Największe Atrakcje Turystyczne Ziemi Świętokrzyskiej POLSKA

Województwo świętokrzyskie zajmuje powierzchnię 11 691 km2 (jest to zaledwie 3,7% powierzchni całej Polski), a zamieszkuje je około 1,3 mln mieszkańców (to około 3,4% ludności Polski). Świętokrzyskie składa się z 14 powiatów i 102 gmin, w tym miasto Kielce na prawach powiatu. Największe miasta regionu to: Kielce – stolica województwa oraz gospodarcze i turystyczne centrum regionu świętokrzyskiego (200 tys. mieszkań- ców), Ostrowiec Świętokrzyski (74 tys.), Starachowice (55 tys.), Skarżysko-Kamienna (49 tys.), Sandomierz (25 tys.), Końskie (23 tys.). Województwa graniczne to: małopol- skie, śląskie, łódzkie, mazowieckie, lubelskie oraz podkarpackie.

Województwo świętokrzyskie leży prawie w całości na wyżynno-pagórkowatym terenie Wyżyny Małopolskiej. Granicę wschodnią i południową stanowi Wisła, a zachod- nia granica świętokrzyskiego to Pilica. Wyżyna Kielecka zajmuje północno-wschodnią część województwa, zachodnią część zajmuje Wyżyna Przedborska, natomiast południe województwa to wschodnia część Niecki Nidziańskiej. Cały region położony jest w le- wostronnej części dorzecza Wisły. Największe rzeki świętokrzyskiego to: Wisła, Pilica, Kamienna, Nida oraz Czarna.

Województwo świętokrzyskie posiada urozmaicony i zróżnicowany krajobraz. Historia przeplata się tu z legendą, a wspaniałe zabytki architektury, kultury i pomniki przyrody przybliżają zamierzchłe czasy i przedstawiają region sprzed setek lat. Na szczególną uwa- gę zasługują Góry Świętokrzyskie, które stanowią turystyczne centrum regionu. Nazwa obszaru pochodzi od relikwii Krzyża Świętego, które przechowywane są w klasztorze pobenedyktyńskim na Łysej Górze. Góry Świętokrzyskie ciągną się przez centralną część województwa z zachodu na wschód. Te najstarsze obok Sudetów góry w Polsce i jedne z najstarszych w Europie osiągają w najwyższym punkcie wysokość 612 m n.p.m. – jest to Łysica leżąca w paśmie Łysogór. Województwo świętokrzyskie należy do najczystszych województw w Polsce. Region świętokrzyski wyróżnia rozmaita budowa geologiczna, ukształtowanie formy powierzchni terenu, warunki klimatyczne, hydrologiczne oraz bogactwo świata zwierzęcego i szaty roślinnej, stąd aż 67% powierzchni województwa objętych jest prawną ochroną przyrody. Pod tym względem świętokrzyskie znajduje się w Polskiej czołówce. Jest to związane z występowaniem na terenie województwa świę- tokrzyskiego istotnych elementów europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000 oraz programu ECONET. Ciągłe inwestycje w promocję turystyki świętokrzyskiej, między innymi: rozbudowa bazy noclegowej, lepsze oznaczenia szlaków turystycznych, szlak\ów turystyki konnej i tras rowerowych sprawia, że z roku na rok województwo świętokrzy- skie staje się coraz bardziej atrakcyjnym miejscem dla turystów.

2 Świętokrzyskie – Miejsce Mocy

Zapraszamy do magicznego i pełnego energii Re- gionu Świętokrzyskiego. Zapraszamy do Miejsc Mocy – miejsc, z których można „czerpać garściami” moc duchową, fizycz- ną i intelektualną, miejsc będących ogniskami atrakcji, które dają siłę odwiedzającym. W poszukiwaniu sił duchowych płynących z reli- gii i miejsc kultu mogą Państwo odbyć wędrów- kę na Święty Krzyż, do Kałkowa-Godowa, szlakiem Cystersów i sanktuariów. Można zajrzeć do ustronnych enklaw ciszy i spokoju w Pustelni Złotego Lasu w Rytwianach, przystanąć obok przydrożnych kapliczek na Ponidziu oraz zaj- rzeć do licznych mniejszych i większych świątyń i kościołów. Mocą intelektualną napełnią Państwa podróże do historycznych miejsc Ziemi Święto- krzyskiej, obcowanie ze śladami przeszłości, ze skarbami jakie pozostawili mieszkańcy tej ziemi. Cenne zabytki architektury gromadzą w swych granicach m. in. miasta: Sandomierz, Kielce, Pińczów, czy też Szydłów. Teren całego Regionu pokrywają liczne zamki, pałace i dwory (Ujazd, Kurozwęki, Sobków, Chęciny), a bogatą kultu- rę i historię prezentują interesujące muzea, izby pamięci oraz wystawy. W swoistą podróż w czasy Staropolskiego Okręgu Przemysłowego przeniosą Państwa doskonale zachowane zabytki techniki, a kontakt z tradycjami i obrzędami ludowymi zapewni Park Etnograficzny w Tokarni. Dzięki bogatej ofercie turystyki aktywnej i uzdrowiskowej znajdą tu również Państwo niewyczerpane źródło mocy fizycznej. Nadszarpnięte siły doskonale zre- generują nowoczesne uzdrowiska w Busku i Sol- cu-Zdroju. Mocnych wrażeń dostarczą natomiast lotniska sportowe w Masłowie i Pińczowie, ośrod- ki jazdy konnej, spływy kajakowe, wyciągi narciarskie oraz ciekawe imprezy plenerowe. Kontakt z piękną i nieskażoną przyrodą zapewnią setki ki- lometrów szlaków turystycznych, pieszych i rowerowych oraz atrakcyjne zbiorniki wodne. A to jest tylko namiastka atrakcji, które mogą Państwo spotkać odwiedzając Region Świętokrzyski.

Zapraszamy!!!

3 PERŁY ZIEMI ŚWIĘTOKRZYSKIEJ

Święty Krzyż Jaskinia Raj Górę Łysiec – współcześnie znaną jako Święty Krzyż – przed wiekami Podróżując po regionie świętokrzy- szczególnie upodobały sobie czarownice. Podczas organizowanych przez skim wystarczy skręcić z trasy E7 nie sabatów odprawiane były tajemne gusła, trwała piekielna zabawa i tań- z Krakowa do Kielc, by znaleźć się ce. Tak mówią ludowe przekazy, natomiast o fakcie istnienia tu miejsca w samym środku Raju - najpięk- kultu pogańskiego świadczą pozostałości kamiennego wału kultowego niejszej jaskini w Polsce. Przez z ok. VIII w. otaczającego szczyt góry. W dzisiejszych czasach Święty Krzyż wieki natura stworzyła pod ziemią to miejsce słynące w Pol- zapierający dech w piersiach kom- sce i poza jej granicami pleks korytarzy i komnat, przy- z klasztoru pobenedyk- ozdobiony setkami stalagmitów, tyńskiego oraz przecho- stalaktytów, stalagnatów i pizoi- wywanych w nim Re- dów o różnorodnych kształtach likwii Drzewa Krzyża i formach. Specjalnie dla turystów Świętego. Klasztor, bę- udostępniona została do zwiedza- dący obecnie pod opie- nia 180-metrowa podziemna ką Misjonarzy Oblatów, trasa turystyczna prezentująca szczyci się bogatą 1000- ten bajkowy, podziemny świat. letnią historią. Przyby- Przy wejściu do jaskini zoba- wający tu turyści i piel- czyć można wystawę muzealną grzymi mogą zwiedzić z odtworzonym obozowiskiem klasycystyczny kościół rodziny neandertalskiej z trzema z XVIII w. oraz kaplicę naturalnej wielkości postaciami Oleśnickich, w której oraz szczątkami prehistorycz- znajduje się relikwiarz nych zwierząt: mamuta, noso- z cząstkami Drzewa Krzyża Świę- rożca włochatego i niedźwiedzia tego, a w jej podziemiach krypta grobowa. Warto wstąpić do Muzeum jaskiniowego. Misyjnego Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej oraz zobaczyć Wy- stawę Świętokrzyskiego Parku Narodowego. Po trudach zwiedzania istnieje Jaskinia „Raj” możliwość skorzystania z kuchni klasztornej, a w starej aptece – obecnie 26-060 Chęciny, ul. Dobrzączka kawiarence, prócz kawy i herbaty można nabyć tradycyjne leki ziołowe. rezerwacja wejść: tel./fax 41 346 55 18 Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego www.jaskiniaraj.pl oraz Muzeum Misyjne Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej czynne: 15.I – 15.XI, wtorek – niedziela w godz. 10.00-17.00 Święty Krzyż 1, 26-004 Bieliny, gmina Nowa Słupia tel. 41 317 70 21, www.swietykrzyz.pl Muzeum czynne w dni powszednie 9.00–12.00 i 13.00–16.00, niedziela 12.00–16.00. Zespół Klasztorny na Świętym Krzyżu zwiedzanie w dni robocze w godz. 9.00–12.30 i 13.00–17.00, a w niedziele i święta w godz. 13.00–17.00

Dąb „Bartek” Liczący wg różnych źródeł od 700 do 1000 lat dąb „Bartek”, należy do najsłynniejszych i naj- częściej podziwianych przez turystów pomni- ków przyrody w Polsce. Jak głoszą legendy, często odpoczywali pod nim polscy królowie jak Bolesław Krzywousty, Kazimierz Wielki czy też Jan III Sobieski, który miał ukryć w dziupli potężnego dębu królewskie skarby. Do dziś sę- dziwy „Bartek” imponuje swymi rozmiarami: ma 30 m wysokości, blisko 10 m obwodu i ponad 3 m średnicy. Tuż obok zobaczyć można „syna Bartka” – młody dąb posadzony podczas obchodów 1000-lecia Państwa Polskiego. www.zagnansk.pl

4 PERŁY ZIEMI ŚWIĘTOKRZYSKIEJ

Sandomierz Góry Pieprzowe Zlokalizowane na i Wąwóz Królowej Jadwigi siedmiu wzgórzach Liczące około 500 mln lat średniowieczne mia- Góry Pieprzowe swą nazwę sto Sandomierz należy zawdzięczają kolorowi skały, do najpiękniejszych z której są zbudowane. Tzw. i najstarszych w Pol- iłołupki kambryjskie pod sce. Zachowało się tu wpływem czynników atmo- ponad 120 zabytków sferycznych utleniły się i po- architektury z różnych kruszyły przypominając swym epok. Do najwyższej wyglądem pieprz. W Górach klasy zaliczane są: Pieprzowych utworzono uni- średniowieczny układ katowy w Europie rezerwat urbanistyczny miasta geologiczno-przyrodniczy na z renesansowym ratu- terenie którego dominuje dzi- szem w centrum rynku ka róża i granatowo owocujące oraz jeden z najstarszych obiektów ceglanych w naszym kraju – kościół jałowce. Stąd też roztacza się św. Jakuba. Czasy Króla Kazimierza Wielkiego (XIV w.) pamiętają: Za- piękny widok na dolinę Wisły mek Królewski – obecnie siedziba Muzeum Okręgowego, Brama Opa- oraz skarpę Starego Miasta. towska – jedyna zachowana do dziś brama w systemie obwarowań murów Drugim cennym obiektem obronnych oraz katedra z XIV w. z cennymi freskami bizantyjsko-ruskimi przyrodniczym w Sandomie- wewnątrz. W późnorenesansowym Collegium Gostomianum z XVII w. rzu jest głęboki, miejscami na od ponad 400 lat funkcjonuje jedna z najstarszych szkół średnich w kra- 10 m, i długi na 400 m, lessowy ju, a Dom Długosza – doskonale zachowany przykład gotyckiego domu Wąwóz Królowej Jadwigi. To mieszkalnego – mieści wewnątrz bogate zbiory Muzeum Diecezjalnego. właśnie tędy przechadzała się Na turystów czeka również około 470-metrowa Podziemna Trasa Tury- urodzona ok.1374 roku Królo- styczna. W ciepłe i słoneczne dni na rynku i w kamienicy Oleśnickich wa Jadwiga goszcząc w Sando- zobaczyć można pokazy walk rycerskich, tańców dworskich oraz „żywych mierzu. szachów”, a co roku w pierwszych dniach lipca w mieście odbywa się Mię- dzynarodowy Turniej Rycerski o Miecz Zawiszy Czarnego. Urząd Miejski w Sandomierzu Plac Poniatowskiego 3, 27-600 Sandomierz, tel. 15 644 01 00, fax 15 644 01 01, www.sandomierz.pl Centrum Informacji Turystycznej Rynek 20, 27-600 Sandomierz, tel. 15 832 29 64, 15 644 01 33 Punkt Informacji Turystycznej Oddział PTTK w Sandomierzu, ul. Rynek 12, 27-600 Sandomierz, tel. 15 832 23 05, tel./fax 15 832 26 82, www.pttk-sandomierz.pl

Rejsy statkiem po Wiśle Niecodziennych wrażeń i widoków dostarczy każdemu turyście podróż statkiem po Wiśle. Podczas rejsu można podziwiać urzekającą panoramę Sandomierza położone- go na wysokiej skarpie. Niezapomnianych wspomnień dostarczą dwugodzinne „Rejsy o zachodzie słońca” z po- stojem w doskonałym miejscu widokowym, gdzie moż- na zorganizować ognisko lub grilla. Ponadto bezpośredni kontakt z przyrodą oraz nadbrzeżnymi pejzażami zapew- niają całodzienne spływy środkowym przełomem Wisły z Sandomierza do Baranowa lub Annopola, podczas któ- rych przewodnik przybliża historię mijanych miejsc. Centrum Informacji Turystycznej Rynek 20, 27-600 Sandomierz tel. 15 832 29 64, 15 644 01 33 Punkt Informacji Turystycznej Oddział PTTK w Sandomierzu ul. Rynek 12, 27-600 Sandomierz tel. 15 832 23 05, tel./fax 15 832 26 82 www.pttk-sandomierz.pl

5 PERŁY ZIEMI ŚWIĘTOKRZYSKIEJ

Krzemionki k. Ostrowca Św. JuraPark Bałtów Na terenie rezerwatu archeologicznego o powierzchni blisko 350 ha zo- Niepowtarzalną okazję zobaczenia i obcowania z naturalnej wielkości pre- baczyć można wyjątkowo dobrze zachowany krajobraz nakopalniany: historycznymi gadami daje wizyta w pierwszym w Polsce Parku Jurajskim. hałdy i leje poszybowe oraz znakomicie zrekonstruowaną architekturę Na około 3-hektarowym obszarze w miejscowości Bałtów koło Ostrowca podziemi sprzed 5-4 tys. lat. Dzięki Św. stoi ponad 70 modeli dinozaurów. Największy z nich – sejsmozaur blisko 500-metrowej podziemnej – posiada blisko 47 m długości. Zwiedzanie parku ułatwia specjalnie wy- trasie turystycznej odwiedzający to tyczona i opisana ścieżka przybliżająca wszystkie okresy geologiczne od miejsce turyści mogą prześledzić pra- kambru aż po neolit. Wstępując wie wszystkie techniki wydobywania do Muzeum Jurajskiego zwiedza- krzemienia pasiastego i zobaczyć uni- jący mogą podziwiać skamieniało- katowe na skalę światową kopalnie ści z Polski i ze świata oraz bogatą komorowe. Obecnie prócz zachowa- ekspozycję minerałów z Północ- nego kompleksu kopalń znajdują się nej Afryki. Dla najmłodszych tu: rekonstrukcja szybu i obozowiska turystów został przygotowany przyszybowego oraz rekonstrukcja plac zabaw, gdzie wśród różnych wioski neolitycznej z chałupami atrakcji, czeka odkopywanie społeczności kultur pucharów lej- szkieletu kilkunastometrowego kowatych i amfor kulistych. Teren tyranozaura i warsztaty geologicz- ten jest również miejscem interesu- no-plastyczne. Pobyt w Bałtowie jących lekcji muzealnych. uatrakcyjniają spływy tratwami rzeką Kamienną, oferta Ośrodka Jazdy Konnej „W Krainie Koni”, „Zwierzyniec Muzeum i Rezerwat Archeologiczno-Przyrodniczy Bałtowski”oraz NOWOŚĆ! - szalony zjazd Rollercoasterem, a zimową Krzemionki k. Ostrowca Św., 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski porą nowopowstałe wyciągi narciarskie. tel. 41 262 09 78; fax 41 265 36 51 czynne: IV, X poniedziałek – sobota 9.00–16.00; JuraPark Bałtów niedziela 11.00–16.00; 27-423 Bałtów 8a (12 km na północ od Ostrowca Św.) V, VI poniedziałek – piątek 9.00 18.00, informacja i rezerwacje: tel. 41 264 14 21, sobota 9.00–17.00, niedziela 11.00–17.00; tel./fax 41 264 14 20, www.jurapark.pl VII, VIII poniedziałek – piątek 9.00–18.00, czynne: IV, IX, X poniedziałek – piątek 9.00–17.00; sobota 9.00–19.00, niedziela 11.00–19.00; sobota – niedziela, 10.00–18.00; IX poniedziałek – piątek 9.00–18.00, sobota 9.00–17.00, V, VI poniedziałek – piątek 9.00–17.00; sobota – niedziela, 10.00– –19.00; niedziela 11.00–17.00; VII, VIII poniedziałek – piątek 10.00–19.00; XI–III poniedziałek – sobota 9.00–15.00, niedziela 11.00–15.00 sobota – niedziela 9.00–21.00 www.krzemionki.pl „Zwierzyniec Bałtowski” rezerwacja: 41 264 14 20, 264 14 21 Spływy tratwami, 27-423 Bałtów 8a Zamek „Krzyżtopór” tel. 41 264 14 20, czynne: IV–X w godz. 9.00–17.00 www.baltow.info Wzniesiony przez Wawrzyńca Senesa w latach 1631-1644 zamek „Krzyżtopór” w Ujeździe był do czasu wybudowania Wersalu największą budowlą pałacową w Europie. Fundator tego „palazzo in fortezza” – pała- cu w fortecy – woje- woda sandomierski Zamek w Chęcinach Krzysztof Osso- liński chciał olśnić Chęciny zlokalizowane są w niewielkiej odległości od Kielc, na trasie War- współcześnie mu szawa – Kraków. O ich rozwoju zadecydowały przede wszystkim złoża cen- żyjących. I tak mo- nych kruszców: ołowiu, srebra oraz miedzi. W malowniczej panoramie numentalny zespół miasta królują ruiny zamku pałacowy wbudowa- gotyckiego wybudowanego ny w pięcioboczną około 1300 r. na wyniosłej gó- bastionową fortecę rze, zwanej Zamkową. Spotkać wzniesiony został w nim można ducha dawnej na wzór kalendarza. mieszkanki zamku – Królowej Posiadał tyle okien Bony albo trafić na jeden z licz- ile dni w roku, tyle nie organizowanych tu turnie- komnat ile tygodni, jów rycerskich. tyle wielkich sal ile W tym historycznym mia- miesięcy oraz baszt ile steczku znajduje się również pór roku. Konie w stajniach jadały z marmurowych żłobów, przeglądając szereg innych zabytkowych się w kryształowych lustrach, a rolę sufitu jednej z sal spełniało akwarium, obiektów. Godnymi polecenia w którym pływały egzotyczne rybki. Na zamek zajmujący powierzchnię są m. in.: wczesnobarokowy 1,3 ha i kubaturze 70 000 m3 Ossoliński wydał kwotę 3 mln ówczesnych klasztor s. Bernardynek, kościół i klasztor Franciszkanów ufundowany złotych polskich. Obecnie zachwycające swym pięknem i wielkością ruiny przez Kazimierza Wielkiego w 1368 roku, kościół parafialny wzniesiony „Krzyżtoporu” ożywają podczas licznie organizowanych tu turniejów i po- w I połowie XIV w. oraz renesansowy budynek dawnej karczmy zwany kazów walk rycerskich. Niemczówką. Warto wiedzieć, iż niegdyś Chęciny licznie zamieszkiwała ludność pocho- Instytucja Kultury dzenia żydowskiego, czego świadectwem jest późnorenesansowa synagoga Zamek Krzyżtopór w Ujeździe wybudowana w poł. XVII w. oraz kirkut. Ujazd 73, 27-570 Iwaniska tel/fax. 15 860 11 33, czynny: IV – IX w godz. 8.00-20.00, Urząd Gminy i Miasta w Chęcinach X-III w godz. 8.00-16.00 Plac 2-go Czerwca 4, 26-060 Chęciny, tel. 41 315 10 06, www.krzyztopor.org.pl zamek: tel. 0 602 503 473 czynne: IV–X 9.00–17.00, www.checiny.pl

6 PERŁY ZIEMI ŚWIĘTOKRZYSKIEJ

Zespół Pałacowy w Kurozwękach Opatów W 2 połowie XIV w. w Kurozwękach zbudowany został zamek znany z do- W leżącym na Szlaku Bursztyno- kumentu z 1400 r. jako „castrum Curoswank”. Na przełomie kolejnych wym Opatowie, dawne czasy po- stuleci budowlę wielokrotnie przebudowywano nadając jej coraz bardziej zostawiły wiele cennych pamiątek. reprezentacyjny charakter, by w końcu w XVIII w. założenie mieszkalno- Najcenniejszym zabytkiem mia- obronne całkowicie przekształcić w barokowo-klasycystyczną rezydencję. steczka jest pamiętająca okres ro- Obecnie w zespole parkowo-pałacowym uwagę przykuwa budynek zamko- mański kolegiata św. Marcina. Do wy, a w nim bogato zdobiona pięcioosiowa fasada oraz krużgankowy dzie- dziś dnia podziwiać w niej można dziniec. Warto zwiedzić wnętrza kurozwęckiego pałacu wraz z piwnicami romańskie okienka tzw. biforia oraz skorzystać z noclegów w stylo- oraz dekoracje w postaci fryzu. wych wnętrzach pałacu, Oranżerii Na szczególną uwagę zasługują i Oficyny. Niecodzienną atrakcją umieszczone w lewej nawie tran- jest stado bizonów amerykańskich septu nagrobki rodziny Szydło- liczące ponad 80 sztuk, które moż- wieckich z ciekawą płaskorzeźbą na oglądać z wnętrza wozu „safari z brązu tzw. Lamentem Opatowskim. Do tej trzynawowej świątyni zbu- bizon”. Miłośnicy aktywnego wy- dowanej na planie krzyża łacińskiego prowadzi droga przez renesansową poczynku mogą pojeździć konno, Bramę Warszawską. Nieopodal kościoła położony jest rynek, na którym rowerem, zagrać w paint-ball lub stoi przysadzisty ratusz z przełomu XVI/XVII w., a pod rynkiem przebiega spróbować swych sił na zjeżdżalni 400-metrowa Podziemna Trasa Turystyczna, która powstała z połączenia linowej. Na życzenie organizowane licznych wykonanych w skale lessowej piwnic. Po drugiej stronie rzeki są również pokazy walk rycerskich, Opatówki warto zwiedzić klasztor oo. Bernardynów z barokowym kościo- artylerii i dawnych tańców. łem i interesującymi rzeźbami rokokowymi. Pensjonat „Popielówka” Zespół Pałacowy sp. z o.o. Punkt Informacji Turystycznej, Oddział PTTK w Opatowie ul. Zamkowa 3, Kurozwęki, 28-200 Staszów Pl. Obrońców Pokoju 18, 27-500 Opatów, tel. 15 868 27 78 tel. 15 866 72 72, 15 866 72 71, www.free.ngo.pl/pttkopatow fax 15 866 72 36, www.bizony.com Parafia rzymsko-katolicka p. w. św. Marcina czynne: w sezonie 9.00–18.00 ul. S. „Grota” Roweckiego 8, 27-500 Opatów, tel./fax 15 868 27 64 poza sezonem 10.00–16.00 www.kolegiataopatow.sandomierz.opoka.org.pl Zwiedzanie kolegiaty: niedziele i święta: 13.30–16.30, dni powszednie: 10.00–17.00

Muzeum im. Przypkowskich w Jędrzejowie Wiślica – oddech wieków Przy rynku, w dwóch kamieniczkach z XVIII w., mieści się muzeum zega- Leżąca na Ponidziu Wiślica istnieje przynajmniej od rów założone i prowadzone przez rodzinę Przypkowskich. Posiada bogate IX w. Legendy mówią, że jej założycielem był książę i zróżnicowane zbiory setek zegarów słonecznych i przyrządów gnomo- Wiślimir, którego imię dało nazwę tej miejscowo- nicznych, rozma- ści. Wiślica była jednym z grodów państwa Wiślan, ite przyrządy do które zostało w 990 r. wcielone przez Mieszka I do mierzenia czasu: jego Polańskiej dziedziny. Niektóre źródła podają, klepsydry, zegary iż książę państwa Wiślan przyjął tu chrzest w 880 ogniowe i mecha- roku. Do dnia dzisiejszego zachowała się gipsowa niczne, a także misa chrzcielna o średnicy 4,5 m i głębokości 37 cm przyrządy astro- służąca do chrztu zbiorowego. Nad miasteczkiem nomiczne. Uznaje góruje wzniesiona przez Kazimierza Wielkiego ko- się, iż jest to trzeci legiata, dziś Bazylika Mniejsza. Dzięki romańsko-go- taki zbiór na świe- tyckiej figurze Matki Bożej zwanej Madonną Łokiet- cie po Oxfordzie kową z 1300 r., znana jest jako Sanktuarium Matki i Chicago. W dzia- Bożej Wiślickiej. Pod posadzką gotyckiego kościoła le starodruków li- odnaleziono relikty dwóch romańskich świątyń z XII czącym około 600 i XIII w. oraz słynną posadzkę wiślicką tzw. „Płytę tomów do najcen- Orantów” datowaną na 1170 r. – unikalne w skali niejszych należy europejskiej. dzieło Kopernika W 1347 r. w Wiślicy ogłoszono tzw. Statuty Wiślickie – była to pierwsza z 1566 r. „De revolutionibus orbium coelestium”, oraz egzemplarze z auto- polska kodyfikacja prawa. W obrębie zabytkowego układu urbanistyczne- grafami Heweliusza, Kartezjusza i Huyghensa. Godną uwagi jest ponadto go na uwagę zasługują m.in.: Dom Długosza z 1460 r., w którym mieści kolekcja grafik i ekslibrisów licząca około 25.000 dzieł powstałych od się Muzeum Regionalne i gotycka dzwonnica. XVI do XX w. oraz zachowane wnętrza domu Przypkowskich wypełnione zbiorami sztuki. Muzeum Regionalne – Dom Długosza ul. Plac Solny 32, 28-160 Wiślica, tel. 41 379 21 64, 508 869 366 Muzeum im. Przypkowskich czynne: środa – niedziela 10.00–16.00, www.muzeum.wislica.pl Pl. T. Kościuszki 7/8, 28-300 Jędrzejów tel. 41 386 24 45 Sanktuarium Matki Bożej Wiślickiej zw. Łokietkową czynne: wtorek – niedziela, 16 IV – 15 X w godz. 8.00–16.00, ul. Długosza 26, 28-160 Wiślica, tel. 41 379 20 39 16 X – 15 IV w godz. 8.00 – 15.00 www.kielce.opoka.org.pl/dekanaty/sanktuaria/wislica.html www.muzeum.jedrzejow.pl

7 KIELCE - SERCE REGIONU

Muzeum Narodowe Katedra Siedzibą Muzeum Narodowego w Kielcach jest pałac, należący niegdyś W 1171 r. biskup Gedeon ufundował na Wzgórzu Zamkowym kolegia- do biskupów krakowskich, ufundowany przez bpa Jakuba Zadzika w la- tę pw. Wniebowzięcia NMP. Była to świątynia w stylu romańskim. Na tach 1637-1644. Pałac biskupów jest najlepiej zachowanym obiektem ar- przestrzeni wieków, miały tu miejsce liczne przebudowy i rozbudowy, chitektonicznym w Polsce dzięki którym kościół przyjął wygląd wczesnobarokowej, trójnawowej ba- z czasów Wazów. W salach zyliki. We wnętrzu kieleckiej katedry należy zwrócić uwagę na gotycki na piętrze zachowały się ory- tryptyk zwany „łagiewnickim”, przedstawiający koronację Matki Bożej ginalne wnętrza, stropy bel- oraz postacie świętych Wojciecha kowe, malowidła na stropach i Stanisława; polichromie z 1898 r., i fryzy malowane na ścianach. galenową płaskorzeźbę Marii Pan- Na tyłach rezydencji odtwo- ny oraz barokowy ołtarz główny rzono ogród ozdobny, zwany wg projektu Fontany. We wnętrzu włoskim, z XVII-wiecznym bazyliki znajduje się również słyną- układem kwaterowym. cy łaskami obraz Matki Boskiej Ła- Działające w pałacu Muze- skawej Kieleckiej z Dzieciątkiem. um posiada ekspozycje stałe: Dla turystów do zwiedzania udo- Zabytkowe wnętrza z XVII stępniony został skarbiec katedral- i XVIII w.; Dawne uzbroje- ny i podziemna krypta grobowa nie europejskie i wschodnie; biskupów kieleckich. Sanktuarium Marszałka Józefa Piłsudskiego; Galeria malarstwa polskiego i sztuki zdobniczej (m. in. P. Katedra p.w. Najświętszej Michałowski, J. Kossak, J. Brandt, J. Chełmoński, J. Malczewski). Marii Panny Plac Marii Panny 3 Muzeum Narodowe – Pałac Biskupów Krakowskich 25-013 Kielce Plac Zamkowy 1, 25-010 Kielce tel. 41 344 63 07 Kasa biletowa tel. 41 344 23 18, 344 40 14, www.mnki.pl www.katedra.opoka.org.pl Czynne: wtorek-niedziela 10.00–18.00 Katedrę można zwiedzać codziennie, w godz. 11.00–13.00

Muzeum Zabawek i Zabawy Karczówka Muzeum Zabawek i Zabawy istnieje w Kielcach od 1979 r. Od czerwca Karczówka to malownicze wzgórze położone w zachodniej części Kielc, 2006 roku ma nową siedzibę oraz nazwę. Najcenniejszą część jego zbio- na szczycie którego znajduje się piękny pobernardyński klasztor z XVII w., rów stanowią zabawki historyczne, wśród których znaleźć można m. in. ufundowany przez biskupa Marcina Szyszkowskiego. Wczesnobarokowy lalki z przełomu kościół wzniesiono w latach 1624 – 28, do którego w latach 1629 – 31 do- XIX/XX w., pocho- budowano klasztor z krużgankami oraz zabudowania gospodarcze. W koś- dzące z XIX wieku: cielnej kruchcie zachowała się tablica erekcyjna z 1626 roku. Wewnątrz żołnierzyki ołowia- świątyni na szczególną uwagę zasługuje kaplica św. Barbary z interesującą ne, niemiecką mi- barokową rzeźbą patronki górników w ołtarzu, wykonaną w 1664 roku niaturową maszynę z bryły galeny – rudy ołowiu, wydobytej nieopodal Karczówki. Porośnięte do szycia, rzutnik sosnowym lasem wznie- na szklane prze- sienie, będące jednocześ- zrocza, pokoiki dla nie rezerwatem krajobra- lalek, zestawy me- zowym, stanowi również belków lalkowych, doskonały punkt wido- zagraniczne i polskie kowy. Podziwiać z niego klocki. Najstarszym można panoramę miasta, eksponatem Muze- a przy dobrej pogodzie um jest niemiecka dalsze pasma Gór Świę- lalka woskowa z koń- tokrzyskich. ca XVIII w. Placówka posiada również interesujące wystawy stałe: „Popołudniowa herbatka”. „Na babcinym strychu”, „Misie w lesie” oraz wystawy czasowe: „Made in Karczówka Klasztor 1 Poland” - kultowe zabawki z PRL, „Lalki z całego świata”, „Chorwackie skr. poczt. 17, tradycyjne zabawki dziecięce”. 25-602 Kielce 11 tel. 41 345 05 38, Muzeum Zabawek i Zabawy 368 38 09 pl. Wolności 2, 25 – 367 Kielce www.karczowka.pl tel. 41 34 337 00, 41 34 440 78 fax 41 34 448 19 www.muzeumzabawek.eu czynne: codziennie oprócz poniedziałków w godz. 9.00 – 17.00

8 KIELCE - SERCE REGIONU

Kielce nocą Kieleckie Centrum Kultury Tych, którzy lubią wieczorne i nocne chwile spędzać poza domem, Kielce Kieleckie Centrum Kultury to instytucja na trwałe wpisana w artystycz- zapraszają do odwiedzenia licznych kawiarenek posiadających swój nie- ny pejzaż świętokrzyski mająca na swoim koncie wiele powtarzalny klimat, pubów i dyskotek, restauracji, teatru, filharmonii spektakularnych koncertów, czy też kin. Niezależnie oper, musicali i spektakli te- od gustu i upodobań, atralnych. W skład szerokiego każdy znajdzie coś dla repertuaru wchodzą propo- siebie. W gronie przy- zycje zarówno klasyczne, jak jaciół i znajomych po- i współczesne wykonywane tańczy, posłucha dobrej przez wybitnych artystów pol- muzyki, skorzysta z bo- skich oraz zagranicznych. Kie- gatej oferty restauracji leckie Centrum Kultury posia- serwujących oprócz da dwie sceny: dużą, będącą tradycyjnej polskiej równocześnie jedną z trzech kuchni również dania największych w Polsce, wypo- z kuchni całego świata, sażoną w dwie sceny obrotowe obejrzy ciekawy film oraz mała scenę. Dodatkowo czy wysłucha koncer- w obiekcie tym swoją siedzibę tu Filharmonii Świę- mają: Filharmonia Świętokrzyska, kielecki oddział Telewizji Polskiej, Ga- tokrzyskiej. Wszystkie leria Sztuki Współczesnej „Winda” oraz Kielecki Teatr Tańca. miejsca mają swój Kieleckie Centrum Kultury urok i nieustannie Plac Moniuszki 2 b, 25-334 Kielce zachęcają swych gości tel. 41 344 40 32, www.kck.com.pl do wspólnej zabawy.

eopark Regionalne Centrum Informacji Turystycznej w Kielcach G ul. Sienkiewicza 29, 25-007 Kielce Kielce uznawane są za mia- tel. 41 348 00 60 sto o wybitnych walorach www.swietokrzyskie.travel geologicznych, na terenie e-mail: [email protected] którego znajdują się aż cztery rezerwaty geologiczne. Naj- bardziej znany to rezerwat „Kadzielnia”, obejmujący olina Gadów antropogeniczny ostaniec D zwany Skałką Geologów Powstałe w kwietniu 2007 roku egzotarium żywych gadów jest jednym zlokalizowany w centralnej z nielicznych pod względem ilości zwierząt tego typu obiektem w Pol- części dawnego kamienioło- sce. Usytuowane jest mu. Ochronie podlegają tu na terenie „Parku liczne skamieniałości korali, Stadion” w Kielcach. głowonogów, unikalnych Ekspozycja umiesz- w świecie ryb pancernych czona jest w budyn- oraz ramienionogów. W re- ku specjalnie przysto- zerwacie Kadzielnia i jego sowanym na potrzeby otoczeniu można ponadto egzotarium. Niezapo- zobaczyć ciekawe przykła- mniane emocje wśród dy różnorodnych zjawisk tektonicznych, mineralizacyjnych i krasowych gości wywołuje spe- a wśród nich jedne z piękniejszych w Polsce przykładów form krasu kopal- cyficzny klimat tego nego (zagłębienia, leje, kominy krasowe, itp.). W tym niezwykłym miejscu miejsca i obecność znajduje się również kielecki amfiteatr malowniczo położony wśród skał. największych gadów Rezerwat geologiczny „Ślichowice”, utworzony w celu zachowania grzędy świata. Zwiedzający skalnej rozdzielającej dwa nieczynne kamieniołomy na górze Ślichowicy, mogą zobaczyć egzo- przedstawia interesujący fragment tektoniki hercyńskiej Gór Świętokrzy- tycznych mieszkańców Afryki, Ameryki, Azji czy odległej Australii. A są skich w postaci charakterystycznie i silnie przefałdowanych skał wapien- to: kajman okularowy, kameleon jemeński, pyton tygrysi, agamy błotne, nych. Zobaczyć tu można bardzo ciekawy profil geologiczny z obalonym brodate i kołnierzaste. Na uwagę zasługują także warany oraz węże: boa fałdem skalnym. dusiciele, pytony królewskie czy siatkowane. Ekspozycja zawiera także W leżącym na wschodnim krańcu Pasma Kadzielniańskiego rezerwacie gatunki zagrożone wyginięciem m.in.: pytona cejlońskiego i żółwie ste- „Wietrznia” znajdują się wapienie górnodewońskie o zmiennej grubości powe. ławic, w których występują szczątki fauny ramienionogów, koralowców, Egzotarium „Dolina Gadów” ślimaków, małży, trylobitów, liliowców i ryb pancernych. Interesująco prezentuje się również otoczony lasem rezerwat „Biesak – Białogon”, ul. Kusocińskiego 61A, 25-045 Kielce w którym ochronie podlegają wychodnie skał ordowickich i kambryjskich tel. 0 514 908 336 ze zjawiskami tektonicznymi dokumentującymi prawdopodobnie ruchy www.dolinagadow.pl; e-mail: [email protected] kaledońskie. Geopark Kielce ul Strycharska 6, 25-659 Kielce tel. 41 367 66 53, fax 41 367 65 83 www.geopark-kielce.pl

9 HISTORYCZNE MIASTA I MIASTECZKA

Pińczów – Sarmackie Ateny Szydłów – polskie Carcassonne Pińczów – serce Ponidzia, miejscowość położona nad Nidą, zakupiona Szydłów, z powodu dosko- i rozbudowana przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego, mia- nale zachowanego średnio- ła stać się rodową siedzibą Oleśnickich. Mikołaj Oleśnicki uczynił z Piń- wiecznego układu urba- czowa ośrodek reformacji w Mało- nistycznego oraz murów polsce. W Pińczowie, siedzibie arian miejskich, już przed laty – braci polskich, dokonano pierw- zyskał miano polskiego szego i najpiękniejszego przekładu „Carcassonne”. Wykona- na język polski Biblii zwanej brze- ne z lokalnego wapienia ską, radziwiłłowską lub pińczowską. w XIV wieku mury mie- Od XVII w. Pińczów był „stolicą” rzyły 1080 m długości do ordynacji pińczowskiej założonej 1,8 m szerokości. Dodat- przez ród Myszkowskich. Tu pro- kowym zabezpieczeniem wadził swój warsztat kamieniarski miasta oraz zamku, wy- Florentczyk Santi Gucci – nadwor- budowanego na zlecenie ny architekt i serwitor królewski Kazimierza Wielkiego ok. 1354 roku, wzdłuż południowego odcinka Stefana Batorego. murów, była fosa, której resztki zachowały się do dzisiaj. Po dziś dzień W tutejszym gimnazjum kształcił podziwiać można Salę Rycerską, Skarbczyk, w którym mieści się Muzeum się późniejszy proboszcz Krzyża- Regionalne oraz Bramę Krakowską. Na północ od rynku stoi późnogoty- nowic i Pińczowa, współtwórca cka synagoga, wzniesiona przed 1564 r., gdzie obecnie mieści się gminny Konstytucji 3 Maja Hugo Kołłątaj. ośrodek kultury. Godne zobaczenia są: popauliński Muzeum Regionalne zespół klasztorny, kościół i klasz- ul. Szkolna 8, 28-225 Szydłów, tel. 41 354 51 46 tor reformatów, renesansowa synagoga, czynne: V – IX wtorek-piątek 7.30–15.30, sobota – niedziela 10.00–14.00; pałac Wielopolskich oraz Dom na Mirowie zwany „drukarnią ariańską”. X – IV poniedziałek-piątek 7.30–15.30 Ze wzgórza św. Anny, na którym znajduje się wykonana z miejscowego www.szydlow.pl „pińczaka” wg. projektu Santi Gucciego, wolnostojąca kaplica kopułowa, rozpościera się widok na meandry Nidy i łąki, na których znajdowała się Gminne Centrum Kultury – dawna Synagoga szkoła szybowcowa. W Pińczowie zlokalizowana jest stacja Kolejki Wąsko- ul. Targowa 3, 28-225 Szydłów, tel. 41 35 45 313 torowej „Ciuchcia Expres Ponidzie”. Informacja Turystyczna Muzeum Regionalne ul. Piłsudskiego 2a, 28-400 Pińczów tel. 41 357 24 72 www.muzeumitpinczow.eu, e-mail: [email protected] Nowy Korczyn Nowy Korczyn, którego założycielem był książę Bolesław Wstydliwy, stanowi w dzisiejszych czasach doskonały przykład małomiasteczko- wej architektury. W jego panoramie dominują dwa niezwykłe kościoły – nowokorczyńska fara i dawny klasztor franciszkanów. Fara ońskie wybudowana w XVI w. swój K obecny wygląd zawdzięcza Końskie znane już od XI w., związane były z rodem Odrowążów, a od przeprowadzonej na początku XVII w. Małachowskich. W mieście zachowało się jedno z ciekawszych XVII w. gruntownej przebu- założeń parkowych w Polsce z tzw. dowie. Uwagę zwraca piękna małą architekturą ogrodową z II poł. manierystyczna fasada zachod- XVIII i I poł. XIX stulecia. Można nia, barokowy ołtarz główny, tu zobaczyć Oranżerię Egipską, sklepienie ozdobione dekoracją Świątynię Grecką, Domek Wnuczę- stiukową oraz zachowany frag- tów, altanę, gloriettę i ogrodzenia ment późnogotyckiego trypty- z basztami. W parku rosną liczne ku, przedstawiający Opłakiwa- okazy drzew pomnikowych (lipy, nie Chrystusa. Dawny klasztor dęby), wśród których zlokalizowa- Franciszkanów został wzniesiony jest zespół pałacowy składający ny w drugiej poł. XIII w. z fun- się z dwóch półkolistych skrzydeł. dacji Bolesława Wstydliwego W centrum warto zwiedzić późno- i jego żony Kingi, a następnie gotycki kościół św. Mikołaja z przeło- rozbudowany w XIV w. przez mu XV i XVI w., z późnoromańskim Kazimierza Wielkiego. We wnę- portalem od strony południowej oraz trzu świątyni podziwiać można zegarem słonecznym z 1621 r. gotyckie i barokowe polichromie. Interesującym obiektem – Centrum Informacji Turystycznej świadectwem czasów, kiedy to w Nowym Korczynie połowę mieszkańców 26-200 Końskie, ul. Partyzantów 1 stanowiła ludność żydowska – są ruiny klasycystycznej synagogi z końca tel./fax 41 372 90 88 XVIII w. www.konskie.travel e-mail: [email protected] Urząd Gminy Nowy Korczyn czynne: pon. - pt. 08.00 - 16.00 ul. Krakowska 1, 28-136 Nowy Korczyn, tel. 41 377 10 03 www.nowykorczyn.pl e-mail: [email protected]

10 HISTORYCZNE MIASTA I MIASTECZKA

Bodzentyn Połaniec Słynące w Polsce Połaniec leży we wschodniej części Niecki Połanieckiej, będącej częścią z targów końskich Kotliny Sandomierskiej. Od wschodu granicę gminy stanowi Wisła, zaś miasteczko Bo- od północy i zachodu kompleks Lasów Golejowskich. Połaniec posiada dzentyn należy do bogatą historię sięgającą XI wieku, w której odznaczają się walki z Ta- najczęściej odwie- tarami w wyniku których miasto zostało kilkakrotnie zniszczone. Cen- dzanych miejsco- nym zabytkiem Połańca jest zespół kościoła parafialnego p.w. św. Marcina wości turystycz- z XIX wieku z barokową kaplicą Matki Bożej Różańcowej z XVIII wieku nych w sercu Gór oraz bożnica z tegoż wieku. Tutaj wygłosił swój uniwersał Tadeusz Koś- Świętokrzyskich. ciuszko, a w miejscu gdzie obozowało Miasto zostało jego wojsko został usypany kopiec. założone przez Corocznie odbywają się tu obchody biskupa krakow- ogłoszenia Uniwersału Połanieckie- skiego Bodzantę go. W Połańcu znajduje się jedna w 1355 r. Biskup z największych w Polsce elektrowni Florian z Mokrska oraz nowoczesna, kryta pływalnia w XIV w. zabez- „Delfin”. pieczył Bodzentyn murami obronnymi i wzniósł zamek na wysokiej skarpie. Król Władysław Jagiełło spędził w nim dwa dni w 1410 r. odbywając Punkt Informacji Turystycznej pielgrzymkę na Święty Krzyż w drodze pod Grunwald. W XV w. wznie- w Połańcu siony został drugi z najcenniejszych obiektów Bodzentyna, gotycki kościół Centrum Kultury i Sztuki obecnie kolegiata pw. Wniebowzięcia NPM i św. Stanisława. W bogatych ul. Czarnieckiego 5, 28-230 Połaniec wnętrzach świątyni podziwiać można tryptyk bodzentyński z pocz. XVI w. tel. 0 15 865 09 17 (tel. tymczasowy) autorstwa ucznia Wita Stwosza Marcina Czarnego oraz renesansowy ołtarz z obrazem namalowanym przez Pietro degli Ingannati (Petrus Venetus) w 1546 r. na polecenie Zygmunta Starego dla Katedry Wawelskiej jako oł- tarz główny. Przy ulicy 3 Maja 13 warto zwiedzić zabytkową zagrodę Czer- nikiewiczów z 1897 r. – punkt etnograficzny Muzeum Wsi Kieleckiej.

Urząd Miasta i Gminy w Bodzentynie ul. Suchedniowska 3, 26-010 Bodzentyn tel. 41 31 15 010, 31 15 511, www.bodzentyn.ugm.pl

Chmielnik Zawichost Zawichost to miasto królewskie położone na wczesnośredniowiecznym szlaku ruskim z zachodniej Europy na wschód, usytuowane nad histo- ryczną przeprawą przez Wisłę. Do dnia dzisiejszego podziwiać można wzniesiony w latach 1244-1257 kościół pofrancisz- kański (pierwotnie rezydowały tu klaryski) p.w. św. Jana Chrzci- ciela. Ufundowana przez księcia Bolesława Wstydliwego świątynia wraz z klasztorem stanowiła wiano dla jego siostry księżnej Salomei, która wstąpiła do zakonu klarysek i osiadła w Zawichoście. Był to pierwszy klasztor klarysek w Pol- Chmielnik jako miejscowość pojawia się w dokumentach w bardzo dra- sce. Obecnie kościół stanowi wspa- matycznym momencie historii Polski. 18 marca 1241 r., podczas najazdu niały przykład wczesnogotyckiej Tatarów na jego przedpolu odbyła się „Chmielnicka” bitwa, uznana za architektury, do którego w XVII i XVIII w. dobudowano dwie kaplice. jeden z większych bojów XIII-wiecznej Europy. Z historią miasta wiążą się Godnym uwagi jest również wzniesiony w XVIII w. w miejscu XII-wiecz- również dzieje społeczności żydowskiej, czego świadectwem jest synagoga nej świątyni kościół Wniebowzięcia NMP. Pozostałości starych murów wzniesiona prawdopodobnie w latach 1633-34. widoczne są do dziś dnia w podziemiach, a z tyłu kościoła roztacza się Od kilku lat w Chmielniku w trzecią niedzielę czerwca odbywa się duża przepiękny widok na Wisłę. cykliczna impreza „Spotkania z Kulturą Żydowską”. Obecnie przybywa- jący do miasteczka turyści podziwiać mogą Chmielnicki Rynek z XIX w. Urząd Miasta i Gminy Zawichost oraz mieszczańskie i czynszowe kamienice posiadające sklepienia łukowe ul. Żeromskiego 50, 27-630 Zawichost ze wspornikami. Ponadto warto zwrócić uwagę na kościoły: parafialny tel. 15 836 41 15, fax 15 836 40 51, www.zawichost.pl wybudowany w latach 1730-1783 oraz postawiony w miejscu dawnej drewnianej świątyni kościół z XVI w. Punkt Informacji Turystycznej w Chmielniku Gminne Centrum Informacji ul. 13 stycznia 17, 26-020 Chmielnik tel. 41 354 47 26, www.chmielnik.com

11 STRUMIENIE HISTORII

abytkowy Zakład Hutniczy w Maleńcu uzeum Zagłębia Staropolskiego Z M w Sielpi

W położonym 24 km na zachód od Końskich Sielpia to miejscowość Maleńcu, nad rzeką Czarną, zlokalizowany wypoczynkowa w Re- jest zabytkowy zespół walcowni i gwoździar- gionie Świętokrzyskim, ni posiadający już ponad 200-letnią historię. położona nad rzeką Założony został w 1782 r., rozbudowany Czarną Konecką i spię- przez kasztelana łukowskiego Jacka Jezierskie- trzonym na niej 60- go, który latem 1787 r. oprowadzał po nim hektarowym zalewem. króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W XIX w. znana była Przez lata zmieniali się właściciele moder- jednak zupełnie z in- nizując park maszynowy i zmieniając profil nych funkcji. Działał tu produkcji. Spośród doskonale zachowanych jeden z największych za- do dziś elementów wyposażenia zakładu do kładów przemysłowych najbardziej interesujących zaliczyć trzeba: Zagłębia Staropolskie- cykl produkcyjny – walcowania blach oraz go, którego projektan- wytwarzania z nich narzędzi gospodarczych, tami technicznymi byli hale walcowni, gwoździarni i szpadlarni Fryderyk Lempe i Filip Girard. Inwestycję realizowano w latach 1821-41, z 1839 r. oraz unikalne maszyny i koła wod- a zakład działał do 1921 r. Dnia 10 marca 1934 r. uznany został za zabytek ne. Zespół przestrzenny zakładu w Maleńcu sztuki inżynierskiej. Był pierwszym w Polsce prawnie chronionym zabyt- wpisany w dniu 21.06.1967 r. do rejestru za- kiem techniki. Obecnie w dawnych budynkach walcowni i pudlingarni bytków województwa (wówczas kieleckiego) (zakładu przerabiającego surówkę na żelazo kowalne) mieści się Muzeum składa się z: układu hydroenergetycznego, Zagłębia Staropolskiego. Do jego najcenniejszych eksponatów należy ol- budynków produkcyjnych, osiedla fabrycz- brzymie metalowe koło napędowe o średnicy 8 m oraz wiele unikatowych nego i drogi tzw. „kasztelańskiej”. Co roku maszyn i urządzeń takich jak: tokarki, strugarki, prasy czy też 150-letnie w lipcu podczas festiwalu technologiczno- obrabiarki. Ponadto zachowało się ujęcie wody (groble, upusty i kana- turystycznego „Kuźnice Koneckie” można zobaczyć wprowadzane w ruch ły), hale produkcyjne, suszarnie drewna, portiernia oraz dawne osiedle zabytkowe maszyny i urządzenia. fabryczne. Zabytkowy Zakład Hutniczy Muzeum Zagłębia Staropolskiego w Sielpi Maleniec 54, 26-242 Ruda Maleniecka, tel. 41 373 11 42 ul. Słoneczna 19, Sielpia, 26-200 Końskie, tel. 41 372 02 93 czynne: codziennie od 8.00–18.00, www.maleniec.powiat.konskie.pl czynne: wtorek-niedziela w godz. 9.00–12.00, 13.00–17.00

uzeum Przyrody i Techniki M w Starachowicach uźnia Mechaniczna w Starej Kuźnicy Muzeum Przyrody i Techniki to K placówka wyjątkowa pod względem W Starej Kuźnicy nad rzeką Młynkowską znajduje się jedyna w Polsce, różnorodności swoich zbiorów. Jej zachowana w pierwotnej postaci, zabytkowa kuźnia z układem wodnym najcenniejszym elementem jest z XVIII w. W jej wnętrzu zobaczyć można ogromny młot naciskowy Zespół Wielkopiecowy z pierwszej uderzający blisko 60 razy na minutę w olbrzymie kowadło, drewniane połowy XIX wieku i początków XX miechy skrzynkowe, ręczne nożyce do cięcia blachy, piec i inne narzędzia wieku. Jest to jednocześnie najle- kowalskie. Tuż przy drewnianym piej zachowany kompleks zakładów budynku kuźnicy zlokalizowane hutnictwa żelaza w Europie. W mu- jest urządzenie spiętrzające wodę zeum zobaczyć można osadę staro- i wprawiające w ruch wspomnia- żytnego hutnictwa żelaza z piecowi- ny młot i miechy. W jego skład skiem dymarskim, zabytkowe auta wchodzą stawidła z drewnianym produkowane niegdyś przez Zakłady korytem doprowadzające wodę Starachowickie oraz skamieniałe tro- do koła wodnego. Kuźnica sta- py dinozaurów. Dla dzieci i młodzie- nowi obecnie obiekt muzealny. ży szkolnej organizowane są lekcje podzielone na trzy działy tematyczne: „Od pieca dymarskiego do Wielkiego Kuźnia Mechaniczna Pieca”, „Miasto Stara i Boforsa” oraz Stara Kuźnica 46, 26-205 „Tropami świętokrzyskich dinozau- Nieświń, tel. 41 371 91 87 rów”. Na terenie zachowanego kompleksu zakładów hutnictwa żelaza Obiekt udostępnia od wtorku do organizowane są od kilku lat różnego rodzaju imprezy, z których najwięk- niedzieli mieszkający obok pan szym powodzeniem cieszą się: Żelazne Korzenie i Jarmark u Starzecha. Niewęgłowski Muzeum Przyrody i Techniki, Ekomuzeum im. J. Pazdura ul. Wielkopiecowa 1, 27-200 Starachowice tel. /fax 41 275 40 83, www.ekomuzeum.pl czynne: IV–X – wtorek – piątek 8.00–18.00, sobota – niedziela 12.00–18.00, XI–III – wtorek – piątek 8.00–16.00, sobota – niedziela 12.00–16.00 Z powodu remontu Muzeum będzie nieczynne do końca września 2010 roku.

12 STRUMIENIE HISTORII

Ruiny zakładu wielkopiecowego Mur oporowy w Bobrzy w Samsonowie W leżącej w granicach powiatu kieleckiego miejscowości Historia produkcji żelaza w Samsono- Bobrza, Jan Cacci z Bergamo wie rozpoczyna się od powstania w dru- zbudował w 1598 r. pierwszy giej połowie XVI w. kuźnicy zwanej na ziemiach polskich wielki Michałowską. Zlokalizowana była ona piec. W roku 1824 w odle- kilkaset metrów na północ od ruin głości około 1 km rozpoczę- zakładu wielkopiecowego. W 1594 r. to w ramach staszicowskiego znajdowała się pod zarządem Łukasza planu industrializacji Króle- Samsona i zwana była Samsonowską. stwa Polskiego budowę no- Zakład był wielokrotnie przebudo- wego zakładu wielkopieco- wywany przez kolejnych właścicieli, wego usytuowanego u stóp a produkowano w nim m.in. armaty, wysokiej skarpy. kule i broń białą. Zakład wielkopieco- Wzniesiono wówczas po- wy tzw. „Huta Józef”, której ruiny po- tężne mury oporowe, które dziwiać możemy do dnia dzisiejszego, miały 500 m długości, 5 m zbudowany został w latach 1818-1823 szerokości a miejscami do- dzięki staraniom Stanisława Staszica. chodziły nawet do 15 m wysokości. Miały one służyć umocnieniu zbocza Zmodernizowana i nowoczesna huta góry, stanowiącej poziom zasypu wielkich pieców. Na terenie fabryki sta- była w stanie wyprodukować około nęły składy na rudę, węgielnice, piece do prażenia rudy, osiedle fabryczne 800 ton surówki rocznie. Niestety po oraz układ wodny. Dalszą rozbudowę zakładu przerwała powódź i wybuch pożarze w 1866 roku zakład nie został powstania listopadowego. Obecnie można podziwiać pozostałości zakładu ponownie odbudowany. Obecnie po- wielkopiecowego, osiedla oraz wspomniany mur oporowy. zostałości huty przypominają klasycystyczne założenia pałacowe, w które- Punkt Informacji Turystycznej w Miedzianej Górze go krajobrazie dominuje wieża gichtociągowa i okrągły wielki piec. Gminna Biblioteka Publiczna Urząd Gminy Zagnańsk ul. Urzędnicza 18, 26-085 Miedziana Góra ul. Spacerowa 8, 26-050 Zagnańsk, tel. 41 300 13 22 tel. 41 303 11 01 www.zagnansk.pl www.miedziana-gora.pl

Piec hutniczy w Kuźniakach Po drodze z Rudy Strawczyńskiej do Mniowa warto przystanąć w miejsco- wości Kuźniaki, by zobaczyć ciekawy architektonicznie wielki piec hutni- alcownia w Nietulisku Dużym czy należący niegdyś do huty „Jadwiga”. Przypominający w kształcie ścięty W ostrosłup piec funkcjonował od 1782 r. do 1897 r. wytwarzając w czasach Ruiny walcowni profili drobnych i blach w Nietulisku Dużym to pozosta- swej świetności nawet 1000 ton surówki. Wyrabiano z niej balustrady, łości zakładu stanowiącego ostatnie ogniwo tzw. „ciągłego zakładu fabryk kraty, krzyże, rury i blachy. Prócz ruin wielkiego pieca zachowało się do żelaznych” nad Kamienną. Zbudowana w latach 1834-46 fabryka była dziś dawne ujęcie wody (grobla, staw i upust), podziemny sklepiony kanał starannie rozplanowanym założeniem urbanistycznym z osiedlem przemy- długości ok. 100 m oraz zwały żużla zalegające przy jego wylocie. słowym i układem wodnym. Składała się z: walcowni, 2 suszarni, maga- zynu, szopy, stajni, budynku administracyjnego, wagi oraz 36 domów dla Punkt Informacji Turystycznej w Strawczynie robotników i kadry kierowniczej. Obecnie walcownia żelaza jest cennym Gminny Ośrodek Kultury zabytkiem techniki, którego największą wartość stanowi kompletnie zachowany historyczny układ wodny. ul. Żeromskiego 16, 26-067 Strawczyn tel. 41 303 86 35 www.strawczyn.pl Urząd Miasta i Gminy w Kunowie ul. Warszawska 45 B, 27-415 Kunów, tel./fax 41 261 31 74 www.kunow.pl

13 STRUMIENIE HISTORII

Oblęgorek – Henryk Sienkiewicz Kielce – Stefan Żeromski W Oblęgorku niedaleko Strawczyna mieści się posiadłość polskiego nob- Stefan Żeromski listy – Henryka Sienkiewicza, którą pisarz otrzymał w darze od społeczeń- – pisarz ten związa- stwa z okazji 25-lecia pracy literackiej. Obecnie w pałacu znajduje się mu- ny był z Kielecczyzną zeum poświęcone jego życiu i twórczości. Ekspozycja wiernie oddaje układ w sposób szczególny. pokoi i ich wyposażenia z czasów zamieszkiwania w pałacu rodziny Sien- Urodził się w podkie- kiewiczów. Wystawa biograficzno – literacka dostarcza wiele informacji na leckim Strawczynie, temat pisarza, jego działalności pozaliterackiej oraz podróży. W muzeum dzieciństwo spędził znajdują się jedne z najcenniejszych w Ciekotach, mieszkał pamiątek po Sienkiewiczu – albumy, w Kielcach i uczył się dokumenty i listy przesyłane jubi- w kieleckim gimna- latowi w dowód uznania, podziwu zjum. Dziś mieści się i czci dla jego talentu. tu Muzeum Lat Szkol- nych Stefana Żerom- skiego, w którym warto Muzeum Henryka Sienkiewicza zobaczyć ekspozycje prezentujące pamiątki rodzinne, przedmioty związane w Oblęgorku ze szkołą i nauką, wizerunki rodziny, przyjaciół, młodzieńczych miłości pi- (oddział Muzeum Narodowego sarza oraz pierwsze wydania utworów Żeromskiego. Ziemia świętokrzyska w Kielcach), 26-067 Strawczyn obecna jest niemal w całej twórczości Żeromskiego. tel. 41 303 04 26, Akcja wielu znanych utworów rozgrywa się w Kielcach. Opisy tutejszych fax 41 303 04 26 w. 21 krajobrazów oraz samego miasta można znaleźć w „Syzyfowych pracach”, www.mnki.pl „Dziejach Grzechu”, „Ludziach bezdomnych” i „Puszczy Jodłowej”. Uwaga! Na czas remontu – Muzeum zamknięte! (otwarcie przewidziane Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego w sierpniu 2010 r.) (oddział Muzeum Narodowego w Kielcach) ul. Jana Pawła II 5, 25-013 Kielce tel. 41 344 57 92, www.mnki.pl czynne: wtorek, czwartek, piątek i niedziela 9.00–15.30, środa 11.00–17.30

Nagłowice – Mikołaj Rej Bodzechów, Doły Biskupie Mikołaj Rej – autor słynnych słów: „A niechaj narodowie wżdy postronni – Witold Gombrowicz znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają” – zwany jest ojcem literatury polskiej, gdyż był pierwszym pisarzem tworzącym wyłącznie w języku pol- Witold Gombrowicz – po- skim. W Nagłowicach, w których mieszkał, w dworze z około 1800 roku, wieściopisarz, dramaturg, wzniesionym przez Kac- eseista – urodził się w Mało- pra Walewskiego w miej- szycach k. Opatowa a okres, scu, gdzie stał wcześniej w którym jego ojciec był dy- dwór Reja znajduje się rektorem zakładów żelaznych obecnie izba Jego pa- spędził w Bodzechowie. Ob- mięci. Przedstawia ona serwacje poczynione wtedy związki pisarza z tą miej- przez pisarza wychowanego scowością i znaczenie w atmosferze „dworu ziemiań- jego twórczości, zarówno skiego” miały ogromny wpływ dla piśmiennictwa jak na jego twórczość. Wiele lite- i całej kultury polskiej. rackich obrazów z „Pornogra- W zabytkowym parku fii”, „Ferdydurke” czy „Ślubu” angielskim otaczającym wprost przywołuje Ćmielów, dworek do dziś zacho- Brzóstowę, Grocholice, Ostrowiec Świętokrzyski, Rudę (dziś Kościelną), wały się sędziwe dęby, czy też wspomniany Bodzechów. pamiętające czasy pi- W Dołach Biskupich ojciec Gombrowicza prowadził fabrykę tektury „Wi- sarza. Przybywający do tulin”. W czerwcu każdego roku odbywa się Piknik Gombrowiczowski, Nagłowic turyści mogą skorzystać z noclegów w zabytkowych wnętrzach podczas którego prezentowane są sztuki teatralne, odbywają się wystawy, dworku. plenery i pokazy filmów. Miejsca związane z dzieciństwem i młodością pisarza połączone zostały zielonym szlakiem rowerowym oraz samochodo- wym „Świętokrzyskim Szlakiem Literackim”. Dworek Mikołaja Reja ul. Kacpra Walewskiego 7, 28-362 Nagłowice www.swietokrzyskie.travel tel/fax. 41 381 45 70 www.naglowice.glt.pl e-mail [email protected] czynne: poniedziałek – sobota 8.00–16.00, niedziele i święta V–IX 9.00–17.00

14 PODRÓŻE Z PASJĄ

Starachowicka Kolej Wąskotorowa Ciuchcia Expres Ponidzie Rozwój kolei wąskotoro- wych w okolicach Stara- Świętokrzyska Kolejka Dojazdowa chowic był ściśle związany „Ciuchcia Expres Ponidzie”, wyko- z miejscowymi zakładami rzystująca linię wąskotorową zbu- przemysłowymi i wydo- dowaną przez wojska austriackie bywczymi wchodzącymi już w 1915 r., należy do jednej w okresie międzywojen- z największych atrakcji turystycznym w skład Centralnego nych Ponidzia. Okręgu Przemysłowego. Pociąg w stylu „retro”, w skład W tym właśnie czasie którego może wejść zabytkowa powstała sieć kolei łączą- lokomotywa parowa lub spalino- cych Wielki Piec w Sta- wa, wagony pasażerskie, wagony: rachowicach oraz tartak „plenerowy”, „letni” – bez dachu, na Bugaju z kopalniami i konsumpcyjny, kursuje w każdy Majówka, Mikołaj, Zę- weekend sezonu letniego oraz na biec, Władysław Henryk zamówienie. Jadąc tym zabytko- i licznymi ładowniami drewna. Dziś Starachowicka Kolej Wąskotorowa wym pociągiem turystycznym na trasie Jędrzejów – Pińczów (lub odwrot- oferuje przejażdżkę 6 km trasą od Starachowic Wschodnich (Wierzbnik) nie) turyści mają okazję podziwiać piękne krajobrazy Ponidzia i Nadni- do wsi Lipie. dziańskiego Parku Krajobrazowego. W trakcie przejażdżki, na życzenie grup, można zorganizować postój w miejscowości Umianowice, gdzie Stowarzyszenie Górnośląskich Kolei Wąskotorowych znajduje się zadaszone miejsce z drewnianymi stołami, ławami i dużym tel. 660 509 105, 660 509 104, 600 390 992 paleniskiem. www.skw.org.pl Pociągi kursują w niedzielę na trasach: Świętokrzyska Kolejka Dojazdowa „Ciuchcia Expres Ponidzie” Starachowice - Lipie, godz. odjazdu 10:30, 13:30, 17:00 z Jędrzejowa do Pińczowa Lipie - Starachowice, godz. odjazdu 13:00, 16:00, 18:30 ul. Dojazd 1, 28-300 Jędrzejów, tel. 41 386 22 55 Iłża - Marcule, godz. odjazdu 11:00, 14:00, 17:00 www.ciuchcia.eu Marcule - Iłża, godz. odjazdu 13:00, 16:00, 18:30 Możliwość rezerwacji wycieczek w dowolnym terminie.

gród na Rozstajach cieżka przyrodnicza O Ś w Gminie Sitkówka – Nowiny

Oznakowana na terenie gminy Sitkówka – Nowiny ścieżka przyrodnicza wiedzie przez urokliwe zakątki o unikalnych walorach krajobrazowo- przyrodniczych i historyczno-kulturowych. Głównymi atrakcjami na jej trasie są: dolina rzeki Bobrzy, nieczynny Kamieniołom na Berberysówce z szafirowo czystą wodą, roślinność kserotermiczna na Górze Panek oraz przedwojenna miejscowość letniskowa Trzcianki z historyczną zabudową. Ścieżka zatacza pętlę i ma 14 przystanków a na jej przejście trzeba poświę- cić około 3 godzin. Punkt Informacji Tursytycznej w Sitkówce - Nowiny Kryta Pływalnia „Perła” Gminny Ośrodek Kultury, Sportu i Rekreacji 26-052 Sitkówka-Nowiny tel. 41 346 52 60, 41 345 96 50 wew. 35 www.perla.maximum.pl W niewielkiej odległości od Pińczowa (ok. 6 km) w Młodzawach Małych położony jest niezwykły „Ogród na Rozstajach” założony przez artystę – rzeźbiarza Tadeusza Kurczynę. Spotykamy w nim istnie bajkowy krajobraz – kilkunastometrowy wo- dospad, jaskinię, oczka wodne oraz niezliczoną ilość kwiatów i krzewów, a to wszystko rozlokowane na trzech poziomach. Mieszkańcami ogrodu są: białe i czarne łabędzie, bocian czarny, różne odmiany kaczek, pawie, papugi. Liczne oczka wodne zamieszkują piękne, kolorowe ryby.

Ogród na Rozstajach Młodzawy Małe 17, 28-400 Pińczów, tel. 41 357 92 65 Czynne w soboty i niedziele 9.00–19.00, od IV do XI www.ogrodnarozstajach.pl

15 W POSZUKIWANIU UKOJENIA

Pustelnia Złotego Lasu w Rytwianach Bliżyn, Mroczków - na Szlaku W 1624 r. dla kamedułów kongregacji Monte Korona w pobliżu miej- Architektury Drewnianej scowości Rytwiany wybudowano EREMUS Silvae Aureae – Pustelnię Miejscowość Bliżyn Złotego Lasu. Powstał wówczas kościół pw. Zwiastowania NMP, zabu- szczyci się faktem, że dowania klasztorne i gospodarcze oraz eremitorium – czyli zespół 16 do- w czerwcu 1410 roku mków pustelniczych. Do nocował tu Władysław dziś przybywający turyści Jagiełło podczas podróży podziwiać mogą kościół pod Grunwald. Jednym z barokowym wyposaże- z cennych zabytków Bli- niem, część parterowych żyna jest modrzewiowa zabudowań klasztornych kaplica św. Zofii ukoń- z tzw. eremem Tęczyń- czona w roku 1818. skiego – jedynym zacho- Kaplica jest orientowana wanym domkiem pustel- o konstrukcji zrębowej. niczym oraz część bu- Oprócz kaplicy, w Bli- dynków gospodarczych, żynie można zobaczyć w których mieściły się: ruiny stalowni z XIX w., kuchnia klasztorna, in- neogotycki pałac Platerów oraz kościół parafialny pw. św. Ludwika z 1896 firmeria i apteka. Od roku. roku odnowiona Pu- W Mroczkowie można zobaczyć piękny modrzewiowy kościół św. Ro- stelnia funkcjonuje jako cha, który według podania ludowego zbudowany został na grobach zmar- Centrum Terapeutyczne łych pod koniec XVI wieku lub na początku XVII wieku jako wotum i przyjmuje na turnusy terapeutyczne i relaksacyjne gości pragnących w at- dziękczynne Bogu za ustanie zarazy. Zbudowany jest w „zrąb”, z zewnątrz mosferze ciszy i samotności, bez radia, telewizora i telefonu, odzyskiwać i wewnątrz szalowany deskami. W 1856 r. z ofiar właściciela i pracowni- spokój ducha. Pustelnia dysponuje 20 pokojami, własną kuchnią i salami ków Cegielni w Sołtykowie, wzniesiono tu ołtarz wraz z obrazem olejnym terapeutycznymi. Św. Rocha. Urząd Gminy w Bliżynie Relaksacyjno-Kontemplacyjne Centrum Terapeutyczne ul. Kościuszki 79a, 26-120 Bliżyn „Pustelnia Złotego Lasu” tel. 41 25 41 104, 41 25 41 172 ul. Klasztorna 25, 28-236 Rytwiany fax. 41 25 41 236 tel. 15 864 77 95 e-mail : [email protected] www.pustelnia.com.pl www.ugblizyn.bip.doc.pl e-mail: [email protected] www.drewniane.swietokrzyskie.travel

Kolegiata Św. Józefa w Klimontowie anktuarium Matki Bożej Bolesnej W malowniczo położo- S nym Klimontowie znaj- w Kałkowie-Godowie duje się piękna barokowa kolegiata fundacji kancle- rza Jerzego Ossolińskie- Sanktuarium stanowiące waż- go wzniesiona w latach ny ośrodek kultu maryjnego 1643 – 1650. Jest to jed- wybudowano w latach osiem- na z najoryginalniejszych dziesiątych XX wieku, dzięki i najpiękniejszych budowli wielkiej woli i sile sprawczej, z XVII w. wzniesiona na księdza kustosza Czesława Wali planie elipsy według pro- i pracy okolicznych mieszkań- jektu architekta włoskiego ców. W ramach sanktuarium Wawrzyńca Senesa. Plan powstał wielki kompleks obiek- kolegiaty ma swój pierwo- tów sakralnych, pośród których wzór w niezrealizowanym wyróżniają się: Świętokrzyska projekcie rzymskiego koś- Golgota – 33-metrowa budowla cioła S. Spirito dei Napole- – Panteon Męczeństwa Narodu tani. Wewnątrz świątyni na uwagę zasługują stiuki wykonane przed 1647 Polskiego, kościół parafialny ze rokiem przez Jana Chrzciciela Falconiego, wczesnobarokowe portale, ro- słynącym z łask obrazem Matki kokowa polichromia na ścianach i sklepieniu kruchty, rokokowy chór Boskiej Bolesnej, Droga Krzyżowa, Droga Betlejemska, Kaplice Różańco- muzyczny, organy oraz cztery ołtarze. we, Kaplica Piety, Dom Jana Pawła II, Dom Pielgrzyma, Panorama Świę- W miejscowości tej warto również zobaczyć interesujący kościół i klasztor tokrzyska – ruchome Misterium Męki Pańskiej. Na terenie sanktuarium podominikański (1613 – 1623) fundacji Jana Zbigniewa Ossolińskiego prężnie funkcjonuje również warsztat terapii zajęciowej. oraz klasycystyczną synagogę z 1851 r. Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski Punkt Informacji Turystycznej w Klimontowie Matki Ziemi Świętokrzyskiej Kałków-Godów 84a, gm. Pawłów Biblioteka Publiczna Informacji udziela Dom Pielgrzyma, tel. 41 272 18 88, ul. Kościelna 5, 27-640 Klimontów www.kalkow-godow.pl tel. 0601 760 948 www.klimontow.pl

16 W POSZUKIWANIU UKOJENIA

Klasztor Cysterski w Wąchocku Koprzywnica – relikty romańskie Wąchock – miasteczko koło Starachowic słynie nie tylko z dowcipów, ale Koprzywnica leżąca w dolinie rzeki przede wszystkim z opactwa cystersów sprowadzonych tu w 1179 r. z bur- Koprzywianki swą sławę zyskała dzię- gundzkiego opactwa Morimond przez biskupa krakowskiego Gedeona her- ki rezydującym tu niegdyś Cystersom. bu Gryf. W latach 1218-1239 włoski warsztat cysterski br. Simona wzniósł Ich opactwo ufundowane w I poł. tu kamienne opactwo wzorowane na architekturze toskańskiej. Do dziś XIII w. przez Mikołaja Bogorię zostało przetrwał pierwotny, gruntownie przebudowane w XVIII w. romański układ zespołu Wzniesiona z kamiennych ciosów ro- klasztornego z zacho- mańska świątynia posiada nadbudo- wanym kapitularzem, wane z cegły gotyckie szczyty oraz do- fraternią i karcerem. budowane w okresie baroku: zakrystię, W latach późniejszych kaplicę, zachodnią fasadę z kruchtą zespół klasztorny wie- i wieżę sygnaturkę w kształcie kielicha lokrotnie przebudowy- zwanego „kulawką”. Bardzo efektownie wano. Przybywający tu prezentuje się widoczne w całym koś- miłośnicy architektury ciele sklepienie krzyżowo-żebrowe oraz sakralnej podziwiać gotyckie malowidła. Z części klasztornej mogą późnoromań- na szczególną uwagę zasługuje romański ski kościół klasztorny kapitularz posiadający sklepienie krzy- zbudowany na planie żowo-żebrowe. krzyża łacińskiego z dwubarwnych ciosów kamiennych. W krużgankach znajduje się krypta Parafia rzymskokatolicka grobowa mjr. Jana Piwnika „Ponurego” – legendarnego dowódcy Święto- św. Floriana krzyskich Zgrupowań AK, a w budynku klasztornym obok furty mieści się ul. Krakowska 76, 27-660 Koprzywnica Muzeum O. Cystersów powstałe w oparciu o unikalną kolekcję pamiątek tel. 15 847 62 02 z okresu powstań narodowych, zgromadzonych przez ks. ppłk Walen- www.kuprzyszlosci.pl tego Ślusarczyka. Zespół Opactwa Cystersów w Wąchocku jest jednym z najważniejszych obiektów europejskich szlaków kulturowych: – Szlaku Cysterskiego i Romańskiego. Muzeum Ojców Cystersów – Klasztor w Wąchocku ul. Kościelna 14, 27-215 Wąchock, tel. 41 271 50 66 czynne: V-X w dni powszednie 9.00–12.00, 13.30–17.15, 18.00–20.00, w niedziele i święta kościelne 14.30–17.15; amborzec XI–IV w dni powszednie 13.30–17.15, S w niedziele i święta 14.30–17.15, W miejscowości Samborzec, na wzgórzu stoi murowany kościół wznie- www.cystersi.pl siony ok. połowy XIII w. przez dziedzica Pawła Samborzeckiego. Sam Długosz mówi o kościele samborzeckim jako starożytnym, Trójcy Świętej poświęconym. Świątynia od- budowywana po zniszczeniach lasztor Cysterski w Jędrzejowie wojen szwedzkich a następnie K wielokrotnie rozbudowywa- W 1149 r. do obecnego Jędrzejowa przybyli zakonnicy z francuskiego opa- na, posiada wiele cech baroku ctwa cysterskiego Morimond w Burgundii i wybudowali w nim pierwszy z pozostałościami romańskimi. na ówczesnych ziemiach polskich klasztor cysterski. Zlokalizowane przy Będąc w Samborcu warto za- drodze wylotowej interesować się historią miej- w kierunku Katowic, scowości i okolicy, która sięga Opactwo składa się ok. 5000 lat p. n. e. Z tego z trójnawowej bazy- okresu pochodzą najstarsze śla- liki z transeptem oraz dy osadnictwa. Pozostałością po zabudowań klasztor- końcowych latach epoki prehi- nych, z których do storycznej są mogiły w kształcie dziś dnia zachowa- niewielkich kurhanów. Dziś ły się jedynie trzy spotkać je można pomiędzy skrzydła. We wnętrzu Złotą a Malicami – „Mogiła Kwacała” oraz „Kocot” w Gorzyczanach. świątyni na uwagę Warto tu również zobaczyć: grodzisko kultury złockiej w Złotej i Sam- zasługują późnoro- borcu z okresu ok. 4000 lat p. n. e., cmentarzysko z epoki brązu, wąwozy mańskie wsporniki lessowe w Chobrzanach, Gorzyczanach i Samborcu, barokowy dwór alkie- w kaplicach południo- rzowy oraz kościół z polichromiami z XIV w. w Skotnikach. W pierwszej wych. Warto wiedzieć, dekadzie maja w Samborcu odbywa się impreza folklorystyczna – Święto iż ostatnie lata swego Kwitnącej Jabłoni. życia spędził tu bł. Wincenty Kadłubek, który zrezygnował z godności Urząd Gminy w Samborcu biskupiej, aby przywdziać habit mnisi. W jednej z kaplic umieszczono Samborzec 43, 27-650 Samborzec ołtarz grobowy Kadłubka z posrebrzaną trumną z jego świętymi relikwia- tel. 15 831 44 43, 831 44 67 mi. Corocznie w miesiącach sierpniu i wrześniu w klasztorze odbywa się www.samborzec.eu Międzynarodowy Festiwal Organowy. Sanktuarium bł. Wincentego Kadłubka ul. Klasztorna 10, 28-300 Jędrzejów tel. 41 386 23 08, www.cystersi.pl

17 18 19 W KRAINIE MOCNYCH WRAŻEŃ

Extremalnie w Sielpi Sporty motorowe – tor w Miedzianej Górze Sielpia to miejsce, gdzie na przełomie sierpnia i września każdy może Od 1977 r. w po- sprawdzić swoje siły w długodystansowej wędrówce biorąc udział w im- bliżu Kielc w miej- prezach: Konecka Setka lub Sielpia eXtreme Maraton. Wspomniane im- scowości Miedziana prezy z roku na rok Góra funkcjonuje przyciągają coraz więcej tor samochodowy. uczestników, którzy chcą Jest to jedyny tego sprawdzić swoją kondy- typu obiekt z od- cję oraz spędzić weekend cinkami górskimi, w atmosferze sportowej o długości 4160 m. rywalizacji. W skład kompleksu Konecka Setka prze- zarządzanego przez znaczona jest raczej dla A u t o m o b i l k l u b wytrawnych piechurów Kielecki wchodzą: i biegaczy, którzy do tor kartingowy pokonania mają dystans o długości 880 m, 75 lub 100 km w li- „mała pętla” toru samochodowego długości 1140 m, micie 27 godzin. Start zaplecze w budynku administracyjno-technicznym oraz motel i camping zawsze w piątek wie- „Moto-raj”. W ciągu całego roku odbywa się tu szereg imprez sportowo- czorem, z Sielpi. Dla -sprawnościowych oraz rajdy samochodowe ściągające do województwa mniej wytrenowanych, amatorów sportów motorowych z całego świata. Automobilklub prowadzi choć równie odważ- również szkolenia z doskonalenia techniki jazdy oraz z ratownictwa dro- nych, Sielpia eXtreme gowego. Ponadto istnieje możliwość organizacji imprez sportowo-rekrea- Maraton stawia wyzwanie przejścia 25 lub 50 km w krótkim limicie czasu cyjnych, szkoleń i narad dla zorganizowanych grup. – 11 godzin. Wybrany dystans należy pokonać pieszo. Centrum Informacji Turystycznej Tor Wyścigowy 26-200 Końskie, ul. Partyzantów 1 Automobilklub, ul. Słowackiego 16, 25-365 Kielce tel./fax +48 41 372 90 88 tel./fax 41 361 98 55 www.konskie.travel, e-mail: [email protected] www.automobilklub.kielce.pl czynne: pon. - pt. 08.00 - 16.00

Spływy kajakowe po Ponidziu Sporty lotnicze – Pińczów i Masłów Spływ kajakowy rzeką Nidą wijącą się przez Dla wszystkim odważnych, szu- malownicze i zaciszne kających wrażeń i adrenaliny Ponidzie to wspaniały oraz posiadających odpowiednie sposób odkrywania uprawnienia, lotniska w Masło- zakątków tego re- wie i Pińczowie przygotowały gionu. Podziwiane atrakcyjną ofertę. Miłośnicy z wody krajobrazy podniebnych podróży skorzy- urzekają swym pięk- stać mogą z lotów lotniami, nem i odmiennoś- szybowcami oraz motolotnia- cią oraz dostarczają mi, skoczyć na spadochronie niezapomnianych oraz wziąć udział w jednym wrażeń i wspomnień. z licznie organizowanych przez Turysta poszukujący aerokluby kursów. Ci, którzy zarówno aktywnego zdecydują się na tego typu ak- wypoczynku jak i oddechu na łonie przyrody z pewnością nie zostanie tywny wypoczynek, będą mieli rozczarowany. Pomoc przy organizacji spływów zapewniają prężnie dzia- okazję podziwiać najbardziej charakterystyczne elementy świętokrzyskiego łające: Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji w Pińczowie oraz Przedsię- krajobrazu: malowniczo meandrującą rzekę Nidę, dostojne szczyty Gór biorstwo Turystyczne „Kajakiem.pl” z Jędrzejowa. W przygotowanych Świętokrzyskich oraz kolorowe pasiaki pól. Gwarantujemy niezapomniane przez nich propozycjach znajdują się zarówno gotowe oferty spływów jak przeżycia i niesamowite widoki! i możliwość wypożyczenia kajaków, transportu bagaży oraz wykwalifiko- wani przewodnicy. Aeroklub Kielecki Lotnisko w Masłowie Przedsiębiorstwo Turystyczne „KAJAKIEM. PL” 26-001 Masłów, tel. 41 311 08 93 Anita Górecka, ul. Rakowska 29, 28-300 Jędrzejów www.aeroklub.kielce.pl tel./fax 41 386 30 74, 0 600 288 375 Aeroklub Pińczowski www.kajakiem.pl ul. Legionistów 26, 28-400 Pińczów Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji tel. 0 501 383 275 – dyrektor Leszek Mańkowski ul. Pałęki 26, 28-400 Pińczów tel./fax 41 357 28 11, 357 20 44, 0 600 821 095

20 W KRAINIE MOCNYCH WRAŻEŃ

Sielpia Chańcza Sielpia to miejscowość wypoczynkowa położona wśród lasów sosnowych Doskonałe warunki do letniego wypoczynku oraz uprawiania sportów na Wzgórzach Koneckich. Jej główną atrakcją jest malowniczy zalew na wodnych zapewnia retencyjny zbiornik Chańcza na rzece Czarnej Sta- Czarnej Koneckiej. Jest szowskiej. to idealne miejsce do Powierzchnia lustra wody sięga tu blisko 500 ha a jego głębokość wynosi wypoczynku i rekrea- średnio od 11 m w pobliżu tamy do poniżej 3 m w części północnej. cji. Można tu skorzy- Co roku w okresie letnim zjeżdżają tu tłumy miłośników windsurfingu, stać z kąpieli wodnych żeglowania oraz amatorzy i słonecznych, wypoży- plażowania i słonecznych czalni sprzętu wodne- kąpieli. Przybywający tu go, a wieczorem miło turyści mogą skorzystać spędzić czas w jednej z funkcjonującej na miejscu z dyskotek. Wspaniała bazy noclegowej i gastrono- przyroda, czysta woda micznej oraz wypożyczalni spowodowały, że nad sprzętu wodnego. zalewem zlokalizowa- nych jest wiele ośrod- Urząd Gminy Raków ków wypoczynkowych ul. Ogrodowa 1, o zróżnicowanym 26-035 Raków standardzie. Na mi- tel./fax 41 353 50 18 łośników pieszych i rowerowych wycieczek czekają dobrze oznakowane www.rakow.pl szlaki turystyczne. Tutaj mają też miejsce różnego rodzaju imprezy, wśród których najbardziej popularna to Kuźnice Koneckie odbywająca się na terenie dawnego Zakładu Metalurgicznego, a obecnie Muzeum Zagłębia Staropolskiego.

Centrum Informacji Turystycznej 26-200 Końskie, ul. Partyzantów 1 tel./fax +48 41 372 90 88 www.konskie.travel e-mail: [email protected] czynne: pon. - pt. 08.00 - 16.00

ryta Pływalnia „Rawszczyzna” K w Ostrowcu Świętokrzyskim ryta Pływalnia „Perła” K Oddana do użytku w 2004 r. w Sitkówce-Nowiny kryta pływalnia „Rawszczy- zna” należy do największych Pływalnia „Perła” to doskonałe miejsce wypoczynku, w którym każdy i najnowocześniejszych pły- znajdzie coś dla siebie. walni w Polsce. 50-metrowy Mieści się tu kompleks dziesięciotorowy basen wraz basenów, sauna fińska, z trybunami dla półtora- gabinet odnowy biolo- tysięcznej widowni spełnia gicznej, kawiarnia. Jed- wszelkie wymagania i normy nak największą atrakcję FINA, dzięki czemu jest are- pływalni stanowi kręta ną dla krajowych i międzyna- rura zjazdowa o długoś- rodowych zawodów pływa- ci 93 metrów i średnicy ckich. W części rekreacyjnej 1,2 metra. Basen głów- „Rawszczyzny” znajdują się ny wyposażony jest dwa mniejsze baseny oraz sze- w podwodne masaże, reg urządzeń uatrakcyjniają- dzikie źródła, wodo- cych pobyt na pływalni. Są to: spady oraz płytki na- 78-metrowa zjeżdżalnia rurowa i 13-metrowa zjeżdżalnia płaszczyznowa, powietrzne emitujące sztuczna rzeka, gejzery denne, bicze wodne, wanna z masażem powietrzem z dna masy powietrza. dla 7 osób oraz dział odnowy biologicznej i rehabilitacji. Na „Rawszczyź- Dla najmłodszych przeznaczono basen z mała zjeżdżalnią na kształt słonika nie” trenuje polska mistrzyni – Otylia Jędrzejczak. oraz efektowną kaskadą. Przez cały rok odbywają się tutaj różne zawody, konkursy, festyny, akcje charytatywne oraz pokazy. Kryta pływalnia „Rawszczyzna” Miejski Ośrodek Sportu i Rekreacji Kryta Pływalnia „Perła” ul. Mickiewicza 32, 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski ul. Kubusia Puchatka, 26-052 Sitkówka – Nowiny tel. 41 254 00 00, fax 41 267 41 03 tel. 41 345 96 50, 346 52 60 www.mosir.ostrowiec.pl www.perla.maximum.pl

21 W KRAINIE MOCNYCH WRAŻEŃ

Turystyka piesza Turystyka rowerowa Ponad 40 szlaków pieszych o łącznej długości około 1300 km pomaga Ziemia Świętokrzyska oferuje zwolennikom czynnego wypoczynku wędrującym turystom przemierzać i poznawać piękną Krainę Świętokrzy- ok. 3000 km znakowanych rowerowych tras turystycznych prowadzących ską. tuż obok miejsc wartych zwiedzenia, miejsc pamiątkowych związanych Gęsta sieć tras o różnym stopniu trudności biegnie nie tylko przez niewy- z historią regionu, obok pięknych i różnorodnych okazów natury. sokie i łatwo dostępne dla wszystkich pasma Gór Świętokrzyskich. Liczne Do najciekawszych tras należą m.in.: szlaki piesze poprowadzono także przez Sandomierszczyznę, Ziemię Kone- • szlak niebieski „Śladami cką oraz Ponidzie – w powiatach pińczowskim i buskim. Trud poniesiony zabytków techniki Doliny podczas wędrówki rekompensują zaskakujące krajobrazy, cenne obiekty Kamiennej” zabytkowe oraz wszechobecna cisza i spokój. Do najciekawszych szlaków • szlaki w okolicach Opatowa należą m.in.: • szlak czerwony „Dookoła • główny szlak czerwony: Gołoszyce – Święty Krzyż – Święta Katarzyna Starachowic” – Masłów – Tumlin – Miedziana Góra – Kuźniaki • szlaki po obszarach Sando- • szlak czerwony: Gołoszyce – Ujazd- Klimontów – Koprzywnica – San- mierszczyzny domierz – Dwikozy – Zawichost • szlaki w okolicach Końskich • szlak niebieski: Kuźniaki – Sielpia Wielka – Końskie – Stara Kuźnica • szlak czerwony „Lasami doo- – rez. „Skałki Piekło pod Niekłaniem” – Pogorzałe k. Skarżyska-Ka- koła Włoszczowy” miennej • szlak czerwony „Przez Góry • szlak zielony: Grochowiska – Szaniec – Szczaworyż – Stopnica – Solec- Świętokrzyskie” Zdrój – Nowy Korczyn -Wiślica • szlak czarny „Szlak Architek- • szlak czerwony: Chęciny – Jaskinia Raj – Kielce Karczówka. tury Obronnej” • szlak żółty – pielgrzymkowy Informacje: patrz strona nr 32 „Miejsca Mocy” • ścieżki rowerowe w Kielcach. Rowerzystom chcącym spraw- dzić swoją kondycję fizyczną po- lecamy przejażdżki po górskich terenach Ziemi Świętokrzyskiej, a także udział w rajdach rowerowych, czy też cyklicznej imprezie pn. „Świętokrzyska Liga Rowerowa”

Informacje: patrz strona nr 32

22 W KRAINIE MOCNYCH WRAŻEŃ

Turystyka jeździecka Białe szaleństwo Na terenie wojewódz- Zimowa oferta Świętokrzyskiego nie odbiega swą atrakcyjnością od pozo- twa świętokrzyskiego stałych pór roku. Dzięki niewysokim ale zróżnicowanym pod względem funkcjonuje ponad długości i nachylenia zboczom górskim narciarze zarówno ci początkujący trzydzieści mniejszych jak i zaawansowani znajdą dla siebie odpowiednie warunki do „zimowego i większych ośrodków szaleństwa”. W najbliższym otoczeniu Kielc oraz samym mieście znajduje jazdy konnej, w któ- się blisko 20 wyciągów narciarskich, w większości sztucznie naśnieżanych, rych z powodzeniem oświetlonych, posiadających wypożyczalnie sprzętu narciarskiego oraz można uprawiać tu- punkty małej gastronomii. rystykę jeździecką. www.narty-swietokrzyskie.pl Oprócz samej nauki jazdy w siodle, miłośni- Góra Telegraf i Góra Pierścienica w Kielcach cy konnych przejażdżek tel. 41 368 74 26, www.rekreacja.kielce.pl skorzystać mogą z jaz- Ośrodek Narciarski SABAT w Krajnie-Zagórzu dy terenowej, przejaż- tel. 41 312 77 11, 0 602 391 081, 0 602 217 920 dżek bryczką, kuligów, www.sabatkrajno.pl obozów szkoleniowych i zielonych szkół. Niektóre z ośrodków prowadzą czynny 9:00-22:00 również hipoterapię. Amatorzy sportowej rywalizacji mogą wziąć udział w zawodach jeździeckich, a żądni wrażeń w szkoleniach z zakresu skoków Góra „Wykieńska” w Tumlinie przez przeszkody. tel. 41 303 49 82 www.tumlin-ski.prv.pl Centrum Jeździeckie Park Stadion ul. Kusocińskiego 61a, 25-045 Kielce, tel. 41 361 40 81 Góra Bałt w Bałtowie www.centrumjezdzieckie.kielce.pl tel. 41 264 14 20; www.szwajcariabaltowska.pl „Amazonka” Stacja Narciarska „Baba Jaga” na Górze Miejskiej w Bodzentynie Borków 68, 26-021 Daleszyce, tel. 41 317 19 92 tel. 0 607 771 209, www.narty-bodzentyn.republika.pl www.amazonkaborkow.oit.pl, e-mail: [email protected] czynny: 10.00–22.00 Świętokrzyskie Centrum Rehabilitacji Góra Otrocz w Niestachowie - Ośrodek Narciarski w Niestachowie (hipoterapia – tylko dla osób z odpowiednią dokumentacją choroby) tel. 41 302 18 48, 0 664 978 173 Czarniecka Góra 43, 26-220 Stąporków, tel. 41 374 11 63, www.niestachow.pl www.rehabilitacjascr.pl Sandomierski Ośrodek Kawaleryjski Rzeczyca Mokra 110, 27-600 Sandomierz , Barbara Redzińska tel. 0 691 488 346

Rollercoaster w Bałtowie

Rewelacyjna, super nowa atrak- cja w Bałtowie. Doskonale wyprofilowany zjazd o długości prawie 400 m spełnia wszystkie europejskie wymogi bezpieczeństwa. Prędkość wózka regulowana jest indywidualnie przez każdego uczestnika odpowiednio do swojej odwagi. Lubisz adrenalinę? Szalone, mocno nachylone zakręty i duża prędkość dostarczą niesamowitych wrażeń. Kolejka grawitacyjna to: - długość wyciągu - 135 m; - długość zjazdu - 382 m, - maksymalna prędkość zjazdu - ok. 40 km/h. JuraPark Bałtów 27-423 Bałtów 8a tel. 41 264 14 20 (21) e-mail: [email protected]

23 SWOJSKIE KLIMATY

Śladkowskie Stowarzyszenie Agroturystyka groturystyka i Turystyki „Dolina Sanicy” - Śladków Mały A tel. 41 354 27 78 www.wakacje.agro.pl/dolinasanicy Niezwykle bogata i urozmaicona jest oferta gospodarstw agroturystycz- www.sladkow.agrowczasy.com nych województwa świętokrzyskiego. Zlokalizowane w najciekawszych zakątkach regionu gospodarstwa świadczą przybywającym tu agrowcza- sowiczom nie tylko usługi noclegowe ale także zapewniają wyśmienitą Świętokrzyskie Towarzystwo Agroturystyki „Łysogóry” kuchnię regionalną i dostarczają szereg dodatkowych atrakcji. Gospodarze Trzcianka 22, 26-006 Nowa Słupia dbają o wysoki standard pokoi oraz pomagają zorganizować interesujące tel. 41 317 81 85 wycieczki po okolicy. Wciąż żywa kultura ludowa oraz bogactwo zwycza- www.agrolysogory.pl jów i tradycji świętokrzyskiej wsi zainteresują każdego, kto zdecyduje się tu przyjechać na krótszy lub dłuższy wypoczynek.

Informacja o stowarzyszeniach agroturystycznych: Świętokrzyska Federacja Agroturystyki i Turystyki Wiejskiej „Ziemia Świętokrzyska” Siedziba przy Świętokrzyskiej Izbie Rolniczej ul. Chopina 15/3, 25-356 Kielce, tel. 41 832 01 17 www.agroturystyka-swietokrzyskie.pl Agroturystyczne Stowarzyszenie Gospodarstw Gościnnych i Ekologicznych „Cis” w Morawicy tel. 41 353 83 91 www.agrowakacje.pl/cis Agroturystyczne Stowarzyszenie Hodowców Ryb „Borowiec” - Śladków Mały tel. 41 354 39 29, www.wakacje.agro.pl/borowiec www.borowiec.agrowczasy.com Buskie Stowarzyszenie Agroturystyczne „Relax” tel. 41 378 47 68, 0608 496 163 www.umig.busko.pl Stowarzyszenie Agroturystyczne „Dolina Czarnej”- Raków tel. 0 607 305 393 www.dolinaczarnej.agrowakacje.pl Stowarzyszenie Agroturystyczne Gminy Daleszyce „Żeremie” tel. 41 317 14 15, 0 503 861 078 więtokrzyskie smaki Stowarzyszenie Agroturystyczne Gminy Solec-Zdrój Ś „Źródło Zdrowia” Region Świętokrzyski to raj dla tel. 41 377 61 59 smakoszy regionalnych dań Stowarzyszenie Agroturystyczne „Wierna Rzeka” w Piekoszowie i potraw oraz zdrowej, eko- tel. 41 30 61 081 logicznej żywności. Rosnącą www.piekoszow.pl sławą cieszą się świętokrzyskie owoce: śliwka szydłowska, Stowarzyszenie Agroturystyczne Wisła–San śliwka Damacha z Ponidzia, tel. 15 832 34 00 sandomierskie jabłka, wiśnia Stowarzyszenie Gospodarstw Agroturystycznych „Wypoczynek” ze Słupi Nadbrzeżnej czy ul.1-go Maja 37, 29-120 Kluczewsko truskawka z Bielin. Równie tel. 044 781 42 79, www.kluczewsko.gmina.pl smaczne są potrawy z „kor- czyńskiej fasoli” serwowane Stowarzyszenie Gospodarstw Gościnnych „Nad Zalewem Chańcza” m. in. w „Zamku Dersława” tel. 41 354 51 65 w Busku – Zdroju, gęsina www.wakacje.agro.pl/korytnica z gospodarstwa agrotury- www.chancza.agrowczasy.com stycznego p. Grażyny Ko- Stowarzyszenie Rozwoju Gminy Łagów repty z Siesławic czy bodzen- www.lagow.agrowakacje.pl tyński chleb pochodzący ze starej piekarni na Rynku Stowarzyszenie Turystyczno-Agroturystyczne „Ponidzie” Głównym w Bodzentynie. tel. 41 356 42 26, 0 602 640 563 Wypoczywając w Świętokrzyskim należy koniecznie skosztować serwo- www.wakacje.agro.pl/ponidzie waną w tutejszych restauracjach zalewajkę świętokrzyską, a na turystów www.ponidzie.agrowczasy.com odwiedzających Raków czeka historyczna potrawa „Dzionie”, której głów- Stowarzyszenie Turystyki Wiejskiej nymi składnikami są maca i podgardle wieprzowe. „W krainie latających czarownic” A na miłe zakończenie, gospodarstwo agroturystyczne „Orzechówka” www.czarownice.com.pl k. Bodzentyna proponuje Ćmagę Świętokrzyską – napitek na bazie wina i ziół o właściwościach leczniczych. Świętokrzyski Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Modliszewicach ul. Piotrkowska 30, 26-200 Końskie tel. 41 372 22 84-86, fax 41 372 34 86, www.sodr.pl

24 SWOJSKIE KLIMATY

uzeum Wsi Kieleckiej M – Park Etnograficzny w Tokarni Ośrodek Tradycji Garncarstwa Przez lata, aż do końca XX wieku maleńka wieś Chałupki koło Morawi- cy, zaopatrywała w gli- niane wyroby – naczy- nia i garnki – rozległe okolice. W miejscowo- ści tej od 1998 r. działa Ośrodek Tradycji Garn- carstwa funkcjonujący w zachowanym warsztacie jednego z miejscowych garncarzy, którego syn – Józef Głuszek jest opiekunem i przewodnikiem po ośrodku. War- sztat posiada autentyczne wyposażenie do szykowania, mieszania gliny, toczenia naczyń na kole, suszenia, szkliwienia oraz zdobienia. W centralnym miejscu stoi stary dwu- Główną ekspozycją Muzeum Wsi Kieleckiej jest Park Etnograficzny w To- komorowy piec – przygotowany do wypału. Zwiedzając ośrodek i wystawę karni zlokalizowany przy trasie E7 prowadzącej z Kielc do Krakowa. Na zobaczyć można eksponaty wykonane jeszcze przez dawnych miejscowych malowniczo położonym w zakolu Czarnej Nidy 65 ha obszarze, zgro- mistrzów. Prowadzona jest tu szkółka garncarska i warsztaty. madzono najcenniejsze zabytki XVIII/XIX w. budownictwa drewniane- Ośrodek Tradycji Garncarstwa go z terenu Gór Świętokrzyskich, Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, Chałupki, ul. Ceramiczna 2, 26-026 Morawica Wyżyny Sandomierskiej i Niecki Nidziańskiej. Odnajdziemy tu m.in.: tel. 0 41 311 87 02, 0 606 109 980 zagrody wiejskie, obiekty małomiasteczkowe, dwór, budynki folwarczne, czynne: codziennie oprócz poniedziałków w godz. 10.00–16.00 zabytki przemysłu wiejskiego, obiekty sakralne. Do najciekawszych moż- na zaliczyć dwór z Suchedniowa z 1856 r., spichlerz dworski ze Złotej z 1719 r. i barokowy kościół p. w. Matki Bożej Pocieszenia z Rogowa n. Wisłą z 1761 r. Prezentowane są wnętrza XIX w. chałup i warsztatów rzemieślniczych, apteki, sklepiku i pracowni krawieckiej, ekspozycja szkoły wiejskiej z okresu międzywojennego, kolekcja rzeźb na wystawie „Ocalić od zapomnienia” Jana Bernasiewicza – twórcy ogrodu rzeźb oraz wystawy czasowe, jak np. Miele się pszeniczka..., Wiatraki i młynarstwo wietrzne na ospodarstwo Agroturystyczne „Kuźnia” Kielecczyźnie.. G Muzeum organizuje liczne cykliczne imprezy folklorystyczne: Piknik Stra- Gospodarstwo znajduje się w centralnej części Cisowsko-Orłowińskiego żacki – maj, Wytopki Ołowiu, Świętokrzyskie Święto Chleba i Święto- Parku Krajobrazowego, wśród wzgórz i dolin, daleko od innych gospo- krzyski Jarmark Agroturystyczny – czerwiec, Młodość, Talent i Tradycja darstw i ruchliwych dróg. – wrzesień, Dary Jesieni, Hubertus Świętokrzyski – październik. Oddano tu do dyspozycji gości drewnianą część domu urządzoną w stylu Muzeum Wsi Kieleckiej dworskim: ściany z su- ul. Jana Pawła II 6, 25-025 Kielce rowych sosnowych bali, tel. 41 344 92 97, fax 41 344 50 08 a część sienników łóżek Park Etnograficzny w Tokarni – Muzeum Wsi Kieleckiej wypełnionych jest sło- Tokarnia 303 k. Chęcin mą. Potrawy przygoto- tel. 41 315 41 71 wywane są na bazie pro- czynne: XI–III w dni robocze w godz. 9.00–14.00; duktów ekologicznych IV wtorek – niedziela w godz. 9.00–16.00; miejscowych rolników. V–VI poniedziałek – niedziela w godz. 10.00–18.00; Na specjalne życzenie VII–VIII wtorek – niedziela w godz. 10.00–18.00; gości Pani domu serwu- IX poniedziałek – piątek w godz. 9.00–17.00, je zupę pokrzywową, sobota – niedziela 10.00–18.00; dzionie oraz nalewki X poniedziałek – piątek 9.00–17.00, własnej produkcji. sobota – niedziela 10.00–17.00. Na najmłodszych czeka www.mwk.com.pl, e-mail [email protected] plac zabaw, wykonany z drewna i wyposażony w wóz Flinstonów, huśtawki, samolot oraz piaskownicę. Można też z bliska przyjrzeć się pracy kowalskiej, odbywają- cej się w starej kuźni lub uczestniczyć w warsztatach decupage w przygo- towanej do tego specjalnie pracowni.

Gospodarstwo Agroturystyczne „Kuźnia” Elżbieta i Henryk Kot Nowa Huta 20, 26-035 Raków, tel. 507 553 914 www.kuznia.wczasywpolsce.pl

25 W RYTMIE HISTORII

urniej Rycerski „O szablę Krzysztofa Międzynarodowy Turniej Rycerski TBaldwina Ossolińskiego” o Miecz Zawiszy Czarnego z Garbowa

Monumentalne ruiny zamku Organizowany co roku „Krzyżtopór” w Ujeździe, jednego w lipcu przez Chorągiew z największych obiektów obronnych Rycerstwa Ziemi Sando- w Polsce, tworzą doskonała scenerię mierskiej Turniej o Miecz dla odbywających się tu już od po- Zawiszy Czarnego z Gar- nad 10 lat turniejów rycerskich „O bowa w Sandomierzu, szablę Krzysztofa Baldwina Ossoliń- stanowi nie lada atrakcję skiego”. Co roku w maju na pała- dla turystów zwiedzają- cowym dziedzińcu, przy obecności cych w tym czasie perłę tysięcy turystów, rycerze z różnych regionu świętokrzyskie- chorągwi i bractw toczą zacięte go. Teatr ognia, potyczki pojedynki. Towarzyszą im pokazy wojsk polskich i krzyża- sprawności bojowej kuszników, ckich oraz turnieje łucz- fechtunku, musztry wojskowej, nicze, kusznicze i pokaz żywych szachów, popisy kaskader- żywych szachów to tylko skie, turnieje łucznicze oraz pokazy niektóre z atrakcji odby- tańców dworskich. Niezapomnianych wrażeń i wspomnień dostarczają wających się na Rynku Starego Miasta. Ogromnym powodzeniem i po- inscenizacje bitew ze Szwedami, zwłaszcza te organizowane nocą. pularnością cieszy się również parada wojsk przybywających z Bitwy pod Grunwaldem i powitanie króla Władysława Jagiełły na sandomierskim Instytucja Kultury w Ujeździe rynku. Turniej jest jedną z wielu imprez i przedstawień organizowanych Ujazd 73, 27-570 Iwaniska przez Chorągiew Rycerstwa Ziemi Sandomierskiej, która począwszy od tel. 15 860 11 33 końca kwietnia w każdy weekend dostarcza wielu atrakcji gościom i miesz- czynny: IV – IX w godz. 8.00-20.00, X-III w godz. 8.00-16.00 kańcom, zwiedzającym sandomierskie Stare Miasto. www.krzyztopor.org.pl Centrum Informacji Turystycznej Rynek 20, 27-600 Sandomierz www.sandomierz.pl potkania z Kulturą Żydowską S Punkt Informacji Turystycznej Oddział PTTK w Sandomierzu Historia małych mia- steczek Ziemi Święto- ul. Rynek 12, 27-600 Sandomierz krzyskiej – Chmielnika, tel. 15 832 23 05, tel./fax 15 832 26 82 Pińczowa, Działoszyc czy www.pttk-sandomierz.pl Szydłowa, ściśle związa- Urząd Miejski w Sandomierzu na jest ze społecznością Plac Poniatowskiego 3, 27-600 Sandomierz, tel. 15 644 01 00 żydowską, która przez www.sandomierz.pl wieki zamieszkiwała ten region. W celu przybli- żenia kultury i obyczajów ówczesnych mieszkańców tych miejscowości, przed więto Śliwki kilkoma laty zainicjowano Ś w Chmielniku „Spotka- Szydłów to malownicze miasteczko słynące z bogatej historycznej prze- nia z Kulturą Żydowską”. szłości oraz wspaniałej miejscowej śliwki, której niepowtarzalne walory Z roku na rok impreza sta- smakowe rozsławia odbywające się od kilku lat „Święto Śliwki”. Jedną je się coraz popularniejsza z głównych atrakcji poza prezentacją kilkudziesięciu odmian śliwek są po- i zatacza coraz szersze kręgi. W bogatym programie artystycznym znajdują kazy starodawnego su- się liczne koncerty, tańce i śpiewy żydowskie, wystawy fotografii i ma- szenia tych owoców larstwa, przedstawienia i inscenizacje z życia żydowskich mieszkańców. sposobem ziemnym na W roku 2006 odbyło się pierwsze od ponad sześćdziesięciu lat żydowskie tzw. „laskach”. nabożeństwo Kabalat Szabat, rozpoczynające Szabat. Imprezie kolorytu do- Urząd Miasta i Gminy Chmielnik daje kiermasz połączo- Plac Kościelny 5, 26-020 Chmielnik ny z degustacją owoców, tel. 41 354 32 73, 354 22 78 przetworów domowej www.chmielnik.com roboty a także szydłow- Urząd Miasta i Gminy Pińczów skiej śliwowicy, wypro- Plac Konstytucji 3 Maja 10, 28-400 Pińczów dukowanej według starej tel. 41/357 38 71 do 75 receptury, udostępnionej www.pinczow.com.pl przez miejscowych sa- downików. Urząd Gminy Szydłów „Świętu Śliwki” towarzy- ul. Rynek 2, 28-225 Szydłów szy atrakcyjna część arty- tel./fax: 41 354 51 25 styczna i kulturalna nasy- www.szydlow.pl cona folklorem krajowym Urząd Gminy Działoszyce i zagranicznym. ul. Skalbmierska 5, 28-440 Działoszyce Punkt Informacji Turystycznej w Szydłowie tel. 41 352 60 05, 352 60 10 Gminne Centrum Kultury www.dzialoszyce.pl ul. Targowa 3, 28-225 Szydłów tel. 41 354 53 13 www.szydlow.pl 26 W RYTMIE TRADYCJI

Dymarki Świętokrzyskie Żelazne Korzenie Odbywające się już Żelazne Korzenie to impreza od kilkudziesięciu lat odbywająca się w „archeopar- w sierpniu „Dymarki ku” na terenie Muzeum Przy- Świętokrzyskie” w No- rody i Techniki w Staracho- wej Słupi są prawdopo- wicach. Impreza poświęcona dobnie jedynym tego jest prezentacji życia codzien- typu festynem archeo- nego, zajęciom i obyczajom logicznym w Europie, ludzi zamieszkujących „Bar- który w tak ciekawy baricum” w okresie wpły- i wierny sposób pre- wów rzymskich. Uczestnicy zentuje proces wyto- pikniku mogą zapoznać się pu żelaza w piecach z procesem wzajemnej in- dymarskich meto- filtracji świata rzymskiego dą sprzed 2000 lat. i jego wpływu na inne regio- Oprócz pokazów przy- ny. Obok pokazu wytopu gotowanych przez hutników, rudników i kowali uczestnicy imprezy zoba- żelaza w dymarce prezen- czyć mogą prezentacje dawnych technik wykonywania odlewów z brązu tuje się tu również sposoby i srebra, warsztaty garncarskie, tkactwo na warsztacie pionowym oraz pro- pracy rzemieślników w warsztatach: kowalskim, tkackim, garncarskim, dukcję dziegciu i paciorków szklanych. Ponadto od 2001 r. Dymarkom to- złotniczym, plecionkarskim, oraz wielu innych. Największym zaintere- warzyszą pokazy uzbrojenia i metod walki ludności zamieszkującej tereny sowaniem cieszy się rzymska kohorta, która podczas pikniku obozuje na tzw. Barbarzyńskiej Europy i Imperium Rzymskiego. terenie Ekomuzeum. Przybyli goście mogą naocznie przekonać się jak wyglądało uzbrojenie legionisty, jego obozowe życie oraz poznać charakte- Gminny Ośrodek Kultury w Nowej Słupi z siedzibą w Rudkach rystyczne elementy rzymskiej taktyki walki, prezentowane podczas insce- ul. Staszica 8, 26-006 Nowa Słupia nizowanych starć zbrojnych z barbarzyńcami. Integralną częścią pikniku są tel. 41 317 76 04 liczne konkursy, lekcje strzelania z łuku, czy fechtunku z wykorzystaniem www.dymarki.pl replik broni z epoki. Urząd Gminy Nowa Słupia Muzeum Przyrody i Techniki ul. Rynek 15, 26-006 Nowa Słupia Ekomuzeum im. J. Pazdura w Starachowicach tel. 41 317 87 00 ul. Wielkopiecowa 1, 27-200 Starachowice, www.nowaslupia.pl tel. 41 275 40 83 www.ekomuzeum.pl

Wytopki Ołowiu uźnice Koneckie Co roku w czerwcu na K terenie Parku Etnograficz- Kuźnice Koneckie – cykliczny festiwal technologiczno-turystyczny – odby- nego w Tokarni odbywa wa się raz w roku w III dekadzie lipca na terenie: Muzeum Staropolskiego się plenerowa impreza Wy- Zagłębia Przemysłowego w Sielpi, w Starej Kuźnicy (gmina Końskie) oraz topki Ołowiu. Jej główną zabytkowego Zakładu Walcowni i Gwoździarni w Maleńcu (gmina Ruda atrakcją jest wytop ołowiu, Maleniecka). Impreza bicie pamiątkowych meda- popularyzuje dziedzictwo li, pokaz pędzenia dziegciu kulturowe Staropolskiego i smoły drzewnej oraz pro- Okręgu Przemysłowego dukcji węgla drzewnego. oraz ukazuje nowe funkcje Uczestnicy imprezy mogą i możliwości wykorzysta- spróbować także swych sił nia unikalnych zabytków w tradycyjnych rzemiosłach techniki. Podczas jej trwa- takich jak: bednarstwo, ry- nia odbywają się koncerty marstwo, kowalstwo, tka- popularnych zespołów, ctwo czy też garncarstwo. którym towarzyszą warszta- Wytopkom Ołowiu towa- ty i pokazy nawiązujące do rzyszą kiermasze rękodzieła i sztuki ludowej, występy zespołów folklory- tradycji ginących zawodów: stycznych, a dodatkową atrakcją przede wszystkim dla dzieci są przejażdżki kowali, metaloplastyków, konne oraz bryczką. odlewników, bednarzy, kołodziejów. Istnieje możliwość zwiedzania za- Park Etnograficzny w Tokarni bytkowych obiektów techniki a licznie przybywający na Kuźnice Koneckie Tokarnia 303 k. Chęcin mają niepowtarzalną sposobność zobaczenia uruchomianych na tą okazję tel. 41 315 41 71 i nadal sprawnych maszyn i urządzeń. czynne: XI–III w dni robocze w godz. 9.00–14.00; Starostwo Powiatowe w Końskich IV wtorek – niedziela w godz. 9.00–16.00; ul. Staszica 2, 26-200 Końskie, tel. 41 372 41 34 V–VI poniedziałek – niedziela w godz. 10.00–18.00; www.powiat.konskie.pl VII–VIII wtorek – niedziela w godz. 10.00–18.00; IX poniedziałek – piątek w godz. 9.00–17.00, sobota – niedziela 10.00–18.00; X poniedziałek – piątek 9.00–17.00, sobota – niedziela 10.00–17.00. www.mwk.com.pl

27 ZNANE I NIEZNANE

Pierwsze w Polsce Muzeum Minerałów i Skamieniałości „Żywe Muzeum Porcelany” Jedna z piękniejszych w kraju prywatnych kolekcji okazów z całego świata. Małe miasteczko Ćmielów w po- Wśród nich największy kryształ górski w Polsce, kamienie szlachetne, wiecie ostrowieckim słynie z pro- wizualne skamieniałości, wielo- dukowanej tu najwyższej jakości krotnie nagradzana galeria krze- porcelany figuralnej. Porcelanowy- mienia pasiastego, rzeźby z ka- mi arcydziełami z Ćmielowa, które mieni i wiele innych, ciekawych w latach sześćdziesiątych XX wie- okazów. Muzeum posiada własną ku odniosły ogromny światowy szlifiernię kamieni ozdobnych, sukces, szczycą się galerie m. in. udostępnianą do zwiedzania oraz w Nowym Jorku, Chicago, Pary- pracownię jubilerską. żu, Londynie, Berlinie, Moskwie Muzeum Minerałów i innych stolicach europejskich. i Skamieniałości W 2005 roku na terenie dawnej ul. Kielecka 20 Wytwórni Porcelany ŚWIT po- Święta Katarzyna, wstało pierwsze w Polsce „Żywe 26-010 Bodzentyn Muzeum Porcelany”. Różni się tel. 41 311 21 16, 0 501 282 697 ono od innych tego typu placówek tym, iż oprócz wystawy stylowych www.swkatarzyna-muzeum.pl figurek można tu uczestniczyć w procesie wytwarzania figurek, a nawet wy- [email protected] konać własne porcelanowe dzieło. Miejsce wyjątkowo ciekawe dla dzieci. Muzeum czynne od IV do X od Fabryka Porcelany AS Ćmielów, „Żywe Muzeum Porcelany” wtorku do soboty 9.00–18.00 ul. Sandomierska 243, 27 – 440 Ćmielów niedziela 10.00–18.00 tel./fax +48 15 861 20 21, www.as.cmielow.com.pl W pozostałe miesiące możliwość V-IX od wtorku do niedzieli w godz. 9.00-18.00, zwiedzania po uprzednim kontakcie X-IV od wtorku do soboty w godz. 9.00-16.00, telefonicznym natomiast zwiedzanie w niedzielę tylko po wcześniejszej rezerwacji Zwiedzanie z przewodnikiem co 30 minut, ostatnie wejście o godz. 17.00

Czarnca- Stefan Czarniecki Muzeum im. Orła Białego Miejscowość słynie z hetmana polnego koronnego Stefana Czarnieckiego, Muzeum im. Orła który tu się urodził i został pochowany. Jego ciało spoczywa w sarkofagu Białego w Skar- z czerwonego marmuru w kościele p.w. Wniebowzięcia NMP i św. Floria- żysku-Kamiennej na, którego był fundatorem. Kaplicę upamiętniającą hetmana dobudowa- działa już od ponad no do kościoła od strony południowej dopiero w XIX wieku. Wewnątrz 35 lat i mieści się barokowej świątyni, która jest cennym zabytkiem miejscowości, na uwagę w zabytkowym bu- zasługuje także chrzcielnica z herbem Czarnieckich – Łodzią. W XIX- dynku Huty „Rejów” wiecznej kaplicy znajdują się liczne pamiątki po hetmanie, m.in. obra- z XIX w. zy przedstawiające jego wizerunek oraz Zbiory muzeum po- postać Czarnieckiego razem z ukocha- strzegane są jako dru- nym koniem, ikona z ołtarza polowego gie co do wielkości, hetmana oraz szata kościelna wykonana (po Muzeum Wojska z kapy, która okrywała konia należącego Polskiego), miejsce do króla szwedzkiego, Karola Gustawa. w kraju, gdzie zgro- Naprzeciwko świątyni, w miejscu gdzie madzono tyle sprzętu prawdopodobnie stał dwór Czarnieckich, wojskowego. w latach 60-tych ubiegłego stulecia zało- W ramach stałych ekspozycji zobaczyć tu można: eksponaty dotyczące żono park-arboretum, gromadzący szereg Wojny Obronnej z 1939 r., czy też wyposażenie i umundurowanie żoł- ciekawych gatunków drzew i krzewów. nierzy Wojska Polskiego z okresu kampanii wrześniowej. Największym Izba Pamięci Hetmana Stefana zainteresowaniem wśród turystów cieszy się jednak ekspozycja plenero- Czarnieckiego przy Szkole Podstawowej wa, na której zgromadzono działa artyleryjskie, armaty przeciwpancerne w Czarncy i przeciwlotnicze, czołgi, wozy pancerne i samoloty wojskowe. Unikato- Czarnca, ul. Szkolna 16a, wym w skali kraju eksponatem jest pełnomorski kuter torpedowy ORP 29-100 Włoszczowa „Odważny” oraz niemieckie samobieżne działo pancerne StuG IV. tel. 41 394 21 11 Muzeum im. Orła Białego ul. Słoneczna 90, 26-110 Skarżysko-Kamienna tel. 41 252 02 31 www.orzelbialy.dmkhosting.com, www.orzelbialy.skarzysko.org czynne: IX – IV 8.00–16.00; V – VIII 8.00–20.00

28 ZNANE I NIEZNANE

Europejskie Centrum Bajki Festiwal Muzyczny im. Krystyny Jamroz Międzynarodowy Festiwal Muzyczny im. Krystyny Jamroz odbywający się w Busku-Zdroju to jedno z największych wydarzeń muzycznych w Regio- nie Świętokrzyskim. Rozpoczynająca się zwykle z początkiem lipca i trwa- jąca przez cały tydzień impreza nosi imię słynnej śpiewaczki urodzonej i wychowanej właśnie w Busku-Zdroju. Co roku Festiwal gromadzi całą plejadę wybitnych gwiazd i zespołów, światowej sławy artystów muzyków, dyrygentów i śpiewaków z kraju i zagranicy. Na buski Festiwal przyjeż- dżali m. in.: Krzysztof Penderecki, Wiesław Ochman, Teresa Żylis-Gara, Dymitr Baszkirow, Gheorge Zamfir, Jerzy Maksymiuk, Adam Makowicz, Leszek Możdżer oraz orkiestry - Sinfonia Varsovia, Orkiestra Symfoniczna Filharmonii Narodowej, Orkiestra Agnieszki Duczmal, Chór Chłopięco- Męski „Poznańskie Słowiki” i wiele innych zespołów. Buskie Samorządowe Centrum Kultury Al. Mickiewicza 22, 28-100 Busko-Zdrój tel./fax 41 378 23 19 Odbywający się w czerwcu z okazji Światowego Dnia Dziecka Festiwal Kultury Dziecięcej w Pacanowie przyciąga co roku tysiące najmłodszych uczestników wraz z rodzicami. Rodzinna miejscowość Koziołka Matołka na specjalnie przygotowanych scenach organizuje szereg atrakcji i występów z udziałem gwiazd. Obchodom towarzyszą teatrzyki, spektakle, konkursy, wesołe miasteczka, pokazy, kiermasze oraz przejażdżki Kozią Ciuchcią. Festiwal stał się bodźcem do stworzenia projektu Europejskiego Centrum Bajki im. Koziołka Matołka, którego gmach o kształcie stylizowanym na dziecięce babki z piasku zawierać będzie bibliotekę multimedialną, salę widowiskową, kino, pracownię komputerową, kawiarenkę internetową, czytelnię, a wokół budynku miniaturowy ogród zoologiczny. Europejskie Centrum Bajki im. Koziołka Matołka w Pacanowie ul. Słupska 31, 28-133 Pacanów tel./fax 41 376 50 88 www.pacanow.eu

Kraina Legend Świętokrzyskich

Świętokrzyskie Dni Kupały Świętokrzyskie Dni Kupały to cykl imprez regionalnych o zasięgu ogólno- polskim, których motywem przewodnim jest Magia i Tradycja, a hasłem towarzyszącym Powitaj Lato w Świętokrzyskim. Na przełomie czerwca i lipca w okresie Nocy Świętojańskiej (Nocy Kupały) na terenie całego województwa odbywają się liczne imprezy, pokazy, wystawy i festyny mające na celu wskrzeszenie prastarych, przedchrześcijańskich obrzędów kultowych. I tak w Noc Świętojańską – naj- krótszą noc w roku, noc letniego Gmina Bieliny zaprasza na niezapomniane przygody z uwodzicielskimi przesilenia – rozpalane są na wzgó- czarownicami, pomocnymi zielarkami, przerażającymi biesami i wąpierza- rzach ogniska, dziewczęta wiją mi, złośliwymi demonami i bóstwami, które wciąż żyją w opowieściach, wianki i rzucają je na wodę, a nie- tradycjach ludowych i kulturze Gór Świętokrzyskich. Tutaj istnieje jedyna którzy wyruszają z pochodniami okazja, by ich spotkać oraz rywalizować z nimi na turystycznych szlakach. na poszukiwanie przynoszącego Gry terenowe to propozycja z pogranicza magii i rzeczywistości, łączą- szczęście kwiatu paproci. ca naukę oraz dobrą zabawę. Udział w nich dostarcza niezapomnianych wrażeń, jest aktywnym sposobem spędzenia czasu i integruje uczestników. Koordynator – Fundacja W pięknych i tajemniczych plenerach za sprawą napotkanych postaci, „Regionalis” można poznać dzieje Gór Świętokrzyskich i odkryć Miejsca Mocy drze- tel. 41 344 38 77 miące w Krainie Legend Świętokrzyskich. 0508 353 838 www.kupala.pl „Kraina Legend Świętokrzyskich” – gry terenowe Stowarzyszenie LGD – „Wokół Łysej Góry” ul. Partyzantów 17, 26-004 Bieliny tel. 41 302 61 06 www.wokollysejgory.pl

29 ZIELONE ŚWIĘTOKRZYSKIE

Świętokrzyski Park Narodowy Parki Krajobrazowe Świętokrzyski Park Narodowy utworzony został w 1950 roku i obejmuje Województwo Świętokrzyskie jest wyjątkowo zasobne w obszary chro- najwyższe pasmo Gór Świętokrzyskich – Łysogóry, ze szczytami: Łysicą nione. Obok Świętokrzyskiego Parku Narodowego jest tu aż 8 Parków (612 m. n. p. m.), Agatą (608 m n. p. m.) z Łysą Górą (595 m. n. p. m.), Krajobrazowych. wschodnią część Pasma Klonowskiego oraz część Pasma Pokrzywiańskiego Suchedniowsko – Oblęgorski PK, gdzie chroni się unikalne zasoby przy- (z Chełmową Górą). Większość powierzchni parku zajmują lasy, głównie rodnicze, z których na szczególną uwagę zasługują rez. Dalejów i Świnia z udziałem jodły i buka. Na jego terenie 674 drzewa uznano za pomniki Góra oraz sławny Dąb Bartek. Park powołano również w celu zachowania przyrody. Do osobliwości parku należy m. in. endemiczny świętokrzyski obiektów kulturowych będących pozostałością Staropolskiego Zagłębia bór jodłowy oraz stanowiska modrzewia polskiego na Chełmowej Górze. Przemysłowego. W parku odnotowano również 260 gatunków porostów, 190 gatunków Sieradowicki PK obejmujący obszar o ogromnych wartościach historycz- mszaków i 700 gatunków roślin naczyniowych. Występują tu 82 gatunki nych, którego lasy dawały schronienie oddziałom powstańców z l863 roku roślin prawnie chronionych i 29 gatunków zwierząt. Do najbardziej cen- oraz partyzantom II wojny światowej, między innymi największego zgru- nych roślin należą: kosaciec syberyjski, pełnik europejski, pióropusznik powania partyzanckiego AK na Kielecczyźnie dowodzonego przez legen- strusi oraz narecznica szerokolistna. Największą osobliwością parku są darnego mjr Jana Piwnika „Ponurego”. gołoborza, tj. pozbawione roślinności, podszczytowe rumowiska głazów Cisowsko – Orłowiński PK wyróżniający się szczególnymi walorami przy- kwarcytowych okresu kambryjskiego, świadczące o występowaniu na na- rodniczymi, z czego uwagę zwraca występowanie na jego terenie roślinno- szych ziemiach lodowca. Najcenniejszym zabytkiem znajdującym się na ści bagiennej, chronionej w 2 torfowiskowych rezerwatach przyrody „Białe terenie Świętokrzyskiego Parku Narodowego jest pobenedyktyński zespół Ługi” i Słopiec”. Jeleniowski PK o zdecydowanie górskim charakterze, klasztorny z pierwszej połowy XII wieku położony na Świętym Krzyżu, którego największą osobliwością przyrodniczą są rumowiska piaskowców w którym powstały Kazania Świętokrzyskie – prawdopodobnie najstarszy kwarcytowych zwane gołoborzami. Niezwykle interesujący jest Chęcińsko polski zabytek piśmiennictwa. – Kielecki PK, który ze względu na walory geologiczne nazywany jest Dyrekcja Świętokrzyskiego Parku Narodowego muzeum geologicznym pod gołym niebem. Na południowych terenach województwa, trzy Parki Krajobrazowe zostały ujęte w Zespół Parków ul. Suchedniowska 4, 26-010 Bodzentyn Krajobrazowych Ponidzia. Nadnidziański PK utworzono w celu ochrony tel./fax 41 311 51 06 wyjątkowych w skali kraju kryształów gipsu, wykształconych w formach tel. 41 311 50 25 wielkokrystalicznych. Charakterystycznym elementem w krajobrazie Par- www.swietokrzyskipn.org.pl ku jest dolina Nidy z licznymi meandrami i starorzeczami oraz ostoją ptactwa wodno-błotnego. Park wyróżnia także nagromadzenie wielu za- bytków kultury materialnej – tutaj w IX w. powstało pierwsze państwo Wiślan z ośrodkiem władzy w Wiślicy. Szaniecki PK chroni liczne i oryginalne enklawy bardzo wartościowego krajobrazu z malowniczymi wapiennymi i gipsowymi wzgórzami oraz ciepłolubnymi zbiorowiskami roślinności kserotermicznej, torfowiskowej i słonolubnej. Najwartościowszym elementem przyrody nieożywionej Par- ku są wielkokrystaliczne gipsy. Kozubowski PK jest terenem o wybitnych wartościach krajobrazowo – przyrodniczo – estetycznych, charakteryzuje się zróżnicowaną rzeźbą terenu, rozległymi obszarami leśnymi. Występuje tu bardzo interesująca flora kserotermiczna.

Zespół Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych ul. Łódzka 244, 25-655 Kielce tel. 41 34 558 80; 34 551 91 www.pk.kielce.pl

30 ZIELONE ŚWIĘTOKRZYSKIE

ezerwat „Białe Ługi” ezerwat florystyczno - ornitologiczny R R„Górna Krasna”

Krasna to piękna, dzika rzeka, która ze względu na wyjątkowe walory przyrodnicze została włą- czona do europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000. Jej koryto, niezmienione od tysięcy lat, obejmuje różne środowiska: od rozległych bagien i śródleśnych torfowisk po odcinki o charakterze górskim. W roku 2004 utworzono tu rezerwat florystyczno-ornitologiczny będący ostoją wielu dzikich zwierząt, ptaków i roślin, w tym rzad- kich i ginących gatunków. Występuje tu piękny i bardzo rzadki polski storczyk – kruszczyk błotny a także 17 innych gatunków roślin objętych ścisłą ochroną, w tym „drapieżna” rosiczka długolistna. Dolina Krasnej to również raj dla ornitologów. Spotkać tu można: jarząbki, cietrzewie, drapieżne kobuzy, orliki krzykliwe, błotniaki stawowe i łąko- Białe Ługi są wyjątkowym miejscem położonym w głębi daleszyckich lasów. we, kolorowe zimorodki, czarne bociany, remizy Jest to największy w Świętokrzyskiem rezerwat torfowiskowy z roślinnością a także aż 6 gatunków nietoperzy. bagienną. Nazwa rezerwatu pochodzi od białych kwiatów wełnianki błot- Odludną i piękną Dolinę Krasnej nej. W języku gwarowym nazwa oznacza białe łąki. Torfowiska, których można zwiedzać pieszo (szlak żółty głębokość dochodzi do 3 metrów, porośnięte są karłowatą sosną i brzozą, dł. 38,5 km) lub na rowerze (szlak a także żurawiną błotną, modrzewnicą zwyczajną, rosiczką okrągłolistną zielony dł. 56 km). i innymi. Dogodne warunki do życia znalazło tu wiele gatunków zwierząt m.in. bocian czarny. Stąd bierze swój początek Czarna Staszowska- jedna z najczystszych rzek w regionie. Towarzystwo Badań i Ochrony Przyrody Lokalna Grupa Działania „Białe Ługi” ul. Sienkiewicza 68, Plac Staszica 6, 26-021 Daleszyce 25-501 Kielce tel. 41 307 26 44 tel. 41 344 43 25 fax: 41 307 26 44 www.tbop.org.pl www.bialelugi.pl Centrum Informacji Turystycznej 26-200 Końskie, ul. Partyzantów 1 tel./fax 41 372 90 88 onidzie – w świętokrzyskim stepie www.konskie.travel, e-mail: [email protected] P pon. - pt. 08.00 - 16.00 Ponidzie leżące w centralnej części Niecki Nidziańskiej posiada specyficzny mikroklimat, który sprawia, iż należy ono do jednego z najlepiej nasło- necznionych rejonów Polski. Dzięki temu odnajdziemy tu zarówno roślin- ność pontyjskich stepów i muraw kserotermicznych (w rezerwacie „Grabo- Jaskinia Zbójecka wiec”), słonorośla (rezerwat „Owczary”) jak i wspaniały las łęgowy oraz ol- szynę. Osią i kręgosłupem Ponidzia jest bez wątpienia pełna malowniczych Jaskinia Zbójecka w Łagowie należy do jednej z większych i najdłużej zakoli i meandrów rzeka Nida wykorzystywana do spływów kajakowych. znanych jaskiń Gór Świętokrzyskich pochodzenia jurajskiego. Powstała Jej zaskakujący krajobraz wzbogacają ostańce, kopuły i wychodnie gipsowe w pliocenie w wapieniach dewońskich. Stanowi formę częściowo krasowo- (w rezerwacie „Przęślin”). Taka bogata i różnorodna nadni- zawaliskową oraz krasową rozwiniętą dziańska przyroda stała się wzdłuż szczelin ciosowych. Najcie- doskonałym schronieniem kawszą częścią Jaskini Zbójeckiej jest dla wielu chronionych ga- Sala Naciekowa, w której podziwiać tunków ptaków i zwierząt. można: polewy naciekowe, draperie Ciepłe wody rzeczne skry- z polami ryżowymi, stalaktyty, sta- wają liczne gatunki ryb, lagmity (nawet do 0,5 m wysokości), stąd też Nida uważana jest kolumny naciekowe i cienkie nasko- za raj dla miłośników węd- rupienia nacieków grawitacyjnych. karstwa. Tutaj też odnaleziono kości dzika lub świni domowej oraz ceramikę pocho- Informacja Turystyczna dząca z XI lub XII wieku. Muzeum Regionalne Według legendy to właśnie w Jaski- ul. Piłsudskiego 2a, ni Zbójeckiej mieszkał Zbój Madej, 28-400 Pińczów któremu Lucyfer za złe uczynki tel. 41 357 24 72 obiecał pokutę na tzw. „Madejowym www.muzeumitpinczow.eu łożu”.

Urząd Gminy Łagów ul. Iwańska 11, 26-025 Łagów tel. 41 307 40 33, 307 41 21 www.lagow–gmina.pl

31 ZDROJE ZDROWIA I URODY

Busko-Zdrój Solec-Zdrój Busko-Zdrój to jedno z najlepszych uzdrowisk polskich, którego najwięk- Uzdrowisko Solec-Zdrój przyciąga coraz więcej kuracjuszy i turystów, szym bogactwem jest woda siarczkowa i jodkowo-bromkowa. Leczy się tu a dzieje się to za sprawą nowych możliwości wypoczynku i leczenia. Wy- choroby układu krążenia, narządu ruchu, układu wegetatywnego, choroby stępujące w soleckich wodach duże stężenie związków siarki dwuwartoś- skóry i kobiece. Pierwszy zakład kąpielowy w Busku – obecne sanatorium ciowej i wysoka ich mineralizacja powodują, że są one najsilniejszymi „Marconi” – został uruchomiony 1 czerwca 1836 r. i tę datę uważa się za wodami leczniczymi w Polsce, a nawet jednymi z najlepszych w Europie. początek kurortu. Łazienki wg projektu Henryka Marconiego zbudowane W uzdrowisku leczy się schorzenia narządów ruchu oraz układu obwo- są w stylu klasycystycznym w otoczeniu zabytkowego parku. Podstawą ku- dowego i nerwowego, choroby kobiece, zatrucia metalami ciężkimi oraz racji są kąpiele siarczkowe i kuracja pitna. Tradycyjna hydroterapia wspo- schorzenia reumatyczne i ortopedyczno-urazowe. magana jest całą gamą zabiegów fizjoterapeutycznych oraz nowoczesną Właśnie tutaj powstał nowy obiekt hotelowo-sanatoryjny „Malinowy aparaturą medyczną m. in. aquamassage, vacumed, platforma wibracyjna Zdrój” bazujący na jednym z najsilniejszych ujęć solankowych. Można czy leczenie zimnem w komorach bądź kabinach kriogenicznych w temp. w nim skorzystać z szerokiej gamy zabiegów odmładzających, poprawiają- poniżej -120ºC., dając wspaniałe efekty lecznicze. Oprócz zabiegów lecz- cych samopoczucie oraz upiększających, do których należą m. in. kąpiele niczych można skorzystać z zabiegów upiększających i odmładzających perełkowe, kapsuła młodości, masaże, hydromasaże, koloroterapia, aro- typu SPA i Wellness przywracających harmonię ciała i ducha. W szerokiej materapia, terapia algami i solą morską, zabiegi ujędrniające ciało i twarz, ofercie uzdrowiska znajdują się: kapsuła młodości, masaże, kąpiele, okłady relaks w saunie fińskiej, parowej oraz ziołowej. z błota z Morza Martwego, opalanie natryskowe, zabiegi relaksacyjne pod- Hotel Medical SPA „Malinowy Zdrój”**** czas muzykoterapii i w grocie solno-jodowej. Warto pamiętać o zabraniu ul. Leśna 7, 28-131 Solec-Zdrój stroju wieczorowego. Sala koncertowa Sanatorium „Marconi” niemal co- tel. 41 370 40 00, 370 40 03 dziennie rozbrzmiewa muzyką. Co roku mają tu miejsce duże wydarzenia www.malinowyzdroj.pl artystyczne: Międzynarodowy Festiwal Muzyczny im. Krystyny Jamroz, e-mail: [email protected] Buskie Spotkania z Folklorem, Lato z Chopinem. Uzdrowisko Solec-Zdrój Sp. z o.o. „Uzdrowisko Busko – Zdrój” S. A. ul. 1-go Maja 1, 28-131 Solec-Zdrój ul. F. Rzewuskiego 1, 28-100 Busko-Zdrój tel. 41 377 60 17 tel. 41 370 32 00, tel./fax 41 378 41 54 www.uzdrowiskosolec.pl www.ubz.pl e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] Sanatorium „Włókniarz” ul. Rokosza 1, 28-100 Busko-Zdrój Rezerwacja: tel. 41 378 10 16, 41 378 30 41, fax 41 378 10 18 www.wlokniarz.pl , e-mail: [email protected] Sanatorium „Willa Zielona” ul. 1-go Maja 39, 28-100 Busko-Zdrój, tel. 41 370 32 73 21 Wojskowy Szpital Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjny ul. F. Rzewuskiego 8, 28-100 Busko-Zdrój Rezerwacja: tel. 41 378 03 85; Centrala: tel. 41 378 24 17 Recepcja: tel. 41 378 09 00 www.21wszur.pl e-mail: [email protected] Sanatorium „Nida-Zdrój” Sp. z o.o. ul. Rzewuskiego 9, 28-100 Busko-Zdrój tel. 41 378 24 91~3, tel./fax 41 378 37 72 www.sanatoria.com.pl e-mail: [email protected]

32 DELEGACJA WBREW REGUŁOM

Targi Kielce Świętokrzyskie Centra Konferencyjne Targi Kielce działają na polskim rynku wystawienniczym od kilkunastu lat. Świętokrzyskie Centra Konferencyjne zapewniają profesjonalną obsługę, Zajmują pozycję wicelidera polskiego rynku targowego i dysponują drugą sale konferencyjne wyposażone w nowoczesny sprzęt i urządzenia, a także pod względem wielkości w kraju własną powierzchnią wystawienniczą. gwarantują wysoki standard świadczonych usług noclegowych. Do najbardziej popularnych imprez wystawienniczych TK należą: Między- W województwie funkcjonują obiekty, które oprócz zaplecza konferencyj- narodowe Targi Przetwórstwa Tworzyw Sztucznych PLASTPOL, Między- nego przeznaczonego dla spotkań biznesowych oferują dodatkowe atrakcje. narodowe Targi Budownictwa Drogowego AUTOSTRADA-POLSKA, Do takich można zaliczyć hotel „Pod Ciżemką” który jest atrakcją samą Międzynarodowy Salon Przemysłu Obronnego MSPO, Międzynarodowe w sobie, ponieważ budynek hotelu to zabytkowa kamienica położona przy Targi Technologii dla Odlewnictwa METAL, Międzynarodowa Wystawa Sandomierskim rynku. W zabytkowych obiektach mieszczą się również Budownictwa i Wyposażenia Kościołów, Sztuki Sakralnej i Dewocjona- hotel „Pod Złotą Różą” w Kielcach oraz Pensjonat „Zamek Dersława” liów SACROEXPO, Międzynarodowe Targi Techniki Rolniczej AGRO- w Busku-Zdroju, łączące tradycję i nowoczesność. Zabiegi pielęgnacyjne to TECH oraz Międzynarodowe Targi Lokalnego Transportu Zbiorowego jedna z ofert sanatorium „Włókniarz” w Busku-Zdroju. Hotel Kongresowy TRANSEXPO. Dokonania firmy, zarówno branżowe – na rynku targo- w Kielcach oferuje nie tylko bogate zaplecze konferencyjne, gdzie oprócz wym, jak i ogólnogospodarcze – zostały dostrzeżone przez różne instytucje. spotkań biznesowych odbywają się artystyczne pokazy, ale także Spa i słynną Targi Kielce zostały wyróżnione wieloma nagrodami. Za promocję Polski restaurację patio. Wśród pięknych krajobrazów, które można podziwiać w świecie, organizację prestiżowych międzynarodowych targów oraz wy- wędrując szlakami turystycznymi, położony jest Ośrodek „Gołoborze” staw gospodarczych spółka została uhonorowana nagrodą Ministra Spraw w Rudkach k. Nowej Słupi, Hotel „Przedwiośnie” w Mąchocicach oraz Zagranicznych. Targi Kielce są również laureatem Lidera Polskiego Bizne- Centrum Edukacyjne w Wólce Milanowskiej. Podobnie Ośrodek „Afor” su oraz Diamentu do Złotej Statuetki Lidera Polskiego Biznesu przyzna- w Borkowie, który jest wspaniałym miejscem dla kochających trekking i dłu- wanych przez Business Centre Club. Trzy wystawy – PLASTPOL, MSPO gie rowerowe eskapady. Pełny asortyment oferuje Hotel „Europa” w Stara- oraz METAL – należą do Międzynarodowego Stowarzyszenia Przemysłu chowicach, który posiada nowoczesne sale konferencyjne, nazwane stolicami Targowego UFI z siedzibą w Paryżu. Targi Kielce są drugim w historii krajów Europy. Tu też można oddać się zabiegom pielęgnacyjnym, a także polskim ośrodkiem targowym, który spełnił wysokie wymagania i uwa- bawić się w nowoczesnym klubie „Amsterdam”. runkowania uczestnictwa w tej światowej organizacji. Wybrane miejsca spotkań biznesowych i konferencji: Pięć imprez wystawienniczych zostało nagrodzonych Medalem europej- skim dla Usług, który przyznawany jest przez Urząd Komitetu Integracji Hotel Kongresowy *** Europejskiej i Business Centre Club. W tym roku Targi Kielce znalazły Al. Solidarności 34, 25-323 Kielce się wśród laureatów nagrody Gepardy Biznesu, przyznawanej najdyna- tel. 41 332 63 93, 332 63 60 miczniej rozwijającym się polskim firmom przez Instytut Bankowości www.hotelkongresowy.pl Spółdzielczej. Hotel Konferencyjno-Eventowy Łysogóry*** Targi Kielce rozszerzyły działalność wystawienniczą organizując na Ukrai- ul. Sienkiewicza 78, 25-501 Kielce nie wschodnio-europejskie edycje niektórych wystaw. tel. 41 365 50 00, fax 41 365 50 01 Targi Kielce sp. z o. o. www.lysogory.com.pl ul. Zakładowa 1, 25-672 Kielce Hotel Uroczysko*** tel. 41 365 12 22 Cedzyna, 25-900 Kielce www.targikielce.pl tel./fax 41 368 11 16, 302 19 26 www.hotel-uroczysko.com.pl Centrum Edukacyjne Wólka Milanowska 18a, 26-006 Nowa Słupia tel. 41 31 77 064 http://centrum.wom.kielce.pl Centrum Wypoczynku, Szkolenia, Promocji, Kultury i Sportu „Gołoborze” ul. Górnicza 3, 26-007 Rudki, gm. Nowa Słupia tel. 41 317 74 83, 331 06 25, 331 06 25 www.goloborze.wczasywpolsce.pl Hotel „Gromada” ** ul. Waryńskiego 10, 28-100 Busko-Zdrój tel./fax 41 378 30 01 do 4 www.hotelgromada.busko.com.pl Hotel „Europa” **** ul. Radomska 76a, 27-200 Starachowice tel. 41 276 78 00, fax 0 41 276 78 01 www.europa-hotel.pl Hotel „Senator” *** ul. Krywki 18, 27-200 Starachowice tel./fax 41 274 03 90 www.hotel-senator.com.pl Hotel „Basztowy” *** pl. Ks. J. Poniatowskiego 2, 27-600 Sandomierz tel. 15 833 34 50, fax 15 833 34 70 www.hotelbasztowy.pl Hotel „Sarmata” *** ul. Zawichojska 2, 27-600 Sandomierz tel. 15 833 47 00 www.hotelsarmata.pl Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy AFOR Borków nr 64, 26-021 Daleszyce, tel. 41 317 11 71 www.afor.pl 33 INFORMACJA TURYSTYCZNA

Regionalne Centrum Informacji Centrum Informacji Turystycznej Punkt Informacji Turystycznej Turystycznej w Kielcach we Włoszczowie w Ostrowcu Świętokrzyskim ul. Sienkiewicza 29, 25-007 Kielce ul. Wiśniowa 23, 29-100 Włoszczowa Miejskie Centrum Kultury tel. 41 348 00 60 tel. 41 394 14 05 ul. Siennieńska 54, 27-400 Ostrowiec Św. www.swietokrzyskie.travel Punkt Informacji Turystycznej tel. 41 247 65 80 [email protected] w Bielinach www.um.ostrowiec.pl Centrum Informacji Turystycznej Urząd Gminy Bieliny Punkt Informacji Turystycznej w Jędrzejowie, ul. Partyzantów 17, 26-004 Bieliny w Daleszycach Muzeum im. Przypkowskich tel. 41 302 61 06 Lokalna Grupa Działania „BIAŁE Pl. T. Kościuszki 7/8, 28-300 Jędrzejów www.bieliny.pl ŁUGI” tel. 41 386 54 89 www.wokollysejgory.pl Plac Staszica 9 (budynek Apteki II p.), www.muzeum.jedrzejow.pl Punkt Informacji Turystycznej 26-021 Daleszyce, tel. 41 307 26 44 Centrum Informacji Turystycznej w Miedzianej Górze www.bialelugi.pl w Busku-Zdroju Gminna Biblioteka Publiczna Punkt Informacji Turystycznej Buskie Samorządowe Centrum Kultury ul. Urzędnicza 18, 26-085 Miedziana Góra w Klimontowie al. Mickiewicza 22, 28-100 Busko-Zdrój tel. 41 303 11 01 Biblioteka Publiczna tel. 41 370 10 22 www.miedziana-gora.pl ul. Kościelna 5, 27-640 Klimontów www.busko.travel Punkt Informacji Turystycznej tel. 0601 760 948 [email protected] w Nowinach www.klimontow.pl Centrum Informacji Turystycznej Kryta Pływalnia „Perła” Punkt Informacji Turystycznej w Bałtowie Gminny Ośrodek Kultury Sportu i Rekreacji w Szydłowie Klub Bałtek 26-052 Sitkówka - Nowiny Gminne Centrum Kultury Bałtów 55, 27-423 Bałtów tel. 41 346 52 60/ 41 345 96 50 wew. 35 ul. Targowa 3, 28-225 Szydłów tel. 41 264 12 93 www.perla.maximum.pl tel. 41 354 53 13 www.baltow.info Punkt Informacji Turystycznej www.szydlow.pl www.juraparkbaltow.pl w Nagłowicach Punkt Informacji Turystycznej Centrum Informacji Turystycznej Dworek Mikołaja Reja w Ujeździe w Kurozwękach, Zespół Pałacowy ul. Kacpra Walewskiego 7, Instytucja Kultury Zamek Krzyżtopór ul. Zamkowa 3, Kurozwęki, 28-200 Staszów 28-362 Nagłowice w Ujeździe tel. 15 866 74 07 tel. 41 381 45 70 Ujazd 73, 27-570 Iwaniska www.bizony.com www.naglowice.glt.pl tel. 15 860 11 33 Centrum Informacji Turystycznej Punkt Informacji Turystycznej w Nowej www.krzyztopor.org.pl w Sandomierzu Słupi Punkt Informacji Turystycznej Rynek 20, 27-600 Sandomierz ul. Świętokrzyska 18, 26 - 006 Nowa Słupia w Łagowie www.sandomierz.pl tel. 41 317 76 26 Gminne Centrum Informacji tel. 15 832 29 64, 15 644 01 33 www.nowaslupia.pl ul. Rynek 62, 26-025 Łagów Centrum Informacji Turystycznej www.dymarki.pl tel. 41 307 40 70 w Końskich Punkt Informacji Turystycznej www.lagow-gmina.pl Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Strawczynie Punkt Informacji Turystycznej Końskie Gminny Ośrodek Kultury w Chrobrzu ul. Partyzantów 1, 26-200 Końskie ul. Żeromskiego 16, 26-067 Strawczyn Pałac Wielopolskich – siedziba Ośrodka tel. 41 372 90 88 tel. 41 303 86 35 Dziedzictwa Kulturowego i Tradycji www.konskie.travel www.strawczyn.pl Rolnej Ponidzia [email protected] Punkt Informacji Turystycznej Chroberz 268, 28-425 Złota Centrum Informacji Turystycznej w Chmielniku tel. 0519 145 533 w Starachowicach – Gimnazjum Nr 1 Gminne Centrum Informacji www.palac.chroberz.info ul. Kielecka 3, 27-200 Starachowice ul. 13 stycznia 17, 26-020 Chmielnik Punkt Informacji Turystycznej tel. 0693 779 899 tel. 41 354 47 26 w Chęcinach www.starachowice.travel www.chmielnik.com ul. Staszica 3, 26-067 Chęciny [email protected] Punkt Informacji Turystycznej www.checiny.pl Centrum Informacji Turystycznej w Sandomierzu Urząd Gminy w Solcu-Zdroju w Pińczowie Muzeum Okręgowe (Zamek Królewski) Gminne Centrum Kultury Muzeum Regionalne w Pińczowie ul. Zamkowa 12, 27 - 600 Sandomierz ul. Partyzantów 8A, 28-131 Solec-Zdrój ul. Piłsudzkiego 2a, 28-400 Pińczów tel. 15 832 22 65 tel. 41 377 60 59 tel. 41 357 24 72 www.zamek-sandomierz.pl www.solec-zdroj.pl www.muzuemitpinczow.eu Punkt Informacji Turystycznej Centrum Informacji Turystycznej w Sandomierzu - Oddział PTTK w Opatowie ul. Rynek 12, 27-600 Sandomierz Budynek Urzędu Miasta i Gminy tel. 15 832 23 05 Plac Obrońców Pokoju 34, 27-500 Opatów www.pttk-sandomierz.pl tel. 15 868 13 01/ 868 13 13 www.sandomierskie.com www.opatow.pl

34 Ośrodki Zagraniczne Polskiej Organizacji Turystycznej

AUSTRIA ROSJA Polnisches Fremdenverkehrsamt Predstawitelstwo Polskoj Turisticzeskoj Organizacji Lerchenfelder Strasse 2, A-1080 Wien ul. Zemlanoj Wal 66/20 tel. (0 043 1) 524 71 91 12, fax 524 71 91 20 Art. Building, 109004 Moskwa e-mail: [email protected] tel. (0 07 495) 510 62 10, fax 510 62 11 www.poland.travel e-mail: [email protected] BELGIA www.poland.travel Pools Informatiebureau voor Toerisme SZWECJA Avenue de la Renaissance 20, 1000 Brussel Polska Statens Turistbyra tel. (0 032 2) 740 06 20, 740 06 24(21), fax 742 37 35 Villagatan 2, S-114 32 Stockholm e-mail: [email protected] tel. (0 046 8) 20 56 05, dyr. 21 81 45, fax 21 04 65 www.poland.travel e-mail: [email protected] FRANCJA www.poland.travel Office National Polonais de Tourisme UKRAINA 9, rue de la Paix, 75002 Paris Polski Ośrodek Informacji Turystycznej w Kijowie tel. (0 033 1) 42 44 29 92, 42 44 29 91, dyr. 42 44 29 01001 Kyiv, Khreshchatyk 25, lok 98 91 fax 42 97 52 25, e-mail: [email protected] tel. (0 0380 44) 278 67 28, fax 278 66 70 www.poland.travel e-mail: [email protected] HISZPANIA USA Officina Nacional de Turismo de Polonia Polish National Tourist Office c/Pricesa 3 duplicado, local 1310, 28008 Madrid 5 Marineview Plaza, Hoboken, NJ 07030 tel. (0 034 91) 541 48 08, dyr. 541 43 33, fax 541 34 23 tel. (0 01 201) 420 99 10, fax 584 91 53 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] www.poland.travel www.poland.travel HOLANDIA WĘGRY Pools Informatiebureau voor Toerisme Lengyel Nemzeti Idegenforgalmi Kepviselet Leidsestraat 64, 1017 PD Amsterdam Karoly krt. 11, 1075 Budapest tel. (0 031 20) 625 35 70, fax 623 09 29 tel. (0 036 1) 269 78 09, fax 269 78 10 e-mail: [email protected] e-mail: [email protected] www.poland.travel www.poland.travel JAPONIA WIELKA BRYTANIA Polish National Tourist Office Polish National Tourist Office Keio Nishi Shinjuku Minami Bldg. 7F Westgate House, London W5 1YY 3-4-5 Nishi Shinjuku, Shinjuku-ku, Tokio 160-0023, tel. (0 044 8700) 67 50 12, fax 67 50 11 Japonia 160-8308, tel. (0 81 3) 59 08 38 08 e-mail: [email protected] fax 59 08 38 09, e-mail: [email protected] www.poland.travel www.poland.travel WŁOCHY NIEMCY Ufficio Turistico Polacco Polnisches Fremdenverkehrsamt Via Barberini 50, 00187 Roma Kurfürstendamm 71, 10709 Berlin tel. (0 039 06) 482 70 60, fax 481 75 69 tel. (0 049 30) 21 00 92 0, dyr. 21 00 92 11, e-mail: [email protected] fax 21 00 92 14, e-mail: [email protected] www.poland.travel www.poland.travel

Wydawca: Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Świętokrzyskiego 25-033 Kielce, ul. Ściegiennego 2/32, (budynek Wojewódzkiego Domu Kultury), tel. 41 361 80 57 e-mail: [email protected], www.rot.swietokrzyskie.travel

Tekst: Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Świętokrzyskiego, Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego.

Zdjęcia: E. Dalach, Anna Drzewiecka, Paweł Drzewiecki, Dawid Glicz, Michał Maciążek, Alicja Mazurek, Andrzej Konopacki, Krzysztof Nowak, Paweł Pabis, Krzysztof Pęczalski, Paweł Pierściński, Piotr Maciej Przypkowski, Archiwa: ROT, Urzędu Marszałkowskiego Województwa Świętokrzyskiego, Starostwa Powiatowego w Starachowicach, Urzędu Miejskiego w Sandomierzu, Urzędu Miasta i Gminy Końskie, Urzędu Gminy w Morawicy, Urzędu Gminy w Szydłowie, Muzeum Wsi Kieleckiej, PTTK Kielce, JuraParku Bałtów, Europejskiego Centrum Bajki, Automobilklubu Kielce, Targów Kielce, Hotelu Łysogóry.

35 Wydawca: Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Świętokrzyskiego, ul. Ściegiennego 2, 25-033 Kielce, tel. 041 361 80 57 www.rot.swietokrzyskie.travel …dla rozwoju Opracowanie tekstu na podstawie materiałów opisywanych obiektów: Anna Drzewiecka, Małgorzata Fornalczyk

Fotogra e: Anna Drzewiecka, Alicja Mazurek, Aniceta Łypacz, Krzysztof Pęczlalski, Archiwa: Urzędu Miasta i Gminy Busko – Zdrój, Województwa Uzdrowiska Busko – Zdrój, Sanatorium Nida Świętokrzyskiego… Zdrój, Sanatorium Marconi, Archiwum Instytutu SPA&Beaty, Wojskowego Szpitala Uzdrowiskowo-Rehabilitacyjnego, Willi Natura.

WydawnictwoProjekt wspó Kampaniał nansowane Promocyjna z Regionalnego Województwa Programu Świętokrzyskiego Operacyjnego Województwa współfinansowany Świętokrzyskiego dla rozwoju województwa Świętokrzyskiego. przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego.

Klucz do zdrowia v11_AKCEPTACJA.indd 25 2009-08-28 12:07:34