van nieuwe stembiljetten (plus telmachines), zal ik de experimentele situatie. We zitten nu dus in het traject Burgerzaken in de begrotingsbehandeling BZK Tweede Kamer voorleggen dat daarmee, alleen al van- om de biljetten te vernieuwen. Het kost op dit moment uit kostenoverwegingen, een eventuele overgang naar niets om daarmee verder te gaan’. volledig elektronisch stemmen naar achter zou worden En over internetstemmen (vanuit het buitenland) Komen de stemcomputers verschoven. Die keuze ligt op dat moment voor’. Dat merkt de minister ook nog op dat daarvan pas sprake wil zeggen in de loop van 2013. kan zijn ‘als er sterke technische garanties zijn om misbruik en fraude te voorkomen en de privacy van de Een heldere keuze, straks… uitgebrachte stem te beschermen. Ik sluit niet uit dat weer in beeld? In het debat legde minister Plasterk het nog eens nader dit op enig moment realistisch wordt’. uit. Als de Tweede Kamer straks gecharmeerd is van die nieuwe stembiljetten, zullen er wellicht ook elek- Wanneer Pieter Litjens vervolgens nog eens in het tronische telmachines moeten worden aangeschaft. debat aan de orde stelt dat er een initiatiefwetsvoorstel Kort voor de Kerst heeft de Tweede Kamer met minister Uiteraard kwam het politiek blijkbaar altijd interessan- ‘Dat brengt kosten met zich. Die kosten staan er wel ligt dat hetzelfde beoogt, wil de minister dat ‘in prin- Ronald Plasterk gedebatteerd over de begroting van Bin- te thema van de ‘weigerambtenaren’ nog even langs in aan in de weg dat we een of twee jaar later alsnog op cipe wel’ omarmen en ‘daarin gelijk met de Kamer op nenlandse Zaken. Uiteraard komen daar dan onderwerpen het begrotingsdebat. En de christelijke partijen kregen elektronisch stemmen overgaan’. te trekken’. Maar ook dan gelden de randvoorwaarden: aan de orde die de praktijk van alledag van Burgerzaken nog meer onheil voor de kiezen: er is een motie van Duidelijke taal: het is van twee-en één: of op korte of het een of het ander! Want zo zegt de minister :‘er (straks) rechtstreeks zullen raken. Toch is veel ook niet of D66 en GroenLinks aangenomen waarin de minister termijn nieuwe biljetten en wellicht telmachines of is natuurlijk al wel wat geïnvesteerd in het traject met nauwelijks aangestipt: reisdocumenten en de modernise- gevraagd wordt om voor het meireces met een notitie voorlopig nog even het rode potlood en dan wat later de nieuwe biljetten. Dat heeft ook voordelen’. ring van de GBA zullen de komende maanden nog uitge- te komen met overwegingen om de huidige regeling terug naar de stemcomputer. Pierre Heijnen (PvdA) doet tot slot nog het voorstel om breid in overleggen tussen minister en de Kamercommissie met de SILA over GBA-gegevens al dan niet te her- Over die stemcomputer zegt de minister: ‘een aantal ‘de voor- en tegenstanders van elektronisch stemmen aan de orde komen. De plenaire behandeling van de Wet overwegen. jaren geleden is dat elektronisch stemmen geprobeerd. om de tafel te nodigen. Aan de ene kant bijvoorbeeld basisregistratie personen (inclusief RNI) zal hopelijk bin- Toen is het ten onder gegaan. We zijn nu een hele de actiegroep Wij vertrouwen stemcomputers niet en aan nenkort geagendeerd worden. Ook de wijziging van de Initiatiefvoorstel VVD tijd verder. Ik heb eerlijk gezegd het gevoel dat we de andere kant gemeentebestuurders en deskundigen Kieswet (33 268) komt binnenkort aan de orde. Pieter Litjens (VVD) maakte zich in navolging van zijn langzamerhand zo veel elektronisch doen, dat ik nog die zeggen dat er geen betrouwbaarder en beter sys- collega Joost Taverne hard voor het door de laatste weleens heel kritisch wil kijken naar het idee dat het teem is dan het elektronische stemsysteem met al zijn al eerder ingediende initiatiefwetsvoorstel dat beoogt alleen maar met een rood potlood kan. Als we het voordelen’. Zijn partijgenoot de minister vindt dat een Vooral over het verkiezingsproces zijn de nodige inte- om, ‘zodra het technisch veilig kan, in het buitenland doen, dan moet het wel totaal frauderesistent en priva- ‘uitstekend plan’. En hij geeft aan dat zo’n gesprek ‘op ressant opmerkingen gemaakt; met name over de verblijvende Nederlandse kiezers voortaan via internet cybeschermend zijn. Over de privacybescherming was zijn vroegst in het voorjaar’ kan plaatsvinden. vraag of stemcomputers weer kunnen worden ingezet. te laten stemmen en in Nederland, eveneens zodra het er de vorige keer kritiek. Je moet niet van buiten kun- (alfred zebregs) Ook heeft de Kiesraad medio januari kunnen constate- veilig kan, elektronisch stemmen mogelijk te maken’. nen meten wat iemand heeft gestemd, zelfs niet in een ren dat diverse van haar adviezen naar aanleiding van Daarop heeft de minister zowel schriftelijk als monde- de voorgenomen wijzigingen van de Kieswet door de ling gereageerd. minister zijn overgenomen (zie kadertje). ‘Het kabinet heeft een traject ingezet dat er toe moet leiden dat binnen afzienbare tijd een aantal knelpun- Het tellen der stemmen wordt wat makkelijker! ten kan worden aangepakt zoals de tijd die het neemt De kerstkaart die we dit jaar van de Kiesraad hebben ontvangen, om de stemmen te tellen (zie ook kadertje), de betrouw- Een mooi succesje voor de Kiesraad. wel niet noodzakelijk zijn voor het dat ‘het beter is slechts een of twee tel- willen we u niet onthouden. Fraai. Maar onder de kerstboom heb ik baarheid ervan en het op tijd bij de kiezers in het Eerder heeft dit adviesorgaan van de berekenen van de uitslag, kunnen ver- lingen goed uit te voeren’. me wil afgevraagd wat de boodschap is: ‘laten we nog een kaarsje buitenland kunnen krijgen van de stembescheiden’. minister een evaluatie-advies over de vallen. Het gaat dan om tellingen die Goed, het wordt dus makkelijker en opsteken voor het rode potlood’ of ‘gaan we dat potlood nu hele- Daarom wordt nu onderzoek gedaan naar de invoering Tweede Kamerverkiezing van 12 sep- vooral controlegegevens genereren. In het blijft even betrouwbaar (of niet). maal afbranden’? van ‘een nieuw model stembiljet en de mogelijkheden tember 2012 uitgebracht. De voorstel- de toelichting bij de tweede nota van Er worden dus (context)tellingen dit elektronisch te tellen’. Het doel van het experiment len uit dit advies zijn goeddeels over- wijziging van wetsvoorstel 33 268, geschrapt zoals het aantal stembiljet- met nieuwe stembiljetten is tweeledig: ze moeten ook genomen door minister Plasterk. Dit lezen we hierover: ‘het gaat dan om ten voor iedere gemeente en ieder ‘voor bijvoorbeeld laaggeletterden beter bruikbaar zijn blijkt uit de 2e nota van wijziging tellingen van het aantal stembiljetten stembureau; de telling van de begin- en ze moeten elektronisch kunnen worden geteld’. met betrekking tot het bij de Tweede dat bij de aanvang van de stemming voorraad van de stembiljetten; het aan- De minister wil het al in augustus jl. door zijn voor- Kamer liggende wetsvoorstel tot wij- beschikbaar is, het aantal kiezers dat tal kiezers dat niet tot de stemming gangster aan de Tweede Kamer per brief geformuleerde ziging van de Kieswet. (zie voor zowel niet is toegelaten tot de stemming, en is toegelaten; het aantal niet echte beleid en de toen aangekondigde Experimentenwet die advies als het complete overzicht van het aantal aan het einde van de stem- of ongeldige stempassen; het aantal op basis van de onderzoeksresultaten wordt voorbe- de wijzigingen de overzichtelijke web- ming niet gebruikte stembiljetten’. uitgereikte stembiljetten; het aantal reid, continueren. site van de Kiesraad, www.kiesraad.nl) En dan volgt een onnavolgbare rede- kiezers dat zich heeft aangemeld; het De belangrijkste wijzigingen betreffen nering: ‘Uit de processen-verbaal van aantal teruggegeven stembiljetten; en Maar, zo laat minister Plasterk weten ‘het is uiteraard het verlichten van werkzaamheden van de stembureaus blijkt dat deze tellin- het aantal niet gebruikte stembiljetten. van het grootste belang, gelet op de ontwikkelingen op stembureaus, noteren van het aantal gen vaak niet of niet correct worden Er komt ook een extra taak (telling) bij: het vlak van de ICT, om voor de verdere toekomst te volmachtstemmen, verruiming van de uitgevoerd dan wel achteraf kloppend het noteren van het aantal volmacht- blijven kijken naar de mogelijkheid om verdere stap- mogelijkheid van stemmen per brief worden gemaakt –en mede daardoor stemmen door stembureaus, gemeen- pen te zetten zoals de mogelijke herintroductie van vanuit het buitenland en verruiming vragen oproepen over de betrouwbaar- ten, hoofdstembureaus en centrale stemcomputers. Daarbij zal de veiligheid een essentieel van de termijn ondersteuningsverkla- heid van de telling’. Dus: omdat we iets stembureaus. Daar heeft de Organisa- punt zijn, omdat de betrouwbaarheid van de verkie- ringen. niet goed doen, schaffen we het maar tie voor Veiligheid en Samenwerking zing niet in het geding mag komen, dat was immers Wij focussen even op ‘de verlichting’ af. En gevolgen voor de uitslag? Vroe- in Europa (OVSE) op aangedrongen. wel het geval in 2006’. in deze donkere tijden voor stembu- ger of nu? Met graagte haalt de minis- En de Kiesraad heeft dat in haar advies En dan volgt een voor de toekomst (of niet!) van de reauleden… ter de Venice Commission (onderdeel overgenomen. (az) stemcomputers erg interessante passage: ‘bij de behan- Nu nog verplichte tellingen, die even- van de Raad van Europa) aan die stelt deling van de Experimentenwet, gericht op het invoeren

Nr. 1 januari 2013 4 5 Nr. 1 januari 2013