LEEFBAARHEID EN TOERISME INTEGRALE ANALYSE GEMEENTE VEERE BUREAU VOOR RUIMTE & VRIJE TIJD 1 Colofon ©Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, december 2019 OPDRACHTGEVER Gemeente Veere Contactpersonen: Hiels Oving Simone Romijn AUTEURS A. (Albertien) Perdok, MSc. drs. T. (Tinco) Lycklama Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd Jansbuitensingel 30 6811 AE Arnhem T 06-53383550 e-mail: [email protected] www.ruimteenvrijetijd.nl PROJECTPARTNERS Douwe Wielenga (BIND Advies) © Linda Raaphorst FOTO’S Simone Romijn, Jan Muizelaar, Ben Biondina, Linda Raaphorst, Eddy Westveer, Felice Buonadonna, Fred Mewe Photographics, Rechtenvrij: Unsplash & Pexels, Beeldbank Laat Zeeland zien © 2019. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of VORMGEVING Valuefit Concepts & Consulting openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder Eva van Asselt voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteur. Ondanks alle aan de samenstelling van deze publicatie bestede zorg kan noch de auteur noch de opdrachtgever aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade die het gevolg is van enige fout in deze uitgave. 2 BUREAU VOOR RUIMTE & VRIJE TIJD 3 © Eddy Westveer INHOUD 1 INLEIDING 4 INTEGRALE ANALYSE DRUK EN DRAAGKRACHT 1.1 Forse groei toerisme in Veere 09 4.1 Inleiding 35 1.2 Toerisme en leefbaarheid: een wederkerige relatie 09 4.2 Conclusies 35 1.3 Integrale analyse leefbaarheid en toerisme 10 4.3 Dwarsverbanden druk en draagkracht 36 1.4 Leeswijzer 10 2 TOERISTISCHE DRUK IN VEERE 5 AANBEVELINGEN ‘STUREN OP BALANS’ 2.1 Omvang toerisme 15 5.1 Draagvlak voor toerisme 52 2.2 Toeristische druk 18 5.2 Kennisontwikkeling 56 2.3 Ontwikkeling 20 5.3 Inspelen op lange termijn: sturen op balans en kansen benutten 60 3 IMPACTS VAN TOERISME IN VEERE BRONNENOVERZICHT 3.1 Inleiding 25 Geraadpleegde bronnen 62 3.2 Beleefde impacts 25 Bijlagen 63 3.3 Gemeten impacts verkeer: intensiteit, parkeren en laden/lossen 26 3.4 Impacts op het gebied van wonen 30 4 BUREAU VOOR RUIMTE & VRIJE TIJD 5 1 INLEIDING 6 BUREAU VOOR RUIMTE & VRIJE TIJD 7 ‘‘Zo extreem als in de binnenstad van Amsterdam is het misschien niet, maar ook in Zeeland worden steeds meer de gevolgen zichtbaar van het stijgende aantal toeristen. Vakantiehuizen worden heel het jaar te huur aangeboden en badplaatsen als Domburg kennen amper nog rustige dagen (Bron: NOS, februari 2019)’’ 1.1 FORSE GROEI TOERISME IN VEERE Veere is een gemeente met aantrekkelijke Deze groei blijft naar verwachting doorzetten. stranden, natuurgebieden, authentieke kernen en Afhankelijk van het gekozen scenario, zal het een rijkdom aan toeristische voorzieningen. Deze aantal overnachtingen tussen 2018 en 2030 kwaliteiten trekken grote aantallen bezoekers, groeien met een range tussen de 21% en 49%, zowel dagjesmensen als verblijfstoeristen. In 2018 ofwel een stijging van tussen de 1,1 miljoen en 2,5 vinden 5,3 miljoen overnachtingen plaats binnen miljoen overnachtingen, zie figuur 1.1 in bijlage 1. de gemeente. De laatste vier jaren (2014 – 2018) Forse groeicijfers dus! is het verblijfstoerisme met in totaal ca. 20% gegroeid. 1.2 TOERISME EN LEEFBAARHEID: EEN WEDERKERIGE RELATIE Bezoekers dragen sterk bij aan de lokale omgeving omdat in de publieke ruimte meer economie in Veere. Hun aanwezigheid zorgt toeristen lopen dan dorpsgenoten. voor bestedingen, werkgelegenheid en een hoog Negatieve gevolgen van toerisme voor de voorzieningenniveau. Deze positieve effecten leefbaarheid en leefomgeving kunnen er ook van toerisme zijn voor Veere ook zeer duidelijk in Veere voor zorgen dat de aantrekkelijkheid zichtbaar. Van alle banen is 25% gerelateerd aan afneemt voor zowel inwoners als toeristen. Het is recreatie en toerisme. Hier zijn de indirecte banen voor de gemeente Veere dus van groot belang om (zoals van de detailhandel) niet meegerekend. negatieve effecten van toerisme te voorkomen of Toerisme is hiermee veruit de grootste banenmotor verzachten en zodoende draagvlak te houden voor in de gemeente. Tegelijkertijd heeft toerisme toerisme. De kwaliteit van de leefomgeving is per allerlei andere effecten op de leefbaarheid. Deze slot van rekening de reden waarom toeristen Veere effecten komen steeds sterker aan de oppervlakte, bezoeken. onder andere door inwoners die van zich laten horen. De gemeente Veere kiest er nu voor om pro-actief te zijn en in haar beleid te willen sturen Voorbeelden van het nieuwe fenomeen op gebalanceerde ontwikkeling. Veere moet een ‘overtoerisme’ staan menigeen scherp op het ‘reason te visit’ hebben, maar zeker ook een netvlies. In Amsterdam is door toerisme sprake ‘reason to live’ blijven. Daarom heeft de gemeente van verdringing van inwoners uit het centrum. De in haar werkprogramma ‘Verder bouwen aan een reden: oplopende (huis)prijzen en toenemende gezond Veere 2018 – 2022’ de hoogste prioriteit verhuur via onder andere Airbnb. In Giethoorn gegeven aan een onderzoek naar ‘leefbaarheid en voelen inwoners zich vervreemd van hun eigen toerisme’. © Fred Mewe Photographics 8 BUREAU VOOR RUIMTE & VRIJE TIJD 9 1.3 INTEGRALE ANALYSE LEEFBAARHEID EN TOERISME 1.3.1 Het doel 1.3.3 Het resultaat De gemeente Veere wil kennis en inzicht krijgen Het resultaat van dit onderzoek biedt de in de mate waarin toerisme de leefbaarheid gemeente input om beleid te ontwikkelen, bij te beïnvloedt. Hierbij zijn zowel de beleving (het stellen of te herijken. Dit onderzoek biedt geen gevoel) van bewoners als de feiten relevant. Het kant en klare oplossingen. Wel biedt het inzicht onderzoek brengt de beleving en feiten in beeld in relaties tussen toerisme en de positieve en voor toerisme, verkeer, wonen en verblijven, negatieve gevolgen hiervan. Hier kan vervolgens hetgeen tot een integrale analyse van deze in het beleid op in worden gespeeld. Dit nieuwe onderdelen leidt. beleid moet bijdragen aan het sturen op balans. Balans tussen bezoekers, inwoners en 1.3.2 Het onderzoek bedrijven. Tussen druk en draagkracht. In dit onderzoek staan centraal: Op voorhand is duidelijk dat dit onderwerp geen - Een analyse van vier deelonderzoeken ofwel makkelijke oplossingen kent. Het ‘probleem’ ‘bouwstenen’, namelijk: is erg complex en varieert sterk in tijd en per locatie. In heel Nederland, sterker nog in heel • Toeristische druk; Europa en daarbuiten, zoeken beleidsmakers • Verkeer en parkeren; naar manieren om effectief te sturen. Kortom, • Wonen; een echte opgave, waarin de gemeente Veere nu • Bewonersattitude. belangrijke stappen neemt door dit onderzoek te starten. De uitkomsten en inzichten uit dit - Een integrale analyse en duiding van de onderzoek bieden een onderbouwing om te resultaten van de diverse deelonderzoeken komen tot beleidsmatige sturing en hierover op het schaalniveau van de gemeente en het gesprek te voeren met de stakeholders in de verschillende kernen. gemeente. 1.4 LEESWIJZER In dit rapport staan de resultaten en impacts weer, zowel de beleefde impacts als de conclusies van de analyse van druk en gemeten impacts. Vervolgens is in hoofdstuk draagkracht centraal, zie hoofdstuk 4. De 4 aangegeven hoe druk en draagkracht zich verschillende deelonderzoeken vormen tot elkaar verhouden en hoe het per kern is hiervoor de bouwstenen. De resultaten van gesteld met de leefbaarheid. Tot slot staan de deelonderzoeken zijn elk in een apart in hoofdstuk 5 de aanbevelingen per thema bijlagedocument gerapporteerd, waarbij de die de aandacht vragen van beleidsmakers essentie ook is weergegeven in dit rapport. en waar instrumentarium op kan worden In hoofdstuk 2 staat de samenvatting van de ontwikkeld en ingezet om te sturen op kansen voornaamste cijfers aangaande de toeristische en gebalanceerde ontwikkeling van toerisme. druk. In hoofdstuk 3 geven we de voornaamste © Fred Mewe Photographics 10 BUREAU VOOR RUIMTE & VRIJE TIJD 11 © Simone Romijn 2 TOERISTISCHE DRUK VEERE In dit hoofdstuk staan de voornaamste conclusies aangaande de toeristische druk in de gemeente Veere beschreven. Voor de achtergronden zie bijlagenrapport ‘Toeristische druk Veere.’ 12 BUREAU VOOR RUIMTE & VRIJE TIJD 13 2.1 Tabel 2.1 Verhouding eenheden en slaapplaatsen tussen bedrijfsmatig en OMVANG TOERISME particulier geëxploiteerde verblijfsaccommodaties EENHEDEN VERDELING (%) SLAAPPLAATSEN VERDELING (%) 2.1.1 Omvang verblijfstoerisme aan de vraagkant In het kader van het balansvraagstuk is Bedrijfsmatig 13.044 71% 46.381 62% het interessant om te kijken waar de baten Verblijfstoerisme in de gemeente Veere is neerslaan van deze verhuur, bij particulieren Particulier 5.427 29% 26.849 38% omvangrijk: Veere bezet met ca. 5,3 miljoen of bij bedrijven. De verhouding particuliere overnachtingen de 2e plaats in Zeeland als het verhuur / bedrijfsmatige verhuur is 38% / gaat om het aantal toeristische overnachtingen 62%. Onder particuliere verhuur vallen de (28% van het totaal in Zeeland). De geografische volgende categorieën: recreatiewoningen, regio Walcheren (Vlissingen, Middelburg en tweede woningen, 80% van de recreatieve Veere) maakt dit deel van de provincie tot de appartementen, Domburgse zomerwoningen ‘toeristische hotspot’ van Zeeland. en kamerverhuur. Onder bedrijfsmatige Tabel 2.2 Overzicht aantallen slaapplaatsen binnen en buiten de kern verhuur vallen de volgende categorieën: Binnen de gemeente Veere vindt het merendeel kampeerterreinen, minicampings, van de overnachtingen plaats in de kustkernen hotels, ligplaatsen, slaapstrandhuisjes, Domburg (22%), Oostkapelle (17%), Zoutelande groepsaccommodaties,