Studium Uwarunkowań I Kierunków Zagospoda- Rowania Przestrzennego Gminy I Miasta Jastrowie

Załącznik Nr 1 Do Uchwały Nr ……/……/……… Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia …………………………………

STUDIUM UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODA- ROWANIA PRZESTRZENNEGO GMINY I MIASTA JASTROWIE

Jastrowie, 2017 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Jastrowie przyjęte uchwałą Nr ………/………/……… Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia ……………………………………

Integralną częścią uchwały Nr ………/………/……… Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia ……………… stanowią: 1) Załącznik nr 1 – tekst Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Jastrowie, 2) Załącznik nr 2 – rysunek Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Jastrowie – Uwarunkowania, skala 1:25 000, 3) Załącznik nr 3 – rysunek Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jastrowie – Kierunki, skala 1:25 000, 4) Załącznik nr 4 – rysunek Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Jastrowie – Kierunki, skala 1:5 000, 5) Załącznik 5.1. – 5. 8 – rysunki Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miejscowości: Brzeźnica, Brzeźnica Kolonia, Budy, Nadarzyce, Samborsko, Syp- niewo, Sypniewko, Trzebieszki – Kierunki, skala 1:10 000, 6) Załącznik nr 5 – uzasadnienie rozwiązań przyjętych w studium wraz z syntezą, 7) Załącznik nr 6 – rozstrzygnięcie o sposobie rozpatrzenia uwag wniesionych do studium.

ZESPÓŁ AUTORSKI: mgr Aleksandra Mikulska – główny projekt, kwalifikacje do wykonywania zawodu urbanisty uzyskane na podstawie ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o samorzą- dach zawodowych architektów, inżynierów budownictwa oraz urbanistów (Dz. U. z 2013 r., poz. 932 i 1650)

mgr Paweł Żebrowski – projektant

mgr Maciej Żebrowski – projektant

Marcin Gontarek – opracowanie graficzne

przy współpracy pracowników Urzędu Gminy i Miasta w Jastrowiu

Spis treści I. WSTĘP 8 1. Podstawa formalno-prawna 8 2. Cel i zakres opracowania 9 II. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 12 1. Uwarunkowania wynikające z dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu oraz stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony 12 1.1. Położenie i podstawowe dane o gminie 12 1.2. Struktura użytkowania gruntów 12 1.3. Stan prawny gruntów 13 1.4. Sieć osadnicza 13 1.5. Uzbrojenie terenów 16 2. Uwarunkowania wynikające ze stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej 17 2.1. Ukształtowanie powierzchni terenu, geomorfologia 17 2.2. Budowa geologiczna i udokumentowane złoża kopalin 18 2.3. Warunki hydrograficzne i zasoby wód podziemnych 23 2.4. Wody powierzchniowe i gospodarka wodna 25 2.5. Klimat i warunki aerosanitarne 27 2.6. Gleby i użytkowanie terenu 28 2.7. Oddziaływania akustyczne i elektromagnetyczne 30 2.8. Stan jakości powietrza 31 2.9. Jakość wód 33 2.10. Szata roślinna 34 2.11. Świat zwierzęcy 39 2.12. Stan rolniczej przestrzeni produkcyjnej 40 3. Uwarunkowania kulturowe gminy i miasta Jastrowie 42 3.1. Rys historyczny 42 3.2. Ocena wartości krajobrazu kulturowego 51 3.3. Prawna ochrona zabytków 52 3.3.1. Obiekty znajdujące się w rejestrze zabytków województwa wielkopolskiego 52 3.3.2. Zespoły zabytków ruchomych, wpisane do rejestru zabytków 53 3.3.3. Obiekty znajdujące się w rejestrze Gminnej Ewidencji Zabytków 54 3.4. Dobra kultury współczesnej 67 3.5. Ochrona archeologicznego dziedzictwa kulturowego 67 4. Rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym oraz granice krajobrazów priorytetowych 76 5. Zagadnienia demograficzne 77 5.1. Warunki i jakość życia mieszkańców 77

5.1.1.Warunki mieszkaniowe 77 5.1.2.Oświata i kultura 79 5.1.3.Sport i rekreacja 79 5.1.4.Zdrowie i opieka społeczna 80 5.2. Zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia 80 6. Potrzeby i możliwości rozwoju gminy 83 6.1. Analizy ekonomiczne 84 6.2. Analizy środowiskowe 86 6.3. Analizy i społeczne 87 6.3.1. Ludność 87 6.3.2. Zatrudnienie 89 6.3.3.Rynek pracy 89 6.4. Prognozy demograficzne 92 6.5. Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę 95 6.5.1.Określenie zapotrzebowania na nową zabudowę 95 6.5.2.Ocena chłonności istniejącego zagospodarowania 101 6.6. Możliwości finansowania przez gminę inwestycji służących realizacji zadań własnych gminy 106 7. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów odrębnych 111 7.1. Krajobraz kulturowy i obiekty przyrodnicze prawnie chronione 111 7.2. Obszary chronione na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska i Prawo wodne 115 7.3. Obszary chronione na podstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz ustawy o lasach 115 8. Występowanie obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych 118 9. Występowanie terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów odrębnych 119 10. Stan infrastruktury technicznej 120 10.1.Zaopatrzenie w wodę 120 10.2.Gospodarka ściekowa 121 10.3.Wody opadowe i roztopowe 122

10.4.Sieć ciepłownicza 123 10.5.Sieć gazowa 124 10.6.Sieć elektroenergetyczna 124 10.7.Odnawialne źródła energii 125 10.8.Gospodarka odpadami 126 10.9. Telekomunikacja 126 11. Stan systemów komunikacji 127 11.1.Komunikacja drogowa 127 11.2.Komunikacja kolejowa 127 11.3.Komunikacja rowerowa i piesza 127 12. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych 129 13. Wymagania dotyczące ochrony przeciwpowodziowej 130 III. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 132 1. Cele polityki przestrzennej gminy i miasta Jastrowie 132 1.1. Cele ochronne 132 1.2. Cele przestrzenne 133 1.3. Cele społeczne 133 1.4. Cele gospodarcze 133 2. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów, w tym wynikające z audytu krajobrazowego 135 2.1. Zasady polityki przestrzennej na terenie gminy 135 2.2. Podział gminy na strefy polityki przestrzennej 136 2.2.1.Strefa zurbanizowana miasta 136 2.2.2.Strefa zainwestowania wiejskiego 136 2.2.3.Strefa przyrodnicza 137 2.2.4.Strefa rolnicza 137 2.2.5.Strefa specjalna 137

3. Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym tereny przeznaczone pod zabudowę oraz tereny wyłączone spod zabudowy 138 3.1. Kierunki polityki przestrzennej 138 3.2. Kierunki i wskaźniki dotyczące zabudowy i zagospodarowania terenów 143 3.3. Kształtowanie rozwoju turystyki, wypoczynku i rekreacji 148 3.4. Kierunki zagospodarowania oraz użytkowania stref przyrodniczych 148 4. Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego i uzdrowisk 150 4.1. Ochrona zasobów geologicznych 150 4.2. Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych 150 4.3. Ochrona gleb i powierzchni ziemi 151 4.4. Lasy ochronne 151 4.5. Ochrona przyrody i krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego 152 4.6. Ochrona powietrza atmosferycznego 153 4.7. Ochrona przed hałasem 153 4.8. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym 154 4.9. Awarie przemysłowe 154 5. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej 155 5.1. Zasady ochrony konserwatorskiej 155 5.1.1.Ochrona strefowa układu urbanistycznego miasta 155 5.1.2.Ochrona historycznych układów ruralistycznych wsi 155 5.1.3.Ochrona strefowa ekspozycji 157 5.1.4.Ochrona konserwatorska dóbr kultury 157 5.1.5.Opracowania planistyczne 158 5.2. Ochrona archeologicznego dziedzictwa kulturowego 158 5.3. Dobra kultury współczesnej 159 6. Kierunki rozwoju systemów infrastruktury technicznej 160 6.1. Zaopatrzenie w wodę 160 6.2. Odprowadzanie ścieków sanitarnych 160 6.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych 161 6.4. Zaopatrzenie w energię elektryczną 161 6.5. Zaopatrzenie w ciepło 162 6.6. Zaopatrzenie w gaz 162 6.7. Odnawialne źródła energii 162

6.8. Zagospodarowanie odpadów 163 6.9. Telekomunikacja 163 7. Kierunki rozwoju systemów komunikacji 164 7.1. System drogowy 164 7.2. Transport kolejowy 167 7.3. Ruch rowerowy i pieszy 167 7.4. Inne rodzaje komunikacji 168 8. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym 169 9. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym 170 10. Obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary przestrzeni publicznej 172 10.1.Obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne 172 10.2.Obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości 172 10.3.Obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży powyżej 2000 m2 172 10.4.Obszary przestrzeni publicznej 172 11. Obszary, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne 174 12. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej 175 13. Obszary szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszary osuwania się mas ziemnych 176 14. Obszary lub obiekty, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny 177 15. Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych 178 16. Obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji, rekultywacji lub remediacji oraz obszary zdegradowane 179 17. Granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych 181 18. Obszary funkcjonalne o znaczeniu lokalnym 185 19. Obszary, na których dopuszcza się realizację urządzeń wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100 kW wraz z terenami stref ochronnych 186 IV. UZASADNIENIE ROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCH W STUDIUM WRAZ Z SYNTEZĄ 187 V. BIBLIOGRAFIA 188

I. WSTĘP 1. Podstawa formalno-prawna Obowiązek sporządzenia i uchwalenia studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego wynika wprost z ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1073). Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy – zgodnie z art. 9 ust. 1 ww. – jest podstawowym dokumentem, kreującym politykę przestrzenną gminy, w tym lokalne zasady zagospodarowania przestrzennego. Ustalenia studium są wprowadzane w życie poprzez miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, które nie mogą być sprzeczne z ustaleniami studium (art. 20 ust. 1 ww. ustawy). Studium nie jest aktem prawa miejscowego, a jedynie aktem kierow- nictwa wewnętrznego, wiążącym organy gminy – działania planistyczne winny być zgodne z kierunkami określonymi w studium. Studium, jako dokument wewnętrzny gminy, odgrywa podstawową rolę w ochronie wartości i kształtowaniu struktury przestrzennej gminy. Polityka przestrzenna sformuło- wana w dokumencie odnosi się zarówno do dalekich, jak i bliskich horyzontów czasu. Niniejsze Studium stanowi dokument zawierający syntetyczny zestaw podstawowych informacji na temat środowiska przyrodniczego i kulturowego, stanu zagospodarowania przestrzennego, a także funkcjonowania systemów komunikacyjnych i infrastruktury przestrzennej. Określa działania zmierzające do zmiany istniejącego zagospodarowania przestrzennego, a także funkcjonowania syste- mów komunikacyjnych i infrastruktury przestrzennej. Ponadto określa działania zmierzające do zmiany istniejącego zagospodarowania przestrzennego w stan oczekiwany i te, które mają wywołać pożądane zmiany struktury przestrzennej w konkretnych obszarach. Celem studium jest określenie polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego, po uprzednim rozpoznaniu uwarunkowań rozwoju gminy. Studium uwzględnia zasady określone w: 1) Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (Warszawa, 2012), 2) Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego (Poznań, 2010), 3) Zaktualizowanej Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do roku 2020 (Po- znań, 2012), 4) Strategii Rozwoju gminy i miasta Jastrowie na lata 2012-2020 (Jastrowie, 2012). Podstawowym i najważniejszym narzędziem polityki przestrzennej zapisanej w studium jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, mający bezpośredni wpływ na zagospodarowanie przestrzeni. W celu określenia polityki przestrzennej gminy i miasta Jastrowie Rada Miejska w Jastrowiu podjęła uchwałę Nr 316/2016 z dnia 27 września 2016 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Jastro- wie. Podstawę formalno-prawną opracowania zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Jastrowie stanowią:  uchwała nr 316/2016 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 27 września 2016 r. w sprawie przystąpienia do sporządzenia zmiany studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta Jastrowie,  ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1073),  Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy (Dz. U. Nr 118, poz. 1233),  ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 446, ze zm.),  ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (j.t. Dz. U. z 2017 r., poz. 1121),

 ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519, ze zm.),  ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2016 r., poz. 2134, ze zm.),  ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz. U. z `2014 r., poz. 1446 ze zm.),  ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (Dz. U. z 2016 r., poz. 1987, ze zm.),  ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2016 r., poz. 2147, ze zm.),  ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2017 r., poz. 220, ze zm.),  ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2017 r., poz. 1405, ze zm.),  ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. z 2017 r., poz. 328, ze zm.),  ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (Dz. U. z 2017 r., poz. 1332, ze zm.),  ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2016 r., poz. 1131, ze zm.),  ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (j.t. Dz. U. z 2017 r., poz. 1161),  ustawa z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1440, ze zm.),  Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie z dnia 2 marca 1999 r. (j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 124),  ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (Dz. U. z 2016 r., poz. 1727, ze zm.),  Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 kwietnia 2013 r. w sprawie wykazu linii kolejowych o znaczeniu państwowym (Dz. U. z 2013 r., poz. 569),  Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie odległości i warunków dopuszczających usytuowanie budowli i budynków, drzew lub krzewów, elementów ochrony akustycznej i wykonywania robót ziemnych w sąsiedztwie linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych oraz pasów przeciwpożarowych (j.t. Dz. U. z 2014 r., poz. 1227),  ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (j.t. Dz. U. z 2017 r., poz. 788),  ustawa z dnia 31 stycznia 1959 r. o cmentarzach i chowaniu zmarłych (j.t. Dz. U. z 2017 r., poz. 912),  ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (Dz. U. z 2016 r., poz. 1537, ze zm.).

2. Cel i zakres opracowania Główne cele opracowania Studium to: 1) rozpoznanie i ocena aktualnych uwarunkowań rozwoju gminy i miasta Jastrowie, 2) sformułowanie kierunków dalszego rozwoju i zasad polityki przestrzennej gminy, które pozwolą na koordynację zamierzeń władz gminy w zakresie działalności inwestycyjnej, zmierzającej do aktywizacji gminy i miasta oraz poprawy jakości życia jego mieszkań- ców z wyodrębnieniem zadań lokalnych i ponadlokalnych, 3) stworzenie podstawy prawnej do sporządzania planów miejscowych, 4) promocja rozwoju gminy. Studium składa się z: 1) tekstu Studium, stanowiącego załącznik nr 1 do uchwały,

2) rysunku uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego w skali 1:25 000, stanowiącego za- łącznik Nr 2 do uchwały, 3) rysunku kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jastrowie w skali 1:25 000, sta- nowiącego załącznik Nr 3 do uchwały, 4) rysunku kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta Jastrowie w skali 1:5 000, sta- nowiącego załącznik nr 4 do uchwały, 5) rysunków kierunków zagospodarowania przestrzennego miejscowości: Brzeźnica, Brzeźnica Kolonia, Budy, Nadarzyce, Samborsko, Sypniewo, Sypniewko, Trzebieszki – kierunki w skali 1:10 000, stanowiących załączniki nr 5.1 – 5.8 do uchwały, 6) uzasadnienia rozwiązań przyjętych w studium wraz z syntezą, stanowiącego załącznik nr 5 do uchwały, 7) rozstrzygnięcia o sposobie rozpatrzenia uwag wniesionych do studium, stanowiącego załącznik nr 6 do uchwały. W oparciu o istniejące uwarunkowania obszar gminy i miasta Jastrowie podzielono na strefy funkcjonalno-przestrzenne, dla których wskazano kierunki polityki przestrzennej. Każda konkretna strefa funkcjonalno-przestrzenna została oznaczona kolorem. Kierunki zagospodarowania przestrzennego zostały określone w formie ustaleń ogólnych dla całego obszaru gminy oraz w formie ustaleń szczegółowych, odnoszących się do poszczególnych kategorii terenów. Elementy liniowe (komunikacja, infrastruktura techniczna) nie są związane z wyznaczo- nymi strefami. Podział taki umożliwia odniesienie się do wszystkich zagadnień, określonych w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz Rozporządzeniu Ministra In- frastruktury z dnia 28 kwietnia 2004 r. w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy.

UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

II. UWARUNKOWANIA ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO 1. Uwarunkowania wynikające z dotychczasowego przeznaczenia, zagospodarowania i uzbrojenia terenu oraz stanu ładu przestrzennego i wymogów jego ochrony

1.1. Położenie i podstawowe dane o gminie Gmina Jastrowie jest gminą miejsko-wiejską, położoną w północnej części województwa wielkopolskiego, w zachodniej części powiatu złotowskiego. Wzdłuż północno-wschodniej części gminy przepływa rzeka Gwda. Siedzibą gminy jest miasto Jastrowie. Rozciągłość południkowa gminy wynosi 27’16”, od 16o 26’ 22”do 16o 53’ 38” długości geograficznej wschodniej, natomiast rozciągłość równoleżnikowa wynosi 12’ 18”, od 53o 16’ 52” do 53o 29’ 10” szerokości geograficznej północnej. Gmina Jastrowie graniczy:  od północnego-zachodu z gminą Borne Sulinowo (powiat szczecinecki) i gminą Czapli- nek (powiat drawski),  od południowego-zachodu z gminą Wałcz (powiat wałecki),  od południa z gminą Szydłowo (powiat pilski),  od wschodu z gminą Tarnówka (powiat złotowski) i gminą Złotów (powiat złotowski),  od północy z gminą Okonek (powiat złotowski). W skład gminy wchodzi:  miasto Jastrowie,  7 sołectw: Brzeźnica, Brzeźnica Kolonia, Budy, Nadarzyce, Samborsko, Sypniewo, Syp- niewko,  4 osady: Byszki, Zagórze, Kolonia Sypniewo i Wądołek,  7 osad leśnych: Prądy, Trzebieszki, Hajda, Zagórze (k. Ptuszy), Smolary, Piaski, Drze- wiec. Przez obszar gminy Jastrowie krzyżują się dwie drogi krajowe o powiązaniach międzyregional- nych:  droga krajowa nr 22 relacji Gorzów Wlkp. – Wałcz – Elbląg,  droga krajowa nr 11 relacji Poznań – Oborniki – Chodzież – Ujście – Piła – Jastrowie. Przez teren gminy przebiega ponadto droga wojewódzka nr 189 relacji Jastrowie – Złotów – Więcbork oraz linia kolejowa relacji Poznań – Piła – Szczecinek – Białogard – Koszalin – Kołobrzeg.

1.2. Struktura użytkowania gruntów Gmina i miasto Jastrowie zajmuje powierzchnię 35 310,5 ha, w tym miasto 7 229,5 ha, natomiast tereny wiejskie 28 081,0 ha. Cechą charakterystyczną struktury użytkowania gruntów na terenie gminy jest bardzo duży udział lasów, które zajmują 25 891 ha, co stanowi 71,1 % powierzchni całej gminy. Jest to wskaźnik ponad 2-krotnie wyższy od przeciętnej kraju (30,5 %). Skutkiem tego jest mała powierzchnia bez- względna i niewielki udział użytków rolnych (ok. 22 %) w strukturze użytkowania gruntów. Poniższa tabela ilustruje strukturę użytkowania gruntów na terenie gminy Jastrowie:

Tabela 1 Struktura użytkowania gruntów w gminie Jastrowie Powierzchnia

Lp. Kierunek użytkowania terenu Miasto Obszar wiejski Razem

[ha] [%] [ha] [%] [ha] [%] 1 Powierzchnia ogółem 7 229,5408 100,0 28 081,0362 100,0 35 310,5771 100,0

2 Użytki rolne razem 1 976,5782 27,34 4 986,0951 17,76 6 962,6733 19,72 3 Użytki rolne – grunty orne (R) 1 594,9688 22,06 4 000,6327 14,25 5 595,6015 15,85 4 Użytki rolne – sady (S) 4,9781 0,07 13,2117 0,05 18,1898 0,05 5 Użytki rolne – łąki trwałe (Ł) 256,8766 3,55 586,9426 2,09 843,8192 2,39 6 Użytki rolne – pastwiska trwałe (Ps) 119,7547 1,66 385,3081 1,37 505,0628 1,43 7 Lasy i grunty leśne (Ls) 4 374,8321 60,51 21 590,8269 76,89 25 965,6590 73,54 8 Grunty zadrzewione i zakrzewione (Lz) 45,6355 0,63 18,2578 0,07 63,8933 0,18 9 Grunty pod stawami (Wsr) 0,5965 0,01 3,5882 0,01 4,1847 0,01 10 Grunty pod wodami stojącymi (Ws) 24,0832 0,33 24,8693 0,09 48,9525 0,14 11 Grunty pod wodami płynącymi (Wp) 214,8769 2,97 300,9533 1,07 515,8302 1,46 12 Rowy (W) 17,2886 0,24 41,8818 0,15 59,1704 0,17 13 Użytki ekologiczne (E) 38,6876 0,54 203,2199 0,72 241,9075 0,69 14 Użytki kopalne (K) 40,7143 0,56 1,6800 0,01 42,3943 0,12 15 Tereny różne (Tr) 6,4362 0,09 1,9366 0,01 8,3728 0,02 16 Nieużytki (N) 47,4681 0,66 344,3641 1,23 391,8322 1,11 17 Drogi (dr) 141,1998 1,95 312,3781 1,11 453,5779 1,28 18 Koleje (Tk) 60,9618 0,84 29,6040 0,11 90,5658 0,26 19 Inne komunikacyjne (Ti) 0,0599 0,00 12,0953 0,04 12,1552 0,03 20 Tereny mieszkaniowe (B) 103,6311 1,43 150,7186 0,54 254,3497 0,72 21 Tereny przemysłowe (Ba) 34,1647 0,47 2,4813 0,01 36,6460 0,10 22 Inne tereny zabudowane (Bi) 67,5372 0,93 26,8859 0,10 94,4231 0,27 23 Zurbanizowane tereny niezabudowane (Bp) 18,9183 0,26 2,8656 0,01 21,7839 0,06 24 Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe (Bz) 6,4762 0,09 13,0176 0,05 19,4938 0,06 Grunty zadrzewione i zakrzewione na użyt- 25 9,3946 13,3168 kach rolnych (Lzr) 0,13 0,05 22,7114 0,06 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych w rejestru gruntów, stan na 31.12.2015 r.

1.3. Stan prawny gruntów Stan własności gruntów na obszarze gminy i miasta Jastrowie opracowano na podstawie informacji uzyskanych w Urzędzie Miejskim w Jastrowiu. Poniższa tabela przedstawi zestawienie własności gruntów.

Tabela 2. Struktura użytkowania gruntów w gminie Powierzchnia Lp. Rodzaj własności Miasto Obszar wiejski Razem [ha] [%] [ha] [%] [ha] [%] 1 Grunty Skarbu Państwa 5 166,0 71,4 22 865,0 81,4 28 031,0 79,4 2 Grunty gminne 402,0 5,6 361,0 1,3 763,0 2,2 3 Grunty osób fizycznych 1 510,0 20,9 4 058,0 14,4 5 568,0 15,8 4 Grunty spółdzielni 5,0 0,1 2,0 0,0 7,0 0,0 5 Grunty kościołów i zw. wyznaniowych 0,0 0,0 16,0 0,1 16,0 0,0 6 Pozostałe 147,0 2,0 779,0 2,8 926,0 2,6 ŁĄCZNIE 7 230,0 100,0 28 081,0 100,0 35 311,0 100,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych w rejestru gruntów, stan na 31.12.2015 r.

1.4. Sieć osadnicza Jak już wspomniano wcześniej, w skład gminy wchodzi miasto Jastrowie, 7 wsi sołeckich, 4 osady i 8 osad leśnych.  Jastrowie Jastrowie jest jedynym miastem w gminie, stanowiącym siedzibę władz samorządowych. Oprócz funkcji administracyjnej, pełni również funkcję usługową, rekreacyjną, wypoczynkową oraz przemysłową. W mieście cennymi obiektami dziedzictwa kulturowego są:

 Ratusz, zwany „Kamiennym Domem” z przełomu XVI i XVII w.,  Kościół NMP wzniesiony w latach 1880-1882 w stylu eklektycznym, inspirowanym neogoty- kiem i neoromanizmem,  Kościół pw. Michała Archanioła,  Dom, w którym w 1945 r. przebywał Leon Kruczkowski,  Domy o cechach eklektycznych z przełomu XIX i XX w. Jastrowie położone jest w środkowo-wschodniej części gminy, na skraju doliny rzeki Gwdy, nad rzeką Młynówką, w sąsiedztwie wzgórz, zwanych Pagórkami Jastrowskimi. Nad rzeką Gwdą czynna jest niewielka elektrownia wodna (1 MW). Miasto położone jest przy ważnym szlaku komunikacyjnym u zbiegu dróg krajowych nr 22 relacji Gorzów Wlkp. – Gdańska i nr 11 relacji Poznań – Koszalin. Przez Jastrowie przebiega ponadto droga wojewódzka nr 189 oraz linia kolejowa Poznań – Kołobrzeg, War- szawa – Kołobrzeg, Kraków – Kołobrzeg i Katowice – Kołobrzeg. Położenie miasta na ważnym szlaku komunikacyjnym stwarza dogodne warunki do przewozu towarów i osób, co ma duże znaczenie w kon- tekście dalszego rozwoju gospodarczego gminy. Miasto posiada rezerwy terenowe pod zainwestowanie produkcyjno-usługowe w części północnej. Miasto zamieszkuje ok. 8 675 osób.  Brzeźnica Wieś położona przy drodze Jastrowie – Sypniewo w paśmie wzgórz morenowych, zwanych Pagórkami Jastrowskimi, 8 km na zachód od Jastrowia. W 1577 roku nastąpiła ponowna lokalizacja wsi (uprzednio upadłej) na mocy starosty wałeckiego Andrzeja Górki. Brzeźnica posiada historyczny układ urbanistyczny w typie wielodrożnicy. We wsi znajduje się kościół św. Piotra i Pawła, wzniesiony w 1650 r. jako drewniany. Do dziś zachowała się drewniana wieża, z ostrym, wysmukłym hełmem krytym gontem, do której w 1847 r. dobudowano nawę. Drugą świąty- nią jest poewangelicki kościół Chrystusa Króla, zbudowany w 1910 r. w formach neogotyckich. Od 1949 r. kościół ten jest kościołem katolickim. Charakterystyczna jest tu, dobrze zachowana, prosta w formie, zabudowa mieszkaniowa z dwuspadowym, wysokim dachem oraz ryzalitem. W południowej części miejscowości znajduje się zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna, również z dwuspadowym dachem. Brzeźnica jest wsią typowo rolniczą, z zespołami handlu i usług nakierowanych na zaspokojenie potrzeb miejscowych. W Brzeźnicy znajdują się 3 sklepy, bar, świetlica wiejska, 1 leśniczówka, szkoła podstawowa, przystanek PKS, biblioteka oraz czynny cmentarz.  Brzeźnica Kolonia Wieś leżąca ok. 12 km na zachód od Jastrowia, licząca ok. 220 mieszkańców. Z uwagi na istniejące tu rozległe pola uprawne, znaczna część mieszkańców zajmuje się tu gospodarką rolną. W okolicach Brzeźnicy Kolonii znajdują się potężne schrony, w których przebywało wojsko radzieckie. We wsi znajduje się tradycyjna, prosta w formie zabudowa z wysokim dwuspadowym dachem oraz świetlica wiejska. Wieś wykazuje charakter miejscowości mieszkalnej, z możliwością prowadzenia intensywnych upraw rolnych. Brzeźnica Kolonia wykazuje potencjał w kierunku rozwoju mieszkalnictwa.  Budy Budy są miejscowością stanowiącą enklawę osadniczą, położoną pośród lasów, przez którą przepływa rzeka Płytnica. Układ ruralistyczny wsi stanowi wielodrożnica. Charakterystyczną cechą lokalnej architektury jest zabudowa szachulcowa i zabudowa z czerwonej cegły. Cała wieś liczy sobie 24 domy wraz z leśniczówką. Z uwagi na powyższe w miejscowości brak jest takich punktów usługowych jak sklep, szkoła czy biblioteka. Wieś wykazuje charakter miejscowości mieszkalnej z możliwością prowadzenia działalności agroturystycznej. Posiada ograniczone możliwości rozwojowe.  Nadarzyce Wieś w typie ulicówki, położona nad Piławą, w otoczeniu znacznych kompleksów leśnych. W rejonie Nadarzyc zlokalizowane są jedne z najpotężniejszych umocnień Wału Pomorskiego – tzw. pozycja ry- glowa. Około 500 m od Piławy znajdują się ruiny dużego fortu.

Znamienne dla Nadarzyc są tzw. Zalewy Nadarzyckie. Zalewy Nadarzyckie usytuowane są w odległości 3 km na północ od wsi. Stanowi je kilka jezior i rozlewisk połączonych rzekami i ciekami wodnymi. Te- reny te cieszą się ogromną popularnością wśród wędkarzy, kajakarzy oraz rowerzystów. Zabudowa wsi to typowa zabudowa niska, z wysokim dwuspadowym dachem. Cechą charaktery- styczną budynków mieszkalnych wsi Nadarzyce jest ryzalit oraz lukarny. W części północnej wsi znaj- dują się zabudowania z czerwonej cegły. We wsi zachowała się zabytkowa nawierzchnia brukowa (fragment drogi Nadarzyce – Szwecja). Na zachód i północ od wsi Nadarzyce znajduje się Lotnisko wojskowe Nadarzyce oraz 21 Centralny Poligon Lotniczy. Nadarzyce są miejscowością, w której dynamicznie rozwija się turystyka oraz jej szczególna forma – agroturystyka. Wieś zamieszkuje ok. 300 osób. Na północny-zachód od wsi, w otoczeniu lasów, znajduje się poligon wojskowy. Nadarzyce posiadają bardzo dobre warunki zarówno do tworzenia zespołów mieszkaniowych, jak i dla rozwoju gospodarczego i agroturystyki.  Samborsko Wieś zlokalizowana ok. 5,5 km na zachód od Jastrowia. Znajduje się tu kościół z 1853 r., filia szkoły podstawowej, przedszkole, 2 sklepy spożywcze, 1 bar, świetlica wiejska, przystanek autobusowy, firma „ROLSAM”. Samborsko jest wsią, której układ przestrzenny stanowi wielodrożnica. Architektura wsi nie odbiega od pozostałych wsi gminy Jastrowie – zabudowę tworzą proste budynki z wysokim dwuspadowym dachem. Znajdują się tu różne typy zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej: wolnostojąca, bliźniacza i szeregowa oraz zabudowa wielorodzinna. We wsi znajdują się 3 pomniki przyrody (2 dęby i 1 lipa), natomiast w okolicy 600-letni dąb „Hubert”. Tereny wokół wsi to głównie pola uprawne. Samborsko posiadają bardzo dobre warunki zarówno do tworzenia zespołów mieszkaniowych, jak i dla rozwoju gospodarczego i agroturystyki.  Sypniewo Sypniewo jest największą wsią na Pojezierzu Wałeckim, w typie owalnicy. Położone jest przy drodze Nadarzyce – Jastrowie, nad rzeką Płytnicą. Na południe od wsi rozciąga się pasmo wysokich wzgórz morenowych – Pagórki Sypniewskie. W okolicach Sypniewa natrafiono na liczne groby skrzynkowe i na- rzędzia z brązu świadczące o osadnictwie na tym terenie już epoce kultury łużyckiej. We wsi funkcjonuje Wiejski Dom Kultury, w którym znajduje się sala widowiskowa i biblioteka, a także: boisko sportowe, Centrum Zdrowia i Wypoczynku „Millenium SPA”, poczta, filia Banku Spółdzielczego, przychodnia zdrowia, sklepy, przystanek PKS, szkoła i przedszkole. Cechą charakterystyką lokalnej architektury jest niska zabudowa mieszkaniowa, z wysokim dwuspadowym dachem. W części północnej wsi występuje ponadto zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna. W Sypniewie znajdziemy także budynki z czerwonej cegły (np. budynki mieszkalne, budynki Zespołu Szkół, przedszkole, budynki gospodarcze).  Sypniewko Wieś położona 19 km na zachód od Jastrowia. Sypniewko zamieszkuje ok. 35 osób. Funkcjonuje tu zaledwie 1 gospodarstwo rolne. Wieś wykazuje charakter miejscowości mieszkalnej, z możliwością prowadzenia intensywnych upraw rolnych. Sypniewko jest najmłodszą wsią w gminie Jastrowie, o typie ulicówki.  Trzebieszki Trzebieszki to osada leśna przy drodze Wałcz – Jastrowie na granicy województwa wielkopolskiego i zachodniopomorskiego. Leży w głębokiej rynnie rzeki Rurzycy, przepływającej przez kilka jezior. Miej- scowość położona jest pośród lasów, pomiędzy dwoma jeziorami – Jeziorem Trzebieszki na południu i Jeziorem Krąpsko Długie na północy. Wieś posiada ograniczone możliwości rozwojowe. Obecnie we wsi funkcjonuje restauracja „Trzebieszki”, przystanek PKS, parking przydrożny, leśnictwo, wypożyczalnia sprzętu pływającego oraz gospodarstwo agroturystyczne. Charakterystycznym dla Trzebieszek jest zabytkowy park dworski z początku XX wieku o pow. 3 ha.

1.5. Uzbrojenie terenów Zagadnienia stanu rozwoju infrastruktury technicznej zostały przedstawione w rozdziale „Stan infrastruktury technicznej” oraz „Stan systemów komunikacji”.

2. Uwarunkowania wynikające ze stanu środowiska, w tym stanu rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej

2.1. Ukształtowanie powierzchni terenu, geomorfologia Zgodnie z podziałek Polski wg J. Kondrackiego na krainy fizyczno-geograficzne gmina i miasto Jastrowie położona jest w obrębie:  podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego,  makroregionu Pojezierze Południowopomorskie (314.6) z mezoregionami: o Pojezierze Szczecineckie (314.66), o Równina Wałecka (314.65), o Dolina Gwdy (314.68). Cechą specyficzną podprowincji Pobrzeże Południowobałtyckie jest położenie w granicach za- sięgu ostatniego zlodowacenia, z czego wynikają dalsze konsekwencje zarówno geomorfologiczne, hydrograficzne, jak i glebowe. Krajobrazy naturalne należą tu do dwóch rodzajów: młodoglacjalnego i do- linnego. W ramach tego pierwszego wyróżniamy krajobrazy: pagórkowate pojezierne, równinno-morenowe i sandrowo-pojezierne; drugiego: tarasów z wydmami i zalewowych den dolinnych. W wyniku dalszej analizy w obrębie krajobrazów pagórkowatych mamy dwie odmiany – gliniastą – z przewagą gleb brunatnych i mieszanymi lasami oraz piaszczysto-żwirową lub kamienną o glebach silnie wyługo- wanych, z przewagą lasów iglastych. W obu odmianach występują liczne zagłębienia bezodpływowe, wypełnione wodą lub torfowiskami. W ukształtowaniu powierzchni zaznaczają się rozległe obniżenia, wykorzystywane przez rzeki oraz cokoły, wyraźnie od siebie oddzielone polami i dolinami sandrowymi prowadzącymi w kierunku pradolin, z których odśrodkowo spływają mniejsze rzeki. Dalszy podział geograficzny wyodrębnia kolejne jednostki fizyczno-geograficzne, z których na terenie gminy występują:  Równina Wałecka (314.65) – obejmuje sandr w dorzeczach prawych dopływów Gwdy – Do- brzycy, Piławy, Rurzycy i Płytnicy, położony pomiędzy Pojezierzem Wałeckim, Pojezierzem Drawskim, Pojezierzem Szczecineckim, Doliną Gwdy i zajmuje powierzchnię ok. 700 km2. Na sandrze występuje wiele wytopiskowych jezior rynnowych, z których największe to Wąso- cze na północnym-wschodzie (3,3 km2, głębokość 8,5 m) oraz Zdbiczno (2,7 km2, głębokość 29 m). Równina jest prawie w całości zalesiona, pozbawiona większych miejscowości.  Pojezierze Szczecineckie (314.66) – mezoregion o charakterze pagórkowatej moreny dennej, położony na zewnątrz moren czołowych fazy pomorskiej z szeregiem jezior oraz bogatą siecią rzeczną. Powierzchnia tego regionu wynosi około 830 km2. Na Pojezierzu Szczecineckim zazna- czają się dwa pasma moren czołowych podfazy krajeńskiej: na zachód od miejscowości Okonek (z kulminacją Skotna Góra 205 m) i na zachód od Jastrowia (kulminacja 169,6 m). Jezior jest kilkadziesiąt, przeważnie małych, skupionych głównie w północnej części regionu, gdzie wyróż- nia się wielkością jezioro Pile, Ciemino, Lubiecko Wlk. i Śniadowo. Lasy zajmują znaczny obszar. Większe powierzchnie pół uprawnych znajdują się jedynie miedzy Okonkiem, a Szczecinkiem i w okolicy gminy Jastrowie. W gminie Jastrowie istnieje rezerwat torfowy „Kozie Brody” (ok. 0,7 ha) z brzozą niską i bogatym stanowiskiem storczyka.  Dolina Gwdy (314.68) – rozdziela Pojezierze Wałeckie od Pojezierza Krajeńskiego; stanowiła szlak odpływu wód lodowcowych w pomorskiej fazie zlodowacenia. Poszczególne etapy jej rozwoju zaznaczone są w terenie przez poziomy piaszczystych tarasów. Gwda przepływa przez jezioro Wielimie koło Szczecina na Pojezierzu Drawskim, ale jej źródła można się doszukać po- wyżej jeziora. Po 147 km biegu, naprzeciw miasta Ujście, wpada do Noteci. Spadek rzeczki od Jeziora Wielimie (132 m npm.) do Ujścia (47 m npm.) to aż 85 m. Spadki te wykorzystano do budowy elektrowni wodnych, miedzy Lędczykiem a Piłą funkcjonują 4 tego typu obiekty. Jedna z elektrowni wodnych znajduje się na wysokości miasta Jastrowie. Głównym lewym dopływem jest Czernica, biorącą początek na wschód od miejscowości Biały Bór, prawymi dopływami są – Płytnica, Rurzyca, Dobrzyca z Piławą, odwadniające Równinę Wałecką. Sandr Gwdy łączy się na wschodzie z Równiną Charzykowską w dorzeczu Brdy, a za ich granicę można przyjąć dział

wodny. W dolnym biegu Dolina Gwdy oddziela Pojezierze Wałeckie od Pojezierza Krajeńskiego przy czym szerokość fluwoglacyjnych terasów zwiększa się od kilku do kilkunastu kilometrów. Region zajmuje powierzchnię około 640 km2 (całe dorzecze Gwdy 4744 km2). Prawie na całej długości rzeka przepływa przez bory sosnowe. Dolina jest słabo zaludniona, a nieliczne osiedla są nastawione na gospodarkę leśną. Miasto i Gmina Jastrowie posiada urozmaiconą rzeźbę powierzchni. Charakteryzuje ją duża różnorodność form morfologicznych. Najwyższy punkt w gminie o rzędnej 169 m npm. położony jest w kompleksie leśnym na południe od wsi Sypniewo. Z kolei punkt najniższy, o rzędnej 80,7 m npm., położony jest w południowej części gminy w dolinie rzeki Płytnicy. Generalnie powierzchnia gminy ob- niża się z północy na południe. Pod względem ukształtowania powierzchni gminę Jastrowie można podzielić na dwie zasadni- cze części:  północną (na północ od linii wyznaczonej przez miejscowości: Jastrowie, Samborsko, Brzeźnica Kolonia, Sypniewko) o rzędnych od ok. 130 –160 m npm.,  południową, na południe od tej linii, o rzędnych od ok. 100 – 130 m npm. Część północna gminy to rozległa wysoczyzna morenowa z wyraźnie wyeksponowanym w terenie ciągiem wzgórz i pagórków czołowo-morenowych, z punktami kulminacyjnymi na południe od Sypniewa i południowy-zachód od Jastrowia dochodzącymi do 169 m npm. Powstanie wysoczyzny mo- renowej należy łączyć z recesją lądolodu z północnej części Wysoczyzny Poznańskiej. Formy czołowo- morenowe zostały nałożone na rozległe powierzchnie wysoczyzny dennomorenowej falistej bądź pła- skiej, w wyniku ponownych nasunięć czoła lądolodu na tereny północnej części gminy Jastrowie, tzw. oscylacji i faz mających miejsce w schyłkowej fazie plejstocenu. Prawdopodobnie najistotniejszy wpływ na współczesną rzeźbę tego terenu miało nasunięcie określane mianem fazy krajeńskiej. Część południowa gminy (położona na południe od linii: Jastrowie, Samborsko, Brzeźnica Ko- lonia, Sypniewko) to rozległa równina sandrowa, której powstanie należy wiązać z akumulacją mate- riału niesionego przez wody wypływające spod czoła lądolodu stacjonującego na linii stadialnej moren pomorskich. Powierzchnie te zbudowane są z piasków i żwirów pochodzenia wodnolodowcowego. Efektem tej działalności jest równinny bądź lekko sfalowany krajobraz, z szeregiem głęboko wciętych dolin rzecznych i rynien jeziornych. W południowej części gminy, na zachód od Płytnicy, na równinie sandrowej osadzone zostały piaski eoliczne. Powstały one w wyniku uwolnienia piasków wodnolodow- cowych, przewiania ich i wysortowania, a następnie wtórnego złożenia w postaci pagórków wydmo- wych. Doliny: Gwdy, Oski, Młynówki, Płytnicy, Rurzycy i Piławy rozcinające dość głęboko utwory flu- wioglacjalne zbudowane są z piasków i żwirów rzecznych osadzonych u schyłku stadiału pomorskiego i na początku holocenu, a więc w okresie, kiedy istniał już zorganizowany rzeczny system odwodnienia. W dolinie Gwdy można zauważyć terasy rzeczne powstałe na przełomie plejstocenu i holocenu.

2.2. Budowa geologiczna i udokumentowane złoża kopalin Miasto i Gmina Jastrowie położona jest w obrębie jednostki geologiczno-strukturalnej nazywa- nej Wałem Kujawsko-Pomorskim. W obrębie tego Wału podłoże osadów kenozoicznych budują utwory jury środkowej i górnej. Na falistej powierzchni jurajskiej osadzone zostały utwory trzeciorzędowe. Są to głównie osady miocenu, podścielone niezbyt grubą warstwą osadów oligoceńskch. W profilu straty- graficznym występują luki przypadające na okres kredy oraz paleocenu i eocenu. W okresie oligoceń- skim powstała niezbyt gruba i zróżnicowana pod względem miąższości warstwa iłów i mułków oraz piasków glaukonitowych. Osady te w dużej mierze zostały zdenudowane i wyniesione z terenu gminy Jastrowie. Miocen reprezentowany jest przez trzy formacje: ilasto-mułkową, mułowcową z detrytusem roślinnym i węglem brunatnym w stropie oraz piaszczystą jako najbardziej charakterystyczną dla tego okresu. Osady te zalegają w całości na powierzchni podczwartorzędowej. Utwory czwartorzędowe tworzą na terenie gminy ciągłą pokrywę o miąższości dochodzącej do 100 metrów. Na terenie gminy

18 nie znaleziono osadów odpowiadających zlodowaceniu krakowskiemu. Zostały one zapewne rozmyte i wyniesione z tego obszaru. Nasuwający i wycofujący się lądolód zlodowacenia środkowopolskiego pozostawił po sobie grubą warstwę gliny zwałowej trzech głównych stadiałów, przedzielonej cienkimi warstwami osadów interglacjalnych. Osady te reprezentują piaski i żwiry wodnolodowcowe oraz iły, mułki i piaski zastoiskowe. Ostateczny zarys ukształtowania współczesnej powierzchni gminy nastąpił podczas recesji czoła lądolodu w północnych terenów Wysoczyzny Poznańskiej na północ i związany jest najprawdopodobniej z fazą krajeńską. W okresie tym powstało szereg pagórków czołowo-morenowych zbudowa- nych z piasków, żwirów i głazów lodowcowych położonych na nieco starszej równinie dennomorenowej zbudowanej z glin zwałowych. Młodsze są osady pochodzenia wodnolodowcowego pokrywające około 2/3 powierzchni gminy, zbudowane z piasków i żwirów fluwioglacjalnych. W okresie holoceńskim, po ostatecznym wycofaniu się lądolodu, nastąpiła najpierw silna ero- zja, a następnie akumulacja materiału zerodowanego i zdenudowanego. W dolinach rzek, obniżeniach terenu i w strefie rynien jeziornych tworzyły się współczesne osady aluwialne. W dolinach Gwdy, Oski (Młynówki), Płytnicy, Rurzycy i Piławy osadzały się głównie piaski i żwiry rzeczne. W zagłębieniach bez- odpływowych i sąsiedztwie rynien jeziornych miała miejsce przede wszystkim sedymentacja osadów pochodzenia organicznego, tj. torfów i gytii, a także namułów oraz piasków i mułków jeziornych. Są to przeważnie torfy niskie, głównie turzycowe, trzcinowe, mszyste i drzewne. Ich maksymalna miąższość wynosi 5 – 6 m. Gytia reprezentowana jest przez gytię wapienną i węglanową z detrytusem o max miąższości do 5,5 m. Budowę geologiczną czwartorzędu obrazują przedstawione poniżej profile studzienne.

1. Jastrowie – ul. Wojska Polskiego (studnia nr 2). 0,0 – 0,3 m gleba szara 0,3 – 1,5 m piasek drobny jasno szary 1,5 – 3,0 m piasek drobny z otoczakami, jasnoszary 3,0 – 8,0 m piasek drobny jasnoszary 8,0 – 18,0 m glina morenowa, szara 18,0 – 34,0 m glina morenowa z otoczakami, szara 34,0 – 35,0 m mułek szary 35,0 – 37,0 m żwir z otoczakami, szary Q 37,0 – 42,0 m piasek drobny, szary 42,0 – 44,0 m mułek szary 44,0 – 47,0 m żwir z otoczakami, szary 47,0 – 49,0 m glina morenowa z przewarstwieniami mułku, szara 49,0 – 53,0 m glina morenowa, szara 53,0 – 55,0 m żwir z otoczakami, szary 55,0 – 69,0 m piasek średni, szary 69,0 – 71,0 m piasek mułkowaty, szary 71,0 – 76,0 m mułek z wkładkami lignitu, brunatny T

2. Brzeźnica – studnia nr 2. 0,0 – 0,4 m gleba 0,4 – 3,0 m piasek średni, żółty 3,0 – 6,0 m pospółka żółta 6,0 – 8,0 m piasek gruby, żółty 8,0 – 18,0 m glina zwałowa, ciemnoszara 18,0 – 23,0 m glina zwałowa, szara Q 23,0 – 32,0 m glina zwałowa szara, z odcieniem brązowym 32,0 – 38,0 m piasek średni żółtawo-szary z dom. żwiru i kamieni 38,0 – 40,0 m piasek średni żółtawo-szary 40,0 – 42,0 m piasek średni szaro- żółty

42,0 – 44,0 m piasek średni żółto-szary 44,0 – 46,0 m piasek gruby jasno-szary 46,0 – 49,0 m glina zwałowa ciemno-szara

3. Sypniewo – studnia nr 3. 0,0 – 0,3 m gleba 0,3 – 1,0 m piasek średni żółty 1,0 – 2,0 m glina szarozielona z częściami organicznymi 2,0 – 3,0 m pospółka żółta 3,0 – 4,0 m glina brązowa 4,0 – 12,0 m glina zwałowa stalowoszara Q 12,0 – 14,0 m piasek drobny szary z odcieniem żółtym 14,0 – 22,0 m piasek drobny szaro-żółty 22,0 – 27,0 m piasek drobny żółto-szary 27,0 – 33,0 m piasek średni szaro-żółtawy 33,0 – 37,0 m piasek średni szary z domieszką żwiru

4. Sypniewko 0,0 – 0,2 m gleba 0,2 – 1,3 m żwiry zaglinione 1,3 – 3,0 m glina zwałowa brunatna z głazami 3,0 – 3,3 m żwiry 3,3 – 19,0 m glina zwałowa brunatna, silnie zwarta 19,0 – 19,6 m żwiry Q 19,6 – 30,0 m glina zwałowa szara, silnie zwarta z głazami 30,0 – 31,0 m pospółka 31,0 – 32,0 m piaski średnioziarniste z głazami 32,0 – 35,0 m piaski średnioziarniste 35,0 – 37,6 m glina zwałowa szara z otoczakami

Udokumentowane złoża kopalin W gminie i mieście Jastrowie występują udokumentowane złoża kopalin. Bogaty w surowce mineralne jest teren położony w granicach administracyjnych miasta Jastrowie. Na terenie gminy zasoby złóż surowców mineralnych są niewielkie. Bilans zasobów złóż kopalin według Bilansu zasobów złóż kopalin w Polsce stan na dzień 31 grudnia 2015 r. przedstawia poniższa tabela.

Tabela 3. Wykaz złóż kopalin w gminie Jastrowie na podstawie „Bilansu zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31.12.2015 r.

Zasoby Stan zagospo- Rodzaj ko- Pow. złoża Lp. Nazwa złoża geologiczne / darowania paliny [ha] przemysłowe wydo- bilansowe złoża [tys. t] bycie [tys. t] Kruszywa na- - bilansowe w kat. eksploatacja za- 1 Jastrowie turalne – pia- 8,2 C1: 1 660,0 – – niechana – Z sek ze żwirem - bilansowe: w kat Kruszywa na- złoże rozpo- A+B: 679,0, 2 Jastrowie II turalne – pia- 15,0 – – znane szczegó- - bilansowe w kat. sek ze żwirem łowo – R C1: 733,0, Kruszywa na- - bilansowe: w - bilansowe: w kat. złoże zagospo- 3 Jastrowie IX turalne – pia- 9,01 kat. C1: 82,0 C1: 2 755,13 darowane – E sek ze żwirem 2 282,27,

Kruszywa na- złoże rozpo- - bilansowe w kat. 4 Jastrowie VI turalne – pia- 8,3 – – znane szczegó- C1: 554,0 sek ze żwirem łowo – R - bilansowe: w Kruszywa na- Jastrowie VII i - bilansowe w kat kat. C1: 195,03, złoże zagospo- 5 turalne – pia- 39,37 10,0 VIII C1: 643,91, w kat. C2: darowane – E sek ze żwirem 338,47 - bilansowe w kat. eksploatacja za- 6 Sypniewo I Torfy 1,83 – – C1: 14,71 niechana – Z Kredy – kreda - bilansowe w kat. eksploatacja za- 7 Sypniewo II 1,2 – – jeziorna C1: 10,03 niechana – Z - bilansowe w kat. eksploatacja za- 8 Sypniewo III Torfy 1,82 – – C1: 9,82 niechana – Z Źródło: opracowanie własne na podstawie MIDAS oraz „Bilansu zasobów złóż kopalin w Polsce wg stanu na 31 XII 2015 r.”, PIG, 2016.

Na skalę przemysłową prowadzona jest obecnie eksploatacja kruszywa mineralnego ze złoża 1) „Jastrowie IX” – na wydobycie kruszywa ze złoża udzielono Koncesji Nr DSR-I.7422.3.2012 z dnia 26.06.2012 r. Kopalni Surowców Mineralnych w Jastrowiu. Koncesją tą wyznaczono granice obszaru górniczego: „Jastrowie IX – Pole 1” i „Jastrowie IX – Pole 2”. Koncesja została udzielona na 20 lat, tj. od dnia 26.06.2012 r. do 31.12.2032 r. Powierzchnia obszaru górniczego nr 1 wynosi 145.458,6 m2, a obszaru górniczego nr 2 – 109.123,5 m2. Powierzchnia całego terenu górniczego wynosi 260.644,6 m2. 2) „Jastrowie VII i VIII” – na wydobycie kruszywa ze złoża udzielono Koncesji – aktualna koncesja Nr DSR.IV.7428.98.2011 z dnia 19.09.2011 r. Kopalni „JASTIMPEX Sp. z o.o. w Jastrowiu”. Kon- cesja została przedłużona na 15 lat, tj. od dnia 01.01.2012 r. do 31.12.2026 r.

Na złożu Jastrowie VII-VIII i Jastrowie IX prowadzona jest obecnie eksploatacja piasku ze żwi- rami. Odkrywka ta znajduje się przy zachodniej granicy miasta Jastrowie, zaraz za trasą linii kolejowej. Działalność wydobywcza prowadzona jest przez firmę Jastimpex Sp. z o.o. Eksploatacja kolejnych złoża Jastrowie i Jastrowie II została zaniechana, gdyż wyczerpały się tam zasoby. Natomiast złoże Jastrowie VI jest niezagospodarowane. Znajduje się ono przy ul. Grun- waldzkiej w Jastrowiu. Jest to złoże pospółek o punkcie piaskowym około 60 % o zasobach 342 tyś. m3. Na powierzchni złoża rośnie głownie las. W ostatnim czasie zostały udokumentowane następujące złoża kruszywa naturalnego: 1) Jastrowie X – w kategorii C1 w miejscowości Jastrowie, gmina Jastrowie – zasoby geologiczne złoża wg stanu na dzień 31 grudnia 2016 r. wynoszą 1 629,861 tys. ton zasobów bilansowych. Złoże to zostało zatwierdzone decyzją Marszałka Województwa Wielkopolskiego znak DSR- I.7427.37.2017 z dnia 15.09.2017 r.; 2) Jastrowie XI – w kategorii C1 w miejscowości Jastrowie, gmina Jastrowie – zasoby geologiczne złoża wg stanu na dzień 31 grudnia 2016 r. wynoszą 1 126,72 tys. ton zasobów bilansowych. Złoże to zostało zatwierdzone decyzją Marszałka Województwa Wielkopolskiego znak DSR- I.7427.38.2017 z dnia 04.10.2017 r. Biorąc pod uwagę zgłaszane ostatnio dokumentacje geologiczne, nie można wykluczyć wystę- powania innych złóż, aczkolwiek wymaga to ich uprzedniego udokumentowania. Złoża należy chronić, a więc nie należy ich przeznaczać na cele inne niż eksploatacja, z zastrzeżeniem możliwości przeznaczenia na cele określone w odrębnych dokumentach złóż, których eksploatacja została zakończona, a także z zastrzeżeniem przypadków, gdy złoża nie będą nigdy eksploatowane z innych przyczyn (zwłaszcza w związku z ograniczeniami związanymi z ochroną przyrody, albo względami technicznymi i ekonomicznymi).

Oprócz opisanych wyżej terenów górniczych na terenie miasta Jastrowia udokumentowano także inne złoża kruszywa naturalnego. Część z nich była eksploatowana w przeszłości. Inne mają charakter złóż rezerwowych, obecnie nie eksploatowanych. Złoża te powinny zaspokoić w przyszłości zapotrzebowanie gminy na kruszywo naturalne na wiele lat. Prace geologiczno-penetracyjne oraz związane z tym ewentualne obszary perspektywiczne kruszywa naturalnego determinują w dużej mierze tereny leśne położone w obrębie obszarów chronionego krajobrazu.

Tabela 4. Złoża perspektywiczne w gminie Jastrowie RODZAJ LP. NR ZŁOŻA POŁOŻENIE POWIERZCHNIA SUROWCA 1. 26110 Na wsch. od Jastrowia, ob- Piasek ze żwirem 269,59 ha szar ten przylega do złoża Ja- strowie IV. 2. 24459 Wzdłuż rzeki Samborki na Torf do celów rolni- 22,74 ha północ od drogi nr 22. czych 3. 24460 Wzdłuż rzeki Samborki na po- Torf do celów rolni- 12,09 ha łudnie od drogi 22. czych 4. 24456 Na granicy gminy blisko m. Piasek 281,09 ha Szwecja na południe od drogi nr 22. 5. 24451 Na rzece Brzeźnicka na wyso- Torf do celów rolni- 73,27 ha kości osady Brzeźnica Kolonia czych 6. 24450 Wzdłuż rzeki Brzeźnicka na Torf do celów rolni- 13,63 ha wysokości osady Brzeźnica czych Kolonia

7. 24445 Wzdłuż rzeki Dobrzycy na po- Torf 42,12 ha łudnie od jeziora Dobre W spągu występują piaski zaglinione i glina piaszczysta 8. 26103 W Jastrowiu przy ul. Kilińsz- Piasek ze żwirem 26,66 ha czaków Obszar znajduje się obok dwu udokumentowanych złóż Ja- strowie VII-VIII 9. 26102 Tuż za granicami miasta Ja- Piasek 178,5108 ha strowie na zachód od Złóż Ja- strowie VII-VIII 10. 26118 Na południe od rz. Oska Piasek ze żwirem 23,27 ha Źródło: Opracowanie własne na podstawie: http://m.bazagis.pgi.gov.pl/cbdg/#/main?config=data%2Fdzie_su- rowce.json

Na terenie gminy Jastrowie nie zinwentaryzowano, ani nie prowadzono żadnych prac poszuki- wawczych za surowcami ilastymi. Złoża torfu zostały opracowane w formie dokumentacji torfowiskowych i mają charakter ba- dań wstępnych. Na obecnym etapie rozpoznania geologicznego nie mają większego znaczenia gospodarczego i nie są eksploatowane. Karty informacyjne złóż kopaliny stałej wskazują na następujące kierunki rekultywacji terenów złóż torfów i kredy jeziornej:  Sypniewo I – kierunek rekultywacji wodny.  Sypniewo II – kierunek rekultywacji wodny.  Sypniewo III – kierunek rekultywacji rolniczo-wodny.

2.3. Warunki hydrograficzne i zasoby wód podziemnych Stały odpływ powierzchniowy oraz istnienie jezior jest możliwe dzięki zasilaniu przez wody podziemne. Zgodnie z teoretycznymi obliczeniami udział zasilania podziemnego w odpływie wynosi około 55 %. Zasilanie to odbywa się za pośrednictwem zlokalizowanych na powierzchni miejsc wypływu wody – źródeł lub bezpośrednio poniżej poziomu rzeki lub jeziora. Szybkość odpływu wód podziemnych jest zależna od nachylenia zwierciadła wody i przepuszczalności gruntu. Wody podziemne na terenie Gminy Jastrowie należą do grupy wód podziemnych o równowadze przesączania i zaliczone zo- stały do wód młodoglacjalnych. W miejscach gdzie zalegają utwory piaszczyste sandru Gwdy są to wody należące do grupy wód o równowadze infiltracji i zaliczane są do wód w sandrach i innych głębokich piasków. Charakterystyka I poziomu wód podziemnych. Zwierciadło wód podziemnych pierwszego poziomu naśladuje w złagodzonej formie ukształto- wanie powierzchni terenu. Głębokość zalegania tego poziomu zależy od geomorfologii, stropu pierwszej warstwy nieprzepuszczalnej, pór roku i pokrycia terenu. Czynniki te decydują także o wahaniach I poziomu wodonośnego, jego jakości i możliwości wykorzystania. Ma on duże znaczenie dla rolnictwa i budownictwa. Wzdłuż głęboko wciętych dolin rzecznych i rynien jeziornych występuje gęsty układ hydroizo- bat świadczący o dużych spadkach hydraulicznych w strefach krawędziowych. Wody gruntowe z reguły zalegają płytko, tzn. doliny rzeczne i rynny jeziorne okalają hydroizobaty 1 m. W wielu przypadkach, szczególnie na obszarach sandrowych, niemożliwe staje się wykreślenie hydroizobaty 2 m. W strefie wysoczyznowej i na sandrze dominują głębokości zalegania I poziomu wód gruntowych od 5 do 10 m pod powierzchnią terenu. Głębokości większe od 10 m, a nawet 20 m związane są ze strefami wzgórz morenowych. Charakterystyka głębszych warstw wodonośnych Zgodnie z mapą Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) Gmina położona jest w ob- rębie zbiornika nr 126 – Zbiornik Szczecinecki. Jest to zbiornik międzymorenowy w utworach czwarto- rzędu i trzeciorzędu, porowy, położony na średniej głębokości 90 m p.p.t. Szacunkowe zasoby dyspozycyjne tego zbiornika wynoszą 99 tys. m3/dobę. Jest to obszar rezerw wód podziemnych o znacznych zasobach. Obecnie na terenie miasta i gminy Jastrowie eksploatowane są przede wszystkim wody piętra czwartorzędowego. Ujmowana jest śródglinowa warstwa wodonośna, zalegająca najczęściej na głębo- kości od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów pod powierzchnią terenu, np. w Sypniewie eksploatowana jest warstwa wodonośna zalegająca na głębokości od 12,0 do 35 m p.p.t., w Sypniewku – od 30 do 35 m p.p.t., w Brzeźnicy – od 32 do 49 m p.p.t., w Byszkach koło Jastrowia – od 45 do 51 m p.p.t. W Jastrowiu eksploatowane są wody z warstwy wodonośnej, zalegającej na głębokości ok. 50 – 70 m p.p.t. ze studni przy ul. Wojska Polskiego i ul. Narutowicza. Warstwę wodonośną tworzą najczę- ściej piaski różnoziarniste, pospółka i żwiry z otoczakami lub głazami. Zwierciadło wód podziemnych występuje najczęściej pod ciśnieniem i stabilizuje się na głębokości kilku metrów pod powierzchnią terenu. Są to więc wody subartezyjskie. Wydajności studni są zróżnicowane, np. w Sypniewku – 18,2 m3/h, w Jastrowiu – 58 m3/h. Za- soby eksploatacyjne ujęć czwartorzędowych, komunalnych dla miasta Jastrowia wynoszą 143,6 m3/h, zasoby dyspozycyjne – 984 m3/h, pozwolenia wodno-prawne ujęć – 139 m3/h, rezerwa zasobowa – 845 m3/h (według bilansu wód podziemnych dla ośrodków miejskich i starostw województwa wielkopolskiego).

Ustalenia zawarte w Planie Gospodarowania Wodami na obszarze Dorzecza Odry Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) wprowadziła pojęcie jednolitych części wód podziemnych (JCWPd), przez które rozumie się określoną objętość wód podziemnych w obrębie warstwy wodono- śnej lub zespołu warstw wodonośnych. Jednolite części wód są objęte monitoringiem prowadzonym przez Państwowy Instytut Geologiczny oraz wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska. Celem ba- dań jakości wód podziemnych jest dostarczenie informacji o stanie chemicznym wód podziemnych,

23 określenie trendów zmian oraz sygnalizacji zagrożeń w skali kraju, na potrzeby zarządzania zasobami wód podziemnych i oceny skuteczności podejmowanych działań ochronnych. RDW w art. 4 przewiduje dla wód podziemnych następujące główne cele środowiskowe:  zapobieganie dopływowi lub ograniczenia dopływu zanieczyszczeń do wód podziemnych,  zapobieganie pogarszaniu się stanu wszystkich części wód podziemnych (z zastrzeżeniami wymienionymi w RDW),  zapewnienie równowagi pomiędzy poborem a zasilaniem wód podziemnych,  wdrożenie działań niezbędnych dla odwrócenia znaczącego i utrzymującego się rosnącego trendu stężenia każdego zanieczyszczenia powstałego wskutek działalności człowieka. W Planie Gospodarowania Wodami na Obszarze Dorzecza Odry (Dz. U. z 2016 r., poz. 1967) zostały określone dane, dotyczące jednolitej części wód podziemnych m.in. dla przedmiotowego obszaru. Gmina Jastrowie znajduje się w obszarze o europejskim kodzie PLGW600026.

Wody podziemne na terenie gminy Jastrowie Jednolita część wód podziemnych (JCWPd) Europejski kod JCWPd: PLGW650028 Nazwa JCWPd: 28 Region Wodny: Warty Obszar dorzecza (Kod i Nazwa): 6000 obszar dorzecza Odry Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej: RZGW w Poznaniu Ekoregion (wg Kondrackiego/wg Illiesa): Równiny Centralne (14) Ocena stanu: Ilościowego dobry Chemicznego dobry Ocena ryzyka niezagrożona Derogacje - Uzasadnienie derogacji -.

Teren Gminy położony jest w granicach JCWPd oznaczonego nr 28. Jest to obszar obejmujący powiaty: bytowski, człuchowski, koszaliński, pilski, szczecinecki, wałecki i złotowski, o powierzchni 4.944 km2.

Jednolite części wód powierzchniowych (JCWP) na terenie gminy Jastrowie:  Dopływ z jez. Businowskiego Dużego, PLRW60002518866869,  Dopływ z Kamienia, PLRW6000181886552,  Dopływ z Radawnicy,PLRW600018188655172,  Gwda od wpływu do Zb. Podgaje do zb. Ptusza, PLRW600001886557,  Gwda od zapory Zb. Ptusza do Piławy, PLRW6000201886599,  Kamionka, PLRW6000181886586,  Kanał Sypniewski, PLRW600001886584,  Młynówka, PLRW6000181886569,  Piława od Zb. Nadarzyckiego do ujścia, PLRW600020188669,  Płytnica do Kan. Sypniewskiego, PLRW6000251886583,  Płytnica od Kan. Sypniewskiego do ujścia, PLRW6000201886589,  Rurzyca, PLRW6000251886592,  Samborka, PLRW6000018865889,  Zbiornik Nadarzycki z dopł. w Nadarzycach, PLRW6000018866719,  Zdbica, PLRW600025188668929.

2.4. Wody powierzchniowe i gospodarka wodna Cieki przepływające przez obszar gminy należą do prawobrzeżnego, lepiej rozwiniętego dorzecza Odry. Układ sieci rzecznej jest pochodną rozwoju geomorfologicznego powierzchni ziemi, natomiast wahania stanów wody oraz inne zjawiska hydrologiczne są pochodną występujących współcze- śnie warunków klimatycznych. Cieki na terenie miasta i gminy Jastrowie charakteryzują się gruntowo-deszczowo-śnieżnym reżimem zasilania z jednym max. i jednym min. w ciągu roku. Kulminacje stanów występują zazwyczaj między styczniem i kwietniem, po czym zmniejszają się osiągając wartości minimalne między czerwcem a październikiem. Przejścia od stanów najwyższych do najniższych są mało wyraźne. Rzeki tego obszaru znajdują się w strefie najmniejszego zróżnicowania stanów wód i przepływów w skali kraju. Znaczne wyrównanie przepływów jest następstwem bardzo dużej zdolności retencyjnej terenu (sandry, lasy). Wody powierzchniowe na terenie miasta i gminy Jastrowie zajmują 607,8 ha, co stanowi 1,72 % jej powierzchni. Jest więc to gmina o niewielkim udziale wód powierzchniowych w ogólnej powierzchni miasta i gminy. Na terenie miasta Jastrowia udział wód w ogólnej powierzchni jest wysoki i wynosi 3,35 %. Podział wód jest następujący (dla miasta i gminy):  wody płynące 515,8 ha (1,46 %)  wody stojące 49,0 ha (0,14 %)  rowy 43,0 ha (0,12 %) W tym na terenie miasta Jastrowie:  wody płynące 214,9 ha (2,9 %)  wody stojące 24,1 ha (0,3 %)  rowy 11,0 ha (0,15 %) Do powierzchni wód płynących zaliczane są jeziora i zbiorniki przepływowe. Ma to wpływ na duży udział wód płynących (ponad 80 %). Miasto i gmina Jastrowie posiada stosunkowo gęstą sieć rzeczną. Cała gmina leży w zlewni rzeki Gwdy. Największą rzeką jest Gwda z dużym zbiornikiem wodnym nazywanym Zalewem Jastrowskim. Lewobrzeżnym dopływem Gwdy jest rzeka Młynówka, płynąca we wschodniej części miasta Jastrowia. Najdłuższą rzeką gminy jest Płytnica. Jej lewobrzeżnymi dopływami są: Kanał Sypniewski, Kamionka i Samborka. Ważną rzeką jest Rurzyca. Rzeka ta płynie wąską, głęboką doliną wytworzoną w rynnie subglacjalnej. W miejscach przegłębień rynnowych występują jeziora, które mają charakter zbiorników przepływowych. W zachodniej części gminy płynie fragment rzeki Piławy.

Gwda – stanowi częściowo wschodnią granicę Gminy. Jej źródła znajdują się w okolicach wsi Porost. Przepływa przez jezioro Przybyszewko, niedaleko wsi Grąbczyn wpada do jeziora Wierz- chowo, płynie dalej w kierunku Szczecinka, ok. 5 km na południe wpada do jeziora Wielimie. W pobliżu wsi Gwda Mała wpada do rzeki jej odnoga, Dołga (przepływająca m.in. przez Je- zioro Dołgie). W okolicach wsi Lubnica wpada do niej największy jej dopływ, Czernica i aż do wsi Lędyczek wyznacza granicę pomiędzy województwami: wielkopolskim i pomorskim. Ko- lejno przepływa przez wieś Płytnicę, a ok. 9 km na południe przez Piłę. W miejscowości Ujście wpada do Noteci. Rzeka jest zagospodarowania znajduję się elektrownie wodne: „ Podgaje" — w Podgajach; „Jastrowie" — w Jastrowiu; „Ptusza" — w Ptuszy; „Dobrzyca" — w Dobrzycy; „Koszyce" — w Pile – Koszycach. Główne dopływy :  lewe: Dołga, Czernica, Szczyra, Debrzynka, Pankawa, Głomia,  prawe: Nizica, Czarna, Płytnica, Rurzyca, Piława,

Piława – długości ok. 80 km. Wypływa z jeziora Komorze na Pojezierzu Drawski i wpływa do Gwdy w pobliżu wsi Dobrzyca. Płynie szeroka doliną – w górnym odcinku łącząc łańcuch jezior. Sta- nowi atrakcyjny szlak kajakowy.

Płytnica – długości około 59 km. Źródła znajdują się w okolicy wsi Łabędź na południe od Szczecinka. Płynie wąska doliną wśród lasów. W górnym biegu łączy kilka jezior na terenie woj. zachodniopomorskiego. Od wsi Sypniewo stanowi atrakcyjny, ale bardzo trudny szlak kajakowy.

Rurzyca – długości około 25 km. Wypływa z jeziora Krąpsko Małe, a wpływa do Gwdy w okolicach wsi Krępsko. Płynie wśród lasów z dala od miejscowości, łącząc jeziora Krąpsko Długie, Trze- bieszki, Krąpsko Górne, Krąpsko Średnie, Dębno. Stanowi bardzo atrakcyjny szlak kajakowy, po którym pływał kilkakrotnie kardynał Karol Wojtyła. Upamiętnia to pamiątkowy głaz na brzegu jeziora Krąpsko Średnie. Nad rzeką jest też położony rezerwat Diabli Skok, Wielkopol- ska Dolina Rurzycy, Dolina Rurzycy, Rezerwat Smolary, a cała dolina objęta jest ochroną Na- tura 2000. Układ podstawowej sieci rzecznej wraz z systemem drobnych cieków i rowów w północnej czę- ści gminy daje dość równomierne zagęszczenie sieci rzecznej. Zmiany w układzie stosunków wodnych wywołane zostały pracami melioracyjnymi i regulacyjnymi. Na rzece Gwdzie wybudowano zaporę, dzięki której powstał Zalew Jastrowski, spełniający rolę wielozadaniowego (głównie energetycznego) zbiornika retencyjnego. W wyniku prac melioracyjnych część obszarów podmokłych została włączona do sieci odwodnieniowej. Generalnie system melioracyjny gruntów ornych i użytków zielonych nasta- wiony jest na szybkie odprowadzenie nadwyżek wody. Obszary nie zmeliorowanych lub wtórnie zaba- gnionych mokradeł stałych i okresowych skupione są w rejonie rozlewiska Nadarzyckiego oraz w dolinie Płytnicy w północno-zachodniej części gminy. Na terenach leśnych stosunki wodne nie uległy istotnym przeobrażeniom. Kolejnym elementem wód powierzchniowych są jeziora. Ich występowanie związane jest za- równo z czynnikami morfogenetycznymi, jak i z klimatem. Generalnie największa ilość jezior w Polsce związana jest z terenami młodo glacjalnymi – pojezierzami zachodnio – i wschodnio-pomorskim. Je- ziora są ważnym składnikiem krajobrazu oraz elementem retencji wody. Ulegają stosunkowo szybkim przekształceniom, które prowadzą do ich zanikania. Naturalne procesy zanikania jezior są często przyspieszane przez eutrofizację wód spowodo- waną działalnością człowieka. Na terenie Gminy znajduje się 10 jezior: Zbiornik Wodny Jastrowie, Leśne I Środkowe (jezioro Środkowe), Leśne II Małe (jezioro Małe), jezioro Duże, Trzebieszki, Krąpsko Długie, Krąpsko Małe, Dobre, Busino Małe, Nadarzyckie Długie, Miechówek. Siedem z nich zostało szczegó- łowo opisane w Atlasie Jezior Polskich. Wybrane dane o tych jeziorach przedstawia tabela nr 4.

Tabela 5. Podstawowe dane o zbiornikach wodnych gminy Jastrowie Powierzch- Głębokość Głębokość Długość linii Objętość Nazwa Nr nia maksymalna średnia brzegowej [tys.m3] [ha] [m] [m] [m] Busino Małe 572 44,8 1752,1 10,0 3,9 5500 Krąpsko Małe 573 17,0 740,5 8,0 4,4 1795 Krąpsko Długie 574 73,9 5640,3 15,1 7,6 5862 Trzebieszki 575 33,9 2635,7 21,7 7,8 2762 Miechówek 613 17,3 588,2 7,5 3,4 3200 Nadarzyckie Długie 614 11,0 220,0 4,0 2,0 2000 Dobre 639 57,0 1938,0 7,5 3,4 3700 Zalew Jastrowski - 121,6 bd bd bd bd Jezioro Duże - 27,5 bd 28,8 11,1 bd Jezioro Małe - 8,6 bd 9,1 4,2 bd Jezioro Środkowe - 6,0 bd bd bd bd Źródło: Program ochrony środowiska dla Gminy Jastrowie na lata 2014-2017, Jastrowie 2014 oraz Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy i Miasta Jastrowie z 2008 r.

2.5. Klimat i warunki aerosanitarne Zgodnie z wydzielonymi przez R. Gumińskiego dzielnicami rolniczo-klimatycznymi teren Gminy Jastrowie położony jest w obrębie Dzielnicy IV-pomorskiej i VI-bydgoskiej (nadnoteckiej). Część pół- nocna tego terenu leży w obrębie dzielnicy IV-pomorskiej, a część południowa w obrębie dzielnicy VI- nadnoteckiej. Dzielnica pomorska – obejmuje obszar Pojezierza Zachodnio- i Wschodnio-pomorskiego. Jest stosunkowo chłodna, czas zalegania pokrywy śnieżnej wynosi 60-70 dni, okres wegetacyjny wynosi 200 dni, opady wynoszą około 700 mm. Rzeźba terenu powoduje zróżnicowanie ilości opadów. Dzielnica bydgoska – obejmuje Pojezierze południowo pomorskie i Pradolinę Noteci – Warty. Ma charakter przejściowy pomiędzy chłodną i wilgotną dzielnicą pomorską, a cieplejszą i suchą dziel- nicą środkową. Dni z przymrozkami jest tu ponad 100, opady wynoszą około 550 mm, czas trwania pokrywy śnieżnej – 60 dni. Długość okresu wegetacyjnego wynosi 210 – 215 dni. Ważnym czynnikiem od którego zależne są niektóre cechy klimatu, a zwłaszcza mikroklimatu są wiatry. Częstotliwość kierunków wiatrów i ciszy w poszczególnych porach roku w dwóch wyżej opisanych dzielnicach rolno-klimatycznych obrazują pomiary ze stacji w Szczecinku i Wałczu.

Tabela 6. Częstotliwość kierunków wiatrów i cisz w poszczególnych porach roku N NE E SE S SW W NW Cisza zima 3,4 5,3 6,4 7,1 18,5 24,8 18,1 6,1 10,3 wiosna 10,5 8,9 6,2 10,9 9,3 12,3 16,5 11,1 14,1 Szczecinek lato 5,9 6,4 4,7 5,4 9,4 21,1 19,8 10,2 17,1 jesień 2,5 2,5 5,4 10,6 14,5 25,7 15,5 5,7 17,6 Rok 5,6 5,8 5,7 8,5 12,8 21,0 17,5 8,3 14,8 zima 5,3 11,4 11,8 6,5 8,6 19,3 23,9 8,2 5,0 wiosna 9,3 16,3 12,2 4,0 5,0 10,2 21,5 15,8 5,7 Wałcz lato 6,4 10,3 7,3 3,3 5,9 20,5 23,7 14,0 8,6 jesień 3,6 12,8 11,8 5,7 8,5 16,6 21,7 6,7 12,6 Rok 6,0 12,7 10,8 4,9 7,0 16,7 22,7 11,2 8,0 Źródło: opracowanie na podstawie „Opracowania ekofizjograficznego dla miasta Jastrowia”, 2005.

Najwięcej wiatrów wieje z kierunków zachodniego i południowo-zachodniego. Ze względu na ukształtowanie terenu, strukturę pokrycia i warunki wodne można wyróżnić rejony znacznie różniące się warunkami klimatu lokalnego. Są to:  niezalesione obszary wysoczyznowe o mało zróżnicowanych warunkach klimatu lokalnego, dobrze przewietrzane ze względu na brak większych kompleksów leśnych, o różnym stopniu na- słonecznienia;  obszary dolin i obniżeń terenowych o płytko zalegającej wodzie gruntowej, z częstymi zjawi- skami mgieł, występowaniem inwersyjnych układów temperatur oraz większą ilością dni z przymrozkami;  powierzchnie sandrowe z rozległym kompleksem leśnym, gdzie występuje mniejsze nasilenie wiatrów, zmniejszona insolacja w lecie, mniejsze amplitudy temperatur i zwiększona wilgot- ność powietrza. Niektóre charakterystyczne cechy klimatu w poszczególnych miesiącach i roku ze stacji meteo- rologicznej w Szczecinku i Wałczu przedstawia poniższe zestawienie.

Tabela 7. Tablice wartości elementów klimatologicznych (lata 1951-60) Miejsco- I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII Rok wość 1. Średnia miesięczna i roczna temperatura powietrza w o C. Szczecinek -1,8 -2,9 0,7 6,2 11,3 15,5 17,1 16,2 12,3 7,8 3,1 0,6 7,2 Wałcz -1,7 -2,5 1,2 6,6 12,1 16,5 17,8 16,7 12,7 8,2 3,2 0,7 7,6

2. Średnie miesięczne i roczne sumy opadów atmosferycznych w mm. Szczecinek 37,1 35,3 23,7 37,6 49,8 59,9 94,4 72,7 46,2 44,7 35,9 49,1 586, 4 Wałcz 48,5 33,1 27,0 36,2 39,5 61,9 96,9 79,2 42,2 49,0 37,0 55,6 606, 1 3. Liczba dni przymrozkowych (z temp. min. poniżej 0 oC). Szczecinek 25,2 23,3 24,3 10,9 2,6 - - - 0,6 4,3 11,6 16,3 119, 1 Wałcz 24,8 23,0 23,5 10,2 1,1 - - - 0,1 3,5 11,3 16,6 114, 1 4. Liczba dni mroźnych (z temp. max. Poniżej 0 oC). Szczecinek 13,0 12,3 4,2 ------0,1 1,7 6,2 37,5 Wałcz 12,6 11,1 3,5 ------1,6 5,8 34,6 5. Średnia liczba dni ze śniegiem. Szczecinek 13,2 10,0 7,4 3,8 0,7 - - - - 0,3 2,5 9,2 47,1 Wałcz 11,9 8,6 6,7 2,6 0,5 - - - - 0,2 2,9 7,1 40,5 6. Średnia liczba dni z pokrywą śnieżną. Szczecinek 24,1 19,8 9,4 1,5 0,1 - - - - - 2,8 12,8 70,5 Wałcz 19,8 19,3 4,7 0,7 ------0,9 7,4 52,8 7. Średnia wilgotność względna (w %%). Szczecinek 88 86 79 76 71 73 78 81 82 80 89 91 82 Wałcz 86 84 79 75 70 72 76 80 83 86 90 90 81 8. Średnia liczba dni z mgłą. Szczecinek 3,9 5,7 4,3 2,1 1,8 2,0 1,5 3,2 4,8 7,9 8,7 9,1 55,0 Wałcz 1,9 2,9 1,7 1,0 0,2 0,2 0,4 1,2 1,3 3,1 5,2 4,4 23,5 9. Średnia miesięczna i roczna prędkość wiatru (w m/sek). Szczecinek 3,4 2,9 3,2 3,0 2,9 2,6 2,5 2,3 2,5 2,7 2,9 3,4 2,9 Wałcz 2,8 2,4 2,7 2,4 2,5 2,1 2,1 2,0 2,1 2,1 2,1 2,6 2,3 10. Średnia liczba dni z wiatrem powyżej 15 m/sek. Szczecinek 0,5 ------0,1 - - - - 0,6 Wałcz 0,4 0,2 0,1 ------0,7

2.6. Gleby i użytkowanie terenu Gleby są bardzo ważnym elementem środowiska geograficznego. Powstanie gleb jest proce- sem bardzo złożonym. Na charakter gleby wpływa zarówno skała macierzysta, jak i warunki klima- tyczne, ukształtowanie powierzchni, stosunki wodne, flora i fauna. Typ gleby jest również funkcją czasu. Z wymienionych wyżej czynników znaczenie szczególne mają biosfera – bakterie, grzyby, porosty rośliny wyższe i zwierzęta. Fizyczno-chemiczne właściwości gleby decydują o zdolności magazynowania wody i powietrza oraz o żyzności, która jest najistotniejszą cechą gleby z gospodarczego punktu widzenia. Gleby na terenie gminy zaliczają się do gleb terenów wyżynnych i nizinnych i ogólnie klasyfikowane są jako gleby wytworzone z glin lekkich i średnich oraz piasków naglinowych. Gleby występujące na terenie miasta i gminy są zróżnicowane. Zróżnicowanie gleb związane jest z geomorfologią terenu. Gleby obszarów użytkowanych rolniczo (grunty orne) Na obszarach użytkowanych rolniczo, na terenach gruntów ornych, dominują gleby wytworzone na glinach, glinach piaszczystych i piaskach gliniastych. Najczęściej są to gleby brunatne, należące do 4-go (żytniego bardzo dobrego), 5-go (żytniego dobrego) i 6-go (żytniego słabego) kompleksu glebowo-rolniczego. Gleby kompleksu 4-go i 5-go stanowią ponad 48 % powierzchni gruntów ornych. Gleby należące do kompleksu 6-go zajmują ponad 27 % powierzchni gruntów ornych. W gminie przeważają grunty orne średniej jakości lepsze (RIVa), grunty orne słabe (RV) oraz grunty orne średniej jakości gorsze (RIVb). Lokalnie można spotkać również gleby zaliczane do III klasy

28 bonitacyjnej, w tym grunty orne dobre (RIIIa), stanowiące 1 % wszystkich gruntów ornych w gminie oraz grunty orne średnio dobre, stanowiące 14 % gruntów ornych gminy (RIIIb). Udział poszczególnych klas bonitacyjnych w strukturze gruntów ornych gminy przedstawia po- niższa rycina:

Ryc. 1 Klasy bonitacyjne gruntów ornych na terenie gminy Jastrowie Klasa bonitacyjna gruntów ornych w gminie Jastrowie IIIa 1%

VI IIIb 15% 14%

V 23% IVa 29%

IVb 18%

Źródło: „Opracowanie ekofizjograficzne dla projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Jastrowie”, 2016.

Gleby w dolinach rzek i zagłębień bezodpływowych W dolinach rzecznych oraz na obszarach zagłębień bezodpływowych znaczne powierzchnie zaj- mują łąki i pastwiska występujące na glebach organicznych, mułowo-bagiennych i torfowych. W użyt- kach zielonych dominują gleby należące do kompleksu 2z – użytki zielone średnie. Stanowią one około 67 % powierzchni wszystkich użytków. Gleby należące do kompleksu 3z – użytki zielone słabe stanowią około 33 % powierzchni użytków zielonych. Tereny sandru Gwdy mają gleby piaszczyste, bielicowe i brunatne – wyługowane, głównie V i VI klasy bonitacyjnej (kompleks 6 i 7). Charakteryzują się one małą miąższością poziomu próchniczego i małą zasobnością w składniki pokarmowe. W dolinie Młynówki przeważają gleby organiczne: torfowe, mułowo-torfowe i murszowe. Są to średniej i niskiej klasy łąki i pastwiska oraz kompleksy glebowo-pastewne, bonitacji od VI do lokalnie IV klasy. Część tych gleb posiada zmineralizowaną warstwę powierzchniową, pod którą występują torfy i namuły organiczne. W podłożu występuje piasek ze śladami oglejenia. Gleby bagienno-torfowe występują głównie w środkowej części doliny Młynówki z wodą grun- tową na głębokości 0,5-0,7 m ppt. Gleby bagienne po obniżeniu poziomu wody gruntowej ulegają mur- szeniu. Są to tereny użytkowane jako łąki i ogródki działkowe. Gleby obszarów leśnych Jak wspomniano wcześniej lasy zajmują ponad 71 % powierzchni gminy Jastrowie. Najlepiej rozpoznane są gleby w Nadleśnictwie Jastrowie, które jest największym Nadleśnictwem gminy Jastro- wie. Na gruntach Nadleśnictwa wyróżniono 17 typów gleb. Dominują gleby rdzawe, które zajmują ponad 90 % powierzchni Nadleśnictwa. O wiele mniejsze znaczenie gospodarcze mają gleby bielicowe (2,4 %) i brunatne (1,3 %). Pozostałe gleby występują sporadycznie. Udział powierzchniowy i procen- towy typów gleb przedstawia poniższa tabela.

Tabela. 8. Rodzaje gleb w Nadleśnictwie Jastrowie Lp. Typ gleb Pow. ha % 1. Arenosole 128,12 0,7 2. Czarne ziemie 10,38 0,1 3. Gleby brunatne 222,72 1,3 4. Gleby płowe 184,49 1,1 5. Gleby rdzawe 15452,99 90,1 6. Gleby ochrowe 2,85 0,0 7. Gleby bielicowe 412,20 2,4 8. Gleby gruntowoglejowe 163,82 1,0 9. Gleby opadowoglejowe 187,85 1,1 10. Gleby mułowe 23,02 0,1 11. Gleby torfowe 68,84 0,4 12. Gleby murszowe 82,28 0,5 13. Gleby murszowate 184,44 1,1 14. Mady rzeczne 16,93 0,1 15. Gleby deluwialne 7,7 0,0 16. Gleby kulturoziemne 7,24 0,0 17. Gleby industroziemne 1,99 0,0 RAZEM 17157,86 100,0 Źródło: Plan Urządzenia Lasu Nadleśnictwo Jastrowie, Biuro Urządzenia Lasu i Geodezji Leśnej, Oddział w Szczecinku, Szczeci- nek 2013r.

Nadleśnictwo Jastrowie nie posiada gruntów będących obecnie w trakcie wyłączania z produkcji. Zgodnie z zapisami miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gmin, na obszarze któ- rych zlokalizowane jest Nadleśnictwo Jastrowie, nie planuje się zalesienia gruntów.

2.7. Oddziaływania akustyczne i elektromagnetyczne Spośród wszystkich rodzajów hałasu, największy problem na terenie gminy, a zwłaszcza miasta, stwarza hałas komunikacyjny związany z eksploatacją drogi krajowej nr 22 i drogi wojewódzkiej nr 189 oraz linii kolejowej. Zwiększone zagrożenie hałasem obserwuje się w okresie letnim, co związane jest z położeniem miasta Jastrowie na ważnym w skali kraju szlaku turystycznym, prowadzącym nad polskie morze. W obrębie gminy Jastrowie ostatnie badania hałasu komunikacyjnego zostały przeprowadzone w 2010 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu. Zestawienie wyników obrazuje poniższa tabela:

Tabela 9. Wyniki pomiarów hałasu i natężenia ruchu pojazdów przez zarządzającego w otoczeniu drogi krajowej nr 11 na terenie gminy Jastrowie Równoważny poziom Dopusz- Natężenie ruchu pojazdów czalny po- Odległość hałasu Lacq (dB) Miejsco- ziom hałasu punktu po- Pora dzienna Pora nocna wość dla miarowego Pora Pora % pojaz- % pojaz- dnia/nocy od drogi dzienna nocna Ogółem dów Ogółem dów Ldop (dB) ciężkich ciężkich Podgaje 65/56 10 67,6 64,1 389 30,6 148 36,4 Podgaje 65/56 20 63,7 60,2 Jastrowie 65/56 10 70,1 67,3 482 25,5 148 35,4 Jastrowie 65/56 20 64,4 61,7 Źródło: Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2010 z korektą dopuszczalnych poziomów hałasu – stan prawny na dzień 1.12.2016 r.

Jak wynika z przedstawionych danych poziom hałasu dla pory dnia w 2 punktach z czterech, w których wykonany pomiary został przekroczony. W porze nocnej we wszystkich punktach pomiaro- wych stwierdzono przekroczenia hałasu drogowego. Emitorami hałasu są także obiekty przemysłowe. Brak danych dotyczących uciążliwości akustycznej lokalnych zakładów przemysłowych. Innym źródłem hałasu na obszarze gminy Jastrowie są napowietrzne linie elektroenergetyczne oraz Główny Punkt Zasilania (GPZ Jastrowie, ul. Narutowicza). Poziomy hałasu, emitowanego przez krajowe linie przesyłowe wysokiego napięcia, nie przekraczają w odległości kilkunastu metrów od osi linii wartości:  35 dB (A) dla linii 110 kV,  40 dB (A) dla linii 220 kV,  30 dB dla GPZ Jastrowie. Mając powyższe na uwadze należy pamiętać, iż oddziaływanie elektromagnetyczne emitowane przez linie wysokiego napięcia wyklucza znaczną część terenów z zagospodarowania kubaturowego. Oprócz hałasu, linie elektroenergetyczne i stacja elektroenergetyczna GPZ są źródłem, szkodliwego dla zdrowia, pola elektromagnetycznego. Obiektami emitującymi wspomniany rodzaj pola są także instalacje radiokomunikacyjne – stacje bazowe telefonii komórkowej w Jastrowiu (ul. Żymier- skiego i ul. Roosevelta – 2 szt.), w Sypniewie (ul. Ogrodowa i okolice ul. Dworcowej – 2 szt.) oraz w Na- darzycach. Pomiary prowadzone w cyklu trzyletnim, wykonane zostały w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Jastrowiu przy ul. Roosevelta w roku 2008. Otrzymany wynik (<0,8 V/m) wskazuje, iż jest to wielkość poniżej czułości aparatury pomiarowej. Z kolei z badań wykonanych na terenie województwa wielkopolskiego (badania wokół stacji bazowych telefonii komórkowej) w żadnym punkcie nie stwierdzono przekroczenia poziomu dopuszczalnego PEM (7 V/m) mimo postępującego wzrostu liczby źródeł pola elektromagnetycznego.

2.8. Stan jakości powietrza Na terenie gminy brak jest punktów pomiaru jakości powietrza. Ze względu jednak na specyfikę gminy (znaczny udział lasów w powierzchni ogólnej gminy oraz małą ilość uciążliwych dla środowiska zakładów przemysłowych) można stwierdzić, iż stan jakości powietrza w gminie jest dobry. Nie odnotowano przekroczeń średniolicznych dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. Większe zanieczyszczenia powietrza notuje się w okresie zimowym, co związane jest z tzw. emi- sją niską. Źródłami zanieczyszczeń są szlaki komunikacyjne (zwłaszcza drogi krajowe), zakłady przemy- słowe, emisja ze spalania energetycznego oraz emisja niezorganizowana. Największy negatywny wpływ na stan atmosfery ma miasto Jastrowie, a szczególnie nieliczne zakłady znajdujące się na jego terenie. Przemysł w gminie Jastrowie jest słabo rozwinięty. Oprócz du- żych zakładów takich jak Przedsiębiorstwo Handlowo –Usługowe „NORIS II” – Chłodnia Jastrowie oraz Baza Paliw nr 8 – Operator Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o., funkcjonują średniej lub małej wiel- kości zakłady produkcyjne: głównie produkujące meble, zakłady kamieniarskie, inne z branży budowlanej, wylęgarnia kurcząt oraz zakład produkcji pieczarek. Poza tym w gminie przeważa działalność handlowo-usługowa (fabryka rowerów Arkus Romet Group, Precon Polska, Centrum Logistyczne DINO). Miasto Jastrowie zaopatrywane jest w gaz ziemny poprzez główną linię przesyłową wysokiego ciśnienia DN250 Wierzchowo-Piła, w Jastrowiu znajduje się również stacja gazowa wysokiego ciśnienia. Proces gazyfikacji miasta jest w toku. Mieszkańcy pozostałych miejscowości zaopatrywani są w gaz butlowy propan-butan. Osiedla budownictwa wielorodzinnego zaopatrywane są w ciepło z kotłowni lokalnych, pozostali odbiorcy korzystają z indywidualnych źródeł ciepła: piece c.o., ogrzewanie etażowe itp. Czynnikiem grzewczym przeważanie jest węgiel. W związku z powyższym okresowo w okresie

31 grzewczym źródłem zanieczyszczeń powietrza są kotłownie osiedlowe, niska emisja z gospodarstw domowych. Znacznym emitorem zanieczyszczeń powietrza są przebiegające przez miasto i gminę drogi krajowe (Nr 11 Piła – Szczecinek i Nr 22 Wałcz – Jastrowie) i droga wojewódzka Nr 189 Złotów – Jastrowie. Są to drogi o znaczeniu międzyregionalnym o znacznym natężeniu ruchu kołowego. Potencjalnym źró- dłem zagrożenia dla czystości powietrza jest ponadto istniejąca Chłodnia Jastrowie. Substancją poten- cjalnie zagrażającą jest amoniak. Ocenę jakości powietrza za rok 2015 przeprowadzono zgodnie z Wytycznymi do rocznej oceny jakości powietrza w strefach, wykonywanej według zasad określonych w art. 89 ustawy Prawo ochrony środowiska z uwzględnieniem wymogów dyrektywy 2008/50/WE i dyrektywy 2004/107/WE, przygo- towanymi przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, uwzględniono również pył PM2,5. Celem corocznej oceny jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń w zakresie umoż- liwiającym: a) dokonanie klasyfikacji stref, w celu uzyskania danych niezbędnych do podjęcia decyzji o potrzebie działania na rzecz poprawy jakości powietrza w strefie (opracowanie programów ochrony powietrza), b) wskazanie prawdopodobnych przyczyn występowania ponadnormatywnych stężeń zanieczyszczeń w określonych rejonach, c) wskazanie potrzeb w zakresie wzmocnienia istniejącego systemu monitoringu i oceny. Wynikiem oceny jest zaliczenie strefy do jednej z poniższych klas:  A – w przypadku gdy poziom stężeń zanieczyszczeń na terenie strefy nie przekracza poziomów dopuszczalnych lub poziomów docelowych;  B – w przypadku gdy poziom stężeń zanieczyszczeń na terenie strefy przekracza poziomy dopuszczalne, lecz nie przekracza poziomów dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji;  C – w przypadku gdy poziom stężeń zanieczyszczeń na terenie strefy przekracza poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe powiększone o margines tolerancji, a w przypadku gdy margines tolerancji nie jest określony – poziomy dopuszczalne lub poziomy docelowe;  D1 i D2 – obie klasy dotyczą celu długoterminowego przypisanemu klasyfikacji ozonu pod ką- tem ochrony zdrowia, a także roślin. W 2015 roku gminę Jastrowie zaliczono do strefy wielkopolskiej. Wyniki rocznej oceny jakości powietrza atmosferycznego dla 2015 roku dla ww. strefy są następujące: 1) Pod kątem ochrony roślin strefę wielkopolską – dla ozonu, SO2 i NOx – zaliczono do klasy A. Stwierdzono natomiast przekroczenie wartości normatywnej ozonu (6000 μg/m3×h) wyznaczonej jako poziom celu długoterminowego. Termin osiągnięcia poziomu celu długotermino- wego określono na rok 2020. 2) Pod kątem ochrony zdrowia stref wielkopolską sklasyfikowano:  dla dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, ołowiu, benzenu, tlenku węgla oraz kadmu, arsenu, niklu – wszystkie strefy w klasie A;  dla pyłu PM2,5 – strefę wielkopolską w klasie A;  dla pyłu PM10 − w klasie C – ze względu na przekroczenia poziomu dopuszczalnego dla 24 godzin oraz w jednym przypadku przekroczenie poziomu dopuszczalnego dla roku,  dla benzo(a)pirenu –w klasie C – ze względu na przekroczenia poziomu docelowego;  dla ozonu –w klasie A – dla poziomu docelowego; 3) Stężenia pyłu PM10 wykazują wyraźną zmienność sezonową – przekroczenia dotyczą tylko se- zonu zimnego (grzewczego). 4) Zaliczenie strefy do klasy C dla danego zanieczyszczenia oznacza konieczność wyznaczenia ob- szarów przekroczeń i zakwalifikowanie strefy do opracowania programów ochrony powietrza. Stężenia dwutlenku azotu, dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego są wyższe w okresie zimowym, a niższe w okresie letnim. Występowanie większych zanieczyszczeń w okresie zimowym, powodują źródła, jakimi są kotłownie lokalne i paleniska domowe – tzw. emisja niska.

Mając na uwadze dalszą poprawę stanu czystości powietrza, główny nacisk należy położyć na dalsze eliminowanie małych kotłowni osiedlowych, wykorzystując wolne moce energetyczne kotłowni rejonowych oraz modernizacje oraz całkowitą wymianę przestarzałych konstrukcyjnie kotłów paro- wych wraz z instalowaniem urządzeń chroniących powietrze. Duże stężenia zanieczyszczeń występują okresowo wzdłuż tras komunikacyjnych (zależnie od natężenia ruchu). Oceny dokonano z uwzględnieniem dwóch grup kryteriów, ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Należyta dbałość o standardy jakości powietrza może nastąpić m.in. przez stosowanie paliw ekologicznych o niskiej emisji zanieczyszczeń do atmosfery. Ponadto należy wprowadzać nasadzenia drzew w pobliżu zabudowy mieszkaniowej, wzdłuż linii wiatru, zapewniając przewietrzanie ciągów komunikacyjnych i zachowując naturalne ciągi cyrkula- cyjne powietrza. Istotne dla poprawy jakości powietrza jest projektowanie linii zabudowy nowych ze- społów mieszkaniowych winno uwzględniać „przewietrzanie” tej zabudowy względem głównych kie- runków panujących wiatrów. W obowiązującym „Programie ochrony środowiska dla Gminy Jastrowie na lata 2014-2017” w celu poprawy jakości powietrza atmosferycznego wyznaczono następujące priorytetowe kierunki działania: 1) Ograniczenie emisji zanieczyszczeń do powietrza ze źródeł niskiej emisji: a) stymulowanie działań mających na celu ograniczenie niskiej emisji, b) propagowanie wykorzystania odnawialnych źródeł energii, c) propagowanie i wspieranie usuwania azbestu i materiałów zawierających azbest; 2) Ograniczenie emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych: a) tworzenie zielonych barier, b) inicjowanie i prowadzenie inwestycji drogowych poprawiających stan nawierzchni, c) budowa ścieżek rowerowych. Dla poprawy stanu jakości powietrza, zwłaszcza w Jastrowiu, wskazana jest ponadto realizacja obwodnicy miasta w ciągu drogi krajowej nr 11 (S11).

2.9. Jakość wód Jakość wód powierzchniowych i podziemnych na terenie gminy Jastrowie, podobnie jak w innych gminach na terenie województwa wielkopolskiego, objęta jest szczególną troską. W ramach Państwowego Monitoringu Środowiska przedmiotem badań jest jakość wód powierzchniowych jednolitych części wód (JCW) w przypadku wód powierzchniowych oraz jednolite czę- ści wód podziemnych (JCWPd) w przypadku wód podziemnych. Na obszarze gminy Jastrowie wyznaczonych zostało 15 Jednolitych Części Wód Powierzchnio- wych – rzeki oraz 4 Jednolite Części Wód Powierzchniowych – jeziora. Poniżej przedstawiono wyniki badań dla wybranych JCWP: 1. Stan JCWP rzeki Młynówka, w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Ptuszy w 2015 roku przed- stawiał się następująco: a) klasa elementów biologicznych – II (stan dobry), b) klasa elementów fizykochemicznych – stan poniżej dobrego, c) klasa elementów hydromorfologicznych – I. 2. Stan JCWP rzeki Piława, w punkcie pomiarowo-kontrolnym poniżej Zabrodzia, w 2015 roku przedstawiał się następująco: a) klasa elementów biologicznych – I (stan bardzo dobry), b) klasa elementów fizykochemicznych – II (stan dobry), c) klasa elementów hydromorfologicznych – II, d) klasa elementów chemicznych – stan dobry. 3. Stan JCWP rzeki Gwda, w punkcie pomiarowo-kontrolnym poniżej Lędyczka w 2015 roku przedstawiał się następująco: a) klasa elementów biologicznych – I (stan bardzo dobry),

b) klasa elementów fizykochemicznych – II (stan dobry), c) klasa elementów hydromorfologicznych – (II). 4. Stan JCWP rzeki Dopływ z Radawnicy, w punkcie pomiarowo-kontrolnym poniżej Radawnicy w 2015 roku przedstawiał się następująco: a) klasa elementów biologicznych – II (stan dobry), b) klasa elementów fizykochemicznych – stan poniżej dobrego, c) klasa elementów hydromorfologicznych – II. 5. Stan JCWP rzeki Rurzycy w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Krępsku w 2014 roku: a) klasa elementów biologicznych – II (stan dobry), b) klasa elementów fizykochemicznych – I (stan bardzo dobry), c) klasa elementów hydromorfologicznych – I. 6. Stan JCWP rzeki Plitnica od Kanału Sypniewskiego do ujścia, w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Płytnicy w 2013 roku: a) klasa elementów biologicznych – II (stan dobry), b) klasa elementów fizykochemicznych – II, c) klasa elementów hydromorfologicznych – I. 7. Stan JCWP jeziora Krąpsko Długie w 2015 roku przedstawiał się następująco: a) klasa elementów biologicznych – II (stan dobry), b) klasa elementów fizykochemicznych – stan dobry, c) klasa elementów hydromorfologicznych – I klasa, d) klasa elementów chemicznych – stan dobry. W północno-wschodniej części miasta i gminy Jastrowie w utworach czwartorzędowych i trze- ciorzędowych położona jest południowa część Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) o nazwie Zbiornik Szczecinek. Część tego zbiornika wodnego położona na południe od m. Jastrowie objęta jest wysoka ochroną (OWO). Wg podziału na lata 2016-2021 obszar gminy Jastrowie znajduje się w zasięgu granic Jednoli- tych Części Wód Podziemnych JCWPd nr 26, z kolei wg starego podziału (do 2015 r.) gmina zlokalizowana była w zasięgu JCWPd nr 28. Ocena jakości wód podziemnych oparta jest o Rozporządzenie Mi- nistra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 143, poz. 896). Ostatnie badania JCWPd nr 28 zostały przeprowadzone przez WIOŚ w Poznaniu w punkcie pomiarowo-kontrolnym w Jastrowiu w 2012 r. Wówczas wody zbiornika zostały zaklasyfikowane do III klasy jakości (wody zadowalającej jakości). Stan chemiczny i ilościowy wód JCWPd nr 28 określono wówczas jako dobry. Dla dalszej poprawy jakości wód powierzchniowych i podziemnych konieczna jest dalsza rozbudowa sieci kanalizacyjnej i wodociągowej gminie.

2.10. Szata roślinna Powierzchnia terenów trwale pokrytych roślinnością na terenie miasta i gminy Jastrowie wynosi 27 351 ha, co stanowi 77,5 % jej ogólnej powierzchni (wskaźnik ten w powiecie złotowskim wynosi ok. 54 %, a w woj. wielkopolskim – 27,1 %). Jest więc to gmina o bardzo dużym udziale terenów trwale pokrytych roślinnością, o ponad 23 % wyższym niż w powiecie złotowskim i ponad 40 % wyższym niż w woj. wielkopolskim. Na zieleń tę składają się:  tereny leśne 25 891,49 ha,  tereny zadrzewień i zakrzaczeń 82 ha,  łąki trwałe 846 ha,  pastwiska trwałe 505 ha,  zieleń osiedlowa 27 ha,  cmentarze 13,5 ha.

Ekosystemy leśne oraz stan leśnej przestrzeni produkcyjnej Gmina Jastrowie cechuje się największym w powiecie, a nawet województwie, wskaźnikiem lesistości. Na terenie miasta i gminy Jastrowie lasy zajmują powierzchnię 25 104,5 ha, co stanowi 71,1 % jej ogólnej powierzchni (wskaźnik ten w powiecie złotowskim wynosi 46,5 %, a w woj. wielkopolskim 25,7 %) (stan na 31.12.2014 r.). Zalesienie gminy jest bardzo wysokie – blisko ¾ jej powierzchni. Struktura własnościowa lasów na terenie miasta i gminy Jastrowie jest następująca:

Tabela 10. Struktura własności lasów w gminie Jastrowie Lp. Własność Wielkość powierzchni lasu [ha] Wskaźnik %

1. Lasy państwowe 24 805,5 98,81 2. Lasy prywatne 268,0 1,07 3. Lasy komunalne 31,0 0,12 R a z e m 25 104,5 100,00

Źródło: Dane ze Starostwa Powiatowego w Złotowie (2014 r.)

Lasy państwowe, które stanowią 99 % wszystkich terenów leśnych na terenie miasta i gminy Jastrowie administrowane są przez :  Nadleśnictwo Jastrowie (ok. 73 %): Obręb Jastrowie i Obręb Trzebieszki,  Nadleśnictwo Płytnica: Obręb Płytnica (południowa część gminy),  Nadleśnictwo Wałcz: Obręb Wałcz (na zachód od rzeki Piławy),  Nadleśnictwo Lipka: Obręb Lipka (mały fragment w pn. części gminy),  Nadleśnictwo Borne Sulinowo: Obręb Borne (na pn.-zach. od Nadarzyc). Generalnie lasy zajmują całą południową część gminy Jastrowie (na południe od linii Jastrowie, Samborsko, Brzeźnica Kolonia), zachodnią część gminy oraz znaczne powierzchnie wzdłuż północnej granicy gminy. 1) Nadleśnictwo Jastrowie: Dominującym siedliskiem jest bór mieszany świeży i bór świeży, w którego drzewostanie do- minuje sosna (ok. 100 %). W lesie mieszanym świeżym drzewostan buduje sosna (86,9 %), dąb (4,3 %) i brzoza (4,1 %), natomiast w siedlisku lasu świeżego – buk (31,5 %), dąb (28,7 %) i sosna (24,4 %). Średni wiek lasów to ok. 64 lata. Dominującym gatunkiem lasotwórczym jest sosna – około 91 %, po- zostałe gatunki to dąb, brzoza, olsza, buk, oraz świerk i modrzew. W sumie gatunki iglaste stanowią 92,1 % drzewostanów na terenie Nadleśnictwa. Udział sosny jest dominujący, ale w młodszych drzewostanach wzrasta udział gatunków liściastych. Nadleśnictwo w ramach hodowli lasu prowadzi prace zmierzające do zachowania i wzbogacenia lasów istniejących (odnawianie) oraz tworzenia nowych te- renów leśnych. Udział poszczególnych siedlisk w Nadleśnictwie Jastrowie, przedstawia się następująco:  Bór świeży - 22,62 %  Bór mieszany świeży - 51,32 %  Bór mieszany wilgotny -0,48 %  Las mieszany świeży - 17,61 %  Las mieszany wilgotny - 1,65 %  Las mieszany bagienny -0,01 %  Las świeży - 3,66 %  Las wilgotny - 1,32 %  Las łęgowy - 0,12 %  Ols - 0,88 %  Ols jesionowy - 0,33 % Źródło: Plan Urządzenia Lasu na okres od 01.01.2014 r. do 31.12.2023 r. Nadleśnictwo Jastrowie, obręb Jastrowie, 2013 r.

Przyjmując za kryterium różne warunki wilgotnościowe, siedliska zajmują następującą po- wierzchnię: • świeże – 95,21 % powierzchni (16337,33 ha), • wilgotne – 3,45 % powierzchni (591,39 ha), • bagienne – 1,34 % powierzchni (229,14 ha). Siedliska zniekształcone i silnie zniekształcone stanowią 59,44 % powierzchni leśnej. Zdecydo- wana większość z nich to zniekształcenie spowodowane porolnością, którą wyróżniono na 38,56 % powierzchni leśnej Nadleśnictwa. Siedliska zniekształcone, silnie zniekształcone i zdegradowane zajmują powierzchnię ok 10 198,82 ha, drzewostany na glebach porolnych obszar 6290,13 ha, a gleby porolne powierzchnię 6616,21 ha. W nadleśnictwie Jastrowie, zgodnie z Planem Urządzenia Lasu (2013) przyjęto następujący po- dział lasu na kategorie ochronności, określone Decyzją Ministra Środowiska z dnia 25.09.2013 r.: a) lasy rezerwatowe 1,78 %, b) lasy ochronne 28,58 %,  lasy wodochronne 3,40 %,  lasy wodochronne, stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody 0,19 %,  lasy wodochronne, stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody, położone w granicach administracyjnych miast 0,23 %,  lasy wodochronne, stanowiące drzewostany nasienne, położone w granicach administracyjnych miast 0,02 %,  lasy wodochronne, położone w granicach admin. miast 4,45 %,  lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody 1,00 %,  lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody, położone w granicach administracyjnych miast 0,22 %,  lasy nasienne, położone w granicach admin. miast 0,05 %,  lasy położone w granicach administracyjnych miast 19,02 %, c) Lasy gospodarcze 69,64 %

Nadleśnictwo w ramach hodowli lasu prowadzi prace zmierzające do zachowania i wzbogacenia lasów istniejących (odnawianie) oraz tworzenia nowych terenów leśnych. Ważne jest by nowe za- łożenia zostały przeprowadzone z uwzględnieniem warunków przyrodniczych i procesów naturalnych dla danego obszaru. W ramach odnowienia lasu sadzonych jest co roku około milion młodych drzewek na powierzchni przekraczającej 170 ha. Większość materiału sadzeniowego pochodzi z Gospodarstwa Szkółkarskiego Hajda. W ramach użytkowania lasu prowadzone jest pozyskanie drewna, prowadzone w oparciu o plan urządzania lasu na lata 2014-2023. Jednym z założeń takiego planu jest ustalenie tzw. etatu cięć, który oznacza możliwą do pozyskania ilość drewna w porównaniu do jego przyrostu. W Nadleśnictwie pozyskuje się około 60 przyrostu. Nadleśnictwo prowadzi również szeroko zakrojone praca ochronne lasu. W celu utrzymania właściwego stanu sanitarnego i zdrowotnego lasu corocznie zbierane są materiały do prognozowania ewentualnego zagrożenia ze strony szkodników np. brudnica mniszka, strzygonia choinówka czy bar- czatka sosnówka. W lasach Nadleśnictwa występuje bogata fauna leśna. Szacuje się, że żyje tu ok. 300 jeleni, 70 danieli, 1490 saren i 480 dzików. Można też spotkać lisy, borsuku, kuny, zające. Z gatunków chronionych – wilk, wydra i bóbr.

Nadleśnictwo zakwalifikowano do II kategorii zagrożenia pożarowego. Zagrożenie drzewosta- nów wynika przede wszystkim z następujących czynników: dużego oddziału siedlisk borowych, przewagi drzewostanów iglastych, ciągów komunikacyjnych – drogi krajowe nr 11 i 22 oraz trasa kolejowa Szczecinek Piła, dużej atrakcyjności turystycznej i rekreacyjnej lasów. Użytkowanie lasu odbywa się wg planu urządzania lasu na lata 2014-2023.

2) Nadleśnictwo Wałcz: Przeciętny wiek drzewostanów to około 50 lat. Główne gatunki lasotwórcze to sosna, modrzew, świerk oraz liściaste: buk, dąb, jesion, brzoza, olcha topola, osika. W ramach zalesień prowadzi się prace na obszarze około 250 ha z tego 150 na ternach otwartych. Bazę nasienną stanowią: źródło nasion olszy szarej, gospodarcze drzewostany nasienne sosny zwyczajnej, dębu szypułkowego i buka zwyczajnego, wyłączony drzewostan nasienny dębu szypułkowego oraz obiekty selekcji indywidualnej: drzewa mateczne 3 sosny zwyczajne i 3 dęby szypułkowe. W ramach Nadleśnictwa działa Szkółka Leśna Rudnica, prowadząca produkcję głównych gatunków lasotwórczych oraz drzew i krzewów do celów domieszkowych i biocenotycznych. Drzewostany to w przeważającej część sosna narażona na działania szkodników brudnica mniszka, poproch cetyniak i strzygonia choinówka. Dla drzewostanów dębowych zagrożenie stanowi szkodnik pierwotny zwójka zieloneczka. Dla drzewostanów występujących na gruntach porolnych największym zagrożeniem są patogeny grzybowe, zwłaszcza huba korzeni lub opieńka. Przyjęty etat cięć stanowi 80 % spodziewanego przyrostu drewna. Nadleśnictwo Wałcz prowadzi również Ośrodek Hodowli Zwierzyny. Do głównych celów gospodarki łowieckiej w OHZ należy: prowadzenie wzorcowego zagospodarowania łowisk, wdrażanie nowych osiągnięć naukowych i praktycznych z zakresu łowiectwa, odtwarzanie populacji zanikających gatunków zwierząt, hodowla rodzimych gatunków zwierząt łownych, prowadzenie szkoleń z zakresu łowiectwa. Użytkowanie lasu odbywa się wg planu urządzania lasu na lata 2015-2024. 3) Nadleśnictwo Płytnica: Przeciętny wiek drzewostanów to około 57 lat, lesistość na terenie Nadleśnictwa wynosi 69,3 %. Przeważają tu siedliska borowe występujące łącznie na 92,28 % powierzchni, a siedliska lasowe na 7,72 % powierzchni. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, modrzew i świerk. Dominują one na siedliskach borów mieszanych oraz w lesie mieszanym świeżym. Na siedlisku lasu świeżego do- minuje brzoza, a siedliska lasu mieszanego wilgotnego, lasu mieszanego bagiennego, olsu i olsu jesio- nowego porośnięte są głownie przez olszę. Użytkowanie lasu odbywa się wg planu urządzania lasu na lata 2014-2023. 4) Nadleśnictwo Lipka: Przeciętny wiek drzewostanów na 01.01.2012 r. to około 56 lat. Dominującym gatunkiem laso- twórczym jest sosna. Pozostałe to: dęby, brzoza, olcha i świerk. W lasach występuje jeleń europejski, sarna, dzik, daniel, a także lisy, borsuki, jenoty oraz kuny. Działania gospodarcze prowadzone przez Nadleśnictwo to, oprócz działań produkcyjnych, również zadania związane z hodowlą lasu. Konieczne jest także zapewnienie produkcji drewna i innych użytków na zasadzie reprodukcji rozszerzonej oraz kształtowanie pozaprodukcyjnych funkcji lasu. Ważne jest by wprowadzać gatunki liściaste szczególnie wzdłuż granicy pole-las i wzdłuż szlaków komunikacyjnych, co korzystnie wpłynie na zabezpieczenie przeciwpożarowe obszarów leśnych. Lasy Nadleśnictwa zaliczone są do II kategorii zagrożenia pożarowego. Szczególnym źródłem zagrożenia pożarowego są ruchliwe drogi kołowe i kolejowe. Na obszarach lasów położonych przy rzece Gwda zagrożeniem jest duża penetracja ludności. System zabezpieczenia oparty jest na dwóch dostrzegalniach, wyposażonych w kamerę przemysłową. Wśród problemów związanych z zagroże- niami lasu szczególnie uciążliwy jest problem zaśmiecania lasu. Nadleśnictwo we współpracy ze szko- łami, organizacjami samorządowymi oraz organizacjami społeczności lokalnych przeprowadza coroczne akcje „Czysty las”. Użytkowanie lasu odbywa się wg planu urządzania lasu na lata 2012-2021.

5) Nadleśnictwo Borne Sulinowo: Jedno z najmłodszych nadleśnictw w kraju. Rozpoczęło swoją działalność po opuszczeniu przez Wojska Federacji Rosyjskiej terenów poligonu Borne Sulinowo. Przeciętny wiek drzewostanów to około 48 lat. Głównym gatunkiem drewna pozyskiwanym w Nadleśnictwie jest sosna zwyczajna. W ramach prac nad ochroną lasu stosuje się szereg zabiegów gospodarskich mających na celu podniesienie bio- logicznej odporności drzewostanów poprzez sztuczne zagęszczanie populacji organizmów antagoni- stycznych w stosunku do organizmów szkodliwych oraz dokonywanie przekształceń w drzewostanach. Lasy Nadleśnictwa należą do II kategorii zagrożenia pożarowego. Na terenie Nadleśnictwa znajdują się 23 punkty czerpania wody, 3 bazy sprzętu p.poż. oraz samochód patrolowo-gaśniczy. Do monitoringu naziemnego służą dwie dostrzegalnie: drewniana w leśnictwie Machliny i żelbetowa w Leśnictwie Lisz- kowo. Wg inwentaryzacji zwierzyny łownej na terenie Nadleśnictwa stwierdzono: 588 szt. jeleni, 980 szt. sarny, 23 szt. danieli 510 szt. dzików. Można też w lasach spotkać lisy, jenoty, borsuki, kuny, norki, tchórze, szopy pracze, piżmaki, zające, bażanty, kuropatwy a także wilki, wydry i bobry.

Ekosystemy łąkowe Łąki i pastwiska zajmują na terenie Miasta i Gminy Jastrowie powierzchnię 1 351 ha – 3,82 % powierzchni całej gminy i 18,88 % powierzchni użytków rolnych (w powiecie złotowskim wskaźniki te wynoszą 6,7 % i 17,9 %). Najwięcej łąk i pastwisk występuje w rejonie wsi Sypniewo i Samborsko oraz na mniejszych powierzchniach, w dużym rozproszeniu w dolinach rzek i w obniżeniach śródpolnych i śródleśnych. Roślinność łąk i pastwisk została znacznie przekształcona przez człowieka, przez zabiegi melioracyjne, koszenie i wysiew bardziej przydatnych gospodarczo gatunków traw.

Ekosystemy bagienne Występują w sąsiedztwie ekosystemów łąkowych, w przegłębieniach dolin i zagłębień bezod- pływowych. Najwięcej ich występuje w północno-zachodniej części gminy, na zachód od wsi Nada- rzyce. Są to często nieużytki wodne. Na terenach tych występuje roślinność bagienna i torfowiskowa.

Tereny rolnicze Tereny rolnicze to głównie obszary zajęte przez monokultury upraw, o bardzo ubogiej różno- rodności, pomiędzy którymi znajdują się skupiska drzew oraz roślinność synantropijna. Obszar na granicy pole-las porasta roślinność ekotonu. Zieleń naturalna w postaci traw, zieleni synantropijnej, krzewów i drzew z samosiewów wystę- puje na części terenów na zboczu wysoczyzny na północ od drogi do Nadarzyc i na terenach rolnych od kilku lub kilkunastu lat stanowiących ugory.

Zieleń urządzona Do zieleni tej należą parki, zieleń osiedlowa (wysoka, średnia i trawniki), w tym starodrzewie (np. przy cmentarzu w Jastrowiu, przy kościele). Do zieleni urządzonej zalicza się także park w Trzebieszkach (położony przy drodze krajowej nr 22 z Wałcza do Jastrowia, w dolinie rzeki Rurzycy). We wsiach gminy i wzdłuż części dróg prowadzących do nich występuje głównie zieleń przy- drożna – drzewa liściaste.

Ogrody działkowe i cmentarze Terenami zielonymi są także ogrody działkowe i cmentarze. W Jastrowiu ogrody działkowe zlokalizowane są w rejonie ulicy Mickiewicza, a ich łączna powierzchnia wynosi 23,6 ha Cmentarze zajmują powierzchnię 13,5 ha. Na terenie miasta i gminy Jastrowie funkcjonuje 15 cmentarzy. Są to:  cmentarz komunalny w Jastrowiu z XIX w., czynny, ul. Cmentarna,

 cmentarz żydowski z poł. XIX w. w Jastrowiu przy ul. Kilińskiego, nieczynny,  cmentarz ewangelicki w Jastrowiu, nieczynny, zabytek przy ul. Kolejowej, rozpoczęto starania o włączenie terenu do cmentarza komunalnego,  cmentarz katolicki w Jastrowiu, nieczynny, cmentarz przy kościele św. Michała, zlikwidowany w XIX w. gdy założono nowe miejsce pochówku za miastem,  cmentarz ewangelicki w Samborsku, zabytek,  cmentarz w Samborsku, zabytek, cmentarz przykościelny parafii pw. Przemienienia Pańskiego, ,  cmentarz katolicki w Sypniewie, czynny, zabytek z XIX w.,  cmentarz katolicki w Brzeźnicy, zabytek, cmentarz przykościelny parafii św. Piotra i Pawła,  cmentarz ewangelicki w Brzeźnicy,  cmentarz katolicki (komunalny) w Brzeźnicy, czynny,  cmentarz katolicki (komunalny) w Nadarzycach,  cmentarz katolicki w Budach, czynny,  cmentarz ewangelicki w Budach, zabytek, nieczynny,  cmentarz ewangelicki w Sypniewku, nieczynny,  cmentarz ewangelicko-augsburski Smolary, nieczynny.

2.11. Świat zwierzęcy Fauna gminy Jastrowie z racji specyfiki gminy to przede wszystkim fauna lasów. W Nadleśnictwie Jastrowie żyje około 300 jeleni, 70 danieli, 1490 saren i 480 dzików. Można też spotkać lisy, borsuki, kuny, zające. Na terenie Nadleśnictwa Jastrowie stwierdzono występowanie 42 gatunków zwierząt objętych prawną ochroną, w tym 3 owady, 2 ślimaki, 7 płazów, 4 gady, 20 pta- ków i 6 ssaków. Pośród owadów są to: czerwończyk nieparek, trzepla zielona, zalotka większa. Wśród ślimaków wyróżniamy dwa gatunki: poczwarówka zwężona i poczwarówka jajowata. Z płazów chronionych można spotkać: kumaka nizinnego, ropuchę szara, traszkę grzebieniastą, żabę jeziorkową, żabę moczarową, żabę trawiastą, żabę wodną. Gady na obszarze Nadleśnictwa reprezentują: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny oraz żmija zygzakowata. Najliczniejszą grupą gatunków fauny chronionej są ptaki, a wśród nich: bąk, bekas kszyk, bocian biały, derkacz, czajka, dzięcioł czarny, dzięcioł duży, dzięcioł zielony, gągoł, gąsiorek, kokoszka wodna, łabędź niemy, bielik (nielęgowy), orlik krzykliwy (nielęgowy), rokitniczka, samotnik, trzciniak, wodnik, zimorodek oraz żuraw. Z ssaków można spotkać: bobra europejskiego, wydrę, nietoperze, w tym nocka dużego, wiewiórkę europejska i wilka. Na gruntach Nadleśnictwa Jastrowie występują ponadto liczne lub średnioliczne w kraju, gatunki ptaków objętych ochroną ścisłą lub częściową: myszołów, dzięciołek , skowronek, świergotek łą- kowy, pliszka siwa, słowik szary, kopciuszek, pleszka, kos, kwiczoł , śpiewak łozówka, zaganiacz, cier- niówka, gajówka, kapturka, pierwiosnek, mysikrólik, sikora uboga, czarnogłówka, czubatka, sosnówka, modraszka, bogatka, kowalik, skowronek, sójka, sroka, kruk, szpak, wróbel, zięba, kulczyk, szczygieł, gil, trznadel. Gospodarką łowiecką zajmują się koła łowieckie dzierżawiące obwody łowieckie. W Nadleśnic- twie znajduje się 8 obwodów, 4 z nich są nadzorowane przez nadleśnictwa: „Wadera”, „Odyniec”, „Brać leśna” i „Hubertus”. W lasach Nadleśnictwa Lipka występują: jeleń europejski, sarna, dzik, daniel, a także lisy, borsuki, jenoty oraz kuny. Według inwentaryzacji zwierzyny łownej na terenie Nadleśnictwa Borne Sulinowo stwierdzono: 588 szt. jeleni, 980 szt. sarny, 23 szt. danieli 510 szt. dzików. Można tez w lasach spotkać lisy, jenoty, borsuki, kuny, norki, tchórze, szopy pracze, piżmaki, zające, bażanty, kuropatwy a także wilki, wydry i bobry. Gospodarka łowiecka prowadzona jest w 6 obwodach łowieckiej w tym 2 z nich stanowią Ośrodek Hodowli Zwierzyny Lasów Państwowych.

W Nadleśnictwo Płytnica występują liczne gatunki chronione, w tym owady: czerwończyk nieparek, zalotka większa. Spośród ptaków są to: świerszczak zwyczajny, strumieniówka, krogulec, ja- strząb gołębiarz, łabędź niemy, myszołów zwyczajny, perkoz dwuczuby, perkozek puchacz zwyczajny, puszczyk zwyczajny, zimorodek, żuraw, słonka, dudek zwyczajny, dzierzba srokosz, dzięcioł średni, dzię- cioł czarny, bąk zwyczajny, cyranka, błotniak stawowy, bielik, bocian czarny. Wśród gadów występują: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny, żmija zygzakowata, wśród płazów: żaba trawista, żaba jeziorkowa, żaba moczarowa, żaba śmieszka, grzebiuszka ziemna, kumak nizinny, ropucha paskówka, ropucha szara, traszka grzebieniasta, z mięczaków: poczwarówka zwężona i poczwa- rówka jajowata. Z ssaków można spotkać bobra europejskiego, wilka i wydrę. Dodatkowo na terenie Nadleśnictwa Płytnica utworzono strefy ochrony miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt gatunków chronionych. Na podstawie decyzji Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia 17 wrze- śnia 2014 r. na terenie Nadleśnictwa utworzono strefę miejsca rozrodu i regularnego przebywania bielika Haliaeetusalbicilla. W Nadleśnictwie gospodarka łowiecka prowadzona jest w 5 obwodach. Na terenach rolniczych można spotkać typowe gatunki dla tego ekosystemu.

2.12. Stan rolniczej przestrzeni produkcyjnej Na obszarze gminy Jastrowie rolnictwo stanowi jedną z ważniejszych gałęzi gospodarki. Użytki rolne zajmują 6 962,7 ha, co stanowi 19,7 % gruntów gminy. Struktura użytkowania gruntów rolnych została przedstawiona w rozdziale II.1.2. Udział poszczególnych kompleksów rolniczej przydatności gleb w gminie Jastrowie przedstawia się następująco:  48 % powierzchni gruntów ornych stanowią gleby należące do 4-go (żytni bardzo dobry) i 5-go (żytni dobry) kompleksu,  27 % powierzchni gruntów ornych zajmują gleby należące do 6-go (żytniego słabego) kompleksu,  67 % użytków zielonych stanowią gleby należące do kompleksu 2z (użytki zielone śred- nie),  33 % użytków zielonych stanowią gleby należące do kompleksu 3z (użytki zielone słabe). Gleby chronione występują w małych fragmentach, na terenach użytkowanych rolniczo. Zlo- kalizowane są w części północno-zachodniej gminy, w rejonie miejscowości Sypniewo, Sypniewko i Samborsko oraz w mniejszym stopniu w rejonie Brzeźnicy i Brzeźnicy Kolonii. Tereny te powinny za- chować dotychczasowe funkcje. W 2002 roku na terenie gminy Jastrowie funkcjonowało 546 gospodarstw rolnych, w tym 155 na obszarze miasta. Struktura wielkościowa wyżej wspomnianych przedstawia się następująco:  do 0,99 ha 318 gospodarstw (58,2 %),  1,0 – 10,0 ha 117 gospodarstw (21,4 %),  powyżej 10,0 ha 111 gospodarstw (20,4 %), Pod względem przestrzennym gospodarstwa te są rozmieszczone w północno-wschodniej czę- ści miasta oraz w części północnej i północno-zachodniej gminy w miejscowości: Samborsko, Brzeźnica, Brzeźnica Kolonia, Sypniewo i Sypniewko. Powierzchnia zasiewów w 2002 roku wynosiła ogółem 4 850 ha. Największą powierzchnię za- siewów stanowią zboża podstawowe – 3 559 ha, rzepak i rzepik – 292 ha i ziemniaki – 188 ha. W gospodarstwach domowych na terenie gminy w 2002 roku hodowało się głównie drób – 5393 szt., trzodę chlewną – 4798 szt., bydło – 892 szt. i konie – 49 szt. Przyrodnicze warunki dla rozwoju rolnictwa w gminie Jastrowie można ocenić na podstawie waloryzacji przestrzeni produkcyjnej, opracowanej przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach w 2002 roku.

Ogólny wskaźnik jakości rolniczej przestrzeni produkcyjnej oceniony przy pomocy bonitacji punktowej, opracowany przez IUNG w Puławach wynosi 60,0. W powyższej metodzie uwzględniono: bonitację gleb, kompleksy przydatności rolniczej, agroklimat, rzeźbę terenu i warunki wodne. Najwięk- szą wagę przypisano czynnikowi glebowemu. Teoretyczna maksymalna ilość punktów możliwa do uzyskania powyższą metodą dla terenów o najlepszych warunkach dla produkcji rolniczej wynosi 122 pkt. Mając powyższe na uwadze ocenia się, że waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla gminy Ja- strowie jest niekorzystna dla produkcji rolnej. Gmina Jastrowie posiada mało korzystne warunki do produkcji rolnej. Uwarunkowane jest to niską jakością i przydatnością rolniczą gleb oraz niewielkim wskaźnikiem rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Gmina posiada mało gruntów o najwyższych klasach bonitacyjnych (IIIa i IIIb), które stanowią najlepszy obszar produkcji rolnej. W związku z powyższym obszar gruntów o najwyższych klasach bonitacyjnych oraz grunty pochodzenia organicznego, a zwłaszcza łąki zlokalizowane w dolinach rzek, należy wyłączyć z zabudowy. Ochroną należy objąć ponadto ekosystem użytków zielonych oraz tereny wód otwartych i oczek wodnych, ze względu na ich wpływ na stosunki wodne w całej agrocenozie. Grunty słabe i nisko produkcyjne, które nie przynoszą oczekiwanych efektów ekonomicznych, powinny być przeznaczone pod zalesienia. Poniższa tabela przedstawia wskaźniki waloryzacji i ich składowe w Gminie i Mieście Jastrowie.

Tabela 11. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej Gminy i Miasta Jastrowie. Ocena gleb w punktach Wskaźnik bonitacji Ogólny wskaź- przydatność rolni- wskaźnik synte- jakości bonitacja nik jakości rolnicza tyczny jakości przydatno- agro- rzeźby warunków Gminy czej przestrzeni grunty użytki grunty użytki grunty użytki ści rolni- klimatu terenu wodnych produkcyjnej orne zielone orne zielone orne zielone czej Złotów 33,6 33,6 32,0 40,0 32,8 37,0 33,3 10,0 4,2 1,5 49,0

Jastrowie 42,0 34,2 47,1 40,1 44,6 37,1 43,0 10,0 4,5 2,5 60,0 Krajenka 42,4 37,0 51,2 45,1 46,9 40,9 46,1 10,2 4,4 3,0 63,7 Okonek 48,8 36,8 56,3 38,4 52,6 37,4 51,3 9,6 4,3 2,9 68,1

Lipka 43,5 36,9 51,2 36,2 47,3 36,5 45,5 9,8 4,3 2,4 62,0 Tarnówka 45,8 36,5 55,7 39,1 50,7 37,8 48,8 10,0 4,3 3,1 66,2 Zakrzewo 36,9 34,6 43,8 43,5 40,3 39,1 40,1 9,8 4,5 2,2 56,6 Złotów 41,0 38,4 47,9 43,5 44,4 41,0 43,8 9,8 4,1 2,4 60,1 (Dane: Wydział Ochrony Środowiska, Rolnictwa i Leśnictwa Starostwa Powiatowego w Złotowie) – 2002

3. Uwarunkowania kulturowe gminy i miasta Jastrowie

3.1. Rys historyczny Pradzieje O najdawniejszych dziejach osadnictwa na terenach gminy i miasta Jastrowie świadczą odkryte i zewi- dencjonowane stanowiska archeologiczne. Na podstawie ich lokalizacji i datowania można pozyskać informacje odnośnie osadnictwa w epokach, gdy nie spisywano historii w kronikach. Znaleziska z epok historycznych uzupełniają i potwierdzają – nie zawsze pewne – przekazy pisane. Najwcześniej datowane stanowiska to pochodzące z epoki kamienia (w tym datowane na środkowy okres tej epoki – tzw. mezolit) ślady osadnictwa w rejonie Brzeźnicy, Brzeźnicy Kolonii, a także na północ i na zachód od Ja- strowia, prawdopodobne neolityczne cmentarzysko na zachód od Brzeźnicy oraz obozowiska na pół- noc od Jastrowia. Datowanie na przełom epoki kamienia i żelaza mają stanowiska w rejonie Sypniewa, Sypniewka i Nadarzyc. Część z nich to ślady osadnictwa tzw. kultury wielbarskiej – w tym osady na południe od Brzeźnicy, Brzeźnicy Kolonii i na północ od Jastrowia. Obszary w pasie Nadarzyce – Syp- niewko – Sypniewo obfitują za to w stanowiska z epoki brązu i żelaza – szczególnie tzw. kultury łużyc- kiej. Ślady osadnictwa kultury pomorskiej (nieco późniejszej od kultury łużyckiej) występują wokół Samborska i Jastrowia –cmentarzyska i osady. Tymczasem ślady w tym rejonie z okresów późniejszych – lateńskiego i rzymskiego – występują sporadycznie, a w okolice pomiędzy Sypniewem, a Nadarzycami aż roją się od śladów i punktów osadniczych, w Sypniewku jest też osada. Podsumowując można wy- snuć wniosek, że pierwotnie tereny współczesnej gminy miejsko-wiejskiej Jastrowie były zasiedlone w północnych obszarach gminy – w pobliżu niewielkich cieków wodnych, na płaskowyżach, w rejonach o żyźniejszej glebie. Szczególnymi skupiskami są w kolejności od najgęstszego: Jastrowie – równina sandrowa na północny-wschód od doliny Oski i współczesnego miasta, Sypniewko wraz z południowo- zachodnim brzegiem jeziora Busino Małe, podnóża Koziej Góry koło Sypniewa i dolina Płytnicy na za- chód od Sypniewa, Brzeźnica, Brzeźnica Kolonia – ok. 2 km na północ od wsi Budy, płaskowyż na zachód od Jastrowia – w sąsiedztwie dzisiejszej bazy CPN, krawędź doliny Samborki na południowy – zachód od Samborska, dolina o łagodnych stokach w rejonie Wądołka – na północ od Jastrowia, przy granicy z gminą Okonek, tereny na wschód od Sypniewa – w rejonie rozebranej linii kolejowej Jastrowie – Cza- plinek, dolina Młynówki na południe od miasta pomiędzy Zakładami „Jastrobet” a Ptuszą. Na zalesionych obszarach południowych trudno mówić o skupiskach śladów osadnictwa – występują one sporadycznie na wysoczyźnie z dala od cieków wodnych. Osadnictwo wczesnośredniowieczne W początkach polskiej państwowości tereny obecnej gminy Jastrowie leżały w głębokiej puszczy bro- niącej skutecznie Pomorzan przed próbami podboju przez zamieszkujące Pojezierze Wielkopolskie oraz później także i Krajnę plemię Polan. Ślady osadnictwa z tego okresu i okresów wcześniejszych (grodzisko wczesnośredniowieczne i osady otwarte na południe od Samborska oraz grodziska średniowieczne na zachód od Sypniewa i na północ od Jastrowia, domniemane na południowym brzegu jez. Dobre, osady w Brzeźnicy, Brzeźnicy Kolonii, na północ od Jastrowia, w Sypniewku, a także wiele rozproszo- nych pomniejszych stanowisk) zdają się świadczyć, że do końca wieków średnich osadnictwo na tym terenie skupiało się w miejscach dotychczasowego osadnictwa pierwotnego. Szczególnie na wysokich brzegach dolin strumieni w okolicach Brzeźnicy, Samborska, w dolinie Oski i Młynówki – na północ i południe od Jastrowia, w dolinie Płytnicy i nad jeziorem Busino Małe pod Sypniewem, a nawet wśród tzw. Wzgórz Jastrowskich. Ekspansja terytorialna Polan i Polski Za panowania Mieszka I ziemie te znajdujące się w zasięgu terytorium plemiennego Pomorzan jeszcze w X wieku, zostały podbite wraz z całym Pomorzem przez Polskę. Pod koniec panowania Bolesława I Chrobrego lub już w czasach jego następcy Mieszka II (najpóźniej podczas powstania ludowego w Pol- sce) – Pomorze, wraz z wszelkimi ziemiami na północ od Noteci, uniezależnia się od Państwa Polskiego oraz od nowej, chrześcijańskiej religii. Trudno jest określić jakie plemię pomorskie zamieszkiwało i jakie państewko obejmowało ten teren, gdyż o ówczesnych dziejach tych ziem nie zachowały się żadne za-

42 pisy. W latach wojen polsko-pomorskich za panowania Bolesława Krzywoustego, zakończonych chry- stianizacją oraz przyłączeniem (na krótko) całego Pomorza z Rugią do Polski, tereny te były areną za- ciętych, podjazdowych i długotrwałych walk wyludniających osiedla. Ekspansja Brandenburgii W wiekach XII i XIII gdy Polska podzielona na szereg mniejszych wojujących ze sobą księstw, traci kon- trolę nad Pomorzem – ziemie te znów stają się zapleczem gorejącego noteckiego pogranicza. Dodat- kowo, po odstąpieniu Brandenburczykom Ziemi Lubuskiej przez śląskich książąt, w XIII i XIV wieku wkra- czają tu żądni wschodnich terytoriów Niemcy. Ich ekspansję powstrzymują książęta wielkopolscy osa- dzając na terenach rycerstwo rodzime i rycerzy zakonnych (Templariusze, potem Joannici). Brak jednak danych dotyczących terenów obecnej gminy Jastrowie, która jest, podobnie jak cały obszar Pojezierza Wałeckiego, miejscem ścierania się sprzecznych interesów książąt piastowskich z Wielkopolski, pomorskiego rodu książęcego Gryfitów oraz margrabiów brandenburskich, a w części także i rycerzy zakonnych. Ziemie te były zaludnione, o czym świadczą liczne wzmianki z lat późniejszych o wsiach lokowa- nych na nowo. Wyjątkowo niejasne jest datowanie pierwszej wzmianki o Jastrowiu. Według zbiorowej pracy Heimatstadt – Heimatkreis – Deutsch Krone (Deutsch Kroner Heimathaus, Bad Essen 1996) pierwszy raz użyto nazwy „Jastrobe” w 1303 roku. Tymczasem polskie źródła powołujące się na „Chro- nik der stadt Jastrow” F. Schultza (Jastrowie 1899 rok) wymieniają lata: 1363 i 1380. Z tych lat miały pochodzić wzmiankowania o miejscowości Jastrobe lub Jastrove. Po zamordowaniu bawiącego w Ro- goźnie króla Polski Przemysława II – Brandenburgia odbiera Polsce Ziemię Wałecką i Krajnę. Zjednoczenie Polski i odzyskanie utraconych ziem Rosnąca w siłę Polska w czasach Kazimierza Wielkiego – wyparła Brandenburczyków z Ziemi Wałeckiej (zachodnia część gminy – starostwo wałeckie sięgające na wschód po Brzeźnicę i Las Trzebieszki). Na- leżące do Polski ziemie obecnej gminy Jastrowie znalazły się w pogranicznych i silnych starostwach ujskim (później ujsko-pilskim) i wałeckim. Po śmierci króla ziemie te przypadły Księciu pomorskiemu Kaźkowi Słupskiemu, który miał objąć tron krakowski. Gdy tak się jednak nie stało, ziemie te odłączyły się od Korony. O należące do Pomorza północno-wschodnie tereny obecnej gminy Jastrowie upominali się zbrojnie starostowie ujscy – tocząc lokalne wojny. Dla książąt pomorskich tereny te również miały znaczenie i jeszcze w XIV wieku Warcisław IV wyparł Polaków na południowy wschód od Oski/Mły- nówki, a następnie nadał je rodowi Krojanów, zwanych później Węgrowskimi. Lata wojen Polski z Pań- stwem Zakonu Krzyżackiego – a w szczególności wojny trzynastoletniej, przyniosły na okolice Jastrowia spustoszenie – wówczas to zniszczeniu uległy zapewne: Brzeźnica, Nadarzyce, Jastrowie, Sypniewo – które musiały istnieć przed ponowną lokacją. Ponowna lokacja wsi Założona najprawdopodobniej jeszcze w XIII lub XIV wieku, na zachód od Oski wieś Jastrowie, skupiała się w miejscu dzisiejszego kościoła św. Michała Archanioła i była wsią placową. Najprawdopodobniej podczas wojen polsko-krzyżackich w XV i początkach XVI w. została doszczętnie zniszczona. Według danych z pracy zbiorowej „Historia Powiatu Wałeckiego w zarysie” (Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1961 rok) w połowie XVI wieku musiało być Jastrowie wsią opustoszałą, skoro w roku 1560 starosta ujsko – pilski Stanisław Górka nakazał wymierzyć na nowo jej grunta i zamienić na wieś sołtysią. A oto jak opisano „wielkopolskie” Jastrowie w „Lustracji Województw Wielkopolskich i Kaliskich 1564 – 1565”: Wieś nowo osadzona ab annis tribus (od lat trzech) w puszczej, zową ją Jastrowie, leży od Usczia mil 6 przy granicy Księstwa Pomorskiego; w której jest 5 domków. To dlatego tam posadzono wieś, aby się książę (Barnim X Pobożny – Książę Pomorski) w koronny grunt nie wsabiał i dla złodziejstwa, którego pełno w puszczej jest, i dla strzelania zwierzu i kradzenia dębiny do klapolcu (z niem. Klappholz – klepki), także też i barci poddanych imienia usckiego, a za tem osadzeniem tedy się powściągają ci wszyscy od czynienia tych szkód. Ci ludzie z najmu od dwu strug, które idą z jezior Krąpskich dawają po fl. 3 gr 6. Z najmu od jeziora Plocicze, na którym włokien robią lecie – fl. 4, ziemie na nim nie ciągną. Summa czynszu pieniężnego z tych dwu jezior facit..fl. 20. Inne źródła podają, że w 1580 roku Było tam łanów 40, ogrodników 12 wolnych, komorników 51, sołectwa łanów 2, ogrodników 6. Wieś po- wstała na nowo w innym miejscu – po drugiej stronie Oski – w kształcie wrzecionowatego placu – za- chowanym do dziś w układzie ulic. Inne źródła podają, że na należących wówczas do Węgrowskich

(dawniej zwanych Krojanami) ziemiach lokowano dwie wsie – po obu stronach polsko-pomorskiej granicy na Osce. Tymczasem wiadomo, że kilka lat później Jastrowie i wszystkie pozostałe miejscowości stanowiły włości koronne w starostwie ujsko-pilskim i wałeckim. Jedynie Samborsko pozostało w granicach zachodniopomorskiej domeny książęcej. Uspokojenie granic, rosnąca potęga Rzeczypospolitej, dogodne położenie przy skrzyżowaniu dróg handlowych oraz w pobliżu brodu na Gwdzie i granicy spra- wiło, że w Jastrowiu od XVI wieku zaczęły rozwijać się handel i rzemiosło. Początkowo na targ przezna- czono plac dawnej, zniszczonej wsi, z czasem targ rozrósł się i rozprzestrzenił na obie części, a wieś zaczęła rozrastać się na starym miejscu. Rozwój sieci osadniczej w epoce nowożytnej Tymczasem źródła historyczne przestają milczeć na temat pozostałych miejscowości obecnej gminy Jastrowie. W 1577 na nowo założona zostaje przez starostę wałeckiego Andrzeja Górkę wieś Brzeźnica. Za sprawą tego samego starosty siedem lat wcześniej burmistrz wałecki Walentyn Horn lokował na nowo Sypniewo. Nie ma niestety żadnych wzmianek o wcześniejszej historii tych miejscowości. Za- pewne była ona podobna do losów Jastrowia. W roku 1609 król Zygmunt III Waza wydał przywilej na budowę karczmy w Brzeźnicy, a w 1620 roku ufundowano dzwon dla miejscowego kościoła. Wieś ta z racji swego przygranicznego położenia rozwijała się najsilniej – aż do 1772 roku, kiedy zajęta przez Prusaków liczyła 54 dymy. Sypniewo tymczasem w 1589 uzyskało królewskie potwierdzenie przywileju lokacyjnego, wiadomo także, że istniał tam wówczas młyn. W 1612 wieś strawił pożar, ale wg wzmianek z 1640 roku przy kościele działała szkoła, a w 1769 roku w należącym do włości królewskich Sypniewie mieszkało już 570 mieszkańców. Pierwsza wzmianka o Nadarzycach (nazwy wcześniejsze: Nadorycz, Rodryca) pochodzi z 1510. Na- stępna – z 1586 roku – to przywilej starosty wałeckiego dotyczący nowej lokacji wsi. Pierwszy Sołtys za opłatą 300 talarów otrzymał 4 łany ziemi i prawo do wolnego połowu ryb na pobliskim jeziorze. W 1602 roku powstał na Piławie młyn. Pożar zniszczył część wsi w 1631 roku. Dziesięć lat później wieś liczyła 42 łany, z których 9 było pustych. Z dokonanej w tym czasie wizytacji kościelnej wynika, że w Nadarzy- cach był nowy jeszcze nie wykończony budynek szkoły – w miejscu starej (prawdopodobnie zniszczonej przez pożar z 1631 roku). Według wzmianek z lat 1574 i 1584 na terenie obecnej wsi Budy istniał jedynie młyn. Wokół młyna stopniowo rozrosła się w XVII wieku wieś – niszczona kilkakrotnie przez pożary – w latach: 1612, 1613 i 1619. Mimo wszystko nie nastąpiło zahamowanie rozwoju wsi, która w 1789 roku liczyła 31 dymów. W roku 1597 starosta ujsko – pilski Piotr Potulicki pozwolił Michałowi Malikowi założyć karczmę podla jeziora Trzebieszkami rzeczonego. Karczma ta – Trzebieszki – leżała przy ważnej drodze handlowej z Wałcza ku Gdańskowi. Za sprawą tegoż Piotra Potulickiego, starosty ujsko-pilskiego i jednocześnie wojewody kaliskiego, Jastrowie 05 maja 1602 roku otrzymało prawa miejskie potwierdzone przez króla Zygmunta III Wazę. Przywilej lokacyjny w głównych zarysach trzymał się przepisów prawa magdebur- skiego, którego zasadą był szeroki samorząd. W istocie zachowane zostały niektóre elementy zależno- ści feudalnej – toteż mieszkańcy Jastrowia oprócz podatków miejskich (Jastrowie było miastem kró- lewskim), musieli świadczyć pańszczyznę na rzecz starostwa. Starosta miał też miał prawo wglądu do miejskiego sądownictwa, a także wybierał burmistrza z czterech przedstawionych przez radę kandyda- tów. Pańszczyzna regulowana była jednak w formie kaucji pieniężnej, a w 1637 roku, po licznych zabie- gach mieszczan, została zniesiona przez starostę Stefana Grudzińskiego. Miasto posiadało herb, który w podstawowych zarysach zachował się do dzisiaj. Miasto jednak nadal wyglądało jak duża wieś i do końca wieku siedemnastego nazywano je miasteczkiem – oppidium – wbrew zawartym w przywileju lokacyjnym słowom starosty Piotra Potulickiego, aby wieś Jastrowie w miasto obrócić y fundować. Znane są też nazwy swoistych dzielnic miasta. Rejon dzisiejszej ulicy Żymierskiego nosił miano Kramar- skiego Skraju, ul. Kieniewicza – Kościelnego Skraju, ul. Konopnickiej – Cielęcego Skraju, ul. Mickiewicza – Psiego Skraju. Samborsko – powstało w ramach kolonizacji granicznej polsko-pomorskiej puszczy w 1579 roku, na mocy decyzji książęcej ekonomii w Szczecinku. Jego przynależność do Pomorza potwierdza reces komisji granicznej z 1580 roku. Starosta książęcy ze Szczecinka Jacob von Kleist (von Kleistowie inaczej Kleszcze – stary szlachecki ród pomorski – z okolic Połczyna) osadza w 1584 roku jastrowskiego sołtysa

Joachima Kadowa na sołectwie w Samborsku. Miało to zapobiec konfliktom pomiędzy pobliskimi wsiami – Jastrowiem i Samborskiem. Po pięciu latach w wyniku osobistych konfliktów – starosta osadza sołtysa – tym razem w Szczecineckiej wieży – na lat kilkanaście – tj. aż do śmierci. Konflikt mógł mieć zapewne tło polityczne – Jastrowie w całości przeszło do Korony – Samborsko pozostało w domenie książęcej. Jednak bratanek zmarłego w więzieniu Joachima – pierwszy burmistrz Jastrowia – w latach 1613 – 1634 zdobył prawa do tej wsi – w wyniku swych roszczeń i za zgodą księcia pomorskiego. W 1654 roku Samborsko wraz z całym Pomorzem dostaje się do Brandenburgii. Po unii prusko-bran- denburskiej jest w Królestwie Prus – otoczone z trzech stron granicami Rzeczypospolitej, aż do roku 1772, kiedy Polska utraciła Ziemie Wałecką, Nadnotecką i Krajnę w pierwszym rozbiorze. Jastrowie – ośrodek handlu i rzemiosła Wiek XVII to dla Jastrowia okres rozwoju miasta. Nowi osadnicy to głównie Szkoci i Żydzi. W pierwszej połowie tego stulecia liczba ludności wzrosła do około 1200 osób. Wyróżnikiem tego miasta była wie- lość rodzajów prowadzonego tu rzemiosła. Ilość cechów rosła, mimo częstych przypadków upadku i re- organizacji cechu. I tak działali tu: piekarze, rzeźnicy, krawcy, płóciennicy, stolarze, skrzyniarze, garba- rze, rymarze, kuśnierze, farbiarze, saletrznicy, balwierze. Najistotniejszymi w historii miasta okazały się jednak kowalstwo, szewstwo i sukiennictwo. Te trzy branże przeobraziły się na początku XIX w. w drobny przemysł. Sukiennictwo opierało się na wełnie pochodzącej z okolicznych ferm owczych. Zni- kła więc prawie zupełnie z krajobrazu prastara puszcza – pojawiły się bezkresne pastwiska. Istotnymi urządzeniami w procesie wytwarzania sukna były folusze. W Jastrowiu działały trzy, poza tym w pobli- skiej Ptuszy trzy następne. Przywileje starostów uprzywilejowały niektóre z nich co doprowadziło do konfliktu cechu sukienników z właścicielami foluszy w 1745 roku. Jastrowie było miejscem dużych jarmarków: świętojańskiego (24.VI), końskiego na św. Michała (29.IX) oraz jarmarku, na którym handlowano bydłem (po tzw. niedzieli przewodniej - pierwszej po Wielka- nocy). Zyski skarbu koronnego z opłat tzw. mostowego były na tyle duże, że król Michał Korybut Wi- śniowiecki nadał w 1670 roku przywilej na dwa następne jarmarki. W połowie XVIII wieku, za sprawą starosty ujsko-pilskiego Mikołaja Święcickiego liczba jarmarków wzrosła do siedmiu i zmienił się ich rozkład: jarmarki na bydło rogate w III niedzielę Wielkiego Postu i w VI niedzielę po Wielkanocy, jarmark koński na św. Jana, na św. Bartłomieja, koński na św. Michała, na konie i bydło na św. Marcina oraz ostatni na św. Tomasza. Miasto niszczyły wielkie pożary w latach 1633 i 1640. Król Władysław IV zniósł wówczas podatki. Miasto jednak nie zaprzestało się rozwijać. Druga połowa wieku XVII i cały wiek XVIII przynoszą dwie niszczy- cielskie wojny szwedzkie – Potop i Wojnę Północną. Ich efektem jest ograbienie mieszkańców kontry- bucjami, zatrzymanie rozwoju miasta i okolicznych wsi. Do wojen dochodzą liczne pożary trawiące – w większości drewniane – miasto. Jastrowie, choć w po pożarze w 1681 pozostało w nim jedynie 40 do- mów i 133 mieszczan płacących podatki, to dzięki licznym jak na tak niewielkie miasto jarmarkom od- budowywało i zaludniało się wyjątkowo szybko. Władza w mieście należała do spokrewnionych rodów możnych kupców i posiadaczy miejskich: Kado- wów, Bedków, Lemków, Tyców, Rysztofów. Oprócz burmistrza władał w mieście sołtys (miał niezależne od miasta włości ziemskie). W 1757 roku miasto włości te wykupiło. W historii miasta liczne są przy- padki wykorzystywania dobrej pozycji w patrycjacie do ubijania własnych interesów. Słynna wiele lat ciągnąca się sprawa burmistrza Krzysztofa Rysztofa toczyć się musiała przed sądem grodzkim w Wał- czu. Nie było to jednak w Rzeczypospolitej nic dziwnego. Jastrowie było też miastem, w którym pojawił się w 1732 pierwszy lekarz – radca Lemke. Po nim na- stąpił doktor Kraudi. Było to znaczne osiągnięcie, gdyż dotychczas trudnili się tą praktyką balwierze, którzy równie dobrze golili brody i strzygli, jak puszczali krew i wyrywali zęby. Poza tym sprzedawali leki własnej roboty, podobnie jak Żydzi pośród wielu innych artykułów handlowych. Doktor Kraudi sprowadził do Jastrowia pierwszego aptekarza w 1760 roku – ten zaś Chrystian Dihrberg – założył pierwszą aptekę w powiecie wałeckim. Jastrowie było też wyjątkowym centrum procesów o czary. Pierwszy znany proces miał miejsce w 1617 roku, a ostatni w 1733 roku. O dziwo wśród sądzonych znalazł się też, wbrew ówczesnej modzie „opętany przez szatana” mężczyzna. Procesy te stanowiły

45 znak epoki, często służyły do eliminowania osób niewygodnych, ponadto obrazowały stopień uzależ- nienia ówczesnej ludności od zabobonów. Prawdopodobnie wyjątkowo duża ilość tego typu procesów w Jastrowiu wynikała także z przewagi ludności wyznania ewangelicko- augsburskiego i mogła stanowić jeden z elementów ścierania się tej religii z katolicyzmem. Pod pruskim zaborem W 1772 roku Jastrowie, jak i całe starostwo ujsko-pilskie zostały włączone do Królestwa Prus na mocy traktatu rozbiorowego. Początki pruskiego władztwa są bardzo ciężkie – nowa władza stosuje po- wszechny rabunek gospodarczy, łupiąc kupców podatkami, poza tym zahamowany zostaje ruch han- dlowy – wskutek zmiany granic, wprowadzenia ceł. Relacja ze skargi burmistrza Tyca do króla pruskiego oddaje dramat ówczesnych mieszkańców Jastrowia: dom po domu ulega licytacji za długi i jeśli Bóg lub Ich Wysokość nie wejrzą na to sprawiedliwie większość z nich zmuszona będzie chwycić za laskę żebra- czą. Samborsko, które już ponad sto lat wcześniej, wraz z całym Pomorzem Zachodnim, przeszło pod berło Brandenburskie, a następnie, po zjednoczeniu ziem Hohenzollernów – Pruskie, oddzielała już od reszty miejscowości obecnej gminy Jastrowie tylko granica pruskich prowincji. Kolonizacja Wsie obecnej gminy o średniowiecznej i szesnastowiecznej metryce: Nadarzyce, Sypniewo, Brzeźnica, Budy, Samborsko – miały charakter sołtysich wsi chłopskich. Jednak w ramach uwłaszczania chłopów – duża część areałów chłopskich przechodzi na własność junkrów (jako odszkodowanie za nabycie ziemi na własność i likwidację pańszczyzny) – pojawiają się wówczas folwarki – gdzie zatrudnienie znaj- dują chłopi bezrolni. Mniejsze i większe gospodarstwa tego typu powstają też pośród pól, wokół wsi lub na przedmieściach Jastrowia: Byszki, Zimne, Zagórze. W XIX wieku w ramach akcji kolonizacyjnych powstaje nowa wieś – Sypniewko. W latach 1819 – 1822 na ziemi państwowej (zapewne po upadających, odchodzących w przeszłość – choćby ze względu na blokadę celną Królestwa Kongresowego – owczych fermach) osadzono wracających z Rosji niemieckich gospodarzy. W 1829 roku koloniści zbudowali w Sypniewku kościół i szkołę. W 1859 Sypniewko za- mieszkiwało już 35 rodzin kolonistów posiadających własną ziemię.

Przysiółki i osady nadrzeczne Nie można też zapomnieć o Smolarach, Piaskini, Piecewku, Prądach, Dobrej, Pławiu oraz nieznanych dziś z imienia, zniszczonych miejscowościach. Przysiółkach i osadach przy przeprawach przez Płytnicę, Rurzycę czy Gwdę, w których istniały nierzadko od wieków średnich młyny, kuźnie, a w epoce nowo- żytnej pojawiały się też papiernie, folusze i inne manufaktury wykorzystujące energię wodną. W pobli- skiej Ptuszy pod koniec dziewiętnastego wieku powstał cały kompleks przemysłowy, którego pozosta- łością jest fabryka tektury w Tarnowskim Młynie. Era pary Wiek dziewiętnasty to początek epoki techniki. Jednak projunkierskie nastawienie polityki pruskiej ob- jawiające się min. sześciokrotnym podniesieniem podatków miejskich i zniesieniem samorządów w po- czątkowej fazie rozbiorów, skutecznie zahamowały rewolucję przemysłową we wschodnie części Kró- lestwa Prus. Konkurencja działających w uprzemysłowionej zachodniej części Królestwa Prus zakładów doprowadziła do upadku owczych ferm, manufaktur sukna, a także planowego zalesiania znacznych, wyjałowionych areałów na południu i zachodzie gminy oraz wokół miasta. Nasadzano przeważnie so- snę, w regularnych rzędach, regularnych kwartałach. Te nasadzenia dały podstawę do późniejszego (już w XX wieku) rozwoju przemysłu drzewnego. Do połowy dziewiętnastego stulecia Jastrowie, podobnie jak cały region było widownią wielkich dra- matów związanych z rosnącym bezrobociem i licznymi licytacjami majątków mieszczan – dawnych po- tentatów sukienniczych. Z przyczyn wymienionych powyżej cech ten upadł bez powrotu, mimo poda- runku od króla pruskiego – nowoczesnej jak na połowę XIX w. maszyny sukienniczej. Maszyna ta dała początek czesalni wełny Littena. Najlepiej prosperowały zakłady obuwnicze, odlewnia żeliwa i fabryka tytoniu (do żucia). Jastrowie w połowie XIX wieku wykorzystało jednak koniunkturę gospodarczą.

W 1869 roku pojawiła się w Jastrowiu (w zakładach Littena) pierwsza maszyna parowa, powstały niewielkie fabryki – wełny czesankowej, obuwia, maszyn, wyrobów tytoniowych Efraima Simona i odlewnia żeliwa. Dziesięć lat później linia kolejowa połączyła miasto z Piłą i Szczecinkiem. Miasto zyskało, mimo usilnych zabiegów Wałcza o zmianę przebiegu linii łączącej Kołobrzeg z Poznaniem (o poprowadzenie tej trasy przez Czaplinek i Wałcz, a nie przez Szczecinek i Jastrowie), które spełzły na niczym. Ludność miasta wzrosła trzykrotnie. Obok Jastrowia istotnym ośrodkiem raczkującego przemysłu było liczące w II połowie XIX wieku około 2100 mieszkańców Sypniewo – wieś większa ówcześnie od Tuczna, niewiele ustępująca wielkością Mirosławcowi i Człopie. Działały tam: cegielnia, mleczarnia, farbiarnia, krochmalnia, pięć niewielkich rzeźni, dwa młyny, śru- townia. Pierwsze inwestycje infrastrukturalne Mimo rozwoju przemysłu nieśmiało cywilizowała się infrastruktura komunalna. Pod koniec wieku kanalizacja objęła swym zasięgiem jedynie główne ulice Jastrowia. Przebudowie ulegały domy, z drew- nianych, krytych strzechą chat zmieniały się w budynki murowane, brukowano ulice. Jeszcze w 1828 roku Jastrowie połączył z Berlinem i Królewcem bity i szeroki trakt pocztowy, którego śladem przebiega obecnie droga krajowa nr 22. Władze powiatowe ze znacznym wkładem finansowym i roboczym gmin zaczęły budować sieć dróg bitych – min. Jastrowie – Złotów (1836), Piła – Jastrowie (1858), Jastrowie – Sypniewo (1879 – 80), Sypniewo – Szwecja i Nadarzyce Szwecja (1900 i później). W 1904-1906 roku nowa linia kolejowa połączyła Jastrowie z Czaplinkiem (przez Sypniewo), a kilka lat później ze Złotowem (w 1914) (w Węgiercach k./ Tarnówki łącząca się z linią z Wałcza przez Płytnicę). Przed I Wojną Świa- tową popłynął prąd z lokalnej elektrowni. Istotną inwestycją była także rzeźnia miejska. Jej realizacja pozwoliła na poprawę warunków sanitarnych (dotychczas odpadki z ubijanych zwierząt wyrzucano do rynsztoka). Oddano tez do użytku pocztę. W tym okresie powstały też szkoły – elementarne na wsi – w mieście – elementarne i średnie (zawo- dowe) – szkoła budowlana i rolnicza. Ponadto już w roku 1846 powstał w Jastrowiu z fundacji Anto- niego von Osten sierociniec (w budynku tym mieścił się jeszcze w roku 1960 Dom Dziecka). Według danych z 1868 roku w Jastrowiu znajdowały się 322 budynki mieszkalne i 888 pozostałych bu- dynków. Wśród mieszkańców, liczących wówczas ogółem 4914 osób, dominowała ludność protestancka – 3670 osób, a następnie ludność wyznania mojżeszowego – 944 osoby, przy liczbie katolików wynoszącej 300 osób. Polacy i germanizacja Sytuacja Polaków w dobie rozbiorów była bardzo zła. Traktat rozbiorowy przyjęto na tych terenach z bezsilną obojętnością. Prusacy przed wkroczeniem swoich wojsk wkupili się w łaski części możnych i mieszczan. Poza tym stosunkowo licznie mieszkali tu Niemcy. Od pierwszych dni swego władania za wszelką cenę próbowano zacierać wszelkie ślady polskości i wszelkie związki z Rzeczypospolitą. Wol- nościowe zrywy podczas Insurekcji Kościuszkowskiej nie ominęły też i tych terenów – jednak nim ufor- mowano oddziały powstańcze – wojska Dąbrowskiego musiały wycofać się w związku z klęską wojsk Kościuszki. Więcej nadziei przyniosła kampania pruska Napoleona w 1806 roku, ale i te okazały się płonne, gdy układem w Tylży cesarz nie wyłączył tych ziem w granice Księstwa Warszawskiego i sprzy- mierzył się z Prusami. Inne zrywy narodowowyzwoleńcze ominęły te tereny, choć internowani polscy powstańcy listopadowi witani byli na ulicach Jastrowia serdecznie, także przez ludność niemiecką. Pru- skie ustawy zaprowadziły w szkołach, kościołach i urzędach język niemiecki – doprowadziło to stopnio- wej germanizacji i tak niewielkiej liczebnie ludności polskiej z terenów obecnej gminy. Jedyne oparcie dawał silny ośrodek polskości na terenach Złotowszczyzny, który pozwalał nielicznym Polakom utrzy- mać swą odrębność, a nawet pomagał przezwyciężyć falę dotowanych przez rząd niemiecki wykupów ziemi. W konkurencji z niemieckimi funduszami tzw. komisji kolonizacyjnej, fundusze polskie pomagały Polakom na dużo lepszych warunkach nabywać dzieloną z upadających junkierskich włości ziemię – np. w Sypniewie 65 ha ziemi nabył pan Wysocki, w Jastrowiu 6 ha pan Graczykowski. Jednak rozstrzy- gnięcia Traktatu Wersalskiego i późniejsze zdarzenia w Niemczech odwróciły ten proces.

Po Pokoju Wersalskim Wielka Wojna zakończyła się wielkimi niepokojami na terenie upadającego Cesarstwa Niemieckiego. Rewolucja oraz Powstanie Wielkopolskie toczyły się i zbyt daleko, by na te tereny mogła wejść po- wstańcza armia, i za słabo, by osłabić i zdezorganizować niemiecki opór. Traktat Wersalski poprowadził granicę na południowy wschód od Piły. Utworzona w Republice Weimarskiej jednostka administra- cyjna, w której znalazło się Jastrowie nosiła dziwną nazwę Marchii Granicznej Poznań – Prusy Wschod- nie. Był to twór sztuczny i rewizjonistyczny, a z budżetu centralnego nie szczędzono środków na wielkie inwestycje. Niestety nie inwestowano pieniędzy we wspieranie ekonomii tego rejonu, która kulała – odcięta granicą państwową od dotychczasowych rynków zbytu i ośrodków obsługujących strefę żywi- cielską. Do tego dołożyły się bieda po wyniszczającej wojnie i wielki kryzys lat trzydziestych. W połowie lat dwudziestych rolnictwo stało się nieopłacalne. W latach kryzysu ludność w zasadzie utrzymywała się z udziału w robotach publicznych. Dopiero po dojściu do władzy nazistów – w ramach przygotowań do wojny – rozwinęło się dotowane i kredytowane rolnictwo, ruszył z zastoju przemysł. W Jastrowiu w roku 1937 działały: dwie fabryczki obuwia, fabryka wyrobów sukiennych, wytwórnia kartonaży, fa- bryczka cygar, betoniarnia, wytwórnia cegły wapienno – piaskowej, zakład budowy maszyn, tartak. W 1930 roku oddano do użytku elektrownię wodna w Jastrowiu. Sieć kolejowa nie uległa powiększeniu (poza dokończeniem odcinka mostowego na Gwdzie linii Jastrowie – Złotów i budową dworca Jastro- wie – Miasto (w rejonie ulic Narutowicza – Grunwaldzkiej). Sporo inwestowano natomiast w drogi – wiele z nich zyskało asfaltową nawierzchnię. Wielki Kryzys i III Rzesza Mimo to utrzymało się ujemne saldo migracji z analogicznej, jak w poprzedniej epoce przyczyny – braku dobrze płatnej pracy oraz możliwości znalezienia lepszej pracy na zachodzie Niemiec. Tendencja ta w mikroskali dotyczyła tylko wsi, z wyjątkiem Sypniewa i Nadarzyc. Powodowało to sytuację, że nawet procesy mechanizacyjne w rolnictwie nie były w stanie zapewnić wystarczającej ilości rąk do pracy na roli. W celu przełamania tej ucieczkowej tendencji zaczęto promować akcje osiedleńczą. Zakupiono i rozparcelowano majątek w Brzeźnicy (250 ha). W ten sposób powstała nowa zabudowa wsi Brzeźnica Kolonia, która w przeciwieństwie do regularnego, stosunkowo zwartego układu Sypniewka, jest rozproszona wzdłuż ważnego niegdyś traktu z Brzeźnicy do Nadarzyc – zwanego Drogą Książęcą. Mimo to proces wyludniania trwał dalej, choć propaganda hitlerowska na ten temat milczała i milczeć kazała. Pustoszejące tereny wiejskie ulegały dalszemu zalesianiu (np. „Góry Jastrowskie”, okolice Bud, Trze- bieszek, Smolar, Nadarzyc). Jastrowie międzywojenne posiadało zbudowany w 1924 roku szpital, poza tym swą praktykę prowa- dziło tu dwóch lekarzy, a w Sypniewie jeden. Powstały też wówczas nowe budynki szkolne w Sypniewie i Nadarzycach. Po zreformowaniu szkolnictwa średniego, seminarium nauczycielskie w Jastrowiu stało się szkołą średnią ogólnokształcącą. Ponadto w Sypniewie uruchomiono zimowe kursy rolnicze. Władze hitlerowskie udzielały dogodnych kredytów na budownictwo mieszkaniowe – powstały w Ja- strowiu nowe osiedla – rejon ulic: 2 Lutego – Jedności Robotniczej, Narutowicza. Jeszcze większą wagę przykładały jednak do spraw militarnych. W tym czasie powstała też potężna baza wojskowa – szkoła podoficerska w Bornem – z bezpośrednio graniczącymi obiektami magazynowymi pod Sypniewem, opodal wsi Kłomino. Jednak największą w tym regionie inwestycją, która swoim rozmachem nie miała sobie równych w całej historii regionu był niewątpliwie „Wał Pomorski” (niemiecka nazwa „Pommern- stellung”). Wał Pomorski Już w połowie lat dwudziestych rozpoczęto realizację nowych obiektów obronnych wokół twierdz, za- kładając utworzenie ciągłego pasa obronnego, który w przypadku ataku ze strony polskiej pozwalałby na utrzymanie tzw. „przedmościa odrzańskiego” przez minimum sześć dni. Czas ten potrzebny był w ówczesnych warunkach na mobilizację sił niemieckich. Oczywiście działania te stanowiły pogwałce- nie układu paryskiego z 1925 roku – gdyż Niemcy nie miały prawa do fortyfikowania swych granic. Koncepcja ta została rozwinięta kilka lat później i pas obrony przybliżono do granic II Rzeczypospolitej. Wówczas po raz pierwszy ciąg fortyfikacji określono mianem „Pommernstellung” (dosł. pozycji pomorskiej). Jej ostateczny przebieg na linii: Santok – Tuczno – Wałcz – Szczecinek – Biały Bór zatwierdzono

48 w dniu 30 grudnia 1930 roku. Plany opracowano ze szczególną starannością, analizując doświadczenia z przegranej w 1918 roku wojny oraz wykorzystując najnowsze osiągnięcia techniki budowlanej i woj- skowej. Przede wszystkim wzięto pod uwagę naturalne ukształtowanie terenu – tak, by maksymalnie utrudnić możliwość przedarcia się atakującym przez pozycje obrony, a zarazem osiągnąć ten cel moż- liwie najmniejszym kosztem. Wytyczona linia biegła więc przeważnie grzbietami morenowych wzgórz z dolinami rzek, jeziorami i bagnami na wschodnich przedpolach. W granicach gminy Jastrowie leży fragment tej głównej linii – rejon silnie umocnionego przesmyku Morzyca oraz odcinek umocnień pod Nadarzycami z zaporą na Piławie. Prace na tym odcinku trwały w latach 1932 – 1936. Oprócz schronów, okopów, pasów z drutu kolczastego, zapór przeciwczołgowych zbudowano sieć rowów i kanałów po- zwalającą między innymi na zalewanie obszarów przedpola wodą zgromadzoną w spiętrzonych jazami zalewach. Schrony i wszelkie związane z nimi urządzenia były maskowane z niezwykłą starannością. II Wojna Światowa Jednak to nie Niemcy musieli się bronić przed agresją Polski – tylko odwrotnie. Skupione w rejonie umocnień Wału Pomorskiego silniejsze od polskich siły hitlerowskie – ruszyły z ofensywą 1 września 1939 roku. Rola umocnień po zakończeniu Kampanii Wrześniowej znacznie spadła. Obiekty zostały za- mknięte i trzymane w gotowości. Interesował się nimi wywiad – min. Polski podziemnej. Tym bardziej, że w tym rejonie zebrano w obozach jenieckich znaczną ilość polskich jeńców wojennych. Obozy te mieściły się w: Kłominie – Stalag Westfalenhof – Gross Born, offlag II B Westfalenhof – Gross Born, koło Sypniewa (obecna gmina Borne – Sulinowo) i na wschód od Nadarzyc – stalag II H – Rederitz. Jeńcy – początkowo Polacy z kampanii wrześniowej – w tym także internowani przy próbach ucieczki do Szwe- cji cywile, potem żołnierze francuscy, żołnierze radzieccy mieszkali w złych warunkach, a nierzadko, szczególnie jeńcy radzieccy, byli masowo rozstrzeliwani. Pozostałością są mogiły ok. 20 000 zmarłych i zabitych więźniów – opodal Kłomina. Latem 1944 roku wobec szybkiej ofensywy Armii Czerwonej – podjęto decyzję o dodatkowym uzbrojeniu Wału Pomorskiego. Miejscowa ludność oraz jeńcy wykopali wiele kilometrów okopów i umocnień ziemnych, powstał też tzw. pas przesłaniania – przedpole Wału Pomorskiego za linią Blüchera biegnącą na wschód od Gwdy z Piły do Lęborka. W styczniu zapanowała prawdziwa panika, ewakuowano więk- szość ludności cywilnej. Obsadzająca umocnienia armia nie była jednak wystarczająco liczna i dobrze wyposażona. Ofensywa zimowa 1945 roku Tereny miasta i gminy Jastrowie znalazły się w obszarze działań 1 Armii Wojska Polskiego. Po zdobyciu Złotowa w dniu 31 stycznia 1945 roku wojska polskie doszły do Gwdy pomiędzy Ptuszą a Grudną. Niemcy nie zdołali wysadzić w powietrze mostu w Grudnej, gdyż źle podłożyli ładunek. Pozwoliło to Polakom przeprawić się przez Gwdę. Jeszcze tego dnia 4 kompania 3 pułku piechoty udała się na rozpoznanie do Podgajów, gdzie napotkała silny opór sił SS. Pozostałe siły polskie zostały zatrzymane przez Niemców aż do 3 lutego, gdy zdobyte zostały Podgaje. Wówczas znaleziono ślad po okrutnej egzekucji 32 polskich jeńców z wcześniej wymienionej 4 kompanii, spalonych żywcem w stodole. W dniu 1 lutego 1945 roku 4 Dywizja Piechoty gen. Kieniewicza próbowała zdobyć przeprawę w Ptuszy, bezskutecznie. W nocy udało się sforsować rzekę na południe od wsi – bez oporu ze strony wroga. 02 lutego zdobyto tez i Ptuszę. Bez powodzenia zakończyły się próby przebycia rzeki w Piecewku. Jednak pod naporem polskich sił idących od południa – Niemcy wycofali się już wieczorem 2 lutego z Jastrowia. Tego dnia opanowano też Szwecję, w następnych dniach: Zdbice, Budy, Brzeźnicę i Sypniewo. Uwol- nieni jeńcy z Kłomina, polscy, ukraińscy i rosyjscy robotnicy przymusowi, udzielali cennych informacji na temat lokalizacji fortyfikacji. W dniach 05-07 lutego trwały walki o przełamanie głównej pozycji Wału Pomorskiego w rejonie folwarku Morzyca i jeziora Dobre, zakończone sukcesem okupionym ży- ciem 1300 żołnierzy polskich. Na północ od Nadarzyc Niemcy wytrwali jeszcze do 1 marca 1945 roku. Tymczasem Jastrowie i okolice przeżywały chwile grozy gdy w połowie lutego z oblężonej Piły nadciągnęły przedzierające się na północ grupy wojsk niemieckich. Próbując przebić się na swoją stronę frontu w okolicach Okonka i Lędyczka, weszli na tereny od kilku dni zdobyte przez siły polskie i radzieckie. Atmosferę tych dni oddał – zapewne na podstawie własnych przeżyć – powracający z obozu w Kłominie Leon Kruczkowski. Nie można nie

49 wspomnieć o legendarnej Indze – uwiecznionej w dramacie „Pierwszy dzień wolności”, która z wieży kościoła Św. Michała Archanioła desperacko „broniła” Jastrowia. Działania wojenne na terenie gminy, mimo zaciętej obrony na linii Gwdy, a następnie głównej linii Wału Pomorskiego , trwały zaledwie tydzień – z wyjątkiem rejonu Nadarzyc, gdzie front „zatrzymał się” na miesiąc. Pozostawiły jednak wiele zniszczeń i pochłonęły wiele ofiar po obu stronach frontu. Ciała po- ległych nierzadko przez kilka powojennych lat nie zostały pochowane. Relacje dokumentującego w 1947 roku pobojowiska przedstawiciela Biura Historycznego Wojska Polskiego płk. dr J. Wachta mó- wią min. o rozwleczonych przez poszukującą pożywienia zwierzynę, bielejących kościach ludzkich w lasach na północ od jeziora Dobre. Akcja ekshumacyjna żołnierzy polskich i radzieckich została rozpo- częta dopiero w roku 1949. W ramach tej akcji niszczono także wszelkie naziemne oznaki mogił żołnie- rzy hitlerowskich. Po wojnie Tereny miasta i gminy Jastrowie uległy, z wyjątkiem Nadarzyc, Piecewka i kilku nieistniejących dziś fol- warków, stosunkowo niewielkim zniszczeniom w wyniku działań wojennych i powojennych rabunków. Natomiast nastąpiła zupełna wymiana mieszkańców – Niemcy – nierzadko zniemczeni autochtoniczni mieszkańcy tych ziem zostali wysiedleni, a w ich miejsce przyszli Polacy, którzy niekoniecznie z własnej woli porzucili swoją ojcowiznę i osiedlili się w obcych sobie stronach. Do miasta przybyła stosunkowo duża grupa mieszkańców z sąsiedniej Krajny, ale także z Huculszczyzny i Bukowiny. Na wsi dominującą grupą byli osiedleńcy z Wileńszczyzny. W miarę dźwigania się kraju po kataklizmie wojny – miasto rosło, zapełniały się puste mieszkania i domy, zaludniały się też okoliczne wsie. Przemiany społeczno-ekonomiczne zaznaczyły się przejęciem folwarków i przekształceniem ich na Państwowe Gospodarstwa Rolne. Nie doszło do poszatkowania pól na niewielkie poletka w ramach reformy rolnej, gdyż na tzw. Ziemiach Odzyskanych dekret pozwalał przydzielać większe areały niż 5, a nawet 10 ha. Pozwoliło to na dobre zachowanie struktury osadniczej, mimo zmian w gospodarce. W ramach uprzemysławiania kraju, mechanizacji i modernizacji rolnictwa w czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej powstały nowe zakłady: „Jastrobet”, magazyn paliw „CPN” - Jastrowie, wytwórnie pasz i inne nowe obiekty rolnicze w Sypniewie i Samborsku. Niewątpliwie dobrze rozwija się gospodarka leśna. W osadzie leśnej Hajda powstaje plantacja sadzonek, w mieście działa tartak. Niestety znikły relikty dawnych epok, niektóre wcale nie zniszczone podczas wojny: młyny, kuźnice, dwory, kościoły w Nadarzycach, protestancki w Sypniewie, folwarki, wybudowania – dewastowane bez opieki właściciela, rozbierane dla pozyskania budulca, palone. Likwidacji ulegają też linie kolejowe – do Czaplinka i do Złotowa. Stosunkowo znaczne przeobrażenia następują w rejonach: Nadarzyc – powstanie lotniska i poligonu wojskowego, Sypniewa – powiększenie zasięgu bazy Borne (wojska radzieckie), Brzeźnicy Kolonii – powstanie tajnej bazy rakietowej (w lesie), Jastrowia – baza CPN, kopalnia żwiru na Wzgórzach Jastrow- skich, składy i hale „Jastrobetu”, blokowych osiedli mieszkaniowych w Jastrowiu – rejon Al. Wojska Polskiego, ul. Roosevelta, w Samborsku, Sypniewie, Brzeźnicy. Powstają też liczne obiekty „typowe” – np. dawna restauracja GS-u w Jastrowiu, pawilony sklepowe i choćby wiaty przystankowe, które niejednokrotnie szpecą wewnętrzny krajobraz miejscowości. Ponadto kontynuowany jest proces zalesiania terenów nieurodzajnych – tereny wokół miasta, dawne wyrobiska na Wzgórzach Jastrowskich i pod Ptuszą, okolice Nadarzyc, Brzeźnicy. Mimo tych przeobrażeń duża część historycznych układów osadniczych pozostaje czytelna, szczególnie układ siatki ulic i wnętrz zarówno na wsi jak i w mieście. Gospodarka socjalistyczna była stosunkowo słaba, jednak stabilna i wiele procesów, w tym przestrzennych wykazywało tendencje rozwojowe. W pierwszych latach powojennych tereny dzisiejszej gminy Jastrowie składały się z należących do powiatu wałeckiego: gromady (później gminy) Sypniewo oraz oddzielnego administracyjnie miasta Jastrowie. Granice tych jednostek były zbliżone do dzisiejszych, z wyjątkiem wsi Samborsko, należącej do powiatu szczecineckiego, przyłączonej do gminy Sypniewo w latach pięćdziesiątych oraz terenów zniszczonych w 1945 roku wsi na północ od Nadarzyc – odłączo- nych w 1975 roku do gminy Silnowo. Powiat wałecki do roku 1950 należał do województwa zachodniopomorskiego, a w latach 1950 – 1975 do województwa koszalińskiego. 01 czerwca 1975 roku powiaty przestały istnieć, a gmina Sypniewo i miasto Jastrowie weszły w skład nowego województwa –

50 pilskiego. W latach osiemdziesiątych połączono gminę Sypniewo z Jastrowiem – powstała obecna jednostka – miasto i gmina Jastrowie. Po roku 1989 Zmiana ustroju państwa, która nastąpiła po 04 czerwca 1989 roku przyniosła nowe możliwości, ale także równie dużo zagrożeń. Podstawa bytu wielu rodzin uległa zachwianiu – zmalała opieka socjalna państwa, upadły nie przystosowane do nowej sytuacji ekonomicznej zakłady pracy, szczególnie PGR-y. Społeczeństwo nie było przygotowane do życia w nowej rzeczywistości. Efektem rosnącego bezrobocia stały się: ubożenie mieszkańców, patologie społeczne i ruchy migracyjne – odpływ poszukujących pracy do większych ośrodków. W warunkach wolnego rynku powstały jednak firmy prywatne – z początku drobny handel i usługi, a z czasem nowe lub przekształcane ze starych państwowych firm zakłady wy- twórcze. Zupełnemu upadkowi wsi zapobiegły min. stosunkowo szybka prywatyzacja PGR-ów oraz stosunkowo duży udział gospodarstw indywidualnych w produkcji rolnej. Na uwagę zasługują też turystyczne walory gminy oraz jej położenie przy ważnych szlakach komunikacyjnych. Te czynniki dają moż- liwość uniknięcia tendencji regresywnych w mieście i wsiach gminy. Przykładem są gospodarstwa agroturystyczne oraz przydrożne punkty gastronomiczne. Z początkiem 1999 roku miasto i gminę Jastrowie, w wyniku reformy administracyjnej, włączono do powiatu złotowskiego. Dawne województwo pilskie, z wyjątkiem sąsiedniego powiatu wałeckiego, we- szło w skład województwa wielkopolskiego.

3.2. Ocena wartości krajobrazu kulturowego Rozwój gospodarczy i ludnościowy miasta w ostatniej tercji XIX stulecia i w 1. połowie XX wieku zaowocował zagospodarowywaniem na potrzeby Jastrowia nowych terenów. Na potrzeby mieszkaniowe, w przeważającej większości dla domów jedno- lub dwurodzinnych, wyznaczono obszary w pół- nocnej części miasta przy ulicach Jedności Robotniczej, Liszyka, Ludowej, 2 Lutego, Pułaskiego, Sikor- skiego, Zawiszy oraz w południowej części miasta przy ulicach 1 Maja, Grunwaldzkiej, Narutowicza i Świętojańskiej. W XIX wieku w Jastrowiu funkcjonowały cmentarze:  najstarszy przy kościele parafialnym rzymskokatolickim pw. św. Michała Archanioła przy ulicy Kieniewicza 44, zamknięty w połowie XIX stulecia,  żydowski przy ulicy Kilińszczaków z 2. połowy XVIII wieku, usytuowany w jego sąsiedztwie po drugiej stronie ulicy, ale już niezachowany, cmentarz ewangelicki z początku XIX wieku,  usytuowane przy ulicy Cmentarnej cmentarze: rzymskokatolicki, założony w połowie XIX wieku oraz ewangelicki, czynny od 2. Połowy XIX stulecia. W toku działań wojennych w 1945 roku zniszczono w mieście 45 % substancji budowlanej, w tym 225 budynków mieszkalnych oraz wszystkie zakłady przemysłowe. Mimo tych strat w zabudowie miasto zachowało do chwili obecnej swoją historyczną strukturę urbanistyczną oraz liczne cenne budynki zabytkowe. Większość przetrwałej historycznej zabudowy Jastrowia posiada charakter mieszkalny. Do połowy XIX wieku dominowały domy w konstrukcji ryglowej, dwutraktowe, parterowe lub piętrowe, ustawione w stosunku do ulicy kalenicowo. Oba trakty łączyła sień, prowadząca także, naj- częściej przelotem bramowym, na podwórze z zabudowaniami gospodarczymi. Od 2. połowy XIX wieku obok domów ryglowych i murowanych, wznoszono także budynki mieszkalne o charakterze czynszo- wym, później zaś także wille. Najstarsze zabudowania mieszkalne pochodzą z końca XVIII wieku. Więk- szość zabudowy mieszkalnej stanowią domy wybudowane w 1. połowie XX stulecia. Zachowana zabudowa mieszkalna to w większości wolnostojące lub tworzące zwartą zabudowę domy parterowe, bądź dwukondygnacjowe, w układzie kalenicowym, z dachami dwuspadowymi lub sporadycznie naczółko- wymi, bądź mansardowymi, niekiedy z wystawką, wyjątkowo z ryzalitem lub z pseudoryzalitem na osi, bądź na skraju, przechodzącymi w wystawkę, a także kamienice dwukondygnacjowe, rzadziej trzykon- dygnacjowe oraz wille. Pod względem architektonicznym budynki te rozwiązane są w formach kostiu- mów historycznych lub reprezentują cechy stylowe wczesnomodernistyczne i modernistyczne, bądź też nie posiadają żadnych cech stylowych.

Obszar Jastrowia kształtujący się przez około 450 lat ukazuje nieprzerwaną ciągłość urbaniza- cyjnych tego ośrodka. Każdy etap jego rozwoju, tj. osadnictwa przedlokacyjnego, lokacji miasta i dalszego jego rozwoju obszarowego w okresie nowożytnym oraz w okresie współczesnym do połowy XX wieku jest dobrze czytelny. W mieście zachowało się wiele przykładów historycznego zagospodarowania tego terenu, w tym także obiektów budowlanych od XVI po 20-30 lata XX wieku. Dobry stan zachowania poszczególnych elementów struktury urbanistycznej: ulic, w części po- działów parcelacyjnych, architektury sakralnej, mieszkalnej, użyteczności publicznej i gospodarczo- przemysłowej oraz czytelność ich genezy postrzeganej w kontekście lokalnym i regionalnym, stawia ten ośrodek miejski w grupie cennych zespołów urbanistycznych tworzących dziedzictwo kulturowe Wielkopolski.

3.3. Prawna ochrona zabytków

3.3.1. Obiekty znajdujące się w rejestrze zabytków województwa wielkopolskiego Na terenie gminy Jastrowie znajdują się następujące obiekty architektoniczne oraz zespoły wpisane do rejestru zabytków:

BRZEŹNICA  Kościół rzymsko-katolicki filialny p.w. św. Piotra i Pawła; 1650, 1847 r., nr rejestru A-356 decyzja z dnia 29.08.1961 r. (Kościół wzniesiony został jako drewniany. Do dziś zachowała się drewniana wieża, do której w 1847 r. dobudowano nawę. Poświęcenie kościoła nastąpiło w 1869 r. kościół ten był od początku katolicki).  Cmentarz katolicki przykościelny; 1847 r., nr rejestru A-704 decyzja z dnia 17.05.1990 r.

BUDY  Kościół rzymsko-katolicki filialny p.w. św. Jana Chrzciciela wraz z terenem cmentarza przykościel- nego; 1858 r., nr rejestru 562/Wlkp/A decyzja z dnia 04.12.2007 r. (Pierwszy kościół katolicki we wsi Budy istniał najprawdopodobniej już w XVI w., który to po wpro- wadzeniu reformacji przeszedł w ręce protestantów. Był to kościół drewniany. W 1617 r. powrócił do katolików i przyłączony został jako filia do parafii Brzeźnica. Według wizyty Branickiego z roku 1641 we wsi była tylko kaplica drewniana. W 1628 i 1738 r. wymieniany jest jako filia Nadarzyc, a od 1800 do 1922 r. stanowił filię Sypniewa. Obecny kościół wzniesiony został na miejscu poprzed- niego w 1858 r. i tego samego roku poświęcony przez oficjała wałeckiego Habisch’a. Zbudowano go dla miejscowych katolików w stylu neoromańskim, jako murowany, jednonawowy z wyodręb- nioną półkolistą absydą i neobarokowym wyposażeniem pochodzącym z tego samego okresu. Ko- ściół w pełni zachowany w pierwotnej formie bryły stanowi przykład typowego, małego kościoła wiejskiego charakterystycznego dla historyzmu XIX wieku. Drugi kościół w miejscowości Budy ewangelicki, ob. nieużytkowany pochodzący prawdopodobnie z połowy XIX wieku figuruje w ewidencji WWKZ).

JASTROWIE  układ urbanistyczny – nr rej. 684/Wlkp/A z dnia 15.07.2008 r.,  Kościół ewangelicki, obecnie rzymsko-katolicki parafialny p.w. NMP Królowej Polski; 1880-1882 r. – nr rejestru A-791 decyzja z dnia 14.05.1997 r.,  Zespół kościoła par. p.w. św. Michała Archanioła wraz z otoczeniem i ogrodzeniem od strony ulicy Kościelnej i Kieniewicza z dwoma bramami w skład którego wchodzą: o Kościół; 1913 r.,

o Plebania, ul. Kieniewicza 44; 1870 r., o Katolicki dom spotkań, ob. salka parafialna, ul. Kieniewicza 45, pocz. XX w., o Otoczenie, o Ogrodzenia z dwiema bramami od strony ulic Kościelnej i Kieniewicza, o Cmentarz przykościelny, ul. Kieniewicza 44; 1903 r.; nr rejestru A-700, decyzja z dnia 17 maja 1990 r. i 210/Wlkp/A dnia 14 grudnia 2004 r.  Cmentarz ewangelicki, ul. Kolejowa, nr rej.: A-616, decyzja z dnia 11 maja 1989 r.,  Cmentarz żydowski, ul. Kilińszczaków 17, ob. nieczynny; II poł. XVIII w., nr rejestru A-536 decyzja z dnia 08.08.1986 r.,  Ratusz – „Kamienny Dom” ul. Wojska Polskiego 11; ok. 1590-1612 r., przebudowywany w latach 1810, 1866, 1933 r. – nr rejestru A-59 decyzja z dnia 08.11.1954 r.,  Dom, ul. Konopnickiej 71; k. XVIII wieku odbudowany 1992-1994 r., szachulec, – nr rejestru A-58 decyzja z dnia 08.11.1954 r.,

SAMBORSKO  Cmentarz przykościelny ewangelicki, ob. rzymsko-katolicki; 1882 r. – nr rejestru A-699 decyzja z dnia 08.05.1990 r.,  Cmentarz ewangelicki, ob. nieczynny; 1880 r. – nr rejestru A-698 decyzja z dnia 08.05.1990 r.

SYPNIEWO  Kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP wraz z otoczeniem; 1835-1836 r. – nr rejestru A-335 decyzja z dnia 29.08.1961 r. (Kościół parafialny p.w. Narodzenia NMP w Sypniewie wzniesiono w latach 1835-1836 w miejscu starszego szachulcowego, z którego pochodzą ołtarze. Natomiast jego poświęcenie miało miejsce 10.09.1837 r. Po 1945 r. przez jakiś czas pozostał w Sypniewie niemiecki proboszcz katolicki. Od 1949 r. są tu duszpasterze narodowości polskiej. Po wojnie przez szereg lat parafie prowadzili ks. Salezjanie, aż do końca lat 80-tych XX w., później ponownie objęli ją księża diecezjalni. Kościół zrealizowany w oszczędnych formach późnego klasycyzmu berlińskiego – „Rundbogenstil’u”),  Dom, ul. Mickiewicza 58; ok. poł. XIX wieku – nr rejestru A-613 decyzja z dnia 30.08.1966 r.,  Cmentarz katolicki czynny; ob. komunalny, poł. XIX wieku – nr rejestru A-697 decyzja z dnia 08.05.1990 r.

TRZEBIESZKI  Park wypoczynkowy; pocz. XX wieku – nr rejestru A-414 decyzja z dnia 12.03.1982 r. (Jego granice i układ kompozycyjny z dużą ilością starego drzewostanu jest w większej części zachowany. Na jego terenie znajduję się hotel i szachulcowa restauracja).

Na terenie gminy Jastrowie rozpoznano 6 historycznych układów ruralistycznych. Należą do nich: XVI-wieczne wsie o układach – Brzeźnica, Samborsko – wielodrożnice, Nadarzyce – ulicówka oraz Sypniewo – owalnica. Budy to wieś o układzie wielodrożnicy wzmiankowana w źródłach już w roku 1574, zaś najmłodszym założeniem historycznym jest XIX-wieczna wieś Sypniewko o typie ulicówki. Wszelkie prace prowadzone przy obiektach zabytkowych oraz na terenach założeń parkowych i cmentarzach wpisanych do rejestru zabytków wymagają uzyskania stosownego pozwolenia Wielko- polskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

3.3.2. Zespoły zabytków ruchomych, wpisane do rejestru zabytków  JASTROWIE, kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła

część wyposażenia, m.in. ołtarz główny, dwa ołtarze boczne, ambona, chrzcielnica, prospekt or- ganowy, konfesjonały – wpisane do rejestru zabytków pod numerem 100/B decyzją z dnia 18.04.1973 r.

 JASTROWIE, kościół parafialny p.w. NMP Królowej Polski część wyposażenia (krucyfiks, krzyż ołtarzowy, świeczniki) wpisana do rejestru zabytków pod numerem 101/B decyzją z dnia 20.04.1973 r.

 BRZEŹNICA, kościół filialny p.w. śś. Piotra i Pawła wyposażenie, obejmujące m.in. ołtarz główny wraz z rzeźbami i obrazem, ambonę, feretron, wpisane do rejestru zabytków pod numerem 44-B decyzją z dnia 05.06.1970 r.

3.3.3. Obiekty znajdujące się w rejestrze Gminnej Ewidencji Zabytków BRZEŹNICA

1. KOŚCIÓŁ EWANG., OB. FILIALNY P.W. ŚW.PIOTRA I PAWŁA, a. mur./drewno, 1847-48. 2. KOŚCIÓŁ EWANG., OB. FILIALNY P.W. CHRYSTUSA KRÓLA, mur., 1910 r. 3. KAPLICZKA obok Nr 27, drewno, 1887 r. 4. SZKOŁA PODSTAWOWA, mur., pocz. XX w. 5. CMENTARZ KATOLICKI, PRZYKOŚCIELNY, nieczynny, 1847-48. 6. CMENTARZ KATOLICKI, czynny, poł. XIX w. 7. DOM Nr 2, mur., k. XIX w. 8. DOM Nr 3, mur., k. XIX w. 9. DOM Nr 5, mur., 1 ćw. XX w. 10. DOM Nr 6, mur., 1 ćw. XX w. 11. DOM Nr 7, mur., XIX/XX. 12. DOM Nr 8, mur., 4 ćw. XIX w. 13. DOM Nr 10, mur./drewno, 1 ćw. XX w. 14. DOM Nr 11, mur., 4 ćw. XIX . 15. DOM Nr 12, mur., XIX/XX w. 16. DOM Nr 13, mur., 4 ćw. XIX w. 17. DOM Nr 16, mur., XIX/XX w. 18. DOM Nr 17, mur., 1 ćw. XX w. 19. DOM Nr 21, mur., 4 ćw. XIX w. 20. DOM Nr 27, mur., l.30-te XX w. 21. DOM Nr 28, mur., 1 ćw. XX w. 22. DOM Nr 36, mur., 4 ćw. XIX w. 23. DOM Nr 39, mur., 4 ćw. XIX w. 24. DOM Nr 40, mur., XIX/XX w. 25. DOM Nr 41, mur., ok. 1910 r. 26. DOM Nr 43, mur., l. 20-te XX w. 27. DOM Nr 44, mur., 1 ćw. XX w. 28. DOM Nr 45, mur., 4 ćw. XIX w. 29. DOM Nr 46, mur., 4 ćw. XIX w. 30. DOM Nr 47, mur., 4 ćw. XIX w. 31. DOM Nr 50, mur., 4 ćw. XIX w. 32. DOM Nr 53, mur., ok. 1910 r. 33. DOM Nr 56, mur., 4 ćw. XIX w. 34. DOM Nr 62, mur., 4 ćw. XIX w.

35. DOM Nr 65, mur./szach., 1 ćw. XIX w. 36. DOM Nr 69, mur., 4 ćw. XIX w. 37. DOM Nr 72, mur., 4 ćw. XIX w. 38. DOM Nr 74, mur., 4 ćw. XIX w. 39. SKLEP, mur., 1 ćw. XX w. 40. GORZELNIA, mur., 1935 r. 41. MŁYN W GOSPODARSTWIE CHŁOPSKIM: a. młyn, mur., 2 poł. XIX w., b. dom właściciela, ob. Nr 95, mur., 2 poł. XIX w., c. piekarnia, mur., 2 poł. XIX w., d. stajnia, ob. dom Nr 94, mur., 2 poł. XIX w., e. piwnica, mur., 2 poł. XIX w.

BYSZKI

1. ZESPÓŁ DWORSKI: a. dwór, mur., 1 ćw. XX w., b. obora, mur., 1 ćw. XX w. 2. ZESPÓŁ FOLWARCZNY SCHONWALDE: a. dom właściciela, ob. dom mieszkalny Nr 4, mur., 4 ćw. XIX w., b. stajnia, obora, ob. nieużytkowana, mur., 4 ćw. XIX w., c. trafostacja, mur., 4 ćw. XIX w., d. dom robotników folwarcznych, ob. dom Nr 2, mur., 4 ćw. XIX w., e. dom robotników folwarcznych, ob. dom Nr 3, mur., 4 ćw. XIX w.

BUSINO 1. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, poł. XIX w.

BUDY 1. KOŚCIÓŁ FILIALNY P.W. ŚW. JANA CHRZCICIELA, mur., 1858 r. 2. KOŚCIÓŁ EWANGELICKI, ob. opuszczony, mur., poł. XIX w. 3. CMENTARZ KATOLICKI, czynny, XIX/XX w. 4. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, XIX/XX w.

u l. B r z e ź n i c k a

1. ZAGRODA Nr 1: a. dom, ob. leśniczówka, mur., 1908 r., b. budynek gospodarczy, mur., 1 ćw. XX w. 2. ZAGRODA Nr 4: a. dom, szach., k. XIX w., b. obora, mur., 1 ćw. XX w. 3. ZAGRODA Nr 5: a. dom, mur., pocz. XX w., b. obora, mur./drewno, 1 ćw. XX w. 4. ZAGRODA Nr 6a: a. dom, mur., pocz. XX w., b. stodoła, mur./drewno, 1 ćw. XX w., c. budynek gospodarczy, mur., 4 ćw. XIX w. 5. DOM Nr 2, mur., 4 ćw. XIX w. 6. DOM Nr 3, mur., k. XIX w.

7. DOM Nr 7, mur./drewno, XIX/XX w. 8. DOM Nr 8, szach., 1 poł. XIX w. 9. DOM Nr 8a, mur., pocz. XX w. 10. DOM Nr 10, mur./szach., k. XIX w. 11. OBORA, bez n-ru, mur./drewno, 1 ćw. XX w. 12. OBORA, bez n-ru, mur./drewno, 1 ćw. XX w.

u l. L e ś n a 1. ZAGRODA Nr 15: a. dom, szach., 2 poł. XIX w., b. obora, mur., l. 30-te XX w. 2. ZAGRODA Nr 16: a. dom, mur./szach., 1906 r., b. obora, mur./drewno, 1 ćw. XX w. 3. ZAGRODA Nr 18: a. dom, mur./szach., 4 ćw. XIX w., b. obora, mur., 1932 r. 4. ZAGRODA Nr 20: a. dom, szach., 4 ćw. XIX w., b. obora, mur., 1906 r. 5. DOM Nr 1, mur., 4 ćw. XIX w. 6. DOM Nr 2, mur., XIX/XX w. 7. DOM Nr 3, mur., XIX/XX w. 8. DOM Nr 5, mur., pocz. XX w. 9. DOM Nr 10, mur., l. 20-te XX w. 10. DOM Nr 11, mur., 4 ćw. XIX w. 11. DOM Nr 13, mur./szach., k. XIX w. 12. DOM Nr 17, mur., 4 ćw. XIX w. 13. DOM Nr 19, mur., 4 ćw. XIX w.

JASTROWIE 1. ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PAR. P.W. ŚW. MICHAŁA ARCHANIOŁA: a. kościół, mur., pocz. XX, 1913 r., b. ogrodzenie z 2 bramami, mur., k. XIX w., c. plebania, ul. Kieniewicza 44, mur., k. XIX w., d. katolicki dom spotkań, ob. sala parafialna, mur., k. XIX w., e. cmentarz katolicki, przykościelny, nieczynny, ul. Kieniewicza, poł. XIX w., f. organistówka, ul. Kieniewicza 45a, 3 ćw. XIX w. 2. KOŚCIÓŁ EWANG., OB. RZYMSKO-KATOLICKI, paraf., p.w.. NMP Królowej Polski, mur., 4 ćw. XIX w., 1882 r. 3. RATUSZ, tzw. „Kamienny Dom” ul. Wojska Polskiego 11, mur., k. XVI w., 1603 r. 4. SĄD GRODZKI, ob. Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy, ul. Wojska Polskiego 18, mur., ok. 1930 r. 5. SZKOŁA MIEJSKA, ob. Publiczne Gimnazjum, ul. Kilińszczaków 18, mur., k. XIX w. 6. DOM SIEROT I INTERNAT, ob. Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego Szkoła w Ja- strowiu, ul. Kieniewicza 35, mur., k. XIX w. 7. SZKOŁA KATOLICKA, ob. Siedziba biura notarialnego, ul. Wojska Polskiego 25, mur., ok. 1880 r. 8. SZKOŁA, ob. Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy, ul. Wojska Polskiego 25, k. XIX .w., rozbudowa 1 ćw. XX w. 9. ELEKTROWNIA MIEJSKA, ob. budynek mieszkalny, ul. Wojska Polskiego 21, k. XIX w. 10. ELEKTROWNIA WODNA „JASTROWIE”, Zespół, mur., 1927-30.

11. ZNISZCZONY MOST KOLEJOWY, zlikwidowana linia kolejowa Węgierce – Jastrowie nad korytem rzeki Gwdy, 1914-1915 r. 12. ZESPÓŁ DWORCA PKP: a. dworzec PKP, mur., 1 ćw. XX w., b. dom pracowników kolei, ob. dom, ul. Dworcowa 2-3, mur., 1 ćw. XX w., c. dom pracowników kolei, ob. dom, ul. Dworcowa 4, mur., 1 ćw. XX w. d. dom pracowników kolei, ob. dom, ul. Kilińszczaków 17, mur., 1 ćw. XX w., e. wodociągowa wieża ciśnień, ul. Dworcowa 1, mur., 1909 r., f. budynki gospodarcze, mur./szach., 1 ćw. XX w. 13. ZAGRODA MŁYNARSKA, ul. Młyńska 3: a. młyn, mur., 3 ćw. XIX w., b. młynarzówka, ob. dom, mur., 3 ćw. XIX w., 14. ZESPÓŁ FOLWARCZNY BYSZKI: a. dom właściciela, 1 ćw. XX w., b. stajnia, obora, 1 ćw. XX w., c. trafostacja, 1 ćw. XX w., d. dom robotników folwarcznych, 4 ćw. XIX w., e. dom robotników folwarcznych, 4 ćw. XIX w. 15. ZESPÓŁ FOLWARCZNY ZAGÓRZE: a. dom właściciela, 1 ćw. XX w., b. dom robotników folwarcznych, 1 ćw. XIX w., c. dom robotników folwarcznych, 1 ćw. XIX w., d. dom robotników folwarcznych, 1 ćw. XIX w., 16. ZESPÓŁ FOLWARCZNY ZIMNE: a. dom właściciela, mur., 4 ćw. XIX w., b. obora, mur., 4 ćw. XIX w., c. stodoła, mur., 4 ćw. XIX w., d. spichlerz, stajnia, mur., 4 ćw. XIX w., e. trafostacja, mur., 1 ćw. XX w., 17. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, ul. Kolejowa, 2 poł. XIX w. 18. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, zlikwidowany, a. ul. Kilińszczaków, pocz. XIX w. 19. CMENTARZ KATOLICKI, czynny, ul. Cmentarna, poł. XIX w. 20. CMENTARZ ŻYDOWSKI, nieczynny, ul. Kilińszczaków, XVIII. 21. POCZTA, ul. Kieniewicza 11, 1892 r. 22. KAPLICA PROTESTANCKA, ul. Profesora Jana Liszyka 6, pocz. XX w. 23. GRODZISKO WCZESNOŚREDNIOWIECZNE – stan. 1.

u l. G r u n w a l d z k a

1. DOM Nr 6, mur., 4 ćw. XIX w.

u l. J a g i e l l o ń s k a

1. DOM Nr 7, mur., 1 ćw. XX w. 2. DOM Nr 9, mur., 1 ćw. XX w. 3. DOM Nr 10, mur., k. XIX w. 4. DOM Nr 16, mur., 4 ćw. XIX w.

u l. K i e n i e w i c z a

1. DOM Nr 1, mur., 4 ćw. XIX w. 2. DOM Nr 2, mur., 4 ćw. XIX w. 3. DOM Nr 3, mur., 4 ćw. XIX w. 4. DOM Nr 4, mur., 2 poł. XIX w. 5. DOM Nr 6, mur., 1 ćw. XX w. 6. DOM Nr 7-7a, mur., 1 ćw. XX w. 7. DOM Nr 8, szach., 1 poł. XIX w. 8. DOM Nr 9, mur., 4 ćw. XIX w. 9. DOM Nr 12, mur., k. XIX w. 10. DOM Nr 13, mur., 4 ćw. XIX w. 11. DOM Nr 14, mur., 4 ćw. XIX w. 12. DOM Nr 15, mur., 4 ćw. XIX w. 13. DOM Nr 16, mur., XIX/XX w. 14. DOM Nr 17, mur., ok. 1900 r. 15. DOM Nr 18, mur., ok. 1900 r. 16. DOM Nr 19, mur., ok. 1900 r. 17. DOM Nr 20, mur., 4 ćw. XIX w., pocz. XX w. 18. DOM Nr 21, mur., 4 ćw. XIX w., pocz. XX w. 19. DOM Nr 22, mur., XIX/XX w. 20. DOM Nr 23, mur., k. XIX w. 21. DOM Nr 25, mur., 2 poł. XIX w. 22. DOM Nr 26, mur., 2 poł. XIX w. 23. DOM Nr 27, mur., 4 ćw. XIX w. 24. DOM Nr 28, mur., 2 poł. XIX w. 25. DOM Nr 29, mur., 4 ćw. XIX w. 26. DOM Nr 30, mur., 4 ćw. XIX w. 27. DOM Nr 36, mur., ok.1900 r. 28. DOM Nr 38, mur., 2 poł. XIX w. 29. DOM Nr 40-41, mur., 4 ćw. XIX w. 30. DOM Nr 46, mur., 4 ćw. XIX w. 31. DOM Nr 47, mur., ok. 1900 r. 32. DOM Nr 52, mur., 4 ćw. XIX w.

u l. K i l i ń s k i e g o

1. DOM Nr 1, mur., ok. 1900 r. 2. DOM Nr 2, mur./drewno, ok. 1900 r. 3. DOM Nr 4-5, mur., ok. 1930 r.

u l. K i l i ń s z c z a k ó w

1. DOM Nr 1, mur., 1 ćw. XX w. 2. DOM nr 2, mur., 1 ćw. XX w. 3. DOM Nr 4, mur., 1 ćw. XX w. 4. DOM Nr 8, mur., 4 ćw. XIX w. 5. DOM Nr 10, mur., 4 ćw. XIX w. 6. DOM Nr 12, mur., XIX/XX w. 7. DOM Nr 14, mur., 1 ćw. XX w. 8. DOM Nr 15, mur./szach., k. XVIII w. 9. DOM Nr 16, mur., 4 ćw. XIX w. 10. DOM Nr 20, mur., ok. 1930 r. 11. DOM Nr 22, mur., l. 30-te XX w.

12. DOM Nr 23, mur., 1908 r. 13. DOM Nr 24, mur., ok. 1930 r. 14. DOM Nr 25, mur., ok. 1930 r. 15. DOM Nr 26, mur., 4 ćw. XIX w. 16. DOM Nr 29, mur., 4 ćw. XIX w. 17. DOM Nr 30, mur., 4 ćw. XIX w. 18. DOM Nr 31, mur., 4 ćw. XIX w.

u l. K o l e j o w a

1. DOM Nr 2, mur., 1 ćw. XX w. 2. DOM Nr 4, mur., 1 ćw. XX w.

u l. K o n o p n i c k i e j

1. DOM Nr 1, mur., 4 ćw. XIX w. 2. DOM Nr 2, mur., k. XIX w. 3. DOM Nr 4, mur., 1902 r. 4. DOM Nr 5, mur., pocz. XX w. 5. DOM Nr 7, mur., XIX/XX w. 6. DOM Nr 10, mur., XIX/XX w. 7. DOM Nr 11, mur., pocz. XX w. 8. DOM Nr 12, mur., XIX/XX w. 9. DOM Nr 13, mur., ok. 1900 r. 10. DOM Nr 15, mur., XIX/XX w. 11. DOM Nr 22, mur., k. XIX w. 12. DOM Nr 28, mur., 2 poł. XIX w. 13. DOM Nr 31a, mur., lata 30-te XX w. 14. DOM Nr 31h, mur., ok. 1930 r. 15. DOM bez n-ru, mur., XIX/XX w. 16. DOM Nr 32, mur., ok. 1910 r. 17. DOM Nr 33, mur., ok. 1910 r. 18. DOM Nr 34, mur., 1 ćw. XX w. 19. DOM Nr 35, mur., 1 ćw. XX w. 20. DOM Nr 36, mur., 1 ćw. XX w. 21. DOM Nr 39, mur., 1 ćw. XX w. 22. DOM Nr 41, mur., 1 ćw. XX w. 23. DOM Nr 48, mur., 4 ćw. XIX w. 24. DOM Nr 53, mur., XIX/XX w. 25. DOM Nr 54, mur., k. XIX w. 26. DOM Nr 55, mur., pocz. XX w. 27. DOM Nr 59, mur., 4 ćw. XIX w. 28. DOM Nr 63, mur., 1911 r. 29. DOM Nr 64, mur., k. XIX w. 30. DOM Nr 65, mur., pocz. XX w. 31. DOM Nr 68, mur., 2 poł. XIX w. 32. DOM Nr 69, mur., pocz. XX w. 33. DOM Nr 70, mur., 1 ćw. XX w. 34. DOM Nr 71, szach., poł. XVIII w. 35. DOM Nr 71, mur. 2 poł. XIX w.

u l. L u d o w a

1. DOM Nr 2-3, mur., l. 30-te XX w. 2. DOM Nr 8, mur., l. 30-te XX w. 3. DOM Nr 12-13, mur., l. 30-te XX w. 4. DOM Nr 20/21, mur., l. 30-te XX w. 5. DOM Nr 22/23, mur., l. 30-te XX w. 6. DOM Nr 27, mur., l. 30-te XX w.

u l. 2 - g o L u t e g o

1. DOM Nr 7, mur., 4 ćw. XIX w. 2. DOM Nr 9-11, mur., ok. 1930 r. 3. DOM Nr 16-18, mur., XIX/XX w. 4. DOM Nr 17-19, mur., XIX/XX w. 5. DOM Nr 22, mur., l. 30-te XX w. 6. DOM Nr 37-39, mur., XIX/XX w. 7. DOM Nr 45-47, mur., XIX/XX w. 8. DOM Nr 49-51, mur., XIX/XX w. 9. DOM Nr 50/52, mur., XIX/XX w.

u l. 1 M a j a

1. DOM Nr 2, mur., pocz. XX w. 2. DOM Nr 4, mur., 1910 r. 3. DOM Nr 14, mur., 1 ćw. XX w.

u l. M i c k i e w i c z a

1. DOM Nr 1, mur., 1 ćw. XX w. 2. DOM Nr 2, mur., 2 poł. XIX w. 3. DOM Nr 3, mur., 4 ćw. XIX w. 4. DOM Nr 5, mur., 4 ćw. XIX w. 5. DOM Nr 6, mur., k. XIX w. 6. DOM Nr 7, mur., k. XIX w. 7. DOM Nr 8, mur., 2 poł. XIX w. 8. DOM Nr 10, mur., 4 ćw. XIX w. 9. DOM Nr 12, mur., ok. 1900 r. 10. DOM Nr 14, mur., 2 poł. XIX w. 11. DOM Nr 16, mur., 2 poł. XIX w. 12. DOM Nr 18, mur., 1 ćw. XX w. 13. DOM Nr 22, mur., XIX/XX w. 14. DOM Nr 22a-22b, mur./drewno, 1 ćw. XX w. 15. DOM Nr 22c-22d, mur./drewno, 1 ćw. XX w. 16. DOM Nr 23a-23b, mur./drewno, 1 ćw. XX w. 17. DOM Nr 25, mur., XIX/XX w. 18. DOM Nr 26, mur., XIX/XX w. 19. DOM Nr 29, mur., 4 ćw. XIX w. 20. DOM Nr 30, mur., 2 poł. XIX w. 21. DOM Nr 31, mur., 1 ćw. XX w. 22. DOM Nr 35, mur., 4 ćw. XIX w. 23. DOM Nr 36, mur., 4 ćw. XIX w. 24. DOM Nr 38, mur., 4 ćw. XIX w.

25. DOM Nr 43, mur., 1899 r.

u l. 1 0 P u ł k u P i e c h o t y

1. DOM Nr 2, mur., 2 poł. XIX w. 2. DOM Nr 4, mur., ok. 1930 r. 3. DOM Nr 5, mur., ok. 1930 r. 4. DOM Nr 6, mur./drewno, k. XIX w. 5. DOM Nr 9, szach., k. XIX w. 6. DOM Nr 12, mur., XIX/XX w. 7. DOM Nr 14, mur., 4 ćw. XIX w. 8. DOM Nr 15, mur., 2 poł. XIX w. 9. DOM Nr 19, mur., 1911 r. 10. DOM Nr 20, mur., 1 ćw. XX w. 11. DOM Nr 23, mur., 4 ćw. XIX w. 12. DOM Nr 24, mur., 4 ćw. XIX w. 13. DOM Nr 25, mur., 4 ćw. XIX w. 14. DOM Nr 26, mur., 4 ćw. XIX w. 15. DOM Nr 29, mur., 4 ćw. XIX w. 16. DOM Nr 32, mur., k. XIX w.

u l. P o n i a t o w s k i e g o

1. DOM Nr 7, mur., ok. 1930 r.

u l. R o o s e v e l t a

1. DOM Nr 1, mur., 4 ćw. XIX w. 2. DOM Nr 1a, mur., 4 ćw. XIX w. 3. DOM Nr 3, mur., ok. 1900 r. 4. DOM Nr 4, mur., ok. 1900 r. 5. DOM Nr 7, mur., ok. 1930 r. 6. DOM Nr 8, Nadleśnictwo Jastrowie, mur./szach., ok. 1900 r. 7. DOM Nr 10, mur., l. 30-te XX w. 8. DOM Nr 12g, mur., ok. 1900 r. 9. DOM Nr 13, mur., l. 30-te XX w. 10. DOM Nr 14-15, mur., 1 ćw. XX w. 11. DOM Nr 19, mur., XIX/XX w. 12. DOM Nr 22, mur., ok. 1930 r. 13. DOM Nr 25, mur., ok. 1900 r.

u l. S i k o r s k i e g o

1. DOM Nr 6-7, mur., l. 30-te XX w. 2. DOM Nr 8-9, mur., l. 30-te XX w. 3. DOM Nr 14-15, mur., l. 30-te XX w.

u l. Ś w i ę t o j a ń s k a

1. DOM Nr 1-2, mur., ok. 1930 r. 2. DOM Nr 3-4, mur., ok. 1930 r.

3. DOM Nr 5-6, mur., ok. 1930 r. 4. DOM Nr 7-8, mur., ok. 1930 r. 5. DOM Nr 15, mur., ok. 1930 r. u l. W o j s k a P o l s k i e g o

1. DOM Nr 1, mur., 4 ćw. XIX w. 2. DOM Nr 2, mur., 4 ćw. XIX w. 3. DOM Nr 9, mur., 1 ćw. XX w. 4. DOM Nr 10, mur., 4 ćw. XIX w. 5. DOM Nr 15, mur., 2 poł. XIX w. 6. DOM Nr 20, Dom Dziecka, mur., pocz. XX w. 7. DOM Nr 22, mur., ok. 1900 r. 8. DOM Nr 24, mur., 1 ćw. XX w. 9. DOM Nr 36, mur., 1 ćw. XX w. 10. DOM Nr 38, ob. internat, mur., 1 ćw. XX w. 11. DOM Nr 40, mur., 1 ćw. XX. u l. Ż y m i e r s k i e g o

1. DOM Nr 4, mur., 2 poł. XIX w. 2. DOM Nr 5, mur., 2 poł. XIX w. 3. DOM Nr 8, mur., 4 ćw. XIX w. 4. DOM Nr 9, mur., 1901-1902 r. 5. DOM Nr 10, mur., 4 ćw. XIX w. 6. DOM Nr 11, mur., 4 ćw. XIX w. 7. DOM Nr 12, mur., 4 ćw. XIX w. 8. DOM Nr 13, mur., 2 poł. XIX w. 9. DOM Nr 14, mur., ok. 1900 r. 10. DOM Nr 16, mur., ok. 1900 r. 11. DOM Nr 17, mur., 1 ćw. XX w. 12. DOM Nr 18, mur., 1 ćw. XX w. 13. DOM Nr 25, mur., 1 ćw. XX w. 14. DOM Nr 29, mur., 1 ćw. XX w. 15. DOM Nr 40d, mur., 4 ćw. XIX w. 16. DOM Nr 40m, mur., ok. 1930 r. 17. DOM Nr 41, mur., 4 ćw. XIX w. 18. DOM Nr 42, mur., ok. 1930 r. 19. DOM Nr 46, mur., 1 ćw. XX w. 20. DOM Nr 47, mur., 1 ćw. XX w. 21. DOM Nr 50, mur., 1 ćw. XX w. 22. DOM Nr 56, mur., XIX/XX w. 23. DOM Nr 57, mur., 1 ćw. XX w. 24. DOM Nr 62, mur., 1 ćw. XX w. 25. DOM Nr 63-64, mur., 1 ćw. XX w. 26. DOM Nr 65, mur., 1 ćw. XX w. 27. DOM Nr 67, mur., 1 ćw. XX w. 28. DOM Nr 68, mur., 1 ćw. XX w. 29. DOM Nr 71, mur., 1 ćw. XX w. 30. DOM Nr 72, mur., 1 ćw. XX w. 31. DOM Nr 73 i budynek gosp., mur., 2 poł. Xix w. 32. DOM Nr 74, mur., ok. 1900 r.

33. DOM Nr 75, mur., ok. 1900 r. 34. DOM Nr 76, mur., ok. 1900 r. 35. DOM Nr 79, mur., 4 ćw. XIX w. 36. DOM Nr 80, mur., 1862 r., 1893 r. 37. DOM Nr 81, mur., 1 ćw. XX w.

u l. Z a w i s z y

1. DOM Nr 34, mur., l. 30-te XX w. 2. DOM Nr 36, mur., l. 30-te XX w. 3. DOM Nr 44, mur., l. 30-te XX w.

NADARZYCE

1. KAPLICZKA, przy drodze do Sypniewa, mur., 2 poł. XIX w. 2. KAPLICZKA, obok Nr 57, mur., 4 ćw. XIX w. 3. KAPLICZKA, obok Nr 27, mur., 2 poł. XIX w. 4. CMENTARZ KATOLICKI, czynny, poł. XIX w. 5. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, k. XIX w. 6. CMENTARZ EWANGELICKI, nieczynny, poł. Xix w. 7. DOM Nr 1, mur., pocz. XX w. 8. DOM Nr 3, mur., 1922 r. 9. DOM Nr 5, mur., pocz. XX w. 10. DOM Nr 6, mur., 4 ćw. XIX w. 11. DOM Nr 8, mur., XIX/XX w. 12. DOM Nr 9, mur., XIX/XX w. 13. DOM Nr 10, mur., 4 ćw. XIX w. 14. DOM Nr 12, przebud. na kościół, mur., k. XIX w. / 1964 . 15. DOM Nr 13, mur., 4 ćw. XIX w. 16. DOM Nr 14, mur., pocz. XX w. 17. DOM Nr 15, mur., pocz. XX w. 18. DOM Nr 17, mur., pocz. XX w. 19. DOM Nr 19, mur., 4 ćw. XIX w. 20. DOM Nr 26, mur., 4 ćw. XIX w. 21. DOM Nr 31, ob. Szkoła, mur., ok. 1900 r. 22. DOM Nr 32, mur., 4 ćw. XIX w. 23. DOM Nr 33, mur., 4 ćw. XIX w. 24. DOM Nr 36, mur., 1 ćw. XX w. 25. DOM Nr 38, mur., pocz. XX w. 26. DOM Nr 40, mur., l. 20-te XX w. 27. DOM Nr 41, mur., pocz. XX w. 28. DOM Nr 44, mur., 1 ćw. XX w. 29. DOM Nr 45, mur., l. 20-te XX w. 30. DOM Nr 48, mur., k. XIX w. 31. DOM Nr 50, mur., k. XIX w. 32. DOM Nr 51, mur., 1920 r. 33. DOM Nr 59, mur., 1920 r. 34. DOM Nr 62, mur., XIX/XX w. 35. DOM Nr 66, mur., 4 ćw. XIX w. 36. DOM Nr 69, mur., XIX/XX w. 37. DOM Nr 70, mur., 4 ćw. XIX w. 38. DOM Nr 71, mur., 1 ćw. XX w.

39. DOM Nr 74, mur., pocz. XX w.

PIASKINIA

1. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, poł. XIX w.

SAMBORSKO

1. ZESPÓŁ KOŚCIOŁA EWANG., OB. FILIALNEGO P.W. PRZYMIERZA PAŃSKIEGO: a. kościół, mur., 1882 r., b. dzwonnica, drewno, 2 poł. XIX w. 2. CMENTARZ KATOLICKI, PRZYKOŚCIELNY, nieczynny, 1882 r. 3. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, ob. park wiejski, poł. XIX w. 4. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, 1880 r. 5. GRODZISKO WCZESNOŚREDNIOWIECZNE – stan. 2. 6. OSADA WCZESNOŚREDNIOWIECZNA – stan. 5. 7. OSADA WCZESNOŚREDNIOWIECZNA – stan. 6. 8. PASTORÓWKA, ob. SZKOŁA, mur., pocz. XX w. 9. DOM Nr 2, mur., 4 ćw. XIX w. 10. DOM Nr 3, mur./drewno, 1 ćw. XX w. 11. DOM Nr 5, mur., 1 ćw. XX w. 12. DOM Nr 8, mur., 1 ćw. XX w. 13. DOM Nr 9-9a, mur., XIX/XX w. 14. DOM Nr 16, mur., 1 ćw. XX w. 15. ZAGRODA Nr 30: a. dom, mur., 1 ćw. XX w., b. bud. gosp. – obora, mur., 1 ćw. XX w. 16. ZESPÓŁ FOLWARCZNY (I): a. dwojak, ob. dom Nr 54, mur.,1 ćw. XX w., przebud., b. czworak, ob. dom Nr 55, mur., 4 ćw. XIX w., przebud., c. dwojak, ob. dom Nr 59, mur., 1 ćw. XX w., przebud., d. obora, mur., 4 ćw. XIX w., przebud., e. stajnia, ob. chlewnia, mur., 1 ćw. XX w., przebud., f. stodoła, mur., 1 ćw. XX w., g. magazyn zbożowy, 1 ćw. XX w., h. gorzelnia, przebud. na magazyn zbożowy, mur., 1 ćw. XX w., i. stelmacharnia, ob. magazyn, mur., 4 ćw. XIX w. 17. ZESPÓŁ FOLWARCZNY (II): a. dwojak Nr 63, mur., 1 ćw. XX w., b. obora, mur., silnie przebud., 1 ćw. XX w., c. transformator, mur., l. 30-te XX w.,

SMOLARY

1. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, poł. XIX w.

SYPNIEWO

1. ZESPÓŁ KOŚCIOŁA PAR. P.W. NARODZENIA NMP: a. kościół p.w. Narodzenia NMP, mur., 1835-37, b. brama ogrodzenia, mur., XIX w., c. plebania, ul. Mickiewicza 32, szach., 1830 r.,

b. spichlerz, ul. Mickiewicza 30, mur., 1 ćw. XX w., c. budynek gospodarczy przy plebani, ul. Mickiewicza 30, szach., XIX/XX w. 2. SZKOŁA, ul. Mickiewicza 28, mur., pocz. XX w. 3. SZKOŁA, ul. Mickiewicza 56, mur., pocz. XX w. 4. SZKOŁA z budynkiem gospodarczym, ul. Szkolna, mur./drewno, l. 30-te XX w. 5. ZESPÓŁ DWORSKO-FOLWARCZNY: a. dwór, ob. dom mieszkalny Nr 59a, mur., 4 ćw. XIX w., b. stajnia, ob. w ruinie, mur., 4 ćw. XIX w., 6. KAPLICZKA ul. Mickiewicza, mur., k. XIX w. 7. KAPLICZKA, ul. Mickiewicza 1, mur., k. XIX w. 8. CMENTARZ KATOLICKI, czynny, ul. Mickiewicza, poł. XIX w. 9. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, zlikwidowany, ul. 1 Armii Wojska Polskiego, poł. XIX w. 10. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, ul. Szkolna, poł. XIX w. 11. GRODZISKO WCZESNOŚREDNIOWIECZNE – stan.1.

u l. 1 A r m i i W o j s k a P o l s k i e g o

1. DOM Nr 1, szach., ok. poł. XIX w. 2. DOM Nr 2, mur., XIX/XX w. 3. DOM Nr 3, szach., ok. poł. XIX w. 4. DOM Nr 7, mur., 4 ćw. Xix w. 5. DOM Nr 10, mur., 4 ćw. XIX w. 6. DOM Nr 12, mur., 4 ćw. XIX w. 7. DOM Nr 17-18, mur., XIX/XX w. 8. DOM Nr 19, mur., 4 ćw. XIX w. 9. DOM Nr 20, mur., 1 ćw. XX w. 10. DOM Nr 24-25, mur., 1 ćw. XX w. 11. DOM Nr 28, mur., 4 ćw. XIX w. 12. DOM Nr 30, mur., XIX/XX w. 13. DOM Nr 33, mur., XIX/XX w. 14. DOM Nr 35, mur., 1 ćw. XX w. 15. DOM Nr 39, mur., ok. 1924 r. 16. DOM Nr 40, mur., l. 20-30-te XX w. 17. DOM Nr 42, mur., 2 XIX/XX w. 18. DOM Nr 43, mur., l. 30-te XX w. 19. DOM Nr 44-45, mur., 1 ćw. XX w. 20. DOM Nr 46, mur., 4 ćw. XIX w. 21. DOM Nr 47, mur., 4 ćw. XIX w. 22. DOM Nr 51, mur., 4 ćw. XIX w. 23. DOM Nr 55, mur., 4 ćw. XIX w. 24. DOM Nr 56, mur., pocz. XX w.

u l. D w o r c o w a

1. DOM Nr 10, mur., 1 ćw. XX w.

u l. M i c k i e w i c z a

1. ZAGRODA Nr 58: a. dom, mur./szach., 1 poł. XIX w., b. stodoła, mur./szach., poł. XIX w.

2. ZAGRODA Nr 59: a. dom, mur., k. XIX w., b. obora, mur., XIX/XX w. 3. DOM Nr 4, mur., l.20,30-te XX w. 4. DOM Nr 5-6, mur., mur./szach., 1 ćw. XX w. 5. DOM Nr 8, mur., 4 ćw. XIX w. 6. DOM Nr 9-10, mur., k. XIX w. 7. DOM Nr 12, mur., 1 ćw. XX w. 8. DOM Nr 13, mur., 4 ćw. XIX w. 9. DOM Nr 16, mur., 1 ćw. XX w. 10. DOM Nr 21, mur., 1 ćw. XX w. 11. DOM Nr 23, szach., 2 poł. XIX w. 12. DOM Nr 24, mur., 1 ćw. XX w. 13. DOM Nr 27, mur., 2 poł. XIX w. 14. DOM Nr 29, mur., 2 poł. XIX w. 15. DOM Nr 31, szach., 2 poł. XIX w. 16. DOM Nr 33, szach., 2 poł. XIX w. 17. DOM Nr 34, mur., 1 ćw. XX w. 18. DOM Nr 36, mur., 1 ćw. XX w. 19. DOM Nr 40, mur., 1 ćw. XX w. 20. DOM Nr 42, mur., XIX/XX w. 21. DOM Nr 43, mur., 1 ćw. XX w. 22. DOM Nr 44, mur., XIX/ XX w. 23. DOM Nr 46, mur., ok. 1850 r. 24. DOM Nr 52, mur., 2 poł. XIX w. 25. DOM Nr 53, mur., XIX/XX w. 26. DOM Nr 54, mur., l. 20, 30-te XX w. 27. DOM Nr 57, mur., 2 poł. XIX w. 28. DOM Nr 65, mur., 2 poł. XIX w. 29. DOM Nr 67, mur., 2 poł. XIX w. 30. DOM Nr 72, mur., 4 ćw. XIX w. 31. DOM Nr 73, mur., 2 poł. XIX w. 32. DOM Nr 74, mur., 2 poł. XIX w. 33. DOM Nr 75, mur., XIX/XX w. 34. DOM Nr 77, mur., 2 poł. XIX w. 35. DOM Nr 78, mur., XIX/XX w. 36. DOM Nr 81, mur., XIX/XX w. 37. DOM Nr 82, mur., 2 poł. XIX w. 38. DOM Nr 83, mur., 1 ćw. XX w. 39. DOM Nr 84, mur., 4 ćw. XIX w. 40. DOM Nr 85-85a, mur., 4 ćw. XIX w. 41. DOM Nr 90, mur., 4 ćw. XIX w. 42. DOM Nr 91, mur., l.20, 30-te XX w. 43. DOM Nr 92, mur., k. XIX w. 44. DOM Nr 97-98, mur., 4 ćw. XIX w. 45. DOM Nr 99, mur., l. 20, 30-te XX w. 46. DOM Nr 104, mur., l. 20, 30-te XX w. 47. DOM Nr 105, mur., pocz. XX w. 48. DOM Nr 109, mur., l. 20, 30-te XX w. 49. DOM Nr 110, mur., 1 ćw. XX w. 50. DOM Nr 111, mur., 1 ćw. XX w. 51. DOM Nr 112-112a, mur., k. XIX w.

52. DOM Nr 113, mur., XIX/XX w.

SYPNIEWKO

1. DOM Nr 14, mur., pocz. XX w. 2. DOM Nr 18, mur., 1 ćw. XX w. 3. CMENTARZ EWANGELICKO-AUGSBURSKI, nieczynny, poł. XIX w.

TRZEBIESZKI

1. PARK WYPOCZYNKOWY, pocz. XX w.

ZAGÓRZE

1. ZESPÓŁ DWORSKI: a. dwór, mur., 2 poł. XIX w., b. stajnia, mur., XIX/XX w. 2. ZESPÓŁ FOLWARCZNY ZAGÓRZE: a. dom właściciela, ob. dom mieszkalny Nr 4, mur., 1 ćw. XX w., b. stajnia, spichlerz, ob. nieużytkowane, mur., 1 ćw. XX w., c. stajnia, ob. nieużytkowana, mur., 1 ćw. XX w., d. dom robotników folwarcznych, ob. dom Nr 2, mur., 1 ćw. XX w., e. dom robotników folwarcznych, ob. dom Nr 3, mur., 1 ćw. XX w., f. dom robotników folwarcznych, ob. dom Nr 4, mur., 1 ćw. XX w.

3.4. Dobra kultury współczesnej Na obszarze miasta i gminy Jastrowie nie występują obiekty, stanowiące dobra kultury współ- czesnej.

3.5. Ochrona archeologicznego dziedzictwa kulturowego Zabytek archeologiczny to zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub pod- wodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdu- jących się w nich wytworów bądź ich śladów, lub zabytek ruchomy, będący tym wytworem(art. 3 pkt. 4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami). Zabytki archeologiczne są częścią dziedzictwa kulturowego. Na zasób zabytków archeologicznych składają się zarówno tzw. stanowiska archeologiczne – warstwy kulturowe i obiekty archeologiczne, jak i ruchome zabytki z nich pochodzące i skarby. Europejska konwencja o ochronie archeologicznego dziedzictwa kulturowego uznaje je jako źródło „zbiorowej pamięci europejskiej i instrument dla badań historycznych i naukowych”. Przedmiotem ochrony zabytków archeologicznych są:  stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków,  stanowiska archeologiczne objęte ochroną konserwatorską, ujęte w gminnej ewidencji za- bytków,  średniowieczne i nowożytne nawarstwienia kulturowe historycznej zabudowy miejscowości oraz w obrębie zabytków architektury, cmentarzy i zabytkowej zieleni na terenie gminy. Na terenie gminy Jastrowie znajduje się 6 stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków.

Tabela 12. Wykaz stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków MIEJSCOWOŚĆ OBSZAR AZP OBIEKT NR REJ.

Jastrowie, stan. 44 30-27/51 Grodzisko wyżynne A-744 z dnia 10.01.1993 r., L.dz. 5340/Dec-1/93 Samborsko, stan. 2 31-26/20 Grodzisko wyżynne A-793 z dnia 16.03.1970, L.dz. Kl.IV 670/9/70 Samborsko, stan. 5 31-26/23 Osada otwarta A-794 z dnia 16.03.1970 r., L.dz. Kl. IV 670/11/70 Samborsko, stan. 6 31-26/24 Osada otwarta A-795 z dnia 16.03.1970 r., L.dz. Kl. IV 670/11/70 Sypniewo, stan. 1 30-24/30 Grodzisko nizinne A-745 z dnia 07.06.1993 r., L.dz. 5350/Dec-2/93 Jastrowie, stan. 47 30-27/54; 31-26/36 Układ urbanistyczny nr 684/Wlkp/A z dnia miasta wpisanego do 15.07.2008 r. rejestru zabytków wraz z nawarstwieniami kulturowymi

Ponadto na terenie gminy zarejestrowano 3 stanowiska archeologiczne o własnej formie krajobrazowej grodziska. Są to: 1) Jastrowie, stan. 44 – grodzisko, 2) Samborsko, stan. 2 – grodzisko, 3) Sypniewo, stan. 1 – grodzisko. Poniższa tabela prezentuje zasoby archeologicznego dziedzictwa kulturowego na terenie miasta i gminy Jastrowie

Tabela 13. Zasoby archeologicznego dziedzictwa kulturowego gminy Jastrowie GMINA JASTROWIE Ogólna Kategorie faktów osadniczych w obrębie stanowisk ilość Ilość Cmentarzyska Układ urbani- Punkty Ślady stan. Grodziska Osady Inne Faktów płaskie styczny osadnicze osadnicze archeo. osadn. 3 5 1 134 83 117 3 345 300

Podstawową i wiodącą metodą ewidencjonowania stanowisk archeologicznych jest ogólnopol- ski program badawczo-konserwatorski Archeologiczne Zdjęcie Polski (AZP). Systematyzuje dotychcza- sowy zasób wiedzy o rozpoznaniu archeologicznym terenu, poprzez obserwację archeologiczną terenu oraz uwzględnianie informacji zawartych w archiwach, zbiorach muzealnych, instytucjach i publika- cjach. Wyniki badań AZP są bazą wyjściową do określenia lokalizacji stanowiska, jego obszaru, funkcji i chronologii. Należy jednak pamiętać, że zbiór dokumentacji AZP, reprezentujący ewidencję zasobów archeologicznych, jest otwarty i ciągle uzupełniany w procesie archeologicznego rozpoznania terenu. Do zbioru włączane są informacje o wszystkich sukcesywnie odkrywanych reliktach przeszłości nieza- leżnie od charakteru badań, a także wszystkie bieżące informacje weryfikujące lub uzupełniające dotychczasowe dane. W ten sposób dokumentacja stanowisk archeologicznych, utworzona metodą AZP, jest źródłem najbardziej aktualnej wiedzy o terenie. Stanowiska archeologiczne nie wpisane do rejestru zabytków, ujawnione głównie podczas ba- dań AZP, stanowią podstawową i najliczniejszą grupę, która składa się na archeologiczne dziedzictwo kulturowe. Najlepiej zachowane są stanowiska archeologiczne położone na nieużytkach, terenach nie- zabudowanych oraz terenach zalesionych. W myśl art. 6 pkt. 3 Ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (j.t. Dz. U. z 2014 r., poz. 1446, ze zm.) wszystkie zabytki archeologiczne, bez względu na stan zachowania, podlegają ochronie i opiece.

Stanowiska archeologiczne w większości posiadają lokalizację punktową, rzadziej obszarową. Wyjątkiem jest domniemane grodzisko nad jez. Dobre – nie posiadające precyzyjnej lokalizacji, najprawdopodobniej zniszczone przez prace budowlane ok. 1930 roku (budowa umocnień Wału Pomor- skiego – wzgórze dawnego majątku Morzyca), wzmiankowane w materiałach archiwalnych. Cmenta- rzyska na Wzgórzach Jastrowskich są również udokumentowane archiwalnie, lecz posiadają lokalizację. Niżej przedstawiono wykaz stanowisk (poszczególnymi arkuszami AZP):

Lp. AZP gmina miejscowość nr stan. nr w miejsc. Funkcja, chronologia uwagi 1 3024 Jastrowie Nadarzyce 1 1 ślad osadnictwa okr. rzymski 2 3024 Jastrowie Nadarzyce 2 2 punkt osadn. nowożytne 3 3024 Jastrowie Nadarzyce 3 3 ślad osadnictwa neolit 4 3024 Jastrowie Nadarzyce 3 3 ślad osadnictwa okr. rzymski 5 3024 Jastrowie Nadarzyce 4 4 ślad osadnictwa okr. rzymski 6 3024 Jastrowie Nadarzyce 5 5 punkt osadn. późny okr. rzymski 7 3024 Jastrowie Nadarzyce 5 5 ślad osadnictwa wcz. średniow. 8 3024 Jastrowie Nadarzyce 6 6 ślad osadnictwa okr. rzymski 9 3024 Jastrowie Nadarzyce 6 6 ślad osadnictwa nowożytne 10 3024 Jastrowie Nadarzyce 6 6 ślad osadnictwa póź. średniow. 11 3024 Jastrowie Nadarzyce 7 7 ślad osadnictwa kult. łużycka 12 3024 Jastrowie Nadarzyce 7 7 ślad osadnictwa okr. rzymski 13 3024 Jastrowie Nadarzyce 7 7 ślad osadnictwa nowożytne 14 3024 Jastrowie Nadarzyce 8 8 ślad osadnictwa okr. rzymski ? 15 3024 Jastrowie Nadarzyce 8 8 punkt osadn. nowożytne 16 3024 Jastrowie Nadarzyce 9 9 punkt osadn. póź. średniow. 17 3024 Jastrowie Sypniewko 10 10 ślad osadnictwa kult. łużycka 18 3024 Jastrowie Sypniewko 10 10 punkt osadn. okr. rzymski 19 3024 Jastrowie Sypniewko 11 11 ślad osadnictwa wcz. średniow. 20 3024 Jastrowie Sypniewko 11 11 ślad osadnictwa nowożytne 21 3024 Jastrowie Sypniewko 12 12 punkt osadn. neolit 22 3024 Jastrowie Sypniewko 12 12 ślad osadnictwa okr. rzymski 23 3024 Jastrowie Sypniewko 12 12 ślad osadnictwa nowożytne 24 3024 Jastrowie Sypniewko 13 13 ślad osadnictwa okr. rzymski 25 3024 Jastrowie Sypniewko 13 13 ślad osadnictwa nowożytne 26 3024 Jastrowie Sypniewko 14 14 ślad osadnictwa okr. rzymski 27 3024 Jastrowie Sypniewko 15 1 ślad osadnictwa okr. rzymski 28 3024 Jastrowie Sypniewko 15 1 ślad osadnictwa nowożytne 29 3024 Jastrowie Sypniewko 16 2 ślad osadnictwa okr. rzymski 30 3024 Jastrowie Sypniewko 17 3 ślad osadnictwa okr. rzymski 31 3024 Jastrowie Sypniewko 18 4 ślad osadnictwa wcz. średniow. 32 3024 Jastrowie Sypniewko 19 5 ślad osadnictwa kult. łużycka 33 3024 Jastrowie Sypniewko 19 5 ślad osadnictwa okr. rzymski 34 3024 Jastrowie Sypniewko 19 5 ślad osadnictwa wcz. średniow. 35 3024 Jastrowie Sypniewko 20 6 ślad osadnictwa kult. łużycka 36 3024 Jastrowie Sypniewko 20 6 punkt osadn. okr. rzymski 37 3024 Jastrowie Sypniewko 21 7 ślad osadnictwa kult. łużycka 38 3024 Jastrowie Sypniewko 21 7 punkt osadn. okr. rzymski 39 3024 Jastrowie Sypniewko 22 8 ślad osadnictwa kult. łużycka 40 3024 Jastrowie Sypniewko 22 8 punkt osadn. okr. rzymski 41 3024 Jastrowie Sypniewko 23 9 punkt osadn. okr. rzymski 42 3024 Jastrowie Sypniewko 23 9 ślad osadnictwa ? 43 3024 Jastrowie Sypniewko 24 10 punkt osadn. okr. rzymski 44 3024 Jastrowie Sypniewko 25 11 ślad osadnictwa neolit 45 3024 Jastrowie Sypniewko 25 11 punkt osadn. okr. rzymski 46 3024 Jastrowie Sypniewko 25 11 osada wcz. średniow. 47 3024 Jastrowie Sypniewko 26 12 punkt osadn. okr. rzymski 48 3024 Jastrowie Sypniewko 27 13 ślad osadnictwa kult. łużycka 49 3024 Jastrowie Sypniewko 27 13 osada okr. rzymski 50 3024 Jastrowie Sypniewko 28 14 punkt osadn. nowożytne 51 3024 Jastrowie Sypniewko 29 15 ślad osadnictwa kult. łużycka 52 3024 Jastrowie Sypniewko 29 15 punkt osadn. okr. rzymski 53 3024 Jastrowie Sypniewko 29 15 punkt osadn. nowożytne

54 3024 Jastrowie Sypniewo 30 1 grodziskowcz. średniow. w rejestrze WKZ 55 3024 Jastrowie Sypniewo 31 17 ślad osadnictwa okr. rzymski 56 3024 Jastrowie Sypniewo 32 18 ślad osadnictwa kult. łużycka 57 3024 Jastrowie Sypniewo 33 19 ślad osadnictwa kult. łużycka 58 3024 Jastrowie Sypniewo 34 20 punkt osadn. nowożytne 59 3024 Jastrowie Sypniewo 35 21 ślad osadnictwa okr. rzymski 60 3024 Jastrowie Sypniewo 36 22 ślad osadnictwa okr. rzymski 61 3024 Jastrowie Sypniewo 36 22 punkt osadn. nowożytne 62 3024 Jastrowie Sypniewo 37 23 ślad osadnictwa okr. rzymski 63 3024 Jastrowie Sypniewo 37 23 ślad osadnictwa nowożytne 64 3024 Jastrowie Sypniewo 38 24 ślad osadnictwa wcz. średniow. 65 3024 Jastrowie Sypniewo 38 24 ślad osadnictwa nowożytne 66 3024 Jastrowie Sypniewo 39 25 ślad osadnictwa okr. rzymski 67 3024 Jastrowie Sypniewo 40 26 ślad osadnictwa okr. rzymski 68 3024 Jastrowie Sypniewo 40 26 ślad osadnictwa nowożytne 69 3024 Jastrowie Sypniewo 41 27 ślad osadnictwa okr. rzymski 70 3024 Jastrowie Sypniewo 42 28 punkt osadn. nowożytne 71 3024 Jastrowie Sypniewo 43 29 punkt osadn. póź. średniow. 72 3024 Jastrowie Sypniewo 44 30 ślad osadnictwaneolit/kult. wielbarska 73 3024 Jastrowie Sypniewo 44 30 ślad osadnictwa kult. łużycka 74 3024 Jastrowie Sypniewo 44 30 ślad osadnictwa okr. rzymski 75 3024 Jastrowie Sypniewo 44 30 ślad osadnictwa wcz. średniow. 76 3024 Jastrowie Sypniewo 45 31 ślad osadnictwa kult. łużycka 77 3024 Jastrowie Sypniewo 46 32 ślad osadnictwaneolit/kult. wielbarska 78 3024 Jastrowie Sypniewo 46 32 ślad osadnictwa okr. rzymski 79 3024 Jastrowie Sypniewo 47 33 ślad osadnictwa kult. łużycka 80 3024 Jastrowie Sypniewo 47 33 ślad osadnictwa nowożytne 81 3024 Jastrowie Sypniewo 48 34 ślad osadnictwa kult. łużycka 82 3024 Jastrowie Sypniewo 48 34 ślad osadnictwa nowożytne 83 3024 Jastrowie Sypniewo 49 35 ślad osadnictwa okr. rzymski 84 3024 Jastrowie Sypniewo 50 36 ślad osadnictwa póź. średniow. 85 3024 Jastrowie Sypniewo 50 36 punkt osadn. nowożytne 86 3024 Jastrowie Sypniewo 51 37 ślad osadnictwa okr. rzymski 87 3024 Jastrowie Sypniewo 51 37 ślad osadnictwa nowożytne 88 3024 Jastrowie Sypniewko 52 38 ślad osadnictwa neolit ? 89 3024 Jastrowie Sypniewko 52 38 ślad osadnictwa kult. łużycka 90 3024 Jastrowie Sypniewko 53 39 punkt osadn. kult. łużycka 91 3024 Jastrowie Sypniewko 53 39 ślad osadnictwa okr. rzymski 92 3025 Jastrowie Sypniewo 1 ślad osadnictwa wcz. średniow. 93 3025 Jastrowie Sypniewo 1 ślad osadnictwa nowożytne 94 3025 Jastrowie Sypniewo 2 ślad osadnictwa wcz. średniow. 95 3025 Jastrowie Sypniewo 2 ślad osadnictwa nowożytne 96 3025 Jastrowie Sypniewo 3 osada kult. łużycka 97 3025 Jastrowie Sypniewo 3 ślad osadnictwa nowożytne 98 3025 Jastrowie Sypniewo 4 punkt osadn. kult. łużycka 99 3025 Jastrowie Sypniewo 5 ślad osadnictwa wcz. średniow. 100 3025 Jastrowie Sypniewo 5 ślad osadnictwa póź. średniow. 101 3025 Jastrowie Sypniewo 6 ślad osadnictwa kult. łużycka 102 3025 Jastrowie Sypniewo 6 punkt osadn. wcz. średniow. 103 3025 Jastrowie Sypniewo 6 punkt osadn. nowożytne 104 3025 Jastrowie Sypniewo 7 punkt osadn. wcz. średniow. 105 3025 Jastrowie Sypniewo 7 ślad osadnictwa kult. pomorska 106 3025 Jastrowie Sypniewo 8 punkt osadn. kult. wielbarska 107 3025 Jastrowie Sypniewo 9 punkt osadn. nowożytne 108 3025 Jastrowie Sypniewo 10 ślad osadnictwa neolit 109 3025 Jastrowie Sypniewo 10 ślad osadnictwa kult. łużycka 110 3025 Jastrowie Sypniewo 11 ślad osadnictwa póź. średniow. 111 3025 Jastrowie Sypniewo 11 ślad osadnictwa nowożytne 112 3025 Jastrowie Sypniewo 12 punkt osadn. póź. średniow. 113 3025 Jastrowie Sypniewo 13 punkt osadn. kult. łużycka 114 3025 Jastrowie Sypniewo 14 ślad osadnictwa wcz. średniow. 115 3025 Jastrowie Sypniewo 14 punkt osadn. nowożytne

116 3025 Jastrowie Sypniewo 15 ślad osadnictwa kult. wielbarska 117 3025 Jastrowie Sypniewo 15 punkt osadn. nowożytne 118 3025 Jastrowie Sypniewo 16 ślad osadnictwa kult. łużycka 119 3025 Jastrowie Brzeźnica Kol. 17 ślad osadnictwa wcz. średniow. 120 3025 Jastrowie Brzeźnica Kol. 17 ślad osadnictwa nowożytne 121 3025 Jastrowie Brzeźnica Kol. 18 ślad osadnictwa neolit 122 3025 Jastrowie Brzeźnica 19 punkt osadn. nowożytne 123 3027 Jastrowie Jastrowie 26 19 obozowisko neolit 124 3027 Jastrowie Jastrowie 26 19 ślad osadnictwa nowożytne 125 3027 Jastrowie Jastrowie 27 20 ślad osadnictwa póź. średniow. 126 3027 Jastrowie Jastrowie 28 21 cmentarzysko kult. pomorska 127 3027 Jastrowie Jastrowie 29 22 cmentarzysko kult. pomorska 128 3027 Jastrowie Jastrowie 30 23 ślad osadnictwa kult. pomorska 129 3027 Jastrowie Jastrowie 31 24 ślad osadnictwa kult. pomorska 130 3027 Jastrowie Jastrowie 32 25 ślad osadnictwa wcz. średniow. 131 3027 Jastrowie Jastrowie 33 26 ślad osadnictwa neolit / epoka brązu 132 3027 Jastrowie Jastrowie 33 26 osada kult. pomorska 133 3027 Jastrowie Jastrowie 33 26 ślad osadnictwa nowożytne 134 3027 Jastrowie Jastrowie 34 27 ślad osadnictwa neolit 135 3027 Jastrowie Jastrowie 34 27 ślad osadnictwa kult. pomorska 136 3027 Jastrowie Jastrowie 34 27 ślad osadnictwa wcz. średniow. 137 3027 Jastrowie Jastrowie 34 27 ślad osadnictwa póź. średniow. 138 3027 Jastrowie Jastrowie 34 27 ślad osadnictwa nowożytne 139 3027 Jastrowie Jastrowie 35 28 ślad osadnictwa epoka kamienia 140 3027 Jastrowie Jastrowie 35 28 osada kult. pomorska 141 3027 Jastrowie Jastrowie 36 29 ślad osadnictwa epoka kamienia 142 3027 Jastrowie Jastrowie 36 29 osada wcz. średniow. 143 3027 Jastrowie Jastrowie 37 30 ślad osadnictwa kult. pomorska 144 3027 Jastrowie Jastrowie 37 30 ślad osadnictwa wcz. średniow. 145 3027 Jastrowie Jastrowie 37 30 punkt osadn. póź. średniow. 146 3027 Jastrowie Jastrowie 38 31 ślad osadnictwa neolit 147 3027 Jastrowie Jastrowie 38 31 osada kult. Łużycka 148 3027 Jastrowie Jastrowie 38 31 osada wcz. średniow. 149 3027 Jastrowie Jastrowie 39 32 ślad osadnictwa neolit / epoka brązu 150 3027 Jastrowie Jastrowie 39 32 punkt osadn. okr. rzymski 151 3027 Jastrowie Jastrowie 39 32 osada kult. Łużycka 152 3027 Jastrowie Jastrowie 40 33 ślad osadnictwa neolit 153 3027 Jastrowie Jastrowie 40 33 ślad osadnictwa kult. pomorska 154 3027 Jastrowie Jastrowie 40 33 osada wcz. średniow. 155 3027 Jastrowie Jastrowie 40 33 ślad osadnictwa póź. średniow. 156 3027 Jastrowie Jastrowie 41 34 ślad osadnictwa neolit 157 3027 Jastrowie Jastrowie 41 34 osada kult. wielbarska 158 3027 Jastrowie Jastrowie 41 34 ślad osadnictwa póź. średniow. 159 3027 Jastrowie Jastrowie 42 35 ślad osadnictwa epoka kamienia 160 3027 Jastrowie Jastrowie 42 35 osada kult. Pomorska 161 3027 Jastrowie Jastrowie 43 36 ślad osadnictwa epoka kamienia 162 3027 Jastrowie Jastrowie 43 36 ślad osadnictwa kult. pomorska 163 3027 Jastrowie Jastrowie 43 36 osada kult. wielbarska 164 3027 Jastrowie Jastrowie 44 37 ślad osadnictwa epoka kamienia 165 3027 Jastrowie Jastrowie 44 37 ślad osadnictwa póź. średniow. 166 3027 Jastrowie Jastrowie 45 38 obozowisko neolit 167 3027 Jastrowie Jastrowie 45 38 ślad osadnictwa wcz. średniow. 168 3027 Jastrowie Jastrowie 46 39 ślad osadnictwa neolit / epoka brązu 169 3027 Jastrowie Jastrowie 46 39 punkt osadn. nowożytne 170 3027 Jastrowie Jastrowie 47 40 ślad osadnictwa neolit / epoka brązu 171 3027 Jastrowie Jastrowie 47 40 punkt osadn. póź. średniow. 172 3027 Jastrowie Jastrowie 47 40 ślad osadnictwa nowożytne 173 3027 Jastrowie Jastrowie 48 41 ślad osadnictwa epoka kamienia 174 3027 Jastrowie Jastrowie 48 41 ślad osadnictwa póź. średniow. 175 3027 Jastrowie Jastrowie 49 42 obozowisko neolit / epoka brązu 176 3027 Jastrowie Jastrowie 50 43 obozowisko neolit 177 3027 Jastrowie Jastrowie 50 43 cmentarzysko kult. pomorska 178 3027 Jastrowie Jastrowie 50 43 ślad osadnictwa póź. średniow.

179 3027 Jastrowie Jastrowie 51 44 ślad osadnictwa neolit / epoka brązu 180 3027 Jastrowie Jastrowie 51 44 grodziskowcz. średniow. w rej. WKZ 181 3027 Jastrowie Jastrowie 52 45 cmentarzysko kult. pomorska 182 3027 Jastrowie Jastrowie 53 46 ślad osadnictwa póź. średniow. 183 3027 Jastrowie Jastrowie 53 46 ślad osadnictwa nowożytne 184 3123 Jastrowie Dobre 12 1 punkt osadn. okr. rzymski 185 3123 Jastrowie Dobre 13 2 grodzisko ? 186 3123 Jastrowie Dobre 14 18 punkt osadn. nowożytne 187 3124 Jastrowie Brzeźnica Kol. 1 ślad osadnictwa epoka kamienia 188 3124 Jastrowie Brzeźnica Kol. 2 punkt osadn. nowożytne 189 3124 Jastrowie Brzeźnica Kol. 3 ślad osadnictwa wcz. średniow. 190 3124 Jastrowie Nadarzyce 4 ślad osadnictwa póź. średniow. 191 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 1 punkt osadn. średniowiecze 192 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 1 ślad osadnictwa nowożytne 193 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 2 ślad osadnictwa nowożytne 194 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 3 osada średniowiecze 195 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 4 ślad osadnictwa epoka kamienia 196 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 5 osada wcz. średniow. 197 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 6 ślad osadnictwa wcz. średniow. 198 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 6 ślad osadnictwa nowożytne 199 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 7 osada kult. wielbarska 200 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 7 osada średniowiecze 201 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 8 ślad osadnictwa neolit 202 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 9 ślad osadnictwa kult. wielbarska 203 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 10 osada kult. wielbarska 204 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 10 osada wcz. średniow. 205 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 11 ślad osadnictwa okr. rzymski 206 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 11 ślad osadnictwa wcz. średniow. 207 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 12 ślad osadnictwa wcz. średniow. 208 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 12 ślad osadnictwa średniowiecze 209 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 13 osada średniowiecze 210 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 14 osada średniowiecze 211 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 15 cmentarzysko ? neolit ? 212 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 16 osada średniowiecze 213 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 17 ślad osadnictwa kult. pomorska 214 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 17 ślad osadnictwa wcz. średniow. 215 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 17 punkt osadn. średniowiecze 216 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 18 osada wcz. średniow. 217 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 19 ślad osadnictwa epoka kamienia 218 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 19 ślad osadnictwa wcz. średniow. 219 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 19 ślad osadnictwa średniowiecze 220 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 20 ślad osadnictwa neolit 221 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 20 ślad osadnictwa kult. pomorska 222 3125 Jastrowie Brzeźnica Kol. 20 punkt osadn. wcz. średniow. 223 3125 Jastrowie Budy 21 ślad osadnictwa średniowiecze 224 3125 Jastrowie Budy 22 osada średniowiecze 225 3125 Jastrowie Budy 23 ślad osadnictwa średniowiecze 226 3125 Jastrowie Budy 23 ślad osadnictwa nowożytne 227 3125 Jastrowie Brzeźnica 24 ślad osadnictwa epoka kamienia 228 3125 Jastrowie Brzeźnica 24 ślad osadnictwa średniowiecze 229 3125 Jastrowie Brzeźnica 25 ślad osadnictwa średniowiecze 230 3125 Jastrowie Brzeźnica 26 ślad osadnictwa okr. rzymski 231 3125 Jastrowie Brzeźnica 26 ślad osadnictwa średniowiecze 232 3125 Jastrowie Brzeźnica 26 punkt osadn. nowożytne 233 3125 Jastrowie Brzeźnica 27 ślad osadnictwa nowożytne 234 3125 Jastrowie Brzeźnica 28 ślad osadnictwa wcz. średniow. 235 3125 Jastrowie Brzeźnica 28 ślad osadnictwa średniowiecze 236 3125 Jastrowie Brzeźnica 29 osada kult. wielbarska 237 3125 Jastrowie Brzeźnica 30 osada kult. wielbarska 238 3125 Jastrowie Brzeźnica 31 osada średniowiecze 239 3125 Jastrowie Brzeźnica 32 osada średniowiecze 240 3125 Jastrowie Brzeźnica 33 osada średniowiecze

241 3125 Jastrowie Brzeźnica 34 osada średniowiecze 242 3125 Jastrowie Brzeźnica 34 ślad osadnictwa nowożytne 243 3125 Jastrowie Brzeźnica 35 ślad osadnictwa epoka kamienia 244 3125 Jastrowie Brzeźnica 35 ślad osadnictwa neolit 245 3125 Jastrowie Brzeźnica 35 punkt osadn. średniowiecze 246 3125 Jastrowie Brzeźnica 35 ślad osadnictwa nowożytne 247 3125 Jastrowie Brzeźnica 36 osada średniowiecze 248 3125 Jastrowie Brzeźnica 36 ślad osadnictwa nowożytne 249 3125 Jastrowie Brzeźnica 37 punkt osadn. średniowiecze 250 3125 Jastrowie Brzeźnica 38 ślad osadnictwa neolit 251 3125 Jastrowie Brzeźnica 38 punkt osadn. średniowiecze 252 3125 Jastrowie Brzeźnica 38 punkt osadn. nowożytne 253 3125 Jastrowie Brzeźnica 39 ślad osadnictwa średniowiecze 254 3125 Jastrowie Brzeźnica 40 ślad osadnictwa wcz. średniow. 255 3125 Jastrowie Brzeźnica 41 osada średniowiecze 256 3125 Jastrowie Brzeźnica 42 osada średniowiecze 257 3125 Jastrowie Brzeźnica 42 ślad osadnictwa nowożytne 258 3125 Jastrowie Brzeźnica 43 ślad osadnictwa średniowiecze 259 3125 Jastrowie Brzeźnica 43 osada nowożytne 260 3125 Jastrowie Brzeźnica 44 ślad osadnictwa wcz. średniow. 261 3125 Jastrowie Brzeźnica 44 ślad osadnictwa średniowiecze 262 3125 Jastrowie Brzeźnica 44 punkt osadn. nowożytne 263 3125 Jastrowie Brzeźnica 45 ślad osadnictwa średniowiecze 264 3125 Jastrowie Brzeźnica 45 osada nowożytne 265 3125 Jastrowie Brzeźnica 46 osada średniowiecze 266 3125 Jastrowie Brzeźnica 46 ślad osadnictwa nowożytne 267 3125 Jastrowie Brzeźnica 47 osada nowożytne 268 3125 Jastrowie Brzeźnica 48 osada średniowiecze 269 3125 Jastrowie Brzeźnica 48 ślad osadnictwa nowożytne 270 3125 Jastrowie Brzeźnica 49 ślad osadnictwa średniowiecze 271 3125 Jastrowie Brzeźnica 49 ślad osadnictwa nowożytne 272 3125 Jastrowie Brzeźnica 50 ślad osadnictwa wcz. średniow. 273 3125 Jastrowie Brzeźnica 50 punkt osadn. średniowiecze 274 3125 Jastrowie Brzeźnica 51 osada średniowiecze 275 3125 Jastrowie Brzeźnica 52 punkt osadn. średniowiecze 276 3125 Jastrowie Brzeźnica 53 ślad osadnictwa neolit 277 3125 Jastrowie Brzeźnica 53 ślad osadnictwa średniowiecze 278 3125 Jastrowie Brzeźnica 54 ślad osadnictwa neolit 279 3125 Jastrowie Brzeźnica 55 osada wcz. średniow. 280 3125 Jastrowie Brzeźnica 55 ślad osadnictwa średniowiecze 281 3125 Jastrowie Brzeźnica 56 ślad osadnictwa średniowiecze 282 3125 Jastrowie Brzeźnica 57 ??? 283 3126 Jastrowie Jastrowie 1 cmentarzysko kult. pomorska 284 3126 Jastrowie Jastrowie 2 cmentarzysko kult. pomorska 285 3126 Jastrowie Jastrowie 3 cmentarzysko kult. pomorska 286 3126 Jastrowie Jastrowie 4 luz epoka brązu 287 3126 Jastrowie Jastrowie 5 osada póź. średniow. 288 3126 Jastrowie Jastrowie 6 ślad osadnictwa kult. pomorska 289 3126 Jastrowie Jastrowie 6 osada średniowiecze 290 3126 Jastrowie Jastrowie 7 ślad osadnictwa wcz. okres lateński 291 3126 Jastrowie Jastrowie 8 osada póź. średniow. 292 3126 Jastrowie Jastrowie 9 osada póź. średniow. 293 3126 Jastrowie Jastrowie 10 osada póź. średniow. 294 3126 Jastrowie Jastrowie 11 osada póź. średniow. 295 3126 Jastrowie Jastrowie 12 punkt osadn. kult. pomorska 296 3126 Jastrowie Jastrowie 12 ślad osadnictwa epoka kamienia 297 3126 Jastrowie Jastrowie 13 ślad osadnictwa epoka kamienia 298 3126 Jastrowie Jastrowie 13 osada póź. średniow. 299 3126 Jastrowie Jastrowie 14 ślad osadnictwa epoka kamienia 300 3126 Jastrowie Jastrowie 14 punkt osadn. póź. średniow. 301 3126 Jastrowie Jastrowie 15 osada kult. pomorska 302 3126 Jastrowie Jastrowie 15 osada póź. średniow. 303 3126 Jastrowie Jastrowie 16 ślad osadnictwa epoka kamienia

304 3126 Jastrowie Jastrowie 16 punkt osadn. kult. pomorska 305 3126 Jastrowie Jastrowie 16 osada póź. średniow. 306 3126 Jastrowie Jastrowie 17 osada średniowiecze 307 3126 Jastrowie Jastrowie 18 ślad osadnictwa epoka kamienia 308 3126 Jastrowie Jastrowie 18 osada póź. średniow. 309 3126 Jastrowie Samborsko 19 1 cmentarzysko kult. pomorska 310 3126 Jastrowie Samborsko 20 2 grodzisko wcz. średniow. w rejestrze WKZ 311 3126 Jastrowie Samborsko 21 3 cmentarzysko kult. pomorska 312 3126 Jastrowie Samborsko 22 4 osada kult. łużycka 313 3126 Jastrowie Samborsko 23 5 osada wcz. średniow. w rejestrze WKZ 314 3126 Jastrowie Samborsko 24 6 osada wcz. średniow. w rejestrze WKZ 315 3126 Jastrowie Samborsko 25 7 osada kult. pomorska 316 3126 Jastrowie Samborsko 25 7 osada póź. średniow. 317 3126 Jastrowie Samborsko 26 8 osada nowożytne 318 3126 Jastrowie Samborsko 27 9 punkt osadn. kult. pomorska 319 3126 Jastrowie Samborsko 27 9 ślad osadnictwa średniowiecze 320 3126 Jastrowie Samborsko 27 9 punkt osadn. nowożytne 321 3126 Jastrowie Samborsko 28 ślad osadnictwa średniowiecze 322 3126 Jastrowie Samborsko 28 ślad osadnictwa nowożytne 323 3126 Jastrowie Samborsko 29 ślad osadnictwa średniowiecze 324 3126 Jastrowie Samborsko 29 osada nowożytne 325 3126 Jastrowie Samborsko 30 osada nowożytne 326 3126 Jastrowie Samborsko 31 osada ? nowożytne 327 3126 Jastrowie Samborsko 32 punkt osadn. średniowiecze 328 3126 Jastrowie Samborsko 32 osada ? nowożytne 329 3126 Jastrowie Samborsko 33 ślad osadnictwa kult. pomorska 330 3126 Jastrowie Samborsko 33 ślad osadnictwa średniowiecze 331 3126 Jastrowie Samborsko 33 punkt osadn. nowożytne 332 3126 Jastrowie Samborsko 34 ślad osadnictwa nowożytne 333 3126 Jastrowie Samborsko 35 ślad osadnictwa średniowiecze 334 3127 Jastrowie Jastrowie 1 ślad osadnictwa kult. pomorska 335 3127 Jastrowie Jastrowie 2 osada średniowiecze 336 3127 Jastrowie Jastrowie 2 osada nowożytne 337 3127 Jastrowie Jastrowie 3 osada kult. wielbarska 338 3127 Jastrowie Jastrowie 3 punkt osadn. nowożytne 339 3127 Jastrowie Jastrowie 4 osada średniowiecze 340 3127 Jastrowie Jastrowie 5 ślad osadnictwa wcz. średniow. 341 3127 Jastrowie Jastrowie 6 osada średniowiecze 342 3127 Jastrowie Jastrowie 7 ślad osadnictwa nowożytne 343 3127 Jastrowie Jastrowie 8 osada średniowiecze 344 3127 Jastrowie Jastrowie 9 ślad osadnictwa wcz. średniow. 345 3127 Jastrowie Jastrowie 9 punkt osadn. średniowiecze 346 3127 Jastrowie Jastrowie 10 ślad osadnictwa nowożytne 347 3127 Jastrowie Jastrowie 11 punkt osadn. nowożytne 348 3127 Jastrowie Jastrowie 12 punkt osadn. wcz. średniow. 349 3127 Jastrowie Jastrowie 12 ślad osadnictwa średniowiecze 350 3127 Jastrowie Jastrowie 13 osada średniowiecze 351 3127 Jastrowie Jastrowie 14 osada kult. łużycka 352 3127 Jastrowie Jastrowie 15 ślad osadnictwa okres pradziejowy 353 3127 Jastrowie Jastrowie 16 ślad osadnictwa okres pradziejowy 354 3225 Jastrowie Trzebieszki 1 punkt osadn. nowożytne 355 3225 Jastrowie Trzebieszki 2 ślad osadnictwa epoka kamienia 356 3225 Jastrowie Smolary 2 punkt osadn. neolit 357 3225 Jastrowie Piaskinia 3 punkt osadn. nowożytne 358 3326 Jastrowie Płytnica 1 ślad osadnictwa epoka kamienia

Aktualnie zagrożeniem dla stanowisk archeologicznych są inwestycje budowlane i przemy- słowe, nielegalna eksploatacja piaśnic i żwirowni. Istotne zagrożenie dla zachowania substancji zabytkowej stanowisk archeologicznych zlokalizowanych w obrębie pół uprawnych stanowi głęboka orka.

Niektóre zagrożenia pojawiły się w ciągu ostatnich lat, jak na przykład działalność tzw. poszukiwaczy skarbów z wykrywaczami metali, których rozmiary trudno ocenić. Działalność ta szczególnie zagraża cmentarzyskom zlokalizowanym na terenie gminy. Wiele zagrożeń wynika z przyspieszonego rozwoju gospodarczego– jak już wspomniano użycie ciężkiego sprzętu w rolnictwie, rozwój budownictwa na obrzeżach miast, budowa dróg. A zatem podstawowym zagrożeniem dla stanowisk archeologicznych oraz nawarstwień kulturowych są wszelkie inwestycje związane z zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, które wymagają prowadzenia prac ziemno-budowlanych. Wysoki stopień zurbanizowania ma samo miasto Jastrowie. Zabytkowy układ urbanistyczny miasta, nakazuje szczególną ochronę pradziejowych, średniowiecznych i nowożytnych nawarstwień kulturowych w jego obrębie. Aby zapobiec zniszczeniu stanowisk archeologicznych, prace ziemne prowadzone w strefie ochrony stanowisk archeologicznych wymagają prowadzenia prac archeologicznych w zakresie uzgod- nionym z Wielkopolskim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków. Jest to szczególnie ważne podczas takich inwestycji jak budowa obwodnic, dróg, zbiorników retencyjnych, kopalń kruszywa, gdyż inwestycje te z uwagi na szerokopłaszyznowy charakter prac ziemnych, w bezpowrotny sposób niszczą sub- stancję zabytkową i obiekty archeologiczne. Przebudowa układów urbanistycznych, ruralistycznych i założeń pałacowo-parkowych prowadzi często do naruszenia średniowiecznych i nowożytnych nawarstwień kulturowych. W związku z tym wszystkie prace ziemne wymagają jednoczesnego prowadzenia badań archeologicznych. Wyniki badań często stanowią jedyną dokumentację następujących po sobie epizodów osadniczych na tym terenie. Pozwalają skorygować, uszczegółowić i potwierdzić dane ze źródeł pisanych. Pozyskany w trakcie ba- dań materiał ruchomy umożliwia uzupełnienie danych o kulturze materialnej mieszkańców. Zagrożeniem dla dziedzictwa archeologiczne jest też rozwój turystyki zwłaszcza nad rzekami, jeziorami i w obszarach leśnych. Tereny te atrakcyjne pod względem rekreacyjnym obecnie, często były również okupowane przez ludzi w pradziejach i wczesnym średniowieczu. Dostęp do wody, który sta- nowił podstawę egzystencji osadniczej umożliwiał tworzenie niezwykle licznych osad o metryce sięga- jącej od epoki kamienia po czasy nowożytne. Rozwój przemysłu, turystyki, budownictwa mieszkaniowego, może stanowić istotne zagroże- nie dla zabytków archeologicznych, dlatego ważne jest wypełnianie przez inwestorów wymogów konserwatorskich określonych przez Wielkopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.

4. Rekomendacje i wnioski zawarte w audycie krajobrazowym oraz granice krajo- brazów priorytetowych Zgodnie z definicją zawartą w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, przez krajobraz priorytetowy należy rozumieć krajobraz szczególnie cenny dla spo- łeczeństwa ze względu na swoje wartości przyrodnicze, kulturowe, historyczne, architektoniczne, urba- nistyczne, ruralistyczne lub estetyczno-widokowe. Krajobraz priorytetowy, jako taki wymaga zachowania lub określenia zasad i warunków jego kształtowania. Organy samorządu województwa sporządzają audyt krajobrazowy, dla obszaru województwa, nie rzadziej niż raz na 20 lat. Audyt krajobrazowy identyfikuje krajobrazy występujące na całym obszarze województwa, określa ich cechy charakterystyczne oraz dokonuje oceny ich wartości. Na dzień uchwalenia Studium, brak jest audytu krajobrazowego dla województwa wielkopolskiego, a gmina Jastrowie nie ma wyznaczonych krajobrazów priorytetowych. Obowiązek uchwalenia audytu powstał wraz z wejściem w życie w dniu 11 września 2015 r. tzw. „ustawy krajobrazowej” (ustawa z dnia 24 kwietnia 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wzmocnieniem narzędzi ochrony krajobrazu, Dz. U. z 2015 r. poz. 774, ogłoszona 10 czerwca 2015 r.), mającej na celu wzmoc- nienie narzędzi ochrony krajobrazu. Sejmiki poszczególnych województw uchwalą audyty krajobrazowe w terminie 3 lat od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy.

5. Zagadnienia demograficzne

5.1. Warunki i jakość życia mieszkańców

5.1.1. Warunki mieszkaniowe Według informacji Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu, na koniec 2015 roku w gminie Jastrowie było 3 705 mieszkań, z czego 2 821 mieszkań w samym mieście Jastrowie. Średnia powierzchnia użytkowa mieszkań wynosiła 71,7 m2, przy czym w mieście wielkość ta oscylowała w granicach 69,3 m2. Poniższa tabela ilustruje analizę zasobów mieszkaniowych gminy i miasta Jastrowie w latach 2011-2015. Z analizy tej wynika, iż w gminie Jastrowie mieszkania są mniejsze niż w powiecie złotow- skim i województwie wielkopolskim. Z kolei wskaźniki wielkości przeciętnej powierzchni użytkowej mieszkań dla miasta Jastrowia, są wyższe niż wskaźniki dla powiatu czy województwa.

Tabela 14. Zasoby mieszkaniowe gminy Jastrowie w latach 2011-2015 Gmina i miasto Jastrowie Wojewódz- Zasoby mieszkaniowe Obszar wiej- Powiat Gmina ogółem Miasto Jastrowie two ski 2011 3 634 2 762 872 20 893 1 124 119 2012 3 658 2 785 873 21 116 1 137 236 Liczba 2013 3 667 2 792 875 21 252 1 149 451 mieszkań 2014 3 696 2 816 880 21 417 1 163 001 2015 3 705 2 821 884 21 629 1 178 080 2011 14 396 10 731 3 665 85 690 4 547 995 2012 14 492 10 822 3 670 86 541 4 603 833 Liczba izb 2013 14 535 10 857 3 678 87 178 4 656 934 2014 14 634 10 928 3 706 87 888 4 713 409 2015 14 678 10 952 3 726 88 768 4 775 330 Powierzch- 2011 258 479 189 938 68 541 1 615 862 89 721 914 nia użyt- 2012 260 990 192 225 68 765 1 637 214 91 104 531 kowa miesz- 2013 262 134 193 185 68 949 1 654 905 92 441 934 kań 2014 264 608 194 822 69 786 1 673 902 93 815 296 2 [m ] 2015 265 715 195 475 70 240 1 695 485 95 339 205 Przeciętna 2011 71,1 68,8 78,6 77,3 79,8 powierzch- 2012 71,3 69,0 78,8 77,5 80,1 nia użyt- 2013 71,5 69,2 78,8 77,9 80,4 kowa 2014 71,6 69,2 79,3 78,2 80,7 1 mieszkania 2015 71,7 69,3 78,5 78,4 80,9 [m2] Przeciętna 2011 22,0 21,9 22,2 23,0 26,0 powierzch- 2012 22,3 22,2 22,5 23,3 26,3 nia użyt- 2013 22,5 22,3 22,9 23,6 26,7 kowa miesz- 2014 22,6 22,4 23,2 23,9 27,0 kania na 1 osobę 2015 22,8 22,5 23,8 24,3 27,4 [m2] Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Warunki zamieszkania na terenie miasta i gminy Jastrowie uzależnione są od wieku i standardu zabudowy. Na podstawie wyników badań z narodowego spisu powszechnego przeprowadzonego w 2002 roku wnioskuje się, że spośród 3 521 mieszkań zlokalizowanych na terenie całej gminy 25 % z nich wybudowano przed 1945 rokiem. Większość z nich wymaga kapitalnych remontów. Zabudowa

77 centrum miasta Jastrowie w większości obejmuje budynki wybudowane przed 1989 rokiem. Obiekty znajdujące się przy ul. Kieniewicza i Żymierskiego częściowo zostały odnowione. W zasobach komunalnych znajduje się 427 mieszkań. Budynkami komunalnymi zarządza Za- kład Gospodarki Mieszkaniowej w Jastrowiu, Sp. z o.o. Miasta i Gminy Jastrowie. W skład mieszkaniowego zasobu komunalnego gminy wchodzą między innymi mieszkania socjalne przy ul. Wojska Pol- skiego 57. W gminie występuje niedobór lokali socjalnych. Obecnie na 427 mieszkań komunalnych, tylko 12 z nich (o powierzchni 534 m2) stanowią mieszkania socjalne. W planach jest budowa dwukon- dygnacyjnego bloku z osiemnastoma mieszkaniami komunalnymi przy Alei Wolności. Jednym z warun- ków dofinansowania budowy budynku wielorodzinnego komunalnego jest wydzielenie w starym zasobie 18 lokali socjalnych. Według stanu na dzień 31.12.2016 r. na mieszkania socjalne oczekiwało 5 rodzin.

Tabela 15. Wyposażenie mieszkań w urządzenia techniczno-sanitarne w 2015 roku Ogółem Miasto Obszar wiejski Rodzaj urządzenia [szt.] [%] [szt.] [%] [szt.] [%] Wodociąg 3 644 98,4 2 805 99,4 839 95,0 Ustęp spłukiwany 3 573 96,4 2 764 98,0 809 91,5 Łazienka 3 429 92,6 2 655 94,1 774 87,6 Centralne ogrzewanie 2 800 75,6 2 157 76,5 643 72,7 Gaz sieciowy 555 15,0 554 19,6 1 0,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat,gov.pl

Zabudowa mieszkaniowa o wysokiej intensywności zlokalizowana jest w centralnej oraz wschodniej i południowej części miasta Jastrowie. Jest to głównie zabudowa kamieniczna, zlokalizowana w centrum miasta oraz zabudowa blokowa powstała w latach 70- i 80-tych XX w. (południowa i wschodnia część miasta; w części wschodniej miasta zabudowa pochodzi z początku XXI w.). Zabu- dowa wielorodzinna znajduje się także na terenach wiejskich – we wsi Brzeźnica, Nadarzyce, Sambor- sko i Sypniewo. Zabudowa jednorodzinna zlokalizowana jest przeważnie we wschodniej, zachodniej i północ- nej części miasta Jastrowie. Na terenach wiejskich przedmiotowy typ zabudowy lokowany był przeważ- nie na obrzeżach miejscowości, często towarzysząc byłym PGR’om. Przeciętnie liczba osób na jedno mieszkanie w gminie Jastrowie w 2015 roku wynosiła 3,14. Z poniższego zestawienia wynika, że od roku 2011 obserwuje się systematyczny spadek przedmiotowego wskaźnika, co świadczy o poprawie warunków mieszkaniowych w gminie.

Tabela 16. Przeciętna liczba osób na 1 mieszkanie w latach 2011-2015 Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 2015 Gmina Jastrowie 3,24 3,20 3,18 3,17 3,14 Powiat złotowski 3,36 3,33 3,29 3,27 3,23 Województwo wielkopolskie 3,07 3,04 3,02 2,99 2,95 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat,gov.pl

Standard zamieszkania w mieście i na obszarach wiejskich jest zróżnicowany. Duża część zaso- bów mieszkaniowych w mieście ma ponad 60 lat i wymaga remontów. Pozytywną stroną lokali mieszkaniowych jest wysoki stopień wyposażenia w urządzenia techniczno-sanitarne (wodociąg, ustęp spłu- kiwany, łazienka, centralne ogrzewanie, gaz). W porównaniu do powiatu złotowskiego gminę i miasto Jastrowie cechują mieszkania o niewielkiej powierzchni użytkowej w m2 na 1 osobę, ale mniejszej liczbie osób na 1 mieszkanie.

5.1.2. Oświata i kultura Żłobki Według informacji pochodzących z Urzędu Miejskiego w Jastrowiu w 2015 roku na terenie gminy funkcjonował 1 żłobek, w którym przebywało 17 dzieci – Niepubliczny Żłobek „Motylek”. Przedszkola W roku 2005 i 2010 funkcjonowała 1 jednostka, przy czym w 2005 roku 10 oddziałów, a w 2010 roku 11 oddziałów, co daje nam wskaźnik ilości dzieci w ilości 51 w roku 2005 i 49 w roku 2010. W roku 2014 funkcjonowały już 2 przedszkola z 14 oddziałami, gdzie na 1 oddział przypadało już 37 dzieci. W roku 2015 w gminie funkcjonowały już 3 przedszkola (w tym 1 niepubliczne) z 15 oddziałami, gdzie na 1 oddział przypadało 21 dzieci. Obecnie liczba miejsc dla dzieci jest wystarczająca – nie występuje przepełnienie tych jednostek.

Szkoły podstawowe i gimnazja W latach 2005-2015 roku na terenie gminy Jastrowie funkcjonowały 4 szkoły podstawowe. Od 2005 roku obserwuje się systematyczny spadek ilości uczniów w szkołach podstawowych – w 2015 roku do szkół podstawowych uczęszczało 815 uczniów. Ocenia się, że istniejąca ilość placówek jest wystarczająca. Od 2010 roku w gminie znajdują się 4 gimnazja (w tym 1 niepubliczne). W analizowanym okresie czasu obserwuje się systematyczny spadek ilości uczniów (od 433 w 2010 r., do 338 w 2015 r.).

Szkoły ponadgimnazjalne W 2000 roku na terenie gminy funkcjonowały 2 szkoły średnie: Zespół Szkół Technicznych w Gospodarce Żywnościowej w Jastrowiu oraz Zespół Szkół Zawodowych w Jastrowiu, do których uczęszczało 1 150 uczniów. W roku 2014 i 2015 funkcjonowała już 1 jednostka – Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Złotowie, Szkoła w Jastrowiu. Na terenie gminy Jastrowie nie funkcjonuje żadna szkoła policealna. Reasumując – gmina Jastrowie posiada ubogą ofertę w zakresie szkolnictwa ponadgimnazjal- nego. Absolwenci szkół gimnazjalnych korzystają więc z oferty szkół średnich z sąsiednich miejscowości – Złotów, Wałcz. Na terenie gminy funkcjonują ponadto dwie placówki opiekuńczo-wychowawcze. Są to:  Młodzieżowy Ośrodek Wychowawczy nr 2 w Jastrowiu,  Specjalny Ośrodek Szkolno-Wychowawczy w Jastrowiu.

* Należy podkreślić, iż dane zamieszczone w niniejszym rozdziale są aktualne na czas opracowania studium. Z uwagi na zmieniającą się politykę państwa w zakresie struktury systemu oświatowego i zwią- zane z tym zmieniające się obowiązki samorządów w zakresie oświaty i wychowania, sytuacja jest dy- namiczna i podlega ciągłym zmianom.

W latach 2010 – 2015 na terenie gminy funkcjonował jeden Ośrodek Kultury w Jastrowiu. W strukturze organizacyjnej Ośrodka była jedna Miejska Biblioteka Publiczna w Jastrowiu oraz dwie filie biblioteczne, jedna w Sypniewie i jedna w Brzeźnicy. W analizowanym okresie w strukturach Ośrodka Kultury funkcjonował jeden Wiejski Dom Kul- tury w Sypniewie. W latach 1997 – 1999 działały trzy świetlice wiejskie: w Nadarzycach, Samborsku, Brzeźnicy. W 1999 roku utworzono świetlicę wiejską w Budach, a w 2003 roku świetlicę wiejską w Brzeźnicy Kolonii. W 2015 funkcjonuje w strukturach Ośrodka już pięć świetlic wiejskich. Obecnie nie ma tu kina, funkcjonowało ono w latach 1992 – 2014.

5.1.3. Sport i rekreacja W roku 2015 na terenie miasta i gminy Jastrowie działa 5 stowarzyszeń sportowych :  Polonia” Jastrowie,

 „Zryw” Sypniewo (piłka nożna),  „Korona” Brzeźnica (piłka nożna),  „Satori” Jastrowie (nauka karate),  „UKS Kometka” (badminton). Jastrowska baza sportowo-rekreacyjna obejmuje kilkanaście obiektów, wśród których znajduje się (stan na 2015 rok):  Stadion Miejski w Jastrowiu,  boisko sportowe w Sypniewie,  boisko sportowe w Brzeźnicy,  boisko do piłki plażowej w Jastrowiu,  Miniorliki w Samborsku i Sypniewie,  dwa orliki (boisko wielofunkcyjne i boisko ze sztuczna nawierzchnią do piłki nożnej),  sale gimnastyczne przy szkołach – w tym sala widowiskowo-sportowa w Jastrowiu,  boiska szkolne i osiedlowe,  trzy siłownie plenerowe (dwie w Jastrowiu i 1 w Sypniewie),  plaża miejska w Jastrowiu,  mniejsze obiekty sportowe na terenie sołectw.

5.1.4. Zdrowie i opieka społeczna W 2015 r. na terenie gminy Jastrowie działały:  Zespół Lekarzy Rodzinnych „Medjast” w Jastrowiu,  Przychodnia Lekarska w Jastrowiu,  Gabinet Lekarza Rodzinnego w Sypniewie,  Zakład Rehabilitacji w Jastrowiu,  Laboratorium LABOR-MED w Jastrowiu,  Podstacja Pogotowia Ratunkowego w Jastrowiu,  gabinety specjalistyczne i prywatne,  apteki, Liczba placówek podstawowej opieki zdrowotnej w gminie zaspokaja potrzeby mieszkańców całej gminy Jastrowie. Mieszkańcy gminy korzystają z usług medycznych Szpitala Powiatowego w Zło- towie oraz Szpitala Specjalistycznego w Pile. Pomoc doraźną świadczy Podstawowa Stacja Pogotowia ratunkowego w Jastrowiu. Z badań przeprowadzonych wśród mieszkańców gminy na potrzeby opracowania „Strategii rozwoju Gminy i Miasta Jastrowie na lata 2012-2020” wynika, że mieszkańcy gminy źle oceniają opiekę zdrowotną (17 % ocenia ją jako bardzo złą, a 24 % jako złą). Wśród działań mających na celu poprawę tej sytuacji wskazano na:  zatrudnienie wykwalifikowanych lekarzy,  dostęp do specjalistycznych badań,  funkcjonowanie laboratorium. Działania w zakresie pomocy społecznej realizowane są przez Miejsko-Gminny Ośrodek Po- mocy Społecznej w Jastrowiu. Ośrodek ten realizuje tzw. Zadania zlecone

5.2. Zagrożenia bezpieczeństwa ludności i jej mienia Do szczególnych zagrożeń bezpieczeństwa ludności i jej mienia należą:  awarie związane z transportem drogowym i kolejowym substancji niebezpiecznych,  awarie urządzeń sieci energetycznej lub gazowniczej,  awarie przemysłowe,  promieniowanie elektromagnetyczne linii wysokiego napięcia,  pożary lasów,

 hałas komunikacyjny,  katastrofy komunikacyjne,  katastrofy budowlane,  mrozy, huragany, wichury, śnieżyce, W gminie Jastrowie funkcjonują instytucje ustawowo odpowiedzialne za bezpieczeństwo publiczne, monitoring i prowadzenie działań w sytuacjach kryzysowych lub zagrożeń. W transporcie samochodowym największe zagrożenie występuje na drogach, po których odbywa się transport w ruchu tranzytowym. W efekcie dużego i stale rosnącego natężenia przewozów, w tym materiałów niebezpiecznych i toksycznych, złego stanu technicznego dróg oraz niejednokrotnie fatalnego stanu technicznego taboru ciężarowego rośnie ryzyko zagrożenia katastrofami, w tym komunikacyjnymi. Potencjalnym niebezpieczeństwem mogą być cysterny samochodowe przewożące niebezpieczne substancje chemiczne. Na terenie miasta i gminy Jastrowie drogi o największym ryzyku wy- stąpienia zagrożenia związanego z przemieszczaniem niebezpiecznych związków to ulice w ciągu dróg krajowych oraz drogi wojewódzkiej. Wzrastający ruch komunikacyjny to także wzrastające zagrożenie wypadkami komunikacyjnymi zarówno z udziałem samochodów osobowych, jak i ciężarowych. Zagrożenia w transporcie kolejowym wynikają zarówno z ruchu pasażerskiego (jednoczesny przewóz dużej ilości osób) oraz towarowego (przewóz materiałów niebezpiecznych). Przy wyznaczaniu tras, po których mogą być przewożone substancje niebezpieczne duże znaczenie ma stan techniczny torowisk, ale także omijanie aglomeracji miejskich, aby zminimalizować skutki ewentualnej awarii. Do- datkowym zagrożeniem jest szeroko rozpowszechniony przewóz materiałów ropopochodnych, który nie podlega monitorowaniu i może odbywać się nawet po torowiskach o gorszym stanie technicznym. Z transportem komunikacyjnym nierozerwalnie wiąże się hałas, który temu towarzyszy. Fakt, że w Jastrowiu krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne (dwie drogi krajowe i droga wojewódzka oraz linia kolejowa) sprawia, że jakość życia ludzi mieszkających przy tych szlakach jest niska. Poruszające się po drogach pojazdy generują hałas związany z pracą silnika, ale także wprawiają w wibracje drogi i budynki, co stanowi dodatkowy czynnik obniżający klimat akustyczny środowiska. Innymi zagrożeniami bezpieczeństwa ludności i jej mienia są awarie urządzeń i sieci energetycznej i gazowej. Dla zabezpieczenia w zagospodarowaniu i zabudowie terenu należy zachować obo- wiązujące w przepisach odrębnych i normach branżowych minimalne odległości od ww. sieci i urzą- dzeń. Przemysł wykorzystujący w procesach technologicznych związki chemiczne jest potencjalnym zagrożeniem dla ludzi i środowiska, zarówno na obszarach zakładów, jak i na obszarach z nimi sąsiadu- jących. Na obszarze miasta Jastrowie zlokalizowany jest jeden zakład, który, zgodnie z przepisami Prawa ochrony środowiska, zalicza się do zakładów o dużym ryzyku wystąpienia awarii. Jest to Opera- tor Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o. – Baza Paliw nr 8. Innym zakładem funkcjonującym w gminie, który został zakwalifikowany do grupy pozostałych zakładów mogących spowodować poważne awarie, jest Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe „Noris II” – Chłodnia Jastrowie. Ze względu na ilość substancji niebezpiecznej, jaka może znajdować się w zakładzie, nie kwalifikuje się on do grup zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii lub zakładów o dużym ryzyku wystąpienia awarii, ale rodzaj substancji, prowadzone procesy technologiczne lub usytuowanie instalacji stanowią zagrożenie dla środowiska. Nagromadzenie w ww. zakładach w nadmiernych ilościach substancji niebezpiecznych stwarza groźbę katastrof przemysłowych. W związku z powyższym decyzje dotyczące zagospodarowania terenu w otoczeniu wskazanych zakładów należy podejmować ze szczególną starannością, z uwzględnieniem konieczności przeciwdziałania efektowi domina, potrzeby zachowania strefy izolacyjnej oraz dochowania procedur gwarantujących bezpieczeństwo ludności. Napowietrzne linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia i stacje elektroenergetyczne, są źródłem, szkodliwego dla zdrowia ludzi, promieniowania elektromagnetycznego. Zachowanie bez- piecznej lokalizacji zabudowy i miejsc dostępnych dla ludzi od ww. sieci i urządzeń Zagrożenie pożarowe (pożary przestrzenne i blokowe) może wystąpić głównie w zwartej zabudowie miasta. Potencjalne zagrożenie pożarowe stwarzają duże obiekty handlowe, budynki wysokie

81 i zamieszkania zbiorowego oraz użyteczności publicznej. Należy liczyć się również z zagrożeniami stwa- rzanymi przez zakłady, które posiadają obiekty zagrożone wybuchem lub wtórną emisją toksycznych środków przemysłowych spowodowanych uszkodzeniami rurociągów gazu, zbiorników na stacjach baz paliw, stacjach LPG i punktach dystrybucji gazów propan-butan. Największe zagrożenie pożarowe w gminie stwarzają głównie kompleksy leśne, ale także parki i ogrody. Na terenie gminy znaczny jest udział zabudowy starej. Zły stan techniczny budynków i brak prowadzenia nadzoru budowlanego nad nimi to realne zagrożenie katastrofami budowlanymi. Oprócz ww. zagrożeń należy liczyć się także z zewnętrznym niebezpieczeństwem związanym z eksploatacją elektrowni jądrowych w Europie (6 czynnych elektrowni znajduje się w odległości około 350 km od granicy Polski).

6. Potrzeby i możliwości rozwoju gminy Szczegółowe analizy potrzeb i możliwości rozwoju gminy przedstawione zostały w „Strategii rozwoju gminy i miasta Jastrowie na lata 2012-2020”. Zdaniem mieszkańców gminy najważniejszymi działaniami gminy powinny być:  remonty i budowa dróg,  aktywne wspieranie lokalnych przedsiębiorców i poszukiwanie inwestorów zewnętrznych,  budowa infrastruktury około-drogowej (chodniki, ścieżki rowerowe, oświetlenie),  dalsze działania w zakresie zbiórki, selekcji i ponownego wykorzystania odpadów,  zwiększenie estetyki gminy,  szersze wspieranie działań kulturalnych, artystycznych i promocja gminy,  zwiększenie nakładów na turystykę,  promocja i wsparcie korzystania z odnawialnych źródeł energii,  rozbudowa i modernizacja sieci kanalizacyjnej i wodociągowej,  zwiększenie pomocy dla najuboższych,  intensyfikacja współpracy z gminami partnerskimi. Wśród działań, które gmina powinna podjąć na terenie poszczególnych sołectw, mieszkańcy gminy wskazali:  remont i budowa dróg,  rozbudowa kanalizacji,  estetyka miasta i gminy – w tym powiększenie terenów zielonych,  remonty budynków,  tworzenie nowych miejsc stałej pracy,  opieka zdrowotna – w tym zatrudnienie wykwalifikowanych lekarzy oraz dostęp do specjalistycznych badań i funkcjonowanie laboratorium. Z przeprowadzonych na potrzeby opracowania „Strategii …” badań wynika, że mieszkańcy gminy Jastrowie najgorzej ocenili lokalny rynek pracy, następnie stan dróg komunikacji lokalnej, do- stępność kultury i rozrywki oraz opiekę zdrowotną. Najwyższe oceny w gminie stan edukacji, jakość wody z wodociągów, stan środowiska przyrodniczego oraz dostępność do sportu i rekreacji. Poważnymi problemami na drodze do prężnego rozwoju gminy są: częściowy brak sieci kanalizacyjnej w Gminie lub oczyszczalni przydomowych – na przestrzeni ostatnich 5 lat długość sieci kanalizacyjnej wzrosła zaledwie o 2,7 km, zwiększając liczbę przyłączy o 74. W całej Gminie dostęp do kanalizacji ma 56,6 % ludności, z czego ok. 70 % w mieście i ok. 10 % na wsiach. System kanalizacji w Gmi- nie wymaga intensywnego rozwoju. Gmina i Miasto Jastrowie wyposażona jest w 3 oczyszczalnie ście- ków: w Jastrowiu, w miejscowości Brzeźnica i w Sypniewie. Ponadto wśród problemów rozwoju gminy wskazuje się także na: zły stan większości dróg powiatowych i gminnych (najczęściej wskazywany problem przez mieszkańców), brak obwodnicy Jastro- wia, niski poziom bezpieczeństwa na drogach, mała ilość ścieżek rowerowych, zanieczyszczenie powietrza z tzw. niskiej emisji i emisji komunikacyjnej, hałas komunikacyjny, problemy z szybkim Internetem, z zasięgiem telefonii komórkowej. Budowa obwodnicy miasta Jastrowie jest kluczowa zarówno ze względów gospodarczych i możliwości zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej miasta, jak i ze wzglę- dów społecznych. Droga ta pozwoli łatwiej przemieszczać się mieszkańcom Miasta i gminy w regionie. Działania, zmierzające do pełnego wyposażenia Gminy w infrastrukturę techniczną, będą jed- nymi z najistotniejszych i z pewnością najbardziej kosztochłonnymi elementami strategicznego planu rozwoju Gminy. Niewątpliwie dużym atutem gminy jest jej położenie komunikacyjne oraz rezerwy terenowe pod rozwój budownictwa mieszkaniowego, usługi i przemysł, a także atrakcyjność turystyczna. Szansą dla gminy jest dostępność terenów pod inwestycje, co, przy ich uzbrojeniu i odpowiedniej promocji, powinno spowodować pojawienie się nowych inwestorów, dających miejsca pracy i zwiększone dochody budżetowe. Gmina powinna zatem kontynuować działania zmierzające do powiększania areał uzbrojonych terenów pod aktywizację gospodarczą i aktywne sprowadzanie na te obszary przedsię- biorstw, które będą rozwijać tu działalność.

Istotnym problemem dla rozwoju gospodarczego jest natomiast starzejące się społeczeństwo, rosnące bezrobocie, niska jakość gleb, co przekłada się na niewielki odsetek osób prowadzących dzia- łalność rolniczą oraz ograniczenia obszarów Natura 2000. Ponadto mieszkańcy gminy zidentyfikowali braki w dziedzinie kultury, turystyki i sportu, takie jak: utrudniony dostęp do „wyższych” dóbr kultury, szczególnie na terenach wiejskich Gminy, zły stan techniczny niektórych obiektów użyteczności publicznej, braki placów zabaw, oraz pilne potrzeby do których należą – modernizacja kąpieliska, oznakowanie szlaków turystycznych. Zgodnie z art. 10 ust. 2 pkt 7, w studium uwzględnia się uwarunkowania wynikające w szcze- gólności z: potrzeb i możliwości rozwoju gminy, uwzględniając w szczególności: a) analizy ekonomiczne, środowiskowe i społeczne, b) prognozy demograficzne, w tym uwzględniające, tam gdzie to uzasadnione, migracje w ramach miejskich obszarów funkcjonalnych ośrodka wojewódzkiego, c) możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej, a także infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy, d) bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę Szczegółowo zagadnienia te zostały omówione poniżej.

6.1. Analizy ekonomiczne Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu (stan na 31 grudnia 2015 r.) dochody budżetowe gminy Jastrowie wyniosły ogółem 37.061.832,85 zł, z czego dochody własne razem – 14.666.755,45 zł. W 2015 roku dochody gminy na 1 mieszkańca wynosiły 3.177,18 zł (a dochody wła- sne 1.257,33 zł). Na dochody budżetowe ogółem składają się: dochody własne, subwencja ogólna, dotacje celowe z budżetu państwa oraz mogą być nimi: środki pochodzące ze źródeł zagranicznych nie- podlegające zwrotowi, środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej i inne środki określone w przepisach odrębnych. Subwencje ogólne są przekazywane przez organy państwowe na zadania własne gmin i stanowią, wraz z dochodami własnymi, podstawę do planowania wydatków budżetowych na dany rok. O przeznaczeniu środków przekazanych w ramach subwencji decyduje organ stanowiący, czyli Rada Miejska w Jastrowiu. W strukturze dochodów własnych gminy Jastrowie w 2015 roku (wg GUS) znaczące są: 1) dochody podatkowe – podatek od nieruchomości – 5.514.793,59 zł, 2) udziały w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa – podatek dochodowy od osób fizycznych – 4.706.899,00 zł, 3) wpływy z usług – 861.794,61 zł. Podatek rolny stanowi zaledwie 3,3 % dochodów własnych gminy (488.393,72 zł), a podatek leśny 4,4 % dochodów (644.422,00 zł).

Tabela 17. Dochody i wydatki budżetu gminy w latach 2005-2015 ROK 2005 2010 2015

DOCHODY Dochody budżetu ogółem [zł] 20 764 902,00 30 482 126,82 37 061 832,85 Dochód na 1 mieszkańca [zł] 1 821,00 2 578,64 3 177,18 WYDATKI Wydatki budżetu ogółem [zł] 21 692 847,00 31 737 132,42 35 940 184,53 Udział wydatków inwestycyj- 13,2 9,2 8,7 nych w wydatkach ogółem [%] Wydatki na 1 mieszkańca [zł] 1 902,00 2 684,81 3 081,03 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Wydatki gminy Jastrowie związane są z realizacją zadań, do których należą, zgodnie z ustawą z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie- zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów oraz zadania własne zaspakajające zbiorowe potrzeby gminy. Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem stanowi 8,7 %, taki wynik daje kwota 3.118.526,58 zł (w 2015 r.). W 2005 r. wydatki inwestycyjne w wydatkach ogółem stanowiły 13,2 % (2.859.802,00 zł). W strukturze wydatków bieżących największy udział mają wydatki bieżące na wynagrodzenia (źródło: www.stat.gov.pl). Na przestrzeni 10 lat nastąpił niemal dwukrotny wzrost dochodów budżetowych gminy. Do roku 2014 odnotowano także duży wzrost wydatków inwestycyjnych (spadek nastąpił w roku 2015 – z ponad 43 mln zł w 2014 r., do ponad 31 mln zł w 2015 r.). Uruchamianie nowych terenów przeznaczonych pod zainwestowanie powinno wynikać z możliwości realizacji niezbędnej infrastruktury technicznej, obsługi komunikacyjnej i dostępności usług publicznych. Jednocześnie nowe inwestycje powinny stać się źródłem nowych dochodów budżetowych gminy, przede wszystkim w zakresie podat- ków od nieruchomości oraz udziału w podatkach stanowiących dochody budżetu państwa. Uchwałą Nr 214/2015 z dnia 15 grudnia 2015 r. Rada Miejska w Jastrowiu przyjęła „Wieloletnią Prognozę Finansową Gminy i Miasta Jastrowie na lata 2016-2026”, obejmującą dochody i wydatki bie- żące, dochody i wydatki majątkowe, wydatki budżetu, sposób finansowania deficytu lub przeznaczenia nadwyżki, przychody i rozchody budżetu, kwotę długu oraz sposób finansowania spłaty długu. Wielkości zaplanowanych wydatków bieżących w poszczególnych latach prognozy (2016-2026) nie przekraczają wielkości dochodów bieżących. W okresie objętym prognozą wskaźnik planowanej łącznej kwoty spłat nie przekracza dopuszczalnych górnych wysokości. Wydatki majątkowe zaplano- wane na lata 2016-2026 przeznaczone są w większości na zadania jednoroczne. Od roku 2017 ustalono, iż całość środków pozostałych po spłacie zadłużenia i pokryciu wydatków bieżących, będzie przezna- czana na inwestycje. Wielkość tych wydatków w dużym stopniu uzależniona będzie od możliwości pozyskania środków z funduszy unijnych oraz z pozostałych źródeł na dofinansowanie inwestycji. Obecnie jednak brak jest dostatecznej ilości informacji o wysokości dotacji przewidzianych na inwestycje za- równo z funduszy unijnych, jak i w budżecie państwa, co ogranicza przyjmowanie założeń dla progra- mów inwestycyjnych w dłuższej perspektywie czasowej. Zgodnie z prognozą finansową, w najbliższych latach, poczynając od roku 2019, planowane jest coroczne zwiększanie dochodów gminy. Wydatki gminy z roku na rok również będą ulegać powiększe- niu, jednak, jak wskazuje poniższy wykres, nie będą przewyższać dochodów gminy. Wydatki ogółem, przedstawione na poniższym wykresie, zawierają wydatki bieżące i wydatki majątkowe. Wydatki bieżące na przestrzeni prognozy wynoszą od 92,6 % do aż 94,5 % wszystkich wy- datków gminy Jastrowie.

Rycina 2. Prognoza dochodów i wydatków gminy Jastrowie na lata 2016-2026

2026 2025 2024 2023 2022 2021 dochody ogółem 2020 wydatki ogółem 2019 2018 2017 2016 30000000 32000000 34000000 36000000

Źródło: opracowanie własne na podstawie „Wieloletniej prognozy finansowej Gminy i Miasta Jastrowie na lata 2016-2026”.

Zgodnie z ustawą z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych wydatki bieżące jednostek budżetowych obejmują: wynagrodzenia i uposażenia osób zatrudnionych w państwowych jednostkach budżetowych oraz składki naliczane od tych wynagrodzeń i uposażeń, zakupy towarów i usług, koszty utrzymania oraz inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek budżetowych i realizacji ich za- dań statutowych oraz koszty zadań zleconych do realizacji jednostkom zaliczanym i niezaliczanym do sektora finansów publicznych, z wyłączeniem organizacji pozarządowych. Z kolei wydatki majątkowe obejmują: wydatki na zakup i obcięcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego oraz wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowywanie kosztów inwestycji realizowanych przez inne jednostki.

6.2. Analizy środowiskowe Uwarunkowania rozwoju przestrzennego gminy należy ocenić na podstawie występujących możliwości i ograniczeń rozwojowych poszczególnych jednostek osadniczych. Na terenie gminy i miasta Jastrowie identyfikuje się przyrodnicze i antropogeniczne bariery i ograniczenia rozwoju przestrzennego. Do barier przyrodniczych zalicza się zajęcie znacznej powierzchni gminy przez lasy oraz teren doliny Gwdy, Piławy i Płytnicy, które ze względów litologiczno-hydrologicznych i dużą wartość środo- wiskową, nie powinny być przedmiotem zabudowy. Innym ograniczeniem przyrodniczym są występu- jące na terenie gminy obszarowe formy ochrony przyrody – obszar chronionego krajobrazu „Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy”, obszary Natura 2000, rezerwaty, użytki ekologiczne oraz pomniki przyrody. Gmina posiada niewielki udział gleb wysokich klas bonitacyjnych. Największe ich powierzchnie występują w rejonie Sypniewa, Sypniewka i Samborska. Zgodnie z przepisami odrębnymi, gleby te chronione są przed zmianą ich użytkowania. Ograniczeniem o charakterze fizyczno-geograficznym i technicznym są gleby organiczne, występujące w obszarach zawilgoconych obniżeń, niekiedy podmo- kłych – gleby organiczne nie są już przedmiotem ochrony, ale towarzyszące im warunki litologiczne i hydrologiczne powodują, że gleby te nie są w zasadzie przydatne do zainwestowania. Innym ograniczeniem rozwojowym są tereny, na których zlokalizowane są surowce mineralne – kruszywa (miasto Jastrowie) oraz torfy (Sypniewo) i kreda jeziorna (Sypniewo). Istotnym ograniczeniem dla rozwoju zabudowy są czynniki antropogeniczne. Związane są one z przeprowadzonym już rozwojem zabudowy, prowadzeniem na terenie gminy działalności gospodarczej, przebiegiem infrastruktury technicznej oraz przebiegiem dróg. Innym rodzajem istniejącego zainwestowania terenu, ograniczającego rozwój zabudowy, jest przebieg linii elektroenergetycznych wysokiego napięcia, których w gminie jest dużo ze względu na obecność Głównego Punktu Zasilania (GPZ). Pasy technologiczne linii, wyłączone z zabudowy wynoszą nawet kilkadziesiąt metrów. Część wsi oraz miasto Jastrowie posiada możliwości rozwojowe w ramach istniejącej zwartej zabudowy, w formie zabudowy uzupełniającej. Rozwój tego typu zabudowy jest najbardziej pożądany ze względów ekonomicznych i ekologicznych. Miasto Jastrowie posiada ponadto znaczne rezerwy terenowe, które ze względu na swoją lo- kalizację i uwarunkowania środowiskowe predysponowane są pod aktywizację gospodarczą gminy. Jednak miejscowość Budy, ze względu na otoczenie zabudowy z każdej strony przez lasy, takich możli- wości jest pozbawiona. Pomimo, iż lokalnie czynniki środowiskowe mogą stanowić ograniczenia dla rozwoju zagospodarowania, to w praktyce zdecydowana większość miejscowości, w tym miasto Jastrowie, posiadają możliwości rozwoju zagospodarowania na większą skalę przestrzenną – przekraczającą obecne i prognozowane zapotrzebowanie. Aspekt środowiskowy nie może więc być postrzegany jako czynnik ogra- niczający rozwój zagospodarowania w gminie, choć oczywiście lokalnie takim czynnikiem może być. Pomimo występujących problemów środowiskowych oraz ograniczeń w lokalizacji zabudowy, poprzez występowanie znacznych połaci lasów, uznać należy, iż gmina Jastrowie w dalszym ciągu dys-

86 ponuje rezerwami terenów pod nowe inwestycje budowlane. Przeprowadzenie tych inwestycji moż- liwe jest w zgodzie ze zrównoważonym rozwojem gminy, w poszanowaniu istniejącego środowiska przyrodniczego.

6.3. Analizy i społeczne

6.3.1. Ludność W 2015 roku gminę Jastrowie zamieszkiwało 11 630 osób (wg faktycznego miejsca zamieszkania na dzień 31.12.2015 r.), w tym 5 860 kobiet i 5 770 mężczyzn. Współczynnik feminizacji wynosił 101,5 kobiet na 100 mężczyzn. Gęstość zaludnienia wynosi 32,9 osoby na 1 km2 i jest czterokrotnie niższa niż średniej krajowej (123 osoby na km2). Wielkość współczynnika wynika ze znacznej powierzchni lasów w strukturze gminy. Dynamika zmian zaludnienia gminy i miasta Jastrowie w latach 2005-2015 przedstawia się na- stępująco:

Tabela 18. Dynamika zmian zaludnienia gminy w latach 2007-2015 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Cała gmina Ogółem 11 480 11 548 11 532 11 808 11 766 11 717 11 675 11 760 11 630 Mężczyźni 5 624 5 672 5 683 5 858 5 840 5 805 5 785 5 830 5 770 Kobiety 5 856 5 876 5 849 5 950 5 926 5 912 5 890 5 886 5 860 Miasto Jastrowie Ogółem 8 470 8 505 8497 8 718 8 682 8 666 8 664 8 703 8 675 Mężczyźni 4 096 4 121 4 131 4 286 4 274 4 264 4 267 4 288 4 262 Kobiety 4 374 4 384 4 366 4 432 4 408 4 402 4 397 4 415 4 413 Obszar wiejski Ogółem 3 010 3 043 3 035 3 090 3 084 3 051 3 011 3 013 2 955 Mężczyźni 1 528 1 551 1 552 1 572 1 566 1 541 1 518 1 542 1 508 Kobiety 1 482 1 492 1 483 1 518 1 518 1 510 1 493 1 471 1 447 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Jak wynika z powyższego zestawienia, liczba ludności gminy Jastrowie wykazuje zmiany dyna- miki, generalnie zauważa się tendencję malejącą w liczbie mieszkańców, co spowodowane jest głównie ujemnym saldem migracji oraz spadkiem przyrostu naturalnego. Wahający się przyrost naturalny i ujemne, również wahające się, saldo migracji świadczą o ubywaniu mieszkańców, ale także o znacznej dynamice zmian. Tak duże wartości ujemnego salda wewnętrznych migracji świadczą o tym, że część ludności poszukuje miejsca do zamieszkania poza granicami gminy Jastrowie.

Tabela 19. Przyrost naturalny oraz migracje wewnętrzne i zagraniczne na pobyt stały w latach 2007- 2015 Wskaźnik 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Gmina i miasto Jastrowie Przyrost naturalny na 1000 3,6 6,5 5,8 5,5 0,9 3,7 0,1 3,9 0,7 ludności Saldo migracji -38 -24 -23 -46 -47 -30 -52 -17 -95 wewnętrznych Saldo migracji -17 -22 -1 -2 -6 -20 -11 -8 0 zagranicznych Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Kolejną cechą charakteryzującą mieszkańców gminy Jastrowie jest przewaga osób z grup wiekowych 20-24, 25-29 i 30-34. Fakt ten może mieć istotne znaczenie z punktu widzenia potencjalnych możliwości rozwojowych gminy. Najmniejszą grupę ludności stanowią osoby w wieku powyżej 85 lat, choć ich udział stale zwiększa się. Poniższa tabela obrazuje udział ludności w poszczególnych grupach wiekowych.

Tabela 20. Ludność gminy Jastrowie wg grup wiekowych w latach 2007-2015 Przedziały 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 wiekowe Gmina i miasto Jastrowie 0-4 680 707 752 782 728 720 664 601 585 5-9 660 653 628 640 663 674 700 748 746 10-14 802 744 714 683 670 657 637 632 622 15-19 894 885 859 878 828 751 690 637 594 20-24 1046 1000 906 871 888 882 907 920 900 25-29 914 983 1041 1030 998 981 954 888 858 30-34 780 801 823 919 923 923 950 978 964 35-39 708 692 713 806 815 826 840 867 888 40-44 717 719 678 668 694 718 720 753 788 45-49 871 803 774 775 754 711 704 687 650 50-54 901 931 920 945 895 875 798 771 751 55-59 853 877 917 917 915 876 911 895 897 60-64 480 548 616 714 747 814 828 878 864 65-69 328 335 329 321 389 438 492 558 648 70-74 317 305 302 292 287 281 289 292 282 75-79 278 272 272 243 234 251 249 249 249 80-84 172 202 196 208 212 200 185 195 174 85 i więcej 79 91 92 116 126 139 157 167 170 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Ryc. 3. Piramida wieku mieszkańców gminy Jastrowie Piramida wieku ludności gminy Jastrowie 2015

85 i więcej 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 mężczyźni 40-44 35-39 kobiety 30-34 25-29 20-24 15-19 10-14 5-9 0-4 -600 -400 -200 0 200 400 600

Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

6.3.2. Zatrudnienie Wskaźnik obciążenia ludności w wieku nieprodukcyjnym (przedprodukcyjnym i poprodukcyjnym) na 100 osób w wieku produkcyjnym (od 18 lat do wieku emerytalnego) wynosi 58,1 % (stan na 2015 r.). Od 2012 roku obserwuje się systematyczny wzrost przedmiotowego wskaźnika, co świadczy o starzeniu się społeczeństwa i spadku przyrostu naturalnego. Według informacji pochodzących z Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu, w latach 2007-2016, sytuacja przedstawiała się nastę- pująco:

Tabela 21. Wskaźnik obciążenia demograficznego w latach 2007-2016 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym

56,0 55,8 55,1 54,6 54,7 55,5 55,6 57,2 58,1 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Struktura ludności miasta i gminy Jastrowie nie odbiega od struktury innych gmin na obszarze kraju. Z poniższej tabeli wynika, że społeczeństwo gminy Jastrowie ulega postępującemu starzeniu się. Liczba osób w wieku produkcyjnym na przestrzeni ostatnich 8 lat spadła o 0,1 %, spadła liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym o ok. 14 % i wzrosła liczba ludności w wieku poprodukcyjnym o ok. 27 %. W 2015 roku w wieku produkcyjnym było 63,3 % mieszkańców, w wieku przedprodukcyjnym 19,9 %, natomiast w wieku poprodukcyjnym 16,8 %.

Tabela 22. Ludność gminy i powiatu według zdolności produkcyjnej w latach 2007-2016 Rok Ludność w wieku 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2 688 2 643 2 585 2 616 2 525 2 454 2 371 2 346 2 312 Przedprodukcyjnym 23,4% 22,9% 22,4% 22,2% 21,5% 20,9% 20,3% 20,0% 19,9% 7 359 7 410 7 435 7 640 7 604 7 535 7 503 7 454 7 357 Produkcyjnym 64,1% 64,2% 64,5% 64,7% 64,6% 64,3% 64,3% 63,6% 63,3% 1 433 1 495 1 512 1 552 1 637 1 728 1 801 1 916 1 961 Poprodukcyjnym 12,5% 12,9% 13,1% 13,1% 13,9% 14,8% 15,4% 16,4% 16,8% Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Zauważalna tendencja spadku liczby dzieci w wieku 0-14 będzie tę sytuację w dalszych latach tylko pogłębiać. Zgodnie z prognozą dla powiatu złotowskiego do 2050 roku ilość dzieci w wieku 0-14 zmaleje o 37 %.

Tabela 23. Prognoza dla powiatu złotowskiego – liczba osób w grupie wiekowej 0-14 lat Prognoza Prognoza Prognoza Prognoza Prognoza Prognoza Prognoza Prognoza na rok na rok na rok na rok na rok na rok na rok na rok 2016 2020 2025 2030 2035 2040 2045 2050 11 289 10 808 9 683 8 996 8 396 7 877 7 492 7 108 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

6.3.3. Rynek pracy Zgodnie z informacjami Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu na koniec 2015 roku liczba pracujących ogółem w gminie Jastrowie wynosiła 1 873 osoby, co stanowiło 16,1 % mieszkańców gminy. Liczba osób bezrobotnych wynosiła wówczas 732, z czego 389 stanowiły kobiety.

Tabela 24. Rynek pracy gminy Jastrowie w latach 2007-2015 Jed- Rok nostka 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 miary PRACUJĄCY [l. osób] Ogółem 1 663 1 650 1670 1 396 1 483 1 489 1 723 1 647 1 873 Męż- 946 823 845 743 810 796 873 890 940 czyźni Kobiety 717 827 825 653 673 693 850 757 933 BEZROBOTNI ZAREJESTROWANI [l. osób] Ogółem 809 873 968 983 929 949 907 828 732 Męż- 346 417 478 455 412 447 410 374 343 czyźni Kobiety 463 456 490 528 517 502 497 454 389 UDZIAŁ BEZROBOTNYCH ZAREJESTROWANYCH W LICZBIE LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM [%] Ogółem 11,0 11,8 13,0 12,9 12,2 12,6 12,1 11,1 9,9 Męż- 9,1 10,8 12,3 11,2 10,1 11,1 10,2 9,3 8,6 czyźni Kobiety 13,0 12,8 13,8 14,8 14,6 14,4 14,3 13,3 11,5 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Proces starzenia się społeczeństwa jest nie tylko istotnym problemem społecznym, ale także gospodarczym. Im większa skala problemu, tym większy wpływ na jakość życia mieszkańców. Sytuacja ta stanowi poważne wyzwanie dla polityki gospodarczej i socjalnej. Duży wzrost odsetka ludzi starszych prowadzi do zachwiania równowagi pomiędzy warstwą ludności pracującej, w wieku produkcyjnym, a tymi warstwami, które żyją na koszt ludności pracującej (dzieci, młodzież ucząca się, emeryci i renciści). Głównymi czynnikami warunkującymi stan gospodarki gminy Jastrowie są:  lesistość – 71,1 % powierzchni gminy zajmują lasy (w większości Państwowe),  występowanie gruntów wysokich klas bonitacyjnych w północnej i północno-zachodniej części gminy,  występowanie złóż kruszyw mineralnych, zwłaszcza w mieście Jastrowie,  dogodne położenie komunikacyjne gminy, zwłaszcza miasta – położenie na skrzyżowa- niu ważnych szlaków komunikacyjnych,  duże rezerwy terenowe, które mogą zostać zagospodarowane pod nowe inwestycje, zwłaszcza w mieście,  duże zasoby wolnej siły roboczej.

Jastrowie jest gminą silnie rozwijającą się. W związku ze znacznym udziałem lasów w ogólnej powierzchni gminy, rozwinął się tu przemysł drzewny – tartaki, produkcja mebli, chłodnia. Przewiduje się rozwój strefy produkcyjno-usługowej, przyciągnięcie nowych inwestorów i utworzenie nowych miejsc pracy. Poza dużymi zakładami na uwagę zasługują niewielkie prywatne firmy – świadczące usługi – zarówno podstawowe – dla ludności, jak i wyspecjalizowane dla innych firm. Na szczególną uwagę za- sługują występujące gospodarstwa agroturystyczne i obsługa ruchu turystycznego – w tym tranzytu, transport oraz transport publiczny. Liczba podmiotów gospodarczych, zarejestrowanych w systemie REGON w 2015 roku na terenie miasta i gminy wynosiła 884, przy czym:  792 w sektorze prywatnym (w tym 570 to osoby fizyczne prowadzące dział. gosp.),  92 w sektorze publicznym. Według danych rejestru REGON Głównego Urzędu Statystycznego, liczba osób fizycznych pro- wadzących działalność gospodarczą wg sekcji PKD od 2013 roku maleje. W 2013 roku zarejestrowano 898 podmiotów, w 2014 roku 892 podmioty, natomiast w 2015 roku już tylko 884 podmioty. W tym wskaźniku uwidoczniła się wyraźna tendencja zniżkowa.

Tabela 25. Liczba podmiotów gospodarczych w latach 2010-2015 Wskaźnik 2010 2011 2012 2013 2014 2015 liczba podmiotów – ogółem 864 864 869 898 892 884 Liczba podmiotów – sektor publiczny 91 91 92 90 91 92 Liczba podmiotów – sektor prywatny 773 771 777 808 801 792 ogółem Liczba podmiotów – sektor prywatny – osoby fizyczne prowadzące działal- 581 574 574 598 579 570 ność gospodarczą Liczba podmiotów – sektor prywatny 43 42 44 47 48 47 – spółki handlowe Liczba podmiotów – sektor prywatny 6 6 6 6 6 6 – spółdzielnie Liczba podmiotów – sektor prywatny – stowarzyszenia i organizacje spo- 19 23 24 25 26 27 łeczne Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu wskaźniki dla podmiotów gospodarki narodowej w latach 2010-2015 gminy Jastrowie przedstawiają się następująco:

Tabela 26. Wskaźniki gospodarcze gminy Jastrowie Wskaźnik 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Podmioty wpisane do rejestru RE- 732 733 742 769 761 760 GON na 10 tys. ludności Jednostki nowo zarejestrowane w 103 87 65 74 75 57 systemie REGON na 10 tys. ludności Jednostki wykreślone z rejestru RE- 52 84 58 54 75 62 GON na 10 tys. ludności Podmioty na 1000 mieszkańców w 113,1 113,4 115,3 119,7 119,7 120,2 wieku produkcyjnym Osoby fizyczne prowadzące dział. 49 49 49 51 49 49 gosp. na 1000 ludności Osoby fizyczne prowadzące dział. gosp. na 100 osób w wieku produk- 7,6 7,5 7,6 8,0 7,8 7,7 cyjnym Fundacje, stowarzyszenia i organiza- 16 20 20 21 22 23 cje społeczne na 10 tys. mieszkańców Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Z ww. danych wynika, że aktywność gospodarcza gminy Jastrowie skoncentrowana jest w sektorze prywatnym. Podmioty sektora publicznego stanowią zaledwie 10,5 % ogólnej liczby podmiotów gospodarczych. Najpopularniejszą formą prowadzenia działalności gospodarczej na terenie gminy, podobnie jak w całym kraju, jest forma osoby fizycznej, a drugiej kolejności forma spółki handlowej. Mieszkańców gminy Jastrowie cechuje generalnie wysoki poziom przedsiębiorczości. W roku 2015 na 10 tys. mieszkańców przypadało 760 podmiotów gospodarczych. Jest to dość satysfakcjonu- jący wskaźnik, jeśli porówna się go ze średnią dla powiatu złotowskiego – 739. W analizowanym okresie najwięcej podmiotów gospodarczych na 10 tys. mieszkańców przypadało w 2013 roku. Wskaźnik wy- nosił wówczas 769. Wśród największych pracodawców na terenie gminy i miasta Jastrowie znajdują się: 1) Hodowla pieczarek, Jastrowie, 2) JASTIMPEX Sp. z o.o., Zakład Kruszyw Mineralnych, Jastrowie,

3) KLON Sp. z o.o., Jastrowie (tartak, produkcja tarcicy i płyty klejonej), 4) ADRIANA S.A. Jastrowie (produkcja mebli i tarcicy), 5) NORIS Sp. z o.o., Jastrowie (produkcja mrożonych warzyw, owoców i grzybów), 6) PRECON Polska Sp. z o.o., Jastrowie (produkcja konstrukcji prefabrykowanych), 7) Okrywy Kartel, Jastrowie (produkcja okryw), 8) Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe „MAT-BUD”, Sypniewo, 9) Centrum Logistyczne DINO w Jastrowiu. Gospodarkę leśną na terenie gminy prowadzą nadleśnictwa: Jastrowie, Wałcz, Płytnica z sie- dzibą w Nowej Szwecji. Rolnictwo tymczasem nie jest w najlepszej kondycji ze względu na słabą ko- niunkturę na rynku rolnym w całym kraju. Mała ilość terenów rolniczych oraz generalnie słaba jakość gleb (najlepsze znajdują się w północnej i północno-zachodniej części gminy) skutkuje tym, że niewielka ilość mieszkańców utrzymuje się z rolnictwa. Kopalnie kruszyw naturalnych są innym istotnym dla miasta, mającym udokumentowaną tradycję, motorem gospodarki –eksploatacja złóż będzie jednak moż- liwa do czasu wyczerpania zasobów.

6.4. Prognozy demograficzne Zgodnie z art. 10 ust. 7 pkt 1, w związku z art. 10 ust. 5 pkt 1 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, prognoza demograficzna na potrzeby Studium, spo- rządzana jest w celu określenia maksymalnego w skali gminy zapotrzebowania na zabudowę. W zasobie Głównego Urzędu Statystycznego w Poznaniu brak jest danych odnośnie prognozowanej liczby ludności dla gminy Jastrowie na kolejne lata. Najbardziej adekwatną jest prognoza demograficzna dla powiatu złotowskiego z 2014 roku. Na jej podstawie przyjęto jaki procent z liczby ludności z końca 2015 roku w gminie i mieście Jastrowie, stanowić będzie prognozowana liczba ludności dla gminy i miasta Jastrowie w 2040 roku. Określając zapotrzebowanie na nową zabudowę bierze się bo- wiem pod uwagę perspektywę nie dłuższą niż 30 lat. Mając do dyspozycji prognozy demograficzne GUS na następne lata, sporządzone co 5 lat, wybrano rok 2045, zatem przyjęto perspektywę 30 lat. Ponieważ prognoza liczby ludności GUS odnosi się do poziomu całego powiatu, zatem przyjęto dane charakteryzujące cały powiat łącznie i na tej podstawie obliczono liczbę ludności na obszarze gminy i miasta Jastrowie. Prognozę demograficzną przedstawiono w założonym horyzoncie czasowym obejmującym najbliższe 30 lat. W pierwszej kolejności określono prognozowaną zmianę liczby ludności w latach 2015-2045 w ujęciu procentowym. Następnie uzyskane wartości wskaźników odniesiono do aktualnej liczby ludności na obszarze gminy i miasta Jastrowie i w ten sposób określono prognozowaną liczbę ludności w założonej perspektywie czasowej. Poniższa tabela prezentuje prognozowaną liczbę ludności gminy Jastrowie w perspektywie lat 2015-2045.

Tabela 27. Prognoza liczby ludności w powiecie złotowskim i gminie Jastrowie 2015-2045 Stan na Wyszczególnie- Prognoza demograficzna 31.12.2015 nie 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 Saldo Powiat złotow- -7 973 69 803 69 171 68 330 67 176 65 677 63 865 61 830 ski (11,4 %) -1 330 Gmina Jastrowie 11 630 11 482 11 343 11 151 10 902 10 602 10 300 (11,4 %) Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Na podstawie analizy danych zamieszczonych w powyższej tabeli stwierdza się, iż w okresie perspektywicznym 30 lat (perspektywa nie dłuższa niż 30 lat), liczba ludności gminy i miasta Jastrowie zmniejszy się i stanowić będzie 88,6 % liczby ludności z końca 2015 r. Wskazać jednak należy na nie- pewność prognozowania demograficznego, które nie jest w stanie przewidzieć faktycznych zjawisk w gminie, które w istotny sposób mogą odwrócić dotychczasowe tendencje zmian liczby ludności. Po-

92 wyższe uwarunkowania wymagają powiązania wyników prognozy demograficznej z aktualnymi czynnikami rozwoju społeczno-gospodarczego. Pojawienie się w gminie kolejnych dużych inwestorów o istotnym zapotrzebowaniu na siłę roboczą w sposób korzystny przełoży się na stan i strukturę ludności. Władze gminy podejmują działania mające na celu przyciągnięcie nowych inwestorów poprzez wyznaczenie w Studium nowych stref przemysłowych, zlokalizowanych w północnej, zachodniej i po- łudniowej części miasta Jastrowie. Rozwój ww. stref wymaga opracowania dla nich miejscowych pla- nów zagospodarowania przestrzennego oraz realizacji infrastruktury technicznej i drogowej, mającej obsłużyć wskazane obszary. Wyznaczając nowe tereny inwestycyjne w gminie należy pamiętać, że pojawienie się nowych inwestorów zaowocuje także potrzebą pozyskania wykwalifikowanej siły roboczej. W związku z powyż- szym konieczne będzie także zaproponowanie nowych przestrzeni inwestycyjnych, przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową. Miasto i gmina Jastrowie posiada rezerwy terenowe dla potrzeb budownictwa mieszkaniowego, jednak w sytuacji dynamicznego rozwoju gospodarczego gminy, mogą one okazać się niewystarczające. Podsumowując powyższe rozważania należy stwierdzić, że uwarunkowania demograficzne sta- nowią istotny argument przemawiający za racjonalizacją polityki przestrzennej. Nowe tereny przeznaczone pod zainwestowanie, przede wszystkim pod zabudowę mieszkaniową, powinny uwzględniać fak- tyczne zmiany w zakresie przekształceń struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy, tendencje w zakresie wzrostu średniej powierzchni mieszkań i potrzebę poprawy warunków zamieszkania w zakłada- nej perspektywie planistycznej, biorąc pod uwagę przede wszystkim nowe czynniki rozwojowe, które w sposób znaczący mogą wpłynąć na zmiany sytuacji demograficznej gminy Jastrowie. Na podstawie zgromadzonych danych demograficznych dla obszaru gminy Jastrowie, do 2010 roku obserwowany był systematyczny wzrost liczny ludności i wzrost przyrostu naturalnego. Od 2010 roku zaobserwować można spadek liczby mieszkańców, który podyktowany jest znacznymi spadkami przyrostu naturalnego, następującymi po jego wcześniejszych znacznych wzrostach oraz ujemnym saldem migracji. Mimo że od roku 2007 do 2015 roku liczba mieszkańców gminy Jastrowie zwiększyła się zaledwie o 150 mieszkańców (1,3 %), to od 2014 roku ponownie zauważa się jej spadek. W związku ze zmienną dynamiką liczby ludności i przyrostu naturalnego trudno jest określić w sposób jednoznaczny trend demograficzny mieszkańców gminy Jastrowie. Poniższy wykres obrazuje zestawienie liczby ludności na przestrzeni lat 2007-2015.

Ryc. 4. Ludność gminy Jastrowie w latach 2007-2015 Ludność gminy Jastrowie w latach 2007-2015 11900 11800 11700 11600 11500 11400 11300 liczba liczba ludności 200 200 200 201 201 201 201 201 201 7 8 9 0 1 2 3 4 5 Ludność gminy Jastrowie 114801154811532118081176611717116751176011630 w latach 2007-2015

Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Zgodnie z danymi, zamieszczonymi w tabeli 16, w całym analizowanym okresie liczba kobiet przewyższała liczbę mężczyzn. Analiza struktury wiekowej ludności gminy Jastrowie w aspekcie ekonomicznych grup wieku wykazuje, że zdecydowana większość ludności gminy jest w wieku produkcyjnym (w 2015 roku ludność ta stanowiła 63,3 % wszystkich mieszkańców). Fakt ten należy uznać za zjawisko korzystne z punktu widzenia możliwości rozwoju działalności gospodarczej na terenie gminy.

Kolejną cechą, dotyczącą ludności gminy Jastrowie, jest przewaga osób z grup wiekowych 20- 24, 25-29 i 30-34. Fakt ten może mieć duże znaczenie z punktu widzenia potencjalnych możliwości rozwoju gminy. Najmniejszą grupę ludności stanowią osoby w wieku powyżej 85 lat, należy jednak zaznaczyć, że ich udział systematycznie rośnie, co wskazuje na starzenie się społeczeństwa gminy Ja- strowie. Przeprowadzone analizy ekonomiczne, środowiskowe i społeczne upoważniają do planowania rozwoju liczby ludności gminy. Zakłada się ożywienie gospodarcze w związku z rozwojem stref przemy- słowych. Jastrowie jest miastem przemysłowym, w którym południowo-wschodnia strefa przemysłowa jest już niemalże zapełniona oraz powstaje nowa północna, południowo-zachodnia i zachodnia strefa przemysłowa. Przewiduje się rozwój sfery produkcyjno-usługowej, przyciągnięcie nowych inwestorów i utworzenie nowych miejsc pracy. Niniejszą prognozę zmian liczby mieszkańców gminy Jastrowie wykonano bazując na uśrednio- nych danych dotyczących zmiany liczby ludności gminy Jastrowie w latach 2007-2015. Na ich podstawie można przyjąć, że średni przyrost liczby ludności gminy na każdy kolejny rok wynosi ok. 19 osób/rok. Przyjmując taką wielkość przyrostu liczby ludności na kolejne lata, obliczono co następuje:

Tabela 28. Prognozowana liczba ludności gminy i miasta Jastrowie w latach 2015-2040 Stan na Wyszczególnie- Prognoza demograficzna 31.12.2015 nie 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 Saldo Gmina Jastrowie 11 630 11 725 11 820 11 915 12 010 12 105 12 200 +570 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Ryc. 5. Prognoza demograficzna gminy Jastrowie na lata 2015-2040 Prognoza demograficzna gminy Jastrowie w latach 2015-2040 12300 12200 12100 12000 11900 11800 11700 liczba liczba ludności 11600 11500 11400 11300 2015 2020 2025 2030 2035 2040 2045 Ludność gminy Jastrowie w 11630 11725 11820 11915 12010 12105 12200 latach 2015-2040

Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Na podstawie wyliczonej linii trendu oszacowano prognozę demograficzną na lata 2015-2045, którą przedstawia poniższy wykres. Zgodnie z wyliczeniami, przy zachowaniu obecnego trendu nakre- ślonego powyżej, liczba mieszkańców gminy Jastrowie będzie stopniowo wzrastać. Powyżej przedstawiona analiza nie znajduje swojego potwierdzenia w Prognozie ludności na lata 2014-2050 opracowanej dla powiatu złotowskiego przez Główny Urząd Statystyczny, zgodnie z którą w latach 2015-2050 liczba ludności powiatu złotowskiego na przestrzeni lat będzie stale spadać. W związku z powyższym należy uznać, iż przyjęta metoda liczenia prognozy demograficznej, bazująca

94 na danych szczegółowych dla gminy, a nie dla powiatu, wydaje się być bardziej wiarygodna, stąd zo- stała przeprowadzona w niniejszym przypadku. Przy braku nadzwyczajnych czynników wpływających na zmianę trendów, zgodnie z obecnymi prognozami, do roku 2045 w gminie Jastrowie mogą następować niewielkie zmiany liczby ludności. Biorąc pod uwagę uruchamianie na szczeblu ogólnokrajowym narzędzi finansowych, organizacyjnych i legislacyjnych mających na celu zwiększenie dzietności i pobudzenie przyrostu naturalnego, można przewidywać zhamowanie niekorzystnego procesu i, być może nawet, stopniowy przyrost liczby miesz- kańców gminy. Uwzględniając wskazaną niepewność procesów rozwojowych, przyjmuje się, że na przestrzeni 30 lat – do roku 2045 w granicach gminy Jastrowie nie nastąpi ubytek liczby ludności, lecz niewielki przyrost. Zakłada się, że nie będzie następował rozwój zabudowy związanej z funkcją rolniczą. Nastąpi natomiast wzrost zainwestowania obejmującego zabudowę mieszkaniową, usługową, tury- styczną oraz związaną z działalnością produkcyjno-magazynową. Przewiduje się podnoszenie standar- dów zamieszkania, wyrażające się m.in. w zwiększaniu powierzchni użytkowej zasobów mieszkaniowych, przypadającej na 1 mieszkańca oraz zmniejszaniu intensywności zabudowy poprzez zwiększanie powierzchni działek budowlanych. W ujęciu poszczególnych miejscowości należy zwrócić uwagę na zróżnicowane predyspozycje przestrzenne dla rozwoju zabudowy. Z tego powodu w największym stopniu nowych mieszkańców bę- dzie absorbować miejscowość Sypniewo, Brzeźnica i miasto Jastrowie. Ponieważ prognoza demograficzna GUS została sporządzona dla powiatów, w tym przypadku dla powiatu złotowskiego, w skład którego wchodzi 12 gmin cechujących się różnymi uwarunkowaniami rozwojowymi i krajobrazowymi, w tym również miastami, przyjęto, że powyższa analiza zapre- zentowana w drugiej części niniejszego rozdziału jest bardziej dokładna, w związku z czym może sta- nowić podstawę do dalszych obliczeń, których wyniki zaprezentowane są w dalszych rozdziałach.

6.5. Bilans terenów przeznaczonych pod zabudowę Niepewność procesów rozwojowych wyraża się możliwością zwiększenia zapotrzebowania w stosunku do wyników analiz nie więcej niż o 30 %. Analizy przeprowadzone w niniejszym studium uzasadniają potrzebę przeznaczenia nowych terenów pod zabudowę. Niemniej sytuacja demograficzna, niepewność związana z sytuacją ekonomiczną, w kontekście możliwych kryzysów w skali świa- towej może spowodować spowolnienie procesów rozwojowych. Z drugiej jednak strony, w sytuacji prosperity, rozwoju rynku pracy, można spodziewać się zwiększenia zapotrzebowania w stosunku do wyników analiz. Gmina Jastrowie posiada ograniczone możliwości rozwojowe. Istotną barierę stanowią kompleksy lasów, łąk oraz jeziora. Pod przyszły rozwój przeznacza się w pierwszej kolejności grunty niskich klas bonitacyjnych, przylegające do istniejącej zabudowy i leżące na niezalesionej, wysoczyznowej powierzchni gminy. Nowe inwestycje związane są głównie z uzupełnieniem zabudowy na terenach przy- legających do istniejącej zabudowy oraz wyznaczeniem nowych terenów zabudowy produkcyjnej, usłu- gowej i mieszkaniowej.

6.5.1. Określenie zapotrzebowania na nową zabudowę Jak wynika z zapisów Krajowej Polityki Miejskiej 2030 rozproszona zabudowa mieszkaniowa generuje nieracjonalnie wysokie koszty realizacji i utrzymania infrastruktury, ponoszone przez wspól- noty samorządowe. Obok mechanizmów odszkodowawczych, cechujących się nadmiernym automaty- zmem, a dotyczących często nieracjonalnie rozległych terenów pod zabudowę wyznaczonych w planach miejscowych, jest to drugi aspekt gospodarki przestrzennej negatywnie odbijający się na finansach gmin. Kierując się powyższym oraz zgodnie z ustawą o rewitalizacji, określenia realnych potrzeb wyznaczania nowych obszarów pod zabudowę można dokonać porównując prognozowane zapotrzebowanie na nową zabudowę z istniejącymi możliwościami jej lokalizowania.

Określenie kierunków zagospodarowania, w tym obszarów przeznaczonych pod zabudowę oraz wyłączonych spod zabudowy, następuje po przeanalizowaniu istniejących uwarunkowań oraz do- konaniu prognoz dotyczących przyszłego rozwoju gminy. Z uwagi na ograniczone zasoby przestrzeni, jej ład oraz skutki ekonomiczne, które rodzi przeznaczenie terenów pod określone funkcje, należy ra- cjonalnie nią dysponować, głównie w zakresie wyznaczania obszarów pod nową zabudowę. Analiza zapotrzebowania na nową zabudowę została opracowana na podstawie danych źró- dłowych oraz na podstawie obowiązujących w gminie opracowań. Jednym z podstawowych opraco- wań, mających bezpośredni wpływ na koncepcję kierunków zagospodarowania przestrzennego jest „Strategia rozwoju gminy i miasta Jastrowie na lata 2012-2020” (2012). Kierunki rozwoju gminy powinny w optymalny sposób bazować na istniejących uwarunkowaniach, lub, po prawidłowej diagnozie, dążyć do zmian niekorzystnych procesów tak, aby tworzyć dogodne warunki do pracy, zamieszkania i wypoczynku. Przygotowanie optymalnych warunków dla funkcjonowania istniejących aktywności gospodarczych, tworzenie dogodnych warunków dla powstawania nowych obszarów, zapewni atrakcyjne miejsca pracy dla mieszkańców. Na jakość życia mieszkańców składa się wiele czynników. Są to czynniki ekonomiczne (dochody, możliwości podjęcia pracy, itd.), warunki mieszkaniowe, czyli sytuacja mieszkaniowa określona jako liczba mieszkań w stosunku do liczby ludności, wielkość mieszkań, stopień wy- posażenia sanitarno-technicznego, ich stan techniczny, wiek, itp. Jakość zamieszkiwania jest powiązana z: dojazdem do miejsca pracy, dostępnością usług, dostępnością terenów rekreacji, możliwością wypoczynku, a także obsługą przez układ komunikacyjny. Na terenie gminy i miasta Jastrowie zabudowa mieszkaniowa rozwija się w znacznym stopniu w formie zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej oraz zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami, a także zabudowy zagrodowej. Zmianom stylu życia towarzyszy wzrost zainteresowania turystycznego. W związku z powyż- szym wskazuje się, że w istniejącej strukturze zabudowy występuje niedobór zabudowy związanej z usługami obsługi ruchu turystycznego. Zgodnie z ustaleniami strategii rozwoju gminy Jastrowie, przyjmuje się konieczność organizacji przestrzeni dla rozwoju funkcji turystycznych. a. Zabudowa mieszkaniowa Istniejący wskaźnik powierzchni użytkowej mieszkania na 1 osobę dla gminy Jastrowie w 2015 roku wynosił 22,8. Jest to wskaźnik niższy od średniej w powiecie (24,3) i województwie (27,4). Należy dążyć do poprawy warunków zamieszkania. Na podstawie występujących trendów przyjmuje się, że powierzchnia użytkowa mieszkania przypadająca na 1 osobę będzie wzrastać. W celu poprawy jakości życia mieszkańców gminy i miasta Jastrowie za przyszłą średnią powierzchnię użytkową przypadającą na jednego mieszkańca przyjęto wartość 35 m2. Taka powierzchnia pozwoliłaby na zaspokojenie nie tylko podstawowych potrzeb przestrzennych niezbędnych do realizowania funkcji mieszkalnych, ale także potrzeb indywidualnych zwiększających poczucie swobody, wolności, niezależności i bezpieczeń- stwa mieszkańców. Na podstawie przeprowadzonych analiz oraz w oparciu o sporządzone prognozy demograficzne, a także analizę powierzchni użytkowej lokali mieszkalnych, oszacowano, że zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkaniową w gminie Jastrowie wyniesie około 209 670,5 m2 (30 lat).

[zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkaniową] = [prognozowana liczba ludności x wskaźnik powierzchni użytkowej mieszkania na 1 osobę] – obecna powierzchnia użytkowa mieszkań

2 2 2 2 [ZM ogółem] = 12 200 x 35,0 m = 427 000 m – 265 715 m = 161 285 m 2 2 2 2 [ZM miasto Jastrowie] = 9 245 x 35,0 m = 323 575 m – 195 475 m = 128 100 m 2 2 2 2 [ZM obszary wiejskie] = 2 955 x 35,0 m = 103 425 m – 70 240 m = 33 185 m

Na podstawie ww. założeń definiuje się maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkaniową, przyjmując jako wskaźnik potrzeby wzrostu powierzchni zabudowy mieszkaniowej (30 lat), powiększony o maksymalny wskaźnik niepewności procesów rozwojowych, stanowiący 30 % wzrostu zapotrzebowania. Zapotrzebowanie na zabudowę mieszkaniową wynosi wówczas: 2 2 [ZM ogółem +30%] = 161 285 m + 30 % = 209 670,5 m 2 2 [ZM miasto Jastrowie +30%] = 128 100 m + 30 % = 166 530,0 m 2 2 [ZM obszar wiejski +30%] = 33 185 m + 30 % = 43 140,5 m

Biorąc pod uwagę utrzymujące się trendy rozwoju ruchu budowlanego na terenie gminy Ja- strowie wskazuje się, że największa ilość terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową powstanie w mieście Jastrowie, w Sypniewie oraz Brzeźnicy.

b. Zabudowa związana z funkcją rolniczą Gmina i miasto Jastrowie nie wyróżnia się wysokimi klasami gleb. Najlepsze klasy gleb wystę- pują w rejonie miejscowości Sypniewo, Sypniewko i Brzeźnica. Charakterystyczny dla gminy jest wysoki wskaźnik zalesienie (ponad 71 % powierzchni gminy). Biorąc powyższe pod uwagę, rozwój zabudowy związanej z obsługą działalności rolniczej stanowi tu mało znaczącą gałąź gospodarki gminy Jastrowie. Obecnie na 6 962,67 ha gruntów rolnych (grunty orne, sady, pastwiska i łąki trwałe) przypada 199 087 m2 powierzchni zabudowy użytkowej, obsługującej rolnictwo (bez powierzchni mieszkaniowej), co stanowi wskaźnik 2,85 % zabudowy rolniczej w stosunku do gruntów rolnych. Przyjmuje się dla prawidłowego funkcjonowania gospodarki rolniczej wymianę i modernizację zabudowy rolniczej w istniejących układach zabudowy, możliwość realizowania obiektów rolniczych zgodnie z ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych na gruntach rolnych, dla których studium nie ustala zakazu zabudowy oraz wzrost wskazanych terenów pod zabudowę rolniczą do docelowego wskaźnika 3 % ogólnej powierzchni użytków rolnych, czyli wzrost 0,15 %, w strukturach zabudowy wsi i miasta. Gmina Jastrowie nie wyróżnia się szczególnymi warunkami w zakresie produkcji rolniczej. Śred- nia efektywność produkcji rolniczej nie wpływa znacząco na potrzebę rozwijania produkcji rolniczej i przetwórstwa rolniczego na skalę przemysłową. Dlatego 95 % oszacowanego zapotrzebowania na powierzchnie zabudowy rolniczej kwalifikuję się jako zabudowę produkcyjną, odejmując 95 % powierzchni zabudowy rolniczej z bilansu dla rolnictwa i uzupełniając nią zapotrzebowanie na zabudowę produkcyjną. Zapotrzebowanie na zabudowę rolniczą (bez funkcji mieszkaniowej i funkcji kwalifikowanej jako produkcja przemysłowa) definiuję się dla terenów miasta i obszarów wiejskich i stanowi ono:

Gmina ogółem: 5 % x 69 626 733 m2 x 0,15 % = 5 222,0 m2 pow. uż. nowej zabudowy Miasto Jastrowie: 5 % x 19 765 782 m2 x 0,15 % = 1 482,4 m2 pow. uż. nowej zabudowy Obszary wiejskie: 5 % x 49 860 951 m2 x 0,15 % = 3 739,6 m2 pow. uż. nowej zabudowy

c. Tereny pod działalność gospodarczą Jak wynika z informacji zamieszczonych w rozdziale 6.3.3. mieszkańców gminy i miasta Jastro- wie cechuje relatywnie wysoki stopień przedsiębiorczości. W roku 2015 na 1000 mieszkańców przypa- dało 120,2 podmiotów gospodarczych (patrz tab. 26). Jest to bardzo satysfakcjonujący jeżeli porówna się go ze średnią dla powiatu (115,7), województwa (112,1) czy Polski (103,2). Biorąc pod uwagę pro- gnozowaną w roku 2040 roku liczbę ludności należy przyjąć, iż wskaźnik ten będzie dalej rósł. Zgodnie z kierunkiem określonym w „Strategii rozwoju gminy i miasta Jastrowie na lata 2012- 2020”, uznaje się za właściwe uzupełnienie powierzchni terenów wskazanych dla działalności gospodarczej. Biorąc pod uwagę ustalenia ww. dokumentu oraz aspekty demograficzne, gospodarcze, loka- lizacyjne i połączenia komunikacyjne przewiduje się wzrost zapotrzebowania na powierzchnię użyt- kową działalności gospodarczej, obejmującej zarówno usługi komercyjne, jak i działalność produkcyjną, magazynową i logistyczną.

c1. Zabudowa usługowa Zabudowa usługowa jest funkcją integralnie związaną z funkcją mieszkaniową, zwłaszcza, że gmina Jastrowie nie pełni znaczących funkcji obsługi ponadpodstawowej. W związku z powyższym wiel- kość zapotrzebowania na zabudowę usługową obliczono wprost z potencjału rozwoju zabudowy mieszkaniowej oraz uzupełniono bilans zapotrzebowania wewnętrznego gminy o zabudowę usługową do obsługi klientów zewnętrznych. W celu oszacowania zapotrzebowania na zabudowę usługową zdefiniowano kolejno:  Zapotrzebowanie na uzupełnienie istniejącej zabudowy mieszkaniowej o powierzchnie usługowe: W stanie istniejącym wskaźnik powierzchni zabudowy usługowej w stosunku do zabudowy mieszkaniowej wynosi 22 %. Na podstawie analizy istniejącej struktury zabudowy oraz w oparciu o składane zapotrzebowanie mieszkańców i inwestorów oszacowano, że aby osiągnąć 40 % powierzchni usług na powierzchnię zabudowy mieszkaniowej, należy uzupełnić istniejącą strukturę zabudowy o 18 % powierzchni usługowej, określając zapotrzebowanie na zabudowę usługową dla miasta i terenów wiejskich w sposób następujący:

[uzupełnienie istniejącej zabudowy] = istn. pow. zab. mieszkaniowej x 18 %

2 2 [ZU ogółem] = 265 715,0 m x 18 %= 47 828,7 m 2 2 [ZU miasto Jastrowie] = 195 475,0 x 18 % m = 35 185,5 m 2 2 [ZU obszary wiejskie] = 70 240,0 m x 18 % = 12 643,2 m

 Zapotrzebowanie na wyposażenie w zabudowę usługową nowej zabudowy mieszkaniowej: Przyjmuje się, jako pożądany, wskaźnik powierzchni usługowej w wysokości 40 % w stosunku do powierzchni mieszkaniowej. Dla określenia zapotrzebowania na zabudowę usługową nowych tere- nów mieszkaniowych posłużono się następującymi obliczeniami:

2 2 [ZU nowa ogółem] = 209 670,5 m x 40 % = 83 868,2 m 2 2 [ZU nowa miasto Jastrowie] = 166 530,0 m x 40 % = 66 612,0 m 2 2 [ZU nowa obszar wiejski] = 43 140,5 m x 40 % = 17 256,2 m

 Zapotrzebowanie na zabudowę usługową: Na podstawie ww. założeń określa się maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę usługową, stanowiące sumę „zapotrzebowania na uzupełnienia istniejącej zabudowy mieszkaniowej o powierzchnie usługowe” i „zapotrzebowania na wyposażenie w zabudowę usługową nowej zabudowy mieszkaniowej”. Z uwagi na położenie gminy, a zwłaszcza miasta Jastrowie, przy głównych szlakach komunikacyjnych, stanowi ona bazę dla lokalizowania usług z dziedzin obsługi ruchu komunikacyjnego, usługi transportowe i bazy logistyczne. Usługi z tego zakresu stanowią bardzo duży udział w strukturze prowadzonych działalności, a zapotrzebowanie na lokalizowanie usług z tej dziedziny jest duże i ma ten- dencję rosnącą. Wobec braku miarodajnych wskaźników do określenia zapotrzebowania na zabudowę usługową oraz uwzględniając niepewność procesów rozwojowych oszacowano, że na potrzeby rozwoju usług z branż poza obsługą podstawą mieszkańców, należy oszacowane zapotrzebowanie po- większyć o 30 % ustalonej wielkości. Dla przyjętych założeń zapotrzebowanie na nową zabudowę usługową wynosi:

2 2 2 2 [ZU+ ogółem] = 47 828,7 m + 83 868,2 m = 131 696,9 m + 30 % = 171 205,97 m 2 2 2 2 [ZU+ miasto Jastrowie] = 35 185,5 m + 66 612,0 m = 101 797,5 m + 30 % = 132 336,75 m 2 2 2 2 [ZU+ obszary wiejskie] = 12 643,2 m + 17 256,2 m = 29 899,4 m + 30 % = 38 869,22 m

c2. Zabudowa produkcyjna Głównym potencjałem rozwoju funkcji produkcyjnej gminy i miasta Jastrowie jest jej położenie komunikacyjne oraz mały udział gleb wysokich klas bonitacyjnych. Bardzo ważna jest także duża ak- tywność gospodarcza lokalnej społeczności, co zapewnia dynamiczny rozwój firm prywatnych. Mając powyższe na uwadze oraz wnioski o wprowadzenie w studium nowych terenów inwestycyjnych, za- sadne jest wyznaczenie nowych terenów produkcyjnych i produkcyjno-usługowych. Istniejące uwarunkowania zabudowy i zagospodarowania wskazują, iż wskaźnik zabudowy produkcyjnej w stosunku do zabudowy mieszkaniowej wynosi 31 %, co świadczy o znacznym braku możli- wości inwestowania w zakresie produkcji. Na podstawie analizy zabudowy istniejącej, sytuacji demograficznej i społecznej oraz potencjału przedsiębiorczości ludności oszacowano, że zapotrzebowanie na zabudowę produkcyjną, wyrażone w stosunku powierzchni zabudowy użytkowej funkcji produkcyjnej w stosunku do powierzchni zabudowy użytkowej funkcji mieszkaniowej wynosi 40-50 %. W niniejszym przypadku przyjęto maksymalny wskaźnik 45 %, z zastrzeżeniem, że nowa zabudowa produkcyjna w pierwszej kolejności musi być realizowana na terenach posiadających wyposażenie w kanalizację sanitarną. Oznacza to, że nowa zabudowa produkcyjna koncentrować się będzie na peryferiach miasta Jastrowie (głównie w jego części północnej, zachodniej i południowej). W celu oszacowania zapotrzebowania na nową zabudowę produkcyjną określono:  Zapotrzebowanie na uzupełnienie struktury istniejącej zabudowy o brakujące tereny produkcyjne: Mając na uwadze istniejącą zabudowę oraz wyrażone przez inwestorów i mieszkańców gminy zapotrzebowanie na zabudowę produkcyjną oszacowano, że aby osiągnąć 45 %-owy wskaźnik powierzchni zabudowy użytkowej funkcji produkcyjnej do powierzchni zabudowy użytkowej funkcji mieszkaniowej, należy uzupełnić istniejącą strukturę zabudowy o 14 % powierzchni produkcyjnej. W związku z pożądaną koncentracją zabudowy produkcyjnej na obrzeżach miasta Jastrowia, nie wskazuje się jej podziału na miasto i gminę.

[uzupełnienie istniejącej zabudowy] = istn. pow. zab. mieszkaniowej x 14 %

2 2 [ZP gmina, ogółem] = 265 715 m x 14 % = 37 200,1 m

 Zapotrzebowanie na zapewnienie odpowiedniego udziału zabudowy produkcyjnej dla zabudowy projektowanej: Ustalono, że pożądanym dla gminy Jastrowie wskaźnikiem powierzchni zabudowy produkcyjnej w stosunku do powierzchni zabudowy mieszkaniowej jest wskaźnik na poziomie 50 %. Dla określo- nego powyżej zapotrzebowania na nową powierzchnię zabudowy mieszkaniowej, przeliczono wymagane powierzchnie zabudowy produkcyjnej w sposób następujący:

2 2 [ZP gmina, ogółem] = 209 670,5 m x 45 % = 94 351,72 m

 Zapotrzebowanie na zabudowę produkcyjną: Na podstawie ww. założeń definiuje się maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę produkcyjną, przyjmując jako wskaźnik sumę „zapotrzebowania na uzupełnienie struktury istniejącej zabudowy o brakujące tereny produkcyjne” i „zapotrzebowanie na zapewnienie odpowiedniego udziału zabudowy produkcyjnej dla zabudowy projektowanej”. Gmina Jastrowie nie wyróżnia się szczególnymi warunkami w zakresie produkcji rolniczej. Śred- nia efektywność produkcji rolniczej nie wpływa znacząco na potrzebę rozwijania produkcji rolniczej i przetwórstwa rolniczego na skalę przemysłową. Dlatego 95 % oszacowanego zapotrzebowania na powierzchnie zabudowy rolniczej kwalifikuję się jako zabudowę produkcyjną, odejmując 95 % powierzchni zabudowy rolniczej z bilansu dla rolnictwa i uzupełniając nią zapotrzebowanie na zabudowę produkcyjną.

Zapotrzebowanie na nową zabudowę produkcyjną określa się dla terenów gminy ogółem i wynosi ono:

Gmina ogółem: 95 % x 69 626 733 m2 x 0,15 % = 99 218,1 m2 pow. uż. nowej zabudowy

2 2 2 2 [ZP gmina, ogółem] = 37 200 m + 94 352 m + 99 218 m = 230 770 m

d. Zabudowa związana z obsługą ruchu turystycznego Walory środowiska przyrodniczego gminy i miasta Jastrowie (lasy, jeziora, rzeki) determinują rozwój zabudowy turystycznej. Na terenie gminy Jastrowie udział zabudowy związanej z obsługą ruchu turystycznego w stosunku do zabudowy mieszkaniowej wynosi ok. 4 %. Przyjmuje się, że dla dalszego rozwoju gminy i zapewnienia odpowiedniej bazy turystycznej, zapotrzebowanie na zabudowę tury- styczną, wyrażone w stosunku powierzchni zabudowy użytkowej funkcji turystycznej w stosunku do powierzchni zabudowy użytkowej funkcji mieszkaniowej wynosi 10 %. Zatem, aby osiągnąć 10 % wskaźnik powierzchni letniskowej na powierzchnię mieszkaniową, należy uzupełnić istniejącą struk- turę zabudowy o 6 %powierzchni zabudowy związanej z obsługą ruchu turystycznego, określając zapotrzebowanie na zabudowę turystyczną dla miasta i terenów wiejskich w sposób następujący:

[projektowana zabudowa] = proj. pow. zab. mieszkaniowej x 6 %

2 2 [ZT ogółem] = 209 670,5 m x 6 %= 12 580,23 m

e. Zabudowa letniskowa Walory środowiska przyrodniczego gminy determinują rozwój na jej obszarze także zabudowy letniskowej. W stanie istniejącym wskaźnik zabudowy letniskowej w stosunku do zabudowy mieszkaniowej wynosi 1 % zabudowy letniskowej w stosunku do powierzchni zabudowy mieszkaniowej. Przyj- muje się, że dla dalszego rozwoju gminy i zapewnienia odpowiedniej bazy letniskowej, zapotrzebowanie na zabudowę letniskową, wyrażone w stosunku powierzchni zabudowy użytkowej funkcji letniskowej w stosunku do powierzchni zabudowy użytkowej funkcji mieszkaniowej wynosi 5 %. Zatem, aby osiągnąć 5 % wskaźnik powierzchni letniskowej na powierzchnię mieszkaniową, należy uzupełnić ist- niejącą strukturę zabudowy o 4 %powierzchni letniskowej, określając zapotrzebowanie na zabudowę letniskową dla miasta i terenów wiejskich w sposób następujący:

[projektowana zabudowa] = proj. pow. zab. mieszkaniowej x 4 %

2 2 [ZL ogółem] = 209 670,5 m x 4 %= 8 386,8,82 m

Podsumowując, przyjmuje się następujące maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę w podziale na funkcje zabudowy:

Tabela 29. Zdefiniowane zapotrzebowanie na nową zabudowę w podziale na funkcje zabudowy Zapotrzebowanie na nową zabudowę, wyrażone w ilości powierzchni użytkowej zabudowy w m2 LP. Funkcje zabudowy Obszar wiejski Obszar miasta Ja- Gmina ogółem gminy strowie 1 M – mieszkaniowa 43 140,5 166 530,0 209 670,5 2 U – usługowa 38 869,22 132 336,75 171 205,97 3 R – rolnicza 3 739,6 1 482,4 5 222,0 4 P – produkcyjna 0,0 0,0 230 770 5 T – turystyczna 0,0 0,0 12 580,23 6 L – letniskowa 0,0 0,0 8 386,8 Źródło: Opracowanie własne

100

6.5.2. Ocena chłonności istniejącego zagospodarowania Chłonność terenów to potencjalna powierzchnia użytkowa nowej zabudowy o danej funkcji, mogąca powstać na danym terenie. Chłonność tę oblicza się dla terenów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej oraz dla obszarów przeznaczonych w obowiązujących planach miejscowych pod rozwój funkcji zabudowy. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy jest dokumentem strategicznym, długoterminowym o złożonej skali ogólności i elastyczności. Studium ustalając kierunki zagospodarowania określa obszary wielofunkcyjne, dlatego aby określić chłonność poszczegól- nych funkcji zabudowy, dla obszarów funkcjonalnych podlegających analizie, oszacowano udział funkcji terenu oraz powierzchnię użytkową zabudowy w podziale na funkcje, z uwzględnieniem przecięt- nych intensywności zabudowy, określonych na podstawie istniejącej zabudowy. Analiza istniejącej zabudowy wykazała, że wiele obszarów, zwłaszcza w mieście, posiada charakter silnie zróżnicowany funkcjonalnie, o nie dającym się łatwo zdefiniować przeważającym kierunku rozwoju. Występowanie zespołów zabudowy o homogenicznych cechach funkcjonalnych jest rzadkie. Najczęściej na obszarach stosunkowo jednorodnych pod względem przeznaczenia występują pojedyncze obiekty o innej funkcji. Na przykład – na terenach zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, wystę- pują pojedyncze budynki mieszkaniowe jednorodzinnej i usługowej. Dla takich terenów wprowadzono pojęcie „zabudowy mieszanej”. Studium ustalając kierunki zagospodarowania często określa obszary wielofunkcyjne, dlatego w celu oszacowania chłonności poszczególnych terenów zabudowy, posłużono się dostępnymi danymi, które następnie poddano przetwarzaniu.

I. Chłonność obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej Zgodnie z art. 10 ust. 7 pkt 2 przepisami ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w Studium szacuje się chłonność, położonych na terenie gminy, obsza- rów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej w granicach jednostki osadniczej, wyrażoną w powierzchni użytkowej zabudowy, w podziale na funkcje zabudowy. Na podstawie ww. przepisu wyodrębniono obszar wiejski i obszar miasta, w których dokonano pomiaru poszczególnych obszarów funkcjonalnych. Następnie dla obszarów wolnych od zabudowy oszacowano chłonność zabudowy w podziale na funkcje zabudowy.

101

Tabela 30. Gmina i miasto Jastrowie – obliczenia wskaźników chłonności terenów w granicach jednostek osadniczych o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej Pow. Udział Oszacowana chłon- Obszary Pow. te- netto po- Wskaźnik Funkcja za- funkcji powierzchnia ność pow. użytko- Lp. funkcjo- renu mniesz. o intens. zabudowy zabu- [m2] wej zabudowy nalne [m2] 30 % bud. dowy [m2] [m2]

OBSZAR MIEJSKI

M 90 % 266 932 0,4 106 773 1 MM 423 701 296 591 U 10 % 29 659 0,2 5 932 M 90 % 124 144 0,2 24 829 2 MU 197 054 137 938 U 10 % 13 794 0,2 2 759 3 MN 134 212 93 948 M 100 % 93 948 0,2 18 790 4 PN 909 064 636 345 P 100 % 636 345 0,2 127 269 5 CC 30 697 21 488 U 100 % 21 488 0,3 4 298 6 UP 83 733 58 613 U 100 % 58 613 0,2 11 723 U 90 % 109 879 0,3 32 964 7 UC 174 411 122 088 T 10 % 12 209 0,3 3 663 OBSZAR WIEJSKI M 90 % 733 506 0,2 146 701 1 MU 1 164 295 815 007 U 10 % 81 501 0,2 16 300 P 70 % 222 633 0,2 44 527 2 PU 454 354 318 048 U 30 % 95 414 0,2 19 083 L 50 % 161 703 0,3 48 511 3 ML, UT 462 008 323 406 T 50 % 161 703 0,3 48 511 Źródło: opracowanie własne

Tabela 31. Gmina i miasto Jastrowie – chłonności terenów w granicach jednostek osadniczych o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej Oszacowana chłonność w powierzchni użytkowej zabudowy w m2 Lp. Funkcje zabudowy Tereny miejskie Tereny wiejskie Gmina łącznie 1 M – mieszkaniowa 150 392 146 701 297 093 2 U – usługowa 57 685 35 393 93 078 3 P – produkcyjna 127 269 44 527 171 796 4 T – turystyczna 3 663 48 511 52 174 5 L – letniskowa 0,0 48 511 48 511 Źródło: opracowanie własne

II. Chłonność obszarów przeznaczonych w planach miejscowych pod zabudowę Gmina Jastrowie pokryta jest częściowo (w 5,2 %) miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego.

Tabela 32. Wykaz obowiązujących planów miejscowych i gminie Jastrowie WYKAZ PLANÓW MIEJSCOWYCH GMINY I MIASTA JASTROWIE LP. TREŚĆ I ZAKRES PLANU NR I DATA UCHWALENIA Miejscowy plan zagospodarowania prze- Uchwała Nr 155/2005 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 1 strzennego wsi Nadarzyce 15 marca 2005 r. Miejscowy plan zagospodarowania prze- Uchwała nr 69/2007 Rady Miejskiej z dnia 30 października 2 strzennego miasta Jastrowie 2007 r.

102

Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla farmy wiatrowej w obrę- Uchwała nr 140/2008 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 3 bach geodezyjnych Samborsko i Jastrowie 25 listopada 2008 r. w gminie Jastrowie Miejscowy plan zagospodarowania prze- 4 strzennego miasta Jastrowie w rejonie Uchwała nr 37/2011 Rady Miejskiej z dnia 05 maja 2011 r. ul. 1 Maja i ul. Al. Wolności Miejscowy plan zagospodarowania prze- Uchwała nr 97/2015 Rady Miejskiej z dnia 23 czerwca 5 strzennego miasta Jastrowia w rejonie 2015 r. ul. Jedności Robotniczej i Okrężnej Miejscowy plan zagospodarowania prze- Uchwała nr 98/2015 Rady Miejskiej z dnia 23 czerwca 6 strzennego miasta Jastrowie w rejonie 2015 r. ul. Kolejowej i Kieniewicza Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Jastrowia w rejonie ulic: Uchwała Rady Miejskiej w Jastrowiu nr 105/2015 z dnia 7 Wojska Polskiego, Narutowicza i Ogrodo- 25 sierpnia 2015 r. wej Miejscowy plan zagospodarowania prze- Uchwała Rady Miejskiej nr 244/2016 z dnia 22 marca 8 strzennego miasta Jastrowia w rejonie 2016 r. ul. Roosevelta Źródło: opracowanie własne

Rezerwy terenów budowlanych określone zostały w oparciu o dane dotyczące zasięgu terenów przeznaczonych do zainwestowania w obowiązujących planach miejscowych oraz dane dotyczące te- renów zabudowanych, pochodzące z BDOT. Rezerwy wyliczone zostały w odniesieniu do poszczegól- nych kategorii terenów przeznaczonych do zainwestowania w planach miejscowych.

Tabela 32. Gmina Jastrowie – obliczenia szacunkowej chłonności terenów przeznaczonych pod zabu- dowę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Pow. Oszacowana Udział Obszary Pow. te- netto po- Wskaźnik chłonność Funkcja za- funkcji powierzchnia Lp. funkcjo- renu mniesz. o intens. za- pow. użytko- budowy zabu- [m2] nalne [m2] 30 % bud. wej zabudowy dowy [m2] [m2]

OBSZAR MIEJSKI

1 MN 5 186 3 630 M 100 % 3 630 0,2 726 2 P 600 420 P 100 % 420 0,2 84 M 30 % 1 793 0,2 356 3 RM 8 536 5 975 R 70 % 4 182 0,2 836 4 U 216 842 151 789 U 100 % 151 789 0,2 30 358 OBSZAR WIEJSKI 1 ML 7 238 5 067 L 100 % 5 067 0,3 1 520 2 MN 54 501 38 151 M 100 % 38 151 0,2 7 630 M 50 % 959,5 0,2 192 3 MNU 2 742 1 919 U 50 % 959,5 0,2 192 4 MW 2 056 1 439 M 100 % 1 439 0,4 576 5 PS 11 409 7 986 P 100 % 7 986 0,2 1 597 M 30 % 371 0,2 74 6 RM 1 765 1 236 R 70 % 865 0,2 173 7 U 40 030 28 021 U 100 % 28 021 0,2 5 604 Źródło: Opracowanie własne

103

Tabela 33. Gmina Jastrowie – chłonność terenów przeznaczonych pod zabudowę w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego Oszacowana chłonność w powierzchni użytkowej zabudowy w m2 Lp. Funkcje zabudowy Tereny miejskie Tereny wiejskie Gmina łącznie 1 M – mieszkaniowa 1 082 8 472 9 554 2 U – usługowa 30 358 5 796 36 154 3 P – produkcyjna 84 1 597 1 681 4 T – turystyczna 0,0 0,0 0,0 5 L – letniskowa 0,0 1 520 1 520 6 R – rolnicza 836 173 1 009 Źródło: Opracowanie własne

III. Porównanie maksymalnej w skali gminy zapotrzebowania na nową zabudowę oraz sumy powierzchni użytkowej zabudowy w podziale na funkcje zabudowy

104

Tabela 33. Bilans możliwości rozwoju zabudowy na terenie gminy i miasta Jastrowie BILANS MOŻLIWOŚCI LOKALIZACJI NO-

WEJ ZABUDOWY ZAPOTRZEBOWANIE NA NOWĄ SZACUNKOWA CHŁONNOŚĆ poza obszarami o w pełni wykształconej ZABUDOWĘ W GMINIE [m2] zwartej strukturze funk.-przest. i przezna- [m2] czonych w mpzp pod zabudowę [m2] Funkcja terenu Obszarów o w pełni wykształconej Obszarów przeznaczonych w Suma chłonności obszarów o w pełni wy- zwartej strukturze funkcjonalno-prze- planach miejscowych pod zabu- kształconej zwartej strukturze funk.-przest. i Obszar Obszar Gmina strzennej dowę przeznaczonych w mpzp pod zabudowę Obszar wiej- Obszar Gmina wiejski miasta ogółem Obszar Obszar ski gminy miasta ogółem gminy Obszar Gmina Obszar Gmina Obszar wiejski Obszar mia- Gmina ogó- TERENU FUNKCJA wiejski wiejski miasta ogółem miasta ogółem gminy sta łem gminy gminy M – mieszkaniowa 43 141 166 530 209 671 146 701 150 392 297 093 8 472 1 082 9 554 155 173 151 474 306 647 -120 032 15 056 -96 976 M U – usługowa 38 869 132 337 171 206 35 393 57 685 93 078 5 796 30 358 36 154 41 189 88 043 129 232 -2 320 44 294 41 974 U R – rolnicza 3 740 1 482 5 222 - - - 173 836 1 009 173 836 1 009 3 567 646 4 213 R P – produkcyjna - - 230 770 44 527 127 269 171 796 1 597 84 1 681 46 124 127 353 173 477 - - 57 293 P L – letniskowa - - 12 580 48 511 - 48 511 1 520 - 1 520 50 031 - 50 031 - - -37 451 L T – turystyczna - - 8 387 48 511 3 663 52 174 - - - 48 511 3 663 52 174 - - -43 787 T Źródło: opracowanie własne

Na podstawie ww. obliczeń oraz biorąc pod uwagę przyjęte w Studium wskaźniki intensywności zabudowy przyjęto, że na obszarze miasta i gminy Jastrowie występuje potrzeba wyznaczenia następującej powierzchni terenów, przeznaczonych pod konkretne funkcje:  P – funkcja produkcyjna –ok. 57 ha,  U – funkcja usługowa – ok. 42 ha,  R – funkcja rolnicza – ok. 4 ha.

Podsumowanie: Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, (Dz. U. z 2017 r., poz. 1073 ze zm.) art. 10 ust. 5 pkt. 4 porównuje się maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę, oraz sumę powierzchni użytkowej zabudowy ob- szarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno-przestrzennej oraz przeznaczonych w planach miejscowych pod zabudowę, a następnie, gdy maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę, nie przekracza chłonności zabudowy w granicach jednostek osadniczych oraz te- renów zabudowy określonych w planach miejscowych, nie przewiduje się lokalizacji nowej zabudowy poza obszarami jednostek osadniczych oraz terenów zabudowy w planach miejscowych. Jeżeli maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę, przekracza chłonności zabudowy w granicach jednostek osadniczych oraz terenów zabudowy określonych w planach miejscowych – bilans te- renów pod zabudowę uzupełnia się o różnicę tych wielkości wyrażoną w powierzchni użytkowej zabudowy, w podziale na funkcje zabudowy, i przewiduje się lokalizację nowej zabudowy poza obszarami jednostek osadniczych oraz terenów zabudowy w planach miejscowych, maksymalnie w ilości wynika- jącej z uzupełnionego bilansu. Zgodnie z analizami i bilansami przeprowadzonymi powyżej, maksymalne w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę, przekracza chłonności zabudowy w granicach jednostek osadniczych oraz terenów zabudowy określonych w planach miejscowych, dlatego w studium wyznaczono nowe tereny pod zabudowę poza granicami jednostek osadniczych oraz terenów zabudowy określonych w planach miejscowych (tereny na potrzeby rozwoju działalności usługowych, produkcyjnych i rolniczych). Wyznaczona nowa zabudowa nie przekracza bilansu maksymalnego w skali gminy zapotrzebowanie na nową zabudowę. Z przeprowadzonych obliczeń wynika, że zabezpieczone w obowiązujących planach rezerwy terenowe całkowicie pokrywają przewidywane zapotrzebowanie w zakresie zabudowy mieszkaniowej oraz turystycznej i letniskowej. W tym miejscu należy podkreślić, iż dla obliczenia chłonności terenów przyjęto bardzo niskie wskaźniki intensywności zabudowy, wynikające ze stanu istniejącego. Gdyby jednak przyjąć dopuszczalne wskaźniki intensywności wynikające z planów, możliwości zlokalizowania nowej zabudowy w ramach terenów już przeznaczonych w planach do zabudowy byłyby dużo większe. Oznacza to, że nie ma potrzeby wyznaczania nowych terenów pod zabudowę mieszkaniową oraz let- niskową i turystyczną. Zmiany dotyczyć powinny jedynie zmian przeznaczeń w ramach terenów już przeznaczonych pod zabudowę lub ewentualnie miejscowych uzupełnień na terenach położonych po- między terenami już zabudowanymi lub przeznaczonymi do zabudowy. Zaprojektowany rozwój zabudowy w Studium jest zgodny z regulacjami ustawy z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, (Dz. U. z 2017 r., poz. 1073 ze zm.) art. 10 ust. 5 pkt. 4.

6.6. Możliwości finansowania przez gminę inwestycji służących realizacji zadań własnych gminy Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Jedną z kategorii spraw, jakie obejmują wspomniane zadania własne gminy, jest infrastruktura techniczna. Zadania własne z zakresu infrastruktury technicznej można podzielić na zadania dotyczące:  wodociągów i zaopatrzenia w wodę,  kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych,  wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych,  zaopatrzenia w gaz,  zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną,  gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego,  edukacji publicznej i innych wynikających z ustawy o samorządzie gminnym. Wśród źródeł finansowania przez gminy ww. inwestycji infrastrukturalnych wymienia się:  dochody własne,  subwencje,  dotacje celowe,  dotacje celowe z funduszy celowych,  kredyty i pożyczki, obligacje komunalne,  środki ze źródeł pozabudżetowych na zadania własne,  źródła finansowania ze środków zewnętrznych (głównie fundusze europejskie). Nie ulega wątpliwości, że istotnym uwarunkowaniem rozwoju zagospodarowania przestrzennego jest istniejąca lub potencjalna możliwość jego obsługi poprzez infrastrukturę. Kluczowe znaczenie ma więc zdolność samorządu do realizacji zadań własnych na terenach nowej zabudowy, w tym zwłasz- cza finansowania rozwoju i utrzymania infrastruktury technicznej i społecznej oraz budowy dróg. W przypadku terenów rozwoju gospodarczego (usługowych, produkcyjnych) priorytetowe znaczenie odgrywa infrastruktura techniczna i dostępność komunikacyjna, natomiast dla terenów zabudowy mieszkaniowej, oprócz infrastruktury technicznej i dróg, istotne znaczenie odgrywa także infrastruktura społeczna (realizacja potrzeb mieszkańców poprzez placówki oświaty, instytucje kultury i instytucje opieki społecznej). Prognozowane zmiany liczby ludności miasta i gminy Jastrowie prawdopodobnie nie będą po- wodowały konieczność podjęcia nowych inwestycji w zakresie infrastruktury społecznej – przy czym potrzeby tego typu mogą pojawiać się w późniejszych okresach. Niezbędny będzie rozwój usług opieki nad małymi dziećmi (żłobki) oraz osobami starszymi (taka potrzeba pojawi się jednak na większą skalę dopiero w perspektywie co najmniej 10 lat). Ocenia się, że dotychczasowe tempo rozwoju infrastruktury technicznej (zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków) wskazuje, że możliwy jest rozwój nawet kilku km sieci rocznie. Oznacza to, że z roku na rok zwiększać się będzie liczba gospodarstw domowych, przyłączanych do sieci kanalizacyjnej i wodociągowej na terenach wiejskich, które obecnie korzystają z rozwiązań indywidualnych, dzięki czemu poprawie ulegnie stan środowiska. Znacznie trudniej przewidywalna jest potrzeba ewentualnego rozwoju infrastruktury na potrzeby rozwoju terenów gospodarczych – będzie to zdeterminowane skalą i lokalizacją ewentualnej inwestycji. W tym miejscu należy zaznaczyć, iż miasto Jastrowie posiada dobrze rozwiniętą sieć wodo- ciągową, która może stanowić podstawę do jej łatwej rozbudowy, w przypadku zwiększenia liczby mieszkańców czy inwestorów. Gmina Jastrowie cechuje się względnie korzystną sytuacją budżetu gminy. Nie przewiduje się więc, by możliwości budżetu gminy ograniczały możliwości rozwoju przestrzennego zagospodarowania.

Tabela 34. Dochody i wydatki gminy i miasta Jastrowie w latach 2005-2016 Dochody ogó- Dochody wła- Wydatki ogó- Rok Subwencje Dotacje łem sne łem 2005 20 764 902,0 8 280 878,0 7 553 856,0 bd 21 692 847,0 2006 21 996 116,46 8 456 821,66 7 229 699,0 bd 23 966 678,07 2007 23 447 822,79 9 508 469,56 7 761 774,0 bd 23 337 143,70 2008 26 684 180,41 10 693 723,57 9 492 518,0 bd 26 206 895,52 2009 28 625 661,58 10 845 932,31 11 048 467,0 6 731 262,27 30 438 607,36 2010 30 482 126,82 11 541 207,62 11 121 700,0 7 819 219,20 31 737 132,42 2011 30 665 037,73 11 741 983,59 11 305 950,0 7 617 104,14 29 270 993,94 2012 32 324 639,85 12 359 156,53 11 744 132,0 8 221 351,32 31 335 412,93 2013 33 918 193,91 13 162 628,94 12 013 830,0 8 741 734,97 35 349 473,50 2014 37 009 806,83 14 111 575,84 12 442 824,0 10 455 406,99 36 737 896,64 2015 37 061 832,85 14 666 755,45 12 760 955,0 9 634 122,4 35 940 184,53 2016 44 336 586,65 15 481 876,74 12 628 560,00 16 226 149,91 44 738977,67 Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

107

Dla oceny możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej oraz infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy, kluczowa jest analiza wydatków inwestycyjnych. Z analizy wydatków budżetu gminy, przedstawionej w poniższej tabeli wynika, że znaczny udział w wydatków inwestycyjnych w latach 2010-2016 stanowią wydatki w zakresie oświaty i wychowania oraz pomocy społecznej. Wysoki poziom wydatków w ww. działach spowodowany jest wysokimi kosztami utrzymania szkół (podstawowych, gimnazja i przedszkola), z czego aż ponad 60 % stanowią wydatki bieżące na wynagrodzenia. Dość duży jest także udział wydatków inwestycyjnych w zakresie transportu i łączności – naj- większy ich udział odnotowano w roku 2014 i 2015 (odpowiednio 4,5 % i 3,8 % wydatków inwestycyjnych ogółem).

Tabela 35. Wybrane wydatki budżetu gminy wg działów klasyfikacji budżetowej w latach 2010-2015 Wyszczególnienie 2010 2012 2014 2015 2016 Wydatki ogółem 31 737 132,42 31 335 415,93 36 737 896,64 35 940 184,53 44 738 977,67 Udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach 9,2 % 5,6 % 11,2 % 8,7 % 10 % ogółem Dział 600 – Transport i 801 441,28 497 153,87 1 661 092,72 1 356 676,08 971 959,03 łączność Dział 801 – Oświata i 11 809 434,56 12 285 547,63 13 429 629,11 13 815 763,98 14 119 934,38 wychowanie Dział 851 – Ochrona 167 552,47 211 744,56 223 267,94 172 916,87 251 712,37 zdrowia Dział 852 – Pomoc spo- - 9 559 852,76 10 732 098,31 10 882 811,29 17 621 676,70 łeczna Dział 900 – Gospodarka komunalna i ochrona 1 506 575,91 867 735,98 1 455 565,04 1 253 558,54 1 953 440,41 środowiska Źródło: opracowanie własne na podstawie www.stat.gov.pl

Wydatki inwestycyjne budżetu gminy wynikają przede wszystkim z wartości planowanych do realizacji inwestycji w danym roku oraz możliwości pozyskania środków zewnętrznych na ich współfi- nansowanie. Przedstawione uwarunkowania wskazują na duży, choć zmienny potencjał inwestycyjny gminy, pozwalający na dalsze wyposażanie gminy w niezbędną infrastrukturę techniczną i społeczną. Z ekonomicznego punktu widzenia, w pierwszej kolejności należy uruchamiać nowe tereny w zasięgu istniejącej infrastruktury technicznej, przede wszystkim sieci wodociągowej, elektroenergetycznej i kanalizacyjnej, posiadające dogodną dostępność komunikacyjną oraz gwarantujące właściwą obsługę mieszkańców w zakresie dostępności do usług publicznych. Przygotowanie nowych terenów przeznaczonych pod zainwestowanie powinno być poprzedzone prognozą skutków finansowych sporządzaną na etapie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, która określi bilans dochodów i wy- datków wynikających z przygotowania określonego obszaru. Realizacja inwestycji z zakresu infrastruktury technicznej i komunikacyjnej oraz innych inwestycji mających na celu zaspakajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, należących do zadań własnych gminy i finansowanych przez gminę Jastrowie, odbywać się będzie zgodnie z obowiązującymi przepisami i planem budżetu gminy. Wcześniejsza realizacja będzie możliwa jedynie w przypadku ich sfinan- sowania, za odrębnym porozumieniem, przez inwestora zewnętrznego. W związku z tym, że przedsięwzięcia inwestycyjne z zakresu infrastruktury technicznej, zapi- sane w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy, nie są możliwe do zrealizowania w ciągu jednego roku, to powinny być rozważane w perspektywie dłuższej niż jeden rok. Roczny charakter budżetu nie pozwala na prezentację poszczególnych inwestycji w całym okresie ich realizacji, nie gwarantując jednocześnie, iż realizacja inwestycji znajdzie odzwierciedlenie w budżetach kolejnych lat.

108

Wieloletnia Prognoza Finansowa Gminy i Miasta Jastrowie na lata 2016-2026 (WPF) zakłada w naj- bliższych latach utrzymanie dochodów i wydatków gminy na podobnym poziomie, z zachowaniem odpowiedniego bufora. Od 2019 roku dokument ten zakłada wzrost dochodów i wydatków gminy, co pozwala przyjąć, iż zaistnieją możliwości finansowania zadań własnych gminy, wstępnie określonych przez dokument, jakim jest Studium. Zaznaczyć jednak należy, iż WPF nie obejmuje większości inwestycji, które są przewidziane w dokumencie jakim jest Studium, ponieważ są one dopiero planowane w tym dokumencie. Wieloletnia Prognoza Finansowa na lata 2016-2026 (uchwała Nr 214/2015 Rady Miejskiej w Ja- strowiu z dnia15.12.2015 r.) została określona przy następujących założeniach:

Tabela 36. Dochody i wydatki gminy Jastrowie na lata 2016-2026 W tym: W tym: Dochody ogó- Wydatki ogó- Rok Dochody bie- Dochody Wydatki bie- Wydatki łem łem żące majątkowe żące majątkowe 2016 33 452 519,00 33 223 519,00 229 000,00 34 918 847,00 32 350 501,00 2 568 346,00 2017 34 622 000,00 34 120 000,00 502 000,00 33 482 028,00 31 000 000,00 2 482 028,00 2018 34 772 000,00 34 320 000,00 452 000,00 33 752 028,00 31 300 000,00 2 452 028,00 2019 34 122 000,00 33 670 000,00 452 000,00 33 102 028,00 31 400 000,00 1 702 028,00 2020 34 472 000,00 33 970 000,00 502 000,00 33 372 028,00 31 550 000,00 1 822 028,00 2021 34 600 000,00 34 200 000,00 400 000,00 33 520 028,00 31 640 000,00 1 880 028,00 2022 34 900 000,00 34 500 000,00 400 000,00 33 840 028,00 31 780 000,00 2 060 028,00 2023 34 820 000,00 34 620 000,00 200 000,00 34 099 995,00 31 750 000,00 2 349 995,00 2024 35 060 000,00 34 860 000,00 200 000,00 34 460 000,00 32 000 000,00 2 460 000,00 2025 35 408 300,00 35 208 300,00 200 000,00 34 800 000,00 32 500 000,00 2 300 000,00 2026 35 780 000,00 35 580 000,00 200 000,00 34 980 000,00 33 000 000,00 1 980 000,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2016-2026 (2015)

Tabela 37. Przeznaczenie prognozowanej nadwyżki budżetowej wg Wieloletniej Prognozy Finansowej w tym na: Informacje uzupełniające o wybranych rodzajach wydatków budżetowych Wydatki Przeznacze- Spłaty kredy- Wydatki bie- Wydatki ob- związane z nie progno- tów, poży- żące na wy- jęte limitem, Wydatki in- Wydatki funkcjonowa- Nowe wy- Rok zowanej nad- czek i wykup nagrodzenia i o którym westycyjne majątkowe niem orga- datki inwe- wyżki budże- papierów składki od mowa w art. kontynuo- w formie nów jed- stycyjne towej wartościo- nich nali- 226 ust. 3 pkt wane dotacji nostki samo- wych czane 4 ustawy rządu teryt. 2016 0,00 0,00 15 133 929,00 3 039 900,00 0,00 0,00 2 313 346,00 155 000,00 2017 1 139 972,00 1 019 972,00 15 000 000,00 3 000 000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2018 1 019 972,00 899 972,00 15 000 000,00 3 000 000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2019 1 019 972,00 899 972,00 15 000 000,00 3 000 000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2020 1 099 972,00 1 099 972,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2021 1 079 972,00 1 079 972,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2022 1 059 972,00 1 059 972,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2023 720 005,00 720 005,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2024 600 000,00 600 000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2025 608 300,00 608 300,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 2026 800 000,00 800 000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Źródło: opracowanie własne na podstawie Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2016-2026 (2015)

Finansowanie inwestycji z zakresu wykonania sieci komunikacyjnych i infrastruktury technicznej oraz społecznej służących realizacji zadań własnych gminy, dokonywane jest z wydatków budżeto- wych. Szacując najistotniejsze inwestycje wynikające z ustaleń miejscowych planów należy uwzględ- nić przede wszystkim budowę dróg służących do obsługi wyznaczonych terenów budowlanych.

109

Niniejsze Studium wyznacza nowe tereny inwestycyjne na obszarach dobrze skomunikowa- nych, wymagających jedynie rozbudowy istniejącego układu komunikacyjnego i infrastruktury technicznej. W większości są to tereny będące własnością gminy Jastrowie, zatem ich realizacja nie będzie wymagała poniesienia większych nakładów finansowych z tytułu wykupu nieruchomości. Wyliczono, że gmina Jastrowie winna uwzględnić wydatki związane z budową:  około 2 500 m nowych dróg klasy zbiorczej lub lokalnej;  około 1 300 m nowych dróg klasy dojazdowej; Przyjęto koszt budowy 1 km infrastruktury drogowej na poziomie: dla drogi lokalnej i zbiorczej 1 500 000,00 zł/km oraz dla drogi dojazdowej 1 100 000,00 zł/km. Nie licząc kosztów wykupu gruntów pod te inwestycje (wyznaczone nowe tereny inwestycyjne zlokalizowane są przy drogach, będących własnością gminy), sam koszt budowy ww. dróg to kwota rzędu około 5,5 mln zł. Jednakże, jest to tylko niewielka część wydatków niezbędnych do wyposażenia terenów przeznaczonych w planach do zabudowy. Konieczne będzie także uzbrojenie terenów w zakresie infrastruktury technicznej, wykup terenów pod drogi publiczne (jeśli zaistnieje taka potrzeba), przebudowa i budowa nawierzchni na drogach już istniejących, a także remonty i utrzymanie infrastruktury już istnie- jącej, tj.: wszelkiego rodzaju systemów transportowych, energetycznych, łączności i wodno-sanitarnych, w których skład wchodzą: drogi, przystanki autobusowe, sieć gazowa, energetyczna, meliora- cyjna, obiekty telekomunikacji i poczty. Jeszcze inną kwestią są koszty infrastruktury społecznej, w skład której wchodzą obiekty i urzą- dzenia zaspokajające potrzeby ludności w zakresie oświaty, wychowania, pomocy społecznej, ochrony zdrowia, kultury i sztuki, a także szkoły, internaty, przedszkola, żłobki, domy dziecka, przychodnie i ośrodki zdrowia, organizacje społeczne, obiekty kultu religijnego, a których na obecnym etapie nie sposób ocenić. W związku z tym, że niniejsze Studium nie wyznacza nowych terenów mieszkaniowych, a jedynie inne tereny inwestycyjne, nie przewiduje się wydatków związanych z infrastrukturą spo- łeczną, służącą realizacji zadań własnych gminy. Na podstawie przeprowadzonych analiz ekonomicznych i społecznych oraz planów inwestycyjnych zawartych w planach budżetowych i opracowaniach branżowych przedsiębiorstw komunalnych wynika, że gmina Jastrowie dysponuje zasobami finansowymi oraz programami umożliwiającymi rea- lizację zadań z zakresu infrastruktury technicznej i społecznej, która zaspokoi potrzeby obecnych i potencjalnych mieszkańców i przedsiębiorców gminy. Ponadto gmina i podległe jej przedsiębiorstwa dys- ponują programowymi opracowaniami branżowymi, które przewidują m.in. modernizację i budowę dróg oraz sieci infrastruktury technicznej, przy uwzględnieniu bieżących i przyszłych potrzeb rozwojowych gminy. Ocenia się, że potrzeby inwestycyjne wynikające z konieczności realizacji zadań własnych gminy w zakresie budowy dróg, sieci wodociągowej, kanalizacyjnej i infrastruktury społecznej, w tym zwłaszcza na obszarach lokalizacji nowej zabudowy, nie przekraczają w długim horyzoncie czasowym możliwości finansowych gminy. W związku z powyższym nie zachodzi potrzeba dokonania zmian w celu dostosowania zapotrzebowania na nową zabudowę do możliwości finansowania przez gminę wykonania sieci komunikacyjnej i infrastruktury technicznej i społecznej.

110

7. Obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów odrębnych

7.1. Krajobraz kulturowy i obiekty przyrodnicze prawnie chronione Zgodnie z ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (j.t. Dz. U. z 2014 r., poz. 1446, ze zm.) krajobraz kulturowy to przestrzeń historycznie ukształtowana w wyniku działania czynników naturalnych i działalności człowieka, zawierająca wytwory cywilizacji oraz elementy przyrodnicze. W celu jego ochrony oraz zachowania wyróżniających się krajobrazowo terenów z zabytkami nieruchomymi, charakterystycznymi dla miejscowej tradycji budowlanej i osadniczej, cy- towana wyżej ustawa przewiduje ochronę poprzez wpis do rejestru zabytków cennych kulturowo struktur przestrzennych – układów urbanistycznych i ruralistycznych oraz krajobrazów kulturowych (art. 6 ust. 1, pkt. 1 lit. a i b). Ochrona krajobrazu kulturowego powinna być komplementarna dla form ochronnych krajobrazu przyrodniczego, wynikających ze stosownych przepisów o ochronie przyrody. Przedmiotowe obszary i obiekty zostały omówione w rozdziale II.3.3. „Prawna ochrona zabytków”. Na terenie gminy i miasta Jastrowie występują obiekty objęte ochroną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Zajmują powierzchnię 21 069,3 ha. Są to: 1. Obszar chronionego krajobrazu:  „Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy” Powstał na mocy Rozporządzenia nr 5/98 Wojewody Pilskiego z dnia 15 maja 1998 r. w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie pilskim (Dz. Urz. Woj. Pil. Nr 13, poz.83). Obszar obejmuje tereny chronione ze względu na wyróżniający się krajobraz o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokojenia potrzeb związanych z wypoczynkiem, a także pełnioną funkcją korytarzy ekologicznych. Jego krajobraz tworzą doliny rzek, torfowiska i jeziora. Cechą charakterystyczną obszaru jest duże bogactwo przyrodnicze, obecność głęboko wciętych dolin rzecznych, urozmaicona rzeźba terenu. Dominują tu dwa typy krajobrazu: leśno-wodny oraz leśno-po- lny. Osobliwością przyrodniczą całego obszaru chronionego są miejsca reintrodukcji żubra i konika polskiego, a także stanowiska lęgowe ptaków w tym bielika, rybołowa, dzięcioła czarnego. 2. Obszary Natura 2000:  SOO Dolina Rurzycy – PLH300017 Obszar obejmuje dolinę rzeki Rurzycy, która płynie w rynnie odpływowej danych wód lodowcowych. Dno rynny wypełnione jest torfami oraz mułami i piaskami jeziornymi. Rzeka łączy 6 jezior. Obszar porośnięty jest przez las iglasty oraz naturalne lasy mieszane na stromych zboczach doliny, a także olszyny źródliskowe. Obszar zawiera kompleksy unikalnych, doskonale zachowanych źródlisk i torfowisk niskich wyróżniających się w skali ponadregio- nalnej bogactwem flory i rzadkich fitocenoz torfotwórczych. Wyróżniono to 12 typów siedlisk przyrodniczych z Załącznika I Dyrektywy Rady 92/43/EWG, zajmujących ponad 50 % obszaru są to źródliska wapienne, torfowiska zasadowe, a także zbiorowiska włosiennicz- ków.  OSO Puszcza nad Gwdą – PLB300012 Obszar obejmuje rozległy kompleks leśny borów sosnowych, a na dnie i zboczach doliny – lasy liściaste i mieszane. Bardzo urozmaicona rzeźba terenu przyczynia się do dużego zróż- nicowania siedlisk: jeziornych – z bardzo cennymi gatunkami i zbiorowiskami roślinnymi, w obniżeniach terenu wzdłuż rzek zasadowymi torfowiskami oraz obszarami źródliskowymi rzek. Występuje tu co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika Nr I Dyrektywy Ptasiej, a co najmniej 10 gatunków to gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi. Bardzo ważna ostoja lę- gowa lelka, lerki i włochatki. Rozległy i zwarty kompleks leśny z dobrze zachowanymi natu- ralnymi zbiorowiskami wodno-błotnymi stanowi siedlisko rzadkich i zagrożonych gatunków. Funkcjonuje tu jedno z 5 wolno żyjących stad żubra (ok. 25 os). Czyste, o wartkim nurcie

111

rzeki, sprzyjają rozwojowi ryb w tym pstrągowych. Zachowane na terenie ostoi umocnienia Wału Pomorskiego są potencjalnym zimowiskiem nietoperzy.  SOO Dolina Piławy – PLH320025 Obszar obejmuje część dawnego poligonu Borne Sulinowo oraz dolinę rzeki Piławy wyko- rzystującej rynnę wyciętą w osadach sandru związanego z lobem Parsęty. W rynnie znajdują się jeziora Generalskie, Brzeźno, Kowal, Dudylany (zwane tez lipowym), Bagienne i Bobrowe oraz kompleks przedwojennych Zalewów Nadarzyckich. Towarzyszą im cenne torfowiska. W szacie roślinnej występuje około 200, w znacznym stopniu naturalnych zespołów roślin- nych z wieloma niezagrożonymi stanowiskami zbiorowisk regionalnie zagrożonych wymar- ciem. Łącznie stwierdzono występowanie 15 typów siedlisk z Załącznika I Dyrektywy Siedli- skowej i 9 gatunków z Załącznika II. Jest tu znacząca ostoja bobra i wydry oraz bezkręgow- ców. Pozostałości umocnień Wału Pomorskiego są siedliskiem nietoperzy. Występuje tu co najmniej 16 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 3 gatunki z Polskiej Czer- wonej Księgi. Możemy to spotkać kanię czarna i rudą, czarna rybitwę, w okresie wędrówek łabędzia czarnodziobego oraz gęsi. Teren jest dostępny dla turystyki pieszej kajakowej i rowerowej. Ważne dla Europy typy siedlisk to m.in.: wydmy śródlądowe z murawami napia- skowymi, starorzecza, suche wrzosowiska, torfowiska wysokie oraz przejściowe. 3. Rezerwaty:  „Diabli Skok” Rezerwat „Diabli Skok” obejmuje fragment głębokiej rynny erozyjnej w sąsiedztwie jeziora Krąpsko Małe, o stromych zboczach z licznymi źródłami o powierzchni 20,98 ha. Głębokość rynny dochodzi miejscami do 20 m. Celem ochrony przyrody w rezerwacie jest zachowanie kompleksu ekosystemów leśnych, szuwarowych i źródliskowych wykształconych na stokach wzniesień morenowych oraz brzegu jeziora (Rozporządzenie nr 51/2003 Wojewody Wiel- kopolskiego z dnia 25 maja 2003 r. – Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego Nr 157, poz. 298). Re- zerwat położony jest ok. 15 km na zachód od Jastrowia w rynnie polodowcowej. Utworzony został w 1961 r. Ochronie podlega starodrzew bukowy i mieszany z przewagą sosen, buków i dębów, o bogatym runie. Na florę rezerwatu składa się 285 gatunków. Niektóre drzewa osiągnęły wymiary pomnikowe. Szczególnym okazem jest 600-letni dąb „Hubert” – pomnik przyrody. Teren ma charakter lasu naturalnego i ma bardzo duże walory krajobrazowe. W roku 2012 Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Poznaniu Zarządzeniem nr 6/12 z dnia 17 kwietnia 2012 roku wyznaczył na terenie rezerwatu szlak pieszy. Obszar rezerwatu pokrywają Obszary Natura 2000: „Puszcza nad Gwdą” PLB300012 oraz „Dolina Rurzycy PLH 300017.  „Kozie Brody” Rezerwat przyrody (torfowiskowy) „Kozie Brody” obejmuje obszar torfowiska niskiego o powierzchni 0,72 ha (Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 23 października 1965 r. M.P. z 1965; Nr65 poz. 372). Utworzony został w roku 1965 w celu odtworzenia warunków siedliskowych pozwalających na restytucję roślinności torfowiska niskiego i rzadkich elementów flory naczyniowej. Rezerwat położony jest ok. 4 km na pn.-wsch. od Jastrowia na torfowisku niskim zasilanym wodami źródliskowymi. Bardzo bujna roślinność reprezentowana jest przez brzozy omszałe, wierzby łozy, kruszyny pospolite. Znajduje się tu też stanowisko chronionej brzozy niskiej. Rosną rzadkie odmiany storczykowatych oraz reliktowy gatunek – skalnica torfowiskowa. W roku 2006 rozporządzeniem nr 223/06 Wojewody Wielkopolskiego ustanowiony został plan ochrony dla rezerwatu.  „Wielkopolska Dolina Rurzycy” Rezerwat krajobrazowy uznany rozporządzeniem Nr 30/08 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 07 lipca 2008 r., w celu zachowania cennych zbiorowisk roślinnych, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów oraz unikatowych krajobrazów przyrody wraz

112

z urozmaicona rzeźbą terenu – naturalnych lasów rosnących na stromych zboczach, czystych jezior tworzących długie ciągi rynien oraz pagórkowatego terenu z meandrująca rzeką w głębokiej dolinie. Obszar rezerwatu ma powierzchnię 896,06 ha – w tym 763,59 ha grun- tów leśnych oraz 132,47 ha wód płynących). W roku 2012 Zarządzeniem Regionalnego Dy- rektora Ochrony Środowiska w Poznaniu Nr 5/12 z dnia 17 kwietnia 2012 r. wyznaczone zostały na terenie rezerwatu szlaki piesze, rowerowy i wodny. 4. Pomniki przyrody:  Buk zwyczajny, obwód pnia 330 cm, średnica korony 35 m, wysokość drzewa 25 m, wiek szacunkowy 150 lat. Położenie: Nadleśnictwo Płytnica, leśnictwo Piaski, oddział 32i, przy przesmyku pomiędzy jeziorami Trzebieszki i Krąpsko Górne;  Sosna pospolita, obwód pnia 320 cm, średnica korony 10 m, wysokość drzewa 30 m, wiek szacunkowy 170 lat. Położenie: Nadleśnictwo Płytnica, Leśnictwo Piaski, oddział 79f, przy jeziorze Krąpsko Górne;  Sosna pospolita, obwód pnia 320 cm, średnica korony 16 m, wysokość drzewa 30 m, wiek szacunkowy 170 lat. Położenie: Nadleśnictwo Płytnica, Leśnictwo Piaski, oddział 79f, przy jeziorze Krąpsko Górne;  Sosna pospolita, obwód pnia 300 cm, średnica korony 10 m, wysokość drzewa 30 m, wiek szacunkowy 170 lat. Położenie: Nadleśnictwo Płytnica, Leśnictwo Piaski, oddział 79f, przy jeziorze Krąpsko Górne;  Sosna pospolita, obwód pnia 290 cm, średnica korony 10 m, wysokość drzewa 30 m, wiek szacunkowy 170 lat. Położenie: Nadleśnictwo Płytnica, Leśnictwo Piaski, oddział 79f, przy jeziorze Krąpsko Górne. Uznane za pomniki przyrody Uchwałą Nr 117/2004 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 12.10.2004 r. – w sprawie uznania na pomniki przyrody (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego NR 164, poz. 3521) oraz:  Dąb szypułkowy, nazwa lokalna – „Sambor” obwód 485 cm, wysokość 15 m, rozpiętość korony 8 m, położony na działce geodezyjnej nr 209 w odległości około 100 m od przystanku autobusu (mienie komunalne);  Dąb bezszypułkowy, nazwa lokalna – „Michał” obwód 415 cm, wysokość 15 m, rozpiętość korony 8 m, położony na działce geodezyjnej nr 151, przy drodze gminnej, przy posesji p. Elżbiety Magdy (mienie komunalne);  Lipa drobnolistna, nazwa lokalna – „Marysieńka” obwód 410 cm, wysokość 20 m, rozpię- tość korony 8 m, położona na działce geodezyjnej nr 152, przy drodze nr 134 – wjazd do wsi Samborsko (Powiatowy Zarząd Dróg);  Lipa drobnolistna „Maryla” obwód pnia 340 cm, wysokość 20 m, szacowany wiek 227 lat. Drzewo znajduje się na terenie placu szkolnego przy Publicznym Gimnazjum w Jastrowiu;  Dąb szypułkowy „Hubert”, obwód 630 cm, wys. 15 m, szerokość korony 25 m, wiek około 600 lat, drzewo obumarłe. Położenie: Nadleśnictwo Jastrowie, Leśnictwo Hajda, oddział 218f, uznany za pomnik przyrody Orzeczeniem Prezydium WRN w Koszalinie Nr 23 z 1956 r.;  Buk zwyczajny, obwód 310 cm, wysokość 28 m, szerokość korony 2 m. Położenie: Nadle- śnictwo Jastrowie, Obręb Jastrowie, Leśnictwo Hajda, oddział 218f, kilkanaście metrów od „Huberta”, uznany za pomnik przyrody Zarządzeniem Wojewody Pilskiego Nr 42 z dnia 28.12.1985 r.;  Dąb szypułkowy, obwód 580 cm, wysokość 23 m, szerokość korony 22 m. Położenie: Nad- leśnictwo Płytnica, leśnictwo Smolary oddział 11d, uznany za pomnik przyrody Zarządze- niem nr 42 Wojewody Pilskiego z dnia 28 grudnia 1985 r.;  Sosna pospolita, nazwa lokalna „Gruba Kaśka” obwód 235 cm, wysokość 23 m, rozpiętość korony 11 m. Położenie: Nadleśnictwo Jastrowie, leśnictwo Budy, oddział 169d, na północ od rezerwatu „Diabli Skok”, przy drodze leśnej, uznana za pomnik przyrody Zarządzeniem Wojewody Pilskiego Nr 42 z dnia 28.12.1985 r.;

113

 Buk zwyczajny, nazwa lokalna „Bogdan” obwód 385 cm, wysokość 22 m, rozpiętość korony 18 m. Położenie – Nadleśnictwo Jastrowie, Leśnictwo Budy, oddział 214g, pomiędzy jeziorami Krąpsko Małe i Krąpsko Długie, uznany za pomnik przyrody Rozporządzeniem Woje- wody Pilskiego Nr 6/92 z dnia 31.12.1992 r.; 5. Użytki ekologiczne:  W Dolinie Samborki – o pow. 73,59 ha; ustanowione Uchwałą Nr 116/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r., w celu zachowania siedlisk priorytetowych dla ob- szarów Natura 2000. Ochronie podlegają: łąki świeże, ziołorośla nadrzeczne, torfowiska przejściowe, bór bagienny, łęg olszowy;  W Dolinie Piławy – o pow. 3,76 ha; ustanowione Uchwałą Nr 117/2012 Rady Miejskiej w Ja- strowiu z dnia 28 czerwca 2012 r., w celu zachowania siedlisk priorytetowych dla obszarów Natura 2000. Ochronie podlegają: ziołorośla nadrzeczne, nadrzeczne systemy łąkowe;  Mokradła Brzeźnickie – o pow. 7,58 ha; ustanowione Uchwałą Nr 118/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r., w celu zachowania siedlisk priorytetowych dla ob- szarów Natura 2000. Ochronie podlegają: torfowiska przejściowe i wysokie, jeziora eutroficzne oraz rośliny chronione;  W Dolinie Płytnicy – o pow. 129,59 ha; ustanowione Uchwałą Nr 119/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r., w celu zachowania siedlisk priorytetowych dla ob- szarów Natura 2000. Ochronie podlegają siedliska przyrodnicze: łąki świeże, ziołorośla nadrzecze oraz jeziora eutroficzne;  W Dolinie Oski – o pow. 2,93 ha; ustanowione Uchwałą Nr 120/2012 Rady Miejskiej w Ja- strowiu z dnia 28 czerwca 2012 r., w celu zachowania siedlisk priorytetowych dla obszarów Natura 2000. Ochronie podlegają: łąki świeże oraz chronione gatunki roślin;  Nad Jeziorem Busino – o pow. 6,58 ha; ustanowione Uchwałą Nr 121/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r., w celu zachowania siedlisk priorytetowych dla ob- szarów Natura 2000. Ochronie podlegają ekosystemy łąkowe;  Uroczysko nad Gwdą – o pow. 6,46 ha; ustanowione Uchwałą Nr 122/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r., w celu zachowania siedlisk priorytetowych dla ob- szarów Natura 2000. Ochronie podlegają siedliska przyrodnicze: torfowiska zasadowe, zio- łorośla nadrzecze ora rośliny objęte ochrona gatunkową;  Kozie Bagno – o pow. 11,42 ha; ustanowione Uchwałą Nr 123/2012 Rady Miejskiej w Ja- strowiu z dnia 28 czerwca 2012 r., w celu zachowania siedlisk priorytetowych dla obszarów Natura 2000. Ochronie podlegają siedliska przyrodnicze; torfowiska przejściowe i wysokie oraz jeziora eutroficzne i rośliny chronione.

6. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. W Nadleśnictwie Jastrowie stwierdzono występowanie 42 gatunków zwierząt objętych prawną ochroną, w tym 3 owady, 2 ślimaki, 7 płazów, 4 gady, 20 ptaków i 6 ssaków. Spośród owadów są to: czerwończyk nieparek, trzepla zielona, zalotka większa. Wśród ślimaków wyróżniamy dwa gatunki: poczwarówka zwężona i poczwarówka jajowata. Z płazów chronionych można spotkać: kumaka nizinnego, ropuchę szara, traszkę grzebieniastą, żabę jeziorkową, żabę moczarową, żabę trawiastą, żabę wodną. Gady na obszarze Nadleśnictwa reprezentują: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny oraz żmija zygzakowata. Najliczniejszą grupą gatunków fauny chronionej są ptaki, a wśród nich: bąk, bekas kszyk, bocian biały, derkacz, czajka, dzięcioł czarny, dzięcioł duży, dzięcioł zielony, gągoł, gąsiorek, kokoszka wodna, łabędź niemy, bielik (nielęgowy), orlik krzykliwy (nielęgowy), rokitniczka, samotnik, trzciniak, wodnik, zimorodek oraz żuraw. Z ssaków można spotkać: bobra europejskiego, wydrę, nietoperze, w tym nocka dużego, wiewiórkę europejska i wilka.

114

Na gruntach Nadleśnictwa Jastrowie występują ponadto liczne lub średnioliczne w kraju, gatunki ptaków objętych ochroną ścisłą lub częściową: myszołów, dzięciołek, skowronek, świergotek łą- kowy, pliszka siwa, słowik szary, kopciuszek, pleszka, kos, kwiczoł, śpiewak łozówka, zaganiacz, cier- niówka, gajówka, kapturka, pierwiosnek, mysikrólik, sikora uboga, czarnogłówka, czubatka, sosnówka, modraszka, bogatka, kowalik, skowronek, sójka, sroka, kruk, szpak, wróbel, zięba, kulczyk, szczygieł, gil, trznadel. W Nadleśnictwie Płytnica występują liczne gatunki chronione, w tym owady: czerwończyk nieparek, zalotka większa. Spośród ptaków są to: świerszczak zwyczajny, strumieniówka, krogulec, ja- strząb gołębiarz, łabędź niemy, myszołów zwyczajny, perkoz dwuczuby, perkozek puchacz zwyczajny, puszczyk zwyczajny, zimorodek, żuraw, słonka, dudek zwyczajny, dzierzba srokosz, dzięcioł średni, dzię- cioł czarny, bąk zwyczajny, cyranka, błotniak stawowy, bielik, bocian czarny. Wśród gadów występują: jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny, żmija zygzakowata; wśród płazów: żaba trawista, żaba jeziorkowa, żaba moczarowa, żaba śmieszka, grzebiuszka ziemna, kumak nizinny, ropucha paskówka, ropucha szara, traszka grzebieniasta; z mięczaków: poczwarówka zwężona i poczwa- rówka jajowata. Z ssaków można spotkać bobra europejskiego, wilka i wydrę. Dodatkowo na terenie Nadleśnictwa Płytnica utworzono strefy ochrony miejsc rozrodu i regularnego przebywania zwierząt gatunków chronionych. Na podstawie decyzji Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu z dnia 17 wrze- śnia 2014 r. na terenie Nadleśnictwa utworzono strefę miejsca rozrodu i regularnego przebywania bielika Haliaeetusalbicilla.

7.2. Obszary chronione na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska i Prawo wodne Zgodnie z art. 98 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519, ze zm.) wody podziemne i obszary ich zasilania podlegają ochronie, polegającej zwłaszcza na zmniejszaniu ryzyka zanieczyszczenia tych wód poprzez ograniczenie oddziaływania na obszary ich zasilania oraz utrzymywaniu równowagi zasobów tych wód. Do celów tych tworzy się w szczególności, na zasadach określonych ustawą, obszary ochronne zbiorników wód śródlądowych. W północno-wschodniej części miasta i gminy Jastrowie w utworach czwartorzędowych i trze- ciorzędowych położona jest południowa część Głównego Zbiornika Wód Podziemnych Nr 126 (GZWP) o nazwie Zbiornik Szczecinek. Część tego zbiornika wodnego położona na południe od miasta Jastrowie objęta jest wysoka ochroną (OWO). Szacunkowe zasoby i średnie głębokości ujęć opisano w części „warunki hydrograficzne i zasoby wód podziemnych”(2.3.).

7.3. Obszary chronione na podstawie ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz ustawy o lasach Grunty rolne i leśne Zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (j.t. Dz. U. z 2017 r., poz. 1161) ochrona gruntów rolnych i leśnych polega na ograniczaniu przeznaczania ich na cele nierolnicze i nieleśne. Ochroną objęte są grunty rolne I-III klasy bonitacyjnej oraz grunty leśne. Lasy ochronne Zgodnie z Decyzją Ministra Środowiska z dnia 25.09.2013 r. w Nadleśnictwie Jastrowie za ochronne przyjęto lasy, o łącznej powierzchni 4 902,70 ha, w tym: a) lasy wodochronne: 12, 20, 30a-d,h,k, 44, 59a,b,d,f,h,i,l-n, 77, 78, 97, 98a,c-f, 101c-m,o, 102g-i,k-n, 122a-c,g-k, 123a,c,d,g,h, 152a,d-i,k,m, 177a-d,h-n, 203a,b,d,g, 230a,c, 241a,b,d,f,h, 290o,p,r, 309a,b,d,g-p, 344a-d,g,h,j, 346b, 347g-k, 376a,b,d, 392d, 393a-c,f, 394b-h, 412a,c,g-j, 427d,k-m, 428c-d, 447a,b,d,h,i,l, 470j,k, 471c,d,g-l, 472a,c,f,j,k, 489a,d-i, 540g,h, 541a-g,i-k, 542a-f,j,l, 567a-h, 568f-j – pow. 582,62 ha,

115

b) lasy wodochronne, stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody : 30g,i, 59k, 98b, 122f, 123b,f, 152b,l, 177o, 203c,f,h, 230b, 241c,i, 309c,f, 344i, 347d,f, 376c, 412k, 428b, 447g, 541h,l,m – pow. 32,85 ha, c) lasy wodochronne, stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody, położone w granicach administracyjnych miast: 507h, 610l, 611h, 612g, 642j, 652l, 662f, 684i, 685d,f, 688i, 693f,h, 694a,g 695m,n, 696a, 702f,l,o,p,r, 708i,j – pow. 38,85 ha, d) lasy wodochronne, stanowiące drzewostany nasienne, położone w granicach administracyjnych miast: 566d – pow. 4,02 ha, e) lasy wodochronne, położone w granicach admin. miast: 449h, 507a-g,i, 508-510, 565d, 566a-c,f-h, 578, 582a-c, 583a, 584, 585, 608l,n,o,p, 609f,g, 610g-k, 611c-g, 612b-f, 633-641, 642a-i, l, 652a-k, m, 653a, 661l-n, 662a-d, g-i, 682, 683a,c,d,g,i,j,k, 684a-h, j-m, 685a-c, g, 686, 688a-h, 693c,d, 694b-f, 695a-l,o,p, 696b-g, 697, 698, 702d, i, k, n, 708f-h – pow. 763,19 ha, f) lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody: 13d, 21b, 22a, 23f, h, 32a, 33a, 34h, 49i, 50f, 52i, 66l, 111f, 129l, 130p, 135d, 161c, 165l, 211f, 216b, d, 217c, 322a, 345n, 360g, 367b,c, 403c,d, 404g,j,k, 413m, 415a, 418b, c, 436g, 437g,i, 440c,j,l,m,o, 457a,c, 481a,b, 499c,g,h,j, 500c, 529b,h, 530d, 626a-c, 676f-j – pow. 171,19 ha, g) lasy stanowiące cenne fragmenty rodzimej przyrody, położone w granicach administracyjnych miast: 242c, 248h, j, 251g, 253a, 272b,c, 273a,b, 454a, 525g, 527c,r, 528a, 549j,p, 553h, 554g, 597a, 598h, 600b, 609h – pow. 37,00 ha, h) lasy nasienne, położone w granicach admin. miast: 701c, 702a – pow. 8,83 ha, i) lasy położone w granicach administracyjnych miast: 242a,b, 243-247, 248a-g, i, 249d-i, 250f- k, 251f, h-l, 252, 253b-d, 254, 267-271, 272a,d-m, 273c-i, 274-278, 279a-d,h-k, 280d, 291- 297, 298a,c,d,i-l, 310a-c,f,g,i,k-n,p, 318a, 448d-g, 449a, c-g,i,450-453, 454b-k, m, 455, 456, 505, 506, 511-524, 525a-f,h-j, 526, 527b,f,m,t, 528b, 549ai,k-n,s, 550, 551, 552, 553a-g,j-l, 554a-f,i-l, 555-564, 565a-c, 579-581, 586-595, 596a-g, 597f-i, 598a-g,i-k,p, 599, 600a,cl, 601- 607, 608a-k,m, 609a-d, 610a-f, 611a,b, 612a, 643- 651, 654c, 655-660, 661b,c,f,g, 683f, 687, 689a-j, 690-692, 693a,b,g, 699f,h,j,k, 700, 701a,b,d-i, 702b,c,g,h,j,m, 705c-h, 706, 707, 708a- d – pow. 3 264,15 ha. Szczegółową powierzchnię i lokalizację lasów ochronnych określa plan urządzenia lasu Nadle- śnictwa Jastrowie obręb Jastrowie na okres od 01.01.2014 r. do 31.12.2023 r.,

Zarządzeniem Nr 100 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 27 lipca 1994 r. w sprawie uznania za ochronne lasów stanowiących własność Skarbu Państwa, będą- cych w zarządzie Lasów Państwowych Nadleśnictwa Płytnica uznano:  w obrębie leśnym Płytnica lasy wodochronne w oddziałach: 1-7, 32, 33, 54-56, 78-80, 100-102, 111-112, 131, 132, 142, 143, 143A, 143B, 157-160, 167-169, 182-184, 205, 220-222, 235, 248- 250, 259, 260. Szczegółową powierzchnię i lokalizację lasów ochronnych określa plan urządzenia lasu dla Nad- leśnictwa Płytnica na lata od 01.01.2014 r. do 31.12.2023 r.

Zarządzeniem Nr 64 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 marca 1995 r. w sprawie uznania za ochronne lasów stanowiących własność Skarbu Państwa, będą- cych w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwa Wałcz uznano: a) lasy wodochronne w oddziałach: 1-4, 8, 24, 24A, 38, 52, 68, 84, 100, 117, 133, 138, 149, 154, 166, 171, 172, 182, 187, 200, 204, 209, 213, b) lasy stanowiące ostoje zwierząt podlegających ochronie gatunkowej w oddziałach: 89, 90, 105, 106, 122, 123. Szczegółową powierzchnię i lokalizację lasów ochronnych określa plan urządzenia lasu dla Nad- leśnictwa Wałcz na okres od 01.01.2015 r. do 31.12.2024 r.

116

Zagrożeniem dla lasów ochronnych mogą być zanieczyszczenia powietrza, powodujące między innymi kwaśne deszcze oraz gradacje szkodników pierwotnych i wtórnych.

117

8. Występowanie obszarów naturalnych zagrożeń geologicznych Obszar miasta i gminy Jastrowie położony jest poza zasięgiem naturalnych zagrożeń geologicznych.

118

9. Występowanie terenów górniczych wyznaczonych na podstawie przepisów od- rębnych Terenem górniczym jest przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót gór- niczych zakładu górniczego. Granice obszaru górniczego i terenu górniczego wyznacza koncesja. Na obszarze gminy Jastrowie tereny górnicze zlokalizowane są w zachodniej części miasta Ja- strowie na obszarach koncesyjnych firmy JASTIMPEX Sp. z o.o. w Jastrowiu:  na terenie złoża Jastrowie IX,  na terenie złoża Jastrowie VII-VIII. Tereny górnicze zostały oznaczone na rysunku Studium. Tereny górnicze należy wykluczyć z zainwestowania innego niż związane z eksploatacją złoża i funkcjonowaniem zakładu górniczego, poza ew. dotychczasowym użytkowaniem tych ich części, które nie wchodzą w skład obszaru górniczego. W terenach górniczych można też wyznaczać tzw. filary ochronne. Po zakończeniu eksploatacji i zniesieniu terenu górniczego – należy dokonać rekultywacji zgodnie z jej kierunkiem określonym w koncesji. Jako kierunki rekultywacji sugeruje się kierunki leśne i wodno-leśne, przy czym nie można wykluczyć także zagospodarowania na potrzeby rekreacji i zabudowy usługowej.

119

10. Stan infrastruktury technicznej

10.1. Zaopatrzenie w wodę Gmina Jastrowie jest w około 97 % zwodociągowana. Woda pobierana jest z piętra czwarto- rzędowego. Do mieszkańców woda jest dostarczana z następujących ujęć wody:  Jastrowie: 3 o ujęcie przy ul. Wojska Polskiego: Qd – 1382 m /d 3 o ujęcie przy ul. Narutowicza: Qd – 1382 m /d 3 o ujęcie przy ul. Roosevelta: Qd – 691,2 m /d 3  Brzeźnica: Qd – 1632 m /d 3  Sypniewo: Qd – 432 m /d 3  Nadarzyce: Qd – 237,6 m /d 3  Zagórze: Qd – 127,2 m /d 3  Byszki: Qd – 288 m /d 3  Sypniewko: Qd – 72 m /d 3  Trzebieszki: Qd – 18 m /d 3  Jastrowie Nadleśnictwo: Qd – 43,2 m /d Jakość pobieranej wody nie budzi zastrzeżeń. Wyniki badania wody z wybranych hydrofornii przedstawia poniższa tabela.

Tabela 38. Wyniki badań wody z wodociągów

Wyniki badań wody z wodociągu

Parametr Jastrowie ul. Wojska Byszki Brzeźnica Nadarzyce Sypniewo Norma Polskiego Mętność 0,56 0,13 0,18 0,24 0,17 1 Barwa 10 5 5 7,5 5 ≤15 Zapach 1 1 1 Akceptowalny 1 1-5 Smak Akceptowalny 1 1 Akceptowalny 1 1-8 pH 7,7 7,7 7,4 8,1 7,0 6,5-9,5 Przewodność elektryczna 315 365 321 225 475 ≤2500 właściwa w 25C Amonowy jon <0,05 0,06 <0,05 <0,05 0,05 ≤0,50 Żelazo 111 <60 <60 65 <60 ≤200 Mangan 8,6 23,5 <4,0 <20 45,6 ≤50 Liczba bakterii 0 0 0 0 0 0 grupy Coli Escherichia 0 0 0 0 0 0 Coli Źródło: Program ochrony środowiska dla gminy Jastrowie na lata 2014-2017

W zasadzie każda z hydrofornii zaopatruje mieszkańców wsi o tej samej nazwie. Wyjątek stanowi hydrofornia Brzeźnica, która oprócz mieszkańców wsi Brzeźnica zaopatruje również mieszkańców Samborska, Brzeźnica Kolonia oraz Budy. Długość sieci wodociągowej na terenie gminy Jastrowie w 2015 roku wynosiła 71,0 km, natomiast liczba przyłączy do budynków wynosiła 1 302 sztuki. Średnie roczne zużycie wody przez jednego mieszkańca kształtuje się na poziomie 28,8 m3. Wszystkie studnie na terenie miasta i gminy Jastrowie posiadają wyznaczone i zabezpieczone strefy bezpośrednie w promieniu 8,0 – 10,0 wokół studni. Natomiast strefy pośrednie nigdzie nie zo-

120 stały wyznaczone, brak także dokumentacji hydrogeologicznych dla poszczególnych ujęć wody opracowanych zgodnie z rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie zasad ustanawiania stref ochronnych źródeł i ujęć wody.

10.2. Gospodarka ściekowa Na terenie Gminy funkcjonuje kilka oczyszczalni ścieków, na które dla Zakładu Energetyki Ciepl- nej i Usług Komunalnych Sp. z o.o., Starosta Złotowski wydał decyzje – pozwolenie wodno-prawne: 1) oczyszczalnia ścieków w Jastrowiu – dz. nr 2214 i 2228; decyzja nr OS.6341.2.31.2013 z dnia 24.09.2013 r. na odprowadzenie ścieków do rzeki Młynówki Jastrowskiej w km 6+580, w ilości Qd.śr.=923 m3/d; o dopuszczalnych stężeniach: zawiesina ogólna 35 mg/l ChZTcr – 125 mg/l BZT5 – 25 mg/l Jakość odprowadzanych ścieków badana jest systematycznie i wg badań z 2014 roku: Zawiesina ogólna – 2,25 mg/l ChZTcr – 56 mg/l BZT5 – 7,1 mg/l pH – 7,5 2) oczyszczalnia ścieków w Sypniewie – dz. nr 400/81 i 400/83; decyzja nr OS.6341.2.33.2012 z dnia 21.11.2012 r. na odprowadzenie ścieków do Kanału Sypniewskiego w km 2+750, w ilości Qśr.d.=27 m3/d; o dopuszczalnych stężeniach: zawiesina ogólna 50 mg/l ChZTcr – 150 mg/l BZT5 – 40 mg/l Jakość ścieków badana jest systematycznie i wg badań z 2014 roku : Zawiesina ogólna – 10,6 mg/l ChZTcr – 75 mg/l BZT5 – 11,8 mg/l pH – 7,6 3) oczyszczalnia ścieków w Brzeźnicy – dz. nr 98/34; decyzja nr OS-6222/05/04 z dnia 22.12.2004 r. na odprowadzenie ścieków do rowu melioracyjnego poprzez filtr gruntowo-ro- ślinny, w ilości Qśr.d.=14 m3/d; o dopuszczalnych stężeniach: zawiesina ogólna 35mg/l ChZTcr – 125 mg/l BZT5 – 25 mg/l Jakość ścieków badana jest systematycznie i wg badań z 2013 roku : Zawiesina ogólna – 20,2 mg/l ChZTcr – 72 mg/l BZT5 – 10,2 mg/l pH – 6,5 W 2015 roku z oczyszczalni ścieków korzystało 6 277 osób, z czego 5 930 (94,5 %) stanowili odbiorcy w mieście, natomiast 347 osób (5,5 %) odbiorcy na wsi. W pozostałych miejscowościach brak jest sieci kanalizacyjnej. Tam ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych lub przydomowych oczyszczalniach ścieków i wywożone do punktu zlewnego – przeważnie w Jastrowiu. Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków w Jastrowiu typu BIOBLOK posiada przepusto- wość 1 200 m3/d i oczyszcza ścieki z większej części miasta. Została wybudowana w latach osiemdzie- siątych w technologii dziś przestarzałej. Oczyszczone ścieki z oczyszczalni odprowadzane są do rzeki Młynówki Jastrowskiej.

121

Oczyszczalnia ścieków w Brzeźnicy typu BIOBLOK została wybudowana dla osiedla mieszkaniowego – wielorodzinnego, również w technologii przestarzałej. Jej przepustowość wynosi 50 m3/d. Ścieki odprowadzane są do rowu melioracyjnego poprzez filtr gruntowo-roślinny. Najnowsza oczyszczalnia ścieków powstała w Sypniewie. Została wybudowana dla potrzeb osiedla mieszkaniowego – wielorodzinnego. Jej przepustowość wynosi ok. 30 m3/d. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do Kanału Sypniewskiego. Długość sieci kanalizacyjnej w 2015 r. na terenie gminy wynosiła 22,7 km. W tym samym roku korzystało z niej 6 587 osób, z czego 6 252 osoby na terenie miasta. Na terenie gminy, w miejscach uzasadnionych ekonomicznie planowana jest rozbudowa sieci kanalizacji sanitarnej. W miejscowo- ściach o zabudowie rozproszonej, gdzie taka inwestycja jest nieuzasadniona, planuje się budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Poniżej przedstawiono aktualne długości sieci kanalizacyjnych w poszczególnych miejscowo- ściach.

Tabela 39. Dane dotyczące długości poszczególnych sieci kanalizacyjnych na terenie gminy Jastrowie Długość sieci kanalizacyjnej Miejscowość [km] Jastrowie 21,5 Brzeźnica 0,2 Sypniewo 0,4 Samborsko ………………… Źródło: Opracowanie na podstawie danych z Urzędu Gminy i Miasta w Jastrowie, stan na 31.12.2014 r.

Ponadto na terenie gminy Jastrowie działają 2 przepompowanie ścieków w Jastrowiu przy ulicy Puławskiego i Spokojnej. Na terenie Gminy znajduje się 11 wsi oraz miasto Jastrowie, a także 7 osad leśnych. Poniżej zestawiono poszczególne miejscowości wraz z ilością mieszkańców oraz obecnym i planowanym (po myślniku) kierunkiem odprowadzania ścieków (literka „o” oznacza oczyszczalnię ścieków o nazwie takiej jak miejscowość):  Brzeźnica – 556 o – o→Jastrowie,  Brzeźnica-Kolonia – 220 zbiorniki bezodpływowe – o→Brzeźnica lub o→Jastrowie,  Budy – 110 zbiorniki bezodpływowe – o→Brzeźnica lub o→Jastrowie,  Budy-Folwark – 7 zbiorniki bezodpływowe,  Drzewiec – 3 zbiorniki bezodpływowe,  Nadarzyce – 290 zbiorniki bezodpływowe – o→Nadarzyce,  Piaski Leśniczówka – 19 zbiorniki bezodpływowe,  Prądy – 10 zbiorniki bezodpływowe,  Samborsko – 509 zbiorniki bezodpływowe – o lub o→Jastrowie,  Sypniewko – 34 zbiorniki bezodpływowe – o Sypniewo lub o→Jastrowie,  Sypniewo – 1.341 o - o→Jastrowie,  Trzebieszki – 17 zbiorniki bezodpływowe,  Jastrowie – 8.738 o. W 2015 roku na terenie gminy Jastrowie znajdowało się 600 zbiorników bezodpływowych na nieczystości ciekłe, 33 oczyszczalnie przydomowe oraz 3 stacje zlewne.

10.3. Wody opadowe i roztopowe Na terenie Gminy nie ma zorganizowanego systemu odprowadzania wód deszczowych. Jedy- nie Jastrowie i Sypniewo posiada odcinki kanalizacji deszczowej. Wody deszczowe są odprowadzane

122 do rzeki Młynówki poprzez separatory lub piaskowniki. Istniejąca sieć objęta jest dwoma pozwoleniami wodno-prawnymi dla Gminy Jastrowie wydanymi przez Starostę Złotowskiego, decyzja nr:  OS-6223/37/10 z dnia 27.10.2010 r. – na odprowadzenie wód opadowych i roztopowych z terenu Nadleśnictwa Jastrowie i Naftobazy oraz ulic: Puławskiego, Zawiszy, X Pułku Pie- choty, Jedności Robotniczej, 2 Lutego, Fabrycznej, Jana, Inwalidów, Poniatowskiego, Roo- sevelta, Roli Żymierskiego, Aleja Wolności, Konopnickiej, Zygmunta II Wazy, Kilińszczaków, Kieniewicza, Jagiellońska do Strumienia Młynówka poprzez trzy istniejące wyloty: Nr 1 w km 7+780 w ilości Qse.max – 140 dcm3/s; Nr 2 w km 7+780 w ilości Qse.max – 106 dcm3/s, Nr 3 w km 6+770 w ilości Qse.max – 47 dcm3/s oraz nr 4 do rowu w ilości Qse.max – 966 dcm3/s. Stężenia maksymalne określono dla: zawiesiny ogólnej – 100 ml/l oraz węglowodory ropopochodne – 15 mg/l/ Pozwolenie jest ważne do 31.10.2020 r.;  OS.6341.2.41.2012 z dnia 24.12.2012 r. na odprowadzenie wód opadowych i roztopowych istniejącymi wylotami do rzeki Młynówki: nr 5 w km 7+350 (zlewnia ulic: Wojska Polskiego, Wolności Słowackiego, Brzozowej, 1 Maja, Konopnickiej) w ilości Qse.max – 1028 dcm3/s oraz nr 6 w km 7+100 (zlewnia ulic: Przemysłowej, kwiatowej, Narutowicza, Grunwaldzkiej, Mickiewicza, nieczynnego torowiska PKP w ilości Qse.max – 647,34 dcm3/s. Stężenia maksymalne określono dla zawiesiny ogólnej – 100 ml/l oraz węglowodory ropopochodne – 15 mg/l/ Pozwolenie jest ważne do 30.11.2032 r. oraz dla innych podmiotów decyzje nr:  OS.6341.2.23.2013 z dnia 11.09.2013 r. na odprowadzenie wód opadowych i roztopowych z terenu zakładu PRECON POLSKA Sp. z o.o. w ilości Qse.max – 126,5 dcm3/s do rzeki Mły- nówki poprzez piaskownik. Stężenia maksymalne określono dla zawiesiny ogólnej – 100 ml/l oraz węglowodory ropopochodne – 15 mg/l/ Pozwolenie jest ważne do 30.11.2023 r.;  OS-6223/02/10 z dnia 18.02.2010 r. na odprowadzenie wód opadowych i roztopowych z terenu stacji paliw nr 931 w mieście Jastrowie do ziemi w ilości Qse.max – 126,5 dcm3/s, poprzez separator zintegrowany z osadnikiem. Stężenia maksymalne określono dla zawiesiny ogólnej – 100 ml/l oraz węglowodory ropopochodne – 15 mg/l/ Pozwolenie jest ważne do 30.11.2020 r. Na terenach wiejskich wody opadowe odprowadzane są powierzchniowo do gruntu – przez infiltrację, względnie za pośrednictwem rowów przydrożnych do istniejących cieków wodnych. W perspektywie jest planowane wyposażenie części dróg gminnych w kanalizację deszczową. Będzie ona realizowana w miarę posiadanych przez gminę środków finansowych, w miejscach uzasad- niających taką realizację. Kanalizacja deszczowa – jako odwodnienie dróg powstanie łącznie z koniecz- nymi urządzeniami oczyszczającymi. Obecnie wody deszczowe z dróg gminnych i powiatowych są odprowadzane powierzchniowo do systemu cieków i rowów melioracji szczegółowej.

10.4. Sieć ciepłownicza Osiedla budownictwa wielorodzinnego zaopatrywane są w ciepło z kotłowni lokalnych, pozostali odbiorcy korzystają z indywidualnych źródeł ciepła: piece c. o., ogrzewanie etażowe itp. Surowcem grzewczym jest przeważnie węgiel i drewno. Na terenie gminy Jastrowie istnieje system ciepłowniczy, którym zarządza Zakład Energetyki Cieplnej i Usług Komunalnych sp. z o.o. w Jastrowiu. Do sieci tej przyłączonych jest 32 odbiorców, do których należą mieszkańcy spółdzielni, obiekty użyteczności publicznej, a także obiekty usługowe. Dłu- gość sieci ciepłowniczej zlokalizowanej na terenie gminy Jastrowie wynosi około 1,6 km (1 km –siec; 0,6 km – przyłącza). Sieć ciepłownicza zarządzana przez ZECiUK w Jastrowiu posiada 5 kotłowni:  Kotłownia gazowo-olejowa przy ul. Wojska Polskiego 47;  Kotłownia gazowo-olejowa przy ul. Wojska Polskiego 14;  Kotłownia gazowa przy ul. Słowackiego 17;  Kotłownia gazowa przy ul. Roosevelta 20;

123

 Kotłownia gazowa przy ul. 1 Maja 11. Dodatkowo na terenie gminy Jastrowie zlokalizowane są dwie kotłownie lokalne przy spółdziel- niach mieszkaniowych: przy ul. Roosevelta w Jastrowiu i w Sypniewie.

10.5. Sieć gazowa Na terenie gminy Jastrowie systemem gazowym zajmuje się Polska Spółka Gazownictwa Sp. Z o. o. Odział w Poznaniu. Na terenie gminy rozprowadzany jest gaz ziemny wysokometanowy, o symbole E. Zaopatrzenie w gaz odbywa się z gazociągu wysokiego ciśnienia Ø 100, z głównej linii przesyłowej wysokiego ciśnienia Ø250 Wierzchowo – Piła. W Jastrowiu przy ul. Żymierskiego znajduje się stacja gazowa wysokiego ścieśnienia o nominalnej przepustowości stacji Q=6 000 m3/h i rzeczywi- stym przepływowi równemu 750 m3/h – z czego 5 250 m3/h stanowi rezerwę. Ilość i długość przyłączy gazu na terenie gminy Jastrowie będących własnością PSG Sp. z o. o. Oddział w Poznaniu przedstawia poniższa tabela.

Tabela 40. Ilość i długość przyłączy gazu będących własnością PSG Sp. z o.o. Oddział w Poznaniu Ilość Długość Rok [szt.] [m] 2010 335 5 662 2011 341 5 763 2012 350 6 014 2013 362 6 136 2014 370 6 257 Źródło: Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Jastrowie, 2015

Sieć gazowa na terenie gminy Jastrowie składa się z:  gazociągów wysokiego ciśnienia DN 250, których długość na terenie gminy wynosi 3 301 m. gazociągi te zbudowane zostały w 1997 r. i ich stan ocenia się na dobry;  gazociągów średniego ciśnienia DN 250/180/125/90/63 PE, których budowę rozpoczęto w 1997 r. i ich stan również ocenia się na dobry. Poniżej przedstawiono długość gazociągów średniego ciśnienia na terenie gminy Jastrowie w poszczególnych latach:

Tabela 41. Długość gazociągów średniego ciśnienia na terenie gminy Jastrowie Rok Długość [m] 2010 22 450 2011 23 355 2012 23 965 2013 25 465 2014 25 465 2015 25 465 Źródło: Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Jastrowie, 2015 oraz www.stat.gov.pl

Poza Jastrowiem nie ma systemu przewodów doprowadzającego gaz ziemny. Mieszkańcy po- zostałych miejscowości zaopatrywani są w gaz butlowy propan – butan.

10.6. Sieć elektroenergetyczna Systemem elektroenergetycznym na terenie gminy Jastrowie zajmuje się ENEA Operator Sp. z o.o. Dla potrzeb miasta i gminy wybudowano w południowo-wschodniej części Jastrowia (ul. Naru- towicza) GPZ 110/15 kV, do którego doprowadzana jest energia elektryczna linią wysokiego napięcia

124 będącą odgałęzieniem linii 110 kV Krzewina – Szczecinek. W stacji zainstalowane są 2 transformatory WN/SN, o łącznej mocy znamionowej 20 MVA. Z GPZ energia elektryczna rozsyłana jest liniami SN 15 kV do poszczególnych stacji transformatorowych 15/0,4 kV rozlokowanych na terenie miasta i poszczególnych wsi. Dalej siecią linii niskich napięć dostarczana jest do odbiorców. Przez gminę Jastrowie przebiegają 2 linie napowietrzne wysokiego napięcia WN 110 kV:

Tabela 42. Sieć WN przebiegająca przez teren gminy Jastrowie Długość linii na terenie Całkowita długość linii Lp. Relacja linii gminy Jastrowie [km] [km] 1 Jastrowie – Okonek 14,412 7,343 2 Jastrowie – Złotów 20,871 5,431 Źródło: Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Jastrowie, 2015

Łącznie na terenie gminy zlokalizowanych jest 88 stacji transformatorowych SN/nn, których łączna moc zainstalowana wynosi 14,74 MVA. W poniższej tabele przedstawiono długości sieci kablowych i napowietrznych SN i nn znajdujących się na terenie gminy Jastrowie.

Tabela 43. Sieć SN i nn przebiegająca przez teren gminy Jastrowie Długość linii [km] Lp. Poziomy napięć Kablowej Napowietrznej 1 SN 39,27 110,62 2 nn 42,44 69,40 Źródło: Plan gospodarki niskoemisyjnej dla gminy Jastrowie, 2015

Właścicielem majątku oświetlenia ulicznego znajdującego się na terenie gminy Jastrowie jest Spółka ENEA Oświetlenie Sp. z o. o. Do własności gminy Jastrowie należy niewielka część oświetlenia znajdującego się na terenie gminy – około 10 %.

10.7. Odnawialne źródła energii Energia wodna jest wykorzystywana gospodarczo jako energia mechaniczna płynącej wody. Współcześnie energię wodną zazwyczaj przetwarza się na energię elektryczną (hydroenergetyka, czę- sto oparta na spiętrzeniach uzyskanych dzięki zaporom wodnym). Na terenie Gminy i Miasta Jastrowie zlokalizowane są 2 elektrownie wodne:  Elektrownia Wodna Jastrowie na rzece Gwdzie (66 km rzeki) jest elektrownią szczytową, wybudo- waną w latach 30-tych i eksploatowaną przez Energetykę Poznańską Zakład Elektrowni Wodnych Spółka z o.o. w Jastrowiu. Poniżej przedstawiono parametry elektrowni wodnej : o 2 szt. hydrozespołów o łącznej mocy 2 920 kVA, napięciu 10,5 kV, o turbiny typu Kaplana, o spad 7,2 m, o pojemność zbiornika wodnego 6,20 x 106 m3, o powierzchnia zbiornika wodnego 150 ha, o moc osiągana przez elektrownię to 1,4 MW. Zbiornik wodny powstał dzięki zaporze ziemnej o długości 450 m, a średnia roczna produkcja energii elektrycznej wynosi 6,177 MWh.  Elektrownia wodna na rzece Płytnicy – Smolary. W gminie zastosowanie znajdują wymienniki gruntowe pomp ciepła – Jednostka Wojskowa Nadarzyce – ogrzewanie bloków mieszkalnych, a w zakładzie „KLON” Sp. z o.o. Zakład w Jastrowie oraz Lignarius stosowane są odpady z mechanicznej obróbki drewna.

125

Zgodnie z aktualną Strategią rozwoju, w Gminie i Mieście Jastrowie będzie promowało się ekologiczne źródła energii.

10.8. Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami regulowana jest przez ustawę Prawo ochrony środowiska, a także ustawę o odpadach oraz ustawę o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Głównym celem gospodarowania odpadami jest zapobieganie lub minimalizowanie ich powstawania, a w przypadku kiedy już zostały wytworzone, maksymalne zagospodarowanie, odzysk zawartych w nich surowców i materia- łów oraz bezpieczne dla środowiska unieszkodliwienie. Powiat złotowski wchodzi w skład Regionu I gospodarki odpadami komunalnymi w wojewódz- twie wielkopolskim, zgodnie z aktualnie obowiązującym planem gospodarki odpadami województwa wielkopolskiego na lata 2012-2017 uchwalonym przez Sejmik Województwa Wielkopolskiego w dniu 27 sierpnia 2012 roku. Plan ten dzieli Wielkopolskę na 10 regionów, w których wyznaczono regionalne i zastępcze instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK). W Regionie I instalacjami do przetwarzania odpadów komunalnych są: kompostownia w Pile oraz składowisko w Kłodzie (gmina Szydłowo). Instalacjami zastępczymi jest składowisko odpadów w Międzybłociu (gmina Złotów). Gmina jest członkiem Związku Gmin Krajny z siedzibą w Złotowie oraz Związku Międzygmin- nego „Pilski Region Gospodarki Odpadami Komunalnymi” z siedzibą w Pile. W roku 2013 odebrano 1 816,2 ton odpadów w tym 414,1 t z terenów wiejskich. Składowaniu podlega 1 019,2 Mg. Wśród odpadów zbieranych selektywnie największy udział mają opakowania ze szkła, następnie opakowania z tworzywa sztucznego i opakowania z papieru i tektury. Te ostanie w ca- łości są przekazywane do Fabryki Tektury w Tarnówce. Podjęto próbę recyklingu odpadów ulegających biodegradacji, które kierowane są na kompostownię w gospodarstwie rolnym Pniewo. Określono poziom ograniczenia masy odpadów komunalnych na 67,4 %. Po 01.07.2013 r. odpady zbiera firma ALTVATER Piła, a odpady są wywożone na składowisko w Kłodzie. W 2015 r. z terenu całej gminy zebrano 2 716,74 t odpadów, co w przeliczeniu na 1 mieszkańca daje wielkość 232,9 kg odpadów. 87,5 % wszystkich odpadów wytworzone zostały wówczas w gospodarstwach domowych(203,7 kg odpadów na 1 mieszkańca), a pozostałe 12,5 % w obiektach infrastruktury. Na terenie gminy Jastrowia znajduje się zamknięte w 2006 roku składowisko odpadów. W ramach monitoringu tego składowiska WIOŚ wykonał badania składu wód podziemnych oraz badania osiadania składowiska. Na podstawie uzyskanych danych nie odnotowano powstawania nadmiernej ilości odcieków i stwierdzono oddziaływanie na środowisko gruntowo-wodne jedynie w obrębie za- mkniętej kwatery. Aktualnie trwa jego rekultywacja w kierunku leśnym, którą zaplanowano do 2032 r.

10.9. Telekomunikacja Na terenie gminy działa telefonia stacjonarna i komórkowa. Sieć telekomunikacyjna jest bardzo dobrze rozwinięta. Usługi telekomunikacyjne świadczy firma Telekomunikacja Polska S.A. oraz Asta-Net S.A. Poza siecią telekomunikacyjną na terenie gminy zlokalizowane są instalacje radiokomunikacyjne – stacje bazowe telefonii komórkowej:  2 szt. w Jastrowiu (ul. Żymierskiego i ul. Roosevelta,  2 szt. w Sypniewie (ul. Ogrodowa i okolice ul. Dworcowej),  1 szt. w Nadarzycach.

126

11. Stan systemów komunikacji

11.1. Komunikacja drogowa System infrastruktury transportowej gminy Jastrowie charakteryzuje się ogólnie dobrym stanem rozwoju. Jastrowie jest ważnym węzłem komunikacji drogowej i kolejowej. Samo miasto Jastro- wie położone jest na skrzyżowaniu dróg krajowych. Przez gminę przebiega ponadto droga wojewódzka. Przez Gminę i Miasto Jastrowie przebiegają: 1) dwie drogi krajowe:  nr 11 relacji Bytom – Poznań – Kołobrzeg (12 km),  nr 22 relacji granica państwa z Niemcami – Kostrzyn nad Odrą – Gorzów Wlkp. – Wałcz – Elbląg – granica państwa z Rosją (26 km); 2) jedna droga wojewódzka:  nr 189 relacji Jastrowie – Więcbork 3) drogi powiatowe tworzące najgęstszą sieć dróg w gminie:  droga nr 1013P relacji (Borne Sulinowo) granica woj. Zachodniopomorskiego – Nadarzyce – Sypniewo – Jastrowie,  droga nr 1014P relacji (Machliny) granica woj. Zachodniopomorskiego – Nadarzyce,  droga nr 1015P relacji Nadarzyce – granica woj. zachodniopomorskiego – Szwecja,  droga nr 1016P relacji od drogi nr 1013P – Sypniewko,  droga nr 1017P relacji Sypniewo – granica woj. Zachodniopomorskiego – Szwecja  droga nr 1018P relacji Brzeźnica Kolonia – Brzeźnica,  droga nr 1019P relacji Brzeźnica – Budy – dr nr 22,  droga nr 1020P relacji droga nr 1013P – Samborsko. Ponadto na terenie gminy Jastrowie istnieje rozbudowa sieć dróg gminnych, łączących okoliczne miejscowości. Droga krajowa nr 22 to jednocześnie droga służąca do przewożenia materiałów niebezpiecznych. Szczególnie uciążliwe są drogi krajowe w miejscu ich krzyżowania w mieście Jastrowiu. Wspólny przebieg dróg krajowych na odcinku od Byszek przez centrum Jastrowia do Podgaj powoduje zmniejszenie płynności ruchu tranzytowego oraz zwiększone ryzyko kolizji. Niewątpliwie rozwiązaniem więk- szości problemów komunikacyjnych byłoby powstanie obwodnicy miasta Jastrowie.

11.2. Komunikacja kolejowa Gmina Jastrowie posiada obecnie jedną czynną linię kolejową nr 405 łączącą Piłę z Ustką. Stacja kolejowa położona jest w pobliżu drogi krajowej nr 11, w odległości około 2 km od centrum miasta. Transportem szynowym z Jastrowia można dojechać do większych miejscowości takich jak: Piła, Po- znań, Złotów, Bydgoszcz, Kołobrzeg. Przebieg linii kolejowej nie powoduje w mieście problemów komunikacyjnych, ponieważ trak- cja kolejowa poprowadzona jest na wiaduktach ponad drogą krajową nr 22. Nie dochodzi więc do kolizji komunikacji drogowej i kolejowej.

11.3. Komunikacja rowerowa i piesza Gmina Jastrowie posiada bogatą ofertę dla miłośników aktywnego spędzania czasu – są to szlaki turystyczne o zróżnicowanym stopniu trudności. Na szlaki turystyczne składają się: trasy piesze, rowerowe i dla zmotoryzowanych. Szlaki są oznakowane i wiodą przez najbardziej malownicze tereny gminy.  Trasa północna: Złotów – Jastrowie – Podgaje – Okonek – Lędyczek – Radawnica – Kiełpin – Debrzno – Lipka – Wielki Buczek – Osowiec – Zakrzewo – Głomsk – Stara Wiśniewka – Staw- nica - Złotów. Długość szlaku – 135 km.

127

Przez gminę Jastrowie przebiegają dwa szlaki turystyczne: żółty i czerwony. Pierwszy biegnie z Podgaj (13 km) przez Grudną nad Gwdą do Ptuszy (15 km), a drugi również prowadzi z Podgaj (10 km) przez Wądół do Ptuszy (10 km). Na terenie gminy znajdują się następujące ścieżki rowerowe: . Greenway – Naszyjnik Północy – to licząca 870 km trasa rowerowa łącząca atrakcje przyrodnicze i kulturowe Pomorza Środkowego, Borów Tucholskich i Ziemi Krajeńskiej (trzech woje- wództw: zachodnio-pomorskiego, pomorskiego i wielkopolskiego), miejsca wyrobu lokalnych produktów, a także tematyczne ścieżki edukacyjne, szkolne ostoje przyrody, ogrody i podworskie parki będące pod opieką mieszkańców regionu. . Transwielkopolska Trasa Rowerowa. Odcinek północny Poznań – Okonek: 200 km (oddany do użytku 29 lipca 2002 roku). . Trasa „Przez lasy powiatu złotowskiego” – zaprojektowana i oznakowana przez 5 Nadle- śnictw: Złotów, Lipka, Okonek, Jastrowie i Płytnica. Długość szlaku wynosi 180 km.  Trasa czerwona: Okonek – Grudna – Lipka – Wirtogoszcz – Podróżna – Krępsko – Ptusza;  Trasa zielona: Wersk – Zakrzewo – Złotów – Józefowo – Krzywa Wieś – Kiełpin;  Trasa niebieska: Głubczyn – Krajenka – Wąsosz – Złotów – Wielatowo – Górzna most na Gwdzie. Ponadto ze szlaków pieszych na uwagę zasługuje:  Leśna ścieżka dydaktyczna Nadleśnictwa Okonek „W Dolinie Pięciu Rzek”.

128

12. Zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych Na terenie gminy i miasta Jastrowie realizowane są zadania o charakterze ponadlokalnym przez różne podmioty ponadlokalne, samorząd lokalny i inne jednostki. Zadania te ujęte są w dokumentach planistyczno-strategicznych o charakterze planów, studiów, strategii i programów, zarówno na szczeblu wojewódzkim, powiatowym i regionalnym. Poniżej przedstawiono zadania służące realizacji ponadlokalnych celów publicznych, ujęte w Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego. Z dokumentu tego wyni- kają dla gminy Jastrowie uwarunkowania w zakresie zadań służących realizacji ponadlokalnych celów publicznych. Są to:  planowana obwodnica miasta Jastrowie w ciągu drogi krajowej klasy ekspresowej S11 oraz drogi krajowej nr 22,  modernizacja drogi wojewódzkiej nr 189 i zmiana jej klasy technicznej do GP oraz G,  szlak rowerowy o charakterze międzynarodowym – Greenway „Naszyjnik Północy” to szlak rowerowy o łącznej długości 870 km, prowadzący przez malownicze tereny Środko- wego i Wschodniego Pomorza. Szlak przebiega przez pojezierza: Drawskie, Bytowskie i Krajeńskie. Na terenie Wielkopolski (około 90 km) szlak biegnie przez gminy: Lipka – Za- krzewo - Złotów – Okonek – Jastrowie.  projektowane obiekty małej retencji – podpiętrzane i stabilizowane jeziora (J. Krąpsko, J. Krąpsko Długie, J. Trzebieszki),  linia kolejowa nr 405,  lądowisko wojskowe w Nadarzycach. Dodatkowo na terenie gminy i miasta Jastrowie zadaniami służącymi realizacji ponadlokalnych celów publicznych są:  istniejące linie elektroenergetyczne wysokiego napięcia WN 110 kV,  główny Punkt Zasilania zlokalizowany przy ul. Narutowicza,  gazociąg wysokiego ciśnienia,  stacja redukcyjno-pomiarowa pierwszego stopnia,  złoża kopalin.

129

13. Wymagania dotyczące ochrony przeciwpowodziowej Na obszarze miasta i gminy Jastrowie nie występują tereny narażone na niebezpieczeństwo powodzi oraz miejsca zalewowe. W związku z powyższym nie wskazuje się na szczególne wymagania dotyczące ochrony przeciwpowodziowej dla obszaru gminy.

130

KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

131

III. KIERUNKI ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

1. Cele polityki przestrzennej gminy i miasta Jastrowie Polityka przestrzenna i działania z nią związane odgrywają istotną rolę w polityce szerokorozu- mianego rozwoju. Równoczesna realizacja przez samorządy zadań ekonomicznych, społecznych i ekologicznych jest gwarancją osiągnięcia jak racjonalnego stanu gospodarowania przestrzenią. Celem polityki przestrzennej jest stworzenie warunków rozwojowych, zgodnie z przyjętymi zasadami. Podstawową zasadą uwzględnianą w lokalnej polityce przestrzennej jest trwały i zrównowa- żony rozwój, który to jest wskazany jako jedna z podstaw funkcjonowania państwa Polskiego – art. 5 Konstytucji RP brzmi: „Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju”. Uszczegółowiona definicja zrównoważonego rozwoju została zawarta w art. 3 pkt. 50 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2017 r., poz. 519, ze zm.), jako: (…) „taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych proce- sów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb po- szczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń”. Zgodnie z ustawą z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, podstawą kształtowania polityki przestrzennej przez jednostki samorządu terytorialnego winien być ład przestrzenny, definiowany jako takie ukształtowanie przestrzeni, które tworzy harmonijną całość oraz uwzględnia w uporządkowanych relacjach wszelkie uwarunkowania i wymagania funkcjonalne, społeczno-gospodarcze, kulturowe oraz kompozycyjno-estetyczne. Mając na uwadze powyższe, oraz uwzględniając problemy i uwarunkowania rozwoju gminy Jastrowie, stwierdza się, iż celem nadrzędnym, prowadzonej w oparciu o Studium uwarunkowań i kie- runków zagospodarowania przestrzennego, polityki przestrzennej gminy Jastrowie jest:

WIELOFUNKCYJNY, ZGODNY Z ZASADAMI ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU I KSZTAŁTOWANIA ŁADU PRZESTRZENNEGO, ROZWÓJ MIASTA I GMINY JASTROWIE, MAJĄCY NA CELU ZASPOKOJENIE POTRZEB MIESZKAŃCÓW I INWESTORÓW ORAZ JEDNOCZESNE ZACHOWANIE DBAŁOŚCI O LO- KALNE WALORY ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO I KULTUROWEGO

Kierując się tak zdefiniowanym celem głównym, określono grupy celów szczegółowych, któ- rych realizacja przyczyni się do osiągnięcia nadrzędnego założenia lokalnej polityki przestrzennej. Osiągnięcie głównego celu polityki przestrzennej gminy Jastrowie, opartego na zasadzie zrów- noważonego rozwoju i kształtowania ładu przestrzennego, będzie możliwe w sytuacji, gdy realizowane będą cele szczegółowe ze wszystkich wyszczególnionych poniżej grup.

1.1. Cele ochronne  dążenie do racjonalnego korzystania z zasobów środowiska przyrodniczego oraz zachowania i poprawy jakości poszczególnych jego komponentów;  ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych oraz powietrza;  ochrona przed hałasem;  eliminacja występujących zagrożeń, w szczególności degradacji gleb, wód powierzchniowych i podziemnych, wynikających z prowadzonej gospodarki rolnej oraz braku syste- mów odbioru i oczyszczania ścieków,  rekultywacja terenów pokopalnianych;  ochrona dolin rzek (Gwdy, Piławy i Młynówki);

132

 zachowanie wolnych od zabudowy i zainwestowania terenów wysoce atrakcyjnych pod względem przyrodniczym;  ochrona rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej;  poprawa jakości środowiska przyrodniczego gwarantująca intensyfikację produkcji rolnej oraz rozwój turystyki i wypoczynku;  dążenie do udostępnienia lokalnych zasobów przyrodniczo-krajobrazowych dla różno- rodnych form rekreacji i turystyki;  dążenie do zachowania walorów środowiska kulturowego gminy oraz zapewnienie moż- liwości odpowiedniej ich ekspozycji;  zachowanie oraz rehabilitacja wiejskiego krajobrazu kulturowego (osadniczego) przy uwzględnieniu wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich.

1.2. Cele przestrzenne  aktywizacja i podniesienie jakości przestrzeni miasta Jastrowie jako wizytówki gminy;  zwiększenie atrakcyjności wybranych terenów do inwestowania;  zwiększenie estetyki i funkcjonalności zagospodarowania miasta i terenów wiejskich;  przebudowa systemu drogowego (realizacja obwodnicy miasta Jastrowie) w celu usprawnienia ruchu komunikacyjnego;  rewitalizacja i rehabilitacja terenów w celu uzyskania wyższych wartości przestrzeni;  zapewnienie możliwości harmonijnego rozwoju poszczególnym jednostkom osadni- czym przy uwzględnieniu lokalnych walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego;  kształtowanie terenów turystycznych i rekreacyjnych w oparciu o istniejące zasoby śro- dowiska przyrodniczego i kulturowego, przy jednoczesnym przeciwdziałaniu degradacji tych zasobów;  dążenie do ograniczenia rozpraszania zabudowy;  ochrona elementów dziedzictwa kulturowego oraz obszarów wartościowych pod względem krajobrazowym.

1.3. Cele społeczne  usprawnienie ruchu tranzytowego;  zapewnienie mieszkańcom dogodnych warunków życia;  zapewnienie wysokiego standardu życia mieszkańców;  podnoszenie standardu technicznego zespołów zabudowy;  zapewnienie odpowiedniego standardu dostępu do usług publicznych oraz usług komercyjnych i handlu;  zapewnienie optymalnego wyposażenia gminy w infrastrukturę techniczną, w tym w szczególności terenów zainwestowanych i przeznaczonych do zainwestowania;  wprowadzenie mechanizmów budowy tożsamości lokalnej, między innymi poprzez wyznaczenie i urządzenie obszarów przestrzeni publicznej.

1.4. Cele gospodarcze  stwarzanie warunków dla rozwoju pozarolniczej działalności gospodarczej (np. rekreacja indywidualna, turystyka i rekreacja, gospodarstwa agroturystyczne, działalność usługowa, działalność produkcyjna) przy jednoczesnej minimalizacji presji na walory środowiska przyrodniczego;

133

 rozwój rolnictwa w dwóch kierunkach: intensyfikacja i wzrost produktywności połą- czona z powiększaniem struktury obszarowej gospodarstw, przy jednoczesnym kształ- towaniu się gospodarstw specjalistycznych oraz ekologizacja rolnictwa związana z wy- kształceniem się niewielkich gospodarstw zajmujących się ekologiczną produkcją rolną;  wykorzystani położenia komunikacyjnego miasta i miasta dla rozwoju aktywizacji gospodarczej, poprzez lokalizację terenów inwestycyjnych wzdłuż dróg;  przygotowanie terenów i infrastruktury technicznej pod rozwój produkcji i usług w mieście;  ograniczenie szkód w środowisku spowodowanych działalnością wydobywczą, rekultywacja terenów zdegradowanych w wyniku eksploatacji surowców oraz składowania odpadów;  rozwój odnawialnych źródeł energii.

134

2. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów, w tym wynikające z audytu krajobrazowego Podstawę określenia kierunków zmian w strukturze funkcjonalno-przestrzennej gminy Jastro- wie stanowiły wnioski wynikające z analizy uwarunkowań stanu istniejącego, dotychczasowej polityki przestrzennej (dotychczas obowiązującego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Jastrowie oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego), złożone wnioski o zmianę przeznaczenia terenów oraz wnioski z analizy potrzeb i możliwości rozwoju gminy. W związku z brakiem znaczących zmian w strukturze funkcjonalno-przestrzennej terenu, a jedynie rozwijaniem i korektą istniejących już rozwiązań można stwierdzić, że planowany rozwój gminy i miasta Jastrowie przebiegać będzie harmonijnie i nie powinien powodować poważnych konfliktów przestrzennych. Przy określaniu kierunków zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu tere- nów nie uwzględniono wyników audytu krajobrazowego, z uwagi na jego brak.

2.1. Zasady polityki przestrzennej na terenie gminy Dla ustalonych granic poszczególnych terenów ustala się tolerancję 50 m. Oznacza to, że w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego dopuszcza się uszczegółowianie przebiegu linii rozgraniczających z przekroczeniem ustalonych w Studium granic terenów maksymalnie o odle- głość 50 m, pod warunkiem zachowania ograniczeń wynikających z przepisów odrębnych oraz zakazów zabudowy ustalonych w studium. Na terenach istniejącej zabudowy oraz zabudowy ustalonej w obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego dopuszczalne jest zachowanie przeznaczenia i zasad zagospodarowania określonego w obowiązującym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Ustalenia dotyczące użytkowania oraz zagospodarowania terenów stosuje do planowanych zmian istniejącego użytkowania oraz zagospodarowania i zabudowy terenów. Istniejącą zabudowę o funkcji niezgodnej z planowanymi kierunkami zmian można w planach miejscowych zachować zgodnie ze stanem faktycznym, a także dopuścić jej rozwój w granicach tej samej nieruchomości, jeśli nie koliduje to z planowanym użytkowaniem dominującym i zasadami ochrony środowiska. Istniejącą za- budowę kolidującą z planowanym użytkowaniem można w planach miejscowych zachować zgodnie ze stanem faktycznym, z zakazem jej rozwoju oraz ustaleniami ograniczającymi konflikty przestrzenne. Obszary istniejącej zabudowy miejscowości adaptuje się z możliwością dokonywania uzupeł- nień, przekształceń i rehabilitacji oraz rozwoju zabudowy w sąsiedztwie zabudowy istniejącej – przyj- mując jako nadrzędną zasadę dążenie do koncentracji osadnictwa w największych miejscowościach i przeciwdziałanie rozpraszaniu zainwestowania. Rozwój nowego zagospodarowania winien odbywać się na podstawie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, które powinny być sporządzane sukcesywnie, w miarę posiadanych środków i pojawiających się presji na zagospodarowanie danej przestrzeni. Na terenie całej gminy dopuszcza się, by istniejącej lub nowo wyznaczanej zabudowie mieszkaniowej towarzyszyły usługi nieuciążliwe. Jako „usługi nieuciążliwe” należy rozumieć przedsięwzięcia niezaliczane do kategorii mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Powyższe ograniczenie nie dotyczy realizacji infrastruktury technicznej oraz inwestycji celu publicznego, na podstawie przepisów odrębnych oraz nie dotyczą przedsięwzięć z zakresu usług publicznych. Dopuszcza się korekty przebiegu dróg ustalonych na rysunku studium. Na całym terenie opracowania dopuszcza się realizacje sieci, urządzeń, obiektów infrastruktury technicznej oraz komunikacyjnej (drogi, ciągi piesze, ścieżki rowerowe, miejsca postojowe, parkingi itp.). Zapisy studium o ograniczeniu lokalizowania przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko – wymagających lub mogących wymagać sporządzenia raportu nie dotyczą infrastruktury technicznej i komunikacyjnej.

135

We wszystkich strefach możliwa jest lokalizacja infrastruktury technicznej nie kolidującej z ist- niejącym i planowanym użytkowaniem, a także lokalizacja infrastruktury drogowej, służącej obsłudze planowanej zabudowy, w tym dróg i ulic dojazdowych, placów, ścieżek rowerowych i pieszych, którą należy projektować w planach miejscowych.

2.2. Podział gminy na strefy polityki przestrzennej Na podstawie przeprowadzonych analiz gminę Jastrowie można podzielić na pięć zasadniczych stref funkcjonalno-przestrzennych. Poszczególne strefy różnią się między sobą uwarunkowaniami śro- dowiskowymi i w związku z tym wymagają odrębnego podejścia przy określaniu lokalnej polityki przestrzennej.

2.2.1. Strefa zurbanizowana miasta Strefa ta obejmuje zainwestowany obszar miasta Jastrowie oraz jego bezpośrednie sąsiedztwo, umożliwiające dalszy rozwój przestrzenny miasta. W strefie tej zakłada się najintensywniejszy rozwój funkcjonalno-przestrzenny. Istotnym walo- rem jest lokalizacja na obszarze miasta atrakcyjnych terenów rekreacyjnych, które wzmagają popyt na nową zabudowę oraz terenów otwartych, które są atrakcyjne dla rozwoju funkcji gospodarczych gminy. Występujące w obrębie strefy obszary posiadające dostęp do drogi publicznej i możliwość uzbrojenia w infrastrukturę techniczną stanowią tereny predysponowane do rozwoju zabudowy. W strefie tej należy dążyć do:  zachowania historycznego układu urbanistycznego miasta;  ochrony i wyeksponowania wartościowych kulturowo i historycznie obiektów oraz ich otoczenia;  wyznaczenia nowych terenów pod zabudowę (mieszkaniową, usługową, produkcyjną i rekreacyjno-wypoczynkową), w celu umożliwienia rozwoju gospodarczego gminy;  budowa obwodnicy miasta Jastrowie w ciągu drogi krajowej nr 11 i 22 (zalecane poprowadzenie drogi przez tereny rolnicze po stronie zachodniej i północnej miasta);  budowa węzłów drogowych umożliwiających włączenie wewnętrznego układu komunikacyjnego do obwodnicy;  ochrony wartości kulturowych w ramach historycznego układu urbanistycznego i stref ochrony konserwatorskiej;  modernizacji istniejących oraz wyposażenia w sieci infrastruktury technicznej terenów zabudowanych i przeznaczonych do zainwestowania;  sukcesywnej rekultywacji terenów po zakończonej eksploatacji kruszyw naturalnych.

2.2.2. Strefa zainwestowania wiejskiego Strefa ta obejmuje wsie: Budy, Brzeźnicę, Brzeźnicę Kolonię, Nadarzyce, Samborsko, Sypniewo i Sypniewko. W strefie zainwestowania wiejskiego przewiduje się:  rozwój gospodarczy, rozbudowę lub przebudowę przestrzeni jednostek osadniczych w zakresie obsługi rolnictwa, przetwórstwa rolno-spożywczego;  rozwój bazy rekreacyjnej, turystycznej i agroturystycznej;  rozwój, przebudowę i rozbudowę przestrzeni jednostek osadniczych w celu poprawy jakości życia mieszkańców;  ochronę zasobów środowiska przyrodniczego i krajobrazu kulturowego.

136

2.2.3. Strefa przyrodnicza Strefa przyrodnicza obejmuje tereny zwartych kompleksów leśnych z łąkami śródleśnymi oraz łąki i łęgi w dolinach rzek. Są to jedne z najbardziej wartościowych pod względem przyrodniczym tereny w gminie – zlokalizowane są tu obszary objęte ochroną przyrody (obszar chronionego krajobrazu, obszary Natura 2000, rezerwaty przyrody, użytki ekologiczne). Są to przeważnie rejony niezainwesto- wane, które powinny być chronione przed zabudową. Strefa ta jest atrakcyjna pod względem krajobrazowym, dlatego też przewiduje się dla niej możliwość pełnienia funkcji turystycznej. W strefie o wyjątkowych walorach przyrodniczych zakłada się przede wszystkim jej ochronę przed niekorzystnym oddziaływaniem czynników degradujących naturalne środowisko przyrodnicze. W strefie przyrodniczej należy dążyć m.in. do:  spełnienia wymogów i przestrzegania ograniczeń ustanowionych dla obszarów obję- tych formami ochrony przyrody;  udostępniania dla ruchu turystycznego walorów przyrodniczych gminy przy jednoczesnym ograniczaniu nadmiernej antropopresji;  szczególnej ochrony lasów, które pełnią funkcje wodochronne;  ukierunkowania rekreacji i turystyki leśnej w sposób niekolidujący z funkcjami ochron- nymi i produkcyjnymi lasów.

2.2.4. Strefa rolnicza Obejmuje tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej (pola uprawne, sady, łąki i pastwiska). Za- liczono do niej tereny położone w obrębie miejscowości Brzeźnica, Brzeźnica Kolonia, Nadarzyce, Sam- borsko, Sypniewo i Sypniewko oraz północną część miasta Jastrowie. W związku z tym, że na obszarze gminy Jastrowie występuje niewielki udział gleb wysokich klas bonitacyjnych, należy chronić grunty posiadające korzystne warunki dla rozwoju upraw. W strefie tej przewiduje się dalszy rozwój rolnictwa oraz przekształcenie jej części o najniższej przydatności rolniczej. W strefie rolniczej obowiązuje:  rozwój rolnictwa w oparciu o czyste środowisko przyrodnicze, dające szanse rozwoju ekologicznej produkcji rolnej;  utrzymanie zwartości zabudowy poszczególnych jednostek osadniczych oraz ograniczenie rozpraszania nowej zabudowy na terenach otwartych i nieuzbrojonych;  uzupełnienie istniejących układów zabudowy wzdłuż istniejących dróg lub w miejscu istniejących w przeszłości, udokumentowanych siedlisk;  przekształcenie istniejących lub byłych ośrodków produkcyjnych w obszary aktywizacji gospodarczej gminy;  zmiany użytkowania gruntów najmniej przydatnych dla rolnictwa (np. w kierunku le- śnym).

2.2.5. Strefa specjalna Jest to strefa związana z istniejącymi terenami zamkniętymi ze względu na obronność i bezpie- czeństwo państwa (teren poligonu lotniczego Nadarzyce). Obszar ten stanowi teren wyłączony z polityki przestrzennej gminy.

137

3. Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym tereny przeznaczone pod zabudowę oraz tereny wyłączone spod zabudowy

3.1. Kierunki polityki przestrzennej Ustalenia dotyczące kierunków i wskaźników zagospodarowania i użytkowania terenów stano- wią główne wytyczne do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Realizując kierunki zagospodarowania przestrzennego, określone w niniejszym Studium, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego należy także uwzględniać istniejące użytkowanie i zagospodarowanie tere- nów, ustalenia obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, wydane decyzje o pozwoleniu na budowę, a także szczegółowe uwarunkowania środowiska przyrodniczego (ukształtowanie terenu, wody powierzchniowe, formy ochrony przyrody, zieleń, itp.) i kulturowego. Granice terenów rozwojowych na rysunku Studium zostały określono w sposób zgeneralizo- wany w odniesieniu do mapy topograficznej Dlatego na etapie opracowania miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dopuszcza się pewne korekty granic poszczególnych terenów przeznaczonych do zabudowy i zainwestowania, wynikające z indywidualnych analiz przeprowadzonych dla poszczególnych terenów. Ponadto, w planach miejscowych zawsze możliwe jest zmniejszenie powierzchni terenów wskazanych do zabudowy i zainwestowania oraz pozostawienie ich w dotychczasowym użytkowaniu rolnym lub leśnym. Określone w Studium przeznaczenie, przypisane poszczególnym terenom, rozumieć należy, jako podstawowe (wiodące). Zatem dopuszcza się również wprowadzanie na terenach o określonym przeznaczeniu funkcji uzupełniających, a niekolidujących z przeznaczeniem podstawowym, a więc nie- powodujących powstania uciążliwości dla terenów sąsiednich, zwłaszcza podlegających ochronie (np. akustycznej, konserwatorskiej lub związanej z ustanowionymi formami ochrony przyrody) przy jednoczesnym uwzględnieniu wpływu na zdrowie i bezpieczeństwo ludzi. W ramach każdej ustalonej funkcji na danym obszarze dopuszcza się ponadto wydzielenie terenów dla lokalizacji obiektów i urządzeń infrastruktury technicznej, dróg oraz zieleni, a także innych inwestycji celu publicznego. Podczas sporządzania planów miejscowych na obszarach już zainwestowanych należy każdo- razowo analizować stan prawny i faktyczny istniejącego zagospodarowania przestrzeni, co winno mieć odzwierciedlenie w zakresie zmian w strukturze przestrzennej i przeznaczeniu terenów. Przebieg projektowych dróg określono na rysunku Studium w sposób orientacyjny, w związku z czym może być on zmodyfikowany na etapie projektowym w zależności od uwarunkowań rzeczywi- stych. Ustala się, iż zespoły zabudowy, zwłaszcza w granicach miasta Jastrowie, powinny tworzyć zwartą, pod względem wizualnym, przestrzeń zurbanizowaną. Ponadto, nową zabudowę należy loka- lizować w odległości minimum 12 m od granicy lasu, a także odsunąć ją (wraz z ogrodzeniami) od rzek, cieków i zbiorników wodnych, ze względu na konieczność zapewnienia dostępu do wód oraz zachowania systemu ciągów ekologicznych w dolinach. Odległość ta jest zależna od przepisów odrębnych oraz uwarunkowań stanu istniejącego. Kierunki zagospodarowania przestrzennego określono w dużym stopniu na podstawie ustaleń obowiązujących na terenie gminy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz dotychczasowych sposobów zagospodarowania i użytkowania terenów. Wyznaczenie nowych terenów pod zainwestowanie podyktowane było głównie wnioskami złożonymi przez lokalną społeczność o zmianę funkcji terenu w ramach procedury sporządzania Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jastrowie. Inną przesłanką do wyznaczenia nowych terenów inwestycyjnych było przygotowanie nowej oferty inwestycyjnej dla potencjalnych przedsiębiorstw, a także uzupełnienie oraz kontynuacja istniejącej zabudowy.

Na terenie gminy wyznacza się następujące rodzaje terenów zainwestowanych i dopuszczo- nych do zainwestowania:

138

 Tereny zabudowy mieszanej MM – obejmują tereny istniejącej i planowanej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i wielorodzinnej, zabudowy mieszkaniowo-usługowej i zabudowy usługo- wej (usługi podstawowe, komercyjne, handlowe i gastronomiczne, rzemiosło i drobna wytwór- czość), zlokalizowane w mieście Jastrowie. W uzupełnieniu zabudowa gospodarcza i garażowa, parkingi, drogi publiczne i wewnętrzne, place zabaw, boiska sportowe, obiekty i urządzenia sportowe i rekreacyjne, zieleń urządzona i zieleń izolacyjna i skwery oraz sieci i urządzenia infrastruktury technicznej. Na terenach MM zakazuje się lokalizacji obiektów i działalności, których oddzia- ływanie spowoduje przekroczenie standardów jakości środowiska na terenie, do którego inwestor posiada tytuł prawny.

 Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej MW – obejmują tereny istniejącej zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, zlokalizowanej głównie na terenach wiejskich. Zabudowę uzupeł- niającą stanowią budynki garażowe i gospodarcze. Na terenach MW znajdują się parkingi i drogi wewnętrzne, place zabaw, obiekty i urządzenia sportowe i rekreacyjne, zieleń urządzona oraz sieci i urządzenia infrastruktury technicznej.

 Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej MN – obejmują tereny istniejącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zespoły zabudowy, w których dominującym typem zabudowy jest zabudowa mieszkaniowa jednorodzinna oraz tereny przeznaczone dla lokalizacji nowej. Tereny MN zlokalizowane są w mieście Jastrowie. Na terenach MN dopuszcza się lokalizację nieuciążli- wych usług.

 Tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej MU – obejmuje tereny istniejącej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i wielorodzinnej z usługami nieuciążliwymi oraz przeznaczone dla lokalizacji nowej. Na terenach MU funkcję dominującą powinna pełnić zabudowa mieszkaniowa, a usługi funkcję uzupełniającą i towarzyszącą zabudowie mieszkaniowej. Dopuszcza się jednak wykorzystanie działek w całości na zabudowę związaną z działalnością usługową. Na terenach MU przewiduje się lokalizację wyłącznie usług nieuciążliwych, takich jak: handel gastronomia, roz- rywka, biura, obsługa komunikacji, instytucje finansowe, rzemiosło oraz inne, które nie kwalifikują się jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko.

 Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej MNR – obejmują tereny istnieją- cej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej, zlokalizowanej na terenach wiejskich. W uzupełnieniu agroturystyka, ogrodnictwo i sadownictwo, a także obiekty niezbędne do prowadzenia gospodarki rolnej. Na terenach MNR dopuszcza się lokalizację nowej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej oraz usług nieuciążliwych, w tym usług agroturystyki i obsługi ruchu turystycznego. Na terenach MNR, znajdujących się w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej, nie należy dopuszczać przemysłowego chowu lub hodowli zwierząt, kwalifikującego się do przed- sięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

 Tereny zabudowy zagrodowej RM – obejmują tereny istniejącej i projektowanej zabudowy zagrodowej na terenie miasta Jastrowie. W uzupełnieniu usługi agroturystyki, ogrodnictwo i sadownictwo, obiekty niezbędne do prowadzenia gospodarki rolnej. Na terenach RM dopuszcza się ad- aptację zabudowy zagrodowej na zabudowę mieszkaniową i nieuciążliwe usługi. Na terenach RM, znajdujących się w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej, zakazuje się przemysłowego chowu lub hodowli zwierząt, kwalifikującego się do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na śro- dowisko.

 Tereny zabudowy letniskowej ML – obejmują tereny istniejącej i planowanej zabudowy letniskowej oraz rekreacji indywidualnej. W ramach terenów ML możliwa jest lokalizacja budynków letni- skowych o niskiej intensywności. W uzupełnieniu przeznaczenia terenu dopuszcza się lokalizację urządzeń sportowo-rekreacyjnych.

139

 Tereny zabudowy usługowej U – obejmują tereny istniejących i planowanych nieuciążliwych usług o charakterze komercyjnym, w tym usługi: handlu, gastronomii, rozrywki, biur, obsługi komunikacji, instytucji finansowych, rzemiosła oraz inne, które nie kwalifikują się jako przedsięwzię- cia mogące znacząco oddziaływać na środowisko. W uzupełnieniu mieszkania, parkingi, drogi we- wnętrzne.

 Tereny usług publicznych UP – obejmują tereny istniejących i planowanych usług publicznych, ze wskazaniem usług o charakterze funkcji centrotwórczych (administracji, oświaty, nauki, kultury, ochrony zdrowia, opieki społecznej, sportu i rekreacji). W uzupełnieniu usługi komercyjne oraz mieszkania.

 Tereny usług kultu religijnego UK – obejmują tereny, w granicach których zlokalizowane są obiekty sakralnych (kościoły, kaplice i towarzysząca im zabudowa, w tym domy parafialne) wraz z otoczeniem. Część z nich to obiekty zabytkowe, objęte ochroną konserwatorską.

 Tereny usług turystyki i wypoczynku UT – obejmują istniejące i planowane tereny turystyczno- wypoczynkowe. W ramach terenów UT możliwa jest lokalizacja zabudowy rekreacji indywidualnej i zbiorowej (pensjonaty, hotele, ośrodki wypoczynkowe, pola kampingowe) oraz zabudowy usłu- gowej, związanej z obsługą ruchu turystycznego (usługi handlu, gastronomii, sportu i rekreacji). W uzupełnieniu zabudowa administracyjno-socjalna, parkingi, drogi wewnętrzne, zieleń urzą- dzona, place zabaw, boiska sportowe, urządzenia sportowo-rekreacyjne oraz sieci i urządzenia infrastruktury technicznej. dopuszcza się lokalizacje usług turystyki i wypoczynku na wszystkich terenach z ustalonym przeznaczeniem usługowym lub dopuszczonym przeznaczeniem usługo- wym.

 Tereny obiektów produkcyjnych, składów i magazynów P – obejmują tereny istniejących i planowanych terenów zabudowy produkcyjnej. W przeznaczeniu dominującym znajdują się:  zakłady przemysłowe, produkcyjne i przetwórcze,  bazy, składy i magazyny,  rzemiosło i działalność gospodarcza i charakterze produkcyjnym. W uzupełnieniu dopuszcza się usługi oraz zabudowę administracyjno-socjalną, zieleń izolacyjną, ciągi piesze i rowerowe. Dopuszcza się towarzyszącą ww. funkcjom zabudowę mieszkaniową. Lo- kalizowanie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, zgodnie z przepisami odrębnymi. Obowiązuje stosowanie zabezpieczeń mających na celu eliminację lub ograniczenie uciążliwości tych obszarów na sąsiednie tereny mieszkaniowe. W granicach działki należy przewi- dzieć odpowiednią liczbę miejsc parkingowych. Dopuszcza się realizację urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW – ogniw fotowoltaicznych, w tym na dachach obiektów produkcyjnych i magazynowych. Strefa ochronna związana z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu zamyka się w granicach terenów P.

 Tereny produkcyjno-usługowe PU – obejmują tereny istniejących i planowanych terenów zabudowy produkcyjnej i usługowej. W przeznaczeniu dominującym znajdują się:  zakłady przemysłowe, produkcyjne i przetwórcze,  bazy, składy i magazyny,  usługi komercyjne i publiczne,  rzemiosło i działalność gospodarcza i charakterze produkcyjnym,  usługi handlu hurtowego i detalicznego. W uzupełnieniu dopuszcza się zabudowę administracyjno-socjalną, w tym mieszkanie właściciela zakładu na zasadach określonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz zieleń urządzoną, zieleń izolacyjną, ciągi piesze i rowerowe. Dopuszcza się towarzyszącą ww. funkcjom zabudowę mieszkaniową. Lokalizowanie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, zgodnie z przepisami odrębnymi. Obowiązuje stosowanie zabezpieczeń mających na

140

celu eliminację lub ograniczenie uciążliwości tych obszarów na sąsiednie tereny mieszkaniowe. W granicach działki należy przewidzieć odpowiednią liczbę miejsc parkingowych. Dopuszcza się realizację urządzeń wytwarzających energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW – ogniw fotowoltaicznych, w tym na dachach obiektów produkcyjnych, magazynowych i usługowych. Strefa ochronna związana z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu zamyka się w granicach terenów PU.

 Tereny obsługi produkcji rolniczej RU – obejmują tereny istniejących i planowych zakładów produkcji rolnej, hodowlanej, sadowniczej i ogrodniczej, zakłady przetwórstwa rolno-spożywczego, obiekty składowania i magazynowania płodów rolnych, silosy zbożowe, mieszanie pasz, bazy sprzętu rolniczego. W uzupełnieniu dopuszcza się zabudowę administracyjno-socjalną, w tym mieszkanie właściciela zakładu na zasadach określonych w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz zieleń urządzoną, zieleń izolacyjną, ciągi piesze i rowerowe. . Lokalizowanie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko, zgodnie z przepisami odrębnymi. Obowiązuje stosowanie zabezpieczeń mających na celu eliminację lub ograniczenie uciążliwości tych obszarów na sąsiednie tereny mieszkaniowe. W granicach działki należy przewidzieć odpo- wiednią liczbę miejsc parkingowych.

 Tereny eksploatacji surowców PE – obejmują tereny obszarów górniczych dla złóż kruszywa naturalnego „Jastrowie VII-VIII” i „Jastrowie IX” oraz udokumentowane złoża kruszywa naturalnego „Jastrowie X” i „Jastrowie XI” (na pozostałych terenach eksploatacja możliwa jest po udokumentowaniu złoża i uzyskaniu koncesji na eksploatację). Na terenach tych możliwe jest prowadzenie działalności wydobywczej oraz przeróbka pozyskanego surowca. Dopuszcza się realizację obiek- tów i urządzeń niezbędnych dla prowadzenia działalności eksploatacyjnej. W uzupełnieniu terenu dopuszcza się lokalizację zabudowy administracyjno-socjalnej, zieleni urządzonej, zieleni izolacyjnej, wewnętrznych dróg i parkingów oraz obiektów i sieci infrastruktury technicznej. Na terenach PE obowiązuje prowadzenie działalności związanej z eksploatacją na warunkach określonych w przepisach odrębnych. Obowiązuje zapobieganie szkodliwemu oddziaływaniu prowadzonej działalności wydobywczej na środowisko oraz likwidacja ich ewentualnych skutków. Po zakończe- niu eksploatacji obowiązuje rekultywacja terenu, zgodnie z warunkami ustalonymi w decyzjach uzyskiwanych na podstawie przepisów odrębnych.

 Tereny służące do produkcji energii ze źródeł odnawialnych PO – obejmują tereny, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy prze- kraczającej 100 kW. Strefa ochronna związana z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu pokrywa się z granicami terenu służącego do produkcji energii ze źró- deł odnawialnych. Poza wyznaczonym terenem PO na terenie całej gminy dopuszcza się lokalizowanie urządzeń wy- twarzających energię ze źródeł odnawialnych o mocy nie przekraczającej 100 kW.

 Tereny zieleni cmentarzy ZC – obejmują tereny cmentarzy istniejących oraz tereny przewidziane pod ich rozbudowę, wraz z kaplicami i obiektami usługowymi i administracyjnymi związanymi z obsługą cmentarzy, obiekty sanitarne. Cmentarze o charakterze zabytkowym podlegają ochronie. Dla terenów czynnych cmentarzy obowiązują, zgodnie z przepisami odrębnymi, strefy ochrony sanitarnej wokół cmentarzy (50 m lub 150 m), w których zakazuje się lokalizowania bu- dynków mieszkalnych, zakładów produkujących artykuły żywności, zakładów żywienia zbiorowego lub zakładów przechowujących artykuły żywności oraz studzien, źródeł i strumieni, służą- cych do czerpania wody do picia i potrzeb gospodarczych.

 Tereny ogrodów działkowych ZD – obejmują tereny istniejących i planowanych ogrodów działko- wych. W uzupełnieniu zagospodarowanie terenu placami zabaw, obiektami i urządzeniami sportowymi i rekreacyjnymi, boiskami sportowymi. Nie dopuszcza się lokalizacji obiektów przeznaczonych na stały pobyt ludzi.

141

 Tereny zieleni urządzonej ZP – obejmują tereny ogólnodostępnej zieleni (parków, zieleńców, skwerów, placów zabaw, itp.). Są to tereny istniejących zespołów zieleni urządzonej oraz tereny przeznaczone do zagospodarowania na cele zieleni urządzonej. Na terenach ZP dopuszcza się or- ganizację imprez masowych, a także lokalizację obiektów usługowych, placów zabaw, obiektów i urządzeń sportowych i rekreacyjnych, boisk sportowych, na warunkach określonych w planach miejscowych. W uzupełnieniu przeznaczenia terenu ciągi piesze i rowerowe, sieci infrastruktury technicznej oraz urządzenia i obiekty towarzyszące tym sieciom, w sposób nie kolidujący z przeznaczeniem terenu.

 Tereny lasów ZL – obejmują tereny lasów przeznaczonych na cele gospodarki leśnej. Są to tereny wyłączone z zabudowy. Wyjątek stanowi realizacja obiektów związanych z gospodarką leśną i wodną, ścieżek rowerowych i konnych wraz z miejscami wypoczynku, dróg dojazdowych do grun- tów leśnych i urządzeń turystycznych, zgodnie z planem urządzenia lasu oraz sieci i urządzeń infrastruktury technicznej. Na terenach ZL możliwa jest realizacja parków i parkingów leśnych, a także udostępnianie terenów dla rekreacji i turystyki obszarów leśnych. Na terenach lasów ob- owiązują zakazy i nakazy wynikające z przepisów odrębnych.

 Tereny rolnicze R – obejmują tereny przeznaczone na cele gospodarki rolnej. Są nimi istniejące tereny rolne, łąki, pastwiska, tereny zadrzewione i zakrzewione, nieużytki rolne. Na terenach rolnych możliwa jest lokalizacja obiektów budowlanych związanych z produkcją rolniczą oraz zabu- dowę siedliskową, zgodnie z przepisami odrębnymi. Dopuszcza się możliwość przebudowy, rozbudowy i odbudowy istniejących obiektów budowlanych, realizację urządzeń wodnych i melioracyjnych, dróg dojazdowych do gruntów rolnych oraz infrastruktury technicznej.

 Tereny do zalesienia RL – obejmują tereny rolnicze, tereny o dużych spadkach terenu oraz teren dawnego wysypiska odpadów, przeznaczone do zalesienia. Tereny te wyłączone są spod zabudowy. Na terenach RL dopuszcza się realizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych i leśnych, urządzeń melioracyjnych, niezbędnych sieci i urządzeń infrastruktury technicznej.

 Tereny wód powierzchniowych WS – obejmują istniejące zbiorniki wodne oraz rzeki i cieki. Obo- wiązuje tu zachowanie i ochrona istniejących wód powierzchniowych. Dopuszcza się lokalizację obiektów i urządzeń hydrotechnicznych. Tereny te pełnią dodatkowo funkcje rekreacyjno-sportowe. Obowiązują ograniczenia w zagospodarowaniu terenów wynikające z przepisów odrębnych.

 Tereny infrastruktury technicznej – elektroenergetycznej E – obejmują tereny istniejącej infrastruktury elektroenergetycznej (Główny Punkt Zasilania i stacje transformatorowe). W ramach te- renów E dopuszcza się realizację nowych obiektów i urządzeń związanych z elektroenergetyczną infrastrukturą techniczną.

 Tereny infrastruktury technicznej – wodociągowej W – obejmują tereny istniejących ujęć wód podziemnych i urządzeń związanych z wodociągową infrastrukturą techniczną. W ramach tere- nów W dopuszcza się realizację nowych obiektów i urządzeń związanych z infrastrukturą wodo- ciągową.

 Tereny infrastruktury technicznej – kanalizacyjnej K – obejmują tereny istniejących oczyszczalni ścieków. W ramach terenów K dopuszcza się realizację nowych obiektów i urządzeń związanych z kanalizacyjną infrastrukturą techniczną.

 Teren infrastruktury technicznej – gazownictwa G – obejmuje teren istniejącej stacji redukcyjnej gazu.

 Teren dawnego wysypiska odpadów O – obejmuje teren dawnego wysypiska odpadów, na któ- rym trwa proces rekultywacji w kierunku leśnym.

142

 Tereny dróg publicznych – KDGP, KDG, KDZ, KDL, KDD – obejmują tereny istniejących i planowanych dróg publicznych. Dopuszcza się podniesienie lub obniżenie klas poszczególnych dróg w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego.

 Tereny komunikacji kolejowej KK – obejmują tereny kolejowe, na których dopuszcza się przebu- dowę infrastruktury technicznej.

3.2. Kierunki i wskaźniki dotyczące zabudowy i zagospodarowania terenów Podczas ustalania wskaźników zagospodarowania terenów i kształtować zabudowy w miejscowych planach, w pierwszej kolejności należy kierować się uwarunkowaniami stanu istniejącego oraz ustaleniami dotychczas obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego i wy- danych decyzji o pozwoleniu na budowę. Ustalając wskaźniki dotyczące zabudowy i zagospodarowania terenów kierowano się ustaleniami obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz istniejącymi uwarunkowaniami zabudowy i zagospodarowania terenów. Dopuszcza się odstępstwa od określonej dla poszczególnych jednostek planistycznych maksymalnej wysokości zabudowy, zarówno wyrażonej liczbowo, jak i w ilości kondygnacji, w przypadku:  zabudowy o charakterze zabytkowym, obiektów sakralnych i dominant przestrzennych;  pojedynczej zabudowy lub zespołów zabudowy lokalizowanej w obniżeniach terenu, na skarpach i wzniesieniach, celem dostosowania ich wysokości do zabudowy na terenach sąsiednich;  pojedynczej zabudowy lub zespołów zabudowy lokalizowanej w miejscach szczególnie eksponowanych, ze względu na konieczność indywidualnego kształtowania zabudowy;  przebudowy i nadbudowy budynków, związanej zwłaszcza ze zmianą geometrii dachu. Ustalone wskaźniki zabudowy i powierzchni biologicznie czynnej należy traktować jako maksymalne i stosować dla zabudowy nowej i przekształcanej. Oznacza to, że w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego można:  dla nowej i przekształcanej zabudowy ustalać mniejsze powierzchnie zabudowy i więk- sze powierzchnie biologicznie czynne, odpowiednio do miejscowych warunków i typu zabudowy;  dla zabudowy istniejącej stosować inne wskaźniki, odpowiednie do warunków faktycznych panujących w terenie. Ustala się następujące wskaźniki zagospodarowania dla poszczególnych terenów: 1. Ustalenia dla terenów MM – tereny zabudowy mieszanej:  wysokość dla zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej do 17 m,  wysokość dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej do 12 m,  wysokość dla budynków garażowych do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 30 %,  maksymalna intensywność zabudowy 2,0,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 1 mieszkanie.

2. Ustalenia dla terenów MW – tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej:  wysokość dla zabudowy mieszkaniowej do 15 m,  wysokość dla budynków garażowych do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 30 %,  maksymalna intensywność zabudowy 2,0,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,

143

 ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 1 mieszkanie.

3. Ustalenia dla terenów MN – tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej:  wysokość dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej do 10,0 m,  wysokość dla budynków garażowych do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 40 %,  maksymalna intensywność zabudowy 0,5,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 1 mieszkanie.

4. Ustalenia dla terenów MU – tereny zabudowy mieszkaniowo-usługowej:  wysokość dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej do 10 m,  wysokość dla zabudowy usługowej do 12 m,  wysokość zabudowy mieszkaniowo-usługowej do 16,0 m,  wysokość dla budynków garażowych do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 20 %,  maksymalna intensywność zabudowy 1,0  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 1 mieszkanie dla zabudowy mieszkaniowej oraz nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 50 m2 powierzchni obiek- tów usługowych, przy czym przy powierzchni użytkowej mniejszej niż 50 m2 – co najmniej 1 miejsce parkingowe.

5. Ustalenia dla terenów MNR – tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej:  wysokość dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej do 10,0 m,  wysokość dla budynków garażowych do 8,0 m,  wysokość budynków gospodarczych do 12,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 30 %,  maksymalna intensywność zabudowy 0,6,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 1 mieszkanie.

6. Ustalenia dla terenów RM – tereny zabudowy zagrodowej:  wysokość dla zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej do 10,0 m,  wysokość dla budynków garażowych do 8,0 m,  wysokość budynków gospodarczych do 12,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 30 %,  maksymalna intensywność zabudowy 0,6,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 1 mieszkanie.

7. Ustalenia dla terenów ML – tereny zabudowy letniskowej:  wysokość dla zabudowy letniskowej do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 60 %,  maksymalna intensywność zabudowy 0,3,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 1 mieszkanie.

8. Ustalenia dla terenów U – tereny zabudowy usługowej:  wysokość dla zabudowy usługowej do 10,0 m,  wysokość dla budynków gospodarczych do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 30 %,

144

 maksymalna intensywność zabudowy 2,0,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 50 m2 powierzchni obiektów usługowych, przy czym przy powierzchni użytkowej mniejszej niż 50 m2 – co najmniej 1 miejsce parkingowe.

9. Ustalenia dla terenów UP – tereny usług publicznych:  wysokość dla zabudowy usługowej do 14,0 m, z wyłączeniem dominant przestrzennych,  wysokość dla budynków gospodarczych do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 30 %,  maksymalna intensywność zabudowy 2,0,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 50 m2 powierzchni obiektów usługowych, przy czym przy powierzchni użytkowej mniejszej niż 50 m2 – co najmniej 1 miejsce parkingowe.

10. Ustalenia dla terenów UK – tereny usług kultu religijnego:  wysokość dla zabudowy usługowej do 14,0 m, z wyłączeniem dominant przestrzennych,  wysokość dla budynków mieszkalnych do 12,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 30 %,  maksymalna intensywność zabudowy 2,0,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 50 m2 powierzchni obiektów usługowych, przy czym przy powierzchni użytkowej mniejszej niż 50 m2 – co najmniej 1 miejsce parkingowe. 11. Ustalenia dla terenów UT – tereny turystyki i wypoczynku:  wysokość dla zabudowy usługowej do 14,0 m, z wyłączeniem dominant przestrzennych,  wysokość dla budynków gospodarczych do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 30 %,  maksymalna intensywność zabudowy 1,0,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 50 m2 powierzchni obiektów usługowych, przy czym przy powierzchni użytkowej mniejszej niż 50 m2 – co najmniej 1 miejsce parkingowe.

12. Ustalenia dla terenów P – tereny obiektów produkcyjnych, składów i magazynów:  wysokość dla zabudowy produkcyjnej do 25,0 m,  wysokość dla budynków gospodarczych do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 10 %,  maksymalna intensywność zabudowy 1,0,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 50 m2 powierzchni obiektów produkcyjnych.

13. Ustalenia dla terenów PU – tereny produkcyjno-usługowe:  wysokość dla zabudowy produkcyjnej do 25,0 m,  wysokość zabudowy usługowej do 14,0 m,  wysokość dla budynków gospodarczych do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 10 %,  maksymalna intensywność zabudowy 1,0,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,

145

 ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 50 m2 powierzchni obiektów produkcyjnych i usługowych.

14. Ustalenia dla terenów RU – tereny obsługi produkcji rolniczej:  maksymalna zabudowy: 15,0 m, z wyłączeniem wysokości obiektów i urządzeń technicznych niezbędnych do właściwego funkcjonowania terenu, w tym kominów, masztów, si- losów,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 20 %,  maksymalna intensywność zabudowy 1,0,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce na 100 m2 powierzchni obiektów produkcyjnych.

15. Ustalenia dla terenów PE – tereny eksploatacji surowców:  wysokość dla zabudowy do 14,0 m,  wysokość dla budynków gospodarczych do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 10 %,  maksymalna intensywność zabudowy 1,0,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 50 m2 powierzchni obiektów produkcyjnych.

16. Ustalenia dla terenów PO – tereny służące do produkcji energii ze źródeł odnawialnych:  wysokość dla zabudowy produkcyjnej do 14,0 m,  wysokość dla budynków gospodarczych do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 10 %,  maksymalna intensywność zabudowy 1,0,  minimalna intensywność zabudowy 0,01,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe na 50 m2 powierzchni obiektów produkcyjnych.

17. Ustalenia dla terenów ZC – tereny cmentarzy:  wysokość obiektów usługowych do 12,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 90 %,  maksymalna intensywność zabudowy 0,1,  minimalna intensywność zabudowy 0,0.

18. Ustalenia dla terenów ZD – tereny ogrodów działkowych:  wysokość zabudowy do 6,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 50 %,  maksymalna intensywność zabudowy 0,4,  minimalna intensywność zabudowy 0,1.

19. Ustalenia dla terenów ZP – tereny zieleni urządzonej:  Wysokość obiektów usługowych do 12,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 70 %,  maksymalna intensywność zabudowy 0,1,  minimalna intensywność zabudowy 0,0.

20. Ustalenia dla terenów R – tereny rolnicze:  wysokość zabudowy do 15,0 m, z wyłączeniem wysokości obiektów i urządzeń technicznych niezbędnych do właściwego funkcjonowania terenu,

146

 minimalna powierzchnia biologicznie czynna 80 %,  maksymalna intensywność zabudowy 0,3,  minimalna intensywność zabudowy 0,0.

21. Ustalenia dla terenów E – tereny infrastruktury technicznej – elektroenergetyki:  wysokość zabudowy do 15,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 20 %  maksymalna intensywność zabudowy 0,2,  minimalna intensywność zabudowy 0,0,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe.

22. Ustalenia dla terenów W – tereny infrastruktury technicznej – wodociągowej:  wysokość zabudowy do 12,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 20 %  maksymalna intensywność zabudowy 0,2,  minimalna intensywność zabudowy 0,0,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe.

23. Ustalenia dla terenów K – tereny infrastruktury technicznej – kanalizacyjnej:  wysokość zabudowy do 12,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 20 %  maksymalna intensywność zabudowy 0,2,  minimalna intensywność zabudowy 0,0,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe.

24. Ustalenia dla terenów G – tereny infrastruktury technicznej – gazownictwa:  wysokość zabudowy do 8,0 m,  minimalna powierzchnia biologicznie czynna 20 %  maksymalna intensywność zabudowy 0,2,  minimalna intensywność zabudowy 0,0,  ilość miejsc parkingowych: nie mniej niż 1 miejsce parkingowe.

Terenami wyłączonymi z zabudowy, są:  grunty o glebach pochodzenia organicznego oraz grunty rolne najwyższych klas bonitacyjnych, zgodnie z przepisami odrębnymi,  tereny lasów (ZL), z wyjątkiem obiektów i urządzeń gospodarki leśnej i tereny do zalesienie (RL),  tereny komunikacji kolejowej (KK),  ujęcia wód i strefy ochronne,  strefy ochrony sanitarnej wokół cmentarzy, zgodnie z przepisami odrębnymi,  pasy techniczne wokół napowietrznych linii elektroenergetycznych wysokiego i średniego na- pięcia, w zasięgu których mogą występować przekroczenia dopuszczalnego poziomu promieniowania elektromagnetycznego,  złoża kopalin, za wyjątkiem obiektów i zakładów przeróbczych wynikających z eksploatacji złoża,  obszary w granicach konserwatorskich stref „E” ochrony ekspozycji, wyznaczonych na rysunku kierunków studium.

147

3.3. Kształtowanie rozwoju turystyki, wypoczynku i rekreacji Gmina i miasto Jastrowie posiada bogate walory przyrodnicze i krajobrazowe, sprzyjające moż- liwości rozwoju turystyki i rekreacji. Na terenie gminy znajduje się także wiele zabytków i miejsc war- tościowych ze względu na bogatą historię. Mimo to, istniejąca baza noclegowa i gastronomiczna jest tu zbyt skromna w porównaniu do potencjału gminy. Turystyka na terenie gminy powinna rozwijać się w sposób zrównoważony i zharmonizowany ze środowiskiem naturalnym. Podstawową potrzebą jest tworzenie nowych punktów umożliwiających zapoczątkowanie ruchu turystycznego. Istotne znaczenie ma również promowanie turystyki oraz dzia- łalność edukacyjna z wykorzystaniem stwierdzonych walorów przyrodniczych i kulturowych gminy. Wymaga to opracowania koncepcji rozbudowy infrastruktury – tras pieszych, rowerowych w oparciu o już istniejące oraz tworzenie nowych. Istnieje również możliwość tworzenia szlaków konnych, towa- rzyszących agroturystyce w oparciu o wycofane z użytkowania drogi gospodarcze i leśne. W związku z powyższym przy kształtowaniu oferty turystycznej gminy i tworzeniu wizerunku gminy Jastrowie, przyjaznej i otwartej dla turysty, należy uwzględnić następujące możliwości rozwoju:  turystyka piesza,  turystyka rowerowa,  turystyka pobytowa,  turystyka hippiczna,  agroturystyka. Oprócz wymienionych wcześniej i wskazanych na rysunku Studium obszarów przeznaczonych na tereny zabudowy turystyczno-wypoczynkowej, należy uwzględnić następujące możliwości rozwojowe ruchu turystycznego:  udostępnienie do zwiedzania i ruchu rekreacyjnego:  umocnień Pozycji Głównej Wału Pomorskiego,  bazy rakietowej Armii Radzieckiej w Brzeźnicy Kolonii,  terenu byłych obozów jenieckich Rederitz, Westhalenhof,  terenów leśnych – Wzgórza Jastrowskie, tereny wokół jezior w Jastrowiu i nad Zalewem Jastrowskim,  obiektów elektrowni wodnej w Jastrowiu,  zbiorników retencyjnych na rzece Młynówce;  zabezpieczenie ww. obiektów i wytyczenie ścieżek dydaktycznych oraz pieszych i rowerowych, organizacja parkingów,  wspieranie rozwoju bazy noclegowej, żywieniowej i rozrywkowej gminy, a także reali- zację specjalistycznych obiektów sportu i rekreacji,  promowanie rozwoju agroturystyki wsi Budy, Nadarzyce i Sypniewko,  realizacja infrastruktury technicznej, niezbędnej dla rozwoju funkcji rekreacyjno-wy- poczynkowych i agroturystyki,  stworzenie spójnego systemu gminnych szlaków pieszych i ścieżek rowerowych, po- wiązanych z obiektami atrakcyjnymi turystycznie i obiektami je obsługującymi,  wspólne działania w powyższych kwestiach z gminami sąsiednimi, nadleśnictwami, stowarzyszeniami promującymi turystykę i innymi jednostkami.

3.4. Kierunki zagospodarowania oraz użytkowania stref przyrodniczych Krajobraz leśny:  Funkcja terenów: zieleń leśna.  Przydatność funkcjonalno-przestrzenna: teren wskazany pod ekstensywne formy turystyki i rekreacji: turystyka piesza i rowerowa po wyznaczonych trasach.

148

 Sposób zagospodarowania: zgodnie z przepisami odrębnymi, w tym zakaz zabudowy, z dopuszczeniem lokalizacji schronów turystycznych związanych z turystyką pieszą i ro- werową po wyznaczonych trasach.  Miejsca podlegające szczególnym warunkom zagospodarowania:  Obszar chronionego krajobrazu,  Obszary Natura 2000,  Rezerwaty przyrody,  Użytki ekologiczne,  Pomniki przyrody,  Strefa lasów wodochronnych,  Lasy nasienne,  Leśna ścieżka dydaktyczna,  GZWP nr 126,  Linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia WN110 kV. Krajobraz łąk i bagien:  Funkcja terenów: zieleń łąkowa i ekosystemy bagienne.  Przydatność funkcjonalno-przestrzenna: teren wskazany pod ekstensywne formy turystyki i rekreacji: turystyka wodna; teren wyłączony z zainwestowania, z możliwością realizacji urządzeń wodnych (pomosty, przystanie itp.).  Sposób zagospodarowania: zgodnie z przepisami odrębnymi, w tym zakaz zabudowy na całym obszarze, z dopuszczeniem lokalizacji urządzeń związanych z rekreacją wodną, zachowanie i ochrona zadrzewień.  Miejsca podlegające szczególnym warunkom zagospodarowania:  Obszar chronionego krajobrazu,  Obszary Natura 2000,  Torfy i kreda. Krajobraz wód powierzchniowych:  Funkcja terenów: rzeki, jeziora.  Przydatność funkcjonalno-przestrzenna: tereny wyłączony z zainwestowania, w strefie kontaktu łąk z rzeką i jeziorem nie przewiduje się zalesień.  Sposób zagospodarowania: zgodnie z przepisami odrębnymi, w tym zakaz zabudowy na całym obszarze, zachowanie i ochrona zadrzewień, łąk i wód powierzchniowych oraz złóż torfów i gytii.  Miejsca podlegające szczególnym warunkom zagospodarowania:  Obszar chronionego krajobrazu,  Obszary Natura 2000,  GZWP nr 126,  Ścieżki dydaktyczne,  Nadbrzeżne szlaki turystyczne i rowerowe,  Linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia WN110 kV.

149

4. Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego i uzdrowisk Obszar gminy i miasta Jastrowie odznacza się niewielkim stopniem przekształceń naturalnego środowiska przyrodniczego oraz wysokimi walorami przyrodniczo-krajobrazowymi. Terenami o znacznych walorach przyrodniczych są obszar objęte formami ochrony przyrody, tereny leśne, tereny w dolinach rzek, jeziora oraz obszary podmokłe i bagienne. Tereny rolniczej przestrzeni produkcyjnej (pola uprawne, sady, łąki i pastwiska) cechują umiarkowane wartości przyrodnicze. W celu zachowania wszystkich wartościowych elementów środowiska przyrodniczego i krajobrazu kulturowego w niniejszym studium określono kierunki i zasady ich ochrony. Na terenie gminy nie występują tereny uzdrowiskowe, w związku z czym nie ustanawia się zasad ochrony uzdrowisk.

4.1. Ochrona zasobów geologicznych Głównym zadaniem ochrony jest właściwa eksploatacja udokumentowanych złóż kruszyw naturalnych i torfu, a następnie ich rekultywacja. Najistotniejszymi instrumentami ochrony zasobów jest wymóg uzyskania decyzji o środowi- skowych uwarunkowaniach po przeprowadzeniu postępowania ws. oceny oddziaływania na środowi- sko, a także system udzielanych koncesji na poszukiwanie i rozpoznawanie oraz wydobywanie złóż kopalin. Za zasadę przyjmuje się nie wprowadzanie na tereny złóż form użytkowania, które uniemożli- wiałyby ich eksploatację, do czasu wybilansowania złóż. Na obszarze gminy Jastrowie ochronie podlegają złoża, które zostały wyszczególnione w rozdziale II.2.2. niniejszego Studium. Określa się następujące zasady gospodarki kopalinami:  gospodarka kopalinami może rozwijać się w oparciu o udokumentowane złoża kopalin, zgodnie z obowiązującymi przepisami, w tym przepisami miejscowymi,  w strefie występowania udokumentowanych złóż kopalin należy zagospodarowywać przestrzeń w sposób zapewniający w przyszłości możliwość podjęcia eksploatacji, z uwzględnieniem potrzeby i wymogów ochrony walorów krajobrazowych,  zwiększenie bazy surowcowej jest możliwe w oparciu o złoża perspektywiczne,  wszystkie nieudokumentowane miejsca nagromadzenia surowców mogą podlegać eksploatacji tylko po udokumentowaniu złoża i spełnieniu innych wymogów formal- nych (koncesja),  ochrona złóż kopalin, zwłaszcza przez ich racjonalne wykorzystanie,  wszystkie tereny poeksploatacyjne (również wyrobiska nielegalne) powinny być zre- kultywowane.

4.2. Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych Ochrona wód powierzchniowych i podziemnych w gminie Jastrowie wymaga uporządkowania gospodarki wodno-ściekowej. Dla przeciwdziałania zanieczyszczeniom wód powierzchniowych i podziemnych, w tym GZWP, określa się następujące zasady ochrony jakości wód:  przeciwdziałanie powstawaniu zanieczyszczeń wód podziemnych i powierzchniowych poprzez rozbudowę systemu kanalizacji i oczyszczania ścieków,  zabezpieczenie i ochrona istniejących ujęć wód,  ograniczenie powierzchniowego spływu zanieczyszczeń ze źródeł punktowych i powierzchniowych,

150

 zapewnienie skutecznej ilościowej i jakościowej ochrony wód podziemnych, zwłaszcza wód zgromadzonych w GZWP, którego zasoby wykorzystywane są dla celów zaopatrzenia ludności w wodę,  poprawa i utrzymanie dobrego stanu jakościowego wód płynących,  wyposażanie obiektów turystycznych, rekreacyjnych i sportowych w urządzenia sanitarne,  zakaz wprowadzania nieoczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i gruntu,  zakaz magazynowania odpadów w sposób zagrażający zanieczyszczeniem wód, gleby i powietrza,  dbałość o wszelkie formy zieleni, jako niezbędnego filtra zanieczyszczeń,  zachowanie istniejących terenów hydrogenicznych – wód powierzchniowych, mokra- deł i torfowisk oraz odtwarzanie i odnawianie obszarów tzw. małej retencji dla utrzymania zasobów wodnych oraz kształtowania właściwego stanu stosunków wodnych.

4.3. Ochrona gleb i powierzchni ziemi Gmina Jastrowie cechuje się niewielkim udziałem gleb wysokich klas bonitacyjnych. Przy zain- westowaniu należy uwzględnić potrzebę ochrony siedlisk leśnych oraz gleb o dużej przydatności do produkcji rolniczej i gleb organicznych. Zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (j.t. Dz. U. z 2015 r., poz. 909) przeznaczenie gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne następuje w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. W celu ochrony gleb i powierzchni ziemi przed degradacją należy:  stosować kompleksowe rozwiązania w zakresie oczyszczania ścieków bytowych i prze- chowywania nawozów naturalnych,  zachować torfowiska i oczka wodne jako naturalne zbiorniki wodne,  przeciwdziałać degradacji chemicznej gleb poprzez ochronę powietrza i wód powierzchniowych,  dążyć do ochrony siedlisk naturalnych i krajobrazu poprzez m.in. zachowanie w stanie naturalnym miedz, zadrzewień śródpolnych, oczek wodnych, bagien i innych użytków ekologicznych,  w sposób racjonalny stosować nawozy sztuczne i środki ochrony roślin na terenach rolnych i leśnych. Tereny wzgórz morenowych, zlokalizowane od zachodniej strony miasta, ulegają erozji wskutek spływu wód opadowych oraz erozji wietrznej. Konieczne jest zabezpieczenie stoków narażonych na procesy erozyjno-denudacyjne poprzez zadrzewienie. Niezbędna jest także rekultywacja terenów poeksploatacyjnych.

4.4. Lasy ochronne Zakres ochrony obszaru lasów ochronnych określają:  na terenie Nadleśnictwa Jastrowie – Decyzja Ministra Środowiska nr DLP-I-612- 22/98342/13/Łp z dnia 25 września 2013 r.,  na terenie Nadleśnictwa Płytnica – Zarządzenie Nr 100 Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 27 lipca 1994 r.,  na terenie Nadleśnictwa Wałcz – Zarządzenie Nr 64 Ministra Ochrony Środowiska, Za- sobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 6 marca 1995 r.

151

4.5. Ochrona przyrody i krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego Ochrona wartości przyrodniczych i krajobrazowych jest realizowana poprzez objęcie określo- nych obszarów i obiektów ochroną prawną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2015 r. poz. 1651). Występowanie na obszarze gminy form ochrony przyrody ogranicza możliwości inwestycyjne w obrębie ich granic. Formami ochrony przyrody, występującymi w granicach gminy i miasta Jastrowie są:  Obszar chronionego krajobrazu Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy – powstał na mocy Rozporządzenia nr 5/98 Wojewody Pilskiego z dnia 15 maja 1998 r. w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie pilskim (Dz. Urz. Woj. Pil. Nr 13, poz.83). Stan prawny dla ww. obszaru, w szczególności obowiązujące na jego obszarze zakazy reguluje obecnie uchwała nr XXXII/375/09 Sejmiku Województwa Za- chodniopomorskiego z dnia 15 września 2009 r. w sprawie obszarów chronionego krajobrazu (Dz. Urz. Woj. Zachodniopomorskiego Nr 66, poz. 1804 ze zm.),  Obszary Natura 2000: OSO Puszcza nad Gwdą, SOO Dolina Rurzycy, SOO Dolina Piławy – szczegółowe zasady zagospodarowania na terenach Natura 2000 określa ustawa o ochronie przyrody oraz indywidualne zapisy dla każdego z obszarów zawarte w planach zadań ochronnych, ustanawianych w drodze zarządzenia przez Regionalnego Dy- rektora Ochrony Środowiska oraz w planach ochrony ustanawianych w drodze rozpo- rządzenia przez ministra właściwego ds. środowiska. Plany zadań ochronnych oraz plany ochrony zawierają ustalenia konieczne do uwzględnienia w projektach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Dla ww. obszarów Natura 2000 nie zostały jeszcze ustanowione plany zadań ochronnych;  Rezerwaty:  Diabli Skok – Rozporządzenie nr 51/2003 Wojewody Wielkopolskiego z dnia 25 maja 2003 r. – Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego Nr 157, poz. 298,  Kozie Brody – Zarządzenie Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 23 października 1965 r. M.P. z 1965; Nr65 poz. 372,  Wielkopolska Dolina Rurzycy – rozporządzenie Nr 30/08 Wojewody Wielko- polskiego z dnia 07 lipca 2008 r.,  Użytki ekologiczne:  Uroczysko nad Gwdą – Uchwała Nr 122/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r.,  Kozie Bagno – Uchwała Nr 123/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r.,  Nad Jeziorem Busino – Uchwała Nr 121/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r.,  W Dolinie Płytnicy – Uchwała Nr 119/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r.,  Mokradła Brzeźnickie – Uchwała Nr 118/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r.,  W Dolinie Samborki – Uchwała Nr 116/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r.,  W Dolinie Piławy – Uchwała Nr 117/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r.,  W Dolinie Oski – Uchwała Nr 120/2012 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 28 czerwca 2012 r.,  Pomniki przyrody.

152

Ponadto specjalnej ochrony wymagają pomniki przyrody, pojedyncze drzewa i szpalery drzew przydrożnych, aleje, parki podworskie i ich pozostałości, zieleń cmentarna, ostoje zwierząt, gniazda rzadkich gatunków ptaków chronionych. Ochrona obszarowa terenów o znacznych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, nie ob- jętych ochroną rezerwatową i parkową, wymaga ustanowienia ochrony w formie zespołów krajobrazowo-przyrodniczych oraz użytków ekologicznych – uchwałą Rady Miejskiej w Jastrowiu.

4.6. Ochrona powietrza atmosferycznego Przeciwdziałanie pogarszaniu się stanu czystości powietrza następować będzie poprzez:  ograniczanie niskiej emisji związane z dążeniem do wykorzystywania paliw czystych ekologicznie i odnawialnych źródeł energii,  rozwój systemów ciepłowniczych i gazowych,  wspieranie inwestycji polegających na modernizacji systemów grzewczych,  wykorzystanie odnawialnych źródeł energii dla potrzeb zaopatrzenia w ciepło i produkcji energii elektrycznej,  zmniejszenie zużycia energii poprzez termomodernizację budynków,  podejmowanie działań zmierzających do ograniczenia zanieczyszczeń pochodzenia komunikacyjnego, m.in. poprzez:  realizację obwodnicy miasta Jastrowie,  poprawę stanu technicznego dróg, w celu zmniejszenia emisji spalin,  promowanie i rozwój proekologicznego zbiorowego systemu transporto- wego,  rozbudowa systemu ścieżek rowerowych oraz chodników,  tworzenie naturalnych barier izolacyjnych (bufory zanieczyszczeń) wzdłuż ciągów komunikacyjnych,  brak dopuszczenia lokalizacji na terenach zabudowy mieszkaniowej obiektów emitu- jących zanieczyszczenia powietrza oraz odory pogarszające warunki mieszkaniowe,  zwiększenie ekologicznej świadomości społeczeństwa.

4.7. Ochrona przed hałasem Przeciwdziałanie pogarszaniu się klimatu akustycznego oraz ograniczania istniejących zagrożeń następować będzie poprzez:  realizację obwodnicy miasta Jastrowie,  poprawę stanu technicznego dróg,  poprawa organizacji ruchu ułatwiająca płynność jazdy,  rozbudowa systemu ścieżek rowerowych,  tworzenie naturalnych barier izolacyjnych (bufory zanieczyszczeń) wzdłuż ciągów komunikacyjnych,  właściwe kształtowanie linii zabudowy w celu zminimalizowania wpływu hałasu drogowego,  ograniczenie lokalizacji nowej zabudowy mieszkaniowej bezpośrednio przy liniach kolejowych oraz drogach o dużym natężeniu komunikacyjnym, a także terenach produkcyjnych,  wykluczenie możliwości realizacji w obrębie zespołów zabudowy mieszkaniowej obiek- tów i urządzeń które mogłyby powodować istotne pogorszenie klimatu akustycznego, działalność usługowa lub produkcyjna, która może generować zwiększony poziom ha- łasu powinna być izolowana od terenów dla zabudowy przeznaczonej na pobyt ludzi

153

ciągami zielni izolacyjnej lub ogrodzeniem ograniczającym uciążliwość do granicy wła- snej nieruchomości.

4.8. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Głównym zadaniem jest ograniczenie wpływu promieniowania elektromagnetycznego na mieszkańców gminy poprzez:  dotrzymywanie obowiązujących norm w zakresie promieniowania elektromagnetycznego jonizującego i niejonizującego;  wykorzystywanie w projektowaniu linii nowych technologii materiałowych i rozwiązań projektowych dla wyeliminowania w otoczeniu linii, a zwłaszcza na powierzchni ziemi natężeń pola powyżej 1kV/m;  wykluczanie w planach zagospodarowania przestrzennego możliwości zabudowy pod trasami linii przesyłowych i w pobliżu stacji transformatorowych. Wzdłuż linii napowietrznych 110 kV należy uwzględnić strefę ograniczonego użytkowania, obejmującą tereny zlokalizowane bezpośrednio pod linią oraz pasy terenu o szerokości 11,0 m od skraj- nego przewodu linii, po obu jej stronach. Wszelkie zmiany zagospodarowania terenu pod liniami elektroenergetycznymi 110 kV należy projektować w oparciu o obowiązujące przepisy prawne w tym zakresie. Natomiast wzdłuż linii 15 kV oraz 1 kV proponuje się pozostawienie pasów wolnych od zagospodarowania i zadrzewienia o szerokości odpowiednio: 12,0 m i 4 m (po 6,0 m i 2,0 m od osi linii) wzdłuż urządzeń, w strefach tych dopuszcza się w planach miejscowych wprowadzanie ograniczeń w zagospodarowaniu, w tym z zakazem zabudowy włącznie. Są to tak zwane strefy techniczne, umoż- liwiające eksploatację sieci napowietrznych z uwzględnieniem dojazdu do stanowisk słupowych.

4.9. Awarie przemysłowe Na obszarze miasta Jastrowie zlokalizowany jest jeden zakład, który, zgodnie z przepisami Prawa ochrony środowiska, zalicza się do zakładów o dużym ryzyku wystąpienia awarii. Jest to Opera- tor Logistyczny Paliw Płynnych Sp. z o.o. – Baza Paliw nr 8. Innym zakładem funkcjonującym w gminie, który został zakwalifikowany do grupy pozostałych zakładów mogących spowodować poważne awarie, jest Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe „Noris II” – Chłodnia Jastrowie. Ze względu na ilość substancji niebezpiecznej, jaka może znajdować się w za- kładzie, nie kwalifikuje się on do grup zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii lub zakładów o dużym ryzyku wystąpienia awarii, ale rodzaj substancji, prowadzone procesy technologiczne lub usytuowanie instalacji stanowią zagrożenie dla środowiska. Nie wyznacza się nowych terenów przeznaczonych dla zabudowy o funkcji mieszkaniowej w są- siedztwie wyżej wymienionych zakładów.

154

5. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej

5.1. Zasady ochrony konserwatorskiej

5.1.1. Ochrona strefowa układu urbanistycznego miasta Utrzymuje się zróżnicowane pod względem przedmiotu ochrony i reżimów ochrony, dwie strefy ochrony zabytkowego układu przestrzennego Jastrowia, ustanowione w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego miasta Jastrowie:

 strefę A – ścisłej ochrony konserwatorskiej układu przestrzennego miasta, dla której ustala się:  -zachowanie historycznych obowiązujących linii zabudowy,  zachowanie kalenicowego układu dachów oraz kąta nachylenia połaci dachowych,  zachowanie nieprzekraczalnej wysokości zabudowy do 3 kondygnacji,  zachowanie historycznych linii podziału geodezyjnego na działki – bez prawa podziału w sposób nie udokumentowany historycznie lub na podstawie badań archeologicznych,  zachowanie lub rekonstrukcja historycznego detalu architektonicznego, układu stolarki okiennej, proporcji i układu okien na elewacji i lukarn na dachu,  ograniczenie wprowadzanych materiałów elewacyjnych oraz pokrycia dachu do tradycyj- nie stosowanych w wiekach XVIII i XIX,  w miarę możliwości rekonstrukcja brukowanej nawierzchni ulic i placów oraz elementów małej architektury,  zakaz lokalizacji reklam wolno stojących – poza formami przewidzianymi w opracowanych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego historycznych zespołów zabudowy oraz innych miejscowych przepisach,  zachowanie zieleni wysokiej i ozdobnej w obrębie przestrzeni ulic i placów,  sukcesywną likwidację lub przebudowę obiektów dewastujących wewnętrzny krajobraz ulic i placów,  uzgadniane wszelkich inwestycji ze służbą konserwatorską;

 strefę B – częściowej ochrony konserwatorskiej układu przestrzennego miasta, dla której ustala się:  zachowanie historycznych linii zabudowy,  zachowanie nieprzekraczalnej wysokości zabudowy do 3 kondygnacji,  nawiązanie stosowanym detalem, kolorystyką i rozwiązaniami projektowymi, układem dachu, proporcjami elementów kompozycji, rozplanowaniem działek do zabudowy historycznej.

5.1.2. Ochrona historycznych układów ruralistycznych wsi Poza zabytkowym układem urbanistycznym miasta Jastrowie, na terenie gminy Jastrowie wyznacza się następujące wsie i części wsi do ochrony strefowej: Budy, Brzeźnica, Nadarzycie, Sypniewo, Samborsko. Dla stref ochrony układu ruralistycznego ustala się:  zakaz zabudowy historycznych: dróg, ulic, placów, obszarów wolnych od zabudowy,  zakaz lokalizacji nowych ulic, dróg, placów w miejscach dawnej zabudowy,  utrzymanie historycznych linii zabudowy, gabarytów zabudowy,  utrzymanie zasad zagospodarowania działek budowlanych,  zachowanie lub rekonstrukcję dominant kompozycyjnych, w tym zieleni wysokiej,

155

 zachowanie typu wsi – Sypniewo – wieś pałacowa – układ owalnicowy z nawarstwieniami kulturowymi, pozostałe wsie – wielodrożnice.

Zachowanie charakteru urbanistycznego miasta Jastrowie oraz układów ruralistycznych wsi wynika z uwarunkowań kulturowych i krajobrazowych. Zabytkowy układ urbanistyczny miasta Jastro- wie, wpisany do rejestru zabytków (nr rej. 684/Wlkp./A z dnia 15.07.2008 r.), uznany jest jako obszar szczególnie ważny jako świadectwo historyczne, na którym elementy dawnego układu przestrzennego zachowały się w dobrym stanie. W obrębie tej strefy najważniejsze jest zachowanie poszczególnych jej części składowych. Ochronie konserwatorskiej podlega zachowanie historycznego układu przestrzennego, tj.:  historyczne podziały gruntów – zalecane jest utrzymanie dotychczasowych podziałów w celu nie dopuszczenia do zatarcia pierwotnej koncepcji planistycznej;  układ ulic wraz z ich historycznie ukształtowanymi granicami i liniami zabudowy – ochronie i opiece podlegają szerokość i podziały wewnętrzne ciągów komunikacyjnych, a także historycznie utrwalone linie zabudowy;  historyczne nawierzchnie ulic, placów i chodników;  tereny zielone powszechnie dostępne, a w szczególności kompozycje wewnętrzne oraz szata roślinna;  zabudowa miasta, tj. zabudowa sakralna, rezydencjonalna, mieszkalna, użyteczności publicznej, handlowa, przemysłowa i gospodarcza oraz obiekty infrastruktury technicznej w odniesieniu do historycznie ukształtowanych parametrów, a w szczególności gabarytów, ukształtowania brył, konstrukcyjnych i stylistycznych podziałów elewacji oraz wysokości kondygnacji, kondycji technicznej, substancji zabytkowej (w szczególności stylistyki bryły, wystroju elewacji, w tym kolorystyki i faktury, pokryć dachów i stolarki z okuciami);  reklamy wizualne umieszczane na budynkach, jak również wolnostojące – konieczne podporządkowanie rozwiązań technicznych, wielkości i stylistyki reklam do historycznego kontekstu ich lokalizacji;  nowe elementy przestrzenne poprzez odpowiednie wkomponowanie ich w historyczną przestrzeń. Wszelkie prace i działania podejmowane na terenie zabytkowego założenia urbanistycznego i zabytkowych założeń ruralistycznych oraz prace na terenie zabytkowych parków i cmentarzy winny być uzgadniane z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, a ich prowadzenie winno być poprzedzone uzyskaniem stosownego pozwolenia. Obowiązują następujące zasady ochrony obszarów i obiektów wpisanych do rejestru zabyt- ków:  trwałe zachowanie historycznej formy architektonicznej i substancji budowlanej;  utrzymanie, ew. rewaloryzacja otoczenia obiektu zabytkowego, zgodnie z historycznym zagospodarowaniem;  opracowanie rozwiązań inwestycyjnych na podstawie zaleceń konserwatorskich, zgodnie z odpowiednimi przepisami szczególnymi, dotyczącymi ochrony zabytków,  zapewnienie warunków prawnych i organizacyjnych umożliwiających trwałe zachowanie zabytków poprzez odpowiednie ich zagospodarowanie i utrzymanie,  zapobieganie zagrożeniom mogącym spowodować uszczerbek dla wartości zabytków,  uwzględnienie działań ochronnych w planowaniu przestrzennym oraz przy kształtowaniu środowiska. Obiekty wpisane do rejestru zabytków objęte są wszelkimi rygorami prawnymi wynikającymi z treści odpowiednich aktów prawnych, w tym przede wszystkim „Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami”. Wszelkie prace prowadzone przy obiektach wpisanych do rejestru zabytków, zmiany własności, zmiany funkcji i przeznaczenia obiektu wymagają pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków.

156

W przypadku pozostałych obiektów, ujętych jedynie w ewidencji konserwatorskiej, ochronie podlega bryła i wygląd zewnętrzny budynków. Prace prowadzone przy tych obiektach, mogące mieć wpływ na wygląd zewnętrzny budynku – przebudowy, rozbudowy, remonty elewacji, remonty dachu i wymiana pokrycia, wymiana stolarki okiennej i drzwiowej – winny być konsultowane ze służbami kon- serwatorskimi i poprzedzone opinią konserwatorską, w której określony zostanie dopuszczalny zakres prac i zalecana forma architektoniczna, a w przypadku ich lokalizacji na terenie zabytkowego założenia urbanistycznego – także uzyskanie pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków. Dla budynków ujętych w ewidencji, a nie wpisanych do rejestru zabytków, dopuszcza się wymianę zabudowy w przypadku, gdy jest to uzasadnione względami technicznymi lub planistycznymi, po uprzednim uzyskaniu akceptacji WKZ.

5.1.3. Ochrona strefowa ekspozycji Wyznacza się strefy ochrony ekspozycji wokół wsi, we wsiach lub ich częściach: Nadarzyce, Sypniewko, Sypniewo, Brzeźnica oraz wokół miasta i w mieście Jastrowie. W strefie ochrony ekspozycji obowiązuje:  zakaz zabudowy i zagospodarowania terenu w sposób znaczne przesłaniający ekspozycje miejscowości lub obniżający walory tej ekspozycji,  zakaz zabudowy i zagospodarowania terenu w sposób dewastujący sylwetę eksponowa- nej miejscowości a w szczególności wprowadzanie obcych nieuzasadnionych historycznie elementów dominujących,  sukcesywna rewaloryzacja zniszczonych fragmentów eksponowanych miejscowości,  sukcesywne zagospodarowywanie obszarów umożliwiających odbiór ekspozycji.

5.1.4. Ochrona konserwatorska dóbr kultury Wskazuje się objęcie ochroną konserwatorską następujących obiektów:  fortyfikacje ziemne i ruiny schronów bojowych Pozycji Głównej Wału Pomorskiego – Mo- rzyca – Nadarzyce,  ruiny schronów wyrzutni rakietowych Armii Radzieckiej Brzeźnica Kolonia,  ruiny mostu kolejowego na Gwdzie, nasypy i wiadukty zlikwidowanej linii kolejowej Ja- strowie – Węgierce – Złotów w Piecewku,  wiadukty dawnej linii kolejowej Czaplinek – Złotów,  nasypy i wiadukty istniejącej linii kolejowej Piła – Szczecinek,  most kolejowy na Rurzycy,  kapliczki murowane przydrożne w Nadarzycach,  szpalery zieleni przydrożnej,  cmentarz protestancki w Brzeźnicy,  aleja dojazdowa do nieistniejącego gospodarstwa –Brzeźnica,  cmentarz – mogiły nad jeziorem Busino,  parki podworskie w Byszkach, PGR Jastrowie i Zagórzu,  leśniczówki: Prądy, Wrzosy i Smolary. Ponadto stwierdza się konieczność dokonania analizy stanu faktycznego obiektów wpisanych do rejestru zabytków oraz ujętych w ewidencji oraz analizy stanu zewidencjonowanych dóbr kultury, szczególnie w miejscowościach: Jastrowie, Brzeźnica, Brzeźnica Kolonia, Nadarzyce, Samborsko, Syp- niewo i Sypniewko.

157

5.1.5. Opracowania planistyczne Wskazuje się na konieczność uwzględniania w planach zagospodarowania przestrzennego oraz w ich zmianach ochronę dóbr kultury – w szczególności poprzez ustanawianie lokalnych warunków ochrony ekspozycji obiektów zabytkowych i chronionych, w tym ustalenia dotyczące ochrony stanowisk archeologicznych. Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w mieście i gminie Jastrowie oraz ich zmiany winny uwzględniać ochronę dóbr kultury – w szczególności poprzez ustanawianie lokalnych warunków ochrony ekspozycji obiektów zabytkowych i chronionych, w tym ustalenia dotyczące ochrony stanowisk archeologicznych.

5.2. Ochrona archeologicznego dziedzictwa kulturowego Osobnym zagadnieniem ochrony konserwatorskiej jest postulat ustanowienia archeologicznego nadzoru konserwatorskiego dla wszelkich prac ziemnych prowadzonych na obszarze stanowisk archeologicznych. Wysoki stopień zurbanizowania ma samo miasto Jastrowie. Zabytkowy układ urbanistyczny miasta, nakazuje szczególną ochronę pradziejowych, średniowiecznych i nowożytnych nawarstwień kulturowych w jego obrębie. Stanowiska archeologiczne wpisane do rejestru zabytków objęte są ścisłą ochroną konserwa- torską, zgodnie z art. 7 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (j.t. Dz. U. z 2014 r., poz. 1446 ze zm.). Na terenie stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków zakazuje się prowadzenia jakichkolwiek robót budowlanych oraz przemysłowych, a prace porządkowe prowadzone w ich obrębie wymagają uzgodnienia z Wielkopolskim Wojewódzkim Kon- serwatorem Zabytków. Dla obiektów tych należy wyznaczyć strefę ścisłej ochrony konserwatorskiej stanowisk archeologicznych wpisanych do rejestru zabytków. Jej zasięg określi wojewódzki konserwator zabytków. Dla ochrony archeologicznego dziedzictwa kulturowego, w obrębie zespołów stanowisk archeologicznych oraz stanowisk archeologicznych ujętych w gminnej ewidencji zabytków ustala się ob- owiązek prowadzenia badań archeologicznych podczas realizacji inwestycji związanych z zalesieniem, zabudowaniem i zagospodarowaniem terenu, jak również z zadaniami inwestycyjnymi związanymi z szerokopłaszczyznowymi pracami ziemnymi. Rodzaj i zakres niezbędnych badań określi archeologicznych określi wojewódzki konserwator zabytków. Na prowadzenie badań archeologicznych istnieje ob- owiązek uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków, zgodnie z przepisami odręb- nymi. Jest to szczególnie ważne podczas takich inwestycji jak budowa obwodnic, dróg, zbiorników retencyjnych, kopalń kruszywa, gdyż inwestycje te z uwagi na szerokopłaszyznowy charakter prac ziemnych, w bezpowrotny sposób niszczą substancję zabytkową i obiekty archeologiczne. Przebudowa układów urbanistycznych, ruralistycznych i założeń pałacowo-parkowych prowadzi często do naruszenia średniowiecznych i nowożytnych nawarstwień kulturowych. W związku z tym w stosunku do inwestycji związanych z zabudowaniem i zagospodarowaniem, a wymagających prac ziemnych, podejmowanych na terenie historycznej zabudowy miejscowości oraz w obrębie zabytkowej architektury, cmentarzy, wojewódzki konserwator zabytków określi zakres i rodzaj niezbędnych badań archeologicznych. Na prowadzenie badań archeologicznych istnieje obowiązek uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków, zgodnie z przepisami odrębnymi. Wyniki badań często stanowią jedyną dokumentację następujących po sobie epizodów osadniczych na tym terenie. Pozwalają skorygować, uszczegółowić i potwierdzić dane ze źródeł pisanych. Pozyskany w trakcie badań materiał ruchomy umożliwia uzupełnienie danych o kulturze materialnej mieszkańców. Obszar śródmiejski miasta Jastrowia oraz założenia ruralistyczne wsi mogą podlegać prze- kształceniom ze szczególnym uwzględnieniem gabarytów obiektów harmonizujących z zabudową hi- storyczną. Istotą przekształceń jest zachowanie właściwej skali zabudowy oraz nieprzekształcanie

158 obiektów zabytkowych Postuluje się, oby nowo powstająca architektura, zwłaszcza w przypadku obiek- tów w zwartej zabudowie, nawiązywała do form sąsiadującej zabudowy historycznej, z zachowaniem historycznych linii zabudowy i historycznego kształtu działek. W przypadku projektowania elektrowni wiatrowych na terenie gminy wskazuje się na koniecz- ność opracowania specjalistycznego studium krajobrazowo-widokowego, w którym przedstawiony zostanie wpływ planowanych elektrowni wiatrowych na otaczający krajobraz kulturowy.

5.3. Dobra kultury współczesnej Na obszarze gminy i miasta Jastrowie do dóbr kultury współczesnej, które powinny być chronione w sposób szczególny ze względu na swoją formę architektoniczną czy funkcje, obecnie nie wskazano żadnych budynków, obiektów czy terenów.

159

6. Kierunki rozwoju systemów infrastruktury technicznej Na całym obszarze gminy Jastrowie dopuszcza się lokalizowanie urządzeń i obiektów infrastruktury technicznej, w tym sieci dystrybucyjnych i przesyłowych. W szczególności dopuszcza się lokalizowanie urządzeń i obiektów stanowiących ekologiczne źródła zaopatrzenia w energię elektryczną i ciepło.

6.1. Zaopatrzenie w wodę Do głównych zadań samorządu lokalnego na najbliższe lata będzie więc należało utrzymanie, modernizacja, dalsza rozbudowa istniejących systemów wodociągowych oraz ochrona istniejących ujęć wody. Szczegółowe rozwiązania w tym zakresie wskazywane będą w specjalistycznych opracowaniach branżowych. Przyjmuje się następujące kierunki rozwoju i funkcjonowania sieci wodociągowej:  wymóg pełnego uzbrojenia w sieć wodociągową terenów już zurbanizowanych;  wymóg rozbudowy sieci wodociągowej na terenach przeznaczonych w Studium do zabudowy i zainwestowania;  w sytuacjach uzasadnionych dopuszcza się korzystanie z indywidualnych źródeł zaopatrzenia w wodę;  utrzymanie i ochronę podstawowych źródeł zaopatrzenia w wodę – ujęć wód podziemnych;  wymóg przestrzegania przy zagospodarowaniu terenów wszystkich zakazów i nakazów doty- czących stref ochronnych ujęć wód podziemnych;  nie wyznaczanie nowych terenów budowlanych w strefie sanitarnej cmentarzy – w odległości 50 m od ich granic, przy zachowaniu możliwości przebudowy lub modernizacji już istniejących budynków oraz realizacji nowej zabudowy w terenach już pod nią przeznaczonych – zgodnie z przepisami odrębnymi;  obowiązek podłączenia do sieci wodociągowej wszystkich korzystających z wody budynków, zlokalizowanych w odległości mniejszej niż 150 m od granic cmentarzy.

6.2. Odprowadzanie ścieków sanitarnych W chwili obecnej Gmina planuje kanalizowanie wsi położonych, poza aglomeracją Jastrowie. Każda z tych wsi będzie odrębnie badana pod kątem opłacalności budowy oczyszczalni lub budowy kanalizacji tłocznej i sprowadzenia ścieków do oczyszczalni do Jastrowia. Z punktu widzenia kosztów eksploatacji oraz obciążenia środowiska korzystniejsza jest budowa kanalizacji tłocznej i sprowadzenie ścieków do oczyszczalni Jastrowie. Biorąc jednak pod uwagę koszty realizacji przedsięwzięcia budowa lokalnej oczyszczalni ścieków jest zdecydowanie tańsza. Bardzo ważną rolę w podejmowaniu decyzji co do ostatecznego kierunku inwestycji ma również bezpośrednie otoczenie każdej ze wsi, położenie w stosunku do obszarów chronionych oraz rodzaj odbiornika i jego zasobność w wodę. Warunki środowiskowe będą jednym z najważniejszych argumentów co do wyboru kierunku inwestycji. Wysokie wymagania środowiskowe powodujące zwiększone rygory jakości odprowadzanych ścieków – przede wszystkim biogenów, mogą spowodować bardzo duże podniesienie kosztu przedsięwzięcia lub wręcz uniemożliwić budowę małej oczyszczalni ścieków. W związku z tym w części osad i wsi nie planuje się budowy sieci kanalizacji sanitarnej. Są to wsie o zabudowie rozproszonej, niewielkiej liczbie mieszkańców lub są położone w dużej odległości od innych miejscowości wśród lasów. W tego typu wsiach w przyszłości możliwa będzie jest budowa lokalnych oczyszczalni ścieków lub przydomowych oczyszczalni ścieków. Ustala się następujące kierunki w rozwoju sieci kanalizacji sanitarnej:  rozbudowę sieci kanalizacji sanitarnej na terenach zwartej zabudowy miejskiej;  rozbudowę i modernizację kanalizacji sanitarnej na terenach istniejącej i planowanej zabudowy;

160

 w miejscowościach, w których podłączenie do gminnej sieci kanalizacyjnej nie jest aktualnie ekonomicznie uzasadnione, należy przewidzieć rozwiązania lokalne (szczelne zbiorniki bezod- pływowe, przydomowe oczyszczalnie ścieków);  do czasu uzyskania możliwości podłączenia do sieci kanalizacji centralnej lub kanalizacji lokalnej dopuszcza się stosowanie rozwiązań indywidualnych w postaci przydomowych oczyszczalni ścieków oraz szczelnych zbiorników bezodpływowych;  obiekty, z których ścieki odprowadzane są do zbiorników bezodpływowych, po wybudowaniu sieci kanalizacyjnej winny być do niej podłączone;  zakaz odprowadzania nieoczyszczonych ścieków gruntu, wód powierzchniowych i podziemnych;  odprowadzanie ścieków z zakładów produkcyjnych powinno się odbywać do gminnej sieci kanalizacyjnej lub w oparciu o rozwiązania indywidualne, zgodne z przepisami odrębnymi.

6.3. Odprowadzanie wód opadowych i roztopowych Przyjmuje się następujące kierunki w rozwoju i funkcjonowaniu systemu odprowadzania wód opadowych i roztopowych:  rozbudowa i modernizacja istniejącego systemu kanalizacji deszczowej na terenie miasta Ja- strowie;  rozbudowa i modernizacja istniejącego systemu rowów odwadniających na terenach wiejskich;  budowa urządzeń podczyszczających wody opadowe i roztopowe z dróg, terenów parkingowych, baz transportowych, stacji paliw oraz obiektów obsługi pojazdów mechanicznych;  w ramach działek budowlanych dopuszcza się odprowadzanie wód opadowych i roztopowych do gruntu na warunkach określonych w przepisach odrębnych, a na terenach wiejskich gminy – budowę niewielkich zbiorników mikroretencyjnych;  sposób odprowadzania wód opadowych i roztopowych musi nie może powodować ich stagna- cji oraz niekontrolowanego spływu do odbiorników i na tereny przyległe.

6.4. Zaopatrzenie w energię elektryczną Rozwój energetyki winien polegać na modernizacji sieci istniejących oraz rozbudowie urządzeń energetycznych dla nowych odbiorców energii elektrycznej. Utrzymuje się istniejące sieci i obiekty wysokich napięć, na które składa się linia elektroenergetyczna wysokiego napięcia oraz GPZ. W zakresie rozwoju sieci energetycznych średnich napięć planuje się modernizację i rozbu- dowę sieci rozdzielczej 15 kV w zakresie niezbędnym dla poprawy warunków napięciowych wśród ist- niejących odbiorców oraz zaopatrzenia w energię elektryczną odbiorców na terenach rozwojowych, sukcesywnie, w miarę ich zabudowy. Przyjmuje się następujące kierunki w rozwoju sieci elektroenergetycznej:  zaopatrzenie z istniejących sieci elektroenergetycznych lub niekonwencjonalnych źródeł energii;  modernizację i rozbudowę sieci elektrycznych wraz z niezbędnymi urządzeniami technicznymi zgodnie z technicznymi warunkami przyłączenia, uzgodnionymi z administratorem sieci;  w przypadku kolizji planowanego zagospodarowania terenu z istniejącymi liniami elektroenergetycznymi dopuszcza się ich przebudowę;  możliwość budowy nowych stacji transformatorowych;  dla napowietrznych linii elektroenergetycznych wysokiego i średniego napięcia ustala się pasy techniczne, zgodnie z przepisami odrębnymi;  rozwój alternatywnych źródeł energii (kolektorów słonecznych, ogniw fotowoltaicznych);

161

 rozbudowa sieci elektroenergetycznej powinna umożliwiać odbiór energii wytwarzanej ze źró- deł odnawialnych.

6.5. Zaopatrzenie w ciepło Wymogi ochrony powietrza atmosferycznego wymuszają potrzebę podjęcia inicjatyw związa- nych ze zmianą obecnego rodzaju paliw używanych do celów grzewczych, szczególnie węgla i drewna, w kierunku szerszego wykorzystania paliw uznawanych za ekologiczne. Takim nośnikiem energii może stać się np.: gaz przewodowy. W zakresie zaopatrzenia w ciepło przyjmuje się następujące kierunki w rozwoju i funkcjonowania systemów zaopatrzenia w ciepło:  utrzymanie indywidualnych i lokalnych źródeł zaopatrzenia w ciepło jako źródeł podstawowych;  prowadzenie działań w zakresie zaopatrzenia w ciepło ukierunkowanych na:  zwiększenie udziału paliw ekologicznych w produkcji ciepła, takich jak olej opałowy, gaz płynny oraz gaz ziemny – po zrealizowaniu gazyfikacji gminy,  wykorzystanie energii elektrycznej,  wytwarzanie ciepła z odnawialnych źródeł energii.

6.6. Zaopatrzenie w gaz W Jastrowiu zlokalizowana jest 1 stacja gazową I stopnia (wysokie ciśnienie). Istniejąca sieć gazowa w mieście pozwala dostarczyć każdą ilość gazu dla celów komunalno-bytowych, grzewczych i przemysłowych. Przyjmuje się następujące kierunki rozwoju i funkcjonowania systemów zaopatrzenia w gaz przewodowy:  dalsza rozbudowa sieci dystrybucyjnej – do jej realizacji niezbędne jest zabezpieczenie rezerwy terenu w liniach rozgraniczających dróg, a w przypadkach wyjątkowych dopuszcza się stosowanie innych przebiegów przewodów;  zwiększenie udziału gazu przewodowego jako źródła zaopatrzenia w ciepło (stosowanie zachęt w postaci wdrażania programów modernizacji systemów ogrzewania). Przewiduje się docelową gazyfikację całego miasta Jastrowie oraz włączenie do sieci pozosta- łych miejscowości gminy. Rozwój i modernizacja sieci będzie odbywała się poprzez realizację programów inwestycyjnych.

6.7. Odnawialne źródła energii W zakresie wykorzystania energii odnawialnej przyjmuje się następujące kierunki rozwoju i funkcjonowania OZE:  możliwość lokalizacji odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW w granicach terenów określonych na rysunku studium (rejon miejscowości Samborsko oraz na terenach P i PU);  rozwój produkcji energii z biomasy bazującej na słomie i uprawach roślin energetycznych oraz biogazowni rolniczych (jako uzupełniający kierunek rozwoju gospodarki rolnej), z możliwością małych instalacji ze zbiornikami biogazu i komorami fermentacyjnymi o pojemności do 100 m3 w gospodarstwach rolnych;  propagowanie wykorzystywania energii odnawialnej do celów indywidualnego zaopatrzenia w ciepło (kolektory słoneczne, tzw. bierne (pasywne) systemy słoneczne, pompy ciepła, kotły na biomasę stałą itp.];

162

 umożliwienie wytwarzania energii elektrycznej i ciepła z energii promieniowania słonecznego (fotowoltaika) w instalacjach o mocy do 40 kW bez ograniczeń i do 100 kW na terenach wskazanych do lokalizacji takich instalacji oraz o mocy powyżej 100 kW na terenach P i PU;  postulatywnie – podjęcie działań mających na celu rozpoznanie możliwości wykorzystania energii geotermalnej.

6.8. Zagospodarowanie odpadów W związku z nowelizacją ustawy z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (j.t. Dz. U. z 2016 r. poz. 250) gmina zobowiązana jest do zapewnienie czystości i porządku na swoim terenie oraz tworzenia warunków niezbędnych do ich utrzymania. Gospodarka odpadami na terenie gminy powinna być prowadzona w oparciu o ustalenia aktualnie obowiązujący przepisów odrębnych i regulaminów. Przyjmuje się następujące kierunki w rozwoju i funkcjonowaniu systemu gospodarki odpadami:  utrzymanie istniejących oraz tworzenie nowych (w miarę pojawiających się potrzeb) punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w liczbie zależnej od potrzeb gminy;  dalsze zmniejszanie ilości odpadów zmieszanych;  maksymalne zagospodarowanie odpadów ulegających biodegradacji na terenie gminy, na przykład poprzez zastosowanie technologii kompostowania, w celu ich późniejszego wykorzystania rolniczego;  wykorzystywanie właściwości materiałowych i energetycznych odpadów, a w przypadku, gdy odpadów nie można poddać odzyskowi, ich unieszkodliwianie. Cele i zadania związane z gminną gospodarką odpadami powinny być zgodne z wojewódzkim planem gospodarki odpadami.

6.9. Telekomunikacja W zakresie zaopatrzenia w sieć telekomunikacyjną zakłada się utrzymanie i rozbudowę istnie- jących sieci i budowę nowych, w zależności od zapotrzebowania, na warunkach określonych przez ad- ministratora sieci. Przyjmuje się następujące kierunki rozwoju sieci telekomunikacyjnych:  budowa, rozbudowa i modernizację sieci kablowych i bezprzewodowych;  objęcie całego obszaru gminy zintegrowanym systemem telekomunikacyjnym, połączonym z systemami sieci wojewódzkiej i krajowej;  lokalizacja stacji bazowych telefonii komórkowej, mimo iż jest uregulowana przepisami odręb- nymi, to przy ich lokalizacji należy uwzględnić potrzeby ochrony walorów kulturowych i krajobrazowych gminy. W obecnym stanie prawnym gmina nie ma kompetencji w zakresie ustalania kierunków rozwoju infrastruktury telekomunikacyjnej. Kierunki te wyznacza ustawa z dnia 7 maja 2010 r. o wspieraniu rozwoju usług i sieci telekomunikacyjnych (j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 1537, ze zm.) oraz Urząd Komu- nikacji Elektronicznej. Zgodnie z przepisem art. 46 ust. 1 ww. ustawy gmina w planach miejscowych nie może ustanawiać zakazów lokalizowania inwestycji celu publicznego z zakresu łączności publicznej oraz przyjmować rozwiązań uniemożliwiających lokalizowanie takich inwestycji, jeżeli są one zgodne z przepisami odrębnymi.

163

7. Kierunki rozwoju systemów komunikacji Rozwój przestrzenny gminy wymaga adaptacji istniejącego układu komunikacyjnego do przy- szłych potrzeb, a więc konieczne będą prace związane z modernizacją i przebudową dróg i ulic, realizowane w celu zapewnienia sprawnych powiązań komunikacyjnych na terenie gminy. Dopuszcza się budowę nowych dróg i ulic oraz ich modernizację z przystosowaniem do parametrów technicznych dla danej kategorii i klasy dróg, w miarę potrzeb i możliwości realizacyjnych. Nowo powstające inwestycje lokalizowane wzdłuż istniejących dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych mogą powodować uniemożliwienie utrzymania odpowiednich warunków technicznych i dalszego funkcjonowania tych dróg. W związku z tym wszelkie obiekty budowlane należy lokalizować w odległościach określonych w przepisach odrębnych. Niezbędna jest budowa dróg i ulic niższych klas, tj. dojazdowych, wewnętrznych, których przebieg nie został wskazany na rysunku studium, a zostanie ustalony na etapie sporządzania miejscowych planów. Wskazuje się na konieczność stosowania ekranów akustycznych, pasów zieleni wzdłuż dróg (przy użyciu roślin z gatunków nieinwazyjnych), które będą spełniać rolę bariery dźwiękoizolacyjnej. Stosowane przegrody z zieleni izolacyjnej należy realizować jako bariery z zieleni o działaniach dźwię- koizolacyjnych – w formie żywopłotów, pasów zieleni posiadających odpowiednią gęstość biomasy i wysokość, z użyciem drzew liściastych i iglastych, zimozielonych i odpornych na niszczące skażenia drogowe i przemysłowe.

7.1. System drogowy Sieć drogowa gminy Jastrowiec tworzy system, na który składa się:  podstawowy układ komunikacyjny, zapewniający połączenia o charakterze zewnętrz- nym, tworzony przez drogi krajowe, drogę wojewódzką oraz drogi powiatowe,  uzupełniający układ komunikacyjny, zapewniający gminie połączenia wewnętrzne oraz pełną obsługę terenów zabudowanych i planowanych do zabudowy, obejmujący drogi powiatowe i gminne klasy lokalnej i dojazdowej oraz pozostałe drogi. Podstawowy układ komunikacyjny gminy Jastrowie tworzą:  droga krajowa nr 11 – zakłada się przebudowę drogi do parametrów drogi ekspresowej S11;  droga krajowa nr 22 klasy technicznej głównej ruchu przyspieszonego (GP),  droga wojewódzka nr 189 klasy technicznej głównej (G), a na odcinkach to umożliwiających – klasy głównej ruchu przyspieszonego (GP),  drogi powiatowe klasy technicznej zbiorczej (Z): o nr 1013P (Borne Sulinowo) granica woj. Zachodniopomorskiego – Nadarzyce – Syp- niewo – Jastrowie (ul. Kilińszczaków), o nr 1014P (Machliny) – granica woj. Zachodniopomorskiego – Nadarzyce, o nr 1017P Sypniewo – granica woj. Zachodniopomorskiego – (Szwecja),  droga gminna (odcinek miejski drogi krajowej nr 11 – po wybudowaniu obwodnicy) – klasy technicznej zbiorczej (Z).

Planowana jest obwodnica miasta Jastrowie w ciągu drogi krajowej klasy ekspresowej S11 oraz drogi krajowej nr 22. Proponuje się poprowadzenie przebiegu wspomnianej obwodnicy głównie przez tereny rolnicze po stronie zachodniej i północno-zachodniej miasta Jastrowie. Obwodnica ta będzie miała za zadanie przejąć ruch tranzytowy, który z roku na rok rośnie i tym samym wpływa na pogarsza- nie się bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz stanu środowiska w gminie. Połączenie obwodnicy z istniejącym układem komunikacyjnym zostanie zrealizowane poprzez węzły drogowe planowane w części północnej i południowej miasta. W związku z ich realizacją przebudowie ulegnie obecny układ drogowy ulic Roosevelta i Żymierskiego w sposób dostosowujący go do obowiązujących przepisów.

164

Dla dróg krajowych nr 11 i nr 22 ustala się:  zabezpieczenie rezerw terenowych dla budowy projektowanej obwodnicy miasta Jastro- wie;  parametry techniczne planowanej obwodnicy miasta Jastrowie – droga ekspresowa S11,  parametry techniczne istniejącego odcinak drogi krajowej nr 22 – droga klasy GP –główna ruchu przyspieszonego;  odległości między skrzyżowaniami zgodnie z rozporządzeniem Ministra Transportu i Gospo- darki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 43, poz. 430 z późn, zm.), tj. poza terenem zabudowy nie mniej niż 800 m i nie mniej niż 500 m na terenie zabudowy;  obsługa komunikacyjna terenów w sąsiedztwie istniejących dróg krajowych i planowanej obwodnicy winna być wyłącznie poprzez układ dróg niższych klas lub dróg wewnętrznych włączonych do istniejących lub uzgodnionych z zarządcą drogi skrzyżowań i zjazdów;  dla prowadzenia infrastruktury technicznej (kanalizacja sanitarna, sieć wodociągowa, energetyczna, gazowa, itp.) niezwiązanej z funkcjonowaniem drogi należy zarezerwować teren poza pasem drogowym drogi krajowej. W szczególnie uzasadnionych przypadkach infra- strukturę techniczną należy lokalizować w pasie drogowym, po uzyskaniu zgody zarządcy drogi;  nowoprojektowane obiekty budowlane i urządzenia infrastruktury technicznej, niezwią- zane z gospodarką drogową, lokalizowane przy istniejącej drodze krajowej nr 22 i nr 11 oraz przyszłej obwodnicy, powinny być sytuowane z zachowaniem minimalnych odległości od zewnętrznej krawędzi jezdni, zgodnie z art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (tj. Dz. U. z 2016 r., poz. 1440, ze zm.), które wynoszą co najmniej:  dla drogi krajowej nr 11 (klasy GP):  min. 170 m dla obiektów budowlanych z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi,  min. 25 m dla obiektów budowlanych nie przeznaczonych na pobyt ludzi,  dla drogi krajowej nr 22 (klasy GP):  min. 90 m dla obiektów budowlanych z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi,  min. 25 m dla obiektów budowlanych nie przeznaczonych na pobyt ludzi.

Dla drogi wojewódzkiej nr 189 ustala się:  parametry techniczne drogi wojewódzkiej – droga główna (G), a na odcinkach to umożli- wiających – głównej ruchu przyspieszonego (GP);  planowane obejście obwodnicą drogową na przebiegu drogi wojewódzkiej nr 189 w Jastro- wiu – w pierwszej kolejności wymagane jest znalezienie optymalnego przebiegu dla ww. obwodnicy;  sieci infrastruktury technicznej niezwiązane z potrzebami zarządzania drogami wojewódz- kimi lub potrzebami ruchu drogowego należy wykonywać poza pasem drogowym drogi ist- niejącej łub docelowej, w szczególnie uzasadnionych przypadkach możliwa będzie lokalizacja tych sieci w pasie drogowym, po wcześniejszym uzyskaniu zezwolenia zarządcy drogi;  dostępność terenu do drogi wojewódzkiej należy zapewnić wewnętrznymi układami komunikacyjnymi, połączonymi z tą drogą poprzez drogi niższej kategorii, a w przypadku ich braku bezpośrednio z dróg wojewódzkich, za pomocą istniejących lub projektowanych zjazdów z tych dróg. Dopuszcza się przebudowę włączeń do drogi wojewódzkiej (skrzyżowań i zjaz- dów) w uzgodnieniu z zarządcą drogi;  zaleca się, aby w opracowywanych planach miejscowych projektować rezerwację terenu przeznaczonego pod drogi wewnętrzne (KDW), równoległe do pasa drogowego drogi woje- wódzkiej, o funkcji zbiorczo-rozprowadzającej ruch. Ze względu na funkcję dróg należy sto- sować dla nich normy jak dla dróg publicznych klasy dojazdowej (D);

165

 podział geodezyjny działek posiadających dostępność do drogi wojewódzkiej, nie może ge- nerować nowych, bezpośrednich zjazdów na drogę wojewódzką;  ilość i usytuowanie zjazdów z drogi wojewódzkiej powinna być zgodna z przepisami odręb- nymi – Rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 02.03.1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 124);  lokalizacja obiektów budowlanych na terenach przylegających do drogi wojewódzkiej z zachowaniem odległości od zewnętrznej krawędzi jezdni drogi wojewódzkiej, zgodnie z art. 42 i 43 ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 1440, ze zm.), uwzględniając rezerwę terenu pod przyszłą budowę dróg, o której mowa w art. 35 ust. 2 i ust. 4 ww. ustawy;  lokalizacja obiektów budowlanych od strony drogi wojewódzkiej, w tym urządzeń reklamo- wych wymaga zachowania warunków odległości od zewnętrznej krawędzi jezdni drogi wo- jewódzkiej określonej w ww. punkcie;  obiekty budowlane przeznaczone na pobyt ludzi należy lokalizować poza zasięgiem uciążli- wości drogi (jak: hałas, drgania i wibracja, zanieczyszczenie powietrza), określonym w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 672, ze zm.) i przepisach szczególnych do tej ustawy (np. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2015 r., poz. 1422, ze zm.);  lokalizację infrastruktury technicznej, nie związanej z funkcjonowaniem drogi wojewódzkiej (np. kanalizacja sanitarna, sieć wodociągowa, energetyczna, gazowa, itp.) należy przewi- dzieć poza pasem drogowym. W szczególnie uzasadnionych przypadkach dopuszcza się lo- kalizację infrastruktury w pasie drogowym, poza jezdnią, a w obrębie jezdni wyłącznie celem przejść poprzecznych.

Projektując budowę, przebudowę i rozbudowę dróg krajowych nr 11 i nr 22 oraz skrzyżowania drogi krajowej nr 11 z drogą wojewódzką nr 189 należy uwzględnić ustalenia § 23 ust. 1 Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 3 lutego 2004 r. w sprawie warunków i sposobu przygotowania i wykorzystania transportu na potrzeby obronne państwa, a także jego ochrony w czasie wojny oraz właściwości orga- nów w tych sprawach (Dz. U. z 2004 r., nr 34, poz. 294) i wydanego na jego podstawie „Zarządzenia nr 2 Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 stycznia 2017 r. – w sprawie wdrażania wymagań techniczno-obronnych w zakresie projektowania i użytkowania dróg i obiektów inżynierskich”.

Dla dróg powiatowych ustala się:  podniesienie standardów technicznych dróg powiatowych poprzez budowę chodników wzdłuż tych dróg oraz przebudowę dróg, które wymagają zmiany parametrów technicznych.

Uzupełniający układ komunikacyjny gminy Jastrowie tworzą:  drogi powiatowe klasy technicznej lokalnej (L): o nr 1010P (gm. Okonek) ul. Kolejowa, Pniewo – do drogi nr 1013P, o nr 1015P Nadarzyce – granica woj. Zachodniopomorskiego – (Szwecja), o nr 1016P (Machliny) – od drogi nr 1013P – Sypniewko, o nr 1018P Sypniewo – (droga nr 1017P) Brzeźnica Kolonia – Brzeźnica, o nr 1019P Sypniewo – (droga nr 1013P) Brzeźnica – Budy – dr nr 22, o nr 1020P Sypniewo – droga nr 1013P – Samborsko,  drogi gminne klasy technicznej lokalnej (L),  drogi gminne klasy technicznej dojazdowej (D),  pozostałe drogi wewnętrzne, transportu rolnego oraz drogi leśne.

166

Dla wszystkich dróg ustala się:  możliwość modernizacji oraz korekty przebiegu dróg z przystosowaniem do parametrów technicznych dla danej klasy dróg w miarę potrzeb i możliwości realizacyjnych,  prowadzenie ścieżek rowerowych w miarę potrzeb i możliwości realizacyjnych.

7.2. Transport kolejowy Przez gminę Jastrowie przebiega linia kolejowa nr 405 relacji Piła Główna – Ustka, dla której ustala się:  utrzymanie i modernizację,  dla terenów sąsiadujących z terenami kolejowymi należy uwzględnić postanowienia ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (j.t. Dz. U. z 2016 r. poz. 1727, ze zm.), Rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 10 września 1998 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budowle kolejowe i ich usytuowanie (Dz. U. z 1998 r. Nr 151 poz. 987) oraz Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie wymagań w zakresie odległości i warunków dopuszcza- jących usytuowanie drzew i krzewów, elementów ochrony akustycznej i wykonywania ro- bót ziemnych w sąsiedztwie linii kolejowej, a także sposobu urządzania i utrzymywania za- słon odśnieżnych oraz pasów przeciwpożarowych (Dz. U. 2008 r. nr 153 poz. 955).

7.3. Ruch rowerowy i pieszy Na terenie gminy brakuje rozbudowanej i spójnej sieci ścieżek rowerowych oraz chodników, które zwiększyłyby atrakcyjność turystyczną regionu oraz stanowiłyby alternatywę dla transportu publicznego i indywidualnego. Dlatego też proponuje się zwiększenie ilości tras rowerowych. Budowa ścieżek pieszo-rowerowych na terenie gminy powinna służyć mieszkańcom, w tym uprawiającym ak- tywny wypoczynek, oraz turystom. Ścieżki rowerowe powinny stanowić integralną część dla rozwoju i promocji turystyki w tym regionie. W interesie gminy leży stworzenie systemu ścieżek rowerowych, które mogą być samodzielne – funkcjonować niezależnie od układu ulicznego i drogowego. Zakłada się wytyczenie i budowę tras i ścieżek rowerowych, które docelowo powinny stanowić ważny element uzupełniający drogowy układ komunikacyjny. Na terenie gminy wskazuje się na konieczność przewidywania w pasach drogi wojewódzkiej i dróg powiatowych pobocza, ścieżki rowerowej lub chodnika, które umożliwią bezpieczne poruszanie się rowerzystom i pieszym. W przypadku dróg o dużym natężeniu ruchu oraz klasy technicznej co najmniej Z, postuluje się o zapewnienie separacji ruchu rowerowego od samochodowego. Wzdłuż dróg gminnych ruch rowerowy może pozostać nieoddzielony od samochodowego. Dla wyznaczonych szla- ków rowerowych postuluje się konieczność oznakowania oraz zapewnienia możliwości bezpiecznego poruszania się rowerzystom. W przypadku wytyczania nowych szlaków turystycznych należy dążyć do wyeksponowania lokalnych walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych przy jednoczesnym zachowaniu i za- pobieganiu ich degradacji. Układ dróg rowerowych oraz szlaków turystycznych, powinien łączyć wszystkie tereny z programem rekreacyjnym gminy. Innym miejscem, gdzie możliwe jest wytyczenie ścieżek rowerowych są nasypy dawnych linii kolejowych oraz dukty leśne. Postuluje się rozbudowę połączeń ścieżkami następujących terenów i obiektów: o szkół z miejscowościami obsługiwanymi, o Jastrowia z pozostałymi miejscowościami gminy, o terenów rekreacyjnych nad jeziorami: Dużym, Małym i Środkowym, obszary leśne nad Zalewem Jastrowskim, Dolina Oski, Wzgórza Jastrowskie, Ptusza i Grudna oraz tereny po drugiej stronie Gwdy – z Jastrowiem,

167

o terenów rekreacyjnych nad jeziorem Busino z Nadarzycami, Sypniewem, Budami, Bor- nem i Zdbicami, o terenów rekreacyjnych w całej gminie – szczególnie w Dolinie Rurzycy i Płytnicy ze sta- cjami kolejowymi w Ptuszy i Płytnicy. W celu zaplanowania możliwie najefektywniejszego systemu ścieżek należy opracować kon- cepcję systemu ścieżek rowerowych – w uzgodnieniu lub we współpracy z gminami ościennymi i nad- leśnictwami.

7.4. Inne rodzaje komunikacji W celu zapewnienia prawidłowej obsługi ruchu samochodowego należy zapewnić rozwój systemu parkingów i miejsc obsługi. Parkingi w centrum miasta Jastrowie zlokalizowane są głównie w miejscach koncentracji usług publicznych i komercyjnych. Są to parkingi publiczne, funkcjonujące cały rok. Dla całej gminy należy zapewnić dostateczną ilości miejsc parkingowych w celu zapewnienia zaspokajającej w pełni potrzeby wynikające ze sposobu użytkowania terenów. Niniejsze studium dopuszcza lokalizację parkingów w terenach zabudowy, zarówno w postaci wydzielonych terenów, jak i towarzyszących miejsc parkingowych. Dopuszcza się urządzanie ogólnodostępnych miejsc postojowych dla pojazdów w obrębie te- renów dróg – pod warunkiem zachowania odpowiednich parametrów technicznych, a także zgody za- rządcy dróg. Zgodnie ze strategią rozwoju Gminy i Miasta Jastrowie na lata 2012-2020 niezbędne są także nakłady inwestycyjne na budowę chodników oraz systemu ich oświetlenia.

168

8. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym Inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym, przewidziane do realizacji w gminie Jastro- wie, rozmieszczone są na terenie całej jednostki. W miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, opracowanych na podstawie studium, należy wyznaczyć obszary, na których będą realizowane działania służące następującym celom publicznym:  budowa nowych i modernizacja istniejących dróg publicznych oraz urządzeń transportu publicznego;  budowa nowych i modernizacja istniejących systemów infrastruktury technicznej, w tym cią- gów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania m.in. pary, gazów i energii elektrycznej, a także innych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń;  urządzeń służących do zaopatrzenia ludności w wodę, gromadzenia, przesyłania, oczyszczania i odprowadzania ścieków oraz odzysku i unieszkodliwiania odpadów, w tym ich składowania;  budowa nowych i modernizacja istniejących obiektów i urządzeń, służących ochronie środowi- ska, zbiorników i innych urządzeń wodnych służących zaopatrzeniu w wodę, regulacji przepły- wów i ochronie przed zalewaniem terenów, a także regulacja i utrzymywanie wód oraz urzą- dzeń melioracji wodnych, będących własnością Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego;  ochrona i rewaloryzacja nieruchomości, stanowiących zabytki w rozumieniu przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami;  budowa nowych i modernizacja istniejących pomieszczeń dla urzędów organów władzy, administracji, sądów i prokuratur, państwowych szkół wyższych, szkół publicznych, a także publicznych: obiektów ochrony zdrowia, przedszkoli, domów opieki społecznej i placówek opiekuń- czo-wychowawczych;  budowa placów zabaw dla dzieci;  budowa nowych i modernizacja istniejących obiektów oraz urządzeń niezbędnych na potrzeby obronności państwa, a także do zapewnienia bezpieczeństwa publicznego;  poszukiwanie, rozpoznawanie, wydobywanie i składowanie kopalin, stanowiących własność Skarbu Państwa. Szczegółowe ustalenie lokalizacji inwestycji powinno nastąpić w planie miejscowym lub decyzji administracyjnej. Zgodnie z art. 2 pkt 5 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym inwestycją celu publicznego jest działanie o znaczeniu lokalnym (gminnym) i ponadlokalnym (powiatowym, wojewódzkim i krajowym), stanowiące realizację celów, o których mowa w art. 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997r. o gospodarce nieruchomościami.

169

9. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym Zgodnie z informacją z Zarządu Województwa Wielkopolskiego, elementami struktury przestrzennej województwa wielkopolskiego o charakterze ponadlokalnym, wynikającymi z uwarunkowań przestrzennych i kierunków zagospodarowaniami, ustalonymi w Planie Zagospodarowania Przestrzen- nego Województwa Wielkopolskiego, są: 1) z zakresu infrastruktury technicznej:  linie elektroenergetyczne WN 110 kV,  główny punkt zasilania,  gazociąg wysokiego ciśnienia Ø 100 mm,  stacja redukcyjno-pomiarowa pierwszego stopnia; 2) z zakresu komunikacji:  droga krajowa nr 11 – docelowo droga ekspresowa S11,  droga krajowa nr 22 klasy technicznej głównej ruchu przyspieszonego (GP),  planowana obwodnica miasta Jastrowia w ciągu drogi krajowej klasy ekspresowej S11 oraz drogi krajowej nr 22,  droga wojewódzka nr 189 klasy technicznej głównej (G), a na odcinkach to umożliwiających głównej ruchu przyspieszonego (GP),  linia kolejowa nr 405,  lądowiska wojskowe w Nadarzycach; 3) z zakresu środowiska przyrodniczego:  Rezerwaty Przyrody:  Diabli Skok,  Kozie Brody,  Wielkopolska Dolina Rurzycy,  Obszar Chronionego Krajobrazu „Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy”,  Obszar Natura 2000 – Obszar specjalnej ochrony ptaków Puszcza nad Gwdą PLB300012,  Obszary Natura 2000 – Obszary Mające znaczenie dla Wspólnoty:  Dolina Rurzycy PLH300017,  Dolina Piławy PLH320025;  krajowe drogi migracji, rozprzestrzeniania i wymiany genetycznej organizmów żywych,  główne międzynarodowe drogi migracji zwierząt i roślin,  obszary o dużych walorach przyrodniczo-krajobrazowych,  obszary rolnicze ważne dla zachowania bogactwa przyrodniczego w ekosystemach rolniczych,  obszary mokradłowe,  główne zbiorniki wód podziemnych (GZPW) w obrębie utworów trzecio- i czwartorzędo- wych,  złoża kopalin skalnych:  piaski i żwiry (kruszywa naturalne),  kreda,  torf,  rejony gleb o najwyższej wartości dla produkcji rolniczej,  regionalne korytarze ekologiczne dolin rzek:  Oska,  Kanał Sypniewski,  Płytnica,  odtwarzanie ciągłości ekologicznej rzek (budowa i modernizacja przepławek),  projektowane obiekty małej retencji, zakład o dużym ryzyku wystąpienia awarii (ZDR).

170

Do strategicznych inwestycji celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym w gminie należą:  modernizacja drogi krajowej nr 11 do parametrów drogi ekspresowej S11 oraz drogi krajowej nr 22 do klasy technicznej GP,  budowa obwodnicy miasta Jastrowie w ciągu drogi krajowej klasy ekspresowej S11 i drogi krajowej nr 22,  modernizacją drogi wojewódzkiej nr 189. W zakresie ponadlokalnych zadań o znaczeniu powiatowym na terenie gminy Jastrowie – wobec braku wniosków w tym zakresie – przyjmuje się modernizację i rozbudowę sieci dróg powiatowych, planowaną obwodnicą miasta Jastrowie. Na obszarze gminy brak terenów, dla których zostały sporządzone programy, służące realizacji celu publicznego o znaczeniu krajowym.

171

10. Obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary przestrzeni publicznej Na mocy art. 14 ust. 7 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1073, ze zm.) plan miejscowy sporządza się obowiązkowo, jeżeli wy- magają tego przepisy odrębne.

10.1. Obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne Zgodnie z ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (j.t. Dz. U. z 2017 r. poz. 1161), przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne wymagają- cego uzyskania zgody odpowiednich organów, dokonuje się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Tereny te obejmują grunty rolne klasy III oraz grunty leśne. Wskazane zostały do zainwestowania niewielkie enklawy terenów położonych w obrębie grun- tów leśnych, wymagające uzyskania zgody na przeznaczenie nierolnicze i nieleśne w procedurze spo- rządzania planu miejscowego. Tereny te zlokalizowane są nad jeziorem Dużym w Jastrowiu.

10.2. Obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomo- ści Na terenie gminy i miasta Jastrowie nie występują obszary wymagające scaleń i podziałów nie- ruchomości w rozumieniu ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2016 r. poz. 2147, ze zm.).

10.3. Obszary rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprze- daży powyżej 2000 m2 Na terenie gminy i miasta Jastrowie nie wyznacza się obszarów rozmieszczenia obiektów handlowych o powierzchni sprzedaży, powyżej 2000 m², zwanych inaczej wielkopowierzchniowymi obiektami handlowymi.

10.4. Obszary przestrzeni publicznej Zgodnie z definicją zawartą w art. 2 pkt. 6 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, pod pojęciem obszaru przestrzeni publicznej należy rozumieć „obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokojenia potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy funkcjonalno-przestrzenne, określony w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy”. W 1998 r. przyjęta została w krajach Unii Europejskiej Nowa Karta Ateńska, zalecająca wprowadzanie w praktykę planowania i rozwoju terenów miejskich najnowocześniejszych rekomendacji Eu- ropejskiej Rady Urbanistów. Zawarte w Karcie rekomendacje będą wprowadzane do przyjętych ustaleń w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jastrowie. Poniżej podana rekomendacja dotyczy przestrzeni publicznych. „Należy odtworzyć przestrzenie publiczne, tak aby znów mogło się tam rozwijać poczucie wspólnoty w spontanicznych działaniach społecznych. Należy dołożyć wszelkich starań aby utrzymać i rozbudować system terenów otwartych, parków i terenów rekreacyjnych w miastach. Odnowa tere- nów zdegradowanych oraz zaniedbanych i opuszczonych budynków powinna nawiązywać do sieci przestrzeni publicznych oraz możliwości wprowadzenia funkcji społecznych na dawne tereny przemy- słowe czy wojskowe.” (Nowa Karta Ateńska, 1998 r.).

172

W niniejszym Studium wyznacza się następujące obszary przestrzeni publicznych:  Parki miejskie w Jastrowiu (przy ul. Roosevelta),  Tereny plaży miejskiej w Jastrowiu nad jeziorem Dużym i nad Zalewem Jastrowskim,  Stadion miejski w Jastrowiu,  Plac przykościelny wraz ze skwerem przy ul. Mickiewicza w Jastrowiu,  Brzeźnica – plac przy kościele pw. Chrystusa Króla i przy kościele pw. Św. Piotra i Pawła,  Sypniewo – plac przy kościele pw. NNMP,  Samborsko – park przy cmentarzu wpisanym do rejestru zabytków,  Trzebieszki – park dworski. Zagospodarowanie przestrzeni publicznych powinna cechować wysoka jakość, którą należy osiągnąć poprzez:  zapewnienie dostępności do terenu dla osób niepełnosprawnych,  poprawę kompozycji przestrzennej poprzez wprowadzenie zieleni,  szczególną dbałość o reprezentacyjny charakter, poprzez odpowiednie ukształtowanie nawierzchni (place, chodniki, aleje) z zastosowaniem materiałów wysokiej jakości, wyposażenie w elementy małej architektury (siedziska, ławki, latarnie, ogrodzenia, gazony, rzeźby, pomniki, fontanny),  eliminacja niepożądanych elementów, takich jak rozmieszczone w sposób niekontrolowany na elewacjach budynków i ogrodzeniach reklamy i anteny,  eksponowanie najwartościowszych elewacji budynków przez odpowiednia iluminację,  wprowadzenie czytelnego systemu informacji miejskiej, w tym turystycznej,  zachowanie czystości przez rozmieszczenie właściwej ilości pojemników na śmieci oraz worki i odchody zwierzęce,  zabezpieczenie budynków przed graffiti. Należy uwzględnić potrzebę oznakowania nieistniejących już nekropolli, w szczególności cmentarza żydowskiego w Jastrowiu, jako miejsc pamięci, na przykład w postaci tablic informacyjnych. Nie wszystkie wyznaczone w Studium obszary przestrzeni publicznej objęte są miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. W związku z powyższym dla obszarów tych obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego.

173

11. Obszary, dla których gmina zamierza sporządzić miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia grun- tów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne Ze względu na istniejące uwarunkowania wskazuje się docelowo następujące obszary do obję- cia planami miejscowymi:  tereny przeznaczone pod zainwestowanie, nie objęte obowiązującymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego;  tereny, na których niniejsze Studium przewiduje odmienne zagospodarowanie – odmienne funkcje podstawowe lub odmienne zasady zagospodarowania niż w dotychczasowych opracowaniach planistycznych. Zakłada się, w miarę występowania potrzeb, opracowywanie nowych miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, w celu wprowadzania zmian w istniejącej lub projektowanej strukturze przestrzennej, zgodnie z kierunkami zagospodarowania przestrzennego gminy Jastrowie, określonymi w Studium.

174

12. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej Głównymi kierunkami kształtowania rolniczej przestrzeni produkcyjnej są:  ochrona gruntów rolnych przed rozproszoną zabudową, z wyjątkiem zabudowy zagrodowej;  intensyfikacja wykorzystania gruntów przeznaczonych do zainwestowania w obowią- zujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego;  ochrona przed zmianą przeznaczenia na cele nierolnicze gruntów III klasy bonitacyjnej;  utrzymanie istniejących zbiorników wodnych, łąk i pastwisk;  utrzymanie dotychczasowego sposobu użytkowania dolin rzecznych jako ciągów natu- ralnej zieleni łąkowo-pastwiskowej z lokalnymi skupiskami zieleni łęgowej, wraz z moż- liwością realizacji w ich obrębie zbiorników małej retencji wodnej;  przeznaczanie pod zalesienie gruntów nieprzydatnych i mało przydatnych dla produkcji rolnej, z uwzględnieniem wymogów ochrony przyrody i przepisów odrębnych;  utrzymanie i wprowadzanie nowych zadrzewień śródpolnych oraz zachowanie w stanie naturalnym miedz, w celu ograniczenia erozji wietrznej gleb;  ekologizacja rolnictwa;  udostępnianie terenów rolniczych dla potrzeb rekreacji i turystyki, w tym prowadzenia działalności agroturystycznej.

Głównymi kierunkami kształtowania leśnej przestrzeni produkcyjnej są:  utrzymanie istniejących lasów;  zwiększanie zalesienia na glebach o niskich wartościach rolniczych, w szczególności przyległych do lasów i stanowiących korytarze powiązań przyrodniczych;  dążenie do wykluczenia z zabudowy terenów leśnych, wyjątek może stanowić zabudowa letniskowa;  prowadzenie właściwej gospodarki leśnej na terenie lasów wodochronnych oraz w ich otoczeniu, nie powodującej osuszenia tych terenów;  odbudowa i utrzymanie retencji wodnej w lasach;  zachowanie dotychczasowej produkcji leśnej i obiektów związanych z prowadzeniem gospodarki leśnej;  udostępnianie terenów leśnych dla potrzeb rekreacji i turystyki – racjonalne wyposa- żenie lasów i terenów przyleśnych w małą infrastrukturę turystyczną, wytyczanie ście- żek rowerowych i pieszych -– zgodnie z ustaleniami planu urządzenia lasu;  dopuszcza się przeznaczanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gruntów leśnych na cele nieleśne, szczególności z przeznaczeniem na parki leśne, przeznaczone do bezpośredniej penetracji ludności, z zachowaniem naturalnego drzewostanu.

175

13. Obszary szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszary osuwania się mas ziemnych Na obszarze gminy i miasta Jastrowie nie występują obszary szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszary osuwania się mas ziemnych.

176

14. Obszary lub obiekty, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny Na obszarze miasta i gminy Jastrowie nie występują obszary oraz obiekty, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny.

177

15. Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych Na terenie gminy i miasta Jastrowie nie są zlokalizowane obszary pomników zgłady, o których mowa w ustawie o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Ustawa z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady – Dz. U. Nr 41, poz. 412 ze zm.).

178

16. Obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji, rekultywacji lub remediacji oraz obszary zdegradowane Terenami wymagającymi przekształceń są obszary zainwestowane, lecz zdegradowane pod względem funkcjonalnym i przestrzennym (m.in. ze względu na brak wykorzystania i użytkowania) oraz obszary niewykorzystane, niezagospodarowane i niewłaściwie użytkowane, które obniżają jakość prze- strzenną otoczenia. Obszary te powinny podlegać przekształceniom funkcjonalnym oraz zmianie zagospodarowania. Do obszarów wymagających przekształceń, należą:  zdewastowane obiekty mieszkalne, obiekty zaniechanej działalności usługowej i produkcyjno- usługowej;  dawne tereny kolejowe. Terenami wymagającymi rehabilitacji (lub rewaloryzacji) są obszary zabudowane i zagospodarowane o znacznych walorach kulturowych, które są silnie zdewastowane i zaniedbane lub też użyt- kowane w sposób nieodpowiedni. Działania rehabilitacyjne winny polegać na przywróceniu tym obiek- tom i terenom należytej wartości użytkowej i technicznej, odpowiadającej ich wysokim walorom kul- turowym oraz zapewniającej ochronę dziedzictwa kulturowego, przy czym działania te winny w pełni być podporządkowane wymogom konserwatorskim (w przypadku zaistnienia takiej konieczności). Do obszarów wymagających rehabilitacji należą:  obszary historycznych układów urbanistycznych miasta Jastrowie;  obszary historycznych układów ruralistycznych wsi Budy, Brzeźnica, Nadarzyce, Sypniewo, Samborsko;  ruiny mostu kolejowego na Gwdzie;  fortyfikacje ziemne i ruiny schronów bojowych Pozycji Głównej Wału Pomorskiego – Morzyca – Nadarzyce;  wiadukty danej linii kolejowej w Wądołku i Byszkach;  parki podworskie w Byszkach, PGR Jastrowie i Zagórzu;  leśniczówki: Prądy, Wrzosy i Smolary;  zespół mieszkalnictwa wielorodzinnego „Firlej” przy ulicy Kościuszki w Ogrodzieńcu. Pojęcie rekultywacji odnosi się do przywrócenia terenom zniszczonym działalnością człowieka ich pierwotnego charakteru. Terenami wymagającymi rekultywacji są obszary otwarte, silnie zdegradowane pod względem przyrodniczym i krajobrazowym. Przy niwelacji terenu powinno się używać wy- łącznie rodzimego materiału oraz zakazuje się składowania jakichkolwiek odpadów. W obrębie gminy Jastrowie wskazuje się konieczność rekultywacji:  gleb, czyli działań, które mają na celu przywrócenie zdewastowanym gruntom wartości użyt- kowej i jej dawną wartość przyrodniczą poprzez kształtowanie terenu, w tym zasypywanie wy- robisk, wyrównanie hałd, neutralizacja szkodliwych środków, wprowadzenie roślinności pio- nierskiej;  terenów zdegradowanych (tereny poprzemysłowe, wyrobiska i dawne wysypisko odpadów przy ul. Polnej – w trakcie rekultywacji), czyli działania techniczne i biologiczne obejmujące: pomiary niwelacyjne, roboty ziemne, regulacje stosunków wodnych, rekonstrukcje lub bu- dowę dróg dojazdowych, polepszenie właściwości powietrzno-wodnych gruntów oraz wprowadzenie roślinności zielnej i drzewiastej, odtwarzającej warunki biologiczne terenu oraz za- bezpieczającej przed erozją powierzchniową;  lasów, czyli przywracanie zdewastowanemu środowisku leśnemu jego funkcji użytkowej, bio- logicznej lub turystycznej, obejmujące takie jego elementy, jak: woda, gleba, nasadzenia i krajobraz. Rewitalizacja dotyczy zdegradowanych obszarów zabudowanych, najczęściej terenów osie- dlowo-przemysłowych. Wyznacznikami takich obszarów powinna być zabudowa niedostosowana do funkcji, zaniżająca warunki życia lub pracy, braki w zabudowie lub występowanie elementów dyshar- monijnych.

179

Na terenie gminy Jastrowie zakłada się rewitalizację terenów budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego i jednorodzinnego, celem przywrócenia ich funkcji społecznych, kulturalnych i gospodarczych. W granicach miasta i gminy Jastrowie nie wyznacza się obszarów wymagających remediacji.

180

17. Granice terenów zamkniętych i ich stref ochronnych Tereny zamknięte, zgodnie z art. 2 ust. 9 Ustawy prawo geodezyjne i kartograficzne (j.t. Dz. U. z 2016 r., poz. 1629 ze zm.), to tereny o charakterze zastrzeżonym ze względu na obronność i bezpie- czeństwo państwa, określone przez właściwych ministrów i kierowników urzędów centralnych. Na obszarze gminy Jastrowie rozróżnia się następujące rodzaje terenów zamkniętych: 1) tereny zamknięte ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa, 2) tereny zamknięte kolejowe.

Tereny zamknięte w Jastrowiu zostały wyszczególnione w tabeli nr 42 i 43 i pokazane na rysun- kach Studium.

Tereny zamknięte ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa

Tabela 44. Wykaz terenów zamkniętych ze względu na obronność i bezpieczeństwo państwa Lp. Obręb Nr działki Uwagi 1 8085 2 8086 3 8087 4 8088 5 8089 6 8090/1 7 8101 8 8102 9 8103 10 8105 11 8119 12 8120 13 8121 14 8122 15 8104 16 8106/1 17 8117/2 18 8117/3 19 8118/1 Budy - 20 8181/2 21 8084 22 8100/1 23 8137 24 8149 25 8150 26 8151 27 8152 28 8153 29 8167 30 8168 31 8169 32 8170 33 8135 34 8136 35 8138 36 8154/1 37 8166 38 8133/1

181

39 8133/2 40 8134/1 41 8134/2 42 36/1 43 1/11 - 44 1/14 45 1/17 46 1/24 47 1/27 48 1/28 49 1/29 Podział działki nr 1/23 50 1/30 51 1/31 52 1/32 53 1/33 54 1/12 55 1/13 56 8001 57 8013 58 8072 59 8071 60 8070 61 8069 62 8068 63 8024/1 64 8025 65 8038 66 8039 67 8040 Nadarzyce 68 8052 69 8053 70 8054 71 8055 72 8056 73 8017 - 74 8018 75 8026 76 8027 77 8028 78 8029 79 8030 80 8043 81 8044 82 8058 83 8059/1 84 8060/1 85 8042 86 8057/1 87 8074 88 8041/1 89 8002 9091 8005 92 8006 93 8007 94 8008

182

95 8009 96 8014 97 8015 98 8016 99 8073 100 8075/1 101 419/1 102 8386/1 103 8387/1 104 8388/1 105 8403 106 8404 107 8405 108 8413/1 109 8414 110 8421 111 394/2 112 8389/3 113 8389/4 114 8390/3 115 8390/4 116 8406/1 117 8407/3 118 8408/3 119 8415/4 120 8391/4 121 8392/3 122 8393/2 123 8406/2 124 8409 125 8410 126 8418 127 8411 128 8415/3 129 8416/3 130 8417 131 8422/3 132 8422/4 133 1/43 134 1/44 135 1/46 136 1/48 137 1/40 138 1/45 139 1/47 140 1/49 141 1/41 142 1/39 143 1/38 144 1/37

Teren poligonu lotniczego w Nadarzycach, stanowiący wojskowy teren zamknięty, posiada strefy lotnicze wykraczające poza jego granice, tj. strefa niebezpieczna EP D37, w której załogi statków

183 powietrznych mogą realizować zadania na bardzo małych wysokościach, tj. 7500 m. W związku z po- wyższym wszelka planowana zabudowa na terenie bezpośrednio przyległym do obszaru poligonu, wymaga uzgodnienia z właściwym Wojewódzkim Sztabem Wojskowym. Teren poligonu wojskowego Nadarzyce znajduje się częściowo w zasięgu obszaru Natura 2000 Puszcza nad Gwdą, dla którego obowiązują ustalenia planu zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Puszcza nad Gwdą PLB300012. Plan ten został przyjęty Zarządzeniem Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Szczecinie z dnia 21 kwietnia 2015 roku. Zgodnie z ww. planem obiekt ten stanowi za- grożenie dla występujących tam gatunków zwierząt (bielik, bocian czarny, kania czarna, kania ruda, żuraw, rybołów)i ich siedlisk. Do najważniejszych zagrożeń należą: przeloty samolotów i śmigłowców w sąsiedztwie czynnych gniazd w okresie lęgowym oraz niskie przeloty (<200 m nad ziemią) podczas ćwiczeń wojskowych, mogące płoszyć ptaki lub skutkować kolizjami.

Tereny zamknięte kolejowe Zgodnie z Decyzją nr 3 Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 27 marca 2014 r. w sprawie ustalenia terenów, przez które przebiegają linie kolejowe, jako terenów zamkniętych (Dz. Urz. MIiR z 2014 r., poz. 25 ze zm.) – za tereny zamknięte uznaje się, zastrzeżone ze względu na obronność i bez- pieczeństwo państwa, tereny, na których usytuowane są linie kolejowe. W tabeli nr 43 wyszczególniono tereny zamknięte kolejowe.

Tabela 45. Wykaz terenów zamkniętych kolejowych Lp. Obręb Nr działki Uwagi 1 Jastrowie 41 - 2 Jastrowie 42/5 - 3 Jastrowie 68 - 4 Jastrowie 75 - 5 Jastrowie 76 - 6 Jastrowie 96 - 7 Jastrowie 97 - 8 Jastrowie 98 - 9 Jastrowie 197 - 10 Jastrowie 199 - 11 Jastrowie 203 - 12 Jastrowie 205 - 13 Jastrowie 206 - 14 Jastrowie 1536 - 15 Jastrowie 2041/3 - 16 Jastrowie 2151/4 - 17 Jastrowie 2151/6 - 18 Jastrowie 2267/10 - 19 Jastrowie 2361 - 20 Jastrowie 2421 - 21 Jastrowie 2422 - 22 Jastrowie 2535 - 23 Jastrowie 2569 - 24 Jastrowie 2570 - 25 Jastrowie 2571 - 26 Jastrowie 2583 - 27 Płytnica 109/3 - 28 Płytnica 109/4 - 29 Płytnica 109/15 -

Dla terenów zamkniętych (kolejowych) nie ustanowiono stref ochronnych. Strefy ochronne na- leży wyznaczyć w planach miejscowych, zgodnie z przepisami odrębnymi.

184

18. Obszary funkcjonalne o znaczeniu lokalnym Obszarem funkcjonalnym, zgodnie z ustawą z dnia 23 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jest obszar szczególnego zjawiska z zakresu gospodarki przestrzennej lub występowania konfliktów przestrzennych, stanowiący zwarty układ przestrzenny składający się z funkcjonalnie powiązanych terenów, charakteryzujących się wspólnymi uwarunkowaniami i przewidywanymi jednolitymi celami rozwoju. Inaczej, są to obszary funkcjonalne o istotnym znaczeniu dla polityki przestrzennej gminy. W granicach gminy i miasta Jastrowie nie wyznacza się obszarów funkcjonalnych o znaczeniu lokalnym.

185

19. Obszary, na których dopuszcza się realizację urządzeń wytwarzających energię ze źródeł odnawialnych o mocy przekraczającej 100 kW wraz z terenami stref ochronnych Na terenie gminy Jastrowie, w rejonie miejscowości Samborsko, wyznacza się obszar, na któ- rym rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię ze źródeł odnawialnych o mocy przekracza- jącej 100 kW (tereny służące do produkcji energii ze źródeł odnawialnych – PO). Granice projektowa- nego obszaru tożsame są z granicą strefy ochronnej związanej z ograniczeniami w zabudowie oraz zagospodarowaniu i użytkowaniu terenu. W przypadku lokalizacji na obszarze PO elektrowni wiatrowych, obowiązują ograniczenia od- ległości lokalizowania elektrowni wiatrowych od zabudowy mieszkaniowej, zgodnie z przepisami od- rębnymi w tym zakresie. Dla pozostałych rodzajów odnawialnych źródeł energii ograniczenia należy ustalić osobno dla każdego rodzaju źródła. Ponadto ustala się możliwość realizacji elektrowni wodnych na rzekach, głównie w rejonie miejscowości Nadarzyce. Realizacja inwestycji na terenach objętych ochroną przyrody, z zachowaniem przepisów odrębnych. Możliwa jest lokalizacja obiektów służących do produkcji energii odnawialnej z energii słońca na wyznaczonych terenach obiektów produkcyjnych i produkcyjno-usługowych, w tym na dachach obiektów produkcyjnych czy usługowych.

186

IV. UZASADNIENIE ROZWIĄZAŃ PRZYJĘTYCH W STUDIUM WRAZ Z SYNTEZĄ Niniejszy dokument został opracowany na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2017 r., poz. 1073, ze zm.) oraz w oparciu o przepisy wykonawcze do ww. ustawy, jakim jest Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie zakresu projektu studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy z dnia 28 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 118, poz. 1233). Ustalenia kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy i Miasta Jastrowie zostały opracowane w oparciu o wspomniane wyżej dokumenty strategiczne i szczegółowe, obowiązujące przepisy prawa oraz wnioski wynikające z analizy uwarunkowań stanu istniejącego, w tym dotychczasowej polityki przestrzennej gminy, wyrażonej zwłaszcza w obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Gmina i Miasto Jastrowie tylko częściowo objęte są obowiązującymi miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego. Ich ustalenia, w wyniku sporządzenia nowego Studium, będą wymagały punktowych zmian. Istotne dla wyznaczenia kierunków zagospodarowania gminy były wnioski wynikające z analizy uwarunkowań, w tym szczegółowych inwentaryzacji całego terenu gminy. Studium jest dokumentem sporządzonym dla całego obszaru gminy. Głównym jego celem jest określenie polityki przestrzennej oraz kierunków zagospodarowania przestrzennego. Określenie polityki przestrzennej należy rozumieć, jako formułowanie celów w zakresie zagospodarowania przestrzennego oraz sposobów ich osiągania z uwzględnieniem istniejących uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego.

……………

187

V. BIBLIOGRAFIA

1. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe dla projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Jastrowie, Szczecin, 2016, 2. Gminna ewidencja zabytków, Jastrowie, 2016, 3. Wieloletnia prognoza finansowa Gminy i Miasta Jastrowie na lata 2016-2026, Jastrowie, 2015. 4. Strategia rozwiązywania problemów społecznych gminy i miasta Jastrowie na lata 2008-2020, MGOPS w Jastrowiu, 2007. 5. Prognoza demograficzna dla powiatów i miast na prawach powiatu oraz podregionów na lata 2014-2050, Powiat złotowski, Poznań, 2014; 6. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wsi Nadarzyce, przyjęty uchwałą Nr 155/2005 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 15.03.2005 r., 7. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Jastrowie, przyjęty uchwałą Nr 69/2007 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 30.10.2007 r., 8. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla farmy wiatrowej w obrębach geodezyjnych Samborsko i Jastrowie w gminie Jastrowie, przyjęty uchwałą Nr 140/2008 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 25.11.2008 r., 9. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Jastrowie w rejonie ul. 1 Maja i Al. Wolności, przyjęty uchwałą Nr 37/2011 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 05.05.2011 r., 10. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Jastrowie w rejonie ul. Jedności Ro- botniczej i Okrężnej, przyjęty uchwałą Nr 97/2015 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 23.06.2015 r., 11. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Jastrowie w rejonie ul. Kolejowej i Kieniewicza, przyjęty uchwałą Nr 99/2015 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 23.06.2015 r., 12. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Jastrowie w rejonie ul. Wojska Pol- skiego, Narutowicza i Ogrodowej, przyjęty uchwałą Nr 105/2015 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 25.08.2015 r., 13. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Jastrowie w rejonie ul. Roosevelta, przyjęty uchwałą Nr 244/2016 Rady Miejskiej w Jastrowiu z dnia 22.03.2016 r.,

188