Magazine # 83 | 2019
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
MAGAZINE # 83 | 2019 Themanummer: Allemaal erfgoed AANGEKOCHT Zes Amsterdamse topmonumenten met hulp van onze Vrienden. NOSTALGIE CROWDFUNDING TBC- huisje gaat pas- De Haarlemmerpoort sende toekomst tegemoet krijgt zijn allure terug! 600 Monumenten en waaronderBeeldbepalende grachtenpanden, panden kerken, forten, woonhuizen, gemalen, tramremises, molens en een scheepwerf ALLEMAAL ERFGOED Gered & tadsherstel heeft in ruim zestig jaar meer dan deelt of ze het pand goed kan restaureren én in de 600 panden gerestaureerd en/of herbestemd toekomst kan blijven onderhouden. Vaak speelt de StadsherstelGerestaureerd redt en restaureert en daarmee gered. Het gaat om de meest uit- Vereniging Vrienden een belangrijke rol in dat haal- Met woningen meer dan S monumenten 1200 eenlopende panden; woonhuismonumenten, kerken, baarheidsonderzoek. bedrijfsruimten en beeldbepalende panden 330 molens, forten, boerderijen, gemalen, pakhuizen, bijzondere Locaties die de markt laat liggen 13 scholen en een scheepswerf. Niet alleen in Amster- De Vrienden maakten en maken vele aankopen en dam, maar in de gehele Metropoolregio Amsterdam. restauraties mogelijk, een bijzonder voorbeeld is de 2 recente aankoop van zes top monumenten van de 3 De beslissing of Stadsherstel zich bezig houdt met gemeente Amsterdam, waaronder het voormalige En dat een pand heeft te maken met de architectonische, raadhuis van Ransdorp, Molen de Gooyer en allemaal in de cultuurhistorische of maatschappelijke waarde die De Hollandsche Manege. Metropoolregio een pand in zich heeft. De aankoop van die panden was niet mogelijk ge- Amsterdam. Het hoeft dus niet altijd een (rijks)monument te zijn. weest zonder het legaat van mevrouw Borst en de WaarHerbestemming de oude bestem- Daarnaast is het natuurlijk van belang of het een bijdrage uit contributies van de 2.500 Vrienden. Het VOORWOORD ming niet meer mogelijk financieel haalbaar project is. Stadsherstel beoor- is fantastisch dat Stadsherstel zo loyaal gesteund is zoeken we naar een wordt door particulieren die monumenten en beeld- passende nieuwe bepalende panden in Amsterdam en omstreken een warm hart toedragen. WeVrienden doen het samen Naast deze grote aankoop kochten wij gemeente- met onze 2500 Vrienden, lijke monumenten en panden die onderdeel zijn van aandeelhouders, het Werelderfgoed. We restaureerden ook panden subsidiegevers, fondsen, zonder officiële monumentenstatus. vrijwilligers en andere Om welke panden het gaat en wat het verschil is Openstelling & samenwerkingspartners tussen de verschillende soorten monumenten, ver- tellen wij u graag in dit magazine (kijk op pagina 26 BijzondereMonumentale Locaties Momenten worden voor een getekend overzicht van alle aankopen). opengesteld voor Bij deze wil ik graag de Vrienden en donateurs cultuur, diners, recepties, huwelijken, en congressen bedanken die hebben bijgedragen aan de crowd- (meer dan 2000 activiteiten per jaar) fundactie voor de Haarlemmerpoort. U leest daar op pagina 10 meer over. Alleen dankzij die bijdragen kunnen we dit pand zijn allure teruggeven. Wij kijken ernaar uit om u dit markante pand na afloop van de restauratie te tonen. Ik wens u veel lees- en kijkplezier, Onno Meerstadt, directeur RESTAURATIE, HERBESTEMMING, VERHUUR, BEHEER EN OPENSTELLING VAN MONUMENTEN VOOR NU EN DE TOEKOMST stadsherstel.nl p.11 p.46 Hoera voor de Haarlemmer- Jong talent in onze Bijzondere poort! Locaties Fantastisch, het is gelukt. We kun- INHOUD nen de Haarlemmerpoort zijn trots Stadsherstel Magazine No. 83 teruggeven. RESTAURATIES EN MONUMENTEN 6 Gemeentelijk, rijks en meer 8 Memory Monday 12 Unesco: kostbaar werelderfgoed 17 Zo’n prachtige manege in stand houden? Echt iets voor Stadsherstel p. 23 20 Werk in uitvoering Rijk gedecoreerd stucwerk 23 Rijk gedecoreerd stucwerk aan de gracht 4 aan de gracht. 5 26 Onder onze vleugels sinds 2018 De meesterstucadoor aan het werk 34 De stad als monument in de Prinsengracht 25. 36 Bij herbestemming krijgen wij de kogel veelzijdig door de kerk 40 Vindingrijk feminisme van Rietveld en zijn muze Schröder INHOUD 42 Liefdevol onder de pannen: Margaretha’s Hoeve verwelkomt ouderen INHOUD CULTUUR EN RECREATIE 4 Zwierend hoefgetrappel in een rijksmonument 14 Als de wieken draaien, houdt de molenaar de wacht 28 Amsterdammers buiten de stadsgrenzen 30 Vooruitzicht 2019 Diverse pagina's 31 Wist u dat….. Aangekocht: zes topmonumenten van de gemeente Amsterdam. 38 Hoe luister je naar een orgel? 46 Jong talent in onze Bijzondere Locaties VERENIGING VRIENDEN VAN STADSHERSTEL 9 Edith Oen-Oei Schone Kunstenfonds 10 Hoera voor de Haarlemmerpoort 22 Vrijwilliger(s) in beeld 32 Vereniging Vrienden van Stadsherstel Aanmeldformulier Vrienden en cadeaubon 48 Periodiek schenken Overeenkomst periodiek schenken Van links naar rechts: Het Raadhuis van Ransdorp, de Christ Church, Molen de 1200 Roe, Molen De Bloem Onder: Molen De Gooijer en De Hollandsche Manege Cadeaubon Een gratis Vriendenlidmaatschap cadeau doen? Dat kan met de cadeaubon in het hart van dit Magazine bij p. 32 ZWIEREND HOEFGETRAPPEL De Hollandsche IN EEN RIJKSMONUMENT Een levend museum, zo mag de Hollandsche Manege (1882) met recht worden genoemd. Het is de Manege allereerste paardrijschool van Ne- derland en al decennialang oefe- nen ruiters er de Vondelcarrousel, een reeks manoeuvres met heren 6 tegenover dames in amazonezit 7 1882 (benen aan één kant). sinds In de middeleeuwen was car- rouselrijden onderdeel van riddertoernooien, daarna zetten militairen het in om te demonstre- ren hoe men in het leger orders opvolgt. De Vondelcarrousel staat sinds 2015 op de Nationale Inventarislijst Immaterieel Cul- HOLLANDSCHE MANEGE HOLLANDSCHE MANEGE tureel Erfgoed. Extra bijzonder is het dat de manoeuvre in het rijksmonument De Hollandsche Manege plaatsvindt. Zo komen twee vormen van erfgoed mooi samen. Monumentenzorg in Nederland Gemeentelijk, rijks en meer Nederland ondergaat in de negentiende eeuw een gedaante- verwisseling. Van een agrarische samenleving naar een land van industrie en urbanisatie. Stadsmuren en stadspoorten sneuvelen, wallen worden geslecht en grachten gedempt. Het blijkt tijd voor het beschermen van monumenten. 8 Het in 2017 gerestaureerde kerkje van Evers in Landsmeer heeft een provinciale monumentenstatus. 9 Steden trekken in de negentiende eeuw veel nieu- MONUMENTEN BEHOREN TOT HET MATERIËLE De Vrienden droegen bij aan het terugbrengen van de schoorsteenkappen en de entree. we inwoners, ze barsten -bijna letterlijk- uit hun ERFGOED voegen. Wat in de weg staat moet wijken. Gelukkig Met erfgoed bedoelen we datgene dat we van zijn er particulieren en organisaties die zich daar- onze voorouders erven. Zaken die we waarderen, tegen verzetten. Jhr. mr. Victor Eugène Louis de waarmee we ons identificeren en die we willen be- Stuers (1843 -1916) wordt algemeen beschouwd als waren voor toekomstige generaties. de oprichter van monumentenzorg in Nederland. Noord-Holland heeft bijna 23.000 monumenten. Met zijn artikel 'Holland op zijn smalst', dat in 1873 Dat zijn ongeveer 14.000 rijksmonumenten, 600 MONUMENTENZORG in De Gids verschijnt, wijst hij op de erbarmelijke provinciale monumenten en 8.350 gemeentelijke MONUMENTENZORG toestand waarin onze grote monumenten op dat monumenten. moment verkeren. Onverschilligheid ten opzichte van kunst constateert hij in alle lagen van de bevol- Een beschermd rijksmonument is van nationaal king. Hij verwijt de staat een passieve houding met belang vanwege de schoonheid, betekenis voor de betrekking tot het kunstonderwijs en de bescher- wetenschap of de cultuurhistorische waarde. ming van monumenten. Een provinciaal of gemeentelijk monument verte- genwoordigt een soortgelijke waarde op provinci- Vanwege toedoen van De Stuers wordt in 1874 het aal of plaatselijk niveau. Daarnaast bestaan er 400 College van Rijksadviseurs voor de Monumenten beschermde stads- en dorpsgezichten in Neder- van Geschiedenis en Kunst ingesteld. De Stuers land. Dat zijn gebieden met een bijzonder cultuur- mag de lakens uitdelen; als chef van de afdeling historisch karakter. Panden binnen zo'n beschermd Kunsten en Wetenschappen op Binnenlandse Za- stads- of dorpsgezicht hebben niet automatisch de ken krijgt hij de gelegenheid om zijn gedachten- status van beschermd monument. Op verschillende monumenten, zoals de goed in daden om te zetten. Haarlemmerpoort, is een blauw-wit schildje *Tegenwoordig hoeft een pand om monument te aangebracht. Veel mensen weten niet dat dit DE EERSTE MONUMENTENWET worden niet meer ouder te zijn dan 50 jaar. schildje niet duidt op een monumentstatus, Er komt een inventarisatie naar te beschermen mo- maar op een functie in tijden van oorlog. Het numenten van vijftig jaar en ouder. In de praktijk is het internationaal erkend herkenningsteken, komt dat neer op monumenten van vóór 1850*. aangebracht op grond van het Verdrag van Door de economische crisis van de jaren dertig en Den Haag in 1954. de Tweede Wereldoorlog heeft monumentenzorg Het pas door ons aangekochte rijksmonument ‘Het Raadhuis in de eerste helft van de twintigste eeuw weinig Het biedt bescher- van Ransdorp’ staat in een beschermd dorpsgezicht, samen met prioriteit. Na de Tweede Wereldoorlog start een ming van cultuur- het eerder door Stadsherstel gerestaureerde gemeentelijk mo- nieuwe aanval op monumentale panden. Gemeen- goed bij een gewa- nument de Kerk van Ransdorp. ten maken ruim baan voor het snel groeiende au- pend conflict. Ge- toverkeer, parkeerplaatsen en winkelcentra. Weer bouwen met zo’n worden grachten gedempt, straten verbreed en schildje mogen niet moeten huizen wijken. worden