Objaśnienia Do Mapy Geośrodowiskowej Polski 1:50 000
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PAŃSTWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PAŃSTWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWION E PRZEZ MINISTRA ŚRO DOWISKA OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz GRUDUSK (329) Warszawa 2010 Autorzy: Sławomir Dominiak*, Witold Korona*, Jerzy Król**, Paweł Kwecko***, Hanna Tomassi-Morawiec*** Główny koordynator MGśP: Małgorzata Sikorska-Maykowska*** Redaktor regionalny planszy A: Katarzyna Strzemińska*** Redaktor regionalny planszy B: Olimpia Kozłowska*** Redaktor tekstu: Sylwia Tarwid-Maciejowska*** * – Częstochowskie Przedsiębiorstwo Geologiczne Spółka z o.o. ul. Wolności 77/79, 42-200 Częstochowa ** - Przedsiębiorstwo Geologiczne we Wrocławiu „Proxima” S.A. ul. Wierzbowa 15, 50-056 Wrocław *** – Państwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ISBN Copyright by PIG and MŚ, Warszawa 2010 Spis treści I. Wstęp - S. Dominiak ............................................................................................. 3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza - S. Dominiak ................................. 4 III. Budowa geologiczna - S. Dominiak ....................................................................... 6 IV. Złoża kopalin - S. Dominiak.................................................................................. 8 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin - S. Dominiak ................................................. 11 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin - S. Dominiak ............................ 12 VII. Warunki wodne - W. Korona ................................................................................ 14 1. Wody powierzchniowe ...................................................................................... 14 2. Wody podziemne ............................................................................................... 15 VIII. Geochemia środowiska........................................................................................... 17 1. Gleby - H. Tomassi-Morawiec........................................................................... 17 2. Pierwiastki promieniotwórcze w glebach - P. Kwecko...................................... 19 IX. Składowanie odpadów - J. Król............................................................................. 22 X. Warunki podłoża budowlanego - W. Korona......................................................... 29 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu - W. Korona.......................................................... 31 XII. Zabytki kultury - W. Korona .................................................................................. 34 XIII. Podsumowanie - S. Dominiak................................................................................. 37 XIV. Literatura - S. Dominiak.......................................................................................... 38 I. Wstęp Arkusz Grudusk Mapy geośrodowiskowej w skali 1:50 000 (MGśP) został wykonany w latach 2009 - 2010 w Częstochowskim Przedsiębiorstwie Geologicznym (plansza A) oraz Państwowym Instytucie Geologicznym w Warszawie i Przedsiębiorstwie Geologicznym „Proxima” SA we Wrocławiu (plansza B). Przy jego opracowaniu wykorzystano materiały archiwalne i informacje zamieszczone na arkuszu Grudusk Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 (MGGP) wykonanym w 2004 r. w Państwowym Instytucie Geolo- gicznym w Warszawie (Tołkanowicz, Żukowski, 2004). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z Instrukcją opracowania i aktualizacji MGśP (Instrukcja..., 2005). Plansza A zawiera dane zgrupowane w następujących warstwach informacyjnych: ko- paliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podłoża bu- dowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geośrodowiskowe zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wiedzy o środowisku przyrodniczym, niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji państwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjności podłoża są wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów lecz także powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uciążliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mogących pogorszać stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osa- dów dennych wód powierzchniowych są użyteczne do wskazywania optymalnych kierunków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej zajmującej się racjonalnym zarządzaniem zasobami środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospo- darowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte w mapie mogą być wykorzystywane w pracach studialnych przy opracowywaniu strategii rozwoju woje- wództwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a także w opracowa- niach ekofizjogrficznych. Przedstawione na mapie informacje środowiskowe stanowią ogromną pomoc w wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. Do opracowania mapy wykorzystano materiały zgromadzone w Centralnym Archi- wum Geologicznym Państwowego Instytutu Geologicznego w Warszawie, Urzędzie Mar- szałkowskim Województwa Mazowieckiego, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska 3 w Warszawie, Wojewódzkim Urzędzie Ochrony Zabytków w Warszawie, Wojewódzkim In- spektoracie Ochrony Środowiska w Warszawie, Regionalnym Zarządzie Gospodarki Wodnej w Warszawie oraz Nadleśnictwie Dwukoły i Ciechanów. Wykorzystano również materiały uzyskane w urzędach gmin i powiatów znajdujących się na obszarze arkusza. W sierpniu 2009 roku dokonano wizji lokalnej złóż i punktów występowania kopalin. Dane dotyczące złóż kopalin zostały zamieszczone w kartach informacyjnych opracowanych dla komputerowej bazy o złożach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Grudusk położony jest pomiędzy 2030’00” a 2045’00” długości geograficznej wschodniej oraz 5300’00” a 5310’00” szerokości geograficznej północnej. Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym (Kondracki, 2001) obszar arkusza poło- żony jest w pasie Nizin Środkowopolskich, w obrębie dwóch mezoregionów: Wzniesień Mławskich i Wysoczyzny Ciechanowskiej (fig. 1). Wzniesienia Mławskie obejmują przeważającą część obszaru arkusza. Jest to najwyżej położony rejon północnego Mazowsza pokryty wzgórzami kemowymi i morenami. Dominują tutaj pola uprawne, a lasy mają mniejsze znaczenie. Wysoczyzna Ciechanowska (obejmująca wschodnią część obszaru arkusza) stanowi płaską równinę utworzoną głównie z glin zwałowych. Powierzchnię równiny urozmaicają doliny niewielkich cieków oraz niewysokie wzniesienia. Morfologia terenu jest zróżnicowana przypominając młody krajobraz pojezierny. Cha- rakterystyczne są tutaj wydłużone ciągi kulminacji porozcinane dolinami cieków wodnych. Deniwelacje terenu sięgają 67 m. Najwyżej położonym punktem (191,8 m n.p.m.) jest szczyt wzniesienia w południowej części obszaru, w okolicach miejscowości Klony. Rejon położony najniżej (124,8 m n.p.m.) stanowi dolina rzeki Łodyni w południowo-zachodniej części ob- szaru, przy ujściu Giedniówki. Klimat omawianego obszaru charakteryzuje się względnie ciepłymi okresami letnimi, przy dość surowych zimach (średnia temperatura półrocza letniego wynosi 14oC, a półrocza zimowego 0oC). Średnia temperatura roczna osiąga 7oC, przy czym najcieplejszym miesiącem jest lipiec, a najchłodniejszym luty. Okres bezprzymrozkowy trwa około 150 dni. Średnia roczna suma opadów jest niższa od przeciętnej krajowej i nie przekracza 550 mm. Cyrkulacja powietrza jest typowa dla obszaru naszego kraju – wiosną, latem i jesienią dominują wiatry zachodnie, natomiast w okresie zimowym przeważają wiatry ze wschodu (Stachy (red.), 1987). 4 Fig. 1. Położenie arkusza Grudusk na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2001) 1 – granice mezoregionów Mezoregiony Niziny Północnomazowieckiej: 318.62 – Równina Raciąska, 318.63 – Wzniesienia Mławskie, 318.64 – Wysoczyzna Ciechanowska, 318.65 – Równina Kurpiowska Gospodarka omawianego obszaru związana jest z rolnictwem. Uprawiane są podstawo- we rodzaje zbóż, takie jak żyto i owies, a na lepszych glebach – rośliny bardziej wymagające (rzepak, pszenica i buraki cukrowe). Uprawy ziemniaków zajmują stosunkowo nieduże areały. Gospodarstwa rolne, najczęściej o rodzinnym charakterze, są z reguły niewielkie i rozdrobnione. Oprócz upraw roślin popularna jest również hodowla bydła mlecznego i trzody chlewnej. Pod względem administracyjnym omawiany obszar obejmuje fragmenty trzech powia- tów województwa mazowieckiego: mławskiego (gminy: Wieczfnia Kościelna, Dzierzgowo, Szydłowo, Stupsk), ciechanowskiego (gmina Grudusk) oraz przasnyskiego (gminy: Krzyno- włoga Mała i Czernice Borowe). Obszar arkusza charakteryzuje się słabym zurbanizowaniem oraz brakiem ośrodków miejskich i przemysłowych. Największą miejscowością jest Grudusk będący siedzibą władz 5 gminnych. W rejonie miejscowości Łysakowo znajduje się składowisko odpadów dla gminy Grudusk, natomiast pozostałe gminy (poza Szydłowem) posiadają składowiska zlokalizowane poza granicami arkusza. W Grudusku funkcjonuje ponadto mechaniczno-biologiczna oczysz- czalnia ścieków. Większość osiedli jest zwodociągowana, natomiast kanalizację ściekową posiadają tylko nieliczne. W układzie połączeń komunikacyjnych najważniejsze znaczenie mają drogi woje- wódzkie: nr 544 (relacji Brodnica – Ostrołęka) oraz nr 616 – łącząca Ciechanów z Chorzela- mi; drogi te krzyżują