2016 - 4 / september

aan Art 2016, Zeist), deelname 9).

zwemmen

Amsterdam bezoek Haagse 1969 Roermondse

te – de november baden,

2016, langs in Schip 26 symposium,

1896 bezoek uitbreiding Het bezoek aan Katwijk. oktober beschaving': wandeling . 22 zaterdag Art Deco agenda (pag. (Utrecht

Museum 'water­ Een

Dwarsverbanden e-mailadressen,

zaterdag

Methorst, uitbreiding bestuur:

het Amsterdamse 22 oktober 2016, Zaterdag 2016, 26 november Zaterdag Museum Het Schip te excursies (pag 2). (pag 2). bezoek Rotterdam Impressie Evenement: Katwijk (pag 4). Evenement(vervolg): Van 17). (pag Nouveau Boekbespreking: kunstsector in de 19e en 20e eeuw (pag 18). (pag 23). Tentoonstellingsagenda bezoek (pag 6). en Jugendstil Nieuwe en wassen (pag 13). Hendrik De edelsmid (pag 15). Boekbespreking: • • • • • • • • • • • • BELANGRIJKE DATA IN DIT NUMMER nieuws- en informatiebladnieuws- VERENIGING VRIENDEN NIEUWE KUNST 1900 VERENIGING VRIENDEN NIEUWE KUNST VAN HET BESTUUR In het eindejaarsnummer van 'Rond 1900' zal meer informatie verstrekt worden.

E-mailadressen Deelname excursies In deze tijd wordt veel per e-mail Wij mogen ons verheugen in een gecommuniceerd. Van ongeveer 30 % van grote belangstelling voor de excursies die de leden beschikken we niet over een we organiseren. Helaas moeten we soms e-mailadres of is dit inmiddels gewijzigd. mensen teleurstellen omdat het maximum Onlangs hebben wij een bericht over aantal deelnemers bereikt is. Wij kunnen een symposium in het van Goghmuseum u er van verzekeren dat we strikt het naar die leden gestuurd waarvan we een aanmeldingstijdstip hanteren, rekening e-mailadres hebben. Als u dat bericht heeft houdend met een dag vertraging van ontvangen hoeft u niets te doen, want dan is opgave per post met een aanmeldstrook. uw e-mailadres correct bij ons bekend. Als u Aanmelding via e-mail blijft echter zowel het bericht niet heeft ontvangen is hetzij uw voor u als voor ons het eenvoudigst. e-mailadres niet meer juist of wij kennen uw e-mailadres niet. In beide gevallen verzoeken wij u vriendelijk om een e-mail zou sturen naar [email protected] onder vermelding (rechts, met de klok mee te beginnen linksboven) van uw naam en lidmaatschapsnummer Kiefhoek, Atlantic huis, Leuvehaven, Justus van (nummer staat op uw ledenpas). Effen-complex (1), groep, entree gebouw met beest, Justus van Effen-complex (2) Symposium Het bestuur beraadt zich op dit moment (onder) Noorse kerkje.. over het onderwerp voor ons tweejaarlijks Impressie bezoek aan Rotterdam. symposium, dat in januari 2017 weer foto's Greetje Engelsman. gehouden zal worden. Vermoedelijk zal het onderwerp worden gekozen uit de onderwerpen: • Het Spoor met als mogelijke thema's -- korte geschiedenis van de ontwikkeling van het spoor -- stationsgebouwen, architectuur, inrichting en eventueel hergebruik -- koninklijke wachtkamers -- overige gebouwen rond het spoor zoals de werkplaatsen en hergebruik • of 'Ons Koloniaal Verleden' naar aanleiding van de expositie 'De koloniale architectuur van Charles & Richard Schoemaker' die in Bronbeek van 1 oktober 2016 t/m 12 maart 2017 gehouden zal worden

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 2 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 3 EVENEMENTEN Programma Katwijk 11:00 uur Ontvangst in het museum met koffie en iets er bij. 11:30 uur Lezing Evelien de Visser over B.J. Blommers. Zaterdag 22 oktober 2016 Bezoek aan Katwijk: 12:00 uur Bezoek tentoonstelling in het museum. - de tentoonstelling B.J. Blommers 13:00 uur Lunch in het museum. (1845-1914) - de zonnige Haagse 13:45 uur Lezing Leo Dubbelaar over architect Hendrik Jesse. School 14:15 uur Wandeling langs panden van architect Jesse (evt. in twee groepen). - rondleiding langs panden van architect H.J. Jesse ca 15:45 uur Afsluiting met koffie/thee in Strandpaviljoen ´t Centrum.

De tentoonstelling B.J. Blommers Wandeling langs panden van (1845-1914) in het Katwijks architect Hendrik Jesse. Toegang tot Katwijks Museum met Museum. Hendrik Johannes Jesse (1860-1943) was Museumkaart of Rembrandtpas. Toeslag Het Katwijks Museum toont aan de een veelzijdig architect, van villa's en kerken, voor deze tentoonstelling van € 2 moet hand van zo'n 70 schilderijen, aquarellen en van raadhuizen en rijtjeshuizen. Veelzijdig én worden afgerekend met museum. tekeningen een overzicht van het oeuvre van met een eigen stijl en een eigen karakter. Art Blommers, een internationaal gewaardeerd nouveau op z'n Hollands, rationeel, robuust, Aanmelden kan tot 7 oktober via de schilder. vaak verrassend en website www.vvnk.nl/evenementen of De kunstenaar, die jarenlang in Katwijk toch herkenbaar. als dat echt niet lukt met bijgevoegde heeft gewoond, stond bekend om zijn Rijnland vormde het aanmeldstrook. Het maximum aantal zonnige strandtaferelen met spelende grootste deel van deelnemers is 50. Geen introducees. kinderen, wachtende vissersvrouwen en zijn werkterrein, met visafslag, scènes die hij in zijn ateliers te nadruk op Leiden Huis Duinoord (2007). Route en bereikbaarheid Scheveningen en Katwijk vervaardigde. en Katwijk, al zijn Het Katwijks Museum is gevestigd aan Evelien de Visser, die in 2013 met haar ontwerpen van zijn Aanmelding en kosten de Voorstraat 46. masterscriptie over Blommers meedeed hand ook elders in De kosten voor deze excursie exclusief www.katwijksmuseum.nl aan de VVNK-scriptieprijs, zal een lezing Nederland in praktijk toegang museum bedragen € 20 per Bus: verzorgen over de kunstenaar. gebracht. Hij was een persoon, jongeren t/m 26 jaar € 10. Vanaf Leiden Centraal lijn 31 tot bekende van Berlage Noordeinde en een vriend van Visitekaartje H.J. Jesse. Villa Meerburg nu Museum Katwijk. Vanaf Den Haag Centraal lijn 90 tot Jan Toorop. Hij werd Vuurbaak of Boulevard gelauwerd met verschillende prijzen en Auto zijn orderportefeuille was ontzagwekkend Vanaf de A44, afrit 8, richting Leiden/ gevuld. Toch heeft Jesse geen landelijke Valkenburg/Katwijk via de N206. Betaald roem gekregen en zelfs de meeste Leienaars parkeren in de parkeergarages Boulevard of Kattekers hebben nog nooit van de en Tramstraat (2) - op enkele minuten architect gehoord. Leo Dubbelaar, kenner loopafstand van het museum - of op enkele bij uitstek van panden van Jesse en tevens parkeerplaatsen voor en naast het museum. secretaris van het Cuypersgenootschap, zal een inleiding geven en ons vervolgens Bereikbaar op 22 oktober meenemen door Katwijk langs panden van Kees van der Geer 06 538 112 60 Jesse. Zie ook: www.hj-jesse-architect.nl Thea de Hilster 06 234 833 29

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 4 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 5 Programma Amsterdam Evenementen (vervolg) 10:30 uur Ontvangst met koffie of Zaterdag 26 november 2016 thee. Bezoek uitbreiding museum Het 11:00 uur Korte informatie over Schip te Amsterdam het museum. 11:05 uur Rondleidingen in het Een lang gekoesterde wens van Museum complex en bezoek het Schip is in vervulling gegaan. Het museum museum. heeft er 1200 vierkante meter bij. In het 13:00 uur Lunch in het museum. vrijgekomen voormalige schoolgebouw, Museumwoning Het Schip. waar omheen Michel de Klerk het 13:45 uur Start bustour met woningcomplex gedrapeerd heeft, is een koffie/thee in De van architect Piet Kramer en een lamp, gloednieuw museum over de Amsterdamse Dageraad. schilderij en kast van Michel de Klerk. Ook School ondergebracht. Er valt een grote ca. 16:30 uur Terug bij het Schip. is er veel werk van de beeldhouwer Hildo expositie over de Amsterdamse School te Krop. Van het Centraal Museum in Utrecht bewonderen, met als titel 'Amsterdamse en het Amsterdam Museum komt een school, verbeelde idealen'. De interactieve De tentoonstelling werd samengesteld gehele woonkamer van Michel de Klerk die opstelling staat garant voor een verrassend met collectie van Museum het Schip, hij voor ´t Woonhuys heeft ontworpen. De bezoek voor volwassenen en kinderen. Blik in het museum. waaronder een slaapkamerameublement Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed heeft Zo wordt er gebruik gemaakt van film diverse Amsterdamse School lampen en en confrontatiespiegels, soundscapes en volkshuisvesters, bevlogen bestuurders Amsterdamse School kunstvoorwerpen multitouchtafels. Op levendige wijze ervaren en goed opgeleide ambachtslieden Een Hildo Krop begroet de bezoeker, voor de expositie in langdurig bruikleen foto Marcel Westhoff. bezoekers hoe het is omringd te worden verbeeldden de idealen ieder op eigen gegeven. met het vakmanschap, de inspiratie en de wijze. Hieruit zijn arbeiderspaleizen als Het fantasierijke pracht van de Amsterdamse Schip, de Dageraad en het Scheepvaarthuis In de ochtend bezoeken we naast de School. voortgekomen. Overigens zijn in heel uitbreiding van het museum in de voormalige De tentoonstelling laat zien hoe Nederland Amsterdamse School-gebouwen school ook enkele andere onderdelen breed geschakeerd de Amsterdamse te bewonderen. van het museum zoals het voormalige School was. Architecten, kunstenaars, Zoals bekend is de Amsterdamse School postkantoor en een woning. Na de lunch een kunst- en architectuurstroming vol maken we een bustour langs diverse bouw- Het Schip, zuidgevel Zaanstraat. romantiek, fantasie en maatschappelijke en beeldelementen uit de Amsterdamse idealen. Schoonheid en kunst waren niet School. We bezoeken het gebouw "De alleen voor de elite voorbehouden, maar Dageraad", gevestigd in het gelijknamige stonden de hele samenleving ten dienste. In beroemde woningbouwcomplex . de tentoonstelling maakt men kennis met de rijkdom van de Amsterdamse School: Beschrijving excursie de gebouwen, de kunst, de verheffing We worden ontvangen met een kopje van de arbeider en vooral de samenhang koffie of thee en iets lekkers erbij. Om ertussen. De Amsterdamse School had als 11:00 uur wordt een korte informatie beweging haar hoogtepunt in het begin van gegeven over de ontwikkelingen van het de twintigste eeuw maar inspireert nog tot museum. op de dag van vandaag. Vervolgens wordt de groep in tweeën

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 6 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 7 opgesplitst. De ene groep krijgt een Aanmelding en kosten Nieuwe Jugendstil en Art Art Deco agenda's van uitgeverij Bekking rondleiding naar de diverse locaties van Aanmelding vóór 15 november via de Deco agenda & Blitz is elk jaar weer een feest. Welk het museum allemaal gevestigd in het website www.vvnk.nl/evenementen of alléén drukwerk en welke boekbanden kiezen we woningbouwcomplex Het Schip ontworpen als dat niet kan via bijgaande aanmeldstrook. uit? Wat zetten we op de cover? Dit jaar viel door Michel de Klerk, zoals het voormalige de keus voor de omslag van de Jugendstil postkantoor en een woning. De andere De kosten voor deze excursie bedragen agenda op een kalenderblad Anna Sipkema. groep kan dan zelf de nieuwe opstelling in € 35 voor leden. Jongeren t/m 26 jaar In de agenda vindt u 6 originele aquarel- de voormalige school bezoeken. Om 12:00 betalen € 17,50. Toegang museum is daarbij ontwerptekeningen voor de omslagkalender uur worden de rollen omgedraaid. niet inbegrepen maar met Museumkaart en "Bloem en Blad" uit 1905 (Afb. 1). Typerend Daarna lunchen we ter plekke. Rembrandtkaart is de toegang kosteloos. voor Sipkema's 'buitenlandse' Art Nouveau- Om 14:00 uur vertrekt de bus voor De reguliere prijs is € 12,50. de tour door de stad langs de bouw- en Het maximum aantal deelnemers is 48. VVNK-lid Sipke van de Peppel sierkunstwerken van de Amsterdamse Geen introducees. stelt ieder jaar de Jugendstil en school. Tijdens een 2 ½ uur durende Art Deco agenda's van uitgeverij bustocht gaan we via Plan West naar Plan Adres en bereikbaarheid Bekking & Blitz samen vanuit zijn Zuid. Tijdens deze tocht stoppen we in het Museum Het Schip eigen collectie boekbanden en zogenaamde "Plan Zuid" bij de dependance Oostzaanstraat 45 gelegenheidsgrafiek. In dit artikel van het museum, het woningbouwcomplex 1013 WG Amsterdam geeft hij alvast een voorproefje uit "De Dageraad". Dit arbeidersparadijs is Per openbaar vervoer: de nieuwe agenda's voor 2017. eveneens ontworpen door Michel de Vanaf het Centraal Station bus 22, Klerk en Piet Kramer. Indien het weer het richting Sloterdijk en bus 48 richting Het samenstellen van de Jugendstil en toelaat wordt een korte wandeling gemaakt Houthavens (opstaphalte tegenover het rondom het complex naar het Henriette Victoriahotel aan de waterzijde). Ronnerplein. In De Dageraad kan men een Uitstappen bij halte Oostzaanstraat. documentaire zien gewijd aan de architect Vanaf daar is het circa 4 minuten lopen. Michel de Klerk. .We worden voorts Te voet: het museum is ongeveer een onthaald op een kop koffie of thee. half uur lopen vanaf het Centraal Station via Omstreeks 16:30 uur zijn we weer terug de Haarlemmerstraat/ Haaltemmerdijk. bij Het Schip. Per auto: u kunt in de omgeving betaald parkeren. 2. Afb. stijl zijn de florale motieven en het Telefonische bereikbaarheid op 26 golvende lijnenspel. Vergelijk dit met het Woningencomplex De Dageraad, november a.s. kalenderblad van Theo Nieuwenhuis uit Foto Paul Nieuwenhuizen. Thea de Hilster 06 234 833 29 1898 (Afb. 2) en je ziet meteen het verschil Els van Veggel 06 183 178 71 tussen Art Nouveau en Nieuwe Kunst. Ook Nieuwenhuis gebruikt motieven uit de bloemen en plantenwereld, zoals in dit geval druiventrossen en -bladeren, maar zijn ontwerp is meer geordend.

Boekbanden Vanzelfsprekend vindt u in de Jugendstil

Afb. 1. Afb. agenda ook weer veel boekbanden. Mijn

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 8 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 9 Afb. 3. Afb.

persoonlijke favoriet is het symbolistische 5. Afb. bandontwerp van Jan Toorop voor het sprookje 'Psyche' van Louis Couperus Charles Gesmar (Afb. 3). Op de afbeelding is goed te zien De omslag van de Art Deco agenda is hoe de bandtekening van Toorop doorloopt gebaseerd op een muziekblad van de Franse Afb. 6. Afb. over de rug van het boek. Dit zien we ook ontwerper Charles Gesmar, waarop actrice terug bij de band van Ties Bles voor 'Wie en zangeres Jane Marnac is afgebeeld als een de met een grappige omslagtekening

is de schuldige?' (Afb. 4) en bij de band van Spaanse danseres. Gesmar was een zeer van jazzdanseres Josephine Baker die het 7. Afb. Reinier de Vries voor de dichtbundel 'Stille getalenteerde ontwerper die vooral bekend hof wordt gemaakt door haar jachtluipaard Dalen' van Hélène Lapidoth-Swarth (Afb. 5). werd door zijn werk voor de grote Franse Chiquita (Afb. 8). Ook bij deze boeken vormen voorzijde, rug revueartieste Mistinguett. Hij ontwierp en achterzijde één geheel. niet alleen haar extravagante kostuums en Vladimir Barjansky decors, maar ook al het drukwerk voor Parijs was booming in de jaren 20 en 30. haar shows. Een van zijn mooiste grafische Met zijn vele nachtclubs en theaters oefende ontwerpen is het programmaboekje voor de stad een grote aantrekkingskracht uit de Moulin Rouge, waarop Mistinguett is op buitenlandse ontwerpers die op zoek afgebeeld met drie Afghaanse windhonden waren naar werk. Een van hen was de (Afb. 6). Russische illustrator Vladimir Barjansky, die programmaboekjes voor verschillende Louis Gaudin theaters ontwierp. Barjansky had zijn Na het vroege overlijden van Gesmar eigen 'Russische stijl'. Zo plaatste hij zijn (1900-1928) werd Louis Gaudin de elegante vrouwen vaak tegen een gouden nieuwe 'privé-ontwerper' van Mistinguett. achtergrond, die doet denken aan de Op zijn reclamekaart voor couturier religieuze iconen uit zijn vaderland (Afb. 9). André Brunswick zien we haar in een elegante bontmantel van dit exclusieve Nederlandse ontwerpers modehuis (Afb. 7). Gaudin viel op door Vanzelfsprekend vindt u in de Art Deco zijn humoristische stijl. Zo ontwierp hij in agenda ook weer veel werk van Nederlandse Afb. 8. Afb. Afb. 4. Afb. 1930 een programmaboekje voor Casino kunstenaars, zoals dit strakke coverontwerp

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 10 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 11 van Jacob Nuiver voor het Bulletin De Amsterdamse 'water­ door bacteriën en dat ze konden worden (Afb. 10). Een van mijn andere favorieten beschaving': baden, zwem- voorkomen met een schone en hygiënische is het programmaboekje van Piet van der men en wassen levenswijze. Vol bewondering werd door Hem voor Concert- en Theaterbureau pleitbezorgers van publieke badhuizen Bossard (Afb. 11). Van der Hem stond erom daarom gekeken naar Engeland, waar men bekend dat hij met enkele pennenstreken Martijn de Jong halverwege de 19de eeuw al maatregelen het karakter van zijn personages wist te (overgenomen uit het bericht van de had getroffen om de gezondheid van de vangen. Ook bij deze omslagtekening van Stichting Historische Interieurs) enkele welgestelde theaterbezoekers is hij daar goed in geslaagd. Ziekten en epidemieën vormden een Affiche van de Bad- en zweminrichting van Th. van Tot zover een kleine greep uit de nieuwe groot probleem in grote Europese steden. Heemstede Obelt aan de Ruyterkade uit 1881. Jugendstil en Art Deco agenda. Veel plezier Vooral in de armere, overbevolkte buurten Het is een prachtig voorbeeld van een particulier met het ontdekken van uw eigen favorieten! waren ze de oorzaak van hoge sterftecijfers. badhuis in de Zwitserse stijl. Daarnaast hield Obelt De agenda's zijn te koop (winkelprijs: In de 19de eeuw ontdekte men dat veel zich met zijn firma, Th. van Heemstede Obelt's € 13,99) in de boek- en museumwinkel of van deze plagen werden veroorzaakt sanitair Technisch Bureau, bezig met het inrichten te bestellen via van badkamers, onder andere in Paleis het Loo (foto Beeldbank Stadsarchief Amsterdam). www.bekkingblitz.com. Afb. 9. Afb. Afb. 11. Afb. Afb. 10. Afb.

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 12 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 13 zag dit echter niet als haar taak en liet aard. Vanaf 1920 namen de badhuizen een het aan particuliere investeerders over. stedenbouwkundig prominentere plaats in Hendrik Methorst, (Utrecht Voorbeelden van Amsterdamse particuliere binnen de wijk en werden ze ontworpen 1896 – 1969 Zeist), edelsmid badhuizen zijn de Bad- en zweminrichting in de nieuwe stijl van de Amsterdamse aan de Ruyterkade en het badhuis aan School. Een mooi voorbeeld is het badhuis de Amsteldijk van de Amsterdamsche ontworpen door de architect A.J. Westerman Kees van der Geer Badinrichting Maatschappij (1882-1883). in de Diamantbuurt in Amsterdam. (redactie Lieske Tibbe / Toegevoegd aan de reeks monografieën op onze website) Deze badhuizen waren echter niet bestemd voor de armen, maar voor de Hendrik Methorst wordt in 1896 Badhuis aan de Diamantstraat in Amsterdam. welgestelde inwoners van Amsterdam. Hoge geboren in Utrecht. In 1910 gaat hij in de bezoekersaantallen bleven echter uit en dat leer bij zilverfabriek Begeer. In 1920 begint maakte de investeringen in badhuizen niet hij voor zichzelf en opent een eigen atelier (arme) bevolking te verbeteren, zoals rendabel. Aan het eind van de 19de eeuw in Utrecht. Hij houdt zich vooral bezig met in Londen en Liverpool. De bouw van was dan ook slechts een handvol van deze metaalwerk in de stijl van de Amsterdamse publieke badhuizen was daar een belangrijk badhuizen gerealiseerd. Sommige badhuizen School, onder andere sieraden, klokken, onderdeel van. waren zelfs genoodzaakt kort na de opening lampen en gebruiksvoorwerpen. Hij In navolging van grote steden in de deuren alweer te sluiten! Daarop voert vooral werk uit voor de fabriek Engeland, en later elders in Europa, besloot de gemeente het initiatief over te van Begeer en voor de kunstenaar Cris riepen voorstanders het Amsterdamse nemen. Onder het motto 'jong geleerd is Agterberg (1883-1948). In 1924 loopt de stadsbestuur op tot de oprichting van oud gedaan' begon de gemeente met het In 1920 was een speciale overheidsdienst samenwerking met Cris Agterberg na een zulke volksbadhuizen. Het stadsbestuur bouwen van schoolkinderbaden. Enkele in het leven geroepen: de Dienst der Wasch-, plagiaatkwestie ten einde. Agterberg zou jaren later vond men de tijd rijp om ook Schoonmaak-, Bad- en Zweminrichtingen een tabakspot die door Methorst was volwassenen te doordringen van het belang (W.S.B.Z.). De Amsterdamse bevolking bleek ontworpen en uitgevoerd onder zijn eigen Sfeerbeeld gang Badhuis Diamantstraat, elk van de 'waterbeschaving', een term die door echter moeilijk te overtuigen. Daarom werd naam hebben verkocht. Het gaat in deze badhokje had een klok waarop handmatig de het stadsbestuur in dit verband vaak werd door middel van posters, reclamecampagnes periode goed met de zaak van Methorst: eindtijd van het gebruik kon worden aangegeven. gebruikt. Tussen 1910 en 1942, met een en voorlichtingsavonden de nieuwe hij staat op veel tentoonstellingen met hoogtepunt in de jaren '20, werd door de waterbeschaving gepropagandeerd. In grote namen. Zo exposeert hij in 1924 op gemeente in vrijwel elke Amsterdamse buurt de jaren '50 en '60 van de 20ste eeuw ten minste één badhuis gebouwd. In deze beleefden de gemeentelijke badhuizen periode werd door de Zwitserse chirurg en hun grootste bezoekersaantallen. Vanaf de Broche gehamerd koper, ca. 1920-1930, hoogleraar Otto Lanz (1865-1935) ook het jaren '70, toen nagenoeg elk gezin over een 7,5 x 5,5 cm, foto Olga Harmsen. welbekende Zuiderbad (1912) gevestigd in eigen badruimte in huis kon beschikken, de voormalige rijwielschool Velox uit 1897. kelderden de bezoekersaantallen. Het lijkt alsof we sindsdien in onze 'waterbeschaving' Met de overname door de gemeente zijn doorgeschoten. In een tijd waarin we veranderde ook de architectuur van de worden gestimuleerd juist minder en korter badhuizen. De stijlen van particuliere te douchen, is het bijna niet voorstelbaar badhuizen liepen uiteen van de Zwitserse dat de arme Amsterdammer ruim 100 jaar stijl tot eclectische ontwerpen. De eerste geleden nog liever de stoep schrobde dan schoolkinderbaden werden vormgegeven het eigen lichaam. in een soberdere vorm van de Zwitserse stijl en waren functioneler en discreter van

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 14 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 15 van meubels. In 1934 verhuist De Klop naar boekbespreking zich veelal binnen de huidige locatie aan de Slotlaan. de grachten die Methorst raakt ook betrokken bij de het centrum politiek: tussen 1939 en 1941 zit hij in de Een wandeling langs Haagse Art van Den Haag gemeenteraad van Zeist. Tijdens de Tweede Nouveau omringen door Wereldoorlog is Methorst betrokken bij Verkrijgbaar bij de VVV Den Haag, bestaande panden het Zeister verzet. Vanuit De Klop worden Spui 68, Den Haag of wellicht aan te kopen. De onder andere verzetskranten verspreid en gewoon via de boekhandel begane grond er werd voedsel ISBN 978 90 78417 163. Prijs € 2,50 werd verbouwd ingezameld voor tot winkelpand, Ontwerp tafelbel, 1927, 14 x 9,5 cm. onderduikers en Dit handzame wandelgidsje van 20 vaak in de toen arme mensen. Na pagina's is onder onze aandacht gebracht populaire Art de "Tentoonstelling van kunstnijverheid de oorlog gaat door ons immer attente lid Fred Westen. Nouveau stijl of te Utrecht" met onder andere Karel de Methorst terug de werd na sloop van Bazel, Cris Agterberg, Jan Eisenlöffel en politiek in, eerst Tussen 1850 en 1900 was Den Haag het oude pand een Gerrit Rietveld. De samenwerking met als raadslid voor een snelgroeiende gemeente. Ook de geheel nieuw gebouw in Art Nouveau stijl Begeer loopt nog door tot ver in de jaren de PvdA en van middenstand breidde snel uit en vestigde neergezet. '30. In 1921 trouwde Methorst met Anna 1962 tot 1966 Geertruida Klein Sprokkelhorst. Ze kregen als wethouder en drie kinderen: Dick, Martha en Elly. locoburgemeester.

Na de oorlog Tabakspot, verandert De Klop in gehamerd koper, een Goed Wonen- ca. 1920-1930, zaak die uiteindelijk 21 x 14 cm. door zijn zoon Dick Methorst wordt overgenomen. Methorst overlijdt op 10 januari 1969 in Zeist.

Zilveren gehamerde broche vissen met halfedelsteen, ca. 1920-1930, 6 x 4 cm, foto Olga Harmsen. Boekensteunen gehamerd koper met bloedkoraal, ca. 1920-1930, 14 x 12 x 7,5 cm.

In 1925 verhuist het atelier van Methorst naar Zeist. Het atelier wordt omgedoopt tot "De Klop", omdat Methorst het metaalwerk in het atelier "klopte" wat natuurlijk ook het nodige lawaai maakt. Methorst staat in de buurt door dit lawaai bekend als "de Klopgeest". In de jaren '30 richt Methorst zich steeds meer op het maken en verkopen

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 16 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 17 boekbespreking U weet wel, net als die groene schrijfcahiers met een etiketje op de voorkant die u op de lagere school gebruikte. Maar wat is dit een Dwarsverbanden in de Roermondse mooi vormgegeven schrift, en net genoeg kunstsector in de 19e en 20e eeuw. van omvang. Cartigny schreef al eerder Cahier nr. 2 in de serie: Architecten in de serie Architecten en ateliers het – en ateliers eerste - cahier: De Amsterdamse architect Tekst: Willem A.J. Cartigny Eduard Cuypers en zijn 'Bouwbureau Vormgeving: Joep Pohlen, Polka Roermond', 20 blz. voor € 12,50 ook design bij Cartigny verkrijgbaar. Naast een kort Uitgeverij Fontana, Roermond, overzicht van Ed Cuypers' ontwikkeling 2015; ISBN: 978-90-75084-22-1 als succesvol architect en de activiteiten Cahier, A4-formaat, 40 blz., van zijn Amsterdamse bureau gaat het in 38 afbeeldingen; € 17,50 excl. het eerste cahier over zijn ontwerpen verzendkosten, bij de boekhandel begin 20e eeuw in Roermond. Daarbij ligt of [email protected]. de nadruk op het tot nu toe onbekende Bij bestelling van cahier nr. 1 en 2: gegeven dat hij rond 1920 een dependance € 25,- excl. verzendkosten (cahier stichtte van zijn Amsterdamse kantoor, het nr. 1: De Amsterdamse architect zogenaamde Bouwbureau Roermond. De Eduard Cuypers en zijn 'Bouwbureau auteur beperkt in het eerste cahier tot de Interieur Hofstadapotheek. Roermond' ). relatie van één architect, Eduard Cuypers, met één atelierhouder, August Hermans. Eddy Engelsman Bekende architecten die veel in die stijl werkten zijn: J. Mutters, L.A.H. de Wolf, We zijn de laatste tijd flink verwend met J.W. Bosboom en J.P.L. Lorrie. dikke boeken over megatentoonstellingen zoals over Jan Toorop in Den Haag en De wandeling start in het centrum van Wonen in de Amsterdamse school in Den Haag op het Plein en voert via de Amsterdam. Prachtige boeken, maar we Lange Poten, Spui, Spuistraat, Venestraat, zouden bijna vergeten dat er veel moois langs het nepwinkelcentrum dat geheel over minder beroemde kunstenaars wordt terecht de naam Haagse Bluf heeft gekregen, geschreven in minder kloeke werken. Wie (boven) kaft cahier en (rechts) binnenkant kaft Nieuwstraat, Dagelijkse Groenmarkt, wist dat er in de Roermondse kunstsector cahier. Noordeinde, Lange voorhout, Denneweg, in de 19e en 20e eeuw een veelvoud aan Smidswater en Korte Houtstraat weer kunstateliers was? Willem Cartigny schreef terug naar het Plein. er een degelijk en mooi vormgegeven cahier Onderweg komt men langs 35 bijzonder over. - dat is A2 - kunt uitvouwen. De binnenkant panden die alle kort in dit beknopte blijkt een prachtig behangontwerp van wandelgidsje beschreven worden. Mooie vormgeving Mathieu Lauweriks op afficheformaat. Het begint al als je het cahier in handen Ik moest even opzoeken wat ook al Een aanrader voor wie een bijzonder neemt. Het kaft op A4-formaat begint als weer een cahier is. 'Gebonden met een dagje Den Haag wil beleven! het ware te bewegen. Ineens kom je tot de verdekte cahiersteek' heet dat. Eén katern ontdekking dat je het omslag tot viermaal A4 dat met één draad garen bijeengehouden is.

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 18 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 19 Delft werd bekend vanwege glasatelier de Cuypers- en Nicolasfamilies een buitenlandse, kundige kunstenaars af op 't Prinsenhof van Jan Schouten en De uitzonderlijke rol. Omdat velen hielden het ateliergebeuren in Roermond, vooral Porceleyne Fles met als belangrijkste van de rijk gedecoreerde neo-gotische uit België en Duitsland. Men adverteerde ontwerper Adolf le Compte, die overigens ontwerpen van de architect Cuypers kon er zelfs mee in het buitenland. Veel van ook voor 't Prinsenhof ontwierp. zijn atelier floreren. Zijn atelier, maar ook die kunstenaars verspreidden zich over de Utrecht had naast de architect Tepe, de andere ateliers gaven ook in de eigen stad, zelfs de verdeling van de ateliers en ateliers Mengelberg (beeldhouw- en stad Roermond de toon aan, omdat ze al 'tekentafels' over de stad in vijf perioden glasschilderkunst), Geuer (glas-in-lood) en generaties lang kunstenaars voorbrachten. brengt de auteur in beeld. Brom (siersmeedkunst). Soms zelfs vier of vijf generaties lang. Het is een aangenaam cahier om te Het waren de families Cuypers, Nicolas, lezen, het ziet er goed uit en het is uitvoerig Roermondse ateliers Windhausen, Oor, Lücker, Leeuw, Franssen, gedocumenteerd. Een onderwerp waar een De dichtheid van ateliers in Roermond Lommen, Geelen, Houtermans, Stoltzenberg, hoop nieuwe kennis bijeen gebracht is en was erg hoog. De auteur geeft zelfs een Stroucken, Thissen, Turlings, etc, waarover je zelden kunt lezen. De moeite Glas-in-loodatelier Joep Nicolas. kwantitatieve onderbouwing van de status Het aardige van dit cahier is dat eerst van het lezen waard. Helemaal als je uit die van Roermond als kunstcentrum. In de uitvoerig wordt beschreven wat eigenlijk buurt komt. uitwerking wordt vooral gekeken naar de een atelier is en hoe ze zijn ontstaan. De Rijke Roomsche Leven dwarsverbanden tussen de diverse ateliers vele kunstwerkplaatsen in Roermond In het tweede cahier gaat het over de in Roermond en elders. Vooral ook tussen werden vanaf 1850 tot 1940 opgericht vele ateliers in Roermond. Aan het slot gaat architecten en ateliers van beeldhouwers, en tot ontwikkeling gebracht. Rond de auteur specifiek in op de ateliers van glazeniers en schilders. De hausse aan 1920 waren dat er zo'n 35. Ze gaven ook Cuypers en van Nicolas. ateliers in de 19e eeuw had een belangrijke werk aan honderden werknemers. Op Bij Roermond moet ik altijd een beetje invloed op de stedelijke ruimtelijke de afbeelding van Joep Nicolas' atelier is denken aan de sfeer van het Rijke Roomsche ontwikkeling. Een vijftal ateliers wordt bijvoorbeeld te zien dat er vele mensen Leven. Rijk was het zeker. Want de vele nader bekeken, waaronder de bekende werkten. Er waren enkele bijzondere ateliers en kunstwerkplaatsen in Roermond ateliers van Ed Cuypers (architectuur en figuren die dat stimuleerden. Als bijzondere die uiteenlopende toegepaste kunst maakten beeldhouwkunst) en Nicolas (glazeniers). 'actoren' noemt de auteur Pierre Cuypers van beeldhouwwerk en metaalbewerking, Het waren kweekplaatsen voor nieuw en zoon Jos Cuypers en glaspionier Frans tot architectuur en glas-in-lood blijken vele talent. De auteur laat er vele van deze Nicolas en kleinzoon Joep Nicolas, maar huizen en kerken met hun werk verrijkt kunstenaars de revue passeren. En hij ook beeldhouwers als Jean Henri Leeuw, te hebben. Kunst en ambacht zijn hier laat ook de dwarsverbanden tussen de Joseph Thissen en schilder Henri Linssen. verenigd. Het bruiste vanaf de tweede helft ateliers in de verschillende steden zien. We Teeken- en Ambachtsschool. van de 19e eeuw van de kunstnijverheid- leren zo een hele hoop minder bekende Teeken- en Ambachtsschool activiteiten. Vaak ook Rooms-Katholieke kunstenaars kennen. Ten slotte één van de De roemruchte Teeken- en kerkelijke kunstnijverheid. Cartigny 'handelsmerken' van de VVNK: bekendheid Ambachtssschool in Roermond heeft vele vergelijkt kunstcentra als Delft en geven aan het peloton, en niet alleen aan de kunstenaars opgeleid en was kennelijk zo Utrecht met vooral kunstcentrum koplopers, zoals ons lid Dé Reijne dat altijd belangrijk dat het onder het Ministerie Roermond. Ook de kunstenaars uit die zegt. Een beetje jammer is dat Cartigny de van OK & W viel. Roermond werd steeds steden hadden samenwerkingsverbanden. familierelaties tussen Pierre, Pierre jr., Jos meer kunstcentrum dat ook schrijvers als Cartigny beschrijft ze uitvoerig; de wel en Ed Cuypers, en hun palmares als bekend Bloem, Du Perron, Huxley, Gide en Rilke erg gedetailleerde informatie verstoort veronderstelt. als bezoekers aantrok, of vruchtbare grond de leesbaarheid van de tekst echter niet bleek voor onderlinge betrekkingen tussen omdat die gelukkig als noten in de marge op Generaties lang schrijvers en de Limburgse kunstenaars. dezelfde pagina is bijgevoegd. Juist op nationaal niveau speelden Volgens Cartigny komen ook vele

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 20 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 21 Unie. Nog niet eerder werden fotografie en TENTOONSTELLINGagenda filmkunst van de revolutionaire Sovjetavant- per september 2016 garde samengebracht in een expositie. Er is werk te zien van ruim 20 fotografen en cineasten, onder wie Aleksandr Rodchenko, Alkmaar - Museum Alkmaar El Lissitzky, Arkadi Schaichet, Sergei 072-5489789 / www.stedelijkmuseu- Eisenstein en Dziga Vertov. malkmaar.nl De tentoonstelling beslaat het tijdvak De Bergense School, de allereerste van de Oktoberrevolutie in 1917 tot 1940 expressionistische beweging in en toont het ontstaan in de jaren twintig van Stairs. Nederland; t/m 2 mei 2026. een nieuwe Sovjetstijl. Zowel in de fotografie Liefhebbers van de Bergense School als in de filmkunst vond een artistieke wisselwerking die in deze periode ontstond stroming kunnen hun hart ophalen in Frans stadsgezicht, ca. 1927, revolutie plaats door toepassing van nieuwe tussen artistieke vernieuwing en politiek de volledig gerenoveerde bovenzaal van Dirk Filarski (1885-1964), technieken als collage, snelle montage en activisme is ongekend vruchtbaar geweest Collectie Stedelijk Museum Alkmaar. Stedelijk Museum Alkmaar. In de vernieuwde manipulaties in de donkere kamer. De nog en heeft wereldwijd de ontwikkeling van vaste opstelling worden hoogtepunten uit de in Nederland. In verzadigde kleuren en jonge kunstvormen kwamen tot grote bloei, fotografie en cinema beïnvloed. collectie Bergense School van het museum sterke contrasten zetten de kunstenaars mede door steun van de communistische Begin jaren dertig, onder de dictatuur getoond, in combinatie met bijzondere van de Bergense School hun landschappen, machthebbers die foto's en films - met van Stalin, legde het socialistisch realisme de bruiklenen uit museale en particuliere portretten en stillevens met groot beelden van heroïsche arbeiders, militaire experimentele vrijheid van kunstenaars aan collecties. gebaar in stevige penseelstreken op het parades en massale sportmanifestaties - banden. De tentoonstelling laat echter zien Omstreeks 1910 vestigden de eerste schilderslinnen. zagen als krachtige propagandamiddelen. De dat de artistieke vernieuwingen van de jaren kunstenaars zich in het Noord-Hollandse De oeuvres van kunstenaars als Else twintig nog lange tijd zichtbaar bleven in de duindorp Bergen. Enkele jaren later was het Berg, Mommie Schwarz, Leo Gestel, Dirk Kaufman On Skates. Sovjet-Russische fotografie en filmkunst. aantal kunstenaars er sterk toegenomen Filarski, Gerrit Willem van Blaaderen, Arnout Voor het eerst wordt in deze expositie en ontstond in Bergen de allereerste Colnot en Piet en Matthieu Wiegman belicht dat een groot aantal Russische expressionistische kunstenaarsbeweging komen ruim aan bod. Daarnaast zijn er fraaie fotografen en cineasten in dit tijdvak van luministische en kubistische landschappen joodse afkomst was. Als leden van een Terugkomst van de akkers, ca. 1919, en stillevens te zien uit de periode nog maar pas geëmancipeerde minderheid Leo Gestel (1881-1941), voorafgaande aan de Bergense School: omarmden zij enthousiast de Revolutie en Collectie Stedelijk Museum Alkmaar. de jaren waarin de kunst in Nederland in de communistische idealen die een belofte een stroomversnelling geraakte. Hierdoor inhielden van een nieuwe, gelijkwaardige wordt een representatief beeld geschetst wereld. van de ontstaansgeschiedenis van het In de tentoonstelling worden Noord-Hollands expressionisme. afwisselend twaalf films vertoond, onder andere Pantserkruiser Potemkin van Sergei Amsterdam - Joods Historisch Museum Eisenstein. 020-5310311 / www.jhm.nl The Power of Pictures werd The Power of Pictures, Fotografie samengesteld door het Jewish Museum en film uit de vroege Sovjet-Unie; in New York met bruiklenen uit Europese t/m 27 november 2016. en Amerikaanse collecties. Een aantal The Power of Pictures is een bruiklenen van het Internationaal Instituut tentoonstelling met foto's, filmaffiches en voor Sociale Geschiedenis (IISG) zijn aan de films uit de vroege periode van de Sovjet- expositie toegevoegd.

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 22 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 23 Amsterdam - Museum het Schip eerst wijdt het Van Gogh Museum met 'De Dit najaar presenteert Museum 020-4182885 / www.hetschip.nl waanzin nabij' een tentoonstelling aan Van Arnhem de tentoonstelling Dick Ket, Zie bij evenementen Gogh en zijn ziekte. magisch tekenaar. Met ruim 400 werken De waanzin nabij neemt je mee naar de heeft Museum Arnhem de grootste Amsterdam - Rijksmuseum laatste anderhalf jaar van Van Goghs leven. collectie van Dick Ket (1902-1940) in 020-6747000 / www.rijksmuseum.nl Schilderijen en tekeningen vertellen het Nederland. De tentoonstelling zoomt in Gispen; t/m 5 december 2016. verhaal van de strijd tegen zijn ziekte. op zijn kunstenaarschap en in het bijzonder Ter ere van het 100-jarig bestaan Een pas ontdekt briefje met tekeningen zijn unieke tekenkunst. Te zien zijn 125 van Gispen wijdt het Rijksmuseum in laat zien dat Van Gogh zijn hele oor afsneed. tekeningen, voorstudies en brieven van samenwerking met Het Nieuwe Instituut Dit oorincident wordt in de tentoonstelling de jong gestorven kunstenaar uit de een kleine presentatie aan de vroege gereconstrueerd aan de hand van deze eigen collectie, aangevuld met belangrijke ontwerpen, affiches en catalogi van de tekening, getuigenissen en brieven. bruiklenen uit het Rijksmuseum, het Nederlandse meubelfabrikant. Stedelijk Museum, Gemeentemuseum Den In 1916 richtte Willem Hendrik Gispen Haag, Centraal Museum, De Fundatie en een kunstsmederij op in Rotterdam. Het Museum More. succesvolle bedrijf groeide snel uit tot Ket wordt gezien als één van de een 'fabriek voor metaalbewerking'. In de belangrijkste nieuwe realisten van jaren 20 kreeg Gispen veel bekendheid Nederland. Deze kunststroming is één van met de productie van moderne lampen de hoofdpijlers voor Museum Arnhem. In Hanglamp Giso no. 23, 1926. onder de merknaam Giso. Daarnaast was 1937 kocht de toenmalige directeur van dit de eerste Nederlandse fabriek die in Museum Arnhem, August Van Erven Dorens, 1929 begon met serieproductie van stalen In de vormgeving van het reclamedrukwerk buismeubels. Door standaardisatie en werd diezelfde functionalistische esthetiek nieuwe machinetechnieken kon Gispen gebruikt. Deze nieuwe stijl van ontwerpen Dick Ket, Hynches-Schumacherstilleven, betaalbaar en kwalitatief hoogwaardig was typerend voor de sociaal bewogen krijt op karton, 1937, Collectie Museum Arnhem, foto Marc Pluim. woning- en kantoormeubilair voor de idealen die ontwerpers en kunstenaars moderne mens op de markt brengen. nastreefden aan het begin van de 20ste Constructie, vorm en materiaal stonden eeuw. De presentatie omvat onder andere: voor Gispen in dienst van de functie van het • Hanglamp Giso no. 23, Willem Hendrik De waanzin nabij. meubel. Versiering was daarom ongewenst. Gispen, 1926 • Buffet no. 706, Willem Hendrik Gispen, Originele brieven en bijzondere Buffet nr. 706, 1933-1934. 1933-1934 archiefstukken belichten Van Goghs verblijf • Fauteuil no. 304, Willem Hendrik Gispen, in het ziekenhuis en in de inrichting voor 1933 geesteszieken. De tentoonstelling gaat ook in op Van Goghs zelfverkozen dood en de Amsterdam - Van Gogh Museum vele diagnoses die in de loop der tijd over 020-5705200 / www.vangoghmuseum.nl zijn ziekte zijn gesteld. De waanzin nabij. Van Gogh en zijn ziekte; Arnhem - Museum voor Moderne Kunst t/m 25 september 2016. Arnhem Waarom sneed Van Gogh zijn oor 026-3775300 / www.mmkarnhem.nl af? Aan welke ziekte leed hij precies? En Dick Ket, Magisch tekenaar; waarom pleegde hij zelfmoord? Voor het t/m 4 december 2016.

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 24 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 25 het eerste werk van Ket: een prachtige Van de runderen in de grotten van De bruikleen sluit aan bij de huidige zwart-wit tekening 'Zelfportret (voor Lascaux en de draken op Chinees porselein ontwikkeling van samenwerking binnen landschap)' uit 1937. Deze aankoop vormde tot de Balloon Dog van Jeff Koons en de de museale wereld en de aandacht voor de basis van de inmiddels omvangrijke Dick Library of the Birds van Mark Dion: dieren verborgen schatten in depots. De kern Ket collectie, die bestaat uit 46 schilderijen, hebben kunstenaars van over de hele wereld van de collectie KRANENBURGH bestaat ruim 247 tekeningen, 10 schetsboeken altijd geïnspireerd. Vanwege hun functie uit de collectie Boendermaker met onder en een collectie originele brieven en als model (om te tekenen 'naar 't leven'), Leo Gestel, Herfst, 1909, andere het monumentale portret van Zus collectie KRANENBURGH. linoleumplaten. om hun symboolfunctie en wegens hun Boendermaker van Charley Toorop. Toorop bijzondere anatomie, vormen en kleuren. zelf, de grande dame van de Bergense Het overzicht van Kets tekeningen bevat Dieren zijn hoofdonderwerp van veel 17de het begin van de vorige eeuw. Hij woonde kunstenaarskolonie, wordt geëerd in een stadsgezichten, landschappen, portretten eeuwse schilderijen en jachtstillevens en en werkte rond de jaren twintig in Bergen. portret van Matthieu Wiegman. en zelfportretten. De brieven, vaak à la Van verfraaien ook aardewerk en stoffen. In de Na een tournee langs verschillende musea Gogh geïllustreerd met tekeningen, geven 19de eeuw ontdekt een nieuwe generatie is zijn topstuk Herfst uit de collectie van Doesburg - Lalique Museum een persoonlijke inkijk in zijn emotionele en Franse beeldhouwers dieren als onderwerp KRANENBURGH weer terug op het honk 0313-471410 / www.musee-lalique.nl fysieke leefwereld en zijn artistieke netwerk van grote sculpturen. Zij worden 'animaliers' in Bergen. Art nouveau en Japonisme, een in de jaren dertig van de vorige eeuw. genoemd. Aanleiding voor de tentoonstelling nieuwe golf; t/m 18 juni 2017. Niet alleen beeldend kunstenaars is de komst van bijna dertig schilderijen, Nadat de diplomatieke betrekkingen Assen - Drents Museum maar ook vormgevers kijken naar dieren. een bruikleen van de Rijksdienst voor tussen Amerika en Japan hersteld waren 0592-377773 / www.drentsmuseum.nl Vanaf 1880-1890 ontstaat een heel nieuwe het Cultureel Erfgoed (RCE). Ook dat door de conventie van Kanagawa in Alle vogels op een stokje - Dieren vormentaal waarin planten en dieren werk is te zien op deze tentoonstelling. 1854, werd handel tussen het Westen en in het Drents Museum; in gestileerde vorm worden toegepast De bruiklenen versterken de collectie. Japan weer mogelijk. Keizer Meiji werd in 4 oktober 2016 t/m 5 maart 2017. als versiering. In strakke, repeterende De overeenkomsten zijn thematisch, Het Drents Museum toont een patronen op damast, heel natuurgetrouw kunsthistorisch en soms associatief. Er is gevarieerde selectie dierenkunst uit zijn op aardewerk of in hout gesneden als werk te zien van verschillende generaties collectie Kunst 1885-1935. Ruim honderd onderdeel van een meubel. De selectie kunstenaars, onder wie Dirk Filarski, David werken van kunstenaars als George Henri dierenkunst die centraal staat in de Kouwenaar en Emo Verkerk. Gestels werk Lantman, Theo Colenbrander en Chris tentoonstelling bestaat dan ook niet alleen uit de collectie van KRANENBURGH is Lebeau worden getoond. uit schilderijen en tekeningen, maar laat te zien met een houtskooltekening en ook meubels, aardewerk en sculpturen zien aquarelstudie uit de rijkscollectie. waarin dieren de hoofdrol spelen. In Bergen raakte Gestel bevriend Kraaghagedis, h. 25 cm, tombak, met Piet Boendermaker, mecenas van de gesign. G.H. Lantman, 1916. Bergen NH - Museum Kranenburgh Bergense School. Het dorp groeide in die tijd 072-5898927 / van broedplaats van de Nederlandse avant- www.museumkranenburgh.nl gardekunst uit tot kunstenaarskolonie. Dat Hier voel je dat de wereld draait; is het nog altijd. Kunstenaars zoeken elkaar t/m 27 november 2016. op en raken geïnspireerd door elkaar en de Waar staat KRANENBURGH voor? natuur. Het Oude Hof, de van oorsprong Wat zijn de pronkstukken in de collectie en zeventiende-eeuwse buitenplaats, is een hoe verzamelt de culturele buitenplaats in geliefd onderwerp. Gestel schilderde het, Bergen? Dat is te zien op de tentoonstelling evenals Matthieu Wiegman (1920) en Jaap Hier voel je dat de wereld draait. De titel is Min (1980). Hier voel je dat de wereld een geliefde uitspraak van Leo Gestel, een draait laat daarmee ook zien hoezeer de belangrijke Nederlandse kunstenaars aan kunstenaars op elkaars schouders staan.

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 26 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 27 1868 geïnstalleerd en was zeer Westers Domburg - Marie Tak van Poortvliet Museum twintig. De kunstenaarskolonie Domburg georiënteerd. Hij voerde in een enorm tempo 0118-584618 / www.marietakmuseum.nl kwam symbolisch tot een einde toen 'de grote maatschappelijke veranderingen door Naar Zeeland! Schilders van het kunstzaal' ten gevolge van hevige stormen en Japan werd een moderne staat die kon Zeeuwse landschap; in de winter van 1921 op 1922 instortte. concurreren met het Westen. t/m 6 november 2016. Een replica van het oude gebouwtje staat Veel kunstenaars hebben zich laten enigszins verborgen als een oase van rust Amerika en Europa maakten als inspireren door het Zeeuwse landschap. Op in het centrum van de badplaats en huisvest gevolg hiervan kennis met de Japanse de Zomertentoonstelling 2016 presenteert sinds 1994 het Marie Tak van Poortvliet prentkunst. Deze was beïnvloed door de het MTVP Museum een keuze van werken Museum Domburg. Het museum organiseert Japanse staatsgodsdienst het 'Shintoïsme'. uit de eigen collectie en bruiklenen van twee keer per jaar exposities rond de Shintoïsme gelooft in tegenstelling tot het een aantal musea en particulieren. Ruim 50 deelnemers aan de oude tentoonstellingen, Christendom, niet in god maar in de natuur. werken passeren de revue in het museum, rond hedendaagse kunstenaars die een Kunstenaars, zoals Van Gogh, Gauguin van een vroeg Walchers winterlandschap Hendrik Jan Wolter. band met Zeeland hebben en bovendien en Matisse, kregen Japanse prenten onder uit 1822 van de landschapschilder Abraham - in het kader van de contacten tussen ogen. Zij waren onder de indruk en lieten Krayestein (1793-1855) en een olieverf van Europese kunstenaarskolonies onderling - zich erdoor inspireren. De invloed van de kerk van Pauluspolder bij Hulst, ca. 1850- Jan Wolter en Marinus Zwart. Abraham rond andere spraakmakende kolonies uit Japanse kunst was ook zichtbaar in de 1854, van de portret- en genreschilder Krayestein, eind negentiende en begin twintigste eeuw. kunststroming 'arts & crafts', maar ook in Jan Haak (1829-1881) tot hedendaagse De kunstenaarskolonie Domburg de 'art nouveau', die eveneens is gebaseerd landschapsimpressies, zoals een helder zicht maakte aan het einde van de negentiende Dordrecht - Nationaal Onderwijsmuseum op de natuur. Uiteindelijk lieten Japanse op de baai van Zoutelande uit 2014 van de eeuw naam als een eenvoudig internationaal 078-6326820 / www.onderwijsmuseum.nl kunstenaars zich vanaf de jaren tien van de Russische schilder Kirill Datsouk (1974) en kuuroord, met als grote trekpleister de Strijd! Heldhaftig verleden op twintigste eeuw inspireren door Westerse een abstracte landschapscompositie van arts en fysiotherapeut Johan Georg Mezger schoolplaten; kunstenaars. Er was in die zin sprake van de in Souburg geboren kunstenaar Dave (1838-1909). Na Mezgers dood en de Eerste Veldslagen, zeeslagen en politiek een zekere kruisbestuiving. Meijer (1955) uit 2010-2014. Aandacht is Wereldoorlog (1914-1918) veranderde het strijdtoneel. De geschiedenislessen in het er daarbij ook voor de zee en voor enkele stadje langzaam aan in een familiebadplaats onderwijs kwamen tot leven in de prachtige Tijdens deze tentoonstelling zal er karakteristieke landschapselementen. Het voor de middenklasse. Lang bleef zijn schoolplaten van Isings, Jetses en Rochussen. een keur van Japanse prenten uit de Meiji, accent ligt op Walcheren, waar zich in de geschiedenis verborgen, maar vanaf de Ook nu nog worden ze gebruikt om het Taisho- en Shôwa periode te zien zijn loop der tijden de grootste concentratie jaren tachtig van de twintigste eeuw is verleden in het onderwijs te verbeelden. in combinatie met werk (facsimilés) van van kunstenaars voordeed, maar vrijwel de Domburg als kunstenaarskolonie oude stijl Chagall, Gaugain en Matisse. Daarnaast zijn gehele provincie komt aan bod. Er is o.a. te boek gesteld. Kunstenaars hebben van De Noormannen voor Dorestad, Illustrator er originelen van Breitner, Mesdag, Mankes, werk te zien van (in alfabetische volgorde) oudsher over Walcheren rondgezworven, J.H. Isings, Uitgeverij J.B. Wolters, Groningen, Van de Velde, Horta, Mucha, Lalique en Van Hermanus Berserik, Job Graadt van Roggen, aangetrokken door de ongerepte circa 1928, foto Jan Koorneef. Dongen te zien, alsook een grote collectie Ferdinand Hart Nibbrig, Krisztián Horváth, schoonheid van de omgeving, de bijzondere twintigste eeuwse Japanse prenten uit de Charley Toorop, Jan Toorop, Hendrik lichtval langs de kust en de weerschijn Nihon-no-Hanga collectie. ervan over het door water omarmde land. Een groot aantal objecten is uit Met enkele Belgische schilders als Emile Krisztián Horváth. internationale particuliere collecties en Claus, Euphrosine Beernaert en Camille heeft nog niet eerder het daglicht gezien. Van Camp omstreeks 1870 als voorlopers, Er zijn wederom werken van het beleefde de kunstenaarskolonie Domburg "Metropolitan Museum of Art" uit New rond 1900 haar eerste bloei, met vervolgens York, andere musea en privécollectioneurs een hoogtijperiode tijdens de bekende naar het Lalique Museum in Doesburg Domburgsche Tentoonstellingen (1911- gekomen. 1921). Zij bleef bestaan tot eind van de jaren

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 28 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 29 Voor de eerste keer worden schoolplaten diverse prijzen in de wacht sleepte. Ter Laren - Singer Museum relaties tussen de kunsthandelaar en zijn uit Nederland en andere Europese landen gelegenheid van zijn vijftigste verjaardag 035-5393939 / www.singerlaren.nl kunstenaars, klanten en mecenassen loopt in een bijzonder vergelijkend overzicht kreeg hij zelfs een tentoonstelling in het Kunsthandel Buffa 1790-1951 - als een rode draad door de tentoonstelling. getoond. Stedelijk Museum in Amsterdam. Dat hij nu Schoonheid te koop; niet meer zo bekend is, heeft te maken met t/m 8 januari 2017. Nunspeet - Noord-Veluws Museum Haarlem - Teylersmuseum de grote hoeveelheid abstracte kunst van na De Amster­damse kunsthandel Frans 0341-250560 / 023-5160960 / www.teylersmuseum.eu de oorlog waardoor veel oudere, figuratief Buffa en Zonen www.noord-veluws-museum.nl Groeten uit Italië, Pastels van werkende kunstenaars in de vergetelheid speelt tussen Jan van Vuuren, in perspectief; Martin Monnickendam; raakten. Onterecht, een kunstenaar als 1791 en 1951 een t/m 15 januari 2017. t/m 23 oktober 2016. Monnickendam hoort helemaal bij de belangrijke rol op Bijna veertig jaar heeft Jan van Vuuren Stel je voor Venetië onder een diversiteit van het Nederlandse kunstleven het gebied van (Bleskensgraaf 1871 – Nunspeet 1941) staalblauwe lucht en fris als op een in de eerste helft van de twintigste eeuw. de internationale op de Veluwe gewoond, voornamelijk in vroege ochtend in mei. Zo gaf Martin prenten- en Nunspeet. Al vanaf 1893 zwerft hij over de Monnickendam zijn geliefde Italië graag Dat deze persoonlijke tekeningen schilderijenhandel. Veluwe. Hij trekt een aantal zomers mee weer. Van Genua tot en met Palermo heeft nu in Teylers' Prentenkabinet hangen is Onder de leiding naar Elspeet met de Haagse kunstenaars hij het hele land doorkruist en getekend. En te danken aan de Stichting Vrienden van van diverse H.J. van der Weele en F.P. ter Meulen, die de dat in de jaren 1920 en 1930, dus vóór het de schilder Martin Monnickendam. Deze eigenaren, bestaat ongerepte Noordelijke Veluwe ontdekten massa toerisme. Toen je de Trevi fontein in Stichting, opgericht in 1973, beheert de de kunsthandel als de plek om hun landschappen 'en Rome nog geheel voor jezelf had. Zo kleurig nalatenschap van de kunstenaar en zorgt ruim 150 jaar. In plein air' te schilderen. In 1903 gaat hij en levensecht zijn Monnickendams werken ervoor dat zijn werk regelmatig te zien is. Kees van Dongen (1877- 1921 komt Joop in Nunspeet wonen, waar hij dag in dag dat je hem zo achterna zou willen reizen. Toen de twee dochters van de kunstenaar 1968), La dame au jabot, Siedenburg aan het uit buiten te vinden is met schetsboek de Amsterdamse notaris Ruud van Helden 1911, olieverf op doek, roer. Siedenburg om het Veluwse landschap vast te leggen. Martin Monnickendam (1874-1943) is te hulp riepen, heeft deze zichzelf de 98 x 79 cm, particuliere specialiseert zich Zijn werk is vervuld van een sterke liefde met zijn luchtige toets en zijn felle kleuren opdracht gesteld om de verzameling te collectie. in de verkoop van voor schoonheid. Altijd in de voor hem wel gekenschetst als een kunstenaar tussen redden. Sindsdien zorgt hij als secretaris van moderne schilder­ kenmerkende impressionistische stijl het impressionisme en het expressionisme de stichting voor restauratie, onderzoek, kunst uit die tijd waaronder werken waaraan hij zijn hele carrière trouw is in. Tijdens zijn leven was hij een bekende publicaties en het onderbrengen van stukken van , Kees van gebleven. en geliefde kunstenaar, die (internationaal) bij museale instellingen. Zo kregen diverse Dongen, Leo Gestel en Piet Mondriaan. Hij Jan van Vuuren wordt in 1871 geboren als Amsterdamse musea werken in 2009. Nu onderhoudt goede contacten met William Martin Monnickendam, zeven jaar later heeft Teylers Museum ruim en Anna Singer en wordt al gauw de Jan van Vuuren, Ponte Vecchio te Florence, 1932, dertig tekeningen en één schilderij mogen belangrijkste adviseur van de Singers. Ruim Graaf Hendriksteeg in Elburg met de Sjoel. Stichting Vrienden van de schilder Martin kiezen. De hoofdmoot daarvan vormt een kwart van hun kunstcollectie brengen Monnickendam, ©Pictoright. de schitterende Italiaanse pastels. In een zij via de kunsthandel Buffa bij elkaar. Museum dat in de collectie zulke nauwe Daarnaast zet Siedenburg zich in om het banden heeft met Italië zijn deze werken werk van William Singer, via het Buffafiliaal helemaal op zijn plaats. in New York, onder de aandacht van het internationale publiek te brengen. Katwijk - Katwijks Museum De tentoonstelling toont een overzicht 071-4013047 / www.katwijksmuseum.nl van 150 jaar kunsthandel en geeft inzicht B.J. Blommers (1845-1914) - de in de dagelijkse gang van zaken in een zonnige Haagse School; kunsthandel. De kunstwerken lichten allen tot 12 november 2016. een eigen detail over de geschiedenis Zie bij evenementen van de kunsthandel uit. De diversiteit aan

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 30 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 31 zoon van een landarbeider in Bleskensgraaf 110 werken van Jan van Vuuren getoond, zelf becommentarieerd met citaten uit in de Alblasserwaard,. Al op jonge leeftijd vooral uit particuliere collecties. zijn brieven. Daarnaast worden ook foto's wordt zijn tekentalent herkend. Plaatselijke getoond van Henri Berssenbrugge (1873- notabelen zorgen ervoor dat hij in de Otterlo - Kröller-Müller Museum 1959), die net als Van Gogh mensen uit de leer kan bij Roland Larij in Dordrecht. 0318-591241 / www.kmm.nl rafelranden van de samenleving vastlegde. Later volgt Van Vuuren ook lessen aan de De vroege van Gogh; Er zijn ruim 120 werken uit de periode Academie van Beeldende Kunsten in Den 24 september 2016 - 9 april 2017. 1880-1885 uit onze eigen, omvangrijke Van Haag, waar hij elk jaar medailles of eervolle Toen besloot Goghcollectie zien. De nadruk ligt op Van vermeldingen ontvangt voor zijn prestaties. kunstenaar te worden, en zichzelf leerde Goghs tekeningen. Juist daarin is goed te Na de Academie krijgt hij in Amsterdam tekenen en schilderen, richtte hij zijn blik op zien hoe hij worstelde om de techniek te lessen van Gerrit Willem Dijsselhof. de mensen die hard moesten werken voor leren beheersen en volume en beweging in Voordat Jan van Vuuren zich in Nunspeet hun brood, in schamele werkplaatsen en op zijn figuren te brengen. Daarbij streefde hij vestigt, heeft hij al enige bekendheid. In 1896 boerenakkers in weer en wind. ernaar 'het leven' zelf weer te geven en zo wordt hij toegelaten tot het vermaarde nodig 'onjuistheden' te tekenen die 'waarder' Schilderkunstig Genootschap waren dan de 'letterlijke waarheid'. te Den Haag. In diezelfde periode wordt hij ook toegelaten tot de Amsterdamse Rotterdam - Museum Boijmans Van kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae. Beuningen Met deze verenigingen exposeert hij 010-4419475 / www.boijmans.nl regelmatig. Hij exposeert zelfs in Parijs Gispen Specials - De klant is koning; W.H. Gispen, Rijdende wieg, 1935, op de wereldtentoonstelling van 1900 en t/m 26 februari 2017. verchroomd metaal, gelakt hout, krijgt daar voor een ingezonden stuk het De stalen buismeubelen, de Giso-lampen; Collectie familie van Linge. 'Diplôme d'Honneur'. wie kent deze Gispen ontwerpen niet? Het Zijn liefde voor het landschap brengt Vincent van Gogh, kolenzakken dragende vrouwen bedrijf Gispen verrijkte de Nederlandse hem naar de Veluwe waar hij alles vindt wat in de sneeuw, november 1882. interieurs en kantoren met een aantal Beuningen viert het honderdjarig bestaan hem als kunstenaar boeit. Hij wordt er de bijzondere ontwerpen. De Gispen-meubelen van de bekende Nederlandse meubelfabriek schilder van de bosgezichten, maar ook van Vincent wilde met zijn afbeeldingen 'uit en -lampen zijn nog steeds zeer geliefd bij met een jubileumexpositie rond bijzondere de stille smalle straatjes van de stadjes rond het volk voor het volk' oprecht uitdrukking zowel verzamelaars als particulieren en en in kleine oplage gemaakte producten. de Zuiderzee. Hij maakte ook aquarellen geven aan zijn mededogen met hun bestaan. ook voor werkomgevingen blijft Gispen De tentoonstelling toont u de en pasteltekeningen, zoals die voor het Of zoals hij het zelf in een brief aan zijn een belangrijk merk. Museum Boijmans Van onbekende Gispen-ontwerpen. Boijmans jubileum van Koningin Wilhelmina in 1923 broer Theo formuleerde: 'Ik zeg het nog heeft ruim vijftig bijzondere en in kleine van de Jufferenstraat in Elburg met het Sint eens – werk tegen de onverschilligheid in – oplage gemaakte producten geselecteerd. Agnietenklooster. het volhouden is niet makkelijk – maar wat J.F. Staal, W.H. Gispen, bank voor het PTT-kantoor in Sommige ontwerpen zijn nog nooit eerder Een bijzondere kwaliteit van Jan van makkelijk is beteekent ook weinig.' de Beurs te Rotterdam, 1939-1940, getoond. De specials tonen de kwaliteit Vuuren is zijn geraffineerde gebruik van het Gastconservator Auke van der Woud, Collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. en de flexibiliteit van dit bedrijf dat de perspectief, waarmee diepte in een schilderij schrijver van bestsellers over 19de-eeuws Nederlandse vormgeving wereldberoemd gebracht wordt. De perspectieflijnen in Nederland (Een nieuwe wereld, Koninkrijk maakte. In vrijwel alle gevallen kwamen straatjes en boslaantjes leiden het oog vol sloppen en De nieuwe mens) en van de specials voort uit een specifieke vraag naar een punt in de verte dat hij dikwijls 1974-1981 conservator van het Kröller- van een klant of opdrachtgever die uit het accentueerde met lichte verftoetsen, Müller Museum, plaatst in deze bijzondere reguliere aanbod van Gispen (en andere bijvoorbeeld in de vorm van het kapje van tentoonstelling Vincents motiefkeuze in de meubelfabrieken) geen keuze kon maken. een boerin of een wit huisje. context van de late 19de eeuw. Voorbeelden van specials lopen uiteen In de tentoonstelling worden meer dan De werken worden door Van Gogh van een smeedijzeren kroonluchter voor

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 32 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 33 de Waalse Kerk in Rotterdam uit 1924, een pianolampje voor een vriend uit 1928 en een extra grote vergadertafel voor de Van Nellefabriek uit circa 1930. In 1986 maakte Gispen 'antroposofische' bureaus voor het Gasuniegebouw en in 1988 stoelen voor de Rotterdamse Schouwburg. Op dit moment worden deze stoelen aangepast zodat ze eenvoudig verplaatst of verwijderd kunnen worden. Het pianolampje werd een van de toonaangevende ontwerpen van Gispen. Zo werd een special een product in oplage.

Willem Hendrik Gispen (1890-1981) had de kunstacademie in Rotterdam niet eens afgemaakt, toen hij in 1916 aan de Van links naar rechts: Oskar Kokoschka, Zelfportret (1917), Pablo Picasso, Grande nature morte au Coolsestraat in Rotterdam zijn eigen guéridon (1931), Constantin Brancusi, Le Nouveau-Né (1920), Marlene Dumas, Jesus Serene (detail; 1 van smederij oprichtte, W.H. Gispen & Co. Samen Sluyters, Francis Picabia, Jan Cremer, Bart 21) (1994), Ryan Trecartin, Negative Beach + Lizzie Fitch, uit de serie 'A Lossless Fall' (2010). met architectenbureau Brinkman en Van der Van der Leck en Karel Appel. Vlugt richtte Gispen de Rotterdamse Van Nellefabriek in. De Van Nellefabriek staat Zie de mens – 100 jaar, 100 gezichten; Brancusi, Schad, Picasso, Nussbaum, Bacon, (1995). 'Zie de mens' is echter veel meer nu op de UNESCO Werelderfgoedlijst. Ook 1 oktober 2016 – 15 januari 2017. Goldin, Trecartin, Dumas, Richter en Rauch dan een willekeurige portrettengalerij. was Gispen de belangrijkste leverancier In 100 werken van onder meer Kokoschka, toont Museum de Fundatie hoe kunstenaars van de meubelen in Huis Sonneveld. Deze er de afgelopen eeuw in zijn geslaagd via de Christian Schad, Maika, olieverf op doek,1929. villa op steenworp afstand van het Museum schijnbaar eenvoudige, overzichtelijke vorm Boijmans Van Beuningen, geldt als een van het portret de rijkdom en complexiteit belangrijk voorbeeld van luxueuze nieuwe van de moderne wereld op te roepen. 'Zie zakelijkheid. de mens' is samengesteld door kunstcriticus Hans den Hartog Jager die eerder voor de - Museum de Fundatie Fundatie 'Meer licht' (2011) en 'Meer macht' 0572-388188 / (2014) maakte. www.museumdefundatie.nl De tentoonstelling 'Zie de mens' lijkt op Eigen collectie; het eerste gezicht overzichtelijk: honderd t/m 31 december 2016. portretten van honderd mensen uit de Naast de verschillende tentoonstellingen afgelopen honderd jaar. En dan precies is in Museum de Fundatie ook altijd een uit elk jaar één, variërend van Oskar keuze uit de eigen collectie te zien. Zo Kokoschka's Zelfportret (1917) tot Neo wordt in Zwolle momenteel werk getoond Rauch's Gewitterfront (2016), van Pablo van o.a. , Vincent Van Gogh, Piet Picasso's Grande nature morte au guéridon Mondriaan, Isaac Israels, Charley Toorop, Jan (Marie-Thérèse) (1931) tot Kerry James Marshall's Scout Master (1996) en van Isaac Israëls, Vrouw in profiel voor Van Goghs Francis Bacons Sphinx (1953) tot Tracey zonnebloemen, 1918, olieverf op doek. Emin's Why I Never Became a Dancer

VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 34 VVNK Nieuwsbrief 2016 nr 4 pagina 35 Uitgangspunt voor de tentoonstelling zien hoe kunstenaars er de afgelopen eeuw is het idee dat juist honderd jaar geleden, in zijn geslaagd via de schijnbaar eenvoudige, in het decennium tussen 1910 en overzichtelijke vorm van het portret de 1920, het artistieke mensbeeld radicaal rijkdom en complexiteit van de moderne veranderde. Binnen de kunst werd de wereld op te roepen. fotografie belangrijker, en tegelijk bereikte de abstractie zijn grote doorbraak. Ondertussen beleefde de westerse wereld zowel de Eerste Wereldoorlog als de Russische Revolutie. Die veranderingen hadden grote gevolgen voor het artistieke mensbeeld. De mensfiguur werd vooral een 'basisvorm' waarop iedere kunstenaar zijn eigen blik, zijn eigen wereldvisie projecteerde. De tentoonstelling draait laat

Tentoonstellingen uitgebreid beschreven in eerder verschenen uitgaven van 'Rond 1900'

Den Haag - Louis Couperusmuseum Nieuw-Buinen - Keramisch Museum Goedewaagen 070-3640653 / www.louiscouperusmuseum.nl 0599-616090 / Van zero tot kleine zielen; van 10 jaar www.keramischmuseumgoedewaagen.nl galerij Orez naar 20 jaar museum; t/m 6 Kunstatelier Goedewaagen-Distel 1923- oktober 2016. 1961 revisited; t/m 22 december 2016.

Groningen - Groninger Museum Roermond - Cuypershuis 050-3666555 / www.groningermuseum.nl 0475-359102 / www.cuypershuisroermond.nl De Vrienden van Mesdag; t/m 11 Design Derby 1815-2015, het mooiste uit september 2016. 200 jaar design uit België en Nederland; Nieuwe Wilden, Duits neo - expressionisme t/m 2 oktober 2016. uit de jaren '80; t/m 23 oktober 2016. Woerden - Stadsmuseum Woerden Heerenveen - Museum Belvedère 0348-431008 / www.stadsmuseumwoerden.nl 0513-644999 / www.museumbelvedere.nl Jeugdvrienden, Leo Gestel & Cornelis Käthe Kollwitz; t/m 9 oktober (verlengd). Vreedenburgh; t/m 15 januari 2017.

Leerdam - Nationaal Glasmuseum 0345-612714 / www.nationaalglasmuseum.nl Aankoop glas-in-loodramen van Johan Thorn Prikker en Harm Kamerlingh Onnes

secretariaat redactie Rond 1900 De Zeven Provinciën 1 teksten vormgeving 2253 XT Voorschoten Ben Stork Eef de Hilster 071 - 576 46 08 06 235 526 34

www.vvnk.nl [email protected] [email protected] [email protected]