merriënboer, J.C.F.J. van (2017). Lid van de CPG-webredactie. Brouwer, J.W.L. (2017).  Lid Centre d’étude d’histoire de l’Europe contemporaine (CEHEC), UCL Louvain-la-Neuve.  Lid van de Werkgroep Historie en Internationale politiek, Ministerie van Buitenlandse Zaken, Den Haag. Damme, L.J. van (2017). Lid van het bestuur van de Vereniging van Christen-Historici. Kessel, A.C.M.W. van (2017).  Lid begeleidingscommissie voor de geschiedschrijving over het ministerie van Justitie 1798- 1998.  Lid Wetenschappelijke adviesraad Historisch Comité voor de Christen-Democratie (HCCD).  Lid Wetenschappelijke adviesraad van het Katholiek Documentatie Centrum.  Lid en secretaris van het historisch onderzoeksteam grondwettelijke uitkering, in opdracht van de minister-president. Merriënboer, J.C.F.J. van (2017).  Vice-projectleider Gak-onderzoeksproject ‘Een parlementaire geschiedenis van het socialezekerheidsstelsel’. Ramakers, J.J.M. (2017). Commissielid Gak-onderzoeksproject ‘Een parlementaire geschiedenis van het socialezekerheidsstelsel’. Steen, M.W.F. van der (2017). Voorzitter Vereniging voor Gendergeschiedenis.

Activiteiten voortvloeiend uit de hoofdfunctie

Baalen, C.C. van (2017).  Lid van het bestuur van het Montesquieu Instituut. Centrum voor Europese Parlementaire Ge- schiedenis en Constitutionele Ontwikkeling, gevestigd te Den Haag (sinds 2007).  Voorzitter van de Board van het European Information and Research Network on Parliamentary History (EuParl.net).

Overige functies

Brouwer, J.W.L. (sinds 1997) professeur invité aan het Institut ’d Etudes Européennes aan de Univer- sité Catholique de Louvain (Louvain-la-Neuve, België). In het kader daarvan verzorgde Brouwer de collegereeks ‘History of European integration’ in de maanden september-oktober 2017. Steen, M.W.F. van der (2017) KNAW Huygens ING: Coördinator Onderzoekschool Politieke Geschie- denis Stol, B.J. (periode: 2017 t/m 2018). Postdoc - Maastricht University.

Bijdragen website CPG

Baalen, C.C. van (2017, januari 31). De herinneringen van de oudste politicus van ons land. Bos, A.S. (2017, mei 23) ‘Geen modder, niet zwartepieten: ze hebben elkaar hard nodig’. Interview met Carla van Baalen over de voortgang van de kabinetsformatie Brouwer, J.W.L.  (2017, juni 27) Piet de Jong – boegbeeld van de onderzeedienst  (2017, september 29) (Oud) Politici doen een boekje open Kessel, A.C.M.W. van (2017, januari 16). Alle mannen stemplichtig! Merriënboer, J.C.F.J. van  (2017, januari 11) Oud-voorzitter (van het bestuur van de Stichting Parlementaire Geschiedenis) Gilles Borrie overleden  (2017, maart 10) — Verkiezingen — PvdA wint met overmacht in 1977, maar verliest de formatie  (2017, maart 23) Zestig jaar geleden: Mansholt en het Verdrag van Rome  (2017, april 10) Honderd jaar kiesdrempelvrees  (2017, november 6) Kamervoorzitter: 2019 als brandpunt viering 100 jaar algemeen kiesrecht Reiding, H.  (2017, februari 7). Kom op voor Europa! (samen met L. van Heumen)  (2017, maart 15) Nieuwe kiezers anno 2017. Zes jongeren over hun eerste kans om te stemmen.

Optreden televisie en radio

Baalen, C.C. van  (verkiezingsuitslag en startende formatie in het licht van de parlementaire geschiedenis) (2017, maart 16). [radio-uitzending]. Lunchgast bij Radio Gelderland. Omroep Gelderland.  (kort commentaar gegeven op de ‘toestand’ in Nijmegen (kopiëren stembiljetten; belofte stembureau tot 23.00 uur open)) (2017, maart 16). [televisie-uitzending]. In TV Gelderland. Omroep Gelderland.  (GroenRechts, de rol van de NAVO en PvdA) (2017, maart 31). [radio-uitzending]. In Politiek Café. EenVandaag. NPO Radio 1.  (Interview n.a.v. formatie) (2017, april 21). Er wordt echt een serieuze poging gedaan. [radio- uitzending]. BNR Nieuwradio.  (Interview n.a.v. formatie) (2017, mei 10). OVT. [radio-uitzending]. In VPRO. NPO Radio 1.  (Interview n.a.v. formatie) (2017, mei 11). [televisie-uitzending]. In EenVandaag. AVRO-TROS.  (Interview n.a.v. formatie) (2017, mei 11). [radio-uitzending]. In Nieuws en Co. NPO Radio 1.  (Deelname aan de grote formatieshow) (2017, juni 9). [televisie-uitzending]. In De grote formatieshow. NPO Politiek.  (Interview n.a.v. formatie) (2017, juni 18). OVT. [radio-uitzending]. In VPRO. NPO Radio 1.  (Interview inzake presentatie rapport 'Het inkomen van de Koning’) (2017, december 1). [televisie-uitzending]. In RTL nieuws. RTL 4.  (Interview inzake presentatie rapport 'Het inkomen van de Koning’) (2017, december 1). [radio -uitzending]. In EenVandaag. NPO Radio 1.  (interview inzake presentatie rapport 'Het inkomen van de Koning') (2017, december 1). [radio -uitzending]. In Journaal (verschillende tijdstippen). NPO radio 1.  (interview inzake presentatie rapport 'Het inkomen van de Koning') (2017, december 1). [televisie-uitzending]. In Journaals van o.a. 13.00, 18.00 en 20.00 uur. NPO 1.

Bos, A.S.  (Interview over de bijna val van het demissionaire kabinet-Rutte II). 2017,( augustus 30) [radio- uitzending]. In Nieuws en Co. NPO radio 1.  (Interview over de invoering van de btw) (2017, september 19). [radio-uitzending]. In Ask me anything. BNR Nieuwsradio.

Brouwer, J.W.L.  (Interview over de Nederlandse verkiezingen) (2017, februari 28). [[televisie-uitzending]. In Grand Soir 3. France Télévisions.  (Interview over een mogelijk verband tussen de verkiezingscampagne en het kabinetsbesluit om de landingsrechten voor de Turkse minister van Buitenlandse Zaken in te trekken) (2017, maart 12). [radio-uitzending]. Radio France Internationale.  (Interview over verkiezingsuitslag) (2017, maart 16). [televisie-uitzending]. In Le Journal de 22h30. Radio Télévision Suisse.  (Interview over verkiezingsuitslag) (2017, maart 16). [televisie-uitzending]. In Le Journal de 6h. Radio Télévision Suisse.  (Interview over Tweede Kamerverkiezingen) (2017, maart 16). [televisie-uitzending]. In Journal télévisé. France 3.  (Interview over politieke biografieën) (2017, mei 1). [radio-uitzending]. In Bert op 5. NPO Radio 5.  (Interview over het Jaarboek Parlementaire Geschiedenis 2017) (2017, november 20). Politici al 100 jaar op zoek naar “de gewone man”. [radio-uitzending]. BNR Nieuwsradio.

Kessel, A.C.M.W. van  (Interview over de kabinetsformatie) (2017, februari 3). [radio-uitzending]. In De Ochtend. Radio 1.  (Bijdrage) (2017, april 6). Bijdrage over de kabinetsformatie. [televisie-uitzending]. In Nieuwsuur. NPO 2.  (Interview over de weerstand van het CDA tegen links) (2017, mei 19). Schippers: partijen, denk na. [radio broadcast]. BNR Nieuwsradio.  (Formeren zonder ruggengraat: regeren tegen wil en dank) (2017, juni 24). [radio-uitzending]. In Tros Nieuwsshow. NPO Radio 1.

Merriënboer, J.C.F.J. van  (Hoe moeten we het leiderschap van Mark Rutte beoordelen?) (2017, januari 27). [radio- uitzending]. In Een Vandaag Politiek Café. NPO Radio 1.  (SGP roept Nederlandse mannen op om wat vaker te stofzuigen) (2017, februari 14). [radio- uitzending]. In Langs de Lijn en Omstreken. NPO Radio 1.  (Bijdrage over de Tweede Kamerverkiezingen, vooral de relatief tegenvallende uitslag voor de PVV en de inhaalslag van Rutte op het eind van de campagne) (2017, maart 17). [radio- uitzending]. Radio Slobodna Evropa.

Bijlage 4 EuParl.net Board

Prof. dr. C.C. van Baalen (chair), The Netherlands Prof. dr. A. Schulz, Germany Prof. dr. J. Garrigues, France Dr. J. Gasparic, Slovenia Dr. A. Gjuričová, Czech Republic Prof. dr. P. Ihalainen, Finland Prof. dr. P. Seaward, United Kingdom

In 2017 the following institutes were members of the network:

Institute for Parliamentarism and Democracy Questions, Vienna, Austria; Kommission für die Geschichte der Habsburgermonarchie, Vienna, Austria; Research Group for Political History, University of Antwerp, Belgium; Working Group on Parliaments in Transition, Institute of Contemporary History, Prague, Czech Republic; University of Jyväskylä, including the Academy of Finland Centre of Excellence in Political Thought and Conceptual Change, Jyväskylä, Finland; Comité d'Histoire Parlementaire et Politique, Vernouillet, France; Kommission für Geschichte des Parlamentarismus und der politischen Parteien, Berlin, Germany; Hellenic Foundation for Parliamentarism and Democracy, Athens, Greece; Politikatörténeti Intézet, Budapest, Hungary; Dipartimento di Scienze Politiche, Sapienza Università, Rome, Italy; European Governance Programme, University of Luxembourg, Walferdange, Luxembourg; Montesquieu Instituut, The Hague, Netherlands; Centrum voor Parlementaire Geschiedenis, Radboud University, Nijmegen, Netherlands; Facultatea de Ştiinţe Politice, Universitatea din Bucureşti, Bucharest, Romania; Faculty of Social and Human Sciences, "Lucian Blaga" University of Sibiu, Romania; Center for Historical Research, Higher School of Economics, St. Petersburg, Russia; Inštitut za novejšo zgodovino- Slovenská Akadémia Vied, Bratislava, Slovakia; Institute for Contemporary History, Ljubljana, Slovenia; Research Group Biografía y Parlamentos, University of the Basque Country (UPV-EHU), Depart- ment of Contemporary History, Leioa, Spain; History of Parliament, London, United Kingdom.