C:\Documents and Settings\Eslu\Pulpit\Zlecenie 11.5-15.12\Grudusk\Grudusk 14.11.18.Vp
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY ALEKSANDER FRANKIEWICZ, MIROSŁAW KRAWCZYK Główny koordynator Szczegółowej Mapy Geologicznej Polski — W. MORAWSKI Koordynator regionu Pomorza wschodniego, Warmii i Mazur — W. MORAWSKI OBJAŚNIENIAOBJAŚNIENIA DODO SZCZEGÓŁOWEJ SZCZEGÓŁOWEJ MAPY GEOLOGICZNEJGEOLOGICZNEJ POLSKIPOLSKI 1 : 50 000 Arkusz Grudusk (329) (z 3 tab. i 4 tabl.) Niniejszy materiał został sfinansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Za jego zgodność odpowiada wyłącznie Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy WARSZAWA 2017 Autorzy: Aleksander FRANKIEWICZ, Mirosław KRAWCZYK Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy ul. Rakowiecka 4, 00–975 Warszawa Redakcja merytoryczna: Dominika STARZAK, Joanna SIEWIOREK ISBN 978-83-7863-761-5 PIG-PIB, Warszawa 2017 ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa tel. (+48) 22 45 92 000 [email protected] Przygotowanie wersji cyfrowej: Anna MAJEWSKA, Sebastian GURAJ SPIS TREŒCI I. Wstêp...........................................................5 II. Ukszta³towanie powierzchni terenu...........................................8 III. Budowa geologiczna .................................................13 A. Stratygrafia.....................................................13 1. Neogen .....................................................14 a. Miocen + pliocen ..............................................14 2. Czwartorzêd ..................................................15 a. Plejstocen ..................................................15 Zlodowacenia po³udniowopolskie .....................................16 Zlodowacenie Sanu 1 .........................................16 Zlodowacenie Sanu 2 .........................................19 Interglacja³ wielki .............................................21 Zlodowacenie Liwca ..........................................21 Zlodowacenia œrodkowopolskie ......................................21 Zlodowacenie Odry ..........................................22 Stadia³ dolny ............................................22 Stadia³ górny ............................................23 Interglacja³ lubawski ..........................................25 Zlodowacenie Warty ..........................................27 Stadia³ dolny ............................................27 Interstadia³ .............................................28 Stadia³ œrodkowy + górny .....................................29 Zlodowacenia pó³nocnopolskie ......................................37 Zlodowacenie Wis³y ..........................................37 b. Czwartorzêd nierozdzielony ........................................37 c. Holocen ...................................................38 B. Tektonika i rzeŸba pod³o¿a czwartorzêdu .....................................39 C. Rozwój budowy geologicznej ...........................................41 IV. Podsumowanie ....................................................47 Literatura ......................................................48 SPIS TABLIC Tablica I — Zestawienie profili otworów badawczych dla SMGP (kartograficznych) Tablica II — Szkic geomorfologiczny w skali 1:100 000 Tablica III — Przekrój geologiczny C–D Tablica IV — Szkic geologiczny odkryty w skali 1:100 000 I. WSTÊP Obszar arkusza Grudusk Szczegó³owej Mapy Geologicznej Polski 1:50 000 (SMGP) o po- wierzchni oko³o 311 km2 jest po³o¿ony miêdzy nastêpuj¹cymi wspó³rzêdnymi geograficznymi: 20°30'–20°45' d³ugoœci geograficznej wschodniej i 53°00'–53°10' szerokoœci geograficznej pó³nocnej. Wed³ug podzia³u fizycznogeograficznego Polski na regiony (Kondracki, 2009), znajduje siê on w makro- regionie Nizina Pó³nocnomazowiecka, w obrêbie dwóch mezoregionów: Wzniesienia M³awskie i Wysoczyzna Ciechanowska. Administracyjnie teren arkusza le¿y w województwie mazowieckim i obejmuje fragmenty trzech powiatów – m³awskiego (gminy: Wieczfnia Koœcielna, Dzierzgowo, Szyd³owo i Stupsk), ciechanowskiego (gmina Grudusk) i przasnyskiego (gminy Krzynow³oga Ma³a i Czernice Borowe). Pod wzglêdem gospodarczym obszar arkusza ma charakter rolniczy. Jedyne zak³ady prze- mys³owe znajduj¹ siê w miejscowoœci Krzywonoœ. Przez teren arkusza przebiegaj¹ dwie drogi woje- wódzkie nr: 544 (M³awa–Ostro³êka) i 616 (Ciechanów–Szczytno). Arkusz Grudusk SMGP zrealizowano na podstawie projektu prac geologicznych, opracowanego przez Kotarbiñskiego i innych (2001), zatwierdzonego przez Ministra Œrodowiska decyzj¹ nr DG/kok/AO/3489-NY-37/2003 z dnia 31.12.2003 r. Prace nad realizacj¹ projektu rozpoczêto we wrzeœniu 2006 r., a ukoñczono w sierpniu 2009 r. Obejmowa³y one wykonanie: – kartowania geologicznego przez A. Frankiewicza i M. Krawczyka; – 115 sond mechanicznych o ³¹cznym metra¿u 1370,0 m i 973 sond rêcznych o ³¹cznym metra¿u 2441,8 m oraz oczyszczenie œcian 20 ods³oniêæ; – badañ litologiczno-petrograficznych 96 próbek glin zwa³owych (Awdankiewicz, Bobiñski, 2009); – 169 sondowañ geoelektrycznych SGE w dwóch ci¹gach pokrywaj¹cych siê z liniami przekrojów geologicznych A–B (ci¹g o d³ug. 22,2 km) i C–D (ci¹g o d³ug. 25,6 km) (Jagodziñska, Kalitiuk, 2008); 5 – czterech otworów badawczych dla SMGP (kartograficznych) o ³¹cznym metra¿u 682,0 m: 8 – Szumsk PIG G4, 12 – Krzywonoœ PIG G1, 36 – Grudusk PIG G2 i 46 – Zbero¿ PIG G3 (tabl. I). Na mapie geologicznej zaznaczono 47 wybranych punktów dokumentacyjnych (tab. 1), które w wiêkszoœci zosta³y wykorzystane przy konstruowaniu przekrojów geologicznych. Poza materia³ami dokumentacyjnymi i zdjêciowymi z prac w³asnych, do opracowania arkusza wykorzystano archiwalne profile otworów wiertniczych oraz dokumentacje surowcowe, geofizyczne i hydrogeologiczne uzyskane z: Narodowego Archiwum Geologicznego PIG-PIB w Warszawie, Delegatury Mazowieckiego Urzêdu Wojewódzkiego w Ciechanowie, Starostw Powiatowych w M³awie, Ciechanowie i Przasnyszu oraz z Centralnego Banku Danych Hydrogeologicznych PIG-PIB w Warszawie. Z opracowañ kartograficznych wykorzystano: – s¹siednie arkusze SMGP: Przasnysz (Ba³uk, 1982, 1984), M³awa (Brzeziñski, Krawczyk, 2006a, b), Janowo (Uniejewska, 2001; Uniejewska, Skocki, 2002) i Ciechanów (We³niak, 2007a, b); – arkusz M³awa Mapy Geologicznej Polski 1:200 000 (Ba³uk, 1978a, b, 1979); – arkusze Olsztyn i Warszawa Przegl¹dowej Mapy Geologicznej Polski 1:300 000 (Zwierz, 1948, 1953; Ró¿ycki, Zwierz, 1952; Rühle, 1953); – mapy i opracowania z dziedziny: geomorfologii (Galon, 1972; Marks, 1991; Morawski, 2000), stratygrafii (Michalska, 1961a, b, 1967; Baraniecka, 1974; Stuchlik, 1975; Ba³uk, 1983; Ba³uk, Mamakowa, 1991) i budowy pod³o¿a czwartorzêdu (Ciuk, 1966a, b, c; Baraniecka, 1969; Marks, 1980; Dadlez, 1998); – mapy geofizyczne (Zientara, 1988; Graniczny i in., 1995; Królikowski, Petecki, 1995); – arkusz Grudusk Mapy Hydrogeologicznej Polski 1:50 000 (Kubiczek, 1998); – arkusz Grudusk Mapy Geologiczno-Gospodarczej Polski 1:50 000 (To³kanowicz, ¯ukowski, 2004). Omawiany obszar nie posiada³ szczegó³owego opracowania kartograficzno-geologicznego. Arkusz M³awa Mapy Geologicznej Polski 1:200 000 wraz z Objaœnieniami (Ba³uk, 1978a, b, 1979), jest jedynie przegl¹dowy, wykonany na podstawie materia³ów archiwalnych. Brakuje tak¿e prac dotycz¹cych rozpoznania stratygraficznego osadów czwartorzêdowych, jak równie¿ publikacji na temat ukszta³towania powierzchni pod³o¿a podczwartorzêdowego i jego wieku. Bliskie regionalnie opraco- wania Michalskiej (1961a, b, 1967) dotycz¹ przede wszystkim terenów po³o¿onych na po³udnie i wschód od omawianego obszaru. Ju¿ na pocz¹tku XX wieku ukaza³y siê pierwsze prace poruszaj¹ce zagadnienia geologiczne i geomorfologiczne okolic Gruduska. Szczególne zainteresowanie budzi³o pasmo okaza³ych wzgórz czo³owomorenowych ci¹gn¹cych siê na znacznym obszarze wzd³u¿ kierunku W–E. Zwrócili na nie 6 Tabela 1 Wykaz wybranych punktów dokumentacyjnych Numer punktu Rodzaj Lokalizacja Rzêdna G³êbokoœæ Uwagi na mapie w notatniku punktu* (miejscowoœæ) (m n.p.m.) (m) geologicznej terenowym 1 55 sm Dzierzgowo 152,5 20,0 Przekrój geologiczny C–D** 2 112 sm Dzierzgowo 150,0 18,0 3 111 sm Dêbsk 154,0 14,0 Przekrój geologiczny A–B 4 110 sm Dêbsk 162,0 16,0 5 M 718 sr Dêbsk 141,5 2,0 Kreda jeziorna 6 5 sm Zawady 195,0 10,0 7 536 sr Sodowo 168,5 3,0 Przekrój geologiczny C–D 8 10 sm Sodowo 166,0 4,5 9 9 sm Sodowo 164,0 14,0 10 106 sm Dêbsk 170,0 12,0 11 105 sm Krzywonoœ 155,0 20,0 Przekrój geologiczny A–B 12 104 sm Krzywonoœ 156,0 20,0 13 27 sm Wiksin 160,0 10,0 14 114 sm ¯arnowo 162,0 18,0 Przekrój geologiczny C–D 15 20 sm Zawady 167,0 10,0 16 23 sm R¹bie¿ Gruduski 160,0 8,0 Osady wodnomorenowe 17 22 sm Zawady 162,0 8,0 18 103 sm Nosarzewo Nowe 155,0 20,0 19 102 sm Kluszewo 142,5 20,0 Przekrój geologiczny A–B 20 101 sm Sokólnik 142,0 20,0 21 99 sm Brzozowo 152,5 20,0 22 113 sm Wiksin 144,0 16,0 Przekrój geologiczny C–D 23 100 sm Wiksin 152,5 18,0 24 24 sm R¹bie¿ Gruduski 156,5 16,0 25 25 sm R¹bie¿ Gruduski 157,5 8,0 26 26 sm Ko³aki 154,0 10,0 Przekrój geologiczny A–B 27 116 sm Kosmowo 160,0 16,0 28 91 sm Kosmowo 153,0 20,0 29 90 sm Paw³owo Porêba 146,5 20,0 30 827 sr Pieg³owo Nowe 150,0 4,0 Piaski lodowcowe na 31 812 sr Olszewo Borzymy 132,5 3,0 wodnolodowcowych 32 805 sr Korzybie 132,0 3,0 33 822 sr Pieg³owo 138,0 3,0 Torfy na osadach wytopiskowych 34 88 sm Grudusk 142,5 20,0 35 51 sm Czubaki 150,0 10,0 Przekrój geologiczny C–D 36 49 sm Czubaki 145,0 10,0 37 45 sm Pszczó³ki Szerszenie 174,0 14,0 38 89 sm Nowe Czernice 135,0 20,0 Przekrój geologiczny A–B 39 776 sr ¯mijewo Kuce 128,0 3,0 Piaski zag³êbieñ przep³ywowych 40 792 sr Grzymki Marcisze 129,0 3,0 Piaski i ¿wiry rzeczne 41 762 sr