Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny Im. F. Chopina – Okres PRL

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina – okres PRL.

Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina – okres PRL. Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina – okres PRL.

Źródło: online-skills, licencja: CC0.

Ważne daty

31.05.1940 – wysadzenie pomnika Chopina w Łazienkach przez Niemców

20.03.1948 – Uchwała Rady Ministrów powołuje Komitet Honorowy Roku Chopinowskiego (jego szefem był prezes Rady Ministrów) oraz Komitet Wykonawczy (któremu przewodził Minister Kultury i Sztuki)

1949 – IV Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina – pierwsza powojenna edycja

1955 – V Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina

1957 – Konkurs Chopinowski należy do Światowej Federacji Międzynarodowych Konkursów Muzycznych w Genewie

1958 – 11 maja nastąpiło ponowne odsłonięcie zrekonstruowanego pomnika Fryderyka Chopina w Łazienkach

1960 – VI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina

1960 – zapoczątkowanie przyznawania Nagrody Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza

1965 – VII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina

1966‐1984 – funkcję dyrektora Konkursu Chopinowskiego i dyrektora Instytutu im. F. Chopina pełnił Wiktor Weinbaum, od 1975 r. wiceprzewodniczący Federacji Międzynarodowych Konkursów Muzycznych w Genewie

1970 – VIII Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina

1975 – IX Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina 1980 – X Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina

1980 – zapoczątkowanie przyznawania Nagrody Filharmonii Narodowej za najlepsze wykonanie koncertu

1985 – XI Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. F. Chopina

Scenariusz lekcji dla nauczyciela 

Plik o rozmiarze 148.42 KB w języku polskim

II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń: 1.zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych; 2.nazywa i porządkuje główne nurty, gatunki i style muzyczne, wskazuje formy wypowiedzi artystycznej spoza tradycyjnej klasyﬁkacji, uzasadniając swoją wypowiedź; 3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki; 4. dokonuje analizy percepcyjnej, uwzględniając: a)elementy muzyki, b)podstawowe techniki kompozytorskie, c) cechy stylów muzycznych, d) strukturę gatunków i form muzycznych, ich zmiany i rozwój, e) funkcje: np. religijna, społeczna, użytkowa, artystyczna i in.; 5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną.

Nauczysz się charakteryzować Konkursu Chopinowski; charakteryzować zakres repertuaru wykonywanego w poszczególnych etapach konkursu, rozpoznawać gatunki Chopinowskiej muzyki oraz najczęściej wykonywane utwory; wymieniać najwybitniejsze osobowości wśród uczestników i laureatów konkursu oraz ich późniejsze osiągnięcia artystyczne; przedstawiać najbardziej istotne fakty dotyczące jury i systemu oceniania;

przedstawiać cele przyświecające organizatorom Konkursu: promowanie postaci i muzyki F. Chopina, promowanie utalentowanych młodych pianistów i tworzenie miejsca do dyskusji nad kwestią interpretacji Chopinowskiej muzyki;

formułować indywidualne oceny wykonań muzycznych i je uzasadniać za pomocą obiektywnych kryteriów;

deﬁniować pojęcia: agogika, belcanto, forte.

Pierwsza powojenna edycja konkursu

Pierwszy po wojnie Konkurs Chopinowski trwał od 15 września do 15 października 1949 r. Przypadała wówczas setna rocznica śmierci Chopina – dlatego rok 1949 został ogłoszony Rokiem Chopinowskim. W ramach obchodów oprócz Konkursu Chopinowskiego zorganizowano wiele imprez: konkursy kompozytorski i rzeźbiarski, wystawy i koncerty w kraju i za granicą. Był to też moment rozpoczęcia wydania Dzieł wszystkich Chopina (tzw. wydanie pod redakcją I. J. Paderewskiego). Warszawa była wciąż zrujnowana, nie istniał gmach Filharmonii, dlatego przesłuchania odbyły się w jednym z niewielu ocalałych budynków – Teatrze Roma przy ulicy Nowogrodzkiej.

Konkurs był ﬁnansowany przez państwo, które nie żałowało wówczas środków na stypendia i obozy szkoleniowe dla polskich kandydatów. Młodym muzykom zapewniono dobre instrumenty do ćwiczeń, stworzono możliwość wykonania nagrań i wypróbowania gry z orkiestrą. Do Łagowa Lubuskiego sprowadzono orkiestrę Filharmonii Poznańskiej, z którą młodzi pianiści wykonywali Koncerty Chopina. Nad przygotowaniami czuwała Komisja Pedagogiczna przy Ministerstwie Kultury złożona z cenionych pedagogów. W efekcie konkursowa ekipa polskich pianistów była bardzo silna.

IV edycja konkursu miała trzy etapy, w ostatnim etapie uczestnicy wykonywali cały Koncert Chopina z towarzyszeniem orkiestry. Wstępne eliminacje dopuszczające do udziału w Konkursie obowiązywały kandydatów, którzy nie brali udziału w eliminacjach we własnym kraju, i były przeprowadzane bez udziału publiczności. Ostatecznie w konkursowych zmaganiach uczestniczyło 54 pianistów z 14 krajów.

Laureaci:

Nagroda I (ex aequo): Halina Czerny‐Stefańska (Polska) oraz Bella Dawidowicz (ZSRR) Nagroda II: Barbara Hesse‐Bukowska (Polska) Nagroda III: Waldemar Maciszewski (Polska) Nagroda IV: Georgij Murawlow (ZSRR) Nagroda V: Władysław Kędra (Polska) Nagroda VI: Ryszard Bakst (Polska) Nagroda VII: Jewgienij Malinin (ZSRR) Nagroda VIII: Zbigniew Szymonowicz (Polska) Nagroda IX: Tamara Gusiewa (ZSRR) Nagroda X: Wiktor Mierżanow (ZSRR) Nagroda XI: Regina Smendzianka (Polska) Nagroda XII: Tadeusz Żmudziński (Polska) Nagroda Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków: Halina Czerny‐Stefańska

Fryderyk Chopin, „Cantabile B-dur op. Posth”, wyk. Halina Czerny-Stefańska, online-skills, CC BY 3.0 (audio); Benedykt Jerzy Dorys, fotograﬁa Haliny Czernej-Stefańskiej, 1959, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja)

Fryderyk Chopin, „Grande valse brillante Es-dur op. 18”, wyk. Bella Dawidowicz, online-skills, CC BY 3.0 (audio); Joop van Bilsen, fotograﬁa Belli Dawidowicz, 1966, wikimedia.org, CC BY 3.0 (ilustracja)

Absolutna dominacja pianistów z Polski i ZSRR wśród laureatów IV Konkursu została zauważona przez recenzentów. Np. Jerzy Jasieński pisał: Pianiści radzieccy to talenty muzyczne najwyższej jakości. […] Ekipa polska posiadała również wyraźnie określone oblicze. U wszystkich polskich pianistów znać było doskonałe opanowanie fortepianu pod względem technicznym i głęboką muzykalność […]. Najbardziej dojrzałymi pianistkami okazały się: Bella Dawidowicz i Halina Czerny‐Stefańska. Obok nich pianistami na miarę europejską są: Malinin, Maciszewski, Szymonowicz, Kędra, Bakst i Mierżanow.

V edycja konkursu

V Konkurs Chopinowski odbywał się od 22 lutego do 21 marca 1955 r. Półroczne przesunięcie terminu Konkursu było związane z czasem potrzebnym na dokończenie odbudowy Filharmonii Warszawskiej. To właśnie w świeżo oddanym do użytku gmachu Filharmonii przy ulicy Jasnej trwały przesłuchania konkursowe, a fakt ten sam w sobie powodował radość organizatorów i publiczności. Ponieważ według ówczesnej wiedzy uznawano dzień 22 lutego za datę 145. urodzin Chopina, inauguracja była niezwykle podniosła i otwierała Rok Chopinowski, z jego licznymi imprezami i uroczystościami poświęconymi postaci Chopina. Konkurs okazał się wielkim wydarzeniem. Splendoru konkursowym przesłuchaniom dodawała też obecność belgijskiej królowej Elżbiety, a oprócz Konkursu w Warszawie i w innych polskich miastach, odbyło się około 150 koncertów i recitali fortepianowych. Przełom lutego i marca był porą, w której odbyły się jeszcze dwie następne edycje Konkursu. Później, od 1970 r., przesunięto termin Konkursu na jesień (podobnie jak w 1949 r.). Tadeusz Trepkowski, plakat V Międzynarodowego konkursu im. Fryderyka Chopina, 1955, Warszawa, plakatpolski.pl, CC BY 3.0

V Konkurs przebiegał w trzech etapach, a każdy z nich zawierał obszerny program. Kandydatów pragnących uczestniczyć w Konkursie obowiązywały też wcześniejsze eliminacje. W V Konkursie jury po raz pierwszy zostało ulokowane na balkonie, co okazało się trafnym rozwiązaniem, powtarzanym w kolejnych edycjach.

Laureaci:

Nagroda I: Adam Harasiewicz (Polska) Nagroda II: Władimir Aszkenazy (ZSRR) Nagroda III: Fou Tsong (Chiny) Nagroda IV: Bernard Ringeissen (Francja) Nagroda V: Naum Sztarkman (ZSRR) Nagroda VI: Dmitrij Paperno (ZSRR) Nagroda VII: Lidia Grychtołówna (Polska) Nagroda VIII: Andrzej Czajkowski (Polska) Nagroda IX: Dmitrij Sacharow (ZSRR) Nagroda X: Kiyoko Tanaka (Japonia) Nagroda Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków: Fou Tsong

Fryderyk Chopin, „Nokturn c-moll op. Posth”, wyk. Adam Harasiewicz, online-skills, CC BY 3.0 (audio); Anna Abako, fotograﬁa Adama Harasiewicza, 2010, culture.pl, CC BY 3.0 (ilustracja)

V Konkurs Chopinowski odbił się szerokim echem w świecie muzycznym, czego świadectwem mogą być wypowiedzi zarejestrowane w prasie. Np. Lazare Lévy, znany profesor Konserwatorium Paryskiego i juror V Konkursu, stwierdził: Międzynarodowy Konkurs im. Fryderyka Chopina jest wydarzeniem muzycznym o olbrzymim znaczeniu, wydarzeniem, które dla wszystkich jego uczestników staje się niezatartym i nieporównywalnym przeżyciem, a inny członek jury – znakomity pianista pochodzenia węgierskiego Louis Kentner, niegdyś laureat II Konkursu, powiedział: Dane mi było uczestniczyć w wielu najrozmaitszych znanych konkursach, kilkakrotnie też zasiadałem w jury. Muszę jednak przyznać, że obecny konkurs przerasta zarówno poziomem, jak zasięgiem i znaczeniem wszystkie z dotychczas mi znanych.

VI edycja konkursu

VI Konkurs odbywał się od 22 lutego do 13 marca 1960 r. Przypadała wówczas okrągła, 150. rocznica urodzin Fryderyka Chopina, dlatego ogłoszono Rok Chopinowski, objęty patronatem UNESCO. Muzyka Chopina obecna była na najważniejszych estradach świata. Ze względu na rozmach organizacyjny Konkursu i imprez towarzyszących, obecność wielkich sław muzyki XX w. w jury (wśród jurorów byli m. in. Nadia Boulanger, Artur Rubinstein, Witold Małcużyński i wielu innych wspaniałych muzyków), a także niezwykłą artystyczną osobowość zwycięzcy, VI Konkurs był uznany za wielkie muzyczne wydarzenie, przykuwające uwagę muzyków i melomanów na całym świecie, swoisty ogólnoświatowy muzyczny kongres.

Laureaci:

Nagroda I: Maurizio Pollini (Włochy) Nagroda II: Irina Zaricka (ZSRR) Nagroda III: Tania Achot‐Haroutounian (Iran) Nagroda IV: Li Min‐Czan (Chiny) Nagroda V: Zinaida Ignatiewa (ZSRR) Nagroda VI: Walerij Kastelski (ZSRR) Nagroda Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków i nagroda Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza: Irina Zaricka (ZSRR)

Jak wspominał Stefan Wysocki: Był to konkurs, który zapoczątkował zarówno wystrój sali, jak i cały rytuał rozpoczynania wszystkich przesłuchań: przedeﬁlowanie przez estradę kandydatów, zaprezentowanie przez zapowiadającego programu i cała reszta, co obserwatorzy konkursów znają doskonale, a co – przez swą niezmienność – zapada w pamięć i serce.

Fryderyk Chopin, „Sonata b-moll op. 35”, wyk. Maurizio Pollini, online-skills, CC BY 3.0 (audio); Autor nieznany, fotograﬁa Maurizio Polliniego, 2009, wikimedia.org, CC BY 3.0 (ilustracja)

Pollini został doceniony przez jury, publiczność miała jednak własnego faworyta – był nim Michel Block z Meksyku, który otrzymał jedynie wyróżnienie. Wywołało to głosy niezadowolenia wśród części audytorium. Artur Rubinstein, pełniący funkcję honorowego przewodniczącego jury, załagodził negatywne emocje wśród publiczności, przyznając Blockowi nagrodę pozaregulaminową.

VII edycja konkursu

VII edycja konkursu rozpoczęła się 22 lutego 1965 roku. Nagrodzonych i wyróżnionych zostało czworo pianistów z Ameryki Łacińskiej, a więc tym razem to właśnie pianiści z tej części świata najlepiej wykonywali utwory Chopina. O sukcesie mogła też mówić słynna nowojorska uczelnia Juilliard School of Music – aż pięcioro uczniów jej czołowej pedagog, profesor Rosiny Lhévinne, zyskało laury bądź wyróżnienia w VII Konkursie. Konkurs okazał się jednak przede wszystkim triumfem jednej wielkiej osobowości artystycznej: Martha Argerich, zwyciężczyni Konkursu, swą grą wywołała zarówno żywy entuzjazm i zachwyt publiczności, jak i najwyższe uznanie ze strony jurorów. Sposób jej gry przyrównywano do wielkich, ponadczasowych interpretacji muzyki Chopina przez legendę sztuki pianistycznej – Vladimira Horovitza. Wprawdzie przyjeżdżając w 1965 r. do Warszawy Argerich była już laureatką konkursów w Bolzano i Genewie, jednak zamiast wykorzystać otwierające się po tych zwycięstwach szanse rozwoju kariery pianistycznej, wolała poświęcić czas na studiowanie muzyki Chopina – i dopiero po warszawskim Konkursie zasłynęła jako doskonała interpretatorka zwłaszcza muzyki Chopina, Liszta, Prokofiewa, Rachmaninowa i Ravela. Do 1978 r. odbywała częste tournées z recitalami, później preferowała wykonywanie koncertów z towarzyszeniem orkiestry i muzyki kameralnej. Nagrywa dla wielu wytwórni płytowych, a w jej dyskografii najliczniejsze są nagrania dla firmy Deutsche Grammophon.

Laureci:

Nagroda I: Martha Argerich (Argentyna) Nagroda II: Arturo Moreira Lima (Brazylia) Nagroda III: Marta Sosińska (Polska) Nagroda IV: Hiroko Nakamura (Japonia) Nagroda V: Edward Auer (Stany Zjednoczone) Nagroda VI: Elżbieta Głąbówna (Polska) Nagroda Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków: Martha Argerich Nagroda Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza: Marta Sosińska

Fryderyk Chopin, „Sonata h-moll op. 58 część IV: Finale. Presto non tano”, wyk. Martha Argerich, online-skills, CC BY 3.0 (audio); fotograifa Marthy Argerich, 2015, wikimedia.org, CC BY 3.0

Okazało się […], że w lutym panuje u nas klimat zbyt różny od aury w wielu innych krajach kuli ziemskiej, skutkiem czego egzotyczni zwłaszcza kandydaci przeziębiali się po przybyciu do Warszawy. Jesienią natomiast klimat bliższy jest światowej średniej – pisał w 1970 r. Jerzy Waldorff o pomyśle przeniesienia terminu Konkursu na październik. Kolejne konkursy przeprowadzane w październiku regularnie co 5 lat – w 1970, 1975, 1980, 1985 r. przyniosły stopniowo coraz większe usprawnienia organizacyjne, zarówno pod względem zapewnienia komfortu pracy jury, jak i możliwie najlepszych warunków do ćwiczeń i występów oraz przyjaznej atmosfery i gotowości do różnorakiej pomocy dla uczestników, a także udogodnień technicznych dla obsługi medialnej oraz otwartości na postulaty zgłaszane przez publiczność i krytyków. Od 1966 r. funkcję dyrektora Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. F. Chopina pełnił Wiktor Weinbaum, którego zastąpił w 1984 r. Bogusław Pałasz.

VIII edycja konkursu

VIII Konkurs Chopinowski odbył się 7‐25 października 1970 r. Warszawska impreza stała się swoistym fenomenem, przyciągając uwagę nie tylko świata muzycznego, ale ludzi na co dzień niezwiązanych z muzyką. Konkursowa atmosfera sportowej rywalizacji udzieliła się szerokiej publiczności i nawet osoby mało dotychczas interesujące się muzyką Chopina emocjonowały się konkursowymi rozgrywkami, szczegółami programu i regulaminu, wynikami kolejnych etapów i sytuacją ulubionych pianistów. Jak relacjonował Jerzy Waldorff: W tych dniach całe miasto mówi tylko o grze na fortepianie i każdy taksówkarz zna się najlepiej na tym, jak trzeba wykonać ﬁnał Sonaty b‐moll, w tramwajach i autobusach ludzie skaczą sobie do oczu w walce o swoich faworytów do nagród. Przed gmachem Filharmonii tłumy tych, co nie dostali się do środka. Czasem trzeba wzywać na pomoc milicję, ale nie zawsze to pomaga! Organizatorzy znaleźli rozwiązanie, które usatysfakcjonowało szturmujące na gmach Filharmonii rzesze publiczności: zorganizowali Warszawskie Koncerty Chopinowskie w sali Teatru Rozrywki na Powiślu, w których brali udział uczestnicy Konkursu, prezentując swój program wykonywany podczas konkursowych przesłuchań. Łącznie było dwadzieścia takich koncertów. Ci wszyscy miłośnicy muzyki Chopina, którzy nie zdołali zdobyć biletu na przesłuchania w Filharmonii, mieli okazję posłuchać na żywo swoich faworytów, gdyż podczas koncertów wystąpili prawie wszyscy uczestnicy Konkursu. Do VIII Konkursu zgłosiło się 122 kandydatów, jednak komisja kwaliﬁkacyjna ograniczyła ich liczbę do 90. Ostatecznie w Konkursie uczestniczyło 80 pianistów z 28 krajów.

Laureaci:

Nagroda I: Garrick Ohlsson (USA) Nagroda II: Mitsuko Uchida (Japonia) Nagroda III: Piotr Paleczny (Polska) Nagroda IV: Eugen Indjic (USA) Nagroda V: Natalia Gawriłowa (ZSRR) Nagroda VI: Janusz Olejniczak (Polska) Nagroda Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków: Garrick Ohlsson Nagroda Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza: Piotr Paleczny

Fryderyk Chopin, „Scherzo E-dur op. 54” (fragment), wyk. Garrick Ohlsson, online-skills, CC BY 3.0 (audio); Gahrick Ohlsson, 2010, wikimedia.org, CC BY 2.0 (ilustracja)

Fryderyk Chopin, „Barkarola Fis-dur op.60” (fragment), wyk. Mitsuko Uchida, online-skills, CC BY 3.0 (audio); Richard Avedon, fotograﬁa Mitsuko Uchida, chicaagoclassicalreview.com, CC BY 3.0

VIII Konkurs okazał się przede wszystkim triumfem amerykańskiej szkoły pianistycznej – jury doceniło znakomitych amerykańskich pianistów, przyznając laur zwycięzcy Konkursu Garrickowi Ohlssonowi, ponadto obdarzając IV nagrodą Eugene’a Indjica i wyróżnieniem Emanuela Axa. Niedoceniony przez jury pozostał natomiast jeszcze jeden znakomity amerykański pianista – Jeffrey Swan, faworyt wielu obserwatorów, krytyków muzycznych i sporej części publiczności. Fakt niedopuszczenia Swanna do gry w ﬁnale Konkursu był w prasie muzycznej określany mianem skandalu. Aby zrekompensować młodemu pianiście brak uznania przez jurorów krytycy muzyczni ufundowali mu specjalną nagrodę pozaregulaminową. Jeszcze po latach, w 1986 r. casus Jeffreya Swanna wspominał Stefan Wysocki, argumentując: Niedopuszczenie Jeffreya Swanna do ﬁnałowego etapu było prawdziwym szokiem nie tylko dla ogromnej większości obserwatorów konkursu i całej rzeszy melomanów, ale i dla samych uczestników – także tych, którzy przeszli szczęśliwie – odbierając im sporą część radości, jaką daje zdrowa i na wysokim poziomie toczona artystyczna rywalizacja. […] Oto na tym konkursie, na którym prawie nie było autentycznych chopinistów – choć byli świetni pianiści, doskonale grający utwory Chopina – właśnie Swann był jednym z kandydatów najbardziej zasługujących na to miano.

IX edycja konkursu

IX Konkurs Chopinowski odbywał się od 7 do 28 października 1975 r. W latach 70. powstała tradycja wykonywania Requiem Mozarta w rocznicę śmierci Fryderyka Chopina – 17 października w kościele Świętego Krzyża, gdzie spoczywa jego serce. Koncert z wykonaniem wielkiego dzieła Mozarta poświęcony pamięci Chopina towarzyszył więc konkursowym zmaganiom. Inną nowością było przyznawanie medali: złotego, srebrnego i brązowego laureatom trzech pierwszych miejsc. W ten sposób podkreślano znaczenie trzech głównych nagród, nawiązując do zwyczajów panujących w sporcie. Medale zaprojektował Józef Markiewicz, a wykonała je Mennica Państwowa. W konkursie uczestniczyło 84 pianistów z 22 krajów.

Laureaci:

Nagroda I: Krystian Zimerman (Polska) Nagroda II: Dina Joffe (ZSRR) Nagroda III: Tatiana Fiedkina (ZSRR) Nagroda IV: Paweł Giliłow (ZSRR) Nagroda V: Dean Kramer (USA) Nagroda VI: Diana Kacso (Brazylia) Nagroda Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków oraz nagroda Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza: Krystian Zimerman

Fryderyk Chopin, „Andante spianato z op. 22”, wyk. Krysan Zimerman, online-skills, CC BY 3.0 (audio), S.L. Judd, fotograﬁa Krysana Zimermana, 2004, wikimedia.org, CC BY 3.0 (ilustracja)

Dla Polski IX edycja Konkursu okazała się szczęśliwa, gdyż jego zwycięzcą został Krystian Zimerman, uczeń prof. Andrzeja Jasińskiego. Młody pianista był też niekwestionowanym ulubieńcem publiczności. Komentatorzy podkreślali doskonałość stylu i nieskazitelne piękno gry młodego artysty. Z kolei pianiści z ZSRR zademonstrowali bardzo dobre opanowanie rzemiosła pianistycznego i obycie estradowe. Nie obyło się też bez kontrowersji między zdaniem jury a opinią publiczności, której zdaniem skrzywdzono kanadyjskiego pianistę Johna Hendricksona, nie dopuszczając go do gry w ﬁnale. Posłuchajmy Krystiana Zimermana w Andante spinato z op. 22 F. Chopina.

X edycja konkursu

X Konkurs Chopinowski odbył się w dniach 2–19 października 1980 r. Była to już dziesiąta, zatem jubileuszowa edycja Konkursu. Nadeszło do Warszawy 180 zgłoszeń, z których dopuszczono do udziału rekordową liczbę 149 uczestników z 36 krajów. Z tej grupy 12 pianistów zdecydowało się na udział w Konkursie po raz drugi. Najliczniej reprezentowane były Japonia oraz Stany Zjednoczone. Koncert inauguracyjny zawierał w programie m. in. występ Marthy Argerich oraz Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Narodowej pod dyrekcją Kazimierza Korda – przewodniczącego jury Konkursu. Początkowym przesłuchaniom towarzyszyło smutne wydarzenie, gdyż wkrótce po rozpoczęciu X Konkursu – 4 października zmarł jego pomysłodawca i wielokrotny członek jury profesor Jerzy Żurawlew.

Laureaci:

Nagroda I: Dang Thái Son (Wietnam) Nagroda II: Tatiana Szebanowa (ZSRR) Nagroda III: Arutiun Papazjan (ZSRR) Nagroda IV: nie przyznano Nagroda V (ex aequo): Akiko Ebi (Japonia), Ewa Pobłocka (Polska) Nagroda VI: Erik Berchot (Francja), Irina Pietrowa (ZSRR) Nagroda Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków: Dang Thai Son i Ewa Pobłocka Nagroda Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza: Dang Thai Son i Tatiana Szebanowa Nagroda Filharmonii Narodowej za najlepsze wykonanie koncertu: Dang Thai Son i Tatiana Szebanowa

Fryderyk Chopin, „Koncert fortepianowy f-moll op. 21” (fragment), wyk Dang Thái Son, orkiestra Filharmonii Narodowej, online- skills, CC BY 3.0 (audio); Hirotoshi Sato, fotograﬁa Dang Thái Sona, oberlin.edu, CC BY 3.0 (ilustracja)

X Konkurs był wyjątkowy także z jeszcze jednego powodu – z głośnego, największego w dziejach Konkursu Chopinowskiego skandalu, jaki nastąpił w wyniku konﬂiktu wewnątrz jury po wyeliminowaniu z ﬁnału pianisty z Jugosławii – Ivo Pogorelicia, który był również ulubieńcem publiczności. Wówczas na znak protestu opuściła grono jurorów Martha Argerich, dając upust emocjom i nie szczędząc gorzkich słów pod adresem jury i organizatorów. Mimo wszystko jednak brak tytułu laureata nie przeszkodził Pogoreliciowi w późniejszej pianistycznej karierze. Także w gronie pozostałych laureatów i wyróżnionych uczestników X Konkursu znaleźli się pianiści, którzy w dalszych latach odnieśli znaczne sukcesy artystyczne. Byli wśród nich np. Arutiun Papazjan, czy też mieszkające w Polsce pianistki Ewa Pobłocka i Tatiana Szebanowa. Wśród wyróżnionych znalazł się również młody Kevin Kenner, późniejszy laureat II nagrody XII Konkursu w 1990 r.

XI edycja konkursu

XI Konkurs Chopinowski odbywał się w dniach 1–20 października 1985 r. Imprezą towarzyszącą XI Konkursowi był też zorganizowany przez Towarzystwo im. Fryderyka Chopina po raz pierwszy Międzynarodowy Konkurs Płytowy – Grand Prix du Disque Frédéric Chopin. Odbywały się też wystawy poświęcone Chopinowi i słynnym wykonawcom jego muzyki, koncerty, wreszcie uroczystość utworzenia Międzynarodowej Federacji Towarzystw Chopinowskich. Na koncercie inauguracyjnym wykonano Mszę h‐moll Jana Sebastiana Bacha, a Requiem Mozarta grano – już tradycyjnie – w rocznicę śmierci kompozytora w kościele Świętego Krzyża. Podczas XI Konkursu, w którym wystąpiło 124 pianistów z 32 krajów, po raz pierwszy uczestnicy mieli do wyboru fortepiany marek Yamaha oraz Kawai, mogli więc wybierać spośród pięciu instrumentów. Tomasz Szulecki, plakat XI Konkursu Chopinowskiego, 1985, poster.pl, CC BY 3.0

Laureaci:

Nagroda I: Stanisław Bunin (ZSRR) Nagroda II: Marc Laforêt (Francja) Nagroda III: Krzysztof Jabłoński (Polska) Nagroda IV: Michie Koyama (Japonia) Nagroda V: Jean‐Marc Luisada (Francja) Nagroda VI: Tatiana Pikajzen (ZSRR) Nagroda Polskiego Radia za najlepsze wykonanie mazurków: Marc Laforêt Nagroda Towarzystwa im. Fryderyka Chopina za najlepsze wykonanie poloneza i nagroda Filharmonii Narodowej za najlepsze wykonanie koncertu: Stanisław Bunin

Fryderyk Chopin, „Walc Des-dur op. 64 nr 1”, wyk. Stanisław Bunin, online-skills, CC BY 3.0 (audio); fotograﬁa Stanisława Bunina, belcanto.ru, CC BY 3.0 (ilustracja)

Fryderyk Chopin, „Mazurek D-dur op. 33 nr 3”, wyk. Marc Laforêt, online-skills, CC BY 3.0 (audio); fotograﬁa Marca Laforeta, chopin.nifc.pl, CC BY 3.0 (ilustracja) Źródło: online-skills.

Rozdzielenie nagród w sposób symptomatyczny ujawnia przebieg rywalizacji podczas XI Konkursu – dwaj jego główni laureaci przedstawiali dwie odmienne wizje wykonywania muzyki Chopina i obie zostały docenione przez jury. Poetyckie, pełne zadumy i liryzmu, a jednocześnie eleganckie i wyważone kreacje Chopinowskiej muzyki, które zaprezentował francuski pianista Marc Laforêt, stanowiły doskonałą przeciwwagę dla energicznej, pełnej temperamentu i witalności gry Rosjanina – Stanisława Bunina. Wynik uzyskany po podliczeniu punktów spowodował przyznanie I nagrody Rosjaninowi, jednak nie obyło się bez kontrowersji, gdyż jeden z jurorów – Fou Tsong (niegdyś zdobywca III nagrody na Konkursie w 1955 r.) nie zaakceptował tego matematycznie wyliczonego wyniku przyznającego zwycięstwo Stanisławowi Buninowi, i, na znak protestu, nie przybył na ostatnie obrady jury oraz nie podpisał werdyktu. Bunin (prywatnie rodzony wnuk Harry'ego Neuhausa) swoją nagrodę przekazał młodym pokoleniom chopinowskich adeptów.

Zadania

Ćwiczenie 1

Uzupełnij luki w tekście.

Pierwszy po wojnie Konkurs Chopinowski trwał od 15 września do 15 października ...... r. Przypadała wówczas ...... rocznica śmierci Chopina – dlatego rok ...... został ogłoszony Rokiem Chopinowskim. W ramach obchodów oprócz Konkursu Chopinowskiego zorganizowano wiele imprez: konkursy kompozytorski i rzeźbiarski, wystawy i koncerty w kraju i za granicą. Był to też moment rozpoczęcia wydania Dzieł wszystkich Chopina (tzw. wydanie pod redakcją I. J...... ). Warszawa była wciąż zrujnowana, nie istniał gmach Filharmonii, dlatego przesłuchania odbyły się w jednym z niewielu ocalałych budynków – Teatrze ...... przy ulicy Nowogrodzkiej.

Ćwiczenie 2

Rozpoznaj laureatów Konkursu Chopinowskiego widocznych na fotograﬁach.

Garrick Ohlsson, Martha Argerich, Krysan Zimerman Ćwiczenie 3 ......

Zaznacz zdanie fałszywe.

W okresie PRL odbyło się 8 edycji Konkursu Chopinowskiego. 1949 rok nazwany był Rokiem Chopinowskim. Arthur Rubinstein był honorowym jurorem Konkursu Chopinowskiego.

Ćwiczenie 4

Wskaż tytuł utworu Fryderyka Chopina, którego wykonanie przedstawione jest na nagraniu.

Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl

Utwór do zadania 4, online-skills, CC BY 3.0

Ilustracja interaktywna - po zaznaczeniu graﬁki przedstawiającej nuty, zostanie odtworzony utwór muzyczny. Utwór do zadania 4.

Sonata b-moll op. 35 Andante spianato z op. 22 Sonata h-moll op. 58 Barkarola Fis-dur op.60

Ćwiczenie 5

Uporządkuj chronologicznie zdobywców pierwszego miejsca w edycjach Konkursu Chopinowskiego organizowanych w okresie PRL.

Halina Czerny-Stefańska Dang Thái Son Stanisław Bunin Adam Harasiewicz Krystian Zimerman Bella Dawidowicz Ćwiczenie 6

W jednej z edycji konkursu doszło do uzyskania przez laureatów identycznej liczby punktów. Zaznacz w jaki sposób rozwiązano spór o pierwsze miejsce.

Odbyło się losowanie. Zarządzono dodatkowy etap. Publiczność wskazała zwycięzcę w tajnym głosowaniu.

Ćwiczenie 7

Zaznacz rok, od którego Konkurs Chopinowski należy do Światowej Federacji Międzynarodowych Konkursów Muzycznych w Genewie.

1955 1956 1957 1958

Polecenie 1

Zaplanuj repertuar do eliminacji Konkursu Chopinowskiego, zgodnie z zasadami regulaminu. Uzasadnij swój wybór.

Słownik pojęć

Agogika

ogół zagadnień dotyczących tempa w muzyce – jego zmian, zróżnicowania, proporcji, a także realizacji wskazań kompozytora zawartych w zapisie nutowym.

Belcanto

dosłownie: „piękny śpiew”. Technika śpiewu i styl muzyki wokalnej powstały we Włoszech w epoce baroku (zwłaszcza w szkole neapolitańskiej), kontynuowany w twórczości kompozytorów oper w XVIII i XIX w. Belcanto polega na uwydatnieniu piękna ludzkiego głosu, wirtuozerii wokalnej, wydobyciu bogactwa i zniuansowania ekspresji.

Dynamika

ogół zagadnień dotyczących głośności, czyli siły dźwięku w muzyce.

Forte jedno z dwóch podstawowych określeń dynamiki, oznacza grę „głośno”. Możliwe są rozmaite poziomy głośności w ramach tej dynamiki, które są uwzględnione w zapisie nutowym, np. mf (mezzo forte, trochę ciszej niż forte), ff (fortissimo – bardzo głośno), fff (forte fortissimo – jeszcze bardziej głośno).

Impresario osoba zajmująca się organizowaniem koncertów, przedstawień, a także promowaniem danego artysty, zabieganiem w jego imieniu o kolejne angaże i zapewnienie korzystnych honorariów.

Koncert fortepianowy gatunek muzyczny polegający na idei koncertowania – czyli współzawodniczenia między pianistą a orkiestrą. Koncert fortepianowy jest przeznaczony do wykonania przez fortepian i orkiestrę i posiada najczęściej formę trzyczęściową (choć w XIX w. kompozytorzy tworzyli też koncerty jednoczęściowe albo – podobnie jak symfonia – czteroczęściowe). Potocznie również używa się tej nazwy jako określenia publicznego występu pianisty.

Pianistyka sztuka wykonawcza, która polega na odtwarzaniu muzyki przez artystę grającego na fortepianie.

Piano jedno z dwóch podstawowych określeń dynamiki – oznacza grę „cicho”. Podobnie są różne poziomy w ramach dynamiki piano, np. mp (mezzo piano, trochę głośniej niż piano), pp (pianissimo – bardzo cicho), ppp (piano pianissimo – jeszcze bardziej cicho).

Recital fortepianowy publiczny występ jednego pianisty wykonującego szereg utworów. Program recitalu może składać się z dzieł wielu kompozytorów albo tylko jednego wybranego twórcy, jednak jest on obszerny – wypełnia cały wieczór, czyli trwa około półtorej godziny z krótką przerwą.

Rubato słowo rubato pochodzi od włoskiego „rubare”: „kraść”. Oznacza pewną swobodę agogiczną w interpretacji muzyki. Wykonawca minimalnie skraca pewne dźwięki melodii (czyli „kradnie” ich czas trwania), a inne wydłuża (czyli zwraca ten „ukradziony” czas) i w ten sposób uwydatnia frazy, uzyskując ich większą plastyczność, śpiewność. Rubato nie jest zaznaczone w nutach, jest tradycyjną praktyką, która zależy od wyczucia i wyrobionego smaku artystycznego wykonawcy. Tournée

podróż artysty lub zespołu artystów (np. orkiestry), mająca na celu publiczne występy w kolejnych odwiedzanych miejscowościach. Organizacją tournée zajmuje się impresario.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie: encyklopedia.pwn.pl sjp.pwn.pl

Biblioteka muzyczna

Fryderyk Chopin, „Nokturn c-moll op. Posth”, wyk. Adam Harasiewicz, online-skills, CC BY 3.0 (audio); Anna Abako, fotograﬁa Adama Harasiewicza, 2010, culture.pl, CC BY 3.0 (ilustracja)

Fryderyk Chopin, „Sonata b-moll op. 35”, wyk. Maurizio Pollini, online-skills, CC BY 3.0 (audio); Autor nieznany, fotograﬁa Maurizio Polliniego, 2009, wikimedia.org, CC BY 3.0 (ilustracja)

Fryderyk Chopin, „Sonata h-moll op. 58 część IV: Finale. Presto non tano”, wyk. Martha Argerich, online-skills, CC BY 3.0 (audio); fotograifa Marthy Argerich, 2015, wikimedia.org, CC BY 3.0

Fryderyk Chopin, „Scherzo E-dur op. 54” (fragment), wyk. Garrick Ohlsson, online-skills, CC BY 3.0 (audio); Gahrick Ohlsson, 2010, wikimedia.org, CC BY 2.0 (ilustracja)

Fryderyk Chopin, „Barkarola Fis-dur op.60” (fragment), wyk. Mitsuko Uchida, online-skills, CC BY 3.0 (audio); Richard Avedon, fotograﬁa Mitsuko Uchida, chicaagoclassicalreview.com, CC BY 3.0

Fryderyk Chopin, „Andante spianato z op. 22”, wyk. Krysan Zimerman, online-skills, CC BY 3.0 (audio), S.L. Judd, fotograﬁa Krysana Zimermana, 2004, wikimedia.org, CC BY 3.0 (ilustracja)

Fryderyk Chopin, „Walc Des-dur op. 64 nr 1”, wyk. Stanisław Bunin, online-skills, CC BY 3.0 (audio); fotograﬁa Stanisława Bunina, belcanto.ru, CC BY 3.0 (ilustracja) Fryderyk Chopin, „Mazurek D-dur op. 33 nr 3”, wyk. Marc Laforêt, online-skills, CC BY 3.0 (audio); fotograﬁa Marca Laforeta, chopin.nifc.pl, CC BY 3.0 (ilustracja) Źródło: online-skills.

Bibliograﬁa

Janusz Ekiert, Chopin wiecznie poszukiwany: Historia Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina w Warszawie, 2010