OUDEREN VERTELLEN OVER VROEGER: Alie (de Graaf-) Kooij, de Stolpen/Schagerbrug 1903-1923 L.F. (Frank) van Loo Inleiding We schrijven eind april 2000. Mevrouw De Graaf Moeder Kooij stierf toen haar dochter Alie 18 maan- was eerder met haar kleinzoon en diens echtgenote in den oud was. Vader hertrouwde met Dieuwertje het Zijper Museum (voorheen Oudheidkamer Zijpe). Pronk (van St. Maartensbrug oorspronkelijk) en er We raakten aan de praat en zeiden dit moest een ver- kwamen een (half)zusje Jo(hanna) in 1907 en een volg krijgen. En dat kwam er. Net toen we bezig wa- (half)broertje Piet omstreeks 1909. Later kwam er ren met de voorbereiding van de expositie De Veran- nog een (half)zusje: Trijntje (Wormer, 1914 -zie hier- dering (1900 Zijpe 2000). Volgens mevrouw De na). Graaf is de grootste verandering in de Zijpe: vroeger Alie ging in Schagerbrug op school, maar dat mocht gras/koeien, nu overal bloembollen. niet duren. Vader ging omstreeks 1911 failliet; uit- Ondanks haar respectabele leeftijd (bijna 97), was staande vorderingen werden soms wel erg laat be- deze mevrouw in 2000 nog aardig zelfredzaam. Ze taald door de klanten -in dit geval te laat. woonde nog zelfstandig in haar flat in Alkmaar. Daar bezocht ik haar; een dochter ontving me en liet ons vervolgens alleen om lekker te praten over vroeger. In Naar Wormer en terug die stad woonde Alie de Graaf-Kooij al vanaf 1935; Het gezin Kooij vertrok naar Wormer, waar vader daarvoor 12 jaar in Den Helder. Haar man was bij een baan als afscheper kreeg bij gortfabriek Mercuri- het spoor. Ze vertelde haar herinneringen, ik schreef us. Toen Trijntje geboren werd, leek het iedereen be- en stelde af en toe een vraag. Schagerbrug en de Stol- ter dat Alie bij haar grootouders van moederszijde in pen aan het begin van de vorige eeuw herleven. Schagerbrug ging wonen. Bij de Kapiteins dus en zo geschiedde. Grootvader had geboerd aan de Stolpen en was inmiddels naar de overzijde van het Noord- De Stolpen hollands kanaal verhuisd. Dat viel onder Schagerbrug Alida Catharina (Alie) Kooij werd op 16 juni 1903 en daar kwam Alie weer op de lagere school, na een geboren aan de Stolpen. Op het kruispunt Belkmer- intermezzo. Ze zat in de klas van meester Bleeksma, weg-Schagerweg (nu Stolperweg). Haar vader, ge- het hoofd. Juffrouw Krul was er toen al, evenals juf- huwd met Annemaria Kapitein, had daar een kruide- frouw Burk. nierswinkel annex fourage- en brandstoffenhandel. De lagere school van Schagerbrug en het huis van het schoolhoofd. Op de speelplaats een aantal leerlingen, omstreeks 1905. Collectie Zijper Museum. 11. Betrekkingen Na de lagere school had ze drie ‘betrekkingen’, zoals dat genoemd werd. Eerst bij Ds. Groeneveld in de Schagerbrugse pastorie aan de Groote Sloot. Diens vrouw was niet zo gemakkelijk, ze werd niet voor niets ‘het molenpaard’ genoemd. Alie werkte er zes ochtenden van 8-12 uur en kreeg daarvoor 75 cent per week. Om 8 uur was haar eerste werk het filter van de waterpomp vullen, dan -in de winter- kolen halen uit het hok achter het huis en vervolgens de schoenen van het gezin poetsen. In de strenge winter van 1916/17 kwam er een einde aan deze betrekking. Wat was het geval? De familie Groeneveld was een dagje weg en Alida vond de kou heel zielig voor de hond die altijd buiten vast stond. In de schuur leek Ansichtkaart uit 1945. Op de hoek van de Belkmerweg en de Stolperweg de haar een beter idee. Maar daar bleken ook kippen te winkel van Bertus Groot. Daarnaast de smederij van P. Veuger en de zitten en dat ging dus mis. Einde eerste dienstje. brandstoffenhandel van Boontjes. Collectie Zijper Museum. Vervolgens kwam ze, ook in Schagerbrug, bij kruide- nier Van der Poll (later café Kromhout). Daar heeft Ze herinnert zich vooral de schoolreisjes nog goed. ze drie jaar gediend, voorƒ1,50 en de volle kost. ‘s In de lagere klassen per boot naar Bergen en Schoorl. Avonds ging ze naar opa en oma Kapitein. Die De hogere klassen gingen met de trein naar Amster- woonden aan de Egalement achter bakker Hazebelt dam. Ze gingen toen onder meer wat eten in de Bij- (nu snackbar Van Schip). Daar stonden toen twee enkorf. Alie nam aardbeien met slagroom; ze was huisjes; Alies grootouders woonden waar nu (2000) daar dol op, maar enkele klasgenootjes niet en dus at de weduwe Kuit woont. ze ook die porties op. U raadt het al -ze werd kots- De familie Van de Poll was muzikaal, er werd piano misselijk. gespeeld. Van mevrouw leerde ze haar eigen kleding Wat de recreatie betreft, ‘s zomers ging Alie wel lo- naaien. Bovendien kreeg Alie van haar sexuele voor- pend naar Callantsoog om daar in zee pootje te ba- lichting en wijze levenslessen. Vooral het eerste was den. voor die tijd uitzonderlijk. Veetransport per boot door schipper Ligthart te Schagerbrug (1920). Foto Collectie Zijper Museum. 12. Toen volgden drie jaar bij Brak, de wethouder. Daar jes, die bij Alida op school zaten in Schagerbrug. was ze intern en kreeg ze eerst ƒ3,00 later ƒ3,50 per De Schagerweg werd toen de Dubbele Buurt ge- week. In dat gezin werd veel gelezen en dat stak haar noemd. Aan de zuidzijde waren onder meer café aan. Ze was er ook ‘s avonds en dook dan in de boe- Kromhout (toen van Jan de Carpentier), Jaap Zee- ken of handwerkte wat. Goede herinneringen. Hier man (galanteriën), de kerk en de school met de wo- ook rookte ze haar eerste sigaret. Burgemeester De ning van het hoofd. Vervolgens een in tweeën be- Moor kwam er op een avond Brak bezoeken en stak woond huis met Gert Abbenes de ketellapper en een sigaretje op. Of zij er ook een wilde? Wel ja, schipper Jan Ligthart, kleermaker Kronenburg waarom niet -je moet alles proberen. Het was eens (ook voorzanger in de kerk), het ‘burgemeesters- maar zelden weer. huis’ (eerst Hulst, later De Moor) en Noorman. Er Ook herinnert ze zich nog goed hoe onbedaarlijk of was toen ook nog een smederij Kwantus; daarnaast ze gelachen hebben om een advertentie in de Zijper woonde Hendrik van der Bus. Courant van omstreeks 1920. Een gemeenteraadslid Aan de noordzijde garage De Moor (in 2000 Niels uit Oudesluis (Arie Veter) had de volgende tekst op- Smit), slager Stöve, smid Van Bodegraven, het post- gegeven: “Ondergetekende beveelt zich beleefd aan kantoortje (postmeester Bossen), drukkerij Lever- voor het dekken van geiten”... ink (later Van Loenen), het manufacturenzaakje van lapjespoep Stöve. De zoon van deze Stöve werd iets hoogs bij de marine in Den Helder en trouwde met Trouwen en naar Den Helder een dochter van notaris Vrijburg. IJf Bes woonde er, Inmiddels had Alie Aldert de Graaf, die bij de NS met zijn dochter Neetje, juffrouw Burk met haar werkte, leren kennen. In 1923 trouwden ze en togen zuster, een wagenmaker, Jan Marees en verderop de naar zijn standplaats Den Helder. Tot 1935, toen Kosters, een kippenboer en een bessenboer zoals ze werd Aldert overgeplaatst naar Alkmaar. Grootva- toen zeiden. der Kooij van Alie was in 1865 de eerste brugknecht van de spoorweg over het Noordhollands kanaal Terug naar de Groote Sloot, benoorden de brug (Den Helder-Alkmaar) in het Koegras. Later werd oostzijde: garage De Moor, snoepwinkeltje van hij overgeplaatst naar de Hembrug, als brugbaas. Hij vrouw Stins. Die zag heel slecht en jongens uit het woonde daarna bij de Stolper vlotbrug, aan de oost- dorp ontdekten dat als ze een cent op de tramrails zijde van het kanaal, waar toen ook een kaasfabriek- legden en de tram er overheen was gereden dat die je was. Een leuk hoekje, waar Alie als kind graag cent dan net een vierduitstuk (2,5 cent) leek voor was. Later kwam haar aanstaande man daar ook, die vrouw Stins. Dan kreeg je dus meer snoep voor die kon dan eens lekker over de spoorwegen praten met oorspronkelijke cent. Voorts bakker Krapman, Van grootvader Kooij. der Fluit, slagerij Teunis Ott, de boerderij van Broens, slagerij Jan Oosterman (later Jaap Veter en Grietje Raven). Schagerbrug rond 1920 Alsof ze een film ziet, roept Alie Kooij de beelden Aan de overzijde: bakkerij Hazebelt, schilder op van Schagerbrug rond 1920. Richting ‘t Buurtje: Renooij, timmerman Groen, later Cor Dekker, nog Krijn van Loenen , Gert Berg en Marinus Schipper. later Piet Ott. Voorts bierbottelaar Stins, de boerde- Daarnaast de boerderij van Harp (is verbrand). De rij van Jan van der Oord, Karel Griep (grote win- hoek om langs de Groote Sloot Odendaal (kruide- gerd met druiven; hij verkocht klompen en petro- nier en fouragehandelaar), Schuyt (manufacturen), leum), Van Os de notaris, later Vrijman en de pasto- Ligthart de wagenmaker en Jan Nieman de brand- rie. Er woonde ook een zekere Stijn, die wellicht ge- stoffenhandelaar, erachter zat de weduwe Koop- meenteontvanger was. [ opgemerkt zij hierbij dat man, Faust (manufacturen), Plevier de timmerman, vergissen menselijk is, bovendien is uw ‘verslagge- Rezelman de schilder, Blaauboer, het boerderijtje ver’ import]. van Zeeman, Willem Rampen, Meier Schrieken met z’n mooie sjees, nog een pastorie (de doopsgezinde; daar woonde ds Holt, omstreeks 1928 werd het no- De wereld is klein tariskantoor), bloemisterij Pontvuist. Dat was aan de Het echtpaar De Graaf-Kooij kreeg vier kinderen, westzijde van de Groote Sloot, van de brug richting twee zonen en twee dochters. De zonen trokken al- St.Maartensbrug. letwee naar Australië. Mevrouw De Graaf heeft ze Aan de overkant: naast De Koepel (Jaap Tuinman) daar diverse keren bezocht. Zoals in 1963, met haar kruideniertje Veter, zadelmaker Piet van Dijk, bak- man (die in 1968 overleed) op de Willem Ruys. Ook ker Nap (eerder Krapman en Wijma?), galanterie- de man van Grietje Brommer-Paarlberg (zij was winkel Piet Thomas, kolenboer Jan Veter, een verze- toen al jaren geleden overleden) zat op die boot.