Revista Galega Do Ensino
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
Revista Galega do Ensino Nº - 16 Maio - 1997 Revista Galega do Ensino COMITÉ DE REDACCIÓN Ana María Platas Tasende / Dirección Paz Filloy Mato / Administración María Natividad Rodríguez López / Secretaría CONSELLO ASESOR Manuel Deaño Deaño Antonio de Ron Pedreira Agustín Dosil Maceira Rodolfo García Alonso Constantino García González Carlos García Riestra Mercedes González Sanmamed Venancio Graña Martínez Agustín Hermida López José Eduardo López Pereira José Luis Mira Lema Senén Montero Feijóo José Carlos Otero López Manuel Regueiro Tenreiro José Luis Valcarce Gómez Javier Vilariño Pintos TRADUCCIÓN E CORRECCIÓN LINGÜÍSTICA Begoña Méndez Vázquez Benxamín Dosil López DESEÑO GRÁFICO Javier Vilariño Pintos COLABORACIÓNS, CORRESPONDENCIA, INTERCAMBIO E PEDIDOS Consellería de Educación e Ordenación Universitaria Dirección Xeral de Política Lingüística Edificio Administrativo San Caetano 15704 Santiago de Compostela O Comité de Redacción non asume necesariamente as opinións expostas polos autores © Xunta de Galicia Edita: Consellería de Educación e Ordenación Universitaria Dirección Xeral de Política Lingüística Realiza: Tórculo Artes Gráficas, S.A.L. Depósito legal: C - 818 - 96 ISSN: 1133 - 911X Sumario Colaboracións PÁnxel Fole: Panorama e rusofilia especiais Claudio Rodríguez Fer páx. 13 P¿De que están feitas as cousas? As partículas elementais Carlos Pajares páx. 31 PMétodos de debuxo e historia da Educación Artística Lino Cabezas Gelabert páx. 49 PÉrase unha vez… hai oitocentos anos. As orixes da literatura galega Mercedes Brea páx. 79 PIdeas para sentar a Deus nun sillón azul Anxo González Fernández páx. 91 Estudios PXeomorfoloxía litoral de Galicia Antonio Martínez Graña páx. 111 P¿Que é a transferencia lingüística? Mª Rosa Alonso Alonso páx. 131 PFrei Martín Sarmiento. Unha aproximación ó grande ilustrado galego Eduardo Pardo de Guevara y Valdés páx. 139 PInteracción e madurez social en xordos Luís Rodríguez Cao páx. 151 PRecompilación bibliográfica de Ciencias da terra e do Medio Ambiente José Lillo Beviá páx. 171 Prácticas PA fotografía e o laboratorio en B/N Xerardo Facal Varela páx. 189 PA área de educación física no Ensino Secundario Concepción García Rivero / Fernando Fernández Fraga páx. 203 PMarxe de erro e fiabilidade nun estudio estatístico: proposta para o Ensino Secundario Obrigatorio Antón Labraña páx. 215 PProyecto de lectura. Lengua y literatura castellanas 1er Ciclo de Educación Secundaria Obligatoria (ESO) Rosa Quintas Losada páx. 231 PMapa escolar: ¿para que? Valoracións e reflexións trala súa elaboración no concello de Boiro (A Coruña) Mª Montserrat Castro Rodríguez / Jesús Rodríguez Rodríguez páx. 253 PA distribución binomial como ferramenta na resolución de problemas de xenética Antonio M. de Ron / Ana Mª . Martínez páx. 269 O pracer de ler P Agustín Fernández Paz páx. 275 Reseñas PLírica profana galego-portuguesa Gerardo Pérez Barcala páx. 289 PPascual López. Autobiografía de un estudiante de medicina Ermitas Penas páx. 293 PImitación compuesta Euloxio R. Ruibal páx. 297 PPlenilunio Ana María Platas Tasende páx. 301 PLa guerra de Troya no tendrá lugar / La loca de Chaillot Ana María Platas Tasende páx. 305 PAs mulleres nas cantigas medievais Antonio Fernández Guiadanes páx. 309 PPoética da novela de autoformación. O Bildungsroman galego no contexto narrativo hispánico Jesús Antonio Rodríguez Blanco páx. 313 PÁnxel Fole e Á lus do candil Xavier Castro Rodríguez páx. 317 PLeer y escribir con sentido. Una experiencia constructivista en Educación Infantil y Primaria José Raposeiras Correa páx. 319 PO profesor e o ensino da lectura José Raposeiras Correa páx. 323 PCultura, relixión e supersticións na Galicia sueva (Martiño de Braga. De correctione rusticorum) Manuel Regueiro Tenreiro páx. 327 PO pensamento rexeneracionista de Eloy Luis André (Do europeísmo ó galeguismo) Anxo González Fernández páx. 331 PFunctional English Grammar: An Introduction for Second Language Teachers Ignacio M. Palacios Martínez páx. 337 PPor los senderos de la ciencia Manolo R. Bermejo páx. 341 PMol / Boletín das ciencias Manolo R. Bermejo páx. 345 PCadernos Temáticos de Investigación Manolo R. Bermejo páx. 349 PCurso de pedagogía para jóvenes Álvaro García páx. 353 PLa evolución plástica Álvaro García páx. 357 Novidades P páx. 363 Editoriais Noticias P páx. 379 Normas para P páx. 389 os Autores Colaboracións especiais 13 ÁNXEL FOLE: PANORAMA E RUSOFILIA Claudio Rodríguez Fer Universidade de Santiago. Lugo LETRAS GALEGAS 1997 Ánxel Fole, por Ángel González Doreste Revista Galega do Ensino - nº 16 - Maio 1997 14 Claudio Rodríguez Fer I. INTRODUCCIÓN Á VIDA E Á OBRA DE FOLE Tamén nos anos trinta se dedicou ó periodismo, onde conseguiu algún Ánxel Fole, coñecido como un traballo esporádico, pero, coa chegada dos grandes mestres da narrativa breve da Guerra Civil, tivo que gaña-la vida en galego, foi tamén poeta, periodista e dando clases particulares. Ademais, comediógrafo. A todas estas dimen- padeceu moi dramaticamente a sións, mais á biográfica, referirémonos represión política establecida polos no panorama que segue, pero, co fin de sublevados, período do que lle enriquecer cunha achega máis nova quedarían permanentes secuelas esta presentación, agregarémo-lo psíquicas. estudio dun aspecto tan significativo para comprende-la vida e a obra do Vencido e sen recursos, retirouse autor en cuestión como pouco tratado ó campo en 1941 e viviu varios anos no ata agora: a súa rusofilia lectora, Incio e Quiroga, onde se forxaron a temática e aínda ideolóxica. temática e a técnica da súa narrativa futura. Non obstante, continuou coas A TRAXECTORIA BIOGRÁFICA súas colaboracións periodísticas en diversos medios da prensa galega. Ánxel Fole naceu en Lugo o 11 de agosto de 1903, fillo do fidalgo, Nos anos cincuenta vinculouse á maxistrado e político liberal Reinaldo restauración cultural galega emprendida Fole Quiroga e da piadosa muller de pola Editorial Galaxia, á que contribuíu orixe popular, Benita Sánchez Corre- cos seus primeiros libros publicados. En doira. Pasou a súa infancia e adoles- 1953 volveu establecerse en Lugo e, en cencia na cidade natal e, dende 1927, 1957, incorporouse á redacción de El estudiou, con pouca dedicación e Progreso cunha asignación fixa. escasos resultados positivos, Dereito e Filosofía e Letras nas Universidades de En 1963 ingresou como numerario Valladolid, Madrid e Santiago de na Real Academia Gallega cun discurso Compostela. sobre “Castelao i-a tradición galeguista” e comezou a recibir outras homenaxes e Nos anos trinta dedicouse moi distincións que se fixeron frecuentes activamente á política antimonár- durante os anos setenta e oitenta. quica, como militante, sucesivamente, Morreu en Lugo, dunha parada cardíaca, da Organización Republicana Gallega o 9 de maio de 1986. Autónoma, do Partido Republicano Radical Socialista e, finalmente, do A TRAXECTORIA POÉTICA Partido Galeguista, ocupando cargos nas agrupacións lucenses das tres Tras descubri-la poesía na súa organizacións. adolescencia, recibiu en 1927 o impacto Ánxel Fole: panorama e rusofilia 15 da conmemoración do terceiro veces editado, “Don de claridad de las centenario da morte de Góngora, o que aguas del Miño”, dado a coñecer na inspirou o seu primeiro artigo e o que o posguerra, período no que colaborou en aproximaría ó grupo poético do 27. diversas revistas poéticas con compo- Ademais, pouco despois asistiu en sicións líricas frecuentemente bucó- Valladolid a un recital poético de Al- licas ou inspiradas pola súa estancia no berti, sobre o que escribirá unha campo: “Salutación al mes de mayo”, crónica. Máis tarde, en 1932, coñecerá a escrita en Quiroga en 1946, foi a Lorca en Lugo e, en 1933, cartearase reproducida en máis ocasións. con Guillén. Dende os anos cincuenta escribiu A fins dos anos vinte comezou a xa moi pouca poesía, aínda que foi compoñe-las súas Canciones con ton y precisamente nos últimos anos cando son, sempre en castelán e nunha liña deu a coñecer e reeditou boa parte da neopopularista moi epigonal da do elaborada antes, así como cando grupo do 27. Así mesmo e tamén en compuxo os seus escasos e anecdóticos castelán, iniciou en 1930 o poemario poemas en galego. Santo Oficio, obra que prolongará ata 1942. Non obstante, non compilará A TRAXECTORIA PERIODÍSTICA nunca esta producción nun volume e O seu primeiro artigo foi “Del mesmo non a dará a coñecer na prensa panorama literario. Reflexiones en tor- literaria e diaria ata moi avanzada a no al centenario de Góngora” e publi- posguerra. couse o 17 de xaneiro de 1928 no xornal La Provincia de Lugo. Neste Outra liña poética cultivada por medio e no tamén lugués El Progreso Fole nos anos trinta foi a do himno deu a coñece-las súas primeiras revolucionario de carácter obreirista, colaboracións na prensa, sempre de moi influenciada pola poesía futurista temática cultural e frecuentemente de Maiakovski e publicada sempre en literaria. Especial significación tivo a revistas esquerdistas editadas en Lugo: súa crónica “Las veinticuatro horas “Rojo” ou “Diana” son boa mostra de lucenses de Mabille de Poncheville”, tal xénero. Paralelamente fixo tamén publicada o primeiro día do ano 1932 poesía satírica anticlerical e antica- en El Progreso, e que, tras reproducirse ciquil na prensa política da época, moi numerosas veces en distintos tanto en forma anónima como medios, acabaría converténdose no utilizando o pseudónimo de Bacurín. artigo máis célebre do autor. Durante a Guerra Civil escribiu En 1930 participou na creación e un dos seus poemas preferidos e máis elaboración do semanario republicano