Rocznik Kolbuszowski 8(2005)

REGIONALNE TOWARZYSTWO KULTURY IM. J. M. GOSLARA W KOLBUSZOWEJ

ROCZNIK KOLBUSZOWSKI

Nr 8

ROK 2005

KOLBUSZOWA 2005 REDAKCJA: Zarzπd Regionalnego Towarzystwa im. J.M. Goslara

REDAKTOR WYDANIA mgr Barbara Szafraniec

REDAKTOR GRAFICZNY: Jaros≥aw Hrycyszyn

PROJEKT OK£ADKI Abakus

WYDAWCA: Regionalne Towarzystwo Kultury im. Juliana Macieja Goslara

ISSN - 0860-4585

Nak≥ad: 350 egz. Sk≥ad, ≥amanie i druk: ìABAKUSî, 36-100 Kolbuszowa, ul. J. Wiktora 21, tel. 017/ 270 230

4 SPIS TREåCI... Spis treúci

WST P ...... 9

1. STUDIA I MATERIA£Y ...... 11 - Historia regionu XV ñ XVIII w...... 13 ï Marian PiÛrek, Proces osadnictwa w po≥udniowo ñ zachodniej czÍúci Puszczy Sandomierskiej od XV ñ XVIII wieku (okolice Kolbuszowej) ...... 13 ï Marian PiÛrek, Zanim powsta≥o miasto Kolbuszowa: chrzty, úluby, imiona i nazwiska mieszkaÒcÛw parafii kolbuszowskiej w latach 1640 ñ 1700 ...... 41

2. ARTYKU£Y ...... 139 - Sylwetki ...... 141 ï Halina DudziÒska, Wspomnienie o kapitanie W≥adys≥awie Wiúniowskim ...... 141 ï Halina DudziÒska, Rodzina Pomorskich we wspomnieniach ...... 161 ï Halina DudziÒska, Wspomnienie o pani Jadwidze z Winiarskich Ozimkowej ...... 165 ï Halina DudziÒska, Oficerowie ñ Ofiary zbrodni katyÒskiej ...... 169 ï Halina DudziÒska, Wspomnienia o drodze øyciowej Franciszki z Chodorowskich DudziÒskiej...... 178 - Historia Samorzπdu ...... 187 ï Zbigniew Lenart, Samorzπdowy powiat kolbuszowski w I kadencji (1999 ñ 2002) ...... 187 - Oúwiata ...... 231 ï Jolanta Lenart, Liceum OgÛlnokszta≥cπce im. Janka Bytnara w Kolbuszowej na prze≥omie XX i XXI wieku (1999ñ 2003) ...... 231 ï Halina DudziÒska, Spis nauczycieli pracujπcych w powiecie kolbuszowskim w roku 1924 ...... 293 ï Zbigniew Lenart, PiÍÊ lat Oúrodka Akademickiego w Weryni ñ Kolbuszowej (2000 ñ 2005) ...... 298

3. Z WARSZTATU NAUCZYCIELA ñ KONSPEKTY LEKCJI EDUKACJI REGIONALNEJ...... 311 - Barbara Szafraniec, WstÍp ...... 313 - Ewa K≥eczek, Anna Sitko, Kolbuszowianie na prze≥omie XIX I XX wieku ...... 314 - åpiewak Helena, Barbara Kania-Dziedzic, Walory przyrodniczo-historyczne powiatu kolbuszowskiego ...... 317 - Halina Kubiak, Robert Maciπg, Czy znasz swÛj region? ...... 324 - Barbara GÛrka ñ Starzec, Edward Dudziak, Plan wycieczki rowerowej na trasie: Niwiska ñ Kamionka ñ Ocieka ñ Blizna ñ Niwiska ...... 327

5 SPIS TREåCI...

- Barbara GÛrka ñ Starzec, Jak to drzewiej bywa≥oÖ nasze rodzinne tradycje boøonarodzeniowe i karnawa≥owe ...... 331 - Marzena ZiÍba, Anna Babula, Beata Gajos, åladami przesz≥oúci po Nowej DÍbie .....333 - Anna Babula, Beata Gajos, Marzena ZiÍba, Kardyna≥ Adam Koz≥owiecki ñ zakonnik, wiÍzieÒ, misjonarz ...... 340 - Halina Dra≥us, Ma≥gorzata Miπso, Struktura i dzia≥ania ZWZ-AK w powiecie kolbuszowskim ...... 352 - Stanis≥awa Maciπg, W≥adys≥awa StÛj, Ma≥gorzata Pasierb, Renata Zawartka, Agnieszka Pustkowska, Nasze dziedzictwo - wycieczka po Raniøowie ...... 363 - Stanis≥awa Maciπg, W≥adys≥awa StÛj, Ma≥gorzata Pasierb, Renata Zawartka, Agnieszka Pustkowska, Przydroøne kapliczki i krzyøe w mojej miejscowoúci ...... 367 - W≥adys≥awa StÛj, Zwyczaje zwiπzane z odpustem parafialnym. úwiÍta koúcielne w mojej miejscowoúci ...... 370 - Boøena Salach, Boøena Janus, Agata åwiÍtek, Osobliwoúci i zabytki naszej miejscowoúci (Werynia) ...... 373 - Anna Wilk, Historia i zabytki Cmolasu ...... 375 - Anna Wilk, ålady archeologiczne i dzieje osadnictwa regionu ...... 378 - Graøyna Wo≥owiec, Anna Matwijec, Zwyczaje i obrzÍdy zwiπzane z zapustami w mojej miejscowoúci dawniej i dziú ...... 381 - Graøyna Pe≥ka, Barbara Szafraniec, Ciemna noc okupacji w powiecie kolbuszowskim ñ czÍúÊ I ...... 385 - Graøyna Pe≥ka, Barbara Szafraniec, Ciemna noc okupacji w powiecie kolbuszowskim ñ czÍúÊ II ...... 389 - Graøyna Pe≥ka, Barbara Szafraniec, Oni walczyli o wolnoúÊ ...... 393 - Graøyna Pe≥ka, Barbara Szafraniec, Pierwsze dni wolnoúci. RadoúÊ z wyzwolenia, czy ponowna okupacja? ...... 397

4. SPRAWOZDANIA, RECENZJE ...... 399 - Sprawozdanie z czteroletniej kadencji Zarzπdu Regionalnego Towarzystwa Kultury im. J. M. Goslara w Kolbuszowej (IX 2001 ñ X 2005) ...... 401 - Wojciech Mroczka, Recenzja pracy Mariana PiÛrka ÑPrzezwiska i nazwiska mieszkaÒcÛw parafii kolbuszowskiej w latach 1640-1700" ...... 439 - Ks. S≥awomir Zych, Recenzja pracy Mariana PiÛrka ÑPrzezwiska i nazwiska mieszkaÒcÛw parafii kolbuszowskiej w latach 1640-1700î ...... 442 - Prof.dr hab. Irena Swaczyna, Recenzja ksiπøki Stefana Sienickiego pt. "Meble Kolbuszowskie" ...... 443

5. Z ØA£OBNEJ KARTY ...... 449 - Halina DudziÒska, Droga øyciowa Wies≥awy Stawickiej (1924-2005)...... 451

6 WstÍp

7 8 BARBARA SZAFRANIC, OD REDAKCJI... Od redakcji

Oddajemy naszym Czytelnikom kolejny, VIII ÑRocznik Kolbuszowskiî. Pomimo trudnoúci uda≥o siÍ dotrzymaÊ terminu wydania. Mamy nadziejÍ, øe nasz ÑRocznikî bÍdzie ukazywa≥ siÍ nadal systematycznie. Na jego zawartoúÊ sk≥adajπ siÍ prace regionalistÛw. Marian PiÛrek ukazuje procesy osadnicze w naszym regonie oraz publikuje wyniki swoich wieloletnich badaÒ nad ksiÍgami parafialnymi. Halina DudziÒska ukazuje sylwetki Kolbuszowian. Zbigniew Lenart omawia pierwszπ kadencjÍ reaktywowanego powiatu kolbuszowskiego. Jolanta Lenart przybliøa dzieje kolbuszowskiego liceum w latach 1999 - 2003. Czynni nauczyciele dzielπ siÍ swoimi doúwiadczeniami warsztatowymi przy realizacji edukacji regionalnej, publikujπc konspekty lekcji. Zarzπd Regionalnego Towarzystwa Kultury im. J.M. Goslara przedstawia sprawozdanie z ostatniej kadencji, ktÛra pod wieloma wzglÍdami obfitowa≥a w nowe wyzwania, przed ktÛrymi stanÍ≥o nasze Towarzystwo. Recenzja prof. dr hab. Ireny Swaczyny omawia nieprzemijajπce wartoúci, jakie dla naszego regionu ma ksiπøka Stefana Sienickiego "Meble kolbuszowskie" z roku 1936 i ktÛrπ RTK wznowi≥o w 2004 w formie reprintu. Recenzje Wojciecha Mroczki i ks. S≥awomira Zycha sπ zapowiedziπ publikacji Mariana PiÛrka. Rocznik koÒczy przypomnienie sylwetki Wies≥awy Stawickiej, cz≥onka za≥oøyciela naszej Organizacji oraz wieloletniego jej dzia≥acza. Zapraszamy do lektury.

Barbara Szafraniec

 

Studia i materia≥y 12 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...



  

A. rodowisko geograficzno - historyczne

Pod wzgldem geograficzno - historycznym okolice Kolbuszowej naleały do Puszczy Sandomierskiej. Termin ten znany był ju w okresie staropolskim i okrelał zasoby lene starostwa sandomierskiego oraz w czci pilzneskiego, województwa sandomierskiego.

Mapka nr 1. Schematyczna mapa powiatu kolbuszowskiego (1972). Wielu historyków starało si okreli granice Puszczy Sandomierskiej. W okresie midzywojennym prób wstpnych ustale podjła Maria Dobrowolska, za po drugiej

13 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU... wojnie wiatowej m. in.: Franciszek Kotula, Józef Półwiartek, Krzysztof Ruszel i wielu innych. Due rozbienoci dotyczyły szczególnie okrelenia granic południowo – wschodnich obszarów Puszczy Sandomierskiej. Kolbuszowa i otaczajce j tereny nale do południowo - zachodniej czci puszczy. Współczesny krajobraz tego regionu ukształtował si, jako konsekwencja pro- cesów przyrodniczych i działalnoci człowieka, na przestrzeni tysicy lat. „W pierwotnych warunkach, kiedy ludno nie znała potnych wynalazków umysłu, przyroda wyciskała na jej yciu pitno bardzo mocne. Człowiek bowiem, wyposaony w słabe narzdzia, zdany był na jej kaprysy i wykorzystywał przede wszystkim te bogactwa, do których wstp sama mu otwierała. Szczególnie silny wpływ na gsto zaludnienia w XIV w. wywarły: rozmieszczenie gleb, ukształtowanie pionowe, układ sieci wodnej i rozmieszczenie lasów”1. Tereny te s czci Kotliny Sandomierskiej i wyodrbnionego z niej Płaskowyu Kolbuszowskiego, zwanego inaczej Wierzchowin Kolbuszowsko - Raniowsko – So- kołowsk. Pod wzgldem geologicznym jest to tzw. Zapadlisko Przedkarpackie, pow- stałe na przedpolu pitrzcych si i nasuwajcych od południa gór Karpat.

Mapka nr 2. Formy powierzchni ziemi (morflogia) Kotliny Sandomierskiej wg Lancewicza i J/ Kondrackiego (patrz: K. Ruszel, Studia nad kultur Puszczy Sandomierskiej, Rzeszów 1978, s. 22)

1 T. Ladenberger, Zaludnienie Polski na pocztku panowania Kazimierza Wielkiego, Lwów 1930, s. 53.

14 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU... wojnie wiatowej m. in.: Franciszek Kotula, Józef Półwiartek, Krzysztof Ruszel i wielu Płaskowy Kolbuszowski zajmuje rodkow cz Kotliny Sandomierskiej i innych. Due rozbienoci dotyczyły szczególnie okrelenia granic południowo – stanowi falist wyyn, ograniczon ze wszystkich stron dolinami małych rzek. wschodnich obszarów Puszczy Sandomierskiej. Powierzchni Wierzchowiny tworz płaskie rozległe garby o rónej wysokoci, Kolbuszowa i otaczajce j tereny nale do południowo - zachodniej czci w granicach od 200 do 260 metrów nad poziomem morza. Dokładniej jest to puszczy. Współczesny krajobraz tego regionu ukształtował si, jako konsekwencja pro- obszar górnego dorzecza rzeki Łg i jego dopływu Przyrwy.2 O wysokoci tych cesów przyrodniczych i działalnoci człowieka, na przestrzeni tysicy lat. garbów informuje tabela nr 1. „W pierwotnych warunkach, kiedy ludno nie znała potnych wynalazków umysłu, przyroda wyciskała na jej yciu pitno bardzo mocne. Człowiek bowiem, wyposaony Tabela 1 w słabe narzdzia, zdany był na jej kaprysy i wykorzystywał przede wszystkim te Wzniesienia na Płaskowyu Kolbuszowskim.3 bogactwa, do których wstp sama mu otwierała. Szczególnie silny wpływ na gsto zaludnienia w XIV w. wywarły: rozmieszczenie gleb, ukształtowanie pionowe, układ 1 Lp. Nazwa miejscowoci Wysoko (n.p.m.) sieci wodnej i rozmieszczenie lasów” . 1 2 3 Tereny te s czci Kotliny Sandomierskiej i wyodrbnionego z niej Płaskowyu 1 Niwiska 260 Kolbuszowskiego, zwanego inaczej Wierzchowin Kolbuszowsko - Raniowsko – So- 2 Werynia 259 kołowsk. Pod wzgldem geologicznym jest to tzw. Zapadlisko Przedkarpackie, pow- 3 Przedbórz 258 stałe na przedpolu pitrzcych si i nasuwajcych od południa gór Karpat. 4 Kłapówka 258 5 Komorów 256 6 Ostrowy Tuszowskie 254 7 Widełka 253 8 Hadykówka 250 9 Przyłk 247 10 Kupno 243 11 Bukowiec 240 12 Wola Raniowska 236 13 Brzostowa Góra 232 14 Lipnica 231

rednia wysoko Płaskowyu Kolbuszowsko - Sokołowskiego wynosi 248 metrów n.p.m. ródła małych rzek, dopływów Tuszymy4 wpadajcej do rzeki Wisłoki i Przyrwy5, wpadajcej w rejonie Wilczej Woli do Łgu,6 znajduj si na wysokoci 259-260 m. n.p.m.

2 Nazwa rzeki Przyrwa pochodzi – „ co przerwa, wyrwa, nowe koryto rzeki, powstałe skutek przedarcia si przez grobl, nasyp. W nazwach wód biecych chodzi o potoki, które przerwały tam, urwały brzeg”; patrz – Mapka nr 2. Formy powierzchni ziemi (morflogia) Kotliny Sandomierskiej wg Lancewicza i J/ J. Rieger, Nazwy wodne dorzecza Sanu, Wrocław – Warszawa – Kraków 1969, s. 132 – 133. Kondrackiego (patrz: K. Ruszel, Studia nad kultur Puszczy Sandomierskiej, Rzeszów 1978, s. 22) 3 M. Januszewski, Monografia społeczno – gospodarcza powiatu kolbuszowskiego, Kolbuszowa 1938, mnps, Archiwum Historyczne Muzem Kultury Ludowej w Kolbuszowej. 4 Rzeka Tuszyma bierze swój pocztek na obszarze lenym Porby Kpieskie. 5 Pocztek rzeki Przyrwa znajduje si na obszarze Zarbki – Dubas. 1 T. Ladenberger, Zaludnienie Polski na pocztku panowania Kazimierza Wielkiego, Lwów 1930, s. 53. 6 Wczeniejsza jej nazwa to Trze – Trzenia.

15 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Mapka 3. Wzniesienia na Płaskowyu Kolbuszowskim (wg ustale M. Januszewski, Monografia społeczno-gospodarcza powiatu kolbuszowskiego, mnps, Kolbuszowa 1938 r.)

7 Józef Burszta, Z bada nad spławem w dorzeczu rodkowej Wisły w drugiej połowie XVIII wieku, [w:] „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”,r. XXIII, nr 1, Warszawa 1975, s. 23 – 36.

16 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Makroregionie Kotliny Sandomierskiej, Mezoregionie Płaskowyu Kolbu- szowskiego.8 W innym systemie regionalizacji przyrodniczo - lenej teren powiatu kolbuszowskiego połoony jest w VI Krainie Małopolskiej, Dzielnicy Wyso- czyzn Sandomierskich, Mezoregionie Płaskowyu Kolbuszowskiego.9 W podziale geomorfologicznym okolice te zaliczane s do nastpujcych jednostek: strefa Alpejska, prowincja Kotliny Podkarpackie Zachodnie, ma- kroregion Kotlina Sandomierska, mezoregion Wysoczyzny Centralne, region Wysoczyzna Kolbuszowska.10 W układzie klasyfikacji klimatyczno - rolniczej te okolice zostały wliczone do dzielnicy sandomiersko - rzeszowskiej, tzw. jednostki mezotermicznej Kot- liny Sandomierskiej wraz z Pogórzem Dynowskim, gdzie np. w Kolbu-szowej rednia roczna temperatura powietrza wynosi 7,1 stopni C. Gleby w całej puszczy, pod wzgldem jakoci, były bardzo zrónicowane. Przewaały tutaj jednak gleby bagienne, piaszczyste i gdzieniegdzie znajdowały si płaty urodzajnych glin dyluwialnych, m. in. na Wierzchowinie Kol- buszowsko - Raniowskiej. „…Bagna, mokradła i trzsawiska pokryte lasem ba- giennym, złoonym z karłowatej sosny bagiennej, przeronitej wierzb i olch, charakteryzowały krajobraz tej czci puszczy. Bagnisty bór zarastajcy piasek pozostał niemal nietknity przez osadnictwo.”11 Wielu historyków potwierdza, e bogactwem puszczy były pokłady rudy darniowej, które zadecydowały o rozwoju hutnictwa elaza na tych terenach, m. in. pisali o tym: Cz. Kuniar ir. Krajeski,12 B. Zientara,13 M. Skowroski.14 Puszczaski przemysł hutniczy był cile zwizany z rozwojem osadnictwa i Mapka 3. Wzniesienia na Płaskowyu Kolbuszowskim (wg ustale M. Januszewski, Monografia społeczno-gospodarcza gospodarki folwarczno - paszczynianej. powiatu kolbuszowskiego, mnps, Kolbuszowa 1938 r.)

Stosunki hydrograficzne, na pograniczu staropolskiego powiatu pilzne- skiego i sandomierskiego, zmieniały si czsto w minionym okresie historycznym. Było na tym terenie duo małych rzek i stawów. Najwaniejsz jednak rol odgrywały rzeki eglowne takie, jak: San, Wisłoka i Wisła7 oraz na pewnym odcinku rzeka Łg. Stanowiły one główne wodne arterie komunikacyjne. Spławiano nimi drzewo, produkty gospodarki rolnej i inne artykuły przemysłu puszczaskiego do Gdaska. Zbiorniki wodne typu stawy, 8 bajora przy rzekach, miały na celu magazynowanie wody na okres suszy oraz J. Kondracki, Geografia fizyczna Polski, Warszawa 1980, s. 257 – 258. 9 W. Mroczka, Lipnica, wie królewska, lasowiacka, moja ziemia rodzinna, Kolbuszowa 1997, s. 5. słuyły do hodowli ryb. Rzeki i blisko wody stanowiły główny czynnik sprzy- 10 Tame. jajcy powstawaniu osad lenych w tej okolicy. 11 J. Muszyska, Gospodarstwo folwarczne…, dz. cyt., s. 11. 12 Cz. Kuniar ir. Krajeski, Torfy i rudy darniowe w powiatach ropczyckim, mieleckim, kolbuszowskim i Tereny te, według podziału fizyczno – geograficznego, połoone s w tzw. rzeszowskim, [w:] „Posiedzenia Naukowego Pastwowego Instytutu Geologicznego” nr 32, Warszawa 1932, Prowincji Karpat i Podkarpacia, Podprowincji północnego Podkarpacia, s. 13 – 16. 13 B. Zientara, Dzieje małopolskiego hutnictwa elaznego XIV – XVII wieku, Warszawa 1954, s. 3, 272. 14 M. Skowroski, Hutnictwo elaza i szkła w Puszczy Sandomierskiej, [w:] „Biuletyn” Muzeum Regionalnego w Kolbuszowej, Kolbuszowa 1968, s. 57; tego autora – Hutnictwo elaza w Puszczy 7 Józef Burszta, Z bada nad spławem w dorzeczu rodkowej Wisły w drugiej połowie XVIII wieku, [w:] Sandomierskiej, [w:] Tradycje hutnicze w Puszczy Sandomierskiej. Materiały z sesji popularno – naukowej, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”,r. XXIII, nr 1, Warszawa 1975, s. 23 – 36. Stalowa Wola 1970, s. 65.

17 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Mapka nr 4. Huty szkła i kunice w okolicy Kolbuszowej od XVI do XVIII wieku. Cech charakterystyczn tych okolic było te stosunkowo due zalesienie, ulegajce stopniowemu zmniejszeniu w wyniku kolonizacji i rozwoju gospodarki lenej. W okresie pónego redniowiecza sie drona i komunikacja, w tej czci puszczy, była słabo rozwinita. Wyrana poprawa nastpiła dopiero na pocztku XVI i XVII wieku. Interesujce dla bada regionu s take nazwy miejscowoci i obiektów fizjograficznych spotykane w okolicy, a nalece i połoone na obszarze obecnej gminy Kolbuszowa. Informuje o tym tabela nr 2.

18 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Tabela 2 Urzdowe nazwy miejscowoci i obiektów fizjograficznych w gminie Kolbuszowa, wg podziału administracyjnego z roku 1965.15

Obiekty fizjograficzne Nazwy wsi - miasta Nazwy czci wsi - miasta Nazwy Ilo 1 2 3 4 Błonie - pole, pastwiska Ga - łka Górka Weryska - pole, 1. KOLBUSZOWA - wzniesienie 6 Kłodniczówka - pole, stawy Nil – rzeka Pasternik - pole Błonie – pastwisko Chójki - lasek Góra - pole Dubas Ksiy - las 2. KOLBUSZOWA Strona Majdaska Nil - rzeka 10 DOLNA Strona Mielecka Pod Dbrówk - pole, łki, Zarbki Pod Dubasem - pole, łki Potoki - łki Sonna - rów Zwierznik – las Borek Krokiew – las 3. NOWA WIE 2 Za gocicem Zagórze – las Dział – pole Mapka nr 4. Huty szkła i kunice w okolicy Kolbuszowej od XVI do XVIII wieku. Głboki Potok - las Stawiska - łki 4. WIERCZÓW - 6 Cech charakterystyczn tych okolic było te stosunkowo due zalesienie, Wtoka – pole, ulegajce stopniowemu zmniejszeniu w wyniku kolonizacji i rozwoju Załue - pole gospodarki lenej. Zaoga – pole Badunia – pole W okresie pónego redniowiecza sie drona i komunikacja, w tej czci Nil - rzeka puszczy, była słabo rozwinita. Wyrana poprawa nastpiła dopiero na pocztku 5. ZARBKI - Podstawie – pole 5 XVI i XVII wieku. Przyrwa - rzeka Interesujce dla bada regionu s take nazwy miejscowoci i obiektów Rdziny – pole Borki – lasek Dół fizjograficznych spotykane w okolicy, a nalece i połoone na obszarze obecnej 6. KŁAPÓWKA Granice – łki 3 Góra gminy Kolbuszowa. Informuje o tym tabela nr 2. Pod Łkami - stawy Bory –zagajnik Bukowiec - pole Chałupki Doły - potoki, łki Dół Działy - potoki, łki 7. KOLBUSZOWA Góra Łg – rzeka 9 GÓRNA Kalimborek Nil - rzeka Słomianka Potoki - Zagajnik Wojków Skotnia - łka cieki - pole

15 Urzdowe nazwy miejscowoci i obiektów fizjograficznych, 59. Powiat kolbuszowski, Urzd Rady Ministrów, Biuro do Spraw Prezydiów Rad Narodowych 1965.

19 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Chmielarnia - pole Bór – las Dworzysko - las Brzezówka Granica - pole Działy - pole Wola Domatkowska Pod Brzezówk – pole 13. DOMATKÓW 6 Grabowiec - pole Zagranica Potoki - łki Dół Hektary - pole Zarzecze Wolaski - las Dwór Kunie - łki Za Olszyn - pole Góra Lisie Górki- las Górka Kty 8. WERYNIA Łysa Góra - wzniesienie 15 Kolonia Kmiecie Ługi - łki, mokradła 14. HUTA PRZEDBORSKA Działy – pole 1 Podlesie Za Działem Maziarnia - pole Pole Zalesie Potoki - las, mokradła Rejowiec Badunie – pola Sikornik - zagajnik, pole Bór - las Stawy - stawy Cisówka - las rednie Pole - pole Budy Działy - pole Zwierzyniec- las Dworskie Pola Granice – pole Granica - pole Malców Ługi - pastwiska 15. PRZEDBÓRZ 10 Działy - wzniesienie, pole Olszowiec Morgi - las Piaski - pole Majdan Podlesie Ogrody - pole 9. KUPNO Potoki – łki 7 Zagrody Przymiarki Olszyny - pole Przykopy Soniny - pastwiska Piaski - pole Stawiska - łki Tuszymka - rzeka Tuszymka - rzeka Wisy - pastwisko Cypel - łki, pola Karczunki Mokówka - łki Koło Lenictwa Porbski - las W gminie Kolbuszowa, w roku 1965, w 15 miejscowociach (w tym miasto 10. PORBY Mokówka Stawy – stawy 7 Kolbuszowa) znajdowało si 109 obiektów fizjograficznych, charakteryzujcych jej KUPIESKIE Zabłocie Wielka Łk - łki współczesny krajobraz (pola, lasy, pastwiska, łki, zagajniki, wzniesienia, nieuytki i Mikoska Zabłocie - las Zubrowa Góra - wzniesienie, las rzeki). Wiele z tych nazw wyraa znaczenie sigajce jeszcze okresu staropolskiego. Bachorzec- nieuytki Badunia - łki Tabela 3 Bór - las Wyjanienie nazw miejscowoci nalecych do parafii kolbuszowskiej i Dworzysko Działy - pole 16 Dymarka Dymarka -las znajdujcych si w jej ssiedztwie. Górki Gocice - pole Leszcze Granica - łki 11. WIDEŁKA Majdan Mały Potok – łka 15 Lp. Nazwa osady Wyszczególnienie – uzasadnienie Mała Widełka Paskie - pole 1 2 3 Podgórze Przestpy - pole 1 Brzozówka nazwa topograficzna - od „lasu brzozowego” Tatary Skworce - łki 2 Bukowiec nazwa topograficzna - od „lasu bukowego”, od buków Wielka Widełka Sonina - las 3 Domatków nazwa kulturowa - od domów pasterskich „wołoskich” rednia Łka - łki Huta k/ 4 nazwa kulturowa - „od huty szkła” Widełka - łki Przedborza Wisina - łki nazwa dzierawcza - od nazwiska sołtysa Mikołaj Kolbuski (Kolbe, Bielica - pole 5 Kolbuszowa Bór - zagajnik Kolbusz) Kamieniecy - pole 12. BUKOWIEC Mazury Ług – pole 7 Olszyna - pole 16 Alicja Orzechowska, Nazwy miejscowe dawnego powiatu pilzneskiego oraz prawobrzenej czci Stawisko- pole dawnych powiatów sandomierskiego i wilickiego, Wrocław 1975; Władysław Makarski, Nazwy Tłok- pole miejscowoci dawnej Ziemi Przemyskiej, Lublin 1999, s. 27 – 327; Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdask - Łód 1984; W. Mroczka, Lipnica…, dz. cyt., s. 24 – 25; M. Kara, Nazwy miejscowe byłego powiatu strzyowskiego, [w:] Studia nad dziejami Strzyowa i okolic, Rzeszów 1980; M. Skowroski, O Weryni w przeddzie jubileuszowej fety, [w:] „Ziemia Kolbuszowska” nr 12/96, grudzie 2003, s. 20, 21; M. Piórek, Pi wieków Weryni, Kolbuszowa 2004r.; P. Miodunka, Rola dworu…, dz. cyt., s. 11-25.

20 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Bór – las Brzezówka Granica - pole Wola Domatkowska Pod Brzezówk – pole 13. DOMATKÓW 6 Zagranica Potoki - łki Zarzecze Wolaski - las Za Olszyn - pole Kty Kmiecie 14. HUTA PRZEDBORSKA Działy – pole 1 Za Działem Zalesie Badunie – pola Bór - las Cisówka - las Budy Działy - pole Dworskie Pola Granice – pole Malców Ługi - pastwiska 15. PRZEDBÓRZ 10 Olszowiec Morgi - las Podlesie Ogrody - pole Przymiarki Olszyny - pole Piaski - pole Tuszymka - rzeka Wisy - pastwisko

W gminie Kolbuszowa, w roku 1965, w 15 miejscowociach (w tym miasto Kolbuszowa) znajdowało si 109 obiektów fizjograficznych, charakteryzujcych jej współczesny krajobraz (pola, lasy, pastwiska, łki, zagajniki, wzniesienia, nieuytki i rzeki). Wiele z tych nazw wyraa znaczenie sigajce jeszcze okresu staropolskiego.

Tabela 3 Wyjanienie nazw miejscowoci nalecych do parafii kolbuszowskiej i znajdujcych si w jej ssiedztwie.16

Lp. Nazwa osady Wyszczególnienie – uzasadnienie 1 2 3 1 Brzozówka nazwa topograficzna - od „lasu brzozowego” 2 Bukowiec nazwa topograficzna - od „lasu bukowego”, od buków 3 Domatków nazwa kulturowa - od domów pasterskich „wołoskich” Huta k/ 4 nazwa kulturowa - „od huty szkła” Przedborza nazwa dzierawcza - od nazwiska sołtysa Mikołaj Kolbuski (Kolbe, 5 Kolbuszowa Kolbusz)

16 Alicja Orzechowska, Nazwy miejscowe dawnego powiatu pilzneskiego oraz prawobrzenej czci dawnych powiatów sandomierskiego i wilickiego, Wrocław 1975; Władysław Makarski, Nazwy miejscowoci dawnej Ziemi Przemyskiej, Lublin 1999, s. 27 – 327; Stanisław Rospond, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdask - Łód 1984; W. Mroczka, Lipnica…, dz. cyt., s. 24 – 25; M. Kara, Nazwy miejscowe byłego powiatu strzyowskiego, [w:] Studia nad dziejami Strzyowa i okolic, Rzeszów 1980; M. Skowroski, O Weryni w przeddzie jubileuszowej fety, [w:] „Ziemia Kolbuszowska” nr 12/96, grudzie 2003, s. 20, 21; M. Piórek, Pi wieków Weryni, Kolbuszowa 2004r.; P. Miodunka, Rola dworu…, dz. cyt., s. 11-25.

21 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

nazwa topograficzna - „teren pagórkowaty, poronity drzewami”; nazwa 6 Kupno Na 27 nazw miejscowoci zaprezentowanych w tabeli nazw topograficzn kulturowa od zakupienia tych terenów ma - 16, tj. 59,26 %, kulturow – 7, tj. 25,92 %, dzierawcz – 4, tj. 14, 82 %; 7 Przedbórz nazwa topograficzna - „bór, przedborze czyli miejsce przed borem w tym w dwóch przypadkach mona było okreli jako topograficzno – kul- nazwa topograficzna - „od lasu wierkowego”, wierków; nazwa 8 wierczów dzierawcza od nazwiska wircz turow - 1 i topograficzno – dzierawcz - 2. nazwa topograficzna - od słowa „Wyyna”. Jej kolejno wystpowania jest W tym rejonie Puszczy Sandomierskiej wikszo istniejcych wsi nastpujca: 1503r. - de Vyrynya, 1504r. - Wyrzynye, 1508r. Wyryna, i przysiółków nosi nazwy topograficzne (fizjograficzne), których pochodzenie Wirzynia, 1510r. - Wyrynya, 1513r. - Wyrynia, 1519r. - Werynia, 1526r. - 9 Werynia zwizane było od pocztku z lasem i borami, gospodark len i hutnicz oraz z Werynia, 1529r. - Wyryna, 1530r. - Virimia lub Wyrznija, 1538r. - bogactwem zwierza, wystpujcego na tych terenach. Wyrynye, 1546r. Virzynija, Werynia, 1552r. -Werynya, 1576r. - Wirimia, 1581r. - Vyrinina, 1585r. - Vyrinia, 1591r. - Wyrimia, 1629r. - Wyrynia W celu lepszego poznania tych okolic warto przytoczy współczesn cha- nazwa kulturowa - wolami - okrelano od pierwszej połowy XIII w. takie rakterystyk administracyjno - gospodarcz gminy. wsie, które korzystały z pewnych swobód. Były to nieraz osady przylene, Gmina Kolbuszowa połoona jest w północnej czci województwa pod- Wola 10 gdy w zamian za karczunek leny mieszkacy korzystali z wolnizny na Domatkowska karpackiego, w odległoci 30 km od Rzeszowa. Ssiaduje z gminami: Cmolas, okres do 20 lat - osada z uwolnieniem danin. Drugi człon od nazwy Dzikowiec, Niwiska, Głogów Małopolski, Sdziszów Małopolski i wilcza. Pod Domatków wzgldem administracyjnym obejmuje 13 sołectw, s to: Bukowiec, Domatków, Huta nazwa kulturowa - jak wyej: „osada z uwolnieniem danin na lat Wola 11 kilkanacie”, drugi człon od nazwy Smarkulów Przedborska, Kłapówka, Kolbuszowa Dolna, Kolbuszowa Górna, Kupno, Nowa Wie, Smarkulowska Porby Kupieskie, Przedbórz, wierczów, Werynia, Widełka, Zarbki i miasto Ko- lbuszowa.17 W roku 1996 w gminie zamieszkiwało 24.014 mieszkaców, a ogólna Spoza parafii powierzchnia wynosiła 17.059 ha. nazwa topograficzna - oznaczała gsty, ciemny las; 1506r.-„Czmolasz, 12 Cmolas 1529r. - Czmolyas, 1530r. - molas Tabela 4 nazwa topograficzna - od przymiotnika „dziki”, miejscowo połoona na Uytki rolne w gminie Kolbuszowa w 1995r.18 uboczu, na terenach słabo zaludnionych i zalesionych dzikimi drzewami; 13 Dzikowiec dzikowina - pustkowie wród lasów w gszczu zadrzewione, ziemia opuszczona, nieuprawna; od „lasu Dgowiec” Wyszczególnienie Ogółem w tym: 14 Hucisko nazwa kulturowa - „od huty szkła (ha) grunty orne łki trwałe pastwiska sady 15 Kłapówka nazwa kulturowa - od kłapania dzików, których w tej okolicy było wiele 1 2 3 4 5 6 nazwa dzierawcza - od ptaka Kosa; topograficzna od kosa - oznaczajca 16 Kosowy Uytki rolne 11.626 7.237 2.465 1.866 58 krzywy kształt jakiego obiektu naturalnego, np. doliny, łki Lasy i grunty lene 3.715 17 Lipnica nazwa topograficzna - od „ lasu lipowego” 18 Mechowiec nazwa topograficzna - od „mchu”, którego było duo w okolicznych lasach. nazwa topograficzna - „niwa” tj. miejsce, gdzie była i jest nowina, rola Na terenie gminy przewaaj gleby V i VI klasy. 19 Niwiska nowo skopana pod upraw pierwszy człon nazwa topograficzna - „od ostrów (wyspa) - pole midzy Ostrowy Tabela 5 20 smugami, łkami; wzniesienie na łce lub polu; pole wród lasu”; drugi Tuszowskie Struktura obszarowa gospodarstw rolnych w gminie Kolbuszowa, człon dzierawcza od nazwy wsi „Tuszów” 19 nazwa topograficzna - miejsce przy łku, tj. skrcie, nizinie nadrzecznej, w 1995r. 21 Przyłk moczarowatej Struktura - nazwa dzierawcza - od nazwiska „Ramisch - Rami”; ptaka Rami - 1,1 - 1,99 2,00 - 4,99 5,00 - 9,99 10,00 - 19,99 20,00 - 49,99 22 Raniów nazwa gwarowa remiz; topograficzna - miejsce, gdzie niedwiedzie miód wymiar (ha) pobierały (nazwa z j. niemieckiego) 1 2 3 4 5 6 23 Siedlanka nazwa kulturowa - „od siodło”; Siedlanów, Siedlanka ilo gospodarstw 601 1.472 657 46 4 24 Trze nazwa topograficzna - trze = czerenia nazwa topograficzna - od trzsawiska = trzsawica, bagno trzsce si pod 25 Trzsówka nogami 26 Widełka nazwa dzierawcza - od nazwy rzek: Małej i Wielkiej Widełki 17 Miejscowoci podkrelone stanowi obecnie siedzib parafii. 27 Zapole nazwa topograficzna - od „za polem” ornym 18 Gmina Kolbuszowa, [w:] „Biuletyn Informacyjno – Handlowy”, nr 12, grudzie 1995, 19 Tame.

22 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU... nazwa topograficzna - „teren pagórkowaty, poronity drzewami”; nazwa 6 Kupno Na 27 nazw miejscowoci zaprezentowanych w tabeli nazw topograficzn kulturowa od zakupienia tych terenów ma - 16, tj. 59,26 %, kulturow – 7, tj. 25,92 %, dzierawcz – 4, tj. 14, 82 %; 7 Przedbórz nazwa topograficzna - „bór, przedborze czyli miejsce przed borem w tym w dwóch przypadkach mona było okreli jako topograficzno – kul- nazwa topograficzna - „od lasu wierkowego”, wierków; nazwa 8 wierczów dzierawcza od nazwiska wircz turow - 1 i topograficzno – dzierawcz - 2. nazwa topograficzna - od słowa „Wyyna”. Jej kolejno wystpowania jest W tym rejonie Puszczy Sandomierskiej wikszo istniejcych wsi nastpujca: 1503r. - de Vyrynya, 1504r. - Wyrzynye, 1508r. Wyryna, i przysiółków nosi nazwy topograficzne (fizjograficzne), których pochodzenie Wirzynia, 1510r. - Wyrynya, 1513r. - Wyrynia, 1519r. - Werynia, 1526r. - 9 Werynia zwizane było od pocztku z lasem i borami, gospodark len i hutnicz oraz z Werynia, 1529r. - Wyryna, 1530r. - Virimia lub Wyrznija, 1538r. - bogactwem zwierza, wystpujcego na tych terenach. Wyrynye, 1546r. Virzynija, Werynia, 1552r. -Werynya, 1576r. - Wirimia, 1581r. - Vyrinina, 1585r. - Vyrinia, 1591r. - Wyrimia, 1629r. - Wyrynia W celu lepszego poznania tych okolic warto przytoczy współczesn cha- nazwa kulturowa - wolami - okrelano od pierwszej połowy XIII w. takie rakterystyk administracyjno - gospodarcz gminy. wsie, które korzystały z pewnych swobód. Były to nieraz osady przylene, Gmina Kolbuszowa połoona jest w północnej czci województwa pod- Wola 10 gdy w zamian za karczunek leny mieszkacy korzystali z wolnizny na Domatkowska karpackiego, w odległoci 30 km od Rzeszowa. Ssiaduje z gminami: Cmolas, okres do 20 lat - osada z uwolnieniem danin. Drugi człon od nazwy Dzikowiec, Niwiska, Głogów Małopolski, Sdziszów Małopolski i wilcza. Pod Domatków wzgldem administracyjnym obejmuje 13 sołectw, s to: Bukowiec, Domatków, Huta nazwa kulturowa - jak wyej: „osada z uwolnieniem danin na lat Wola 11 kilkanacie”, drugi człon od nazwy Smarkulów Przedborska, Kłapówka, Kolbuszowa Dolna, Kolbuszowa Górna, Kupno, Nowa Wie, Smarkulowska Porby Kupieskie, Przedbórz, wierczów, Werynia, Widełka, Zarbki i miasto Ko- lbuszowa.17 W roku 1996 w gminie zamieszkiwało 24.014 mieszkaców, a ogólna Spoza parafii powierzchnia wynosiła 17.059 ha. nazwa topograficzna - oznaczała gsty, ciemny las; 1506r.-„Czmolasz, 12 Cmolas 1529r. - Czmolyas, 1530r. - molas Tabela 4 nazwa topograficzna - od przymiotnika „dziki”, miejscowo połoona na Uytki rolne w gminie Kolbuszowa w 1995r.18 uboczu, na terenach słabo zaludnionych i zalesionych dzikimi drzewami; 13 Dzikowiec dzikowina - pustkowie wród lasów w gszczu zadrzewione, ziemia opuszczona, nieuprawna; od „lasu Dgowiec” Wyszczególnienie Ogółem w tym: 14 Hucisko nazwa kulturowa - „od huty szkła (ha) grunty orne łki trwałe pastwiska sady 15 Kłapówka nazwa kulturowa - od kłapania dzików, których w tej okolicy było wiele 1 2 3 4 5 6 nazwa dzierawcza - od ptaka Kosa; topograficzna od kosa - oznaczajca 16 Kosowy Uytki rolne 11.626 7.237 2.465 1.866 58 krzywy kształt jakiego obiektu naturalnego, np. doliny, łki Lasy i grunty lene 3.715 17 Lipnica nazwa topograficzna - od „ lasu lipowego” 18 Mechowiec nazwa topograficzna - od „mchu”, którego było duo w okolicznych lasach. nazwa topograficzna - „niwa” tj. miejsce, gdzie była i jest nowina, rola Na terenie gminy przewaaj gleby V i VI klasy. 19 Niwiska nowo skopana pod upraw pierwszy człon nazwa topograficzna - „od ostrów (wyspa) - pole midzy Ostrowy Tabela 5 20 smugami, łkami; wzniesienie na łce lub polu; pole wród lasu”; drugi Tuszowskie Struktura obszarowa gospodarstw rolnych w gminie Kolbuszowa, człon dzierawcza od nazwy wsi „Tuszów” 19 nazwa topograficzna - miejsce przy łku, tj. skrcie, nizinie nadrzecznej, w 1995r. 21 Przyłk moczarowatej Struktura - nazwa dzierawcza - od nazwiska „Ramisch - Rami”; ptaka Rami - 1,1 - 1,99 2,00 - 4,99 5,00 - 9,99 10,00 - 19,99 20,00 - 49,99 22 Raniów nazwa gwarowa remiz; topograficzna - miejsce, gdzie niedwiedzie miód wymiar (ha) pobierały (nazwa z j. niemieckiego) 1 2 3 4 5 6 23 Siedlanka nazwa kulturowa - „od siodło”; Siedlanów, Siedlanka ilo gospodarstw 601 1.472 657 46 4 24 Trze nazwa topograficzna - trze = czerenia nazwa topograficzna - od trzsawiska = trzsawica, bagno trzsce si pod 25 Trzsówka nogami 26 Widełka nazwa dzierawcza - od nazwy rzek: Małej i Wielkiej Widełki 17 Miejscowoci podkrelone stanowi obecnie siedzib parafii. 27 Zapole nazwa topograficzna - od „za polem” ornym 18 Gmina Kolbuszowa, [w:] „Biuletyn Informacyjno – Handlowy”, nr 12, grudzie 1995, 19 Tame.

23 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Ogółem na terenie gminy było 2.779 gospodarstw, za rednia powierzchnia gospodarstwa wynosiła 4,18 ha uytków rolnych. Najwiksz powierzchni uprawy zajmowały zboa, gdzie rednia plonów czterech podstawowych zbó wynosiła 24 q/ha. Nastpna grupa to ziemniaki. W grupie rolin pastewnych dominowały: burak i kukurydza.

B. Kolonizacja Puszczy Sandomierskiej w rejonie Weryni, Kolbuszowej i okolicy od XIV do XVII wieku.

Tereny południowo - zachodniej czci Puszczy Sandomierskiej, do czasów panowania w naszym kraju Kazimierza Wielkiego (połowa XIV w.), okrelane były jako „stan dziewiczy,” czyli nie naruszone przez działalno człowieka. U progu tworzenia si zrbów pastwowoci polskiej (od IX - X wieku), okolice te wchodziły w skład terytorium plemiennego Wilan, które nastpnie zostało podbite przez pastwo wielkomorawskie. Po likwidacji go przez W- grów, Wilanie (Ldzianie) rzdzili si samodzielnie. Dopiero w X wieku cała Małopolska, wraz z omawianym terenem, znalazła si w granicach pastwa polskiego pod panowaniem Piastów.20 W póniejszym okresie południowo - zachodnia cz dzielnicy sandomierskiej, pod wzgldem administracyjnym, przynaleała do kasztelanii wilickiej.21 W drugiej połowie XV wieku, po utworzeniu powiatów w wyniku reformy administracyjnej pastwa, obszar ten naleał do powiatów pilzneskiego i sandomierskiego, województwa sandomierskiego.22 Taki podział istniał a do rozbiorów. Granica ta przebiegała midzy wsiami: Niwiska, Kolbuszowa, Werynia (powiat pilzneski), a Przyłk, Dzikowiec - Raniów - Ossówka (Zielonka) - powiat sandomierski, osadami powstałymi w XV - XVI wieku. Granica województwa sandomierskiego i ruskiego przebiegała niedaleko od tych miejscowoci: „Za Mrowl granica biegła w kierunku wschodnim krótkim odcinkiem rzeki tej samej nazwy, lewego dopływu Wisłoka, ale ju na wysokoci Rudnej Wielkiej raptownie skrcała na północny zachód wzdłu Osiny (lewego dopływu Mrowli), a po ok. 3 km na północny wschód doln Rogonic – do- pływem Osiny, potem na wschód od Zabajówki, poniej Głowowa (Głogowa )- powiat pilzneski w kierunku północnym, by przeci trudn w tych stronach do przebycia puszcz, która rozgraniczała ziemie polskie od ruskich (w pełnym redniowieczu istnie tam mogły przesieki). Powyej gruntów wsi Wola Zielonka (Ossówka - Zielonka) - pow. sandomierski granica woj. i pow. sandomierskiego skrcała na wschód (Las

20 H. Łowmiaski, Pocztki Polski, T. III, Warszawa 1967, s. 117 – 137 i in. 21 Atlas Historyczny Polski. Województwo Sandomierskie w II poł. XVI wieku, cz. I, Mapy, Plany, Warszawa 1993, s. 37 – 38. 22 Tame, s. 47; S. Arnold, Podziały administracyjne województwa sandomierskiego do koca XVIII w. [w:] „Pamitnik witokrzyski”, 1930r., s. 61 – 62.

24 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Turza), a pod wsi Górno (Sandomierskie) - na południowy wschód, obejmujc klinem wie Dołga (pow. sandomierski), od której znów biegła na północny wschód…”.23 „Pod wzgldem lesistoci Małopolska stała w XIV wieku na drugim miejscu, nieznacznie ustpujc Mazowszu. Do najwikszych naleały Pu- szcze karpackie, a wród nich Puszcza Sandomierska w widłach Wisły i Sanu”24. Obszary te w okresie redniowiecza i czasów nowoytnych pokryte były w całoci lasami. Dowodem na to s nazwy dawnych osad lenych, m. in.: Bukowiec, Cisów Las, Cmolas, Dbrówka, Dba, Dzikowiec, Lipnica, Mechowiec, Porby Dymarskie, Porby Kupieskie, Przedbórz, wierczów, Turza, Zarbki i wiele innych.25 W wykazach poborowych z okresu panowania króla Stefana Batorego „…odbijaj si najwyraniej te cechy znamionujce wie- lkie pustkowie lene południowej czci województwa sandomirskiego, mianowicie w tej znacznej wzgldnie liczbie „lenych osadników” i wsi łowieckich, a w tak uderzajco niewielkiej liczbie wsi rolnych”.26 Potwier-dzeniem tego stanu rzeczy jest dokumentacja ródłowa z XVI wieku. W dniu 19 stycznia 1354r. Kazimierz Wielki nadał majtno rzeszowsk Janowi Pakosławicowi ze Stróysk w powiecie wilickim. Wło ta rozcigała si na północy i sigała poza póniejszy Sokołów (Las Turza).27 W roku 1515 potwierdzone zostało zezwolenie króla Kazimierza Jagielloczyka, z dnia 25 lutego 1456r., na wolne polowanie na wszystkie zwierzta w lasach: „Ra- mischowskyje, Wolskye, Idzykowyecz i Volne”.28 Potwierdza to inne ródło, z roku 1519, informujce o gajach znajdujcych si w pobliu wsi Raniów,29 Pa- dew i Tuszów.30 Dokument z roku 1528 dotyczy rozgraniczenia dóbr Tuszów i Jalany od miasta Mielec i wsi Wojsław, Cyranka, Chorzelów, Chrzstów, Wola Chrzstowska, Cmolas i Trzsówka. Granica biegła m. in. przez tzw. goły bór i „silvam nigram dictam Gost”(„las ciemny narzucajcy si gociom”).31 Deputat - delegat, wizytator biskupi, który przemierzał ten obszar w 1565r., rozpoczł

23 Atlas Historyczny…, dz. cyt., s. 37 – 38. 24 T. Ladenberger, Zaludnienie Polski…, dz. cyt., s. 55. 25 Urzdowe nazwy miejscowoci…, dz. cyt., s. 16; Franciszek Bujak, Studia nad osadnictwem…, dz. cyt., s.143; F. Persowski, Studia nad pograniczem…, dz. cyt., s. 23; J. Rieger, Nazwy wodne…, dz. cyt., s. 21, 31, 85, 126, 175; A. Orzechowska, Nazwy miejscowe…, dz. cyt., s. 65. 26 ródła Dziejowe, T. XIV, Polska XVI wieku pod wzgldem geograficzno – statystycznym opisana przez Adolfa Pawiskiego, Małopolska, T. III, Warszawa 1886, s. 57. 27 J. Półwiartek, Latyfundium Rzeszowskie, [w:] Dzieje Rzeszowa, T. I, pod red. F. Kiryka, Rzeszów 1994, s. 551 – 552. 28 Matricularum Regni Poloniae, Summaria, axcussis codicibus, aui in Chartophylacio Maximo Varsoviensi asservantur contexhit indi cesque adiecit Theodorus Wierzbowski Pars IV Sigismundi I Regis tempora complectens ( 1507 – 1548) wolumen 3-um Acta cancelarium {1507 – 1548) Warszawa 1910, s. 151; 2615. Sandomiria, dominica Catharinae / 25 nov. 1515; Matricularum regni Poloniae … Pars IV Sigismundi I regis tempora complectens ( 1507 – 1548) wolumen 3 – um Acta vicecallarium (1533 – 1548) Supplement, s. 4101, Warszawa 1915: 896. Cracoviae, f. 4 post Reminiscere / 25 febr./ 1456. 29 Wymieniony jest take Bór Dzikowiec; patrz: W. Mroczka, Lipnica…, dz. cyt., s.16 - 17 30 MS 4, nr 3096, cyt. Za: S. Mateszew, Zarys…, dz. cyt., s. 73. 31 Archiwum ksit Lubartowiczów – Sanguszków w Sławucie (AS) V, nr 178, Lwów 1897; MS, T. V, cz. 2, wyd. I. Płocki, A. Rymarski, I. Sułkowska, Warszawa 1961; S. Mateszew, Zarys dziejów osadnictwa, [w:] Mielec, Dzieje miasta i regionu, T. I, pod red. F. Kiryka, Mielec 1984, s. 73.

25 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU... sw relacj słowami: „Kolbuszowa (ecclesia) parochialis intra densissimas silvas”, to znaczy „Kociół parafialny wród najgstszych lasów - borów”. Lasy wystpowały wokół Rzochowa i Weryni (1459, 1536r.).32 „Kolonizacja na prawie niemieckim rozpoczła si ju w XIII w., jednak w Małopolsce rozwój jej postpował pocztkowo powoli, dopiero czasy Kazimierza Wielkiego dodały jej rozmachu. Ruch ten zaczł si na Podkarpaciu, gdzie pow- stał w połowie XIV wieku cały szereg nowych parafii, zakładanych na wieym korzeniu, a zatem bez podziału dawnych parafii.”33 Zagadnienie osadnictwa, na wierzchowinie kolbuszowsko – raniowskiej, z braku danych ródłowych – zdaniem Józefa Rawskiego - jest trudne do ustalenia.34 Obszar ten w czci naleał do archidiakonatu sandomierskiego i łczył si z osadnictwem yznego pasa ziemi rozcigajcego si wzdłu rzeki Wielkopolki, a nastpnie od Wisłoki w kierunku Ropczyc, Sdziszowa oraz Weryni i Kolbuszowej.

Mapka nr 5. Nieudane lokacje w okolicy Kolbuszowej od XVI – XVII w.

32 ródła Dziejowe (D), Polska XVI w. pod wzgldem geograficzno – statystycznym, Małopolska, opisana przez A. Pawiskiego, Warszawa 1886, s. 502; Mp 5/F – 25; S. Mateszew, Zarys…, dz. cyt.,s. 73 – 74. 33 T. Ladenberger, Zaludnienie…, dz. cyt., s. 56. 34 J. Rawski, Puszcza Sandomierska, [w:] „Tarnobrzeskie Zeszyty Historyczne” nr 8/1994, s. 16.

26 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Nad rzek Łg, ju w XIV wieku, połoone były osady łowieckie Ka- zimierza Sprawiedliwego: Przyszów, Raniów i Dłotowa, a póniej Wola Raniowska - lokowana w 1366r. przez Kazimierza Wielkiego, w lesie zwanym Dłotowa.35 Tutaj ju od dawna docierali mieszkacy wsi połoonych blisko Sandomierza. Włacicielka Wielowsi - Dzierka (ona Rafała z Tarnowa) uzy- skała, w roku 1375, od królowej Elbiety przywilej przyznajcy jej „prawo wrbu” w lasach królewskich, połoonych na południe od tej miejscowoci. Prawo to nie wynikało tylko dla nich z racji wiernej słuby królowej, ale take „ z jakich dawniejszych roszcze do owych lasów, odziedziczonych po poprzednich pokoleniach dziedziców Wielowsi.”36 W XV wieku ten puszczaski rejon nie był jeszcze w całoci osadzony przez napływow ludno.37 Na południe od tych obszarów lokowano wsie: Bo- rek k/ Sdziszowa (1344r.) i Mrowl (a trzykrotnie w latach 1347 - 1367).38 Podobny proces kolonizacji przebiegał w dolinie Wisły i Wisłoki. W okresie od XI do XII w. powstały tutaj osady m.in. Przecław, Mielec, Złotniki, w XIII w. Wojsław i Rzochów,39 a w XIV w. Podole k/ Przecławia i inne.40 Trzeba podkreli, e w dawnych czasach, dostp do puszczy od strony Wisły był bardzo utrudniony przez „wielki obszar mokradeł, bagien i trzsawisk.”41 Bagnisto tego terenu była jednym z wielu czynników utrudniajcych rozwój wczesnego osadnictwa. Dane z lustracji królewszczyzn starostwa sandomierskiego z roku 1569 oraz In- wentarzowe z lat 1578 i 1586 wymieniaj łowców. Informuje o tym tabela nr 6.42

Tabela 6 Stan łowiecki w Puszczy Sandomierskiej od XIV - XVI wieku.

Lp. Miejscowo Ilo łowców 1 2 3 1 Chmielów 34 2 Grbów 5 3 Jalany 4

35 Kodeks Małopolski, T. III, s. 200, DCCXCIV; AGAD, Dział XVIII, 69, f. 288 n; K. Skowroski, Z dziejów osadnictwa…, dz. cyt., s. 136; J. Wójtowicz, Charakterystyka fonetyczna…, dz. cyt., s. 11-12; A. Orzechowska, Nazwy miejscowe…, dz. cyt., s. 82; J. Muszyska, Gospodarstwo folwarczne…, dz. cyt., s. 18. 36 W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy. Z dziejów monowładztwa małopolskiego, wiek XIV–XV, 1971, s. 97- 98. 37 F. Persowski, Studia…, dz. cyt., s. 23. 38 J. Kurtyka, Osadnictwo redniowieczne, Pocztki osady i miasta, [w:] Dzieje Rzeszowa, T. I, pod red. F. Kiryka, Rzeszów 1994, s. 136-137. 39 Anna Bardecka, Lokacje miast małopolskich za Władysława Łokietka (1306 – 1333), [w:] „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” nr 3/1983, s. 335 – 343. 40 S. Mateszew, Zarys…, dz. cyt., s. 89 – 97. 41 J. Rawski, Krótki rys historyczny północnej czci Puszczy Sandomierskiej, [w:] Prace i materiały z bada etnograficznych Muzeum Okrgowe w Rzeszowie (Tarnobrzeskie), Rzeszów 1968, s. 20. 42 Tame, s. 23; Zbiór Dokumentów Małopolskich, pod red. Kura – Sułkowska, T. 4, nr 958, s. 108; K. Skowroski, Z dziejów osadnictwa…, dz. cyt., s. 136; w tabeli w poz. 11 podana liczba dotyczy Raniowa w XIV w.

27 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

4 Mokrzyszów 20 5 Padew 4 6 Pławo 2 7 Przyszów 4 8 Sobów 2 9 Sokolniki 2 10 Wola Raniowska 2 11 Raniów 9 - O g ó ł e m 88

Mapka nr 6. Osady łowieckie w dolinie Łgu (XIV – XVI wiek).

W drugiej połowie XVI wieku - jak wynika z tabeli i mapki - ogółem w kró- lewskiej Puszczy Sandomierskiej było zatrudnionych 88 łowców. Łowczy - mimo, e urzd ten był tytularny - w starostwie sandomierskim, jeszcze w XVI wieku, zajmował wysok pozycj w hierarchii urzdniczej. Jego zadaniem było zorganizowanie i przeprowadzenie łowów dla władcy lub jego dworu. Prze-

28 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

4 Mokrzyszów 20 bywali tutaj m. in. nasi monarchowie: Kazimierz Wielki,43 Władysław Jagiełło, 5 Padew 4 Kazimierz Jagielloczyk, Stefan Batory (informuje o tym tabela nr 7). Osada 6 Pławo 2 Przyszów wraz z zamkiem oraz mała osada myliwska Raniów stanowiła baz 7 Przyszów 4 44 8 Sobów 2 wypadow w głb puszczy. 9 Sokolniki 2 10 Wola Raniowska 2 Tabela 7 11 Raniów 9 Królewskie łowy w XIV - XVI wieku w Puszczy Sandomierskiej.45 - O g ó ł e m 88 Nazwisko monarchy Rok polowania 1 2 Kazimierz Wielki 1358, 1368 Władysław Jagiełło 1389 - 1433 Kazimierz Jagielloczyk 1448 Stefan Batory 1578, 1585

W procesie kadej kolonizacji bardzo istotn rol odgrywały szlaki komunikacyjne. Interesujco to zagadnienie ocenił T. Ladenberger:46 „Z obo- szarami o gstym zaludnieniu łcz si niemal drogi handlowe. Zaleno jest tu bopóln, nie tylko szlaki handlowe szukaj ziem ludnych, wród których pod- róuje si bezpieczniej i wygodniej, lecz take komunikacja i handel stanowi dla ludnoci powan sił atrakcyjn, otwierajc jej szersze widoki zarobków. Na obszarze Małopolski silny zwizek i współzaleno jednych od drugich objawia si nie tylko w samych kierunkach, lecz nawet w sile napicia obu zjawisk”47. Pierwotne poruszanie si po puszczy dokonywało si wzdłu rzek. Tutaj znajdowały si obok ich koryta utarte drogi. Zapewne najstarszym traktem w tym rejonie było połczenie dwóch królewskich osad myliwskich Przyszowa z Raniowem, połoonych nad Łgiem, w centrum Puszczy Sandomierskiej. Z czasów panowania króla Kazimierza Wielkiego mamy lady istnienia w tej okolicy innych gociców, przecinajcych rodek tego masywu lenego. Głównym i zarazem wanym grodem obronnym, a nastpnie miastem re- dniowiecznym był Sandomierz. Do niego i od niego włanie prowadziły główne 48 Mapka nr 6. Osady łowieckie w dolinie Łgu (XIV – XVI wiek). i pomocnicze szlaki handlowe , z południa na północ i ze wschodu na zachód

43 Król ten ustanowił w puszczy dwa stany myliwskie, w Przyszowie – Stan I i w Raniowie – Stan II; W drugiej połowie XVI wieku - jak wynika z tabeli i mapki - ogółem w kró- Rezerwat łowiecki zwany inaczej regalia – był to prawnie zastrzeony teren na polowanie tylko na uytek lewskiej Puszczy Sandomierskiej było zatrudnionych 88 łowców. Łowczy - królewski. 44 M. Piórek, Raniów – historyczna osada myliwska i bartnicza z XIV wieku, [w:] „Ziemia Kolbuszowska” mimo, e urzd ten był tytularny - w starostwie sandomierskim, jeszcze w XVI nr 4/11, 1995; tego autora; Król Władysław Jagiełło w Puszczy Sandomierskiej, [w:] „Ziemia wieku, zajmował wysok pozycj w hierarchii urzdniczej. Jego zadaniem było Kolbuszowska,” nr 5/12 1995; W. Puzio, Królewski „ Trakt Piastowski”, [w:] „Wieci Raniowskie” nr 7/77 zorganizowanie i przeprowadzenie łowów dla władcy lub jego dworu. Prze- zr. 2003, s.6-7. 45 Zbiór Dokumentów Małopolskich…, dz. cyt. , T. 4, nr 959, s. 108; ks. Wilhelm Gaj – Piotrowski, Królewski zamek w Przyszowie, Tuchów – Stalowa Wola 1998, s. 80-82; wg. tego autora był w Przyszowie 12 razy; Biblioteka Polskiej Akademii Nauk w Krakowie, rkps, sygn. 486, s. 412. 46 T. Ladenberger, Zaludnienie…, dz. cyt., s. 57. 47 Tame. 48 Andrzej Gruszeczki, Bastionowe zamki w Małopolsce, Warszawa 1962, s. 13.

29 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU... ziem polskich, przecinajce tutejsze bory i lasy. Jednym z nich był „szlak nadwilaski” z Miechocina przez Chmielów, las Dba,49 póniejsze osady Ko- morów - Raniów do Sanu i Kolbuszowa - Werynia - Głogów (dawniej Głowów) – Rzeszów. Zdaniem licznych historyków i jzykoznawców, włanie t drog szła kolonizacja południowej czci Puszczy przez Sandomierzaków, a nastpnie Mazurów z Mazowsza.50 Jeszcze w drugiej połowie XIX w. cz lasu wsi Lipnica, połoonego na zachód od drogi do Wilczej Woli, nazywano Mazowieckim Borem.51 Według W. Mroczki52 zachodnia cz wsi Lipnica, od drogi do Wilczej Woli w kierunku przysiółka Zagrody, została osadzona przez osadników z Mazowsza. Podobnie twierdzi F. Kotula: „Rzeszowiacy mieszkaj na południe od Lasowiaków. Ciekawe, e zarówno północni Rzeszowiacy (Kolbuszowa - Raniów - Kamie) uwaaj si za Mazurów. Nie tak dawno jeszcze mieszkacy wschodniej Małopolski ludzi „ od Rzeszowa” (i to w szerokim promieniu) nazywali nie inaczej jak Mazurami”.53 Obok ludnoci wołoskiej kolonizatorami byli take Mazurzy, którzy osiedlili si wiksz grup na terenie ju wczeniej załoonej wsi Ossówki - Zielonki.54 Na przełomie XIV i XV w. utarty został szlak komunikacyjny z Ropczyc i Sdziszowa, przez tereny póniejszego Przedborza, Bukowca, Kolbuszowej, Weryni i Raniowa w kierunku wschodnim do Leajska i dalej na wschód.55 Na pocztku XVI wieku znane były take połczenia drogowe z Mielca do Cmolasu, z Ocieki do Weryni, z Cmolasu do Weryni.56 Wielu historyków potwierdza tez, e ruch osadniczy na tym terenie zaczyna si dopiero za panowania króla Kazimierza Wielkiego, a szczególnie po przyłczeniu ziemi ruskiej do pastwa polskiego. Pogranicze to w XIV wieku było połoone blisko tutejszych okolic (póniejszych osad Weryni i Kolbuszowej), bo zaledwie 15 - 20 kilometrów na wschód do ju znanego wówczas masywu lenego o nazwie „Las Turza”. Z tej strony granica wscho-

49 Zbiór Dokumentów Małopolskich, (dalej ZDM}, pod red. Stanisława Karasia, cz. I, dokumenty z lat 1257 – 1420, Wrocław – Warszawa – Kraków 1962, nr 306, s. 388: „Miechocin, 1 lipca 1414r., Paweł z Miechocina i Mikołaj z Machowa czternastu imiennie wyszczególnionym kmieciom nadaj dziedzicznie las zwany Dba…”; M. Dobrowolska, Osadnictwo Puszczy Sandomierskiej midzy Wisł i Sanem, Kraków 1931, s. 15; Jan Baszanowski, Z dziejów handlu polskiego w XVI – XVIII wieku, Handel wołami, nr 59, Gdask 1977, s. 173 – 176. 50 J. Wójtowicz, Charakterystyka fonetyczna…, dz. cyt., s. 6; teje autorki, O cechach mazowieckich…, dz. cyt., s. 373 i Atlas gwarowy dawnej Puszczy Sandomierskiej, [w:] „Rocznik Przemyski” , T. 12/1968, s. 355; M. Kara, Z problematyki gwar mieszanych i przejciowych, [ w:] „Jzyk Polski” , XXXVI, Z. 4, s. 292; K. Ruszel, Studia nad kultur ludow…, dz. cyt., s. 50; 51 Mapa katastralna wsi Lipnica zr. 1853, AH MKL w Kolbuszowej, nr inw. 376; patrz W. Mroczka, Lipnica…, dz. cyt., s. 17. 52 Tame. 53 F. Kotula, Z Sandomierskiej Puszczy…, dz. cyt., s. 10. 54 AKMK Ep.10, Misseliorum Zielonka pro Ecclesiae Raniszoviensi decretum /11 VII 1689), s. 352 – 353; patrz L. Rosół, Monografia parafii Raniów (1409 – 1850), praca magisterska. PAT – WT, Kraków 1987, s. 17. 55 J. Półwiartek, Kształtowanie si społecznoci miasta Kolbuszowej na przełomie XVIII i XIX wieku, [w:] Ojczyzna blisza i dalsza, Studia Historyczne ofiarowane F. Kirykowi w szedziesit rocznic urodzin, red. J. Chrobaczyski, A. Jureczko i M. liwa, Kraków 1993, s. 633; tego autora: Majtno kolbuszowska w XVI – XIX w. – rozległo i gospodarka dworska, [w:] Zeszyty Naukowe WSP w Rzeszowie. Z. 28/1998, Historia 7, s. 75. 56 Archiwum Sanguszków [AS] V, nr 99, 103, 106, 129, 179; P. Miodunka, Rola…, dz. cyt.

30 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU... ziem polskich, przecinajce tutejsze bory i lasy. Jednym z nich był „szlak dnia była otwarta i nowo zakładanym osadom groziło najwiksze nie bez- nadwilaski” z Miechocina przez Chmielów, las Dba,49 póniejsze osady Ko- pieczestwo. Std nadcigały niszczce najazdy Rusinów i grone Tatarów, po morów - Raniów do Sanu i Kolbuszowa - Werynia - Głogów (dawniej których zostawały tylko zgliszcza. Nie docierały jednak tutaj najazdy ludów Głowów) – Rzeszów. Zdaniem licznych historyków i jzykoznawców, włanie bałtyckich Jadwingów i Litwinów. t drog szła kolonizacja południowej czci Puszczy przez Sandomierzaków, Małopolska, a w tym Puszcza Sandomierska, w porównaniu z ziemiami a nastpnie Mazurów z Mazowsza.50 Jeszcze w drugiej połowie XIX w. cz wschodnimi Rzeczypospolitej była znacznie spokojniejsza. W roku 1524 najazd 57 lasu wsi Lipnica, połoonego na zachód od drogi do Wilczej Woli, nazywano turecki dotarł jednak do granic województwa krakowskiego. Dopiero w Mazowieckim Borem.51 Według W. Mroczki52 zachodnia cz wsi Lipnica, od połowie XVII wieku dotknły j zniszczenia wojny szwedzkiej i najazdu drogi do Wilczej Woli w kierunku przysiółka Zagrody, została osadzona przez Rakoczego, take toczyły si na tym terenie wojny domowe, jak np. rokosz 58 osadników z Mazowsza. Podobnie twierdzi F. Kotula: „Rzeszowiacy mieszkaj Zebrzydowskiego (1606 - 1607), rokosz Lubomirskiego (1665 - 1666) i na- na południe od Lasowiaków. Ciekawe, e zarówno północni Rzeszowiacy jazdy tatarskie.59 Okolice te od XV do XVII wieku broniły przed ssiadami (Kolbuszowa - Raniów - Kamie) uwaaj si za Mazurów. Nie tak dawno je- dwory obronne i zamki bastionowe w Baranowie k/ Sandomierza, Łacucie, szcze mieszkacy wschodniej Małopolski ludzi „ od Rzeszowa” (i to w szerokim Przecławiu, Rzeszowie i Sandomierzu.60 promieniu) nazywali nie inaczej jak Mazurami”.53 Obok ludnoci wołoskiej Jednym z wanych czynników decydujcych o dalszym procesie zasiedlania kolonizatorami byli take Mazurzy, którzy osiedlili si wiksz grup na terenie Puszczy Sandomierskiej, była wzmoona działalno gospodarcza szlachty, ju wczeniej załoonej wsi Ossówki - Zielonki.54 Na przełomie XIV i XV w. trwajca od połowy XV do XVII wieku. Przejawem tego było tworzenie na utarty został szlak komunikacyjny z Ropczyc i Sdziszowa, przez tereny dobrych glebach zrbów gospodarki folwarczno - paszczynianej. Właciciele póniejszego Przedborza, Bukowca, Kolbuszowej, Weryni i Raniowa w kie- dóbr poszukiwali cigle nowych ródeł dochodowoci. Z chwil powstawania na runku wschodnim do Leajska i dalej na wschód.55 Na pocztku XVI wieku zna- tym terenie folwarków, szlachta szukała zysku przede wszystkim w handlu ne były take połczenia drogowe z Mielca do Cmolasu, z Ocieki do Weryni, zboem. Przykładem takim moe by produkcja zboa w latyfundium rodziny 56 Lubomirskich, w drugiej połowie XVII w., m. in. w rejonie Kolbuszowej, z Cmolasu do Weryni. Wielu historyków potwierdza tez, e ruch osadniczy 61 na tym terenie zaczyna si dopiero za panowania króla Kazimierza Wielkiego, Rzemienia i Tuszowa. a szczególnie po przyłczeniu ziemi ruskiej do pastwa polskiego. Pogranicze to Na przełomie XV i XVI stulecia zarysował si w puszczy wyrany podział w XIV wieku było połoone blisko tutejszych okolic (póniejszych osad Weryni własnoci. Obok królewszczyzn, które obejmowały najwikszy obszar, cz i Kolbuszowej), bo zaledwie 15 - 20 kilometrów na wschód do ju znanego puszczy naleała ju do Ligzów z Przecławia, Tarnowskich z Tarnowa i wówczas masywu lenego o nazwie „Las Turza”. Z tej strony granica wscho- Mieleckich z Mielca. Ich dobra połoone były na południowo - zachodnich obrzeach puszczy. Do króla nadal naleały tereny midzy Pławem nad Wi- słok, Jalanami i lasem Db oraz due obszary lece na wschód od linii 49 Zbiór Dokumentów Małopolskich, (dalej ZDM}, pod red. Stanisława Karasia, cz. I, dokumenty z lat 1257 – Grbów - Komorów62 - Raniów, a do doliny Sanu i na południe od Ropczyc.63 1420, Wrocław – Warszawa – Kraków 1962, nr 306, s. 388: „Miechocin, 1 lipca 1414r., Paweł z Miechocina i Mikołaj z Machowa czternastu imiennie wyszczególnionym kmieciom nadaj dziedzicznie las zwany Na pocztku XVI wieku włoci Tarnowskich rozcigały si 10 kilometrowym Dba…”; M. Dobrowolska, Osadnictwo Puszczy Sandomierskiej midzy Wisł i Sanem, Kraków 1931, s. 15; pasem na wschód od rzeki Wisłoki, od Rzochowa a po Weryni, a ich północn Jan Baszanowski, Z dziejów handlu polskiego w XVI – XVIII wieku, Handel wołami, nr 59, Gdask 1977, s. 64 173 – 176. granic stanowiła linia łczca Wojsław, Przyłk i Kolbuszow. Akcja ko- 50 J. Wójtowicz, Charakterystyka fonetyczna…, dz. cyt., s. 6; teje autorki, O cechach mazowieckich…, dz. cyt., s. 373 i Atlas gwarowy dawnej Puszczy Sandomierskiej, [w:] „Rocznik Przemyski” , T. 12/1968, s. 355; M. Kara, Z problematyki gwar mieszanych i przejciowych, [ w:] „Jzyk Polski” , XXXVI, Z. 4, s. 292; K. 57 Historia Polski, T. I, cz. II pod red. H. Łowmiaskiego, Warszawa 1950, s. 206 – 208; Ksiga dochodów Ruszel, Studia nad kultur ludow…, dz. cyt., s. 50; beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529 (tzw. Liber Retaxationum), pod red. Zofii Leszczyskiej – 51 Mapa katastralna wsi Lipnica zr. 1853, AH MKL w Kolbuszowej, nr inw. 376; patrz W. Mroczka, Skrtowej, Wrocław – Warszawa – Kraków 1968, s. 3. Lipnica…, dz. cyt., s. 17. 58 Z. Gulden, Zniszczenia gospodarcze w królewszczyznach sandomierskich w dobie rokoszu Zebrzydowskiego [1606-1609], 52 Tame. [w:] „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” XXX/1982, Z. 3-4, s. 335 – 343. 53 F. Kotula, Z Sandomierskiej Puszczy…, dz. cyt., s. 10. 59 A. Gruszeczki, Bastionowe…, dz. cyt., s. 14. 54 AKMK Ep.10, Misseliorum Zielonka pro Ecclesiae Raniszoviensi decretum /11 VII 1689), s. 352 – 353; patrz L. Rosół, 60 Tame, s. 18, 247, 250. Monografia parafii Raniów (1409 – 1850), praca magisterska. PAT – WT, Kraków 1987, s. 17. 61 Norman Davies, Boe igrzysko. Historia Polski, T. I. Od pocztków do roku 1795, Kraków 1992, s. 348. 55 J. Półwiartek, Kształtowanie si społecznoci miasta Kolbuszowej na przełomie XVIII i XIX wieku, [w:] 62 AGAD, Dział XVIII, 29, f. 43: wzmianka o Lasach Komorowskich i powtórnej lokacji wsi Komorów. Ojczyzna blisza i dalsza, Studia Historyczne ofiarowane F. Kirykowi w szedziesit rocznic urodzin, red. 63 M. Dobrowolska, Osadnictwo Puszczy Sandomierskiej midzy Wisł i Sanem, Kraków 1931, s. 15; S. J. Chrobaczyski, A. Jureczko i M. liwa, Kraków 1993, s. 633; tego autora: Majtno kolbuszowska w XVI – XIX w. – Inglot, Kolonizacja wewntrzna, a napływ Niemców do Polski od XVI – XVIII w., Kraków 1945. rozległo i gospodarka dworska, [w:] Zeszyty Naukowe WSP w Rzeszowie. Z. 28/1998, Historia 7, s. 75. 64 ródła Dziejowe, T. XIV, Polska XVI wieku pod wzgldem geograficzno – statystycznym opisana przez 56 Archiwum Sanguszków [AS] V, nr 99, 103, 106, 129, 179; P. Miodunka, Rola…, dz. cyt. Adolfa Pawiskiego, Małopolska, T. III, Warszawa 1886, s. 88; M. Maciga, Rys geograficzno – historyczny

31 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU... lonizacyjna zwrócona była na najyniejsze tereny puszczy, wybierano przede wszystkim płaty glin rozrzucane wród wydm piaszczystych. Proces ten aktywnie przebiegał w południowej jej czci, natomiast gorzej było w jej północno - rodkowym odcinku. Dokładniej informuj o tym tabele nr 8 i 9.

Tabela 8 Pocztki osadnictwa w okolicach Weryni i Kolbuszowej w XIV i XV wieku.65

Rok Nazwa osady Czyja własno? Uwagi lokalizacji 1 2 3 4 Borek k/Sdziszowa 1346 - - Mrowla 1347-1367 - lokacja 2/3 - krotna Raniów przed 1366 królewszczyzny - Wola Raniowska 1366 królewszczyzny - Tarnowskich z Rzochowa i Ocieka 1431 - Rzemienia Cmolas przed 1459 Mieleckich z Mielca - Ruda nad Tuszym 1459 - - pierwsza wzmianka Werynia po 1459 Tarnowskich ródłowa 1504r. pierwsza wzmianka Kolbuszowa po 1459 Tarnowskich ródłowa 1508r. Trzsówka przed 1504 Mieleckich - Przewrotne 1554 - - Lipnica 1559 królewszczyzny - Niwiska 1565 Tarnowskich - Dzikowiec 1566 królewszczyzny lokacja w 1566r. Zielonka 1569 królewszczyzny - Trze przed 1576 Tarnowskich - Mechowiec- Zarudzie przed 1578 Mieleckich - Przyłk ok. 1578 Mieleckich - wierczów przed 1581 Tarnowskich -

kieleckiego. Prace i materiały z bada etnograficznych w Kieleckiem, Rzeszów 1970, s. 42; K. Ruszel, Studia…, dz. cyt., s. 48. 65 Tabel t opracowano na podstawie dwóch opracowa ksikowych: M. Skowroski, Powiat…, dz. cyt. s. 25-26 i M. Piórek, Szkice…dz. cyt., s. 17 – 31; Cmolas – Anna Dunin – Wsowiczowa, Mapa…, dz. cyt., s. 105, przypis 81: Cmolas i Las Rudnik [Zarudzie] otrzymał Sebastian Mielecki, ojciec Hieronima, w wyniku podziału dziedzictwa wr. 1548 [ MRPS V, nr 85]; wg. Rejestrów z lat 1578, 1589 i 1591 wsie te naleały do Hieronima Mieleckiego [ Małopolska XVI, s. 202; ASK 0 I, 51, k. 874, 875; ASK 0 I, 51, k. 768, 769; natomiast w roku 1579 pobór z nich opłacał Andrzej Leszczyski [ ASK 0 I. 10, k. 843 v.]; Trzsówka – Anna Dunin – Wsowiczowa, Mapa własnoci ziemskiej, [w:] Atlas…, dz. cyt., s. 105, przypis – Wie ta, wymieniona wród wsi dziedzicznych Mieleckich 1548 [ Akt podziału dóbr , MRPS V, nr 85] oraz w akcie rozgraniczenia dóbr królewskich od posiadłoci Stanisława Mieleckiego w roku 1528 [ AS, nr 178, s. 210], w rejestrze poboru zr. 1589 wyjtkowo, zapewne omyłkowo, oznaczona została jako „regalis” (królewski, ksicy) ASK 0 I, 10, k. 843; ASK 0 I, 51, k. 769.

32 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU... lonizacyjna zwrócona była na najyniejsze tereny puszczy, wybierano przede Przedbórz 1593 dobra szlacheckie - wszystkim płaty glin rozrzucane wród wydm piaszczystych. Proces ten akty- Komorów 1599 królewszczyzny lokacja 2/3 - krotna wnie przebiegał w południowej jej czci, natomiast gorzej było w jej północno - rodkowym odcinku. Tabela 9 Dokładniej informuj o tym tabele nr 8 i 9. Osadnictwo w okolicach Kolbuszowej i Weryni w XVII i XVIII wieku66.

Rok Tabela 8 Nazwa miejscowoci Czyja własno? Uwagi Pocztki osadnictwa w okolicach Weryni i Kolbuszowej w XIV i XV lokalizacji wieku.65 1 2 3 4 Kosowy 3/ przed 1616 dobra szlacheckie - Siedlanka (Siedlanow) przed 1616 dobra szlacheckie - Rok Nazwa osady Czyja własno? Uwagi Zarbki przed 1616 dobra szlacheckie - lokalizacji Huta k/ Przedborza 1627 dobra szlacheckie - 1 2 3 4 Kupno przed 1629 królewszczyzny tenuta bratkowicka Borek k/Sdziszowa 1346 - - Widełka (Widełki) przed 1629 królewszczyzny tenuta bratkowicka Mrowla 1347-1367 - lokacja 2/3 - krotna Bukowiec 1640 dobra szlacheckie - Raniów przed 1366 królewszczyzny - Kłapówka 1643 dobra królewskie tenuta bratkowicka 1/ Wola Raniowska 1366 królewszczyzny - Jagodnik przed 1662 dobra szlacheckie - Tarnowskich z Rzochowa i Ocieka 1431 - Toporów przed 1662 królewszyzny - Rzemienia Hucisko k/ Niwisk ok. 1664 dobra szlacheckie - Cmolas przed 1459 Mieleckich z Mielca - Zapole k/ Niwisk ok. 1664 dobra szlacheckie - Ruda nad Tuszym 1459 - - Huta Komorowska ok. 1674 królewszczyzny - pierwsza wzmianka Werynia po 1459 Tarnowskich ródłowa 1504r. Mazury przed 1676 królewszczyzny klucz raniowski pierwsza wzmianka Wilcza Wola- Ruda przed 1676 królewszczyzny klucz raniowski Kolbuszowa po 1459 Tarnowskich ródłowa 1508r. Majdan ok. 1711 królewszczyzny klucz raniowski Trzsówka przed 1504 Mieleckich - Kopcie 1718 królewszczyzny klucz raniowski Przewrotne 1554 - - Kolbuszowa Dolna ok. 1720 dobra szlacheckie - Lipnica 1559 królewszczyzny - Kolbuszowa Górna ok. 1720 dobra szlacheckie - Niwiska 1565 Tarnowskich - Jaciska - Nowa Wie 1727 dobra szlacheckie - Dzikowiec 1566 królewszczyzny lokacja w 1566r. Leszcze 1731 dobra szlacheckie - Zielonka 1569 królewszczyzny - Porby Dymarskie 1741 dobra szlacheckie - Trze przed 1576 Tarnowskich - Rusinów przed 1744 królewszczyzny klucz raniowski Mechowiec- Zarudzie przed 1578 Mieleckich - Staniszewskie przed 1744 królewszczyzny klucz raniowski Przyłk ok. 1578 Mieleckich - Brzostowa Góra przed 1744 królewszczyzny klucz raniowski wierczów przed 1581 Tarnowskich - Krztka przed 1747 królewszczyzny Ekonomia Sandomierska Porby Kupieskie ok. 1749 królewszczyzny klucz bratkowicki Wola Rusinowska 1764 królewszczyzny Ekonomia Sandomierska kieleckiego. Prace i materiały z bada etnograficznych w Kieleckiem, Rzeszów 1970, s. 42; K. Ruszel, Domatków przed 1764 dobra szlacheckie - 1/ Studia…, dz. cyt., s. 48. 65 Tabel t opracowano na podstawie dwóch opracowa ksikowych: M. Skowroski, Powiat…, dz. cyt. s. Wola Domatkowska przed 1764 dobra szlacheckie - 1/ 25-26 i M. Piórek, Szkice…dz. cyt., s. 17 – 31; Cmolas – Anna Dunin – Wsowiczowa, Mapa…, dz. cyt., s. Hadykówka ok. 1767 dobra szlacheckie - 2/ 105, przypis 81: Cmolas i Las Rudnik [Zarudzie] otrzymał Sebastian Mielecki, ojciec Hieronima, w wyniku podziału dziedzictwa wr. 1548 [ MRPS V, nr 85]; wg. Rejestrów z lat 1578, 1589 i 1591 wsie te naleały do Hieronima Mieleckiego [ Małopolska XVI, s. 202; ASK 0 I, 51, k. 874, 875; ASK 0 I, 51, k. 768, 769; Wyjanienie: natomiast w roku 1579 pobór z nich opłacał Andrzej Leszczyski [ ASK 0 I. 10, k. 843 v.]; Trzsówka – Anna 1. - miejscowoci te powstały wczeniej, informuje o tym tabela. Dunin – Wsowiczowa, Mapa własnoci ziemskiej, [w:] Atlas…, dz. cyt., s. 105, przypis – Wie ta, wymieniona wród wsi dziedzicznych Mieleckich 1548 [ Akt podziału dóbr , MRPS V, nr 85] oraz w akcie rozgraniczenia dóbr królewskich od posiadłoci Stanisława Mieleckiego w roku 1528 [ AS, nr 178, s. 210], w rejestrze poboru zr. 1589 wyjtkowo, zapewne omyłkowo, oznaczona została jako „regalis” (królewski, 66 Anna Dunin – Wsowiczowa, Charakter i wielko osiedli, [w:] Atlas…, dz. cyt., s. 84; M. Skowroski, ksicy) ASK 0 I, 10, k. 843; ASK 0 I, 51, k. 769. Powiat…, dz. cyt., s. 25-26.

33 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

2. - Hadykówka lokowana została w roku 1750; patrz: J. Półwiartek, Na tym terenie jako pierwsze osady lene zostały lokowane na przełomie XV i Majtno kolbuszowska…, dz. cyt., s.81. XVI w. Werynia i Kolbuszowa. Powstały na obszarze dawnych królewszczyzn, które 3. Anna Dunin - Wsowiczowa, Mapa własnoci ziemskiej, (w: ) Atlas…, przejto drog dzierawy, a nastpnie z nadania królewskiego dla Tarnowskich z Tar- dz. cyt., s. 105, przypis 82 - Kosów (Kossowy, Kosowy) i Trzenik nie nowa. Ród rycersko – szlachecki, herbu „Leliwa”, zapocztkował Jan Feliks Tarnowski wystpuj w rejestrach z lat siedemdziesitych XVI w. Wr. 1589 (ASK - dziedzic klucza rzemieskiego; w roku 1460 - kasztelan biecki, w 1480r. - wojewoda O I, 51, k. 875) odnotowano je jako własno Hieronima Mieleckiego, lubelski.69 Zasiedlił te tereny ludnoci pochodzc z wczeniej lokowanych wsi przy czym druga z tych wsi okrelona została jako „noviter locata” w r- z dorzecza Wisłoka, tj. z okolic Dbicy i Rzochowa. kach tego Mieleckiego odnotowano je nastpnie wr. 1591 (ASK O I, Proces prywatyzacji puszczy poprzedził, przeprowadzony przez królewskie 51, k. 769). komisje w połowie XV i na pocztku XVI wieku, podział wpływów i ustalenie K. Ruszel67 błdnie umiecił w czasie, niektóre wsie połoone na terenie własnoci. Granice dóbr królewskich i prywatnych wyznaczyły kopce (m. in. w południowo-zachodniej czci Puszczy Sandomierskiej, a mianowicie: Raniów Weryni). Panowie Mieleccy z Mielca, Tarnowscy z Rzochowa i Rzemienia, Ja- i Wola Raniowska – w wieku XV (powinno by XIV w. - 1366r.). kubowscy, Uliscy z Ulanowa i Górna oraz Opaliscy z Leajska i Sokołowa70 po- pierali w duym stopniu samorzutn, ywiołow ofensyw chłopsk ze wsi lokowanych Tabela 10 wczeniej. Chłopi ruszyli na „tereny dziewicze” po barcie, wypas owiec i bydła, cink Pogłówne we wsiach parafii kolbuszowskiej w XVII w.68 drzew, a przede wszystkim na polowania majc przyzwolenie i opiek feudaln. Rozdawnictwo i zastawy dóbr królewskich przez Jagiellonów, znacznie uszczu- Lp. Miejscowo Rok Ilo pogłównego plały dobra królewskie w Puszczy Sandomierskiej. Czsto dochodziło do pomniejszania 1 2 3 4 tych dóbr, szczególnie na obszarach zalesionych, m. in. poprzez tzw. awulsy, tj. 1 Bukowiec 1674 23 odrywanie od majtków królewskich mniejszych lub wikszych kawałków ziemi, a 2 Domatków 1674 29 take całych wsi przez szlacht, osiadł ju od dawna w najbliszym ssiedztwie. 3 Kłapówka 1674 24 Nastpstwem tej grabiey było włczenie tych zawłaszczonych terenów do swych dóbr 1629 15 hort.in agris 4 Kupno 1674 52 dziedzicznych. Mimo wydania, przez króla Aleksandra wr. 1504, statutu ogra- 5 Widełka 1674 136 niczajcego ten proceder, zjawisko to nadal trwało. Jeszcze w roku 1569 zanotowano 6 Huta k/Przedborza 1627 - kilkanacie nowych takich zawłaszcze w królewszczyznach połoonych w widłach 71 7 Przedbórz 1664 - Wisły i Sanu. Przykładem takim była na naszym terenie Wola Raniowska (Wola Ramiszowska): „opowiadali poddani z tej wsi, i Pan Gnoiski odejmuje puszczy Króla Wyjanienie: pogłówne - podatek nakładany na ogół lub okrelone grupy Jmci i barci {…} i Pan Pileczki puszczej króla Jmci tym poddanym broni i wolej sadzi mieszkaców, płacony „od głowy” w okresie staropolskim; Hortulanus in agris - nie dopuszcza, odejmujc puszczej na mile wszerz, a na trzy mile wzdłu. KJMci {…} zagrodnik, właciciel chałupy z kawałkiem ziemi. take si te Ramiszowianie skaryli jako Wola Ramiszowska, a najwicej na pana Z tabeli nr10 wynika, e najwiksz wsi była Widełka (Widełki: Wiksza i Mała). Pileczkiego powiedajcz, i wielk szkod czyni w zwierzu z tej tam puszczy.”72 Okres Na jej terenie mieszkało 136 osób. Liczba ta została wykazana w rejestrze podatkowym. ten w całej Polsce charakteryzuje si pogoni za bogactwem m.in. poprzez zakładanie licznych folwarków i czerpanie zysków z produkcji zboowej i hodowlanej. Tutaj znaj-

67 K. Ruszel, Studia nad kultur ludow …, dz. cyt., s. 39. dowały si niezłe warunki do prowadzenia działalnoci gospodarczej, gdy ułatwiały w 68 Bukowiec – A. Pawiski, Małopolska, T. IV, s. 57 a: w regestrze pogłównego. 1674, powiat pilzneski, zbyciu tej produkcji liczne drogi wodne, poprzez takie rzeki spławne, jak: Wisła, San i parafia Wyrnina – „Bukowiec, głów 23”. Kłapówka – tame, „ Kłapówka, głów 24”; Domatków – tame, ich dopływy: Wisłok, Łg i Wisłoka. Take mieszkacy wsi dostarczali do ich brzegów „Dodatków, głów 29”; Kupno – tame „Kupno, głów 52” i Z. Guldon, Lech Stpkowski, Z. Trawicka: Rejestr poborowy powiatu pilzneskiego 1629, Kieleckie Studia Historyczne, WSP Kielce, Kielce 1977, s. 247: towary lene, takie jak: drewno, klepka, waczos, smoła, popiół, wgiel drzewny, dzie- „Kupno, regalis – hort. 15 in agris – fl. 12; Huta k/Przedborza - Lustracja województwa sandomierskiego 1660 – 1664, cz. II, pod red. Henryk Oprawko i Kamila Schuster, Wrocław – Gdask 1977, s. 187: „1627 – ta wie ma granice z Sdziszowem JMP podstolego koronnego, a z inszych stron zachodz granice na ksztelanij 69 W. Dworaczek, Leliwici Tarnowscy, Warszawa 1971, s. 208. sandomirsk nalece…”; tame: „Z tej huty płaci hutnik annuatim po fl. 300. Opowiadał p. podstaroci 70 AGAD, Dział XVIII, 29, f. 30 i AGAD, Dział XVIII, 69, f. 305; AGAD, Dział XVIII, sygn. 31/1611r., s. 77 robczicki, i ob defectum drzewa na popiły do roboty kła, nie moe długo trwa takowa huta. Tedy my habita – 79; przykładem złego traktowania osadników ssiedniej wsi Ossówka (dobra królewskie – lokacja 1559) był ratione, e ten procent nie moe by ustawiczny i trwały…”. Przedbórz – Lustr. woj. Sandomierskiego 1660 – właciciel Sokołowa. Powtórna lokacja Ossówki – Zielonki nastpiła w drugiej połowie XVI w. w kluczu 1664…, dz. cyt., s. 187: „ Ta wie jest dziedziczna JPM Stanisława Zareby, sdziego ziemskiego woj. przyszowskim, a mianowicie w roku 1578 . M. Piórek. Z dziejów wsi Zielonka, [w:] „Ziemia Kolbuszowska” Sieradzkiego, zostaje in contiquitate starostwa robczyckiego i grunta ku tej wsi starostwa nalece zachodz nr 1/97, stycze 2004, stycze.20-21. ograniczone”. Widełka – tame, s. 57a „Widełka, głów 136”. Z. Gulden…, dz. cyt. s. 247 „Widełka – regalia – 71 W. Pałuki, Przynaleno własnociowa osad, [w:] Atlas…, dz. cyt., 89. hort. 13 in agris – fl. 10/12”. 72 Tame; patrz: AGAD, Dz. XVIII nr 29, f. 27 – 27v.

34 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

35 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU... gie, aby nastpnie wywie je do Gdaska.73 Na tym terenie powstaj wsie ła- cuchówki, które umoliwiaj wyzyskiwanie duych lesistych gruntów pod upraw rolin i hodowl zwierzt. Osady te miały od 20 do 40 km kwadratowych powierzchni.74 W roku 1558 Wola Lipnica,75 za w 1559 – Lipnica zostały lokowane przez sołtysa z Woli Raniowskiej, Jdrzeja Konarzewskiego, na mocy przywileju wydanego przez króla Zygmunta Augusta.76 W kilka lat póniej, bo w roku 1566, tene sam osadca lokuje wie o nazwie Wola Dzikowiec.77 W nastpnym roku 1567 stwierdza si, e: „…tam w tym Dzikowcu dopiero si jeden chłop poczł budowa przy gruntach panów Rzemieskich.”78 Z tabel nr 8, 9 wynika, e wikszo osad lenych powstałych w XVI i XVII wieku była wynikiem przemylanej kolonizacji południowo - zachodniej czci Puszczy Sandomierskiej, z uwagi na rolnictwo i przemysł leny. wiadcz o tym informacje ródłowe potwierdzajce zajcia ludnoci o charakterze pozarolniczym, m.in.: bartnictwo, łowiectwo, zbieractwo runa lenego, hutnictwo elaza i szkła,79 oraz przemysł drzewny.

73 Ryszard Szczygieł, Lokacja Florianowa na tle urbanizacji rodkowego i wschodniego Roztocza w XVI wieku i pierwszej połowie XVII wieku, [w:] „Rocznik Lubaczowski”, T. V, Lubaczów 1994, s. 8. 74 M. Dobrowolska, Osadnictwo Puszczy Sandomierskiej midzy Wisł i Sanem, Kraków 1931, s. 19. 75 AGAD, Dz. XVIII, 31, f. 80 n; J. Muszyska, Gospodarstwo…, dz. cyt., s. 22. 76 Tame; Lustracja 1564 – 1565, wyd. pod red. W. Ochmaskiego, Wrocław 1963, s. 137; W. Witttyg, Nieznana szlachta polska i jej herby, Kraków 1908, s. 231: „Pajowski h. Puchała, Stanisław, w roku 1553 opłaca pobór ze wsi Ramiszowa, Ramiszowskiej Woli, Lipnicy, Woli i Dzikowca, woj. (i pow.) sandomierskie”; W. Mroczka, Lipnica…, dz. cyt., s. 15 „ Lokacja Lipnicy w 1559r. polegała na przekształceniu dwóch lenych osad Lipnicy i Woli wymienionych ju w 1553r. w jedn wie zorganizowan w myl prawa niemieckiego”. 77 Dokument lokacyjny wsi Dzikowiec w oryginale znajduje si w zbiorach Biblioteki im. Ossoliskich we Wrocławiu; AGAD, Dz. XVIII, 68, p. 33; patrz: M. Piórek, Szkice…, dz. cyt., s. 31. 78 AGAD, sygn. 29, Lustracje, Dział XVIII. 79 Benedykt Zientara, Dzieje małopolskiego hutnictwa elaznego (XIV – XVII w.), Warszawa 1954, s. 89 i 95; M. Skowroski, Hutnictwo elaza w Puszczy Sandomierskiej, {w:] Tradycje hutnicze w Puszczy Sandomierskiej, Stalowa Wola 1970, s. 51 – 73; J. Muszyska, Gospodarstwo folwarczne…, dz. cyt., s. 21 – 22;

36 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU... gie, aby nastpnie wywie je do Gdaska.73 Na tym terenie powstaj wsie ła- cuchówki, które umoliwiaj wyzyskiwanie duych lesistych gruntów pod upraw rolin i hodowl zwierzt. Osady te miały od 20 do 40 km kwadratowych powierzchni.74 W roku 1558 Wola Lipnica,75 za w 1559 – Lipnica zostały lokowane przez sołtysa z Woli Raniowskiej, Jdrzeja Konarzewskiego, na mocy przywileju wydanego przez króla Zygmunta Augusta.76 W kilka lat póniej, bo w roku 1566, tene sam osadca lokuje wie o nazwie Wola Dzikowiec.77 W nastpnym roku 1567 stwierdza si, e: „…tam w tym Dzikowcu dopiero si jeden chłop poczł budowa przy gruntach panów Rzemieskich.”78 Z tabel nr 8, 9 wynika, e wikszo osad lenych powstałych w XVI i XVII wieku była wynikiem przemylanej kolonizacji południowo - zachodniej czci Puszczy Sandomierskiej, z uwagi na rolnictwo i przemysł leny. wiadcz o tym informacje ródłowe potwierdzajce zajcia ludnoci o charakterze pozarolniczym, m.in.: bartnictwo, łowiectwo, zbieractwo runa lenego, hutnictwo elaza i szkła,79 oraz przemysł drzewny.

Mapka nr 7. Parafie istniejce w okolicy Kolbuszowej w XVI – XVII w.

Proces osadnictwa w XVII i XVIII wieku rozwijał si w dalszym cigu i schodził na niej połoone tereny, a mianowicie w szerokie doliny rzeczne, gdzie gleby były znacznie gorsze do uprawy. Powstaj nowe osady: Kupno, Wi- dełka, Kłapówka, wierczów, Bukowiec, Przedbórz, Domatków, Wola Do- matkowska, Niwiska, Trze, Siedlanka, Kosowy.80 Zakładane były, w oparciu o własne surowce, take huty szkła, m. in.: w Niwiskach, Hucie Przed-borskiej, Widełce i Hucie Komorowskiej.

73 W wielu przypadkach lokacje nowo zakładanych osad lenych nie udały si Ryszard Szczygieł, Lokacja Florianowa na tle urbanizacji rodkowego i wschodniego Roztocza w XVI wieku i pierwszej połowie XVII wieku, [w:] „Rocznik Lubaczowski”, T. V, Lubaczów 1994, s. 8. na tym terenie. Po kilku latach znikały albo zostały wchłonite przez dy- 74 M. Dobrowolska, Osadnictwo Puszczy Sandomierskiej midzy Wisł i Sanem, Kraków 1931, s. 19. namicznie rozwijajce si ssiednie wsie. Informuje o tym tabela nr 11. 75 AGAD, Dz. XVIII, 31, f. 80 n; J. Muszyska, Gospodarstwo…, dz. cyt., s. 22. 76 Tame; Lustracja 1564 – 1565, wyd. pod red. W. Ochmaskiego, Wrocław 1963, s. 137; W. Witttyg, Nieznana szlachta polska i jej herby, Kraków 1908, s. 231: „Pajowski h. Puchała, Stanisław, w roku 1553 opłaca pobór ze wsi Ramiszowa, Ramiszowskiej Woli, Lipnicy, Woli i Dzikowca, woj. (i pow.) sandomierskie”; W. Mroczka, Lipnica…, dz. cyt., s. 15 „ Lokacja Lipnicy w 1559r. polegała na przekształceniu dwóch lenych osad Lipnicy i Woli wymienionych ju w 1553r. w jedn wie zorganizowan w myl prawa niemieckiego”. 77 Dokument lokacyjny wsi Dzikowiec w oryginale znajduje si w zbiorach Biblioteki im. Ossoliskich we Wrocławiu; AGAD, Dz. XVIII, 68, p. 33; patrz: M. Piórek, Szkice…, dz. cyt., s. 31. 78 AGAD, sygn. 29, Lustracje, Dział XVIII. 79 Benedykt Zientara, Dzieje małopolskiego hutnictwa elaznego (XIV – XVII w.), Warszawa 1954, s. 89 i 95; M. Skowroski, Hutnictwo elaza w Puszczy Sandomierskiej, {w:] Tradycje hutnicze w Puszczy Sandomierskiej, Stalowa Wola 1970, s. 51 – 73; J. Muszyska, Gospodarstwo folwarczne…, dz. cyt., s. 21 – 22; 80 J. Wójtowicz, Charakterystyka…, dz. cyt., s. 12.

37 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Tabela 11 Nieudane lokacje (zaginione wsie, karczmy, folwarki i ich nazwy) w południowo - zachodniej czci Puszczy Sandomierskiej81.

Rok, wiek Nazwa parafii i osady Udokumentowanie ródłowe lokacji 1 2 3 Cmolas Brzoza 1727,1738 W. Kowalski, Uposaenie…, dz. cyt., s.266,283-284 Przywóz 1738 Tame Syczek 1604 Tame Dzikowiec Wiktor Wittyg, Nieznana szlachta polska i jej herby, 1553, Kraków 1908, s. 231; AGAD w Warszawie, Dz. XVIII, Wola Lipnica 1558,1559 31, f. 270; Lustracja woj. sandomierskiego 1564-1565, wyd. Wład. Ochmaski, Wrocław 1983, poz. 200, s.137. Łg 1748 W. Kowalski, Uposaenie…, dz. cyt. , s.345 Przywóz 1727 Tame Kolbuszowa Wola Smarkulowska II poł. XVII W. Kowalski, Dzieje parafii … , dz. cyt. s.24-25 (Smarkulów”) w. Zagranice W. Kowalski, Uposaenie…, dz. cyt., s.346 Malczów 1748 Tame; ksigi chrztów i lubów parafii kolbusz. XVII- Podsobnie W. Kowalski, Uposaenie…, dz. cyt. s. 268 XVIII Poducie 1694-1738 Tame Wola Brzezowska 1764 Tame Zaurlica 17641676 Tame Ostrowy Tuszowskie Sławogóra 1566 W. Kowalski, Uposaenie…, dz. cyt., s. 348

81 Osada Brzoza jest czsto błdnie utosamiana z Trzsówk. Połoona był na pograniczu parafii Cmolas – Niwiska. Dzisiaj Trzsówka składa si z wielu przysiółków; Brzoza to by moe póniejsza Dbrówka lub Kłodziny; Osada Przywóz była wsi sporn midzy parafi Cmolas i Dzikowiec; Karczma Syczek znajdowała si na terenie parafii Cmolas; Wola Lipnica – około roku 1559 nadał król przywilej na załoenie tej wsi w starostwie sandomierskim nadajcy 1 ½ łana roli wójtowi; Osada Łg ujta została w notatce wizytacji biskupiej; Przywóz – osada o tej nazwie wystpuje take w parafii Cmolas; prawdopodobnie chodzi tu o osad na pograniczu parafii Cmolas i Dzikowiec (póniejsz Dymark; Wola Smarkulowska zwana inaczej Smarkulów – próba lokacji tej wsi (nieudana) w II poł. XVII w. została przeprowadzona na terenie Domatków – Wola Domatkowska i była to prawdopodobnie póniejsza Brzozówka; Zagranice – nieznana osada na terenie parafii Kolbuszowa; Malczow, Malców – osada folwarczna przy drodze Przedbórz – Kupno i Porby Kupieskie; Podsobnie, Poducie, Wola Brzozowska, Zaurlica – folwarki na terenie parafii Kolbuszowa; Sławogóra – utosamiana jest ze wsi Ostrów (Ostrowy Tuszowskie); Tuszówka (na obszarze wsi Ostrowy Tuszowskie) – osada trudna do umiejscowienia; Widełka Mniejsza i Widełka Wiksza – wystpuje w dokumentach jako Widełki, obecnie wie Widełka; Ossówka – została lokowana w 1569r., przestała istnie i ponownie lokowano na jej miejsce osad o nazwie Zielonka. Dłotowa – na jej miejsce lokowano w 1366r. wie Wol Raniowsk.

38 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Tuszówka 1646 Tame. Przewrotne Widełka Mniejsza i XVII w. W. Kowalski, Uposaenie…, dz. cyt. s. 349 Widełka Wiksza Raniów Archiwum Kurii Metropolitarnej w Krakowie (AKKM), Acta Episcopalia (AEp.) 35, Ad junctio novae villae Ossówka 1569 Ecclesiae in Ranizov (8. VI. 1602), s. 392 v.; Lustracja woj. sandomierskiego 1660-1664, cz. II, Wrocław 1977, s. 137-141. J. Luciski, Majtki ziemskie panujcego w Małopolsce do 1385r., Pozna 1967(mapa i wykaz miejscowoci; W. Dłotowa II poł. XIV Mroczka, Lipnica…, dz. cyt. s.12.;W. Mroczka, Lipnica…, dz. cyt., s.12-13.

Wiek XVI i pierwsza połowa XVII stulecia charakteryzowały si dla Polski dobr koniunktur gospodarcz. Handel przeywał swój najwikszy rozwój, szczególnie z zagranic. Dominował eksport zboa na rynki zachodnioeuropejskie. Dziki temu zjawisku i dynamicznemu wzrostowi demograficznemu pomylnie take rozwijał si rynek lokalny, w którym du rol odgrywały miasta.

Tabela 12 Lokacje miast w Puszczy Sandomierskiej i na jej obrzeach od XIII do XVII wieku.82 Miejscowo Rok lokacji 1 2 Sandomierz 1243 (1286) Połaniec 1264 Nowe Miasto Korczyn 1264 Tarnów 1330 Pilzno 1354 Dbica 1358 Ropczyce 1362 Rzochów 1408 Przecław 1419 Mielec 1457 Sdziszów 1483 Baranów 1544 Sokołów 1569 Głowów (Głogów) 1570 Tarnobrzeg 1593 Kolbuszowa 1690 - 1700 Rozwadów 1727

82 Tabel opracowano na podstawie pracy: Maria Bogucka, Henryk Samsonowicz, Dzieje miast i mieszczastwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdask, Łód 1986, s. 86 – 87, 336, 347.

39 MARIAN PI”REK, HISTORIA REGIONU...

Z tabeli wynika, e na terenie Puszczy Sandomierskiej i na jej obrzeach, w okresie XIII - XVII wieku, zostało lokowanych 16 miast i miasteczek (Rozwadów w XVIII w.); z tego w okresie redniowiecza - 11, za u progu czasów nowoytnych 5/6.

Mapka nr 8. Miasta w Puszczy Sandomierskiej i na jej obrzeach od XIII – XVIII w. We wsi Kolbuszowa w latach osiemdziesitych XVII wieku - zanim powstało miasto - odbywały si na placu obok dworu targi, przynajmniej raz w tygodniu, w których uczestniczyła szlachta i okoliczni chłopi, przywoc na zbyt produkty spoywcze i wyroby rzemiosła. Miejscowa ludno uczestniczyła take w jarmarkach organizowanych w pobliskich miastach w celu wikszej wymiany handlowej (np. słynne jarmarki jarosławskie). Te czynniki zadecydowały, e właciciele dóbr kolbuszowskich Lubomirscy, w drugiej połowie XVII wieku (w latach 1690 - 1700), postanowili lokowa nowe miasteczko w rodku Puszczy Sandomierskiej, pod nazw Kolbuszowa.83

83 Nazwa miasteczka przeszła z dotychczasowej nazwy wsi Kolbuszowa, której osadc był Mikołaj Kolbuski (Kolbe) na przełomie XV i XVI wieku (pierwsza data ukazała si w 1500r.) Nazwisko „Kolbe” znane było na dworze Tarnowskich, a to miano nosiła mieszczaska rodzina nobilitowana („nobilitas”), mieszkajca od XV wieku w Sandomierzu. Z niej rekrutowali si osadcy – sołtysi w XVI wieku; patrz: A. Janeczek, Osadnictwo pogranicza polsko – ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do pocztku XVII w., Warszawa 1993, s. 152, przypis 73, 153; W. Mroczka, Lipnica…, dz. cyt., s. 22, 25.

40 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

 

Chrzciny kadego dziecka nale w Kociele rzymsko - katolickim do najwaniejszych sakramentów religijnych. Do tej uroczystoci kada rodzina ka- tolicka przywizywała ogromn uwag. Ksigi kocielne parafii kolbuszowskiej, od 1640 roku, notuj imiona i nazwiska ludzi uczestniczcych w tym obrzdzie. Rodzicami chrzestnymi były osoby obojga płci. Zapisy informuj o chrzestnych i miejscu ich zamieszkania. Ksigi te stanowi ródło nie tylko bogatego materiału onomastycznego, lecz take zawieraj informacje o strukturze społecznej poszczególnych wsi parafii kolbuszowskiej. Miana te wskazuj na zawody, godnoci, zajcia ludnoci i piastowanie urzdu, a take informuj o istnieniu młyna, karczmy, kramu, garncarza oraz o innych rzemiosłach, a od koca XVII wieku równie dworu (w jzyku łac. „aula”). Interesujce s wiadomoci o istnieniu przy parafii w Kolbuszowej szkoły parafialnej, w której stanowisko rektora (rectora) pełnił Gregorius Klausowic, od 1640 i wczeniej. Był on osob ogólnie znan wród tutejszych parafian, gdy wystpuje czsto jako ojciec chrzestny (rector scholae). Ksigi kocielne za- Mapka nr 8. Miasta w Puszczy Sandomierskiej i na jej obrzeach od XIII – XVIII w. wieraj te nazwiska kolejnych ksiy - plebanów, administratorów parafii. We wsi Kolbuszowa w latach osiemdziesitych XVII wieku - zanim powstało Celem tego artykułu jest przedstawienie i analiza danych o mieszkacach miasto - odbywały si na placu obok dworu targi, przynajmniej raz w tygodniu, w tutejszej okolicy, zaczerpnitych z ksig kocielnych (chrztów i lubów) parafii których uczestniczyła szlachta i okoliczni chłopi, przywoc na zbyt produkty kolbuszowskiej z lat 1640 – 1700, a wic z okresu przed nadaniem Kolbuszowej spoywcze i wyroby rzemiosła. Miejscowa ludno uczestniczyła take w jarmarkach praw miejskich. organizowanych w pobliskich miastach w celu wikszej wymiany handlowej (np. Do tej pory nie ukazała si adna szczegółowa publikacja omawiajca to za- słynne jarmarki jarosławskie). gadnienie w całoci. Wzmianki na ten temat mona znale w publikacjach Te czynniki zadecydowały, e właciciele dóbr kolbuszowskich Lubomirscy, Kazimierza Skowroskiego oraz w pracy magisterskiej Zofii Gul, która pisała w drugiej połowie XVII wieku (w latach 1690 - 1700), postanowili lokowa nowe przed laty o nazwiskach mieszkaców tylko wsi Kolbuszowa. miasteczko w rodku Puszczy Sandomierskiej, pod nazw Kolbuszowa.83

41 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Lata 1640 – 1650 CHRZTY

Tabela 1 Ilo osób objta sakramentem chrztu w kolbuszowskiej parafii w latach 1640 - 1650.1

Lp. Miejscowo 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1 Kolbuszowa 25 62 50 54 55 52 38 48 38 45 39 506 2 Bukowiec 4 2 7 6 - 5 5 3 10 8 5 55 3 Domatków 2 1 - 11 12 8 2 10 5 17 6 74 4 Huta ------3 - 1 1 5 5 Kupno 12 20 24 22 15 24 22 23 20 27 14 223 6 Przedbórz 17 31 24 16 24 24 34 21 27 22 23 263 7 wierczów 1 7 8 6 4 4 7 2 3 4 4 50 8 Werynia 14 25 24 23 25 20 23 24 20 25 28 251 9 Wola 7 8 10 6 1 - 3 1 1 2 2 41 10 Wola ------Smarkulowska 11 Spoza parafii 4 - - 7 1 1 1 1 - 2 3 24 - Ogółem 86 156 151 151 137 138 135 136 124 153 125 1492

Wyjanienie: dane liczbowe w roku 1648 obejmuj tylko okres od miesica kwietnia. Tabela 1 informuje, e w latach 1640 - 1650 nie było jeszcze osady o nazwie Wola Smarkulowska. Osada przemysłowa Huta koło Przedborza, zwizana z hutnictwem szkła, pojawiła si w ksigach kocielnych w roku 1647. Do najbardziej dynamicznie rozwijajcych si wsi pod wzgldem demo- graficznym naleały: 1. Kolbuszowa (506 chrztów, tj. 33,9%), 2. Przedbórz (263 chrzty, tj. 17,6%), 3. Werynia (251 chrztów, tj. 16,9%), 4. Kupno (chrztów 223, tj. 14,9%).

Pozostałe osady dopiero zaczły si organizowa, a mianowicie: 1. Domatków (74 chrzty, tj. 5%), 2. Bukowiec (55 chrztów, tj. 3,7%), 3. wierczów (50 chrztów, tj. 3,3%), 4. Wola k/ Domatkowa (41 chrztów, tj. 2,7%), 5. Huta k/ Przedborza (5 chrztów, tj. 0,3%). rednio na parafi rocznie, w cigu niespełna 11 lat, przypadało 136 chrztów.

1 Liber Baptisatorum ecclesio prop. Kolbuszoviensis ab Anno 1640 mensu Aprilis ad a 1663 mensum Maius, T. I, s. 1 - 103, Arch. Parafii w Kolbuszowej. Ksigi chrztu i lubów prowadzone była oddzielnie, ale były wspólne dla mieszkaców całej parafii.

42 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Spoza parafii ochrzczono 24 dzieci tj. 1,7% z nastpujcych miejscowoci: Cmolas - 1, Czarna - 1, Dzikowiec - 2, Głowów - 1, Kłapówka - 5, Kopytów - Lata 1640 – 1650 2 CHRZTY 1, Lipnica - 2, de Porcze - 2, de Prusia - 1, de Suleczów - 1, Widełki - 7. Dane te wiadcz o licznych kontaktach mieszkaców tych miejscowoci z kolbuszowsk parafi. Interesujcy jest zapis z dnia 7 kwietnia 1650 r., o chrzcie Tabela 1 Anny, której rodzicami byli Grzegorz i Anna Smith z Prus (de Prusia), a której Ilo osób objta sakramentem chrztu w kolbuszowskiej parafii 1 chrzestnymi byli mieszkacy wsi Kolbuszowa - Samuel Gronkowic i Katarzyna w latach 1640 - 1650. Piaseczka oraz z dnia 29 kwietnia 1640 r., gdzie matk chrzestn Jakuba, syna Mateusza i Reginy Myliwiec, była Anna Piech z Bochni. Lp. Miejscowo 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 1 Kolbuszowa 25 62 50 54 55 52 38 48 38 45 39 506 Tabela 2 2 Bukowiec 4 2 7 6 - 5 5 3 10 8 5 55 Zestawienie zbiorcze. Ilo osób ochrzczonych w latach 1640-1650, 3 Domatków 2 1 - 11 12 8 2 10 5 17 6 74 3 4 Huta ------3 - 1 1 5 według płci. 5 Kupno 12 20 24 22 15 24 22 23 20 27 14 223 6 Przedbórz 17 31 24 16 24 24 34 21 27 22 23 263 Chrzty 7 wierczów 1 7 8 6 4 4 7 2 3 4 4 50 Lp. Nazwa miejscowoci 8 Werynia 14 25 24 23 25 20 23 24 20 25 28 251 razem chłopcy dziewczta 9 Wola 7 8 10 6 1 - 3 1 1 2 2 41 10 Wola 1 2 3 4 5 ------Smarkulowska 1 Kolbuszowa 506 223 283 11 Spoza parafii 4 - - 7 1 1 1 1 - 2 3 24 2 Bukowiec 55 25 30 - Ogółem 86 156 151 151 137 138 135 136 124 153 125 1492 3 Domatków 74 36 38 4 Huta k/ Przedborza 5 3 2 Wyjanienie: dane liczbowe w roku 1648 obejmuj tylko okres od miesica 5 Kupno 223 109 114 kwietnia. 6 Przedbórz 263 138 125 Tabela 1 informuje, e w latach 1640 - 1650 nie było jeszcze osady o na- 7 wierczów 50 23 27 8 Werynia 251 127 124 zwie Wola Smarkulowska. Osada przemysłowa Huta koło Przedborza, zwizana 9 Wola k/ Domatkowa 41 21 20 z hutnictwem szkła, pojawiła si w ksigach kocielnych w roku 1647. 10 Wola Smarkulowska - - - Do najbardziej dynamicznie rozwijajcych si wsi pod wzgldem demo- 11 Spoza parafii 24 13 11 graficznym naleały: - Razem 1492 718 774 1. Kolbuszowa (506 chrztów, tj. 33,9%), 2. Przedbórz (263 chrzty, tj. 17,6%), Z przytoczonych danych w tabeli 2 wynika, e w liczbie ochrzczonych 1492 osób 3. Werynia (251 chrztów, tj. 16,9%), (by moe nie tylko dzieci) było 718 płci mskiej, tj. 48,12%, za płci eskiej 774, tj. 4. Kupno (chrztów 223, tj. 14,9%). 51,88%. Na podstawie przytoczonych ródeł nie mona stanowczo stwierdzi, e Pozostałe osady dopiero zaczły si organizowa, a mianowicie: chrzczono tylko małe dzieci. Nie mona wykluczy, e chrzest wówczas przyjmowały 1. Domatków (74 chrzty, tj. 5%), osoby w rónym wieku, szczególnie osadzani na tym terenie jecy wojenni - 2. Bukowiec (55 chrztów, tj. 3,7%), niechrzecijanie (Tatarzy, Turcy) i inni. Zadanie umacniania i rozwoju wiary ka- 3. wierczów (50 chrztów, tj. 3,3%), tolickiej spoczywało równie na ówczesnych panach feudalnych. Powysze dane 4. Wola k/ Domatkowa (41 chrztów, tj. 2,7%), mona - moim zdaniem - przyj za wiarygodne do przeprowadzenia bada nad 5. Huta k/ Przedborza (5 chrztów, tj. 0,3%). dziejami parafii i osadnictwa na tym terenie. rednio na parafi rocznie, w cigu niespełna 11 lat, przypadało 136 chrztów.

1 Liber Baptisatorum ecclesio prop. Kolbuszoviensis ab Anno 1640 mensu Aprilis ad a 1663 mensum Maius, 2 Tame; wyjanienie – obowizywały wówczas inne nazwy miejscowoci: Kopytow (Kopytowo) – nazwa T. I, s. 1 - 103, Arch. Parafii w Kolbuszowej. Ksigi chrztu i lubów prowadzone była oddzielnie, ale były folwarku w Widełce (dawniej: Widełki); Głogów (dawniej: Głowów). wspólne dla mieszkaców całej parafii. 3 Tame.

43 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Tabela 3 Szczegółowe zestawienie uczestniczcych ludzi w sakramencie chrztu spoza parafii Kolbuszowa.

Imi Imi i nazwisko Miejscowo Imi i nazwisko rodziców Data nadane na rodziców rodziców chrzestnych chrzcie 1 2 3 4 5 1640 r. Mateusz Myliwiec i 29.04 Jakub Kolbuszowa Anna Piech z Bochni. Regina 20.05 Jan Błaej Kasiak i Anna Cmolas Katarzyna Witkowa z Cmolasu 1642 r. Grzegorz Rektor i Zofia 09.02 Walenty Mateusz Młynarz i Zofia de Porcze Kramarka z Kolbuszowej Andrzej Gosniowski i 10.07 Dominik Kolbuszowa ? Durocki i Anna Zabierzonka Katarzyna (szlachta) Albert Ciupak i Grzegorz Rektor Szkoły 25.11 Katarzyna Kłapówka Katarzyna i Zofia Gutowa z Kłapówki Piotr Urbanek z Kolbuszowej 10.12 Lucjan Piotr Biele i Anna Kłapówka i Krystyna Matuska z Kłapówki 1643 r. Albert Drozd i Albert Stanis z Kolbuszowej 25.03 Albert Głowów Katarzyna Agnieszka witkowa z Weryni Andrzej Zawaczki i Grzegorz Rektor Szkoły 23.04 Grzegorz Dzikowiec Regina Zofia Zawaczka z Dzikowca Albert Kilian i Anna Brzajkowa Zofia Jan Panek i Regina Lipnica z Lipnicy. Sebastian Sołtysik i Jakub Staszatczyk i Anna 31.05 Zofia Widełki Zofia Jeziowna, oboje z Widełki Grzegorz Rektor i Zofia 24.08 Bartłomiej Mateusz Trefno i Anna Widełki Liberzyna z Widełki Sebastian Sołtysik z Widełki 26.10 Szymon Albert Sasik i Anna Widełki i Dorota Rzepczyna z Kopytowa Mateusz Baczyk z 11.11 Tobiasz Jan Watrasek i Ewa Widełki Kolbuszowej i Zofia Swagulina z Widełki 1644 r. Marcin Brudny i Jakub Siwek i Zofia Slosarka, 25.10 Ewa Dzikowiec Katarzyna oboje z Dzikowca 1647 r. Błaej Zawaczki i Krystyna 16.02 Zofia ? Lipnica Filiska, oboje z Lipnicy 1648 r. Albert Czy z miasta Przecław Przybeło alias Safraniec 19.01 Sebastian Widełki i Elbieta Sychterka z i Regina Kolbuszowej Albert Kantor i Agnieszka 02.09 Augustyn Marcin Mazurek i Anna de Suleczow Wakulina z Kolbuszowej.

44 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Piotr Urbanek z Kolbuszowej 19.10 Jadwiga Jan Brzesik i Agnieszka Kłapówka i Jadwiga Dziokowna z Kłapówki 1649 r. Walenty Marek z Domatkowa i 17.06 Joanna Piotr Cznizernik i Zofia Czarna Elbieta Baiorka z Przedborza Grzegorz Rektor Szkoły i Zofia 23.10 Elbieta Marcin Plesik i Zofia de Porcze Hyckowna z Kupna 1650 r Mateusz Baka i Anna Drabka, 16.02 Mateusz Walenty ? i Zofia Kopytow oboje z Kolbuszowej Samuel Gronkowic i Katarzyna 07.04 Anna Grzegorz Smith i Anna de Prusia Piaseczka z Kolbuszowej

Wyjanienie: w tabeli pytajnik oznacza, e wyraz nie został odczytany. Ksiga chrztów prowadzona była systematycznie i wedle ustalonego porzdku. Zgodnie z istniejcymi wówczas przepisami i zaleceniami ko- cielnymi, wpisy redagowane były w jzyku łaciskim. Nazwiska i nazwy miejscowoci maj form polsk. Zapisy były prowadzone bardzo starannie, pisane gsim piórem na papierze i dobrze do tej pory zachowane. Nieczytelno wyrazów stanowi 5%.

Tabela 4 Dzieci nielubne we wsi Kolbuszowa.

Rok Ilo dzieci 1 2 1640 - 1641 4 1642 3 1643 2 1644 4 1645 2 1646 3 1647 - 1648 - 1649 1 1650 1 R A Z E M 20

W cigu lat 1640 - 1650 we wsi Kolbuszowa urodziło si 20 dzieci nie- lubnych. rednio na kady rok przypadało 2 dzieci.

45 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Tabela 5 Udział szlachty w uroczystoci religijnej chrztu we wsi Kolbuszowa, w latach 1640 – 1650.

Rok Imi dziecka Rodzice Rodzice chrzestni 1 2 3 4 Stanisław Stanisław Stolarz i Jadwiga Teofila Gosniowska Zuzanna Jakub Mazurek i Zofia Teofila Gosniowska 1640 Teofila Gosniowska de Anna Jakub Piórko i Barbara Gosnionie Anna Stanisław Zych i Elbieta Anna Sadowska z Weryni Samuel Gronkowicz i Teofila Marina Piotr Rymarz i Agnieszka Gronkowiczowna Walenty Miczałek i Zuzanna Katarzyna Gronkowiczowna 1641 Katarzyna Piotr Grzegorz Gancarz i Zofia Marina Gronkowiczowna Baltazar Adam Wonica i Agnieszka Katarzyna Gronkowiczowna Albert Zagorzyc Kantor i Kasper Anna Sadowska z Weryni Anna Grzegorz Klausowic Rektor Baltazar Genowefa Gronkowiczowna Szkoły i Zofia 1642 Krzysztof Czuriło i Marina Marina Gronkowiczowna Agnieszka Marina Krzysztof Solarczyk i Anna Marina Gronkowiczowna Katarzyna Jakub Marek i Zofia szlachcianka Stelczykowna 1643 Anna Adam Wonica i Dorota Katarzyna Gronkowiczowna Jan Stanisław Stolarz i Jadwiga Genowefa Gronkowiczowna 1644 Anna Mikołaj Bykowski i Elbieta Zuzanna Grodzka 1645 Dominik Albert Kantor i Anna Zuzanna Grodzka 1648 Joanna Jakub Kramarz i Zuzanna Zofia Malicka de Malinie Albert Czstkowic alias Zuzanna Grodzka - urzdniczka 1649 Jakub i Stanisław Młynarz Kolbuszowski kolbuszowska

Tabela 6 Wzmianki o miejscowociach nie nalecych do parafii kolbuszowskiej. Rok Miejscowo 1 2 1640 Gosnionie 1641 Przecław 1643 Głogów (Głowów) Radomyl 1645 Lubzina Górki 1648 Malinie Ksinice 1649 Trebowla Winicz

46 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Imiona chrzestne

Tabela 7 Wie Kolbuszowa. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640 – 1650.

Lp. Imiona Ilo Procent 1 2 3 4 1 Abraham 1 0,19 2 Adam 7 1,38 3 Agata 8 1,58 4 Agnieszka 12 2,35 5 Albert 7 1,38 6 Aleksander 1 0,19 7 Ambroy 2 0,39 8 Anastazja 1 0,19 9 Andrzej 4 0,78 10 Aniela 2 0,39 11 Anna 16 3,16 12 Apolonia 3 0,59 13 Antoni 1 0,19 14 Antonia 1 0,19 15 Baltazar 3 0,59 16 Barbara 2 0,39 17 Bartłomiej 2 0,39 18 Benedykt 4 0,78 19 Błaej 7 1,38 20 Brigida 2 0,39 21 Cecylia 3 0,59 22 Daniel 1 0,19 23 Dominik 2 0,39 24 Dorota 6 1,11 25 Elbieta 25 4,94 26 Ewa 16 3,16 27 Felicja 5 0,98 28 Felicjan 1 0,19 29 Felicjana 2 0,39 30 Filip 3 0,59 31 Franciszek 3 0,59 32 Franciszka 1 0,19 33 Gabriel 2 0,39 34 Garincha 1 0,19 35 Gertruda 2 0,39 36 Grzegorz 3 0,59 37 Helena 2 0,39 38 Ignacy 2 0,39 39 Jacenty 2 0,39 40 Jadwiga 8 1,58 41 Jakub 17 3,55

47 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

42 Jan 7 1,38 43 Janina 1 0,19 44 Joanna 7 1,38 45 Józef 5 0,98 46 Józefa 1 0,19 47 Karol 1 0,19 48 Kasper 4 0,78 49 Katarzyna 18 3,75 50 Kazimierz 4 0,78 51 Klemens 1 0,19 52 Krystyna 4 0,78 53 Krzysztof 8 1,58 54 Łazarz 6 1,11 55 Łucja 4 0,78 56 Łukasz 9 1,77 57 Magdalena 20 3,95 58 Małgorzata 5 0,98 59 Marcin 6 1,11 60 Marek 3 0,59 61 Marina, Marinam 25 4,94 62 Marta 18 3,75 63 Mateusz 11 2,37 64 Michał 3 0,59 65 Mikołaj 5 0,98 66 Melchior 2 0,39 67 Paweł 7 1,38 68 Piotr 10 1,97 69 Rafael 1 0,19 70 Regina 7 1,38 71 Sebastian 2 0,39 72 Stanisław 12 2,56 73 Stefan 8 1,58 74 Szymon 3 0,59 75 Teofil 1 0,19 76 Teofila 1 0,19 77 Teresa 5 0,98 78 Tomasz 3 0,59 79 Walenty 6 1,11 80 Wawrzyniec 3 0,59 81 Wieczysław 1 0,19 82 Wincenty 2 0,39 83 Urszula 2 0,39 84 Vita (Wit) 2 0,39 85 Zofia 18 3,75 86 Zuzanna 11 2,37 - R A Z E M 479 94,65

W okresie 10 lat (11), tj. w latach 1640 – 1650, na ogóln ilo 506 chrztów we wsi Kolbuszowa, odczytano 479 imion, tj. 94,65%, nie odczytano 27 - tj.

48 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

42 Jan 7 1,38 5,35%. Do najbardziej popularnych imion naleały: Elbieta - 25, Marinam 43 Janina 1 0,19 (Marina) - 25, Magdalena - 20, Katarzyna - 18, Zofia 18, Jakub - 17, Anna - 16, 44 Joanna 7 1,38 Ewa - 16, Agnieszka - 12, Stanisław - 12, Zuzanna - 11. Do najmniej uywanych 45 Józef 5 0,98 naleały: Anastazja, Antoni, Antonia, Aleksander, Abraham, Felicja, Felicjan, 46 Józefa 1 0,19 Daniel, Garincha, Józefa,Janina, Karol, Klemens, Rafael, Teofila, Teofil, Wie- 47 Karol 1 0,19 4 48 Kasper 4 0,78 czysław. 49 Katarzyna 18 3,75 50 Kazimierz 4 0,78 Tabela 8 51 Klemens 1 0,19 Wie Bukowiec. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640 – 1650 52 Krystyna 4 0,78 53 Krzysztof 8 1,58 54 Łazarz 6 1,11 Lp. Imiona Ilo Procent 55 Łucja 4 0,78 1 2 3 4 56 Łukasz 9 1,77 1 Adam 1 1,81 57 Magdalena 20 3,95 2 Agata 1 1,81 58 Małgorzata 5 0,98 3 Agnieszka 1 1,81 59 Marcin 6 1,11 4 Aniela 1 1,81 60 Marek 3 0,59 5 Anna 6 10,09 61 Marina, Marinam 25 4,94 6 Cypriam 1 1,81 62 Marta 18 3,75 7 Elbieta 5 9,09 63 Mateusz 11 2,37 8 Ewa 1 1,81 64 Michał 3 0,59 9 Jadwiga 1 1,81 65 Mikołaj 5 0,98 10 Jan 1 1,81 66 Melchior 2 0,39 11 Janina 1 1,81 67 Paweł 7 1,38 12 Katarzyna 2 3,63 68 Piotr 10 1,97 13 Krzysztof 1 1,81 69 Rafael 1 0,19 14 Łucja 1 1,81 70 Regina 7 1,38 15 Łazarz 1 1,81 71 Sebastian 2 0,39 16 Barbara 1 1,81 72 Stanisław 12 2,56 17 Bartłomiej 1 1,81 73 Stefan 8 1,58 18 Benedykt 2 3,63 74 Szymon 3 0,59 19 Błaej 1 1,81 75 Teofil 1 0,19 20 Dominika 1 1,81 76 Teofila 1 0,19 21 Fabian 1 1,81 77 Teresa 5 0,98 22 Felicjan 1 1,81 78 Tomasz 3 0,59 23 Gertruda 1 1,81 79 Walenty 6 1,11 24 Magdalena 3 5,45 80 Wawrzyniec 3 0,59 25 Małgorzata 1 1,81 81 Wieczysław 1 0,19 26 Marcin 2 3,63 82 Wincenty 2 0,39 27 Marek 2 3,63 83 Urszula 2 0,39 84 Vita (Wit) 2 0,39 4 Rafał T. Prinke, Poradnik Genealoga Amatora, Warszawa 1992, s. 105 podaje zlatynizowane formy 85 Zofia 18 3,75 niektórych imion przetłumaczone z jzyka łaciskiego na jzyk polski: Adalbertus – Wojciech, Agnes – 86 Zuzanna 11 2,37 Agnieszka, Amadeusz – Bogumił, Andreas – Andrzej, Bartholomeus – Bartłomiej, Basileus – Bazyli, Blasius – - R A Z E M 479 94,65 Błaej, Carolus – Karol, Casimirus – Kazimierz, Christophorus – Krzysztof, Gaius- Wit, Gasparus – Kasper, Georgius – Jerzy, Gregorius – Grzegorz, Hedwig – Jadwiga, Hyacinthus – Jacek, Ignatius – Ignacy, Johannes – Jan, Josephus – Józef, Laurentius – Wawrzyniec, Lodovicus – Ludwik, Lucas – Łukasz, Marcus – Marek, W okresie 10 lat (11), tj. w latach 1640 – 1650, na ogóln ilo 506 chrztów Margaritha – Małgorzata, Martinus – Marcin, Mathias – Maciej, Mathaeus – Mateusz, Michael – Michał, Nikolaus – Mikołaj, Paulus – Paweł, Petrus – Piotr, Sigismund – Zygmunt, Kimon – Szymon, Sophia – Zofia, we wsi Kolbuszowa, odczytano 479 imion, tj. 94,65%, nie odczytano 27 - tj. Valentinus – Walenty, Venceslaus – Wacław; patrz: J. St.. Bystro. Ksiga imion w Polsce …, dz. cyt.

49 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

28 Marta 1 1,81 29 Metody 1 1,81 30 Paweł 1 1,81 31 Piotr 1 1,81 32 Stefan 1 1,81 33 Wawrzyniec 1 1,81 34 Vita (Wit) 2 3,63 35 Zofia 1 1,81 36 Zuzanna 2 3,63 - R A Z E M 54 98,19

Z tabeli wynika, e we wsi Bukowiec, w latach 1640 –1650, odbyło si 55 chrztów, w tym jedno imi nie zostało odczytane, tj. 1,81%. Wie dopiero zaczła si zaludnia, a dzieciom na chrzcie nadano 36 rónych imion. Najczciej nadawanymi imionami były: Anna - 6, Elbieta -5 i Magdalena - 3.

Tabela 9 Wie Domatków. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640 - 1650.

Lp. Imiona Ilo Procent 1 2 3 4 1 Adam 1 1,35 2 Agata 4 5,40 3 Agnieszka 1 1,35 4 Albert 1 1,35 5 Andrzej 1 1,35 6 Ambroy 1 1,35 7 Barbara 1 1,35 8 Barnaba 1 1,35 9 Benedykt 2 2,70 10 Błaej 1 1,35 11 Brigida 1 1,35 12 Cecylia 1 1,35 13 Daniel 2 2,70 14 Elbieta 2 2,70 15 Ewa 8 10,80 16 Fabian 1 1,35 17 Felicja 3 4,05 18 Filip 1 1,35 19 Franciszek 3 4.05 20 Galum 1 1,35 21 Grzegorz 2 2,70 22 Helena 1 1,35 23 Jakub 1 1,35 24 Jan 1 1,35 25 Joanna 1 1,35 26 Katarzyna 1 1,35 27 Klemens 1 1,35

50 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

28 Krzysztof 1 1,35 29 Magdalena 5 6,75 30 Małgorzata 1 1,35 31 Marcin 1 1,35 32 Marek 1 1,35 33 Marta 2 2,70 34 Mateusz 2 2,70 35 Michał 1 1,35 36 Mikołaj 3 4,05 37 Paweł 1 1,35 38 Regina 1 1.35 39 Sebastian 1 1,35 40 Stanisław 1 1,35 41 Szymon 1 1,35 42 Tomasz 1 1,35 43 Wieczysław 1 1,35 44 Wawrzyniec 1 1,35 45 Urszula 2 2,70 - R A Z E M 74 100,00

We wsi Domatków, w latach 1640 – 1650, ochrzczone zostały 74 osoby, a zostało nadane 45 imion. Do najbardziej popularnych naleały: Ewa - 8, Magdalena - 5, Agata – 4 oraz Felicja, Franciszek i Mikołaj po - 3.

Tabela 10 Wie Huta k/Przedborza. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640-1650

Lp. Imiona Ilo Procent 1 2 3 4 1 Anna 1 20 2 Bartłomiej 1 20 3 Benedykt 1 20 4 Grzegorz 1 20 5 Zofia 1 20 - R A Z E M 5 100,00

W nowopowstajcej osadzie przemysłowej Hucie k/ Przedborza, w okresie 1640 – 1650, było tylko 5 chrztów i nadano 5 rónych imion.

51 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Tabela 11 Wie Kupno. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640 – 1650

Lp. Imiona Ilo Procent 1 2 3 4 1 Adam 4 1,79 2 Agata 4 1,79 3 Agnieszka 8 3,58 4 Albert 3 1,34 5 Andrzej 8 3,58 6 Aniela 2 0,89 7 Anna 8 3,58 8 Antoni 1 0,44 9 Augustyn 1 0,44 10 Barbara 5 2,24 11 Barnaba 2 0,89 12 Bartłomiej 2 0,89 13 Bernard 1 0,44 14 Błaej 3 1,34 15 Cecylia 2 0,89 16 Cypriam 2 0,89 17 Dorota 4 1,79 18 Elbieta 5 2,24 19 Ewa 6 2,69 20 Felicja 4 1,79 21 Felicjan 1 0,44 22 Filip 1 0,44 23 Florian 1 0,44 24 Franciszek 1 0,44 25 Gabriel 1 0,44 26 Galum 1 0,44 27 Grzegorz 4 1,79 28 Jadwiga 9 4,47 29 Jakub 2 0,89 30 Jan 2 0,89 31 Jerzy 1 0,44 32 Joanna 2 0,89 33 Józef 3 1,34 34 Katarzyna 5 2,24 35 Kazimiera 1 0,44 36 Kazimierz 1 0,44 37 Klemens 2 0,89 38 Krystyna 3 1,34 39 Krzysztof 4 1,79 40 Lucjan 1 0,44 41 Ludwik 1 0,44 42 Łazarz 3 1,34

52 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

43 Łucja 3 1,34 44 Łukasz 5 2,24 Tabela 11 45 Magdalena 5 2,24 Wie Kupno. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640 – 1650 46 Marcin 1 0,44 47 Marek 2 0,89 Lp. Imiona Ilo Procent 48 Marina 4 1,79 1 2 3 4 49 Marta 3 1,34 1 Adam 4 1,79 50 Mateusz 7 3,13 2 Agata 4 1,79 51 Melchior 3 1,34 3 Agnieszka 8 3,58 52 Michał 2 0,89 4 Albert 3 1,34 53 Mikołaj 3 1,34 5 Andrzej 8 3,58 54 Pawel 2 0,89 6 Aniela 2 0,89 55 Piotr 3 1,34 7 Anna 8 3,58 56 Regina 3 1,34 8 Antoni 1 0,44 57 Sebastian 4 1,79 9 Augustyn 1 0,44 58 Stanisław 1 0,44 10 Barbara 5 2,24 59 Stefan 2 0,89 11 Barnaba 2 0,89 60 Tomasz 5 2,24 12 Bartłomiej 2 0,89 61 Walenty 4 1,79 13 Bernard 1 0,44 62 Wawrzyniec 2 0,89 14 Błaej 3 1,34 63 Wincenty 1 0,44 15 Cecylia 2 0,89 64 Wieczysław 1 0,44 16 Cypriam 2 0,89 65 Urban 4 1,79 17 Dorota 4 1,79 66 Urszula 1 0,44 18 Elbieta 5 2,24 67 Zachariasz 1 0,44 19 Ewa 6 2,69 68 Zofia 14 6,27 20 Felicja 4 1,79 69 Zuzanna 6 2,69 21 Felicjan 1 0,44 - R A Z E M 218 97,80 22 Filip 1 0,44 23 Florian 1 0,44 We wsi Kupno, na 223 imion nadanych na chrzcie, odczytano 218, tj. 97,80%. 24 Franciszek 1 0,44 25 Gabriel 1 0,44 Najwiksz popularnoci cieszyły si: Zofia -14, Jadwiga - 9, Anna, Agnieszka po 8, 26 Galum 1 0,44 Mateusz - 7, Ewa, Zuzanna po 6, Barbara, Elbieta, Katarzyna, Magdalena, Tomasz po 5. 27 Grzegorz 4 1,79 28 Jadwiga 9 4,47 Tabela 12 29 Jakub 2 0,89 Wie Przedbórz. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640 – 1650 30 Jan 2 0,89 31 Jerzy 1 0,44 32 Joanna 2 0,89 Lp. Imiona Ilo Procent 33 Józef 3 1,34 1 2 3 4 34 Katarzyna 5 2,24 1 Abraham 1 0,38 35 Kazimiera 1 0,44 2 Adam 3 1,14 36 Kazimierz 1 0,44 3 Agata 2 0,76 37 Klemens 2 0,89 4 Agnieszka 5 1,90 38 Krystyna 3 1,34 5 Aleksander 2 0,76 39 Krzysztof 4 1,79 6 Andrzej 4 1,52 40 Lucjan 1 0,44 7 Anna 10 3,80 41 Ludwik 1 0,44 8 Apolonia 2 0,76 42 Łazarz 3 1,34 9 Antonina 1 0,38 10 Augustyn 1 0,38

53 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

11 Baltazar 1 0,38 12 Barbara 1 0,38 13 Barnaba 1 0,38 14 Bartłomiej 1 0,38 15 Błaej 6 2,28 16 Brigida 1 0,38 17 Dorota 3 1,14 18 Eliasz 1 0,38 19 Elbieta 8 3.04 20 Ewa 20 7,60 21 Fabian 3 1,14 22 Felicja 1 0,38 23 Felicjan 1 0,38 24 Franciszek 3 1,14 25 Gertruda 1 0,38 26 Grzegorz 3 1,14 27 Jacenty 1 0,38 28 Jadwiga 5 1,90 29 Jakub 8 3.04 30 Jan 3 1,14 31 Joachim 1 0,38 32 Joanna 4 1,52 33 Józef 3 1,14 34 Józefa 1 0,38 35 Juda 1 0,38 36 Justyna 3 1,14 37 Katarzyna 6 2,28 38 Kazimierz 6 2,28 39 Klemens 4 1,52 40 Krystyna 3 1,14 41 Krzysztof 6 2,28 42 Lucjan 1 0,38 43 Ludwik 1 0,38 44 Łazarz 3 1,14 45 Łucja 2 0,76 46 Łukasz 4 1,52 47 Magdalena 10 3,80 48 Małgorzata 5 1,90 49 Marcin 3 1,14 50 Marina 6 2,28 51 Marta 8 3,04 52 Mateusz 1 0,38 53 Melchior 2 0,76 54 Mikołaj 2 0,76 55 Paweł 3 1,14 56 Piotr 7 2,66 57 Regina 1 0,38 58 Samuel 1 0,38 59 Stanisław 9 3,42

54 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

11 Baltazar 1 0,38 60 Stefan 4 1,52 12 Barbara 1 0,38 61 Szymon 1 0,38 13 Barnaba 1 0,38 62 Tomasz 6 2,28 14 Bartłomiej 1 0,38 63 Tribunia 1 0,38 15 Błaej 6 2,28 64 Walenty 7 2,66 16 Brigida 1 0,38 65 Wiktoria 1 0,38 17 Dorota 3 1,14 66 Wincenty 2 0,76 18 Eliasz 1 0,38 67 Urban 1 0,38 19 Elbieta 8 3.04 68 Urszula 1 0,38 20 Ewa 20 7,60 69 Vita (Wit) 4 1,52 21 Fabian 3 1,14 70 Zofia 14 5,22 22 Felicja 1 0,38 71 Zuzanna 8 3,04 23 Felicjan 1 0,38 - R A Z E M 263 100,00 24 Franciszek 3 1,14 25 Gertruda 1 0,38 We wsi Przedbórz na chrzcie, w latach 1640 – 1650, 263 dzieciom nadano 26 Grzegorz 3 1,14 71 imion. Najpopularniejszymi były: Ewa - 20, Zofia - 14, Anna - 10, Mag- 27 Jacenty 1 0,38 28 Jadwiga 5 1,90 dalena - 10. 29 Jakub 8 3.04 30 Jan 3 1,14 Tabela 13 31 Joachim 1 0,38 Wie wierczów. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640 – 1650 32 Joanna 4 1,52 33 Józef 3 1,14 Lp. Imiona Ilo Procent 34 Józefa 1 0,38 1 2 3 4 35 Juda 1 0,38 1 Adam 1 2,00 36 Justyna 3 1,14 2 Agnieszka 4 8,00 37 Katarzyna 6 2,28 3 Albert 3 6,00 38 Kazimierz 6 2,28 4 Aniela 1 2,00 39 Klemens 4 1,52 5 Anna 1 2,00 40 Krystyna 3 1,14 6 Benedykt 1 2,00 41 Krzysztof 6 2,28 7 Błaej 1 2,00 42 Lucjan 1 0,38 8 Cecylia 1 2,00 43 Ludwik 1 0,38 9 Elbieta 1 2,00 44 Łazarz 3 1,14 10 Ewa 4 8,00 45 Łucja 2 0,76 11 Felicja 2 4,00 46 Łukasz 4 1,52 12 Grzegorz 1 2,00 47 Magdalena 10 3,80 13 Jadwiga 1 2,00 48 Małgorzata 5 1,90 14 Jakub 1 2,00 49 Marcin 3 1,14 15 Joanna 1 2,00 50 Marina 6 2,28 16 Kasper 1 2,00 51 Marta 8 3,04 17 Katarzyna 2 4,00 52 Mateusz 1 0,38 18 Kazimierz 2 4,00 53 Melchior 2 0,76 19 Krystyna 1 2,00 54 Mikołaj 2 0,76 20 Krzysztof 2 4,00 55 Paweł 3 1,14 21 Lucjan 1 2,00 56 Piotr 7 2,66 22 Łucja 1 2,00 57 Regina 1 0,38 23 Magdalena 2 4,00 58 Samuel 1 0,38 24 Małgorzata 1 2,00 59 Stanisław 9 3,42 25 Marcin 3 6.00

55 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

26 Marinam 1 2,00 27 Melchior 1 2,00 28 Mikołaj 1 2,00 29 Paweł 1 2,00 30 Piotr 1 2,00 31 Stefan 1 2,00 32 Tomasz 1 2,00 33 Walenty 1 2,00 34 Urban 1 2,00 35 Zofia 1 2,00 - R A Z E M 50 100,00

We wsi wierczów na 50 chrztów, w latach 1640 – 1650, nadano 35 ró- nych imion; z tego najwiksz popularno zdobyły: Agnieszka i Ewa po 4, Al.- bert 3.

Tabela 14 Wie Werynia. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640 – 1650

Lp. Imiona Ilo Procent 1 2 3 4 1 Adam 1 0,39 2 Agata 4 1,59 3 Agnieszka 9 3,59 4 Albert 7 2,78 5 Aleksander 2 0,79 6 Andrzej 5 1,99 7 Aniela 2 0,79 8 Anna 11 4,38 9 Apolonia 1 0,39 10 August 1 0,39 11 Baltazar 2 0,79 12 Barbara 1 0,39 13 Bartłomiej 1 0,39 14 Bartolomeusz 1 0,39 15 Brygida 1 0,39 16 Cecylia 3 1,19 17 Celina 1 0,39 18 Cypriam 1 0,39 19 Daniel 1 0,39 20 Dorota 1 0,39 21 Elbieta 10 3,98 22 Ewa 12 4,78 23 Felicja 2 0,79 24 Felicjan 1 0,39 25 Felicjana 2 0,79 26 Filip 1 0,39

56 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

27 Franciszek 3 1,19 28 Gabriel 3 1,19 29 Grzegorz 3 1,19 30 Jadwiga 7 2,78 31 Jakub 6 2,39 32 Jan 2 0,79 33 Janina 1 0,39 34 Joachim 1 0,39 35 Joanna 2 0,79 36 Józef 2 0,79 37 Józefa 1 0,39 38 Kasper 4 1,59 39 Katarzyna 5 1,99 40 Kazimierz 7 2,78 41 Krystyna 4 1,59 42 Krzysztof 4 1,59 43 Lucjan 1 0,39 44 Łucja 3 1,19 45 Łukasz 2 0,79 46 Maciej 1 0,39 47 Magdalena 9 3,59 48 Małgorzata 2 0,79 49 Marcin 2 0,79 50 Marek 1 0,39 51 Marianna 1 0,39 52 Marina 1 0,39 53 Marta 5 1,99 54 Mateusz 6 2,39 55 Melchior 1 0,39 56 Michał 4 1,59 57 Mikołaj 4 1,59 58 Paweł 4 1,59 59 Paula 1 0,39 60 Piotr 3 1,19 61 Regina 4 1,59 62 Sebastian 2 0,79 63 Stanisław 3 1,19 64 Stefan 6 2,39 65 Szymon 2 0,79 66 Tomasz 7 2,78 67 Walenty 7 2,78 68 Wawrzyniec 3 1,19 69 Wieczysław 1 0,39 70 Wincenty 2 0,79 71 Wiktor 1 0,39 72 Urban 3 1,19 73 Vita (Wit) 2 0,79 74 Zuzanna 8 3,18 - R A Z E M 243 96,82

57 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

We wsi Werynia, na 251 chrztów, nadano 74 róne imiona. W omiu przypadkach (3,18%) nie udało si ich odczyta. Do najbardziej popularnych naleały: Ewa - 12, Anna - 11, Elbieta -10, Zuzanna - 8, Walenty - 7.

Tabela 15 Wie Wola Domatkowska. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640 – 1650

Lp. Imiona Ilo Procent 1 2 3 4 1 Adam 1 2,43 2 Agata 2 4,87 3 Andrzej 1 2,43 4 Cecylia 1 2,43 5 Elbieta 3 7,31 6 Ewa 2 4,87 7 Fabian 1 2,43 8 Grzegorz 2 4,87 9 Jan 2 4,87 10 Kazimierz 1 2,43 11 Klara 1 2,43 12 Krystyna 1 2,43 13 Krzysztof 1 2,43 14 Łukasz 2 4,87 15 Magdalena 1 2,43 16 Marcin 2 4,87 17 Marinam 2 4,87 18 Marta 1 2,43 19 Mateusz 2 4,87 20 Piotr 3 7,31 21 Regina 1 2,43 22 Stefan 1 2,43 23 Szymon 1 2,43 24 Urban 1 2,43 25 Zofia 3 7,31 26 Zuzanna 2 4,87 - R A Z E M 41 100,00

We wsi Wola Domatkowska, podczas 41 chrztów, nadano 26 rónych imion. Najliczniejsze były: Elbieta i Zofia po 3.

58 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

We wsi Werynia, na 251 chrztów, nadano 74 róne imiona. W omiu przypadkach (3,18%) nie udało si ich odczyta. Do najbardziej popularnych na- Tabela 16 leały: Ewa - 12, Anna - 11, Elbieta -10, Zuzanna - 8, Walenty - 7. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640 – 1650 dzieciom spoza parafii

Tabela 15 Lp. Imiona Ilo Procent Wie Wola Domatkowska. Imiona nadane na chrzcie w latach 1640 – 1650 1 2 3 4 1 Albert 1 4,16 2 Anna 2 8,32 Lp. Imiona Ilo Procent 3 Augustyn 1 4,16 1 2 3 4 4 Bartłomiej 1 4,16 1 Adam 1 2,43 5 Dominik 1 4,16 2 Agata 2 4,87 6 Elbieta 1 4,16 3 Andrzej 1 2,43 7 Ewa 2 8,32 4 Cecylia 1 2,43 8 Grzegorz 1 4,16 5 Elbieta 3 7,31 9 Jadwiga 1 4,16 6 Ewa 2 4,87 10 Jan 1 4,16 7 Fabian 1 2,43 11 Joanna 1 4,16 8 Grzegorz 2 4,87 12 Katarzyna 1 4,16 9 Jan 2 4,87 13 Lucjan 1 4,16 10 Kazimierz 1 2,43 14 Mateusz 1 4,16 11 Klara 1 2,43 15 Sebastian 1 4,16 12 Krystyna 1 2,43 16 Szymon 1 4,16 13 Krzysztof 1 2,43 17 Tobiasz 1 4,16 14 Łukasz 2 4,87 18 Walenty 2 8,32 15 Magdalena 1 2,43 19 Zofia 5 20,83 16 Marcin 2 4,87 - R A Z E M 22 91,68 17 Marinam 2 4,87 18 Marta 1 2,43 19 Mateusz 2 4,87 Mieszkacom spoza parafii udzielono 24 chrztów. Nadano 19 rónych 20 Piotr 3 7,31 imion, przy czym 2 nie udało si odczyta (8,32%). 21 Regina 1 2,43 22 Stefan 1 2,43 luby. 23 Szymon 1 2,43 24 Urban 1 2,43 25 Zofia 3 7,31 W tabelach została wymieniona tylko ta miejscowo, z której pochodził 26 Zuzanna 2 4,87 „pan młody”, a nie „pani młoda”. - R A Z E M 41 100,00 Tabela 16 We wsi Wola Domatkowska, podczas 41 chrztów, nadano 26 rónych Zwizki małeskie zawarte w parafii Kolbuszowa, w latach 1641 - 1650.5 imion. Najliczniejsze były: Elbieta i Zofia po 3. Miejscowo 1640 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 Kolbuszowa 5 16 7 10 5 4 10 15 11 4 4 91 Bukowiec - 1 2 - - - 1 1 - 1 2 8 Domatków - - - 1 1 - - - - 3 6 11 Huta ------1 1

5 Liber Copulatorum ecclesia prop. Kolbuszoviensis ab a. 1640 mene Julio 1675, T. I, s. 1-31, Akta parafii w Kolbuszowej.

59 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Kupno 4 2 6 4 4 5 4 9 2 4 1 45 Przedbórz 3 4 8 4 2 2 4 2 3 4 4 40 wierczów - - 2 - - 1 - - 1 1 - 5 Werynia - 4 4 5 3 1 4 6 2 10 4 43 Wola 1 - 1 1 - 2 - - - - - 5 Domatkowska Ogółem 13 27 30 25 15 15 23 33 19 27 22 249

Wyjanienie: Dane ujte s dopiero od lipca 1640 r.

Najwicej zwizków małeskich zawarto w Kolbuszowej - 91 (36,55%), Kupnie - 45 (18%), Weryni - 43 (17,33%) i Przedborzu - 40 (16%). Potwierdzałoby to tez, e te miejscowoci były ju dobrze rozwinite, za takie osady, jak: Do-matków - 11(4,42%), Bukowiec - 8 (3,30%), wierczów -5 (2%), Wola Do-matkowska - 5 (2%), Huta - 1 (0,40%) dopiero zaczły si rozwija gospodarczo.

Tabela 17 Zwizki małeskie mieszkaców Weryni, zawarte z osobami pochodzcymi z innych miejscowoci, w latach 1640 - 1650.

Data Małonkowie - wyszczególnienie wiadkowie - wyszczególnienie 1 2 3 1641 r. 02.05 Wawrzyniec Białas z Kłapówki i Stanisław Kinka z Kłapówki Agnieszka Kariowna z Weryni 1644 r. 17.05 Stanisław widerek z Kupna i Regina Jan Maka i Albert Posmyk, obaj z Białasowna z Weryni Weryni 1645 r. 30.07 Jakub Lepik z Kupna i Regina Jagielonka Stanisław Bartkowic z Kupna i Albert z Weryni Kłeczek z Weryni 11.09 Szymon Frezełko z Kupna i Krystyna Tomasz Staro i Stanisław Bartkowic, Farasiowna z Weryni obaj z Kupna 1646 r. 10.01 Wawrzyniec Wróblik z Kupna i Marina Stanisław Bartkowic i Grzegorz Niezgoda Kraiowna z Weryni z Kupna ? Wincenty Urbanek z Kolbuszowej i Kasper Gola i Szymon Zawora, obaj z Agnieszka Dziokowna z Weryni Kolbuszowej 1647 r. 15.01 Albert Rzepka z Kolbuszowej i Zofia Paweł Gola i Wawrzyniec Posłuszny, obaj Mytychówna z Weryni z Kolbuszowej 10.02 Szymon Małodobryk z Kupna i Katarzyna Jakub Kret i Grzegorz Niezgoda, obaj z Kraiowna z Weryni Kupna 27.02 Stanisław Wosczarek z Kolbuszowej i Jan Kagat z Weryni Katarzyna Chrzpłowna z Weryni 11.03 Szymon Pitek z Kupna i Katarzyna Tomasz Staro z Kupna Dobkowna z Weryni 1648 r. 23.02 Jan Frankowic z Kupna i Zofia Albert Małodobry z Kupna i Łukasz

60 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Mazurówna z Weryni Tczka z Kłapówki 23.02 Stanisław Rzepczyk z Głowowa i Jadwiga Jan Mysorowic i Stanisław Kreptowic, Kozłowscionka z Weryni obaj z Głowowa 1649 r. ? Maciej Łyzie z Przewrotnego i Zofia Maciej Sołtys i Błaej Pastuszek, obaj z Głowionka z Weryni Przewrotnego 1650 r. 30.10 Andrzej muda z Mechowca i Regina Grzegorz Karczmarz i Vit Kwanik, obaj Starczowna z Weryni z Mechowca

Wyjanienie: znak (?) oznacza, e dany wyraz lub data nie została od- czytana.

Z informacji zawartych w tabeli 17 wynika, e na tym terenie (przykład z Weryni), gdzie krzyowały si interesy króla i panów monych „dyscyplina Fe- udalna” była łamana. W cigu lat 1640 – 1650, w 14 przypadkach, „panie mło- de” pochodziły włanie z Weryni i podobnie było w pozostałych miejscowociach. Ówczesnym zwyczajem wiadkami na lubie byli tylko mczyni. W ka- dej przedstawionej tutaj wsi była jedna osoba, która wystpowała jako wiadek kilka razy. wiadczyło to o jej autorytecie w danym rodowisku lokalnym.

Tabela 19 Zwizki małeskie zawarte przez mieszkaców pochodzcych spoza parafii, w latach 1640 - 1650 (dane liczbowe).

Miejscowo 1641 1642 1643 1644 1645 1646 1647 1648 1649 1650 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 Cmolasz - - - 1 ------Cierpisz ------1 - - 1 Czarna - - - - 1 - - 1 1 - Dzikowiec - - 1 ------Głowów - - - 1 - - - 1 1 - Goleszów 1 ------Górki - - - 1 ------Izdebnik - - - - 1 - - - - 1 Kłapówka 2 - - 1 ------Liski - - - - - 1 - - - - Mechowiec ------1 Mrowla ------1 - Niedwiada - - 1 ------Niwiska 1 ------Pełkinie ------1 Przecław ------1 Przewrotne ------1 - Pustelniki - - - 1 ------

61 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Raniów - - - - 1 - - - - - Ruda ------1 - Siedlanow - - - - 1 - - - - - Styków ------1 - Trzsówka ------1 Widełki 2 1 - - 2 - 1 - 2 - Wierczany ------1 1 - ochów ------1 - - 1 Ogółem 6 1 2 5 6 1 3 3 9 7

Wyjanienie: Cmolasz - Cmolas, Siedlanow - Siedlanka, Widełki - Widełka, Wierczany - Wiercany. W roku 1640, od lipca do grudnia, nie zanotowano lubu spoza parafii. W 1645 r. nie ujto miesica stycznia - pismo nieczytelne.

W latach 1641 – 1650, w parafii kolbuszowskiej, odbyło si 43 luby, w których uczestniczyli przedstawiciele z 26 miejscowoci (jeden z małonków albo kto ze wiadków), informuje o tym tabela – 19. Najwicej, bo a 9, było z Widełki, za z Czarnej, Głogowa i Kłapówki po 3. Na te tereny, na przełomie XVI i XVII wieku, przenikali ludzie m.in. z ssiednich wsi, w celach ko- lonizacyjnych. Tutaj znajdowali godne warunki do zagospodarowania si.

Nazwiska mieszkaców.

A). Powstanie nazwiska.

Onomastyka nie stanowi odrbnej dyscypliny naukowej, jest czci j- zykoznawstwa. Zajmuje si badaniem pewnej czci jzyka, a mianowicie analiz nazw własnych w najszerszym tego słowa znaczeniu, tzn. nazw Geogra ficznych (miast, wsi, osad, ulic, placów, pól, łk itp.), nazw osobowych (nazwisk, imion, przydomków, przezwisk, nazw plemiennych), wreszcie nazw zwierzt. Dzieli si na działy takie jak: toponimia, hydronimia, antroponimia, zoonimia itp. Informacje onomastyczne wykorzystałem w tej pracy jedynie w celu uzu- pełnienia wiedzy historycznej, dotyczcej przeszłoci tego regionu. Historyk - genealog czy regionalista, interesuje si najbardziej antropo- nimi, czyli nazwami osobowymi. Nazwisko, czyli nazwa rodowa, stanowi wspólne miano dla całej rodziny, dzieci bior je zazwyczaj po ojcu a ona po mu.6 W naszym odczuciu jzykowym: „Nazwisko to dziedziczne okrelenie człowieka, które przechodzi z ojca - rzadko z matki - na dziecko, z ma na on, okrelenie, którym w specyficzny sposób interesuj si instytucje społeczne i pastwowe”7. Pojawiło si

6 M. Szymczak, Słownik jzyka polskiego, Warszawa 1978, s. 308. 7 K. Rymut, Nazwiska…, dz. cyt., s. 7.

62 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA... stosunkowo do póno i to nie we wszystkich warstwach społecznych równoczenie. Szlachta zaczła uywa nazwisk na przełomie XV i XVI wieku, lud dopiero w XVIII w.8 Piotr Skarga w XVI wieku ju mówił, e ludzi ob- rzucano obelywymi nazwiskami, a w XIX w. Karol Szajnocha pisał m.in., e miasta maj swoje nazwiska. Zdaniem innego badacza - nazwiska upowszechniły si najpierw wród bogatych kupców, a nastpnie u zamoniejszej szlachty. Proces ten przechodził dalej na biedniejsz szlacht i mieszczastwo, za najpóniej na chłopów, y- dów i proletariat miejski.9 Proces kształtowania si nazwisk, rozpoczty jeszcze u progu czasów nowoytnych, zakoczył si dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku.10 Rycerstwo, a nastpnie szlachta, była przypisana do herbów, które zostały ju spisane w XV wieku, prawdopodobnie przez Jana Długosza, a w póniejszych okresach m. in. przez Paprockiego i Niesieckiego. Przynaleno do herbu nie oznaczała jeszcze, e jest si szlachcicem. Osoba bdca w tym stanie musiała pochodzi od ojca szlachcica. Pochodzenie społeczne matki nie było tutaj brane pod uwag. Z chwil, gdy szlachcic stawał si obywatelem miasta (mieszczaninem) tracił szlachectwo (tak stanowiło prawo szlacheckie I Rzeczypospolitej Szlacheckiej). Ostatecznie urzdowe ustalenie nazwisk na terenie Galicji, nastpiło pod zaborem austriackim, na pocztku XIX wieku. Wiek XVII nie stanowił odrbnego okresu w rozwoju nazwisk chłopskich. Głównym ródłem do przedstawienia mian mieszkaców w parafii kolbuszowskiej, w XVII wieku (od 1640 r.), s zachowane ksigi chrztów i lubów (brak ksig zgonów - nieczytelne). Przed t dat obowizek prowadzenia ksig parafialnych spoczywał na parafii rzochowskiej k/ Mielca, gdzie zachowały si tylko szcztki zapisów z XVI wieku. Zgromadziłem około 10 tys. rónych informacji, dotyczcych mieszkaców parafii kolbuszowskiej i okolicznych miejscowoci, z lat 1640 – 1700. Ich badania zakoczyłem z jednej strony umownie na roku 1700, a z drugiej na powstaniu miasta Kolbuszowa na „surowym korzeniu”, w latach 1690 - 1700. Marek Górny stwierdził: „…i cho ksigi metrykalne powstawały niejako obok chłopów - wszak nie oni dokonywali w nich zapisów - to przecie pro- boszczowie nie tworzyli wpisywanych przez siebie przezwisk i nazwisk ad hoc. Rejestrowali tylko owe nomina propria „na gorco”, zgodnie z ich codziennym uyciem. Ksigi metrykalne mona wic uzna za jeden z nielicznych bezporednich przekazów chłopskich z tamtego okresu”.11 Zdaniem tego badacza: „”…Metryki parafialne s ródłem dotyczcym zjawisk indywidualnych (chrzty,

8 W. Taszycki, Polskie nazwy osobowe, Kraków 1924, s. 9; tene autor, Najdawniejsze polskie imiona osobowe, Kraków 1925, s. 9; A. Wyczaski, Uwarstwienie społeczne w Polsce XVI…, dz. cyt., s. 70 9 S. Grzybowski, Nazwisko i jego stało jako elementy identyfikacji osoby w dawnym prawie polskim, [w:] „Onomastica”, Wrocław 1957, s. 496. 10 J. Matuszewski, Ewolucja nazwisk polskich, [w:] „Rozprawy Komisji Jzykowej ŁTN” 16, 1970, s. 193; M. Górny, Przezwiska i nazwiska…, dz. cyt., s. 10. 11 M. Górny, s. 13.

63 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

luby, pogrzeby) wystpujcych w skali masowej. Jest to wielk i zarazem podstawow ich zalet. Ta masowo powoduje jednak, e badacze rzadko do nich sigaj, bo cho znaj odpowiednie metody ich wykorzystania, zniechca ich do zajcia si nimi obawa, i nakład pracy znacznie przewyszy warto osignitych wyników.”12 Na t spraw take zwrócił uwag W. Kula, 13a w zakresie nazewnictwa osobowego S. Reczek,14 który stwierdził m. in.:” Gdy idzie o akta dawniejsze, z okresu XVI - XVIII w., to stanowi one ródło nie tylko do leksykalnych zestawie poszczególnych grup nazewniczych, lecz zawieraj one take cenny materiał do obserwacji poszczególnych etapów powstawania nazwisk i kryj zapewne niejeden ciekawy szczegół tego procesu, który dotd mógł uj uwagi badaczy”.15 Tak czy inaczej nazwiska chłopskie, w XVII wieku rozwijały si do szybko. Kady mieszkaniec osady lenej na tym terenie mógł otrzyma przezwisko, jako dodatek do imienia nadanego mu na chrzcie. Znacznie ułatwiało to komunikatywno w danej społecznoci wiejskiej.

B). Metoda odczytywania nazwisk.

W zasadzie odczytywanie zapisów metrykalnych stanowi dla historyka, szczególnie regionalisty, pewn trudno. Imiona były zapisywane w wersji ła- ciskiej lub polskiej. Natomiast tekst (jako otoczka nazwiska) był pisany tylko w jzyku łaciskim. Forma zapisu nazwiska przedstawiała si nastpujco:

Tabela 20 Forma zapisu nazwiska.

Nazwisko ona Córka Syn Białas Białasowa Białasowna Białasek Kowal Kowalowa Kowalowna Kowalik Marut Marutowa Marutowna Marutek Mytych Mytychowa Mytychowna Mytysek Piórko Piórkowa Piórkowna Piórek Rozmus Rozmusowa Rozmusowna Rozmusek muda mudowa mudowna mudek

Wyjanienie: Formy nazwisk on i dzieci mog by róne, w zalenoci od regionu i odmian gwarowych. Czsto forma nazwiska oznaczajca pierwotnie syna stawała si dziedziczna w jednej lub kilku liniach rodziny, np. Pióro - Piórko - Piórek – Piórkowic - Piórkowski itp.

12 Tame, s. 15. 13 W. Kula, Problemy i metody historii gospodarczej, Warszawa 1983, s. 359. 14 S. Reczek, Ze studiów nad onomastyczn …, dz. cyt., s. 320. 15 Tame, s. 322; M. Górny, Przezwiska…, dz. cyt., s. 22.

64 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

W ksigach kocielnych XVII wieku wystpuj bardzo znaczne rónice w zakresie ortografii, szczególnie w przypadku nazwisk obco brzmicych lub polskich zapisywanych przez ksidza innej narodowoci. Przy odczytywaniu nazwisk, najlepszym wskanikiem jest zastanowienie si jak brzmi one w wymowie i jakie warianty pisowni mog wchodzi w rachub. Najczciej zmiany zachodz w samogłoskach, ale równie spółgłoski ulegaj pewnym przesuniciom, np. z bezdwicznych w dwiczne i odwrotnie: p-b, t-d, s-z, sz- , c-dz, cz-d lub zanikaj. Takim przykładem jest zanik „r” w nazwisku, np. „Kaczmarz” od „Karczmarza”, „Gancarz” od „Garn- carza” itp. Obok imion, nazwisk i dat, wanym elementami zapisu metrykalnego s ty- tuły, okrelenia pokrewiestwa (rodziców chrzestnych, wiadków lubu). Takich wzmianek w tych ksigach nie spotykamy, za wyjtkiem takich słów, jak: „Ge- nerosus” - urodzony (właciciel jednej wsi), „nobilis” - szlachetny (właciciel czci lub dzierawca) czy „magnificus” - wielmony (urzdnik grodzki lub ziemski). W miar upływu czasu przesuwała si relacja tytulatury do rzeczywistej struktury społecznej. Pod koniec XVIII wieku kady szlachcic, nawet najbied- niejszy, był co najmniej „urodzony”, a mieszczanin „sławetny” (fama- tus/famosus). Pojawiaj si wród szlachty takie pojcia, jak: dziedzic – haeres, possessor, dzierawca - tenutarius, possessor, ekonom/rzdca – economus, administrator, pisarz - scriba, notarius. Wród chłopów w XVII w. nie było jeszcze informacji o ich pozycji społecznej, czy zamonoci.

C. Nazwiska z lat 1640 - 1650.

Tabela 21 Wie Kolbuszowa. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650.

Czsto Nazwisko – pisownia stara, Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania pierwszy zapis (rok). miana 1 2 3 4 1 Babel Babel - 1640 7 2 Bachota Bachota - 1642 1 3 Bachut Bachut - 1646 1 4 Balcerz Balcerz - 1650 1 5 Bajaczek Baiacek - 1644 2 6 Bałaczek Bałacek - 1646 1 7 Balwierz Balwierz - 1641 3 8 Baczyk Banczyk - 1640 8 9 Baka Baka - 1640 9 10 Baran Baran - 1643 1 11 Barwierczyk Barwierczyk - 1642 5

65 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

12 Barwierz Barwierz - 1644 1 13 Bartusik Bartusik - 1642 1 14 Bk Bk - 1645 2 15 Bajak Baiak - 1650 1 16 Bednarz Bednarz - 1647 1 17 Betlka Betlka - 1640 3 18 Bełek Bełek - 1643 1 19 Betlej Betlej - 1643 1 20 Bełska Bełska - 1648 1 21 Białaczek Białaczek - 1641 2 22 Białek Białek - 1643 5 23 Białas Białas - 1642 1 24 Bijkowski Bijkowski - 1644 1 25 Blat Blat - 1650 1 26 Bobrek Bobrek - 1641 2 27 Borkowic Borkowic - 1650 1 28 Borys Borys - 1648 1 29 Brych Brych - 1641 3 30 Brudny Brudny - 1641 2 31 Brudniarek Brudniarek - 1647 1 32 Burdelnik Burdelnik - 1641 4 33 Byczek Byczek - 1648 2 34 Burmistrz Burmistrz - 1643 1 35 Chudy Chudy - 1641 2 36 Ciupaczek Ciupaczek - 1647 1 37 Czaczatka Czaczatka - 1647 1 38 Czapiga Czapiga - 1640 7 39 Czuriłło Czuriłło - 1641 4 40 Czuriłka Czuriłka - 1641 1 41 Czurit Czurit - 1640 1 42 Czyowicz Czyowic - 1640 11 43 Czstkowicz Czstkowic - 1649 1 44 Czstek Czstek - 1650 1 45 Diabołek Diabołek - 1645 1 46 Dobczek Dobcek - 1643 1 47 Drab Drab - 1640 9 48 Drabik Drabik - 1640 2 49 Dragan Dragan - 1644 1 50 Draus Draus - 1646 1 51 Drausek Drausek - 1643 2 52 Drezno Drezno - 1640 8 53 Duda Duda - 1647 1 54 Dudek Dudek - 1647 1 55 Dwornik Dwornik - 1640 3 56 Dubas Dubas - 1643 3 57 Farasiek Farasiek - 1645 1 58 Frankowic Frankowic - 1642 1 59 Franek Franek - 1641 7 60 Fudalej Fudaleij - 1640 11

66 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

12 Barwierz Barwierz - 1644 1 61 Gancarz Ganczarz - 1641 2 13 Bartusik Bartusik - 1642 1 62 Gawlik Gawlik - 1641 4 14 Bk Bk - 1645 2 63 Gawozyt Gawozyt - 1641 1 15 Bajak Baiak - 1650 1 64 Gawrił Gawriłł - 1643 3 16 Bednarz Bednarz - 1647 1 65 Gawriłow Gawriłłow - 1643 1 17 Betlka Betlka - 1640 3 66 Gawrzył Garzyłł - 1644 5 18 Bełek Bełek - 1643 1 67 Gawrzytek Gawrzytek - 1648 1 19 Betlej Betlej - 1643 1 68 Gsior Gsior - 1642 5 20 Bełska Bełska - 1648 1 69 Godkowska Godkowska - 1642 1 21 Białaczek Białaczek - 1641 2 70 Gola Gola - 1641 9 22 Białek Białek - 1643 5 71 Golka Golka - 1640 4 23 Białas Białas - 1642 1 72 Golek Golek - 1642 1 24 Bijkowski Bijkowski - 1644 1 73 Golonka Golonka - 1641 2 25 Blat Blat - 1650 1 74 Golonek Golonek - 1646 1 26 Bobrek Bobrek - 1641 2 75 Golczyk Golczyk - 1646 1 27 Borkowic Borkowic - 1650 1 76 Gsik Gsik - 1647 1 28 Borys Borys - 1648 1 77 Gołbek Gołbek - 1641 1 29 Brych Brych - 1641 3 78 Gosniowska Gosniowska - 1640 2 30 Brudny Brudny - 1641 2 79 Gorzelany Gorzelany - 1643 3 31 Brudniarek Brudniarek - 1647 1 80 Grodzki Grodzki - 1644 3 32 Burdelnik Burdelnik - 1641 4 81 Gronkowicz Gronkowicz - 1640 5 33 Byczek Byczek - 1648 2 82 Grdka Grdka - 1648 1 34 Burmistrz Burmistrz - 1643 1 83 Grzybek Grzybek - 1641 6 35 Chudy Chudy - 1641 2 84 Grzdziel Grzdziel - 1640 4 36 Ciupaczek Ciupaczek - 1647 1 85 Grzdzielik Grzdzielik - 1650 1 37 Czaczatka Czaczatka - 1647 1 86 Guz Guz - 1645 1 38 Czapiga Czapiga - 1640 7 87 Guziczek Guziczek - 1641 2 39 Czuriłło Czuriłło - 1641 4 88 Guzik Guzik - 1640 6 40 Czuriłka Czuriłka - 1641 1 89 Hajduk Hajduk - 1644 2 41 Czurit Czurit - 1640 1 90 Hanus Hanus - 1642 3 42 Czyowicz Czyowic - 1640 11 91 Hanusek Hanusek - 1640 2 43 Czstkowicz Czstkowic - 1649 1 92 Hot Hot - 1649 1 44 Czstek Czstek - 1650 1 93 Hubasz Hubasz - 1641 1 45 Diabołek Diabołek - 1645 1 94 Jakubczyk Jakubczijk - 1650 1 46 Dobczek Dobcek - 1643 1 95 Janda Janda - 1646 4 47 Drab Drab - 1640 9 96 Jadaamka Jadaamka - 1647 1 48 Drabik Drabik - 1640 2 97 Jeowska Jerzowska - 1649 1 49 Dragan Dragan - 1644 1 98 Je Je - 1642 1 50 Draus Draus - 1646 1 99 Jodłowska Jodłowska - 1640 5 51 Drausek Drausek - 1643 2 100 Jopek Jopek - 1641 8 52 Drezno Drezno - 1640 8 101 Kabała Kabała - 1645 4 53 Duda Duda - 1647 1 102 Kantor Kantor - 1640 11 54 Dudek Dudek - 1647 1 103 Kantorek Kantorek - 1649 1 55 Dwornik Dwornik - 1640 3 104 Karchut Karchut - 1641 2 56 Dubas Dubas - 1643 3 105 Kargol Kargol - 1641 2 57 Farasiek Farasiek - 1645 1 106 Karczmarz Karczmarz - 1640 1 58 Frankowic Frankowic - 1642 1 107 Kaszuba Kasuba - 1641 1 59 Franek Franek - 1641 7 108 Kasper Kasper - 1648 1 60 Fudalej Fudaleij - 1640 11 109 Kdra Kdra - 1648 1

67 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

110 Kdzior Kdzior - 1647 1 111 Kidak Kidak - 1643 4 112 Kidaczek Kidaczek - 1641 3 113 Kielarek Kielarek - 1642 1 114 Kiełbasa Kiełbasa - 1650 1 115 Kitrys Kitrys - 1641 3 116 Kitrysek Kitrysek - 1640 4 117 Klausowic Klausowic - 1641 8 118 Klczek Klczek - 1641 3 119 Klk Klk - 1642 6 120 Kloc Kloz - 1649 1 121 Klubek Klubek - 1641 7 121 Kłeczek Kleczek - 1650 1 122 Kmie Kmie - 1649 1 123 Kmiotek Kmiotek - 1646 1 124 Knapik Knapik - 1644 1 125 Kołodziej Kołodziej - 1641 5 126 Ko Ko - 1643 6 127 Konik Konik - 1640 1 128 Kowal Kowol - 1644 1 129 Koza Koza - 1648 1 130 Kozdro Kozdro - 1644 1 131 Kozioł Kozioł - 1641 1 132 Koziołek Koziołek - 1641 5 133 Kozłowski Kozłowski - 1640 8 134 Kraso Kraso - 1640 10 135 Kramarz Kramarz - 1641 9 136 Kraj Kraij - 1642 2 137 Kret Kret - 1644 1 138 Kroczek Kroczek - 1641 7 139 Krupa Krupa - 1645 1 140 Kucharz Kucharz - 1643 1 141 Kuczmucek Kuczmucek - 1647 2 142 Kurdek Kurdek - 1647 2 143 Kunierz Kunierz - 1643 4 144 Lenantes Lenantes - 1645 1 145 Lenart Lenart - 1641 9 146 Lenarcik Lenarcik - 1640 3 147 Lizo Lizo - 1640 4 148 Lynik Linijk - 1644 1 149 Łazarz Łazarz - 1643 1 150 Łopuch Łopuch - 1649 1 151 Łopusek Łopusek - 1642 4 152 Łuchnierczyk Łuchnierzijk - 1647 1 153 Łye Łije - 1640 8 154 Łynik Łijnik - 1641 6 155 Mach Mach - 1641 6 156 Machlarczyk Machlarczijk - 1641 1 157 Madej Madeij - 1644 1

68 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

158 Madejczyk Madeiczijk - 1641 2 159 Magurak Magurak - 1642 1 160 Maleczka Maleczka - 1641 6 161 Marek Marek - 1643 1 162 Mazur Mazur - 1640 8 163 Mazurek Mazurek - 1640 9 164 Marchewka Marchewka - 1641 5 165 Materka Materka - 1648 1 166 Michałek Michałek - 1648 1 167 Miczek Miczek - 1640 8 168 Miczałek Miczałek - 1641 3 169 Młynarz Młijnarz - 1640 7 170 Myliwiec Mijliwiec - 1642 3 171 Myliwy Mijliwy - 1641 1 172 Mysłek Mijsłek - 1641 4 173 Migatek Migatek - 1648 1 174 Nadobny Nadobnij - 1649 1 175 Nadole Nadole - 1643 1 176 Narojowski Naroiowski - 1642 1 177 Ndza Ndza - 1641 4 178 Niepsuj Niepsuj - 1641 7 179 Nowaczek Nowacek - 1643 1 180 Nowak Nowak - 1647 2 181 Ogonek Ogonek - 1641 8 182 Opionka Opionka - 1640 1 183 Ostrowska Ostrowska - 1644 1 184 Ozimek Ozimek - 1644 1 185 Pajczek Pajczek - 1641 1 186 Pasidło Pasidło - 1641 4 187 Pastusik Pastusik - 1642 2 188 Pczyk Pczyk - 1642 1 189 Pdo Pdo - 1640 4 190 Pdzik Pdzik - 1641 5 191 Ptka Ptka - 1642 1 192 Piórko Piórko - 1640 2 193 Piórek Piórek - 1650 1 194 Pinczowska Pinczowska - 1647 1 195 Płaczek Płaczek - 1647 1 196 Połciowicz Połciowicz - 1640 9 197 Polek Polek - 1641 7 198 Posłuszny Posłuszny - 1641 7 199 Porczek Porczek - 1643 7 200 Praczka Praczka - 1642 1 201 Prorok Prorok - 1644 1 202 Protas Protas - 1644 1 203 Psitek Psitek - 1643 6 204 Ptak Ptak - 1647 1 205 Ptasek Ptasek - 1647 1 206 Pydłka Pijdłka - 1641 1

69 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

207 Rados Rados - 1641 1 208 Relak Relak - 1640 3 209 Rektor Rektor - 1641 9 210 Rod Rod - 1650 1 211 Rolak Rolak - 1646 2 212 Rodek Rodek - 1641 2 213 Rokos Rokos - 1641 7 214 Rokosek Rokosek - 1641 6 215 Rodak Rodak - 1645 1 216 Ros Ros - 1648 1 217 Ropczyk Ropczijk - 1642 1 218 Rosa Rosa - 1641 5 219 Rozmus Rozmus - 1640 1 220 Rzepa Rzepa - 1640 4 221 Rzepka Rzepka - 1643 3 222 Rzepczyk Rzepzijk - 1642 2 223 Rzepczyk Rzepczijk - 1642 2 224 Rzepnik Rzepnik - 1647 1 225 Rzenik Rzenik - 1647 4 226 Rymarz Rijmarz - 1641 1 227 Sadowska Sadowska - 1640 1 228 Safinek Safinek - 1647 1 229 Safranek Safranek - 1647 1 230 Sajdacek Sajdacek - 1641 5 231 Sajdak Sajdak - 1642 6 232 Seliga Seliga - 1645 2 233 Seliska Seliska - 1642 1 234 Semer Semer - 1640 2 235 Semarek Semarek - 1640 1 236 Siciski Siciski - 1642 1 237 Sielka Sielka - 1642 2 238 Siesczyk Siesczijk - 1642 1 239 Sietczyk Sietczijk - 1642 3 240 Sieraczki Sieraczki - 1650 1 241 Sitko Sitko-1640 10 242 Skowronek Skowronek - 1643 1 243 Slosarczyk Slosarczijk - 1641 1 244 Sło Sło - 1642 3 245 Słoniowski Słoniowski - 1643 1 246 Solarz Solarz- 1643 2 247 Solarczyk Solarczijk - 1641 9 248 Sołczyn Sołczijn - 1650 1 249 Srodoniek Srodoniwek - 1645 1 250 Stawarz Stawarz - 1646 1 251 Stanisz Stanisz - 1640 11 252 Staw Staw - 1640 2 253 Stopa Stopa - 1641 2 254 Stolarz Stolarz - 1640 10 255 Stojka Stoijka - 1642 1

70 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

256 Strczek Strczek - 1644 4 257 Stryczek Strijczek - 1649 1 258 Stypa Stijpa - 1650 1 259 Swierczek Swierczek - 1641 3 260 Swaguła Swaguła - 1643 1 261 Swierczowski Swierczowski - 1643 4 262 Switek Switek - 1646 4 263 Swiec Swiec- 1648 1 264 Surzyka Surzijka - 1640 1 265 Sucharzepa Sucharzepa - 1641 1 266 Susterczyk Susterczijk- 1642 1 267 Surmac Surmac - 1642 1 268 Suwczynek Suwczijnek - 1644 1 269 Skibka Skibka - 1644 1 270 Sychterz Sijchterz - 1645 6 271 Sypuła Sijpuła - 1640 4 272 Szuryłka Szurijłka- 1642 1 273 Terebik Terebik - 1650 1 274 Tkac Tkac - 1647 1 275 Tomzionka Tomzionka - 1648 1 276 Trela Trela - 1644 2 277 Turcki Turcki - 1648 1 278 Turek Turek - 1641 8 279 Waczerka Waczerka - 1647 1 280 Wakula Wakula - 1640 10 281 Wakutka Wakutka - 1641 4 282 Warzecha Warzecha - 1641 7 283 Warzeska Warzeska - 1645 1 284 Wakuta Wakuta - 1644 2 285 Wsik Wsik - 1640 7 286 Wgrzyn Wgrzijn - 1641 2 287 Witkowican Witkowican - 1646 1 288 Witkowic Witkowic - 1642 2 289 Wiktor Wiktor - 1644 3 290 Wiktorek Wiktorek - 1648 1 291 Wilcz Wilcz - 1644 3 292 Wilk Wilk - 1640 10 293 Wilczak Wilczak - 1650 1 294 Wilczek Wilczek- 1646 3 295 Wiercioch Wiercioch- 1646 1 296 Wierzgie Wierzgie - 1647 2 297 Wosczarek Wosczarek - 1649 1 298 Wosczak Wosczarek - 1642 7 299 Wojtowicz Woijtowicz - 1642 2 300 Wlazło Wlazło - 1643 1 301 Wojt Woijt - 1643 1 302 Wo Wo - 1640 6 303 Wołowczyk Wołowczijk - 1640 4 304 Wołowiec Wołowiec - 1640 3

71 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

305 Wonica Wonica - 1641 2 306 Wosciarek Wosciarek - 1647 1 307 Wojcik Woijcik - 1648 1 308 Wroski Wroski - 1649 1 309 Urbanek Urbanek - 1640 10 310 Urbanik Urbanik - 1641 9 311 Zachariasek Zachariasek - 1640 2 312 Zacek Zacek - 1640 5 314 Zagorzyc Zagorzyc- 1641 1 315 Zawora Zawora - 1640 7 316 Zbczyk Zabczijk - 1640 1 317 Ziba Ziba - 1642 4 318 Zibka Zibka - 1643 3 319 Zychowicz Zijchowicz - 1641 2 320 Zych Zijch - 1641 5 321 Zydaczek Zijdaczek - 1646 1 322 Zygo Zijgo - 1642 3 323 Zytak Zijtak - 1640 5 324 muda muda - 1648 1 325 Ethiopis Ethiopis - 1643 1 326 Kołeczko Kołeczko - 1643 1

Wyjanienie: rubryka - 4 dotyczca iloci zapisów nazwiska okrela ile razy było zapisane miano w ksidze chrztów i lubów z lat 1640-1650.

Tabela 22 Wie Bukowiec. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650.

Czsto Nazwisko - pisownia stara, Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania pierwszy zapis (rok) miana 1 2 3 3 1 Ajga Aijga - 1649 1 2 Bednarz Bednarz - 1642 1 3 Bajor Baior - 1641 2 4 Bezar Bezar - 1640 1 5 Buczek Bucek - 1649 2 6 Decz Decz - 1641 2 7 Diabołek Diabołek - 1642 2 8 Drezno Drezno - 1640 10 9 Francz Francz - 1647 3 10 Franek Franek - 1645 1 11 Frankowic Frankowic- 1645 1 12 Frae Frae - 1642 1 13 Gancarz Gancarz - 1640 1 14 Hipka Hipka - 1640 1 15 Hyczko Hijczko- 1640 2 16 Kaczor Kaczor - 1647 1

72 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

305 Wonica Wonica - 1641 2 17 Kagat Kagat - 1646 1 306 Wosciarek Wosciarek - 1647 1 18 Kdzior Kdzior - 1645 3 307 Wojcik Woijcik - 1648 1 19 Klubek Klubek - 1648 3 308 Wroski Wroski - 1649 1 20 Kozioł Kozioł - 1640 2 309 Urbanek Urbanek - 1640 10 21 Kret Kret - 1641 3 310 Urbanik Urbanik - 1641 9 22 Królik Królik - 1649 1 311 Zachariasek Zachariasek - 1640 2 23 Marchew Marchew - 1642 1 312 Zacek Zacek - 1640 5 24 Maziarz Maziarz - 1643 1 314 Zagorzyc Zagorzyc- 1641 1 25 Mazur Mazur - 1647 1 315 Zawora Zawora - 1640 7 26 Miturka Miturka - 1648 1 316 Zbczyk Zabczijk - 1640 1 27 Nokie Nokie - 1640 1 317 Ziba Ziba - 1642 4 28 Nizio Nizio - 1649 1 318 Zibka Zibka - 1643 3 29 Obaczka Obaczka - 1640 1 319 Zychowicz Zijchowicz - 1641 2 30 Pasek Pasek - 1648 2 320 Zych Zijch - 1641 5 31 Pasik Pasik - 1642 4 321 Zydaczek Zijdaczek - 1646 1 32 Pitek Pitek - 1645 1 322 Zygo Zijgo - 1642 3 33 Porcek Porcek - 1649 2 323 Zytak Zijtak - 1640 5 34 Puns Puns - 1642 1 324 muda muda - 1648 1 35 Pydlek Pydlek - 1640 8 325 Ethiopis Ethiopis - 1643 1 36 Rzsa Rzsa - 1642 7 326 Kołeczko Kołeczko - 1643 1 37 Rzska Rzska - 1641 3 38 Rokosek Rokosek - 1645 2 Wyjanienie: rubryka - 4 dotyczca iloci zapisów nazwiska okrela ile razy 39 Rokosz Rokosz - 1647 4 było zapisane miano w ksidze chrztów i lubów z lat 1640-1650. 40 Rzeniczek Rzeniczek - 1645 1 41 Serolik Serolik - 1645 1 42 Skwirut Skwirut - 1640 9 Tabela 22 43 Skwirutek Skwirutek - 1640 3 Wie Bukowiec. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650. 44 Stypa Stijpa - 1647 1 45 Stypka Stijpka - 1643 3 Czsto 46 Surdej Surdeij - 1646 1 Nazwisko - pisownia stara, Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania 47 Surdejczyk Surdeijczijk- 1642 1 pierwszy zapis (rok) miana 48 Swaguła Swaguła - 1640 9 1 2 3 3 49 Warnuk Warnuk - 1650 1 1 Ajga Aijga - 1649 1 50 Wilk Wilk - 1641 3 2 Bednarz Bednarz - 1642 1 3 Bajor Baior - 1641 2 Tabela 23 4 Bezar Bezar - 1640 1 Wie Domatków. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650. 5 Buczek Bucek - 1649 2 6 Decz Decz - 1641 2 Czsto 7 Diabołek Diabołek - 1642 2 Nazwisko – pisownia stara, Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania 8 Drezno Drezno - 1640 10 pierwszy zapis (rok). miana 9 Francz Francz - 1647 3 1 2 3 4 10 Franek Franek - 1645 1 1 Bajor Baior - 1650 1 11 Frankowic Frankowic- 1645 1 2 Bajok Baijok - 1649 1 12 Frae Frae - 1642 1 3 Barnas Barnas - 1649 2 13 Gancarz Gancarz - 1640 1 4 Barnasiek Barnasiek - 1644 2 14 Hipka Hipka - 1640 1 5 Bartos Bartos - 1644 1 15 Hyczko Hijczko- 1640 2 6 Bczek Bczek - 1647 3 16 Kaczor Kaczor - 1647 1

73 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

7 Bk Bk - 1647 2 8 Białas Białas - 1649 1 9 Bła Bła - 1650 1 10 Brzoska Brzoska - 1650 1 11 Cebula Cebula - 1649 1 12 Cudo Czudo - 1649 1 13 Depa Depa - 1644 2 14 Diabołek Diabołek - 1643 1 15 Drab Drab - 1640 7 16 Drasika Drasika - 1644 1 17 Draus Draus - 1644 4 18 Dryja Drija - 1649 1 19 Grab Grab - 1648 2 20 Grabowczyk Grabowczijk- 1643 1 21 Grabowy Grabowij - 1644 3 22 Gawrzyłow Gawrzijłow - 1650 1 23 Hyczko Hijczko - 1643 1 24 Jazda Jazda - 1649 1 25 Jazdzik Jazdzik - 1649 1 26 Kloz Kloz - 1648 1 27 Klozik Klozik - 1650 1 28 Kłeczek Kłeczek - 1649 1 29 Kostoj Kostoj - 1645 1 30 Kostojczyk Kostoiczijk - 1644 3 31 Krniek Krniek - 1644 1 32 Kroczek Kroczek - 1644 3 33 Kruzel Kruzel - 1643 4 34 Kulas Kulas - 1650 1 35 Madejczyk Madejczijk - 1643 1 36 Murha Murha - 1643 1 37 Marek Marek - 1640 5 38 Maziarz Maziarz - 1644 1 39 Paczyna Paczijna - 1645 2 40 Pałko Pałko - 1645 1 41 Patko Patko - 1643 2 42 Pisczek Pisczek - 1643 4 43 Pirozek Pirozek - 1649 1 44 Pokrywka Pokrywka - 1649 1 45 Riserko Riserko - 1644 1 46 Remis Remis - 1645 1 47 Rbis Rbis - 1648 2 48 Salach Salach - 1649 1 49 Safin Safin - 1643 5 50 Safinek Safinek - 1650 1 51 Sczwanek Sczwanek - 1643 3 52 Skora Skora - 1647 3 53 Skwirut Skwirut - 1644 2 54 Skwirutek Skwirutek - 1643 1 55 Slachta Slachta - 1643 1

74 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

7 Bk Bk - 1647 2 56 Słuska Słuska - 1650 1 8 Białas Białas - 1649 1 57 Sostak Sostak - 1642 5 9 Bła Bła - 1650 1 58 Sostaczek Sostacek - 1643 2 10 Brzoska Brzoska - 1650 1 59 Sypuła Sijpuła - 1643 3 11 Cebula Cebula - 1649 1 60 Warzecha Warzecha - 1643 1 12 Cudo Czudo - 1649 1 61 Wiczek Wiczek - 1647 2 13 Depa Depa - 1644 2 62 Wilczek Wilczek - 1641 3 14 Diabołek Diabołek - 1643 1 63 Wilk Wilk - 1642 6 15 Drab Drab - 1640 7 64 Wrobel Wrobel - 1644 2 16 Drasika Drasika - 1644 1 65 Zaczek Zaczek - 1644 4 17 Draus Draus - 1644 4 66 Zuber Zuber - 1640 1 18 Dryja Drija - 1649 1 19 Grab Grab - 1648 2 20 Grabowczyk Grabowczijk- 1643 1 Tabela 24 21 Grabowy Grabowij - 1644 3 Wie Huta k/ Przedborza. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650. 22 Gawrzyłow Gawrzijłow - 1650 1 Czsto 23 Hyczko Hijczko - 1643 1 Nazwisko – pisownia stara, Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania 24 Jazda Jazda - 1649 1 pierwszy zapis (rok). 25 Jazdzik Jazdzik - 1649 1 miana 26 Kloz Kloz - 1648 1 1 2 3 4 27 Klozik Klozik - 1650 1 1 Andzel Andzel - 1647 1 28 Kłeczek Kłeczek - 1649 1 2 Draczek Draczek - 1650 1 29 Kostoj Kostoj - 1645 1 3 Hara Hara - 1647 1 30 Kostojczyk Kostoiczijk - 1644 3 4 Hutnik Hutnik - 1646 1 31 Krniek Krniek - 1644 1 5 Malarz Malarz - 1646 4 32 Kroczek Kroczek - 1644 3 6 Pekalka Pekalka - 1646 1 33 Kruzel Kruzel - 1643 4 7 Sieko Sieko - 1650 1 34 Kulas Kulas - 1650 1 8 Syniec Sijniec - 1650 1 35 Madejczyk Madejczijk - 1643 1 9 Swiec Swiec - 1650 1 36 Murha Murha - 1643 1 10 Zielonka Zielonka - 1650 1 37 Marek Marek - 1640 5 38 Maziarz Maziarz - 1644 1 W osadzie o nazwie Huta koło Przedborza, która powstała w latach trzy- 39 Paczyna Paczijna - 1645 2 dziestych XVII wieku, w nowo załoonej hucie szkła zatrudniono rze- 40 Pałko Pałko - 1645 1 mielników pochodzenia czeskiego. Takie nazwiska istniały ju wczeniej w Ni- 41 Patko Patko - 1643 2 wiskach (pierwsza połowa XVI w.), a nastpnie w Widełce (w XVII- XVIII w.), 42 Pisczek Pisczek - 1643 4 43 Pirozek Pirozek - 1649 1 gdzie take był rozwinity przemysł szklarski. wiadczy to, e ten rodzaj rze- 44 Pokrywka Pokrywka - 1649 1 miosła był przekazywany dziedzicznie (z ojca na syna). Wiele tych nazwisk 45 Riserko Riserko - 1644 1 dotrwało do naszych czasów. 46 Remis Remis - 1645 1 47 Rbis Rbis - 1648 2 48 Salach Salach - 1649 1 49 Safin Safin - 1643 5 50 Safinek Safinek - 1650 1 51 Sczwanek Sczwanek - 1643 3 52 Skora Skora - 1647 3 53 Skwirut Skwirut - 1644 2 54 Skwirutek Skwirutek - 1643 1 55 Slachta Slachta - 1643 1

75 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Tabela 25 Wie Kupno. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650.

Czsto Nazwisko – pisownia stara, Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania pierwszy zapis (rok). miana 1 2 3 4 1 Badura Badura - 1643 1 2 Bajor Baior - 1647 2 3 Bajorek Baiorek - 1640 1 4 Bania Bania - 1641 2 5 Bartkowic Bartkowic - 1640 9 6 Borek Borek - 1649 1 7 Bursa Bursa - 1646 3 8 Bursak Bursak - 1643 2 9 Burseczka Burseczka - 1641 1 10 Cisek Cisek - 1642 3 11 Ciso Ciso - 1645 5 12 Cosin Cosin - 1644 1 13 Curolik Curolik - 1640 1 14 Czepa Czepa - 1648 1 15 Decz Decz - 1646 1 16 Dsik Dsik - 1640 7 17 Dso Dso - 1640 7 18 Diabełek Diabełek - 1646 2 19 Drab Drab - 1642 2 20 Drabek Drabek - 1643 1 21 Drezło Drezło - 1641 1 22 Drozd Drozd- 1649 1 23 Durak Durak - 1641 6 24 Dzierlatka Dzierlatka - 1649 2 25 Franek Franek - 1641 6 26 Franczyk Franczijk - 1649 1 27 Francz Francz - 1650 1 28 Frczyk Frczijk - 1649 1 29 Frezełko Frezełko - 1642 2 30 Frezło Frezło - 1641 8 31 Głb Głb - 1650 1 32 Główka Główka - 1643 1 33 Gołobczyczyk Gołobczijczijk- 1640 1 34 Grodoniek Grodoniek - 1641 1 35 Gutek Gutek - 1646 1 36 Jop Jop- 1643 1 37 Kaczorek Kaczorek- 1640 6 38 Kaczor Kaczor - 1645 1 39 Kabałka Kabałka - 1646 3 40 Kasper Kasper - 1647 2

76 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

41 Kitrysek Kitrijsek - 1644 1 42 Klich Klich - 1647 1 43 Knap Knap - 1640 5 44 Knapik Knapik - 1649 1 45 Ko Ko - 1647 1 46 Kołodziejczyk Kołodziejczijk - 1640 7 47 Kolis Kolis - 1641 1 48 Kochanek Kochanek - 1641 3 49 Kozioł Kozioł - 1640 7 50 Kozdroniek Kozdroniek - 1641 5 51 Kozdro Kozdro - 1645 4 52 Krawiec Krawiec - 1640 4 53 Kraso Kraso - 1646 3 54 Kosmek Kosmek - 1642 1 55 Krecik Krecik - 1644 1 56 Kret Kret - 1640 9 57 Lafanek Lafanek - 1642 1 58 Lep Lep - 1640 3 59 Lepik Lepik - 1642 3 60 Lepka Lepka - 1642 1 61 Lepion Lepion - 1649 1 62 Lisoniak Lisoniak - 1641 1 63 Łach Łach - 1640 2 64 Łagowczyk Łgowczijk - 1647 1 65 Łapuch Łapuch - 1643 3 66 Łopata Łopata - 1644 1 67 Łopusek Łopusek - 1642 1 68 Makusek Makusek - 1647 2 69 Małodobry Małodobrij - 1641 7 70 Małodobrzyk Małodobrzijk - 1650 1 71 Ma Ma - 1640 2 72 Mendig Mendik- 1540 3 73 Masik Masik -1647 3 74 Marzec Marzec - 1649 1 75 Mazur Mazur - 1643 2 76 Mdrak Mdrak - 1641 3 77 Mdracek Mdracek - 1648 1 78 Miazga Miazga - 1641 10 79 Mitura Mitura - 1645 1 80 Najduch Naijduch - 1642 2 81 Niezgoda Niezgoda - 1642 8 82 Niezgodka Niezgodka - 1640 1 83 Nieprzymka Nieprzijmka - 1641 1 84 Nogie Nogie - 1641 3 85 Nowak Nowak - 1648 1 86 Nowacek Nowacek - 1642 5 87 Pastuła Pastuła - 1640 6 88 Pitek Pitek - 1647 1 89 Pitak Pitak - 1640 9

77 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

90 Pleszczyk Pleszczijk - 1647 1 91 Polek Polek - 1640 1 92 Połciowicz Połciowicz - 1641 8 93 Porsurek Porsurek - 1645 1 94 Porzuczek Porzuczek - 1643 3 95 Przywara Przijwara - 1640 6 96 Retak Retak - 1642 1 97 Relak Relak - 1645 1 98 Rod Rod - 1644 2 99 Rodek Rodek - 1642 2 100 Rokosek Rokosek - 1642 3 101 Rojzer Rojzer - 1641 1 102 Rzepczyk Rzepczijk - 1642 1 103 Rzepa Rzepa - 1642 1 104 Rzepka Rzepka - 1641 5 105 Rzenik Rzenik - 1647 1 106 Safraniec Safraniec - 1643 1 107 Safran Safran - 1645 1 108 Sajdak Sajdak - 1648 1 109 Sczek Sczek - 1643 1 110 Serafin Serafin - 1646 2 111 Serafinek Serafinek - 1640 4 112 Smole Smole - 1649 1 113 Skrodosz Skrodosz - 1643 3 114 Sowka Sowka - 1640 1 115 Sołtys Sołtys - 1649 2 116 Sołtysik Sołtijsik - 1643 5 117 Srodonek Srodonek - 1646 3 118 Srodon Srodon - 1646 1 119 Staro Staro - 1643 6 120 Sufnar Sufnar - 1640 5 121 Sufnarek Sufnar - 1642 2 122 Szczepanek Szczepanek - 1647 1 123 Swidro Swidro - 1642 5 124 Swiderek Swiderek - 1643 5 125 Swiderko Swiderko - 1642 4 126 Trela Trela - 1641 1 127 Tracz Tracz - 1645 1 128 Turek Turek - 1642 2 129 Watrasek Watrasek - 1640 2 130 Wawro Wawro - 1645 1 131 Wawrzynek Wawrzijnek - 1647 2 132 Warzeszka Wawrzeszka - 1646 1 133 Wsik Wsik - 1642 1 134 Wgrzyn Wgrzijn - 1640 5 135 Wgrzynek Wgrzijnek - 1641 7 136 Wieloch Wieloch - 1643 1 137 Wiktor Wiktor - 1645 3 138 Winiarz Winiarz - 1647 2

78 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

139 Wróbel Wrobel - 1641 6 140 Wroblik Wrobel - 1646 1 141 Urbanek Urbanek - 1644 1 142 Zach Zach - 1650 1 143 Zbek Zbek - 1640 5 144 Zbczyk Zbczijk - 1641 5 145 Zioło Zioło - 1644 1 146 Zuber Zuber - 1640 6

Tabela 26 Wie Przedbórz. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650.

Czsto Nazwisko – pisownia stara, Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania pierwszy zapis (rok). miana 1 2 3 4 1 Bajok Baijok - 1641 1 2 Bajor Baior - 1640 4 3 Bajorek Baiorek - 1643 1 4 Baryczka Barijczka - 1641 8 5 Bk Bk - 1642 5 6 Białasek Białasek - 1641 2 7 Białas Białas - 1645 3 8 Biało Biało - 1640 1 9 Błas Błas - 1648 1 10 Błd Błd - 1650 1 11 Bob Bob - 1641 1 12 Bobek Bobek - 1649 1 13 Bryk Brijk - 1640 6 14 Byczek Bijczek - 1641 4 15 Chłopek Chłopek - 1641 2 16 Cisek Cisek - 1646 3 17 Cudo Cudo - 1643 2 18 Cegła Cegła - 1647 3 19 Cygan Cijgan - 1642 2 20 Cyganek Cijganek - 1647 1 21 Diabeł Diabeł - 1641 1 22 Diabełek Diabełek - 1641 1 23 Draus Draus - 1640 9 24 Drausek Drausek - 1641 3 25 Dryja Drija - 1644 3 26 Dziembek Dziembek - 1640 1 27 Dziewit Dziewit - 1641 7 28 Dziewitek Dziewitek - 1641 2 29 Frczek Frczek - 1645 1 30 Garczon Garczon - 1645 1 31 Gdula Gdula - 1642 3 32 Godek Godek - 1642 3

79 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

33 Gurdak Gurdak - 1641 1 34 Hara Hara - 1648 1 35 Jaboz Jaboz - 1650 1 36 Janczura Janczura - 1642 5 37 Janczurłyn Janczurłijn - 1642 2 38 Janczuryn Janczurijn - 1645 1 39 Janguszyn Janguszijn - 1641 1 40 Jarczurka Jarczurka - 1641 1 41 Jaron Jaron- 1642 2 42 Jewiak Jewiak - 1642 1 43 Jopek Jopek - 1642 1 44 Kardak Kardak - 1643 1 44 Kasuba Kasuba- 1648 1 45 Kdzior Kdzior - 1642 1 46 Kiełb Kiełb - 1640 2 47 Kiełbik Kiełbik - 1644 3 48 Knot Knot - 1646 2 49 Kloz Kloz - 1645 4 50 Knapik Kanpik - 1648 1 51 Knotek Knotek - 1648 1 52 Kołaczek Kołaczek - 1641 3 53 Kostojczyk Kostoiczijk - 1641 1 54 Koza Koza - 1641 7 55 Knotek Knotek - 1642 2 56 Kowal Kowal - 1642 3 57 Kotar Kotar - 1647 1 58 Kotman Kotman - 1645 1 59 Kosman Kosman - 1649 1 60 Kozioł Kozioł - 1650 1 61 Kruczek Kruczek - 1642 6 62 Królik Królik - 1642 2 63 Krupa Krupa - 1645 3 64 Krzysiek Krzysiek - 1649 1 65 Kroczek Kroczek - 1649 1 66 Ksiek Ksiek - 1640 3 67 Kurdaczek Kurdaczek - 1641 4 68 Kurdek Kurdek - 1644 2 69 Kulas Kulas - 1644 1 70 Kucza Kucza- 1644 4 71 Kundacz Kundacz - 1644 1 72 Lafan Lafan - 1640 10 73 Lafanek Lafanek - 1642 4 74 Łagowski Łagowski - 1642 1 75 Łyczko Łijczko - 1641 3 76 Madura Madura - 1640 8 77 Madurka Madurka - 1640 1 78 Machler Machler - 1648 1 79 Machlawczyk Machlawczijk - 1640 3 80 Masia Masia - 1640 6

80 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

81 Maziarz Maziarz - 1644 1 82 Maziarczyk Maziarczijk - 1642 2 83 Matusek Matusek - 1646 1 84 Mazur Mazur - 1646 1 85 Miazga Miazga - 1644 4 86 Mogła Mogła - 1646 1 87 Mors Mors - 1646 1 88 Mucha Mucha - 1647 1 89 Ndza Ndza - 1644 1 90 Niedwied Niedwied - 1640 4 91 Niedwiedka Niedwiedka - 1642 1 92 Niedwiadek Niedwiadek - 1649 1 93 Nieczkarz Nieczkarz - 1641 1 94 Nowak Nowak - 1647 1 95 Opiewit Opiewit - 1642 2 96 Osmoch Osmoch - 1643 1 97 Osniak Osniak - 1641 2 98 Pad Pad - 1641 1 99 Pajdo Paijdo - 1645 1 100 Pdzik Pdzik - 1641 1 101 Pałko Pałko - 1643 2 102 Piekarz Piekarz - 1643 1 103 Pokrywka Pokrijwka - 1645 1 104 Popielarczyk Popielczijk - 1649 1 105 Proczek Proczek - 1640 5 106 Prysczek Prysczek - 1641 4 107 Pryscz Pryscz - 1643 6 108 Przekorska Przekorska - 1646 1 109 Remis Remis - 1643 1 110 Rozmus Rozmus - 1640 3 111 Rozmusek Rozmusek - 1641 3 112 Sabatka Sabatka - 1642 1 113 Samek Samek - 1640 7 114 Sabat Sabat - 1641 9 115 Sarama Sarama - 1641 4 116 Samczyk Samczijk - 1644 2 117 Safin Safin - 1649 1 118 Sczek Sczek - 1641 4 119 Sczchowicz Sczchowicz - 1640 1 120 Sczwanek Sczwanek - 1641 2 121 Sczerba Sczerba - 1650 1 122 Semerek Semerek - 1641 2 123 Semer Semer - 1649 1 124 Serafin Serafin - 1645 1 125 Sieniec Sieniec- 1650 1 126 Sitarz Sitarz - 1640 3 127 Sitko Sitko - 1648 2 128 Skóra Skóra - 1640 6 129 Slusarz Slusarz- 1640 1

81 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

130 Slachcic Slachcic - 1641 1 131 Sło Sło - 1643 1 132 Słonina Słonina - 1644 1 133 Soniak Soniak - 1648 1 134 Stolarz Stolarz - 1646 1 135 Stypa Stypa - 1645 4 136 Surmek Surmek - 1648 1 137 Swaguła Swaguła - 1640 1 138 Swierczek Swierczek - 1643 3 139 Tabczarz Tabczarz - 1649 1 140 Turek Turek - 1646 1 141 Wakula Wakula - 1644 1 142 Wakutka Wakutka - 1640 1 143 Wgiel Wgiel - 1648 1 144 Wilcz Wilcz - 1648 2 145 Wieloch Wieloch - 1640 9 146 Wojtowicz Wojtowicz - 1643 6 147 Urbanek Urbanek - 1641 1 148 Zawisza Zawisa - 1650 1 149 Ziba Ziba - 1640 2 150 Zioło Zioło - 1640 10 151 muda Zmuda - 1641 9 152 mudka Zmudka - 1640 2 153 Zycek Zycek - 1640 1

Tabela 27 Wie wierczów. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650.

Czsto Nazwisko – pisownia stara, Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania pierwszy zapis (rok). miana 1 2 3 4 1 Babel Babel - 1641 1 2 Barnas Barnas - 1641 5 3 Burmistrz Burmistrz - 1648 1 4 Gola Gola - 1647 2 5 Jandzik Jandzik - 1647 1 6 Kderka Kderka - 1645 1 7 Kolasa Kolasa - 1642 3 8 Kotula Kotula - 1646 3 9 Kotulka Kotulka - 1643 1 10 Kurdek Kurdek - 1643 1 11 Kunierz Kunierz - 1642 2 12 Lada Lada - 1641 5 13 Ladzik Ladzik - 1641 3 14 Madejczyk Madejczijk - 1647 1 15 Madura Madura - 1641 5 16 Maziarz Maziarz - 1643 1

82 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

130 Slachcic Slachcic - 1641 1 17 Koziołek Koziołek - 1647 1 131 Sło Sło - 1643 1 18 Miczałek Miczalek - 1641 6 132 Słonina Słonina - 1644 1 19 Miczutek Miczutek - 1642 3 133 Soniak Soniak - 1648 1 20 Ogonek Ogonek - 1641 2 134 Stolarz Stolarz - 1646 1 21 Pczek Pocztek - 1641 3 135 Stypa Stypa - 1645 4 22 Piłatek Piłatek - 1645 1 136 Surmek Surmek - 1648 1 23 Piletek Piletek - 1642 2 137 Swaguła Swaguła - 1640 1 24 Rokos Rokos - 1642 1 138 Swierczek Swierczek - 1643 3 25 Rokoszek Rokoszek - 1642 2 139 Tabczarz Tabczarz - 1649 1 26 Rzepa Rzepa - 1649 1 140 Turek Turek - 1646 1 27 Rzepczyk Rzepczijk - 1645 2 141 Wakula Wakula - 1644 1 28 Smole Smole - 1640 2 142 Wakutka Wakutka - 1640 1 29 Smoleniek Smoleniek - 1646 1 143 Wgiel Wgiel - 1648 1 30 Surdel Surdel - 1646 1 144 Wilcz Wilcz - 1648 2 31 Szwaja Swaja - 1648 1 145 Wieloch Wieloch - 1640 9 32 Wakula Wakula - 1643 2 146 Wojtowicz Wojtowicz - 1643 6 33 Wsik Wsik - 1648 1 147 Urbanek Urbanek - 1641 1 148 Zawisza Zawisa - 1650 1 149 Ziba Ziba - 1640 2 Tabela 28 150 Zioło Zioło - 1640 10 Wie Werynia. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650. 151 muda Zmuda - 1641 9 Czsto 152 mudka Zmudka - 1640 2 Nazwisko – pisownia stara, Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania 153 Zycek Zycek - 1640 1 pierwszy zapis (rok). miana 1 2 3 4 Tabela 27 1 Augustynek Augustynek - 1641 6 Wie wierczów. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650. 2 Bebłacz Bebłacz - 1641 1 3 Bebło Bebło - 1648 2 4 Belczarek Belczarek - 1641 4 Czsto Nazwisko – pisownia stara, 5 Belczarz Belczarz - 1641 5 Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania pierwszy zapis (rok). 6 Białasz Białasz - 1641 5 miana 7 Białaszek Białaszek - 1641 2 1 2 3 4 8 Blacik Blacik - 1642 5 1 Babel Babel - 1641 1 9 Blat Blat - 1642 4 2 Barnas Barnas - 1641 5 10 Boboniek Boboniek - 1642 4 3 Burmistrz Burmistrz - 1648 1 11 Bolejarek Bolejarek - 1641 1 4 Gola Gola - 1647 2 12 Burdka Burdka - 1640 1 5 Jandzik Jandzik - 1647 1 13 Burdz Burdz - 1642 1 6 Kderka Kderka - 1645 1 14 Cebula Cebula - 1641 3 7 Kolasa Kolasa - 1642 3 15 Chrzpik Chrzpik - 1647 2 8 Kotula Kotula - 1646 3 16 Chrzp Chrzp - 1647 2 9 Kotulka Kotulka - 1643 1 17 Chrzstka Chrzstka - 1650 1 10 Kurdek Kurdek - 1643 1 18 Chmielowiec Chmielowiec - 1646 2 11 Kunierz Kunierz - 1642 2 19 Chudoba Chudoba - 1648 1 12 Lada Lada - 1641 5 20 Czapiga Czapiga - 1641 6 13 Ladzik Ladzik - 1641 3 21 Czapinek Czapinek - 1640 1 14 Madejczyk Madejczijk - 1647 1 22 Dobek Dobek - 1641 8 15 Madura Madura - 1641 5 23 Draus Draus - 1645 1 24 Drausek Drausek - 1643 4 16 Maziarz Maziarz - 1643 1 25 Dwornik Dwornik - 1647 2

83 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

26 Dzik Dzik - 1643 1 27 Dziok Dziok - 1641 2 28 Faras Faras - 1641 10 29 Farasiek Farasiek - 1640 2 30 Franek Franek - 1644 1 31 Frysztak Frijstak - 1650 1 32 Gsior Gsior - 1643 1 33 Głowa Głowa - 1641 6 34 Głowi Głowi - 1646 1 35 Główka Głowka - 1643 2 36 Godek Godek - 1642 2 37 Huba Huba - 1640 10 38 Hubka Hubka - 1640 10 39 Hiczapi Hiczapi - 1646 1 40 Jagieło Jagieło - 1641 6 41 Janda Janda - 1649 1 42 Jantos Jantos - 1644 6 43 Jantosek Jantosek - 8 44 Jopek Jopek - 1650 1 45 Juda Juda - 1643 1 46 Judas Judas - 1643 4 47 Kagat Kagat - 1641 10 48 Kardy Kardys - 1640 10 49 Kardysiek Kardijsiej - 1646 2 50 Karget Karget - 1640 1 51 Karol Karol - 1643 1 52 Kielaczek Kielacek - 1642 1 53 Klk Klk - 1643 1 54 Kłeczek Kleczek - 1641 10 55 Kłoda Kłoda - 1642 6 56 Kłodka Kłodka - 1644 6 57 Kłodzik Kłodzik - 1644 5 58 Knapik Knapik - 1650 1 59 Ko Ko - 1640 3 60 Kowal Kowal - 1642 5 61 Kozal Kozal - 1650 1 62 Kozicki Koziczki - 1650 1 63 Kozłowski Kozłowski - 1641 5 64 Kraj Kraij- 1641 10 65 Kraik Kraijk - 1640 6 66 Kret Kret - 1649 1 67 Król Krol - 1641 5 68 Królik Krolik - 1642 2 69 Kuczyk Kuczijk - 1642 1 70 Kusfiet Kusfiet - 1644 1 71 Kuznal Kuznal - 1641 2 72 Liszak Liszak - 1642 1 73 Małodobry Małodobrij - 1643 1 74 Maczak Manczak - 1642 4 75 Maka Manka - 1641 8 76 Marcik Marcik - 1642 3 77 Marek Marek - 1642 5

84 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

78 Mazur Mazur - 1645 6 79 Mazurek Mazurek - 1642 3 80 Michałek Michałek - 1643 2 81 Miczałek Miczałek - 1643 1 82 Mytych Mijtijch - 1640 11 83 Mytysek Mijtijsek - 1641 3 84 Noga Noga - 1642 3 85 Olkusek Olkusek - 1640 3 86 Olkusz Olkusz - 1646 1 87 Ogrerit Ogrerit - 1643 1 88 Paluch Paluch - 1642 2 89 Palusek Palusek - 1641 2 90 Pasidło Pasidło - 1640 1 91 Pasciaszek Pascziaszek - 1649 1 92 Piecuch Piecuch - 1641 5 93 Piórko Piórko - 1640 1 94 Piórkowic Piórkowic - 1641 1 95 Płaczek Płaczek - 1647 1 96 Plaza Płaza - 1647 1 97 Posłuszny Posłuszny - 1645 1 98 Posmyk Posmijk - 1640 11 99 Pristaczek Prijstaczek - 1649 1 100 Przetak Przetak - 1640 1 101 Przywoniczek Przijwoniczek - 1650 1 102 Rosmyk Rosmijk - 1644 1 103 Rzepa Rzepa - 1650 1 104 Rzepka Rzepka - 1641 7 105 Sadowski Sadowski - 1640 4 106 Sczur Sczur - 1645 1 107 Sk Sk - 1642 2 108 Siekiera Siekiera - 1641 7 109 Skóra Skóra - 1643 1 110 Skrzat Skrzat - 1641 2 111 Staroniek Staroniek - 1650 1 112 Staro Staron - 1649 2 113 Staw Staw - 1640 1 114 Starczyk Starczijk - 1641 8 115 Starzec Starzec - 1641 7 116 Stolarczyk Stolarczijk - 1649 1 117 Strzelec Strzelec - 1642 2 118 witek witek - 1640 11 119 Wakula Wakula - 1650 1 120 Warzecha Warzecha - 1640 11 121 Warzeszka Warzeszka- 1647 3 122 Wglik Wglik - 1650 1 122 Wróbel Wrobel - 1641 2

85 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Tabela 29 Wie Wola Domatkowska. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650.

Czsto Nazwisko – pisownia stara, Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania pierwszy zapis (rok). miana 1 2 3 4 1 Barnasik Barnasik - 1650 1 2 Batko Batko - 1641 1 3 Bijok Bijok - 1642 1 4 Brzoza Brzoza - 1640 1 5 Cebula Cebula - 1641 2 6 Drab Drab - 1641 2 7 Drabka Drabka - 1642 1 8 Draus Draus - 1642 2 9 Dryja Drija - 1646 1 10 Drycz Drijcz - 1641 1 11 Grab Grab - 1641 1 12 Grabowczyk Grabowczijk - 1641 1 13 Hiejko Hijeijko - 1642 1 14 Jazda Jazda - 1640 1 15 Kostój Kostoj - 1640 6 16 Kostójczyk Kostoijczijk - 1650 1 17 Krawiec Krawiec - 1640 1 18 Kruczek Kruczek - 1641 1 19 Kruel Kruel - 1642 2 20 Marek Marek - 1640 6 21 Mazur Mazur - 1640 1 22 Pacyna Pacijna - 1640 2 23 Pisczek Pisczek - 1642 2 24 Pisak Pisak - 1642 1 25 Pokrywka Pokrijwka - 1642 1 26 Safin Safin - 1640 2 27 Safinek Safinek - 1642 1 28 Szlachta Slachta - 1642 1 29 Sostaczek Sostaczek - 1642 1 30 Sunan Sunan - 1642 1 31 Wicek Wiacek - 1648 1 32 aczek Zaczek - 1641 1

86 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Tabela 29 Tabela 30 Wie Wola Domatkowska. Nazwiska mieszkaców z lat 1640 – 1650. Nazwiska mieszkaców pochodzcych spoza parafii Kolbuszowa z lat 1640 – 1650. Czsto Nazwisko – pisownia stara, Lp. Nazwisko – pisownia obecna wystpowania pierwszy zapis (rok). Nazwisko Czsto miana Lp. Nazwa miejscowoci pisownia nowa, pierwszy zapis wystpowania 1 2 3 4 (rok). miana 1 Barnasik Barnasik - 1650 1 1 2 3 4 2 Batko Batko - 1641 1 1 Bochnia Piech - 1640 1 3 Bijok Bijok - 1642 1 2 Boreczek Ziba - 1644 1 4 Brzoza Brzoza - 1640 1 Kasiak - 1640 1 5 Cebula Cebula - 1641 2 6 Drab Drab - 1641 2 3 Cmolas Sumereczka - 1645 1 7 Drabka Drabka - 1642 1 Witek - 1640 1 8 Draus Draus - 1642 2 Kwarta - 1650 1 9 Dryja Drija - 1646 1 10 Drycz Drijcz - 1641 1 4 Cierpisz Sitka - 1647 1 11 Grab Grab - 1641 1 dlik - 1650 1 12 Grabowczyk Grabowczijk - 1641 1 Berecik - 1647 1 13 Hiejko Hijeijko - 1642 1 14 Jazda Jazda - 1640 1 Bednarczyk - 1645 1 15 Kostój Kostoj - 1640 6 Czapka - 1648 1 16 Kostójczyk Kostoijczijk - 1650 1 5 Czarna Cznozernik - 1649 1 17 Krawiec Krawiec - 1640 1 Ferecik - 1647 1 18 Kruczek Kruczek - 1641 1 19 Kruel Kruel - 1642 2 Stopka - 1647 1 20 Marek Marek - 1640 6 Wnuczek - 1648 1 21 Mazur Mazur - 1640 1 Brudny - 1644 1 22 Pacyna Pacijna - 1640 2 Kaczorek - 1643 1 23 Pisczek Pisczek - 1642 2 24 Pisak Pisak - 1642 1 Zawadzki - 1643 1 25 Pokrywka Pokrijwka - 1642 1 6 Dzikowiec Siwek - 1644 1 26 Safin Safin - 1640 2 lusarz - 1644 1 27 Safinek Safinek - 1642 1 Zawadzki - 1643 1 28 Szlachta Slachta - 1642 1 29 Sostaczek Sostaczek - 1642 1 Zuba - 1641 1 30 Sunan Sunan - 1642 1 Drozd - 1643 1 7 Głogów 31 Wicek Wiacek - 1648 1 Kozak - 1641 2 32 aczek Zaczek - 1641 1 8 Goleszów Serdecik - 1641 1 Bancik - 1645 1 Kostera - 1644 1 9 Górki Kramarz - 1645 1 Wicek - 1644 1 10 Izdebnik Gsior - 1650 1 Gsiorek - 1650 1

87 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Szwaja - 1645 1 Białas - 1641 1 Biele - 1642 1 Brzesik - 1648 1 Ciupak - 1642 1 Ciupaczek - 1641 1 Dziok - 1648 1 Gut - 1642 1 11 Kłapówka Kiszka - 1641 1 Matusek - 1642 1 Safraniec - 1641 3 Staw - 1649 1 Tcza - 1641 5 Tczka - 1644 2 12 Gwiazdów Derski - 1643 1 Rzepa - 1643 1 13 Kopytowo Ziajk - 1645 1 14 Krasnobrot Pkalka -1646 1 15 Ksinice Napinaj - 1649 1 16 Kosowy Stodolczyk - 1645 1 Brzajek - 1643 1 Flis - 1647 1 17 Lipnica Kilian - 1643 1 Panek - 1643 1 18 Liski Jakubowicz - 1646 1 19 Lubzina Gorecki - 1645 1 20 Malinie Malicki - 1648 1 21 Medynia Hutnik - 1646 1 Karczmarz - 1650 1 22 Mechowiec Kwanik - 1650 1 muda - 1650 1 23 Mokre Barnas - 1643 1 24 Mrowla Głbek - 1649 1 25 Niedwiada Wiktor - 1643 1 26 Niwiska Maziarz - 1641 2 27 Ocieka Kowal - 1650 1 28 Olesno Wglorz - 1648 1 29 Pełkinie Terebik - 1650 1 30 Pilzno Kitecki - 1646 1 31 Porcze Młynarz - 1640 2 32 Prusy Smith - 1650 1 Czstek - 1650 1 Czy - 1641 8 33 Przecław Giz - 1644 1 Lafan - 1647 1 Sczwanek - 1647 1 34 Przewrotne Łyzie - 1649 1 35 Pustelniki Pawłowski - 1644 1

88 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Kierszyk - 1645 1 36 Ranizów Turek - 1645 1 37 Ruda Skoczek - 1649 1 38 Radomyl Kramarz - 1645 1 Kalis – 1650 1 39 Sdziszów Sydłowic - 1648 2 40 Sulechów Mazurek - 1648 1 Koza - 1645 1 41 Siedlanka Jezoski - 1643 1 Stodolczyk - 1645 1 42 Semsona Uranzli - 1650 1 43 Straszcin Zagorski - 1646 1 44 Spi Episki - 1648 1 45 Trzciana Sarat - 1648 1 Gsior - 1650 1 46 Trzsówka Gsiorek - 1650 1 Szwaja - 1645 1 47 Trembowla Olszowski - 1649 1 Smolias – 1640 1 48 Trze Rzepa - 1641 1 49 Tuszów Masiczki - 1644 1 50 Wadowice Staro - 1642 2 Bigda - 1642 1 Ciela - 1641 1 Cielik - 1642 1 Dudzik - 1640 1 Gawlik - 1649 1 Je - 1643 1 Libera - 1643 1 Łopusek - 1649 1 Markowic - 1647 1 Przybełk - 1641 1 Przybyło - 1642 3 Rajczyk - 1642 2 Safraniec - 1642 3 51 Widełka Sagan - 1641 1 Sasik - 1643 1 Sielcza - 1642 1 Skoblik - 1645 1 Sołtysik - 1641 8 Staszałcik - 1643 1 Swagula - 1643 1 Trefno - 1643 1 Watrasek - 1643 1 Watrasik - 1640 1 Wilk - 1645 1 Witek - 1642 1 Zygo - 1642 2 52 Wiewióra Wiewiórski - 1641 1

89 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Gunia - 1649 1 Pazdan - 1649 1 53 Wiercany Przeczaski - 1648 1 Tobiaszek - 1649 1 Bartuzel - 1646 1 54 Winicz Praczka - 1649 1 55 Wolica Stopa - 1640 1 Dubak - 1640 1 56 Zarbki Swagula - 1645 1 Butka - 1650 1 Dubasek – 1647 1 57 ochów Jeleczyk - 1647 1 Lichonowicz - 1650 1 Matusek 1647 1

Wyjanienie - nazwy miejscowoci i niektórych nazwisk.16 Głogów - Głowów, Goleszów - wie k/ Mielca Gwiazdowo - wie na Mazurach, Kopytowo - wie k/ Krosna; by moe folwark k/ Widełki, Krasnobród - wie k/ Zamocia, Liski - wie k/ Sokala, Mokre - wie k/ Zamocia, a take k/ Pilzna, Oleno (Oleschno) - wie k/ Dbrowy, na lewym brzegu rzeki Brenia, Pustelniki - wie k/ Brzeska, Siedlanka - Siedlanow, Sulechów - wie k/ Krakowa, Trembowla - miasto k/ Tarnopola, Widełka - Widełki, Wiewiórka - wie k/ Pilzna; Wyewyorka, Mokre, Woliyca właciciel Jan Tarnowski, miedzy Dbic a Zassowem, Wadowice - wie k/ Mielca, Wiercany - wie nad Bystrzyc k/ Ropczyc.

Pozostałe miejscowoci wystpujce w tej tabeli s bardziej znane. Niektóre nazwiska pochodzce (bez zmiany brzmienia i pisowni) od imion: Augustyn (łac. Augustinus), Gaweł (łac. Fallus), Juda (łac. Iuda, Juda), Lu- bomirski (łac. Lubomirus), Marut (Marufa, łac. Maruthas), Serafin ( łac. Se- raphinus, Seraphim), Urban (łac. Urbanus).

16 Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego…, dz.. cyt.., T. 1-15; Słownik imion, pod red. Wanda Janowowa, Aldona Skarbek, Bronisława Zbijowska i Janina Zbiniowska, Wrocław – Warszawa – Kraków 1991, s.2 – 288.

90 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Gunia - 1649 1 Pazdan - 1649 1 53 Wiercany Przeczaski - 1648 1 Tabela 31 Tobiaszek - 1649 1 Zestawienie zbiorcze. Ilo nazwisk odzyskana ze ródeł. Bartuzel - 1646 1 54 Winicz Praczka - 1649 1 Lp. Miejscowo Miejsce sklasyfikowania Ogółem 55 Wolica Stopa - 1640 1 1 2 3 4 5 Dubak - 1640 1 1 Kolbuszowa 1 326 34,75% 56 Zarbki Swagula - 1645 1 2 Bukowiec 6 50 5,33% Butka - 1650 1 3 Domatków 5 66 7,04% Dubasek – 1647 1 4 Huta k/ Przedborza 9 10 1.07% 57 ochów Jeleczyk - 1647 1 5 Kupno 3 146 15,57% Lichonowicz - 1650 1 6 Przedbórz 2 153 16,30% Matusek 1647 1 7 wierczów 7 33 3,52% 8 Werynia 4 122 13,01% Wyjanienie - nazwy miejscowoci i niektórych nazwisk.16 9 Wola Domatkowska 8 32 3,41% - R A Z E M 938 100% Głogów - Głowów, 10 Spoza parafii 141 - Goleszów - wie k/ Mielca Gwiazdowo - wie na Mazurach, Kopytowo - wie k/ Krosna; by moe folwark k/ Widełki, Krasnobród - wie k/ Zamocia, Liski - wie k/ Sokala, Mokre - wie k/ Zamocia, a take k/ Pilzna, Oleno (Oleschno) - wie k/ Dbrowy, na lewym brzegu rzeki Brenia, Pustelniki - wie k/ Brzeska, Siedlanka - Siedlanow, Sulechów - wie k/ Krakowa, Trembowla - miasto k/ Tarnopola, Widełka - Widełki, Wiewiórka - wie k/ Pilzna; Wyewyorka, Mokre, Woliyca właciciel Jan Tarnowski, miedzy Dbic a Zassowem, Wadowice - wie k/ Mielca, Wiercany - wie nad Bystrzyc k/ Ropczyc.

91 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Ze zbiorczego zestawienia w tabeli 31 (tabele 21-31) i załczonych wy- kresów wynika, e ze ródeł kocielnych odzyskano 938 nazwisk z lat 1640 – 1650 w parafii kolbuszowskiej. Były to tylko nazwiska mieszkaców, którzy uczestniczyli w uroczystoci chrztu i lubu (5% nie odczytano). Nie były to wszystkie nazwiska. Najwiksz osad była wie Kolbuszowa - 326, Przedbórz - 153, Kupno - 146, Werynia - 122, Domatków - 66, wierczów - 33, Wola Do- matkowska - 32 i Huta - 10. Spoza parafii w tych uroczystociach brało udział 141 osób reprezentujcych 57 miejscowoci, z których było najbliej do kolbuszowskiego kocioła. Osoby z bardziej oddalonych miejscowoci ucze- stniczyły w uroczystociach raczej z racji bliskiego pokrewiestwa. Stanowi to dowód, e wielu osadników z tutejszych osad lenych pochodziło włanie z tamtych stron.

Lata 1651 - 1660 Chrzty17

Tabela 32 Chrzty w latach 1651 - 1660.

Lp. Miejscowo 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1 Kolbuszowa 34 10 45 39 47 33 30 31 35 38 342 2 Bukowiec - 5 2 8 5 2 3 5 3 6 39 3 Domatków 11 1 4 3 1 - - 1 - - 21 4 Huta 1 2 ------3 5 Kupno 13 7 16 23 25 24 4 11 9 12 144

17 Tabele opracowano na podstawie: Liber Baptisatorum ecclesio prop. Kolbuszoviensis ab Anno 1640 mensu Aprilis Ada 1663 mensum Maius, T. I, s. 1-103. Akta Parafii w Kolbuszowej; od 4.07 – 31. 12. 1652 nie prowadzono zapisów w ksidze chrztu z uwagi na chorob plebana.

92 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

6 Przedbórz 11 8 18 23 24 12 24 16 20 12 168 7 wierczów 2 1 4 2 6 2 4 3 6 1 31 8 Werynia 15 9 16 25 20 18 6 14 13 15 151 Wola 9 1 1 3 11 7 9 6 4 6 6 54 k/Domatkowa Wola 10 ------1 2 1 - 4 Smarkulowska 11 Spoza parafii 1 1 3 - 3 1 23 - - 1 32 - Ogółem 89 45 111 134 138 101 101 87 93 91 899

Dane zawarte w tabeli 32 informuj, e w dalszym cigu najwiksza liczba osób ochrzczonych była we wsi: Kolbuszowa - 342 (34,58%), Przedbórz - 168 (16,99%), Werynia - 151 (15,28%) i Kupno - 144 (14,56%). W pozostałych osadach było: Wola Domatkowska - 54 (5,46%), Bukowiec - 39 (3,94%), wier- czów - 31 (3,13%), Domatków - 21 (2,12%), Huta - 3 (0,30%). rednia roczna Ze zbiorczego zestawienia w tabeli 31 (tabele 21-31) i załczonych wy- ilo chrztów w parafii Kolbuszowa wynosiła 87. W 1657 r. pojawiła si w tej kresów wynika, e ze ródeł kocielnych odzyskano 938 nazwisk z lat 1640 – okolicy nowa osada pod nazw Wola Smarkulowska - 4 (0,40%). Spoza parafii 1650 w parafii kolbuszowskiej. Były to tylko nazwiska mieszkaców, którzy zostało ochrzczonych 32 osoby (3,24%). uczestniczyli w uroczystoci chrztu i lubu (5% nie odczytano). Nie były to W marcu 1657 r. doszło do niszczcego najazdu wojsk ksicia Jerzego II Rakoczego (Wgrzy i Tatarzy) na te tereny. Ucierpieli mieszkacy i takie wszystkie nazwiska. Najwiksz osad była wie Kolbuszowa - 326, Przedbórz - 18 153, Kupno - 146, Werynia - 122, Domatków - 66, wierczów - 33, Wola Do- parafie, jak: Cmolas, Dzikowiec, Kolbuszowa, Przewrotne i Raniów. Zagony matkowska - 32 i Huta - 10. Spoza parafii w tych uroczystociach brało udział tych wojsk nie dotarły jedynie do wsi Przedbórz i Huta, schowanych w głbi 141 osób reprezentujcych 57 miejscowoci, z których było najbliej do kol- borów Puszczy Sandomierskiej. buszowskiego kocioła. Osoby z bardziej oddalonych miejscowoci ucze- stniczyły w uroczystociach raczej z racji bliskiego pokrewiestwa. Stanowi to Tabela 33 dowód, e wielu osadników z tutejszych osad lenych pochodziło włanie z Zestawienie zbiorcze. Ilo osób ochrzczonych w latach 1651 – 1660, tamtych stron. według płci.

Lata 1651 - 1660 Chrzty 17 Chrzty Lp. Nazwa miejscowoci chłopcy dziewczta razem Ilo % Ilo % Tabela 32 1 2 3 4 5 6 7 Chrzty w latach 1651 - 1660. 1 Kolbuszowa 342 175 57,17 167 48,83 2 Bukowiec 39 16 41,03 23 58,97 3 Domatków 21 6 28,57 15 71,43 Lp. Miejscowo 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 Razem 4 Huta k/ Przedborza 3 1 36,67 2 63,33 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 5 Kupno 144 69 47,92 75 52,08 1 Kolbuszowa 34 10 45 39 47 33 30 31 35 38 342 6 Przedbórz 168 72 42,86 96 57,14 2 Bukowiec - 5 2 8 5 2 3 5 3 6 39 7 wierczów 31 17 54,84 14 45,16 3 Domatków 11 1 4 3 1 - - 1 - - 21 4 Huta 1 2 ------3 18 Zapiski na ten temat znajduj si w ksigach parafialnych i w nastpujcych opracowaniach: K. Wolski, 5 Kupno 13 7 16 23 25 24 4 11 9 12 144 Lichotecie po wojnach szwedzkich w dorzeczu redniego Sanu, [w:] „Przegld Historyczny”, T. XLVIII redniego z roku 1957. Wypisy i teksty ródłowe do historii regionalnej województwa rzeszowskiego (kl. X), Rzeszów 1958, s. 19; K. Skowroski, Gdy Kolbuszowa stawała si…, dz. cyt.: od 19 lutego do 29 marca (1657 17 Tabele opracowano na podstawie: Liber Baptisatorum ecclesio prop. Kolbuszoviensis ab Anno 1640 mensu r.) „po krwawym spustoszeniu Siedmiogrodzian, Kozaków, Wgrów oraz innych heretyków”, patrz: ks. K. Aprilis Ada 1663 mensum Maius, T. I, s. 1-103. Akta Parafii w Kolbuszowej; od 4.07 – 31. 12. 1652 nie Szkaradek, ks. S. Zych, Kocioły parafii Cmolas w czasach staropolskich, [w:] „Ziemia Kolbuszowska” nr prowadzono zapisów w ksidze chrztu z uwagi na chorob plebana. 7/91, lipiec 2003, s. 12.

93 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

8 Werynia 151 72 47,68 79 52,32 9 Wola Domatkowska 54 20 37,04 34 62,96 10 Wola Smarkulowska 4 3 75,00 1 25,00 11 Spoza parafii 32 19 59,38 13 40,52 - O g ó ł e m 989 470 47,52 519 52,48

Na ogóln liczb 989 osób ochrzczonych (tabela 33) na płe msk przy- padało 470, tj. 47,52%, a na płe esk 519, tj. 52,48%, czyli o prawie 5% wi- cej. W latach 1651 – 1660, w kolbuszowskiej parafii, poddawało si obrzdowi witego sakramentu chrztu rednio 96 osób rocznie.

luby

Tabela 34 Zwizki małeskie zawarte w parafii Kolbuszowa w latach 1651 - 1660.19

Lp. Miejscowo 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 14 1 Kolbuszowa 5 6 17 15 9 8 4 4 9 4 81 2 Bukowiec 2 - 3 1 1 - - - 1 - 8 3 Domatków - - - 1 ------1 4 Huta ------5 Kupno 3 2 2 7 3 3 1 3 5 1 30 6 Przedbórz 3 - 6 1 1 6 2 2 1 1 23 7 wierczów - - 5 ------3 8 8 Werynia 3 1 4 3 2 3 1 4 4 6 31 9 Wola - - - 2 1 4 - - 1 3 11 Domatkowska 10 Wola ------2 1 - 3 Smarkulowska - Ogółem 16 9 37 30 17 24 8 15 22 18 196

Z tabeli 34 wynika, e w cigu lat 1651 - 1660 w kociele parafialnym w Kolbuszowej, zawarto 196 zwizków małeskich, co rednio rocznie wyniosło ok. 20 lubów. W kolejnoci Kolbuszowa - 81 (41,35%), Werynia - 31 (15,85%), Kupno - 30 ( 15,31%), Przedbórz - 23 (11,73%), Wola Domatkowska - 11 (5,61%), Bukowiec - 8 (4.09%), wierczów - 8 (4,09%), Wola Smar- kulowska - 3 (1,53%), Domatków - 1 (0,51%). W nowo zakładanej osadzie prze- mysłowej, Hucie k/ Przedborza, nikt z mieszkaców w tym okresie nie zawarł lubu.

19 Liber Copulatorum ecclesiae prop. Kolbuszoviensis ab. A. 1640 mense Julio 1675, T. I, s. 32 – 54, Akta parafii Kolbuszowa.

94 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

8 Werynia 151 72 47,68 79 52,32 9 Wola Domatkowska 54 20 37,04 34 62,96 10 Wola Smarkulowska 4 3 75,00 1 25,00 Tabela 35 11 Spoza parafii 32 19 59,38 13 40,52 Zwizki małeskie mieszkaców pochodzcych spoza parafii zawarte - O g ó ł e m 989 470 47,52 519 52,48 w latach 1651 - 1660.

Na ogóln liczb 989 osób ochrzczonych (tabela 33) na płe msk przy- Lp. Miejscowo 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 Razem padało 470, tj. 47,52%, a na płe esk 519, tj. 52,48%, czyli o prawie 5% wi- 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 14 cej. W latach 1651 – 1660, w kolbuszowskiej parafii, poddawało si obrzdowi 1 Dzikowiec - - 1 ------1 2 2 Lipnica ------1 1 witego sakramentu chrztu rednio 96 osób rocznie. 3 Mechowiec - - - - 1 - - - - - 1 4 Siedlanka - 1 - - 1 2 1 - - - 5 luby 5 Trze - - - 1 ------1 6 Widełka - - - - - 1 - - - 1 2 7 Zarbki - - - - - 2 - - - - 2 Tabela 34 19 8 Barna 1 ------1 Zwizki małeskie zawarte w parafii Kolbuszowa w latach 1651 - 1660. 9 Bratkowice - - 1 ------1 10 Czarna - - 1 ------1 Lp. Miejscowo 1651 1652 1653 1654 1655 1656 1657 1658 1659 1660 Razem 11 Głogów - - 1 ------1 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 14 12 Kochanówka - - 1 ------1 1 Kolbuszowa 5 6 17 15 9 8 4 4 9 4 81 13 Kopytowo ------1 1 2 Bukowiec 2 - 3 1 1 - - - 1 - 8 14 Mielec ------1 1 3 Domatków - - - 1 ------1 15 Mogieła 1 ------1 4 Huta ------16 Przewrotne ------1 1 5 Kupno 3 2 2 7 3 3 1 3 5 1 30 17 Raków - 1 ------1 6 Przedbórz 3 - 6 1 1 6 2 2 1 1 23 18 Strazów ------1 - - - 1 7 wierczów - - 5 ------3 8 19 Usiatyn - - - - - 1 - - - - 1 8 Werynia 3 1 4 3 2 3 1 4 4 6 31 20 ochów - - 1 ------1 9 Wola - Ogółem 2 2 6 1 2 6 2 - - 6 27 - - - 2 1 4 - - 1 3 11 Domatkowska 10 Wola ------2 1 - 3 Wyjanienie: brak danych od lipca do grudnia 1652; dane niepełne z 1657 r. Smarkulowska i od stycznia do czerwca oraz grudnia 1658 r. - Ogółem 16 9 37 30 17 24 8 15 22 18 196 W kociele parafialnym w Kolbuszowej zwizki małeskie zawierali rów- nie mieszkacy z innych parafii. W uroczystociach tych uczestniczyli wiad- Z tabeli 34 wynika, e w cigu lat 1651 - 1660 w kociele parafialnym w kowie z 20 miejscowoci (tabela 35). Kolbuszowej, zawarto 196 zwizków małeskich, co rednio rocznie wyniosło ok. 20 lubów. W kolejnoci Kolbuszowa - 81 (41,35%), Werynia - 31 (15,85%), Kupno - 30 ( 15,31%), Przedbórz - 23 (11,73%), Wola Domatkowska - 11 (5,61%), Bukowiec - 8 (4.09%), wierczów - 8 (4,09%), Wola Smar- kulowska - 3 (1,53%), Domatków - 1 (0,51%). W nowo zakładanej osadzie prze- mysłowej, Hucie k/ Przedborza, nikt z mieszkaców w tym okresie nie zawarł lubu.

19 Liber Copulatorum ecclesiae prop. Kolbuszoviensis ab. A. 1640 mense Julio 1675, T. I, s. 32 – 54, Akta parafii Kolbuszowa.

95 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Nazwiska20 Zofia Gul przeanalizowała 622 nazwiska (z lat 1640 – 1663) mieszkaców wsi Kolbuszowa (na podstawie ksigi chrztów) i okreliła ich pochodzenie pod wzgldem semantycznym; informuje o tym tabela 36.

Tabela 36 Semantyczne pochodzenie nazwisk kolbuszowskich z lat 1640 -1663.

Lp. Grupa – wyszczególnienie Ilo 1 2 3 1. Miana od imion chrzestnych 139 2. Nazwiska odmiejscowe 49 3. Topografia 14 4. Nazwy etniczne i pochodne od nich 11 5. Flora 49 6. Miana od nazw wiatła zwierzcego 78 7. Anatomia 35 8. Potrawy i napoje 9 9. Nazwiska od zawodów 73 10. Ludowe miana oznaczajce osoby działajce 13 11. Abstracta 25 12. Zjawiska natury 3 13. Nazwiska od nazw narzdzi i przedmiotów 50 14. Inne nazwy z otaczajcego wiata przedmiotów 9 15. Materiały 3 16. Cechy zewntrzne lub wewntrzne człowieka 49 17. Terminologia rodzinna 5 18. Miana odzwierciedlajce stosunki społeczne 6 19. Inne zakresy znaczeniowe 25 20. Nazwiska szlacheckie i historyczne 4 21 Nazwiska o niejasnych podstawach 13 . - O g ó ł e m 662

Najliczniejsz grup – 139 (21%) - stanowi miana pochodzce od imion chrzestnych, co wizało si z ówczesn tradycj religijn i przyjtym nazewnictwem ludowym. Na drugim miejscu nazwiska pochodzce od fauny, czyli wiata zwierzcego - 78 (11,78%), nastpnie od zawodów - 73 (11,03%), od

20 Pierwszym, który podjł prób analizy kolbuszowskich nazwisk był dr K. Skowroski w art.: Kolbuszowskie „przytumki” – nazwiska i przydomki …, dz. cyt., s. 70-96. Charakteryzuje on nazwiska mieszkaców Kolbuszowej i okolicznych wsi na przestrzeni od XIV – XVIII wieku. W roku 1981 prób dokładnej analizy nazwisk kolbuszowskich XVII wieku od strony jzykowej podjła Zofia Gul (z d. Gil) w pracy magisterskiej zatytułowanej „Nazwiska mieszkaców Kolbuszowej w zapisach metrykalnych XVII wieku”, napisanej i obronionej pod kierunkiem doc. dr Stefana Reczka na WSP w Rzeszowie. Autorka w badaniach nad nazwiskami oparła si tylko o ksig metrykaln „Liber Baptisatorum” T. I z lat 1640 – 1663. Interesujco przedstawia zagadnienie grup znaczeniowych nazwisk mieszkaców w latach 1640 – 1663 i tabel w rozdziale IV Semantyka, s. 28-42.

96 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA... nazw narzdzi i przedmiotów - 50 (7,55%), w trzech przypadkach ródłami s nazwiska odmiejscowe, flora czyli wiat rolinny i terminologia rodzinna - po 49 (po 7,40%), anatomia człowieka - 35 (5,29%), abstrakta (rzeczowniki astra- kcyjne) i inne zakresy znaczeniowe po 25 (3,78%). Bardzo ciekaw grup stanowi nazwiska szlacheckie i historyczne - 4 (0,60%) i nazwiska o niejasnych podstawach - 13 (1,96%.) Do tej ostatniej grupy nale nazwiska pochodzenia litewskiego, wgierskiego, tatarskiego i innych narodowoci np.: Babeł, Bunar, Dec, Filis, Frezło, Kagat, Kiemla, Kardis, Fudalej, Pydłtak, Semer, Swaguła, Surdel, Surdej, Kostuj itp. wiadczy to - co potwierdzaj historycy: J. St. Bystro, M. Dobrowolska, Fr. Kotula czy K. Skowroski - o zasiedleniu tych te- renów jecami wojennymi, szczególnie w dobrach Tarnowskich. J. St. Bystro ocenił tych mieszkaców w nastpujcy sposób: „ Na południe od Sandomierza, w puszczy pomidzy widłami Wisły i Sanu, gromadziły si lune grupy włó- czgów i zbiegów ze wszystkich stron, kolonizujc powoli ogromn Puszcz Sandomiersk; ludzie ci, wród których do było równie jeców wojennych z najrozmaitszych krajów, trudnili si karczowaniem lasów lub chodzili na flis”.21 Pisze dalej: „…jednym z bardziej charakterystycznych rysów stosunków osadniczych Puszczy Sandomierskiej było róne pochodzenie (czsto nawet etniczne) przybywajcych tu lub osadzonych przymusowo jeców wojennych mieszajcych si z podstawowym trzonem ludnoci pochodzcej z Mazowsza”. Tak było w przypadku wsi Widełka, gdzie cz wsi mieszkacy nazywaj Tatary. Marek Górny22 w swojej rozprawie onomastycznej podzielił nazwiska w nastpujcy sposób: A. Miana od nazw własnych: 1. powstałe od imion: a/. powstałe od imion słowiaskich; b/ powstałe od imion chrzecijaskich; c/ powstałe od imion biblijnych; d/ powstałe od imienia muzułmaskiego, np. Turek. 2. od nazw etnicznych i regionalnych; 3. od nazw miejscowoci. B. Miana od nazw pospolitych: 4. od nazw topograficznych; 5. oznaczajce zajcie, zawód, stan społeczny itp.; 6. odczasownikowe wykonawców czynnoci; 7. od wytworów rk ludzkich (ruchomoci); 8. od nazw pokarmów; 9. ze wiata zwierzcego; 10. ze wiata rolinnego;

21 J. S. Bystro, Polskie grupy etniczne, Kalendarz IKC na rok 1938, s. 66; F. Kotula, Z Sandomierskiej…, dz. cyt., s.16-17; K. Skowroski, Kolbuszowskie „przytumki”…, dz. cyt., s.73; K. Ruszel, Studia…, dz. cyt., s. 50. 22 M. Górny, Przezwiska…, dz. cyt., s. 26-66.

97 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

11. od nazw czci ciała; 2,13%. Brak danych ze wsi: Domatków, Huta i Wola Smarkulowska. W parafii 12. bezporednio opisujce zewntrzno; Kolbuszowa rednia roczna ilo chrztów wyniosła ok. 80. 13. bezporednio oznaczajce cech wewntrzn; 14. od nazw zjawisk meteorologicznych, Tabela 38 15. inne. Zestawienie zbiorcze. Ilo osób ochrzczonych w parafii kolbuszowskiej, w C. Miana niejasne i obce latach 1661 – 1670, wg płci. 16. niejasne Chrzty 17. obce. Lp. Nazwa miejscowoci razem chłopcy dziewczta Lata 1661 – 1670 1 2 3 4 5 Chrzty 1 Kolbuszowa 358 202 156 2 Bukowiec 28 11 17 3 Kupno 99 52 47 4 Przedbórz 124 62 62 Tabela 37 5 wierczów 34 16 18 Ilo osób objta sakramentem chrztu w parafii kolbuszowskiej w latach 6 Werynia 114 60 54 1661 - 1670.23 7 Wola Domatkowska 72 36 36 8 Spoza parafii 18 10 8 - Razem 847 449 398 Lp. Miejscowo 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1 Kolbuszowa 25 37 11 20 51 38 48 42 41 45 358 Z tabeli 38 wynika, e w stosunku do poprzedniego okresu znacznie zwi- 2 Bukowiec 5 2 - - 2 4 6 1 7 1 28 kszyła si liczba ochrzczonych chłopców - o 6%. Na 847 osób ochrzczono 449 3 Domatków ------(53,01%) dzieci płci mskiej, za 398 ( 46,9%) płci eskiej. 4 Huta ------5 Kupno 12 7 4 4 7 19 12 4 13 17 99 luby. 6 Przedbórz 8 13 4 10 10 18 14 13 17 17 124 7 wierczów 4 5 1 1 3 6 4 3 6 1 34 8 Werynia 13 7 6 9 11 18 11 13 12 14 114 Wola 9 9 4 6 10 4 7 4 7 6 15 72 Tabela 39 Domatkowska Zwizki małeskie zawarte w parafii kolbuszowskiej, w latach 1661 - Wola 24 10 ------1670. Smarkulowska 11 Spoza parafii 2 1 - - - - 2 3 5 5 18 - Ogółem 78 76 32 54 88 110 101 86 107 115 847 Lp. Miejscowo 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 14 1 Kolbuszowa 4 8 5 13 19 10 5 9 9 5 87 Wyjanienie: Dane zawarte w tabeli 37 s niepełne; brak zapisów od maja 2 Bukowiec - - 2 1 - - 1 1 2 - 7 do koca grudnia 1663 r. 3 Domatków ------1 - - - 1 Najwiksz liczb chrztów w cigu lat 1661 - 1670 ma wie Kolbuszowa – 4 Huta ------358, tj. 42,27%, natomiast pozostałe: Przedbórz – 124, tj. 14,64%, Werynia – 5 Kupno 1 1 5 3 7 3 1 4 7 2 34 114, tj. 13,46%, Kupno – 99, tj. 11,69%, Wola Domatkowska – 72, tj. 8,50%, 6 Przedbórz - 1 3 5 5 1 3 1 2 5 26 wierczów – 34, tj. 4,01%, Bukowiec – 28, tj.3,30%; spoza parafii było – 18, tj. 7 wierczów 1 - - 1 - - - 2 - - 4 8 Werynia 1 4 5 3 3 5 - 2 3 6 32 9 Wola 1 1 - 3 4 2 3 2 3 1 20 Domatkowska 23 Liber Baptisatorum ecclesio prop. Kolbuszoviensis ab Anno 1640 mensu Aprilis ada 1663 mensum Maius, T. I, s. 1-184 i Liber Baptisatorum ecclesio prop. Kolbuszoviensis ab Anno 1664 mense Februar ada 1679 mense Junium, T. 2, s. 1 – 43, Akta parafii w Kolbuszowej. 24 Liber Copulatorum ecclesiae prop. Kolbuszoviensis ab a. 1640 mense Julio 1675, T. I, s. 55 – 78.

98 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

2,13%. Brak danych ze wsi: Domatków, Huta i Wola Smarkulowska. W parafii Kolbuszowa rednia roczna ilo chrztów wyniosła ok. 80.

Tabela 38 Zestawienie zbiorcze. Ilo osób ochrzczonych w parafii kolbuszowskiej, w latach 1661 – 1670, wg płci.

Chrzty Lp. Nazwa miejscowoci razem chłopcy dziewczta 1 2 3 4 5 1 Kolbuszowa 358 202 156 2 Bukowiec 28 11 17 3 Kupno 99 52 47 4 Przedbórz 124 62 62 5 wierczów 34 16 18 6 Werynia 114 60 54 7 Wola Domatkowska 72 36 36 8 Spoza parafii 18 10 8 - Razem 847 449 398

Z tabeli 38 wynika, e w stosunku do poprzedniego okresu znacznie zwi- kszyła si liczba ochrzczonych chłopców - o 6%. Na 847 osób ochrzczono 449 (53,01%) dzieci płci mskiej, za 398 ( 46,9%) płci eskiej.

luby.

Tabela 39 Zwizki małeskie zawarte w parafii kolbuszowskiej, w latach 1661 - 1670.24

Lp. Miejscowo 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 14 1 Kolbuszowa 4 8 5 13 19 10 5 9 9 5 87 2 Bukowiec - - 2 1 - - 1 1 2 - 7 3 Domatków ------1 - - - 1 4 Huta ------5 Kupno 1 1 5 3 7 3 1 4 7 2 34 6 Przedbórz - 1 3 5 5 1 3 1 2 5 26 7 wierczów 1 - - 1 - - - 2 - - 4 8 Werynia 1 4 5 3 3 5 - 2 3 6 32 9 Wola 1 1 - 3 4 2 3 2 3 1 20 Domatkowska

24 Liber Copulatorum ecclesiae prop. Kolbuszoviensis ab a. 1640 mense Julio 1675, T. I, s. 55 – 78.

99 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

10 Wola ------Smarkulowska - Ogółem 8 15 20 29 38 21 14 21 26 19 211

Dane zawarte w tabeli 39 informuj, e mieszkacy kolbuszowskiej parafii, w cigu lat 1661 – 1670, zawarli 211 zwizków małeskich, a to: Kolbuszowa - 87 (41,23%), Kupno - 34 (16,11%), Werynia - 32 (15,17%), Przedbórz - 26 (12,32%), Wola Domatkowska - 20 (9,48%), Bukowiec - 7 (3,32%), wierczów - 4 (1,90%), Domatków - 1 (0,47%). W Hucie i Woli Smarkulowskiej nie odczytano adnego lubu. Trudnoci demograficzne przeywaj wsie: Domatków i Huta.

Tabela 40 Zwizki małeskie mieszkaców pochodzcych spoza parafii kolbuszowskiej, w latach 1661-1670.

Lp. Miejscowo 1661 1662 1663 1664 1665 1666 1667 1668 1669 1670 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 14 1 Cmolas - 1 ------1 2 Niwiska - - 1 ------1 3 Siedlanka - - 1 ------1 4 Trze - - 1 ------1 5 Trzsówka ------1 1 6 Widełka ------1 1 2 7 Bochnia - - - - 1 - - - - - 1 8 Borek - - - - 1 - - - - - 1 9 Budy ------1 - - 1 10 Cierpisz 1 ------1 2 11 Czarna - 1 - - - - - 1 - - 2 12 Głogów ------1 - 1 13 Kamionka - - - - - 1 - - 1 - 2 14 Kaczuga - 1 ------1 15 Klczany - 1 ------1 16 Mielec - - - - 1 - - - - - 1 17 Mrowla - 1 ------1 18 Ostrów - 1 ------1 23 Pogwizdów - - - - 1 1 - - - - 2 24 Rzeszów - - 1 ------1 25 Sokołów - 1 - - 1 - - 1 3 26 Styków - 1 ------1 27 Stopnica ------1 - - 1 28 Trzeszno - - 1 ------1 29 Wypychów ------1 - 1 30 Nie odczytano 4 - 2 - - 1 - 7 - Ogółem 1 8 5 4 5 4 - 4 5 3 39

100 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

W latach 1661 -1670 w Kolbuszowej zawarto 39 lubów małeskich spoza parafii, co stanowiło 16,25% ogólnej liczby, z ponad 30 miejscowoci (7 zapisów, tj. 17,95%, nie udało si odczyta).

Lata 1671 - 1680 Chrzty

Tabela 41 Ilo osób objta sakramentem chrztu w parafii kolbuszowskiej, w latach 1671 – 1680.25

Lp. Miejscowo 1671 1672 1673 1674 1675 1676 1677 1678 1679 1680 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1 Kolbuszowa 42 33 49 34 - 51 44 28 34 - 315 2 Brzozówka - 1 - - - - - 1 - - 2 3 Bukowiec 5 3 1 4 - 6 2 1 2 - 24 4 Domatków ------5 Huta ------6 Kupno 9 18 7 11 - 7 8 1 5 - 66 7 Przedbórz 10 22 7 7 - 17 12 7 10 - 92 8 wierczów 3 4 8 1 - 2 1 1 3 - 23 9 Werynia 12 21 11 13 - 20 7 8 11 - 103 Wola 10 8 3 8 3 - 4 4 6 3 - 45 Domatkowska 11 Spoza parafii - 5 3 2 - 1 - - - - 11 - Ogółem 89 116 94 75 - 108 78 53 68 - 681

Wyjanienie: brak zapisów z roku 1664 r.( IX, X i XI); z roku 1675; z XI i XII 1678 r.; z roku 1680.

W dalszym cigu w tabeli 41 nie znalazły si wsie: Domatków i Huta. Natomiast po raz pierwszy pojawiła si osada Brzozówka (1672 r.). Nie wystpuje take wie Wola Smarkulowska – nieudana lokacja. Na pierwszym miejscu pod wzgldem liczby ochrzczonych znajduje si nadal najwiksza wie Kolbuszowa - 315 chrztów, tj. 46,26%, nastpnie Werynia – 103, tj. 15,12%, Przedbórz – 92, tj.13,51%, Kupno – 66, tj. 9,69%, Wola Domatkowska – 45, tj. 6,61%, Bukowiec – 24, tj. 3,52%, wierczów – 23, tj. 3,38% oraz Brzozówka – 1, tj. 0,15%. Spoza parafii było 11, tj. 1,62%, chrztów. rednia roczna ilo chrztów w parafii wyniosła 70.

25 Liber Baptisatorum ecclesio pro Kolbuszoviensis ab Anna 1664 mense Februar ada 1679 mense Junium, T. II, s. 43-87, Akta parafii Kolbuszowa.

101 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Tabela 42 Zestawienie zbiorcze. Ilo osób ochrzczonych w parafii kolbuszowskiej, w latach 1671 – 1680, wg płci.

Chrzty Lp. Nazwa miejscowoci razem chłopcy dziewczta 1 2 3 4 5 1 Kolbuszowa 315 164 52,06% 151 47,94% 2 Brzozówka 2 1 50,00% 1 50,00% 3 Bukowiec 24 12 50,00% 12 50,00% 4 Kupno 66 37 56,06% 29 43,94% 5 Przedbórz 92 55 59,78% 37 40,22% 6 wierczów 23 13 56,52% 10 43,48% 7 Werynia 103 47 45,63% 56 54,37% 8 Wola Domatkowska 45 25 55,56% 20 44,63% 9 Spoza parafii 11 4 36,36% 7 63,64% - Razem 681 358 52,57% 323 47,43%

Na ogóln liczb 681 chrztów, w okresie 1671 – 1680, w parafii kolbuszowskiej ochrzczono 358 (52,57%) chłopców, oraz 323 (47,43%) dziewczt.

luby.

Tabela 43 Zwizki małeskie zawarte w parafii Kolbuszowa, w latach 1671 - 1675.

Lp. Miejscowo 1671 1672 1673 1674 1675 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 1 Kolbuszowa 2 8 8 5 6 29 2 Brzozówka - - - - 3 3 3 Domatków ------4 Huta ------5 Kupno 2 2 3 5 3 15 6 Przedbórz 1 8 1 2 4 16 7 wierczów - 1 - 1 - 2 8 Werynia 2 6 2 5 5 20 9 Wola Domatkowska - 2 2 3 2 9 - Ogółem 7 27 16 21 23 94

W latach 1671 – 1675, we wsiach przynalenych do parafii kolbuszowskiej, odbyło si 94 luby: Kolbuszowa – 29, tj. 30,85%, Werynia – 20, tj. 21,28%, Przedbórz – 16, tj. 17,02%, Kupno – 15, tj. 15,96%, Wola Domatkowska – 9, tj.

102 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

9,57%, Bukowiec – 3, tj. 3,19% i wierczów – 2, tj. 2,13%. Nie odnotowano adnego lubu w Brzozówce, Domatkowie i Hucie.

Tabela 44 Zwizki małeskie mieszkaców pochodzcych spoza parafii, w latach 1671 - 1675.

Lp. Miejscowo 1671 1672 1673 1674 1675 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 1 Kłapówka - - 1 - - 1 2 Lipnica - - - 1 - 1 3 Cierpisz - 1 - - - 1 4 Gadka - - - 1 - 1 5 Nienadówka - - - 1 - 1 6 Niepołomice 1 - - - - 1 7 Sambor 1 - - - - 1 8 Skrzyszów - 1 - - - 1 9 Nie odczytano 3 - - - - 3 - Ogółem 5 2 1 3 - 11

Z informacji zawartych w tabeli 44 wynika, e w kociele kolbuszowskim, w latach 1671 – 1675, zawarto 11 zwizków małeskich z 9 osad połoonych poza parafi. W kontaktach z mieszkacami wsi Kolbuszowa pojawiły si nowe miejscowoci, znacznie oddalone. W trzech przypadkach nie odczytano nazwisk i miejscowoci pochodzenia małestw.

Nazwiska.

Tabela 45 Wykaz nazwisk mieszkaców pochodzcych spoza parafii Kolbuszowa, którzy zawarli zwizki małeskie z tutejsz ludnoci lub uczestniczyli w tych uroczystociach w latach 1640 - 1675.26

Nazwisko i imi osób zawierajcych zwizek Nazwisko i imi Lp. Miejscowo Data małeski i nazwa wiadków miejscowoci drugiej osoby 1 2 3 4 5 Wacław Rosolik i 1 Barna 1651 Agnieszka winiuchowna - z Przedborza Jan ? i Marina 2 Borek 1665 - Dziewitowa z Przedborza

26 Liber Copulatorum…, dz. cyt. z lat 1640 -1675.

103 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

3 Borek 1651 - Zofia Kozakówna Józef Ziba i Zofia 4 Boreczek 1644 - Knanionka z Przedborza 5 Bratkowice 1653 - Andrzej Lotko Krzysztof Chmielarczyk i 6 Budy 1668 Zofia Dwornikowna z - Kupna Walenty Sitka i Regina 7 Cierpisz 1647 - Madurzonka Albert Sitko i Katarzyna Albert Kwatta i 8 Cierpisz 1650 Pydtkowa z Bukowca Sebastiandlik Albert Kwarteczka i 9 Cierpisz 1661 Katarzyna Ziołowna z - Kolbuszowej 10 Cierpisz 1668 - Wawrzyniec Plinarz Łukasz Baranik i Elbieta 11 Cierpisz 1670 Albert Młynarz Wieloska z Przedborza Marcin Surmeczka i Anna 12 Cmolas 1645 - Krupionka z Przedborza Wincenty Cedziska i 13 Cmolas 1662 Marina Golonka z - Kolbuszowej Tomasz Bednarczyk i 14 Czarna 1645 Katarzyna Krupionka z - Przedborza Piotr Ferecik i Elbieta Grzegorz Stopka i Jakub 15 Czarna 1646 Powrozłowna z Bukowca Ferecik 16 Czarna 1647 - Jakub Ferecik Walenty Wnuczek i 17 Czarna 1648 Krystyna Sabatowna z - Przedborza Stanisław Czapka i 18 Czarna 1649 Regina Krolikowna z - Bukowca Albert Sitko i Agnieszka 19 Czarna 1653 - Mickowna z Kolbuszowej Marcin Ktnas i Jadwiga 20 Czarna 1658 Albert Barna Serwanowna Jacek Gardzik i Zofia 21 Czarna 1662 - Rolniczonka z Woli Maciej Dudek i 22 Czarna 1668 Agnieszka Woelochowna - z Przedborza 23 Dubas 1674 - Stanisław Fabianowicz 24 Dzikowiec 1641 - Albert Zuba Jan Koczonek i Zofia 25 Dzikowiec 1643 Serafinowna z Kolbuszowej 26 Dzikowiec 1651 - Zofia Zywczowna Grzegorz Garbarczyk i 27 Dzikowiec 1653 - Ewa Miczałkowna ze

104 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

wierczowa 28 Dzikowiec 1655 - Albert Płaza Stanisław Kanic i Ewa 29 Dzikowiec 1660 - Smeidakowna z Kupna 30 Dzikowiec 1663 - Anna Brisiowna ks. Krzysztof Wyczka, 31 Dzikowiec 1664 - pleban dzikowiecki Marcin Wincenczyk i 32 Gadka 1674 Agnieszka wierczkowna ? Hubnik z Kolbuszowej Jan Pehoniek i Jadwiga 33 Gawłonka 1653 - Semsowna 34 Głowów (Głogów) 1643 - Walenty Josek Maciej Wyczka i Dorota Albert Kardysziek i 35 Głogów 1644 Barwierczonka z Albert Gancarz Kolbuszowej 36 Głogów 1646 - Stanisław Bolzerczyk Stanisław Rzepczyk i Jan Mysorowicz i 37 Głogów 1648 Jadwiga Kozłowsczonka Stanisław Kreptowicz z Weryni Albert Maik i Zuzanna 38 Głogów 1649 Nadobnionka z - Kolbuszowej i Stanisław Klklowic Marcin Góra i Jakub 39 Głogów 1652 Jadwiga Lichoniowna z Chmielowiec Kolbuszowej Stanisław Kozak i Zofia 40 Głogów 1653 Koziołkowna z - Kolbuszowej Albert Sczeponik i 41 Głogów 1669 Marina Białkowna z Maciej wierczowski Kupna Walenty Serdecik i Zofia 42 Goleszów 1641 - Kurekowna ? Jan Kostera i Dorota 43 Górki 1644 - Rosionka z Kolbuszowej Błaej Szwaja i 44 Izdebnik 1645 Agnieszka Piórkowna z - Kolbuszowej Albert Czech i Regina 45 Izdebnik 1650 Stefan Zagroba Piórkowna z Kolbuszowej Albert Łagowski i ? 46 Kamionka 1666 ? Mondecki i ? Pitka Bajorka 47 Kamionka 1668 - Feliks Baricka Andrzej Szudniczek i 48 Kamionka 1669 - Felicja Dezowna Łukasz Wtrobik i Regina 49 Kaczuga 1662 Gawriłowna z - Kolbuszowej Maciej Trzeciacek i 50 Klczany 1662 - Zuzanna Chrucielowna z

105 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Widełki Wawrzyniec Białas i Wawrzyniec Safraniec i 51 Kłapówka 1641 Agnieszka Krajowna z Stanisław Kiszka ? Weryni Albert Ciupaczek i 52 Kłapówka 1641 Katarzyna Frankowna z - Kolbuszowej Marcin Brza…? i Łukasz 53 Kłapówka 1644 - Tczka z Kłapówki 54 Kłapówka 1646 - Łukasz Tczka 55 Kłapówka 1648 - Łukasz Tczka 56 Kłapówka 1660 - Albert Ciupak Marcin Tcza i ? 57 Kłapówka 1673 - Lisakowna z Weryni. Piotr Krzemyk i Regina 58 Kochanówka 1653 Borysowna z - Kolbuszowej 59 Kopytowo 1645 - Zofia Zajkowna 60 Kopytowo 1653 - Andrzej Rzepka Szymon Tokarczyk i Andrzej Rzepka i Jan 61 Kopytowo 1660 Jadwiga Mazurowna z Rzepka Bukowca 62 Kosowy 1645 - Maciej Stodolczyk Łukasz Krzemieniecki i 63 Krzemieniec 1654 Jadwiga Czstkowna z - Kolbuszowej 64 Leajsk 1652 - Mikołaj Organmistrz Albert Sidor i Anna 65 Lipnica 1660 - Fryzłowna z Kupna Jan Tcza i Agnieszka ? z 66 Lipnica 1674 Maciej Kowacek Kolbuszowej Paweł Jakubowicz i 67 Liski 1646 Regina Bartuzelowa z - Winicza Regina Mazurowna i 68 Malcow 1649 - Felicjan Mazurek Magdalena 69 Malcow 1668 - Wojtowiczowna 70 Malinow 1651 - Felicjan Mazurek Andrzej Zmuda i Regina Grzegorz Kaczmarz i Wit 71 Mechowiec 1650 Starcowna z Weryni Kwanik 72 Mechowiec 1653 - Jan Bk Wawrzyniec Zumka i 73 Mechowiec 1655 - Katarzyna Rosconka Marcin Dubas i Błaej Rkacik i Jan 74 Mielec 1660 Agnieszka Siorkowna z Szołtys Bukowca Błaej Kramarczyk i 75 Mielec 1665 Marianna Sajdakowna z - Kolbuszowej 76 Mogieła 1651 Tomasz Bystrzycki i -

106 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Widełki Zofia Kozdrowna de Wawrzyniec Białas i Borek Wawrzyniec Safraniec i 51 Kłapówka 1641 Agnieszka Krajowna z 77 Mokre 1643 - Anna Barnasiowna Stanisław Kiszka ? Weryni Wawrzyniec Głbek i 78 Mrowla 1649 - Albert Ciupaczek i Zofia Pitagowna z Kupna 52 Kłapówka 1641 Katarzyna Frankowna z - Piotr Piotrowski i ? 79 Mrowla 1653 - Kolbuszowej Dombrowski Marcin Brza…? i Łukasz Maciej Czop i Barbara 53 Kłapówka 1644 - 80 Mrowla 1662 - Tczka z Kłapówki Duraczko z Kupna 54 Kłapówka 1646 - Łukasz Tczka Jakub Wiktor i Anna 81 Niewiada 1643 - 55 Kłapówka 1648 - Łukasz Tczka Barnasionka de Mokre 56 Kłapówka 1660 - Albert Ciupak Adama Bartosiek i Marta 82 Nienadówka 1674 - Marcin Tcza i ? Ptasiowna z Weryni 57 Kłapówka 1673 - Lisakowna z Weryni. Stanisław Scisłowski i 83 Niepołomice 1671 - Piotr Krzemyk i Regina Annna Kolorsczonka 58 Kochanówka 1653 Borysowna z - 84 Niwiska 1641 - Andrzej Maziarz Kolbuszowej Albert Klesczyk i 59 Kopytowo 1645 - Zofia Zajkowna 85 Niwiska 1642 Agnieszka Dziewitowna z - 60 Kopytowo 1653 - Andrzej Rzepka Przedborza Szymon Tokarczyk i 86 Niwiska 1648 - Agnieszka Wojcikowna Andrzej Rzepka i Jan 61 Kopytowo 1660 Jadwiga Mazurowna z Bartłomiej Kurgan i Rzepka Bukowca 87 Niwiska 1663 Dorota Rokoszowna z - 62 Kosowy 1645 - Maciej Stodolczyk Kolbuszowej Łukasz Krzemieniecki i 88 Niwiska 1665 - Piotr Kolis 63 Krzemieniec 1654 Jadwiga Czstkowna z - 89 Olesno 1648 - Zofia Weglowszczonka Kolbuszowej 90 Osiek 1652 - Anna Hinonsczonka 64 Leajsk 1652 - Mikołaj Organmistrz Jakub Babiarczyk i Albert Sidor i Anna 91 Ostrów 1662 Katarzyna Wosiowna z Albert Babiarczyk 65 Lipnica 1660 - Fryzłowna z Kupna Kolbuszowej Jan Tcza i Agnieszka ? z Krzysztof Terebik i Ewa 66 Lipnica 1674 Maciej Kowacek Kolbuszowej 92 Pełkinie 1650 Proczkowna z - Paweł Jakubowicz i Kolbuszowej 67 Liski 1646 Regina Bartuzelowa z - 93 Pełkinie 1651 - Regina Piotrowna Winicza 94 Pilzno 1646 - ? Kitecki Regina Mazurowna i 68 Malcow 1649 - 95 Pogwizdów 1658 - Tadeusz Kuyna Felicjan Mazurek Maciej Wojtowczyk i Magdalena 69 Malcow 1668 - 96 Pogwizdów 1665 Agnieszka Swagulonka z - Wojtowiczowna Weryni 70 Malinow 1651 - Felicjan Mazurek Szymon ? i Anna 97 Pogwizdów 1665 Albert Samojedny Andrzej Zmuda i Regina Grzegorz Kaczmarz i Wit Mytychowna z Weryni 71 Mechowiec 1650 Starcowna z Weryni Kwanik Jan Czstek i Regina 72 Mechowiec 1653 - Jan Bk 98 Przecław 1650 Niedwiedziowna z - Wawrzyniec Zumka i Przedborza 73 Mechowiec 1655 - Katarzyna Rosconka Maciej Łye i Zofia Maciej Sołtys i Błaej 99 Przewrotne 1649 Marcin Dubas i Głowionka z Weryni Pastusek Błaej Rkacik i Jan 74 Mielec 1660 Agnieszka Siorkowna z Jan Salka i Regina Szołtys Bukowca 100 Przewrotne 1653 Barnasiowna ze Albert Czala Błaej Kramarczyk i wierczowa 75 Mielec 1665 Marianna Sajdakowna z - 101 Przewrotne 1658 - Błaej Ziba Kolbuszowej Adam Kardysik i Błaej Zuba, Andrzej Sala 102 Przewrotne 1660 76 Mogieła 1651 Tomasz Bystrzycki i - Zuzanna Posmykowna z i Błaej Sałek

107 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Weryni Krzysztof Pokrywka i Stanisław Rzenik, Albert 103 Przewrotne 1673 Elbieta Plesowna z Zachwałowic Kupna Jakub Pawłowski i 104 Pustelniki 1644 Agnieszka Wierzyniowna - z Kolbuszowej Jan Sadurski i Anna 105 Raków 1652 Hinsczonka z miasta - Osiek Jan Kierszyk i Zofia 106 Raniów 1645 Maciej Turek Wroblowna z Kupna Jakub Skoczek i Jadwiga 107 Ruda 1649 - Trelonka z Kolbuszowej Stanisław Fornalowic i 108 Rzeszów 1663 Dorota Niezgodzionka z - Kupna Jan ? i Katarzyna 109 Sambor 1671 Zaworowna z - Kolbuszowej 110 Sdziszów 1650 - Marcin Kalis Stanisław Stodolczyk i 111 Siedlanka 1645 Krystyna Ladniowska ze - wierczowa Jakub Stodolczyk i 112 Siedlanka 1652 Krystyna Wsikowna ze Stanisław Stodolczyk wierczowa Marcin Kocaczek i Zofia 113 Siedlanka 1655 Baczasiowna ze - wierczowa Adam Mazur i Jadwiga 114 Siedlanka 1656 Jakub Zajcek Jezowna z Kolbuszowej Tomasz Padewski i 115 Siedlanka 1656 Marina Mazurowna ze Albert Kapelan i Jan wierczowa Szymon Zajc i Dorota Wyzyski Szymon 116 Siedlanka 1657 Zizowna z Kolbuszowej Kapelan 117 Siedlanka 1662 - Agnieszka Wawrowna Szymon Padewski i Zofia Andrzej Stoj i Błaej 118 Siedlanka 1663 Kunierzowna ze Surowiecz wierczowa Kazimierz Wolski i 119 Skrzynów 1672 Agnieszka Mazurowna z - Kolbuszowej Stanisław Krzemieniecki i 120 Sokołów 1662 Zofia Jakubczykowna z - Kolbuszowej Jan ? i Barbara Dsowna 121 Sokołów 1665 - z Kupna Bartłomiej Kozanik i 122 Sokołów 1668 Agnieszka Pasiakowna z Maciej Rzeniczek Kolbuszowej

108 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Weryni Albert Chmiel i Zofia 123 Stopnica 1668 - Krzysztof Pokrywka i Tyluconka z Woli Stanisław Rzenik, Albert 103 Przewrotne 1673 Elbieta Plesowna z Zachwałowic Andrzej Mazur i Jadwiga Kupna 124 Straów 1657 Dwornikowna z - Jakub Pawłowski i Kolbuszowej 104 Pustelniki 1644 Agnieszka Wierzyniowna - 125 Styków 1649 - Felicjan ? z Kolbuszowej 126 Styków 1653 - Katarzyna Paczowna Jan Sadurski i Anna Hieronim Cocharka i 105 Raków 1652 Hinsczonka z miasta - 127 Styków 1662 Katarzyna Siwiowna z - Osiek Przedborza Jan Kierszyk i Zofia Jan Szałaszek i Marina 106 Raniów 1645 Maciej Turek 128 Trzeszno 1663 - Wroblowna z Kupna Szewcowna de Wola Jakub Skoczek i Jadwiga Jan Godek i Regina 107 Ruda 1649 - 129 Trze 1653 - Trelonka z Kolbuszowej Łijzuska z Kolbuszowej Stanisław Fornalowic i Tomasz Gwodzik i 108 Rzeszów 1663 Dorota Niezgodzionka z - 130 Trze 1654 Barbara Grabowianka z - Kupna Woli Domatkowskiej Jan ? i Katarzyna 131 Trze 1658 - Maciej Stodolski 109 Sambor 1671 Zaworowna z - Błaej Buchnalik i 132 Trze 1664 - Kolbuszowej Katarzyna Kowalowna 110 Sdziszów 1650 - Marcin Kalis 133 Trzsówka 1645 - Albert Szwaja Stanisław Stodolczyk i Albert Gsiorek i Albert Szwaja i Walenty 111 Siedlanka 1645 Krystyna Ladniowska ze - 134 Trzsowka 1650 Katarzyna Miczałkowna Gsior wierczowa ze wierczowa Jakub Stodolczyk i Walenty Misiowic i Zofia 112 Siedlanka 1652 Krystyna Wsikowna ze Stanisław Stodolczyk 135 Trzsówka 1670 Madorzonka ze - wierczowa wierczowa Marcin Kocaczek i Zofia Sebastian Watrasik i 113 Siedlanka 1655 Baczasiowna ze - 136 Widełka 1640 Zofia Młynarka de - wierczowa Porcze Adam Mazur i Jadwiga 114 Siedlanka 1656 Jakub Zajcek Mikołaj Dudzik i Jezowna z Kolbuszowej 137 Widełka 1640 Agnieszka Kitrys z - Tomasz Padewski i Kolbuszowej 115 Siedlanka 1656 Marina Mazurowna ze Albert Kapelan i Jan Jakub Sołtysik i Anna Wawrzyniec Przybełk i 138 Widełka 1641 wierczowa Frezłowna z Kupna Kasper Sagan Szymon Zajc i Dorota Wyzyski Szymon Grzegorz Zygo, 116 Siedlanka 1657 Sebastian Sołtysik i Zofia Zizowna z Kolbuszowej Kapelan 139 Widełka 1642 Wawrzyniec Safraniec i Zbczkowna z Kupna 117 Siedlanka 1662 - Agnieszka Wawrowna Albert Rajczyk Szymon Padewski i Zofia Andrzej Stoj i Błaej Wawrzyniec Przybeło i 118 Siedlanka 1663 Kunierzowna ze Surowiecz 140 Widełka 1645 Regina Rektorowna z - wierczowa Kolbuszowej Kazimierz Wolski i Jan Skoblik i Zofia Albert Rajczyk i 141 Widełka 1645 119 Skrzynów 1672 Agnieszka Mazurowna z - Ziajkowna de Kopyto Grzegorz Zygo Kolbuszowej 142 Widełka 1646 - Wawrzyniec Safraniec Stanisław Krzemieniecki i Piotr Markowic i Jadwiga 143 Widełka 1647 - 120 Sokołów 1662 Zofia Jakubczykowna z - Frezłowna z Kupna Kolbuszowej Marcin Gawlik i Zofia Jan ? i Barbara Dsowna 144 Widełka 1649 Jakub Sołtysik 121 Sokołów 1665 - Frezłowna z Kupna z Kupna Jan Łopusek i Regina 145 Widełka 1649 Wawrzyniec Safraniec Bartłomiej Kozanik i Wiktorowna z Kupna 122 Sokołów 1668 Agnieszka Pasiakowna z Maciej Rzeniczek Wawrzyniec Wrzosz i 146 Widełka 1653 Wawrzyniec Hutniczek Kolbuszowej Zofia Dreznowna z

109 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Bukowca 147 Widełka 1655 - Jakub Szołtysik Walenty Pastuła i Łukasz Wony i Jakub 148 Widełka 1656 Jadwiga Niezgodzianka z Szołtysik Kupna Jan Szołtysik i Agnieszka 149 Widełka 1656 Jan Przybyło, Adam Gul Kozłowna Jakub Wilczek i Anna 150 Widełka 1660 Chmielowczowna z - Kolbuszowej 151 Widełka 1662 - Zuzanna Chrucielowna 152 Widełka 1663 - Joachim Dwornik 153 Widełka 1667 - Jan Szołtysik Maciej Saj i Agnieszka Jan Sołtys, Sebastian 154 Widełka 1669 Małodobrzonka z Kupna Pastuła Jakub Wilk i ? 155 Widełka 1670 Szerakowna z Jan Sołtys Kolbuszowej Jan Przeczaski i Regina 156 Wiercany 1648 Miczkowna z Albert Sarat z Trzciany Kolbuszowej Szymon Tobiasek i Albert Gunia i Paweł 157 Wiercany 1649 Agnieszka Lafanowna z Pazdan Przedborza Bartłomej Jakubko i 158 Winicz 1653 - Bartłomiej Jakubowic Walenty Kleczek i Zofia 159 Wola 1645 Błaej Piszczek Madejczonka 160 Wola 1647 - Regina Skoczkowna 161 Wola 1649 - Zofia Niziowna Maciej Kruchowski i Ewa 162 Wypychów 1669 - Kruzlowna de Wola Jakub Turkosz i Marina 163 Usiatyn 1656 Grzegorzowna de - Viazdoro in Padew 164 Zarbki 1640 - Marcin Dubak 165 Zarbki 1645 - Andrzej Swaguła Albert Januszo i Regina Andrzej Swaguła, 166 Zarbki 1656 Miczałkowna ze Krzysztof Kowal wierczowa Wawrzyniec Wilczek i 167 Zarbki 1656 Regina Miczałkowna ze Andrzej Swaguła wierczowa Szymon Dubasek i Ewa Andrzej Matusek, Albert 168 ochów 1647 Miczałkowna ze Jeleczyk wierczowa Grzegorz Lichonowiczi 169 ochów 1650 Dorota Stoniowsczonka z Albert Butka Kolbuszowej

110 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Wyjanienie: nazwa Malcow (Malczów), poz.68 i 69, to osada folwarczna przy drodze Kupno - Przedbórz (dzisiaj Porby Kupieskie albo Kupieskie Po- rby - Przedbórz) w XVII wieku; Kopytowo - osada folwarczna przy drodze na pograniczu Widełki i Kupna w XVII wieku, rozparcelowana na pocztku XIX wieku.

Z tabeli 45 wynika, e w parafii kolbuszowskiej w latach 1640 – 1675, w trakcie zawierania lubów w 169 przypadkach osoby (jedno z młodych lub wiadków) pochodziły z 76 rónych miejscowoci, rozrzuconych na terenie Pol- ski południowo - wschodniej. Stanowi to dowód na liczne kontakty po- szczególnych wsi parafii kolbuszowskiej z miejscowociami nawet znacznie od nich oddalonymi.

Lata 1681 - 1690 Chrzty

Tabela 46 Ilo osób objta sakramentem chrztu w parafii Kolbuszowa, w latach 1680 - 1690.27

Lp. Miejscowo 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1 Kolbuszowa 13 58 60 64 80 56 39 55 68 43 536 2 Brzozówka - - 1 - 1 1 - 2 - 1 6 3 Bukowiec - 1 3 2 2 5 7 3 9 3 34 4 Domatków ------5 Huta ------6 Kupno 2 12 14 20 7 16 16 15 25 11 138 7 Przedbórz 5 9 18 18 11 12 24 22 15 13 147 8 wierczów 1 - 1 2 1 2 2 2 6 8 25 9 Werynia 3 19 17 16 15 21 20 18 16 17 162 Wola 10 2 9 11 9 7 8 17 19 12 19 113 Domatkowska 11 Spoza parafii - 2 1 - - - - - 2 2 7 - Ogółem 26 110 126 131 124 121 124 136 153 117 1168

Wyjanienia: w tabeli brak danych od stycznia do wrzenia 1681 roku oraz ze stycznia 1682 roku. Dane w tabeli 46 wskazuj na dynamiczny wzrost liczby chrztów w po- szczególnych miejscowociach parafii kolbuszowskiej, w latach 1680 - 1690. Był to okres pewnej stabilizacji gospodarczej i pokojowej w naszym kraju. Sprzyjała temu ogólna koniunktura w rolnictwie. W osadach nalecych do

27 Liber Baptisatorum ecclesio prop. Kolbuszoviensis ab Anno 1682 mense Februar ad Anno 1724 mensem Junium, T. III, s. 1-63, Akta parafii Kolbuszowa.

111 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA... parafii nastpił przyrost ludnoci: Kolbuszowa - 536 chrztów, tj. 45,89%, Werynia – 162, tj. 13,86%, Przedbórz - 147, tj. 12,58%, Kupno – 138, tj. 11,81%, Wola Domatkowska – 113, tj. 6,67%, Bukowiec – 34, tj. 2,91%, wier- czów – 25, tj. 2,14%, Brzozówka – 6, tj. 0,51%. rednia roczna ilo chrztów w parafii kolbuszowskiej wyniosła - 116. Nadal nie było chrztów we wsiach Domatków i Huta.

Tabela 47 Zestawienie zbiorcze. Ilo osób ochrzczonych w parafii kolbuszowskiej, w latach 1681 – 1690, wg płci.

Chrzty Lp. Nazwa miejscowoci razem chłopcy dziewczta 1 2 3 4 5 1 Kolbuszowa 536 264 272 2 Brzozówka 6 1 5 3 Bukowiec 34 17 17 4 Kupno 138 67 71 5 Przedbórz 147 70 77 6 wierczów 25 16 9 7 Werynia 162 103 59 8 Wola Domatkowska 113 58 55 9 Spoza parafii 7 3 4 - Razem 1168 559 47,85% 569 52,15%

W latach 1681 - 1690 ochrzczonych zostało wicej osób płci eskiej 569 (52,15%), ni mskiej 559 (47,85%).

luby

Tabela 48 Zwizki małeskie zawarte w parafii Kolbuszowa, w latach 1681 - 1690.28

Lp. Miejscowo 1681 1682 1683 1684 1685 1686 1687 1688 1689 1690 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1 Kolbuszowa 2 7 9 15 10 14 11 19 13 8 108 2 Brzozówka ------1 - - - 1 3 Bukowiec 1 2 1 1 - 1 - 6 2 - 14 4 Domatków ------5 Huta ------1 - - 1 6 Kupno - 4 3 2 4 2 3 7 4 5 34 7 Przedbórz - 8 5 2 2 5 2 1 3 5 33 8 wierczów 1 - 1 2 - - - 2 1 2 9

28 Liber Copulatorum ecclesiam parochialem Kolbuszoviensem Anno Domini 1681 – 1717, T. II, s. 1-37.

112 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

9 Werynia - 3 5 6 3 4 7 2 3 4 37 Wola - 2 2 1 1 1 4 7 1 4 23 10 Domatkowska 11 Spoza parafii 2 3 5 5 4 3 1 3 1 1 28 - Ogółem 6 29 31 34 24 30 29 48 28 29 288

Z tabeli wynika, e w Kolbuszowej w latach 1681-1690 było 108 lubów, tj. 37,50%; w Weryni – 37, tj. 12,85%; w Kupnie – 34, tj. 11,81%; w Przedborzu – 33, tj. 11,46%; w Woli Domatkowskiej – 23, tj. 7,99%; w Bukowcu – 14, tj. 4,86%; w wierczowie – 9, tj. 3,13%; w Brzozówce – 1, tj. 0,35%; w Hucie – 1, tj. 0,35%, natomiast spoza parafii – 28, tj. 9,72%. Po dłuszym okresie czasu 1 lub zawarł mieszkaniec Huty.

Lata 1691 – 1700 Chrzty

Tabela 49 Ilo osób objta sakramentem chrztu w parafii kolbuszowskiej, w latach 1691 - 1700.29

Lp. Miejscowo 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1 Kolbuszowa 45 38 65 41 55 59 61 58 43 40 505 2 Brzozówka 1 - 1 2 1 - 3 1 1 1 11 3 Bukowiec 4 7 6 4 3 10 8 5 8 3 58 4 Domatków ------5 Huta ------6 Kupno 12 9 16 7 16 17 20 13 11 14 135 7 Przedbórz 10 24 16 17 18 22 19 19 8 19 172 8 wierczów 5 1 7 7 2 9 3 3 7 3 47 9 Werynia 12 19 16 15 18 23 21 19 14 15 172 Wola 10 8 12 17 8 8 12 9 15 6 12 107 Domatkowska 11 Spoza parafii 2 - - 2 3 2 3 1 1 - 14 - Ogółem 99 110 144 103 124 154 147 134 99 107 1221

W latach 1690 - 1700 w kolbuszowskiej parafii ochrzczono 1221 osób. W Kolbuszowej – 505, tj. 41,36%, w Przedborzu i Weryni po 172, tj. po 14.08%, w Kupnie – 135, tj. 11,07%, w Woli Domatkowskiej – 107, tj. 8,77%, w Bukowcu – 58, tj. 4,76%, w wierczowie – 47, tj. 3,84%, w Brzozówce – 11, tj. 0,90% i spoza parafii – 14, tj. 1,14%. rednia roczna ilo chrztów w parafii kolbuszowskiej wyniosła 121 osób. W dalszym cigu nie było w ksigach kocielnych informacji o Domatkowie i Hucie. Od 1690 r. we wsi Kolbuszowa pojawia si wyraz „aula”, czyli

29 Liber Baptisatorum ecclesio prop. Kolbuszoviensis ab Anno 1682 mense Februar ad Anno 1724 mensem Junium, T. III, s. 63 – 117, Akta parafii Kolbuszowa.

113 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA... dwór. Zakoczono budow dworu na „surowym korzeniu”, a właciciele tutejszych dóbr - Lubomirscy zmienili swoj dotychczasow siedzib i przenieli si z Weryni.

Tabela 50 Zestawienie zbiorcze. Ilo osób ochrzczonych w latach 1691 – 1700, wg płci.

Chrzty Lp. Nazwa miejscowoci razem chłopcy dziewczta 1 2 3 4 5 1 Kolbuszowa 505 257 248 2 Brzozówka 11 6 5 3 Bukowiec 58 37 21 4 Kupno 135 79 56 5 Przedbórz 172 87 85 6 wierczów 47 19 28 7 Werynia 172 94 78 8 Wola Domatkowska 107 54 53 9 Spoza parafii 14 7 7 - Razem 1221 640 52,41% 581 47,59%

W latach 1690 - 1700 w parafii kolbuszowskiej, na ogóln liczb 1221 osób ochrzczonych, chłopcy stanowili 52,41% (640), za dziewczta 47,59% (581).

Tabela 51 Zwizki małeskie zawarte w parafii Kolbuszowa, w latach 1691 – 1700.30

Lp. Miejscowo 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700 Razem 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 1 Kolbuszowa 2 11 9 19 18 8 5 10 11 15 108 2 Brzozówka ------1 - 1 2 3 Bukowiec - - - - 1 1 - - - 2 4 4 Domatków ------5 Huta ------6 Kupno 1 2 1 1 - 2 3 2 4 2 18 7 Przedbórz 3 4 1 4 3 6 3 2 2 2 30 8 wierczów 1 4 - 1 2 1 2 1 - - 12 9 Werynia 6 5 8 2 8 5 5 7 6 4 56 Wola 10 1 - 2 - 4 6 - 4 5 3 25 Domatkowska 11 Spoza parafii - 1 - 1 3 4 2 1 1 3 16 - Ogółem 14 27 21 28 39 33 21 27 30 31 271

30 Liber Copulatorum ecclesiam parochialem Kolbuszoviensem Anno D-ni 1681 – 1717, T. II, s. 1-37.

114 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

W latach 1691 - 1700 w parafii kolbuszowskiej doszło do 271 lubów, z tego w Kolbuszowej – 108, tj. 39,85%, w Weryni – 56, tj. 20,66%, w Przedborzu – 30, tj. 11,07%, w Woli Domatkowskiej – 25, tj. 9,23%, w Kupnie - 18, tj. 6,64%, w wierczowie – 12, tj. 4,43%, w Bukowcu - 4, tj. 1,48%, w Brzozówce – 2, tj. 0,74%, spoza parafii – 16, tj. 5,90%. W Domatkowie i Hucie nie odczytano adnego lubu.

Podsumowanie

Chrzty

Tabela 52 Zestawienie zbiorcze iloci chrztów w parafii Kolbuszowa, w latach 1640 - 1700 (tj. w poszczególnych miejscowociach nalecych do niej).

Ogółem w latach Razem Lp. Miejscowo 1640- 1651- 1661- 1671- 1681- 1691- Ilo % 50 60 70 80 90 700 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1 Kolbuszowa 506 342 358 315 536 505 2562 40,72 2 Brzozówka - - - 2 6 11 19 0,30 3 Bukowiec 55 39 28 24 34 58 238 3,78 4 Domatków 74 21 - - - - 95 1,51 5 Huta 5 3 - - - - 8 0,13 6 Kupno 223 144 99 66 138 135 805 12,79 7 Przedbórz 263 168 124 92 147 172 966 15,35 8 wierczów 50 31 34 23 25 47 210 3,34 9 Werynia 251 151 114 103 162 172 953 15,15 Wola 41 54 72 45 113 107 432 6,87 10 Domatkowska Wola - 4 - - - - 4 0.06 11 Smarkulowska - Ogółem 1468 957 829 670 1161 1207 6292 100,00

Podsumowujc, w latach 1640 – 1700, ilo chrztów w poszczególnych miejscowociach nalecych do parafii kolbuszowskiej była nastpujca: Kolbuszowa – 2562, tj. 40,72%; Przedbórz – 966, tj. 15,35%, Werynia – 953, tj. 15,15%; Kupno – 805, tj. 12,79%; Wola Domatkowska – 432, tj. 6,87%; Bukowiec – 238, tj. 3,78%; wierczów – 210, tj.3,34%; Domatków – 95, tj. 1,51%, Brzozówka – 19, tj. 0,30%; Huta – 8, tj. 0,13%;

115 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Wola Smarkulowska – 4, tj. 0,06%.

Dane te obrazuj przedstawione tabele i wykresy.

116 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Wola Smarkulowska – 4, tj. 0,06%. Imiona

Dane te obrazuj przedstawione tabele i wykresy. W XVII wieku imi wród mieszkaców miast i wsi ju nie wystarczało. Powstało drugie miano - nazwisko. Opierajc si na wspomnianych ju ksigach chrztu kolbuszowskiej parafii, z lat 1640 – 1650, wyliczyłem 112 rónych nadawanych imion. Zagadnienie to przedstawia nastpujca tabela.

Tabela 53 Zestawienie zbiorcze imion nadanych na chrzcie witym w parafii kolbuszowskiej, w latach 1640 - 1650.31

Lp. Imiona Ilo % Informacja o patronie 1 2 3 4 5 Abraham, dawniej Abram, jest wielk postaci Starego Testamentu. W roku 1508 w spisie 1 Abraham 2 0,13 szlachty sandomierskiej mamy 5 osób tego imienia. Imi to w XVIII w. przestało by uywane przez chrzecijan. Imi praojca rodu ludzkiego, znane z ksigi Genesis, przez ydów nie uywane. Znany był 2 Adam 19 1,31 zwyczaj nadawania tego imienia dzieciom w rodzinach, w których dzieci umierały lub chorowały. wita Agata umczona na Sycylii ok. roku 250 za cesarza Decjusza jest popularn patronk, zrazu od wybuchu Etny, ognia i pioruna, potem 3 Agata 25 1,72 od chorób piersi. W dzie w. Agaty - 5 luty w naszych okolicach wicono sól, uywano j nastpnie jako lekarstwo na ból zbów . wita Agnieszka poniosła mier mczesk w czasie przeladowa za Dioklecjana w r. 304.Miała 13 lat i stała si patronk niewinnoci 4 Agnieszka 40 2,76 i dzieci. Była bardzo popularna w Rzymie, a take i obecnie w Polsce. Jej wielka popularno sprawiła, e warstwy wysze zaczły go unika, jako zbyt czste wród ludu. Albert to imi germaskie, uywane w domach panujcych i arystokratycznych. Sław imienia rozszerzył Albert zwany Wielkim (1193-1280), dominikanin, nauczyciel w. Tomasza z 5 Albert 25 1,72 Akwinu. Z jego postaci wi si liczne podania. W Polsce mieszano je powszechnie z Albrechtem i Adalbertem (Wojciechem, którego pisano po łacinie Albertus). Jest kilkunastu witych tego imienia z 6 Aleksander 5 0,34 pierwszych wieków chrzecijastwa. Jednym z nich był Aleksander z Hales, franciszkanin,

31 Ksigi chrztów parafii kolbuszowskiej…, dz. cyt.; J. St. Bystro, Ksiga imion …, dz. cyt.

117 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

uczony teolog i profesor (zm. w r.1245); było 8 papiey tego imienia; Aleksander Newski (1220-1263), patron Rosji, Aleksander Wielki. Popularno jego w Polsce koczy si wraz z upadkiem powstania listopadowego. w. Ambroy (340 - 397), biskup w Mediolanie, znany uczony teolog i organizator 7 Ambroy 3 0,20 piewu kocielnego; jest patronem pszczelarzy. W r. 1580 wród szlachty sandomierskiej spotyka si tylko jeden raz. Kult w. Anastazji mczenniczki znany był w rzymskich prowincjach naddunajskich. 8 Anastazja 1 0.06 Relikwie witej lecz ból głowy (25 grudnia). Jest popularne wród ludnoci wiejskiej. Wielkim patronem tego imienia jest w. Andrzej apostoł, pierwszy wezwany, który poniósł mier mczesk na krzyu, pochyło ustawionym. Wg. kronikarzy ruskich miał on przynie wiar chrzecijask do Kijowa i jest 9 Andrzej 22 1,51 patronem Rusi. Poza tym jeszcze s znani: w. Andrzej z Krety (650-730), Andrzej Bobola (1591-1657) i inni. Jest to jedno z najpopularniejszych imion od czasów redniowiecznych a po czasy współczesne. Niektórzy przypuszczaj, e imi to naley łczy z Aniel Merici, załoycielk Urszulanek (1450-1540), beatyfikowan w r. 1768, 10 Aniela 8 0,55 kanonizowan w r. 1807. Wczeniej znana ju była błog. Aniela z Foligno z trzeciego zakonu w. Franciszka (1248-1309). w. Anna znana jest dopiero z pism Ojców Kocioła i tradycji kocielnej. Była on w. Joachima i matk Najwitszej Marii Panny. Kult jej znany najpierw w Kociele wschodnim (cesarz Justynian w połowie VI wieku w Konstantynopolu buduje wielki kociół pod jej wezwaniem), a dopiero do Europy Zachodniej 11 Anna 57 3,93 przeszedł po wyprawach krzyowych. Jest patronk kobiet ciarnych i rodzcych, małestwa, opiekunk wdów, sierot, słuby i ubogich, a take górników. Przypuszcza si, e jej popularno pozostaje w zwizku z wzrostem kultu Marii, której imienia jeszcze zazwyczaj nie uywano. O tym imieniu znanych jest 2 witych: w. Antoni Pustelnik, zwany take opatem i w. Antoni Padewski (miasto włoskie Padwa). Pierwszy jest patronem bronicym od ognia i 12 Antoni 2 0,13 zarazy, obroca zwierzt domowych (nierogacizny). w. Antoni z Padwy (zm. w r. 1231) - franciszkanin był i jest najpopularniejszym witym, cieszcym

118 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA... uczony teolog i profesor (zm. w r.1245); było 8 si szerokim kultem. Jest patronem rzeczy papiey tego imienia; Aleksander Newski zgubionych i skradzionych. (1220-1263), patron Rosji, Aleksander Wielki. Imi rzadkie, u nas spotykane ju w XVII Popularno jego w Polsce koczy si wraz z 13 Antonina (Antonia) 4 0,27 wieku. Pochodne od w. Antoniego upadkiem powstania listopadowego. Padewskiego. w. Ambroy (340 - 397), biskup w w. Apolonia poniosła mier mczesk w Mediolanie, znany uczony teolog i organizator Aleksandrii ok. r. 248; wedle legendy miano jej 7 Ambroy 3 0,20 piewu kocielnego; jest patronem pszczelarzy. 14 Apolonia 4 0,27 wybija lub wyrywa zby. W r. 1580 wród szlachty sandomierskiej W ten sposób została popularn patronk spotyka si tylko jeden raz. dentystów (skrócone imi: Polka, Polusia). Kult w. Anastazji mczenniczki znany był w August to imi cesarzy rzymskich. W naszym rzymskich prowincjach naddunajskich. 8 Anastazja 1 0.06 15 August 1 0.06 kraju zjawia si póno. Na naszym terenie Relikwie witej lecz ból głowy (25 grudnia). znane jest ju w XVII wieku. Jest popularne wród ludnoci wiejskiej. w. Augustyn (354-430). Ojciec Kocioła, Wielkim patronem tego imienia jest w. twórca reguły w. Augustyna na której oparto Andrzej apostoł, pierwszy wezwany, który organizacj szeregu zakonów. Jest jednym z 16 Augustyn 3 020 poniósł mier mczesk na krzyu, pochyło najwikszych witych Kocioła zachodniego ustawionym. Wg. kronikarzy ruskich miał on (28 sierpnia). Niemniej jednak to imi nie przynie wiar chrzecijask do Kijowa i jest 9 Andrzej 22 1,51 cieszy si u nas wiksz popularnoci. patronem Rusi. Poza tym jeszcze s znani: w. Baltazar jest imieniem jednego z trzech króli, Andrzej z Krety (650-730), Andrzej Bobola którego hołd złoyli Dziecitku Boemu w (1591-1657) i inni. Jest to jedno z szopce betlejemskiej. Imi to było nieznane najpopularniejszych imion od czasów ewangelistom i dawniejszym pisarzom. Podaje redniowiecznych a po czasy współczesne. dopiero Beda zwany Venerabilis (ok. 673-735), Niektórzy przypuszczaj, e imi to naley 17 Baltazar 6 0,41 kronikarz anglosaski, benedyktyn. W okresie łczy z Aniel Merici, załoycielk Urszulanek staropolskim imi to było do popularne (take (1450-1540), beatyfikowan w r. 1768, 10 Aniela 8 0,55 uywane zdrobniale, jako Balcer). Wystpuje w kanonizowan w r. 1807. Wczeniej znana ju spisie szlachty z powiatu pilzneskiego w r. była błog. Aniela z Foligno z trzeciego zakonu 1536, a take w spisie ziemian woj. w. Franciszka (1248-1309). sandomierskiego z lat 1581-1582. w. Anna znana jest dopiero z pism Ojców w. Barbara cieszy si od wieków du Kocioła i tradycji kocielnej. Była on w. popularnoci. Powstała o niej w X wieku Joachima i matk Najwitszej Marii Panny. legenda. Przedstawiona jest w niej jako córka Kult jej znany najpierw w Kociele wschodnim zamonego Dioskura, który z powodu jej (cesarz Justynian w połowie VI wieku w nadzwyczajnej piknoci zamyka j w wiey. Konstantynopolu buduje wielki kociół pod jej Przyjmuje chrystianizm za swoj wiar i wezwaniem), a dopiero do Europy Zachodniej 18 Barbara 11 0,75 11 Anna 57 3,93 równie namawia ojca. Rozgniewany o to, przeszedł po wyprawach krzyowych. Jest skazuje j na tortury, a potem własnorcznie patronk kobiet ciarnych i rodzcych, cina. Jest patronk ludzi, pracujcych małestwa, opiekunk wdów, sierot, słuby i technicznie: górników, flisaków, artylerzystów, ubogich, a take górników. Przypuszcza si, e a take pioruna i nagłej mierci. Imi to jej popularno pozostaje w zwizku z wystpuje wród frankistek. wzrostem kultu Marii, której imienia jeszcze w. Barnaba z Cypru, wspomniany zazwyczaj nie uywano. w Dziejach Apostolskich, odegrał du rol w O tym imieniu znanych jest 2 witych: w. pierwszych pocztkach chrzecijastwa. Działał 19 Barnaba 4 0,27 Antoni Pustelnik, zwany take opatem i w. jako misjonarz. O tym imieniu zakonnik był Antoni Padewski (miasto włoskie Padwa). towarzyszem w. Wojciecha w wyprawie do Pierwszy jest patronem bronicym od ognia i 12 Antoni 2 0,13 Prus. Imi to jest mało znane. zarazy, obroca zwierzt domowych w. Bartłomiej był jednym z 12 apostołów, (nierogacizny). w. Antoni z Padwy (zm. w r. miał by misjonarzem w Indiach. Poniósł 20 Bartłomiej 10 0,69 1231) - franciszkanin był mier mczesk odarty ze skóry i i jest najpopularniejszym witym, cieszcym ukrzyowany (24 sierpnia). Jest patronem

119 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

bartników w. Benedykt de Nursia (w Umbrii) działajcy w VI w. Jest twórc zachodniego monachizmu i załoycielem klasztoru w Monte Cassino. Z jego imieniem łczy si kilka popularnych 21 Benedykt 9 0,62 błogosławiestw i zakl, znany jest te „krzy w. Benedykta” jako ochrona od czarów i lekarstwo. Imi to znajduje si w r. 1508 w spisie szlachty sandomierskiej. Imi germaskie. Nosi je w. Bernard z Clairvaux (1090-1153), wielki wity XII w., cysters, mistyk, organizator wojen krzyowych. W Europie rodkowej jest patronem 22 Bernard 1 0,06 pszczelarzy. Inny w. to Bernardino Albiceschi z Sieny (1380-1444), twórca franciszkanów - obserwantów czyli bernardynów, kanonizowany w r. 1450. Imi to czsto uchodzi za obce, a do czsto uywali go ydzi. w. Błaej, biskup armeski, umczony podobno za Dioklecjana z pocztkiem IV wieku. Miał cudownie ocali od mierci chłopca, który połknł o. Jest patronem gardła (3 luty). W tym dniu w kociele wicono 23 Błaej 19 1,31 jabłka i gruszki, które nastpnie spoywano, aby uchroni na cały rok od bólu gardła; zachowywano te łupiny, którymi potem okadzano chorych. W wielu stronach wiciło si wieczki, tzw. błaejki, którymi potem okra si bolce gardło. Był to wity ludowy. w. Brigida, właciwie Birgitta (1303-1373), wielka szwedzka wita, wizjonerka i poetka, 24 Brigida (Brygida) 5 0,34 załoycielka zakonu, została kanonizowana w r. 1391. w. Cecylia pochodzi ze znanego rzymskiego rodu Cecyliuszów Metellów, ona w. Waleriana, którego nawróciła. Miała ponie mier mczesk w III w. Rzymie. Obok tej 25 Cecylia 10 0,69 w. tworzy si wyobraenie o innej Cecylii - niewidomej, patronki muzyków. Relikwie pierwszej ponownie odkryto w r. 1599, co wzmogło jej popularno. Wg. Bystronia imi to zjawia si w XIX w. – jak sam twierdzi - pod wpływem francuskim, za 26 Celina 1 0,06 porednictwem literatury. Okazuje si, e było znane ju na naszym terenie w XVII w. w. Cypriam z Antiochii. Zrazu czarownik, nawrócony przez w. Justyna, został biskupem i zginł mierci mczennika w Nokomedii 27 Cypriam 3 0,20 w r. 304. (26 wrzenia). Znany jest równie w. Cypriam Caecilius, teolog i uczony, pierwszy mczennik w Afryce (zm. 258 r.). Rzadkie imi w Polsce.

120 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Imi znane w okresie Starego Testamentu. 28 Daniel 10 0,69 Dawniej do czsto uywane przez polsk ludno chrzecijask. w. Dominik był załoycielem zakonu kaznodziejskiego, zwanego dominikaskim 29 Dominik 3 0,20 (zm. 1221). Pierwsze klasztory w Polsce powstaj w XIII w. 30 Dominika 1 0,06 Pochodne od imienia Dominik. w. Dorota - historycznie nie potwierdzona. Miała pochodzi z rodziny senatorskiej z Kappadocji i ponie mier w czasie przeladowa Dioklecjana. Łczy si z ni legenda o nawróceniu przez ni w czasie mki rycerza Teofila, który j zrazu wydrwił, ale 31 Dorota 11 0,75 potem pod wpływem cudu wyznaje publicznie chrystianizm i zostaje na miejscu city. Znana była w naszym kraju take Dorota z Kwidzynia, czczona przez lud jako patronka Prus. (1347 - 1394). Była to niewiasta pobona i witobliwa, prowadziła ycie ostre i pustelnicze, słynła cudami, lecz nie była kanonizowana. Patronem tego imienia jest prorok 32 Eliasz 1 0,06 starotestamentowy Eliasz. O tym imieniu jest kilka witych. W naszym kraju mógł by popularny kult w. Elbiety, matki w. Jana Chrzciciela. w. Elbieta 33 Elbieta 59 4,07 wgierska, córka Andrzeja II, króla Wgier, ona landgrafa Turyngii, zwanej „matk ubogich”, wsławionej cudami (1207-1231). Kanonizowana w r. 1235. Imi pramatki rodu ludzkiego, ona Adama. 34 Ewa 67 4,62 Imi to cieszyło si przez wieki w Polsce w. Fabian, papie, obrany w r. 236 poniósł 35 Fabian 8 0,55 mier mczesk w r. 250 (20 stycznia). Przypisuj mu załoenie wielu kociołów. 36 Felicja 21 1,44 Imi pochodne od Felicjana. Patronem s wici mczennicy (dwaj) 37 Felicjan 5 0,34 z pierwszych wieków chrzecijastwa. Jest kilku witych tego imienia: w. Filip Apostoł (1 maja), w. Filip z Cezarei (6 czerwca), w. Filip Neri - Nereusz (1515 - 38 Filip 6 0,41 1595), asceta i mistyk, załoyciel oratorium, kanonizowany w r. 1622. w. Filip - metropolita moskiewski (zm. 1569). Pod koniec XII w.(1184r) do Polski przywieziono relikwie w. Floriana, 39 Florian 1 0,06 mczennika i złoono je na Wawelu (4 maja). Jest patronem od ognia. O tym imieniu jest kilku witych. Do nich naley przede wszystkim w. Franciszek 40 Franciszek 13 0,89 z Asyu (1181-1226), od którego wywodz si franciszkanie, jedna z najwikszych postaci

121 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

redniowiecza. w. Franciszek Borgiasz (1510- 1572), jezuita, trzeci generał zakonu, beatyfikowany w r. 1624, kanonizowany w 1671 r. w. Franciszek Salezy (1567-1622), wychowanek jezuitów, biskup Genewy, mistyczny teolog, załoyciel salezjanek, kanonizowany w r. 1665. 41 Franciszka 1 0,06 Imi pochodne od Franciszka. Patronem tego imienia jest archanioł Gabriel. 42 Gabriel 6 0,41 W spisie szlachty w r. 1536 w pow. pilzneskim wystpuje 2. w. Gallus był załoycielem klasztoru St. Gallen w Szwajcarii. Jest patronem wielu miejsc w Szwabii (16 padziernika). W 43 Gallus (Gaweł) 1 0,06 Niemczech ten dzie był wanym terminem prac gospodarczych, w którym obowizywały zakazy. Imi obcego pochodzenia (portugalskie lub 44 Garincha 1 0,06 inne). Imi germaskiego pochodzenia. Nosiła je w. Gertruda z opactwa Nivelle w Brabancji w VII w.; Gertruda z Hackeborn z klasztoru 45 Gertruda 4 0,27 benedyktynek w Helfta i Gertruda z Helfta - zwana Wielk, mistyczka i wizjonerka, której objawienia spisano - obie pochodziły z XIII w. Imi to nosiło wielu witych. Wród nich 46 Grzegorz 20 1,38 najwaniejszy to w. Grzegorz Wielki, papie (590-604) i pisarz kocielny. w. Helena, matka Konstantyna Wielkiego (250-326) nawrócona przez syna na chrystianizm, funduje liczne kocioły, prowadzi 47 Helena 3 0,20 akcj dobroczynn, pielgrzymuje do Jerozolimy. Skd przywozi drzewo Krzya witego. Jest patronk gwodziarzy. Imi to zwizane jest z kultem w. Ignacego Loyoli. Wczeniej znani byli wici tego imienia, m.in. w. Ignacy z Antiochii - umczony z pocztkiem II w.; w. Ignacy - 48 Ignacy 2 0,13 patriarcha Konstantynopola - nie pozostawili obaj ladu w zasobie imiennym. Dopiero jezuici popularyzuj imi swego załoyciela w. Ignacego Loyola (zm. 1556), beatyfikowany w 1609 r., kanonizowany w 1622 r. w. Jacek, dominikanin, organizator pierwszego klasztoru dominikaskiego 49 Jacenty 3 0,20 w Polsce (zm. 1257), jest jednym z pierwszych polskich witych. Imi to zaczyna by popularne dopiero od XVII w. Patronk imienia jest w. Jadwiga, ona Henryka, ksicia lskiego, zwanego Brodatym, 50 Jadwiga 34 2,34 znana z pobonoci i ascezy, wsławiona cudami (zm. 1243) z Trzebnicy; kanonizowana w r.

122 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

1267 (15 padziernika). Z czasem łczy si z czci w. Jadwigi, królowej polskiej, ony Władysława Jagiełły - kanonizowanej przez papiea Jana Pawła II pod koniec XX wieku. Jakub jest imieniem starotestamentowego 51 Jakub 35 2,41 patriarchy i 2 apostołów. Było bardzo popularne na wsi. Zdrobniale brzmi Kubu - Kuba. Jan jest najpopularniejszym imieniem na ziemiach polskich. witych o tym imieniu jest 52 Jan 19 1,31 bardzo wielu: Jan Chrzciciel, Jan Ewangelista, Jan Kapistran, Jan z Kt (zwany Kantym) i w. Jan z Dukli. Imi pochodne od Jana. J. Bystro twierdzi, e obok Joanny pojawia si dopiero w drugiej 53 Janina 3 0,20 połowie XIX w.. Na naszym terenie ju znane było w XVII wieku. w. Jerzy cieszył si ogromn popularnoci w okresie staroytnoci i redniowiecza. Był ołnierzem z Kappadocji i został umczony za Dioklecjana. Jego kult był rozpowszechniony 54 Jerzy 1 0,06 najpierw na Wschodzie, a póniej po wyprawach krzyowych na Zachodzie. Jego posta łczono zazwyczaj z zabójstwem smoka. Od XIII w. jest patronem Anglii. w. Joachim był ojcem Matki Boskiej, 55 Joachim 2 0,13 małonek w. Anny, znany z póniejszej tradycji. w. Joanna została nawrócona przez Chrystusa, 56 Joanna 18 1,24 obecna na Golgocie, znana z ewangelii w. Łukasza (24 maj). Wielkim patronem tego imienia jest w. Józef, 57 Józef 11 0,75 oblubieniec Marii Panny, ciela z Nazaretu znany z Nowego Testamentu (19 marca). 58 Józefa 6 0,41 Pochodne od w. Józefa. Znana posta w Nowym Testamencie (Judasz); 59 Juda 1 0,06 Juda - yd. w. Justyna - panna i mczenniczka, poniosła mier w okresie przeladowa Dioklecjana, 60 Justyna 7 0,48 ok. r. 304. Kult jej znany był w Padwie i Wenecji (17 padziernika). Imi to wywodzi si od Karola Wielkiego. Znane było ju w redniowiecznej Polsce, który powszechnie jest uwaany za witego. 61 Karol 1 0,06 Upowszechniło si po kanonizacji w r. 1610 w. Karola Boromeusza (1538-1584), kardynała, arcybiskupa Mediolanu (4 listopada).Jego kult szerzyli jezuici. Kasper jest imieniem jednego z trzech króli, 62 Kasper 9 0,62 którzy ze Wschodu przybyli i złoyli hołd Dziecitku w Betlejem. Imi to bardzo rozpowszechnione w Polsce. 63 Katarzyna 40 2,76 Patronk jest w. Katarzyna z Aleksandrii,

123 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

pochodzca ze szlachetnego rodu, która odmówiła rki cesarzowi - poganinowi. Znana jest take w. Katarzyna sieneska, dominikanka (1347-1380), ascetka, wizjonerka, stygmatyczka, autorka pism mistycznych (30 kwietnia); w. Katarzyna Genueska (1447 - 1510) - 22 marca. Wg. J. St. Bystronia imi to w formie eskiej przyszło do Polski z Francji i uywane było dopiero po mierci Marii Kazimiery - ony 64 Kazimiera 1 0,06 króla Jana III Sobieskiego. Okazuje si, e znane było ju w naszych stronach w XVII w., czemu zaprzecza wspomniany jzykoznawca. Kazimierz to dawniej Kazimir i pochodzi od imienia ksit piastowskich. Kazimierz (1458 - 65 Kazimierz 22 1,51 1484), trzeci z rzdu syn Kazimierza Jagielloczyka zasłynł pobonoci i cudami, a nastpnie został kanonizowany w r. 1521. w. Klara (1193-1253) z Asyu, załoycielka zakonu franciszkanek, zwanych take 66 Klara 1 0,06 klaryskami, kanonizowana w dwa lata po mierci (12 sierpnia). Imi licznych papiey, a wród nich wyrónia si Klemens I, zwany Romanus, trzeci kolejny 67 Klemens 8 0.55 nastpca w. Piotra, umczony za Trajana (23 listopada). w. Krystyna, panna i mczenniczka ze szlachetnego rodu, została umczona za Dioklecjana. Legenda głosi, e wrzucona do 68 Krystyna 16 1,10 wody z uwizanym kołem młyskim, nie utonła. Jest patronk młynarzy i eglarzy (24 lipca). w. Krzysztof Christophorus, który miał Chrystusa przenosi przez wod. Jest to 69 Krzysztof 27 1,86 popularny wity, z którym łcz si liczne legendy. Patron rycerzy, eglarzy i kierowców. w. Lucjan z Antiochii został umczony w r. 312; Lucjan z Samosaty, Syryjczyk z 70 Lucjan (Łucjan) 4 0,27 greckim wykształceniem, pisarz i mówca z II wieku. Imi licznych cesarzy rzymsko – niemieckich i królów francuskich. Ludwik IX francuski, 71 Ludwik 1 0.06 organizator wyprawy krzyowej (zm. 1270) został kanonizowany w r. 1297. w. Łazarz znany jest z Nowego Testamentu. 72 Łazarz 12 0,82 Jest patronem trdowatych. w. Łucja z Syrakuz, panna i mczenniczka 73 Łucja (Lucja) 14 0,96 (13 grudnia). Patronem imienia jest w. Łukasz, ewangelista 74 Łukasz 23 1,58 (18 padziernika). Patronem tego imienia jest w. Maciej - apostoł 75 Maciej 1 0,06 (24 luty)

124 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

w. Maria Magdalena znan jest z Nowego Testamentu, jako nieodłczna towarzyszka 76 Magdalena 61 4,20 Chrystusa, obecna na Golgocie (22 lipca). Bardzo popularne w parafii kolbuszowskiej w XVII w. w. Małgorzata, panna i mczenniczka, córka pogaskiego arcykapłana, oskarona przez 77 Małgorzata 15 1,03 własnego ojca, została umczona w Pizydii (13 lipca). w. Marcin z Tours (316-397 ?), ołnierz z Panonii, ochrzczony w 18 roku, pocztkowo pustelnik, potem biskup z Tours. Bierze czynny 78 Marcin 20 1,38 udział w nawracaniu Galii; Znany jest take w. Marcin de Braga z VI w. i Marcin I - papie (649-653), uchodzcy za mczennika. Patronem tego imienia jest w. Marek - 79 Marek 9 0,62 ewangelista. W okresie, w którym nie uywano imienia Marii, jako witego, taje si popularna 80 Marina (Marianna) 40 2,76 Marianna (pisana czsto jako Marina lub Marinam) „słuebnica Marii”. w. Marta z Betanii znana jest dobrze 81 Marta 38 2,62 z Ewangelii. Imi jej było w Polsce znane i uywane. Patronem imienia jest w. Mateusz - 82 Mateusz 30 2,07 ewangelista. Jest to imi jednego z trzech króli, którzy 83 Melchior 9 0.62 złoyli hołd Dziecitku w Betlejem. w. Metody, brat w. Cyryla, apostoł Słowian 84 Metody 1 0.06 (IX w.) Michał jest imieniem archanioła, wspomnianego w Biblii, w Starym i Nowym 85 Michał 10 0.69 Testamencie. Uwaany jest on za ducha opiekuczego Kocioła i obroc wiernych przed wrogiem. w. Mikołaj - wyznawca i cudotwórca z IV wieku, arcybiskup z Myra w Licji. Jest jednym 86 Mikołaj 19 1,31 z najpopularniejszych witych i patronem eglarzy. Imi to ma wielkich patronów: w. Pawła - 87 Paweł 19 1,31 apostoła, w. Pawła z Tebaidy - pierwszego pustelnika i kilku papiey. Jest kilku witych tego imienia, a mianowicie: 88 Piotr 29 2,00 w. Piotr - apostoł, Piotr z Leksandrii, Piotr Damian i wielu innych. 89 Rafał 1 0,06 Rafał jest imieniem jednego z archaniołów. w. Regina - panna i mczenniczka, poniosła 90 Regina 13 0,89 mier w Burgundii w połowie III wieku za przeladowania Decjusza (7 wrzenia). Imi starotestamentowe znane z ksigi sdziów. 91 Samuel 1 0,06 O tym imieniu pochodzi take wity z Bretanii (VI w.).

125 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

w. Sebastian - dowódca stray cesarza Wiktor - mczennik z Nikomedii (6 marca), 92 Sebastian 10 0,69 Dioklecjana, poniósł mier mczesk w. Wiktor - mczennik z Egiptu lub Syrii (2 w połowie III w. listopada) i w. Wiktor - biskup (1 wrzenia). w. Stanisław Szczepanowski - biskup w. Wiktoria - rzymianka, panna i krakowski, zabity przez Bolesława miałego mczenniczka, poniosła mier za 107 Wiktoria 1 0,06 w kociele na Skałce. Pierwszy wity z rodu przeladowania Decjusza w połowie III w. 93 Stanisław 26 1,79 Polaków. Inny w. to Stanisław Kostka (23 grudnia). (zm. w r. 1568), kanonizowany w r. 1414 - O tym imieniu jest kilku witych: Wincenty z patron młodziey. Saragossy - mczennik (zm. 304 r.); Wincenty Znanych jest dwóch witych tego imienia, z Beauvais - dominikanin i pisarz kocielny a to: w. Szczepan znany z Dziejów 108 Wincenty 7 0,48 (zm. 1264); Wincenty Ferreriusz - dominikanin Apostolskich, pierwszy mczennik (26 (zm. 1419), kanonizowany w r. 1455 i 94 Stefan (Szczepan) 23 1,58 grudnia), król wgierski (zm. 1038) ochrzczony Wincenty a Paulo (1581-1660), organizator przez w. Wojciecha, utrwalił chrystianizm na dobroczynnoci, kanonizowany w r. 1737. Wgrzech; poza tym imi to nosiło 10 papiey. w. Wit z Sycylii, wg. legendy mczony za w. Szymon - apostoł, jest wielkim patronem, Dioklecjana, cudownie wyszedł cało, a 95 Szymon 10 0,69 zwany Zelotes (28 X); błog. Szymon z Lipnicy 109 Wit 10 0,69 wreszcie został city (15 czerwca); błog. Wit - - bernardyn (zm. 1482), dzie (18lipca). dominikanin, biskup Litwy z połowy XIII Imi to ma 3 witych z dnia( 6 lutego, 27 w. kwietnia i 20 grudnia), wszyscy yli i działali Imi starotestamentowe i nosił je jeden z 110 Zachariasz 1 0,06 96 Teofil 1 0,06 w pocztkowym okresie chrzecijastwa, a to: papiey (741-752). m.in. w. Teofil, który nawrócił si, patrzc S trzy mczenniczki tego imienia. Jedna z nich 111 Zofia 57 3,93 na mczestwo w. Doroty, znana i obchodzi swoje wito w dniu 15 maja. 97 Teofila 1 0,06 Pochodne od imienia Teofil. Imi to znane jest ze Starego Testamentu. Imi to jest zwizane z kultem w. Teresy Oskarona niesłusznie przez Dawida. Istnieje 112 Zuzanna 37 2,55 od Jezusa - karmelitanka z Avila w Hiszpanii jeszcze w. Zuzanna, wnuczka papiea Kajusa, 98 Teresa 5 0,34 (1515 - 1582), która była wielk wizjonerk umczona za Dioklecjana. i mistyczk. R a z e m 1449 100.00 99 Tobiasz 2 0,13 Imi starotestamentowe. Imi to ma wielkich patronów: w. Tomasza - apostoła, w. Tomasza z Canterbury - Podczas 1492 chrztów w całej parafii kolbuszowskiej, w latach 1640 – arcybiskupa zamordowanego przy ołtarzu 1650, nadano 112 rónych imion (w tej liczbie znalazło si 72 imiona mskie 100 Tomasz 23 1,58 w r. 1170, w. Tomasza z Akwinu - tj. 64,28% i 40 eskich, tj. 35,72%); z tego odczytano - 1449, tj. 97,11%, nie dominikanina, jednego z najwikszych odczytano - 43, tj. 2,89%. Z powyszego zestawienia wynika, e najwikszym teologów i Tomasza z Kempis - augustianina, uznaniem cieszyły si wród tutejszej ludnoci nastpujce imiona: Ewa – 67, pisarza mistycznego (1380-1471). O tym imieniu jest szereg papiey, z których tj. 4,62%, Magdalena – 61, tj. 4,20%, Elbieta – 59, tj. 4,07%, Anna i Zofia po 101 Urban 6 0,41 wyrónia si w. Urban I. 57, tj. po 3,93%, Agnieszka, Katarzyna, Marianna po 40, tj. po 2,76%, Marta – w. Urszula - królewna Bretanii, miała ponie 38, tj.2,62%, Zuzanna – 37, tj. 2,55%, Jakub – 35, tj. 2,41%, Jadwiga – 34, tj. mier mczesk w Kolonii wraz z 11 102 Urszula 6 0,41 2,34%, Mateusz – 30, tj. 2,07%, Piotr - 29, tj. 2,00%, Krzysztof i Walenty po 27, tysicami dziewic (w III lub IV w.) - 21 tj. 1,86%. Procentowe wyniki pozostałych imion pokazuje wyej zamieszczona padziernika. tabela. Imi to ma 2 witych (14 luty), mczenników. 32 w. Walenty jest popularnym patronem od Zdaniem kilku badaczy z dziedziny onomastyki, np. M. Karplukówny 103 Walenty 27 1,86 33 padaczki. Słynne „Walentynki” obchodzone i Andrzeja Wyczaskiego, zdaje si wynika, e „…nastpiło w ówczesnej wród młodziey. Polsce do due ujednolicenie preferencji, gdy chodzi o popularno pewnych w. Wawrzyniec - diakon rzymski, poniósł imion wród chłopów, …Jest to zjawisko interesujce z punktu widzenia mier mczesk za czasów Waleriana 104 Wawrzyniec 10 0,69 w r. 258, spalony ywcem na rozpalonej kracie elaznej. 32 105 Wieczysław 4 0,27 - M. Karplukówna, Z bada nad polskim nazewnictwem osobowym XV i pocztku XVI wieku, [w:] „Onomastica”, III/ 4-5, 1957, s. 290. 106 Wiktor 1 0,06 Jest kilku witych o tym imieniu, a to: w. 33 A. Wyczaski, Uwarstwienie społeczne w Polsce w XVI wieku, Wrocław … Gdask 1977, s. 72.

126 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

127 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA... ujednolicenia kultury, cho moe raczej kocielnej ni chłopskiej.”34 Autorzy ci maj racj take w przypadku analizy nadawanych imion w kolbuszowskiej parafii. Wikszo przytoczonych tutaj imion ma swoich patronów znanych z Biblii. Niemniej jednak pojawiaj si ju imiona słowiaskie, jak Stanisław - 26 (1,79%), Wieczysław - 4 (0,27%)35 i Metody - 1 (0,06%). Imiona te, za wyjtkiem Wieczysława, były ju wówczas odnotowane przez władze kocielne w oficjalnym katalogu witych. Reasumujc mona stwierdzi, e nadawanie takich, a nie innych imion w parafii kolbuszowskiej wynikało z jednej strony z duej religijnoci tutejszego ludu, a z drugiej było to rezultatem dusz- pasterskiego nadzoru ksiy.

luby

Tabela 54 Zestawienie zbiorcze zawartych małestw w parafii Kolbuszowa (tj. wsi do niej nalecych), w latach 1640 – 1700

Ogółem w latach Razem Lp. Miejscowo 1640-50 1651-60 1661-75 1681-90 1691-700 Ilo % 1 2 3 4 5 6 7 8 9 1 Kolbuszowa 91 81 116 108 108 504 39,75 2 Werynia 43 31 52 37 56 219 17,27 3 Kupno 45 30 49 34 18 176 13,88 4 Przedbórz 40 23 42 33 30 168 13,25 Wola 5 11 31 23 25 95 7,48 5 Domatkowska 6 Bukowiec 8 8 10 14 4 44 3,47 7 wierczów 5 8 7 9 12 41 3,23 8 Domatków 11 1 1 - - 13 1.03 Wola - 3 - - - 3 0,24 9 Smarkulowska 10 Brzozówka - - 1 2 2 3 0,24 11 Huta 1 - - 1 - 2 0,16 - Ogółem 249 196 308 260 255 1268 100,00

34 Tame. 35 Tego imienia nie ma w zestawie J. St. Bystronia, co jest w tym wypadku ewenementem.

128 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

129 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

W całym okresie lat 1640 – 1675, pod wzgldem iloci zawartych mał- estw w parafii kolbuszowskiej, zdecydowanie na pierwszym miejscu była wie Kolbuszowa – 504 lubów, tj. 39,75%. O pozostałych informuje tabela 54. Osady takie, jak: Domatków, Huta i Wola Smarkulowska przeywały kryzys po okresie lokacji, w drugiej połowie XVII wieku. Wie Wola Smarkulowska istniała tylko kilka lat i trudno dzi zlokalizowa, w którym miejscu była zorganizowana. Przypuszcza si, e istniała w rejonie Bukowiec, Domatków, Wola Domatkowska i prawdopodobnie na jej miejscu powstała póniej Brzozówka. Dane te obrazuj podane wyej tabele i wykresy.

Tabela 55 Udział szlachty w uroczystociach zawarcia zwizków małeskich w Kolbuszowej, w latach 1640 - 1675. Rok - data Małonkowie - wyszczególnienie wiadkowie - wyszczególnienie 1 2 3 Jan Lusiski i Katarzyna 1644 Hieronim Dymitrowski Gronkowiczowna Starosta Aleksander Lubomirski, Stanisław Rzepecki i Katarzyna 1645 Joachim Borzykowski, Chwatowski i Brzuchowska Pagowski Aleksander Augustyn Maliski i Marina Andrzej Gosniowski, Joachim 1646 Gronkowiczowna Borzykowski 1650, 22 luty - Jan Grodzki – starosta sdziszowski Mateusz Giski i Konstantyna 1653 Walery Gorski i Kasper Bulasowic Zygadłowka 1654 - Walenty Gorski i Mateusz Gierowski Ksi Józef Karol Lubomirski, Jakub 1671, 29 Stanisław Scisłowski z Niepołomic i Tarnowiecki, Stanisław Buriecki i stycznia Anna Kolorsczonka Franciszek Witecziski

130 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Tabela 56 Pierwsza wzmianka o miejscowociach zapisana w ksidze lubów parafii Kolbuszowa, w latach 1640 - 1675.

Parafia Kolbuszowa

Lp. Miejscowo Rok 1 2 3 1 Kolbuszowa 1640 2 Kupno 1640 3 Przedbórz 1640 4 Wola Domatkowska 1640 5 Werynia 1641 6 wierczów 1641 7 Bukowiec 1642 8 Domatków 1643 9 Malcow 1649 10 Huta 1650 W całym okresie lat 1640 – 1675, pod wzgldem iloci zawartych mał- 11 Wola Smarkulowska 1658 estw w parafii kolbuszowskiej, zdecydowanie na pierwszym miejscu była wie Kolbuszowa – 504 lubów, tj. 39,75%. O pozostałych informuje tabela 54. Okolice Kolbuszowej Osady takie, jak: Domatków, Huta i Wola Smarkulowska przeywały kryzys po okresie lokacji, w drugiej połowie XVII wieku. Wie Wola Smarkulowska Lp. Miejscowo Rok istniała tylko kilka lat i trudno dzi zlokalizowa, w którym miejscu była zor- 1 2 3 ganizowana. Przypuszcza si, e istniała w rejonie Bukowiec, Domatków, Wola 1 Zarbki 1640 Domatkowska i prawdopodobnie na jej miejscu powstała póniej Brzozówka. 2 Kłapówka 1641 Dane te obrazuj podane wyej tabele i wykresy. 3 Niwiska 1641 4 Widełka 1641 5 Dzikowiec 1641 Tabela 55 6 Cmolas 1645 Udział szlachty w uroczystociach zawarcia zwizków małeskich 7 Ranizów 1645 w Kolbuszowej, w latach 1640 - 1675. 8 Izdebnik 1645 Rok - data Małonkowie - wyszczególnienie wiadkowie - wyszczególnienie 9 Trzsówka 1645 1 2 3 10 Kopytowo 1645 Jan Lusiski i Katarzyna 11 Kosowy 1645 1644 Hieronim Dymitrowski Gronkowiczowna 12 Siedlanka 1645 Starosta Aleksander Lubomirski, 13 Mechowiec 1650 Stanisław Rzepecki i Katarzyna 1645 Joachim Borzykowski, Chwatowski i Brzuchowska 14 Trze 1653 Pagowski 15 Lipnica 1660 Aleksander Augustyn Maliski i Marina Andrzej Gosniowski, Joachim 1646 16 Dubas 1674 Gronkowiczowna Borzykowski 1650, 22 luty - Jan Grodzki – starosta sdziszowski Mateusz Giski i Konstantyna 1653 Walery Gorski i Kasper Bulasowic Zygadłowka 1654 - Walenty Gorski i Mateusz Gierowski Ksi Józef Karol Lubomirski, Jakub 1671, 29 Stanisław Scisłowski z Niepołomic i Tarnowiecki, Stanisław Buriecki i stycznia Anna Kolorsczonka Franciszek Witecziski

131 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Inne miejscowoci

Lp. Miejscowo Rok 1 2 3 1 Goleszów 1641 2 Niedwiada 1643 3 Głogów 1643 4 Mokre 1643 5 Górki 1644 6 Pustelniki 1644 7 Boreczek 1644 8 Czarna 1645 9 Liski 1646 10 Winicz 1646 11 Pilzno 1646 12 ochów 1647 13 Cierpisz 1647 14 Wiercany 1648 15 Olesno 1648 16 Trzciana 1648 17 Przewrotne 1649 18 Mrowla 1649 19 Styków 1649 20 Ruda 1649 21 Przecław 1650 22 Pełkinie 1650 23 Sdziszów 1650 24 Malinów 1650 25 Osiek 1651 26 Leajsk 1652 27 Mogieła 1651 28 Barna 1651 29 Borek 1651 30 Raków 1652 31 Gawłonka 1653 32 Winicz 1653 33 Kochanówka 1653 34 Bratkowice 1653 35 Krzemieniec 1654 36 Usiatyn 1656 37 Straów 1657 39 Pogwizdów 1658 40 Kopytowo 1660 41 Kaczuga 1662 42 Klczany 1662 43 Ostrów 1662 44 Sokołów 1662 45 Rzeszów 1663 46 Trzeszno 1663

132 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Inne miejscowoci 47 Bochnia 1665 48 Borek 1665 Lp. Miejscowo Rok 49 Mielec 1660 1 2 3 50 Pogwizdów 1665 1 Goleszów 1641 51 Kamionka 1666 2 Niedwiada 1643 52 Budy 1668 3 Głogów 1643 53 Stopnica 1668 4 Mokre 1643 54 Wypychów 1669 5 Górki 1644 55 Wiercany 1670 6 Pustelniki 1644 56 Niepołomice 1671 7 Boreczek 1644 57 Sambor 1671 8 Czarna 1645 58 Skrzynów 1672 9 Liski 1646 59 Gadka 1674 10 Winicz 1646 60 Nienadówka 1674 11 Pilzno 1646 12 ochów 1647 Z zestawienia miejscowoci (tabela 56 A,B,C) wynika, e parafia kol- 13 Cierpisz 1647 buszowska odgrywała du rol w umacnianiu religijnoci wród tutejszej spo- 14 Wiercany 1648 łecznoci. W latach 1640 - 1675 w obrzdach lubu uczestniczyło 87 katolików 15 Olesno 1648 pochodzcych spoza parafii (z wielu wsi i miast), a to: 11 nalecych do 16 Trzciana 1648 17 Przewrotne 1649 tutejszej parafii, 16 z pobliskich osad lenych i 60 oddalonych o wiele ki- 18 Mrowla 1649 lometrów od Kolbuszowej. Najblisze istniejce wówczas parafie znajdowały 19 Styków 1649 si w Cmolasie, Dzikowcu, Raniowie, Głogowie, Rzochowie i Mielcu. 20 Ruda 1649 Interesujce dla omawianej tematyki byłoby przeprowadzenie cha- 21 Przecław 1650 rakterystyki zgonów ludnoci w parafii kolbuszowskiej, w omawianym okresie. 22 Pełkinie 1650 Nie zachowały si jednak ksigi zgonów i to stanowi podstawow trudno ba- 23 Sdziszów 1650 dawcz tego zagadnienia. Niemniej jednak wiadomo, e klski ywiołowe do- 24 Malinów 1650 25 Osiek 1651 cierały w te okolice. 26 Leajsk 1652 27 Mogieła 1651 Kronika wydarze 28 Barna 1651 29 Borek 1651 A oto przykłady klsk ywiołowych (okrelanych w tamtym okresie, jako 30 Raków 1652 klski elementarne) z drugiej połowy XVII wieku:36 31 Gawłonka 1653 W latach 1648 - 1649 panujca droyzna i głód przypisywane były 32 Winicz 1653 33 Kochanówka 1653 zniszczeniom poczynionym przez szaracz i hordy kozacko - tatarskie. Trapi 34 Bratkowice 1653 wówczas ludno wojna, głód i zaraza. Wymarło wówczas „…tu i ówdzie wiele 35 Krzemieniec 1654 tysicy ludzi”. 36 Usiatyn 1656 Lata 1650 - 1652 - „panujc powszechnie klsk jest klska nieurodzaju 37 Straów 1657 i głodu, wynikła na skutek czstych wylewów rzek”; „grasuj w Małopolsce za- 39 Pogwizdów 1658 raliwe choroby, tzw. gorczki, febry, paralie i inne”. Zaraza jest zjawiskiem 40 Kopytowo 1660 powszechnym. „Przebiegała wzdłu i wszerz ziemie polskie jako czarna 41 Kaczuga 1662 42 Klczany 1662 mier”- (nazwa pochodzi od czarnych wrzodów, czyli dymienie silnie wy- 43 Ostrów 1662 stpujcych na ciele, a zwłaszcza pod pachami). Zaraza ta nawiedziła take 44 Sokołów 1662

45 Rzeszów 1663 36 46 Trzeszno 1663 Zestawienie wykonano na podstawie pracy Stanisławy Namaczyskiej, Kronika klsk elementarnych Polsce i w krajach ssiednich w latach 1648 – 1696, Lwów 1937, s. 55-98.

133 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA... miasto powiatowe Pilzno. Rok 1650 (w czasie od 21 I do 21 II) - w zwizku z wylewem rzeki Wisłoki i innych rzek m. in. pan Owicim odbywa podró przez Osiek, Kolbuszow, Rzemie do Krosna „…niecnotliw bardzo drog dla prze- praw złych i rzek, które na ten czas były pozbierały…”. Podró była bardzo uciliwa z powodu: „…złej bardzo miejscami drogi, która si na ten czas psowała dla rozcieczy nadchodzcej.”37 W roku 1651 „… 21 Aprilis. Bylimy w Kolbuszowej. Trzeciego dnia spadł taki nieg i mróz tak potny uderzył, e trwał dwa dni, jako wród zimy”38. 1652 r. - szaracza „zniszczywszy doszcztnie plony w Polsce, spowodowała głód, z którym zaczło si szerzy i morowe powietrze”. W 1654 r. wybucha zaraza. 1657 r. - klski „obiegajce wzdłu i wszerz Polsk” - klska głodu powszechnego. Zniszczenia wojenne poczynione przez najazd Rakoczego, „sprowadzaj wygłodzenie kraju, a w dalszym cigu i zaraz kraju. Zaniosły j tutaj wojska Rakoczego”. 1659 r. - „powszechnym objawem klski w Polsce jest nieurodzaj, droyzna zbó i głód. Zjawisko to nazwano tyfusem głodowym”. Zaraza morowa wybucha na nowo (take w nastpnych latach 1660 -1662). 1663 r. - powszechny głód „… ludzie na przednówku ywili si chwastami, pokrzywami, a w kocu musieli gin mierci głodow”. „Nastpstwem tak strasznego głodu była zaraza, która w równej mierze trapiła i zwierzta”. „Po 13-letnim okresie wielkich zaraz w Polsce (od 1651 - 1663) nastpuje od 1664 r. poczwszy okres mniej obfitujcy w zarazy”. Lata 1667 - 1668 charakteryzuj si nieurodzajem i droyzn; Rok 1667 „przynosi równie pomór, który rzecz dziwna pojawia si wród silnych nawet mrozów i dziesitkuje ludno”. 1671 r. - zaliczono do lat mokrych i dla rolnictwa wielce nie pomylnych. 1675 r. - „obfite opady deszczowe miały fatalne skutki dla rolnictwa”. Pojawia si zaraza. Lata 1684-1685 - s „niepomylne dla rolnictwa jak i rozwoju gospodarczego. Nieurodzaj jest klsk powszechn”. Powszechnie szerzy si czerwonka. 1690 r. - „to rok strasznej droyzny i głodu z powodu szaraczy.” 1693 r. - „dotkliwym był dla ukazania si szaraczy.” 1695 r. - nieurodzaj w rolnictwie. Zaraza „szerzy si…na wielu miejscach… Niezwykle zaraliwa ta choroba objawiała si kurczami mini, std jej nazwa „kurcze”. Wystpowała ona na tle głodu i ndzy, tote szerzy si przewanie wród ubogiego ludu, zwłaszcza po wsiach”. Okres ten bardzo znamiennie oceniła wspomniana ju wyej Stanisława Namaczyska: „Smutny jest obraz Polski tych czasów. Zaraza, nie znajdujc ni- gdzie hamulca, rozprzestrzenia si w szalonym tempie po wszystkich jej

37 Tame, s. 12, poz. 44. Owicim, Diar…, 223. 38 Tame, s. 15; poz. 63. Owicima Diar., 277.

134 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA... miasto powiatowe Pilzno. Rok 1650 (w czasie od 21 I do 21 II) - w zwizku z ziemiach. Medycyna ówczesna bezradn była wobec tak strasznej plagi, gn- wylewem rzeki Wisłoki i innych rzek m. in. pan Owicim odbywa podró przez bicej ludzko. Wszelkie rodki okazywały si bezowocne i moe jedynym Osiek, Kolbuszow, Rzemie do Krosna „…niecnotliw bardzo drog dla prze- rodkiem, jaki zabezpieczał przed mierci była ucieczka w miejsca ustronne, z praw złych i rzek, które na ten czas były pozbierały…”. Podró była bardzo dala od ludzi…- ycie publiczne zamierało;…ustawał handel, przemysł, za- uciliwa z powodu: „…złej bardzo miejscami drogi, która si na ten czas mykano wszelkie dowozy ywnoci, miasta otaczano wałami, rowami, pali- psowała dla rozcieczy nadchodzcej.”37 W roku 1651 „… 21 Aprilis. Bylimy sadami, barykadami, nie wpuszczajc do nich nikogo, kto nie mógł w Kolbuszowej. Trzeciego dnia spadł taki nieg i mróz tak potny uderzył, wylegitymowa si wiadectwem urzdu lub pana dziedzicznego danej wsi, e e trwał dwa dni, jako wród zimy”38. pochodzi z miejsc zdrowych, nie nawiedzonych zaraz”.39 1652 r. - szaracza „zniszczywszy doszcztnie plony w Polsce, spowodowała Mimo wielkich stara i zabiegów medycznych oraz profilaktycznych, głód, z którym zaczło si szerzy i morowe powietrze”. W 1654 r. wybucha zarazy na ziemiach polskich a do koca XVII wieku były bardzo grone i zaraza. czyniły wiele spustoszenia. Prócz duej miertelnoci wród ludzi i zwierzt 1657 r. - klski „obiegajce wzdłu i wszerz Polsk” - klska głodu przynosiły one take ruin materialn miast i wsi. Brakowało rk do pracy, a powszechnego. Zniszczenia wojenne poczynione przez najazd Rakoczego, pola orne (włóki) leały odłogiem. „sprowadzaj wygłodzenie kraju, a w dalszym cigu i zaraz kraju. Zaniosły j W kulturze duchowej i materialnej tutejszego ludu zaczły pojawia si tutaj wojska Rakoczego”. kapliczki oraz krzye budowane zarówno w rodku wsi, jak i na jej obrzeach. 1659 r. - „powszechnym objawem klski w Polsce jest nieurodzaj, droyzna Wynikały one nie tylko z głbokiej wiary tutejszego ludu, ale i z prób lub zbó i głód. Zjawisko to nazwano tyfusem głodowym”. Zaraza morowa wybucha dzikczynienia za łaski płynce od Pana Boga w likwidacji tych chorób i na nowo (take w nastpnych latach 1660 -1662). ywiołów. 1663 r. - powszechny głód „… ludzie na przednówku ywili si chwastami, W parafii kolbuszowskiej najwiksz rol w XVII wieku odgrywała wie pokrzywami, a w kocu musieli gin mierci głodow”. „Nastpstwem tak Kolbuszowa, która przez swoich włacicieli przygotowywana była przez lat strasznego głodu była zaraza, która w równej mierze trapiła i zwierzta”. „Po kilkadziesit (po najedzie ksicia Jerzego II Rakoczego i szwedzkim) do rangi 13-letnim okresie wielkich zaraz w Polsce (od 1651 - 1663) nastpuje od 1664 r. miasta. Dojrzały tu warunki - jak słusznie stwierdził J. Półwiartek - poczwszy okres mniej obfitujcy w zarazy”. „przeorganizowania wsi Kolbuszowa w prywatne miasto Lubomirskich.”40 Lata 1667 - 1668 charakteryzuj si nieurodzajem i droyzn; Rok 1667 „przynosi równie pomór, który rzecz dziwna pojawia si wród silnych nawet mrozów i dziesitkuje ludno”. Wnioski 1671 r. - zaliczono do lat mokrych i dla rolnictwa wielce nie pomylnych. 1675 r. - „obfite opady deszczowe miały fatalne skutki dla rolnictwa”. Cały obszar Puszczy Sandomierskiej, a do czasów panowania Kazimierza Wielkiego i póniej w czci ju ograniczonej przez własno prywatn, był Pojawia si zaraza. 41 Lata 1684-1685 - s „niepomylne dla rolnictwa jak i rozwoju traktowany jako własno królewska. W zakresie łowiectwa były to tereny gospodarczego. Nieurodzaj jest klsk powszechn”. Powszechnie szerzy si zastrzeone dla króla i stanowiły tzw. regalia. Trzebienie Puszczy Sandomierskiej, z myl o załoeniu przyszłej osady w czerwonka. 1690 r. - „to rok strasznej droyzny i głodu z powodu szaraczy.” okolicy dzisiejszej Kolbuszowej i Weryni, rozpoczło si ju w latach 1370 – 1382 za rzdów Ludwika Wgierskiego i jego ony Elbiety..42 Według K. Skowroskiego 43 1693 r. - „dotkliwym był dla ukazania si szaraczy.” 1695 r. - nieurodzaj w rolnictwie. Zaraza „szerzy si…na wielu miejscach… król Władysław Jagiełło, po swym oenku z Jadwig – królow Polski, swatowi swemu Niezwykle zaraliwa ta choroba objawiała si kurczami mini, std jej nazwa 39 S. Namaczyska, Kronika klsk…, dz. cyt., s. 99. „kurcze”. Wystpowała ona na tle głodu i ndzy, tote szerzy si przewanie 40 J. Półwiartek, Kształtowanie si społecznoci miasta Kolbuszowej na przełomie…, dz. cyt., s. 633; tego wród ubogiego ludu, zwłaszcza po wsiach”. autora: Mieszkacy miasta Kolbuszowa…, dz. cyt., s. 51-73. 41 Okres ten bardzo znamiennie oceniła wspomniana ju wyej Stanisława Nazwa „królewszczyzny” zachowała si a do czasów rozbiorów, tj. XVIII i XIX wieku. 42 W. Dworzaczek, Leliwici Tarnowscy…, dz. cyt., s. 97 – 98. Namaczyska: „Smutny jest obraz Polski tych czasów. Zaraza, nie znajdujc ni- 43 Odpis aktu z roku 1566 ze zbiorów Tarnowskich i Sanguszków z Tarnowa i Gumnisk, Archiwum Wawelskie gdzie hamulca, rozprzestrzenia si w szalonym tempie po wszystkich jej w Krakowie wpisanego w ksigi powiatu Pilzno, woj. sandomierskie przez Stanisława „na Tarnowie i Rzemieniu”; Biblioteka Jagielloska w Krakowie, Dział Rkopisów, rkps. Nr akc. 185/52 – Materiały do opracowania mapy historycznej posiadłoci Tarnowskich; cyt. za K. Skowroski, Niwiska – osada wród 37 Tame, s. 12, poz. 44. Owicim, Diar…, 223. lasów, [w:] „Biuletyn” Wydziału Kultury PPR w Kolbuszowej, nr 1/1965, s. 149.; M. Piórek, Właciciele 38 Tame, s. 15; poz. 63. Owicima Diar., 277. ziemscy…, dz. cyt., s. 24.

135 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA...

Jakowi z Tarnowa, nadał na własno wielk poła Puszczy Sandomierskiej, cignc si szerokim pasem na wschód od zamku Rzemie i miasta Rzochów, a po rzeczk Wyyn (Weryni) i Sann do granic dzisiejszego Dzikowca i Weryni. Jan z Tarnowa był wojewod krakowskim i w czasie wojny polsko – krzyackiej (1409 – 1410) wchodził w skład rady wojenno – politycznej, a Jan Długosz pisał o nim jako o „mu stałego umysłu i niezłomnej wiary.” W czasie bitwy pod Grunwaldem Jan z Tarnowa, wraz ze swoj chorgwi, dopilnował rozbicia beczek z winem w obozie krzyackim44 Dokument z roku 1459 informuje o istnieniu Porby Małej i Górnej,45 zwanej Weryni Wieksz i Mniejsz,46 ale ich nazwy nie zostały usankcjonowane urzdowo. W tej sprawie brak jest szczegółowego udokumentowania ródłowego. Na przełomie XV i XVI stulecia zarysował si w Puszczy Sandomierskiej podział własnoci. Obok królewszczyzn, które obejmowały najwikszy obszar, znaczna jej cz naleała do Ligzów z Przecławia, Tarnowskich z Tarnowa i Mieleckich z Mielca. Nie mona zaprzeczy, e na tym terenie trwał proces „dzikiego” poszerzania swoich dóbr (tzw. awulsy),47 o czym wiadcz protokoły z rozgranicze tych ziem na przełomie XV i XVI wieku. Przyjmuje si, e osada Werynia powstawała przez kilkadziesit lat XV wieku.48 Kolbuscy z Sandomierza lokowali wie, na prawie magdeburskim „na surowym korzeniu”, pod koniec XV wieku, nazywajc osad Weryni i Kol- buszow.49 Sugeruje si, pochodzenie nazwy topograficznej Weryni („Wyyne”) od słowa „wyyna”, za Kolbuszowej (nazwa dzierawcza) od nazwiska Kolbe – Kolbuski – Kolbuszowa. Wikszo historyków przyjmuje, e parafia na terenie wsi Kolbuszowa została erygowana w roku 1523, ale ostatnio ukazały si nowsze publikacje, które informuj, e ta placówka kocielna powstała na obszarze Weryni znacznie wczeniej (1510 r.). W latach 1510 -1640 parafia ta raz była samodzielna, a innym razem ze wzgldów finansowych podporzdkowana parafii rzochowskiej. Wikszo zapisów o niej znajdowało si w rzochowskiej ksidze wójtowskiej, a od roku 1640 ksigi parafialne zostały zaprowadzone w Kolbuszowej. Wiele osad lenych w obrbie działania parafii kolbuszowskiej, oczywicie poza Weryni i Kolbuszow, powstało na przełomie XVI i XVII wieku. Ich mieszkacy pochodzili z wczeniej lokowanych wsi, np. do Cmolasu z okolic Mielca, do Kłapówki, Kupna i Widełki przybyli z rejonu Bratkowic, Głogowa i Przewrotnego; do Bukowca, Domatkowa, Przedborza i Woli Domatkowskiej z rejonu Sdziszowa i starostwa ropczyckiego; do wczeniej lokowanej Weryni, Kolbuszowej i póniejszego wierczowa z okolic Przecławia, Rzemienia i Rzochowa. Wród nich byli take jecy wojenni (Tatarzy, Turcy, Wołosi),

44 Stefan M. Kuczyski, Zawisza Czarny, Katowice 1980, s. 211, 269. 45 Według publikacji Kazimierza Skowroskiego i Macieja Skowroskiego. 46 Według Piotra Miodunki 47 Awulsy (od łac. słowa „avulsio” – oderwanie) oderwanie przyległych do prywatnych gruntów ziemi nalecej poprzednio do królewszczyzn. 48 Dokument lokacyjny dla Weryni nie zachował si. 49 Dokument lokacyjny wsi Kolbuszowa nie zachował si.

136 MARIAN PI”REK, ZANIM POWSTA£O MIASTO KOLBUSZOWA... kolonici z Litwy i pobliskiej Rusi. Na tym trudnym obszarze moni panowie osiedlali take uciekinierów - „puszcza była dla nich schowkiem.” Z korzyci dla osadnictwa łamana była „dyscyplina feudalna”. Napłynło w te okolice take wielu przedstawicieli szlachty zagrodowej. W drugiej połowie XVII wieku mieszkacy kolbuszowskiej parafii utrzymywali liczne kontakty (w drugim, trzecim a nawet czwartym pokoleniu) ze swoimi krewnymi, mieszkajcymi w oddalonych miejscowociach. wiadcz o tym dane zawarte w tabelach dotyczcych chrztów, lubów oraz zapisy w ksigach kocielnych, z jakich miejscowoci pochodzili. W ksigach kocielnych z lat 1640 – 1650 spotyka si rónorodno imion i nazwisk chłopskich. Wszystkie nadawane imiona miały witych patronów i wiadczyły o duej religijnoci tutejszego ludu. Natomiast miana – nazwiska mieszkaców zwizane były z codziennymi zajciami, otoczeniem i przyrod. W drugiej połowie XVI wieku w okolice Kolbuszowej dotarła take reformacja.. Nie zrobiła wielkiego spustoszenia wród wyznawców religii ka- tolickiej, mimo e właciciel tych dóbr ziemskich rzochowsko – kolbuszowskich był kalwinem. Jego ona i syn, po mierci głowy rodziny (pod koniec XVI w.), uczynili wiele dobra (poprzez nadania i zbudowanie drugiego kocioła) dla tutejszej parafii. Na pocztku XVII wieku pojawili si w tym rejonie jezuici. Wielk rol w utrwaleniu katolicyzmu i religijnoci oraz w procesie kolonizacji, na tym terenie, odegrali kolbuszowscy administratorzy parafii i pomocniczy ksia, a take kolatorzy: Tarnowscy, Mieleccy, Ociescy, Ratowscy, Lubomirscy i pozostała szlachta. Ponad dwa wieki trwało zasiedlanie i zagospodarowanie tych obszarów południowo - zachodniej Puszczy Sandomierskiej, zanim Lubomirscy zde- cydowali si po najedzie wgierskim i „potopie szwedzkim” (po 1660 r.) zorganizowa dwór („aula”) oraz zbudowa miasteczko na „surowym korzeniu” o nazwie Kolbuszowa.

(Artykuł został napisany z okazji zbliajcego si jubileuszu 500 – lecia utworzenia parafii w Kolbuszowej)

137

 

Artyku≥y 140 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE...



 

Władysław Antoni Winiowski, przybył do powiatu kolbuszowskiego z Rzeszowa w 1927r., w niecałe dziesi lat po odrodzeniu Polski, jako młody nauczyciel i podchory rezerwy, kandydat na oficera Wojska Polskiego. Był szatynem redniego wzrostu, o wdzicznym wygldzie, sympatycznym charakterze i pełnym chci do pracy dla dobra własnego i ojczyzny. Po przybyciu do Kolbuszowej dostał posad nauczyciela klas starszych w kolbuszowskiej Szkole Mskiej i zaczł udziela si w rónych organizacjach. Działajca wówczas Powiatowa Komenda Wychowania Fizycznego Przysposobienia Wojskowego, postarała si o uczynienie go komendantem powiatowym Zwizku Strzeleckiego, organizacji skupiajcej młodzie msk, a z czasem i esk, popieranej przez ówczesne władze pastwowe. Jako komendant powiatowy Zwizku Strzeleckiego, w latach 1929 – 1938, był wysyłany w czasie wakacji na kursy wojskowe i awansowany do stopnia porucznika. Był powszechnie znany i szanowany. Gdy wybuchła II wojna wiatowa wził udział w wojnie obronnej. Po klsce wrzeniowej został współorganizatorem, a nastpnie jednym z dowódców tajnych, konspiracyjnych organizacji wojskowych w powiecie, utworzonych z inicjatywy Rzdu Londyskiego - Zwizku Walki Zbrojnej i Armii Krajowej. Polubił Kolbuszow i chtnie mieszkałby w niej z rodzin do koca ycia, jednak cikie, wojenne warunki zmusiły go do jej opuszczenia. Osiedlił si na południowo – zachodnim kracu ziemi wielkopolskiej, w pobliu lskiego miasta Głogów, tam dalej pracował i pozostał ju na zawsze. Poznałam por. Władysława Winiowskiego w latach trzydziestych XX wieku, bdc jeszcze dzieckiem. W roku 1932 Władysław Winiowski zawarł zwizek małeski i wynajł mieszkanie w domu moich Rodziców, Feliksa i Wilhelminy Dudziskich. On take wprowadził mojego Ojca, rzemielnika, majcego kontakt od wczesnej młodoci z Towarzystwem „Sokół”, do Zwizku Strzeleckiego, czynic go jego aktywnym członkiem. Znajomo, a nawet przyja mojej rodziny z Władysławem Winiowskim trwała długie lata. Przeylimy II wojn wiatow i bardzo ałowałam, gdy w cikich chwilach przy jej kocu pastwo Winiowscy opucili Kolbuszow.

141 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE...

Po ukoczeniu studiów na kierunku historia, zostałam nauczycielk w szkole redniej i zainteresowałam si sprawami kolbuszowskiej historii Re- gionalnej. Poznawałam yciorysy Kolbuszowian, którzy swoj prac osi-gnli znaczenie w naszym rodowisku i dobrze słuyli ojczynie. Do osób tych zaliczam równie Władysława Winiowskiego. W tym okresie nie mieszkał on ju w Kolbuszowej. Odszukałam go w miejscu, gdzie si osiedlił, w Wiel- kopolsce i poprosiłam o spisanie wspomnie. Napisał je pracowicie, bdc ju w podeszłym wieku. Na ich podstawie powstał ten tekst. Zawiera on yciorys Władysława Winiowskiego awansowanego w czasie wojny przez Armi Krajow do stopnia kapitana. Pragn równie przypomnie Rodakom dawny Zwizek Strzelecki i pokaza zdjcia, które przechowuj ju ponad szedziesit lat. W tej chwili yje jeszcze kilka Strzelców, ludzi ponad osiemdziesicioletnich. Moe t moj prac przeczytaj równie ludzie młodzi, którym w nowych, trudnych, dzisiejszych czasach tak czsto brak patriotyzmu. Władysław Antoni Winiowski urodził si 2 kwietnia 1905r., w okolicy Rzeszowa, jako pierwsze dziecko Tomasza, pracownika poczty i Marii z Jagiełłów Winiowskich. Jako młodsze rodzestwo miał brata Stanisława i siostry – Ann i Jadwig. Przyszedł na wiat u schyłku niewoli austriackiej. Cała rodzina zamieszkała w Rzeszowie. Ówczeni nauczyciele byli wielkimi polskimi patriotami, pragnli odbudowania niepodległej Polski i uczucia swoje prze- kazywali uczniom. Regularne uczszczanie do szkoły podstawowej przer-wał Władysławowi wybuch I wojny wiatowej.

Kolbuszowa. Gmach Sokoła w II Rzeczpospolitej.

142 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE...

Tomasz Winiowski zabrał swoj rodzin i uciekł na kilka miesicy do Austrii i tam Władysław, chocia jeszcze mały, poznał obcy kraj i nauczył si troch niemieckich słów. W roku 1915 Austriacy wyparli Rosjan z Galicji i uciekinierzy wrócili. Dalsze lata wojny były cikie, ubogie w ywno, pełne rónych epidemii i chorób. W listopadzie 1918r. wojna zakoczyła si i równoczenie „wybuchła”, jak mówiono, Polska. Patrioci tworzyli władze polskie. Na gruzach trzech dotychczasowych cesarstw, niemieckiego, austriackiego i rosyjskiego powstały nowe pastwa. Wród nich i II Rzeczypospolita Polska. Władysław Winiowski był patriot, miał zmysł pastwotwórczy i szedł z san- acyjnym prdem. Chciał zdoby wykształcenie, pracowa i załoy rodzin. Skoczył szkoł powszechn, a w 1926r. rzeszowskie Seminarium Nauczycielskie. Dostał posad nauczyciela we wsi Domatków, w powiecie kolbuszowskim, lecej kilka kilometrów na południe od miasta Kolbuszowa. Został nauczycielem w szkole, która jeszcze nie miała swojego budynku i była jednoklasówk. Powiat kolbuszowski naleał wówczas do województwa lwowskiego. Kolbuszowa, siedziba władz powiatowych, miała trzy tysice mieszkaców w połowie – katolików i w połowie ydów. W 1926r. posiadała kociół parafialny pod wezwaniem Wszystkich witych, Prywatne Gimnazjum, dwie szkoły podstawowe, nazwane wówczas po- wszechnymi, Starostwo, Urzd Gminny czyli magistrat, Posterunek Powiatowej Komendy Polskiej Policji, dwie kasy poyczkowe i poczt. Mieszkacy – kato- licy utrzymywali si z prowadzenia warsztatów rzemielniczych i uprawiania małych gospodarstw rolnych. ydzi yli z handlu i z rzemiosła. Do roku 1919 powiat kolbuszowski posiadał, oprócz Kolbuszowej, jeszcze trzy miasta, miasto Sokołów, lece dwadziecia siedem kilometrów na wschód od Kolbuszowej, miasto Majdan, nazwane Majdanem Kró- lewskim, lece siedemnacie kilometrów na północ od Kolbuszowej oraz miasto Raniów, połoone w tej samej odległoci od Kolbuszowej co i Majdan, bliej Sokołowa. Majdan i Raniów straciły w 1919r. prawa miejskie, z powodu zbyt małej liczby mieszkaców. Mieszkacy ich yli podobnie jak kolbuszowianie. Powiat kolbuszowski był biedny, miał Ppor Władysław Antoni Winiowski – ubog ziemi, a gospodarstwa chłopskie były nauczyciel Szkoły Mskiej i komendant Powiatu przewanie małe. Z uprawy ich yło ponad w Zwizku Strzeleckim w Kolbuszowej w 1936 r.

143 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE... szedziesit tysicy chłopów – rolników, skupionych w szedziesiciu kilku wsiach. W powiecie nie było wikszych zakładów pracy, poza gorzelni, kilkoma cegielniami, młynami i tartakami, które naleały do włacicieli ziemskich. Biedni rolnicy, w XIX wieku, wyjedali masowo na emigracj zarobkow, głównie do Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej /USA/. Po I wojnie wiatowej USA ograniczyło liczb przyjmowanych imigrantów. W czasach II Rzeczypospolitej troch Polaków wyjedało na roboty do Francji, do Niemiec oraz do Litwy i Łotwy. Powiat kolbuszowski nie posiadał linii kolejowej. Najblisze stacje kole- jowe były w Sdziszowie, Mielcu i Rzeszowie. Władysław Winiowski przyjechał do Kolbuszowej furmank, do Domatkowa dotarł na piechot. Był szatynem, redniego wzrostu, o niebieskich oczach, sympatycznej, wdzicznej twarzy, kształtnej postaci i przyjemnym, towarzyskim usposobieniu. Na potrzeby szkoły wynajmowano izb u gospodarza, wic nauczyciel zamieszkał w jej pobliu. Sprawił sobie rower, co wtedy było nie lada wydatkiem i jedził na nim do Inspektoratu Owiaty w Kolbuszowej, swojej władzy zwierzchniej. Wstpił od razu do Zwizku Nauczycieli Szkół Powszechnych, który szybko zjednoczył si z innym zwizkiem, tworzc Zwizek Nauczycielstwa Polskiego /ZNP/. Został te członkiem działajcego wówczas Towarzystwa Szkoły Ludowej /TSL/, które starało si podnosi poziom szkół i młodziey, zwłaszcza wiejskiej. W tych organizacjach rozpoczł swoj prac społeczn. W TSL poyczał ksiki dla dzieci i udostpniał je swoim uczniom. Od pierwszych dni pracy, w szkole w Domatkowie, Władysław Winiowski postanowił zbudowa na jej potrzeby niewielki, drewniany budynek szkolny. Powiedział o tym rodzicom uczniów, poruszył ich ambicj eby składali pienidze na ten cel i załoyli Komitet Budowy Szkoły. Sam starał si w Kolbuszowej i u inspektora Stefana Tomanka o dotacj na budynek za w gminie o miejsce pod niego. W ramach zbiórki pienidzy zorganizował zabaw dla rodziców oraz, z uczniami, amatorskie przedstawienie sztuki pt. „Pilnuj swego”. Za zebrane z rónych ródeł pienidze kupił wiosn 1927 r., u jednego rolnika wystawiony na sprzeda niewielki domek z gankiem. Rodzice uczniów przenieli go, zestawili, wykoczyli i tak do koca roku szkolnego powstała w Domatkowie szkoła. Jednak jej twórcy, Władysławowi Winiowskiemu nie dane było w niej pracowa, gdy po pierwszym roku pracy został powołany do odbycia słuby wojskowej. W tym okresie w Kolbuszowej powstała Powiatowa Komenda Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego, która skupiała wokół siebie młodych mczyzn, zobowizanych do regularnej słuby wojskowej. Znajdowała si ona w domu Grodeckich przy ulicy J. Piłsudskiego, w okolicy sporego zalesionego terenu, majcego w rodku boisko sportowe. Po powstaniu hufców WF i PW tam odbywały si ich wiczenia. W roku 1929 Jerzy Maria Tyszkiewicz podarował teren z otaczajcym lasem miastu Kolbuszowa i władzom miejskim na Stadion, miejsce rozgrywek sportowych.

144 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE...

W lipcu 1927 r., W. Winiowski został powołany do odbycia regularnej słuby wojskowej. Odbywał j w Szkole Podchorych Piechoty w Gródku Jagielloskim koło Lwowa i w 17 rzeszowskim pułku piechoty. Tam otrzymał stopie plutonowego – podchorego i bardzo dobr opini. Do Kolbuszowej wrócił z myl o dalszej pracy w domatkowskiej szkole, jednak inspektor Tomanek powierzył mu prac nauczyciela w kolbuszowskiej, siedmioklasowej Szkole Mskiej, mieszczcej si przy ulicy Gabriela Narutowicza, w pobliu Kocioła parafialnego. Kierownikiem jej był Stanisław Przybyło, nauczycielami za – ksidz Wojciech Słonina, katecheta – Maria Przybyłowa, Zofia Gottwaldowa, Jan Leniewicz, Jan Thau - nauczyciel religii ydowskiej i Jan Wróblewski. Uczył matematyki i fizyki w starszych klasach tej szkoły oraz w Wieczorowej Szkole Dokształcajcej Rzemielniczo – Handlowej, istniejcej przy Szkole Mskiej. Pracował w tych szkołach do czerwca 1939r. Udzielał si nadal w TSL i ZNP, a oprócz tego komendant powiatowy WF i PW i starosta powiatowy powierzyli mu jeszcze jedno wane zadanie – załoenie w tutejszym powiecie Zwizku Strzeleckiego. Władysław Winiowski wstpił równie do BBWR i w czasie wakacji 1929 r., został skierowany na kurs dowódców kompanii, po ukoczeniu którego dostał stopie podporucznika. W cigu nowego roku szkolnego pracował w szkole i nad załoeniem pierwszego w Kolbuszowej oddziału Zwizku Strzeleckiego. W werbowaniu strzelców pomagała Komenda WF i PW, Starostwo, pan Wnkowski, pracownik miejscowego sdu, pochodzcy z Bochni. W hufcach WF i PW młodzie mska musiała słuy obowizkowo. Przynaleno do Zwizku Strzeleckiego /ZS/ była ochotnicza. W tej organizacji młodzie pogłbiała wiadomoci wojskowe, zdobyte w hufcu oraz wiadomoci z zakresu wychowania obywatelskiego, a take miała organizowane ycie towarzyskie i kulturalne. Władysław Winiowski skoczył w czasie wakacji w 1930 r. kurs dla dowódców batalionu i otrzymał stopie porucznika. Zaraz po tym dostał nominacj na komendanta powiatowego ZS w Kolbuszowej. Pierwszy kolbuszowski oddział strzelecki w tym czasie ju istniał. Od Komendy WF i PW ZS dostał szare, letnie mundury i stare karabiny do wicze. wiczenia prowadzili dwaj podoficerowie, oddelegowani z rzeszowskiej siedemnastki, plutonowi – Boczarski o nieznanym mi imieniu i Stanisław ywiec. W Sokołowie instruktorem był sierant Tomasz Pytka. Por. Władysław Winiowski oenił si w czasie wakacji 1932 r. z pann Waleri Machówn, rzeszowiank, prawdopodobnie równie nauczycielk. lub wzili w miecie Stryj, lecym za Lwowem. Pierwsze wspólne mieszkanie wynajli u mojego Ojca, Feliksa Dudziskiego, w murowanym domu stojcym przy ulicy J. Piłsudskiego, obok kapliczki w. Jana. Władysław Winiowski w tym czasie duo pracował ale i dobrze zarabiał. Pani Winiowska nie pracowała zawodowo, gospodarowała w mieszkaniu, przygotowywała smakołyki do jedzenia oraz przyjmowała z mem goci - jego przyjaciół, a nam, dzieciom, wynosiła nieraz przed dom kawałki wspaniałych ciast. Najbliszymi przyjaciółmi młodej pary byli nauczyciele – Gabriel Marek, pochodzcy z Porb Kupieskich w powiecie kolbuszowskim, p. Wagner, bliej mi nie znany, pracujcy w Majdaszczynie.

145 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE...

Oto ich zdjcie, zrobione w lecie 1934r. na schodach przed wejciem do mieszkania pp. Winiowskich, w domu Feliksa Dudziskiego. Siedz: pierwsza na niszym schodku p. Waleria Winiowska, za ni p. Wagner i Jan Wróblewski. Wyej – p. Wagnerowa, Władysław Winiowski i Gabriel Marek.

Pastwo Winiowscy krótko mieszkali w domu Feliksa Dudziskiego, bo zajmowane przez nich mieszkanie było małe. Gdy w 1934r. miało przyj na wiat ich pierwsze dziecko wynajli mieszkanie w nowo wykoczonym domu p. Michała Jadacha, stojcym o trzy domy dalej, bliej Stadionu. W tym domu mieszkali przez osiem lat. Tam te przyszły na wiat ich córeczki, Krystyna i Hania. Komendant okrgowy i powiatowy Zwizku Strzeleckiego i komendant kadego oddziału tego Zwizku posiadał poczet, w skład którego wchodzili - zastpca komendanta, jego adiutant, oficer broni i inni podoficerowie, take komendanci z oddziałów strzeleckich. Pierwszym zastpc komendanta W. Winiowskiego został por. Jerzy Ja- nuszewski, rodem z Łacuta, bardzo urodziwy i kulturalny mczyzna, od- delegowany z rzeszowskiej 17 na kierownika referatu wojskowego w Sta- rostwie. Przywiózł on z sob do Kolbuszowej ojca, Mariana, te bardzo zacn osobisto. Pierwsze dwa oddziały Zwizku Strzeleckiego W. Winiowski załoył w miecie Kolbuszowa. W póniejszym okresie zakładał oddziały we wsiach powiatu. Do oddziałów w Kolbuszowej weszli młodzi kolbuszowianie i młodzi mieszkacy najbliszych wsi - Kolbuszowej Dolnej, Górnej i Weryni.

146 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE...

Pierwszy oddział załoony w 1930 r. liczył około pidziesiciu członków czynnych i osiemdziesiciu członków wspierajcych. Członkami wspierajcymi byli ludzie powaani, głównie inteligencja. Komendantem pierwszego oddziału ZS został Mieczysław Weryski, rodem z Mielca, podchory lub podporucznik rezerwy wojskowej, pracownik Starostwa. Osiadł on na stałe w Kolbuszowej, zawarłszy zwizek małeski z kolbuszowiank, p. Zofi Golis, nauczycielk. ył w latach 1907-1992. Komendantem drugiego kolbuszowskiego oddziału strzeleckiego został Wojciech Macig z Weryni, podporucznik rezerwy i student prawa. Jednym z członków drugiego kolbuszowskiego oddziału Zwizku Strzeleckiego był, urodzony w 1912 r., Franciszek Dudziski z ulicy Naru- towicza, majcy ukoczone gimnazjum i czekajcy na otrzymanie pracy. Dostał j póniej w Sdzie. Załoycielami oddziałów strzeleckich we wsiach powiatu zostawali przewanie nauczyciele, koledzy Władysława Winiowskigo. Na instruktorów szkoleniowych zgłaszali si za młodzi podoficerowie rezerwy, synowie chłopscy szukajcy zarobku i pragncy słuy ojczynie. Kady pocztek jest ciki, ale z czasem mozolna praca daje rezultaty. I tak do wrzenia 1939r. w miecie Sokołów, w Majdanie Królewskim, Raniowie i Oto ich zdjcie, zrobione w lecie 1934r. na schodach przed wejciem prawie kadej wsi powiatu powstał oddział Zwizku. Władysław Winiowski, do mieszkania pp. Winiowskich, w domu Feliksa Dudziskiego. Siedz: pierwsza wspominajc po latach czasy Zwizku Strzeleckiego z rozrzewnieniem wy- na niszym schodku p. Waleria Winiowska, za ni p. Wagner i Jan Wróblewski. mawiał nazwiska współpracowników: Jana Augustyna z Kolbuszowej Górnej, Wyej – p. Wagnerowa, Władysław Winiowski i Gabriel Marek. Władysława Wilka z Kolbuszowej Dolnej, Józefa Staszałka z Cmolasu, Antoniego Kociółka z Dzikowca, Jana Sarapuka z Trzsówki, Kazimierza Pastwo Winiowscy krótko mieszkali w domu Feliksa Dudziskiego, bo Welichowskiego z Majdanu, sier. Tomasza Pytk z Sokołowa i wielu innych. zajmowane przez nich mieszkanie było małe. Gdy w 1934r. miało przyj na wiat ich Por. Władysław Winiowski rozwijał w powiecie działalno Zwizku pierwsze dziecko wynajli mieszkanie w nowo wykoczonym domu p. Michała Strzeleckiego, cieszc si poparciem władz powiatowych i miejskich. Te, jak i Jadacha, stojcym o trzy domy dalej, bliej Stadionu. W tym domu mieszkali przez władze pastwowe miały nadziej, e wychowaj liczny i mdry aktyw osiem lat. Tam te przyszły na wiat ich córeczki, Krystyna i Hania. społeczny troszczcy si o dobro pastwa, który wemie gór nad oponentami. Komendant okrgowy i powiatowy Zwizku Strzeleckiego i komendant Komenda Zwizku Strzeleckiego w Kolbuszowej miała silne kontakty ze kadego oddziału tego Zwizku posiadał poczet, w skład którego wchodzili - starostwem i ze znaczcymi ludmi w powiecie. Ludzie ci byli członkami zastpca komendanta, jego adiutant, oficer broni i inni podoficerowie, take wspierajcymi zwizek, nalec prawdopodobnie do Koła Przyjaciół Zwizku. komendanci z oddziałów strzeleckich. Naleeli do niego ziemianie z powiatu, inteligenci, a czasem i mieszczanie. Pierwszym zastpc komendanta W. Winiowskiego został por. Jerzy Ja- Kady wspierał organizacj jak mógł. nuszewski, rodem z Łacuta, bardzo urodziwy i kulturalny mczyzna, od- Władysław Winiowski, zaraz na pocztku pracy w Zwizku, zapragnł delegowany z rzeszowskiej 17 na kierownika referatu wojskowego w Sta- stworzy przy Komendzie Powiatowej orkiestr, uwietniajc muzyk uro- rostwie. Przywiózł on z sob do Kolbuszowej ojca, Mariana, te bardzo zacn czystoci. Sam grał na skrzypcach. Komenda Zwizku miała wielu uzdolnionych osobisto. muzycznie strzelców, którzy z chci przynaleeli do kapeli. Starania o Pierwsze dwa oddziały Zwizku Strzeleckiego W. Winiowski załoył w kolbuszowsk orkiestr, osignły cel. Cz instrumentów, w tym trby i bben miecie Kolbuszowa. W póniejszym okresie zakładał oddziały we wsiach orkiestra otrzymała od Komendy Stray Poarnej, pozostałe sukcesywnie powiatu. dokupywano. Do oddziałów w Kolbuszowej weszli młodzi kolbuszowianie i młodzi Orkiestra wystpowała podczas uroczystoci pastwowych, kocielnych i mieszkacy najbliszych wsi - Kolbuszowej Dolnej, Górnej i Weryni. strzeleckich. Przed dniem uroczystoci pastwowych, czyli przed dniem 3 Maja

147 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE... i 11 Listopada (wito Niepodległoci) maszerowała ulicami miasta, koncertujc, wzniecajc dum i rado.

Pracownicy Starostwa Powiatowego w Kolbuszowej w roku 1938. W srodu siedz Starosta Sienkiewicz

Uroczystoci wymienionych wit zaczynały si od naboestwa w kociele, po czym odbywała si defilada, cignca si do „Sokoła”, gdzie odbywała si akademia, referat okolicznociowy i wstpy artystyczne. Referat okolicznociowy wygłaszano przewanie z balkonu do zebranego tłumu. W czasie defilady grano „Warszawiank”, Hymn Strzelecki, „Pierwsz Bry- gad” i inne marsze. Po roku 1936 ycie gospodarcze w Małopolsce zaczło si oywia. Budowano zakłady przemysłowe w Nowej Dbie, Rzeszowie, Dbicy i Hut Stalowa Wola. Rozwijała si działalno społeczna, rozwijał si i Zwizek Strzelecki. W Kolbuszowej jego Komenda uzyskała na wietlic jeden z budynków Jerzego Marii Tyszkiewicza, obok ulicy J. Piłsudskiego. Tutaj odbywały si szkolenia strzelców i ich spotkania towarzyskie. Musztra, wiczenia w strzelaniu i inne zajcia odbywały si, przewanie w sobotnie popołudnia i niedzielne przedpołudnia na Stadionie, w wietlicy, otwartej w okrelonych dniach i godzinach tygodnia. Tam znajdowało si take radio, gazety, gry towarzyskie, mona było porozmawia, rozerwa si, miło spdzi

148 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE... czas. Poza Kolbuszow, w innych miejscowociach, Strzelcy brali udział w marszach, alertach i zlotach. Dla zdobycia pienidzy zarzdy urzdzały w czasie karnawału zabawy w duej sali „Sokoła”, a w pikne letnie niedziele festyny i zabawy na Stadionie, urozmaicane loteri fantow, poczt, wycigami w workach, wspinaczk po słupach do kiełbasy oraz wdk szczcia. W okresie II Rzeczypospolitej Polskiej rozwijał si proces emancypacji Polek. Wiele z nich pragnło zdobywa zawód, pracowa poza domem i dorówna mczyznom. Władze załoyły „Zwizek Pracy Obywatelskiej Kobiet”. Komórka jego działała i w Kolbuszowej, przy Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół”. Pod opiek Endecji, partii prawicowej, garnły si do niego inteligentki. Dziewczta mieszczaskie naleały do Katolickiego Stowarzyszenia Młodziey eskiej i zaczto przyjmowa je do eskiej, samarytaskiej sekcji Stray Poarnej. W drugiej połowie lat trzydziestych XX wieku, Komenda Główna ZS postanowiła tworzy przy oddziałach mskich, take strzeleckie oddziały kobiece. Władysław Winiowski zorganizował w Kolbuszowej oddział kobiecy, do którego przyłczyło si kilka nauczycielek z powiatu. Komendantk oddziału strzelczy została p. Natalia Babko, nauczycielka ze Szkoły eskiej, urodzona w 1900r. w ukraiskim Stryju, harcmistrzyni, zasłuona organizatorka eskiego Harcerstwa. cile z ni współpracowała koleanka Maria Gruszka, te nauczycielka Szkoły eskiej. Strzelczynie równie miały zbiórki i wiczenia, take i z zakresu pielgniarstwa. Ich mundurami były bluzy i spódnice, czapki okrgłe, strzeleckie maciejówki. Komenda Główna Zwizku Strzeleckiego stworzyła, przy oddziałach strzeleckich, oddziały chłopców ze szkoły powszechnej. Formacji tej dano nazw „Orlta”, na pamitk Orlt Lwowskich, które broniły Lwowa przed Ukraicami, na przełomie 1918 i 1919r. Władysław Winiowski równie miał oddział „Orlt”, który stanowiła liczna grupa chłopców. Por. Władysław Winiowski sprawiwszy orkiestrze strzeleckiej werble, postawił przed strzelcami dwa nowe zadania. Jednym było zrobienie sztandaru Komendzie Powiatowej Zwizku, a drugim zakupienie dwóch cikich karabinów maszynowych dla 17 pułku piechoty, stacjonujcego w Rzeszowie. Strzelcy zgodzili si na to i podjto szeroko zakrojon akcj zbiórki pienidzy. Zrobienie sztandaru dla Organizacji jest rzecz normaln, ale robienie wojsku prezentu z broni jest rzecz niesłychan i niespotykan. Strzelcy kolbuszowscy sprawili sobie sztandar zwany po wojskowemu chorgwi, a Kolbuszowianie kupili dwa cikie karabiny maszynowe do rzeszowskiej Siedemnastki. Powicenie obydwóch inwestycji i ich wrczenie odbyło si podczas przepiknej uroczystoci na Stadionie, w dniu 5 czerwca 1938r. Władysław Winiowski za prac społeczn został odznaczony Złotym Krzyem Zasługi. W kwietniu 1939 r. powołano go do stałej słuby wojskowej. Po dziesiciu latach zakoczył wic prac nauczyciela i komendanta Powia-

149 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE... towego Zwizku Strzeleckiego. Wcielono go do 38 pułku piechoty z Przemyla i oddelegowano do miasta Mociska na komendanta WF i PW oraz na komendanta i organizatora Batalionu Obrony Narodowej. Obiecano mu awans do stopnia kapitana. Waleria Winiowska została z córkami w Kol-buszowej. W sierpniu 1939r. władze polskie ogłosiły mobilizacj. Na Kresach Wschodnich rozpoczły si wystpienia Ukraiców przeciwko Polakom, napady na plebanie i domy prywatne. Władysław Winiowski i kompania „Mociska” zostali wysłani na ochron mobilizacji w Bieszczadach. Kompania, stacjonujc w Rzepedzi, obejmowała swoj ochron rozległy teren od Łupkowa do Przełczy Dukielskiej. Tymczasem tragedia II Rzeczypospolitej Polskiej była ju blisko. W dniu 23 sierpnia przedstawiciele Niemiec i ZSRR zawarli w Moskwie jawny układ o wzajemnej współpracy i pomocy oraz tajny układ dokonujcy rozbioru II Rzeczypospolitej. Niemcy mieli zaj zachodni cz Polski po Wisł, Sowieci za tereny za Wisł. W tydzie póniej, w dniu 1 wrzenia, potne armie niemieckie wkroczyły do Polski z północy, zachodu i południa. Wojsko polskie podjło obron granicy, ale siła niemieckiego uderzenia była miadca. Polaków raziły działa niemieckich dywizji pancernych, wspieranych nalotami z powietrza. Polscy wojskowi mogli gin albo oddawa si do niewoli niemieckiej. Dowództwo podjło decyzj o wycofaniu ich w głb kraju, liczc na koncentracj wikszych sił i skuteczniejsz walk z najedc. W Bieszczadach, do miejsca gdzie stacjonował Władysław Winiowski z kompani „Mociska”, w dniu 6 IX zbliyła si jaka jednostka niemiecka ale nie zatrzymała si. W. Winiowski dowiedziawszy si o obronie Lwowa ruszył z kompani w jego kierunku. Pod Gródkiem Jagielloskim spotkał si z Niem- cami, stoczył walk, w której kompania poniosła due straty i wróciła w Bieszczady. Wieczorem 17 IX Władysław Winiowski usłyszał ogłoszon przez radio Dyrektyw Marszałka i rozkaz przechodzenia za granic. Sam jednak uwaał, e nie moe uda si na emigracj, bo musiał troszczy si w czasie wojny o utrzymanie ony i dzieci w Kolbuszowej. Podzielił si wic swoimi mylami z ołnierzami, którzy z nim byli i polecił im robi, co uwaaj za słuszne. Sam za ruszył ostronie w drog do domu i rodziny. W okolicach Kolbuszowej w dniu 9 IX 1939r. odbyła si bitwa ołnierzy polskich z przybyłymi Niemcami. Polacy mieli karabinki, Niemcy za czołgi i działa. Zginło około stu Polaków, którzy spoczli na kolbuszowskim cmentarzu. Powiat kolbuszowski znalazł si w Generalnym Gubernatorstwie, którego stolic był Kraków. W urzdach obowizywał jzyk niemiecki i polski, który był dopuszczalny. Por. Władysław Winiowski wspominał kilka lat po wojnie, e na pocztku 1939 r., wkrótce po jego powrocie z kampanii wrzeniowej, przyszło do jego mieszkania dwóch nieznanych mu mczyzn. Nieznajomi podawali si za

150 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE... przedwojennych oficerów wojskowych, powołujc si na wspólnego znajomego, majora Ochduszk i proponowali, aby zajł si tworzeniem w Kolbuszowej w powiecie kolbuszowskim konspiracyjnej organizacji wojskowej. Przybyli pochodzili z Niska, a ich organizacja nazywała si „Orzeł Biały”. Władysław Winiowski zgodził si. W póniejszym czasie „Orzeł Biały” wszedł w skład ZWZ. W. Winiowski miał kontakt z wieloma oficerami, którzy bywali u niego. Jedził na spotkania z nimi, poznawał ich wiadomoci i pogldy. Due znaczenie dla jego przyszłoci miała znajomo zawarta w Rzeszowie, w połowie grudnia 1939r. W Rzeszowie mieszkały dwie jego siostry, Anna za mem Modanowa i Jadwiga, póniej Niewolakowa. W połowie grudnia 1939 roku jedna z sióstr listownie zaprosiła Władysława na spotkanie w mieszkaniu Anny Modanowej. Po przyjedzie zastał u niej piciu mczyzn, oficerów polskich, w cywilnych ubraniach. Wybierali si oni w potajemn drog na Wgry, a stamtd do wojska polskiego we Francji. Siostry Władysława zaszywały im pod podszewk płaszczy pienidze. Najmłodszy z mczyzn, podporucznik Łukasz Ciepliski, pseudonim Antek, nawizał z Władysławem rozmow. Poinformował go, e jest adiutantem obecnego tam podpułkownika Kazimierza Rawicza Hailmana, który dowodził do czasu klski wrzeniowej 62 pułkiem piechoty z Bydgoszczy. Wiedzieli oni o konspiracji tworzonej w kraju, lecz chcieli si przedosta do armii polskiej we Francji. Łukasz Ciepliski, „Antek”, młody i bardzo patriotyczny oficer przyjł Władysława Winiowskiego do konspiracji. Zaprzysigł go pod przybranym pseudonimem i zachcił do rozwijania działalnoci konspiracyjnej w powiecie kolbuszowskim. Winiowski przyrzekł zaj si tym. Gdy wrócił do Kolbuszowej skontaktował si z byłymi strzelcami i wcignł ich do dzia- łalnoci konspiracyjnej. W obliczu klski wrzeniowej przestały istnie wszystkie polskie przedwojenne organizacje, w tym Zwizek Strzelecki. Sztandary i ich dorobek uległy zniszczeniu. Strzelcy jednak pragnli działa dla sprawy odbudowy Polski. Pod koniec 1939r. i na pocztku 1940r. Władysław Winiowski pozyskał dla ZWZ Stefana Deca, bdcego przed wojn starost powiatowym na lsku, braci Jana i Stanisława Augustynów z Kolbuszowej Górnej, p. Brglewicza - leniczego z Przyłka, Antoniego Kociółka - nauczyciela z Dzikowca, Tadeusza Koz - prawnika z Kolbuszowej, Jana Leniewicza - nauczyciela ze Szkoły Mskiej, Gabriela Marka - koleg Zdzisława Zacha, syna kolbuszowskiego restauratora, Michalin Settmayer - nauczycielk z Trzsówki, Władysława Wilka i Stanisława ywca, przedwojennych instruktorów strzeleckich i wielu innych. Zwerbowani uznawali go za komendanta powiatowej konspiracji. Informacja ta przetrwała do czasu powojennego i została zapisana przez Andrzeja Zagórskiego, pierwszego historyka Armii

151 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE...

Krajowej na Rzeszowszczynie. Jednak Winiowski nie był mianowany komendantem powiatowym ZWZ – AK w Kolbuszowej. Na pocztku 1940r. Władysław Winiowski dostał posad w szkole im. witej Scholastyki w Rzeszowie. W tym okresie nocował u sióstr, a na niedziel przyjedał na rowerze do Kolbuszowej. W Rzeszowie odnowił znajomo z sierantem Tomaszem Pytk, byłym instruktorem strzeleckim z Sokołowa, mieszkajcym w Rzeszowie. T. Pytka miał ju kontakty z tamtejszymi konspiratorami, a w domu ukryte radio. Niestety, został zde- konspirowany razem z innymi kolegami w kwietniu 1940r., aresztowany i rozstrzelany. W. Winiowski uniknł aresztowania jedynie dziki ssiadce, która powstrzymała go przed wejciem do mieszkania pp. Pytko. W kwietniu w Rzeszowie w domu siostry, Anny Modanowej, W. Winiowski spotkał Łukasza Ciepliskiego „Antka”, który opowiedział mu o swojej wyprawie na Wgry i o pełnym przygód powrocie do Polski. Łukasz Ciepliski „Antek” został komendantem Inspektoratu Rejonowego Rzeszów, noszcego kryptonim „Rzemiosło”, obejmujcego powiaty rzeszowski i dbicki. Ciepliski jako komendant uywał wielu pseudonimów, najczciej wystpował jednak pod pseudonimem „Pług”. Władysław Winiowski był pierwszym i najbliszym znajomym „Pługa” w Kolbuszowej. Gdy „Pług” przyjedał do Kolbuszowej zatrzymywał si w jego mieszkaniu, w domu Jadachów – Stryczków. Popierał W. Winiowskiego w jego działaniach w AK, wprowadził go do Komendy Obwodu AK „Kefir”, którego komendantem był Józef Rzdzki „Boryna”. W czasie wakacji 1940r. W. Winiowski załatwił sobie u inspektora Szwarca powrót do pracy w powiecie kolbuszowskim. Został kierownikiem szkoły we wsi Przedbórz. Pracował tam do koca wojny, majc pozwolenie na wstp do niej, gdy wie naleała do wysiedlonych. Jednake we wschodniej jej połowie mieszkacy mogli pozosta w domach i szkoła była otwarta. Władysław Winiowski pracujc w Rzeszowie i w Przedborzu w dalszym cigu utrzymywał łczno z osobami, które zwerbował do ZWZ i interesował si sprawami konspiracji. Działał jednak zawsze bardzo ostronie, kontaktujc si z ludmi rozwanymi, pewnymi i znanymi sobie ze Zwizku Strzeleckiego. Sprawa tajnej gazetki i aresztowa z przełomu 1940 i 1941r. rzuciła wielki postrach na mieszkaców Kolbuszowej i powiatu. Przeraziła równie Władysława Winiowskiego. W 1940 r. major Walerian Tumanowicz „Jagra”, komendant Inspektoratu Rejonowego ZWZ Mielec, kryptonim „ Nowela”, utworzył na plebani wsi Ostrowy Tuszowskie, w gminie Cmolas, u ksidza kanonika proboszcza Dominika Litwiskiego, zalek Komendy Obwodu /powiatu/ ZWZ Kolbuszowa. Obowizków komendanta podjł si Edward Bawół „Wisz”, nauczyciel z Ostrów Tuszowskich, bdcy podporucznikiem rezerwy. Szukał on członków do organizacji, głównie wród ludowców. Wie o utworzeniu tej Komendy rozeszła si po Majdaszczynie, Kolbuszowej i Sokołowszczynie

152 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE... i dotarła take do Władysława Winiowskego. Ten jednak utrzymywał kontakt z Łukaszem Ciepliskim „Pługiem” z Rzeszowa. Na wiosn 1941r. Niemcy wysiedlili Ostrowy Tuszowskie i „Wisz” przeniósł si w okolice Tarnowa. „Jagra” powierzył wtedy komendantur Obwodu ZWZ Kolbuszowa Stanisławowi Chomiczowi, przedwojennemu kapitanowi słuby stałej na Kresach Wschodnich, który był wówczas w Chorzelowie koło Mielca. Ten przyjł funkcj i przyjechał do Kolbuszowej jako Jan Wiszniewski „Wisznia”. Dostał prac kierownika kolbuszowskiej gorzelni Jerzego Marii hr. Tyszkiewicza ale dla organizacji zrobił niewiele. Nie doszło do spotkania jego i Władysława Winiowskiego. Ówczesny czas nie sprzyjał konspiracji. W czerwcu 1941r. Niemcy zerwali dotychczasowy sojusz z ZSRR, napadli na niego bez wypowiadania wojny. Wybuch wojny niemiecko – sowieckiej i liczne przejazdy niemieckiego wojska skierowały uwag wielu Polaków na wschód. W powiecie kolbuszowskim konspiracja niepodległociowa rozwijała si słabiej ni w innych powiatach Generalnego Gubernatorstwa. Brakowało tutaj wybitnych, miejscowych, przedwojennych działaczy wojskowych. Najbardziej znaczc postaci w naszym powiecie był Władysław Winiowski, który jednak majc na utrzymaniu rodzin, starał si wiele nie ryzykowa. Energicznie natomiast działał w ZWZ AK w Rzeszowie Łukasz Ciepliski „Pług”. Chciał on rozcign swoj działalno na powiat kolbuszowski, czynic starania o przesunicie Obwodu Kolbuszowa z Inspektoratu Rejonowego Mielec do Inspektoratu Rejonowego Rzeszów. Uzyskał zgod w lecie 1942r., w tym samym czasie, gdy inspektor „Jagra” pozyskał na stanowisko Komendanta Obwodu AK Kolbuszowa nowego, ambitnego oficera, dobrego organizatora, zaprawionego ju w konspiracji, Józefa Rzdzkiego – Kordyszewskiego „Boryn” („Konara”). Inspektor „Pług” uznał t decyzj. W lecie 1942r. komendantem Obwodu AK Kolbuszowa został wic kapitan Józef Rzdzki – uywajcy w Kolbuszowej nazwiska Kordyszewski i Obwód ten został włczony do Inspektoratu Rejonowego Rzeszów, posiadajcego ju dwa obwody - Obwód Rzeszów kryptonim „Rt” i Obwód Dbica kryptonim „Deser’. Kordyszewski „Boryna” dał Obwodowi Kolbuszowa kryptonim „Kefir”. „Boryna” przebywał w Kolbuszowej od 1942r. do jesieni 1944r. organizujc tutaj struktury Armii Krajowej. „Boryna” i Obwód „Kefir” /Kolbuszowa/ podlegały inspektorowi „Pługowi”. „Pług” zapoznał „Boryn” i W. Winiowskiego namawiajc ich do współpracy. Zastpc „Boryny” został mianowany kpt. Ludomir Frckiewicz „Mnich” („Roan”), działajcy dotd niezbyt ostronie w Obwodzie „Deser”. „Boryna” wybrał sobie w Kolbuszowej za adiutanta energicznego mczyzn, znajcego powiat, przedwojennego podporucznika rezerwy i studenta prawa, urodzonego w podkolbuszowskiej Weryni. Władysław Winiowski wszedł do tworzonej Komendy Obwodu jako oficer szkoleniowy i oficer wywiadu.

153 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE...

Władysław Winiowski wspominał po latach jak wraz z „Boryn” i J. Batorym „Argusem” (potem „Orkanem”) podzielili Obwód na placówki. Ze wzgldu na to, e jedna trzecia wsi powiatu była wysiedlona, utworzyli tych placówek tylko sze. Powstały placówki: Kolbuszowa Dolna - „Dolina”, Kolbuszowa Górna - „Góra”, Majdan Królewski - „Magnus” (albo „Masło”), Raniów - „Rabu” oraz dwie Placówki Sokołów: Sokołów - Górno - „Sosna I” i Sokołów - Nienadówka - „Sosna II”. Placówki według Statutów SZP, ZWZ i AK miały obejmowa po jednej duej lub po kilka mniejszych wsi. Kada z nich miała komendanta, jego poczet, czyli komend i wystawiała jeden albo wicej plutonów ołnierskich. Por. Władysław Winiowski został dowódc placówki Majdan Królewski pod pseudonimem „Chruciel”. Sam Majdan, w którym miecił si obóz zagłady dla jeców sowieckich i wsie nalece do gminy Majdan były prawie całkowicie wysiedlone. Młodzi Polacy, którzy znaleli prac w Nowej Dbie czsto tam wchodzili w szeregi organizacji konspiracyjnych. Dostp do całej Placówki był niezmiernie trudny, std wynikały utrudnienia w pracy konspiracyjnej. Mimo to w Majdanie powstał pluton AK i „Chruciel” wraz z Leszkiem Popielem „Sulim”, swoim zastpc, prowadził jego szkolenie. W okolicy bardziej zorganizowana była „Chłostra”, wojskowa organizacja ludowa, nazwana Batalionami Chłopskimi (BCh). Wiosn 1944r. doszło do scalenia obu organizacji w tej placówce, w czym brał udział „Chruciel” wraz ze swym zastpc. W. Winiowski brał równie udział w szkoleniach i pracach scaleniowych w innych placówkach. Pracujc w szkole na terenie włczonym do Obozu Heidelager, z którego ludzie zatrudniani byli w Pustkowie i we wsi Blizna, blisko Pustkowa, gdzie w jesieni 1943 r. Niemcy uruchomili wyrzutnie pocisków rakietowych, Winiowski interesował si spraw wyrzutni. Raz udało mu si nawet dotrze do Blizny, gdzie Polaków nie było, ale opuszczone domy były utrzymywane tak, jakby nadal były zamieszkałe. Na płotach wisiały nawet róne naczynia. Płace nauczycielskie w czasie wojny były głodowe i utrzymanie czteroosobowej rodziny pastwa Winiowskich napotykało na trudnoci. Nie- którym ludziom pomagała wtedy Rada Główna Opiekucza, na której utworzenie zgodzili si Niemcy, rozwizawszy prawdopodobnie w 1940r. PCK. RGO utworzyli w Warszawie polscy arystokraci majcy kontakty z Poloni amerykask. Ta charytatywna organizacja dostawała od Polonii dary, głównie w produktach ywnociowych i rozdzielała je swoim placówkom, usytuowanym przy kociołach parafialnych. W Kolbuszowej równie była taka placówka. Prowadzili j ksia i siostry zakonne. Osoby, które miały kontakt z placówk, korzystały z jej zasobów. Kierownictwo kolbuszowskiej RGO urzdziło w lecie 1943r. w Kolbuszowej, w budynku gimnazjalnym, półkoloni dla dzieci uznanych za biedne, której kierownikiem został Władysław Winiowski. Niektóre dzieci z bogatszych domów ałowały, e nie mogły bra udziału w tej imprezie.

154 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE...

Władysław Winiowski wspominał po latach jak wraz z „Boryn” i W tym czasie Władysław Winiowski zaczł naucza tajnie, w swoim J. Batorym „Argusem” (potem „Orkanem”) podzielili Obwód na placówki. Ze mieszkaniu, Wilhelma Hrycyszyna, syna swoich przyjaciół, oraz dwóch jego wzgldu na to, e jedna trzecia wsi powiatu była wysiedlona, utworzyli tych kolegów z zakresu pierwszej klasy gimnazjalnej. Wilhelm, póniejszy inynier – placówek tylko sze. Powstały placówki: Kolbuszowa Dolna - „Dolina”, architekt, miło wspominał te lekcje. Kolbuszowa Górna - „Góra”, Majdan Królewski - „Magnus” (albo „Masło”), Na pocztku 1944 r. Armia Czerwona w pogoni za Niemcami przekroczyła Raniów - „Rabu” oraz dwie Placówki Sokołów: Sokołów - Górno - „Sosna I” przedwojenn wschodni granic Polski. Rzd ZSRR głosił, e wyzwala ona i Sokołów - Nienadówka - „Sosna II”. ziemie radzieckie. Rzd Polski w Londynie zaprotestował przeciwko temu na Placówki według Statutów SZP, ZWZ i AK miały obejmowa po jednej drodze dyplomatycznej, co faktycznie nie miało adnego znaczenia. Rów- duej lub po kilka mniejszych wsi. Kada z nich miała komendanta, jego poczet, noczenie rzd opracował wytyczne postpowania AK wobec wycofujcych si czyli komend i wystawiała jeden albo wicej plutonów ołnierskich. Niemców i wkraczajcych Sowietów. Opracował plan Akcji „Burza”. Podczas Por. Władysław Winiowski został dowódc placówki Majdan Królewski niej ołnierze AK mieli prowadzi wzmoone działania dywersyjne przeciwko pod pseudonimem „Chruciel”. Sam Majdan, w którym miecił si obóz zagłady Niemcom, uznawa wkraczajcych Sowietów za sojuszników, ale wystpowa dla jeców sowieckich i wsie nalece do gminy Majdan były prawie całkowicie jako organa niepodległego Rzdu Polskiego, bdcego jeszcze w Londynie i wysiedlone. Młodzi Polacy, którzy znaleli prac w Nowej Dbie czsto tam jako gospodarze terenu. Termin rozpoczcia Akcji „Burza” na rónych terenach wchodzili w szeregi organizacji konspiracyjnych. miał w zalenoci od przesuwania si frontu. Rozkaz do akcji mieli wydawa Dostp do całej Placówki był niezmiernie trudny, std wynikały utrudnienia komendanci okrgów czy inspektoratów rejonowych. w pracy konspiracyjnej. Mimo to w Majdanie powstał pluton AK i „Chruciel” „Boryna”, komendant Obwodu AK Kolbuszowa, uwaał, e jego wraz z Leszkiem Popielem „Sulim”, swoim zastpc, prowadził jego szkolenie. podkomendni maj zbyt mało broni i starał si u władz polskich w Londynie o W okolicy bardziej zorganizowana była „Chłostra”, wojskowa organizacja przysłanie do Obwodu pewnej jej iloci w formie zrzutu z samolotu. Zrzuty były ludowa, nazwana Batalionami Chłopskimi (BCh). Wiosn 1944r. doszło do wtedy wykonywane w rónych Obwodach. Zrzut dostał te Obwód Kolbuszowa. scalenia obu organizacji w tej placówce, w czym brał udział „Chruciel” wraz ze Komenda Obwodu, w której był Władysław Winiowski wybrała i przygotowała swym zastpc. W. Winiowski brał równie udział w szkoleniach i pracach ródlene pola zrzutowe, ludzi do ochrony terenu oraz parokonne furmanki do scaleniowych w innych placówkach. przewiezienia zrzutu. Przygotowania trwały jaki czas, a cała akcja dostała Pracujc w szkole na terenie włczonym do Obozu Heidelager, z którego kryptonim „Zegar idzie”. Zrzut w „Kefirze” odbył si w nocy z soboty na ludzie zatrudniani byli w Pustkowie i we wsi Blizna, blisko Pustkowa, gdzie w niedziel na pocztku lipca w dwóch miejscach: w lesie koło wsi Kłapówka, jesieni 1943 r. Niemcy uruchomili wyrzutnie pocisków rakietowych, koło Weryni oraz w lesie pomidzy wsiami Porby Kupieskie a Widełka. Winiowski interesował si spraw wyrzutni. Raz udało mu si nawet dotrze do Akcja przebiegła szczliwie, bez „wsypy”. Osoby odbierajce i znajdujce si Blizny, gdzie Polaków nie było, ale opuszczone domy były utrzymywane tak, na polach oznaczonych latarkami elektrycznymi, patrzce na przybyły samolot, jakby nadal były zamieszkałe. Na płotach wisiały nawet róne naczynia. na jego znaki wietlne i na lecce białe czasze spadochronów, byli bardzo Płace nauczycielskie w czasie wojny były głodowe i utrzymanie wzruszeni. Władysław Winiowski ochraniał zrzut w Kłapówce. czteroosobowej rodziny pastwa Winiowskich napotykało na trudnoci. Nie- W niecałe dwadziecia dni póniej Niemcy zaczli ucieka z naszych stron. którym ludziom pomagała wtedy Rada Główna Opiekucza, na której Zbliała si Armia Czerwona. „Boryna” dostał rozkaz realizowania „Burzy” w utworzenie zgodzili si Niemcy, rozwizawszy prawdopodobnie w 1940r. PCK. Obwodzie „Kefir” i w dniu 24 lipca odbyły si zgrupowania ołnierzy. Około RGO utworzyli w Warszawie polscy arystokraci majcy kontakty z Poloni piciuset AK-owców zgłosiło si w miejscach zbiórek. Inni opanowali amerykask. Ta charytatywna organizacja dostawała od Polonii dary, głównie magazyny „Liegenschaftów” w swoich okolicach. Nie obyło si bez strat. w produktach ywnociowych i rozdzielała je swoim placówkom, usytuowanym W starciach z Niemcami poległo kilku młodych, ochotniczych ołnierzy. przy kociołach parafialnych. W Kolbuszowej równie była taka placówka. Do niektórych rozkaz zbiórki nie dotarł. Niektórzy z ostronoci nie stawiali Prowadzili j ksia i siostry zakonne. Osoby, które miały kontakt z placówk, si, chodziły bowiem słuchy, e na Kresach Wschodnich przybyli Sowieci korzystały z jej zasobów. Kierownictwo kolbuszowskiej RGO urzdziło w lecie rozbijali akowskie ugrupowania .zbierali Polaków i odsyłali w głb Rosji. 1943r. w Kolbuszowej, w budynku gimnazjalnym, półkoloni dla dzieci Władysław Winiowski, tu przed rozpoczciem Akcji „Burza”, dostał uznanych za biedne, której kierownikiem został Władysław Winiowski. awans z Londynu na kapitana. „Boryna” mianował go akowskim komendantem Niektóre dzieci z bogatszych domów ałowały, e nie mogły bra udziału w tej Kolbuszowej na czas „Burzy”. Przebywał wic w miecie z biało – czerwon imprezie.

155 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE... opask na ramieniu. Bdc człowiekiem ostronym nie ubrał si, jak „Boryna”, w pieczołowicie przechowywany przedwojennny mundur wojskowy. ołnierze sowieccy wjechali do naszego miasta kilkoma czołgami przed niedziel 30 lipca. Cały ich pancerny batalion wkroczył w poniedziałek, w południe, jadc od strony Sokołowa, Raniowa i Weryni. Przybywali od wschodu, przez wzniesienie pod Weryni, naprzeciw którego, z zachodniej strony Kolbuszowej lecej w kotlinie, jest podobne wzniesienie pod Now Wsi. Szosa idca przez wzgórze pod Weryni, niczym nieosłonita, jest dobrze widoczna ze wzgórza pod Now Wsi. Cofajcy si Niemcy sprytnie wykorzystali to ukształtowanie terenu. Zatrzymali si na wzgórzu pod Now Wsi i 31 lipca tu po południu rozpoczli silny, artyleryjski ostrzał Sowietów, bdcych na wzgórzu pod Weryni, robic wród nich masakr. Wywizała si bitwa trwajca trzydzieci sze godzin. Działa strzelały tak głono, e wydawało si, e domy zapadn si w głb ziemi. Pociski przelatywały nad miastem, nie robic w nim wikszych szkód. Od wstrzsów nie ostała si ani jedna szyba w oknach. Zginło duo Sowietów, a całe dziesitki odniosło rany. ycie straciło te kilkoro Polaków – cywilów. Strzały ucichły nagle we wtorek nad ranem. Niemcy cofnli si, Rosjanie pozostali. Kolbuszowska Komenda AK rozwizała swoje zgrupowanie z okresu „Burzy” w dniu 2 sierpnia 1944r. Zawiedzeni, e nie udało im si przej kontroli nad miastem, z nadziej słuchali wieci o wybuchu AK-owskiego powstania w Warszawie. O rónych rozwizaniach zaistniałej sytuacji rozmylał mjr Łukasz Ciepliski „Pług”, Inspektor Rejonowy z Rzeszowa. Wyszy od niego rang w Rzeszowie płk. Kazimierz Putek pseudonim „Zworny”, dowódca Podokrgu AK Rzeszów, utworzonego w 1943r., po przyjciu Sowietów chciał si dogada z nimi w sprawie utworzenia złoonej z AK-owców Rzeszowczyzny pułku czy nawet dywizji. Rozmowy te jednak spaliły na panewce. W tym czasie istniało ju powołane przez PKWN Ludowe Wojsko Polskie (LWP) i 15 sierpnia PKWN powołał do niego najpierw cztery roczniki młodych Polaków, a wkrótce i nowe roczniki oraz wszystkich oficerów i podoficerów. Inspektor „Pług” był przeciwny wszelkim samodzielnym rozmowom z Sowietami uwaajc, e zachodni alianci powinni doprowadzi do jakiego porozumienia pomidzy Rzdem Polskim w Londynie a ZSRR, co do dalszych losów AK i wydawał rozkazy, zabraniajce członkom AK wstpowania LWP. Afisze z rozkazami Akowcy rozwieszali nocami w miejscach publicznych. Wtedy były ju u nas NKWD, UB i MO, niektórzy ubowcy znali akowców ze swoich miejscowoci i zaczli ich aresztowa, przesłuchiwa i na podstawie zezna poszukiwa innych. Kapitan Władysław Winiowski nie zgłosił si do poboru do LWP, w którym Polacy byli oficerami do stopnia kapitana, wyszymi oficerami za Sowieci. Starał si zosta, tak jak przed wojn, nauczycielem kolbuszowskiej Szkoły Mskiej. Gdy zaczły si pierwsze aresztowania AK–owców, wyjechał ukradkiem do swoich sióstr do Rzeszowa korzystajc z Kenkarty, wojennego

156 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE... dowodu osobistego, wydanego na przybrane nazwisko. Przedwojenne i wojenne papiery, w tym pasek bibuły, który zawiadamiał go w 1944r. o awansie na kapitana zawinł w szmatk i ukrył pod wglem stojcej na podwórzu domu komórki.

/ Zdjcie/ Waleria Winiowska, córka Hania i Władysław Winiowski w Dbowej Łce.

W Rzeszowie mieszkał par miesicy. Siostry zajły si sprowadzeniem jego ony i dzieci. W tym czasie dowiedział si o tym, e w jesieni 1944r. ubowcy i enkawudyci aresztowali z miasta Kolbuszowa czterdzieci osób a z całego powiatu ponad dwiecie pidziesit, głównie Akowców, i wywieli do sowieckich obozów koncentracyjnych w ZSRR, gdzie przebywali w cikich warunkach zmuszani do niewolniczej pracy, czego wielu wywiezionych nie przeyło. Winiowskiego te chciano uj. Wyjedajc z Kolbuszowej uchronił przed tym siebie i rodzin. W listopadzie 1944r. front niemiecko – sowiecki stanł na Wisłoce i Wile. W styczniu 1945r. jego działania znowu zostały wznowione. Niemcy walczyli zaciekle, ale Sowieci byli liczniejsi i silniejsi. Szli do Berlina, niosc ze sob rewolucj komunistyczn w przekonaniu, e uszczliwi ni ludzko. Polacy, którzy nie chcieli pogodzi si z t now form polskiej wolnoci czy te now form niewoli XX wieku, byli bezwzgldnie niszczeni przez komunistów. Ci, co mieli instynkt samozachowawczy podporzdkowali si komunie, bolejc duchowo nad zaistniał sytuacj i integrowaniem Polski z ZSRR. Władysław Winiowski naleał do tej drugiej grupy Polaków, stanowicych zdecydowan wikszo narodu. Córki jego rosły, a ona urodziła mu upragnionego syna. W jesieni 1945r. zgłosił ch wyjazdu z rodzin na ziemie

157 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE... zachodnie Polski Ludowej z transportem, organizowanym przez władze W midzyczasie zmarł J. Stalin i w samym wojewódzkie Rzeszowa. Transport zajechał do województwa Leszno, na ZSRR mocno skrytykowano jego zbrodnicze rzdy i przedwojenne pogranicza Wielkopolski i Dolnego lska. Tam dostał pikne ogłoszono powrót do „leninowskich zasad mieszkanie z ogrodem i prac jako kierownik szkoły we wsi Dbowa Łka demokracji socjalistycznej”. Mieszkaców w kraju w powiecie Wschowskim. przybywało, warunki ycia stawały si trudniejsze. W jesieni 1956r. Polacy po raz pierwszy zbuntowali si przeciw dyktaturze komunistycznej. Nastpiła jej liberalizacja. Oczyszczono te Armi Krajow z za-rzutu „bandytyzmu”. Historycy zaczli spisywa dzieje tego podziemnego wojska, wojska tragicznego, zaczły si te pojawia tablice pamitkowe, upamitniajce zdarzenia zwizane z AK. W 1977r. Akowcy z Rzeszowa umiecili swoj tablice pamitkow na murze swojego kocioła Władysław Winiowski farnego. Przeywał mocno te wydarzenia pan Wła- w 1970 r. dysław Braja, pseudonim „Irys”, przedwojenny i wojenny mieszkaniec Kolbuszowej, rodem z podkarpackiej Dukli. W tym czasie autorka tych słów zebrała troch pienidzy od koleanek i kolegów, byłych uczennic i uczniów Tajnego Nauczania Gimnazjalnego, prowadzonego w czasie II wojny wiatowej w Kolbuszowej przez magistra profesora Zygmunta ytkowskiego, który był wspaniałym człowiekiem i patriot. Za te pienidze została wykonana tablica pamitkowa, powiecona Profesorom Tajnego Nauczania. Została ona umieszczona w dawnej kaplicy grobowej hrabiów Tyszkiewiczów na cmentarzu. Gdy pan Braja ps.”Irys”, dowiedział si o tej tablicy, przyjechał do mnie i powiedział, ebym podjła si zrobi, wspólnie z nim, tablic ku pamici kolbuszowskich ołnierzy AK i BCh. Zgodziłam si. Zebralimy pienidze, tablice zostały wykonane i umieszczone w przedsionku kolbuszowskiego 0 kocioła parafialnego pod wezwaniem Wszystkich witych. Pikn uroczysto Władysław Winiowski i Halina Dudziska, Kolbuszowa 4.IX.1981r. powicenia tablic przygotowano na dzie 4 wrzenia 1981r.

W tamtym czasie władze komunistyczne domagały si od nauczycieli Władysław Winiowski został przeze mnie zaproszony na t uroczysto. przynalenoci do partii politycznej. PPR, przeksztacona w Polsk Zjednoczon Przejechał i był bardzo wzruszony si uroczystoci, ogldaniem Kolbuszowej i Parti Robotnicz (PZPR) podporzdkowała sobie Stronnictwo Ludowe i spotkaniem z nielicznymi ju, dawnymi znajomymi. Okolicznociowe uznawała przynaleno do niego. Władysław Winiowski wstpił wic do SL, a przemówienie wygłosił Józef Rzdzki „Boryna”. Wszyscy mocno swój zmysł pracy społecznej skierował na działalno w szkole, w gminie i w przeywalimy te chwile. ałowalimy tych, którzy polegli abymy mogli „y miecie powiatowym. W szkole prowadził chór i zespół amatorski. Był radnym wolni”. Odczuwalimy rado z tego, e yjemy i doczekalimy czasu nioscego gminnym i powiatowym, członkiem Kółka Rolniczego, ławnikiem w Sdzie nadziej na uzyskanie wikszego zakresu wolnoci. Pojednawczym. Dzieci jego uczyły si, a potem zakładały własne rodziny. Po Mszy w. w Kociele udalimy si na cmentarz, aby odda hołd W 1970r. Władysław Winiowski przeszedł na emerytur po czterdziestu ołnierzom AK z Kolbuszowszczyzny, poległym w 1944r. w czasie Akcji latach pracy. Odbył kilka wycieczek po ssiednich krajach socjalistycznych, „Burza”. głównie po Niemczech i Wgrzech. Dalej pracował społecznie.

158 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE... zachodnie Polski Ludowej z transportem, organizowanym przez władze W midzyczasie zmarł J. Stalin i w samym wojewódzkie Rzeszowa. Transport zajechał do województwa Leszno, na ZSRR mocno skrytykowano jego zbrodnicze rzdy i przedwojenne pogranicza Wielkopolski i Dolnego lska. Tam dostał pikne ogłoszono powrót do „leninowskich zasad mieszkanie z ogrodem i prac jako kierownik szkoły we wsi Dbowa Łka demokracji socjalistycznej”. Mieszkaców w kraju w powiecie Wschowskim. przybywało, warunki ycia stawały si trudniejsze. W jesieni 1956r. Polacy po raz pierwszy zbuntowali si przeciw dyktaturze komunistycznej. Nastpiła jej liberalizacja. Oczyszczono te Armi Krajow z za-rzutu „bandytyzmu”. Historycy zaczli spisywa dzieje tego podziemnego wojska, wojska tragicznego, zaczły si te pojawia tablice pamitkowe, upamitniajce zdarzenia zwizane z AK. W 1977r. Akowcy z Rzeszowa umiecili swoj tablice pamitkow na murze swojego kocioła Władysław Winiowski farnego. Przeywał mocno te wydarzenia pan Wła- w 1970 r. dysław Braja, pseudonim „Irys”, przedwojenny i wojenny mieszkaniec Kolbuszowej, rodem z podkarpackiej Dukli. W tym czasie autorka tych słów zebrała troch pienidzy od koleanek i kolegów, byłych uczennic i uczniów Tajnego Nauczania Gimnazjalnego, prowadzonego w czasie II wojny wiatowej w Kolbuszowej przez magistra profesora Zygmunta ytkowskiego, który był wspaniałym człowiekiem i patriot. Za te pienidze została wykonana tablica pamitkowa, powiecona Profesorom Tajnego Nauczania. Została ona umieszczona w dawnej kaplicy grobowej hrabiów Tyszkiewiczów na cmentarzu. Gdy pan Braja ps.”Irys”, dowiedział si o tej tablicy, przyjechał do mnie i powiedział, ebym podjła si zrobi, wspólnie z nim, tablic ku pamici kolbuszowskich ołnierzy AK i BCh. Zgodziłam si. Zebralimy pienidze, tablice zostały wykonane i umieszczone w przedsionku kolbuszowskiego 0 kocioła parafialnego pod wezwaniem Wszystkich witych. Pikn uroczysto Władysław Winiowski i Halina Dudziska, Kolbuszowa 4.IX.1981r. powicenia tablic przygotowano na dzie 4 wrzenia 1981r.

159 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O KAPITANIE...

Władysław Winiowski ył jeszcze przez pi lat, cieszc si dziemi i wnukami, którym ycie dobrze si ułoyło. W 1986 r. zachorował i zmarł  w szpitalu miasta Wschowa i został pochowany na tamtejszym cmentarzu. Wiktoria Winiowska zamieszkała u córki i jej rodziny we Wrocławiu. Kapitan Władysław Winiowski przeszedł pikn, pracowit i uczciw Od dawna w krgu moich zainteresowa s dzieje dawnych kolbu- drog yciow, uwarunkowan przez trudne losy Polskiej historii. szowskich, katolickich rodów mieszczaskich. Niestety nie znam dokładnie dziejów wszystkich rodzin.

yła niegdy, w miecie Kolbuszowa, prawdopodobnie od XVII do XX wieku, rodzina Pomorskich, rodzina mieszczan i rzemielników. Nie była ona tak rozwinita jak rozległe rody Biesiadeckich, Dudziskich, Ogonków czy Winiarskich. Wiadomo, e w 1832r. yły w Kolbuszowej dwie rodziny Pomorskich - rodziny Tomasza i Jakuba. Byli oni rzemielnikami, prawdopodobnie tokarzami, wytwarzajcymi róne przedmioty z drzewa. Troch póniej yli w Kolbuszowej Józef i Kasper Pomorscy, równie zajmujcy si tokarstwem. Nie wiem, który z nich był ojcem Aleksandra Stanisława Pomorskiego. ył on w latach 1864 – 1938, był bardzo godnym, honorowym, religijnym i pracowitym obywatelem. Był take ojcem kilkorga dzieci, jednak nie wszystkie cieszyły si dobrym zdrowiem i kilka z nich zmarło. Aleksander Stanisław był w młodych latach cechmistrzem, czyli starszym, przewodniczcym kolbuszowskiego cechu szewskiego, a take burmistrzem miasta. W ksigach cechu oraz w protokołach z posiedze Rady gminnej czy miejskiej zapisywany jest jako Stanisław Pomorski. Widocznie wolał swoje drugie imi ni pierwsze. Wiadomo, e Aleksander Stanisław urodził si 6 lutego 1864r., jako syn Wojciecha i Magdaleny Winiarskiej. Na pewno skoczył cztery klasy szkoły podstawowej, nazywanej ludow, po czym uczył si zawodu szewskiego u którego z wujków Burkiewiczów. Pewnie odbył słub w armii austriackiej i pracował, chcc czego si dorobi. Oenił si przed trzydziestym rokiem ycia. Pojł za on Honorat Burkiewiczówn, młodsz od niego o siedem lat, córk szewca, kobiet ładn, powan i dzieln. Spełniała ofiarnie obowizki ony i matki i znosiła z godnoci yciowe trudnoci i nieszczcia. Nie wiem, czy Aleksander Stanisław i Honorata Pomorscy odziedziczyli po przodkach działk przy ulicy 3 Maja, [noszcej dzisiaj nazw Obroców Pokoju] czy te kupili t posesj. Mieli na niej swój dom, niewielki, drewniany, z wysokim dachem. Wygldał jak dworek, podobnie jak i inne domy, stojce na północ od niego, w stron rynku. W domach tych mieszkali jacy urzdnicy i ulic 3 Maja nazywano z tego wzgldu ulic Pask. Aleksander Stanisław miał w domu warsztat szewski, wyrobione obuwie sprzedawał na jarmarkach. Obrabiał równie kawałek pola ornego znajdujcy si koło jego posesji. Dziki temu chowano w domu krow, uznawan wtedy za ywicielk rodziny. Honorata Pomorska pomagała mu w gospodarstwie, rodziła

160 HALINA DUDZI—SKA, RODZINA POMORSKICH...



Od dawna w krgu moich zainteresowa s dzieje dawnych kolbuszowskich, katolickich rodów mieszczaskich. Niestety nie znam dokładnie dziejów wszystkich rodzin.

161 HALINA DUDZI—SKA, RODZINA POMORSKICH... i wychowywała dzieci. Urodziła ich, w przecigu pierwszych dwudziestu lat małestwa, jedenacioro. Nie wszystkie jednak zostały przy yciu. Bolesław, pierwsze dziecko Aleksandra Stanisława i Honoraty, urodził si w 1864r. miał ładn, delikatn twarz i był wysokim blondynem, jak ojciec. Ojciec wyuczył go swojego zawodu i chciał mie z niego swojego nastpc. Niestety, chłopiec zachorował na grulic zwan popularnie suchotami, straszliw chorob, gdy nie znano wówczas sposobu jej wyleczenia. Bolesław Pomorski zmarł w wieku dwudziestu trzech czy dwudziestu czterech lat. Drugie dziecko, córka Klotylda, urodziła si w rok po bracie. Wyrosła na zdrow, powan pann, pomoc matki w domu. Wyszła za m za Ludwika Dudziskiego, pracownika Sdu, nalecego do linii Dudziskich, dawnych garncarzy. Młoda para zawsze mieszkała w domu rodziców Klotyldy. Mieli tylko jedno dziecko, córk Mari urodzon w 1924r. I tylko t jedn wnuczk miał w swoim yciu Aleksander Stanisław. Kolejny syn, Marian Wojciech Pomorski, urodzony w 1897r. jak i jego siostra Janina, urodzona w 1899r. równie zmarli w dziecistwie. W 1900r. urodził si syn Michał. ył szesnacie lat i zmarł w czasie I wojny wiatowej, w wyniku epidemii. Syn Władysław, urodzony w 1903r., zmarł ju w nastpnym roku. Nastpny syn Mieczysław, urodzony w 1904r., te niedługo zmarł. W 1906r. urodziła si córka Helena i chowała si zdrowo, przeyła I wojn wiatow i doczekała odrodzenia niepodległego pastwo polskiego. Skoczyła Gimnazjum i Studium Nauczycielskie w Tarnowie, wróciła do domu rodziców i pracowała jako nauczycielka w Nowej Wsi, dochodzc do pracy codziennie ponad dwa kilometry w jedn stron. Była ładna, delikatna, inteligentna, bardzo grzeczna, obowizkowa, patriotyczna. Niestety nie wyszła za m. Pracowała przez wiele lat. Po niej, w 1908r., na wiat przyszedł syn Jan Maciej, a w 1910r. syn Adam. Oni doroli i zmarli w starszym wieku. Natomiast w wieku trzech lat zmarła, w czasie wojny, kolejna córka Irena, urodzona w roku 1913. Mieli wic Aleksander Stanisław i Honorata Pomorscy chrzciny i pogrzeby. Aleksander Stanisław pracował w swoim warsztacie na utrzymanie rodziny i społecznie jako członek Zarzdu Cechu Szewców i członek miejscowego samorzdu, bdcego okresami rad gminn, okresami rad miejsk. Prawdopodobnie w roku 1911 czy nawet wczeniej, został cechmistrzem, przewodniczcym Zarzdu Cechu i był nim przez kilka lat. W 1917r., w czasie I wojny wiatowej, wybrano go na burmistrza Kolbuszowej. Przed nim burmistrzem był Władysław Skowroski. Niestety w 1914r. Rosjanie, którzy tu przyszli, walczc z Austri, zabrali go wraz z kilkoma innymi kolbuszowianami jako zakładników i wywieli w głb Rosji. Władysław Skowroski, mczyzna pidziesiciokilkuletni, zmarł w drodze, ju w Lublinie i został tam pochowany. W Kolbuszowej został wtedy utworzony Komisaryczny Zarzd Miasta, złoony z trzech inteligentów. Nowego Burmistrza wybrano dopiero w 1917r. i został nim włanie Aleksander Stanisław Pomorski.

162 HALINA DUDZI—SKA, RODZINA POMORSKICH... i wychowywała dzieci. Urodziła ich, w przecigu pierwszych dwudziestu lat Kiedy w listopadzie 1918r. zmartwychwstała wolna i niepodległa Polska, małestwa, jedenacioro. Nie wszystkie jednak zostały przy yciu. problemów i spraw do załatwienia było w niej co niemiara. Wojennej biedy było Bolesław, pierwsze dziecko Aleksandra Stanisława i Honoraty, urodził si mnóstwo. Burmistrz Pomorski działał dobrze, rozsdnie, bo wybierano go na to w 1864r. miał ładn, delikatn twarz i był wysokim blondynem, jak ojciec. stanowisko kilka razy z rzdu. Zdaje si, e nastpnym burmistrzem został Ojciec wyuczył go swojego zawodu i chciał mie z niego swojego nastpc. dopiero w 1931r. Marcin Osiniak. Niestety, chłopiec zachorował na grulic zwan popularnie suchotami, W 1931r. Aleksander Stanisław Pomorski miał ju szedziesit siedem lat. straszliw chorob, gdy nie znano wówczas sposobu jej wyleczenia. Bolesław Z jego rodziny yli – ona Honorata i czworo dzieci. Wiadomo, e córka Pomorski zmarł w wieku dwudziestu trzech czy dwudziestu czterech lat. Klotylda wyszła za urzdnika Dudziskiego, z którym miała jedno dziecko - Drugie dziecko, córka Klotylda, urodziła si w rok po bracie. Wyrosła na Marysi. Druga córka Helena była niezamna i pracowała jako nauczycielka. zdrow, powan pann, pomoc matki w domu. Wyszła za m za Ludwika Do kolbuszowskiego Gimnazjum chodzili synowie, Jan i Adam. Dudziskiego, pracownika Sdu, nalecego do linii Dudziskich, dawnych Aleksander Stanisław, ojciec rodziny długo chorował. W lecie 1938r. garncarzy. Młoda para zawsze mieszkała w domu rodziców Klotyldy. Mieli rodzina, bojc si jego kresu, spotkała si i zrobiła sobie pamitkowe zdjcie tylko jedno dziecko, córk Mari urodzon w 1924r. I tylko t jedn wnuczk oraz zdjcie ojcu. miał w swoim yciu Aleksander Stanisław. Niedługo potem, w tym samym roku, Aleksander Stanisław Pomorski Kolejny syn, Marian Wojciech Pomorski, urodzony w 1897r. jak i jego zmarł. W domu jego pozostały – ona Honorata, Klotylda Dudziska z mem i siostra Janina, urodzona w 1899r. równie zmarli w dziecistwie. W 1900r. córk oraz Helena, nauczycielka. Synowie – Adam (wyszy i tszy) i Jan, urodził si syn Michał. ył szesnacie lat i zmarł w czasie I wojny wiatowej, w pracowali ju w sdownictwie poza Kolbuszow. wyniku epidemii. Syn Władysław, urodzony w 1903r., zmarł ju w nastpnym W rok póniej, we wrzeniu 1939r., Niemcy, a chwil póniej i sprzy- roku. Nastpny syn Mieczysław, urodzony w 1904r., te niedługo zmarł. mierzeni z nimi Rosjanie, napadli na Polsk, rozpoczynajc II wojn wiatow W 1906r. urodziła si córka Helena i chowała si zdrowo, przeyła I wojn W okresie picioletniej okupacji ycie wikszoci Polaków było bardzo cikie. wiatow i doczekała odrodzenia niepodległego pastwo polskiego. Skoczyła W domu Pomorskich wojn przeywali – pani Honorata, jej syn Jan, córka Gimnazjum i Studium Nauczycielskie w Tarnowie, wróciła do domu rodziców i Klotylda z mem Janem Dudziskim oraz ich córka Maria, która jeszcze przed pracowała jako nauczycielka w Nowej Wsi, dochodzc do pracy codziennie wojn, ukoczyła dwie klasy gimnazjalne. Wszyscy poza p. Honorat mieli ponad dwa kilometry w jedn stron. Była ładna, delikatna, inteligentna, bardzo jakie zajcia, ale wynagrodzenie za nie było głodowe. Maria została członkiem grzeczna, obowizkowa, patriotyczna. Niestety nie wyszła za m. Pracowała Armii Krajowej (AK), konspiracyjnego wojska polskiego, powołanego do ycia przez wiele lat. przez emigracyjny Rzd Polski. Po niej, w 1908r., na wiat przyszedł syn Jan Maciej, a w 1910r. syn Adam. W lipcu 1944r. Armia Czerwona, walczc z Niemcami, weszła na ziemie Oni doroli i zmarli w starszym wieku. Natomiast w wieku trzech lat zmarła, polskie, tworzc nowy komunistyczny rzd. Rozpoczły si aresztowania w czasie wojny, kolejna córka Irena, urodzona w roku 1913. sprzeciwiajcych si nowemu rzdowi ołnierzy AK. Byli oni wywoeni w Mieli wic Aleksander Stanisław i Honorata Pomorscy chrzciny i pogrzeby. bardzo cikich warunkach, do łagrów, obozów niewolniczej pracy w ZSRR, Aleksander Stanisław pracował w swoim warsztacie na utrzymanie rodziny i skd wracali tylko niektórzy. Wród aresztowanych i wywiezionych z powiatu społecznie jako członek Zarzdu Cechu Szewców i członek miejscowego sa- kolbuszowskiego była te dwudziestoletnia wówczas Maria Dudziska, morzdu, bdcego okresami rad gminn, okresami rad miejsk. wnuczka Aleksandra Stanisława i Honoraty Pomorskich. Udało si jej przey Prawdopodobnie w roku 1911 czy nawet wczeniej, został cechmistrzem, półtoraroczn deportacj i szczliwie wróciła do domu. przewodniczcym Zarzdu Cechu i był nim przez kilka lat. W 1917r., w czasie W domu Pomorskich do roku 1944 nie przeyli – pani Honorata i jej zi I wojny wiatowej, wybrano go na burmistrza Kolbuszowej. Przed nim Ludwik Dudziski, m pani Klotyldy. ona Aleksandra Stanisława urodzona w burmistrzem był Władysław Skowroski. Niestety w 1914r. Rosjanie, którzy tu roku 1871, zmarła w wieku siedemdziesiciu trzech lat, za Ludwik Dudziski przyszli, walczc z Austri, zabrali go wraz z kilkoma innymi kolbuszowianami miał tylko pidziesit trzy lata. Syn Jan szybko zamieszkał poza Kolbuszow, a jako zakładników i wywieli w głb Rosji. Władysław Skowroski, mczyzna po jakim czasie osiedlił si a na Mazurach, w Olsztynie. Tam oenił si i miał pidziesiciokilkuletni, zmarł w drodze, ju w Lublinie i został tam tylko jedn córk. Adam mieszkał w Krakowie ju od czasów przedwojennych. pochowany. W Kolbuszowej został wtedy utworzony Komisaryczny Zarzd Nigdy nie oenił si, nie załoył rodziny. Miasta, złoony z trzech inteligentów. Nowego Burmistrza wybrano dopiero W domu Pomorskich pozostały – Klotylda Dudziska, Helena Pomorska i w 1917r. i został nim włanie Aleksander Stanisław Pomorski. Maria Dudziska, która w 1946r. wróciła z deportacji do Polski. Pani Klotylda

163 HALINA DUDZI—SKA, RODZINA POMORSKICH... płakała po rodzicach, po mu i bała si o córk. Ta w łagrze zakochała si w jakim Polaku – winiu i po powrocie do Kolbuszowej bolejc, e nie moe by razem z nim, nie szanowała swojego zdrowia w sposób naleyty. Pracowała jako sekretarka w Gimnazjum i Liceum. Po pewnym czasie przezibiła si i zachorowała na grulic. Z chor ju wził lub pewien kolbuszowski młodzieniec. Zmarła w roku 1956, bezdzietnie, majc trzydzieci jeden lat. Pani Helena Pomorska pracowała jako nauczycielka w Nowej Wsi. Przed rokiem 1969 zachorowała. Lekarze stwierdzili nowotwór. Radzili szybk operacj. Ona jednak ze stoickim spokojem stwierdziła, e nie podda si adnej operacji. Zmarła w tym samym roku. W domu pozostała ju tylko pani Klotylda, ubierała si na czarno i płakała po swoich zmarłych. Mówiła nieraz – dlaczego jej córka nie miała chociaby jednego, nawet nielubnego dziecka. Odwiedzał j brat Jan. Mieli w domu wiele ładnych mebli zrobionych przez kolbuszowskich stolarzy, wiele ładnych, witych obrazów i wartociowych ksiek. Szczególnie pikne było due, stare wydania Pisma witego w obrazach okazałych, barwnych i wyrazistych. Po mierci pani Klotyldy, w roku 1976, Pan Pomorski rozdał niektóre z tych rzeczy przyjaciołom rodziny, niektóre zabrał ze sob. Nastpnie sprzedał dom rodzinny Pomorskich, rodzinie Frankiewiczów. Posiadany kawałek pola, połoony obok Szkoły Podstawowej numer 2, dawnej Szkoły eskiej, wczeniej sprzedano tej szkole, z przeznaczeniem na podwórze. Jan wrócił do rodziny w Olsztynie, gdzie zmarł w roku 1992. Na Mazurach pozostała jego córka majca dzieci. Niestety, nie znam daty i miejsca zgonu Adama Pomorskiego. Tak zakoczyły si losy rodu kolbuszowskich Pomorskich, pochodzenia drobnoszlacheckiego.

164 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O JADWIDZE Z WINIARSKICH...

 

yła niegdy po II wojnie wiatowej w drewnianym domu, stojcym na wschodnim skraju ulicy Nowe Miasto, pani Jadwiga Ozimkowa, razem z dwoma córkami, ich mami i kilkorgiem wnuczt. Była osob niewysok, ze skłonnoci do tycia, bardzo otwart dla ludzi, rozmown i serdeczn. Moja babcia, Maria Widuchowska, starsza od niej, nazywała j zawsze „Jadk Ko- gucin” od przydomka jej ojczyma, Stanisława Ogonka, nazywanego Kogutem. Lubiłam niegdy rozmawia z pani Jadwig i nawet zapisałam sobie niektóre fakty dotyczce jej losów. Dzisiaj, w dwadziecia pi lat po jej mierci, chciałabym podzieli si z Kolbuszowianami wspomnieniem o jej drodze yciowej. Jadwiga Winiarska, póniej, za mem Ozimkowa, urodziła si w 1901 roku w Kolbuszowej na Nowym Miecie, jako pierwsze i ostatnie dziecko Jana Winiarskiego, syna stolarza i Marii Augustynównej. W tym miejscu ulicy Nowe Miasto, osiedliło si w drugiej połowie XIX wieku, kilka rodzin Winiarskich, rzemielników, głównie stolarzy i szewców. Jan, ojciec Jadwigi, zmarł niedługo po jej urodzeniu. Matka jej szybko wyszła za m za mieszczanina o nazwisku Ogonek, a przezwisku Kogut. Dzieci wicej nie miała. Jadzia Winiarska ukoczyła Szkoł esk. Majc 18 lat wyszła za m za Jana Ozimka, syna rolnika z pobliskiej Nowej Wsi, starszego od niej o kilka lat. Był to pierwszy rok istnienia II Rzeczypospolitej Polskiej, dopiero co odrodzonej z długiej niewoli. Jan Ozimek został powołany do odbycia słuby wojskowej, a po jej zakoczeniu uzyskał moliwo pracy w policji. Tymczasem pani Jadwiga urodziła w 1920 r. pierwszego syna, Kazimierza. W roku 1922 na wiat przyszedł drugi syn, Stanisław, a dwa lata póniej, w 1924 r., urodziła si córka Helena. Helena przyszła na wiat ju w nowym miejscu zamieszkania, w miejscowoci Siergiejczyk, na Wileszczynie, gdzie Jan otrzymał prac sekretarza Posterunku Polskiej Policji Pastwowej. W roku 1926 urodziła si druga córka, Maria. Na Litw pojechała matka Jadwigi, aby pomaga w opiece nad dziemi. yło si rodzinie Ozimków na kresach wschodnich dobrze. W 1932 r. przenieli si do białoruskiego miasta Holszany, znanego z tego, e na przełomie XIV i XV wieku przyszła tu na wiat Zofia Holszaska, czwarta ona Władysława Jagiełły, króla Polski i wielkiego ksicia Litwy. Nastpnie przeprowadzili si do miasta Oszmiana pod Wilnem. Tutaj dzieci Ozimków poszły do Gimnazjum. Kazimierz skoczył w czerwcu 1939 r. pierwsz klas Liceum, Stanisław 4 klasy Gimnazjum, Helena 3 klasy, a Maria jedn.

165 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O JADWIDZE Z WINIARSKICH...

Rodzina odwiedzała Kolbuszow, gdzie pan Jan zbudował na miejscu starego domu nowy, duy, drewniany dom z gankiem. Stoi on do dzisiaj i mieszka w nim ju tylko pani Helena, za mem Mazurkiewiczowa. W dniu 1.IX.1939 r. na Polsk napadli Niemcy, siedemnacie dni póniej nasze granice przekroczyła armia ZSRR. Siły polskie były zbyt małe by oprze si najedcom. Holszany zajła armia czerwona, zabierajc do niewoli polskich wojskowych i policjantów. Jan Ozimek egnajc si ze swoj rodzin powiedział, e gdyby stracili si z oczu, kade ma zmierza do Kolbuszowej i tam czeka na siebie. Jadwiga została ze swoj matk i córeczkami. Po jakim czasie wrócił do Holszan najstarszy syn Kazimierz, wyrwawszy si jako na wolno. Jan Ozimek i syn Stanisław dostali si do niewoli sowieckiej i umieszczeni zostali, wraz z innymi policjantami, w obozie jenieckim w Ostaszkowie. Nastpnie trafili do obozu pracy na Uralu. Tymczasem w lutym 1940 r., podczas trwania wyjtkowo ostrej zimy, Józef Stalin podjł decyzj o wywozie Polaków z zagarnitych ziem do azjatyckiej czci ZSRR. Przesiedlecy dostali godzin czasu na spakowanie si, zabranie najpotrzebniejszych rzeczy i spakowanie do pocigów. Wieziono ich tygodniami w ciasnocie, głodzie, nie ogrzewanych wagonach, na wschód w nieznane. Jadwiga Ozimkowa, jej matka, syn Kazimierz i dwie córki zostały zabrane z domu i wywiezione do Kazachstanu. Znaleli si w miejscowoci Karakandy, w kołchozie Iwanowki, w pracy przy hodowli owiec. Pani Jadwiga przez całe lata nie widziała ma i syna Stanisława, miała jednak nadziej e udało im si dotrze do Kolbuszowej i s bezpieczni. W maju 1941 r. Polaków z Iwanowki NKWD przewiozło dalej na wschód, do miejscowoci Kaszmurun, gdzie budowano stacj kolejow. W jednym baraku umieszczono po 30 Polaków i skierowano ich do pracy przy budowie nasypu kolejowego i budynków stacji. Pani Jadwidze udało si dosta prac w kuchni pracowniczej, jako pomoc kucharki. Było to dla niej i jej bliskich bardzo pomylne, bo czasem mogła zdoby jak marchewk, ziemniaka czy gar kwanej kapusty i zanie najbliszym. Jej matka ze wzgldu ma podeszły wiek nie pracowała, pilnowała rzeczy w mieszkaniu. Zmarła w Kuszmurun w 1942 r. majc 79 lat. Została w tamtejszej ziemi. W dniu 30 lipca 1941 r. generał Władysław Sikorski, premier Rzdu Polskiego na emigracji, podpisał z Rzdem Radzieckim umow o tworzeniu armii polskiej na terenie ZSRR. Układ ten nazywany przez Sowietów „dogaworem” miał dla polskich winiów olbrzymie znaczenie. Rzd Radziecki przywrócił im wolno osobist. Miały powsta polskie placówki pomagajce dotychczasowym winiom. Mczyni mogli wstpowa do tworzonej w ZSRR armii polskiej. Punkt zborny dla chccych wstpi do polskiej armii ustanowiono w Buzułuku, niedaleko Morza Kaspijskiego. Dowódc tej armii został generał Władysław Anders.

166 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O JADWIDZE Z WINIARSKICH...

Rodzina odwiedzała Kolbuszow, gdzie pan Jan zbudował na miejscu Kazimierz Ozimek, majc 21 lat, natychmiast wyruszył w niezmiernie starego domu nowy, duy, drewniany dom z gankiem. Stoi on do dzisiaj i mczc drog, by zacign si do armii generała Andersa. Chciał aby rodzina mieszka w nim ju tylko pani Helena, za mem Mazurkiewiczowa. jechała razem z nim, jednak kierownictwo robót kolejowych nie pozwoliło na to. W dniu 1.IX.1939 r. na Polsk napadli Niemcy, siedemnacie dni póniej Udało mu si przedosta i wstpi do tworzonego wojska, które w 1942 r. nasze granice przekroczyła armia ZSRR. Siły polskie były zbyt małe by oprze opuciło tereny ZSRR. Armia generała Władysława Andersa, wraz z si najedcom. Kazimierzem Ozimkiem, przebyła bardzo długi szlak bojowy, przez Iran i Bliski Holszany zajła armia czerwona, zabierajc do niewoli polskich Wschód do Włoch, zdobywajc po drodze wzgórze Monte Cassino. wojskowych i policjantów. Jan Ozimek egnajc si ze swoj rodzin Po zakoczeniu wojny Kazimierz znalazł si w Wielkiej Brytanii. powiedział, e gdyby stracili si z oczu, kade ma zmierza do Kolbuszowej Jadwiga Ozimkowa i jej córki pracowały w Kuszmurun przez ponad 5 lat, i tam czeka na siebie. Jadwiga została ze swoj matk i córeczkami. nie wiedzc nic o swoich mczyznach. 9 maja 1945 r. na ich osiedlu zawyła Po jakim czasie wrócił do Holszan najstarszy syn Kazimierz, wyrwawszy syrena, która zawsze rano wzywała do pracy. Zebrani ludzie dowiedzieli si o si jako na wolno. Jan Ozimek i syn Stanisław dostali si do niewoli zakoczeniu wojny w Europie. Wszyscy cieszyli si i mieli nadziej na powrót sowieckiej i umieszczeni zostali, wraz z innymi policjantami, w obozie do kraju. Miejscowe władze nie chciały ich jednak wypuci i tym samym jenieckim w Ostaszkowie. Nastpnie trafili do obozu pracy na Uralu. straci siły roboczej. Tymczasem w lutym 1940 r., podczas trwania wyjtkowo ostrej zimy, Józef Pozwolenie na wyjazd rodzina Ozimków otrzymała dopiero po roku stara. Stalin podjł decyzj o wywozie Polaków z zagarnitych ziem do azjatyckiej Na pocztku 1946 r. Jadwiga, Helena i Maria Ozimek wyjechały pocigiem z czci ZSRR. Przesiedlecy dostali godzin czasu na spakowanie si, zabranie Kazachstanu do Moskwy, skd dotarły do Białej Podlaskiej. Podró ich trwała najpotrzebniejszych rzeczy i spakowanie do pocigów. Wieziono ich tygodniami trzy tygodnie, ale jechały z nadziej, e w Kolbuszowej czekaj m Jan Ozimek w ciasnocie, głodzie, nie ogrzewanych wagonach, na wschód w nieznane. i syn Stanisław. Niestety w Kolbuszowej ich nie było, nikt nie miał te adnej Jadwiga Ozimkowa, jej matka, syn Kazimierz i dwie córki zostały zabrane z o nich wiadomoci. domu i wywiezione do Kazachstanu. Znaleli si w miejscowoci Karakandy, w Helena i Maria znalazły zatrudnienie w Kolbuszowej i starały si ukoczy kołchozie Iwanowki, w pracy przy hodowli owiec. Pani Jadwiga przez całe lata szkoł redni. Niedługo potem, w 1947 r. Helena wyszła za m za Romana nie widziała ma i syna Stanisława, miała jednak nadziej e udało im si Mazurkiewicza, który niedawno powrócił z przymusowych robót w Niemczech. dotrze do Kolbuszowej i s bezpieczni. Urodziła dwóch synów. W maju 1941 r. Polaków z Iwanowki NKWD przewiozło dalej na wschód, W 1949 r. Maria polubiła Stanisława Janczyka, młodego nauczyciela. do miejscowoci Kaszmurun, gdzie budowano stacj kolejow. W jednym Niedługo póniej została matk córki i dwóch synów. Siostry mieszkały nadal baraku umieszczono po 30 Polaków i skierowano ich do pracy przy budowie w swoim domu, podzielonym na dwie połowy. Pani Jadwiga prowadziła dom nasypu kolejowego i budynków stacji. Pani Jadwidze udało si dosta prac w i pomagała w wychowaniu wnuków. W sercu jej wci nasuwało si pytanie kuchni pracowniczej, jako pomoc kucharki. Było to dla niej i jej bliskich bardzo co stało si z jej mem i synami. pomylne, bo czasem mogła zdoby jak marchewk, ziemniaka czy gar W Polsce Ludowej panował surowy reim komunistyczny. Przeladowano kwanej kapusty i zanie najbliszym. Jej matka ze wzgldu ma podeszły wiek jego przeciwników, nie utrzymywano stosunków dyplomatycznych z krajami nie pracowała, pilnowała rzeczy w mieszkaniu. Zmarła w Kuszmurun w 1942 r. zachodnimi, nie wolno było wyjeda na zachód ani nawet słucha majc 79 lat. Została w tamtejszej ziemi. zagranicznych stacji radiowych, wszelkie inne informacje były ocenzurowane. W dniu 30 lipca 1941 r. generał Władysław Sikorski, premier Rzdu Społeczestwo yło w atmosferze zastraszenia. Taki stan rzeczy trwał do mierci Polskiego na emigracji, podpisał z Rzdem Radzieckim umow o tworzeniu Józefa Stalina, która nastpiła w roku 1953. W roku 1956 w ZSRR potpiono armii polskiej na terenie ZSRR. Układ ten nazywany przez Sowietów rzdy tyrana, a w Polsce rzdzca partia przyznała si do popełnionych błdów, „dogaworem” miał dla polskich winiów olbrzymie znaczenie. Rzd Radziecki łamania swobód obywatelskich i złagodziła reim. Mona było korespondowa przywrócił im wolno osobist. Miały powsta polskie placówki pomagajce z innymi krajami, pojawiła si moliwo kontaktu z bliskimi przebywajcymi dotychczasowym winiom. Mczyni mogli wstpowa do tworzonej w za granic. Polski Czerwony Krzy poszukiwał ludzi zaginionych w czasie ZSRR armii polskiej. Punkt zborny dla chccych wstpi do polskiej armii wojny. ustanowiono w Buzułuku, niedaleko Morza Kaspijskiego. Dowódc tej armii Kazimierz Ozimek, syn pani Jadwigi, osiedlony w Anglii po rozwizaniu został generał Władysław Anders. armii gen. W. Andersa, nawizał w tym czasie kontakt z matk. Był ju człowiekiem onatym i ojcem dwóch synów. Pisał, przesyłał paczki, przyjechał

167 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIE O JADWIDZE Z WINIARSKICH... nawet do rodzinnego miasta z on Angielk. Powiedział, e szukał ojca i brata przez Midzynarodowy Czerwony Krzy i zdobył tylko informacj, e Jan Ozimek miał by w obozie jeców – policjantów w Ostaszkowie na Białorusi, z którego został przetransportowany wraz z synem do innego obozu na Ural. Poszukiwania przez PCK równie nie przyniosły rezultatu. W grudniu 1976 roku, przyszła wiadomo z Anglii o nagłej mierci syna Kazimierza. Pani Jadwiga ciko przeyła t wiadomo. Zaczła chorowa i umarła w roku 1978. Jej grób znajduje si na skraju cmentarza, od strony ulicy Narutowicza. Kilka lat póniej zmarli obydwaj jej ziciowie i córka Maria. Dzisiaj yje jeszcze Helena Mazurkiewicz i to ona opowiedziała mi koleje losu swojej rodziny. yj wnuki i prawnuki Jadwigi Ozimek, rozproszone po Kolbuszowej i poza ni. Ja zachowałam w pamici posta miłej starszej Pani, której droga yciowa nie była łatwa.

168 HALINA DUDZI—SKA, OFICEROWIE... nawet do rodzinnego miasta z on Angielk. Powiedział, e szukał ojca i brata przez Midzynarodowy Czerwony Krzy i zdobył tylko informacj, e Jan  Ozimek miał by w obozie jeców – policjantów w Ostaszkowie na Białorusi, z którego został przetransportowany wraz z synem do innego obozu na Ural. Poszukiwania przez PCK równie nie przyniosły rezultatu. Wci pamitamy, e przed szedziesiciu szecioma laty spadła na W grudniu 1976 roku, przyszła wiadomo z Anglii o nagłej mierci syna Polsk, nazywan II Rzeczypospolit, zbrojna, elazna nawała zaborczych Kazimierza. Pani Jadwiga ciko przeyła t wiadomo. Zaczła chorowa i ssiadów, Niemców i Rosjan, okrelanych mianem Sowietów. Było to tym umarła w roku 1978. Jej grób znajduje si na skraju cmentarza, od strony ulicy bardziej tragiczne, e II Rzeczypospolita odrodziła si dopiero przed dwudziestu Narutowicza. Kilka lat póniej zmarli obydwaj jej ziciowie i córka Maria. laty z długiej niewoli niemieckiej i rosyjskiej. Zaborcy nie chcieli pogodzi si z Dzisiaj yje jeszcze Helena Mazurkiewicz i to ona opowiedziała mi koleje losu tym faktem, pragnc odzyska utracone tereny polskie. W dniu 23 sierpnia 1939 r. swojej rodziny. yj wnuki i prawnuki Jadwigi Ozimek, rozproszone zawarli ze sob traktat Ribbentrop – Mołotow, planujc rozbiór Rzeczypospolitej po Kolbuszowej i poza ni. i podział pomidzy siebie jej terenów. Ja zachowałam w pamici posta miłej starszej Pani, której droga yciowa Zgodnie z tym porozumieniem, armia niemiecka napadła na granice Polski nie była łatwa. ju 1 wrzenia 1939 r. wiedzc, e od wschodu uczyni to ZSRR. Stalin wstrzymał jednak sowieck agresj, chcc by to wojska niemieckie rozbiły obron polsk i zajły ziemie przyznane im w traktacie „Ribbentrop – Mołotow”. Armia Czerwona uderzyła na wschodni cz kraju w dniu 17 wrzenia 1939 r., zadajc bronicym si Polakom cios w plecy. Pojmani przez Sowietów, cofajcy si ołnierze wojska polskiego traktowani byli jak jecy wojenni, chocia ZSRR nie wypowiedział Polsce wojny. W czasie kampanii wrzeniowej Rosjanie wzili do niewoli około 230 tysicy ołnierzy. Oficerowie wojska i policji stanowili około 10% jeców i zostali przetransportowani do osobnych obozów. Oficerowie polscy przetrzymywani byli w skandalicznych warunkach, przewanie pod gołym niebem, o głodzie. Piecz nad nimi sprawowali funkcjonariusze zbrodniczej NKWD. Jeden z trzech wielkich obozów oficerów polskich umieszczony został w budynku poklasztornym w miejscowoci Kozielsk, na południowy – wschód od miasta Smolesk na Białorusi. Drugi obóz miecił si w Ostaszkowie, miejscowoci lecej na północ od Smoleska. Trzeci obóz znajdował si w Sta- robielsku, na Ukrainie Zadnieprzaskiej, na południowy – wschód od Charkowa. W Kozielsku zamknito prawie 4500 oficerów, w tym 4 generałów, 100 pułkowników, 300 majorów, 1000 kapitanów, 2500 poruczników i pod- poruczników, reszta podchorych. Połowa winiów była oficerami rezerwy, w cywilu byli to profesorowie, ksia, lekarze, prawnicy, nauczyciele, literaci, dziennikarze. W obozie w Ostaszkowie zamknito około 6500 winiów, głównie oficerów Korpusu Ochrony Pogranicza, oficerów wywiadu, policji i słuby wiziennej. W Starobielsku zamknito prawie 4000 oficerów, wród nich 8 generałów, 150 pułkowników, spor liczb majorów, 1000 kapitanów i setki poruczników. Wszyscy oni cierpieli obozow ndz. Na pocztku 1940 roku pozwolono napisa im listy do rodzin. Byli niepewni swojego losu, ale nie spodziewali si

169 HALINA DUDZI—SKA, OFICEROWIE... szybkiego kresu. Tymczasem Stalin i członkowie Biura Politycznego, podjli w dniu 5 marca 1940 r. decyzj o „rozładowaniu obozów jeców polskich, przez rozstrzelanie winiów”. Głównym inicjatorem akcji miał by Ławrentij Beria, szef NKWD, gruziski yd. Akcj rozpoczto od obozu w Kozielsku, 3 kwietnia 1940 roku. Oficerom powiedziano, e bd przetransportowani w inne miejsce. Wikszo z nich miała przy sobie ksieczki wojskowe, czasem inne dokumenty czy listy. Zaraz potem wymordowano jeców w innych obozach, w Kalinie i Charkowie. Ładowano winiów do specjalnych pocigów i dowoono do stacji kolejowych, skd ju samochodami wieziono ich na egzekucj do lasów, gdzie czekały wykopane groby. Winiom krpowano rce i kneblowano usta. Gdy podchodzili do dołów, strzelano w tył głowy, kula wychodziła czołem. Tragedia Oficerów polskich trwała przez miesice kwiecie i maj. Ciała układano warstwami, przysypywano ziemi i sadzono drzewka, przewanie brzozy. Oficerów polskich z obozu w Kozielsku, w liczbie 4254 osób, rozstrzelano w lesie niedaleko wsi Katy. Dotychczas odkryto tam osiem olbrzymich grobów, majcych po kilkanacie warstw szkieletów. W 1943 r., w chwili odkrycia masowych mogił, szcztki zwłok miały jeszcze na sobie polskie mundury wraz z dokumentami. Oficerów z obozu w Ostaszkowie, w liczbie ponad 6000, NKWD rozstrzelało w miecie Twer (dzisiejszy budynek Instytutu Medycznego), nastpnie wywieziono i zakopano we wsi Miednoje. Istnieje raport, znany na zachodzie, który mówi o rozstrzelaniu duej liczby Polaków w miejscowoci Bołogoje, na Smoleszczynie. Oficerów ze Starobielska rozstrzeliwano w wizieniach NKWD w Charkowie i w miejscach pochówku. Wymienia si wsie: Bykownia, dzisiaj cz Charkowa, Dargaczi, Piatichatki. Oprawcy rosyjscy sdzili, e dobrze ukryli ciała zabitych, a fakt masowych zabójstw pozostanie tajemnic. W 1941 r. Niemcy zerwali sojusz z ZSRR i zaatakowali wojska rosyjskie, wypierajc je daleko na wschód i zajmujc ogromne tereny. Ludno miejscowa zdradziła Niemcom spraw mordu w lesie katyskim. W dniu 13 kwietnia 1943 r. ogłosili wiatu odkrycie masowych grobów oficerów polskich. Gazety w Generalnym Gubernatorstwie opublikowały listy nazwisk zamordowanych oficerów. Po ogłoszeniu niemieckich komunikatów Stalin oznajmił, e to włanie Niemcy zamordowali Polaków w 1941 r., gdy zajmowali tereny ZSRR. USA i Wielka Brytania posiadały doskonały wywiad i wiedziały, kto dokonał owej zbrodni, jednak wiedz t skrztnie ukrywały, zgodnie ze swoimi interesami (sojusz z ZSRR przeciw Niemcom). Ta zmowa milczenia rzdów pastw zachodnich trwa właciwie do dzisiaj.

170 HALINA DUDZI—SKA, OFICEROWIE...

Tajemnic grobów oficerów w Katyniu i w innych miejscach odkrywali polscy patrioci. Adam Moszyski w trudzie ułoył „List Katysk”, oficerów wizionych w obozach w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie. Ogłosił j w 1949 r. w Londynie. Mord ołnierzy z tych trzech obozów, okrelił wspólnym mianem Katynia i nazwa ta funkcjonuje do dzisiaj. W PRL w sprawie Katynia obowizywała wersja sowiecka, głoszca, e oficerów polskich w ZSRR zamordowali Niemcy, ale przede wszystkim o tym si nic nie mówiło. Gdy patrioci z Warszawy utworzyli w którym roku na cmentarzu powzkowskim pomnik z napisem „Katy”, władze usunły go. Oddały dopiero pod grob buntu. Tak było do roku 1989. Pod koniec lat osiemdziesitych, Ronald Reagan, prezydent USA starał si złama potg finansow ZSRR. I sekretarz Komunistycznej Partii Zwizku Radzieckiego (KPZR), starajc si o poyczki w USA, zmuszony był zgodzi si na reformy w Rosji i krajach zalenych. Złagodzenie sowieckiej przemocy, pocignło za sob wprost niepojt lawin przemian z lat 1989 – 1991. Ju wczeniej zaczła si w krajach bloku komunistycznego działalno opozycji antykomunistycznych, popierana przez zachód. Polska niepodległo odzyskała w 1989 r., dwa lata póniej przestał istnie ZSRR. W odrodzonej Rosji, głow pastwa miał by prezydent. Wprowadzono namiastk zasad wolnego rynku, stworzono co w rodzaju „kapitalizmu pastwowego”. Borys Jelcyn, póniejszy prezydent Rosji, ju w 1988 r. wypowiedział si publicznie, e Oficerów Polskich w Katyniu wymordował aparat NKWD, za zgod Józefa Stalina. Potwierdził swoje słowa w roku 1992, ju jako prezydent Rosji. Okres PRL skoczył si w czerwcu 1989 r. Komunici podzielili si władz z dotychczasow opozycj. Kraj nazwano III RP i przywrócono kapitalizm. Dziesi lat póniej Polska weszła w skład NATO. Wraz z powstaniem III Rzeczypospolitej, członkowie rodzin Ofiar Katynia domagali si ujawnienia prawdy o morderstwie oficerów polskich w ZSRR, wydania sowieckich dokumentów i pozostałych list winiów NKWD, moliwoci prowadzenia bada, stawiania pomników na grobach pomordowanych Polaków. Wiele z tych da zostało zrealizowanych za prezydentury Borysa Jelcyna do roku 2001. W 1994 r. w lesie Katyskim został powicony pomnik z inskrypcj w jzyku polskim i rosyjskim. W roku 2001 nastpnym prezydentem Rosji został Władimir Putin, były wysoki funkcjonariusz KGB, który chłodno odnosi si do morderstw na Polakach, dokonanych w ZSRR. „Sprawy katyskiej” nie chce uzna za zbrodni ludobójstwa. Ju w 1989 r. została wydana ksika „Lista Katyska” Adama Mo- szyskiego, ukazało si te wiele artykułów w prasie i informacji w mediach elektronicznych.

171 HALINA DUDZI—SKA, OFICEROWIE...

Ja, autorka tych słów, odszukałam nazwiska oficerów Ofiar Katynia, którzy urodzili si w Kolbuszowej lub blisko niej i starałam si uzyska o nich wiadomoci, które poniej przedstawiam. Z czasem poznałam te kilka nazwisk oficerów pochodzcych z Sokołowa, o których równie pisz. Byli to oficerowie czynni, wysokiej rangi, byli legionici z I wojny wiatowej, niekiedy odznaczani Krzyami Virtuti Militari. Oficerowie zwizani z Kolbuszow, poza dwoma, byli oficerami rezerwy.

Oto oni oficerowie rezerwy W.P. urodzeni w Kolbuszowej:

Witold Siedmiograj - inynier, urodzony 13. VII. 1910 r. jako trzecie, najmłodsze dziecko Michała, geodety i Wandy z Grabowskich. M i W. Siedmiograjowie przybyli do Kolbuszowej tu po roku 1900 z Lwowa, nabyli parcel i zbudowali dom. Starszymi ich dziemi byli - córka Helena, póniej ona geodety Młyskiego i syn Zdzisław, póniej profesor szkół rednich i wyszych. M. i W. Siedmiograjowie kształcili dzieci we Lwowie i po roku 1920 powrócili do niego, pozostawiwszy dom w Kolbuszowej H. i J. Młyskim. Witold Siedmiograj skoczył we Lwowie gimnazjum i studia na Politechnice, uzyskujc tytuł inyniera. Odbył słub wojskow, doszedłszy do stopnia podporucznika rezerwy. Pracował w fabryce zbrojeniowej w Skarysku, przed rokiem 1938 przeniósł si do Lwowa, gdzie zawarł zwizek małeski. W 1939 r. urodziła si jego córka Barbara. W sierpniu tego roku został powołany do wojska. W wyniku polskiej klski wrzeniowej znalazł si w niewoli rosyjskiej i trafił do obozu dla polskich oficerów w Kozielsku. W kwietniu 1940 r. został zamordowany w Katyniu. Rodzina Witolda Siedmiograja, w 1940 r., została wywieziona z Lwowa do Kazachstanu. Przeyli oni deportacj. Wanda Siedmiograj zamieszkała u córki Heleny Młyskiej w Kolbuszowej, tutaj zmarła i jest pochowana.

Mieczysław Władysław Franciszek Welfe – lekarz, porucznik słuby sanitarnej. Urodził si w Kolbuszowej jako jeden z synów Henryka Władysława Welfe, nauczyciela oraz inspektora szkolnego i Wandy Kramarzyskiej – nauczycielki. Gimnazjum ukoczył w Mielcu, a studia medyczne w Krakowie na Uniwersytecie Jagielloskim. W czasie studiów, na pocztku 1919 r., wstpił jako ochotnik do odrodzonego wojska polskiego. W czasie słuby wojskowej skoczył Szkoł Podchorych Rezerwy Sanitarnej w Warszawie, uzyskujc stopie podchorego, nastpnie skierowano go do Kadry Zapasowej 10 Szpitala Okrgowego w Przemylu. W czasie studiów medycznych na Uniwersytecie Jagielloskim zdobył tytuł doktora. W 1925 r. został skierowany na roczny kurs specjalistyczny w Instytucie Radowym w Paryu. Instytut prowadzili sławni noblici – Piotr i Maria ze Skłodowskich Curie. Po powrocie do kraju oenił si w Kolbuszowej z Zofi Kełbisk, córk miejscowego urzdnika skarbowego.

172 HALINA DUDZI—SKA, OFICEROWIE...

Ja, autorka tych słów, odszukałam nazwiska oficerów Ofiar Katynia, którzy W 1927 r. urodził si mu syn Władysław. W latach 1928 – 1934 Mieczysław urodzili si w Kolbuszowej lub blisko niej i starałam si uzyska o nich Welfe pracował w Instytucie Kasy Chorych w Sosnowcu. W midzyczasie wiadomoci, które poniej przedstawiam. uzyskał stopie podporucznika i objł posad kierownika Zakładu Rentge- Z czasem poznałam te kilka nazwisk oficerów pochodzcych z Sokołowa, nologicznego Szpitala Ubezpieczalni Społecznej w Łodzi, gdzie zamieszkał o których równie pisz. Byli to oficerowie czynni, wysokiej rangi, byli wraz ze swoj rodzin. Tu urodziła si mu córka Zofia. legionici z I wojny wiatowej, niekiedy odznaczani Krzyami Virtuti Militari. Za społeczn działalno w Sekcji do Walki z Grulic PCK, został Oficerowie zwizani z Kolbuszow, poza dwoma, byli oficerami rezerwy. odznaczony Krzyem Zasługi. W sierpniu 1939 r. powołany został do słuby w IV Szpitalu Okrgowym w Oto oni oficerowie rezerwy W.P. urodzeni w Kolbuszowej: Łodzi. Po niemieckiej agresji na Polsk, szpital został ewakuowany na wschód kraju, gdzie zagarnity został przez Sowietów. W listopadzie 1939 r. dr Witold Siedmiograj - inynier, urodzony 13. VII. 1910 r. jako trzecie, Mieczysław Welfe znalazł si w obozie jenieckim w Kozielsku. Zdył przesła najmłodsze dziecko Michała, geodety i Wandy z Grabowskich. stamtd trzy listy do rodziny. W maju 1940 r. przewieziony z kolegami do M i W. Siedmiograjowie przybyli do Kolbuszowej tu po roku 1900 z Katynia, rozstrzelany w tamtejszym lesie. Lwowa, nabyli parcel i zbudowali dom. Starszymi ich dziemi byli - córka Rodzina dr Mieczysława Welfe pozostała w Łodzi. Jej los nie jest mi znany. Helena, póniej ona geodety Młyskiego i syn Zdzisław, póniej profesor szkół rednich i wyszych. M. i W. Siedmiograjowie kształcili dzieci we Lwowie i po Franciszek Snopkowski – urodzony w Kolbuszowej, oficer Policji roku 1920 powrócili do niego, pozostawiwszy dom w Kolbuszowej H. i J. Pastwowej. Komendant posterunku na Kresach Wschodnich. Jego losy nie s Młyskim. mi znane. Witold Siedmiograj skoczył we Lwowie gimnazjum i studia na Politechnice, uzyskujc tytuł inyniera. Odbył słub wojskow, doszedłszy do Władysław Ciepielowski – urodził si w lipcu 1893 r. we wsi Dzikowiec, stopnia podporucznika rezerwy. Pracował w fabryce zbrojeniowej w Skarysku, jako jedno z dzieci Walentego i Kazimiery z Majchrowiczów. Wyrósł w przed rokiem 1938 przeniósł si do Lwowa, gdzie zawarł zwizek małeski. Sokołowie, lecz miejsce urodzenia pozwala kolbuszowianom uznawa go za W 1939 r. urodziła si jego córka Barbara. W sierpniu tego roku został swojego bohatera. powołany do wojska. W wyniku polskiej klski wrzeniowej znalazł si w W chwili wybuchu I wojny wiatowej był on ju absolwentem niewoli rosyjskiej i trafił do obozu dla polskich oficerów w Kozielsku. W rzeszowskiego gimnazjum im. Stanisława Konarskiego. Wstpił, jak wielu kwietniu 1940 r. został zamordowany w Katyniu. innych jego kolegów, z Leopoldem Lisem Kul na czele, do odbudowywanych Rodzina Witolda Siedmiograja, w 1940 r., została wywieziona z Lwowa do Legionów Polskich. Został kapralem w III Plutonie 3 kompanii I Pułku Kazachstanu. Przeyli oni deportacj. Wanda Siedmiograj zamieszkała u córki I Brygady Legionów, gdzie dowódc był sam Józef Piłsudski, póniejszy Heleny Młyskiej w Kolbuszowej, tutaj zmarła i jest pochowana. naczelnik pastwa i Marszałek. Władysław Ciepielowski przeszedł kampani legionow, za co otrzymał Krzy Virtuti Militari i Krzy Walecznych. Mieczysław Władysław Franciszek Welfe – lekarz, porucznik słuby W listopadzie 1918 r. tworzył z kolegami, w Sokołowie, władz polsk, po czym sanitarnej. Urodził si w Kolbuszowej jako jeden z synów Henryka Władysława wstpił do słuby w Wojsku Polskim i pozostał w nim jako oficer słuby stałej. Welfe, nauczyciela oraz inspektora szkolnego i Wandy Kramarzyskiej – W 1924 r. oenił si, został ojcem. Zawsze interesował si yciem nauczycielki. Gimnazjum ukoczył w Mielcu, a studia medyczne w Krakowie Kolbuszowej i Sokołowa. Na wiosn 1938 r. został powołany na komendanta na Uniwersytecie Jagielloskim. W czasie studiów, na pocztku 1919 r., wstpił placówki Korpusu Ochrony Pogranicza w Czortkowie na Podolu, przy granicy z jako ochotnik do odrodzonego wojska polskiego. W czasie słuby wojskowej Rumuni. Tutaj we wrzeniu 1939 r. dostał si do niewoli sowieckiej, a skoczył Szkoł Podchorych Rezerwy Sanitarnej w Warszawie, uzyskujc nastpnie trafił do obozu w Starobielsku. Na wiosn został rozstrzelany stopie podchorego, nastpnie skierowano go do Kadry Zapasowej 10 Szpitala w okolicach Charkowa. Okrgowego w Przemylu. W czasie studiów medycznych na Uniwersytecie Jagielloskim zdobył tytuł doktora. W 1925 r. został skierowany na roczny kurs Jan Macig – urodzony w kocu XIX wieku we wsi Hadykówka. Syn specjalistyczny w Instytucie Radowym w Paryu. Instytut prowadzili sławni rolnika, kapitan słuby stałej. W 1914 r. wstpił do Legionów Polskich i noblici – Piotr i Maria ze Skłodowskich Curie. Po powrocie do kraju oenił si przeszedł ich szlak. W odrodzonej Polsce pozostał w wojsku jako oficer słuby w Kolbuszowej z Zofi Kełbisk, córk miejscowego urzdnika skarbowego. stałej. W 1920 r. oenił si z kolbuszowiank Eugeni Jabłosk. Jego pierwszy

173 HALINA DUDZI—SKA, OFICEROWIE... syn Stanisław, urodził si w 1921 r. w Kolbuszowej, drugi – Włodzimierz, w 1925 r. w Brzeciu nad Bugiem, gdzie Jan Macig, wtedy porucznik, stacjonował. Na kilka lat przed wrzeniem 1939 r. został przeniesiony, w stopniu kapitana, do pracy w Lublinie. W kampanii wrzeniowej dostał si do niewoli sowieckiej, niedługo potem został rozstrzelany w Katyniu. Jan i Eugenia Macigowie zbudowali dom w Kolbuszowej i mieli w nim zamieszka po przejciu na emerytur. Zamieszkała w nim sama pani Eugenia, która w czasie wojny straciła ma i starszego syna Stanisława, zabranego przez Niemców do obozu w Owicimiu, gdzie zmarł majc 21 lat. Eugenia Macigowa pracowała po wojnie w Kolbuszowej w Starostwie Powiatowym, społecznie za przez długie lata w Lidze Kobiet i jako skarbnik Towarzystwa Opieki Nad Zabytkami, które zmieniło nazw na Regionalne Towarzystwo Kultury im. Juliana Macieja Goslara. Spoczywa na tutejszym cmentarzu jej młodszy syn dr Włodzimierz Macig, polonista, profesor Uniwersytetu Jagielloskiego.

Jan Walewicz – pracownik Polskiej Policji, urodzony w 1900 r. we wsi Niwiska, jako jedno z dzieci Romana i Karoliny z Załuckich. Oenił si, lecz małestwo jego było bezdzietne. We wrzeniu 1939 r. trwał na swoim posterunku, a do przyjcia armii sowieckiej. Wywieziono go do obozu w Ostaszkowie, a nastpnie rozstrzelano. Maria Walewiczowa zmarła w Stalowej Woli.

Wacław Broski – podporucznik rezerwy Wojska Polskiego, nauczyciel, urodził si w 1895 r. we Lwowie, jako syn Edwarda – szewca i Michaliny – połonej. Około roku 1900 rodzina Broskich zamieszkała w Kolbuszowej. Wacław miał trzy siostry, razem chodzili do Gimnazjum w Łacucie. W sierpniu 1914 r. jako ochotnik wstpił do Legionów Polskich. Udzielał si społecznie, nalec do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. W czasie I wojny wiatowej, pracował jako nauczyciel w kolbuszowskiej szkole mskiej. Po zakoczeniu wojny i odrodzeniu si pastwa polskiego, przeniósł si na kresy południowo-wschodnie. Uzupełnił wykształcenie nauczycielskie i pracował w szkole redniej w Krzemiecu, na Wołyniu. W sierpniu 1939 r. został powołany do wojska w stopniu podporucznika. Dostał si do niewoli sowieckiej, trafił do obozu w Kozielsku, nastpnie został zamordowany w Katyniu. Trzy jego siostry, nauczycielki, zostały onami nauczycieli i kierowników szkół. Maria została on Stanisława Przybyły, Natalia – Władysława Mazurkiewicza, Elbieta – Juliana Jabłoskiego. Ich rodzice i one spoczywaj na kolbuszowskim cmentarzu.

Jan Mac – nauczyciel, podporucznik rezerwy. Urodził si w 1907 r. w Boguchwale koło Rzeszowa. W Rzeszowie ukoczył Seminarium Nauczycielskie

174 HALINA DUDZI—SKA, OFICEROWIE... syn Stanisław, urodził si w 1921 r. w Kolbuszowej, drugi – Włodzimierz, oraz Szkoł Podchorych Piechoty, ze stopniem podchorego. W latach 1931 – w 1925 r. w Brzeciu nad Bugiem, gdzie Jan Macig, wtedy porucznik, 1939 pracował jako nauczyciel w szkołach podkolbuszowskich wsi - najpierw w stacjonował. Na kilka lat przed wrzeniem 1939 r. został przeniesiony, w stopniu Kolbuszowej Górnej, potem w Widełce. Był patriot, szanujcym władz pastwow. kapitana, do pracy w Lublinie. W kampanii wrzeniowej dostał si do niewoli Powoływany na wiczenia wojskowe, awansował do stopnia podporucznika. W 1938 sowieckiej, niedługo potem został rozstrzelany w Katyniu. r. oenił si ze Stefani Golis, równie nauczycielk. Zmobilizowany w sierpniu 1939 Jan i Eugenia Macigowie zbudowali dom w Kolbuszowej i mieli w nim r. do 17 Pułku Piechoty w Rzeszowie. zamieszka po przejciu na emerytur. Zamieszkała w nim sama pani Eugenia, Nie wiadomo w jaki sposób dostał si do niewoli sowieckiej. Zginł w która w czasie wojny straciła ma i starszego syna Stanisława, zabranego przez Katyniu w roku 1940. Niemców do obozu w Owicimiu, gdzie zmarł majc 21 lat. Eugenia Macigowa pracowała po wojnie w Kolbuszowej w Starostwie Stanisław Maszewski – podporucznik rezerwy, farmaceuta. Urodzony w Powiatowym, społecznie za przez długie lata w Lidze Kobiet i jako skarbnik l904 r. Na krótko przed II wojn wiatow, przybył wraz z on i córk do Towarzystwa Opieki Nad Zabytkami, które zmieniło nazw na Regionalne Kolbuszowej. Był dzierawc apteki. W sierpniu 1939 został powołany do Towarzystwo Kultury im. Juliana Macieja Goslara. Spoczywa na tutejszym wojska, nastpnie dostał si do sowieckiej niewoli, trafiajc do Starobielska. cmentarzu jej młodszy syn dr Włodzimierz Macig, polonista, profesor Rozstrzelany w okolicach Charkowa. Uniwersytetu Jagielloskiego. Michał Sagaski – nauczyciel, podporucznik rezerwy Wojska Polskiego, Jan Walewicz – pracownik Polskiej Policji, urodzony w 1900 r. we wsi urodził si w 1905 r. we wsi Maziarnia w powiecie Nisko. Skoczył Seminarium Niwiska, jako jedno z dzieci Romana i Karoliny z Załuckich. Oenił si, lecz Nauczycielskie w Rudniku nad Sanem i Szkoł Podchorych Rezerwy Piechoty małestwo jego było bezdzietne. We wrzeniu 1939 r. trwał na swoim w Jarosławiu. Wzywany na wiczenia, doszedł do stopnia podporucznika. posterunku, a do przyjcia armii sowieckiej. Wywieziono go do obozu w Oenił si z kolbuszowiank, Janin Golis, równie nauczycielk. Małestwo Ostaszkowie, a nastpnie rozstrzelano. Maria Walewiczowa zmarła w Stalowej było bezdzietne. Michał Sagaski powołany został do wojska w sierpniu 1939 r. Woli. Brał udział w „kampanii wrzeniowej”, nastpnie dostał si do niewoli rosyjskiej i trafił do obozu w Starobielsku. Rozstrzelany w okolicach Charkowa. Wacław Broski – podporucznik rezerwy Wojska Polskiego, nauczyciel, Janina, jego ona wróciła do Kolbuszowej, yła samotnie pracujc jako urodził si w 1895 r. we Lwowie, jako syn Edwarda – szewca i Michaliny – nauczycielka. Tutaj zmarła. połonej. Około roku 1900 rodzina Broskich zamieszkała w Kolbuszowej. Wacław miał trzy siostry, razem chodzili do Gimnazjum w Łacucie. W sierpniu Mieczysław Ornatowski – podpułkownik słuby stałej Wojska Polskiego. 1914 r. jako ochotnik wstpił do Legionów Polskich. Urodził si w 1894 r. w Jaworowie, w rodzinie inteligenckiej. Wybuch I wojny, Udzielał si społecznie, nalec do Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. w sierpniu 1914 r. zastał go jako studenta medycyny na Uniwersytecie W czasie I wojny wiatowej, pracował jako nauczyciel w kolbuszowskiej szkole Lwowskim. Tam został powołany do wojska, w Jarosławskim Pułku Piechoty mskiej. Po zakoczeniu wojny i odrodzeniu si pastwa polskiego, przeniósł Armii Austriackiej i wysłany na front włoski. si na kresy południowo-wschodnie. Uzupełnił wykształcenie nauczycielskie i W 1919 r. wstpił do odrodzonego Wojska Polskiego, słuc najpierw w pracował w szkole redniej w Krzemiecu, na Wołyniu. W sierpniu 1939 r. Radymnie, potem w Grudzidzu i w Beniaminowie. Tutaj, po awansie na został powołany do wojska w stopniu podporucznika. majora, został dowódc batalionu. Dostał si do niewoli sowieckiej, trafił do obozu w Kozielsku, nastpnie Mieczysław Ornatowski odwiedzał Kolbuszow, bo mieszkał tu jego stryj, został zamordowany w Katyniu. tutaj poznał pann Wand Barask, nauczycielk i wził z ni lub w kwietniu Trzy jego siostry, nauczycielki, zostały onami nauczycieli i kierowników 1932 r., w klasztorze na Jasnej Górze. Po lubie oboje zamieszkali w szkół. Maria została on Stanisława Przybyły, Natalia – Władysława Beniaminowie. Tam w 1933 r. przyszła na wiat ich pierwsza córka, Barbara, w Mazurkiewicza, Elbieta – Juliana Jabłoskiego. Ich rodzice i one spoczywaj dwa lata póniej druga, Urszula. na kolbuszowskim cmentarzu. Po urodzeniu si córek, mjr M. Ornatowski przyjł posad zastpcy dowódcy Pułku Radiotelegraficznego w Warszawie. Zamieszkał wraz z rodzin Jan Mac – nauczyciel, podporucznik rezerwy. Urodził si w 1907 r. na oliborzu, gdzie dobrze im si powodziło. Niestety w 1939 r. przyszedł w Boguchwale koło Rzeszowa. W Rzeszowie ukoczył Seminarium Nauczycielskie tragiczny wrzesie. Mieczysław Ornatowski, awansowany w marcu tego roku do

175 HALINA DUDZI—SKA, OFICEROWIE... stopnia podpułkownika, został skierowany do Tarnopola. Po wkroczeniu Sowietów został wzity do niewoli. Pocztkowo trafił do Starobielska, tutaj po przesłuchaniach znalazł si w grupie oficerów przewiezionych do obozu w Kozielsku. Rozstrzelany około 11 kwietnia 1940 r. Wanda Ornatowska wyjechała wraz z dziemi za mem do Tarnopola i równie dostała si w rce Rosjan. Udało si jej uwolni i przedosta na teren okupowany przez Niemców. Wróciła do Cmolasu, gdzie yła jej matka. Niedługo potem wynajła mieszkanie w Kolbuszowej, nastpnie podjła prac nauczycielki w Kolbuszowej Dolnej. Doczekała si wnuków, którym przekazywała prawd i pami o dziadku. Zmarła w Zielonej Górze w wieku 82 lat. Wnuki Mieczysława i Wandy Ornatowskich w III Rzeczypospolitej Polskiej s aktywnymi działaczkami Stowarzyszenie Rodzin Ofiar Katynia Polski Południowej.

Stanisław Zwierzchowski – technik, podporucznik rezerwy Wojska Polskiego. Urodził si 23.IX.1907 r. w Berdyczowie na ziemi kijowskiej, w rodzinie inteligenckiej. Ukoczył szkoł redni i powołany do odbycia słuby wojskowej, podjł nauk w Szkole Podchorych Saperów. Wzywany póniej na wiczenia, otrzymał stopie podporucznika. W Brzeciu poznał pann Kazimier Zach, córk Władysława, właciciela restauracji i zarazem burmistrza Kolbuszowej. W 1935 r. odbył si w Kolbuszowej lub Stanisława i Kazimiery. W nastpnym roku przyszła na wiat ich córka Irena. W marcu 1939 r. Stanisław Zwierzchowski został powołany, bd wstpił ochotniczo, do stałej słuby wojskowej. 1 wrzenia 1939 r. wybuchła II wojna wiatowa, a ju 17 wrzenia wschodni cz Polski napadły wojska sowieckie. Stanisław Zwierzchowski dostał si do ich niewoli i został osadzony w obozie za Charkowem na Ukrainie. Zamordowany wraz z innymi polskimi oficerami, na wiosn 1940 r. w Starobielsku. Wybuch wojny zastał Kazimier Zwierzchowsk i jej córk w Kolbuszowej. W czasie jej trwania pozostała tu na utrzymaniu rodziców. Po wojnie pracowała jako kierowniczka Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kolbuszowej. Córka Stanisława i Kazimiery Zwierzchowskich w 1990 r. została członkiem Stowarzyszenia Rodzin Ofiar Katynia Polski Południowej.

W latach 1867 – 1975 do powiatu kolbuszowskiego naleało miasteczko i gmina Sokołów Małopolski. Poniej wymieni osoby z tych ziem, o których wiem, e zginły podczas zbrodni katyskiej.

Karol Hadała – podpułkownik odznaczony Krzyem Virtuti Militari i Krzyami Walecznych. Były legionista. Urodzony w 1894 r. jako syn stolarza, skoczył Seminarium Nauczycielskie w Rzeszowie. Przeszedł cały szlak 1 Pułku I Brygady Legionów Polskich. W 1919 r. walczył z Ukraicami w

176 HALINA DUDZI—SKA, OFICEROWIE... stopnia podpułkownika, został skierowany do Tarnopola. Po wkroczeniu Galicji Wschodniej. Potem oficer słuby stałej w rónych jednostkach Sowietów został wzity do niewoli. Pocztkowo trafił do Starobielska, tutaj po wojskowych, wspinajcy si po szczeblach kariery wojskowej. Ukoczył przesłuchaniach znalazł si w grupie oficerów przewiezionych do obozu w wysze szkoły i otrzymał odznaczenia: Krzy Niepodległoci, Złoty Krzy Kozielsku. Rozstrzelany około 11 kwietnia 1940 r. Zasługi oraz inne. M Zofii Długosz, ojciec rodziny. We wrzeniu 1939 r. był Wanda Ornatowska wyjechała wraz z dziemi za mem do Tarnopola i dowódc 49 pułku piechoty w Kołomyi, na południowym kracu równie dostała si w rce Rosjan. Udało si jej uwolni i przedosta na teren Rzeczypospolitej. Dostał si do niewoli sowieckiej i obozu jenieckiego w okupowany przez Niemców. Wróciła do Cmolasu, gdzie yła jej matka. Starobielsku. Rozstrzelany w okolicach Charkowa. Niedługo potem wynajła mieszkanie w Kolbuszowej, nastpnie podjła prac nauczycielki w Kolbuszowej Dolnej. Doczekała si wnuków, którym Dwaj majorowie Pasierbowie – o imieniu Marcin, znajduj si na „Licie przekazywała prawd i pami o dziadku. Zmarła w Zielonej Górze w wieku 82 Katyskiej” Adama Moszyskiego w czci dotyczcej ofiar z obozu lat. Wnuki Mieczysława i Wandy Ornatowskich w III Rzeczypospolitej Polskiej mieszczcego si w Starobielsku. Sprawa ich imion jest skomplikowana i s aktywnymi działaczkami Stowarzyszenie Rodzin Ofiar Katynia Polski niejednoznaczna. Sokołowianie mówi o majorze Marcinie Pasierbie i Południowej. Stanisławie Pasierbie – stryjecznych braciach, byłych legionistach I Brygady Legionów Polskich. Stanisław Zwierzchowski – technik, podporucznik rezerwy Wojska Polskiego. Urodził si 23.IX.1907 r. w Berdyczowie na ziemi kijowskiej, w Marcin Pasierb – urodził si w Sokołowie w 1896 r. jako syn Andrzeja, rodzinie inteligenckiej. Ukoczył szkoł redni i powołany do odbycia słuby rzemielnika i Marii Smotry. Bdc uczniem Gimnazjum w Rzeszowie, wstpił wojskowej, podjł nauk w Szkole Podchorych Saperów. Wzywany póniej z kolegami do I Pułku Legionów Polskich i brał udział w jego szlaku, na wiczenia, otrzymał stopie podporucznika. otrzymujc Krzy Walecznych. W odrodzonej Polsce, jako oficer słuby stałej W Brzeciu poznał pann Kazimier Zach, córk Władysława, właciciela doszedł do stopnia majora. Po wybuchu II wojny wiatowej wyruszył ze restauracji i zarazem burmistrza Kolbuszowej. W 1935 r. odbył si w stryjecznym bratem Pasierbem, któremu Sokołowianie przypisuj imi Kolbuszowej lub Stanisława i Kazimiery. W nastpnym roku przyszła na wiat Stanisław, na południe, pragnc przedosta si przez Rumuni do Francji, ich córka Irena. dowiedziawszy si, e tam powstał Rzd Polski i organizuje wojsko polskie. W marcu 1939 r. Stanisław Zwierzchowski został powołany, bd wstpił Zostali jednak ujci przy granicy przez Rosjan i umieszczeni w obozie jenieckim ochotniczo, do stałej słuby wojskowej. 1 wrzenia 1939 r. wybuchła II wojna w Starobielsku. Rozstrzelani w okolicach Charkowa. wiatowa, a ju 17 wrzenia wschodni cz Polski napadły wojska sowieckie. Stanisław Zwierzchowski dostał si do ich niewoli i został osadzony w obozie za Stanisław (Marcin) Pasierb – major wojska polskiego, urodzony w 1896 r. Charkowem na Ukrainie. Zamordowany wraz z innymi polskimi oficerami, na w Sokołowie Młp. jako syn Wojciecha, rzemielnika i Stanisławy z Darochów. wiosn 1940 r. w Starobielsku. ył z kuzynem Marcinem Pasierbem jakby byli brami – bliniakami. Razem Wybuch wojny zastał Kazimier Zwierzchowsk i jej córk w Kolbuszowej. uczyli si w rzeszowskim gimnazjum i poszli w sierpniu 1914 r. do Legionów W czasie jej trwania pozostała tu na utrzymaniu rodziców. Po wojnie pracowała Polskich, trafiajc do IV Batalionu 1 Pułku. Przeszli jego szlak bojowy i wstpili jako kierowniczka Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kolbuszowej. do odrodzonego wojska polskiego, otrzymujc stopie majora słuby stałej. Córka Stanisława i Kazimiery Zwierzchowskich w 1990 r. została Stanisław Pasierb słuył na Wileszczynie. Po klsce wrzeniowej wrócił do członkiem Stowarzyszenia Rodzin Ofiar Katynia Polski Południowej. Sokołowa, gdzie spotkał si ze stryjecznym bratem. Razem wyruszyli ku granicy rumuskiej aby dosta si do Francji i wpadli w rce Sowietów. Umieszczeni W latach 1867 – 1975 do powiatu kolbuszowskiego naleało miasteczko i w obozie w Starobielsku, obaj rozstrzelani w okolicy Charkowa. gmina Sokołów Małopolski. Poniej wymieni osoby z tych ziem, o których wiem, e zginły podczas zbrodni katyskiej.

177 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIA O DRODZE ØYCIOWEJ...

WSPOMNIENIA O DRODZE ØYCIOWEJ FRANCISZKI Z CHODOROWSKICH DUDZI—SKIEJ

Franciszka Chodorowska, za mÍøem DudziÒska, zmar≥a w dniu 23 marca tego roku w piÍknym wieku prawie dziewiÍÊdziesiÍciu jeden lat. By≥a to osoba o wielkim patriotyzmie, religijnoúci i zainteresowaniu sprawami spo≥ecznymi, ktÛra zas≥uøy≥a, aby napisaÊ o niej serdeczne wspomnienie. Wspomnienie przypomni teø niejednπ rzecz z Kolbuszowej, mi≥ego nam miasta, naszej ma≥ej ojczyzny. "Na Cha≥upkach" Franciszka urodzi≥a siÍ 29 sierpnia 1912r. w Kolbuszowej, jako przedostatnie z szeúciorga dzieci JÛzefa Chodorowskiego, mieszczanina, rzemieúlnika ñ kowala i jego øony Marii Pa≥koÒ, przyby≥ej do Kolbuszowej spod SÍdziszowa. Przysz≥a na úwiat ñ ÑNa Cha≥upkachî. Nazwa ta utrzymuje siÍ i dzisiaj. Oznacza ona obszar zaczynajπcy siÍ trochÍ na po≥udnie od zabudowaÒ pierwszego, kolbuszowskiego folwarku, a koÒczπcy przy moúcie na KolbuszÛwce, strudze sπczπcej siÍ od po≥udnia, poprzez wieú Kolbuszowa GÛrna. Droga prowadzπca do Rzeszowa przecina ten teren, nazywany ÑCha≥upkamiî. Niegdyú, po obydwÛch jej stronach sta≥y ma≥e biedne domki ludzi twardej pracy, pracownikÛw wspomnianego folwarku nazywanego ñ Podsobnim. Tamte domy juø nie istniejπ. Ostatnie z nich, znajdujπce siÍ juø blisko mostu na KolbuszÛwce, kryte s≥omianymi strzechami, zosta≥y zburzone w latach siedemdziesiπtych XX wieku. Franciszka urodzi≥a siÍ w domu dziadka, Marcina Chodorowskiego, na skraju w≥a- úciwych ÑCha≥upekî. Dom by≥ parterowy, czteroizbowy, o bia≥ych úcianach, majπcy ganeczki z obydwÛch stron, od strony zachodniej czyli od frontu, od ulicy Rzeszow- skiej i od podwÛrza. Marcin Chodorowski urodzi≥ siÍ, chyba w roku 1825 w domu przy ul. SÍdziszowskiej, obecnie J. Pi≥sudskiego. Zosta≥ szewcem, bo rzemios≥o szewskie najbardziej rozwija≥o siÍ w Kolbuszowej, w drugiej po≥owie XIX wieku, po upadku s≥ynnego stolarstwa i artystycznego meblarstwa. Oøeni≥ siÍ z Mariπ Narowskπ, majπcπ dom rodzinny na ÑCha≥upkachî. Ojciec jej albo jego przodkowie, z pewnoúciπ byli pra- ålub Franciszki i Mieczys≥awa, rok 1938. cownikami na folwarku Podsobnim. Marcin

178 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIA O DRODZE ØYCIOWEJ... w parÍ lat po úlubie wybudowa≥ dla siebie i swojej rodziny dom w ogrodzie Narowskich, pod bokiem posesji naleøπcej dzisiaj do pp. WojtasÛw. Marcin i Maria Chodorowscy mieli czterech synÛw (Jan, Wojciech, JÛzef i Piotr) i dwie lub trzy cÛrki. W tamtych czasach, w ktÛrych powaøni mÍøczyüni øenili siÍ w Ñchrystusowych latachî, to jest oko≥o trzydziestki, synowie przejmowali zawÛd swojego ojca. W rodzinie Marcina Chodorowskiego chyba nie zawsze tak by≥o. JÛzef, ojciec Franciszki, zosta≥ kowalem i pracowa≥, prawie przez ca≥e øycie, w kuüni na folwarku Podsobnim. Franciszka pamiÍta≥a, øe jej stryj Jan pojecha≥, pod koniec XIX wieku na emigracjÍ zarobkowπ do Francji. Pracowa≥ w jakiejú hucie øelaznej. By≥ kawalerem. Przy koÒcu I wojny úwiatowej wstπpi≥ do ÑB≥Íkitnej Armiiî genera≥a JÛzefa Hallera. WrÛci≥ z niπ do Polski i zaginπ≥ w 1920 r. podczas wojny z komunistycznπ Rosjπ. Wojciech Chodorow- ski osiedli≥ siÍ pod SÍdziszowem. Przez niego brat JÛzef pozna≥ MariÍ Pa≥koÒ ze wsi Czarna SÍdziszowska i oøeni≥ siÍ z niπ. JÛzef i Maria z Pa≥koniÛw Chodorowscy mieli szeúcioro dzieci. Pierwszym by≥ Jan, ktÛry dorÛs≥szy, zamieszka≥ w Czarnej, na schedzie po Pa≥koniach. Potem by≥y cztery cÛrki: Bronis≥awa, Anna, Henryka i Franciszka. Franciszek, kolejny ich brat, urodzi≥ siÍ dopiero w piÍtnaúcie lat po Franciszce. Trzy siostry, urodzone przed Franciszkπ, wyjecha≥y oko≥o po≥owy lat trzydziestych za pracπ do Francji. Wysz≥y tam za mπø i zosta≥y na sta≥e. Franciszka, urodzona dwa lata przed wybuchem I wojny úwiatowej, przeøy≥a pierwsze swoje lata dzieciÍce w trudnych warunkach materialnych. Ojciec zosta≥ powo≥any do armii austriackiej i s≥uøy≥ w niej piÍÊ lat, rzadko przyjeødøajπc na urlop. Potem w roku 1919 i 1920 s≥uøy≥ w odrodzonym Wojsku Polskim, biorπc udzia≥ w wojnie z bolszewikami. Po powrocie znowu dosta≥ prace w

Wielu mieszczan kolbuszowskich naleøa≥o do miejscowego oddzia≥u Ochotniczej Straøy Poøarnej.

179 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIA O DRODZE ØYCIOWEJ... folwarcznej kuüni. Zmar≥ w 1936 r. W domu na ÑCha≥upkachî zostali w czasie I wojny úwiatowej ñ dziadek i babcia Marcinowie, mocno juø starzy, Maria JÛze- fowa z piπtkπ dzieci i jeszcze ktoú z rodzeÒstwa JÛzefa. Gospodarowali wspÛlnie jak mogli, z tym, øe dziadkowie najwiÍcej doglπdali domu i wnukÛw, a Maria JÛzefowa, matka piÍciorga dzieci, stara≥a siÍ zarobiÊ coú pieniÍdzy czy produk- tÛw øywnoúciowych i najmowa≥a siÍ do pracy na folwarku czy po prywatnych domach, przyjmujπc kaødπ robotÍ. Gorzej zrobi≥o siÍ w 1917, gdy dziadkowie zmarli wnet jedno po drugim, w czasie epidemii tyfusu czy czerwonki. Nauka i praca W odrodzonej Polsce, chyba we wrzeúniu 1920 r. Franciszka posz≥a na nauki do Szko≥y ØeÒskiej, znajdujπcej siÍ przy ulicy 3 Maja, nazywanej popularnie ulicπ PaÒskπ, dzisiaj ñ ObroÒcÛw Pokoju. Przesz≥a w niej przez siedem klas. Francisz- ka by≥a bardzo ≥adnym i zdolnym dzieckiem, dobrym, grzecznym. Mia≥a gÍste, jasno blond krÍcπce siÍ w≥osy, splecione w warkocze, wyraziste rysy twarzy, g≥Íbokie, niebieskie oczy, z ciemnymi ≥ukami brwi, orli nos, jasnπ cerÍ. By≥a inteligentna, bystra, dowcipna, mia≥a silny czysty g≥os i bardzo lubi≥a úpiewaÊ. Lubi≥a teø øycie towarzyskie. By≥aby bardzo dobrze siÍ uczy≥a, gdyby mog≥a pÛjúÊ do gimnazjum. Ale nie mog≥a, bo dom jej by≥ biedny, rzemieúlniczy. Fran- ciszka chcia≥a jak najszybciej zarabiaÊ i postanowi≥a zostaÊ krawczyniπ. NaukÍ krawiectwa pobiera≥a Franciszka od krawczyni Eleonory z Mar- kusiewiczÛw, m≥odej kobiety, øony Jana DudziÒskiego, zamieszka≥ej przy ulicy SÍdziszowskiej. Dom Janostwa DudziÒskich stoi do dzisiaj, dobrze utrzymany i mieszka w nim cÛrka Helena, za mÍøem Augustynowa. Franciszka by≥a uczen- nicπ krawiectwa przez dwa i pÛ≥ roku i otrzyma≥a status czeladniczki. Ojciec dopomÛg≥ jej kupiÊ maszynÍ do szycia. Poma≥u przychodzi≥o zarabianie pieniÍ- dzy, takøe moøliwoúÊ pomagania w utrzymaniu rodziny. Egzamin mistrzowski z≥oøy≥a na wiosnÍ 1935 r. w wieku osiemnastu lat i zosta≥a cz≥onkiem Cechu Zbiorczego. Cechmistrzem - starszym cechu - by≥ wÛwczas Ozjasz Arzt (Arct), øyd, zegarmistrz i jubiler. Franciszka z czasem sta≥a siÍ bardzo dobrπ krawczyniπ. Szy≥a Polkom ñ ka- toliczkom i ØydÛwkom. Zw≥aszcza sπsiadkom z rodziny Weichselbaum i czterem kobietom z domu Zalela Orgla, bogatego w≥aúciciela m≥yna i tartaku, stojπcych Ñna Ogonkachî, to jest przy ulicy SÍdziszowskiej. Pozna≥a dobrze te rodziny. Starzy Weichselbaumowie øyli do wrzeúnia 1939 r., czyli do wybuchu II wojny úwiatowej. Mieli oni syna o imieniu ñ Zyle i dwie cÛrki, RyfkÍ i SalkÍ. Zyle mia≥ øonÍ MinÍ i piÍciu synÛw i cÛrkÍ AnÍ. Ryfka by≥a øonπ Dawida Schmid- ta, a Salka JÛzefa Susskinda. Franciszka opowiada≥a, jak przed szabasem stara Weichselbaumowa piek≥a od rana mace, z pomocπ polskiej s≥uøπcej i rozdawa≥a je przychodzπcym po nie biednym Øydom. RodzinÍ WeichselbaumÛw zniszczyli Niemcy w czasie II wojny úwiatowej, jak i miliony innych rodzin øydowskich z ziem polskich. Weichselbaumowie, Schmidowie, Susskindowie, Orglowie, Sontagowie i inni Øydzi kolbuszowscy stracili w niej øycie. Z piÍciu synÛw Zalego Weichselbauma dwÛch jakoú siÍ

180 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIA O DRODZE ØYCIOWEJ... uratowa≥o, trzech m≥odszych, ktÛrych Franciszka nazywa≥a Arek, Moniek i Mulek, zosta≥o rozstrzelanych za budynkiem ich m≥yna. Budynek ten stoi do dzisiaj. Kie- dy Øydzi z Kolbuszowej w 1942 r. zostali wywiezieni przez NiemcÛw do getta w Rzeszowie, trzech wymienionych braci Weichselbaum ukry≥o siÍ w budynku nieczynnego m≥yna. Ich dawna s≥uøπca przynosi≥a im øywnoúÊ. Nie wiadomo, czy ona zachowa≥a siÍ nieostroønie, czy ktoú inny doniÛs≥ Niemcom, dosyÊ, øe ujÍli oni trzech braci i zastrzelili. Wielu mieszczan kolbuszowskich naleøa≥o do miejscowego oddzia≥u Ochotniczej Straøy Poøarnej. W Kolbuszowej by≥o wtedy duøo panien w domach mieszczaÒskich, nie mogπcych dostaÊ pracy zawodowej i nie majπcych øycia towarzyskiego. Komenda Powiatowa OSP zrobi≥a wiÍc, pod koniec lat dwudziestych, kobiecy sanitarny oddzia≥ straøacki. Zapalonym straøakiem by≥ Jan DudziÒski, u ktÛrego øony Franciszka uczy≥a siÍ krawiectwa i pewnie dziÍki niemu zosta≥a cz≥onkiniπ Oddzia≥u Straøackiego OSP. Bra≥a udzia≥ w jego pracach, w zbiÛrkach i Êwiczeniach. Takøe w spotkaniach towarzyskich. Na Nowym Mieúcie czπc siÍ krawiectwa i naleøπc do Cechu pozna≥a, Fran- ciszka Chodorowska Mieczys≥awa DudziÒskiego, rzemieúlnika ñ szewca, piÍÊ lat od niej starszego. Po úlubie, zawartym w czerwcu 1938 r., Franciszka zamieszka≥a w domu mÍøa na Nowym Mieúcie, w ktÛrym øyli takøe ñ Wiktoria, matka Mieczys≥awa i jego m≥odszy brat, W≥adys≥aw. Ta rodzina DudziÒskich mia≥a przydomek ñ ÑWoüniakî. W II Rzeczypospolitej by≥y w Kolbuszowej trzy rody DudziÒskich, majπcych úwiadomoúÊ swojego pokrewieÒstwa, nazywajπcy siebie nawet rodzinπ i by≥y domy, ktÛre juø zerwa≥y zwiπzki rodzinne. By≥ rÛd DudziÒskich garncarzy, zamieszka≥y na ÑZakoúcieluî, czyli za koúcio≥em parafialnym, by≥ rÛd DudziÒskich ÑBabusiÛwî i rÛd DudziÒskich ñ ÑSzkiergietÛwî. Ten przydomek, zwiπzany z jÍzykiem wÍgierskim i powsta≥ w drugiej po≥owie XIX wieku, gdy w Kolbuszo- wej stacjonowa≥, szwadron huzarÛw, a biedne mieszczaÒskie dzieci podbiega≥y do nich i prosi≥y ich o Ñkiniarî ñ chleb i sachar ñ cukier. Teúciowie Franciszki, Stanis≥aw i Wiktoria DudziÒscy gdzieú w koÒcu XIX czy na poczπtku XX wieku, wybudowali swÛj rodzinny dom z mocnego drzewa i porzπdnie, ale chyba wed≥ug starego, mieszczaÒskiego zwyczaju, wed≥ug ktÛrego znalaz≥y siÍ, pod jednym dachem, dwie izby mieszkalne, za nimi komora, a za niπ obora. Do po≥udniowej úciany obory, z czasem dobudowano chlewik. W domu tym Franciszka z Chodorowskich ñ DudziÒska przeøy≥a szeúÊdziesiπt lat swojego ma≥øeÒskiego øycia. Po≥owÍ tych lat razem z rodzinπ W≥adys≥awa, m≥odszego brata mÍøa. Nie wiem, czy znalaz≥oby siÍ, w tym czasie, w XX wieku, w ca≥ej Polsce, drugi taki przyk≥ad zgodnego, serdecznego wspÛ≥øycia, pod jednym dachem, dwÛch braci, dwÛch bratowych i jedenaúciorga ich dzieci.

Mieczys≥aw, mπø Franciszki, urodzony w 1907 r., mia≥ dwÛch starszych braci, Kazimierza JÛzefa (Kazimierz, imiÍ odziedziczone po dziadku, wed≥ug tradycji panujπcej dawniej w polskich rodzinach), Jana i m≥odszego brata W≥adys≥awa. Kazimierz JÛzef, urodzony w koÒcu XIX wieku, przeszed≥ w czasie I wojny

181 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIA O DRODZE ØYCIOWEJ... úwiatowej, tu≥acze szlaki w wojsku austriackim i polskim. W odrodzonej Pol- sce s≥uøy≥ jako podoficer sta≥ej s≥uøby wojskowej w Kaliszu. PoúwiÍcone mu wspomnienie znajduje siÍ w trzecim numerze ÑRocznika Kolbuszowskiegoî. Jan zosta≥ szewcem, jak jego ojciec i dwaj m≥odsi bracia. Oøeni≥ siÍ w dziesiÍÊ lat po zakoÒczeniu I wojny úwiatowej. Ich ojciec, Stanis≥aw DudziÒski, zmar≥ m≥odo na jakπú epidemiÍ w czasie I wojny úwiatowej. Mieczys≥aw nie mia≥ wtedy dziesiÍciu lat øycia. Prowadzenie domu przejÍ≥a matka, Wiktoria z GoliÒskich, bardzo zacna i religijna kobieta. Rodzina posiada≥a dwie czy trzy morgi pola, chowa≥a dwie krowy. Mieczys≥aw nauczy≥ siÍ szewstwa u Kazimierza DudziÒskiego, stryjecznego brata, starszego od niego o dwadzieúcia lat. Øona Kazimierza by≥a siostra Eleonory DudziÒskiej, u ktÛrej Franciszka nauczy≥a siÍ krawiectwa. MiÍdzy domami Kazimierzy i Jana, kuzynÛw i szwagrÛw, by≥y bliskie kontakty. Gospodyniπ domu by≥a matka Wiktoria, popularnie nazywana ÑWoüniacz- kπî. Decydowa≥a o sprawach rodziny i ma≥ego gospodarstwa, a synowie bardzo jπ szanowali. Bracia razem robili obuwie przy wspÛlnym warsztacie, stojπcym w kuchni pod oknem i razem pracowali w polu, zawsze w idealnej zgodzie. Posiadana krowa czy krowy by≥y wypasane na gromadzkim pastwisku na ÑB≥oniuî, w ca≥ym stadzie mieszczaÒskich krÛw, zaprowadzane tam i przyprowadzane przez gromadzkiego pastucha, ktÛrego w kaødym dniu øywi≥a inna gospodyni domowa.

* * * Zwiπzek ma≥øeÒski Mieczys≥awa i Franciszki zosta≥ pob≥ogos≥awiony na wiosnÍ 1939 r. urodzeniem siÍ cÛreczki, nazwanej na czeúÊ babci Wiktoriπ ñ wo≥ano jπ Wisia. Ale w tym samym roku zaczπ≥ siÍ ciÍøki, kilkuletni okres niemieckiej okupacji. W≥adys≥aw Du- dziÒski, brat Mieczys≥awa, poszed≥ do pracy robotnika w niemieckiej placÛwce, w dotychczasowej Szkole ØeÒ- skiej. By≥a to placÛwka wojskowa, coú jak gospoda dla NiemcÛw przebywajπcych w Kolbuszowej czy przejeødøa- jπcych przez niπ, miejsce noclegÛw, sto≥Ûwka, úwietlica. S≥uøπce ñ Polki gotowa≥y, pra≥y, sprzπta≥y, kilku polskich mÍøczyzn wykonywa≥o rÛøne roboty. Mieczys≥aw gospodarowa≥ w domu, a z ma≥ego gospodarstwa rolnego trzeba by≥o oddaÊ Niemcom kontyngent, okreúlonπ iloúÊ mleka, miÍsa, ziemniakÛw. W 1941 r. Franciszka urodzi≥a drugie dziecko, syna JÛzefa. ImiÍ, zgodnie z tradycjπ, dosta≥ na czeúÊ dziadka Chodo- rowskiego. W tym samym roku W≥adys≥aw oøeni≥ siÍ i zamieszka≥ z øonπ, Mariπ Maciπg, w rodzinnym domu na Nowym Mieúcie. W 1941 r. by≥y w Kolbuszowej moøliwoúci ≥atwego zdobycia mieszkania gdyø Niemcy przesiedlili ØydÛw do getta. Do opuszczonych domÛw úciπgali Polacy z okolicznych wsi, wysiedlanych przez NiemcÛw. W 1942 r. Niemcy wywieüli ØydÛw z kolbuszowskiego getta na stracenie i Polacy znowu zajÍli

182 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIA O DRODZE ØYCIOWEJ... opuszczone prze nich domy. Przez te lata bracia DudziÒscy, ich øony i dzieci mieszkali razem w dwÛch niezbyt duøych izbach. Franciszka wspomina≥a, øe przed wojnπ szy≥a wyprawy trzem cÛrkom Zalela Orgla, m≥ynarza, najbogat- szego Øyda w Kolbuszowej, pannom gim- nazjalistkom - Szajndzi, Gici i Blimci, øe matka tych panien spotka≥a jπ jakoú przed pÛjúciem do getta i powiedzia≥a, øe Niemcy zjedzπ ØydÛw na úniadanie, a PolakÛw na obiad. Po urodzeniu syna JÛzefa, w roku szkolnym 1941-1942 by≥a Franciszka instruktorkπ krawiectwa w dzia≥ajπcej w budynku przedwojennego Gimnazjum, Publicznej Dokszta≥cajπcej Szkole Zawo- dowej. W 1943 r. w domu ÑWoüniakÛwî urodzi≥a siÍ Krystyna, druga cÛrka W≥a- dys≥awa i Marii, zaú klientkπ Franciszki DudziÒskiej zosta≥a Twardoniowa, øona Franciszka i Mieczys≥aw z dzieÊmi. landrata, kolbuszowskiego starosty, bardzo okrutnego cz≥owieka. Przyby≥ do naszego miasta z zadaniem wyniszczenia tutejszych ØydÛw ñ i wykona≥ zadanie. W pierwszym roku po wojnie, Franciszka Mieczys≥awowa urodzi≥a syna Adama, a Maria W≥adys≥awowa urodzi≥a trzeciπ cÛrkÍ, AnnÍ. W tym samym roku zmar≥a matka rodziny - Wiktoria z GoliÒskich DudziÒska. Podzieli≥a po- miÍdzy synÛw posiadane kawa≥ki pola, a dom z podwÛrzem pozosta≥ ich wspÛl- nπ w≥asnoúciπ. Odtπd bracia dalej wspÛlnie p≥acili podatek za dom, a osobno za kawa≥ki pola, kaødy mia≥ swojπ krowÍ, dalej chodzπcπ na pastwisko na B≥o- nie, ale wspÛlnie pracowali na kawa≥kach pola, wspÛlnie zbierali plony. Razem zamieniali zboøe na mπkÍ czy kaszÍ, natomiast kaøda gospodyni korzysta≥a z tych produktÛw w miarÍ swojej potrzeby. Bracia i bratowe bywali teø nie raz, nawzajem, chrzestnymi ojcami i matkami swoich dzieci. A dzieci przybywa≥o. W 1947 r. urodzi≥a siÍ W≥a- dys≥awa, cÛrka W≥adys≥awa i Marii, w 1949 r. Barbara, cÛrka Franciszki i Mieczys≥awa. PÛüniej, w 1952 r. Franciszka urodzi≥a ostatnie dziecko, cÛrkÍ MariÍ, nazwanπ Rysiπ. Maria W≥adkowa zaú urodzi≥a w 1953 r. syna Antoniego, a w 1958 syna Jana. I ta jedenastka to by≥y juø wszystkie dzieci dwÛch, a w≥aúciwie jakby jednej rodziny DudziÒskich na kolbuszowskim Nowym Mieúcie. WspomnÍ, øe wnet po zakoÒczeniu II wojny úwiatowej w≥adze komunistyczne, zwalcza≥y prywatne rzemios≥o i handel. GnÍbiono podatkami i domiarami, milicjanci zamykali do aresztu rzemieúlnikÛw, ktÛrzy wy-

183 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIA O DRODZE ØYCIOWEJ... szli na targ ze swoimi wyrobami. W 1953 r. przysz≥a odmiana. Za≥o- øono fabrykÍ obuwia. O za≥oøenie jej postara≥ siÍ Stanis≥aw Ko≥odziej z Przedborza, ktÛry po wojnie osiedli≥ siÍ w Ka- towicach, zosta≥ aktywi- stπ partyjnym i dyrektorem dwÛch czy trzech tamtejszych fabryk obuwia. Ten regionalny pa- triota pomyúla≥ o bezrobotnych szewcach w Przed domem na Nowym Mieúcie. Franciszka DudziÒska z wnukami i Autorka. Kolbuszowej i przewiÛz≥ do niej maszyny z jednej z katowickich fabryk. Mieczys≥aw DudziÒski ÑWoüniakî podjπ≥ pracÍ w tej fabryce i pracowa≥ w niej przez dwadzieúcia lat. W latach piÍÊdziesiπtych, szeúÊdziesiπtych i siedemdziesiπtych XX wieku obydwie pary ma≥øeÒskie, Mieczys≥awowie i W≥adys≥awowie, pracowa≥y intensywnie i posy≥a≥y swoje dzieci do szkÛ≥, pomaga≥y im w wyborze zawodÛw, drÛg øyciowych, w usamodzielnianiu siÍ. Wiktoria zosta≥a, w dwudziestym roku øycia øonπ, matkπ i nauczycielkπ w GdaÒsku. Chyba w tym samym roku øycia wysz≥a teø za mπø Stanis≥awa, pierwsza cÛrka W≥adys≥awa i Marii. Za niπ, wnet po maturach, wysz≥y za mπø jej siostry, Krystyna i Anna. JÛzef, syn Mieczys≥awa i Franciszki, zosta≥ technikiem drogowym i pracownikiem Powiatowego Zarzπdu DrÛg Lokalnych, ale d≥ugo siÍ nie øeni≥. Zrobi≥ to po trzydziestym roku øycia. Adam, jego m≥odszy brat, wstπpi≥ po maturze do wojska i zosta≥ oficerem s≥uøby sta≥ej. Obecnie jest w stopniu majora, mieszka w Mrπgowie na Mazurach i ma z øonπ trzy cÛrki. Barbara, druga cÛrka Franciszki i Mieczys≥awa, podjÍ≥a po maturze pracÍ w biurze Zarzπdu Gospodarki Komunalnej; najm≥odsza Marysia pojecha≥a po maturze do GdaÒska, do siostry Wisi i tam wysz≥a za mπø. W roku 1962 zmar≥a prawie dziewiÍÊdziesiÍcioletnia Michalina GoliÒska, ku- zynka ÑWoüniakÛwî, od ktÛrej W≥adyslaw kupi≥ dom, stojπcy przy ul. ObroÒcÛw Pokoju. W domu tym mieúci≥a siÍ, na poczπtku zesz≥ego wieku kolbuszowska poczta. W≥adys≥aw DudziÒski przeprowadzi≥ siÍ tam z rodzinπ, a na Nowym Mieúcie, zosta≥a cÛrka Krystyna z nowo poúlubionym mÍøem. Mieczys≥aw DudziÒski przeszed≥ na emeryturÍ w roku 1972. Franciszka dosta≥a emeryturÍ w 1978 roku. Mieczys≥aw chowa≥ krowÍ, kilka kur i czuwa≥ nad ca≥oúciπ spraw. Franciszka mia≥a os≥abiony wzrok i zarzuci≥a krawiectwo. On chodzi≥ do koúcio≥a w niedziele i úwiÍta na sumÍ, ona codziennie na wieczorne msze úw. Od wiosny do jesieni uprawia≥a swÛj ulubiony ogrÛdek, osobny kwiatowy, a osobny warzywny. Zosta≥a teø cz≥onkiem ÑKlubu Senioraî przy miejscowym Domu Kultury.

184 HALINA DUDZI—SKA, WSPOMNIENIA O DRODZE ØYCIOWEJ...

SzczegÛlnie weso≥o spÍdzano tam spotkania noworoczne i karnawa≥owe. Wspominano dawne szopki boøonarodzeniowe, úpiewano kolÍdy, odchodzono teø úwiÍta narodowe. Franciszka DudziÒska posiada≥a w domu starπ szopkÍ, umia≥a odgrywaÊ w niej przedstawienie wed≥ug starego, kolbuszowskiego zwyczaju. Jeü- dzi≥a z cz≥onkami Klubu na wycieczki, pisa≥a wiersze, úpiewa≥a pieúni. Klub istnia≥ chyba do burzliwego roku 1989. W 1988 r. Mieczys≥aw i Franciszka DudziÒscy odchodzili z≥oty jubileusz swojego zwiπzku ma≥øeÒskiego. Rok wczeúniej dzieci urzπdzi≥y ojcu Mieczys≥awowi uroczystoúÊ osiemdziesiπtych urodzin. Podobnπ uroczystoúÊ zrobi≥y w piÍÊ lat pÛüniej mamie Franciszce. W domu na Nowym Mieúcie pozosta≥a z nimi na sta≥e tylko cÛrka Barbara, a celem swojego øycia uczyni≥a opiekÍ nad rodzicami i starym, rodzinnym domem. W tych sprawach wiernie pomaga≥ jej brat JÛzef, czÍsto przychodzπcy do rodzicÛw i siostry. Mieczys≥aw DudziÒski zmar≥ w listopadzie 1999 roku, a Franciszka z Chodo- rowskich DudziÒska 23 marca 2003 r. Spoczywajπ w jednym grobie na naszym cmentarzu. Przedruk z miesiÍcznika "Ziemia Kolbuszowska" Nr 11-12 (listopad - grudzieÒ.2003 r.)

185 186 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...



 

W latach 1999 – 2002 byłem starost powiatu kolbuszowskiego. Przedstawione informacje, pomimo próby ujcia obiektywnego, sił rzeczy maj charakter subiektywny. Niezalenie od tego, przywołuj fakty, zdarzenia i mechanizmy władzy samorzdowej, które odsłaniaj trudne pocztki budowania samorzdowego powiatu kolbuszowskiego. By moe stan si one kiedy przyczynkiem do kompleksowej oceny funkcjonowania samorzdów i przemian społecznych, jakie od 1989 roku dokonuj si w naszym powiecie.

CZY BDZIE POWIAT?

Mieszkacy Kolbuszowej i najbliszych okolic w ogóle nie brali pod uwag braku powiatu kolbuszowskiego na nowej mapie administracyjnej kraju. wiadczy o tym ich aktywno, w celu utworzenia wczeniej (w 1990r.) Urzdu Rejonowego w Kolbuszowej. Powstał dopiero w drugim rzucie (01.02.1991r.), kiedy Kolbuszowa była, od 01.09.1990r., ju podporzdkowana administracji pastwowej z Urzdem Rejonowym w Mielcu. Stało si to po wielokrotnych in- terwencjach władzy samorzdowej oraz przedstawicieli społeczestwa w Warszawie. Starania o Urzd Rejonowy w Kolbuszowej wspierali te przedstawiciele parlamentu, m.in. senator Jan Draus i poseł Stanisław Mazan. Istnienie Urzdu Rejonowego w Kolbuszowej okazało si niezwykle wane w staraniach o przyszły powiat. Powiat kolbuszowski mógł by utworzony tylko przy przyjtym przez władze wariancie ponad 300 powiatów i spełnieniu przez władze miejsko – gminne miast, w których planowano utworzy siedziby powiatów, kilku warunków, m.in: miasto powinno by siedzib komend policji i pastwowej stray poarnej o zasigu ponadgminnym, komórek administracji specjalnej o podobnym zasigu, minimalnej sieci szkół ponadpodstawowych, szpitala powiatowego. W struktur powiatu powinno wchodzi przynajmniej 6 gmin. Te warunki Kolbuszowa spełniała.

187 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Miasto starajce si o powiat miało stworzy niezbdne warunki do funkcjonowania nowej administracji: zapewni pomieszczenia, odpowiedni infrastruktur biurow, wyposaenie w niezbdn łczno. T spraw Minister Spraw Wewntrznych i Administracji w pimie do samorzdów miejskich i urzdów rejonowych (w czerwcu 1998r.) potraktował jako najwaniejsz. Brak spełnienia tego warunku był jego zdaniem równoznaczny z niezaistnieniem powiatu. Ówczesne władze Kolbuszowej, po bardzo krótkich konsultacjach ze rodowiskami politycznymi, zapewniły MSWiA o spełnieniu tych warunków. Przyjły niejako wic na siebie obowizek pomocy powiatowi – jeli ten powstanie. Równoczenie przedstawiciele rodowiska samorzdowo – społecznego Kolbuszowej prowadzili nadal rozmowy z samorzdem i wójtem Majdanu Kró- lewskiego, chcc aby tamtejsza rada podjła uchwał intencyjn o przynalenoci gminy do powiatu kolbuszowskiego. Wójt Tadeusz Cebula chciał przynalenoci do powiatu kolbuszowskiego, a nie do tarnobrzeskiego. Miał jednak siln opozycj. Byli w niej równie niektórzy póniejsi radni rady powiatu kolbuszowskiego, z gminy Majdan Królewski. Ostatecznie uchwała Rady Gminy Majdan Królewski o przynalenoci do powiatu kolbuszowskiego trafiła do MSWiA. W stolicy targi o powiaty trwały do ostatniej chwili. W ostatnich dniach, przed przyjciem mapy powiatów, informacje docierajce do Kolbuszowej zmieniały si co kilka godzin. Napicie rosło. W miecie (a i w terenie) niektórzy ju zaczli przebkiwa, e im to jest ju obojtne czy bdzie powiat w Kolbuszowej czy nie. Tak jakby spodziewali si poraki i chcieli si do niej przygotowa zawczasu. Niewtpliwie dodatkowym atutem Kolbuszowej było równie to, e miała wówczas swojego rodaka w roli rozdajcego polityczne karty. Marian Krzaklewski, szef zwyciskiej w ówczesnych wyborach AWS, nie mógł zapomnie o rodzinnym miecie – i jak wielu twierdzi – wraz ze swoj siostr, posłank Barbar Frczek, zrobili wszystko, aby parlament przyjł ustaw z tak iloci powiatów, aby wród nich był powiat kolbuszowski. Na mocy uchwały Sejmu RP z dnia 5 stycznia 1998r. i rozporzdzenia Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 1998 r. utworzono 408 powiatów, w tym powiat kolbuszowski, o powierzchni 77 393 ha, zamieszkały przez 60 335 osób. Powiat objł 6 gmin samorzdowych: Cmolas, Kolbuszowa, Majdan Królewski, Dzi- kowiec Stary, Niwiska i Raniów. Ju od samego pocztku, jeszcze przed 1 stycznia 1999r. (dniem rozpoczcia funkcjonowania), było wiadome, e powiat kolbuszowski jest powiatem ekonomicznie i ludnociowo słabym i moe si nie utrzyma. W przypadku niewywizywania si z ustawowych zada, zostanie zlikwidowany, a jego funkcj przejm powiaty: mielecki (gm. Cmolas, gm. Kolbuszowa, gm. Niwiska), rzeszowski (gm. Dzikowiec i gm. Raniów) i tarnobrzeski (gm. Maj-

188 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU... dan Królewski). To naznaczenie niepewnoci od samego pocztku z jednej strony przeszkadzało przyszłej władzy, z drugiej za mobilizowało j do tego, aby wykorzystujc walory, które powiat kolbuszowski posiada, stara si dorówna innym powiatom.

WYBORY

Polityczna scena Kolbuszowszczyzny nie jest skomplikowana, jest bardzo czytelna. Zawsze wybory wygrywały ugrupowania legitymujce si jako prawicowe, mimo e liczce si partie, PSL i SLD, te maj tutaj duo zwolenników. Wszyscy od wielu lat, tam gdzie to było zasadne, rónili si pogldami, zachowaniem, ale w wielu zasadniczych sprawach umieli si ze sob porozumie. Jeli pojawiały si jakie pknicia, to na ogół na prawej stronie, i to nie z powodów prycypialno – ideologicznych, lecz zwykło – ludzkich. Ostatnie lata pokazały, e wielu zapomniało ju o uniesieniach i zapale roku 80 i 89, a do polityki zaczto podchodzi bardziej pragmatycznie. Stawało si coraz bardziej oczywiste, e władza daje pienidze, przywileje i miejsca pracy, co w ostatnich czasach stało si szczególnie wane. Mimo tych niepokojcych zapowiedzi tzw. prawica wystawiła do wyborów samorzdowych do powiatu, dwa znaczce Komitety Wyborcze: Akcji Wyborczej Solidarno i Ruchu Patriotycznego „Ojczyzna”. W samej AWS było kilka frakcji, skupionych koło kilku osób, majcych swoj wizj przyszłych władz. Do rady powiatu weszli: - z AWS: Marek Bryk, Dariusz Bdzikot, Ryszarda Czapka, Eugeniusz Dec, Józef Kardy, Stanisław Kope, Janusz Kosiak, Eugeniusz Lis, Mieczysław Maziarz, Aleksandra Niezgoda, Benedykt Popek, Tadeusz Posłuszny, Adam Przybyło, Bogdan Romaniuk, Jerzy Wilk, Elbieta Wróbel, Marian Zieliski. - RP „Ojczyzn” reprezentowali: Aleksandra Frczek, Zbigniew Lubera, Kazimierz Pieniek. - PSL: Stanisław Mazan, Jan Niemczyk, Wacław Pogoda, Stefan Wrzask. - SLD: Stanisław Augustyn, Jan Mierzwa i Władysław Mytych. Na pierwszej sesji Rady Powiatu, która odbyła si 9 listopada 1999r., w wietlicy Szkoły Podstawowej nr 2 w Kolbuszowej, wybrano przewodniczcego rady – Dariusza Bdzikota z Majdanu Królewskiego. Jego zastpcami zostali Aleksandra Niezgoda (Kolbuszowa) i Krzysztof Klecha (Dzikowiec). Do urzdu starosty AWS zgłosiła dwóch kandydatów: Józefa Kardysia i Zbigniewa Lenarta.1 W głosowaniu tajnym na starost powiatu kolbuszowskiego wybrano Zbigniewa Lenarta (18 głosów). Józef Kardy otrzymał 8 głosów. 4 radnych wstrzymało si od wyboru.

1 Podział w AWS, który był tylko odczuwalny po wyborach, teraz stał si oczywisty. Przesdził o istnieniu w radzie opozycji „sporód swoich”.

189 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Na kolejnej sesji (14.11.1998r.) wybrano wicestarost, którym został Jerzy Wilk (Majdan Królewski) oraz czterech członków zarzdu. Zostali nimi: Marek Bryk (gmina Cmolas), Benedykt Popek (gmina Raniów), Adam Przybyło (gmina Kolbuszowa), Elbieta Wróbel (gmina Niwiska). Komisje problemowe rady wybrano 18 grudnia2, za 26 stycznia 1999r. wybrano skarbnika powiatu – Małgorzat Letniowsk (gmina Majdan Kró- lewski) i sekretarza powiatu. Został nim Bogdan Romaniuk z gminy Dzi- kowiec.3

ZOSTAŁO DWA MIESICE

Nawet niepełne. Wybrany 9 listopada zarzd powiatu musiał zdy ze wszystkimi pracami, aby 1 stycznia 1999r. powiat kolbuszowski i jego organ wykonawczy - starostwo powiatowe, wraz ze wszystkimi słubami, rozpoczło sprawne funkcjonowanie. Nie było budynku, rodków finansowych. Władze młodego powiatu same musiały wykona zadania, które przed nimi postawiono. Nie liczył si czas, pora dnia czy nocy. O tym, aby administracja powiatu mogła funkcjonowa w byłym budynku powiatu, sprzed 1975 roku, nie było mowy. Zajmował go Urzd Miasta i Gminy i nie było moliwoci na wydzielenie pomieszcze dla powiatu. Pozostało wydzierawienie pomieszcze tanich i usytuowanych w miejscach w miar korzystnych dla mieszkaców. Sporód kilku ofert (siedziba Urzdu Rejonowego, byłego POM–u, firmy „Sankro”, Centrali Nasiennej, Iglopolu i OBM) zarzd powiatu (26.11.1998) wybrał biurowiec firmy „Sankro”, przy ul. 11 listopada 11 i biurowiec byłego OBM – u przy ul. Handlowej 4. Było to rozwizanie tymczasowe. Ju wówczas mylano o budowie własnego budynku starostwa. W trudnych dniach tworzenia administracji powiatowej, borykania si z rónymi trudnociami, mocnym atutem była kadra Urzdu Rejonowego, która z mocy prawa i woli władz powiatu stawała si podstawow kadr administracyjn starostwa powiatowego. To dziki duemu zaangaowaniu 29 pra- cowników UR, na czele z kierownictwem: Iren Kozimala i Kazimierzem Kretem (dowiadczonymi pracownikami administracji), sprawnie pokonano kolejne trudnoci. Zagospodarowano wydzierawione budynki, zbudowano łczno i cał infrastruktur biurow. Stworzono Statut Powiatu, Regulamin

2 Utworzono nastpujce komisje: Rewizyjna (przew. S. Mazan), Promocji i Rozwoju Gospodarczego Powiatu (przew. J. Kardy), Gospodarki Mieniem i Finansów (przew. W. Mytych), Ochrony rodowiska, Gospodarki Wodnej i Lenictwa (przew. T. Posłuszny), Pomocy Rodzinie i Spraw Społecznych (przew. Z. Lubera), Edukacji, Kultury, Sportu i Turystyki (przew. R. Czapka), Bezpieczestwa i Porzdku Publicznego (przew. K. Pieniek). 3 Bogdan Romaniuk zostajc sekretarzem powiatu musiał zrezygnowa z mandatu radnego. W jego miejsce do rady wszedł Eugeniusz Tokarz (gmina Dzikowiec), te z AWS.

190 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Na kolejnej sesji (14.11.1998r.) wybrano wicestarost, którym został Jerzy Organizacyjny Starostwa i kilka innych dokumentów regulujcych funkcjo- Wilk (Majdan Królewski) oraz czterech członków zarzdu. Zostali nimi: Marek nowanie nowej jednostki samorzdowej. Bryk (gmina Cmolas), Benedykt Popek (gmina Raniów), Adam Przybyło (gmi- W poniedziałek, 4 stycznia 1999 roku, o godzinie 715 nastpiło skromne, na Kolbuszowa), Elbieta Wróbel (gmina Niwiska). aczkolwiek uroczyste, otwarcie starostwa powiatowego w Kolbuszowej. Komisje problemowe rady wybrano 18 grudnia2, za 26 stycznia 1999r. Odczytano akt powołania Powiatu Kolbuszowskiego, powicono budynki. Była wybrano skarbnika powiatu – Małgorzat Letniowsk (gmina Majdan Kró- lampka szampana i orkiestra dta Stanisława Wrony z okolicznociowymi lewski) i sekretarza powiatu. Został nim Bogdan Romaniuk z gminy Dzi- marszami. Były yczenia, wród których jedno powtarzało si: „...niech si uda kowiec.3 powiatowi i jego mieszkacom”.4 O godzinie 8 wszyscy pracownicy starostwa powiatowego byli na miejscach pracy. Powiat kolbuszowski rozpoczł swoje samorzdowe ycie. ZOSTAŁO DWA MIESICE ZADANIA Nawet niepełne. Wybrany 9 listopada zarzd powiatu musiał zdy ze wszystkimi pracami, aby 1 stycznia 1999r. powiat kolbuszowski i jego organ Ustawa o samorzdzie powiatowym okreliła zadania wykonywane przez wykonawczy - starostwo powiatowe, wraz ze wszystkimi słubami, rozpoczło organy powiatu. Rada Powiatu – organ stanowicy - podejmuje uchwały w sprawne funkcjonowanie. Nie było budynku, rodków finansowych. sprawach najwaniejszych dla powiatowej społecznoci; zarzd powiatu – organ Władze młodego powiatu same musiały wykona zadania, które przed nimi wykonawczy powiatu – realizuje uchwały rady powiatu, gospodaruje mieniem, postawiono. Nie liczył si czas, pora dnia czy nocy. przygotowuje koncepcje, sposoby realizacji zada proponujc je do zatwier- O tym, aby administracja powiatu mogła funkcjonowa w byłym budynku dzenia radzie oraz nadzoruje prac starostwa. powiatu, sprzed 1975 roku, nie było mowy. Zajmował go Urzd Miasta i Gminy Na co dzie zadania realizuj poszczególne wydziały starostwa i jednostki i nie było moliwoci na wydzielenie pomieszcze dla powiatu. Pozostało organizacyjne powiatu. wydzierawienie pomieszcze tanich i usytuowanych w miejscach w miar korzystnych dla mieszkaców. Sporód kilku ofert (siedziba Urzdu Wydziały: Rejonowego, byłego POM–u, firmy „Sankro”, Centrali Nasiennej, Iglopolu i OBM) zarzd powiatu (26.11.1998) wybrał biurowiec firmy „Sankro”, przy ul. Wydział organizacyjny zapewnia organizacj i funkcjonowanie starostwa, 11 listopada 11 i biurowiec byłego OBM – u przy ul. Handlowej 4. Było to obsług administracyjn rady powiatu, komisji rady i zarzdu, organizacj rozwizanie tymczasowe. Ju wówczas mylano o budowie własnego budynku przyjmowania obywateli w sprawach skarg i wniosków, prowadzenie spraw starostwa. kadrowych i szkoleniowych pracowników, prowadzenie spraw gospodarczych W trudnych dniach tworzenia administracji powiatowej, borykania si z starostwa, spraw ochrony konsumenta, spraw obywatelskich, obronnoci, obrony rónymi trudnociami, mocnym atutem była kadra Urzdu Rejonowego, która z cywilnej oraz promocji powiatu i kontaktów z mediami. mocy prawa i woli władz powiatu stawała si podstawow kadr administracyjn starostwa powiatowego. To dziki duemu zaangaowaniu 29 pra- Wydział budetowo – finansowy prowadzi sprawy zwizane z opra- cowników UR, na czele z kierownictwem: Iren Kozimala i Kazimierzem cowywaniem projektu budetu powiatu, zapewnia obsług finansowo – Kretem (dowiadczonymi pracownikami administracji), sprawnie pokonano ksigow starostwa i innych jednostek organizacyjnych, wchodzcych w skład kolejne trudnoci. Zagospodarowano wydzierawione budynki, zbudowano administracji zespolonej powiatu, organizuje i nadzoruje prawidłowo łczno i cał infrastruktur biurow. Stworzono Statut Powiatu, Regulamin prowadzenia rachunkowoci przez inne jednostki organizacyjne powiatu, sporzdza sprawozdania z realizacji zada budetowych.

2 Utworzono nastpujce komisje: Rewizyjna (przew. S. Mazan), Promocji i Rozwoju Gospodarczego Powiatu (przew. J. Kardy), Gospodarki Mieniem i Finansów (przew. W. Mytych), Ochrony rodowiska, Gospodarki 4 W uroczystoci uczestniczyli: władze powiatu wraz z pracownikami starostwa, ostatni kierownicy Urzdu Wodnej i Lenictwa (przew. T. Posłuszny), Pomocy Rodzinie i Spraw Społecznych (przew. Z. Lubera), Rejonowego: Irena Kozimala i Kazimierz Kret, ks. proboszcz Jan Gut, ks. dziekan Stanisław Wójcik, ks. Edukacji, Kultury, Sportu i Turystyki (przew. R. Czapka), Bezpieczestwa i Porzdku Publicznego (przew. Stanisław Bieszczad z Porb Dymarskich, burmistrz Zbigniew Chmielowiec, komendant powiatowy policji K. Pieniek). Stanisław Zawilak, komendant powiatowy PSP Józef Halat, dyrektor Liceum Ogólnokształccego Wacław 3 Bogdan Romaniuk zostajc sekretarzem powiatu musiał zrezygnowa z mandatu radnego. W jego miejsce Leniak, dyrektor ZSZ Edward Mazur, dyrektor ZSR w Weryni Tadeusz Kubi, kierownik PUP Maria do rady wszedł Eugeniusz Tokarz (gmina Dzikowiec), te z AWS. Wesołowska, dyrektor ZOZ Zbigniew Strzelczyk i inni.

191 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Wydział architektury i budownictwa zapewnia obsług w zakresie: udzielania pozwole na budow i rozbiórk obiektów, uytkowanie i zmian sposobu uytkowania obiektów oraz przyjmowania zgłosze obiektów oddanych do uytku, prowadzenie inwestycji powiatowych.

Wydział komunikacji i transportu prowadzi sprawy zwizane z reje- stracj pojazdów, wydawaniem i zatrzymywaniem dokumentów stwier- dzajcych uprawnienia do kierowania pojazdami oraz wydawaniem zezwole na zarobkowy przewóz osób.

Wydział ochrony rodowiska, rolnictwa, lenictwa i ochrony przyrody zajmuj si realizacj zada wynikajcych z zakresu prawa wodnego, geologicznego, ochrony rodowiska, ochrony przyrody, rybactwa ródldowego, prawa łowieckiego i gospodarki lenej, gospodarki odpadami.

Wydział geodezji, kartografii, katastru i gospodarki nieruchomociami realizuje zadania obejmujce gospodarowanie nieruchomociami, ochron gruntów rolnych oraz realizacj zada pastwowej słuby geodezyjnej i kartograficznej.

Wydział edukacji i kultury zajmuje si organizacj szkół ponadpodstawowych, powiatowych bibliotek publicznych, upowszechnianiem i organizacj kultury, kultury fizycznej, sportu i turystyki oraz nadzorem nad stowarzyszeniami kultury fizycznej i zwizkami sportowymi.

Zespół radców prawnych wiadczy pomoc prawn na rzecz starosty, zarzdu i rady powiatu oraz opiniuje projekty, umowy, porozumienia, akty prawne powstajce w starostwie i jego organach, zapewnia zastpstwo pro- cesowe w sprawach dotyczcych starostwa.

Jednostki organizacyjne:

• Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie • Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej • Szkoły i placówki opiekuczo – wychowawcze • Liceum Ogólnokształcce im. Janka Bytnara • Zespół Szkół Zawodowych im. Bohaterów Wrzenia • Zespół Szkół Rolniczych w Weryni • Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna • Powiatowy Orodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej • Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna • Zarzd Dróg Powiatowych.

192 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Powiatowe słuby, inspekcje i strae

• Komenda Powiatowa Policji • Komenda Powiatowa Pastwowej Stray Poarnej • Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego • Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna

Społeczno powiatu kolbuszowskiego wizała z jego powstaniem ogromne nadzieje. Na ogół tak si dzieje na całym wiecie, e pastwo przekazuje społecznociom lokalnym władz, kiedy samo nie jest w stanie spełnia przyjtych na siebie zada. Wczeniej cz zada oddano samorzdom gminnym, obecnie powiatowym i wojewódzkim. Jeli samorzdy gminne ju okrzepły i miały due sukcesy, tak samorzdy wojewódzkie i powiatowe, majc do wykonania zupełnie inne zadania ni gminy, musiały si uczy wszystkiego, chcc zaspokoi rosnce w szybkim tempie potrzeby oraz likwidowa wielo- letnie niedomogi i zaniechania. Najogólniej mówic, powiat musiał uruchomi mechanizmy sprzyjajce powstawaniu nowych miejsc pracy, zapewni podstawowe bezpieczestwo mieszkaców, opiek zdrowotn, zadba o rozwój aspiracji kulturalnych i edukacyjnych (zwłaszcza młodych pokole), modernizacj oraz przebudow dróg powiatowych, których było 312 km. Pierwszy projekt budetu na rok 1999 nie wystarczał nawet na pobory dla minimalnej liczby pracowników starostwa, jednostek organizacyjnych, słub i inspekcji powiatowych.

193 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Zarzd powiatu bardzo szybko dostrzegł, e głównym zadaniem tej kadencji bdzie, oprócz integracji gmin i mieszkaców powiatu wokół wspólnych spraw, przede wszystkim poszukiwanie pienidzy w budecie centralnym i innych funduszach zewntrznych oraz inwestowanie po to, aby zminimalizowa koszty wykonywanych zada i stworzy mieszkacom powiatu moliwo generowania miejsc pracy, pobudza oraz wzmocni aktywno i inicjatyw mieszkaców powiatu. To, co wydawało si najwaniejsze w listopadzie i grudniu 1998 roku, a mianowicie stworzenie merytorycznie sprawnej i yczliwej dla mieszkaców administracji, stało si oczywistoci. Pracownicy na ogół daj z siebie wszystko, staj si coraz bardziej kompetentni w samorzdowej rzeczywistoci. Wszyscy wiedz, e w tym przypadku wartoci najwiksz jest powiat. Jeli uda si powiatowi, uda si pracujcym na jego rzecz i wszystkim mieszkacom powiatu. Przyjto zasad, aby „by pół kroku przed redni statystyczn, pół kroku przed powiatami ekonomicznie podobnymi do powiatu kolbuszowskiego”. Nie wolno było ba si wyzwa. Naleało wielokrotnie podejmowa ryzykowne decyzje. W pierwszych miesicach 1999 roku proponowano wielu powiatom podpisywanie ze sob porozumie i wspólne wykonywanie niektórych zada, aby tym samym zminimalizowa koszty. Władze powiatu kolbuszowskiego, pomimo niewystarczajcej iloci rodków finansowych, postanowiły, e musz zrobi wszystko, aby powiat był samowystarczalny. Inaczej wczeniej czy póniej, jako słaby i nie wykonujcy ustawowych zada, moe zosta zlikwidowany. Ze wspomnianych wzgldów, przez I półrocze 1999 roku, zadania zespołu uzgodnie geodezyjnych dla powiatu kolbuszowskiego i kilku innych powiatów wykonywał powiat rzeszowski. Do koca roku wydawał te pozwolenia na prac dla cudzoziemców. Powiat mielecki wykonywał zadania inspekcji weterynaryjnej. Wielo zada do prawie równoczesnego wykonania, tworzenie Re- gionalnych strategii rozwoju sprawiaj, e powiat kolbuszowski musi zadania hierarchicznie uporzdkowa i stworzy strategi rozwoju powiatu. Take dlatego, aby zadania ujte w strategii rozwoju powiatu kolbuszowskiego wprowadzi do strategii rozwoju województwa, poniewa to gwarantuje moliwo pozyskania rodków zewntrznych na te zadania.

STRATEGIA ROZWOJU POWIATU

Przyjta przez Rad Powiatu strategia rozwoju powiatu była tworzona w szerokiej współpracy samorzdów powiatu i gminnych, rodowisk gospodarczych, rolniczych, kulturalnych i edukacyjnych. Nawizywała do ów- czenie tworzonych strategii rozwoju miasta, gmin i województwa

194 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU... podkarpackiego. Zawierała m.in. 21 strategicznych projektów rozwojowych. Pokazywała silne i słabe strony powiatu kolbuszowskiego.

Profesor Klasik podczas spotkania z Rad Liderów powiatu kolbuszowkiego.

Silne strony (pierwszorzdne):5 • Walory przyrodniczo – krajobrazowe i kulturowe, w tym zbiornik Wilcza Wola, tereny lene i obszary chronione, rezerwaty przyrody, skansen, tradycje kulturalne. • Infrastruktura sportowo – rekreacyjna (hala widowiskowa, kryta pływalnia, stadiony sportowe, korty tenisowe, orodek jedziecki, baza noclegowa). • Kultura rolna, ekologiczne rolnictwo, produkcja i przetwórstwo zdrowej ywnoci, w tym rozwój przetwórstwa owocowo – warzywnego. • Wzrost inicjatyw gospodarczych i rozwój przedsibiorczoci w spo- łecznociach lokalnych, z wykorzystaniem zasobów finansowych, pochodzcych z pracy zarobkowej za granic.

Silne strony (drugorzdne): • Zintegrowana społeczno oparta na mocnych wizach rodzinnych i religijnych oraz pomocy ssiedzkiej. • Wystpowanie na terenie powiatu zbiorników wód, podziemnych uj wodnych oraz stawów rybnych. • Moliwe do dalszego przetworzenia zasoby drzewa.

5 Strategie rozwoju Powiatu. Kolbuszowa 2000, s. 14.

195 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

• Wysiłek inwestycyjny samorzdów terytorialnych, na rzecz rozwoju infrastruktury technicznej i informatyki.

Słabe strony (pierwszorzdne) • Niski standard techniczny infrastruktury drogowej, w tym zła jako dróg powiatowych i gminnych. • Nieatrakcyjny rynek pracy i brak moliwoci zagospodarowania wykwalifikowanych zasobów ludzkich. • Migracja zarobkowa młodych i przedsibiorczych ludzi do duych miast i zagranic.

Strategia rozwoju powiatu okrelała jako podstaw wizji rozwoju powiatu nastpujce wartoci:6 • Markowe produkty rolno – spoywcze wytwarzane przez rodzime gospodarstwa rolne i firmy przetwórstwa rolno – spoywczego, zorganizowane w grupy producenckie, posługujce si sprawnymi kanałami dystrybucyjnymi i sieciami handlowymi. • Specjalistyczna wiedza, umiejtnoci i tradycje zawodowe, obecne w coraz szerszych krgach społecznoci lokalnych, umoliwiajce zaangaowanie prnego demograficznie potencjału ludzkiego do pracy i działania na rzecz rozwoju powiatu, do zakładania swoich biznesów, a nawet, jeli to nieuchronne, do czasowej migracji zarobkowej. • Zagospodarowane walory przyrodnicze i wykorzystane do zorganizowania orodka turystyczno – rekreacyjnego przy zbiorniku Wilcza Wola i zalewu w wierczowie, walory gospodarstw agroturystycznych, zabytki przyrodnicze i kulturowe oraz zaplecze noclegowo – resta- uracyjne i urzdzenia sportowo – rekreacyjne, oferowane mieszkacom orodków przemysłowych oraz podrónym i turystom przemierzajcym przez ten obszar. • Tereny inwestycyjne, o dobrej dostpnoci komunikacyjnej i tele- komunikacyjnej, wyposaone w niezbdn infrastruktur, umoliwiajce przycignicie inwestorów zewntrznych i słuce rozwijaniu aktywnoci gospodarczej przez miejscowych przedsibiorców. Sku- teczna promocja terenów inwestycyjnych, wykorzystujca kultur i tradycj powiatu oraz jego walory przyrodnicze i krajobrazowe, pozwoli równie na aktywizacj rodowisk wiejskich. • Przedsibiorczo i zaradno yciowa mieszkaców, inicjatywy społecznoci lokalnych oraz poszczególnych rodowisk społeczno – zawodowych, zadecyduj o uruchomieniu mechanizmów rozwojowych powiatu. Wana jest na tym polu wspólna polityka władz samo-

6 Ibidem, s.16.

196 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

• Wysiłek inwestycyjny samorzdów terytorialnych, na rzecz roz- rzdowych gmin i powiatu. Jej celem powinno by wspieranie inicjatyw woju infrastruktury technicznej i informatyki. gospodarczych, opartych na lokalnych potencjałach. • Estetyka zabudowy miasta Kolbuszowa, zabudowa na terenach Słabe strony (pierwszorzdne) wiejskich, ekspozycja centralnych miejsc i atrakcyjnych terenów po- • Niski standard techniczny infrastruktury drogowej, w tym zła wiatu, a take zorganizowana gospodarka odpadami i uregulowana gos- jako dróg powiatowych i gminnych. podarka wodno – ciekowa. • Nieatrakcyjny rynek pracy i brak moliwoci zagospodarowania wykwalifikowanych zasobów ludzkich. • Migracja zarobkowa młodych i przedsibiorczych ludzi do duych miast i zagranic.

Strategia rozwoju powiatu okrelała jako podstaw wizji rozwoju powiatu nastpujce wartoci:6 • Markowe produkty rolno – spoywcze wytwarzane przez rodzime gospodarstwa rolne i firmy przetwórstwa rolno – spoywczego, zorganizowane w grupy producenckie, posługujce si sprawnymi kanałami dystrybucyjnymi i sieciami handlowymi. • Specjalistyczna wiedza, umiejtnoci i tradycje zawodowe, obecne w coraz szerszych krgach społecznoci lokalnych, umoliwiajce zaangaowanie prnego demograficznie potencjału ludzkiego do pracy i działania na rzecz rozwoju powiatu, do zakładania swoich biznesów, a nawet, jeli to nieuchronne, do czasowej migracji zarobkowej. • Zagospodarowane walory przyrodnicze i wykorzystane do zorga- Rada Liderów podczas wykładu profesora Klasika. nizowania orodka turystyczno – rekreacyjnego przy zbiorniku Wilcza Wola i zalewu w wierczowie, walory gospodarstw agroturystycznych, Stały si one celami, które powinny by osignite przez realizacj pro- zabytki przyrodnicze i kulturowe oraz zaplecze noclegowo – resta- jektów strategicznych i operacyjnych, przy współdziałaniu wszystkich ro- uracyjne i urzdzenia sportowo – rekreacyjne, oferowane mieszkacom dowisk samorzdowych, gospodarczych, edukacyjnych i kulturowych powiatu orodków przemysłowych oraz podrónym i turystom przemierzajcym kolbuszowskiego. Cele te mogły by skutecznie realizowane tylko przy przez ten obszar. zapewnieniu odpowiedniej iloci rodków finansowych samorzdom gminnym i • Tereny inwestycyjne, o dobrej dostpnoci komunikacyjnej i tele- powiatowemu. komunikacyjnej, wyposaone w niezbdn infrastruktur, umoliwiajce przycignicie inwestorów zewntrznych i słuce rozwijaniu BUDET POWIATU7 aktywnoci gospodarczej przez miejscowych przedsibiorców. Sku- teczna promocja terenów inwestycyjnych, wykorzystujca kultur i Ponisze zestawienie pokazuje, e budet powiatu kolbuszowskiego z roku tradycj powiatu oraz jego walory przyrodnicze i krajobrazowe, pozwoli na rok zachowywał tendencj wzrostow. równie na aktywizacj rodowisk wiejskich. • Przedsibiorczo i zaradno yciowa mieszkaców, inicjatywy Rok 1999 społecznoci lokalnych oraz poszczególnych rodowisk społeczno – zawodowych, zadecyduj o uruchomieniu mechanizmów rozwojowych Plan dochodów budetu powiatu kolbuszowskiego, przyjty uchwał powiatu. Wana jest na tym polu wspólna polityka władz samo- Rady Powiatu z dnia 30 marca 1999 roku:

7 Małgorzata Letniowska, Informacja skarbnika powiatu kolbuszowskiego o budecie powiatu i wydatkach 6 Ibidem, s.16. inwestycyjnych w latach 1999 – 2002,.AWA (Archiwum Własne Autora).

197 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

• stanowił kwot – 5.602.353 zł, • zwikszenia w cigu roku budetowego – 128.231 zł, • plan dochodów po zwikszeniach – 15.730.584 zł, co stanowi wzrost o 0,82%, • wykonanie dochodów na dzie 31 grudnia 1999 roku – 15.653.306 zł co stanowi – 99,51%.

Rok 2000

Plan dochodów budetu powiatu kolbuszowskiego, przyjty uchwał Rady Powiatu z dnia 20 grudnia 1999 roku: • stanowił kwot – 18.500.616 zł, • zwikszenia w cigu roku budetowego – 3.064.635 zł, • plan dochodów po zwikszeniach – 21.565.251 zł, co stanowi wzrost o 16,57%, • wykonanie dochodów na dzie 31 grudnia 2000 roku – 21.570.886 zł.

Rok 2001

Plan dochodów budetu powiatu kolbuszowskiego, przyjty uchwał Rady Powiatu z dnia 26 marca 2001roku: • stanowił kwot – 21.863.181 zł, • zwikszenia w cigu roku budetowego – 3.559.755 zł, • plan dochodów po zwikszeniach – 25.422.936 zł, co stanowi wzrost o 16,12% w stosunku do planu dochodów uchwalonego w dniu 26.03.2001r., • wykonanie dochodów na dzie 31 grudnia 2001 roku – 25.387.484 zł co stanowi - 99,86%.

Rok 2002

Plan dochodów budetu powiatu kolbuszowskiego, przyjty uchwał Rady Powiatu z dnia 28 grudnia 2001roku: • stanowił kwot – 21.071.409 zł, • zwikszenia w cigu roku budetowego – 1.521.984 zł, • plan dochodów po zwikszeniach – 22.593.393 zł, co stanowi wzrost o 7,22% w stosunku do planu dochodów uchwalonego w dniu 28.12.2001r., • wykonanie dochodów na dzie 31 grudnia 2002 roku – 22.168.838 zł co stanowi - 98,12%.

198 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

• stanowił kwot – 5.602.353 zł, Łatwo zauway, e ostatni rok kadencji (2002) nie przyniósł duego • zwikszenia w cigu roku budetowego – 128.231 zł, zwikszenia budetu, w porównaniu z latami 2000 i 2001. Jednym z głównych • plan dochodów po zwikszeniach – 15.730.584 zł, co stanowi powodów tej sytuacji była trwajca walka przedwyborcza. wzrost o 0,82%,

• wykonanie dochodów na dzie 31 grudnia 1999 roku – 15.653.306 8 zł co stanowi – 99,51%. IWESTYCJE

Rok 2000 Najwaniejsze zadania inwestycyjne zostały okrelone przez zarzd powiatu ju w pierwszym roku kadencji (1999). Rozpoczto ich przygotowanie i Plan dochodów budetu powiatu kolbuszowskiego, przyjty uchwał realizacj. Wszystkie zostały zakoczone w załoonych terminach, a niektóre Rady Powiatu z dnia 20 grudnia 1999 roku: nawet wczeniej (np. most na Łgu w Spiach), z wyjtkiem najwikszej - • stanowił kwot – 18.500.616 zł, budynku administracyjnego starostwa. Budynek powinien by oddany w • zwikszenia w cigu roku budetowego – 3.064.635 zł, okolicach 10 grudnia 2002 roku i zasiedlony do wit Boego Narodzenia. Władze powiatu I kadencji, zrobiły wszystko, aby termin został zachowany. • plan dochodów po zwikszeniach – 21.565.251 zł, co stanowi Nowe władze ju II kadencji, które zostały wybrane na pocztku grudnia 2002 wzrost o 16,57%, roku przesunły termin odbioru budynku na 2003 rok. • wykonanie dochodów na dzie 31 grudnia 2000 roku – 21.570.886 zł. Tak, w skrócie, przedstawiaj si wydatki inwestycyjne powiatu w poszczególnych latach: Rok 2001 Rok 1999 Plan dochodów budetu powiatu kolbuszowskiego, przyjty uchwał Rady Powiatu z dnia 26 marca 2001roku: • Budowa kotłowni olejowo – gazowej w Zespole Szkół Rolniczych • stanowił kwot – 21.863.181 zł, w Weryni – 11.956 zł. • zwikszenia w cigu roku budetowego – 3.559.755 zł, • Budowa kotłowni gazowej w Zespole Szkół Zawodowych • plan dochodów po zwikszeniach – 25.422.936 zł, co stanowi w Kolbuszowej – 79.004 zł. wzrost o 16,12% w stosunku do planu dochodów uchwalonego w • Budowa sali gimnastycznej w Liceum Ogólnokształccym dniu 26.03.2001r., w Kolbuszowej – 37.845 zł. • wykonanie dochodów na dzie 31 grudnia 2001 roku – 25.387.484 zł co • Budowa budynku Starostwa Powiatowego w Kolbuszowej – 7.526 zł. stanowi - 99,86%.

Rok 2002 Rok 2000 Plan dochodów budetu powiatu kolbuszowskiego, przyjty uchwał Rady Powiatu z dnia 28 grudnia 2001roku: • Budowa mostu w miejscowoci Spie – 980.000 zł. • stanowił kwot – 21.071.409 zł, • Dokoczenie przebudowy mostu przez rzek Przyrwa w miejscowoci Mechowiec - 40.000 zł. • zwikszenia w cigu roku budetowego – 1.521.984 zł, • Zakup samochodu osobowego marki Polonez dla potrzeb Zarzdu Dróg • plan dochodów po zwikszeniach – 22.593.393 zł, co stanowi Powiatowych w Kolbuszowej – 23.250 zł. wzrost o 7,22% w stosunku do planu dochodów uchwalonego w dniu 28.12.2001r., • Zakup przyczepki do samochodu oraz zagszczarki mechanicznej – 10.338 zł. • wykonanie dochodów na dzie 31 grudnia 2002 roku – 22.168.838 zł co stanowi - 98,12%.

8 Ibidem.

199 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

• Budowa kotłowni olejowo – gazowej w Zespole Szkół Rolniczych w Weryni – 279.074 zł. • Budowa kotłowni gazowej w Zespole Szkół Zawodowych w Kolbuszowej – 342.672 zł. • Budowa sali gimnastycznej w Liceum Ogólnokształccym w Kolbuszowej – 1.471 zł. • Budowa budynku Starostwa Powiatowego w Kolbuszowej – 94.398 zł. • Zakup sprztu komputerowego, kserokopiarki dla potrzeb Starostwa Powiatowego – 23.149 zł. • Adaptacja pomieszcze Komendy Powiatowej Pastwowej Stray Poarnej PSK na PCK – 0.000 zł. • Dotacja dla Samodzielnego Publicznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w Kolbuszowej – 546.000 zł, z przeznaczeniem na: - za zakup aparatu USG i systemu intensywnego nadzoru kardiologicznego – 346.000 zł. - na modernizacj kotłowni (budowa) i docieplenie obiektu szpitala (okna, ciany) – 200.000 zł. • Dla potrzeb Uczelni – Uniwersytetu Rzeszowskiego – wyremontowano budynki Centrum Eksperymentalnego, budynek mieszkalny, budynek nr 5 i internat na łczn kwot 219.990 zł, zakupiono wyposaenie dla potrzeb uczelni i pomoce dydaktyczne na kwot 85.171 zł - łcznie – 305.161 zł. • Dla potrzeb Liceum Ogólnokształccego w Kolbuszowej zakupiono zestawy komputerowe oraz dokonano adaptacji sali lekcyjnej pod pracowni komputerow wraz z zakupem pomocy i programów na łczn kwot 116.806 zł.

Rok 2001

• Kontynuacja budowy mostu w miejscowoci Spie – 295.840 zł, (łczny koszt całego zadania – 1.235.845 zł). • Przejcie przez Zespół Szkół Zawodowych w Kolbuszowej zobowiza po zlikwidowanych Warsztatach Szkolnych na łczn kwot – 125.243 zł, z czego wszystkie zostały uregulowane. • Dla potrzeb Uczelni – Uniwersytetu Rzeszowskiego – wyremontowano budynki adaptowane dla uczelni i internat wraz z zakupem wyposaenia i pomocy dydaktycznych na łczn kwot – 229.490 zł. • Zakup zestawu komputerowego dla Biura Obsługi Jednostek Samorzdu Powiatowego – 9.269 zł.

200 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

• Budowa kotłowni olejowo – gazowej w Zespole Szkół Rolniczych • Nadbudowa i rozbudowa garay o cz biurowo – administracyjn w Weryni – 279.074 zł. i jedno stanowisko garaowe Komendy Powiatowej Pastwowej • Budowa kotłowni gazowej w Zespole Szkół Zawodowych w Kolbuszowej Stray Poarnej w Kolbuszowej – 100.000 zł. – 342.672 zł. • Zakup samochodu słubowego dla starostwa powiatowego – 35.098 zł. • Budowa sali gimnastycznej w Liceum Ogólnokształccym w Kolbuszowej • Zakup centrali telefonicznej – 3.001 zł. – 1.471 zł. • Kontynuacja budowy sali sportowej dla Liceum Ogólnokształ- • Budowa budynku Starostwa Powiatowego w Kolbuszowej – 94.398 zł. ccego w Kolbuszowej – 211.381 zł. • Zakup sprztu komputerowego, kserokopiarki dla potrzeb Starostwa • Budowa budynku administracyjnego dla potrzeb Powiatu kol- Powiatowego – 23.149 zł. buszowskiego – 900.000 zł. • Adaptacja pomieszcze Komendy Powiatowej Pastwowej Stray Poarnej • Budowa kotłowni gazowej w budynku przy ul. Sokołowskiej PSK na PCK – 0.000 zł. (POM) – 4.500 zł. • Dotacja dla Samodzielnego Publicznego Zespołu Opieki Zdrowotnej w • Dotacja dla Samodzielnego Publicznego Zespołu Opieki Zdro- Kolbuszowej – 546.000 zł, z przeznaczeniem na: wotnej w Kolbuszowej – 1.030.000 zł, z przeznaczeniem na: - za zakup aparatu USG i systemu intensywnego nadzoru kardiologicznego - 750.000 zł, na modernizacj kotłowni i wymian instalacji grze- – 346.000 zł. wczej, - na modernizacj kotłowni (budowa) i docieplenie obiektu szpitala (okna, - 50.000 zł, na remont i modernizacj Zakładu Opiekuczo – Lecz- ciany) – 200.000 zł. niczego, • Dla potrzeb Uczelni – Uniwersytetu Rzeszowskiego – wyremon- - 150.000 zł, na remont i modernizacj Oddziału Dializoterapii i towano budynki Centrum Eksperymentalnego, budynek Nefrologii, mieszkalny, budynek nr 5 i internat na łczn kwot 219.990 zł, - 80.000 zł, na program działa osłonowych i restrukturyzacj zakupiono wyposaenie dla potrzeb uczelni i pomoce dydaktyczne w ochronie zdrowia. na kwot 85.171 zł - łcznie – 305.161 zł. • Dla potrzeb Liceum Ogólnokształccego w Kolbuszowej zakupiono Rok 2002 zestawy komputerowe oraz dokonano adaptacji sali lekcyjnej pod pracowni komputerow wraz z zakupem pomocy i programów na • Zakup samochodu osobowego dla potrzeb Powiatowego Inspe- łczn kwot 116.806 zł. ktoratu Weterynarii w Kolbuszowej – 33.998 zł. • Zakup zestawu komputerowego dla potrzeb Powiatowego Inspe- Rok 2001 ktoratu Nadzoru Budowlanego w Kolbuszowej – 3.500 zł. • Kontynuacja budowy sali sportowej dla Liceum Ogólno- • Kontynuacja budowy mostu w miejscowoci Spie – 295.840 zł, kształccego w Kolbuszowej – 49.908 zł. (łczny koszt całego zadania – 1.235.845 zł). • Kontynuacja budowy budynku administracyjnego dla potrzeb Powiatu • Przejcie przez Zespół Szkół Zawodowych w Kolbuszowej kolbuszowskiego zobowiza po zlikwidowanych Warsztatach Szkolnych na łczn - 3.126.000 zł, (w tym kredyt – 2.500.000 zł): kwot – 125.243 zł, z czego wszystkie zostały uregulowane. - budowa kotłowni gazowej w budynku przy ul. Sokołowskiej • Dla potrzeb Uczelni – Uniwersytetu Rzeszowskiego – wyre- (POM) – 380.365 zł. montowano budynki adaptowane dla uczelni i internat wraz z - budowa kotłowni gazowej przy Centrum Kształcenia Prak- zakupem wyposaenia i pomocy dydaktycznych na łczn kwot – tycznego w Kolbuszowej – 289.550 zł (w tym rodki z Po- 229.490 zł. wiatowego Funduszu Ochrony rodowiska – 136.634 zł). • Zakup zestawu komputerowego dla Biura Obsługi Jednostek • Dotacja dla Samodzielnego Publicznego Zespołu Opieki Zdro- Samorzdu Powiatowego – 9.269 zł. wotnej w Kolbuszowej – 140.000 zł, z przeznaczeniem na: - 10.000 zł, remont Orodka Zdrowia w Cmolasie i Ostrowach - Tuszowskich,

201 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

- 100.000 zł, na modernizacj kotłowni, - 30.000 zł, na remont i modernizacj Oddziału Dializoterapii i Nefrologii. • Nadbudowa i rozbudowa garay o cz biurowo – administracyjn i jedno stanowisko garaowe Komendy Powiatowej Pastwowej Stray Poarnej w Kolbuszowej - 95.000 zł oraz zakup sprztu poarniczego na kwot – 109.500 zł. • Zakup okien i ich monta w Liceum Ogólnokształccym w Kolbuszowej na kwot – 48.500 zł. • Przebudowa i modernizacja dachu na budynku internatu Zespołu Szkół-Agrotechniczno – Ekonomicznych w Weryni na kwot – 72.084 zł. • Remont i wymiana okien w sali gimnastycznej w Zespole Szkół Technicznych w Kolbuszowej na kwot – 44.300 zł. • Remont i adaptacja pomieszcze jednej hali pod potrzeby kształcenia praktycznego w kierunku budowlanym, w Centrum Kształcenia Praktycznego w Kolbuszowej na kwot – 20.500 zł.

PRACE NA DROGACH POWIATOWYCH9

Rok 1999

Prace zwizane z utrzymaniem dróg realizowane przez Zarzd Dróg Powiatowych w ramach porozumie z gminami:

Gmina Cmolas – warto 119.000 zł • Wykonanie odnowy nawierzchni przez ułoenie dywanika: 326 Ostrowy Tuszowskie – Siedlanka, 0.3 km 322 Toporów – Ostrowy Tuszowskie, 0.2 km • Remont czstkowy nawierzchni wirowych 400 t.

Gmina Dzikowiec – warto 19.500 zł • Przebudowa przepustu pod drog 357 Cmolas – Dzikowiec 1 szt. • Renowacja rowów przydronych: 361 Raniów – Kopcie, 0.1 km 362 Kopcie – Bojanów, 0.4 km • Remont czstkowy nawierzchni wirowych, zuyto 120 ton kruszywa.

9 Eugeniusz Szczebiwilk, Zestawienie robót wykonanych na drogach powiatu kolbuszowskiego w latach 1999 – 2002. Zarzd Dróg Powiatowych, Kolbuszowa, ul. 11 listopada 10.

202 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

- 100.000 zł, na modernizacj kotłowni, Gmina Kolbuszowa – warto 235.000 zł - 30.000 zł, na remont i modernizacj Oddziału Dializoterapii • Remont czstkowy nawierzchni wirowych, zuyto 1579 i Nefrologii. ton kruszywa. • Nadbudowa i rozbudowa garay o cz biurowo – administracyjn i • Powierzchniowe utrwalenie nawierzchni: jedno stanowisko garaowe Komendy Powiatowej Pastwowej Stray 352 Domatków – Przedbórz, 2.1 km Poarnej w Kolbuszowej - 95.000 zł oraz zakup sprztu poarniczego na 353 Domatków – Bukowiec, 0.7 km kwot – 109.500 zł. 354 Nowa Wie – Domatków, 1.7 km • Zakup okien i ich monta w Liceum Ogólnokształccym w • Przebudowa chodnika przy ul. Obroców Pokoju, 120 mb Kolbuszowej na kwot – 48.500 zł. • Renowacja rowów przydronych: • Przebudowa i modernizacja dachu na budynku internatu Zespołu 376 Widełka – Budy Głogowskie, 0.3 km Szkół-Agrotechniczno – Ekonomicznych w Weryni na kwot – 377 Bukowiec – Kupno, 0.8 km 72.084 zł. 354 Nowa Wie – Domatków, 0.5 km • Remont i wymiana okien w sali gimnastycznej w Zespole Szkół • cicie poboczy ziemnych: Technicznych w Kolbuszowej na kwot – 44.300 zł. 354 Nowa Wie – Domatków, 1.7 km • Remont i adaptacja pomieszcze jednej hali pod potrzeby 352 Domatków – Przedbórz, 2.1 km kształcenia praktycznego w kierunku budowlanym, w Centrum Kształcenia Praktycznego w Kolbuszowej na kwot – 20.500 zł. Gmina Majdan Królewski – warto 129.000 zł • Półwgłbne utrwalenie nawierzchni: 9 PRACE NA DROGACH POWIATOWYCH 725 Komorów – Huta Komorowska, 0.5 km • Renowacja rowów przydronych: Rok 1999 726 Potrba – Ostrowy Tuszowskie, 4.4 km 727 Podmurynia – Komorów 0.6 km Prace zwizane z utrzymaniem dróg realizowane przez Zarzd • Remont czstkowy nawierzchni wirowych, zuyto 694 ton kru- Dróg Powiatowych w ramach porozumie z gminami: szywa.

Gmina Cmolas – warto 119.000 zł Gmina Niwiska – warto 101.000 zł • Wykonanie odnowy nawierzchni przez ułoenie dywanika: • Odnowa nawierzchni przez ułoenie dywanika: 326 Ostrowy Tuszowskie – Siedlanka, 0.3 km 353 Trze – Domatków, 0.2 km 322 Toporów – Ostrowy Tuszowskie, 0.2 km • Renowacja rowów przydronych: • Remont czstkowy nawierzchni wirowych 400 t. 330 Rzochów – Przyłk, 0.4 km 351 Nowa Wie – Hucisko, 1.4 km Gmina Dzikowiec – warto 19.500 zł 328 Niwiska – Kosowy, 0.8 km • Przebudowa przepustu pod drog 357 Cmolas – Dzikowiec 1 szt. • Remont czstkowy nawierzchni wirowych, zuyto 480 • Renowacja rowów przydronych: ton kruszywa. 361 Raniów – Kopcie, 0.1 km 362 Kopcie – Bojanów, 0.4 km Gmina Raniów – warto 98.000 zł • Remont czstkowy nawierzchni wirowych, zuyto 120 ton • Odnowa nawierzchni przez ułoenie dywanika: kruszywa. 365 Wola Raniowska przez wie, 0.3 km • Renowacja rowów przydronych: 370 Korczowiska – Mazury – Zielonka, 1.3 km

9 368 Zielonka – Turka – Korczowiska, 1.5 km Eugeniusz Szczebiwilk, Zestawienie robót wykonanych na drogach powiatu kolbuszowskiego w latach 1999 – 2002. Zarzd Dróg Powiatowych, Kolbuszowa, ul. 11 listopada 10.

203 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

• Remont czstkowy nawierzchni wirowych, zuyto 79 ton kruszywa. Łczna warto wszystkich prac wykonanych na drogach powiatu kolbuszowskiego w 1999 roku: 701.500 zł.

Rok 2000

Prace zwizane z utrzymaniem dróg realizowane przez Zarzd Dróg Powiatowych • Zimowe utrzymanie dróg – 74.830 zł. • Remonty czstkowe nawierzchni bitumicznych – 358.659 zł. • Remonty czstkowe nawierzchni wirowych – 72.900 zł. • Renowacja rowu z przebudow zajazdów droga Nowa Wie – Domatków – 5.983 zł. • Renowacja rowu, oczyszczenie czci przelotowych pod zajazdami, cinanie poboczy przy drodze Bukowiec – Kupno – 9.150 zł. • cinanie poboczy – droga Raniów – Porby Wolskie – 10.600 zł. • Renowacja rowu przydronego droga Raniów – Majdan – 4.946 zł. • Mechaniczne koszenie trawy na poboczach dróg wg potrzeb – 6.000 zł. • Zapłata za aktualizacj map do celów projektowych – 32.730 zł. • Zapłata za wykonanie dokumentacji technicznej na przebudow dróg – 40.763 zł. • Renowacja rowu przydronego z przebudow przepustu nad drog Mechowiec –Dzikowiec – 7.009 zł. • Monta barier energochłonnych przy drodze Raniów – Majdan w miejscowoci Wola Raniowska – 3.420 zł. • Renowacja rowu z przebudow przepustu na drodze Przedbórz – Porby Kupieskie – 4.902 zł. • Renowacja rowu z wykonaniem zajazdów przy drodze Widełka – Hucisko – 2.448 zł. • cicie zawyonych poboczy przy drodze Kolbuszowa – Kopcie – 8.700 zł. • Renowacja rowu z przebudow zajazdów (Lipnica) – 2.913 zł. • cicie zawyonych poboczy przy drodze Kopcie – Bojanów – 9.932 zł. • Renowacja rowu przydronego wraz ze ciciem poboczy i wykonaniem zajazdów droga Mazury – Zielonka – 14.759 zł. • Likwidacja lokalnych zastoisk wodnych przy drodze Przyłk – Komorów – 5.000 zł. • Monta barier energochłonnych przy drogach Kosowy – Niwiska i Tuszyma – Kolbuszowa – 8.544 zł.

204 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

• Przebudowa mostu w miejscowoci Spie – 980.000 zł.

Otwarcie mostu w Spiach.

Nowy most w Spiach.

205 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Prace wykonane w ramach porozumie z gminami: Gmina Cmolas – warto 58.774 zł • Renowacja rowu przydronego za ciciem poboczy, droga Tuszów – Ostrowy Baranowskie, • Renowacja rowu przydronego z wykonaniem zajazdów na drogi zbiorcze, droga Mechowiec – Porby Dymarskie, • cicie zawyonych poboczy i odmulenie rowu po stronie prawej, droga Trzsówka – Siedlanka, • Remonty czstkowe nawierzchni wirowych dróg: 322, 326, 327, 359, • Mechaniczne koszenie trawy na poboczach dróg, 46.600 m, • Renowacja rowu przydronego z przebudow zajazdów i cinaniem poboczy, droga Cmolas – Jagodnik, • Odmulenie rowu i cicie zawyonych poboczy, droga Cmolas – Trzsówka.

Gmina Dzikowiec – warto 31.307 zł • Przebudowa chodnika dla pieszych przy drodze Lipnica – Dzikowiec, • Wykonanie mostu objazdowego przez rzek Przyrwa w m. Spie w cigu drogi Krztka – Spie.

Gmina Majdan Królewski – warto 40.050 zł • Renowacja rowu przydronego z wykonaniem zajazdów, droga od 860 – Trzosowa cieka, • Remont czstkowy nawierzchni tłuczniem, droga Komorów – Huta Komorowska, • Remonty czstkowe dróg o nawierzchni wirowej pospółk nr 733, 734, 753, • Mechaniczna koszenie trawy na poboczach wg potrzeb, 29.400 m2.

Gmina Niwiska - warto 48.644 zł • Wykonanie remontów nawierzchni wirowych, • Renowacja rowu przydronego ze ciciem poboczy, droga Nowa Wie – Zapole, • Mechaniczne koszenie trawy na poboczach dróg, • Renowacja rowu przydronego ze ciciem poboczy, droga Kosowy – Niwiska, • Renowacja rowu, cinanie zawyonych poboczy, przebudowa przepustu pod drog Niwiska – Kamionka. Łczna warto wszystkich robót: 1.842.963 zł.

206 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Prace wykonane w ramach porozumie z gminami: Rok 2001 Gmina Cmolas – warto 58.774 zł • Renowacja rowu przydronego za ciciem poboczy, droga Tuszów Gmina Cmolas – warto 185.942 zł – Ostrowy Baranowskie, • Odnowa nawierzchni poprzez ułoenie dywanika z masy min.– • Renowacja rowu przydronego z wykonaniem zajazdów na drogi asfalt. w Ostrowach Tuszowskich na drodze 323 Przyłk – zbiorcze, droga Mechowiec – Porby Dymarskie, Komorów w km 8+212-8+516, koszt 53.212 zł. • cicie zawyonych poboczy i odmulenie rowu po stronie prawej, • Uzupełnienie brakujcych porczy na mostach i przepustach (koszt droga Trzsówka – Siedlanka, 6.400 zł) na drogach: • Remonty czstkowe nawierzchni wirowych dróg: 322, 326, 327, 326 Ostrowy – Siedlanka. 3 przepusty, 359, 323 Przyłk – Komorów, 2 mosty, • Mechaniczne koszenie trawy na poboczach dróg, 46.600 m, • Mechaniczne koszenie trawy na poboczach na drogach • Renowacja rowu przydronego z przebudow zajazdów i cinaniem o nawierzchni bitumicznej, koszt 3.100 zł., poboczy, droga Cmolas – Jagodnik, • Remont czstkowy nawierzchni wirowych, koszt 22.800 zł, • Odmulenie rowu i cicie zawyonych poboczy, droga Cmolas – • Remont czstkowy nawierzchni bitumicznych, koszt 100.430 zł. Trzsówka. Gmina Dzikowiec – warto: 418.973 zł Gmina Dzikowiec – warto 31.307 zł • Odnowa nawierzchni poprzez ułoenie dywanika z masy mineralno • Przebudowa chodnika dla pieszych przy drodze Lipnica – – asfaltowej w m. Wilcza Wola na drodze 362 Kopcie – Bojanów Dzikowiec, 4+156-4+258, koszt 9.537 zł. • Wykonanie mostu objazdowego przez rzek Przyrwa w m. Spie w • Profilowanie nawierzchni w miejscu zanienia mas mineralno – cigu drogi Krztka – Spie. asfaltow na drodze 362 Kopcie – Bojanów 3+326, koszt 1.958 zł. • Wycinka krzaków z poboczy drogi oraz cicie zawyonych Gmina Majdan Królewski – warto 40.050 zł poboczy ziemnych, uzupełnienie brakujcego pobocza na drodze • Renowacja rowu przydronego z wykonaniem zajazdów, droga od 362 Kopcie – Bojanów, koszt 11.362 zł. 860 – Trzosowa cieka, • Odtworzenie rowu przydronego oraz wykonanie zjazdów do pól w • Remont czstkowy nawierzchni tłuczniem, droga Komorów – Huta m. Lipnica na drodze 361 Raniów – Majdan 11+222-11+555, Komorowska, strona prawa, koszt 7.200 zł. • Remonty czstkowe dróg o nawierzchni wirowej pospółk nr 733, • Mechaniczne cicie zawyonych poboczy ziemnych na drodze 360 734, 753, Lipnica – Dzikowiec 0+100-2+747, koszt 15.136 zł. • Mechaniczna koszenie trawy na poboczach wg potrzeb, 29.400 m2. • Mechaniczne koszenie trawy na poboczach na drogach o nawierzchni bitumicznej, koszt 3.200 zł. Gmina Niwiska - warto 48.644 zł • Remont czstkowy nawierzchni wirowych, koszt 4.900 zł. • Wykonanie remontów nawierzchni wirowych, • Remont czstkowy nawierzchni bitumicznych, koszt 69.841 zł. • Renowacja rowu przydronego ze ciciem poboczy, droga Nowa • Dokoczenie przebudowy mostu w m.. Spie na drodze 363 Krztka Wie – Zapole, – Spie, koszt 295.839 zł. • Mechaniczne koszenie trawy na poboczach dróg, • Renowacja rowu przydronego ze ciciem poboczy, droga Kosowy Gmina Kolbuszowa – warto: 147.519 zł – Niwiska, • Wykonanie nawierzchni z masy min. – asfalt. na zatoce auto- • Renowacja rowu, cinanie zawyonych poboczy, przebudowa busowej w Nowej Wsi, droga 355 Tuszyma – Kolbuszowa 18+906, przepustu pod drog Niwiska – Kamionka. strona lewa, koszt 2.500 zł. Łczna warto wszystkich robót: 1.842.963 zł.

207 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

• Profilowanie zanionej nawierzchni mas min. – asfalt. w Do- matkowie, droga 353 Trze – Bukowiec 6+130, strona prawa, koszt 2.095 zł. • cicie zawyonych poboczy ziemnych wraz z wycink krzaków z pasa drogowego, droga 356 Kolbuszowa Dolna – Kopcie 1+800- 3+400, koszt 10.110 zł. • Odtworzenie rowu przydronego oraz wykonanie zjazdów do gospodarstw, droga 357 Widełka – Hucisko 0+221-0+344, koszt 3.700 zł. • Odnowa nawierzchni poprzez ułoenie dywanika z masy min. – asfalt. w Domatkowie, droga 353 Trze – Bukowiec 5+084-5+284, koszt 42.749 zł. • Mechaniczne koszenie trawy na poboczach na drogach o nawierzchni bitumicznej, koszt 3.300 zł. • Remont czstkowy nawierzchni wirowych, koszt 40.494 zł. • Remont czstkowy nawierzchni bitumicznych, koszt 37.616 zł. • Likwidacja zastoisk wodnych poprzez odmulenie rowu, wycinka krzaków z rowu przydronego, droga 377 Bukowiec – Kupno 1+036-3+056, koszt 2.200 zł. • cicie zawyonych poboczy oraz odmulenie rowu na dł. 100 mb, droga 377 Bukowiec – Kupno 4+012-4+942, koszt 2.755 zł.

Gmina Majdan Królewski – warto: 171. 211 zł • Odnowa nawierzchni poprzez ułoenie dywanika z masy mineralno – asfaltowej w m. Rusinów, droga 733 Brzostowa Góra – Krztka 1+160-1+320, koszt 16.456 zł. • Profilowanie zanionej nawierzchni mas mineralno – asfaltow w miejscowoci Brzostowa Góra, droga 729 Majdan – Brzostowa Góra 2+163, koszt 3.560 zł. • Odnowa nawierzchni poprzez ułoenie dywanika z masy mineralno – asfaltowej w m. Huta Komorowska, droga 725 Komorów – Huta Komorowska, koszt 60.370 zł. • Wymiana barier drogowych betonowych (zniszczonych) na energochłonne • w obrbie przepustu w m. Wola Rusinowska, droga 730 Majdan – Raniów 5+652, koszt 5.515 zł. • Mechaniczne koszenie trawy na poboczach na drogach o nawierzchni bitumicznej, koszt 2.500 zł. • Remont czstkowy nawierzchni wirowych, koszt 20.600 zł. • Remont czstkowy nawierzchni bitumicznych, koszt 62.210 zł.

208 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Gmina Niwiska – warto: 156. 558 zł • Mechaniczne cicie zawyonych poboczy ziemnych i karczowanie zakrzacze, droga 355 Tuszyma – Kolbuszowa 7+023-8+391, koszt 6.079 zł. • Likwidacja zastoiska wodnego poprzez odtworzenie rowu i wykonanie zjazdów do pól, droga 355 Tuszyma – Kolbuszowa, pocztek zabudowy Niwisk od str. Tuszymy, koszt 1.950 zł. • Mechaniczne cicie zawyonych poboczy ziemnych na łukach wewntrznych, droga 348 Niwiska – Leszcze 0+800-5+400, koszt 7.480 zł. • Odtworzenie rowów przydronych obustronnie oraz wykonanie zjazdów do pól, droga 328 Kosowy – Niwiska7+893-8+787, koszt 8.400 zł. • Odtworzenie rowu przydronego po stronie lewej w m. Kosowy oraz wykonanie zjazdów do pól, droga 328 Kosowy – Niwiska 3+685-4+185, koszt 2.150 zł. • Zakup materiałów i usług zwizanych z remontem chodnika dla pieszych, droga 328 Kosowy – Niwiska obok UG, koszt 7.814 zł. • Mechaniczne koszenie trawy na poboczach na drogach o nawierzchni bitumicznej, koszt 3.500 zł. • Remont czstkowy nawierzchni wirowych, koszt 8.700 zł. • Remont czstkowy nawierzchni bitumicznych, koszt 106.085 zł. • Ustawienie dodatkowych barier energochłonnych na przepucie skrzynkowym w Ługnicy, droga 323 Przyłk – Ostrowy Tuszowskie, koszt 4.400 zł.

Gmina Raniów – warto: 211. 948 zł • Odnowa nawierzchni poprzez ułoenie dywanika z masy mineralno – asfaltowej w m. Stece, droga 364 Wilcza Wola – Wola Raniowska 4+936-5+161, 5+922-6+091, koszt 40.018 zł. • Odtworzenie rowu przydronego oraz wykonanie zjazdów do gospodarstw w m. Wola Raniowska (Pozdu), droga 365 Wola Raniowska przez wie 1+849-2+173, koszt 7.700 zł. • Odnowa rowu przydronego w Woli Raniowskiej, droga Raniów – Majdan 5+279-6+543, koszt 7.000 zł. • Odtworzenie rowu przydronego, wykonanie zjazdów do gospodarstw, przebudowa zniszczonego przepustu pod drog, droga 366 Raniów – Porby Wolskie 0+014-0+390, koszt 11.000 zł. • Mechaniczne koszenie trawy na poboczach na drogach o nawierzchni bitumicznej, koszt 3.300 zł. • Remont czstkowy nawierzchni wirowych, koszt 4.100 zł. • Remont czstkowy nawierzchni bitumicznych, koszt 138.380 zł. • Łczna warto wszystkich robót: 1.292.151 zł.

209 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Rok 2002

Gmina Cmolas – warto: 556.722 zł • Przebudowa drogi nr 327 Kosowy – Cmolas w km 6+377-7+277 za kwot 501.554 zł. • Odnowa nawierzchni drogi nr 327 Kosowy – Cmolas w km 2+693-2+875 za kwot 49.968 zł. • Odmulenie rowu i oczyszczenie zajazdów, droga 323 Przyłk – Komorów w km 5+525-6+100 za kwot 5.200 zł.

Gmina Dzikowiec – warto: 85.884 zł • Odtworzenie rowu, wycinka krzaków i zaroli, wykonanie zjazdów przy drodze 362 Kopcie – Bojanów na odcinku Spie – granica powiatu za kwot 7.000 zł. • Przebudowa drogi 362 Kopcie – Bojanów w km 0+000-0+100 za kwot 61.234 zł. • Udronienie rowów przy drodze 357 Cmolas – Dzikowiec w km 6+885-7+281 za kwot 7.600 zł. • Odtworzenie rowu z wykonaniem zjazdów przy drodze 373 Dzikowiec – Widełka i drodze 361 Raniów – Majdan w km 9+552-9+718 za kwot 10.050 zł.

Gmina Kolbuszowa – warto: 199.012 zł • Odnowa nawierzchni drogi nr 353 Trze – Bukowiec w km 4+820- 4+864 za kwot 9.605 zł. • Odnowa nawierzchni drogi nr 353 Trze – Bukowiec w km 4+864- 5+084 za kwot 48.026 zł. • Awaryjna przebudowa przepustu pod drog nr 377 Bukowiec – Kupno w km 3+230 za kwot 5.150 zł. • Poszerzenie jezdni w obrbie skrzyowania z drog gminn drogi 377 Bukowiec – Kupno za kwot 10.900 zł. • Opracowanie projektu budowlanego na zatok autobusow przy drodze 375 Widełka – Hucisko za kwot 3.000 zł. • Budowa zatoki autobusowej przy drodze nr 375 Widełka – Hucisko za kwot 32.320 zł. • Opracowanie projektu budowlanego na budow chodnika dla pieszych przy drodze 355 Tuszyma – Kolbuszowa za kwot 7.000 zł. • Budowa chodnika dla pieszych przy drodze 355 Tuszyma – Kolbuszowa za kwot 71.714 zł. • cinanie poboczy, odmulenie rowu przy drodze 378 Przedbórz – Porby Kupieskie na odcinku 540 m. za kwot 4.400 zł.

210 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

• cinanie poboczy przy drodze 349 Przedbórz – Leszcze w km 9+297-11+535 za kwot 6.897 zł.

Gmina Majdan Królewski – warto: 103.229 zł • Przebudowa drogi nr 725 Komorów – Huta Komorowska wraz ze skrzyowaniem z drog nr 726 Potrba – Ostrowy Tuszowskie: - 725 w km 0+019-0+450 za kwot 74.230 zł, - 726 w km 0+036-0+076 za kwot 21.999 zł, • Poprawa odwodnienie przy drodze 730 Majdan – Raniów w km 7+572-8+172 za kwot 7.000 zł.

Gmina Niwiska – warto: 85.101 zł • Odnowa nawierzchni drogi 351 Nowa Wie – Hucisko w km 2+730-2+945 za kwot 46.930 zł. • Powierzchniowe utrwalenie nawierzchni na drodze 350 Niwiska – Huta Przedborska w km 2+400-3+574 za kwot 32.032 zł. • Awaryjna odbudowa cianki czołowej przepustu w km 0+718 przy drodze 328 Kosowy – Siedlanka w m. Ługnica za kwot 6.139 zł.

Gmina Raniów – warto: 23.842 zł • Powierzchniowe utrwalenie nawierzchni na drodze 366Raniów – Porby Wolskiew km 0+000-0+500 za kwot 13.642 zł. • Odmulenie rowów przydronych przy drogach 361 Raniów – Majdan w Woli Raniowskiej i 370 Korczowiska – Zielonka w m. Mazury za kwot 5.000 zł. • Odtworzenie rowu z wykonaniem zajazdów przy drodze 366 Raniów – Porby Wolskie w km 0+020-0+163 za kwot 5.200 zł. Łczna warto wszystkich prac: 1 053 790 zł.

Wykazana wyej ilo robót (i ich warto) wykonanych na drogach powiatowych, w okresie I kadencji, przeczy twierdzeniom, e władze powiatu nie interesowały si drogami i niewiele na nich robiły. Niezalenie od wymienionych prac, zarzd powiatu i Zarzd Dróg Powia- towych regulowali sprawy własnociowe dróg utrzymywanych przez powiat, przygotowywali wieloletni strategi prac inwestycyjnych, zwłaszcza biorc pod uwag rodki finansowe z Unii Europejskiej, które trzeba bdzie zaabsorbowa w bliskiej przyszłoci. Przygotowano równie plan zada na lata 2003 – 2006, niezbdn dokumentacj oraz złoono kilka duych wniosków o rodki zewntrzne, przeznaczone do zainwestowania w drogi powiatu kolbuszowskiego.

211 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

OWIATA I KULTURA

W obliczu zbliajcego si niu demograficznego oraz prowadzonej reformy ustroju szkolnego, wyzwaniem dla powiatu było stworzenie jak najlepszych warunków do kształcenia młodziey i spowodowanie, aby wikszo absolwentów szkół podstawowych i gimnazjów z powiatu kolbuszowskiego wy- bierała szkoły prowadzone przez powiat. Zmiany kierunków kształcenia, stworzenie nowych, uwzgldniajcych zapotrzebowanie rynku pracy, poprawianie bazy dydaktycznej i jakoci kształcenia (oferty edukacyjnej) sprawiło, e w roku 2000 i 2001 o 15% wzrósł nabór uczniów do ju przekształconych szkół, w których wygaszano cykle kształcenia starych typów szkół, a zaczynano nowe tj. do Zespołu Szkół Agrotechniczno – Ekonomicznych w Weryni (przed reform Zespół Szkół Rolniczych), Zespołu Szkół Technicznych w Kolbuszowej (dawniej Zespół Szkół Zawodowych) i Liceum Ogólnokształccego w Kolbuszowej. Utworzono równie Centrum Kształcenia Praktycznego. Prowadzone przez powiat kolbuszowski szkoły skutecznie rywalizowały o uczniów z powiatu oraz z powiatów ociennych. Uczniowie ze swoimi nauczycielami, wychodzili z rónymi inicjatywami integrujcymi rodowiska owiatowe i kulturalne powiatu (konkursy, przegldy, współzawodnictwa, jubileusze itp.). Wielu uczniów uzyskiwało wyrónienia, tytuły finalistów i laureatów olimpiad przedmiotowych, konkursów, rónych zawodów i współ- zawodnictw.10 Powiat podejmował wiele działa, aby czsto przeprowadza konkursy, zawody, róne współzawodnictwa stopnia powiatowego, podczas których spotykali si młodzi ludzie, ich nauczyciele, rodzice i wszyscy zainteresowani. Zawsze na ten cel przeznaczano rodki finansowe (na nagrody, dyplomy i organizacj), według mo-liwoci powiatu, a w roku 2000 powołano – bodaje – jedn z pierwszych w Polsce placówk koordynujc i stymulujc te działania, Powiatowe Centrum Kultury. Godne podkrelenia jest równie i to, e do tych przerónych form integracji rodowisk i stwarzania dodatkowych moliwoci edukacyjnych i wychowawczych włczały si gminne placówki kultury, Miejski Dom Kultury, stowarzyszenia, szkoły, róne rodowiska zawodowe oraz Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej, ze swoj doskonale funkcjonujc sieci placówek. Ju w 1999 roku, zarzd powiatu rozpoczł rozmowy z zarzdem miasta Kolbuszowa, dotyczce podpisania porozumienia, moc którego Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Kolbuszowa realizowałaby równie zadania biblioteki powiatowej. Porozumienie podpisano w 2 czerwca 1999 roku i odtd Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej ułatwiała dostp do swojego bogatego ksigozbioru mieszkacom całego powiatu.

10 Potwierdzaj to dokumentacje osigni uczniów prowadzone przez ZST, ZSA – E i LO.

212 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

OWIATA I KULTURA

W obliczu zbliajcego si niu demograficznego oraz prowadzonej reformy ustroju szkolnego, wyzwaniem dla powiatu było stworzenie jak najlepszych warunków do kształcenia młodziey i spowodowanie, aby wikszo absolwentów szkół podstawowych i gimnazjów z powiatu kolbuszowskiego wy- bierała szkoły prowadzone przez powiat. Zmiany kierunków kształcenia, stworzenie nowych, uwzgldniajcych zapotrzebowanie rynku pracy, poprawianie bazy dydaktycznej i jakoci kształcenia (oferty edukacyjnej) sprawiło, e w roku 2000 i 2001 o 15% wzrósł nabór uczniów do ju przekształconych szkół, w których wygaszano cykle kształcenia starych typów szkół, a zaczynano nowe tj. do Zespołu Szkół Agrotechniczno – Ekonomicznych w Weryni (przed reform Zespół Szkół Rolniczych), Zespołu Szkół Technicznych w Kolbuszowej (dawniej Zespół Szkół Zawodowych) i Liceum Ogólnokształccego w Kolbuszowej. Utworzono równie Centrum Kształcenia Praktycznego. Porozumienie podpisuj: w imieniu Gminy Kolbuszowa, od lewej: Jan Zuba, Prowadzone przez powiat kolbuszowski szkoły skutecznie rywalizowały o Zbigniew Chmielowiec, ze stony Powiatu Zbigniew Lenart, Jerzy Wilk uczniów z powiatu oraz z powiatów ociennych. Uczniowie ze swoimi nauczycielami, wychodzili z rónymi inicjatywami integrujcymi rodowiska owiatowe i kulturalne powiatu (konkursy, przegldy, współzawodnictwa, jubileusze itp.). Wielu uczniów uzyskiwało wyrónienia, tytuły finalistów i laureatów olimpiad przedmiotowych, konkursów, rónych zawodów i współ- zawodnictw.10 Powiat podejmował wiele działa, aby czsto przeprowadza konkursy, zawody, róne współzawodnictwa stopnia powiatowego, podczas których spotykali si młodzi ludzie, ich nauczyciele, rodzice i wszyscy zainteresowani. Zawsze na ten cel przeznaczano rodki finansowe (na nagrody, dyplomy i organizacj), według mo-liwoci powiatu, a w roku 2000 powołano – bodaje – jedn z pierwszych w Polsce placówk koordynujc i stymulujc te działania, Powiatowe Centrum Kultury. Godne podkrelenia jest równie i to, e do tych przerónych form integracji rodowisk i stwarzania dodatkowych moliwoci edukacyjnych i wychowawczych włczały si gminne placówki kultury, Miejski Dom Kultury, stowarzyszenia, szkoły, róne rodowiska zawodowe oraz Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej, ze swoj doskonale funkcjonujc sieci placówek. Ju w 1999 roku, zarzd powiatu rozpoczł rozmowy z zarzdem miasta Kolbuszowa, dotyczce podpisania porozumienia, moc którego Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Kolbuszowa realizowałaby równie zadania biblioteki powiatowej. Porozumienie podpisano w 2 czerwca 1999 roku i odtd Miejska i Przekazanie tekstu porozumienia. Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej ułatwiała dostp do swojego bogatego ksigozbioru mieszkacom całego powiatu. Równie przy pomocy komputerów i Internetu, budowano sie połcze elektronicznych pozwalajcych zainteresowanym na szybki dostp do zbiorów 10 Potwierdzaj to dokumentacje osigni uczniów prowadzone przez ZST, ZSA – E i LO. własnych biblioteki, zbiorów bibliotecznych w Polsce i na wiecie.

213 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej, za spraw jej dyrektora – wietnego menedera – Andrzeja Jagodziskiego i zespołu pra- cowników – pasjonatów, w wielu przedsiwziciach (inicjatywach) nadawała tempo rozwojowi tego typu bibliotek na Podkarpaciu. Std bardzo czsto była wymieniana w rankingach krajowych i wojewódzkich jako wzorzec no- woczesnego bibliotekarstwa. Władze powiatu mylały równie o pomocy dla filii Wojewódzkiej Pedagogicznej Biblioteki w Kolbuszowej, potrzebie stworzenia biblioteki uniwersyteckiej i tzw. „kształcenia na odległo”. Te zamysły nie zostały jednak zrealizowane w I kadencji, ze wzgldu na cigły brak rodków finansowych.

WYSZA UCZELNIA

214 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej, za spraw jej orodka akademickiego w Weryni. 4 padziernika 27 studentów studiów dyrektora – wietnego menedera – Andrzeja Jagodziskiego i zespołu pra- dziennych, na razie licencjackich, złoyło lubowanie i po raz pierwszy na ziemi cowników – pasjonatów, w wielu przedsiwziciach (inicjatywach) nadawała kolbuszowskiej, w sali gimnastycznej Zespołu Szkół Rolniczych w Weryni, w tempo rozwojowi tego typu bibliotek na Podkarpaciu. Std bardzo czsto była obecnoci senatu WSP, władz powiatu, gmin, przedstawicieli rodowiska, wymieniana w rankingach krajowych i wojewódzkich jako wzorzec no- uroczycie zabrzmiał Gaudeamus. woczesnego bibliotekarstwa. Władze powiatu mylały równie o pomocy dla filii Wojewódzkiej Pedagogicznej Biblioteki w Kolbuszowej, potrzebie stworzenia biblioteki uniwersyteckiej i tzw. „kształcenia na odległo”. Te zamysły nie zostały jednak zrealizowane w I kadencji, ze wzgldu na cigły brak rodków finansowych.

WYSZA UCZELNIA

Ju staroytni Grecy i Rzymianie wiedzieli, e jeli w jakim miecie jest skupisko „mów uczonych i prawych”, jest ono nobilitowane w specyficzny sposób, rozwija si dynamicznie i zachca innych do jego odwiedzin, a nawet zamieszkania w nim. Gwar młodziey uczcej si i studiujcej oczywicie oywia je i w fermentach merytorycznych dysput, popycha do szybszego rozwoju. Ta oczywisto nakazywała władzom powiatu doprowadzi do stworzenia wyszej szkoły. Czas słuył tej inicjatywie, podobnie jak wielu innym inicjatywom owiatowym, a orodek akademicki sprzyjałby rozwojowi powiatu kolbuszowskiego i co niezwykle wane – ubosza młodzie z powiatu, która by W rozmowach, które dały szczliwy finał uczestniczyli: ze strony WSP moe nigdy nie przekroczyłaby progu wyszej uczelni, mogłaby w swoim prof. Włodzimierz Bonusiak, prof. Stanisław Krawczyk, prof. Waldemar Fur- rodowisku skoczy studia. manek, prof. Zbigniew Kotylak, prof. Marek Koziorowski i mgr Maciej Lipski Idealnym miejscem do stworzenia orodka akademickiego był kompleks (dyrektor administracyjny WSP), ze strony powiatu: Zbigniew Lenart, Jerzy Zespołu Szkół Rolniczych w Weryni - duo wolnych budynków, pomieszcze, Wilk, Kazimierz Kret, Władysław Mytych, Kazimierz Czepiela i skarbnik w tym internat i zaplecze rolnicze (zwierzta, pola uprawne, sprzt). powiatu Małgorzata Letniowska. Argumentem do podjcia decyzji w tej sprawie była te zmniejszajca si liczba Niebawem, na bazie Wyszej Szkoły Pedagogicznej (2001r.), utworzono uczniów zainteresowanych kształceniem rolniczym. To wszystko sprawiało Uniwersytet Rzeszowski. Do koca 2002 roku dynamicznie rozwijał si orodek piln potrzeb szukania alternatywy, poniewa – stawało si to coraz bardziej uniwersytetu w Weryni, przybywało studentów z rónych, nawet bardzo widoczne – powiat sam nie udwignłby kosztów utrzymania tej bazy. Wcze- odległych stron Polski. Rok akademicki 2002/2003 rozpoczło ju 160 niej czy póniej musiałby si tego balastu pozby. studentów. Działał ju Instytut Biotechnologii ze swoimi zakładami: Fizjologii i Powiat – ze wzgldów finansowych – nie był w stanie uruchomi Rozrodu Zwierzt (kier. prof. Marek Koziorowski), Genetyki i Mikrobiologii mechanizmów, które stworzyłyby prywatn szkoł wysz, pomimo, e takie (kier. prof. Zbigniew Kotylak, dyrektor Instytutu Biotechnologii), Zakład propozycje zgłaszano czsto w rodowisku. Wybrano wic drog rozmów z Ekotoksykologii (kier. prof. Stanisław Sadło). Zaczto opracowywa dalsze uczelniami w miar mocno osadzonymi w realiach ekonomicznych i cieszcych plany rozwoju orodka uniwersyteckiego i uruchamia mechanizmy stymulujce si znaczn popularnoci: Wysz Szkoł Zarzdzania w Przemylu, Wysz jego rozwój. Temu celowi równie miała słuy powołana z inicjatywy powiatu Szkoł Informatyki i Zarzdzania w Rzeszowie i Wysz Szkoł Pedagogiczn Fundacja Na Rzecz Rozwoju Owiaty, Kultury i Szkolnictwa Wyszego, któr w Rzeszowie, która dla powiatu była uczelni najatrakcyjniejsz. załoyli przedstawiciele Uniwersytetu Rzeszowskiego, samorzdów – po- Kilkumiesiczne rozmowy i spotkania doprowadziły do tego, e 21 marca wiatowego i gminnych oraz osoby prywatne. Pierwszym prezesem rady fundacji 2000 roku Wysza Szkoła Pedagogiczna w Rzeszowie i Powiat Kolbuszowski został Zbigniew Lenart, za przewodniczcym zarzdu Kazimierz Czepiela. podpisały porozumienie o współpracy, na mocy którego rozpoczto tworzenie

215 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

WSPÓŁPRACA Z SSIADAMI

Zbliajcy si nieuchronnie moment przystpienia Polski do Unii Europejskiej, zapowied moliwoci pozyskiwania duych pienidzy na programy wspólnie pisane przez reprezentantów ssiadujcych pastw oraz naturalna wola współpracy powiatu kolbuszowskiego z ssiadami, przyspieszyły prób znalezienia zagranicznych partnerów i podjcia współpracy. I tak przy pomocy Euroregionu Karpaty udało si, w cigu kilku miesicy, podpisa porozumienie o współpracy z powiatem Levoa na Słowacji.11 Kolbuszowianin, misjonarz, ks. Ryszard Dziuba, pomógł nawiza kontakty z miastem Dzierysk w województwie ytomierz na Ukrainie, gdzie delegacja zarzdu powiatu podpisała stosowny dokument. Rozpoczły si regularne spotkania przedstawicieli rónych profesji z powiatu kolbuszowskiego i przedstawicieli rodowisk zawodowych powiatu Levoa – w Polsce i na Słowacji. Wspólnie napisano program „Polak – Słowak dwa bratanki” do Euroregionu Karpaty. Program zyskał due wsparcie finansowe i w jego wyniku przeprowadzono w Kolbuszowej, we wrzeniu 2002 roku, 3 dniow imprez kulturaln, podczas której zaprezentowano wystaw dzieł mistrza Pawła z Levoy, przygotowan w porozumieniu z ministerstwem kultury Słowacji oraz zaprezentowały si zespoły folklorystyczne z Levoy i z powiatu kolbuszowskiego. 1 maja 2002 roku w Levoy dyrekcja Liceum Ogólnokształccego im. Janka Bytnara w Kolbuszowej i dyrekcja Katolickiego Gimnazjum im. w Franciszka z Asyu w Levoy podpisały porozumienie o współpracy i wymianie młodziey. Samorzd powiatu, samorzdy gmin w powiecie oraz szkoły dokonywały wielokrotnie zbiórek sprztu komputerowego, materiałów szkolnych i innych przedmiotów, aby przekaza je do rodowisk polskich w Dzierysku. Goszczono te przedstawicieli tamtejszych władz lokalnych oraz kilkudziesicioosobow grup Polaków, którzy z racji zawiłoci historii musieli y na ytomierszczynie. Współpraca powiatu kolbuszowskiego z powiatem słowackim i rejonem ukra- iskim rozwijała si dynamicznie. Z czasem zaangaowało si w ni coraz wicej osób i rodowisk zawodowych. Władze powiatu zaczły szuka kolejnych partnerów. Tym razem w Niemczech, Irlandii i Belgii. W 2002 roku przeprowadzono kolejne rozmowy, które powinny były zaowocowa podpisaniem stosownych porozumie o współpracy w II i III kwartale 2003 roku.

OPIEKA ZDROWOTNA

Opiek zdrowotn zapewniały mieszkacom powiatu Samodzielny Pu- bliczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Kolbuszowej i Gminny Zespół Opieki Zdrowotnej w Majdanie Królewskim Ta ostatnia placówka wydzieliła si z SP ZOZ w Nowej Dbie realizujc, jeszcze przed powstaniem powiatów, program

11 Porozumienie o współpracy 25.04.2001 podpisali: Zbigniew Lenart i Peter Turek.

216 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

WSPÓŁPRACA Z SSIADAMI pilotaowy usamodzielnie podstawowej opieki zdrowotnej. Jednostka ta zachowujc odrbno z zakresie podstawowej opieki współpracowała z SP Zbliajcy si nieuchronnie moment przystpienia Polski do Unii Europejskiej, ZOZ w Nowej Dbie i SP ZOZ w Kolbuszowej. zapowied moliwoci pozyskiwania duych pienidzy na programy wspólnie pisane W skład kolbuszowskiego SP ZOZ wchodziły: Szpital Powiatowy, przez reprezentantów ssiadujcych pastw oraz naturalna wola współpracy powiatu Przychodnia Nr 1, Przychodnia Nr 2 w Kolbuszowej, gminne i wiejskie orodki kolbuszowskiego z ssiadami, przyspieszyły prób znalezienia zagranicznych partnerów zdrowia w Cmolasie, Ostrowach Tuszowskich, Raniowie, Woli Raniowskiej, i podjcia współpracy. Mazurach, Dzikowcu, Lipnicy, Wilczej Woli, Niwiskach, Siedlance, Widełce i I tak przy pomocy Euroregionu Karpaty udało si, w cigu kilku miesicy, Przedborzu. Pacjenci z powiatu – w zalenoci od potrzeb – byli te kierowani podpisa porozumienie o współpracy z powiatem Levoa na Słowacji.11 do specjalistycznych orodków w Rzeszowie i Mielcu. W samym kolbu- Kolbuszowianin, misjonarz, ks. Ryszard Dziuba, pomógł nawiza kontakty z miastem szowskim szpitalu było 150 łóek, za w kolbuszowskiej słubie zdrowia Dzierysk w województwie ytomierz na Ukrainie, gdzie delegacja zarzdu powiatu pracowało na pocztku 1999 roku około 850 osób. podpisała stosowny dokument. Reformujca si polska rzeczywisto odcisnła swe pitno i na słubie Rozpoczły si regularne spotkania przedstawicieli rónych profesji z powiatu zdrowia w powiecie. Pojawiło si wiele koncepcji organizacyjno – kolbuszowskiego i przedstawicieli rodowisk zawodowych powiatu Levoa – w Polsce i rozliczeniowych majcych obniy koszty opieki medycznej i zarazem j na Słowacji. Wspólnie napisano program „Polak – Słowak dwa bratanki” do poprawi. Trzeba jednoznacznie stwierdzi, e w tych bardzo labilnych czasach Euroregionu Karpaty. Program zyskał due wsparcie finansowe i w jego wyniku mieszkaniec powiatu zawsze spotykał si z yczliwoci i opiek lekarzy, przeprowadzono w Kolbuszowej, we wrzeniu 2002 roku, 3 dniow imprez kulturaln, pielgniarek i całego personelu medycznego pomimo, e sytuacja pracowników podczas której zaprezentowano wystaw dzieł mistrza Pawła z Levoy, przygotowan ZOZ, zagroonych zwolnieniami, przy drastycznie pogarszajcych si w porozumieniu z ministerstwem kultury Słowacji oraz zaprezentowały si zespoły warunkach pracy i płacy, nie sprzyjała myleniu o pracy w kategoriach słuby. folklorystyczne z Levoy i z powiatu kolbuszowskiego. Dyrekcja SP ZOZ oraz zarzd powiatu podejmowali starania, aby pomimo 1 maja 2002 roku w Levoy dyrekcja Liceum Ogólnokształccego im. Janka trudnej sytuacji, jednostka dostosowała si do wymaganych standardów i Bytnara w Kolbuszowej i dyrekcja Katolickiego Gimnazjum im. w Franciszka z pozyskiwała nowy sprzt, modernizowała baz i szpitaln infrastruktur. Asyu w Levoy podpisały porozumienie o współpracy i wymianie młodziey. W znacznej mierze udawało si to: Samorzd powiatu, samorzdy gmin w powiecie oraz szkoły dokonywały wielokrotnie zbiórek sprztu komputerowego, materiałów szkolnych i innych Rok 2000 przedmiotów, aby przekaza je do rodowisk polskich w Dzierysku. Goszczono te przedstawicieli tamtejszych władz lokalnych oraz kilkudziesicioosobow grup • 346.000 zł – dotacja na zakup aparatu USG i systemu intensywnego Polaków, którzy z racji zawiłoci historii musieli y na ytomierszczynie. nadzoru kardiologicznego. Współpraca powiatu kolbuszowskiego z powiatem słowackim i rejonem ukra- • 200.000 zł – dotacja na modernizacj kotłowni i docieplenie iskim rozwijała si dynamicznie. Z czasem zaangaowało si w ni coraz wicej osób i obiektu. rodowisk zawodowych. Władze powiatu zaczły szuka kolejnych partnerów. Tym razem w Niemczech, Irlandii i Belgii. W 2002 roku przeprowadzono kolejne rozmowy, Rok 2001 które powinny były zaowocowa podpisaniem stosownych porozumie o współpracy w II i III kwartale 2003 roku. • 750.000 zł – dotacja na modernizacj kotłowni i instalacji grzewczej. OPIEKA ZDROWOTNA • 50.000 zł – dotacja na remont Zakładu Opiekuczo – Leczniczego. • 150.000 zł – dotacja na remont i modernizacj oddziału diali- Opiek zdrowotn zapewniały mieszkacom powiatu Samodzielny Pu- zoterapii i nefrologii. bliczny Zespół Opieki Zdrowotnej w Kolbuszowej i Gminny Zespół Opieki • 80.000 zł – dotacja na program działa osłonowych i restru- Zdrowotnej w Majdanie Królewskim Ta ostatnia placówka wydzieliła si z SP kturyzacj. ZOZ w Nowej Dbie realizujc, jeszcze przed powstaniem powiatów, program

11 Porozumienie o współpracy 25.04.2001 podpisali: Zbigniew Lenart i Peter Turek.

217 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Rok 2002

• 10.000 zł – dotacja na remont orodków zdrowia w Cmolasie i Ostrowach Tuszowskich. • 100.000 zł – dotacja na modernizacj kotłowni. • 30.000 zł – dotacja na modernizacj oddziału dializoterapii i nefrologii.

Wymienione kwoty zostały pozyskane przez powiat i przekazane kolbuszowskiemu Zespołowi Opieki Zdrowotnej. Rok 2000 pokazał, e kolbuszowski ZOZ zaczyna odczuwa wzrastajce trudnoci finansowe. Wydział finansowo – budetowy starostwa zaczł wic dokonywa dokładnych analiz finansowych realizowanych modernizacji, remontów i inwestycji. W trakcie analiz stwierdzono, e prowadzona z rozmachem rozbudowa orodka dializoterapii (sztuczna nerka) jest prowadzona bez jakiejkolwiek dokumentacji. Kontrola przeprowadzona przez Powiatowego Inspektora Nadzoru Budowlanego potwierdziła brak dokumentacji, wskazała równie inne zaniedbania. Ze wzgldu na bezpieczestwo przyszłych pacjentów i pracowników, realizacja samowoli budowlanej została wstrzymana do czasu usunicia wszystkich uchybie i zapewnienia warunków gwarantujcych bezpieczestwo przyszłym uytkownikom. Decyzja ta spowodowała trwajcy ju do koca kadencji konflikt dyrekcji SP ZOZ i czci radnych ze starost, który odsunł na długi czas jakkolwiek restrukturyzacj w SP ZOZ. Placówka generowała coraz wiksze długi, lekarze nie tolerujcy panujcej atmosfery odchodzili do ociennych placówek, pielgniarki, salowe, pracownicy obsługi byli zwalniani. T prost drog szukano oszczdnoci. SP ZOZ w Kolbuszowej nadal realizował swoje podstawowe zadania. Pracownicy wiedzc co ich moe czeka, lkali si o swe miejsca pracy – nigdy jednak nie zostawili pacjenta bez pomocy.

BEZPIECZESTWO PUBLICZNE

PASTOWA STRA POARNA12

Komenda Powiatowa Pastwowej Stray Poarnej w Kolbuszowej została powołana do ycia z dniem 1 stycznia 1999 roku. Do tej pory, od 1 lipca 1992 roku (data powołania Pastwowej Stray Poarnej) na terenie miasta Kol- buszowa funkcjonowała jedynie Jednostka Ratowniczo-Ganicza PSP, która

12 Józef Halat, Marek Babula, Informacja o działalnoci PSP w powiecie kolbuszowskim w latach 1999 – 2002, . Komenda Powiatowa PSP, Kolbuszowa ul. Piekarska 2.

218 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU... słubowo podlegała Komendantowi Rejonowemu PSP w Ropczycach i wchodziła w skład Rejonu Ropczyckiego. Z dniem 1 stycznia 1999 roku Podkarpacki Komendant Wojewódzki w Rzeszowie powierzył utworzenie Ko- mendy Powiatowej PSP w Kolbuszowej dotychczasowemu dowódcy Jednostki Ratowniczo-Ganiczej Józefowi Halatowi, który z dniem 15 marca 1999 roku, został powołany na stanowisko Komendanta Powiatowego PSP w Kolbuszowej. Komend Powiatow utworzono na istniejcej bazie lokalowo – sprztowej oraz osobowej Jednostki Ratowniczo-Ganiczej. Zgodnie z opracowanym, jeszcze w roku 1998, regulaminem organizacyjnym Komendzie przyznano łcznie 52 etaty mundurowe (35 etatów dla Jednostki Ratowniczo-Ganiczej i 18 dla potrzeb administracji) oraz 1 etat cywilny. Faktycznie od 1 stycznia 1999 roku Komenda Wojewódzka PSP w Rzeszowie przyznała Komendzie jedynie 44 etaty mundurowe i 1 etat cywilny.

Lata 1999-2002 w statystykach straackich zaznaczyły si wzrostem iloci zdarze. Sytuacj t przedstawiaj tabele:

Tabela nr 1 Ilo zdarze Rok Ogółem Poary Miejscowe zagroenia Alarmy fałszywe 1999 237 105 127 5 2000 337 101 218 18 2001 378 142 228 8 2002 437 151 278 8

Tabela nr 1 to zbiorczy wykaz zdarze za lata 1999 – 2002, natomiast Tabela nr 2 obrazuje iloci zdarze w latach 1999 – 2002, w rozbiciu na poszczególne gminy powiatu kolbuszowskiego (tabela ta uwzgldnia poary i miejscowe zagroenia bez alarmów fałszywych).

Tabela nr 2 LATA Gmina 1999 2000 2001 2002 R-m Po. MZ R-m Po. MZ R-m Po. MZ R-m Po. MZ Cmolas 31 15 16 28 7 21 31 11 20 29 14 15 Dzikowiec 21 11 10 16 6 10 29 15 14 31 18 13 Kolbuszowa 112 44 68 178 45 133 188 62 126 227 62 165 Majdan Król. 33 20 13 44 26 18 44 21 23 59 28 31 Niwiska 18 9 9 21 5 16 27 9 18 34 12 22 Raniów 17 6 11 32 12 20 51 24 27 49 17 32 Razem : 232 105 127 319 101 218 370 142 228 429 151 278

219 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Kwalifikacje zawodowe i ogólne straaków przedstawia Tabela nr 3:

Tabela nr 3 Kwalifikacje zawodowe Ilo Kwalifikacje ogólne Ilo Oficerskie 2 Wysze II stopnia 2 Aspiranckie 12 Wysze I stopnia 4 Podoficerskie 24 rednie 30 Szeregowych 6 Zasadnicze zawodowe 7 Podstawowe 1

Wyposaenie w pojazdy KP PSP Kolbuszowa przedstawia Tabela nr 4:

Tabela nr 4 Marka Nr Rok Lp. Nazwa jednostki Typ samochodu samochodu rejestracyjny produkcji 1 JRG Kolbuszowa SOp FSO 1500 REC 8942 1988 2 JRG Kolbuszowa Dostawczy Lublin3 RKL C908 2000 3 JRG Kolbuszowa Ford SRt REK 8098 1997 4 JRG Kolbuszowa GBA 2,3/24 Star 1124 REK 2293 1994 5 JRG Kolbuszowa GCBA 6/32 Jelcz 004 REB 5124 1993 6 JRG Kolbuszowa GCBA 6/32 Jelcz 004 RZB 528S 1987 7 JRG Kolbuszowa Dostawczy Star 200 RZB 286N 1989 8 KP PSP Kolbuszowa SOp Polonez REA 8891 1993

W dniu 29 sierpnia 2000 roku, z inspiracji Komendy Powiatowej PSP, w siedzibie starostwa powiatowego, zorganizowano narad w zakresie bu- dowanego systemu koordynacji i organizacji współdziałania słub, inspekcji i stray. W naradzie udział wzili: Starosta Powiatowy, Powiatowy Inspektor We- terynarii w Mielcu, Komendant Powiatowy Policji, Powiatowy Inspektor Sanitarny, Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego, Wojewódzki Koor- dynator Ratownictwa Medycznego przy KW PSP w Rzeszowie, przedstawiciele Podkarpackiego Komendanta Wojewódzkiego PSP w Rzeszowie. W trakcie spotkania wspólnie wypracowano załoenia do Planu Ratowniczego Powiatu Kolbuszowskiego oraz przedłoono sprawozdania z zaistniałych zagroe na terenie powiatu za 1999 rok. W ramach nieodpłatnego szkolenia straaków, na potrzeby jednostek OSP w 2000 roku, zgodnie ze złoonymi zapotrzebowaniami z terenu gmin naszego powiatu, KP PSP Kolbuszowa przeprowadziła nastpujce kursy : • Kurs szeregowych OSP – termin 01.04.2000 – 29.04.2000r. gmina Kolbuszowa; liczba absolwentów 17 osób, • Kurs szeregowych OSP – termin 01.04.2000 – 29.04.2000r. gmina Kolbuszowa; liczba absolwentów 23 osoby. Rosnce przed Pastwow Stra Poarn zadania wymuszały konieczno stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez funkcjonariuszy. W roku

220 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Kwalifikacje zawodowe i ogólne straaków przedstawia Tabela nr 3: 2000 w ramach posiadanych rodków finansowych oraz zgodnie z harmo- nogramem szkole przeszkolono : Tabela nr 3 • kurs ratownictwa medycznego – 5 osób Kwalifikacje zawodowe Ilo Kwalifikacje ogólne Ilo • kurs chemiczno-ekologiczny – 2 osoby Oficerskie 2 Wysze II stopnia 2 • kurs obsługi agregatów prdotwórczych – 2 osoby Aspiranckie 12 Wysze I stopnia 4 • kurs podstawowy szeregowych – 1 osoba Podoficerskie 24 rednie 30 Szeregowych 6 Zasadnicze zawodowe 7 • 2 kursy w zakresie kierowania ruchem drogowym podczas prowa- Podstawowe 1 dzenia akcji ratowniczej – łcznie 39.absolwentów . Dziki oszczdnociom budetowym oraz przy zaangaowaniu doda- Wyposaenie w pojazdy KP PSP Kolbuszowa przedstawia Tabela nr 4: tkowych rodków finansowych starostwa powiatu kolbuszowskiego, w listopadzie 2000 roku, na wyposaenie kolbuszowskiej jednostki trafił samochód Tabela nr 4 dostawczy „Lublin”. Dotychczas posiadany samochód dostawczy „uk” został Marka Nr Rok nieodpłatnie przekazany dla Ochotniczej Stray Poarnej w Ostrowach Lp. Nazwa jednostki Typ samochodu samochodu rejestracyjny produkcji Baranowskich. 1 JRG Kolbuszowa SOp FSO 1500 REC 8942 1988 W zwizku z otrzymaniem z budetu Wojewody Podkarpackiego w 2001 2 JRG Kolbuszowa Dostawczy Lublin3 RKL C908 2000 roku dotacji na modernizacj obiektów, w wysokoci 100 tys. zł, podjto 3 JRG Kolbuszowa Ford SRt REK 8098 1997 decyzj o dokonaniu nadbudowy budynku warsztatowo-magazynowego z 4 JRG Kolbuszowa GBA 2,3/24 Star 1124 REK 2293 1994 przeznaczeniem na pomieszczenia biurowo – administracyjne oraz rozbudowy o 5 JRG Kolbuszowa GCBA 6/32 Jelcz 004 REB 5124 1993 jedno stanowisko garaowe. Po otrzymaniu dotacji w II półroczu 2001 roku wy- 6 JRG Kolbuszowa GCBA 6/32 Jelcz 004 RZB 528S 1987 konano I etap zaplanowanej modernizacji, tj.: wykonano dokumentacj pro- 7 JRG Kolbuszowa Dostawczy Star 200 RZB 286N 1989 8 KP PSP Kolbuszowa SOp Polonez REA 8891 1993 jektow i dokonano stosownych uzgodnie, wykonano fundament pod stanowisko garaowe, wymurowano gara i klatk schodow, wykonano strop W dniu 29 sierpnia 2000 roku, z inspiracji Komendy Powiatowej PSP, w typu TERIVA. siedzibie starostwa powiatowego, zorganizowano narad w zakresie bu- W III i IV kwartale 2001 roku, z funduszu otrzymanego przez Komend dowanego systemu koordynacji i organizacji współdziałania słub, inspekcji i Wojewódzk na modernizacj obiektów PSP, dokonano modernizacji stray. W naradzie udział wzili: Starosta Powiatowy, Powiatowy Inspektor We- dotychczas istniejcej kotłowni wglowej na kotłowni opalan olejem. terynarii w Mielcu, Komendant Powiatowy Policji, Powiatowy Inspektor W ramach poprawy stanu wyszkolenia wród straaków Ochotniczych Sanitarny, Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego, Wojewódzki Koor- Stray Poarnych, w roku 2001 przeprowadzono nieodpłatnie 2 kursy dla: dynator Ratownictwa Medycznego przy KW PSP w Rzeszowie, przedstawiciele • członków Młodzieowych Druyn Poarniczych – gmina Niwiska - Podkarpackiego Komendanta Wojewódzkiego PSP w Rzeszowie. W trakcie przeszkolono - 29 osób, spotkania wspólnie wypracowano załoenia do Planu Ratowniczego Powiatu • szeregowych OSP – miasto i gmina Kolbuszowa – przeszkolono – Kolbuszowskiego oraz przedłoono sprawozdania z zaistniałych zagroe na 35 osób. terenie powiatu za 1999 rok. Po otrzymaniu z budetu Wojewody Podkarpackiego w 2002 roku dotacji W ramach nieodpłatnego szkolenia straaków, na potrzeby jednostek OSP na modernizacj obiektów w wysokoci 90 ty. zł. kontynuowano inwestycj, tj.: w 2000 roku, zgodnie ze złoonymi zapotrzebowaniami z terenu gmin naszego nadbudow budynku warsztatowo-magazynowego z przeznaczeniem na po- powiatu, KP PSP Kolbuszowa przeprowadziła nastpujce kursy : mieszczenia biurowo – administracyjne oraz rozbudow o jedno stanowisko • Kurs szeregowych OSP – termin 01.04.2000 – 29.04.2000r. gmina garaowe. Ponadto starostwo powiatowe przekazało na w/w inwestycje dotacj Kolbuszowa; liczba absolwentów 17 osób, w wysokoci 5 ty. zł. Otrzymana na powysze prace kwota: 95 ty. zł. została • Kurs szeregowych OSP – termin 01.04.2000 – 29.04.2000r. gmina wykorzystana w całoci. Przetargi na wykonanie i zakup materiałów na Kolbuszowa; liczba absolwentów 23 osoby. wykonanie w/w prac zostały przeprowadzone zgodnie z ustaw o zamówieniach publicznych. Cz prac,tj. transport i rozładunek piasku, pustaków oraz ele- Rosnce przed Pastwow Stra Poarn zadania wymuszały konieczno stałego podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez funkcjonariuszy. W roku mentów stropu, wykonano rodkami własnymi PSP. Ponadto w formie darowizny z Zakładów Ceramiki Budowlanej Hadykówka i Kupno stra

221 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU... otrzymała 4000 szt. pustaków. Ogółem pozwoliło to obniy koszty inwestycji w porównaniu z wartoci wyszczególnion w kosztorysie o ok. 20%. W celu utrzymania obiektów w odpowiednim stanie technicznym wyda- tkowano na materiały i wyposaenie do konserwacji i remontu nieruchomoci 25.300,00 zł. Ponadto w formie darowizny Zakład Budowlano-Handlowy DREBUD z Huty Komorowskiej przekazał i zamontował w budynku komendy cztery okna na kwot 3.569,07 zł. W IV kwartale 2002 roku, z udziałem przedstawicieli Komendy Wojewódzkiej PSP w Rzeszowie, odbył si coroczny przegld techniczny sprztu transportowego, silnikowego i warunków bhp. Naley powiedzie, e w wyniku prawidłowego i terminowego wykonywania przegldu pojazdów i sprztu specjalistycznego w roku 2002, na 484 wyjazdów do akcji w skali wszystkich samochodów, zanotowano tylko dziewi awarii trwajcych powyej 24 godz. niesprawnoci do akcji lub interwencji. W celu poprawienia gotowoci do działa ratowniczych i podniesienia ich skutecznoci w 2002 roku zakupiono kolejny sprzt: pompa Niagara - koszt: 3.950,00 zł, radiotelefon: 1.750,00 zł, zbiorniki na wod: 1.300,00 zł, kompresor - dziki któremu została wykonana instalacja na sprone powietrze utrzymujce stałe cinienie w układach pneumatycznych samochodów – koszt: 2.445,00 zł, rodek pianotwórczy ROTEOR – 1 tona – koszt: 2.300,00 zł, we w-52 – 12 szt. – koszt: 1.860,00 zł. Podjto te działania zmierzajce do zakupu nowego samochodu ratowniczo-ganiczego w ramach zakupów centralnych. Warunkiem otrzymania ww. pojazdu było zaangaowanie rodków finansowych z budetu własnego w wysokoci 100 ty. zł. Pienidze te przekazał starosta i niebawem PSP w Kolbuszowej otrzymała nowy wóz bojowy.

POLICJA

Transformacja jaka obejmowała wszystkie dziedziny ycia wymuszała równie przeobraenia w zasadach funkcjonowania i metodach pracy policji. Cice na policji pastwowej odium milicji z poprzedniego systemu ustrojowego nie ułatwiało dokonywania przeobrae, nie mogło zlikwidowa od razu uprzedze społeczestwa do policji i obaw policji przed społeczestwem, któremu słuyła. Pomimo tych historycznych uprzedze policja powiatu kolbuszowskiego szybko zyskała społeczne zaufanie i czsto pomoc od statystycznych obywateli. Policji pomagały te samorzdy gminne i powiatowy. Zainteresowani bezpieczestwem publicznym rozumieli, e baza techniczna, sprztowa policjantów jest niewystarczajca do coraz wikszych wyzwa i niebezpieczestw codziennie czyhajcych na mieszkaców i policjantów. Mimo tych utrudnie policja powiatu kolbuszowskiego, w latach 1999 – 2002, zawsze plasowała si na jednym z 3 pierwszych miejsc w województwie

222 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU... podkarpackim, a powiat kolbuszowski był wskazywany jako jeden z niewielu bardzo bezpiecznych powiatów. W okresie 1999 – 2002, w Komendzie Powiatowej Policji w Kolbuszowej, wykonano wiele prac remontowo – modernizacyjnych, dc do poprawy wygldu estetycznego komendy, jak równie poprawy warunków pracy poli- cjantów. Wykonano midzy innymi policyjn izb zatrzyma. Pomieszczenia, które na ni adaptowano wymagały całkowitego remontu i przebudowy wntrza (izba zatrzyma, sanitariaty, pokój lekarski). W izbie tej zamontowano monitoring, co ma duy wpływ na bezpieczestwo osób izolowanych. Do tego czasu za- trzymanych odwoono do Rzeszowa. W tym samym czasie dokonano modernizacji pomieszczenia na central telefoniczn, wyposaajc j w nowe urzdzenia, zbudowano sie komputerow, co w znacznym stopniu przyczyniło si do efektywniejszej pracy. Dc do poprawienia wizerunku policji przebudowano wejcie główne do budynku, usuwajc metalow krat, zmieniajc okienko przyj interesantów, a take wyposaono pomieszczenie oficera dyurnego w nowy sprzt łczno- ciowy oraz meble. Wyremontowano take zabytkowy zegar na budynku komendy, który od kilkudziesiciu lat nie był sprawny. Poniewa stan schodów zagraał bezpieczestwu przechodzcych, dokonano ich remontu. Przeprowadzono modernizacj sanitariatów. Stworzono take „niebieski pokój”, który słuył do przyjmowania w nim nieletnich ofiar przestpstwa, co pozwalało w jakim stopniu na zmniejszenie stresu zwizanego z samym przestpstwem jak i braniem udziału w przesłu- chaniach. Celem poprawy jakoci obsługi interesantów dokonano przebudowy wietlicy, uzyskujc w ten sposób 4 dodatkowe pokoje, co pozwala na zachowanie anonimowoci zezna wiadków i stron wobec osób postronnych, nie majcych ze spraw nic wspólnego. Dc do poprawy zabezpieczenia samego obiektu komendy zakupiono i zamontowano kamery, umoliwiajce monitorowanie wejcia do budynku i jego zaplecza bezporednio ze stanowiska kierowania jednostki. Wykonano take dokumentacj techniczn na remont pomieszcze po byłym kasynie i projekt osuszenia pomieszcze piwnicznych i fundamentów. Przygotowano projekt kapitalnego remontu budynku. Znaczn cz inwestycji udało si zrealizowa dziki właciwemu gospodarowaniu przydzielonymi rodkami budetowymi. Nie mniej jednak powstanie w tutejszej komendzie policyjnej izby zatrzyma czy te naprawa zabytkowego zegara nie byłyby moliwe, gdyby nie partycypacja w kosztach starostwa powiatowego w Kolbuszowej.13

13 Informacja Komendy Powiatowej w Kolbuszowej za lata 1999 – 2002.AWA.

223 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

CO (CZY) MONA BYŁO WICEJ?

Na obiektywn odpowied przyjdzie poczeka wiele lat. Dzisiaj jedni bd odpowiada, e mona było zrobi wicej, inni powiedz, e przy uwa- runkowaniach lat 1999 – 2002 zrobiono bardzo duo. Jestem przekonany, e czas dany I kadencji wykorzystano maksymalnie dla budowy stabilizacji samorzdowego powiatu i dla połoenia podwalin pod jego przyszło. Zdaj sobie spraw, e w roku 2002 mona było pozyska wicej pienidzy z zewntrz. Mona było wykona wicej pracy planistycznej. Wewntrzne spory wród AWS – owskich zwycizców z 1998 roku, konflikty personalne, próby załatwiania spraw partykularnych, przygotowywanie si do kolejnych wyborów i II kadencji przez niektórych samorzdowców powodowały, e praca w samorzdzie stawała si chwilami koszmarna. Wyjtkowo odczuwali t sytuacj pracownicy starostwa, którzy pierwszy raz zetknli si z samorzdnoci. Do opozycji (nie politycznej - SLD i PSL twórczo współdziałały z zarzdem), która ukształtowała si tu po wyborach starosty i w styczniu 1999 roku utworzyła drugi klub radnych AWS14, doszli w 2001 roku inni, którym przewodził Benedykt Popek (były redaktor Ziemi Kolbuszowskiej) i przewodniczcy rady powiatu Dariusz Bdzikot, który po odejciu wicestarosty Jerzego Wilka na stanowisko wójta gminy Majdan Królewski, chciał w powiecie zaj jego miejsce. Starosta nie brał pod uwag tej kandydatury, poniewa uwaał, e na stanowisku wicestarosty powinien by inynier znajcy si na sprawach inwestycyjnych. Dariusz Bdzikot, wraz z innymi niezadowolonymi z poczyna starosty, rozpoczł z nim otwart walk. Powiat kolbuszowski stał si znany w krótkim czasie w prasie lokalnej i regionalnej z samorzdowego awanturnictwa.15 Nie podejmujc si dalszej oceny – pozostawiam to innym – wspomn, e próbowalimy wszystkimi moliwymi sposobami (internet, wydawnictwa, audycje radiowe i telewizyjne) pokazywa powiat kolbuszowski jako atrakcyjny, ciekawy, przyjazny inwestorom i posiadajcy bogat histori. Wydalimy kilka publikacji: kalendarze, foldery, ulotki promocyjne i dwie ksiki: Macieja Skowroskiego „Powiat Kolbuszowski”16 oraz album „Ziemia Kolbuszowska”17 z piknymi fotografiami rzeszowskiego artysty – fotografika Tadeusza Budziskiego, opatrzony wstpem Kolbuszowianina, prof. dr hab. Jana Drausa. Album „Ziemia Kolbuszowska” stał si niejako artystycznym zapisem pejzau i architektury lokalnej, które zastygaj i odchodz po to, by je bardziej kontemplowa, mylc o przyszłoci włanie w kategoriach twórczego nakazu.

14 Drugi klub radnych AWS stanowili: Aleksandra Niezgoda (przew.), Eugeniusz Dec, Józef Kardy, Krzysztof Klecha. 15 Wicej o kulisach rozgrywek personalnych w pierwszej kadencji powiatu mona przeczyta w: Michał Haski, Anatomia upadku. Kolbuszowa 2003. oraz w przygotowywanych do druku M.Haskiego: Anatomiia kariery i Anatomia kolorów. 16 Maciej Skowroski, Powiat Kolbuszowski,.Krosno 2000. 17 Tadeusz Budziski, Ziemia Kolbuszowska. Rzeszów 2000.

224 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Dzisiaj – z pełnym przekonaniem – mog powiedzie, e rada powiatu, zarzd, cała powiatowa administracja zespolona i pracownicy starostwa, w swojej doskonałej wikszoci, wspólnie z yczliwymi mieszkacami, włanie w takim duchu – twórczego nakazu i słuby – budowali ten pierwszy samorzdowy powiat kolbuszowski. A e po drodze sypały si drzazgi, to trzeba przyj, e tak jest zawsze, gdy chce si zrobi co wicej ni mogłoby wystarczy.

225 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

ANEKS

Pracownicy Starostwa Powiatowego w Kolbuszowej w latach 1999-200218

Organizacja Starostwa

Zbigniew Lenart – Starosta Jerzy Wilk (Łeptuch Ryszard) – Wicestarosta Małgorzata Letniowska – Skarbnik Bogdan Romaniuk – Sekretarz

Kryczka Magdalena – Radca Prawny Miekowska Lidia – Radca Prawny

Wydział Organizacyjny 1. Kazimierz Kret – Dyrektor Wydziału 2. Czyewska Maria – Inspektor 3. Pas Elbieta – Inspektor 4. Wsik Leszek – Inspektor 5. Stec Stanisław – Inspektor 6. Czyewski Wincenty – Kierowca 7. Białek Daniela – Sprztaczka 8. Czachor Ragan – Anna – Inspektor 9. Piekarz Agnieszka – Referent 10. Rzsa Maria – Referent 11. Czepiela Kazimierz – Specjalista 12. Płoch Robert – Informatyk 13. Trtowicz Robert – Inspektor 14. Mierzwa Mirosław – Inspektor 15. Baka Andrzej – Referent 16. Rusin Mirosław – Referent 17. Stobierska Agnieszka – Młodszy Referent 18. arkowska Agnieszka – Młodszy Referent 19. Leniowska Wiesława – Sprztaczka 20. Skowron Marta – Referent

Wydział Edukacji i Kultury 1. Komic Władysław – Dyrektor Wydziału 2. Mokrzycki Robert – Inspektor 3. Mendo Anna – Referent

18 Kazimierz Kret, Informacja dyrektora wydziału organizacyjnego starostwa powiatowego o zatrudnieniu w latach 1999 – 2002. AWA.

226 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Wydział Komunikacji i Transportu 1. Wachnicki Władysław - Dyrektor Wydziału 2. Panek Stanisław – Inspektor 3. Pytlak Stanisława – Inspektor 4. Jakubczyk Halina – Inspektor 5. Kiwak Jolanta – Referent 6. Baka Beata – Referent

Wydział Ochrony rodowiska, Rolnictwa, Lenictwa i Ochrony Przyrody 1. Ziemiaski Grzegorz - Dyrektor Wydziału 2. Wójcik-Nieznaska Monika - Inspektor 3. Marut Jolanta- Inspektor 4. Łagowski Grzegorz- Inspektor

Wydział Geodezji i Kartografii, Katastru i Gospodarki Nieruchomociami 1. Stpie Zdzisław (Bosek Antoni) – Dyrektor Wydziału 2. Fryc Barbara – Inspektor 3. Adamczyk Marian – Inspektor 4. Drewnicka Janina – Inspektor 5. Drewnicki Jan – Inspektor 6. Saj Grzegorz – Referent 7. Cyran Mariusz – Referent 8. Kałuski Tadeusz – Inspektor 9. Pyra Stanisław – Inspektor

Wydział Architektury i Budownictwa 1. Preneta Julian – Dyrektor Wydziału 2. Bryk Wacław – Inspektor 3. Januszek Bogusław – Inspektor 4. Malinowski Stanisław – Inspektor

Wydział Budetowo – Finansowy 1. Mokrzycka Kwanik Małgorzata – Ksigowy 2. Brz Barbara – Młodszy Referent 3. Cebula Zofia – Inspektor 4. Kaczor Alina – Inspektor 5. Sudoł Andrzej – Inspektor 6. Nowak Barbara – Inspektor 7. Opaliska Dorota – Podinspektor 8. Rolek Ewa – Inspektor 9. wider Agnieszka – Referent

227 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

10. Wiewióra Andrzej – Referent

JEDNOSTKI POWIATOWE

Zakład Uzgodnie Dokumentacji Geodezyjnej Cicho Grayna - Kierownik

Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie Kozimala Irena (Magry Iwona) – Kierownik

Powiatowe Centrum Kultury Cesarz Katarzyna – Dyrektor

Powiatowy Orodek Dokumentacji Geodezyjnej i Kartografii Bełz Franciszek – Kierownik Górecki – Z-ca Kierownika

Biuro Obsługi Jednostek Samorzdowych Bryk Bogusława - Kierownik

Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna Mikołajczyk Elbieta – Dyrektor

Powiatowy Inspektorat Weterynarii Futyma Józef – Powiatowy Inspektor Weterynarii

Powiatowy Inspektorat Nadzoru Budowlanego Stpor Janusz – Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego

Powiatowa Stacja Sanitarno – Epidemiologiczna Rudczyska Władysława (Bałamut Henryk) – Powiatowy Inspektor Sanitarny Sondej Michał – Z-ca

Powiatowy Zarzd Dróg Szczebiwilk Eugeniusz – Dyrektor Basta Wojciech - Z-ca

Powiatowa Komenda Pastwowej Stray Poarnej Halat Józef – Komendant Babula Marek - Z-ca Komendanta

228 ZBIGNIEW LENART, HISTORIA SAMORZ•DU...

Powiatowa Komenda Policji Zawilak Stanisław, Bator Witold, Głowacki Zbigniew - Komendant Margaski Mieczysław – Z-ca Komendanta

Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kolbuszowej Andrzej Jagodziski - Dyrektor

Zespół Szkół Rolniczych Kubi Tadeusz – Dyrektor Olizło Barbara – Wicedyrektor

Liceum Ogólnokształcce Leniak Wacław – Dyrektor Lenart Jolanta –Wicedyrektor

Zespół Szkół Zawodowych Mazur Edward – Dyrektor Margaski Marian - Wicedyrektor Chmielowiec Adam - Wicedyrektor

Centrum Kształcenia Praktycznego Kogut Ireneusz – Dyrektor Rauch Roman – Wicedyrektor

Samodzielny Publiczny Zespół Opieki Zdrowotnej Strzelczyk Zbigniew – Dyrektor Maziarz Mieczysław – Z - ca

Powiatowy Urzd Pracy Wesołowska Maria – Kierownik Kapusta Elbieta – Z - ca

229 230 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...



  

Liceum od pocztków jego powołania, tj. od 1912 roku, jest jedyn redni szkoł ogólnokształcc na terenie powiatu kolbuszowskiego. Jest placówk, wokół której koncentruje si ycie kulturalno – owiatowe mieszkaców miasta i ziemi kolbuszowskiej. Absolwenci okolicznych szkół podstawowych bez uprzedze wybieraj dla dalszego swojego awansu włanie t szkoł. Dyrektor Zbigniew Lenart (objł stanowisko w 1990 roku) dbał o to, aby czas edukacji licealnej nie był dla ucznia czasem straconym. Szkoła zajmuje wysokie miejsca w rankingach. Kwitnie y- cie kulturalno – owiatowe. 1 stycznia 1999 roku Z. Lenart rezygnuje z dalszego kierowania szkoł, obejmuje urzd Starosty Powiatu Kolbuszowskiego. Nowymi dyrektorami szkoły zostaj Wacław Leniak (dyrektor) i Jolanta Lenart (wicedyrektor).

ORGANIZACJA SZKOŁY

W analizowanym okresie liczba uczniów szkoły rokrocznie przewysza moliwoci lokalowe. Klasy s przepełnione, wikszo z nich liczy po 39 – 42 uczniów. Podczas przerw na korytarzach jest tak ciasno, e przemieszczanie staje si bardzo utrudnione i zajmuje duo czasu. Znaczny procent uczniów to młodzie wiejska, skromnie sytuowana. Najbiedniejsi uczniowie korzystaj z pomocy materialnej, w formie stypendiów. Najwiksze kwoty, 12 – 25 tys. zł, pochodz z ministerialnego programu wyrównywania szans kształcenia uczniów z terenów wiejskich. S to kwoty niewystarczajce, gdy potrzeby s ogromne. Kadorazowo podania składa około 150 uczniów. Tym najbardziej potrzebujcym przeznacza si wic ma-

231 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE... ksymalnie 240 zł1 (pomoc jest wypłacana dwa razy w roku). Kilkunastu uczniów, których rodzice lub dziadkowie pracowali kiedy w PGR – ach, pobiera stypendia w wysokoci 2.500 zł rocznie z AWRSP. Inn form pomocy s kanapki w bufecie szkolnym, które potrzebujcym uczniom finansuje Rada Rodziców. Co roku zdolni uczniowie rywalizuj o stypendia z Funduszu dla Dzieci Zdolnych, Prezesa Rady Ministrów i Ministra Edukacji Narodowej. Nauczanie jest realizowane w sprofilowanych klasach. Do dyspozycji ucz- niów s dobrze przygotowani nauczyciele i cigle modernizujca si baza szkolna.

Studniówka w 2002 r.

W latach 1999 - 2003 w szkole zatrudnionych jest na stałe około 35 nauczycieli oraz około 10 niepełnozatrudnionych. Wszyscy uczcy maj uko- czone studia wysze. Z tytułem licencjata przyjmuje si do pracy tylko nauczycieli jzyków obcych. 6 kwietnia 2000 roku wchodzi w ycie rozporzdzenie dotyczce awansu zawodowego nauczycieli. Daje ono moliwo doskonalenia umiejtnoci zawodowych na rónych poziomach. Mobilizuje do stałego podnoszenia kwalifikacji i zdobywania kolejnych stopni awansu zawodowego, co ostatecznie skutkuje znacznymi gratyfikacjami finansowymi.

1 rodki finansowe na wyrównywanie szans kształcenia uczniów z terenów wiejskich szkoła otrzymywała dwa razy w roku.

232 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

ROK SZKOLNY 1998/1999

Nauczyciele pełnozatrudnieni

1. Lenart Zbigniew 2. Leniak Wacław 3. Lenart Joalanta 4. Cebula Aleksandra 5. Ks. Chmura Jan 6. Czachor Maria 7. Czartoryska-Sziler Ewa 8. Drałus Halina 9. Jasiska Wanda 10. Kloc Krystyna 11. Kocur Jacek 12. Kozubal Adam 13. Komic Władysław 14. Ks. Kurasz Janusz 15. Leja Krystyna 16. Łakomek Jadwiga 17. Mazur Kazimierz 18. Miso Małgorzata 19. Michalczyk Jadwiga 20. Plis Anna 21. Popielarz Marta 22. Rybicka Walentyna 23. Rychlicki Bogusław 24. Salach Irena 25. Serafin Anna 26. Serafin Robert 27. Smolak Maria 28. Sondej Bronisława 29. Tarka Ewa 30. Wilk Krystyna 31. Wojciechowska Małgorzata 32. Zdeb Genowefa 33. Lenart Zbigniew 34. Leniak Wacław 35. Lenart Joalanta 36. Cebula Aleksandra 37. Ks. Chmura Jan 38. Czachor Maria 39. Czartoryska-Sziler Ewa 40. Drałus Halina 41. Jasiska Wanda 42. Kloc Krystyna 43. Kocur Jacek

233 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

44. Kozubal Adam 45. Komic Władysław 46. Ks. Kurasz Janusz 47. Leja Krystyna 48. Łakomek Jadwiga 49. Mazur Kazimierz 50. Miso Małgorzata 51. Michalczyk Jadwiga 52. Plis Anna 53. Popielarz Marta 54. Rybicka Walentyna 55. Rychlicki Bogusław 56. Salach Irena 57. Serafin Anna 58. Serafin Robert 59. Smolak Maria 60. Sondej Bronisława 61. Tarka Ewa 62. Wilk Krystyna 63. Wojciechowska Małgorzata 64. Zdeb Genowefa 65. Zembrowska Krystyna

Nauczyciele niepełnozatrudnieni

1. Bujak Piotr 2. Długosz Stanisław 3. Kogut Ireneusz 4. Kozubal Joanna 5. Olszowy Tadeusz 6. Styga Krystyna 7. Wałek Anna 8. Wrona Edyta 9. Zitek-Salwik Alina

ROK SZKOLNY 1999/2000

Nauczyciele pełnozatrudnieni

234 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

7. Jabłoska Bogusława – jzyk niemiecki 8. Jasiska Wanda – jzyk polski 9. Kardy Krzysztof – informatyka 10. Kloc Krystyna – matematyka 11. Kocur Jacek – jzyk polski 12. Kozubal Adam – wychowanie fizyczne 13. Kozubal Joanna – matematyka 14. Ks. Kurasz Janusz – religia 15. Leja Krystyna – bibliotekarz 16. Łakomek Jadwiga – jzyk angielski 17. Mazur Kazimierz – jzyk polski 18. Miso Małgorzata – historia 19. Michalczyk Jadwiga – matematyka 20. Plis Anna – chemia 21. Popielarz Marta – jzyk francuski 22. Rybicka Walentyna – historia, wos 23. Rychlicki Bogusław – wychowanie fizyczne 24. Salach Irena – jzyk francuski 25. Serafin Anna – jzyk angielski 26. Serafin Robert – informatyka, fizyka 27. Smolak Maria – urlop macierzyski (fizyka, informatyka) 28. Sondej Bronisława – jzyk rosyjski 29. Tarka Ewa – urlop na poratowanie zdrowia (jzyk niemiecki) 30. Wilk Krystyna – biologia 31. Wolak Małgorzata – jzyk angielski, matematyka 32. Wrona Ryszard – muzyka 33. Zdeb Genowefa – geografia 34. Zembrowska Krystyna - fizyka 35. Zitek-Salwik Alina – jzyk polski, bibliotekarz

Nauczyciele niepełnozatrudnieni

1. Bujak Piotr – geografia 2. Ciszek Kazimiera – fizyka 3. Komic Władysław – po, wychowanie fizyczne 4. Mazurek Boena – jzyk angielski 5. Olszowy Tadeusz – wychowanie fizyczne 6. Spilarewicz Edward – chemia 7. Starzec Wiesław – po 8. Wałek Anna – biologia 9. Zembrowska Magdalena – jzyk angielski

235 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

ROK SZKOLNY 2000/2001

Nauczyciele pełnozatrudnieni

1. Leniak Wacław – biologia, dyrektor szkoły 2. Lenart Jolanta – psychologia, pedagogika, wicedyrektor 3. Ks. Chmura Jan – religia 4. Czachor Maria – matematyka 5. Czartoryska-Sziler Ewa – jzyk polski 6. Czochara Izabela – jzyk niemiecki 7. Drałus Halina – historia 8. Jajuga Swietłana – jzyk angielski 9. Jasiska Wanda – jzyk polski 10. Kardy Krzysztof – informatyka 11. Kloc Krystyna – matematyka 12. Kocur Jacek – jzyk polski 13. Komic Władysław – po, wychowanie fizyczne 14. Kozubal Adam – wychowanie fizyczne 15. Kozubal Joanna – matematyka 16. Ks. Kurasz Janusz – religia 17. Leja Krystyna – bibliotekarz 18. Łakomek Jadwiga – jzyk angielski 19. Mazur Kazimierz – jzyk polski 20. Miso Małgorzata – historia 21. Michalczyk Jadwiga – matematyka 22. Plis Anna – chemia 23. Popielarz Marta – jzyk francuski 24. Rybicka Walentyna – historia, wos 25. Rychlicki Bogusław – wychowanie fizyczne 26. Salach Irena – jzyk francuski 27. Serafin Anna – urlop macierzyski /urlop na poratowanie zdrowia 28. Serafin Robert – informatyka, fizyka 29. Smolak Maria - fizyka, informatyka 30. Sondej Bronisława – jzyk rosyjski 31. Tarka Ewa – urlop wychowawczy 32. Wilk Krystyna – biologia 33. Wolak Małgorzata – urlop macierzyski 34. Wrona Ryszard – muzyka 35. Zdeb Genowefa – geografia 36. Zembrowska Krystyna – fizyka 37. Zembrowska Magdalena – jzyk angielski 38. Zitek-Salwik Alina – jzyk polski, bibliotekarz

236 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Nauczyciele niepełnozatrudnieni ROK SZKOLNY 2000/2001 1. Biesiadecka Magdalena – jzyk angielski 2. Bujak Piotr – geografia 3. Ks. Kukulski Tadeusz – religia Nauczyciele pełnozatrudnieni 4. Lenart Zbigniew – jzyk polski 5. Olszowy Tadeusz – wychowanie fizyczne 1. Leniak Wacław – biologia, dyrektor szkoły 6. Panek Piotr – po 2. Lenart Jolanta – psychologia, pedagogika, wicedyrektor 7. Potoczna Elbieta – biologia 3. Ks. Chmura Jan – religia 8. Salach Magdalena – jzyk angielski 4. Czachor Maria – matematyka 9. Spilarewicz Edward - chemia 5. Czartoryska-Sziler Ewa – jzyk polski 10. Wałek Anna - biologia 6. Czochara Izabela – jzyk niemiecki 7. Drałus Halina – historia ROK SZKOLNY 2001/2002 8. Jajuga Swietłana – jzyk angielski 9. Jasiska Wanda – jzyk polski Nauczyciele pełnozatrudnieni 10. Kardy Krzysztof – informatyka 11. Kloc Krystyna – matematyka 12. Kocur Jacek – jzyk polski 1. Jasiska Wanda – jzyk polski, p.o. dyrektora szkoły 13. Komic Władysław – po, wychowanie fizyczne 2. Leniak Wacław – urlop na poratowanie zdrowia 14. Kozubal Adam – wychowanie fizyczne 3. Lenart Jolanta – psychologia, pedagogika, wicedyrektor szkoły 15. Kozubal Joanna – matematyka 4. Ks. Chmura Jan – religia 16. Ks. Kurasz Janusz – religia 5. Czachor Maria – matematyka 17. Leja Krystyna – bibliotekarz 6. Czartoryska-Sziler Ewa – jzyk polski 18. Łakomek Jadwiga – jzyk angielski 7. Drałus Halina – historia 19. Mazur Kazimierz – jzyk polski 8. Huzyk Natalia – jzyk angielski 20. Miso Małgorzata – historia 9. Kloc Krystyna – matematyka 21. Michalczyk Jadwiga – matematyka 10. Kocur Jacek – jzyk polski 22. Plis Anna – chemia 11. Kozubal Adam – wychowanie fizyczne 23. Popielarz Marta – jzyk francuski 12. Kozubal Joanna – matematyka 24. Rybicka Walentyna – historia, wos 13. Komic Władysław – po, wychowanie fizyczne 25. Rychlicki Bogusław – wychowanie fizyczne 14. Ks. Kurasz Janusz – religia 26. Salach Irena – jzyk francuski 15. Leja Krystyna – bibliotekarz 27. Serafin Anna – urlop macierzyski /urlop na poratowanie zdrowia 16. Lewczenko Władimir – jzyk angielski 28. Serafin Robert – informatyka, fizyka 17. Łakomek Jadwiga – jzyk angielski 29. Smolak Maria - fizyka, informatyka 18. Mazur Kazimierz – jzyk polski 30. Sondej Bronisława – jzyk rosyjski 19. Miso Małgorzata – historia 31. Tarka Ewa – urlop wychowawczy 20. Michalczyk Jadwiga – matematyka 32. Wilk Krystyna – biologia 21. Plis Anna – chemia 33. Wolak Małgorzata – urlop macierzyski 22. Popielarz Marta – jzyk francuski 34. Wrona Ryszard – muzyka 23. Rybicka Walentyna – urlop na po ratowanie zdrowia 35. Zdeb Genowefa – geografia 24. Rychlicki Bogusław – wychowanie fizyczne 36. Zembrowska Krystyna – fizyka 25. Salach Irena – jzyk francuski 37. Zembrowska Magdalena – jzyk angielski 26. Serafin Anna – jzyk angielski 38. Zitek-Salwik Alina – jzyk polski, bibliotekarz 27. Serafin Robert – informatyka, fizyka 28. Smolak Maria - fizyka, informatyka 29. Sondej Bronisława – jzyk rosyjski 30. Tarka Ewa - jzyk niemiecki

237 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

31. Wałek Anna – biologia 32. Wolak Małgorzata – jzyk angielski, matematyka 33. Wrona Ryszard – wychowanie fizyczne 34. Zdeb Genowefa – geografia 35. Zembrowska Krystyna – fizyka 36. Zitek-Salwik Alina – jzyk polski, bibliotekarz

Nauczyciele niepełnozatrudnieni

1. Bujak Piotr – geografia, przedsibiorczo 2. Spilarewicz Edward – chemia 3. Wilk Krystyna – biologia 4. Potoczna Elbieta – biologia 5. Michno Paweł - geografia

ROK SZKOLNY 2002/2003

Nauczyciele pełnozatrudnieni

1. Leniak Wacław – biologia, dyrektor szkoły 2. Lenart Jolanta – psychologia, pedagogika, wicedyrektor szkoły 3. Ks. Chmura Jan – religia 4. Czachor Maria – matematyka 5. Czartoryska-Sziler Ewa – jzyk polski 6. Drałus Halina – historia, wos, przedsibiorczo 7. Hapta Marta – fizyka, informatyka 8. Jasiska Wanda – jzyk polski 9. Kitrys Beata – jzyk angielski 10. Kloc Krystyna – matematyka 11. Kocur Jacek – jzyk polski 12. Kozubal Adam – wychowanie fizyczne 13. Kozubal Joanna – matematyka, informatyka 14. Komic Władysław – po, wychowanie fizyczne 15. Ks. Kurasz Janusz - religia 16. Leja Krystyna – urlop na poratowanie zdrowia 17. Łakomek Jadwiga – jzyk angielski 18. Mazur Kazimierz – jzyk polski 19. Miso Małgorzata – historia 20. Michalczyk Jadwiga – matematyka 21. Plis Anna – chemia 22. Popielarz Marta – jzyk francuski 23. Rybicka Walentyna – historia, wos 24. Rychlicki Bogusław – wychowanie fizyczne 25. Salach Irena – jzyk francuski 26. Serafin Anna – jzyk angielski 27. Serafin Robert – informatyka 28. Szostak Ewelina – jzyk angielski

238 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

31. Wałek Anna – biologia 29. Sondej Bronisława – jzyk rosyjski 32. Wolak Małgorzata – jzyk angielski, matematyka 30. Tarka Ewa - jzyk niemiecki 33. Wrona Ryszard – wychowanie fizyczne 31. Wilk Krystyna – biologia 34. Zdeb Genowefa – geografia 32. Wolak Małgorzata – urlop macierzyski 35. Zembrowska Krystyna – fizyka 33. Wrona Ryszard – wychowanie fizyczne 36. Zitek-Salwik Alina – jzyk polski, bibliotekarz 34. Zdeb Genowefa – geografia 35. Zembrowska Krystyna – fizyka Nauczyciele niepełnozatrudnieni 36. Zitek-Salwik Alina – jzyk polski, bibliotekarz

1. Bujak Piotr – geografia, przedsibiorczo Nauczyciele niepełnozatrudnieni 2. Spilarewicz Edward – chemia 3. Wilk Krystyna – biologia 1. Bujak Piotr – geografia, przedsibiorczo 4. Potoczna Elbieta – biologia 2. Lewczenko Władimir – jzyk angielski 5. Michno Paweł - geografia 3. Michno Paweł – geografia 4. Salach Magdalena – jzyk angielski ROK SZKOLNY 2002/2003 5. Sienkiewicz-Kope Urszula – wos 6. Sowa Agnieszka – bibliotekarz 7. Spilarewicz Edward - chemia Nauczyciele pełnozatrudnieni 8. Zembrowska Magdalena – jzyk angielski

1. Leniak Wacław – biologia, dyrektor szkoły 2. Lenart Jolanta – psychologia, pedagogika, wicedyrektor szkoły Du rol w funkcjonowaniu szkoły spełniaj równie pracownicy nie- 3. Ks. Chmura Jan – religia pedagogiczni. 4. Czachor Maria – matematyka 5. Czartoryska-Sziler Ewa – jzyk polski Pracownicy administracji i obsługi (1999 – 2003) 6. Drałus Halina – historia, wos, przedsibiorczo 1. Renata Grdzka – sekretarz szkoły 7. Hapta Marta – fizyka, informatyka 2. Krystyna Fedus – główny ksigowy (od 1 stycznia 2001 roku przeszła na 8. Jasiska Wanda – jzyk polski emerytur) 9. Kitrys Beata – jzyk angielski 3. Boena Kardy – referent (od 1 stycznia 2001 zatrudniona w BOJSP 10. Kloc Krystyna – matematyka w Kolbuszowej) 11. Kocur Jacek – jzyk polski 12. Kozubal Adam – wychowanie fizyczne 4. Halina Wilk – referent (od 1 stycznia 2001 zatrudniona w BOJSP 13. Kozubal Joanna – matematyka, informatyka w Kolbuszowej) 14. Komic Władysław – po, wychowanie fizyczne 5. Stanisława Mytych – wona 15. Ks. Kurasz Janusz - religia 6. Jan Mytych – wony 16. Leja Krystyna – urlop na poratowanie zdrowia 7. Stanisław Wdowiak – konserwator 17. Łakomek Jadwiga – jzyk angielski 8. Stanisław Grdzki – konserwator (1/2 etatu, zatrudniony do koca 18. Mazur Kazimierz – jzyk polski roku szkolnego 1999/2000) 19. Miso Małgorzata – historia 9. Małgorzata Pytlak – sprztaczka 20. Michalczyk Jadwiga – matematyka 10. Marzanna Salach – sprztaczka 21. Plis Anna – chemia 22. Popielarz Marta – jzyk francuski 11. Józefa Draus – sprztaczka 23. Rybicka Walentyna – historia, wos 12. Barbara Lubera – sprztaczka 24. Rychlicki Bogusław – wychowanie fizyczne 13. Zofia Grdziel – Dudek – sprztaczka 25. Salach Irena – jzyk francuski 26. Serafin Anna – jzyk angielski 27. Serafin Robert – informatyka 28. Szostak Ewelina – jzyk angielski

239 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Liczb uczniów w szkole ilustruj nastpujce zestawienia: Rok szkolny 1998/1999 Klasy I Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 1a matematyczno-informatyczny 40 21 19 2. 1b matematyczno-informatyczny 39 20 19 3. 1c biologiczno-chemiczny 33 27 6 4. 1d pedagogiczny 39 34 5 5. 1e ogólny 39 28 11 6. 1f ogólny 39 25 14 RAZEM: 229 155 74

Klasy II

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 2a matematyczno-fizyczny 36 13 23 2. 2b matematyczno-fizyczny 35 24 11 3. 2c biologiczno-chemiczny 36 29 7 4. 2d ogólny 33 20 13 5. 2e ogólny 34 28 6 6. 2f ogólny 37 33 4 RAZEM: 211 147 64

Klasy III

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 3a matematyczno-fizyczny 33 15 18 2. 3b biologiczno-chemiczny 33 19 14 3. 3c pedagogiczny 36 32 4 4. 3d ogólny 32 24 8 5. 3e ogólny 27 20 7 6. 3f ogólny 28 16 12 RAZEM: 189 126 63

Klasy IV

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 4a matematyczno-informatyczny 35 14 21 2. 4b matematyczno-informatyczny 38 26 12 3. 4c biologiczno-chemiczny 32 25 7 4. 4d ogólny 36 30 6 5. 4e pedagogiczny 35 31 4 6. 4f ogólny 28 21 7 RAZEM: 204 147 57

240 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Liczb uczniów w szkole ilustruj nastpujce zestawienia: Razem Rok szkolny 1998/1999 Klasy I Lp. Klasa Liczba uczniów dziewczta chłopcy Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. I 229 155 74 1. 1a matematyczno-informatyczny 40 21 19 2. II 211 147 64 2. 1b matematyczno-informatyczny 39 20 19 3. III 189 126 63 3. 1c biologiczno-chemiczny 33 27 6 4. IV 204 147 57 4. 1d pedagogiczny 39 34 5 RAZEM 833 575 258 5. 1e ogólny 39 28 11 6. 1f ogólny 39 25 14 RAZEM: 229 155 74 Rok szkolny 1999/2000

Klasy II Klasy I

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 2a matematyczno-fizyczny 36 13 23 1. 1a matematyczno-informatyczny 34 16 18 2. 2b matematyczno-fizyczny 35 24 11 2. 1b matematyczno-informatyczny 36 17 19 3. 2c biologiczno-chemiczny 36 29 7 3. 1c biologiczno-chemiczny 36 30 6 4. 2d ogólny 33 20 13 4. 1d pedagogiczny 35 33 2 5. 2e ogólny 34 28 6 5. 1e ogólny 34 21 13 6. 2f ogólny 37 33 4 6. 1f ogólny 36 24 12 RAZEM: 211 147 64 7. 1g ogólny 32 23 9 RAZEM: 243 164 79 Klasy III Klasy II Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 3a matematyczno-fizyczny 33 15 18 1. 2a matematyczno-informatyczny 40 21 19 2. 3b biologiczno-chemiczny 33 19 14 2. 2b matematyczno-informatyczny 36 19 17 3. 3c pedagogiczny 36 32 4 3. 2c biologiczno-chemiczny 34 28 6 4. 3d ogólny 32 24 8 4. 2d pedagogiczny 40 35 5 5. 3e ogólny 27 20 7 5. 2e ogólny 39 27 12 6. 3f ogólny 28 16 12 6. 2f ogólny 39 24 15 RAZEM: 189 126 63 RAZEM: 228 154 74

Klasy IV Klasy III

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 4a matematyczno-informatyczny 35 14 21 1. 3a matematyczno-fizyczny 36 13 23 2. 4b matematyczno-informatyczny 38 26 12 2. 3b matematyczno-fizyczny 34 23 11 3. 4c biologiczno-chemiczny 32 25 7 3. 3c biologiczno-chemiczny 35 28 7 4. 4d ogólny 36 30 6 4. 3d ogólny 33 20 13 5. 4e pedagogiczny 35 31 4 5. 3e ogólny 34 28 6 6. 4f ogólny 28 21 7 6. 3f ogólny 37 33 4 RAZEM: 204 147 57 RAZEM: 209 145 64

241 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Klasy IV

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 4a matematyczno-fizyczny 33 15 18 2. 4b biologiczno-chemiczny 33 19 14 3. 4c pedagogiczny 36 32 4 4. 4d ogólny 32 24 8 5. 4e ogólny 27 20 7 6. 4f ogólny 28 16 12 RAZEM: 189 126 63

Razem

Lp. Klasa Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. I 243 164 79 2. II 228 154 74 3. III 209 145 64 4. IV 189 126 63 RAZEM: 869 589 280

Rok szkolny 2000/2001

Klasy I

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 1a matematyczno-informatyczny 29 18 11 2. 1b matematyczno-informatyczny 36 12 24 3. 1c biologiczno-chemiczny 36 29 7 4. 1d pedagogiczny 36 32 4 ogólny z rozszerzonym 5. 1e 33 23 10 jzykiem angielskim 6. 1f ogólny 36 25 11 RAZEM: 206 139 67

Klasy II

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 2a matematyczno-informatyczny 33 15 18 2. 2b matematyczno-informatyczny 35 17 18 3. 2c biologiczno-chemiczny 36 30 6 4. 2d pedagogiczny 31 29 2 ogólny z rozszerzonym 5. 2e 34 21 13 jzykiem angielskim 6. 2f ogólny 34 23 11 7. 2g ogólny 31 23 8 RAZEM: 234 158 76

242 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Klasy III

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 3a matematyczno-informatyczny 40 21 19 2. 3b matematyczno-informatyczny 35 18 17 3. 3c biologiczno-chemiczny 33 27 6 4. 3d pedagogiczny 38 33 5 5. 3e ogólny 40 28 12 6. 3f ogólny 41 26 15 RAZEM: 227 153 74

Klasy IV

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 4a matematyczno-fizyczny 36 13 23 4b matematyczno-fizyczny 33 22 11 4c biologiczno-chemiczny 34 27 7 4d ogólny 32 20 12 4e ogólny 29 24 5 4f ogólny 34 31 3 RAZEM: 198 137 61

Razem

Lp. Klasa Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. I 206 139 67 2. II 234 158 76 3. III 227 153 74 4. IV 198 137 61 RAZEM: 865 587 278

Rok szkolny 2001/2002

Klasy II

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 5. 2a matematyczno-informatyczny 30 18 12 6. 2b matematyczno-informatyczny 35 11 24 7. 2c biologiczno-chemiczny 36 29 7 8. 2d pedagogiczny 34 31 3 ogólny z rozszerzonym 9. 2e 33 23 10 jzykiem angielskim 10. 2f ogólny 37 25 12 RAZEM: 205 137 68

243 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Klasy III

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 3a matematyczno-informatyczny 31 14 17 2. 3b matematyczno-informatyczny 34 16 18 3. 3c biologiczno-chemiczny 35 29 6 4. 3d pedagogiczny 31 29 2 5. 3e ogólny 33 20 13 6. 3f ogólny 33 23 10 7. 3g ogólny 31 22 9 RAZEM: 228 153 75

Klasy IV

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 4a matematyczno-informatyczny 40 21 19 2. 4b matematyczno-informatyczny 35 18 17 3. 4c biologiczno-chemiczny 33 27 6 4. 4d pedagogiczny 38 33 5 5. 4e ogólny 38 28 10 6. 4f ogólny 41 26 15 RAZEM: 225 153 72

Razem

Lp. Klasa Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. II 205 137 68 2. III 228 153 75 3. IV 225 153 72 RAZEM: 658 443 215

Rok szkolny 2002/2003

Klasy I

Lp. Klasa Przedmioty wiodce Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 1a matematyka i informatyka 36 20 26 matematyka, informatyka i 2. 1b 35 13 22 fizyka 3. 1c biologia, chemia i fizyka 32 21 11 4. 1d jzyk polski i historia 33 28 5 5. 1e biologia, geografia i wych.fiz. 31 15 16 6. 1f jzyk polski i jzyk angielski 35 27 8 7. 1g jzyk polski i historia, wos 33 33 0 RAZEM: 235 157 78

244 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Klasy III Klasy III

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 3a matematyczno-informatyczny 31 14 17 1. 3a matematyczno-informatyczny 28 18 10 2. 3b matematyczno-informatyczny 34 16 18 2. 3b matematyczno-informatyczny 35 11 24 3. 3c biologiczno-chemiczny 35 29 6 3. 3c biologiczno-chemiczny 35 28 7 4. 3d pedagogiczny 31 29 2 4. 3d pedagogiczny 32 29 3 ogólny z rozszerzonym 5. 3e ogólny 33 20 13 5. 3e 33 23 10 6. 3f ogólny 33 23 10 jzykiem angielskim 7. 3g ogólny 31 22 9 6. 3f ogólny 38 26 12 RAZEM: 228 153 75 RAZEM: 201 135 66

Klasy IV Klasy IV

Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy Lp. Klasa Profil Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. 4a matematyczno-informatyczny 40 21 19 1. 4a matematyczno-informatyczny 31 14 17 2. 4b matematyczno-informatyczny 35 18 17 2. 4b matematyczno-informatyczny 34 16 18 3. 4c biologiczno-chemiczny 33 27 6 3. 4c biologiczno-chemiczny 35 29 6 4. 4d pedagogiczny 38 33 5 4. 4d pedagogiczny 31 29 2 5. 4e ogólny 38 28 10 5. 4e ogólny 33 20 13 6. 4f ogólny 41 26 15 6. 4f ogólny 32 22 10 RAZEM: 225 153 72 7. 4g ogólny 30 22 8 RAZEM: 226 152 74 Razem Razem Lp. Klasa Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 1. II 205 137 68 Lp. Klasa Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy 2. III 228 153 75 1. I 235 157 78 3. IV 225 153 72 2. III 201 135 66 RAZEM: 658 443 215 3. IV 226 152 74 RAZEM: 662 444 218 Rok szkolny 2002/2003

Klasy I BAZA SZKOŁY I JEJ MODERNIZACJA

Lp. Klasa Przedmioty wiodce Liczba uczniów Dziewczta Chłopcy Od 1 wrzenia 1976 roku liceum zajmuje dwupitrowy budynek przy ul. Ja- 1. 1a matematyka i informatyka 36 20 26 na Pawła II 8 (dawna ul. wierczewskiego). Dysponuje 23 salami lekcyjnymi, matematyka, informatyka i 2. 1b 35 13 22 bibliotek, gabinetem dentystycznym, wietlic, sklepikiem szkolnym. fizyka 3. 1c biologia, chemia i fizyka 32 21 11 1 wrzenia 1998 roku nastpiło oddanie hali widowiskowo – sportowej, połczone z wojewódzk inauguracj roku szkolnego. Od tej chwili szkoła dy- 4. 1d jzyk polski i historia 33 28 5 2 5. 1e biologia, geografia i wych.fiz. 31 15 16 sponuje sal sportow dobrze zaopatrzon w sprzt sportowy i w siłowni. 6. 1f jzyk polski i jzyk angielski 35 27 8 7. 1g jzyk polski i historia, wos 33 33 0 RAZEM: 235 157 78

2 Kronika Liceum Ogólnokształccego im. Janka Bytnara w Kolbuszowej, dyrekcja szkoły.

245 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Dyrektor szkoły Zbigniew Lenart wraz z uczniami (Katarzyna Smyraka i Krzysztof Andry) przy wejciu do nowowybudowanej hali sportowej.

Gocie uroczystoci: od lewej burmistrz H. Wilk, przedstawiciel UKFiT W. Zbroek, przew. NSZZ „Solidarno” M. Krzaklewski, Ks. bp K. Górny, minister kultury J. Wais, wojewoda rzeszowski Z. Sieczko, kurator owiaty W. Rusin, w drugim rzdzie m.in. nauczycielka LO J. Zioło, były dyrektor LO K. Grodecki, posłowie B. Frczek, Z. Pupa, przew. ZR NSZZ „Solidarno” W. Buczak

246 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Przeniesienie szatni uczniowskich z pomieszcze w suterenach i zorganizowanie ich na korytarzach, w nowej czci budynku, pozwoliło na uzyskanie 2 dodatkowych pomieszcze dydaktycznych i 3 magazynowych, co było niezwykle wane przy brakujcej iloci pomieszcze. Budynek był bowiem przewidziany dla 460 uczniów. Wyposaenie klas i ich stan techniczny po wieloletnim funkcjonowaniu wymagał poprawy i modernizacji. Poprawa warunków nauki i pracy stała si wanym zadaniem dyrektora szkoły Wacława Leniaka. W roku szkolnym 1999/2000 na korytarzach dwóch kondygnacji oraz w pracowni chemicznej w miejsce zniszczonego parkietu połoono płytki gresowe (koszt ok. 16 tys. zł). Pomalowano wikszo klas, w kilku z nich zmieniono płytki PCV na wykładzin podłogow. Dla ochrony parkietu hali widowiskowo – sportowej podczas imprez kulturalno – rozrywkowych za-kupiono wykładzin za około 10 tys. zł.3 W roku nastpnym hala sportowa została wyposaona w niezbdne dla jej funkcjonowania nagłonienie, którego koszt wyniósł ok. 40 tys. zł.4 Równolegle do tych inwestycji modernizowano klasopracowni fizyki dla potrzeb nowoczesnej pracowni informatycznej. Zakupiono jej pełne wyposaenie na 16 stanowisk oraz wymieniono w dotychczasowej sali informatycznej 8 komputerów na nowe. Koszt tej inwestycji wyniósł 110 tys. zł, z czego 20 tys. zł pochodziło ze składek uczniów na Rad Rodziców.5 W 2003 roku równie mała pracownia komputerowa uzyskała dostp do internetu. W roku szkolnym 2000/2001 szkoła składa wniosek do MENIS i z pocztkiem nowego roku szkolnego wzbogaca si o kolejne 20 komputerów. Zostały one wykorzystane do unowoczenienia obydwu pracowni, jak równie do uruchomienia 4 – stanowiskowej salki multimedialnej (funkcjonowała od roku szkolnego 2002/2003), z której w dowolnym czasie mogli korzysta uczniowie i nauczyciele. Sukcesywnie wymieniano bardzo ju zniszczone ławki i stoliki w salach lekcyjnych, zakładano aluzje. Zakupiono nowe meble do pomieszcze administracyjnych szkoły. Wyposaono pracownie w pomoce naukowe – zakupiono kilkanacie map geograficznych i historycznych, plansze pomocne przy nauce jzyka polskiego i jzyków obcych, dwa rzutniki pisma, dwie kserokopiarki, kilka odtwarzaczy CD, odczynniki do pracowni chemicznej, lektury i ksiki popularnonaukowe do biblioteki szkolnej. Bardzo naglc potrzeb, sygnalizowan od wielu lat przez wszystkich uytkowników szkoły, była wymiana bardzo nieszczelnych okien. Czciowo zadanie to udało si zrealizowa na przełomie roku 2002/2003, kiedy to wymieniono 30 okien w salach lekcyjnych i w pokoju nauczycielskim (koszt ok. 35

3 Raport dyrektora szkoły z czerwca 2003 roku, dyrekcja szkoły. 4 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z czerwca 2001 roku, dyrekcja szkoły. 5 Raport dyrektora szkoły z czerwca 2003 roku, dyrekcja szkoły. Pienidze te zostały przekazane decyzj zarzdu Rady Rodziców.

247 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE... tys. zł).6 W roku szkolnym 2001/2002 zostały wykonane (zgodnie z przepisami przeciwpoarowymi) parkingi i drogi dojazdowe do szkoły, wyłoone kostk brukow. Wykonano równie ogrodzenie na zapleczu obiektu szkolnego. Do- koczona została elewacja hali sportowej oraz zainstalowano drugostronne zasilanie elektryczne obiektu (2001 r.). Podjto take działania zmierzajce do obsadzenia rozległych terenów szkolnych nietypowymi okazami drzew i krze- wów. Przy wejciu do szkoły urzdzono skalniaki i obsadzono je krzewami ozdobnymi (kwiecie 2003).7 Zadaniem o mniejszej skali (sygnalizowanym od kilku lat przez Sanepid) było doprowadzenie wody do gabinetu higienistki szkolnej. Zostało ono zrealizowane pod koniec roku szkolnego 2002/2003.8 Wykonanie tych inwestycji nie byłoby moliwe, gdyby nie było zrozumienia dla potrzeb szkoły ze strony władz powiatu kolbuszowskiego, które w cigu tych 4 lat przekazały bardzo due kwoty na popraw funkcjonowania szkoły. Równie szkoła wypracowała samodzielnie pewne sumy pienidzy poprzez:

 Odpłatny wynajem hali sportowej w godzinach pozalekcyjnych oraz w soboty i niedziele: • W 2001 roku – 14 300 zł. • W 2002 roku – 11 455 zł. • W I kwartale 2003 roku – 5 895 zł.  W roku szkolnym 2000/2001 od Rady Rodziców liceum uzyskało 20 tys. zł z przeznaczeniem na dofinansowanie urzdzenia pracowni informatycznej.  Dwukrotnie szkoła współorganizowała (z grup charytatywn „Ca- ritas”) bal sylwestrowy – dochód dla szkoły wyniósł ponad 14 tys. zł.  Za osignicia sportowe uczniów szkoła rokrocznie otrzymywała sprzt sportowy. W ostatnich 3 latach warto uzyskanego sprztu wyniosła 9 250 zł. (2000/2001 – 3 450 zł, 2001/2002 – 3 200 zł, 2002/2003 – 2 600 zł).  W roku 2002/2003 szkoła otrzymała od prywatnych sponsorów z Kolbuszowej i Rzeszowa sprzt wartoci ok. 2 tys. zł, niezbdny do przyłczenia drugiej pracowni informatycznej do sieci i do- prowadzenia do niej internetu.  Niewielkie dochody (ok. 1 tys. zł rocznie) szkoła uzyskuje z wynajmu pomieszczenia przez ajenta prowadzcego bar dla młodziey oraz kiosk „Ruch” na terenie szkolnym.  W 2002/2003 Rada Rodziców podjła uchwał, e połowa składek złoonych na jej funkcjonowanie pozostaje do dyspozycji

6 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z lutego 2003 roku, dyrekcja szkoły. 7 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z czerwca 2003 roku, dyrekcja szkoły. 8 Raport dyrektora szkoły z czerwca 2003 roku, dyrekcja szkoły.

248 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE... tys. zł).6 W roku szkolnym 2001/2002 zostały wykonane (zgodnie z przepisami poszczególnych klas. Pienidze te uczniowie przeznaczaj w czci przeciwpoarowymi) parkingi i drogi dojazdowe do szkoły, wyłoone kostk na popraw estetyki klas lub zakup najpotrzebniejszego sprztu brukow. Wykonano równie ogrodzenie na zapleczu obiektu szkolnego. Do- szkolnego. koczona została elewacja hali sportowej oraz zainstalowano drugostronne  Wiele prac remontowych (malowanie toalet, wykonanie lamperii na zasilanie elektryczne obiektu (2001 r.). Podjto take działania zmierzajce do korytarzach, połoenie wykładziny w dwóch salach) szkoła wy- obsadzenia rozległych terenów szkolnych nietypowymi okazami drzew i krze- konała we własnym zakresie.9 wów. Przy wejciu do szkoły urzdzono skalniaki i obsadzono je krzewami ozdobnymi (kwiecie 2003).7 Zadaniem o mniejszej skali (sygnalizowanym od kilku lat przez Sanepid) PRZEOBRAENIA OWIATOWE (Reforma systemu owiatowego) było doprowadzenie wody do gabinetu higienistki szkolnej. Zostało ono zrealizowane pod koniec roku szkolnego 2002/2003.8 Przeobraenia ustrojowe, zapocztkowane w 1989 roku, powoli zaczynaj Wykonanie tych inwestycji nie byłoby moliwe, gdyby nie było zro- stawia przed polsk szkoł odmienne ni do tej pory zadania. Przestaje zumienia dla potrzeb szkoły ze strony władz powiatu kolbuszowskiego, które w obowizywa stworzony przez władze PRL model kształcenia i wychowania, cigu tych 4 lat przekazały bardzo due kwoty na popraw funkcjonowania obowizujcy bez wyjtku kad pastwow placówk owiatow. So- szkoły. Równie szkoła wypracowała samodzielnie pewne sumy pienidzy cjalistyczny ideał wychowania kształtujcy kadego człowieka według jednej i poprzez: tej samej miary odchodzi w przeszło. Ucze staje si podmiotem wychowania, czyli yw, aktywn jednostk mogc decydowa o sobie, swoim rozwoju,  Odpłatny wynajem hali sportowej w godzinach pozalekcyjnych swoim losie. Szkoły zyskuj pełn autonomi i nawet s do niej zobligowane. oraz w soboty i niedziele: Maj wypracowa swój własny, nowy wizerunek zgodny z potrzebami uczniów • W 2001 roku – 14 300 zł. i rodowiska. • W 2002 roku – 11 455 zł. Nauczyciele liceum przystpuj do opracowania własnego Programu • W I kwartale 2003 roku – 5 895 zł. Wychowawczego Szkoły, który zaczyna funkcjonowa pod koniec roku  W roku szkolnym 2000/2001 od Rady Rodziców liceum uzyskało szkolnego 1999/2000. Najbardziej zaangaowane w tworzenie programu wychowawczego były nauczycielki: Maria Czachor, Joanna Kozubal, Krystyna 20 tys. zł z przeznaczeniem na dofinansowanie urzdzenia pracowni 10 informatycznej. Wilk, Krystyna Kloc, Krystyna Zembrowska i wicedyrektor Jolanta Lenart.  Dwukrotnie szkoła współorganizowała (z grup charytatywn „Ca- Od pocztku roku szkolnego 1999/2000 zaczyna obowizywa nowy ritas”) bal sylwestrowy – dochód dla szkoły wyniósł ponad 14 tys. zł. Wewntrzszkolny System Oceniania Zachowania i Osigni Dy-  Za osignicia sportowe uczniów szkoła rokrocznie otrzymywała daktycznych Uczniów. Prace nad zbiorem tych przepisów trwały około 2 sprzt sportowy. W ostatnich 3 latach warto uzyskanego sprztu miesicy. Przewodniczc zespołu do opracowania WSO była wicedyrektor Jolanta Lenart. Z nauczycieli naley wymieni Krystyn Wilk, Krystyn Zem- wyniosła 9 250 zł. (2000/2001 – 3 450 zł, 2001/2002 – 3 200 zł, 11 2002/2003 – 2 600 zł). browsk i Wand Jasisk. Stworzone dokumenty były omówione i  W roku 2002/2003 szkoła otrzymała od prywatnych sponsorów z przedstawione Radzie Pedagogicznej, uczniom oraz rodzicom. Kolbuszowej i Rzeszowa sprzt wartoci ok. 2 tys. zł, niezbdny do Nauczycielskie zespoły przedmiotowe, na pocztku roku szkolnego przyłczenia drugiej pracowni informatycznej do sieci i do- 2000/2001, przystpiły do stworzenia przedmiotowych systemów oceniania, co prowadzenia do niej internetu. równie było spraw obowizujc. Po kilkumiesicznej pracy wikszo  Niewielkie dochody (ok. 1 tys. zł rocznie) szkoła uzyskuje z wy- regulaminów była gotowa, zostały one włczone do Wewntrzszkolnego najmu pomieszczenia przez ajenta prowadzcego bar dla młodziey Systemu Oceniania. Funkcjonujce regulaminy i Program Wychowawczy Szko- oraz kiosk „Ruch” na terenie szkolnym. ły były przez cały czas monitorowane i na bieco wprowadzano w nich zmiany.  W 2002/2003 Rada Rodziców podjła uchwał, e połowa składek Stałemu monitorowaniu przez władze szkoły podlegała równie praca dy- złoonych na jej funkcjonowanie pozostaje do dyspozycji daktyczno – wychowawcza. Dyrekcja na pocztku kadego roku szkolnego

6 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z lutego 2003 roku, dyrekcja szkoły. 9 Raport dyrektora szkoły z czerwca 2003 roku, dyrekcja szkoły. 7 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z czerwca 2003 roku, dyrekcja szkoły. 10 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z sierpnia 1999 roku, dyrekcja szkoły. 8 Raport dyrektora szkoły z czerwca 2003 roku, dyrekcja szkoły. 11 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z czerwca 1999 roku, dyrekcja szkoły.

249 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE... musiała bowiem opracowa roczny Plan Mierzenia Jakoci Pracy Szkoły zgodny ze standardami Podkarpackiego Kuratorium Owiaty. Dla zapewnienia długofalowego rozwoju placówki nowym zadaniem szkoły stało si opracowanie 4 – letniego Planu rozwoju szkoły. Opracowany przez zespół nauczycieli: Jolanta Lenart – przewodniczca zespołu, Adam Kozubal, Robert Serafin został zatwierdzony przez Rad Pedagogiczn w połowie roku szkolnego 2001/2002.12 Ujemnym nastpstwem przeobrae gospodarczych, kulturowych i owiatowych stał si wzrost przestpczoci i demoralizacji wród młodziey. Dla zapobiegania tym zjawiskom zostało powołanych wiele placówek i instytucji. Główne miejsce w zwalczaniu nałogów i innych negatywnych zachowa wród młodziey przypadło jednak szkole. Pod koniec roku szkolnego 2001/2002 kada szkoła została zobowizana do przygotowania Szkolnego Programu Profilaktycznego. W liceum do pracy nad tym dokumentem przy-stpiła grupa nauczycieli: Jolanta Lenart – przewodniczca zespołu, Krystyna Wilk, Małgorzata Miso, ks. Janusz Kurasz. Prace nad programem zostały zakoczone w listopadzie 2002 roku. 13 Po kilkumiesicznej pracy, w czerwcu 2003 roku, zespół w składzie: dyrektor Wacław Leniak, wicedyrektor Jolanta Lenart oraz Walentyna Rybicka przedstawia Radzie Pedagogicznej znowelizowany statut szkoły uwzgldniajcy funkcjonowanie starego 4 – letniego i nowego 3 – letniego liceum.14 W ten sposób, wysiłkiem dyrekcji szkoły i nauczycieli, kolbuszowskie liceum wkraczało na now ciek 3 – letniego liceum, funkcjonujcego na odmiennych zasadach. Ju od roku szkolnego 2002/2003 jego uczniowie bd pobiera nauk w klasach z tzw. przedmiotami wiodcymi. Dla potrzeb absolwentów gimnazjum Szkolna Komisja Rekrutacyjna opracowuje nowe kryteria przyj do liceum15. Przyjto próg punktowy wa- runkujcy przyjcie – 100 punktów. Przedmioty premiowane to: jzyk polski, jzyk obcy, matematyka oraz czwarty przedmiot w zalenoci od wiodcych przedmiotów w klasie, do której kandydat składa podanie. I tak do klasy z przedmiotami wiodcymi: 1. Matematyka, informatyka – przedmiot premiowany to informatyka 2. Klasa z matematyk, informatyk, fizyk – fizyka 3. Klasa z biologi, chemi, fizyk – biologia 4. Klasa z jzykiem polskim, histori, elementami wiedzy o prawie, przedsibiorczoci – historia 5. Klasa z wychowaniem fizycznym, biologi, geografi – wychowanie fizyczne

12 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z lutego 2002 roku, dyrekcja szkoły. 13 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z grudnia 2003 roku, dyrekcja szkoły. 14 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z czerwca 2003 roku, dyrekcja szkoły. 15 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z lutego 2003 roku, dyrekcja szkoły.

250 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE... musiała bowiem opracowa roczny Plan Mierzenia Jakoci Pracy Szkoły zgodny 6. Klasa z jzykiem polskim, jzykami obcymi – historia ze standardami Podkarpackiego Kuratorium Owiaty. 7. Klasa z biologi, histori, jzykiem polskim, psychologi – biologia Dla zapewnienia długofalowego rozwoju placówki nowym zadaniem szkoły stało si opracowanie 4 – letniego Planu rozwoju szkoły. Opracowany przez Zasady przeliczania ocen ze wiadectwa na punkty: zespół nauczycieli: Jolanta Lenart – przewodniczca zespołu, Adam Kozubal,  Celujcy – 20 punktów Robert Serafin został zatwierdzony przez Rad Pedagogiczn w połowie roku  Bardzo dobry – 16 punktów szkolnego 2001/2002.12  Dobry – 12 punktów Ujemnym nastpstwem przeobrae gospodarczych, kulturowych i owia-  Dostateczny – 8 punktów towych stał si wzrost przestpczoci i demoralizacji wród młodziey. Dla Maksymalnie ucze moe uzyska 80 punktów za oceny z 4 w/w przed- zapobiegania tym zjawiskom zostało powołanych wiele placówek i instytucji. miotów. Główne miejsce w zwalczaniu nałogów i innych negatywnych zachowa wród młodziey przypadło jednak szkole. Pod koniec roku szkolnego 2001/2002 Premiowanie innych osigni uczniów: kada szkoła została zobowizana do przygotowania Szkolnego Programu  Ukoczenie gimnazjum z wyrónieniem - 10 punktów Profilaktycznego. W liceum do pracy nad tym dokumentem przy-stpiła grupa  Udział w konkursach organizowanych przez Kuratora Owiaty, co nauczycieli: Jolanta Lenart – przewodniczca zespołu, Krystyna Wilk, najmniej szczebla wojewódzkiego - 10 punktów Małgorzata Miso, ks. Janusz Kurasz. Prace nad programem zostały zakoczone  Osignicia sportowe lub artystyczne, co najmniej na szczeblu w listopadzie 2002 roku. 13 powiatowym - 5 punktów Po kilkumiesicznej pracy, w czerwcu 2003 roku, zespół w składzie: W przypadku osigni w kilku dziedzinach, łczna liczba przyznanych dyrektor Wacław Leniak, wicedyrektor Jolanta Lenart oraz Walentyna Rybicka punktów nie bdzie przekracza 20. przedstawia Radzie Pedagogicznej znowelizowany statut szkoły uwzgldniajcy funkcjonowanie starego 4 – letniego i nowego 3 – letniego liceum.14 Laureaci konkursów o zasigu wojewódzkim i ponadwojewódzkim, z co W ten sposób, wysiłkiem dyrekcji szkoły i nauczycieli, kolbuszowskie najmniej jednego przedmiotu, przyjmowani bd poza obowizujcymi liceum wkraczało na now ciek 3 – letniego liceum, funkcjonujcego na kryteriami. odmiennych zasadach. Ju od roku szkolnego 2002/2003 jego uczniowie bd pobiera nauk w Pierwszestwo w przyjciu do szkoły w przypadku kandydatów, którzy klasach z tzw. przedmiotami wiodcymi. uzyskali równ liczb punktów maj: Dla potrzeb absolwentów gimnazjum Szkolna Komisja Rekrutacyjna  sieroty, dzieci z placówek opiekuczo – wychowawczych, z rodzin opracowuje nowe kryteria przyj do liceum15. Przyjto próg punktowy wa- zastpczych runkujcy przyjcie – 100 punktów. Przedmioty premiowane to: jzyk polski, jzyk  kandydaci, którym ustalono indywidualny program lub tok nauki obcy, matematyka oraz czwarty przedmiot w zalenoci od wiodcych przedmiotów  kandydaci z problemami zdrowotnymi z opini poradni psycho- w klasie, do której kandydat składa podanie. I tak do klasy z przedmiotami logiczno - pedagogicznej lub innej poradni specjalistycznej. wiodcymi: 1. Matematyka, informatyka – przedmiot premiowany to informatyka 2. Klasa z matematyk, informatyk, fizyk – fizyka EFEKTY KSZTAŁCENIA 3. Klasa z biologi, chemi, fizyk – biologia 4. Klasa z jzykiem polskim, histori, elementami wiedzy o prawie, Rokrocznie kolbuszowskie liceum cieszy si duym zainteresowaniem przedsibiorczoci – historia absolwentów szkół podstawowych, a nastpnie gimnazjów. 5. Klasa z wychowaniem fizycznym, biologi, geografi Wiele informacji na temat funkcjonowania szkoły otrzymuj oni w ramach – wychowanie fizyczne organizowanych spotka z dyrekcj, a od 2001r. „Dni Otwartych LO”. Dla wielu gmach kolbuszowskiego „ogólniaka” nie jest obcy, ze wzgldu na or-

12 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z lutego 2002 roku, dyrekcja szkoły. ganizowane (prawie co roku) powiatowe konkursy i zawody sportowe, w 13 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z grudnia 2003 roku, dyrekcja szkoły. których brali udział. 14 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z czerwca 2003 roku, dyrekcja szkoły. 15 Protokół z posiedzenia Rady Pedagogicznej z lutego 2003 roku, dyrekcja szkoły.

251 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Szkoła ma do zaoferowania w miar wysoki poziom kształcenia w klasach o rónorodnym nachyleniu programowym, dobre warunki lokalowe. Istnieje moliwo rozwijania swoich zainteresowa równie w czasie pozalekcyjnym – funkcjonuje kilkanacie kół zainteresowa, które w wikszoci s prowadzone przez nauczycieli społecznie: koło biologiczne, chemiczne, fizyczne, matematyczne, wiedzy o Polsce i wiecie współczesnym, jzyków obcych, re- cytatorskie, elektroniczno – krótkofalarskie, turystyczne oraz sportowe. Ta dodatkowa praca z uczniami jest bardzo wana i przynosi zamierzone efekty w postaci prawie corocznych laureatów i finalistów olimpiad i konkursów przedmiotowych.

Wykaz olimpijczyków i laureatów konkursów w latach szkolnych 1998/99 - 2002/2003 16

Nazwa olimpiady lub Imi i nazwisko Imi i nazwisko Lp. Uzyskany tytuł konkursu uczestnika opiekuna Rok szkolny 1998/99 Olimpiada Wiedzy o Prawach Finalista etapu Walentyna 1. Marcin Mosiołek Człowieka centralnego Rybicka Finalistka etapu 2. Olimpiada Biologiczna Magdalena Zuba Krystyna Wilk centralnego 3. Konkurs „Europa w szkole” I miejsce Paweł Mazur Wanda Jasiska Ogólnopolski Konkurs Wiedzy I miejsce Agnieszka Sondej 4. Wanda Jasiska o Janie Pawle II II miejsce Olga Bardan Midzynarodowy Konkurs 5. wyrónienie Paweł Mazur Robert Serafin Prac Uczniowskich z Fizyki Rok szkolny 1999/2000 Olimpiada Wiedzy o Polsce i Finalistka etapu Walentyna 6. Anna Batory wiecie Współczesnym centralnego Rybicka Anna Batory, Olimpiada Wiedzy o Prawach Finalici etapu Marcin Muniak, Walentyna 7. Człowieka centralnego Mirosław Sudoł, Rybicka Maciej Wsik Olimpiada Wiedzy o Unii Finalista etapu Walentyna 8. Michał Tokarz Europejskiej centralnego Rybicka Finalici etapu Julia Guzek 9. Olimpiada Biologiczna Wacław Leniak centralnego Paweł Mazur Konkurs „Seniorzy ku 10. Midzynarodowej II miejsce Paweł Mazur Wanda Jasiska Solidarnoci” Agnieszka Ragan, 11. Konkurs „Zbrodnia Katyska” wyrónienie Jowita Halina Drałus Mazurkiewicz 12. Konkurs „Europa w szkole” I miejsce Paweł Mazur Wanda Jasiska

16 Ksiga Osigni Uczniów LO im. Janka Bytnara, dyrekcja szkoły.

252 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Rok szkolny 2000/2001 Olimpiada Wiedzy o Polsce i Finalista etapu Walentyna 13. Ireneusz Giza wiecie Współczesnym centralnego Rybicka Olimpiada Wiedzy o Prawach Finalici etapu Elbieta witek Walentyna 14. Człowieka – Rzdy Prawa centralnego Michał Tokarz Rybicka Laureat etapu Ireneusz Giza Olimpiada Wiedzy o Unii centralnego Walentyna 15. Europejskiej Finalista etapu Rybicka Michał Tokarz centralnego Finalistka etapu Bronisława 16. Olimpiada Jzyka Rosyjskiego Maria Puk centralnego Sondej Ogólnopolski Konkurs Walentyna 17. o Nagrod Prezesa Rady I miejsce Ireneusz Giza Rybicka Telewizji Ogólnopolski Konkurs Wiedzy Laureat stopnia Walentyna 18. Ireneusz Giza o Europie centralnego Rybicka Rok szkolny 2001/2002 Ogólnopolski Konkurs Wiedzy 19. III miejsce Monika Łagowska Halina Drałus o Samorzdzie Terytorialnym Rok szkolny 2002/2003 Finalistka stopnia Bronisława 20. Olimpiada Jzyka Rosyjskiego Beata Rusin centralnego Sondej Ogólnopolski Konkurs Bronisława 21. Recytatorski „Poezja i Proza Joanna Wlazło Sondej na Wschód od Bugu”

W rankingu najlepszych 300 szkół rednich, organizowanym kadego roku przez „Perspektywy” i „Rzeczpospolit”, szkoła ma bardzo dobre notowania.  W 2000 roku (biorc pod uwag liczb finalistów i laureatów olimpiad przedmiotowych w roku szkolnym 1998/99) szkoła zajmuje 201 miejsce w Polsce.  W 2001 roku (za rok szkolny 1999/2000) – 96 miejsce w Polsce i 6 w województwie podkarpackim.17  W 2002 roku (za rok szkolny 2000/2001) – 125 miejsce w Polsce. 18

W lutym 2001 roku gazeta regionalna „Super Nowoci” pisze o kolbuszowskim ogólniaku jako o jednej z najlepszych szkół w Polsce. „W opublikowanym ostatnio rankingu najlepszych 300 szkół rednich, kolbuszowskie Liceum Ogólnokształcce im. J. Bytnara znalazło si na 96 miejscu w Polsce i na 6 w naszym regionie. Szkoła ta w ubiegłym roku wy- kształciła a 7 finalistów i laureatów olimpiad przedmiotowych”.19

17 Ranking Szkół rednich. „Rzeczpospolita”, 5 stycznia 2001 r, s. A 9. 18 Ranking Szkół rednich. „Rzeczpospolita”, 10 stycznia 2002 r, s. A8. 19 Sukces kolbuszowskiego liceum. ”Super Nowoci” , 7 luty 2001 r. W latach 1992 – 1997 w rankingu wojewódzkim szkoła, biorc pod uwag ilo osób uczestniczcych w olimpiadach przedmiotowych i

253 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

W kwietniu 2001 roku gazety lokalne i ogólnopolskie pisz o zdolnym uczniu z kolbuszowskiego „ogólniaka” Ireneuszu Gizie. Zacytuj fragment arty- kułu z „Nowin”: „Licealista z Kolbuszowej zwyciył w Ogólnopolskiej Olimpiadzie Wiedzy o Unii Europejskiej. Wikszo uczestników finału Olimpiady o Unii Europejskiej nawet nie wiedziała, w której czci ley Kol- buszowa. [...] Nagrod w poprzednim konkursie „Wiedzy o Europie” był wyjazd na mistrzostwa wiata w lotach narciarskich w Lahti, gdzie startował Adam Małysz. Do Norwegii Irek pojechał w towarzystwie premiera Jerzego Buzka. W Lahti osobicie poznał Adama Małysza. [...] Nagrodami oprócz indeksu na dowolnie wybran uczelni w Polsce, jest zaproszenie na tydzie do Brukseli i laptop wart 28 tys. zł.”20 Rok szkolny 2001/2002, pomimo znacznych sukcesów edukacyjnych, okazał si dla kolbuszowskiego liceum rokiem bardzo trudnym. Dyrektor Wacław Leniak odchodzi na roczny urlop dla poratowania zdrowia. Pełnienie obowizków dyrektora powierzono nauczycielce jzyka polskiego Wandzie Jasiskiej. Jest to rok, kiedy po raz pierwszy szkoły rednie miały zmierzy si z now matur. Przewodniczc Szkolnego Zespołu Egzaminacyjnego do przeprowadzenia nowej matury zostaje wicedyrektor Jolanta Lenart. Przez cały poprzedni rok i podczas wakacji trwaj intensywne prace przygotowujce szkoł do nowej formy egzaminu kocowego. Na wrzesie 2001 roku jest zaplanowana matura próbna. Przewodniczca SZE prowadzi intensywne szkolenia dla nauczycieli i uczniów. Z nowymi przepisami zapoznaje si równie rodziców. Wszystkie dane dotyczce uczniów, zespołów egzaminacyjnych zostaj wprowadzone do komputera. Szkoła za porednictwem poczty elektronicznej jest w stałym kontakcie z Okrgow Komisj Egzaminacyjn w Krakowie. Do próbnego egzaminu zewntrznego przystpuje 225 uczniów klas IV. Sprawdzana jest ich wiedza z j. polskiego, j. obcego, matematyki i z przedmiotów do wyboru. Prace maturalne z matematyki i z j. angielskiego (poziom podstawowy) przekazuje si do poprawy do OKE w Krakowie. Prace z j. polskiego i j. angielskiego w zakresie rozszerzonym i przedmiotu wybranego s poprawiane przez nauczycieli w szkole.21 rednie wyniki szkoły uzyskane z matury próbnej były nastpujce:22  J. angielski (poziom podstawowy) – 68.3 pkt/100  J. rosyjski (poziom podstawowy) – 65.9 pkt/100  J. francuski (poziom podstawowy) – 50.8 pkt/100  Matematyka (poziom podstawowy) – 46.1 pkt/100 konkursach oraz ilo absolwentów, którzy dostawali si na studia, rokrocznie plasowała si midzy I a V miejscem. 20 Giero Aneta, Irek jak Małysz. „Nowiny”, 12 kwietnia 2001r. 21 Przedmiotami obowizujcymi na pisemnym egzaminie zewntrznym były: j. polski, j. obcy, matematyka i jeden przedmiot wybrany. Ucze mógł dodatkowo wybra jeden lub dwa przedmioty. Na ustnym egzaminie wewntrznym ucze zdawał: j. polski i j. obcy. 22 Archiwum Własne Autora (w dalszym cigu opracowania AWA).

254 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

W kwietniu 2001 roku gazety lokalne i ogólnopolskie pisz o zdolnym W dokumentach szkolnych znajduj si dokładne informacje na temat uczniu z kolbuszowskiego „ogólniaka” Ireneuszu Gizie. Zacytuj fragment arty- wyników egzaminów zewntrznych, które były przekazywane przez OKE w kułu z „Nowin”: „Licealista z Kolbuszowej zwyciył w Ogólnopolskiej Krakowie drog elektroniczn. W niniejszym opracowaniu, przedstawiam tylko Olimpiadzie Wiedzy o Unii Europejskiej. Wikszo uczestników finału liczb uczniów z poszczególnych klas, którzy zaliczyli egzamin próbny z Olimpiady o Unii Europejskiej nawet nie wiedziała, w której czci ley Kol- okrelonych przedmiotów. Obrazuje to ponisza tabela. buszowa. [...] Nagrod w poprzednim konkursie „Wiedzy o Europie” był wyjazd na mistrzostwa wiata w lotach narciarskich w Lahti, gdzie startował Adam Liczba Wynik Lp. Nazwa przedmiotu Poziom egzaminu Klasa Małysz. Do Norwegii Irek pojechał w towarzystwie premiera Jerzego Buzka. W zdajcych pozytywny Lahti osobicie poznał Adama Małysza. [...] Nagrodami oprócz indeksu na 4a 40 38 4b 35 33 dowolnie wybran uczelni w Polsce, jest zaproszenie na tydzie do Brukseli i 4c 33 31 20 1. Matematyka Podstawowy laptop wart 28 tys. zł.” 4d 38 26 Rok szkolny 2001/2002, pomimo znacznych sukcesów edukacyjnych, 4e 36 25 okazał si dla kolbuszowskiego liceum rokiem bardzo trudnym. 4f 40 28 Łcznie z Dyrektor Wacław Leniak odchodzi na roczny urlop dla poratowania zdro- 2. Matematyka Rozszerzony 109 3 wszystkich klas wia. Pełnienie obowizków dyrektora powierzono nauczycielce jzyka Podstawowy 40 36 polskiego Wandzie Jasiskiej. 4a Rozszerzony 7 2 Jest to rok, kiedy po raz pierwszy szkoły rednie miały zmierzy si z now Podstawowy 35 35 matur. Przewodniczc Szkolnego Zespołu Egzaminacyjnego do przepro- 4b wadzenia nowej matury zostaje wicedyrektor Jolanta Lenart. Przez cały Rozszerzony 13 9 poprzedni rok i podczas wakacji trwaj intensywne prace przygotowujce szkoł Podstawowy 33 32 4c Rozszerzony 16 10 do nowej formy egzaminu kocowego. 3. J. polski Na wrzesie 2001 roku jest zaplanowana matura próbna. Przewodniczca Podstawowy 38 32 4d SZE prowadzi intensywne szkolenia dla nauczycieli i uczniów. Z nowymi Rozszerzony 11 0 przepisami zapoznaje si równie rodziców. Wszystkie dane dotyczce uczniów, Podstawowy 36 35 zespołów egzaminacyjnych zostaj wprowadzone do komputera. Szkoła za 4e Rozszerzony 4 3 porednictwem poczty elektronicznej jest w stałym kontakcie z Okrgow Podstawowy 40 38 Komisj Egzaminacyjn w Krakowie. Do próbnego egzaminu zewntrznego 4f Rozszerzony 1 1 przystpuje 225 uczniów klas IV. Sprawdzana jest ich wiedza z j. polskiego, j. Podstawowy 4a 36 35 obcego, matematyki i z przedmiotów do wyboru. Prace maturalne z matematyki i z j. angielskiego (poziom podstawowy) przekazuje si do poprawy do OKE w Podstawowy 4b 33 33 Krakowie. Prace z j. polskiego i j. angielskiego w zakresie rozszerzonym i Podstawowy 4c 26 25 .21 przedmiotu wybranego s poprawiane przez nauczycieli w szkole 4. J. angielski Podstawowy 4d 27 27 22 rednie wyniki szkoły uzyskane z matury próbnej były nastpujce: Podstawowy 4e 22 21  J. angielski (poziom podstawowy) – 68.3 pkt/100 Podstawowy 4f 29 29  J. rosyjski (poziom podstawowy) – 65.9 pkt/100 Łcznie z Rozszerzony 99 30  J. francuski (poziom podstawowy) – 50.8 pkt/100 wszystkich klas  Matematyka (poziom podstawowy) – 46.1 pkt/100 Podstawowy 4e 12 12 Podstawowy 4f 7 7 5. J. rosyjski Łcznie z konkursach oraz ilo absolwentów, którzy dostawali si na studia, rokrocznie plasowała si midzy I a V Rozszerzony 2 1 miejscem. wszystkich klas 20 Giero Aneta, Irek jak Małysz. „Nowiny”, 12 kwietnia 2001r. Podstawowy 4c 3 3 21 Przedmiotami obowizujcymi na pisemnym egzaminie zewntrznym były: j. polski, j. obcy, matematyka i 6. J. francuski jeden przedmiot wybrany. Ucze mógł dodatkowo wybra jeden lub dwa przedmioty. Na ustnym egzaminie Rozszerzony 4c 3 0 wewntrznym ucze zdawał: j. polski i j. obcy. 22 Archiwum Własne Autora (w dalszym cigu opracowania AWA).

255 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Łcznie z 7. Biologia Rozszerzony 75 5 wszystkich klas Łcznie z 8. Historia Rozszerzony 35 12 wszystkich klas Łcznie z 9. Geografia Rozszerzony 52 29 wszystkich klas Łcznie z 10. Fizyka Rozszerzony 9 2 wszystkich klas Łcznie z 11. Chemia Rozszerzony 7 2 wszystkich klas Łcznie z 12. WOS Rozszerzony 5 0 wszystkich klas Łcznie z 13. Informatyka Rozszerzony 18 2 wszystkich klas

Słabe wyniki próbnego egzaminu maturalnego, z niektórych przedmiotów, były spowodowane m.in. tym, e czwartoklasici do matury próbnej przystpili z marszu, prosto z wakacji. Nie mieli czasu na powtórk materiału, obejmujcego czsto cztery lata nauki w szkole. Paradoksalna sytuacja była z WOS-em; uczniowie pisali matur próbn z tego przedmiotu, po zrealizowaniu tylko trzech godzin lekcyjnych. Wrzeniowy termin matury (próbnej) miał przede wszystkim za zadanie sprawdzenie procedur. Projektodawcy nowej matury zdawali sobie spraw, e jej przygotowanie i przeprowadzenie nie jest spraw łatw. Wymaga ogromnej pracy ze strony przewodniczcych Szkolnych Zespołów Egzaminacyjnych i nauczycieli. W kolbuszowskim liceum próba ta wypadła bez zakłóce.

***

Rok 2001 był rokiem wyborów do parlamentu. Ugrupowania lewicowe, przede wszystkim SLD, zachcaj uczniów klas IV do głosowania na ich przedstawicieli. W zamian obiecuj kilkuletnie przesunicie nowej matury. Mło- dzie polska (prawdopodobnie!) skorzystała z tej propozycji. SLD wygrywa w wyborach, obejmuje władz w rzdzie. Nowa pani minister Krystyna Łybacka znosi „now matur”, do której przecie przygotowywała si młodzie od pocztku nauki w szkole redniej. W listopadzie 2001 roku ukazuj si przepisy przejciowe, w myl których ucze miał moliwo wyboru pomidzy now i star form egzaminu. Wszyscy s zdezorientowani. Najbardziej maturzyci. Decyzj jak matur bd zdawa, musz podj do 30 listopada. Tych którzy zrezygnuj ze zdawania nowej matury, trzeba bdzie ekspresowo przestawi na zdawanie egzaminu wg starej formuły.

256 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Na pocztku grudnia 2001 roku Podkarpacki Kurator Owiaty powołuje przewodniczcego Pastwowej Komisji Egzaminacyjnej, do przeprowadzenia egzaminu dojrzałoci (starej matury). Zostaje ni Jolanta Lenart. W liceum sporód 225 uczniów klas IV, dwunastu zdecydowało si na zdawanie egzaminu maturalnego (nowej matury). Byli to:23  Kope Tomasz – kl. 4a  Lechowska Elbieta – kl. 4a  Turek Przemysław – kl. 4a  Wróbel Jakub – kl. 4a  Zagórowska Katarzyna – kl. 4a  Zarecka Monika – kl. 4a  Fryzeł Elbieta – kl. 4d  Sito Anna – kl.4d  Zagroba Agnieszka – kl. 4d  Górka Jakub – kl. 4f  Malinowski Tomasz – kl. 4f  Wilk Ewelina – kl. 4f.

Pozostali uczniowie wybrali star form matury, czyli egzamin dojrzałoci. Przez nastpne miesice (do koca kwietnia), intensywnie pracowano z oby- dwoma grupami uczniów. Na przełomie lutego i marca szkoła ponownie, w tym roku szkolnym, była zmuszona przeprowadzi próbne egzaminy. Tym razem dla uczniów, którzy wybrali egzamin dojrzałoci. Po tych wszystkich perypetiach władze owiatowe zdecydowały, e obydwie matury: „stara” i „nowa” (w czci pisemnej) bd odbywały si w szkołach równolegle: j. polski – 9 maja 2002 roku, j. obcy – 10 maja, matematyka – 14 maja, przedmioty wybrane od 15 do 25 maja.24 Egzamin wewntrzny (ustny) z j. polskiego odbył si w liceum 23 maja, a z j. angielskiego – 24 maja (chodzi o now matur). Cała dwunastka uczniów pomylnie zdała pierwszy w dziejach szkoły egzamin maturalny zewntrzny i wewntrzny i otrzymała wiadectwa wystawione przez OKE w Krakowie. Bezporednio po zakoczeniu czci wewntrznej „nowego” egzaminu maturalnego, szkoła przystpiła do czci ustnej „starego” egzaminu dojrzałoci, który został zakoczony 7 czerwca 2002 roku. Łcznie matura i egzamin doj- rzałoci trwały w tym roku prawie miesic (komisje egzaminacyjne pracowały ok. 10 godzin dziennie). Kolejnym zadaniem, które realizowało liceum (podobnie jak inne szkoły rednie), była reorganizacja 4 – letniego liceum ogólnokształccego w 3 – letnie

23 AWA. W województwie podkarpackim bylimy na II miejscu po I LO w Kronie, biorc pod uwag liczb zdajcych now matur. 24 Serwis internetowy OKE w Krakowie, sekretariat szkoły.

257 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE... liceum profilowane, zgodnie z załoeniami Reformy Systemu Edukacji. Pewne zadania w tym zakresie, zostały ju wykonane pod koniec roku szkolnego 2000/2001. Jednake tu równie władzom owiatowym zabrakło jedno- mylnoci. Pod koniec 2001 roku odchodzi si czciowo od tego pomysłu. Licea profilowane maj by tworzone na bazie techników i liceów zawodowych, przy zachowaniu szkół starego typu. Licea ogólnokształcce pozostaj. Zmieniono tylko okres kształcenia w nich z 4 na 3 lata, przy rezygnacji z dotychczasowych profili kształcenia. Nauka ma si odbywa w oddziałach z tzw. przedmiotami wiodcymi. Pojawiaj si nowe przedmioty nauczania – przedsibiorczo (wprowadzona w poprzednim roku szkolnym) i wiedza o kulturze. Od roku szkolnego 2004/2005 obowizujca bdzie „nowa matura”. Ma ona by równoczenie egzaminem wstpnym na wysze uczelnie, przy uwzgldnieniu dodatkowych zasad kwalifikacyjnych, wprowadzanych przez poszczególne szkoły wysze. Od tego roku rozpoczyna si nowy okres samodzielnego funkcjonowania 3 – letniego liceum ogólnokształccego. Ostatnie klasy 4 – letniego ogólno- kształccego liceum z egzaminem dojrzałoci opuciły mury szkoły 30 kwietnia 2004 roku.

PRACA WYCHOWAWCZA SZKOŁY

W latach 1998 – 2003 kolbuszowskie liceum było wanym orodkiem ycia kulturalnego w miecie i powiecie. Rokrocznie organizowało konkursy, które skupiały uczniów, nauczycieli i rodziców wielu okolicznych szkół podstawowych i miejscowych szkół rednich. Jednym z pierwszych konkursów tego typu (w omawianym okresie) był konkurs powicony yciu i twórczoci papiea Jana Pawła II, w 20 – lecie Jego pontyfikatu. Wziło w nim udział ponad 100 uczniów z terenu przyszłego powiatu. Zwieczeniem działa popularyzujcych ycie i dzieło wielkiego Polaka był uroczysty finał połczony z odsłoniciem tablicy Mu powiconej, wmu- rowanej w cianie szkolnej.25 23 padziernika 1998 roku w uroczystoci uczestniczyli: ks. Biskup Kazimierz Górny, burmistrz miasta Zbigniew Chmie- lowiec, wójtowie gmin, które od stycznia 1999 roku miały by w strukturze powiatu kolbuszowskiego, nauczyciele, młodzie szkolna, rodzice. W lad za t pierwsz, jedyn wówczas na ziemi kolbuszowskiej, tablic powicon papieowi – Polakowi, w nieodległym czasie w cian korytarza kolbuszowskiego „ogólniaka” wmurowano nastpne:  w 200 rocznic urodzin Adama Mickiewicza  w 150 rocznic mierci Juliusza Słowackiego26

25 Kronika Liceum Ogólnokształccego im. Janka Bytnara w Kolbuszowej, dyrekcja szkoły. 26 Tame.

258 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

I w tych przypadkach uroczystoci, przygotowane bardzo starannie, były poprzedzone konkursami tematycznymi, innymi działaniami poznawczymi i wychowawczymi, zwizanymi z tymi wielkimi postaciami. W ten sposób zainicjowano tradycj tworzenia ciany pamici, na której wraz z upływem lat miały si pojawia inne tablice. W cianie pamici miało by równie miejsce powicone nauczycielom szkoły, którzy odeszli na wie- czn wart, jak równie zasłuonym dla miasta, powiatu i Polski wychowanków szkoły oraz jej dobroczyców. Równie wobec innych obchodów rocznicowych liceum nie pozostaje obojtne. W 2000 roku, w 300 – lecie otrzymania praw miejskich przez Kolbuszow organizuje konkurs wiedzy i konkurs foto- graficzno – plastyczny dla uczniów LO. Bierze w nim udział 53 ucz- niów. Finalici konkursu szkolnego uczestnicz w 10 Edycji Turnieju Wiedzy Historycznej zorganizo- wanym przez Powiatow i Miejsk Bibliotek Publiczn w Kolbu- szowej.27 W Roku Reymontowskim (rok 2000) kolbuszowski „ogólniak”, wraz z Powiatowym Centrum Kul- tury, organizuje konkurs powiatowy powicony temu noblicie. Staje si on kolejn okazj do zapre- zentowania szkoły w rodowisku. Strona tytułowa miesicznika młodzieowego Jego finał (8 grudnia 2000 r.) skupił wydawanego przez uczniów LO w roku szkolnym du liczb nauczycieli, uczniów, 1997/98 rodziców, przedstawicieli władz samorzdowych. Starosta kolbuszowski Zbigniew Lenart wrczył nagrody wszystkim finalistom i wyrónionym. Wanym momentem tego wieczoru było otwarcie w liceum nowoczesnej pracowni komputerowej. Spotkanie zakoczyła wieczerza po staropolsku.28 Wspólnym pomysłem szkoły i Powiatowego Centrum Kultury był Po- wiatowy Konkurs o Tytuł „Mistrza Ortografii”, który rokrocznie był (i jest) przeprowadzany w liceum dla uczniów wszystkich typów szkół z terenu miasta i powiatu kolbuszowskiego.

27 Turniej Wiedzy Historycznej o regionie. ”Ziemia Kolbuszowska” nr 5, 11 czerwiec 2000 r. (uczennica liceum Ewa Wsik zajła I miejsce, Ewa Stpor – wyrónienie). 28 Kronika Liceum.

259 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

W roku szkolnym 1997/98 samorzd uczniowski liceum, pod kierunkiem jednej z jego opiekunek Jolanty Lenart (wówczas pedagoga szkolnego), podejmuje si, pod wpływem sugestii dyrektora Zbigniewa Lenarta, organizacji imprezy kulturalno – rozrywkowej (odmiennej od poprzednich) dla uczniów i młodziey szkolnej z terenu przyszłego powiatu kolbuszowskiego. Imprezy, której celem bdzie prezentacja całoci dorobku artystycznego szkół oraz wspaniała zabawa podczas dwóch dni poprzedzajcych zakoczenie roku szkolnego. Po wielodniowych i wielogodzinnych dyskusjach ustalono regulamin i formuł festiwalu.29. W lutym do kadej szkoły przesyłane było zaproszenie i regulamin „Fety” czyli „Festiwalu Twórczoci Artystycznej Dzieci i Młodziey”. Szkoły w okre- lonym terminie zgłaszały swój udział w rónego typu prezentacjach (piew, recytacja, inscenizacja, kabaret, taniec) oraz przekazywały prace plastyczne, ser- wety, gobeliny, rzeby... oraz pras szkoln30. Wszystko to było eksponowane w czasie festiwalu w salach i na korytarzach szkoły i oczywicie pod-legało ocenie jury. W pierwszym dniu „Fety” wszyscy uczniowie, nauczyciele, dyrektorzy szkół, zaproszeni gocie uczestniczyli w barwnym korowodzie. Jego czoło stanowili jedcy na koniach, za nimi bryczka zaprzona w konie, a na niej przygrywajca szkolna kapela, nastpnie uczniowie rónorodnie poprzebierani i doroli. Po obejciu miasta i zaproszeniu jego mieszkaców do udziału w fest- walu, nastpowało uroczyste jego otwarcie. Odbywało si ono przy współ- udziale władz miasta, a od 1999 roku równie powiatu. Burmistrz miasta i starosta powiatu przejmowali co roku honorowy patronat nad imprez i współ- finansowali j. Znaczna pomoc (pienidze, słodycze, napoje, materiały) po- chodziła od miejscowych przedsi- biorców. Dyplom festiwalu Wystpy na wieym powietrzu i w budynku szkoły trwały do pónych godzin wieczornych. Wieczorem pre- zentowały si młodzieowe zespoły instrumentalne. W przerwach dzieci mogły

29 Organizacj i przebieg tej imprezy przedstawi nieco szerzej ze wzgldu na to, e dała ona pocztek innym podobnym organizowanym przez okoliczne szkoły. 30 Liceum równie posiadało swoj gazet „Ambaras” redagowan przez uczniów (Joanna Golis, Magdalena Wiktor, Edyta Stobierska, Łukasz Pycior) pod opiek Jolanty Lenart.

260 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE... skorzysta z przejadek na koniach. Przez te dwa dni nie brakowało dla nich darmowych słodyczy, owoców, napoi. Jury festiwalu złoone z ucz- niów, nauczycieli rónych szkół, obradowało niekiedy do pónych godzin wieczornych. W drugim dniu najlepsi otrzymywali dyplomy i nagrody, pozostali wyrónienia i nieco skro-mniejsze nagrody. Nikt z biorcych udział w przegldzie nie odszedł bez dyplomu i choby drobnego upo-minku. Na uroczysty finał składały si równie wystpy najlepszych uczestników festiwalu. Drugi dzie zabawy koczyła dyskoteka w stylu lat 50 – tych, która (gdy pozwoliła na to pogoda) odby- wała si na dziedzicu szkoły. W dyskotece brało udział kilkaset osób. Do dyspozycji bawicych Wicedyrektor Jolanta Lenart i przew. Rady Miejskiej si był bogato zaopatrzony bufet Jan Wicek wrczaj nagrody uczestnikom festiwalu polowy. W tym samym czasie („Feta 2000”). odbywało si (w szkole) spotkanie wszystkich, którzy przyczynili si do organizacji i przebiegu festiwalu. Festiwal Twórczoci Artystycznej według wyej opisanej formuły był organizowany przez trzy lata. Swój przebieg i charakter zmienił dopiero w 2001 roku, kiedy to ze wzgldu na bardzo skromne rodki finansowe zdecydowano si ograniczy udział uczniów jedynie do młodziey liceum. Swój dorobek artystyczny miały tym razem zaprezentowa poszczególne klasy liceum. Zrezygnowano te z uroczystego korowodu. Zadaniem kadej klasy stało si przygotowanie 15 – minutowej prezentacji swoich moliwoci artystycznych w wybranej dziedzinie i hasła reklamowego promujcego liceum. Klasy mogły równie przygotowa wystaw o dowolnej tematyce. Oprócz bardzo trafnych haseł, bardzo podobały si wszystkim przygotowane wystawy dotyczce np. profilaktyki nałogów czy uczniowskiego hobby.31

31 Kronika Liceum.

261 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Na temat naszej „Fety” pisała co roku prasa lokalna i regionalna.32 Innym konkursem, który stał si pewnego rodzaju tradycj kolbuszowskiego liceum był coroczny „Konkurs im. Szulima Saleschutza o yciu i Obyczajach ydów Kolbuszowskich”. Podobnie jak w przypadku „Fety”, rokrocznie za jego organizacj i przebieg była odpowiedzialna wicedyrektor Jolanta Lenart.

Jury festiwalu podczas oceny wystawy przygotowanej przez klas II c („Feta 2001”).

Jak zrodził si pomysł tego konkursu? Otó wiosn 1999 roku, Kolbuszow odwiedził Rektor Uniwersytetu Pardue w Stanach Zjednoczonych prof. Robert Ringel. Złoył on m.in. wizyt władzom powiatowym. Tam mówił o swoim rodowodzie (jego dziadek Szulim Saleschutz pochodził z Dubasu) i o pomyle utworzenia fundacji im. Szulima Saleschutza, która nagradzałaby uczniów za udział w przedsiwziciach upamitniajcych bytowanie ydów na Kol- buszowszczynie. Powiadomione o tym liceum podejmuje si zorganizowania odpowiedniego konkursu, opracowujc jego regulamin i podajc do wiadomoci młodziey licealnej i prof. Ringelowi. Finał I edycji tego konkursu, który odbył si 6 kwietnia 2000 roku miał bardzo uroczysty przebieg. Osobicie wził w nim udział Rektor Robert Ringel wraz ze swoim zastpc prof. Mirosławem Skibniewskim. Na uroczystoci gocili równie profesorowie Uniwersytetu

32 Szkolna „Feta”. „Nowiny rzeszowskie”, 18 czerwiec 1998 r, Feta ‘99. ”Ziemia Kolbuszowska”, lipiec 1999 r, .Feta po raz drugi. ”Echo Podkarpacia”, 23 czerwiec 1999 r., Feta 2000. ” Ziemia Kolbuszowska”, lipiec 2000 r.

262 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Rzeszowskiego, Wyszej Szkoły Informatyki i Zarzdzania w Rzeszowie, władze samorzdowe miasta i powiatu.33 Profesorowie R. Ringel i M. Skibniewski odwiedzili kolbuszowskie liceum take w 2002 roku.

Starosta Zbigniew Lenart i wicedyrektor Jolanta Lenart podczas wrczenia nagród.

33 Kronika Liceum.

263 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Prace konkursowe dotyczyły nastpujcych zagadnie:34

Uzyskane Lp. Rok szkolny Hasło konkursu Tytuł pracy Autor miejsce w konkursie „wito Paschy i ycie Olga 1. codzienne ydów I miejsce Bardan kolbuszowskich” „Wybrane wtki z ycia „ycie i obyczaje codziennego ydów w Jolanta 2. ydów w powiecie III miejsce 1999/2000 powiecie kolbuszowskim Kope kolbuszowskim w w XIX i XX w.” XIX i XX w.” Joanna „ycie i obyczaje ydów Zitek w Kolbuszowej i 3. i wyrónienie okolicach na przestrzeni Małgorzata XIX i XX w.” Kwanik Agnieszka 4. „Cigle ywy lad” I miejsce Piórek „lady ycia i „Ocalałe szałasy 5. Olga działalnoci ydów ydowskie budowane na II miejsce 2000/2001 Bardan na terenie powiatu wito Kuczek” kolbuszowskiego” „Dom wiecznoci – Magdalena Egzekwo 6. cmentarz ydowski w Hariasz II miejsce Kolbuszowej” 7. „Znaczenie „Izrael – pastwo ydów Magdalena II miejsce wzajemnego i Arabów – judaizm i Hariasz zrozumienia i islam” wzajemnej 2001/2002 „Prawa mniejszoci 8. akceptacji istnienia narodowych w Kamila rónych religii w III miejsce społeczestwie społeczestwie Romaniuk demokratycznym” demokratycznym” „Losy Polaków pochodzenia Antoni 9. I miejsce j.w. oraz „Losy ydowskiego w czasie II Wich Polaków wojny wiatowej na pochodzenia terenie powiatu 10. ydowskiego w kolbuszowskiego” Ewa Drał Wyrónienie 2002/2003 czasie II wojny „Znaczenie wzajemnego wiatowej na terenie zrozumienia i wzajemnej powiatu akceptacji istnienia Jolanta 11. III miejsce kolbuszowskiego” rónych religii w Kope społeczestwie demokratycznym”

34 W 2000 roku nagrod za uzyskanie I miejsca – 1000 zł ufundował prof. Ringel. Fundatorem pozostałych nagród był Starosta Kolbuszowski. Pula nagród była co roku zwikszana. W 2003 roku prof. Ringel sfinansował nagrody w wysokoci 1850 zł. Wymienione w tabeli prace znajduj si w bibliotece LO.

264 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Licealny konkurs został zauwaony przez lokaln pras. Tygodnik „Korso”, na temat wizyty prof. R. Ringela w kolbuszowskim liceum, pisał: „Do zgromadzonych goci i młodziey przemówił prof. Ringel, który był wdziczny za inicjatyw władz szkoły i samorzdowych. Wrczajc nagrody i wyrónienia, profesor wspomniał o yciu swojego dziadka, zwracajc si bezporednio do zgromadzonej młodziey. Mówił równie o potrzebie pamitania o historii dwóch narodów, które przed II wojn wiatow tworzyły losy Kolbuszowej”.35 Natomiast „Super Nowoci”, z kwietnia 2001 roku, informuj, e: „Uczniowie z kolbuszowskiego ogólniaka szukali w swojej miejscowoci ladów ycia i działalnoci ydów w XIX i XX w.”36 Opisujc ten konkurs naley doda, e rozwijał on pasje historyczne uczniów, tolerancj, wiedz i pami o niedawnych współmieszkacach Kolbuszowej. Doskonalił równie umiejtnoci jzykowe – nagrodzone i wyrónione prace musiały by przetłumaczone na jzyk angielski.

Spotkanie nauczycieli liceum z nauczycielami z zaprzyjanionego Lycée La Mennais (Ploërmel, kwiecie 1996 r).

Moliwo praktycznego sprawdzenia swoich umiejtnoci jzykowych i poznawania kultury, warunków ycia i nauki w innych krajach, stwarzały licealistom wyjazdy do Francji, w ramach podpisanej umowy o współpracy pomidzy Lycée la Mennais w Ploërmel a nasz szkoł. W pocztkowym okresie wymiana była intensywna i stała. Polegała równie na wzajemnej

35Gocie w powiecie kolbuszowskim. „Korso”.20 kwietnia 2000 r. 36 Agnieszka Piórek najlepsza. „Super Nowoci.” 11 kwietnia 2001 r. Niewielki artykuł na temat konkursu zamieszcza równie „Ziemia Kolbuszowska” z maja 2001 r.

265 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE... korespondencji zarówno uczniów, nauczycieli, jak i dyrekcji obydwu szkół. Co drugi rok gocilimy przyjaciół z Francji. Co drugi rok grupa ok. 30 uczniów i kilku nauczycieli naszej szkoły była podejmowana przez rodziny francuskie. Podczas ponad tygodniowego pobytu mona było podpatrze na jakich zasadach funkcjonuje szkoła we Francji, pochwali si swoj wiedz podczas lekcji, w których nasi uczniowie codziennie brali udział. Program, który kadorazowo przygotowywała dla nas zaprzyjaniona szkoła był bardzo urozmaicony i oprócz zaj dydaktycznych uwzgldniał wyjazdy w atrakcyjne miejsca, których w Bretanii nie brakuje. Wspólne wieczory ze piewem i tacami oraz wiele rozmów sprzyjało obopólnemu poznaniu si. W ostatnich latach (mniej wicej od roku 2000) wymian organizowano wspólnie z Zespołem Szkół Technicznych w Kolbuszowej, gdy ze wzgldu na wysokie koszty wyjazdu zmniejszyła si liczba uczniów (po obydwu stronach), którzy na taki wyjazd mogli sobie pozwoli. Wyjazdy odbywały si nieco rzadziej.

Spotkanie robocze z władzami powiatu Levoa w 2002 r.

W roku 2002 dyrekcja LO zaczła nawizywa kontakty z samorzdowcami i nauczycielami z Levoy na Słowacji. Było to moliwe dziki władzom naszego samorzdu powiatowego, który nawizał współprac z tym miastem w 2000 roku. Po kilkukrotnych spotkaniach na terenie Levoy i Kolbuszowej pojawiła si moliwo podpisania umowy o współpracy pomidzy kolbuszowskim liceum a Gimnazjum im. w. Franciszka w Levoy. W tym celu, w dniu 1 maja 2003 roku, na dwudniow wycieczk do Levoy wyjeda dyrekcja liceum i kil-

266 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE... korespondencji zarówno uczniów, nauczycieli, jak i dyrekcji obydwu szkół. Co kunastu nauczycieli. Umowa została podpisana 2 maja. Ze strony słowackiej drugi rok gocilimy przyjaciół z Francji. Co drugi rok grupa ok. 30 uczniów i wola współpracy została wyraona i podpisana przez dyrektora gimnazjum mgr kilku nauczycieli naszej szkoły była podejmowana przez rodziny francuskie. Ann Spesow. Ze strony polskiej umow podpisali mgr Wacław Leniak i mgr Podczas ponad tygodniowego pobytu mona było podpatrze na jakich zasadach Jolanta Lenart37. W tym dniu odbyło si równie spotkanie nauczycieli obydwu funkcjonuje szkoła we Francji, pochwali si swoj wiedz podczas lekcji, w szkół. Mona było te obejrze cał szkoł i porozmawia z uczniami. których nasi uczniowie codziennie brali udział. Program, który kadorazowo Zaplanowano, e młodzie i nauczyciele z zaprzyjanionego gimnazjum przygotowywała dla nas zaprzyjaniona szkoła był bardzo urozmaicony i oprócz przyjad do Kolbuszowej w nowym roku szkolnym. zaj dydaktycznych uwzgldniał wyjazdy w atrakcyjne miejsca, których w Bretanii nie brakuje. Wspólne wieczory ze piewem i tacami oraz wiele rozmów sprzyjało obopólnemu poznaniu si. W ostatnich latach (mniej wicej od roku 2000) wymian organizowano wspólnie z Zespołem Szkół Technicznych w Kolbuszowej, gdy ze wzgldu na wysokie koszty wyjazdu zmniejszyła si liczba uczniów (po obydwu stronach), którzy na taki wyjazd mogli sobie pozwoli. Wyjazdy odbywały si nieco rzadziej.

Tu po podpisaniu umowy o wzajemnej współpracy. Od lewej: Jolanta Lenart, Anna Spesowa – dyr. gimnazjum, Wacław Leniak.

Pozyskanie do współpracy drugiego zagranicznego partnera było dla naszej szkoły o tyle wane, e dawało nam moliwo ubiegania si o dofinansowanie wymiany z Francj i Słowacj z funduszy unijnych.38 Piszc o Ploërmel i Le- voy naley podkreli ogromne walory turystyczne i krajobrazowe tych okolic oraz ogromn yczliwo i gocinno ich mieszkaców. Pragnienie jak najlepszej promocji szkoły w rodowisku i potrzeba Spotkanie robocze z władzami powiatu Levoa w 2002 r. utrwalania kultury lasowiackiej, doprowadziły do powołania w 1997 roku (z inicjatywy dyrektora Zbigniewa Lenarta) szkolnego Zespołu Pieni i Taca W roku 2002 dyrekcja LO zaczła nawizywa kontakty z samorzdowcami „Ziemia Kolbuszowska”. Kapela była prowadzona przez nauczyciela muzyki w i nauczycielami z Levoy na Słowacji. Było to moliwe dziki władzom naszego liceum Ryszarda Wron, opiekunem grupy tanecznej została Krystyna Ma- samorzdu powiatowego, który nawizał współprac z tym miastem w 2000 zurkiewicz (nauczycielka wychowania fizycznego w SP nr 1 w Kolbuszowej). roku. Po kilkukrotnych spotkaniach na terenie Levoy i Kolbuszowej pojawiła si moliwo podpisania umowy o współpracy pomidzy kolbuszowskim li- 37 Piotr Bujak Liceum Ogólnokształcce im. Janka Bytnara w Kolbuszowej jest szkoła partnersk z Gimnazjum ceum a Gimnazjum im. w. Franciszka w Levoy. W tym celu, w dniu 1 maja im. w. Franciszka w Levoy (Słowacja). „Aspekt” nr 3 z czerwca 2003 r. 38 Jednym z warunków skorzystania z pomocy finansowej w ramach programu Sokrates Comenius jest 2003 roku, na dwudniow wycieczk do Levoy wyjeda dyrekcja liceum i kil- udokumentowana współpraca z dwoma szkołami z pastw nalecych do Unii Europejskiej.

267 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Po raz pierwszy kapela zaprezentowała si na szkolnym spotkaniu opłatkowym w grudniu 1997 roku. Skład kapeli był nastpujcy: 1. Ryszard Wrona (akordeon, kierownik zespołu), 2. Jerzy Wrona (klarnet) 3. Łukasz Wrona (klarnet) 4. Jolanta Wrona (skrzypce sekund) 5. Artur Wrona (kontrabas) 6. Barbara Fedus (skrzypce I) 7. Olga Bardan (piew) 8. Joanna Lenart (piew) 9. Monika Malec(piew) 10. Magdalena Mutwa (piew) 11. Paulina Stpie ( piew)

W niedługim czasie kapela zyskuje rozgłos w rodowisku, jest zapraszana na liczne uroczystoci. Janek Pospieszalski zaprasza j do Telewizji Polskiej. Wystp kapeli jest transmitowany w programie I TVP. Dziki pomocy finansowej sponsorów i Rady Rodziców kapela nagrywa swoj płyt pt. „Z Ciebie Ziemio Moja”.

Okładka płyty kompaktowej

268 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Po kilkumiesicznej pracy do wystpów była gotowa grupa taneczna w składzie: 1. Paulina Stpie i Krzysztof Weryski 2. Magdalena Mutwa i Paweł Kiwak 3. Joanna Lenart i Krzysztof Andry 4. Monika Malec i Artur Wrona 5. Dorota Kiwak i Paweł Rola 6. Jowita Mazurkiewicz i Marcin Grabiec 7. Edyta witek i Andrzej Rzsa 8. Olga Bardan i Łukasz Kret 9. Monika Starzec i Przemysław Chmielowiec

Zespół taneczny „Ziemia Kolbuszowska” wraz z opiekunk Krystyn Mazurkiewicz.

Pierwsze wspólne wystpy kapeli i zespołu tanecznego nagradzane były ogromnymi brawami. Zespół Pieni i Taca „Ziemia Kolbuszowska” jest od tej pory obecny na wszystkich waniejszych uroczystociach na terenie szkoły, powiatu i niekiedy województwa. Bierze udział w licznych przegldach i konkursach, gdzie zdobywa czołowe miejsca lub wyrónienia. Wiosn 2001 roku zostaje zaproszony na wystpy do zaprzyjanionego Plöermel, gdzie bardzo si podobał. Niestety jest to ju ostatni wystp tego zespołu. Nie poszerzany o młodsze roczniki przestaje funkcjonowa w czerwcu 2001 roku (wraz z odejciem wikszoci jego członków ze szkoły).

269 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Grupa muzyczna w zmieniajcym si składzie przetrwała do koca roku szkolnego 2002/2003.

Skład zespołu muzycznego w latach 2000-2002:

1. Ryszard Wrona (akordeon, kierownik zespołu) 2. Łukasz Wrona (klarnet) 3. Artur Wrona (kontrabas) 4. Łukasz Noga (gitara) 5. Krzysztof Komic (keyebord) 6. Jadwiga Fryc (skrzypce) 7. Jadwiga Chrzstek (skrzypce) 8. Edyta Wrona (piew) 9. Ewelina Wrona (piew)

Skład zespołu muzycznego w latach 2002 – 2003 (zespół na nowo przyjmuje charakter kapeli ludowej):

1. Ryszard Wrona (akordeon, kierownik zespołu) 2. Łukasz Wrona (klarnet) 3. Artur Wrona (kontrabas) 4. Jagoda Fryc (skrzypce) 5. Angelika Szalony (piew) 6. Anna Kopera (piew) 7. Danuta Lubera (piew) 8. Joanna Kostuj (piew) 9. Magdalena Kuryło (piew) 10. Sabina Lubera (piew) 11. Sylwia Adranowicz (piew)

Piszc o zespole muzycznym, prowadzonym od 1997 roku przez Ryszarda Wron, naley zaznaczy, e zarówno on, jak i pozostali muzycy pracowali w nim prawie całkowicie społecznie. W padzierniku 2002 roku dochodzi do reaktywowania grupy tanecznej, której prowadzenie powierza si instruktorce MDK w Kolbuszowej Agnieszce Pietras. Odnowiony Zespół Pieni i Taca „Ziemia Kolbuszowska” po raz pierwszy wystpuje na ogólnym zebraniu rodziców na wiosn 2003 roku. W zespole tacz: 1. Katarzyna Kołacz 2. Wioletta Wojda 3. Anna Kołacz 4. Joanna Serafin 5. Edyta Karkut

270 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Grupa muzyczna w zmieniajcym si składzie przetrwała do koca roku 6. Izabela Wilk szkolnego 2002/2003. 7. Izabela Baka 8. Agata Kardy Skład zespołu muzycznego w latach 2000-2002: 9. Marcin Mokrzycki 10. Waldemar Mytych 1. Ryszard Wrona (akordeon, kierownik zespołu) 11. Kamil Michalik 2. Łukasz Wrona (klarnet) 12. Robert Chmielowiec 3. Artur Wrona (kontrabas) 13. Artur Zegar 4. Łukasz Noga (gitara) 5. Krzysztof Komic (keyebord) W tym roku zespół dysponuje ju własnymi strojami. Sze kompletów 6. Jadwiga Fryc (skrzypce) strojów damskich i mskich zakupiono z pienidzy przekazanych przez Zarzd 7. Jadwiga Chrzstek (skrzypce) Powiatu Kolbuszowskiego oraz pozyskanych przez szkoł od sponsorów i z 8. Edyta Wrona (piew) organizacji balu sylwestrowego w 2001 roku. 9. Ewelina Wrona (piew) Zespół ludowy rozpada si ostatecznie po odejciu ze szkoły Jolanty Lenart (od 1 wrzenia 2003 roku) i Ryszarda Wrony (od 1 wrzenia 2004 roku). Skład zespołu muzycznego w latach 2002 – 2003 (zespół na nowo Młodzie, taczca w zespole w roku szkolnym 2003/2004, uczszcza przyjmuje charakter kapeli ludowej): jeszcze na zajcia sekcji tanecznej prowadzonej przez Agnieszk Pietras w MDK w Kolbuszowej. 1. Ryszard Wrona (akordeon, kierownik zespołu) Przedstawiajc prac wychowawcz szkoły w latach 1999 – 2003, naley 2. Łukasz Wrona (klarnet) równie wspomnie o organizacji, która w sposób wyjtkowy wychowywała ko- 3. Artur Wrona (kontrabas) lejne pokolenia Polaków. Mam na myli harcerstwo. W latach 90- tych 4. Jagoda Fryc (skrzypce) przeywało ono znaczny kryzys. Było to odczuwalne równie w kolbuszowskim 5. Angelika Szalony (piew) „ogólniaku”, który przez wiele poprzednich lat funkcjonował w cisłym 6. Anna Kopera (piew) zespoleniu z ideałami bliskimi jego patronowi Jankowi Bytnarowi, bdc orga- 7. Danuta Lubera (piew) nizatorem licznych zlotów druyn bytnarowskich, utrzymujc stały kontakt z 8. Joanna Kostuj (piew) najwspanialszymi harcerzami Rzeczpospolitej. 9. Magdalena Kuryło (piew) W omawianym okresie w liceum udaje si powoła dwie druyny har- 10. Sabina Lubera (piew) cerskie, których opiekunkami zostaj Genowefa Zdeb i Małgorzata Miso. 11. Sylwia Adranowicz (piew) Harcerze uczestniczyli w licznych akcjach, których celem była pomoc dzieciom chorym, biednym i uczniom szkół polskich na Ukrainie39. Byli widoczni na Piszc o zespole muzycznym, prowadzonym od 1997 roku przez Ryszarda wielu uroczystociach szkolnych oraz uroczystociach organizowanych przez Wron, naley zaznaczy, e zarówno on, jak i pozostali muzycy pracowali w róne instytucje na terenie miasta i powiatu. Przynaleno do harcerstwa nim prawie całkowicie społecznie. dawała im take moliwo rozwijania sprawnoci fizycznej, poznawania W padzierniku 2002 roku dochodzi do reaktywowania grupy tanecznej, rónych zaktków naszego kraju podczas pieszych wdrówek, biwaków i której prowadzenie powierza si instruktorce MDK w Kolbuszowej Agnieszce rónych wycieczek. Pietras. Odnowiony Zespół Pieni i Taca „Ziemia Kolbuszowska” po raz pier- Od 2002 roku funkcjonuje w liceum take Szkolne Koło Turystyczne wszy wystpuje na ogólnym zebraniu rodziców na wiosn 2003 roku. W zespole „Karak – a – Karak”, prowadzone przez nauczyciela geografii, Pawła Michno. tacz: Głównym powodem uczestniczenia młodziey w tym kole była potrzeba wy- 1. Katarzyna Kołacz jazdów na wycieczki krajoznawcze, udział w rónego typu wyprawach, przede 2. Wioletta Wojda wszystkim górskich, w marszach na orientacj. Poza tym członkowie koła mieli 3. Anna Kołacz

4. Joanna Serafin 39 Zaawansowane były prace w celu podpisania porozumienia o współpracy kolbuszowskiego liceum z polsk 5. Edyta Karkut szkoł w ytomierzu. Działania te wspierali starosta kolbuszowski i ks. Ryszard Dziuba, kapłan z Kolbuszowej przebywajcy na placówce misyjnej na Ukrainie.

271 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE... kontakt z młodzie z innych orodków, np. z Rzeszowa, Mielca, Radomyla, co owocowało czsto zayłymi kontaktami i przyjaniami. Dodatkowym czyn- nikiem uatrakcyjniajcym przynaleno do koła była moliwo zdobywania odznak turystycznych.40 Do dobrej tradycji kolbuszowskiego liceum nale sportowe osignicia uczniów w rónych zawodach stopnia wojewódzkiego, regionalnego i ogólnopolskiego. Z tej racji, e temu zagadnieniu mona powici odrbny, ob- szerny artykuł wymieni tylko najwaniejsze osignicia sportowe szkoły w latach 1999 – 2003, a to:

1998/1999 • I miejsce – Wojewódzkie mistrzostwa klas pierwszych w lekkiej atletyce

1999/2000 • II miejsce – Mistrzostwa województwa w piłk rczn dziewczt • VIII miejsce – Wojewódzkie sztafetowe biegi przełajowe

2000/2001 • III miejsce – Współzawodnictwo sportowe szkół ponad gimnazjalnych województwa podkarpackiego • III miejsce – Mistrzostwa województwa w piłk rczn dziewczt • IV miejsce – Mistrzostwa województwa w piłk rczn chłopców • VII miejsce – Wojewódzkie sztafetowe biegi przełajowe chłopców • VII miejsce – Wojewódzkie sztafetowe biegi przełajowe dziewczt

2001/2002 • I miejsce – Współzawodnictwo sportowe szkół ponad gimnazjalnych województwa podkarpackiego • I miejsce – Wojewódzki konkurs „Sport dla kadego” • II miejsce – Wojewódzkie sztafetowe biegi przełajowe chłopców • IV miejsce – Mistrzostwa województwa w piłk rczn dziewczt • V miejsce – Mistrzostwa województwa w piłk rczn chłopców

2002/2003 • I miejsce – Współzawodnictwo sportowe szkół ponad gimnazjalnych województwa podkarpackiego • I miejsce – Mistrzostwa województwa w piłk rczn dziewczt • III miejsce – Mistrzostwa województwa w piłk rczn chłopców • III miejsce – Wojewódzkie sztafetowe biegi przełajowe dziewczt

40 Paweł Michno „Turystyka w szkole.” Aspekt” nr 4 z grudnia 2002 r.

272 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE... kontakt z młodzie z innych orodków, np. z Rzeszowa, Mielca, Radomyla, co *** owocowało czsto zayłymi kontaktami i przyjaniami. Dodatkowym czyn- nikiem uatrakcyjniajcym przynaleno do koła była moliwo zdobywania Przedstawiony materiał tylko w pewnej czci pokazuje znan kolbu- odznak turystycznych.40 szowsk placówk owiatow na przełomie dwóch wieków. Eksponuje jej Do dobrej tradycji kolbuszowskiego liceum nale sportowe osignicia organizacj, dostosowywanie si do potrzeb reformy ustroju owiatowego, uczniów w rónych zawodach stopnia wojewódzkiego, regionalnego i entuzjazm młodziey i kadry pedagogicznej w tworzeniu „Nowej szkoły”. ogólnopolskiego. Z tej racji, e temu zagadnieniu mona powici odrbny, ob- szerny artykuł wymieni tylko najwaniejsze osignicia sportowe szkoły w latach 1999 – 2003, a to:

1998/1999 • I miejsce – Wojewódzkie mistrzostwa klas pierwszych w lekkiej atletyce

1999/2000 • II miejsce – Mistrzostwa województwa w piłk rczn dziewczt • VIII miejsce – Wojewódzkie sztafetowe biegi przełajowe

40 Paweł Michno „Turystyka w szkole.” Aspekt” nr 4 z grudnia 2002 r.

273 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...



Plany nauczania (liceum 4 – letnie)

Profil biologiczno – chemiczny

Lp. Przedmiot I II III IV 1. Religia 2 2 2 2 2. Jzyk polski 4 4 4 4 3. Jzyk rosyjski 5 5 5 5 4. Jzyk francuski 5 5 5 5 5. Jzyk niemiecki 5 5 5 5 6. Jzyk angielski 5 5 5 5 7. Matematyka 3 3 3 3 8. Historia 2 2 2 2 9. Wiedza o społeczestwie - - - 2 10. Geografia 1 1 2 - 11. Biologia z higien i ochron rodowiska 2 3 4 2 12. Fizyka z astronomi 2 2 2 1 13. Chemia 2 2 2 2 14. Psychologia - - - - 15. Pedagogika - - - - 16. Muzyka 2 - - - 17. Elementy informatyki 1 2 - - 18. Informatyka - - - - 19. Przysposobienie obronne 1 1 - - 20. Wychowanie fizyczne 3 3 2 2 21. Godzina do dyspozycji wychowawcy 1 1 0,5 0,5 22. Razem godzin 31 31 28,5 25,5

Profil matematyczno – fizyczny

Lp. Przedmiot I II III IV 1. Religia 2 2 2 2 2. Jzyk polski 4 4 4 4 3. Jzyk rosyjski 5 5 5 5 4. Jzyk francuski 5 5 5 5 5. Jzyk niemiecki 5 5 5 5 6. Jzyk angielski 5 5 5 5 7. Matematyka 3 4 5 5 8. Historia 2 2 2 2 9. Wiedza o społeczestwie - - - 2 10. Geografia 1 2 2 - 11. Biologia z higien i ochron rodowiska 2 2 2 -

274 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

12. Fizyka z astronomi 2 2 3 3  13. Chemia 2 1 - - 14. Psychologia - - - - 15. Pedagogika - - - - Plany nauczania (liceum 4 – letnie) 16. Muzyka 2 - - - 17. Elementy informatyki - - - - 18. Informatyka 1 2 1 - Profil biologiczno – chemiczny 19. Przysposobienie obronne 1 1 - - 20. Wychowanie fizyczne 3 3 2 2 Lp. Przedmiot I II III IV 21. Godzina do dyspozycji wychowawcy 1 1 0,5 0,5 1. Religia 2 2 2 2 22. Razem godzin 31 31 28,5 25,5 2. Jzyk polski 4 4 4 4 3. Jzyk rosyjski 5 5 5 5 Profil pedagogiczny 4. Jzyk francuski 5 5 5 5 5. Jzyk niemiecki 5 5 5 5 Lp. Przedmiot I II III IV 6. Jzyk angielski 5 5 5 5 1. Religia 2 2 2 2 7. Matematyka 3 3 3 3 2. Jzyk polski 4 4 5 4 8. Historia 2 2 2 2 3. Jzyk rosyjski 5 5 5 5 9. Wiedza o społeczestwie - - - 2 4. Jzyk francuski 5 5 5 5 10. Geografia 1 1 2 - 5. Jzyk niemiecki 5 5 5 5 11. Biologia z higien i ochron rodowiska 2 3 4 2 6. Jzyk angielski 5 5 5 5 12. Fizyka z astronomi 2 2 2 1 7. Matematyka 3 3 3 4 13. Chemia 2 2 2 2 8. Historia 2 2 2 3 14. Psychologia - - - - 9. Wiedza o społeczestwie - - - 2 15. Pedagogika - - - - 10. Geografia 1 2 2 - 16. Muzyka 2 - - - 11. Biologia z higien i ochron rodowiska 2 2 2 - 17. Elementy informatyki 1 2 - - 12. Fizyka z astronomi 2 2 2 - 18. Informatyka - - - - 13. Chemia 2 1 - - 19. Przysposobienie obronne 1 1 - - 14. Psychologia - 1 2 2 20. Wychowanie fizyczne 3 3 2 2 15. Pedagogika - - 1 1 21. Godzina do dyspozycji wychowawcy 1 1 0,5 0,5 16. Muzyka 2 - - - 22. Razem godzin 31 31 28,5 25,5 17. Elementy informatyki 1 2 - - 18. Informatyka - - - - Profil matematyczno – fizyczny 19. Przysposobienie obronne 1 1 - - 20. Wychowanie fizyczne 3 3 2 2 Lp. Przedmiot I II III IV 21. Godzina do dyspozycji wychowawcy 1 1 0,5 0,5 1. Religia 2 2 2 2 22. Razem godzin 31 31 28,5 25,5 2. Jzyk polski 4 4 4 4 3. Jzyk rosyjski 5 5 5 5 Profil ogólny 4. Jzyk francuski 5 5 5 5 5. Jzyk niemiecki 5 5 5 5 Lp. Przedmiot I II III IV 6. Jzyk angielski 5 5 5 5 1. Religia 2 2 2 2 7. Matematyka 3 4 5 5 2. Jzyk polski 4 4 5 5 8. Historia 2 2 2 2 3. Jzyk rosyjski 5 5 5 5 9. Wiedza o społeczestwie - - - 2 4. Jzyk francuski 5 5 5 5 10. Geografia 1 2 2 - 5. Jzyk niemiecki 5 5 5 5 11. Biologia z higien i ochron rodowiska 2 2 2 - 6. Jzyk angielski 5 5 5 5

275 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

7. Matematyka 3 4 4 3 8. Historia 2 2 3 3 9. Wiedza o społeczestwie - - - 2 10. Geografia 1 2 2 1 11. Biologia z higien i ochron rodowiska 2 2 2 1 12. Fizyka z astronomi 2 2 2 1 13. Chemia 2 1 1 - 14. Psychologia - - - - 15. Pedagogika - - - - 16. Muzyka 2 - - - 17. Elementy informatyki 1 2 - - 18. Informatyka - - - - 19. Przysposobienie obronne 1 1 - - 20. Wychowanie fizyczne 3 3 2 2 21. Godzina do dyspozycji wychowawcy 1 1 0,5 0,5 22. Razem godzin 31 31 28,5 25,5

Plany nauczania (liceum 3 – letnie)41 Klasa z przedmiotami wiodcymi: matematyka, informatyka

Klasa I Klasa II Klasa III Obowizkowe zajcia Lp. Podstawowa Nauczanie w Podstawowa Nauczanie w Podstawowa Nauczanie w edukacyjne liczba zakresie liczba zakresie liczba zakresie godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym Jzyk polski 4 5 5 Jzyk angielski 3 3 3 Jzyk francuski 0/2 0/2 0/2 Jzyk niemiecki 0/2 0/2 0/2 Jzyk rosyjski Historia 2 2 1 Wiedza o 1 1 społeczestwie Wiedza o kulturze 1 Matematyka 3 2 3 2 3 2 Fizyka i astronomia 1 + 1* 1 1 Chemia 2 1 Biologia 2 1* 1 Geografia 2 1 Podstawy 2 przedsibiorczoci Technologia informacyjna Informatyka 2 2 2 Wychowanie fizyczne 3 3 3 Przysposobienie 1 1 obronne Godziny z 1 1 1 wychowawc Religia/etyka 2 2 2 Godziny Wychowanie do do ycia w (14*) 0,36 (14*) 0,36 (14*) 0,36 dyspozycji rodzinie

41 AWA. Przedstawiona wersja szkolnych planów nauczania pochodzi z sierpnia 2003 roku.

276 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

7. Matematyka 3 4 4 3 dyrektora Koła 4 godz. w przedmiotowe: 8. Historia 2 2 3 3 trzyletnim a) 24* (0,63) 43* (1,13) 43* (1,13) 9. Wiedza o społeczestwie - - - 2 cyklu matematyczne 10. Geografia 1 2 2 1 nauczania b) informatyczne 11. Biologia z higien i ochron rodowiska 2 2 2 1 Razem: 34 33,5 30,5 12. Fizyka z astronomi 2 2 2 1 13. Chemia 2 1 1 - Klasa z przedmiotami wiodcymi: matematyka, fizyka, informatyka 14. Psychologia - - - - 15. Pedagogika - - - - Klasa I Klasa II Klasa III 16. Muzyka 2 - - - Obowizkowe zajcia Lp. Podstawowa Nauczanie w Podstawowa Nauczanie Podstawowa Nauczanie 17. Elementy informatyki 1 2 - - edukacyjne liczba zakresie liczba w zakresie liczba w zakresie 18. Informatyka - - - - godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym 19. Przysposobienie obronne 1 1 - - 1. Jzyk polski 4 5 5 2. Jzyk angielski 3 3 3 20. Wychowanie fizyczne 3 3 2 2 3. Jzyk francuski 0/2 0/2 0/2 21. Godzina do dyspozycji wychowawcy 1 1 0,5 0,5 4. Jzyk niemiecki 0/2 0/2 0/2 22. Razem godzin 31 31 28,5 25,5 5. Jzyk rosyjski 6. Historia 2 2 1 41 7. Wiedza o 1 1 Plany nauczania (liceum 3 – letnie) społeczestwie Klasa z przedmiotami wiodcymi: matematyka, informatyka 8. Wiedza o kulturze 1 9. Matematyka 3 2 3 2 3 2 10. Fizyka i astronomia 1 + 1* 1 1 1 + 1* Klasa I Klasa II Klasa III 11. Chemia 2 1 Obowizkowe zajcia Lp. Podstawowa Nauczanie w Podstawowa Nauczanie w Podstawowa Nauczanie w 12. Biologia 2 1 edukacyjne liczba zakresie liczba zakresie liczba zakresie godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym 13. Geografia 2 1 Jzyk polski 4 5 5 14. Podstawy 2 przedsibiorczoci Jzyk angielski 3 3 3 15. Technologia Jzyk francuski 0/2 0/2 0/2 informacyjna Jzyk niemiecki 0/2 0/2 0/2 16. Informatyka 2 2 1 Jzyk rosyjski 17. Wychowanie 3 3 3 Historia 2 2 1 fizyczne Wiedza o 1 1 18. Przysposobienie 1 1 społeczestwie obronne Wiedza o kulturze 1 19. Godziny z 1 1 1 Matematyka 3 2 3 2 3 2 wychowawc Fizyka i astronomia 1 + 1* 1 1 Religia/etyka 2 2 2 * * * Chemia 2 1 Godziny Wychowanie (14 ) 0,36 (14 ) 0,36 (14 ) 0,36 Biologia 2 1* 1 do do ycia w dyspozycji rodzinie Geografia 2 1 dyrektora Fizyka 1 Podstawy 2 4 godz. w 24* (0,63) 24* (0,63) 24* (0,63) przedsibiorczoci trzyletnim Technologia cyklu informacyjna nauczania Informatyka 2 2 2 Razem: 35 34 29 Wychowanie fizyczne 3 3 3 Przysposobienie 1 1 obronne Godziny z 1 1 1 wychowawc Religia/etyka 2 2 2 Godziny Wychowanie do do ycia w (14*) 0,36 (14*) 0,36 (14*) 0,36 dyspozycji rodzinie

41 AWA. Przedstawiona wersja szkolnych planów nauczania pochodzi z sierpnia 2003 roku.

277 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Klasa z przedmiotami wiodcymi: biologia, chemia, fizyka

Klasa I Klasa II Klasa III Obowizkowe zajcia Lp. Podstawowa Nauczanie Podstawowa Nauczanie Podstawowa Nauczanie edukacyjne liczba w zakresie liczba w zakresie liczba w zakresie godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym 1. Jzyk polski 4 5 5 2. Jzyk angielski 3 3 3 3. Jzyk francuski 0/2 0/2 0/2 4. Jzyk niemiecki 0/2 0/2 0/2 5. Jzyk rosyjski 6. Historia 2 2 1 7. Wiedza o 1 1 społeczestwie 8. Wiedza o kulturze 1 9. Matematyka 3 3 3 10. Fizyka i astronomia 1 + 1* 1 1 1 1 1 11. Chemia 1 1 1 + 1 * 1 1 12. Biologia 1 2 1 2 1 1 13. Geografia 2 1 14. Podstawy 2 przedsibiorczoci 15. Technologia 2 informacyjna 16. Informatyka 17. Wychowanie fizyczne 3 3 3 18. Przysposobienie 1 1 obronne 19. Godziny z 1 1 1 wychowawc Religia/etyka 2 2 2 Godziny Wychowanie (14*) 0,36 (14*) 0,36 (14*) 0,36 do do ycia w dyspozycji rodzinie dyrektora Biologia 1 4 godz. w Koła 24* (0,63) 24* (0,63) 24* (0,63) trzyletnim przedmiotowe: cyklu a) fizyczne nauczania b) chemiczne c) biologiczne Razem: 34 33 31

Klasa z przedmiotami wiodcymi: jzyk polski, historia, elementy wiedzy o prawie, przedsibiorczo

278 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

9. Matematyka 3 3 3 10. Fizyka i astronomia 2 1 + 1* 11. Chemia 2 1 12. Biologia 2 1 1* 13. Geografia 2 1 14. Podstawy 1 2 przedsibiorczoci 15. Technologia 2 informacyjna 16. Informatyka 17. Wychowanie 3 3 3 fizyczne 18. Przysposobienie 1 1 obronne 19. Godziny z 1 1 1 wychowawc Religia/etyka 2 2 2 Godziny Wychowanie (14*) 0,36 (14*) 0,36 (14*) 0,36 do do ycia w dyspozycji rodzinie dyrektora Elementy 1 2 4 godz. w wiedzy o trzyletnim prawie cyklu nauczania Razem: 33,36 34,36 30,36

Klasa z przedmiotami wiodcymi: wychowanie fizyczne, biologia, geografia

Klasa I Klasa II Klasa III Obowizkowe Lp. Podstawowa Nauczanie w Podstawowa Nauczanie Podstawowa Nauczanie zajcia edukacyjne liczba zakresie liczba w zakresie liczba w zakresie godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym 1. Jzyk polski 4 5 5 2. Jzyk angielski 2 2 2 3. Jzyk francuski 0/3 0/3 0/3 4. Jzyk niemiecki 5. Jzyk rosyjski 0/3 0/3 0/3 6. Historia 2 2 1 7. Wiedza o 1 1 społeczestwie 8. Wiedza o kulturze 1 9. Matematyka 3 3 3 10. Fizyka i astronomia 2 1 11. Chemia 2 1 12. Biologia 1 + 1* 1 + 1* 1 13. Geografia 1 1 1 1 1 1 14. Podstawy 2 przedsibiorczoci 15. Technologia 2 informacyjna 16. Informatyka 17. Wychowanie 3 2 3 3 3 2 fizyczne 18. Przysposobienie 1 1 obronne 19. Godziny z 1 1 1 wychowawc Religia/etyka 2 2 2

279 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Godziny Wychowanie (14*) 0,36 (14*) 0,36 (14*) 0,36 do do ycia w dyspozycji rodzinie dyrektora 4 biologia 1 godz. w Koła: 24* (0,63) 24* (0,63) 24* (0,63) trzyletnim a) sportowo- cyklu rekreacyjne nauczania b) geograficzne Razem: 34 34 30

Klasa z przedmiotami wiodcymi: jzyk polski, jzyk angielski

Klasa I Klasa II Klasa III Obowizkowe zajcia Lp. Podstawowa Nauczanie w Podstawowa Nauczanie Podstawowa Nauczanie edukacyjne liczba zakresie liczba w zakresie liczba w zakresie godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym 1. Jzyk polski 5 5 1 4 2 2. Jzyk angielski 3 1 3 2 3 2 3. Jzyk francuski 0/2 0/2 0/2 4. Jzyk niemiecki 0/2 0/2 0/2 5. Jzyk rosyjski 6. Historia 2 2 1 1 7. Wiedza o 1 1 1 społeczestwie 8. Wiedza o kulturze 1 9. Matematyka 3 3 3 10. Fizyka i astronomia 2 1 + 1* 11. Chemia 2 1 12. Biologia 2 1 + 1* 13. Geografia 2 1 14. Podstawy 2 przedsibiorczoci 15. Technologia 3 informacyjna 16. Informatyka 17. Wychowanie fizyczne 3 3 3 18. Przysposobienie 1 1 obronne 19. Godziny z 1 1 1 wychowawc Religia/etyka 2 2 2 Godziny Wychowanie (14*) 0,36 (14*) 0,36 (14*) 0,36 do do ycia w dyspozycji rodzinie dyrektora Jzyk angielski 1 4 godz. w Koła 24* (0,63) 24* (0,63) 24* (0,63) trzyletnim przedmiotowe: cyklu a) nauczania polonistyczne b) wos

Razem: 34 34 30

280 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Klasa z przedmiotami wiodcymi: biologia, historia, jzyk polski, psychologia

Klasa I Klasa II Klasa III Obowizkowe zajcia Lp. Podstawowa Nauczanie w Podstawowa Nauczanie Podstawowa Nauczanie edukacyjne liczba zakresie liczba w zakresie liczba w zakresie godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym godzin rozszerzonym 1. Jzyk polski 4 5 1 5 1 2. Jzyk angielski 2 2 2 3. Jzyk francuski 0/3 0/3 0/3 4. Jzyk niemiecki 0/3 0/3 0/3 5. 6. Historia 2 1 2 1 1 1 7. Wiedza o 1 1 społeczestwie 8. Wiedza o kulturze 1 9. Matematyka 3 3 3 10. Fizyka i astronomia 2 1 + 1* 11. Chemia 2 1 12. Biologia 2 1 1 2 1* 2 13. Geografia 2 1 14. Podstawy 2 przedsibiorczoci 15. Technologia 2 informacyjna 16. Informatyka 17. Wychowanie 3 3 3 fizyczne 18. Przysposobienie 1 1 obronne 19. Godziny z 1 1 1 wychowawc Religia/etyka 2 2 2 Godziny Wychowanie (14*) 0,36 (14*) 0,36 (14*) 0,36 do do ycia w dyspozycji rodzinie dyrektora Psychologia 1 1 1 4 godz. w trzyletnim cyklu nauczania Razem: 34,36 34,36 29,36

281 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

Absolwenci Liceum Ogólnokształccego w Kolbuszowej 1999 – 2003

Rok szkolny 1998/1999 44. Jadach Renata 45. Jemioło Sabina 46. Kasica Edyta Lp. 47. Kubi Piotr 1. Biesiadecki Grzegorz 48. Kwanik Jacek 2. Borowiec Lidia 49. Leniowska Anna 3. Dec Ewa 50. Margaska Anna 4. Garbacki Janusz 51. Matuła Krzysztof 5. Golis Joanna 52. Mazur Edyta 6. Ingram Agnieszka 53. Miazga Anna 7. Janus Edyta 54. Niemczyk Ireneusz 8. Kabała Iwona 55. Nowak Adam 9. Kretowicz Sebastian 56. Panek Anna 10. Kumor Łukasz 57. Piechota Anna 11. Łakomy Łukasz 58. Piechota Małgorzata 12. Major Piotr 59. Pieniek Waldemar 13. Markusiewicz Radosław 60. Poborcka Katarzyna 14. Micek Marcin 61. Salamon Marta 15. Noga Maciej 62. Serafin Bernadeta 16. Pastuła Dariusz 63. Sitko Anna 17. Plis Elbieta 64. Sowa Krzysztof 18. Plis Wojciech 65. Surdej Monika 19. Pycior Łukasz 66. mieszek Magdalena 20. Rzepka Bogusław 67. piewak Magdalena 21. Sito Aneta 68. Wilk Alicja 22. Sito Piotr 69. Bakaj Adam 23. Skowroski Krzysztof 70. Bocheska Marta 24. Skóra Grzegorz 71. Ciemielewska Anna 25. Starzec Michał 72. Czepiela Małgorzata 26. Stobierska Edyta 73. Draus Aneta 27. Tetlak Bogusław 74. Fitał Anna 28. Tokarz Paulina 75. Flis Iwona 29. Tylutka Agnieszka 76. Gul Magdalena 30. Wsik Mateusz 77. Halibart Joanna 31. Wiktor Magdalena 32. Wikto Łukasz 78. Jaskot Renata 33. Wojda Zbigniew 79. Kochanowicz Rafał 34. Zaracka Agata 80. Labuda Igor 35. Zuba Ewelina 81. Lubera Joanna 36. Blicharz Agnieszka 82. Mazur Bernadetta 37. Byczek Iwona 83. Mazurek Elbieta 38. Durak Elbieta 84. Pik Monika 39. Fitał Tomasz 85. Pyrzak Wioletta 40. Furtak Bernadetta 86. Rembisz Ewelina 41. Gdowik Krzysztof 87. Serafin Elbieta 42. Grabiec Elbieta 88. Skawiska Maria 43. Halat Daniel 89. Smolak Dorota

282 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

90. Sondej Katarzyna 140. Durda Arkadiusz 91. Stachnik Marcin 141. Halat Izabela 92. Stagraczyski Łukasz 142. Hotlo Katarzyna 93. Stpor Barbara 143. Jakubczyk Elzbieta 94. Stpien Łukasz 144. Jemioło Izabela 95. Stró Katarzyna 145. Kosiorowska Małgorzata 96. Tokarz Kinga 146. Kowalczyk Barbara 97. Wójcicki Marcin 147. Kwanik Katarzyna 98. Zuba Magdalena 148. Lubera Dominika 99. Cisek Małgorzata 149. Macig Jolanta 100. Chrzstek Magdalena 150. Magda Małgorzata 101. Czachor Agnieszka 151. Mazur Ewa 102. Czyewski Paweł 152. Mczka Marzena 103. Drzał Monika 153. Narowska Monika 104. Gaweł Elbieta 154. Olech Beata 105. Hałda Magdalena 155. Płoch Maria 106. Kosiorowska Ilona 156. Przybyło Monika 107. Ksiek Magdalena 157. Rzsa Patrycja 108. Kurdziel Aneta 158. Rzeszutek Anna 109. Mendo Elzbieta 159. Serafin Zofia 110. Micek Monika 160. Soja Wiesław 111. Mosiołek Marcin 161. Stanisławska Monika 112. Ozga Monika 162. Starzec Marzena 113. Pakłos Anna 163. piewak Monika 114. Puk Elbieta 164. Wilczyska Urszula 115. Puk Renata 165. Woszczyna Mateusz 116. Puzio Agnieszka 166. Ziółkowska Katarzyna 117. Pyra Iwona 167. arkowska Iwona 118. Serafin Małgorzata 168. Bajor Małgorzata 119. Serafin Tomasz 169. Bk Aneta 120. Sikora Justyna 170. Bomba Agnieszka 121. Skowron Aneta 171. Bigdo Agata 122. Skowroski Krzysztof 172. Czachor Anna 123. Smyrska Katarzyna 173. Fieluba Waldemar 124. Sudoł Anna 174. Gancarz Elbieta 125. lzak Monika 175. Grabiec Daniel 126. wirk Łukasz 176. Grzesiak Alicja 127. Wachnicka Ewa 177. Fila Agnieszka 128. Wargacka Małgorzata 178. Fila Łukasz 129. Wilk Iwona 179. Flis Katarzyna 130. Zitek Anna 180. Kokoszka Agnieszka 131. Zygo Wojciech 181. Krzak Arkadiusz 132. yła Bernadeta 182. Orzech Anna 133. yło Dorota 183. Piechota Małgorzata 134. Blicharz Jolanta 184. Posiadły Iwona 135. Broyna Anna 185. Rbisz Iwona 136. Byczek Anna 186. Rumak Bernadeta 137. Cisek Piotr 187. Skowroska Joanna 138. Czurko Magdalena 188. Stolarz Agnieszka 139. Dudziska Katarzyna 189. Stobierski Krzysztof

283 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

190. Surowiec Izabela 33. arkowski Krzysztof 191. lzak Aneta 34. Batory Anna 192. lzak Marek 35. Blat Monika 193. wider Paweł 36. Chodór Jakub 194. Perlicka Alina 37. Darłak Anna 195. Sałek Tomasz 38. Dziedzic Magdalena 196. Posłuszna Agnieszka 39. Dziuba Dominik 197. Wilk Janusz 40. Futyma Łukasz 198. Ziba Kazimiera 41. Grabiec Andrzej 199. Gacek Wioletta 42. Grabiec Anna 200. Rebisz Teresa 43. Gurdak Ewa 201. Modzioch Iwona 44. Guzek Julia 202. Olszowy Anna 45. Guzior Magdalena 203. Muchowska Ewa 46. Jdrychowska Małgorzata 47. Markusiewicz Paulina Rok szkolny 1999/2000 48. Mazur Adam 49. Mazur Paweł Lp. Nazwisko i imi 50. Mokrzycka Anna 1. Adamczyk Robert 51. Mytych Aleksander 2. Batory Joanna 52. Popek Anna 3. Bedanrz Ryszard 53. Puchalski Marcin 4. Blicharz Agnieszka 54. Puzio Marcin 5. Burek Marcin 55. Rauch Justyna 6. Cebula Jacek 56. Rauch Monika 7. Ciela Justyna 57. Reguła Damian 8. Drałus Piotr 58. Samojedny Katarzyna 9. Draus Mariola 59. Serafin Lucyna 10. Furmaska Agnieszka 60. Szadkowski Sebastian 11. Grabiec Paweł 61. Wsik Maciej 12. Hałka Tomasz 62. Wiewióra Maria 13. Haracz Marcin 63. Wiktor Grzegorz 14. Jagodziska Anna 64. Wilk Agata 15. Kamiski Wojciech 65. Zuber Magdalena 16. Karkut Michał 66. Bk Agnieszka 17. Kotula Kinga 67. Blat Aleksandra 18. Krutys Paweł 68. Blat Anna 19. Kwanik Anna 69. Chmiel Anna 20. Łakomy Paweł 70. Fryc Teresa 21. Małaczyski Marcin 71. Gacek Monika 22. Mucha Małgorzata 72. Grdzka Dorota 23. Muniak Marcin 73. Hodór Monika 24. Olszowy Alicja 74. Jasiska Boena 25. Sitko Aneta 75. Kapusta Barbara 26. Skowron Anna 76. Kosiorowska Jadwiga 27. Trojan Anna 77. Kowal Dominika 28. Turek Damian 78. Lachtara Joanna 29. Wilk Paulina 79. Lubera Agnieszka 30. Wrona Wojciech 80. Machno Katarzyna 31. Wróbel Justyna 81. Magda Jacek 32. Zieliski Piotr 82. Marut Paulina

284 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

190. Surowiec Izabela 33. arkowski Krzysztof 83. Maziarz Marta 133. Boruciski Łukasz 191. lzak Aneta 34. Batory Anna 84. Nowak Grzegorz 134. Broyna Iwona 192. lzak Marek 35. Blat Monika 85. Nowak Joanna 135. Draus Maria 193. wider Paweł 36. Chodór Jakub 86. Obara Agnieszka 136. Dziuba Angelika 194. Perlicka Alina 37. Darłak Anna 87. Panek Agnieszka 137. Franuszkiewicz Lucyna 195. Sałek Tomasz 38. Dziedzic Magdalena 88. Panek Aneta 138. Frcz Dorota 196. Posłuszna Agnieszka 39. Dziuba Dominik 89. Petejko Teresa 139. Frydło Iwona 197. Wilk Janusz 40. Futyma Łukasz 90. Rauch Maria 140. Grzywacz Teresa 198. Ziba Kazimiera 41. Grabiec Andrzej 91. Ryk Ewa 141. Jadach Andrzej 199. Gacek Wioletta 42. Grabiec Anna 92. Siwiec Iwona 142. Kaczor Agata 200. Rebisz Teresa 43. Gurdak Ewa 93. Siwiec Sylwia 143. Kapusta Krzysztof 201. Modzioch Iwona 44. Guzek Julia 94. Skiba Dorota 144. Koczara Sławomir 202. Olszowy Anna 45. Guzior Magdalena 95. Skiba Joanna 145. Konefał Jerzy 203. Muchowska Ewa 46. Jdrychowska Małgorzata 96. Starzec Tomasz 146. Koniarz Marzena 47. Markusiewicz Paulina 97. Stpie Anna 147. Kret Izabela Rok szkolny 1999/2000 48. Mazur Adam 98. Sudoł Ewelina 148. Kulig Wioletta 49. Mazur Paweł 99. Sudoł Mirosław 149. Kwanik Alicja Lp. Nazwisko i imi 50. Mokrzycka Anna 100. Surowiec Agnieszka 150. Nicałek Izabela 1. Adamczyk Robert 51. Mytych Aleksander 101. Winiarska Agnieszka 151. Soja Andrzej 2. Batory Joanna 52. Popek Anna 102. Antosz Łukasz 152. Stelmach Marta 3. Bedanrz Ryszard 53. Puchalski Marcin 103. Bryk Rafał 153. Tcza Justyna 4. Blicharz Agnieszka 54. Puzio Marcin 104. Chmielowiec Monika 154. Trbiska Urszula 5. Burek Marcin 55. Rauch Justyna 105. Chudzik Anna 155. Turska Barbara 6. Cebula Jacek 56. Rauch Monika 106. Drapała Lucyna 156. Twardowska Teresa 7. Ciela Justyna 57. Reguła Damian 107. Draus Katarzyna 157. Tyburczy Joanna 8. Drałus Piotr 58. Samojedny Katarzyna 108. Dzik Anna 158. Wicek Maria 9. Draus Mariola 59. Serafin Lucyna 109. Górak Agata 159. Wisz Łukasz 10. Furmaska Agnieszka 60. Szadkowski Sebastian 110. Górecka Lucyna 160. Augustyn Katarzyna 11. Grabiec Paweł 61. Wsik Maciej 111. Iska Elbieta 161. Blat Beata 12. Hałka Tomasz 62. Wiewióra Maria 112. Jakubczyk Stanisława 162. Durak Andrzej 13. Haracz Marcin 63. Wiktor Grzegorz 113. Jdrzejowska Krystyna 163. Fryc Wojciech 14. Jagodziska Anna 64. Wilk Agata 114. Kaczmarska Renata 164. Gaweł Anna 15. Kamiski Wojciech 65. Zuber Magdalena 115. Kawalec Piotr 165. Grabowska Wioletta 16. Karkut Michał 66. Bk Agnieszka 116. Koczur Krzysztof 166. Jagodziski Paweł 17. Kotula Kinga 67. Blat Aleksandra 117. Konefał Mariusz 167. Jarosz Mariusz 18. Krutys Paweł 68. Blat Anna 118. Krystel Marzena 168. Kołodziej Ewa 19. Kwanik Anna 69. Chmiel Anna 119. Kurdziel Anna 169. Kosiorowski Sławomir 20. Łakomy Paweł 70. Fryc Teresa 120. Lipa Wojciech 170. Letniowski Łukasz 21. Małaczyski Marcin 71. Gacek Monika 121. Lidwikowska Alicja 171. Lubera Bogumiła 22. Mucha Małgorzata 72. Grdzka Dorota 122. Nowak Anna 172. Płaza Paweł 23. Muniak Marcin 73. Hodór Monika 123. Ofiara Grayna 173. Serafin Urszula 24. Olszowy Alicja 74. Jasiska Boena 124. Puzio Agnieszka 174. Skoczek Lidia 25. Sitko Aneta 75. Kapusta Barbara 125. Rzeszutek Marzena 175. Skura Marcin 26. Skowron Anna 76. Kosiorowska Jadwiga 126. Skóra Magdalena 176. Szymanek Agnieszka 27. Trojan Anna 77. Kowal Dominika 127. Starzec Maciej 177. Szymanek Anna 28. Turek Damian 78. Lachtara Joanna 128. Turczyn Anna 178. Tokarz Magdalena 29. Wilk Paulina 79. Lubera Agnieszka 129. Wilczarska Agnieszka 179. Wilk Iwona 30. Wrona Wojciech 80. Machno Katarzyna 130. Wilk Tomasz 180. Wit Grzegorz 31. Wróbel Justyna 81. Magda Jacek 131. Zasowska Anna 181. Wit Agnieszka 32. Zieliski Piotr 82. Marut Paulina 132. Zybała Iwona 182. Tokarz Krystian

285 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

183. Durak Ewelina 42. Czachor Barbara 184. Kochanowski Grzegorz 43. Dul Roman 185. Kosiorowska Katarzyna 44. Gacek Dorota 186. Wit Jacek 45. Gaweł Wojciech 187. ołdak Aneta 46. Grdzka Boena 47. Karkut Paweł Rok szkolny 2000/2001 48. Kolano Małgorzata 49. Kosiorowski Tomasz Lp. Nazwisko i imi 50. Kozdba Małgorzata 1. Antosz Maciej 51. Lubera Katarzyna 2. Baka Magdalena 52. Łagowska Joanna 3. Borowiec Iwona 53. Mazur Agnieszka 4. Cacaj Bartosz 54. Olesiak Dorota 5. Czyewski Tadeusz 55. Piotrowska Izabela 6. Drał Barbara 56. Poborca Agnieszka 7. Dziuba Barbara 57. Puk Katarzyna 8. Kapusta Zdzisław 58. Puk Maria 9. Kope Przemysław 59. Rymanowska Paulina 10. Kumor Robert 60. Schab Agnieszka 11. Kupczyk Krzysztof 61. Skiba Ewelina 12. Kurdziel Barbara 62. witek Elbieta 13. Lis Natalia 63. Wsik Ewa 14. Margaska Monika 64. Wdowiak Boena 15. Margaski Jacek 65. Wilk Tomasz 16. Mazur Mateusz 66. Ziembka Grzegorz 17. Mazurkiewicz Jowita 67. Bardan Olga 18. Mazurkiewicz Paweł 68. Bk Elbieta 19. Micek Michał 69. Blat Anna 20. Minorczyk Monika 70. Bogacz Ewelina 21. Olizło Marek 71. Brzyszcz Agnieszka 22. Plis Piotr 72. Burek Barbara 23. Ragan Agnieszka 73. Chmielowiec Przemysław 24. Safin Paweł 74. Cynar Justyna 25. Sito Jacek 75. Dragan Agata 26. Skiba Katarzyna 76. Drzał Magdalena 27. Starzec Łukasz 77. Janusz Beata 28. Sudoł Radosław 78. Korecka Dominika 29. Szymko Jolanta 79. Kosiorowska Agata 30. Tomczyk Paweł 80. Kurdziel Helena 31. Wilk Tomasz 81. Kwolek Iwona 32. Wróbel Bartłomiej 82. Lenart Joanna 33. Zuber Adrian 83. Magda Artur 34. Zuber Justyna 84. Malec Monika 35. dło Sławomir 85. Mokrzycka Małgorzata 36. Andry Krzysztof 86. Mutwa Magdalena 37. Bajek Iwona 87. Niemczyk Tomasz 38. Blat Katarzyna 88. Olszowy Barbara 39. Chociaj Paweł 89. Ryło Dorota 40. Chudzik Sławomir 90. Rzsa Andrzej 41. Cudo Krzysztof 91. Rzeszut Robert

286 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

183. Durak Ewelina 42. Czachor Barbara 92. Sondej Agnieszka 142. Lubera Bogumiła 184. Kochanowski Grzegorz 43. Dul Roman 93. Starzec Dominika 143. Łakomy Tomasz 185. Kosiorowska Katarzyna 44. Gacek Dorota 94. Starzec Monika 144. Matuła Anna 186. Wit Jacek 45. Gaweł Wojciech 95. witek Edyta 145. Mazur Paulina 187. ołdak Aneta 46. Grdzka Boena 96. Terlaga Agnieszka 146. Nowak Krzysztof 47. Karkut Paweł 97. Typek Elbieta 147. Piórek Barbara Rok szkolny 2000/2001 48. Kolano Małgorzata 98. Walto Barbara 148. Posłuszna Agnieszka 49. Kosiorowski Tomasz 99. Wsik Marek 149. Rembisz Marta Lp. Nazwisko i imi 50. Kozdba Małgorzata 100. Wicek Łukasz 150. Rola Paweł 1. Antosz Maciej 51. Lubera Katarzyna 101. Augustyn Marta 151. Rzeszut Urszula 2. Baka Magdalena 52. Łagowska Joanna 102. Ciela Krzysztof 152. Serafin Justyna 3. Borowiec Iwona 53. Mazur Agnieszka 103. Drałus Monika 153. Stagraczyski Ireneusz 4. Cacaj Bartosz 54. Olesiak Dorota 104. Fila Daniel 154. Stpor Ewa 5. Czyewski Tadeusz 55. Piotrowska Izabela 105. Giza Ireneusz 155. Stpie Paulina 6. Drał Barbara 56. Poborca Agnieszka 106. Kasica Michał 156. Weryski Krzysztof 7. Dziuba Barbara 57. Puk Katarzyna 107. Klubek Adam 157. Zieliska Grayna 8. Kapusta Zdzisław 58. Puk Maria 108. Kowal Anna 158. Bełza Agnieszka 9. Kope Przemysław 59. Rymanowska Paulina 109. Konefał Krzysztof 159. Biele Ewelina 10. Kumor Robert 60. Schab Agnieszka 110. Kubik Maciej 160. Buczek Ewa 11. Kupczyk Krzysztof 61. Skiba Ewelina 111. Kwanik Anna 161. Dydo Elzbieta 12. Kurdziel Barbara 62. witek Elbieta 112. Kwanik Jolanta 162. Fabiska Aneta 13. Lis Natalia 63. Wsik Ewa 113. Łuszcz Krzysztof 163. Fracz Anna 14. Margaska Monika 64. Wdowiak Boena 114. Mazur Krystian 164. Guzior Joanna 15. Margaski Jacek 65. Wilk Tomasz 115. Micek Magdalena 165. Kardy Iwona 16. Mazur Mateusz 66. Ziembka Grzegorz 116. Panek Marta 166. Kata Agata 17. Mazurkiewicz Jowita 67. Bardan Olga 117. Puzio Marta 167. Kocur Joanna 18. Mazurkiewicz Paweł 68. Bk Elbieta 118. Sitko Tomasz 168. Kope Elbieta 19. Micek Michał 69. Blat Anna 119. Skóra Krzysztof 169. Kochanowicz Katarzyna 20. Minorczyk Monika 70. Bogacz Ewelina 120. Szczepanek Jolanta 170. Kosiorowska Agnieszka 21. Olizło Marek 71. Brzyszcz Agnieszka 121. Szwakop Agata 171. Krupa Katarzyna 22. Plis Piotr 72. Burek Barbara 122. Szwanenfeld Piotr 172. Lipa Katarzyna 23. Ragan Agnieszka 73. Chmielowiec Przemysław 123. Topinek Marta 173. Lubera Magdalena 24. Safin Paweł 74. Cynar Justyna 124. Wicek Agnieszka 174. Macig Paulina 25. Sito Jacek 75. Dragan Agata 125. Wilk Edyta 175. Mazur Łucja 26. Skiba Katarzyna 76. Drzał Magdalena 126. Wit Joanna 176. Mazur Magdalena 27. Starzec Łukasz 77. Janusz Beata 127. Wit Katarzyna 177. Miazga Teresa 28. Sudoł Radosław 78. Korecka Dominika 128. Zybert Agnieszka 178. Michałek Krzysztof 29. Szymko Jolanta 79. Kosiorowska Agata 129. ak Justyna 179. Olesiak Barbara 30. Tomczyk Paweł 80. Kurdziel Helena 130. dło Justyna 180. Ozimek Agnieszka 31. Wilk Tomasz 81. Kwolek Iwona 131. Augustyn Boena 181. Pastuła Marcin 32. Wróbel Bartłomiej 82. Lenart Joanna 132. Dul Anna 182. Przybyło Łukasz 33. Zuber Adrian 83. Magda Artur 133. Dziuba Agnieszka 183. Roek Izabela 34. Zuber Justyna 84. Malec Monika 134. Godek Magdalena 184. Serafin Joanna 35. dło Sławomir 85. Mokrzycka Małgorzata 135. Grabiec Elbieta 185. Smyrska Monika 36. Andry Krzysztof 86. Mutwa Magdalena 136. Grabiec Katarzyna 186. Szlachetka Katarzyna 37. Bajek Iwona 87. Niemczyk Tomasz 137. Gradowska Katarzyna 187. Witas Katarzyna 38. Blat Katarzyna 88. Olszowy Barbara 138. Halat Anna 188. Wyparło Małgorzata 39. Chociaj Paweł 89. Ryło Dorota 139. Kaczmarska Anna 189. Zawisza Dominika 40. Chudzik Sławomir 90. Rzsa Andrzej 140. Konefał Joanna 190. Zuba Katarzyna 41. Cudo Krzysztof 91. Rzeszut Robert 141. Kope Joanna 191. arkowska Beata

287 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

192. Hodór Łukasz 40. Drał Monika 193. Snopek Barbara 41. Grabiec Agnieszka 194. Tokarz Paweł 42. Górnisiewicz Aldona 195. Augustyn Małgorzata 43. Hałka Anna 196. Wiktor Alicja 44. Kardy Barbara 197. Serafin Katarzyna 45. Kubiak Urszula 198. Wilczek Ewelina 46. Kubi Tomasz 47. Kurdziel Ewelina Rok szkolny 2001/2002 48. Małek Arkadiusz 49. Matuła Stanisław Lp. Nazwisko i imi 50. Mazur Jolanta 1. Barna Tomasz 51. Mokrzycki Łukasz 2. Biestek Marcin 52. Motylski Łukasz 3. Błoski Paweł 53. Pastuła Łukasz 4. Dec Rafał 54. Pazdro Karol 5. Dryja Anna 55. Pietras Anna 6. Fryc Ewelina 56. Pikor Paweł 7. Gad Aneta 57. Przywara Paweł 8. Grabiec Marcin 58. Rzsa Grzegorz 9. Kiwak Paweł 59. Serafin Krzysztof 10. Kurdziel Joanna 60. Sitko Edyta 11. Łagowska Monika 61. Skowroska Alicja 12. Magda Rafał 62. Sokół Agnieszka 13. Mikołajczyk Olga 63. Styga Damian 14. Mucha Justyna 64. Stypa Agnieszka 15. Mycek Joanna 65. Stypa Alicja 16. Niedzielska Alicja 66. Suszek Rafał 17. Pleban Agnieszka 67. Szczch Piotr 18. Salach Damian 68. Warchoł Łukasz 19. Serafin Dorota 69. Zibka Wojciech 20. Skowroska Marta 70. Augustyn Katarzyna 21. Sondej Piotr 71. Babiuch Monika 22. Szydło Wojciech 72. Bomba Renata 23. Szymko Paweł 73. Borowski Kamil 24. Tokarz Agnieszka 74. Chodór Katarzyna 25. Tokarz Michał 75. Chrzstek Jadwiga 26. Urban Katarzyna 76. Dziopak Katarzyna 27. Wicek Agnieszka 77. Drubicki Kacper 28. Widelak Bartłomiej 78. Galek Mariusz 29. Wojda Marta 79. Gil Małgorzata 30. Wrona Artur 80. Gorzelany Dominika 31. Wrona Edyta 81. Hariasz Magdalena 32. Zuba Piotr 82. Kamiska Izabela 33. dło Paweł 83. Kasica Agnieszka 34. muda Justyna 84. Kiwak Marta 35. Bba Jan 85. Ksiek Justyna 36. Błd Dorota 86. Kwanik Anna 37. Boruciska Aneta 87. Margaska Ewa 38. Czachor Magdalena 88. Micek Justyna 39. Darłak Magdalena 89. Narowski Łukasz

288 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

90. Niezgoda Marcin 140. Gołbek Łukasz 91. Nowicka Anna 141. Gul Barbara 92. Plis Marcin 142. Hodór Grzegorz 93. Posłuszny Lucyna 143. Jamróz Alina 94. Romaniuk Kamila 144. Kaczkowski Piotr 95. Rozmus Iwona 145. Kope Andrzej 96. Ryszkiewicz Marta 146. Kosiorowska Anna 97. Samojedny Anna 147. Kosiorowski Jacek 98. Selwa Edyta 148. Kostuj Ewelina 99. Serafin Agnieszka 149. Kubik Magdalena 100. Sito Dorota 150. Łuczkowska Monika 101. Szadkowska Anna 151. Macig Ewa 102. Wilk Beata 152. Magda Marta 103. Blat Magdalena 153. Mokrzycka Monika 104. Boro Jadwiga 154. Olech Monika 105. Borowska Marzena 155. Partyka Magdalena 106. Chmielowiec Katarzyna 156. Puk Barbara 107. Chmielowiec Magdalena 157. Rogo Anna 108. Dudek Anna 158. Rokosz Natalia 109. Gil Joanna 159. Rusin Anna 110. Hałda Andrzej 160. Smyrska Magdalena 111. Ingram Katarzyna 161. Stanisz Karolina 112. Kapusta Alicja 162. Trojnacka Monika 113. Kwanik Grzegorz 163. Urban Justyna 114. Kwanik Małgorzata 164. Wicek Dariusz 115. Lubera Mirosław 165. Wilk Bernadeta 116. Magda Agnieszka 166. Wilk Edyta 117. Magda Katarzyna 167. Wit Dominik 118. Mikołajska Katarzyna 168. Ziba Monika 119. Mokrzycka Edyta 169. ak Dariusz 120. Pastuła Anna 170. ołdak Krzysztof 121. Pawełek Ewa 171. Bajor Agata 122. Pogoda Agnieszka 172. Czułyt Mateusz 123. Ryło Maria 173. Domino Renata 124. Rzsa Kinga 174. Drod Marzena 125. Salach Anna 175. Feret Anna 126. Selwa Jakub 176. Gaweł Marek 127. Skowron Łucja 177. Gola Agnieszka 128. Tcza Sylwia 178. Grabiec Anastazja 129. Wagner Magdalena 179. Gul Iwona 130. Wargacka Iwona 180. Guzior Justyna 131. Wójcicka Aneta 181. Jachyra Maria 132. Zawisza Katarzyna 182. Jagodziska Barbara 133. Ziba Monika 183. Jurczak Witold 134. Zitek Joanna 184. Kawalec Anna 135. Zygmunt Magdalena 185. Kobylarz Jolanta 136. Konefał Agnieszka 186. Kotula Michał 137. Bogacz Marta 187. Kowalska Agnieszka 138. Drod Jadwiga 188. Kuca Bernadeta 139. Gaweł Monika 189. Lis Andrzej

289 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

190. Łczak Ewelina 13. Łagowska Agnieszka 191. Micek Iwona 14. Marek Artur 192. Mazur Andrzej 15. Mazur Joanna 193. Posłuszny Lucyna 16. Mazurek Marcin 194. Prych Alicja 17. Pietras Tomasz 195. Przywara Rafał 18. Polek Katarzyna 196. Rozek Marcin 19. Rauch Sylwia 197. Róaska Iwona 20. Rbisz Agata 198. Sk Sławomir 21. Sito Adam 199. Starzec Jakub 22. Snopek Łukasz 200. Stpor Marcin 23. Starzec Justyna 201. Stec Seweryn 24. Stec Katarzyna 202. Stpie Mariusz 25. Sudoł Lucyna 203. Sito Agnieszka 26. Tcza Ewelina 204. Sondej Mieczysława 27. Tomczyk Tomasz 205. Tokarz Agnieszka 28. Warzocha Joanna 206. Wiecław Edyta 29. Wicław Marzena 207. Wojciechowska Magdalena 30. Wlazło Joanna 208. Wojton Anna 31. Zarbski Michał 209. Bajor Piotr 32. Bajor Sebastian 210. Golis Grzegorz 33. Biele Anna 211. Kapusta Dorota 34. Biele Joanna 212. Kope Tomasz 35. Bujak Urszula 213. Lechowska Elbieta 36. Cwajna Michał 214. Turek Przemysław 37. Hałda Mateusz 215. Zarecka Monika 38. Hopek Agnieszka 216. Zagórowska Katarzyna 39. Jadach Grzegorz 217. Wróbel Jakub 40. Janczyk Bartłomiej 218. Fryzeł Elbieta 41. Kope Marek 219. Sito Anna 42. Kope Patrycja 220. Zagroba Agnieszka 43. Kosiorowska Anna 221. Górka Jakub 44. Komic Krzysztof 222. Malionowski Tomasz 45. Kupczyk Mateusz 223. Wilk Ewelina 46. Lenart Sławomir 47. Maliborska Marta Rok szkolny 2002/2003 48. Marek Grzegorz 49. Maziarz Marcin Lp. Nazwisko i imi 50. Olesiak Szymon 1. Biernacki Łukasz 51. Opaliski Sławomir 2. Cebula Marcin 52. Plis Grzegorz 3. Czachor Witold 53. Serafin Jolanta 4. Flis Wiktor 54. Skura Ewa 5. Futyma Marcin 55. Sowa Janusz 6. Gołbiowski Damian 56. Stpie Magdalena 7. Jaskot Ewelina 57. Stpie Szczepan 8. Jdraszek Krzysztof 58. Strzpka Beata 9. Kosiorowski Łukasz 59. Wsik Justyna 10. Kubi Łukasz 60. Wsik Małgorzata 11. Kwanik Anna 61. Wilk Paweł 12. Lubera Andrzej 62. Wisz Agata

290 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

190. Łczak Ewelina 13. Łagowska Agnieszka 63. Wit Paweł 113. Kochanowska Justyna 191. Micek Iwona 14. Marek Artur 64. Wrona Justyna 114. Kurdziel Jolanta 192. Mazur Andrzej 15. Mazur Joanna 65. Ziba Irena 115. Kwas Anna 193. Posłuszny Lucyna 16. Mazurek Marcin 66. Bogacz Tomasz 116. Marek Anna 194. Prych Alicja 17. Pietras Tomasz 67. Chruciel Piotr 117. Margaska Anna 195. Przywara Rafał 18. Polek Katarzyna 68. Czachor Joanna 118. Micek Aneta 196. Rozek Marcin 19. Rauch Sylwia 69. Darłak Elzbieta 119. Olejarz Ewelina 197. Róaska Iwona 20. Rbisz Agata 70. Drod Sabina 120. Panek Agnieszka 198. Sk Sławomir 21. Sito Adam 71. Drzał Justyna 121. Pas Piotr 199. Starzec Jakub 22. Snopek Łukasz 72. Grabiec Anna 122. Przybo Jadwiga 200. Stpor Marcin 23. Starzec Justyna 73. Kiwak Katarzyna 123. Streb Monika 201. Stec Seweryn 24. Stec Katarzyna 74. Kope Jolanta 124. Szpara Anna 202. Stpie Mariusz 25. Sudoł Lucyna 75. Kwanik Łukasz 125. Tereszkiewicz Maria 203. Sito Agnieszka 26. Tcza Ewelina 76. Lasota Magdalena 126. Wiktor Małgorzata 204. Sondej Mieczysława 27. Tomczyk Tomasz 77. Lipska Monika 127. Wójcik Marta 205. Tokarz Agnieszka 28. Warzocha Joanna 78. Ludziak Anna 128. Zagroba Elbieta 206. Wiecław Edyta 29. Wicław Marzena 79. Macig Halina 129. Zawisza Patrycja 207. Wojciechowska Magdalena 30. Wlazło Joanna 80. Maziarz Mirosław 130. Bajek Grzegorz 208. Wojton Anna 31. Zarbski Michał 81. Mazur Magdalena 131. Borcz Aneta 209. Bajor Piotr 32. Bajor Sebastian 82. Mokrzycka Anna 132. Cudo Anna 210. Golis Grzegorz 33. Biele Anna 83. Noga Łukasz 133. Dubicka Magdalena 211. Kapusta Dorota 34. Biele Joanna 84. Nowak Dorota 134. Urak Marek 212. Kope Tomasz 35. Bujak Urszula 85. Olszowy Elbieta 135. Fila Grzegorz 213. Lechowska Elbieta 36. Cwajna Michał 86. Ozga Ewelina 136. Frysztak Barbara 214. Turek Przemysław 37. Hałda Mateusz 87. Pawluk Joanna 137. Furman Marcin 215. Zarecka Monika 38. Hopek Agnieszka 88. Popek Michalina 138. Gniewek Tomasz 216. Zagórowska Katarzyna 39. Jadach Grzegorz 89. Popiel Marzena 139. Hodór Bogusława 217. Wróbel Jakub 40. Janczyk Bartłomiej 90. Ptak Ewelina 140. Hopek Piotr 218. Fryzeł Elbieta 41. Kope Marek 91. Puzio Ilona 141. Janik Joanna 219. Sito Anna 42. Kope Patrycja 92. Starzec Agnieszka 142. Kołodziej Andrzej 220. Zagroba Agnieszka 43. Kosiorowska Anna 93. Starzec Katarzyna 143. Kociółek Łukasz 221. Górka Jakub 44. Komic Krzysztof 94. Stobierski Arkadiusz 144. Ksiek Joanna 222. Malionowski Tomasz 45. Kupczyk Mateusz 95. Tomczyk Katarzyna 145. Kubi Elbieta 223. Wilk Ewelina 46. Lenart Sławomir 96. Wicek Anna 146. Kucharska Justyna 47. Maliborska Marta 97. Wilk Barbara 147. Lenart Anna Rok szkolny 2002/2003 48. Marek Grzegorz 98. Wilk Ewelina 148. Lubera Paulina 49. Maziarz Marcin 99. Wrona Ewelina 149. Micek Joanna Lp. Nazwisko i imi 50. Olesiak Szymon 100. Zieliska Anna 150. Miodunka Łukasz 1. Biernacki Łukasz 51. Opaliski Sławomir 101. Barłóg Urszula 151. Niemczak Wojciech 2. Cebula Marcin 52. Plis Grzegorz 102. Biel Agnieszka 152. Niezgoda Agnieszka 3. Czachor Witold 53. Serafin Jolanta 103. Borowska Monika 153. Ragan Maria 4. Flis Wiktor 54. Skura Ewa 104. Chmielowiec Katarzyna 154. Snopkowska Magdalena 5. Futyma Marcin 55. Sowa Janusz 105. Cudo Wiesław 155. Sobu Edyta 6. Gołbiowski Damian 56. Stpie Magdalena 106. Czaja Marta 156. Starzec Grzegorz 7. Jaskot Ewelina 57. Stpie Szczepan 107. Deptuch Paulina 157. Synowiec Agnieszka 8. Jdraszek Krzysztof 58. Strzpka Beata 108. Frankiewicz Magdalena 158. Wicek Ewelina 9. Kosiorowski Łukasz 59. Wsik Justyna 109. Gorzelany Jadwiga 159. Wit Marta 10. Kubi Łukasz 60. Wsik Małgorzata 110. Kardys Marzena 160. ak Paulina 11. Kwanik Anna 61. Wilk Paweł 111. Karkut Justyna 161. Batory Kinga 12. Lubera Andrzej 62. Wisz Agata 112. Kasza Ewelina 162. Błd Grzegorz

291 JOLANTA LENART, LICEUM OG”LNOKSZTA£C•CE...

163. Ciela Maksymilian 213. wist Klaudia 164. Draus Barbara 214. Werstak Ewa 165. Dziełyska Kinga 215. Wilk Monika 166. Fieluba Eliza 216. Wos Katarzyna 167. Fitał Alina 217. Zajc Grayna 168. Fryc Ilona 218. Ziajor Sabina 169. Hartfelder Bernadeta 219. Kuna Kidia 170. Kosiorowski Sebastian 220. Kwanik Dorota 171. Kosiorowski Tomasz 221. Jachyra Szymon 172. Kozdba Barbara 222. Piórek Andrzej 173. Krystel Grzegorz 223. Popek Maria 174. Kusik Katarzyna 224. Roek Danuta 175. Kutyła Bartłomiej 225. Stec Kamil 176. Leniak Magdalena 226. Piotrowski Paweł 177. Łagowska Urszula 178. Machno Paulina 179. Ozimek Małgorzata 180. Paluszek Joanna 181. Perlicki Krzysztof 182. Plis Artur 183. Płaza Jadwiga 184. Rzeszutek Iwona 185. Serafin Ilona 186. Syniec Renata 187. Tambor Agnieszka 188. Urban Maciej 189. Wroska Angelika 190. Augustyn Justyna 191. Bajor Iwona 192. Bajor Mirosław 193. Blicharz Małgorzata 194. Boronowicz Joanna 195. Buczek Agnieszka 196. Chodór Filip 197. Draus Małgorzata 198. Feret Edyta 199. Gancarz Magdalena 200. Kolano Sebastian 201. Krupa Aneta 202. Kwanik Ewelina 203. Lenart Ewelina 204. Marut Dariusz 205. Maziarz Łukasz 206. Micek Aneta 207. Mycek Maciej 208. Mytych Magdalena 209. Oleniacz Katarzyna 210. Rzsa Agnieszka 211. Sokołowska Katarzyna 212. Stró Rafał

292 HALINA DUDZI—SKA, SPIS NAUCZYCIELI..

SPIS NAUCZYCIELI PRACUJ•CYCH W POWIECIE KOLBUSZOWSKIM W ROKU 1924.

W spisie uøyto skrÛtÛw co do daty urodzenia, wyznania, narodowoúci, stanu cywilnego pracownika, daty rozpoczÍcia s≥uøby, przerwy w niej, miejsca s≥uøby, charakteru s≥uøby i kwalifikacji zawodowych.

Wyjaúnienie skrÛtÛw, wystÍpujπcych po imieniu i nazwisku nauczyciela:

ï Data: jest napisana dwoma ostatnimi cyframi. Np. Antosz JÛzef ñ 85 ñ czyli 1885, BabkÛwka Natalia ñ 00 ñ oznacza datÍ 1900 ï Wyznanie: r - rzymskokatolickie, gk ñ greckokatolickie, ew ñ ewangelickie, orm ñ ormiaÒskie-katolickie, pr ñ prawos≥awne, m ñ mojøeszowe ï NarodowoúÊ: p ñ polska, r ñ ruska, n ñ niemiecka ï Stan cywilny: s- samotny, z ñ øonaty czy mÍøatka, kw ñ kawaler, w- wdowa ï Miejsce s≥uøbowe: D ñ Dolny, G ñ GÛrny, M ñ Ma≥y, W ñ Wielki, N ñ Nowy, Krl. ñ KrÛlewski, Nar ñ Narodowy, Niø ñ Niøny, Wyø ñ Wyøny ï Szko≥a: ms ñ mÍska, øn ñ øeÒska, gdzie niema znaku, szko≥a jest koedukacyjna ï Charakter s≥uøbowy: dj ñ dyrektor, kr ñ kierownik, kt ñ katecheta, nr ñ nauczanie religii mojøeszowej, st ñ sta≥y, tm ñ tymczasowy, kw ñ kwalifikowany, stw ñ skoÒczone studia wyøsze

W roku 1924 nauczycielami w powiecie kolbuszowskim byli: Antosz JÛzef ks. ñ 85, rp, 1 ñ 12, 08, Wola Raniøowska, kt, wst. BabkÛwna Natalia ñ 00, r, p, s, 1 ñ 9, 20, Cmolas, kw BaczyÒska Karolina ñ 87, gk, rs, z, 15 ñ 10, 18 ñ 9, 19 Trzebuska, kw BaczyÒski Roman ñ 87, gk, rs, z, 1 ñ 9, 19, Trzebuska Bielak Jan ñ 86, rps, 10 ñ 1 ñ 10, Trzeboú, kw, pose≥ na sejm Bielakowa JÛzefa ñ 99, r, p, z, 1 ñ 2 ñ 20, Trzeboú, kw Bojczuk Piotr ñ ok., rs, 1 ñ 9 ñ 22, Soko≥Ûw, egz. dojrz. BroÒska Eløbieta ñ 01, r, p, s, 1 ñ 9 20, Nowa Wieú, kw BroÒski Wac≥aw ñ 95, r, p, s, 1 ñ 9 19, Kolbuszowa BrzuzÛwna Maria ñ r, p, s, 1 ñ 10 17 Wola Raniøowska, dj Burkiewicz Leon Jan ñ 83, r, p, z, 1 ñ 6 Mazury kr, kw BurkiewiczÛwna Julia ñ 87, r, p z, 15 ñ 10 - 110, Mazury, kw BaÒska Florentyna ñ 89 r, p, z, 1 ñ 9 19, kw Ca≥yniuk Bazyli ñ 87 r, p, z, 1 ñ 9 06 Wola Raniøowska, kw. Ca≥yniakÛwna Julia ze Swaryczewskich ñ 00, gr, r s, z, 1 ñ 10 22, Wola Raniøowska, dj Chodorowska Maria ñ 90, r, p, s, 1 ñ 9 10, WÛlka Soko≥owska, kw

293 HALINA DUDZI—SKA, SPIS NAUCZYCIELI..

Chodorowski Stanis≥aw ñ 90, r, p, s, 1 ñ 8 10 WÛlka Soko≥owska, kr, kw Czochara Anastazja ñ r, p, z, 1 ñ 9 ñ 99, Wilcza Wola, dj Czerkawska Stefania ñ 79, r, p, s, 1 ñ 9 ñ 99 Soko≥Ûw DaÒczakÛwna Maria Zofia ñ 04, r, p, s, 1 ñ 9 ñ 23 Soko≥Ûw, kw DawiskibÛwna Stefania ñ 03, r, p, s, 1 ñ 9 ñ 21, Wola Raniøowska Dobera Pawe≥ ñ 87, gk, rs, z, 1 ñ 9 ñ 23 Siedlanka, dj Dec Ignacy ñ 96, r, p, z, 10 ñ 9 ñ 14, 1 ñ 1 19, Soko≥Ûw, kw Decowa Julia ñ 91, r, p, z, 10 ñ 11 Soko≥Ûw, kw DecÛwna Irena Franciszka ñ 97, r, p, s, 1 ñ 1 18, ZarÍbki, kw DoroszÛwna Stanis≥awa ñ 93, gk, p, s 1 ñ 9 90 Soko≥Ûw, kw Dziwiszowa Maria ñ 75 r, p, z, 1 ñ 10 95 Huta Komorowska, kw Fartuch Maria ñ gk, r, s, 1 ñ 3 22 Mazury, dj Frπczek JÛzef ñ 66 r, p, z, 10 ñ 9 ? Kolbuszowa Dolna, kr, kw Frπczkowa Domicela ñ 90, r, p, s, 1 ñ 10 01 Kolbuszowa Dolna, kw FrπczkÛwna Maria Bogus≥awa Marta ñ 03 r, p, s 1 ñ 9 22, Werynia, dj Frankiewicz Julia Eleonora ñ r, p, s, 1 ñ 9 22 RaniøÛw, dj Garbacki Jakub ñ 03 r, p, s, 1 ñ 8 04 Soko≥Ûw Gardziel Karol ñ 50 r, p, z, 1 ñ 9 75 Soko≥Ûw, (emeryt) GawÍdzka Maria ñ 95 r, p, s, 1 ñ 4 23 Wide≥ka, dj Gdula Marcin ñ 55 r, p, z, 1 ñ 9 76 RaniøÛw kr, kw G≥odzik Roman ñ 99 r, p, s, 15 ñ 8 22 RaniøÛw, dj G≥odzikÛwna Maria ñ 95 r, p, s, 15 ñ 6 15 RaniøÛw, dj GolisÛwna Eugenia Albina ñ r, p, s, 1 ñ 9 1 ñ 9 22 TrzÍsÛwka, dj Gorecka Maria Aniela ñ 03 r, p, z, 1 ñ 9 23 Soko≥Ûw Gorecka Maria ñ 77 r, p, z, 1 ñ 9 95 Staniszewskie, kw Gorecki Tadeusz ñ 66 r, p, z, 1 ñ 8 92, Staniszewskie, kr, kw GorzkowiczÛwna Anna ñ 98 r, p, s, Trzeboú, dj Gorzkowska Helena JÛzefa ñ 01 r, p, s, 1 ñ 1 22 Przy≥Ík Gottwaldowa Zofia ñ r, p, z, 91 ñ 1 ñ 8 24 Kolbuszowa, kw GruszkÛwna Maria Aniela ñ 04 r, p, s 1 ñ 9 23 Kolbuszowa, dj HendlÛwna Felicja ñ 54 r, p, s, 1 ñ 9 82 Werynia, kr, kw Hirna Katarzyna ñ 98 gk, rs s 1 ñ 2 21 Spie, dj IwaúkÛw Izydor Andrzej ñ 85 gk, rs 1 ñ 6 06 Niwiska, kw Jagielska Maria ñ 79 r, p, z, 13 ñ 9 97 Kupno, kw Jagielski Modest ñ 01 r, p, s, 1 ñ 9 21 Kupno, dj Jagielski Bronis≥aw ñ 77 r, p, z, 1 ñ 8 90 Kupno, kr, kw JanczykÛwna Pelagia ñ 04 gk, rs s 1 ñ 9 23 Huta Komorowska, dj Januszewska Eugenia ñ 87 r, p, z, 1 ñ 2 11 Kolbuszowa, kw Januszewski Wac≥aw ñ 84 r, p, z, 1 ñ 9 05 1 ñ 9 05 Kolbuszowa Jaworski Stanis≥aw Antoni ñ 66 r, p, s 1 ñ 8 92 Soko≥Ûw, kr, kw Jeziorkowska Maria ñ 69 r, p, s, 1 ñ 9 90 Dzikowiec, kw Jeziorkowski Walerian Stanis≥aw ñ 70 r, p, z, 1 ñ 9 90 Dzikowiec, kr, kw Kaczmarska Irena Emilia ñ 02 r, p, s, 1 ñ 9 20 Kolbuszowa, dj KacaÒdowa Helena Petronela ñ 89 r, p, z, 1 ñ 9 09 Kolbuszowa, kw

294 HALINA DUDZI—SKA, SPIS NAUCZYCIELI..

Komar Sozonz ñ 02, rs s 1 ñ 1 23 Krzπtka, dj Kozak Eliasz ñ 90 gk, rs s 1 ñ 1 24 RaniøÛw, dj Kozio≥ Karol ñ r, p, z, 1 ñ 8 05 Kolbuszowa Kozio≥owa Helena ñ 93 r, p, z, 1 ñ 9 13 Kolbuszowa, kw KrwcÛwna Antonina ñ 92 r, p, s, 1 ñ 10 12 Brzostowa GÛra, kw Krawiec Jan ñ 72 r, p, z, 1 ñ 9 91 Majdan, kr, kw KryczkÛwna Ludwika ñ r, p, s, 1 ñ 10 13 Korczowiska ad Zielonka, kw Krzyska W≥adys≥aw ñ 66 r, p, wd 1 ñ 9 87 Zielonka, kw Ksiπøek Jan Wojciech ñ 85 r, p, z, 1 ñ 8 87 Ostrowy Baranowskie, kr, kw Ksiπøkowa Jadwiga ñ 82 r, p, z 1 ñ 3 18 Ostrowy Baranowskie, kw Kucka Julia - 00 gk, r, s, 1 ñ 1 23 Klatki ad Krzπtka, dj KuczyÒska Julia ñ 91 gk s 15 ñ 14 Lipnica, kw Kurondowa Albina ñ 89 r, p, s, 1 ñ 9 16 Kolbuszowa GÛrna, dj KusierÛwna Maria - 89 r, p, s, 1 ñ 1 11 Lipnica, kw Langerowa Kazimiera ñ 84 r, p, s 1 ñ 2 04 Niwiska, kw Leúniewicz Jan ñ 90 r, p, z 1 ñ 12 20 Kolbuszowa, kw £adosiÛwna Maria ñ 04 r, p, s, 1 ñ 9 23 Wola Raniøowska, dj £Ígowska Konstancja ñ r, p, wd 1 ñ 9 02 Werynia, kw Magdowa Zofia ñ 99 r, p, z, 1 ñ 9 13 Jagodnik, kw Magdzianka Zuzanna ñ 88 r, p, s, 1 ñ 9 11 HadykÛwka, kw Marczyk Stanis≥aw ñ 93 r, p, z, 20 ñ 9 12 NienadÛwka, kr, kw Marczykowa Anna ñ 97 r, p, z, 1, 5 02 NienadÛwka, kw Mazur Franciszek ñ r, p, s 1 ñ 11 20 Wola Raniøowska, kw Mazurkiewicz W≥adys≥aw ñ 90 rpz 1 ñ 10 10 PrzedbÛrz, kr, kw Mazurkiewiczowa Natalia ñ 98 r, p, z 1 ñ 9 19 PrzedbÛrz, kw Miksiewiczowa Helena ñ 04 r, p, wd 1 ñ 12 05 Krzπtka, kw Mruczek JÛzef ñ 75 r, p, s 1 ñ 11 20 Wilcza Wola, dj Mruczek Wojciech ñ r, p, z, 12 ñ 9 14 Kosowy, kw Mruczkowa Maria Anna ñ 96 r, p, z, 1 ñ 1 17 Kosowy Mudryk Pawe≥ ñ 92 gk rs s 1 ñ 9 11 NienadÛwka Dolna, kw NidziochÛwna Eløbieta ñ 00 r, p, s 1 ñ 9 20 GÛrno, kw OgonkÛwna Maria Zofia ñ 85 r, p, s 1 ñ 10 06 Majdan, kw OøÛg Zofia ñ 04 rp s 24 Trzeboú, dj PalidwÛr Micha≥ ñ 83 gr rs 1 ñ 8 05, 1 ñ 5 21 KomorÛw PanieczkÛwna Janina Maria ñ r, p, s, 1 ñ 9 22 Kolbuszowa Piekara Jan ñ 87 r, p, z, 7 ñ 10 08 Ostrowy Tuszowskie, kr, kw Piekarowa jÛzefa ñ 89 r, p, z, 10 ñ 12 06 Ostrowy Tuszowskie, kw PielÛwna Katarzyna ñ 88 r, p, s, 1 ñ 9 06 Kolbuszowa GÛrna, kw Pos≥uszna Wanda Zofia ñ 94 r, p, z, 1 ñ 12 13 Przy≥Ík Pos≥uszny JÛzef ñ r, p, z, 1 ñ 8 05 Przy≥Ík, kw Przybylski Wac≥aw ks. ñ r, p, s, 1 ñ 9 18 Soko≥Ûw, kat, stw Przyby≥o Stanis≥aw ñ 84 r, p, z, 1 ñ 11 07 Kolbuszowa, kr, kw Przyby≥owa Maria ñ 95 r, p, z, 1 ñ 13 Kolbuszowa PrzyniczyÒska JÛzefa ñ 91 r, p, s, 1 ñ 9 13 PorÍby Dymarskie

295 HALINA DUDZI—SKA, SPIS NAUCZYCIELI..

PrusiekÛwna Justyna ñ 04 gk, rs s 1 ñ 9 23 Mazury, kw Radoszewska Michalina ñ 68 r, p, wd 15 ñ 12 97 ZarÍbki, kw Rak Jan ñ r, p, s 1 ñ 9 96 Niwiska, kr, kw RampeltÛwna Janina Anton ñ 99 r, p, s, 1 ñ 9 09 Soko≥Ûw, kw RatajÛwna Stefania ñ 90 r, p, s 1 ñ 9 10 Kolbuszowa GÛrna, kw Rokitowska Marta ñ 00 r, p, s 1 ñ 5 23 KomorÛw, dj Romanowa Bronis≥awa ñ 87 r, p, z 1 ñ 9 07 Dzikowiec, kw Roszkiewicz Tadeusz ñ 74 r, p, z 1 ñ 9 Wide≥ka, kr, kw Roszkiewiczowa Adela - 86 r, p, z 1 ñ 10 06 Wide≥ka RoszkiewiczÛwna Anna ñ 72 r, p, s 09 1 ñ 9 Kopcie, kw Rozmus Ignacy ñ 1 ñ9 89 Kolbuszowa GÛrna, kr, kw Rozmusowa Katzrzyna ñ 79 r, p, z, 1 ñ 3 98 Kolbuszowa GÛrna, kw Rybianka Helena Emilia ñ 80 r, p, s 5 ñ 2 00 GÛrno, kw Sajkiewicz Eljasz ñ 84 gk rsz 1 ñ 06 4 ñ 8 19 Mechowiec, kw SetmajerÛwna Mihalina Hieron ñ 88 r, p, s 1 ñ 9 08 TrzÍsÛwka, kr, kw Siekierska Joanna ñ 92 r, p, s 1 ñ 11 Kupno, kw Siekierska JÛzefa ñ 84 r, p, s 1 ñ 9 17 Werynia, kw S≥onina Wojciech ks. ñ r, p, s, 1 ñ 8 18 Kolbuszowa, kat, stw Socha W≥adys≥aw ñ 84 r, p, z 1 ñ 10 07 Krzπtka, kr, kw Sochowa ñ 87 r, p, z 1 ñ 9 05 Krzπtka, kw Solarska Waleria ñ 87 r. p, s 1 ñ 10 05 åwierczÛw, kw StecÛwna Rozalia ñ 99 r, p, s 1 ñ 9 1 ñ 9 19 P≥azÛwka, kw Sudomir Grzegorz ñ 83 gk, rs s 1 ñ 9 03 1 ñ 9 21 PorÍby KupieÒskie, kw Swobodowa Emma ñ 80 r, p, z 1 ñ 602 Kolbuszowa, kw SywÛlakowa Seweryna ñ 97 gk rsz 15 ñ 2 18 Soko≥Ûw, kw UrbanowiczÛwna Eufrozyna ñ 97 r, p, s 1 ñ 9 21 Soko≥Ûw SzlamÛwna Henryka ñ 80 r, p, s, 1 ñ 8 99 Kolbuszowa, kw Wa≥Íøyna Maria ñ 75 r, p, z 1 ñ 8 93 Nowa Wieú, kr, kw Wawrzeszek Jakub ñ 56 r, p, wd 1 ñ 10 78 Lipnica, kr, kw Welfowa Bronis≥awa ñ r, p, z 1 ñ 8 94 Kolbuszowa, kw Wereszczakowa JÛzefa ñ 82 p, z, 15 ñ 1 13 1 ñ 9 20 Majdan, kw WoliÒski W≥adys≥aw ñ 90 r, p, z 1 ñ 1 Soko≥Ûw, kw WraøeniÛwna Anna ñ 98 r, p, s 1 ñ 7 21 Wide≥ka, dj Wyka Antoni ñ 93 r, p, z 12 9 14 Cmolas, kr, kw Wykowa Maria ñ 98 r, p, z 13 ñ 9 19 Cmolas

Inspektorat Szkolny Powiatowy w Kolbuszowej dn. 1. 4. 1924:

Inspektor ñ RadwaÒski Stanis≥aw ñ 78 r p wd. Przewodniczπcy Rady Szkolnej Powiatowej. UrzÍdnik ñ OzimkÛwna Eugenia ñ 03 r p s 1 ñ 7 21, 5 klas powszechnych. Niøszy funkcjonariusz ñ Starzec Stanis≥aw ñ woünica.

296 HALINA DUDZI—SKA, SPIS NAUCZYCIELI..

Spis nauczycieli odpisany zosta≥ z ksiÍgi pt.: Spis Nauczycieli Publicznych SzkÛ≥ Powszechnych i PaÒstwowych SeminariÛw Nauczycielskich oraz Spis SzkÛ≥ w OkrÍgu Szkolnym Lwowskim, obejmujπcym wojewÛdztwa lwowskie, stanis≥awowskie i tarnopolskie. Opracowa≥ go Seweryn Lehnart. Wydany zosta≥ we Lwowie w roku 1924 nak≥adem Wydawnictwa Ksiπøek Szkolnych Kuratorium OkrÍgu Szkolnego Lwowskiego. Spis ten odbito w drukarni Zak≥adu Narodowego Imienia OssoliÒskich pod zarzπdem JÛzefa ZiembiÒskiego.

Odpis wykona≥a ñ Halina DudziÒska

297 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO...

PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO W WERYNI ñ KOLBUSZOWEJ (2000 ñ 2005)1

W dniu 21 marca 2000 roku zawarte zosta≥o porozumienie miÍdzy Wyøszπ Szko≥π Pedagogicznπ w Rzeszowie a Powiatem Kolbuszowskim, koÒczπce pierwszy etap na drodze do stworzenia oúrodka akademickiego na kolbuszowszczyünie, w Weryni - Kolbuszowej. Porozumienie zosta≥o podpisane w sali senatu Wyøszej Szko≥y Pedagogicznej w Rzeszowie, przy ul. Rejtana 16c, przez rektora WSP prof. dr hab. W≥odzimierza Bonusiaka, dyrektora administracyjnego WSP mgr inø. Macieja Lipskiego, starostÍ kolbuszowskiego mgr Zbigniewa Lenarta i wicestarostÍ kolbuszowskiego mgr inø. Jerzego Wilka, w obecnoúci senatu i radnych rady powiatu w Kolbuszowej. åmia≥o zak≥ada≥o ono m.in., øe pierwsi studenci studiÛw dziennych rozpocznπ zajÍcia w Weryni juø 1 paüdziernika tego roku. Planowano uruchomienie w kompleksie Zespo≥u SzkÛ≥ Rolniczych w Weryni: Szko≥y Letniej Centrum Kultury i JÍzyka Polskiego dla CudzoziemcÛw, oúrodka eksperymentalnego dla potrzeb Zak≥adu Fizjologii Zwierzπt i Immunologii Instytutu Biologii i Ochrony årodowiska WSP, jako wyjúciowej bazy dla Oúrodka Wdraøania PostÍpu w Hodowli Zwierzπt i Terenowej Stacji Ekologicznej Instytutu Biologii i Ochrony årodowiska.2 W porozumieniu zapisano rÛwnieø: ÑUczelnia zapewnia obs≥ugÍ administracyjnπ i kadrÍ naukowπ niezbÍdnπ do funkcjonowania studiÛw i planowanych instytucjiî3 oraz ponosi Ñkoszty [...] obs≥ugi administracyjnej, utrzymania kadry naukowej i prowadzenia dzia≥alnoúci w przekazanych budynkach i gruntach rolnych.î 4 Bardzo waøny by≥ zapis w paragrafie 5 umowy: ÑOrganizacyjnie i finansowo dzia≥alnoúÊ Uczelni w Zespole SzkÛ≥ Rolniczych w Weryni wspieraÊ bÍdzie Fundacja na Rzecz Rozwoju Oúwiaty, Szkolnictwa Wyøszego i Kultury w Powiecie Kolbuszowskimî.5 Stwierdzenie to zobowiπzywa≥o sygnatariuszy do dodatkowych dzia≥aÒ wspierajπcych rozwÛj oúrodka, oúwiaty i kultury w powiecie oraz integracjÍ úrodowiska powiatu kolbuszowskiego i naukowo ñ dydaktycznego WSP wokÛ≥ g≥Ûwnych celÛw porozumienia: wykreowania mocnego oúrodka akademickiego w powiecie kolbuszowskim, a tym samym zmaksymalizowanie szans rozwojowych powiatu oraz przekazanie WSP bazy dydaktyczno ñ badawczej, pozwalajπcej rozwijaÊ nowe dyscypliny naukowe i wspierajπcej jej rozwÛj. Niebawem bowiem Wyøsza Szko≥a Pedagogiczna mia≥a staÊ siÍ filarem Uniwersytetu Rzeszowskiego. RozpoczÍto prace przygotowawcze. Do 1 paüdziernika pozosta≥o zaledwie szeúÊ miesiÍcy. Determinacja w≥adz powiatu i uczelni by≥a wielka. Potrzeba by≥o duøo

1 Autor dziÍkuje Paniom mgr Bronis≥awie Bazylskiej, mgr Katarzynie Kozio≥ i innym pracownikom Instytutu Biotechnologii za pomoc w zebraniu materia≥Ûw wykorzystanych w niniejszym opracowaniu. 2 Porozumienie. Archiwum w≥asne autora (AWA) 3 Ibidem. 4 Ibidem.

298 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO... pomys≥Ûw i pieniÍdzy. Znalaz≥y siÍ osoby chcπce pomÛc powstajπcemu oúrodkowi. Przeprowadzano modernizacjÍ pomieszczeÒ, gromadzono sprzÍt, instalowano aparaturÍ. ZajÍcia dydaktyczne (wyk≥ady, Êwiczenia, konwersatoria) mia≥y odbywaÊ siÍ w pa≥acu, sali szkolnej budynku g≥Ûwnego ZSR, w pracowniach specjalistycznych i laboratoriach budowanych w budynkach mieszkalnych i gospodarczych kompleksu folwarcznego TyszkiewiczÛw. Przygotowano mieszkania dla studentÛw w internacie szkolnym. RÛwnieø przygotowano salÍ operacyjnπ dla zwierzπt i sprowadzono pierwsze zwierzÍta do eksperymentÛw (dziki i úwinie).

4 paüdziernika 2000 roku 23 studentÛw biologii (specjalnoúÊ agrobiologia) z≥oøy≥o w sali gimnastycznej ZSR úlubowanie studenckie, zaú Gaudeamus i Gaude Mater Polonia odúpiewa≥ chÛr m≥odzieøy gimnazjalnej z Gminnego Oúrodka Kultury w Majdanie KrÛlewskim. UroczystoúÊ prowadzi≥ prorektor ds. organizacji i rozwoju, prof. dr hab. Waldemar Furmanek, a wyk≥ad inauguracyjny pt. ÑTlen ñ øyciodajny, ale i niebezpiecznyî wyg≥osi≥ prof. dr hab. Grzegorz Bartosz. Oúrodek akademicki Wyøszej Szko≥y Pedagogicznej w Weryni rozpoczπ≥ dzia≥alnoúÊ. ZajÍcia prowadzili pracownicy WSP w Rzeszowie oraz kilku nauczycieli z kolbuszowskich szkÛ≥ úrednich. W laboratoriach i pracowniach specjalistycznych rozpoczÍto badania naukowe. ZaczÍto rÛwnieø organizowanie fundacji majπcej wspieraÊ oúrodek akademicki oraz rozwÛj oúwiaty i kultury w powiecie. ChÍtni do pracy i darczyÒcy pojawili siÍ od samego poczπtku. NajwiÍksze trudnoúci by≥y jednak natury formalno ñ prawnej. Organizatorom chodzi≥o o to, aby fundacja w przysz≥oúci mia≥a szeroki zakres dzia≥ania, ≥πcznie z moøliwoúciπ prowadzenia dzia≥alnoúci gospodarczej, ustawa zaú bardzo ogranicza≥a obszar aktywnoúci cz≥onkÛw fundacji. W koÒcu

299 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO...

ñ na wiosnÍ 2001 roku ñ Sπd Rejestrowy w Rzeszowie zarejestrowa≥ FundacjÍ na Rzecz Rozwoju Oúwiaty, Szkolnictwa Wyøszego i Kultury w Powiecie Kolbuszowskim. RadÍ Fundacji stanowili: prof. dr hab. W≥odzimierz Bonusiak, prof. dr hab. Waldemar Furmanek, prof. dr hab. Jerzy Tocki, prof. dr hab. Marek Koziorowski, mgr inø. W≥adys≥aw Mytych, Eugeniusz Galek, Piotr Skiba, mgr inø. Jerzy Wilk, mgr Krzysztof Klecha, mgr Teresa PiÛrek, inø. Kazimierz Czepiela i mgr Zbigniew Lenart, ktÛry pe≥ni≥ funkcjÍ prezesa fundacji. Rada Fundacji spoúrÛd siebie wy≥oni≥a zarzπd w osobach: prof. dr hab. Jerzy Tocki, prof. dr hab. Marek Koziorowski, prof. dr hab. Robert Ringel (USA ñ Uniwersytet w Pardue), mgr inø. W≥adys≥aw Mytych i inø. Kazimierz Czepiela. Kazimierza CzepielÍ wybrano przewodniczπcym zarzπdu fundacji.6 ProblemÛw organizacyjnych i finansowych nie brakowa≥o. Tworzπcy oúrodek chcieli zrobiÊ duøo i szybko. Barier czasu i finansowej w wielu sprawach nie moøna by≥o ominπÊ. Jednak Ûwczesne w≥adze powiatu potrafi≥y zawsze znaleüÊ niezbÍdne fundusze lub wspÛlnie z w≥adzami uczelni sposÛb na rozwiπzanie problemu. Kaødy mijajπcy miesiπc umacnia≥ pozycjÍ placÛwki, ktÛra coraz mocniej wrasta≥a w úrodowisko. Przekonywali siÍ do niej mieszkaÒcy Weryni, Kolbuszowej i powiatu. Pe≥nomocnikiem rektora ds. oúrodka uczelnianego zosta≥ prof. dr hab. Marek Koziorowski, zarazem kierownik Zak≥adu Fizjologii i Rozrodu Zwierzπt. SwÛj Zak≥ad Genetyki i Mikrobiologii w Weryni rozwija≥ prof. dr hab. Zbigniew Kotylak. Powstawa≥ Zak≥ad Fizjologii Roúlin. Definiowano potrzeby powstania nowych zak≥adÛw, pracowni, przygotowywano plany badaÒ i eksperymentÛw. Dopracowywano koncepcjÍ rozwoju oúrodka. Dzia≥ajπce w Weryni zak≥ady i pracownie naukowe pozostawa≥y w strukturach Instytutu Biologii i Ochrony årodowiska. Marzeniem profesorÛw tworzπcych placÛwkÍ uczelnianπ w Weryni by≥o, aby z czasem sta≥a siÍ samodzielnym instytutem, a kiedyú byÊ moøe wydzia≥em. Kiedy w 2001 roku Wyøsza Szko≥a Pedagogiczna wesz≥a w struktury powo≥anego uchwa≥π sejmowπ Uniwersytetu Rzeszowskiego, wzros≥y szanse, aby w Weryni powsta≥ instytut. Tak teø siÍ niebawem sta≥o. W Weryni rok akademicki 2002/2003 rozpoczπ≥ siÍ juø w ramach Instytutu Biotechnologii, bÍdπcego w strukturze Wydzia≥u Matematyczno ñ Przyrodniczego UR. Dyrektorem Instytutu zosta≥ prof. dr hab. Zbigniew Kotylak zaú wicedyrektorem dr Halina Miara. Uniwersytetowi przyby≥ teø nowy obiekt dydaktyczny w Kolbuszowej, przy ul. Soko≥owskiej 26 (by≥y POM), przekazany wczeúniej przez miasto i gminÍ Kolbuszowa powiatowi, aby ten z kolei przekaza≥ go Uniwersytetowi na potrzeby dydaktyczne. Budynek zosta≥ gruntownie wyremontowany i zmodernizowany, pod potrzeby dydaktyczno ñ badawcze, za pieniπdze powiatu i uniwersytetu. Kiedy oddawano go do eksploatacji przedstawiciele Uniwersytetu wielokrotnie podkreúlali,

5 Ibidem. 6 W 2005 roku mgr Zbigniewa Lenarta w fundacji zastπpi≥ Bogdan Romaniuk, zaú mgr Krzysztofa KlechÍ ñ inø. Kazimierz Kret.

300 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO...

øe spoúrÛd wszystkich budynkÛw UR (ponad 50) budynek przy Soko≥owskiej w Kolbuszowej posiada najwyøszy standard. Od czasu powo≥ania Instytutu Biotechnologii aktywnoúÊ naukowa placÛwki poúwiÍcona by≥a miÍdzy innymi opracowaniu tematyki badawczej, zwiπzanej z praktykπ regionu. Chodzi≥o tu g≥Ûwnie o rozwijanie problemÛw biotechnologii roúlin i zwierzπt, jak rÛwnieø zastosowanie pewnych zmodyfikowanych mikroorganizmÛw w ochronie úrodowiska. PoszczegÛlne zak≥ady rozwinÍ≥y swoje w≥asne badania zwiπzane z moøliwoúciami intelektualnymi pracownikÛw oraz bazπ technicznπ. I tak: Zak≥ad Genetyki i Mikrobiologii prowadzi: ∑ badania nad wp≥ywem stresu termicznego na droødøe Saccharomyces cerevisiae. Celem by≥o zastosowanie droødøy w przemyúle piekarniczym i fermentacyjnym. Prace majπ charakter poznawczo ñ aplikacyjny. Polegajπ na analizie mutantÛw odpornych na podwyøszonπ temperaturÍ z rÛwnoczesnym zwiÍkszeniem iloúci wytwarzanego alkoholu. Planuje siÍ charakterystykÍ fizjologiczno ñ genetycznπ oraz ewentualne badania molekularne polegajπce na klonowaniu genÛw odpowiedzialnych za odpornoúÊ. Taki sam charakter, tj. poznawczo ñ aplikacyjny, majπ prace nad charakterystykπ mutantÛw odpornych na metale ciÍøkie. Mia≥oby to zastosowanie praktyczne do usuwania metali ciÍøkich ze úciekÛw przez wykorzystanie takich mutantÛw; ∑ badania prowadzπce do opracowania nowych enzymatycznych metod analizy formaldehydu i metanolu w úciekach przemys≥owych. Prace mia≥y na celu porÛwnanie rÛønych metod analizy oraz wybranie metody najbardziej czu≥ej i ekonomicznej. Zak≥ad Fizjologii Roúlin ∑ bada czynniki fizyczne regulujπce funkcjonowanie zegara biologicznego u grzybÛw; ∑ prowadzi analizÍ fizjologicznπ patogenÛw przechowalniczych, bada wp≥yw grzybostatyczny rÛønych form chitostanu na wczesne stadia rozwojowe patogenÛw; ∑ bada regulacjÍ wzrostu sinic na przyk≥adzie Microcystic aeruginosa i Anabaena sp. przez naturalne ekstrakty uzyskane z rÛønych gatunkÛw zbÛø. Zajmuje siÍ okreúleniem natury chemicznej czynnika regulujπcego wzrost i produkcjÍ toksyn. Zak≥ad Fizjologii i Rozrodu Zwierzπt zajmuje siÍ hormonalnπ regulacjπ rozrodu zwierzπt, a szczegÛlnie bada: ∑ przeciwprπdowe przenikanie i zwrotny transport hormonÛw w obszarze naczyniowym jπdra; ∑ sezonowe zmiany koncentracji hormonÛw steroidowych, ich receptorÛw w gonadach samca sarny w czasie sezonu rozrodczego; ∑ hormonalnπ regulacjÍ mammogenezy; ∑ aktywnoúÊ antyoksydacyjnπ w obszarze uk≥adu rozrodczego. Zak≥ad Ekotoksykologii prowadzi: ∑ badania nad skutkami stosowania chemicznych úrodkÛw ochrony roúlin

301 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO...

i nawozÛw, ich wp≥ywem na úrodowisko, roúliny nastÍpcze oraz na zwierzÍta i cz≥owieka. Instytutowi zosta≥y przyznane dwa granty: ∑ Grant KBN (Komitetu BadaÒ Naukowych): ÑNowe enzymatyczne i biosensorowe metody monitoringu formaldehydu i metanolu w úrodowisku oraz systemy komÛrkowe do detoksykacji formaldehydu.î WysokoúÊ úrodkÛw finansowych na realizacjÍ tego projektu ñ 245 tys. z≥; ∑ Grant zamawiany na zadanie badawcze ÑSezonowe zmiany koncentracji hormonÛw steroidowych, tarczycowych, leptyny i czynnikÛw wzrostu we krwi obwodowej oraz ich receptorÛw w gonadach loszek krzyøÛwek úwiniodzika. Ca≥kowita aktywnoúÊ antyoksydacyjnaî. WysokoúÊ úrodkÛw finansowych na realizacjÍ projektu badawczego - 150 tys. z≥. Instytut wspÛ≥pracuje z nastÍpujπcymi oúrodkami krajowymi: ∑ Uniwersytet Wroc≥awski ñ badanie zmian struktury mutantÛw w mikroskopie elektronowym; ∑ Uniwersytet WarmiÒsko ñ Mazurski w Olsztynie ñ Katedra Fizjologii Zwierzπt ñ badania nad regulacjπ mammogenezy u úwiniodzikÛw; ∑ Uniwersytet £Ûdzki ñ badania nad aktywnoúciami enzymatycznymi droødøy termofilnych; ∑ SGGW w Warszawie ñ Instytut Øywienia Zwierzπt ñ badania w zakresie fizjologii zwierzπt; ∑ Instytut Fizjologii Roúlin PAN KrakÛw; ∑ Instytut Hodowli Zwierzπt PAN Balice ñ KrakÛw; ∑ Instytut Rozrodu Zwierzπt i BadaÒ Øywnoúci PAN Olsztyn; ∑ Instytut Zielarstwa i Roúlin Leczniczych w Poznaniu. Rozwija siÍ rÛwnieø wspÛ≥praca miÍdzynarodowa, a mianowicie z: ∑ Akademiπ Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie; ∑ Akademiπ Medycyny Weterynaryjnej w Koszycach. Instytut Biotechnologii nawiπza≥ teø kontakty z Uniwersytetem na WÍgrzech - Szent Istan University w Gogollo oraz University of Oradea w Rumunii. Do prowadzonych obecnie badaÒ naukowych i badaÒ planowanych potrzebna jest coraz lepsza aparatura badawcza i baza. Potrzebne sπ wiÍc budynki o odpowiednim, wysokim, standardzie. Modernizujπc i remontujπc budynki w kompleksie podworskim Weryni nie zapomniano rÛwnieø o piÍknym pa≥acu TyszkiewiczÛw. Wymaga≥ on kapitalnego remontu, ktÛry poprawi≥by funkcjonalnoúÊ i estetykÍ zabytkowej budowli. Intensywne starania o uzyskanie úrodkÛw finansowych na remont rozpoczÍto wiosnπ 2003 roku. By≥y to starania bardzo skuteczne. Ekipy remontowe wesz≥y do Pa≥acu juø w maju 2005 roku. Pieniπdze na remont przekaza≥ rektor Uniwersytetu i marsza≥ek wojewÛdztwa (úrodki unijne ZPORR). Remont zostanie ukoÒczony w czerwcu 2006 roku. Po nim przyjdzie czas na odbudowÍ i zagospodarowanie parku pa≥acowego, a pÛüniej obiektÛw gospodarstwa. ZwiÍkszajπca siÍ z roku na rok iloúÊ studentÛw, pracownikÛw i zadaÒ

302 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO... badawczych, wymusza juø u kierownictwa oúrodka akademickiego w Weryni ñ Kolbuszowej i w≥adz Uniwersytetu Rzeszowskiego planowanie kolejnych inwestycji ñ budowy pomieszczeÒ dydaktycznych i socjalnych, przygotowanie rozwiπzaÒ, ktÛre studiowanie i øycie towarzyskie w kompleksie uniwersyteckim w Weryni uczyniπ ciekawszym i atrakcyjnym. Dom studencki (dawny internat ZSR) daje zakwaterowanie 142 studentom w pokojach 2,3 i 4 osobowych. Miejsc dla chÍtnych jednak brakuje. Wynajmujπ wiÍc mieszkania w Weryni i Kolbuszowej. 1 paüdziernika 2005 roku, w oúrodku akademickim w Weryni ñ Kolbuszowej, rozpocznie naukÍ 323 studentÛw na studiach dziennych licencjackich i magisterskich. Docelowo ma byÊ ich 1500. O oúrodku akademickim w Weryni ñ Kolbuszowej na jubileusz piÍciolecia - powiedzieli jego twÛrcy: Prof. dr hab. Marek Koziorowski (kierownik Zak≥adu Fizjologii i Rozrodu Zwierzπt): DziÍki bardzo dobrej bazie dydaktycznej, dobrze wyposaøonym laboratorium by≥a moøliwoúÊ realizowania grantu Komitetu BadaÒ Naukowych o wartoúci ok. 150 tys. z≥. Wysoka jakoúÊ zwierzπt doúwiadczalnych umoøliwi≥a rozpoczÍcie wspÛ≥pracy z liczπcymi siÍ placÛwkami badawczymi w kraju, m.in. z Uniwersytetem WarmiÒsko ñ Mazurskim w Olsztynie, Szko≥π G≥Ûwnπ Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Uniwersytetem JagielloÒskim i Instytutem LekÛw i Roúlin Leczniczych w Poznaniu. WstÍpne wyniki wspÛlnych badaÒ rokujπ dobrze na przysz≥oúÊ. Kadra naukowa, laboratoria, ca≥e zaplecze badawczo ñ dydaktyczne, niebawem powinny zostaÊ dostrzeøone na mapie naukowej Polski. [...] NiezbÍdne jednak jest dalsze inwestowanie w strukturÍ i zaplecze materialne zak≥adu. Konieczne jest stworzenie w najbliøszym czasie pracowni izotopowej i laboratorium biologii molekularnej.[...] Moim marzeniem jest, aby stworzyÊ tutaj centrum, w ktÛrym prace eksperymentalne wykonywaliby naukowcy z Czech, S≥owacji, Ukrainy i Polski. W ten sposÛb nasz oúrodek stanie siÍ waønπ placÛwkπ dydaktyczno ñ eksperymentalnπ, nie tylko w regionie karpackim, ale i w Polsce. Prof. dr hab. Zbigniew Kotylak (dyrektor Instytutu Biotechnologii UR):

"Oúrodek Akademicki w Werynii stoi przed swojπ najwiÍkszπ szansπ: stania siÍ nowoczesnπ placÛwkπ badawczo-dydaktycznπ w Polsce po≥udniowej i po≥udniowo- wschodniej, ktÛra bÍdzie wspÛ≥pracowaÊ ze S≥owakami i UkraiÒcami. Jest takøe wzorem modelowej wspÛ≥pracy samorzπdÛw i w≥adz Uniwersytetu. To bardzo dobrze rokuje na przysz≥oúÊ."

Zbigniew Lenart

P.s. Od 1 paüdziernika 2005 roku w Weryni - Kolbuszowej rozpoczπ≥ funkcjonowanie samodzielny Wydzia≥ Biotechnologii Uniwersytetu Rze- szowskiego. Cel zosta≥ osiπgniÍty.

303 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO...

A N E K S

Porozumienie

Zawarte w dniu 21 marca 2000 roku w Rzeszowie pomiÍdzy Powiatem Kolbuszowskim reprezentowanym przez Zarzπd powiatu, w imieniu ktÛrego dzia≥ajπ: 1. Starosta ñ mgr Zbigniew Lenart 2. Wicestarosta ñ mgr inø. Jerzy Wilk zwanym w dalszej czÍúci porozumienia Powiatem a Wyøszπ Szko≥π Pedagogicznπ w Rzeszowie reprezentowanπ przez: 1. Rektora ñ prof. dr hab. W≥odzimierza Bonusiaka 2. Dyrektora Administracyjnego ñ inø. Macieja Lipskiego zwanπ w dalszej czÍúci porozumienia Uczelniπ

ß 1 Przedmiotem umowy jest przekazanie wybranych obiektÛw Zespo≥u SzkÛ≥ Rolniczych w Weryni w celu uruchomienia zajÍÊ naukowo ñ dydaktycznych w ramach Wyøszej Szko≥y Pedagogicznej w Rzeszowie. ß 2 1. W ramach tego porozumienia Powiat przekaøe notarialnie Uczelni jako darowiznÍ, odpowiednio przygotowane budynki: a) Pa≥acu, b) Oúrodka eksperymentalnego Zak≥adu Fizjologii Zwierzπt i Immunologii, c) Terenowej Stacji Instytutu Biologii i årodowiska, w ktÛrych bÍdzie prowadzona dzia≥alnoúÊ naukowo ñ dydaktyczna i wychowawcza, d) 5 ha gruntÛw rolnych dla dzia≥alnoúci naukowo ñ dydaktycznej. 2. Powiat udostÍpni nieodp≥atnie Uczelni dla celÛw dydaktycznych w≥aúciwie przygotowane miejsca w budynku g≥Ûwnym Zespo≥u SzkÛ≥ Rolniczych w Weryni. 3. Powiat udostÍpni nieodp≥atnie w≥aúciwie przygotowane miejsca w internacie Zespo≥u SzkÛ≥ Rolniczych dla studentÛw oraz mieszkania dla pracownikÛw Uczelni prowadzπcych zajÍcia w Weryni. 4. PrzedsiÍwziÍcia, o ktÛrych mowa w punktach 1 ñ 3 zostanπ zrealizowane przez Powiat przed terminem rozpoczÍcia dzia≥alnoúci Uczelni. ß 3 W ramach tego porozumienia Uczelnia zobowiπzuje siÍ do uruchomienia w kompleksie Zespo≥u SzkÛ≥ Rolniczych w Weryni, poczπwszy od miesiπca paüdziernika 2000 r.:

304 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO...

1. StudiÛw licencjackich stacjonarnych na kierunku biologia (specjalnoúÊ: agrobiologia), 2. Szko≥y Letniej Centrum Kultury i JÍzyka Polskiego dla CudzoziemcÛw 3. Oúrodka eksperymentalnego dla potrzeb Zak≥adu Fizjologii Zwierzπt i Immunologii Instytutu Biologii i Ochrony årodowiska WSP, jako wyjúciowej bazy dla Oúrodka Wdraøania PostÍpu w Hodowli Zwierzπt, 4. Terenowej Stacji Ekologicznej Instytutu Biologii i Ochrony årodowiska. Dzia≥alnoúÊ ta bÍdzie prowadzona wed≥ug zasad obowiπzujπcych w szkolnictwie wyøszym, zgodnie z moøliwoúciami Uczelni i zapotrzebowaniem spo≥ecznym. Nie wyklucza to uruchomienia nowych form dzia≥alnoúci, ograniczenia (do likwidacji w≥πcznie) lub przekszta≥cenia form juø istniejπcych. Dzia≥alnoúÊ, o ktÛrej mowa w ß 1, bÍdπ teø mog≥y prowadziÊ inne jednostki organizacyjne Uczelni na podstawie dodatkowego porozumienie. ß 4 1. Uczelnia zapewnia obs≥ugÍ administracyjnπ i kadrÍ naukowπ niezbÍdnπ do funkcjonowania studiÛw i instytucji wymienionych w ß 3. 2. Koszty tej obs≥ugi administracyjnej, utrzymania kadry naukowej i prowadzenie dzia≥alnoúci w przekazanych budynkach i gruntach rolnych ponosi Uczelnia. ß 5 Organizacyjnie i finansowo dzia≥alnoúÊ Uczelni w Zespole SzkÛ≥ Rolniczych w Weryni wspieraÊ bÍdzie Fundacja na Rzecz Rozwoju Oúwiaty, Szkolnictwa Wyøszego i Kultury w Powiecie Kolbuszowskim. ß 6 RÛwnolegle z zajÍciami dydaktycznymi studentÛw przebiegaÊ bÍdzie proces dydaktyczny w Zespole SzkÛ≥ Rolniczych w Weryni. Uczelnia ñ na podstawie dodatkowych porozumieÒ ñ bÍdzie sprawowaÊ opiekÍ nad tym procesem. ß 7 Zmiana tego porozumienia wymaga zgody Powiatu i Uczelni podpisanej co najmniej szeúÊ miesiÍcy przed terminem wejúcia jej w øycie. ß 8 Porozumienie spisano w dwÛch egzemplarzach, po jednym dla kaødej z podpisujπcych stron. W imieniu Uczelni

REKTOR Dyrektor Administracyjny (pieczÍÊ okrπg≥a) prof. dr hab. W≥odzimierz Bonusiak inø. Maciej Lipski

W imieniu Powiatu

STAROSTA WICESTAROSTA (pieczÍÊ okrπg≥a) mgr Zbigniew Lenart mgr inø. Jerzy Wilk

305 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO...

PIERWSI STUDENCI (2000r.) I PIERWSI ABSOLWENCI Z TYTU£EM MAGISTRA (2005r.)

1. BARTUSIAK Pawe≥, StrÛøe 2. BIA£EK Joanna, SÍdziszÛw 3. CIEåLA Mariola, Rakszawa 4. DYRDA Agnieszka, Rakszawa 5. FRYDRYCH Wioletta, Kroúcienko Wyøne 6. GRE— Pawe≥, Basznia Dolna 7. GRZYWACZ Teresa, Werynia 8. HAMERSKA Dorota, TomaszÛw Lubelski 9. JAREK Katarzyna, Zagorzyn 10. KRET Izabela, Kupno 11. KONEFA£ Anna, RaniøÛw 12. KARABIN Eløbieta, Ropienka 13. MIKO£AJCZYK Agnieszka, AlfredÛwka 14. MAGIE£DA Agata, G≥ogÛw Ma≥opolski 15. OLESZEK Monika, 16. SKICKA Anita, Jas≥o 17. SIKORSKA Anna, Jas≥o 18. SZEWC Aneta, Kπty 19. WI•CEK Pawe≥, Przy≥Ík 20. WIKTOR Grzegorz, Huta Przedborska 21. ZACHARSKA Agnieszka, Jaros≥aw 22. RUSIN Bronis≥awa, CzÍstochowa 23. KALATA Maria, £apsze Wyøne

INWESTYCJE (remonty, modernizacje, zakup sprzÍtu) w latach 2000 ñ 2005

r POWIAT ∑ Internat - 247 000,00 z≥ ∑ budynek nr 503 - 28 000,00 z≥ ∑ sala chemiczna - 18 000,00 z≥ ∑ budynek nr 26 (POM) - 528 000,00 z≥ ∑ budynek nr 2 - 58 000,00 z≥ ∑ wyposaøenie dydaktyczne - 109 000,00 z≥ ogÛ≥em nak≥ady powiatu: - 988 000,00 z≥

r UNIWERSYTET ∑ budynek nr 26 - 95 000,00 z≥ ∑ sala operacyjna wraz z zapleczem socjalnym- 165 000,00 z≥ ∑ wyposaøenie dydaktyczne - 83 000,00 z≥ ogÛ≥em nak≥ady UR - 316 000,00 z≥

r remont pa≥acu TyszkiewiczÛw - 2 561 000,00 z≥

306 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO...

W tym: UR - 640 000,00 z≥, Unia Europejska - 1 921 000,00 z≥ r wyposaøenie zakupione ∑ przez FundacjÍ - 101 134,00 z≥

Dotacje dla Fundacji na Rzecz Rozwoju Oúwiaty, Szkolnictwa Wyøszego i Kultury w Powiecie Kolbuszowskim w latach 2000 ñ 2005 (gotÛwka oraz zakup sprzÍtu)

1. Powiat Kolbuszowski - 12 000,00 z≥ 2. Gmina Kolbuszowa - 67 239,00 z≥ 3. Gmina Majdan KrÛlewski - 15 600,00 z≥ 4. Gmina Dzikowiec - 7 013,00 z≥ 5. Gmina RaniøÛw - 5 000,00 z≥ 6. SpÛ≥dzielnia Zaopatrzenia i Zbytu w Kolbuszowej - 2 000,00 z≥ waga inwentarzowa - 1 000,00 z≥ 7. Fabryka Mebli w Kolbuszowej - p≥yta paüdzierzowa dwustronnie laminowana - 2 000,00 z≥ 8. Prefabet Kolbuszowa - 1 000,00 z≥ 9. Stanis≥aw Koúcielny ÑDrebudî Huta Komorowska - 2 000,00 z≥ 10. Firma FIN Kolbuszowa - 500,00 z≥ 11. Bank PEKAO O/Kolbuszowa (komputery) - 4 000,00 z≥ Razem - 119 352,00 z≥

JEDNOSTKI ORGANIZACYJNE INSTYTUTU BIOTECHNOLOGII UNIWERSTYTETU RZESZOWSKIEGO W WERYNI - KOLBUSZOWEJ7

1. Zak≥ad Genetyki kierownik prof. dr hab. Z. Kotylak 2. Zak≥ad Mikrobiologii kierownik prof. dr hab. M. B≥aszczyk 3. Zak≥ad Biotechnologii kierownik dr hab. prof. UR I. Zubrzycki 4. Zak≥ad Fizjologiii Rozrodu Zwierzπt kierownik dr hab. prof. UR M.Koziorowski 5. Zak≥ad Ekotoksykologii kierownik dr hab. prof. UR S. Sad≥o 6. Pracownia Chemii OgÛlnej kierownik dr H. Miara 7. Zak≥ad Botaniki kierownik dr hab. prof. UR L. Puszkar 8. Katedra Zoologii kierownik prof. dr hab. T. Puszkar 9. Zak≥ad Fizjologii Roúlin kierownik dr hab. prof. UR Andrzej Øebrowski 10. ZespÛ≥ ObiektÛw kierownik inø. Kazimierz Czepiela 11. Oúrodek Dydaktyczno ñ Doúwiadczalny kierownik mgr Zbigniew Lenart 12. Dom Studenta kierownik inø. Eligiusz Magda

7 Stan na 30 wrzeúnia 2005 r. 8 W wykazie odnotowano osoby pracujπce w oúrodku w latach 2000 - 2005

307 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO...

Kadra naukowa, dydaktyczna, inøynieryjno - techniczna, administracyjna i obs≥uga oúrodka akademickiego w Weryni ñ Kolbuszowej8

1. Prof. dr hab. Zbigniew Kotylak 2. Prof. dr hab. Marek Koziorowski 3. Prof. dr hab. Grzegorz Bartosz 4. Prof. dr hab. Tomasz BiliÒski 5. Prof. dr hab. Mieczys≥aw B≥aszczyk 6. Prof. dr hab. Janina Kaniuczak 7. Prof. dr hab. Krzysztof Kuku≥a 8. Prof. dr hab. Bernarda Piskorz ñ BiÒczycka 9. Prof. dr hab. Lucyna Puszkar 10. Prof. dr hab. Tadeusz Puszkar 11. Prof. dr hab. Roman Reszel 12. Prof. dr hab. Stanis≥aw Sad≥o 13. Prof. dr hab. Andrzej Sybirny 14. Prof. dr hab. Czes≥awa Trπba 15. Prof. dr hab. Ewa Wa≥ajtys ñ Rode 16. Prof. dr hab. Jhor Wirt 17. Prof. dr hab. Igor Zubrzycki 18. Prof. dr hab. Andrzej Øebrowski 19. dr Roman Hajduk 20. dr Kazimierz Jab≥oÒski 21. dr Halina Miara 22. dr Tomasz Rumak 23. dr W≥odzimierz Sybirny 24. dr Stanis≥aw W≥aúniewski 25. lek. Wet. JÛzef Futyma 26. lek. wet. Anna Tabecka ñ £oÒczycka 27. mgr Bronis≥awa Bazylska 28. mgr Daniel Broda 29. mgr Eløbieta Bzdek 30. mgr Witold Cesarz 31. mgr Agnieszka Chudzik 32. inø. Kazimierz Czepiela 33. mgr Magdalena Duda 34. mgr Teresa Englert 35. mgr Przemys≥aw Gilun 36. mgr Dorota Grabek ñ Lejko 37. mgr Ma≥gorzata Grzπdka 38. mgr Bartosz Jagusztyn 39. mgr Julita Jasiewicz 40. mgr Agnieszka Jaüwa

308 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO...

41. mgr Edyta Jost 42. mgr Eløbieta Kapusta ñ Mierzejewska 43. mgr Ewelina Kowal 44. mgr Katarzyna Kozio≥ 45. mgr Donata Krogulec 46. mgr Ma≥gorzata Kus- Liúkiewicz 47. mgr Renata Kwolek 48. mgr Jolanta Lenart 49. mgr Zbigniew Lenart 50. mgr W≥odimir Lewczenko 51. inø. Eligiusz Magda 52. mgr Joanna Maúlanka 53. mgr Anna Mazur 54. mgr Joanna Mazur 55. mgr Aleksander Myszka 56. mgr Anna Nicoú- åtanek 57. mgr Joanna Niedüwiecka 58. mgr Marta Nowak 59. mgr inø. Bernadetta Oklejewicz 60. mgr Alina Owsiak ñ Teleon 61. mgr Natalia Potocka 62. mgr Leszek Potocki 63. mgr Damian Regu≥a 64. mgr Maria Romerowicz 65. mgr Alicja Rybak 66. mgr Agnieszka Sajdak 67. mgr Justyna Sπsiadek 68. mgr Marta Serafin 69. mgr Robert Serafin 70. mgr Marzena Skrzypa 71. mgr Agnieszka StÍpieÒ 72. mgr Ma≥gorzata Styú 73. mgr Larysa Sybirny 74. mgr Teresa ånieøek 75. mgr Marta Tomaszewska 76. mgr Ewa WÍgrzyn 77. mgr Maciej Wnuk 78. mgr inø. Anna Øaczek 79. mgr Ewa ØyczyÒska 80. Stanis≥aw Antos 81. Jan BieleÒ 82. Stanis≥aw BieleÒ 83. Danuta Gancarczyk

309 ZBIGNIEW LENART, PI ∆ LAT OåRODKA AKADEMICKIEGO...

84. Zygmunt Gancarczyk 85. Bernadetta Gul 86. Zbigniew Kardyú 87. Helena Kitrys 88. Jan Ko≥odziej 89. Konrad Kubas 90. W≥adys≥aw Maciπg 91. Bogus≥awa Marut 92. Kazimierz Pytlak 93. Stanis≥awa Sobolewska 94. Krystyna Starzec 95. Stanis≥awa Starzec 96. Stanis≥awa Wiπcek 97. Ewa Wilk 98. Halina Wit 99. Pawe≥ WroÒski

310  

Z warsztatu nauczyciela - konspekty lekcji edukacji regionalnej

311 312 BARBARA SZAFRANIEC

WstÍp

Historia regionalna i lokalna, ze wzglÍdu na swe liczne walory powinna byÊ trzecim obok historii narodowej i powszechnej, cz≥onem szkolnej nauki historii. Propagowaniu tej idei s≥uøy≥ kurs ÑEdukacja regionalnaî, zorganizowany przez PODN ñ Oddzia≥ w Tarnobrzegu, we wspÛ≥pracy z MKL w Kolbuszowej. W kursie, ktÛry obejmowa≥ 60 godzin, uczestniczy≥o 30 nauczycieli szkÛ≥ podstawowych, gimnazjÛw i szkÛ≥ úrednich. Zagadnienia edukacji regionalnej zainteresowa≥y nie tylko nauczycieli historii ale brali w nim udzia≥ rÛwnieø poloniúci, przyrodnicy oraz duøa grupa nauczycieli nauczania zintegrowanego. ZajÍcia organizowane w rÛønej atrakcyjnej formie obejmowa≥y zagadnienia z archeologii, fizjografii, etnografii, historii sztuki, archiwistyki, heraldyki oraz metodyki nauczania regionalizmu. Nauczyciele rozwijali swojπ wiedzÍ na temat przesz≥oúci regionu, jak rÛwnieø poznawali osobliwoúci kulturowe i przyrodnicze naszej Ñ ma≥ej ojczyznyî. Nabyta wiedza i umiejÍtnoúci pos≥uøy≥y do wypracowania kilkunastu scenariuszy zajÍÊ edukacyjnych, realizowanych w rÛønej formie: lekcji, wycieczek, uroczystoúci szkolnych. Zastosowane formy i metody nauczania dostosowane do rozwoju psychicznego i intelektualnego uczniÛw, umoøliwiajπ wieloaspektowe spojrzenie na w≥asny region, dostrzeøenie jego rÛønorodnoúci i bogactwa oraz specyfiki. UmiejÍtnie przekazywana wiedza, tyczπca Ñswoich korzeniî, oraz rozwijane umiejÍtnoúci, wspomagajπ m≥odego cz≥owieka w odnajdywaniu istotnych wartoúci w rodzinnym úrodowisku, a przez to w budowaniu w≥asnej toøsamoúci. Owocem prawid≥owo ukszta≥towanej silnej wiÍzi emocjonalnej ze swoim regionem, bÍdzie poczucie odpowiedzialnoúci za jego przysz≥oúÊ i podjÍcie dzia≥aÒ na rzecz jego rozwoju.

Organizatorzy kursu sk≥adajπ serdeczne podziÍkowania Panu Dyrektorowi MiPBP w Kolbuszowej A. D. JagodziÒskiemu za cenne uwagi oraz øyczliwπ, bezinteresownπ pomoc w realizacji zajÍÊ bibliotekarskich i informatycznych.

313 EWA K£ECZEK, ANNA SITKO, KOLBUSZOWIANIE NA PRZE£OMIE...

TEMAT: KOLBUSZOWIANIE NA PRZE£OMIE XIX I XX WIEKU

Konspekt lekcji historii w klasie II gimnazjum. Czas – 2 godz.

I. Cel g≥Ûwny Zaznajomienie uczniÛw z rÛønorodnymi aspektami øycia spo≥eczno- gospodarczego miasta Kolbuszowej na prze≥omie XIX i XX wieku.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - wie jak wyglπda≥ dom mieszkaÒca Kolbuszowej w omawianym okresie, - zna ürÛd≥a utrzymania mieszkaÒcÛw, - wie jakie by≥y instytucje i organizacje, ktÛre bra≥y udzia≥ w øyciu kulturalnym Kolbuszowej, - zna sposoby spÍdzania wolnego czasu w mieúcie, - przedstawia wyglπd miasta z XIX wieku i porÛwnuje go ze wspÛ≥czesnym, wskazuje rÛønice w wyglπdzie domu urzÍdnika i rzemieúlnika, - potrafi wskazaÊ rÛønice w strukturze zatrudnienia ludnoúci chrzeúcijaÒskiej i øydowskiej, - planuje i organizuje samodzielne uczenie siÍ, - potrafi poszukiwaÊ wykorzystywaÊ informacje z rÛønych ürÛde≥, - potrafi efektywnie wspÛ≥dzia≥aÊ w zespole.

III. Metody Rozmowa nauczajπca, praca z tekstem ürÛd≥owym, pokaz, elementy dramy.

IV. årodki dydaktyczne Teksty ürÛd≥owe i materia≥ ikonograficzny wyszczegÛlniony w dalszej czÍúci konspektu.

V. Tok lekcji 1. Zaangaøowanie � Zapoznajemy uczniÛw z tematem, celami i g≥Ûwnymi zagadnieniami lekcji. � Dzielimy klasÍ na cztery zespo≥y, ktÛrym rozdajemy materia≥y i przydzielamy zadania:

I. Wyglπd miasta: Zabudowa miasta (wyglπd rynku ñ domy mieszczan, budynki uøytecznoúci publicznej, budowle sakralne). Materia≥y pomocnicze: fragmenty wspomnieÒ J. S. Serednickiego z ÑBiuletynu Muzeum Regionalnego w Kolbuszowejî 1966, oraz E. Maciπg, maszynopis w

314 EWA K£ECZEK, ANNA SITKO, KOLBUSZOWIANIE NA PRZE£OMIE...

Muzeum Regionalnym w Kolbuszowej, kopie zdjÍÊ miasta z prze≥omu wiekÛw, wspÛ≥czesny plan miasta, papier, kolorowe pisaki. Wybierzcie spoúrÛd siebie lidera, ktÛry bÍdzie kierowaÊ pracπ zespo≥u, sekretarza, ktÛry bÍdzie zapisywaÊ wasze wnioski i sprawozdawcÍ, ktÛry przedstawi efekty waszej pracy. Wykorzystujπc zgromadzone materia≥y, fragmenty wspomnieÒ oraz zdjÍcia przedstawiajπce Kolbuszowπ na prze≥omie XIX i XX wieku narysujcie plan miasta. Zaznaczcie na nim rynek, koúciÛ≥, synagogÍ, szko≥Í øeÒskπ i mÍskπ i Dom Soko≥a. Dokonajcie porÛwnania wyglπdu dziewiÍtnastowiecznej Kolbuszowej z jej obecnym wyglπdem.

II. Dom mieszczaÒski i jego wnÍtrze: rÛønica miÍdzy domem urzÍdnika i rzemieúlnika. Wybierzcie spoúrÛd siebie lidera, ktÛry bÍdzie kierowaÊ pracπ zespo≥u, sekretarza, ktÛry bÍdzie zapisywaÊ wasze wnioski i sprawozdawcÍ, ktÛry przedstawi efekty waszej pracy. Materia≥y pomocnicze: fragmenty wspomnieÒ K. J.DudziÒskiego, Przeøycia z okresu I wojny úwiatowej, ÑRocznik Kolbuszowskiî, 1994, Nr 3 oraz E. Maciπg, maszynopis w Muzeum Regionalnym w Kolbuszowej, Kolbuszowa 300 lat miasta, Materia≥y z sesji naukowej 6-7 X 2000r., Kolbuszowa 2001, papier, pisaki. W formie tabeli wykaøcie rÛønice miÍdzy wyglπdem domu rzemieúlnika kolbuszowskiego i urzÍdnika. ZwrÛÊcie uwagÍ na plan domu (usytuowanie warsztatu, pomieszczenie gospodarskie) i odmienne wyposaøenie. Dokonajcie oceny warunkÛw mieszkaniowych ludnoúci miasta w koÒcu XIX i poczπtku XX wieku.

III. èrÛd≥a utrzymania mieszkaÒcÛw miasta. Wybierzcie spoúrÛd siebie lidera, ktÛry bÍdzie kierowaÊ pracπ zespo≥u, sekretarza, ktÛry bÍdzie zapisywaÊ wasze wnioski i sprawozdawcÍ, ktÛry przedstawi efekty waszej pracy. Materia≥y pomocnicze: E. Maciπg, maszynopis w Muzeum Regionalnym w Kolbuszowej, Kolbuszowa 300 lat miasta, Materia≥y z sesji naukowej 6-7 X 2000r., Kolbuszowa 2001, kopie zdjÍÊ miasta z prze≥omu wiekÛw, papier, kolorowe kartony, kolorowe pisaki. Przedstawcie za pomocπ symboli graficznych strukturÍ zawodowπ mieszkaÒcÛw Kolbuszowej w omawianym okresie. ZwrÛÊcie przy tym uwagÍ, ktÛre z zawodÛw wykonywane by≥y przez ludnoúÊ øydowskπ a ktÛre przez chrzeúcijaÒskπ. Na drodze dyskusji sprÛbujcie ustaliÊ, czym spowodowane by≥y rÛønice w strukturze zatrudnienia tych grup narodowoúciowych.

IV. Øycie kulturalne. Wybierzcie spoúrÛd siebie lidera, ktÛry bÍdzie kierowaÊ pracπ zespo≥u, sekretarza, ktÛry bÍdzie zapisywaÊ wasze wnioski i sprawozdawcÍ, ktÛry przedstawi efekty waszej pracy.

315 EWA K£ECZEK, ANNA SITKO, KOLBUSZOWIANIE NA PRZE£OMIE...

Materia≥y pomocnicze: fragmenty wspomnieÒ J. S. Serednickiego z Biuletynu Muzeum Regionalnego w Kolbuszowejî 1966 oraz E. Maciπg, maszynopis w Muzeum Regionalnym w Kolbuszowej, Kolbuszowa 300 lat miasta, Materia≥y z sesji naukowej 6-7 X 2000r., Kolbuszowa 2001, kopie zdjÍÊ miasta z prze≥omu wiekÛw(Dom Soko≥a). Na podstawie zgromadzonych materia≥Ûw przygotujcie rozmowÍ Ñz napotkanym mieszkaÒcem dziewiÍtnastowiecznej Kolbuszowejî na temat sposobÛw spÍdzania wolnego czasu i øycia kulturalnego w mieúcie. ZwrÛÊcie przy tym uwagÍ na instytucje i organizacje, ktÛre bra≥y czynny udzia≥ w øyciu kulturalnym miasta. 2. Badanie i przekszta≥canie Uczniowie pracujπ w grupach. Zapoznajπ siÍ i analizujπ materia≥ ikonograficzny oraz teksty ürÛd≥owe przygotowane przez nauczyciela. Wykonujπ plakaty, scenariusz scenki i symbole graficzne. 3. Prezentacja Sprawozdawcy przedstawiajπ wyniki pracy poszczegÛlnych grup. Na ich podstawie uczniowie poznajπ øycie codzienne i warunki bytowe mieszkaÒcÛw miasta sprzed stu lat. Nauczyciel uzupe≥nia ich wypowiedzi i koryguje ewentualne b≥Ídy. 4. Podsumowanie i refleksja Uczniowie dzielπ siÍ uwagami na temat pracy w grupie oraz pe≥nionych przez siebie rÛl. Podsumowaniem lekcji jest wspÛlne sporzπdzenie notatki, ktÛrπ zapisujπ do zeszytu. VI. Zadanie domowe Na podstawie zdobytych w trakcie ostatnich lekcji wiadomoúci dotyczπcych Kolbuszowej, przygotujcie krÛtkπ informacjÍ do przewodnika turystycznego, ktÛra zachÍci do odwiedzenia naszego miasta. Opracowanie: Ewa K≥eczek, nauczyciel historii w SP nr 1 im. Henryka Sienkiewiczaw Kolbuszowej;

316 HELENA åPIEWAK, BARBARA KANIA - DZIEDZIC, WALORY PRZYRODNICZE...

WALORY PRZYRODNICZO-HISTORYCZNE POWIATU KOLBUSZOWSKIEGO

I. Cel g≥Ûwny Rozbudzanie i kszta≥towanie poczucia dumy z przynaleønoúci do swojego regionu.

II. Cele operacyjne

UczeÒ: - zna topografiÍ regionu, - wie, jakie obiekty historyczne i przyrodnicze znajdujπ siÍ na terenie powiatu kolbuszowskiego, - rozumie pozytywny wp≥yw walorÛw estetycznych dzie≥ sztuki na rozwÛj w≥asnej wraøliwoúci, - rozumie potrzebÍ korzystania z rÛønych ürÛde≥, - rozumie poszczegÛlne etapy technologii obrÛbki kamienia, - rozumie potrzebÍ propagowania atrakcji swojego regionu, - rozpoznaje gatunki roúlin, - potrafi wymieniÊ i pokazaÊ na mapie swojπ miejscowoúÊ i inne po≥oøone na trasie wycieczki, - potrafi wskazaÊ i opisaÊ atrakcyjne pod wzglÍdem przyrodniczym i historycznym miejsca w swojej okolicy, - potrafi zbieraÊ informacje i materia≥y oraz dokonywaÊ jego analizy i selekcji, - potrafi zaprojektowaÊ plakat promujπcy swÛj region, - potrafi atrakcyjnie zaprezentowaÊ efekty swojej pracy.

III. Metody Projekt edukacyjny.

IV. Formy Indywidualna, praca w grupach, wycieczka.

V. årodki dydaktyczne Mapa powiatu kolbuszowskiego, przewodniki turystyczno-krajoznawcze, przewodniki do oznaczania roúlin i zwierzπt, taúma miernicza, przybory do pisania, notatniki. Termin: maj ñ czerwiec

Klasa: IV ñ VI Czas trwania wycieczki: 5 ñ 6 godzin

317 HELENA åPIEWAK, BARBARA KANIA - DZIEDZIC, WALORY PRZYRODNICZE...   ci ci  pytania  wywiad, krainy krainy na trasie  ,     tno jego obserwacje obserwacje ci, gatunki  obiekty obiekty ,       pomiaru, na mapie   ce si ce stan drzewa drzewa stan map nazw    potrafi: potrafi: potrafi:  umiej lone     bu). lin,   przeprowadzi gatunki drzew. gatunki drzew. do wywiadu, i - kulturz poprawnie - prowadzi Ucze i trafnie rozpoznawa i trafnie - skonstruowa Ucze (d obserwacj - przeprowadzi ro - rozpozna - dokona - oceni Ucze miejscowo okre - wskaza - poda - wymieni geograficznej, której geograficznej, w znajduje si region, - czyta wycieczki. wycieczki. historyczne historyczne i przyrodnicze znajduj stwo stwo stwo stwo   Przyroda Historia i społecze Przyroda Przyroda Edukacja regionalna Historia i społecze knem. knem.  szego szego  i pi i nicowanie nicowanie   ukacyjne ukacyjne Przedmiot Kształtowanie wiatem, jego wiatem, ci   enie i ró enie Cele ed Cele  norodno  rodowiska geograficznego geograficznego rodowiska rodowiska i specyfiki jego i rodowiska specyfiki Poznanie zabytków Poznanie zabytków sakralnej. architektury ró Fascynacja Fascynacja  regionu.  regionu. Poło przestrzenne elementów przestrzenne elementów Poznanienajbli k –k  bu bu   m   sówka –sówka  onymi na onymi one naone tej wycieczki. wycieczki.  rodowisko    na mapie  cie kapliczki. kapliczki. cie sówce. sówce. wywiad wywiad  enie regionu i z obiektami obiektami z     ci ci poło  obwódupniad  l poło  dzem na temat historiina dzem temat cych w parku. w cych cych w parku drzew. parku drzew. w cych    cioła w Trz cioła w  3. Dokonaj pomiaru obwodu 3. pomiaru Dokonaj rosn z ksi z 2. Rozpoznaj gatunki drzew drzew 2. gatunki Rozpoznaj rosn ko 4. Wykonaj 4.zdj Wykonaj 1. Przeprowad 1. 1. Dokonaj pomiaru ta 1. pomiaru Dokonaj gatunki rzadkie przewodnika miernicz szypułkowego. szypułkowego. stanu2. zdrowia oceny Dokonaj tego okazu isposób zaproponuj konserwacji. pomoc 3. Rozpoznaj za Odszukaj iOdszukaj wska Ostrowy Tuszowskie – Przył Tuszowskie Ostrowy Kosowy). Kosowy). 3. Scharakteryzuj 1. Okre jego warunki naturalne. jego warunki 2. Zaprojektuj tras miejscowo przyrodnicze powiatu przyrodnicze kolbuszowskiego. 4. Zapoznaj si trasie (Kosowy – Trz (Kosowy trasie trasie wycieczki. wycieczki. trasie historycznymi poło historycznymi b  na.  sówka –sówka ciół  linne, d   ko parafialny z z parafialny XVIII wieku, Park podworski przełomu z XVIII/XIX wieku. Kapliczka przydro Trz Kosowy – Kosowy zespoły ro szypułkowy. szypułkowy. Szkoła Szkoła – Kosowy. ci ci pny –pny   Etap projektu Przystanek Zadanieucznia dla Etap zbierania informacji – i materiałów wycieczka. ogólnych naogólnych regionu.temat opracowanie opracowanie wiadomo I. Etap wst II.

318 HELENA åPIEWAK, BARBARA KANIA - DZIEDZIC, WALORY PRZYRODNICZE... .   .  ,  w  legend  si  notatk  sposoby lin lin  notatk i wymieni i   cych na cych    informacje informacje dzi   potrafi: potrafi: potrafi: puj    ce, ce,   cie i sporz - zebra Ucze - przedstawi wyst technologie technologie obróbki kamienia, - wymieni gatunki gatunki ro jego zastosowania, jego zastosowania, - samodzielnie rozpozna  - poprawnie - poprawnie zachowywa rezerwacie. rezerwacie. Ucze - wykona - opowiedzie stwo stwo stwo   Religia Religia Ucze Technika Technika Przyroda Historia i społecze Sztuka Sztuka Historia i społecze ci ci ci ci cioła    lin   tno tno    rezerwacie. w  dzania notatki.dzania  zanych z kultem NMP kultem z zanych  poprawnego poprawnego si komunikowania Zdobycie umiej Zdobycie i sporz z regulaminem zachowy- regulaminem z si wania rozpoznawania rozpoznawania ro i dokonywania ich opisu.i dokonywania Zapoznanie si Poznanie technologii jednego produkcyjnej przemysłowych zakładów z regionu. umiej Zdobycie neogotyckiego i legend neogotyckiego zwi Poznaniehistorii ko „Madonny z puszczy”. puszczy”. z „Madonny ce ce   cie dzem dzem    cie kapliczki. kapliczki. cie cymi na cymi   ciół neogotycki. ciół neogotycki. z technologi z z gatunkami gatunkami z z histori z     puj  ciół NSJ jako przykład przykład NSJ jako ciół  cioła, rozmowa z ksi z cioła, rozmowa cioła – wykonaj notatkicioła – wykonaj lin wyst    współczesnego budownictwa budownictwa współczesnego – zwiedzenie sakralnego ko 1. Ko proboszczem. proboszczem. 1. Zapoznaj si dydaktycznej. dydaktycznej. 3.zdj Wykonaj obróbki kamienia i jego obróbki kamienia zastosowaniem. 2. Zapoznaj si ro ko podczas opowiadania nauczyciela. w formie Przedstaw 2. ko plastycznej 1. Zapoznaj si ny  w. w. na   tku   k –k  ciół ciół   Kosowy – Kosowy ko parafialny. parafialny. Przył Zakład ObróbkiZakład Kamienia „Rogala” le Rezerwat „Buczyna” „Buczyna” Kapliczka przydro z figur z Jana Jana Nepomucena XVIII/XIX w. XX wieku. XX wieku. Ostrowy Ostrowy – Tuszowskie ko neogotycki neogotycki poczz

319 HELENA åPIEWAK, BARBARA KANIA - DZIEDZIC, WALORY PRZYRODNICZE...    zebrane i wykona   selekcji selekcji technik   li potrafi: potrafi:   

Ucze - okre pracy plastycznej, pracy - prezentowa przez siebie materiały siebie przez materiały sposóbw ciekawy i komunikatywny. Ucze w grupie. w plakat, plakat, - współpracowa materiału, materiału, - zaplanowa - dokona stwo stwo stwo stwo   Sztuka Sztuka Przyroda Historia i społecze Sztuka Sztuka Historia i społecze Przyroda kna kna  szej okolicy. okolicy. szej  Ocena siebie i kolegów. siebie iOcena kolegów. najbli Ukazanie Ukazanie pi Przygotowanie do Przygotowanie prezentacji własnego regionu. cia, cia,  cy walory walory cy  Ankieta ewaluacyjna. Ankieta plakaty, wywiady) wywiady) w formie plakaty, wystawy. 1. Prezentacja plakatów. Prezentacja1. plakatów. pracy Prezentacja2. efektów zdj plany, uczniów (szkice, 1. oparciuzebrane o W i wykonaj informacje materiały obrazujplakat przyrodniczo-historyczne przyrodniczo-historyczne powiatu kolbuszowskiego. 2.hasło swojej Zaproponuj pracy. szkoła. szkoła. szkoła. szkoła. Kosowy – Kosowy szkoła. Prezentacja. – Kosowy Etap opracowywania zebranych informacji i materiałów. V. Ewaluacja. – Kosowy III. IV.

320 HELENA åPIEWAK, BARBARA KANIA - DZIEDZIC, WALORY PRZYRODNICZE...

 MATERIA£Y POMOCNICZE

 Karta pracy ucznia  zebrane i wykona   Zadania dla ucznia selekcji selekcji technik   1. Dokonaj pomiaru obwodu pnia drzew na wysokoúci 130 cm. li potrafi: potrafi:    - dokonaj oceny stanu zdrowia, - wyniki zapisz w tabeli nr 1.

L.p. Nazwa gatunkowa Wymiary Po≥oøenie Stan zdrowia drzewa stwo stwo stwo stwo   Sztuka Sztuka Przyroda Historia i społecze Sztuka Sztuka Historia i społecze Przyroda 2. Zaobserwuj roúliny i zwierzÍta wystÍpujπce na trasie wycieczki. ZwrÛÊ uwagÍ na gatunki chronione. Korzystajπc z atlasÛw i przewodnika rozpoznaj gatunki i przyk≥ady zapisz w tabeli nr 2.

kna kna L.p. Gatunek roúlin Gatunek zwierzπt  szej okolicy. okolicy. szej  Ocena siebie i kolegów. siebie iOcena kolegów. najbli Ukazanie Ukazanie pi Przygotowanie do Przygotowanie prezentacji własnego regionu. 3. Przeprowadü wywiad z ksiÍdzem na temat historii koúcio≥a w TrzÍsÛwce. Sporzπdü notatkÍ. Proponowane pytania do wywiadu: cia, cia,  a. Jakie by≥y poczπtki parafii TrzÍsÛwka? b. Ile lat istnieje? c. W jakim stylu jest wybudowany koúciÛ≥?

cy walory walory cy d. Kto przeprowadzi≥ prace renowacyjne?  e. Czy koúciÛ≥ by≥ przebudowywany?

4. Wykonaj szkice lub zdjÍcia ciekawych okazÛw przyrodniczych i obiektÛw historycznych. Ankieta ewaluacyjna. Ankieta plakaty, wywiady) wywiady) w formie plakaty, wystawy. 1. Prezentacja plakatów. Prezentacja1. plakatów. pracy Prezentacja2. efektów zdj plany, uczniów (szkice, 1. oparciuzebrane o W i wykonaj informacje materiały obrazujplakat przyrodniczo-historyczne przyrodniczo-historyczne powiatu kolbuszowskiego. 2.hasło swojej Zaproponuj pracy. Kosowy to wieú po≥oøona na morenowych wzgÛrzach wúrÛd lasÛw. Powsta≥a przed 1578 rokiem w dobrach Hieronima Mieleckiego z Mielca a od roku 1616 naleøa≥a wraz z folwarkiem do klucza kolbuszowskiego. Kosowy naleøa≥y poczπtkowo do parafii Cmolas, nastÍpnie do ufundowanej szkoła. szkoła. szkoła. szkoła. Kosowy – Kosowy szkoła. przez Kuczkowskich (w 1786 roku) parafii filialnej w TrzÍsÛwce. Stan taki utrzyma≥ siÍ aø do roku 1982, w ktÛrym utworzono we wsi samodzielnπ parafiÍ p.w. NajúwiÍtszego Serca Pana Jezusa. KoúciÛ≥ parafialny zlokalizowano na wzniesieniu zwanym ÑOwsiankaî, na styku trzech wsi: Hucinny, KosÛw i Siedlanki. 24 grudnia 1988 roku konsekrowa≥ go biskup W≥adys≥aw Bobowski z Tarnowa. OkrÍg parafii kosowskiej obejmuje: Kosowy, SiedlankÍ, Huciny Prezentacja. – Kosowy Etap opracowywania zebranych informacji i materiałów. i K≥odziny (przysiÛ≥ek TrzÍsÛwki). V. Ewaluacja. – Kosowy III. IV. Szko≥a Podstawowa mieúci siÍ w budynku oddanym do uøytku we wrzeúniu

321 HELENA åPIEWAK, BARBARA KANIA - DZIEDZIC, WALORY PRZYRODNICZE...

1959 roku. Stoi on na tzw. ÑRzesztÛwceî, tj. w obrÍbie dawnego za≥oøenia parkowo ñ dworskiego. Na terenie dawnego parku dworskiego (naprzeciwko szko≥y) roúnie wiekowy dπb szypu≥kowy o obw. 645 cm, wys. 25 m liczπcy oko≥o 410 lat. Ponadto we wsi roúnie kilka gatunkÛw rzadkich roúlin (podlegajπcych ochronie) i stanowiπcych duøπ atrakcjÍ florystycznπ, jak: rosiczka okrπg≥olistna, wid≥ak torfowy, gnidosz rozes≥any, bagno zwyczajne.

Przy≥Ík ( pierwotnie Wola Przy≥Ícka), za≥oøy≥ oko≥o 1578 roku Jan Mielecki, poczem przeszed≥ na jego syna Miko≥aja, wojewodÍ podolskiego i hetmana wielkiego koronnego. Poniewaø zmar≥ on bez potomka mÍskiego w 1585 roku, wieú przejÍ≥a jego cÛrka Zofia, ktÛrej drugi mπø ñ Jan Karol Chodkiewicz, sprzeda≥ jπ w latach 1608 ñ 1611 Jerzemu Zbigniewowi OssoliÒskiemu. Odtπd pozosta≥a ona w rÍkach tej rodziny aø do po≥owy XIX wieku. W 1817 roku JÛzef Maksymilian OssoliÒski, historyk literatury i bibliofil, uczyni≥ z Przy≥Íka uposaøenie Zak≥adu Narodowego im. OssoliÒskich. W 1890 roku Przy≥Ík z Hucinπ z przysiÛ≥kami: PorÍby, Øabieniec, Podlesie, StaszÛwka, Biesiadka oraz dwoma obszarami dworskimi, naleøa≥a do najwiÍkszych wsi w Ûwczesnym powiecie kolbuszowskim. Wieú ciπgnie siÍ z pÛ≥nocy, od przysiÛ≥ka £ugnica, na po≥udnie pod tzw. Przy≥Ík ZgÛrki, gdzie w odleg≥oúci oko≥o 3 km od przystanku PKS, rozciπga siÍ najciekawszy w regionie úcis≥y rezerwat leúny im. prof. Dr W≥adys≥awa Szafera ÑBuczyna na P≥askowyøu Kobuszowskimî. Rezerwat ÑBuczynaî znajduje siÍ na obszarze 20,8 ha. Obejmuje on fragment lasu liúciastego o charakterze naturalnym w otoczeniu rozleg≥ych, sztucznych borÛw sosnowych oraz otwartych piaszczysk. Z takimi osobliwoúciami florystycznymi jak: k≥okoczka po≥udniowa, wawrzynek wilcze≥yko, podkolan zielony, bluszcz pospolity. W obrÍbie rezerwatu przebywajπ dziki i sarny oraz øyje oko≥o 30 gatunkÛw ptakÛw, wúrÛd nich úwistunka leúna, mucho≥Ûwka øa≥obna, grzywacz, dziÍcio≥ czarny i inne. W rezerwacie wyznaczono dla zwiedzajπcych szlak turystyczny (úcieøkÍ dydaktycznπ). LEGENDY ZWI•ZANE Z POCZ•TKAMI KULTU NMP I. Okolicznoúci powstania koúcio≥a sanktuaryjnego. ÑZnurzonemu polowaniem rycerzowi mia≥a objawiÊ siÍ Matka Boøa i przekazaÊ swπ wolÍ: Przysz≥am tu z W≥och i tu mi postawisz swÛj koúciÛ≥î.

II. èrÛde≥ko wyp≥ywajπce w pobliøu úwiπtyni. Wed≥ug legendy, polujπcy w niedzielÍ rycerz straci≥ wzrok, kiedy krew zabitego jelenia obla≥a mu oczy. Øa≥ujπc za grzech ñ prosi≥ MatkÍ Boøπ o ratunek. Us≥ysza≥ wtedy g≥os, ktÛry nakaza≥ mu grzebaÊ w piasku do≥ek i obmyÊ siÍ wodπ, ktÛra wyp≥ynie. Po obmyciu oczu wodπ rycerz odzyska≥ wzrok. Ankieta ewaluacyjna

322 HELENA åPIEWAK, BARBARA KANIA - DZIEDZIC, WALORY PRZYRODNICZE...

Podkreúl wybranπ odpowiedü. 1. Czy przeprowadzona wycieczka, by≥a: a) bardzo atrakcyjna, b) ciekawa, c) nudna. 2. Czy zdobyte przez ciebie umiejÍtnoúci i wiedza bÍdπ przydatne w øyciu codziennym? a) tak, b) nie. 3. Czy potrafisz przekazaÊ zdobyte wiadomoúci kolegom? a) tak, b) nie, c) nie wiem. 4. Czy potrafisz podzieliÊ siÍ wiadomoúciami z rodzicami (opiekunami)? a) tak, b) nie, c) nie wiem. 5. Czy uwaøasz, øe przeprowadzone zajÍcia by≥y dla ciebie: a) przydatne, b) nieprzydatne, c) nie mam zdania. 6. Jak oceniasz swÛj udzia≥ w zajÍciach: a) bardzo dobrze, b) dobrze, c) wystarczajπco, d) nie angaøowa≥em siÍ, e) nudzi≥em siÍ.

DziÍkujÍ za wype≥nienie ankiety

åpiewak Helena SP Kosowy Barbara Kania-Dziedzic SP TrzeúÒ

323 HALINA KUBIAK, ROBERT MACI•G, CZY ZNASZ SW”J REGION...

TEMAT: CZY ZNASZ SW”J REGION?

Scenariusz lekcji edukacji regionalnej w klasie IV

I. Cel g≥Ûwny Zapoznanie uczniÛw z bogactwem historyczno-przyrodniczym w≥asnego regionu.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - zna nazwÍ stolicy regionu w ktÛrym mieszka, zna jej po≥oøenie geograficzne, - umie przedstawiÊ historiÍ regionu, - umie wybraÊ miejsca ciekawe pod wzglÍdem turystycznym i historycznym w swojej miejscowoúci ñ regionie, - rozumie i adekwatnie wykonuje polecenia zawarte w instrukcjach, - dobiera odpowiednie argumenty w dyskusji, - potrafi nanieúÊ na plan mapki wycieczki lokalizacjÍ okreúlonych obiektÛw, ktÛre warto zobaczyÊ, - potrafi sporzπdziÊ trasÍ wycieczki po ciekawych zakπtkach miejscowoúci ñ regionu,

III. Metody Praca w grupach pod kierunkiem nauczyciela.

IV. årodki dydaktyczne Mapa Polski, mapka regionu, ilustracje i zdjÍcia przedstawiajπce zabytki miejscowoúci i regionu, przewodniki turystyczne, arkusze szarego papieru z naniesionym konturem powiatu kolbuszowskiego.

V. Tok lekcji Czas: 45 minut

Instrukcja pracy w grupie: 1. ProszÍ nanieúÊ na konturowej mapie powiatu kolbuszowskiego nazwÍ swojej miejscowoúci i zaznaczyÊ stolicÍ regionu. 2. ProszÍ sporzπdziÊ listÍ ciekawych miejsc swojego regionu pod wzglÍdem historycznym i przyrodniczym, ktÛre chcielibyúcie pokazaÊ swoim kolegom (do wykonania zadania wykorzystaj zgromadzone zdjÍcia i ilustracje oraz przewodniki turystyczne). Przy wyborze miejsc zastanÛwcie siÍ nad odpowiedziπ na pytanie: Dlaczego te miejsca chcielibyúcie pokazaÊ ? 3. Na konturowej mapie powiatu kolbuszowskiego proszÍ sporzπdziÊ trasÍ wycieczki po ciekawych miejscach regionu, ktÛre chcielibyúcie zobaczyÊ(wybrane ilustracje moøecie nakleiÊ na wyznaczonej trasie wycieczki). Uzasadnijcie swÛj wybÛr w kilku zdaniach. 324 HALINA KUBIAK, ROBERT MACI•G, CZY ZNASZ SW”J REGION...

Etapy lekcji Przebieg lekcji Umiejtnoci Uwagi Zaangaowanie Wprowadzenie do tematu. Skuteczne Kada grupa 5 minut Podział klasy na grupy. współdziałanie i otrzymuje Przypomnienie zasad pracy w komunikowanie si w identyczny tekst grupie. grupie. instrukcji. Wybór lidera, sekretarza i sprawozdawcy. Badanie Uczniowie przystpuj do Organizowanie pracy Uczniowie (przekształcanie) realizacji zada zawartych w grupie. uwanie czytaj 20 minut w instrukcji: Rozwizywanie polecenia zawarte 1. Na arkuszu szarego papieru, problemu w sposób w instrukcji. na którym znajduje si kontur twórczy. Nauczyciel powiatu kolbuszowskiego Skuteczne odpowiada i uczniowie nanosz nazw komunikowanie si w wyjania swojej miejscowoci i nazw rónych sytuacjach. ewentualne stolicy regionu. wtpliwoci. 2. Na kartce papieru Kady ucze ma sporzdzaj list ciekawych moliwo miejsc, które chcieliby pokaza wykazania własnej swoim kolegom. W tym celu inicjatywy, dziki wykorzystuj zdjcia i odpowiedniej ilustracje wczeniej argumentacji moe przygotowane przez uczniów wpłyn na oraz przewodniki po regionie. decyzje swoich 3. Na arkuszu, na którym kolegów. wczeniej zaznaczyli nazw Nauczyciel miejscowoci i stolic regionu, obserwuje prac sporzdzaj tras wycieczki i grupy. przygotowuj uzasadnienie swojego wyboru. Prezentacja Uczniowie sprawozdawcy Skuteczne Kartki papieru z 15 minut kadej z grup przedstawiaj komunikowanie si w list ciekawych efekty pracy grupy i rónych sytuacjach. miejsc oraz argumentacj dokonanego Współdziałanie w arkusze ze wyboru. grupie. sporzdzon tras Po prezentacji nastpuje Rozwizywanie wycieczki zostaj wspólne podsumowanie bdce problemu w sposób przypite do odpowiedzi na pytanie twórczy. tablicy. zawarte w temacie lekcji i Nastpuje wybór najciekawszej trasy konfrontacja wycieczki po regionie. wyników pracy Na mapie geograficznej Polski poszczególnych uczniowie wskazuj grup. umiejscowienie swojego Pomoc nauczyciela regionu. gdy wystpi trudnoci przy omawianiu pracy grupy.

325 HALINA KUBIAK, ROBERT MACI•G, CZY ZNASZ SW”J REGION...

Refleksja Uczniowie wypowiadaj si na Ocena własnego Nauczyciel 5 minut temat pracy w grupie na lekcji: uczenia si. ustosunkowuje si -co na dzisiejszych zajciach do pracy grupy i im si podobało, ocenia zarówno -jak grupie pracowało si efekty pracy, jak i razem, jej przebieg . -czy wszyscy byli Uczniowie zaangaowani podczas pracy, otrzymuj karty -ewaluacja pisemna. pracy do wypełnienia.

VI. Ewaluacja zajÍÊ przedmiotowych

1. Na dzisiejszych zajÍciach podoba≥o mi siÍ ÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖ.. ÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖ 2. ChÍtnie zmieni≥bym ÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖ ÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖÖ 3. Domaluj do rysunku minkÍ, ktÛra bÍdzie wyraøa≥a stopieÒ twojego zadowolenia z lekcji:

4. OceÒ wk≥ad swojej pracy w grupie w skali od 1do 10 stawiajπc znak X na linii:

0 5 10

Opracowali: Halina Kubiak SP Kupno Robert Maciπg SP Kupno

326 BARBARA G”RKA-STARZEC, EDWARD DUDZIAK, PLAN WYCIECZKI ...

TEMAT: PLAN WYCIECZKI ROWEROWEJ NA TRASIE NIWISKA - KAMIONKA - OCIEKA - BLIZNA - NIWISKA

Edukacja regionalna i prozdrowotna. Wycieczka przeznaczona jest dla starszych klas gimnazjalnych i szko≥y úredniej.

I. Cel g≥Ûwny Zapoznanie z walorami przyrodniczymi i kulturowymi regionu

II. Cele operacyjne UczeÒ: - wie jakie jest dziedzictwo kulturowe regionu, - zna historiÍ najbliøszej okolicy z okresu II wojny úwiatowej, - rozumie znaczenie historii regionalnej i jej roli w tworzeniu historii kraju, - rozumie znaczenie poznawania zabytkÛw dla kszta≥towania poczucia toøsamoúci narodowej, - potrafi wskazaÊ ciekawe, warte obejrzenia miejsca w najbliøszej okolicy, - potrafi pe≥niÊ rolÍ przewodnika po w≥asnym regionie.

III. Metody Wycieczka rowerowa.

IV. årodki dydaktyczne 1. £. Godlewski, Historia podziemia konspiracyjnego Armii Krajowej _ ObwÛd Kolbuszowa, kryptonim ÑKefirî [w] Rocznik Kolbuszowski nr 4, rok 1994- 2000, s. 28-30 2. M. SkowroÒski, Gmina Niwiska, s. 35-38

V. Przebieg wycieczki Czas trwania wycieczki ñ ok. 6 godzin, liczba opiekunÛw 2 ñ 4 (w zaleønoúci od liczby uczestnikÛw).

Trasa ok. 40 km. - ZbiÛrka pod szko≥π w Niwiskach ñ 8:30 - Przypomnienie przez opiekunÛw zasad bezpiecznego poruszania siÍ po drogach. - Uformowanie kolumny rowerowej (1 opiekun na czele, 2 zamyka kolumnÍ). - Wyjazd w trasÍ ñ 9:00 (Mapka trasy w za≥πczeniu).

327 BARBARA G”RKA-STARZEC, EDWARD DUDZIAK, PLAN WYCIECZKI ...

- Pierwszy postÛj w Kamionce przy zalewie(ok. 30 min.), zapoznanie uczniÛw z walorami miejscowoúci i roúlinnoúciπ okolic. - Przejazd z Kamionki do Ocieki, postÛj w Ociece, zwiedzanie m≥yna wodnego ñ zapoznanie siÍ z pracπ m≥ynarza. Jak powstaje mπka? Jakie maszyny stosowane sπ dziú, jakie by≥y kiedyú.(ok. 30 min.) - Przejazd z m≥yna do bunkrÛw w Ociece. Wyznaczeni wczeúniej uczniowie opowiadajπ o historii tych terenÛw w okresie II wojny úwiatowej. Obejrzenie bunkrÛw(2 najwiÍksze, najbliøej trasy). - Przejazd z Ocieki poniemieckπ trasπ do Blizny, szukanie pozosta≥oúci po wyrzutniach V2. - OmÛwienie przez nauczyciela tematu dotyczπcego Ñcudownej broniî niemieckiej i historii z niπ zwiπzanych. Wyjaúnienie dlaczego Blizna sta≥a siÍ miejscem prÛb z nowπ broniπ. - Ognisko i podsumowanie wycieczki. - Wyjazd do Niwisk ñ powrÛt ok. 15:00, po powrocie do szko≥y ocena prezentacji uczniÛw.

VI. Zadanie domowe

U≥Ûø krzyøÛwkÍ dotyczπcπ poznanych na wycieczce miejsc.

Opracowanie: Publiczne Gimnazjum Niwiska mgr Barbara GÛrka ñ Starzec mgr Edward Dudziak

328 BARBARA G”RKA-STARZEC, EDWARD DUDZIAK, PLAN WYCIECZKI ...

329 BARBARA G”RKA-STARZEC, EDWARD DUDZIAK, PLAN WYCIECZKI ...

330 BARBARA G”RKA-STARZEC, EDWARD DUDZIAK, PLAN WYCIECZKI ...

TEMAT: JAK TO DRZEWIEJ BYWA£O... NASZE RODZINNE TRADYCJE BOØONARODZENIOWE I KARNAWA£OWE

Scenariusz lekcji regionalnej dla klas starszych szkÛ≥ podstawowych i gimnazjÛw.

I. Cel g≥Ûwny Rozbudzanie wraøliwoúci na piÍkno zachowanych zwyczajÛw i ich rolÍ w øyciu wspÛ≥czesnego Polaka.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - wie jak jego przodkowie obchodzili Boøe Narodzenie i karnawa≥, - rozumie sens i potrzebÍ podtrzymywania rodzinnych tradycji úwiπtecznych, - potrafi opowiedzieÊ o domowych tradycjach, obrzÍdach úwiπtecznych i karnawa≥owych, - potrafi wykonaÊ ozdoby boøonarodzeniowe typowe dla regi376onu lasowiackiego, - potrafi wcielaÊ siÍ w rolÍ i wykonywaÊ tradycyjne przyúpiewki.

III. Metody Prezentacja, elementy dramy, pogadanka, elementy wyk≥adu.

IV. Formy pracy Indywidualna, praca w grupach, zbiorowa.

V. årodki dydaktyczne Materia≥y plastyczne, opisy potraw lasowiackich, wrÛøb i tradycji úwiπtecznych, zdjÍcia, elementy strojÛw kolÍdniczych.

VI Tok lekcji - Wprowadzenie do tematu (nauczyciel krÛtko przedstawia polskie tradycje úwiπteczne, uúwiadamiajπc uczniom jak waønπ rolÍ odgrywa≥ kiedyú w øyciu wsi rok liturgiczny). - Przygotowanie wspÛlnie z uczniami ozdÛb boøonarodzeniowych typowych dla regionu lasowiackiego (pajπki, úwiaty). - OmÛwienie przez wybranych wczeúniej uczniÛw ich domowych zwyczajÛw úwiπtecznych, po≥πczone z opisem potraw wigilijnych (np. barszcz bia≥y z grzybami). - Wigilijne wrÛøby z naszego regionu (zebrane przez uczniÛw opisy). - Wybrany wczeúniej uczeÒ przedstawia znaczenie s≥owa Ñkarnawa≥î i omawia tradycje z nim zwiπzane.

331 BARBARA G”RKA-STARZEC, EDWARD DUDZIAK, PLAN WYCIECZKI ...

- Elementy dramy - uczniowie przebrani za kolÍdnikÛw úpiewajπ starπ lokalnπ przyúpiewkÍ ÑSzczodrokiî.

Piecone tu scodroki, ko≥oki powiadali nom, ålicna pani, grzecna pani dejøe i tyz nom Jak nie dacie scodroka, ko≥oka, dejcie chleba krom Zap≥aci wom Pan BÛg z nieba i ten úwiÍty Jon. Pan Jezus siÍ narodzi≥, po scodrockach rozchodzi≥ A my Go tez witomy, pod kolanka chwytomy Zawitajøe Panie nas po scodrockach dzisiaj cas. Scodrocorze mali kolondke wybrali, kolondecka nie laseczka Abyúcie nom dali. Jak wy nom nie dacie, to wy nos poznacie, Wszystkie garczki wyt≥ucewa co na szofie mocie.

Niech bÍdzie pochwalony na ten Nowy Rok, Niech siÍ wom tu rodzi kapusta i groch, Zimioki jak po≥y, len do powa≥y, Pszenica jak rÍkawica, a na piecu siedzi dzieci kopica. Øeby wom siÍ udawa≥o proso, øeby wasza gospodyni nie chodzi≥a boso.

- Podsumowanie lekcji ñ uzmys≥owienie uczniom potrzeby kultywowania tradycji szczegÛlnie w drodze do Europy. - Ocena pracy uczniÛw. - Zadanie pracy domowej ñ Czy nasze tradycje ludowe naleøy chroniÊ przed zapomnieniem?

Opracowa≥a: mgr Barbara GÛrka ñ Starzec Gimnazjum Publiczne Niwiska

332 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, åLADAMI PRZESZ£OåCI...

TEMAT: åLADAMI PRZESZOåCI PO NOWEJ D BIE

I. Cel g≥Ûwny Rozwijanie postaw obywatelskich i patriotycznych, poczucia przynaleønoúci do wspÛlnoty lokalnej, regionalnej i narodowej.

II. Cele operacyjne

UczeÒ: - zna wydarzenia historyczne: historiÍ bitwy pod Grunwaldem, znaczenie uchwalenia Konstytucji 3 Maja, okolicznoúci powstania hymnu narodowego, - zna losy PolakÛw na Wschodzie w czasie II wojny úwiatowej, bitwÍ o Westerplatte, - dostrzega rolÍ postaci historycznych w wymienionych wydarzeniach: Stanis≥aw Ma≥achowski, S. August Poniatowski, JÛzef Wybicki, Jan Gryczman, - rozumie i pos≥uguje siÍ pojÍciami i terminami: Ustawa Rzπdowa, PieúÒ LegionÛw Polskich we W≥oszech, Golgota Wschodu, - pos≥uguje siÍ mapπ, - wspÛ≥pracuje w zespole zadaniowym, - potrafi dokonaÊ selekcji informacji pochodzπcych z rÛønych ürÛde≥, w celu przygotowania referatu, - potrafi wykorzystaÊ posiadanπ wiedzÍ do wyraøania w≥asnej opinii.

III. Metody - praca z tekstem ürÛd≥owym, - praca z mapπ, - rozmowa nauczajπca, - praca w grupie.

IV. årodki dydaktyczne - ,,Nasze Sprawyî ñ pismo Samorzπdu Miasta i Gminy Nowa DÍba, - Zeszyty NTSK nr 1 ,,Virtuti Militariî, - ,,Miasto i Gmina Nowa DÍbaî ñ informator gospodarczo- - krajoznawczy, - mapa Nowej DÍby, - referaty uczniÛw.

V. Tok lekcji 1. Przygotowanie lekcji Podzielenie klasy na 5 grup, ktÛre przygotowujπ referaty na nastÍpujπce tematy: - Historia i tradycje Pomnika Grunwaldzkiego. - UpamiÍtnienie 200-setnej rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja.

333 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, åLADAMI PRZESZ£OåCI...

- UpamiÍtnienie 200-setnej rocznicy powstania Mazurka Dπbrowskiego. - Uczczenie ofiar Golgoty Wschodu. - PostaÊ majora J. Gryczmana i jego udzia≥ w II wojnie úwiatowej.

2. Wprowadzenie Dzisiejsza lekcja bÍdzie poúwiÍcona zebraniu i uporzπdkowaniu wiadomoúci na temat najwaøniejszych miejsc pamiÍci narodowej w naszym mieúcie.

3. RozwiniÍcie Praca w grupach z mapπ ñ wyznaczanie trasy wycieczki (za≥πcznik nr 1) i miejsc pamiπtkowych tablic (pierwsza tablica w szkole upamiÍtniajπca 200- setnπ rocznicÍ powstania Mazurka Dπbrowskiego, druga tablica poúwiÍcona mjr J. Gryczmanowi na Alei ZwyciÍstwa, trzecia i czwarta tablica w Koúciele Matki Boøej KrÛlowej Polski) oraz Pomnika Grunwaldzkiego przy ul. Ks. H. £agockiego.

4. Trasa wycieczki - Tablica na II piÍtrze ZS nr 1 ñ referat o historii ,,Mazurka Dπbrowskiegoî. - Przejúcie pod pamiπtkowπ tablicÍ poúwiÍconπ majorowi J. Gryczmanowi ñ przedstawienie postaci obroÒcy Westerplatte. - Tablice w Koúciele MBKP ñ ukazanie znaczenia Konstytucji 3 Maja i z≥oøenie symbolicznej wiπzanki kwiatÛw pod tablicπ poúwiÍconπ ofiarom Golgoty Wschodu w 55 rocznicÍ. - ZakoÒczenie wycieczki przed Pomnikiem Grunwaldzkim ñ poznanie historii powstania pomnika.

5. Podsumowanie Rozmowa na temat wartoúci wyniesionych z lekcji.

VI. Zadanie domowe Napisz swoje refleksje na temat miejsca pamiÍci, ktÛre ciÍ najbardziej poruszy≥o.

VII. Za≥πczniki - Mapa Nowej DÍby ñ oznaczenie trasy. - ZdjÍcia tablic i pomnika.

Opracowa≥y: ZespÛ≥ SzkÛ≥ nr 1 Nowa DÍba Marzena ZiÍba, Anna Babula, Beata Gajom

ZA£•CZNIKI 1. Mapa Nowej DÍby 2. ZdjÍcia tablic i pomnika

334 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, åLADAMI PRZESZ£OåCI...

335 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, åLADAMI PRZESZ£OåCI...

336 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, åLADAMI PRZESZ£OåCI...

337 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, åLADAMI PRZESZ£OåCI...

338 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, åLADAMI PRZESZ£OåCI...

339 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI...

TEMAT: KARDYNA£ ADAM KOZ£OWIECKI - ZAKONNIK, WI ZIE—, MISJONARZ

I. Cel g≥Ûwny Pog≥Íbienie i rozwiniÍcie wiedzy na temat postaci kardyna≥a Koz≥owieckiego oraz zrozumienie jego roli i znaczenia dla regionu, kraju i úwiata.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - zna najwaøniejsze fakty z biografii kardyna≥a Koz≥owieckiego, - zna historiÍ regionu jako Ñ kraju lat dziecinnychî kardyna≥a, - rozumie jaki wp≥yw mia≥y wydarzenia polityczne owego czasu na losy bohatera lekcji, - dostrzega role wybitnej postaci dla regionu kraju i úwiata, - aktywnie pracuje w zespole zadaniowym, - analizuje teksty i materia≥y ürÛd≥owe, - formu≥uje w≥asne wnioski, - potrafi dokonaÊ selekcji informacji pochodzπcych z rÛønych ürÛde≥ przekazu, w celu przygotowania referatu III. Metody - praca z tekstem ürÛd≥owym - wywiad - rozmowa nauczajπca - praca grupowa, zbiorowa i indywidualna

IV. årodki dydaktyczne - Ksiπøki autorstwa kardyna≥a np. ÑUcisk i strapienieî. - ZdjÍcia - Wywiady uczniÛw - Referaty uczniÛw - Kaseta z filmem ÑKardyna≥ z buszuî. - Strona internetowa gminy Majdan KrÛlewski: http://www.majdankrolewski.pl

V. Tok lekcji 1. Przygotowanie lekcji: Podzielenie klasy na zespo≥y: - Pierwszy zespÛ≥ przygotowuje wywiady z osobami znajπcymi kardyna≥a: z ksiÍdzem dziekanem W. W≥odarczykiem, ksiÍdzem dziekanem M. Wolaninem i z najstarszymi mieszkaÒcami Huty Komorowskiej: panem S. WÛjcikiem i paniπ M. Filπ, notuje, wypoøycza zdjÍcia, ksiπøki i inne materia≥y - Drugi zespÛ≥ przygotowuje reportaø zdjÍciowy z miejsc zwiπzanych z kardyna≥em: z Huty Komorowskiej i Majdanu KrÛlewskiego.

340 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI...

- Trzeci zespÛ≥ zapoznaje siÍ z ksiπøkami autorstwa kardyna≥a i przygotowuje krÛtkie ich fragmenty do prezentacji dla klasy. Nauczyciel przed lekcjπ spotyka siÍ z uczniami, przeglπda, porzπdkuje materia≥ zebrany przez uczniÛw.

2. Wprowadzenie Dzisiejsza lekcja bÍdzie poúwiÍcona zebraniu i uporzπdkowaniu wiadomoúci na temat jednej z najwaøniejszych postaci naszego regionu Kardyna≥a Adama Koz≥owieckiego

3. RozwiniÍcie Uczniowskie prezentacje:

- Pierwszy zespÛ≥ - przedstawia koleje øycia kardyna≥a : pochodzenie z rodziny hrabiowskiej, uczÍszczanie do szko≥y jezuickiej, wstπpienie do zakonu, pobyt w obozach w czasie II wojny úwiatowej, wyjazd na misje. Prezentuje zdjÍcia rodziny, dworku, zdjÍcia z czasÛw wojny, pracy na misjach i wizyt Koz≥owieckiego w rodzinnych stronach. Przytacza wspomnienia najstarszych mieszkaÒcÛw Huty Komorowskiej zwiπzane z rodzinπ Koz≥owieckich. - Drugi zespÛ≥ ñ przedstawia materia≥ zdjÍciowy z parku podworskiego w Hucie Komorowskiej, z kaplicy cmentarnej w Majdanie KrÛlewskim, gdzie spoczywa ojciec Kardyna≥a - Trzeci zespÛ≥ ñ zapoznaje klasÍ z wybranymi fragmentami ksiπøek autorstwa kardyna≥a, zawierajπcymi dedykacje i autograf autora

Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela formu≥ujπ notatki na temat bohatera lekcji i znaczenia jego osoby dla regionu kraju i úwiata .

4. Podsumowanie Obejrzenie filmu: ÑKardyna≥ z buszuî.

VI. Zadanie domowe

Zaplanowanie wycieczki rowerowej do Huty Komorowskiej i ogniska na terenie parku

VII. Za≥πczniki - zdjÍcia kardyna≥a z rÛønych okresÛw øycia - zdjÍcia z terenÛw Huty Komorowskiej i Majdanu KrÛlewskiego - wycinki prasowe na temat kardyna≥a Opracowa≥y: ZespÛ≥ SzkÛ≥ nr 1 Nowa DÍba Anna Babula, Beata Gajos, Marzena ZiÍba

341 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI... ZA£•CZNIKI ZdjÍcia Kardyna≥a z rÛønych okresÛw øycia.

Dom rodzinny Koz≥owieckich w Hucie Komorowskiej

Jezuici, wiÍüniowie po wyzwoleniu obozu w Dachau w 1945 r.

342 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI...

Otwarcie domu parafialnego w Kabwe (1954 r.)

Konsekracja Koz≥owieckiego na biskupa. Lusaka, 9 IX 1955 r.

343 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI...

KoúciÛ≥ w Mpunde. Obecna placÛwka arcybiskupa Koz≥owieckiego

Jubileuszowy toast na 60-lecie kap≥aÒstwa

344 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI...

2. Wycinki prasowe:

ÑDziadowski chleb kardyna≥aî Arcybiskup Adam Koz≥owiecki, 87-letni misjonarz z Zambii, zosta≥ podniesiony do godnoúci kardynalskiej. Nowy kardyna≥ pochodzi z Huty Komorowskiej ko≥o Majdanu KrÛlewskiego w Tarnobrzeskiem. Jego ojciec mia≥ tam majπtek ziemski. Do dzisiaj øyjπ w Hucie ludzie, ktÛrzy pamiÍtajπ dziedzica Koz≥owieckiego i jego synÛw. Koz≥owieccy mieli przed wojnπ kilka tysiÍcy hektarÛw pÛl i bogatych w zwierzynÍ lasÛw. Kiedy w 1929 roku Adam wstπpi≥ do zakonu jezuitÛw w Starej Wsi. jego ojciec, takøe Adam, za≥oøy≥ fundacjÍ szkolnπ. Przekaza≥ na niπ prawie ca≥y majπtek: trzy tysiπce hektarÛw ziemi. Wtajemniczeni mÛwiπ, øe fundacja by≥a zemstπ za to, øe syn postanowi≥ wbrew woli ojcowskiej zostaÊ zakonnikiem, a potem ksiÍdzem. Jeden z paragrafÛw statutu fundacji zabrania korzystania z profitÛw majπtku osobom, ktÛre w≥oøy≥y szaty duchowne. Ojciec nie zmieni≥ zapisu do úmierci w 1949 roku w Zakopanem. Podobno sam kardyna≥ Koz≥owiecki mÛwi øartem, øe czuje siÍ wydziedziczony.

PÛ≥ wieku w dworskim kurniku - Jak przyszliúmy tu mieszkaÊ w 1945 roku, to juø Koz≥owieckich nie by≥o, ale pa≥ac sta≥. By≥y tartak, cegielnia, a pod lasem sta≥y murowane stajnie - wspomina W≥adys≥awa Gancarczyk wycierajπc rÍce w przybrudzony fartuch. Pa≥ac zosta≥ rozkradziony, mury rozebrano na ceg≥Í, z ktÛrej powsta≥a szko≥a. Na resztÛwce dworskiej, w rozleg≥ym parku gospodaruje Ochotnicza Straø Poøarna, obok stoi piÍtrowy budynek oficyny dworskiej. Minionπ úwietnoúÊ przypominajπ ceglane kikuty, resztki gzymsÛw i pÍkajπce filary piwnic, wúrÛd ktÛrych ganiajπ siÍ szczury. RemizÍ wzniesiono na ocala≥ych murach stajennych. Po tartaku, cegielni i innych budynkach nawet úlad nie pozosta≥. Rodzina GancarczykÛw øyje od pÛ≥wiecza w dworskim kurniku, ktÛry po wojnie wyremontowali ich rodzice. - Jak juø kur nie by≥o, o tu, w kuchni, weterynarz zaciela≥ krowy. A teraz my mieszkamy - úmieje siÍ gospodyni.

Po francusku gadali O majπtku Koz≥owieckich krπøπ w okolicach mity. MÛwi siÍ, øe pa≥ac mia≥ kilkaset pokoi, licznπ s≥uøbÍ, bogate wnÍtrza, obrazy, antyki, dywany. - Nie s≥uchaj pan - krÍci g≥owπ Stanis≥aw WÛjcik, osiemdziesiÍciolatek, najstarszy bodajøe mieszkaniec Huty Komorowskiej. By≥o ze trzydzieúci pokoi, fontanna, ≥adny park z magnoliπ i bzami. Chodzili po tym parku i gadali po francusku, øeby ich nikt nie rozumia≥. Egzotyczne drzewa parkowe przetrzebili najpierw Niemcy. Po wojnie park wycina≥a na opa≥ Armia Czerwona, a dokoÒczyli rzeü miejscowi, kiedy rozbierali pa≥ac oko≥o 1955 roku. Do dziú zachowa≥y siÍ regularny uk≥ad alejek i trochÍ starych drzew. Wyposaøenie pa≥acu by≥o raczej skromne, przynajmniej w porÛwnaniu do

345 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI... pobliskich magnackich posiad≥oúci. Sam budynek przypomina≥ raczej duøy dwÛr polski, zbudowany by≥ z kruchej ceg≥y swojskiego wyrobu. Drzwi goúciom otwiera≥ jeden lokaj. By≥ w kuchni jeden kucharz, w stajni cugowej koniuszy, kilku fornali - i tyle. - Koz≥owieccy to nie byli bogacze i daleko im do Potockich z £aÒcuta i DoliÒskich z Baranowa Sandomierskiego. I skπpi byli bardzo. Jak pogorzelcy przyszli po wsparcie, to dali z≥otÛwkÍ - mÛwi WÛjcik, ktÛremu pamiÍÊ jeszcze nieüle s≥uøy.

Dworski las, dworskie jagody - Adam senior najbardziej o las dba≥. Jak kto drzewo ukrad≥, to trafia≥ do sπdu. Tutejszy las øywi≥ i by≥ powodem do dumy. Jesieniπ i zimπ organizowano polowania, na ktÛre przyjeødøali znajomi z innych majπtkÛw, g≥Ûwnie z Dzikowa i Baranowa. Kto siÍ z ch≥opÛw najπ≥ do nagonki, mÛg≥ zarobiÊ nawet dwa z≥ote dziennie. Moøna za to by≥o kupiÊ dwa kilo cukru. ZarobiÊ moøna by≥o takøe na dworskich ≥πkach. Dziedzic za koszenie trawy, grabienie i suszenie p≥aci≥ sianem. Kto wysuszy≥ trzy kopki, to jednπ mÛg≥ sobie zabraÊ do stodo≥y, ale do koÒca nie wiedzia≥, ktÛra bÍdzie jego. To by≥ dobry pomys≥, bo kaødy robi≥ tak, jak na swoim. Skup p≥aci≥ za jagody, ktÛre - podobnie jak dzisiaj - sz≥y na eksport do Europy Zachodniej. Ale jagÛd w paÒskim lesie nie wolno by≥o zbieraÊ na sprzedaø. - Raz mnie gajowy z≥apa≥. PamiÍtam jak dzisiaj, niedziela by≥a - mÛwi pan Stanis≥aw. - Rozbi≥ mi dzbanek i kaza≥ ojcu powiedzieÊ, øeby wiÍcej dzieci na cudze nie puszcza≥.

Brat Johna Kennedy'ego WÛjcik mieszka, jak wielu innych, na podworskiej parceli, a dom wybudowa≥ z cegie≥ po rozebranym tartaku. Adama i jego braci zna≥ przed wojnπ. - By≥o ich trzech: Adam - ktÛry dosta≥ imiÍ po ojcu, Jurek - najstarszy, a imienia trzeciego nie pamiÍtam - mruøy oczy WÛjcik. Adam junior w roku 1937 otrzyma≥ úwiÍcenia kap≥aÒskie. Na mszy prymicyjnej w swej parafii w Majdanie KrÛlewskim byli obecni prawie wszyscy mieszkaÒcy Huty, ch≥opi i fornale. By≥ teø osiemnastoletni wÛwczas Stanis≥aw WÛjcik. - Sam Adam mÛwi≥, øe poszed≥ na dziadowski chleb, bo øywot ksiÍdza to nieustanna øebranina - pamiÍta WÛjcik. Jerzy Koz≥owiecki, brat Adama, by≥ oficerem. Po klÍsce 1939 roku przedosta≥ siÍ do Anglii. Korespondowa≥ z bratem d≥ugo. Po wojnie mieszka≥ w Kanadzie pod nazwiskiem John Kennedy. Trzeciego brata, Czes≥awa, zastrzelili Niemcy na poczπtku wojny miÍdzy ZagÛrzem a Sanokiem. Z niemieckπ pedanteriπ zawiadomili rodzinÍ, zwracajπc przy okazji koøuch, w ktÛry by≥ ubrany zmar≥y.

PrzyjaüÒ z wnukami W kwietniu roku 1970 Adam junior, juø arcybiskup, po raz pierwszy przyjecha≥

346 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI... z Afryki do rodzinnej wsi. Pan Stanis≥aw pamiÍta, øe wpad≥ na krÛtko, øeby zobaczyÊ, co zosta≥o z majπtku. ChwilÍ rozmawiali z sobπ. - Powiedzia≥ mi, øe jego ojciec zakopa≥ tu trochÍ z≥ota. Pod jakimú krzakiem mia≥o leøeÊ to z≥oto, ale krzaka juø dawno nie by≥o. wiÍc rozejrza≥ siÍ i pojecha≥ z powrotem - mÛwi WÛjcik. Od KoÒca lat siedemdziesiπtych Adam Koz≥owiecki towarzyszy≥ papieskim pielgrzymkom do Polski. Zawar≥ przyjaünie z synami i wnukami swych dawnych znajomych, a wúrÛd nich z Edwardem Kopciem, leúnikiem, regionalistπ i wydawcπ pisma ÑMajdaÒszczyza". Z wieloma ludümi wymienia ciep≥o listy. Drobna postaÊ kardyna≥a jednoczy tutejszych ludzi. Od kilku lat Majdan sta≥ siÍ ostojπ ÑSolidarnoúci", a odsetek g≥osujπcych na opcjÍ narodowo-katolickπ siÍga tu 90 procent. Przed kaødymi wyborami zaglπdajπ do tego miasteczka g≥odni poparcia przywÛdcy zwiπzku. Ostatnio, jesieniπ ubieg≥ego roku, goúci≥ tu przewodniczπcy ÑSolidarnoúci" Marian Krzaklewski. Piotr Piasek

Arcybiskup Adam Koz≥owiecki wúrÛd ziomkÛw Wielki dzieÒ przeøywa≥a gmina Majdan KrÛlewski 12 czerwca. Rodzinne strony odwiedzi≥ arcybiskup Adam Koz≥owiecki, niezwyk≥y cz≥owiek, jezuita. Okazja ku temu by≥a szczegÛlna. Rada Gminy bowiem nada≥a sÍdziwemu kap≥anowi (w tym roku ukoÒczy≥ 86 lat), honorowe obywatelstwo gminy Majdan KrÛlewski. UroczystoúÊ zgromadzi≥a w majdaÒskim ratuszu w≥adze samorzπdowe, mieszkaÒcÛw gminy i zaproszonych goúci. WúrÛd nich by≥ rÛwnieø wojewoda tarnobrzeski Pawe≥ Stawowy, a takøe parlamentarzyúci Polskiego Stronnictwa Ludowego naszego regionu oraz reprezentanci samorzπdu Nowej DÍby - Czes≥awa Zych i Mieczys≥aw KozdÍba. Przewodniczπca RG w Majdanie KrÛlewskim Janina Wojtowicz wrÍczy≥a dostojnemu goúciowi, akt nadania honorowego obywatelstwa, a wÛjt Tadeusz Cebula przekaza≥ øyczenia. PÛüniej arcybiskup poúwiÍci≥ nowπ przepompowniÍ wody pitnej w Hucie Komorowskiej i odprawi≥ uroczyste naboøeÒstwo w miejscowym koúciele. W koncelebrze towarzyszyli mu licznie ksiÍøa z dekanatu. OprawÍ artystycznπ tej wzruszajπcej uroczystoúci zapewni≥a nowodÍbska orkiestra dÍta. Kilka zdaÒ o tym niezwyk≥ym cz≥owieku. Urodzi≥ siÍ l kwietnia 1911 roku w Hucie Komorowskiej w rodzinie ziemiaÒskiej. Uczy≥ siÍ w gimnazjum w Chyrowie i Poznaniu. NastÍpnie wstπpi≥ do Zakonu Towarzystwa Jezusowego. Odby≥ studia filozoficzne w Krakowie i teologiczne w Lublinie. W 1937 roku otrzyma≥ úwiÍcenia kap≥aÒskie. W listopadzie 1939 roku zosta≥ aresztowany i ca≥π okupacjÍ by≥ wiÍziony w obozach koncentracyjnych. Wiele lat pÛüniej napisa≥ o tym straszliwym okresie - dwukrotnie wydanπ ksiπøkÍ "Ucisk i strapienie". Po wojnie wyjecha≥ na misje do Afryki. W 1955 r., zosta≥ biskupem, a nastÍpnie arcybiskupem w Lusace (Zambia - dawniej Rodezja P≥n.). Ten okres utrwalony zosta≥ w ksiπøce "WúrÛd ludu Zambii". Obecnie ksiπdz Adam Koz≥owiecki nadal mieszka w Afryce i jest

347 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI... wikarym. W ostatnich latach by≥ juø kilka razy w Polsce i w rodzinnych stronach. Cieszy siÍ dobrym zdrowiem i wyjπtkowπ jasnoúciπ umys≥u - uczestnikÛw spotkania w Majdanie KrÛlewskim i Hucie Komorowskiej zachwyci≥y mπdre wystπpienia jubilata, bÍdπcego w kap≥aÒstwie juø 60 lat. JÛzef Myjak

3. Najwaøniejsze fakty z biografii Kardyna≥a Urodzi≥ siÍ 1 kwietnia 1911 roku w Hucie Komorowskiej w powiecie kolbuszowskim, jako syn Adama i Marii z domu Janocha. Do dziesiπtego roku øycia przebywa≥ w domu rodzinnym, intensywnie uczy≥ siÍ jÍzykÛw obcych. W 1921 roku zosta≥ oddany do gimnazjum i konkwitu ksiÍøy jezuitÛw w Chyrowie, a w 1926 do gimnazjum úw. Marii Magdaleny w Poznaniu. Wbrew woli ojca po uzyskaniu úwiadectwa dojrza≥oúci, wstπpi≥ w 1929 r. do Towarzystwa Jezusowego. Nowincjat odbywa≥ w Starej Wsi ko≥o Brzozowa, pierwsze úluby z≥oøy≥ w 1931 r. Potem studiowa≥ filozofiÍ w Krakowie (1931 - 33 ), przez rok by≥ wychowawcπ m≥odzieøy w Chyrowie (1933 ñ 34). W latach (1934 ñ 38 studiowa≥ teologiÍ w kolegium jezuitÛw ÑBobolanumî w Lublinie. åwiÍcenia kap≥aÒskie przyjπ≥ 24 czerwca 1937 r. w Lublinie. Ostatnie stadium formacji, czyli stadium duchowoúci i prawa zakonnego odby≥ w roku akademickim 1938 / 39 we Lwowie. Wojna zasta≥a go w Chyrowie, 9 wrzeúnia uda≥ siÍ na tu≥aczkÍ najpierw na wschÛd, potem na zachÛd, 26 paüdziernika dotar≥ do Krakowa. 10 listopada zosta≥ aresztowany przez hitlerowcÛw i wiÍziony kolejno na Montelupiach, od 3 lutego 1940 r. w Wiúniczu, od 20 czerwca w OúwiÍcimiu i od 11 grudnia w Dachau. Zwolniony 29 kwietnia 1945 r. przebywa≥ w kolegium jezuickim w Pullach. Na zlecenie prze≥oøonych zakonnych spisa≥ z pamiÍci pamiÍtniki wydane w 1967 r. z skreúlonymi cenzury paÒstwowej pt. ÑUcisk i strapienie. PamiÍtnik wiÍünia 1939 ñ 1945î, wznowienie. Juø w Pullach otrzyma≥ propozycjÍ wyjazdu na misjÍ do Rodezji PÛ≥nocnej (dzisiejsza Zambia). W Rzymie 15 sierpnia 1945 r. z≥oøy≥ ostatnie úluby zakonne, a 29 stycznia 1946 r. wyjecha≥ do Zambii. Koz≥owiecki posiada≥ wyjπtkowe zalety charakteru, znajomoúÊ jÍzykÛw (g≥. angielskiego), praktykÍ pedagogicznπ, co u≥atwi≥o mu pracÍ misyjnπ: zak≥adanie nowych szkÛ≥, budowÍ wiejskich kaplic i domÛw dla nauczycieli. Od 1948 r. by≥ prze≥oøonym czyli superiorem stacji misyjnej w Kosisi w pobliøu Lusaki, ktÛra obejmowa≥a 300 wiosek. 15 lipca 1950 r. zosta≥ mianowany wikariuszem apostolskim Lusaki. W latach 1950 ñ 55 Koz≥owiecki wiele budowa≥, sprowadza≥ nowe zgromadzenia zakonne, zak≥ada≥ szko≥y i szpitale. W 1952 r. za≥oøy≥ seminarium duchowne w Mpimie, ktÛre sta≥o siÍ z biegiem lat najwiÍkszym w kraju. W 1955 r. Koz≥owiecki zosta≥ pierwszym biskupem Lusaki. Zambia sta≥a siÍ najwaøniejszπ polskπ misjπ w Afryce. Biskup by≥ wielkim orÍdownikiem rÛwnouprawnienia ras. Papieø Jan XXIII w 1959 r. ustanowi≥ niezaleønπ prowincjÍ koúcielnπ, a Koz≥owieckiego mianowa≥ arcybiskupem. Bra≥ czynny udzia≥ w Soborze WatykaÒskim II. Odegra≥ duøπ rolÍ w okresie uzyskiwania przez ZambiÍ

348 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI... niepodleg≥oúci. Koz≥owiecki sprowadzi≥ na misjÍ jezuitÛw amerykaÒskich oraz polskich ksiÍøy diecezjalnych. Corocznie sk≥ada≥ rezygnacjÍ ze swojego stanowiska, widzia≥ na swoim miejscu rodowitego Zambijczyka. Sta≥o siÍ to w 1969 r. kiedy mianowano pierwszego murzyÒskiego arcybiskupa w Zambii Emanuela Milingo. Pozosta≥ na terenie Zambii jako zwyk≥y misjonarz. NastÍpcπ Milingi zosta≥ Adrian Mungandu ñ wychowanek polskiej misji. Od chwili rezygnacji Koz≥owiecki by≥ kierowany do pracy w terenie, w murzyÒskich wioskach: Chingombe (1970 ñ 1973, 1976- 1989), Mumbwa (1973- 1974), Chikuni (1975-1976), Lusace (1989 ñ 1990), Mulungushi (1990-1992) a obecnie w Mpunde. Zosta≥ odznaczony wieloma orderami zambijskimi, jest cz≥onkiem Kongregacji Ewangelizacji LudÛw, utrzymuje bliskie kontakty z Poloniπ afrykaÒskπ i úwiatowπ. W Polsce by≥ kilka razy, zawsze zabiega≥ o promocjÍ misji zambijskiej. W 1997 r. z okazji 60 ñlecia kap≥aÒstwa przyby≥ do Polski i uczestniczy≥ we mszy koncelebrowanej przez Jana Paw≥a II w Legnicy. W 1998 r. zosta≥ podniesiony do rangi kardyna≥a. Z tej okazji odwiedzi≥ PolskÍ i swoje rodzinne strony: HutÍ Komorowskπ, KomorÛw i Majdan KrÛlewski. Nadal kontynuuje swoje dzie≥o wspierania i promocji Koúcio≥a na afrykaÒskim kontynencie. Na podstawie ksiπøki ÑMoja Afryka, moje Chingombe Ñ Wyd.WAM, KrakÛw 1998.

4. Wspomnienia Ks. Dziekana M. Wolanina i p. Stanis≥awa WÛjcika:

Moje spotkania z J.E. Kardyna≥em Adamem Koz≥owieckim

Z J.E. Ks. abpem a obecnie kard. A. Koz≥owieckim spotka≥em siÍ w sumie piÍciokrotnie. Po raz pierwszy zaraz na poczπtku mojego pobytu w Seminarium Duchownym w Przemyúlu. O ile pamiÍtam, by≥a to Jego pierwsza podrÛø do Ojczyzny po wyjúciu z obozu koncentracyjnego i pracy misyjnej w Zambii. Jego øycie i dzia≥alnoúÊ znane mi by≥y z lektury ksiπøki "Ucisk i strapienie". Drugi raz zetknπ≥em siÍ z Nim nied≥ugo przed przyjÍciem úwiÍceÒ kap≥aÒskich. WÛwczas przyjecha≥ ze swoim nastÍpcπ, miejscowym Zambijczykiem murzynem, ks. bpem Milingo. Po raz pierwszy widzia≥em biskupa murzyna, co pod pewnym wzglÍdem by≥o swoista atrakcjπ, poniewaø nie by≥o za wiele okazji, aby stykaÊ siÍ z ludümi innego koloru skÛry. Trzecie spotkanie z ks. abpem Koz≥owieckim mia≥o miejsce w roku poúwiÍcenia koúcio≥a w Hucie Komorowskiej, a wiÍc w miejscowoúci rodzinnych posiad≥oúci, na ojcowiünie. Ks. abp dokona≥ wÛwczas poúwiecenia koúcio≥a wybudowanego staraniem ks. proboszcza z Majdanu KrÛlewskiego W≥adys≥awa W≥odarczyka. W tej Mszy úw. i obrzÍdach liturgicznych uczestniczy≥ takøe Ordynariusz diecezji przemyskiej, bo do niej w tym czasie naleøa≥a Huta Komorowska.

349 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI...

PamiÍtam do dziú pewnπ myúl wypowiedziana wtedy przez ks. abpa Koz≥owieckiego, øe tym razem odjedzie z Ojczyzny pe≥en radoúci, poniewaø tuø obok jego rodzinnego domu, gdzie przyszed≥ na úwiat, stanπ≥ koúciÛ≥. Dom Boga. Dom ojca ziemskiego i Dom Boga Ojca. Czwarte spotkanie by≥o zwiπzane z poúwiÍceniem koúcio≥a w Komorowie. Powitanie przed koúcio≥em, rozmowa z przyby≥ymi ksiÍømi. Dla kaødego mia≥ chwileczkÍ czasu, aby zamieniÊ uúcisk d≥oni i wypowiedzieÊ choÊby kilka s≥Ûw. To by≥o bardzo waøne, bo przecieø i my kap≥ani nie czÍsto i nie kaødy ma moøliwoúÊ w swoim øyciu , aby przywitaÊ siÍ z takim dostojnikiem koúcio≥a jakim jest kardyna≥. Piπte spotkanie by≥o po Jego podniesieniu przez Ojca úw. Jana Paw≥a II do godnoúci kardyna≥a. Podchodzi≥ do tej godnoúci z poczuciem humoru. Zresztπ ta radoúÊ ciπgle Mu towarzyszy≥a, nawet wspominajπc swÛj pobyt w obozie koncentracyjnym, mÛwi≥ o tym w sposÛb øartobliwy acz bardzo powaøny. Z kaødej øyciowej sytuacji stara≥ siÍ wyciπgaÊ pozytywny wniosek, optymizm i radoúÊ. I chyba ten w≥aúnie humor pomaga mu øyÊ w tak dobrej kondycji fizycznej i psychicznej. By≥a takøe moøliwoúÊ pos≥uchania Jego refleksji zarÛwno w Majdanie KrÛlewskim, jak i w Hucie Komorowskiej na przyjÍciu w szkole, ktÛra w tym dniu otrzyma≥a imiÍ kardyna≥a Adama Koz≥owieckiego.

Wspomina≥ ks. dziekan Mieczys≥aw Wolanin

Wspomnienia p. Stanis≥awa WÛjcika ur. 1918 r. w Komorowie, zamieszka≥ego w Hucie Komorowskiej

W≥aúcicielem okolicznych lasÛw i ziemi by≥ dziedzic DolaÒski ñ stary kawaler. Hrabia Adam Koz≥owiecki by≥ jego siostrzeÒcem i to jemu DolaÒski przepisa≥ KomorÛw i HutÍ Komorowskπ. DolaÒski mia≥ dwÛr w Komorowie, ale po zniesieniu paÒszczyzny przeniÛs≥ siÍ do Huty. Hrabia Koz≥owiecki mia≥ trzech synÛw, oko≥o 1000 ha lasÛw, z øonπ i z dzieÊmi rozmawia≥ po francusku, synÛw wychowywa≥ w dyscyplinie. Najstarszy by≥ oficerem, oøeni≥ siÍ i mieszka≥ z rodzinπ w Hucie. Przed wojnπ uciek≥ do Anglii, jego øona gospodarowa≥a na folwarku w PoznaÒskim, potem mieszka≥a w Poznaniu, Krakowie i Zakopanem, gdzie rodzina mia≥a swojπ willÍ. Wnuczka hrabiego, cÛrka najstarszego syna by≥a w Hucie kilka lat temu, mia≥a plany remontu zachowanej oficyny, ale nie dosz≥y one do skutku. Syn Adam ur. 1911 r. by≥ drugi z kolei, trzeci syn zosta≥ aresztowany przez NiemcÛw w czasie ucieczki przez RumuniÍ czy WÍgry i rozstrzelany. Hrabia Adam Koz≥owiecki przed wojnπ czÍsto wyjeødøa≥ do Lwowa, prowadzi≥ tam interesy, czÍsto jeüdzi≥ do Dzikowca i Baranowa, przyjaüni≥ siÍ z tamtejszymi dziedzicami. Po wybuchu wojny wywiÛz≥ wszystkie meble w≥aúnie do Baranowa. Pa≥ac zajÍli Niemcy. By≥a tu firma leúna Fiszer, kierowa≥ niπ Szmidt. Na terenie parku

350 MARZENA ZI BA, ANNA BABULA, BEATA GAJOS, KARDYNA£ KOZ£OWIECKI... powsta≥ obÛz øydowski. Øydzi wycinali las pod poligon i na StrzelnicÍ, masowo wymierali na tyfus, byli wywoøeni do obozÛw. Potem by≥ to obÛz dla PolakÛw, ktÛrzy uchylali siÍ od pracy na rzecz NiemcÛw. Po wkroczeniu Armii Czerwonej Rosjanie i Polacy zniszczyli pa≥ac, zerwali rynny i dach. Po wyzwoleniu mieszka≥o tam dwie rodziny: TrelÛw i TomczykÛw. Za Bieruta pa≥ac rozebrano. Zrobi≥a to jakaú firma z Kolbuszowej, zabrano materia≥ na remont miasta. Pomagali okoliczni ludzie w zamian za ceg≥Í i w Hucie jest kilka domÛw z tej ceg≥y. Hrabia wrÛci≥ tu po wojnie, mieszka≥ pÛ≥ roku u proboszcza StÍpnia, po reformie rolnej wyjecha≥, podobno komuniúci go aresztowali. Zosta≥ pochowany w kaplicy cmentarnej w Majdanie KrÛlewskim, by≥a ona otwarta, gdzieú w latach 70 ñ tych i widzia≥em tam 7 trumien. Koz≥owiecki by≥ siÛdmy i na razie ostatni.

PoúwiÍcenie koúcio≥a w Komorowie - ks. bp. Adam Koz≥owiecki.

351 HALINA DRA£US, MA£GORZATA MI•SO, STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK...

TEMAT: STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK W POWIECIE KOLBUSZOWSKIM

I. Cel g≥Ûwny Rozbudzanie zainteresowaÒ uczniÛw historiπ regionalnπ z okresu II wojny úwiatowej.

II. Cele operacyjne

UczeÒ : - zna struktury organizacyjne ZWZ-AK; - zna rÛønorodne formy dzia≥alnoúci ZWZ-AK; - umie przedstawiÊ dzieje ZWZ-AK w powiecie kolbuszowskim; - charakteryzuje cele i przebieg ÑAkcji Burzaî; - potrafi okreúliÊ zwiπzki historii regionalnej z historiπ Polski; - potrafi dokonaÊ interpretacji ürÛde≥; - potrafi zlokalizowaÊ na mapie powiatu kolbuszowskiego omawiane dzia≥ania; - redaguje artyku≥ prasowy do gazetki konspiracyjnej; - dokonuje oceny roli ZWZ-AK w øyciu PolakÛw w okresie okupacji;

III. Metody Praca z tekstem ürÛd≥owym, praca z mapπ, elementy wyk≥adu, praca w grupach.

IV. årodki dydaktyczne - artyku≥ £ukasza Godlewskiego îHistoria podziemia konspiracyjnego Armii Krajowej ñ ObwÛd Kolbuszowa, kryptonim ÑKefirî w ÑRoczniku Kolbuszowskiî nr 4, rok 1994-2000; - artyku≥ pani Haliny DudziÒskiej pt. Akcja ÑZegar idzieî, ÑPrzeglπd Kolbuszowskiî, 1994, nr 32; - mapa powiatu kolbuszowskiego; - wytyczne do planu ÑBurzaî; materia≥ pomocniczy nr 4; - mapa przedstawiajπca strukturÍ terytorialnπ Armii Krajowej w roku 1944; - flamastry, papier;

V. Tok lekcji 1. Nauczyciel przedstawia krÛtkie wprowadzenie dotyczπce genezy i miejsca ZWZ-AK w strukturach Polskiego PaÒstwa Podziemnego (jeøeli to zagadnienie by≥o juø omawiane moøna je potraktowaÊ jako rekapitulacjÍ wtÛrnπ). 2. Nauczyciel dzieli klasÍ na piÍÊ grup. Wszystkim grupom rozdaje odpowiednio: grupie pierwszej ñ materia≥ pomocniczy nr 1, grupie drugiej ñ materia≥ pomocniczy nr 2, grupie trzeciej ñ materia≥ pomocniczy nr 3, itd. Nauczyciel

352 HALINA DRA£US, MA£GORZATA MI•SO, STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK...

informuje, øe ñ po uwaønym przeanalizowaniu tekstu ñ zadaniem uczniÛw w grupach 1-4 bÍdzie przekazanie zawartych w tekúcie informacji kolegom z innych grup. 3. Po zakoÒczonej pracy nauczyciel dzieli klasÍ na nowe grupy w ten sposÛb, øeby w kaødej nowej grupie znajdowali siÍ uczniowie ze wszystkich 4 starych grup. 4. Nauczyciel prosi uczniÛw, aby po kolei informowali kolegÛw o wynikach swojej pracy w poprzednich grupach. Po zakoÒczeniu tej czynnoúci uczniowie wracajπ do pierwotnych grup. 5. Nauczyciel wybiera z kaødej grupy co najmniej po jednym uczniu i prosi, aby kolejno przedstawili ca≥ej klasie informacje przekazane im przez kolegÛw. Jeúli w ich wypowiedzi zostanπ pominiÍte istotne elementy omawianych zagadnieÒ, nauczyciel uzupe≥nia je na bieøπco. 6. Grupa nr 5 przygotowuje i przedstawia krÛtki reportaø z akcji ÑZegar idzieî.

VI. Zadanie domowe Na podstawie podrÍcznika uzupe≥nij wiedzÍ zdobytπ na lekcji na temat historii i dzia≥alnoúci ZWZ-AK na ziemiach polskich w latach 1939-1945. Dokonaj oceny jej roli w øyciu PolakÛw w okresie okupacji.

Grupa I Na podstawie materia≥u ürÛd≥owego nr 1 przedstawcie w formie graficznej struktury organizacyjne ZWZ- AK na ziemiach polskich w latach 1939-1944. Grupa II Na podstawie materia≥u ürÛd≥owego nr 2 scharakteryzujcie formy dzia≥aÒ AK w powiecie kolbuszowskim. Grupa III Na podstawie materia≥u ürÛd≥owego nr 3 scharakteryzujcie formy dzia≥aÒ AK w powiecie kolbuszowskim. Grupa IV Na podstawie materia≥u ürÛd≥owego nr 4 okreúlcie cele polityczne i militarne ÑAkcji Burzaî. Na podstawie materia≥u ürÛd≥owego nr 5 przedstawcie ich realizacje w powiecie kolbuszowskim. Grupa V Na podstawie artyku≥u p. H. DudziÒskiej pt. Akcja ÑZegar idzieî opracujcie reportaø z akcji do konspiracyjnego pisma ÑNa posterunkuî (organu prasowego AK na Rzeszowszczyünie). PamiÍtajcie, øe informacje zawarte w notatce nie mogπ dekonspirowaÊ organizatorÛw i uczestnikÛw akcji.

Materia≥ pomocniczy nr 1 ÑPierwsze struktury konspiracyjne na terenie Polski, zajÍtej przez okupanta niemieckiego powsta≥y juø we wrzeúniu 1939 roku.

353 HALINA DRA£US, MA£GORZATA MI•SO, STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK...

27 wrzeúnia 1939 roku, w przeddzieÒ kapitulacji Warszawy, zosta≥a powo≥ana do øycia, przez gen. Tokarzewskiego-Karaszewicza, tajna organizacja wojskowa pod nazwπ S≥uøba ZwyciÍstwu Polski (SZP). Juø w listopadzie 1939 r. rozkazem gen. W≥adys≥awa Sikorskiego, zmieniono jej nazwÍ na Zwiπzek Walki Zbrojnej (ZWZ). Nazwa ta dotrwa≥a do lutego 1942 r. W dniu 14 lutego 1942 roku rozkazem gen. Sosnkowskiego zmieniono te nazwÍ na Armia Krajowa (AK), ktÛra by≥a najwiÍkszπ podziemna armiπ úwiata w II wojnie, liczπcπ w 1944 roku ponad 300 tys. øo≥nierzy. Jak zosta≥a podzielona pod wzglÍdem wojskowym i administracyjnym II- ga podziemna Rzeczpospolita Polska, walczπca z okupantem niemieckim, obrazuje za≥πczona mapka. Podzia≥ ten odpowiada≥ podzia≥owi administracyjnemu sprzed II wojny úwiatowej. OkrÍgi to odpowiednik wojewÛdztw, inspektoraty - odpowiednik powiatÛw, obwody-to by≥e mniejsze powiaty i placÛwka-odpowiednik gminy. Powstanie struktur konspiracyjnych na terenie naszego powiatu, ktÛry by≥ obwodem, nie by≥o ≥atwe, wymaga≥o duøej ostroønoúci, naleøa≥o dobieraÊ ludzi pewnych, co uprzednio naleøa≥o sprawdziÊ. Przede wszystkim oparto siÍ na wojskowych, ktÛrzy z kolei dobierali sobie ludzi do swoich druøyn czy oddzia≥Ûw. Ruch oporu wobec okupanta by≥ powszechny, masowy i samorzutny. RÛøne organizacje m≥odzieøowe, szczegÛlnie harcerze, zg≥asza≥y siÍ spontanicznie. Zasadniczo w pow. kolbuszowskim do wrzeúnia 1940 r. ruch oporu by≥ ciπgle w stadium organizowania siÍ. Powiat Kolbuszowa sta≥ siÍ Obwodem ZWZ o kryptonimie ÑKefirî dopiero we wrzeúniu 1940, naleøπc poczπtkowo do Inspektoratu Mielec krypt. ÑNowelaî i zosta≥ podzielony na 8 placÛwek: 1. PlacÛwka Soko≥Ûw miasto krypt. ÑSosna Iî, d-ca Franciszek Tupaj ps. ÑKalinaî. 2. PlacÛwka Soko≥Ûw wieú krypt. ÑSosna IIî, d-ca JÛzef Guzenda ps. ÑPszczÛ≥kaî. 3. PlacÛwka RaniøÛw krypt. ÑRabuúî, d-ca por. Henryk Noga ps. ÑØbikî, ÑWilko≥ak Iî, jego zastÍpca ppor. Tadeusz Noga ps. ÑWilko≥ak IIî. 4. PlacÛwka Kolbuszowa Dolna krypt. ÑDolinaî, d-ca por. Wojciech Maciπg ps. ÑZniczî 5. PlacÛwka Kolbuszowa GÛrna krypt. ÑGÛraî, d-ca por. Tadeusz £ykus ps. ÑSokÛ≥î. 6. PlacÛwka Cmolas krypt. ÑCzeremchaî, d-ca por. JÛzef Micek ps. ÑGustawî. 7. PlacÛwka Majdan KrÛlewski krypt. ÑMagnusî, d-ca por. W≥adys≥aw Wiúniowski ps. ÑChruúcielî. 8. PlacÛwka Dzikowiec, na terenie ktÛrej dzia≥a≥y dwa ugrupowania konspiracyjne Armii Krajowej, dowodzone przez kierownika szko≥y pana KoúciÛ≥ka i Bataliony Ch≥opskie, d-ca por. Franciszek BieleÒ z Weryni ps. ÑWÛzî. BCH w sile batalionu liczy≥o oko≥o 150 ludzi, i úciúle wspÛ≥pracowa≥o z AK. Pierwszym komendantem Obwodu Kolbuszowskiego by≥ W≥adys≥aw Wiúniowski ps. ÑChruúcielî, oficer WP w kampanii wrzeúniowej, nauczyciel, komendant Zwiπzku Strzeleckiego w Kolbuszowej. Po aresztowaniach, ktÛre

354 HALINA DRA£US, MA£GORZATA MI•SO, STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK... mia≥y miejsce na prze≥omie 1940-41, aby uniknπÊ dekonspiracji, W≥adys≥aw Wiúniowski zosta≥ przeniesiony do Rzeszowa. Drugim komendantem Obwodu zosta≥ mianowany kpt. Jan Wiúniewski ps. ÑOsaî. By≥o to jego przybrane nazwisko. Zosta≥ fikcyjnie zatrudniony w majπtku hrabiego Tyszkiewicza w Weryni , pe≥niπc funkcje komendanta Obwodu do lipca 1942, kiedy to znowu nastπpi≥a zmiana komendanta Obwodu. Od lipca 1942 komendantem zosta≥ mianowany por. JÛzef Rzπdzki o przybranym nazwisku Kordyszewski ps. ÑBorynaî z zawodu nauczyciel, pracowa≥ w Kolbuszowej przy regulacji rzeki Nil...î

Ñ...w sk≥ad dowÛdztwa Obwodu wchodzili poszczegÛlni d-cy placÛwek. Na terenie miasta Kolbuszowa i w najbliøszym jego otoczeniu, zosta≥y utworzone punkty kontaktowe, w ktÛrych przekazywano i odbierano za pomocπ ≥πcznikÛw tajnπ pocztÍ, rozkazy, broÒ, amunicjÍ i inne rzeczy zwiπzane z konspiracja. Punkty kontaktowe by≥y rÛwnieø miejscem przerzutu ludzi zwiπzanych z podziemiem, ale to odbywa≥o siÍ raczej rzadko. Punkty kontaktowe to miejsca, gdzie zawsze przemieszcza≥o siÍ wielu ludzi w ciπgu dnia. By≥y to m.in.: - Warsztat p. Leona ZieliÒskiego, gdzie naprawiano rowery, maszyny do szycia oraz sprzÍt gospodarstwa domowego. Tu co wtorek, i jeøeli zachodzi≥a potrzeba, to w kaødy dzieÒ tygodnia przyjeødøali ≥πcznicy z poszczegÛlnych placÛwek, pozostawiajπc rowery, a w nich pocztÍ. Pan ZieliÒski bra≥ je do naprawy, do≥πcza≥ nowa pocztÍ, najczÍúciej chowajπc jπ do kierownicy lub rury siedzeniowej, zaú pocztÍ otrzymanπ szyfrowa≥ razem z Mieczys≥awem Godlewskim, ktÛry nastÍpnie przenosi≥ jπ do Kom. Obwodu. Pan Leon ps. ÑWyspaî naprawia≥ rÛwnieø wszelkiego rodzaju broÒ dla organizacji. Po wojnie wiÍzieÒ ≥agrÛw ZSRR Borowicze. - Restauracja p. Zdzis≥awa Zacha by≥a tez idealnym miejscem na punkt kontaktowy, gdzie przemieszcza≥o siÍ wielu rÛønych ludzi, a przede wszystkim NiemcÛw, ktÛrzy byli niewyczerpanym ürÛd≥em wiadomoúci. - LeúniczÛwka LenartÛw: p. Wojciech Lenart ps. ÑGajî, synowie, Stanis≥aw ps. ÑJaworî, Jan ps. ÑRyúî, cÛrki ñ Stefania ps. ÑJod≥aî, Eugenia ps. ÑBrzozaî, øona p. Wojciecha, naleøa≥a rÛwnieø do konspiracji ps. ÑSarnaî. Pan Wojciech Lenart pracowa≥ u hr. Tyszkiewicza jako gajowy. LeúniczÛwka nadawa≥a siÍ idealnie dla celÛw konspiracji. Po≥oøona na skraju lasu, z dala od innych zabudowaÒ, by≥a miejscem spotkaÒ ca≥ych grup øo≥nierzy AK, ktÛrzy tu odbywali szkolenia, ostre strzelanie, tu by≥a przechowywana broÒ, rÛwnieø ze zrzutÛw, tu sk≥adali przysiÍgÍ nowo przyjÍci akowcy.î - Czwartym punktem kontaktowym by≥o gospodarstwo Batorych. Prowadzi≥ je Stefan Batory, brat por. JÛzefa Batorego, ktÛry zosta≥ zamordowany przez UB w 1951 roku za przynaleønoúÊ do WiN, Franciszka Batorego rÛwnieø aktywnego cz≥. WiN-u i Augusta Batorego, ktÛry zginπ≥ w czasie ÑAkcji Burzaî w niewyjaúnionych do chwili obecnej okolicznoúciach. Siostry Stefana

355 HALINA DRA£US, MA£GORZATA MI•SO, STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK...

by≥y rÛwnieø zaangaøowane w pracy konspiracyjnej. Tu rÛwnieø sk≥adano broÒ, spotykano siÍ i odbywa≥y siÍ tu rÛønego rodzaju szkolenia.î ÑWed≥ug stanu na koniec I-go kwarta≥u 1944 r., ObwÛd liczy≥ 1635 øo≥nierzy wraz z kadrπ oficerskπ (wszyscy ci, co z≥oøyli przysiÍgÍ), znajdujπcych siÍ w 24- ech plutonach pe≥nych i 14-tu szkieletowych. W liczbie tej mieúci≥y siÍ: oddzia≥y dywersyjne, specjalne wywiadu i informacji, s≥uøby sanitarne, duszpasterskie, Wojskowa S≥uøba Kobiet (WSK), propagandowe, kolportaøowe i inne. Juø pod koniec 1943 roku, oddzia≥y dywersyjne ÑKedywuî liczy≥y 74 øo≥nierzy w 17- tu oddzia≥ach. Byli to oficerowie, podoficerowie i øo≥nierze WP z kampanii wrzeúniowej 1939 roku. Powierzano im trudne i odpowiedzialne zadania do wykonania. Liczba øo≥nierzy w czasie ÑAkcji Burzaî powiÍkszy≥a siÍ prawie dwukrotnie, kiedy wielu m≥odych ludzi wstÍpowa≥o masowo do AK.î

Materia≥ pomocniczy nr 2 ÑCzwartym punktem kontaktowym by≥o gospodarstwo Batorych. Prowadzi≥ je Stefan Batory, brat por. JÛzefa Batorego, ktÛry zosta≥ zamordowany przez UB w 1951 roku za przynaleønoúÊ do WiN, Franciszka Batorego rÛwnieø aktywnego cz≥. WiN-u i Augusta Batorego, ktÛry zginπ≥ w czasie ÑAkcji Burzaî w niewyjaúnionych do chwili obecnej okolicznoúciach. Siostry Stefana by≥y rÛwnieø zaangaøowane w pracy konspiracyjnej. Tu rÛwnieø sk≥adano broÒ, spotykano siÍ i odbywa≥y siÍ tu rÛønego rodzaju szkolenia. W wypadkach szczegÛlnego zagroøenia, gdy zachodzi≥a duøa moøliwoúÊ dekonspiracji, tworzono tak zwane skrytki kontaktowe, gdzie w wyznaczonym dniu i czasie pozostawiano tajnπ pocztÍ a ktoú inny jπ odbiera≥. Miejsce i sposÛb kontaktÛw czÍsto zmieniano, szczegÛlnie wtedy, gdy przekazywanie poczty odbywa≥o siÍ na wolnym powietrzu(np. ≥awka w parku, budka telefoniczna, restauracja, itd.). Przekazywanie tajnej poczty wykonywali ≥πcznicy. Przewaønie byli to ludzie m≥odzi obu p≥ci. Musieli to byÊ ludzie szczegÛlnie zaufani, ktÛrych obowiπzkiem by≥o wykonanie zadania úciúle z rozkazem, a nieraz w sytuacji szczegÛlnie niebezpiecznej, musieli zachowaÊ spokÛj i opanowanie, gdyø wpadka powodowa≥a nieobliczalne w skutkach nastÍpstwa dla ca≥ej organizacji. Kaøda najmniejsza komÛrka czy oddzia≥, placÛwka, komenda obwodu, posiada≥y swoich ≥πcznikÛw.î ÑBardzo waønπ rolÍ w konspiracji w poszczegÛlnych placÛwkach spe≥nia≥y plebanie. By≥y one miejscem spotkaÒ, szkoleÒ: - w Soko≥owie ñ ks. Alfons Chmielowiec ps. ÑKatanaî, ks. JÛzef Pelc ps. ÑJuhasî, - w GÛrnie ñ ks. Dziadek, - w Mazurach ñ ks. Stanis≥aw Bπk ps. ÑWicekî, - w Dzikowcu ñ ks. Jan Puzio, - w Cmolasie ñ ks. Stanis≥aw Stπsiek, - w Majdanie KrÛlewskim ñ ks. StepieÒ i wikary RÍkas Jak juø zaznaczy≥em, plebania w Kolbuszowej, gdzie proboszczem by≥ ks.

356 HALINA DRA£US, MA£GORZATA MI•SO, STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK... kanonik Dunajecki, by≥a ostojπ konspiracji od chwili jej zawiπzania do momentu rozbicia ruchu wolnoúciowego przez rodzimych komunistÛw. Ks. Dunajecki niÛs≥ pomoc kaødemu kto jej potrzebowa≥.î

ÑW≥aúnie poczty, a szczegÛlnie centrale telefoniczne, obs≥ugiwane przez Polki, by≥y niewyczerpanym ürÛd≥em waønych wiadomoúci dla konspiracji, gdzie uzyskiwano je z pods≥uchu rozmÛw niemieckich. By≥a to szalenie niebezpieczna praca ale bardzo potrzebna. Komenda Obwodu zdawa≥a sobie dok≥adnie z tego sprawÍ i juø na poczπtku 1943 r. wszystkie centrale telefoniczne zosta≥y opanowane przez cz≥onkÛw konspiracji. W samym mieúcie Kolbuszowa pracownikami poczty byli Polacy, kierownikiem poczty by≥ Stanis≥aw Olkusz, a kierownikiem nadzoru teletechnicznego Niemiec, Peping.î

ÑWed≥ug stanu na koniec I-go kwarta≥u 1944 r., ObwÛd liczy≥ 1635 øo≥nierzy wraz z kadra oficerskπ (wszyscy ci, co z≥oøyli przysiÍgÍ), znajdujπcych siÍ w 24- ech plutonach pe≥nych i 14-tu szkieletowych. W liczbie tej mieúci≥y siÍ : oddzia≥y dywersyjne, specjalne wywiadu i informacji, s≥uøby sanitarne, duszpasterskie, Wojskowa S≥uøba Kobiet (WSK), propagandowe, kolportaøowe i inne. Juø pod koniec 1943 roku, oddzia≥y dywersyjne ÑKedywuî liczy≥y 74 øo≥nierzy w 17-tu oddzia≥ach. Byli to oficerowie, podoficerowie i øo≥nierze WP z kampanii wrzeúniowej 1939 roku. Powierzano im trudne i odpowiedzialne zadania do wykonania. Liczba øo≥nierzy w czasie ÑAkcji Burzaî powiÍkszy≥a siÍ prawie dwukrotnie, kiedy wielu m≥odych ludzi wstÍpowa≥o masowo do AK.î

ÑW sπsiednim Obwodzie DÍbica ks. ÑDeserî, Niemcy wybudowali w bardzo szybkim tempie, wúrÛd lasÛw Pustkowa i Blizny, wyrzutniÍ rakiet V1 i V2. By≥a to ta nowa, groüna broÒ, o ktÛrej mÛwi≥ Hitler, a ktÛra mia≥a zniszczyÊ AngliÍ i przechyliÊ losy wojny na korzyúÊ NiemcÛw. Przy budowie tej wyrzutni w Bliünie pracowa≥o setki wiÍüniÛw obozu w Pustkowie. WiÍüniowie ci czÍsto byli likwidowani, gdyø Niemcy obawiali siÍ, øe wywiad polski moøe siÍ cos dowiedzieÊ. Jednak poza placem budowy samej wyrzutni, przy karczowaniu lasu, budowie drÛg dojazdowych pracowali rÛwnieø robotnicy polscy, mieszkajπcy w Niwiskach i innych wsiach, przylegajπcych do poligonu.î

ÑNaczelne dowÛdztwo AK otrzyma≥o rozkaz rozpracowania wyrzutni rakiet... Na terenie ObwodÛw Kolbuszowa i DÍbica przystπpiono szybko do organizowania siatki wywiadowczej. Do akcji tej zosta≥y zwerbowane organizacje AK i BCh. Kryptonimy tych akcji, ktÛre znam to ÑTrzeci Mostî i Ñ BÛrî. Jednakøe najbardziej niebezpiecznπ robotÍ musieli wykonaÊ ludzie, ktÛrzy pracowali na terenie poligonu w Bliünie. Mieli oni specjalne przepustki upowaøniajπce ich do przebywania na terenie wysiedlonym, tam pracowali i mogli dostarczyÊ czÍúci rakiet, ktÛre wybucha≥y na tym terenie. DowÛdztwo Obwodu AK wspÛlnie z dowÛdztwem BCh ustali≥o plan dzia≥ania. Odpowiedzialnym za zorganizowania siatki, ktÛra mia≥a przekazywaÊ wszelkie

357 HALINA DRA£US, MA£GORZATA MI•SO, STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK... wiadomoúci o latajπcych rakietach V1 i V2, oraz zbieraniu czÍúci tych rakiet, by≥ leúniczy Henryk Augustynowicz, ktÛry z kolei mia≥ przekazywaÊ je swemu bratu JÛzefowi z Kolbuszowej. Dostarczaniem wiadomoúci i czÍúci rakiet zajmowali siÍ pracujπcy na terenie poligonu pracownicy leúni naleøπcy do AK i BCH. Kapral Zygmunt Jemio≥o wspomina≥ o tej bardzo niebezpiecznej pracy. Zleci≥ on Piotrowi Klukowi, mieszkajπcemu wtedy w Niwiskach, obserwacje rejonu Blizny, a w razie upadku i wybuchu rakiety, zbieranie po lesie czÍúci i dostarczanie ich leúniczemu Augustynowiczowi. Zbieraniem tych czÍúci zajmowali siÍ Piotr Kluk, Micha≥ Kasza, JÛzef åwider i inni. J. åwider na wiosnÍ 1944 r. dostarczy≥ H. Augustynowiczowi plan rozmieszczenia obiektÛw na terenie Blizny, ktÛry z kolei dostarczono natychmiast do Kom. Obwodu AK Kolbuszowa. Zbieranie czÍúci po wybuch≥ej rakiecie by≥o bardzo ryzykowne, trzeba by≥o to robiÊ bardzo szybko, aby uprzedziÊ NiemcÛw, ktÛrzy zabezpieczali teren wybuchu i dok≥adnie wszystko co zosta≥o z rakiety, zbierali. Znalezione czÍúci przekazywano natychmiast do Kolbuszowej, skπd specjalna grupa AK przewozi≥a je do Tarnowa lub na LubelszczyznÍ, a nastÍpnie dostarczano samolotem do Anglii. Dziadek mÛj opowiada≥ mi jak z p. JÛzefem Augustynowiczem, na strychu jego domu, segregowali te czÍúci. Naleøa≥o to zrobiÊ ostroønie, gdyø przy wiÍkszym nacisku, szczegÛlnie na srubki, wybucha≥y, raniπc nieraz groüni. Nad rozpracowaniem tajemnicy rakiet V2 pracowano rÛwnieø na terenie placÛwki AK Majdan KrÛlewski.î

Materia≥ pomocniczy nr 3 ÑOsobnπ kartÍ historii w Obwodzie Kolbuszowa stanowi tajne nauczanie z zakresu szko≥y úredniej w czasie okupacji niemieckiej. Prof. Zygmunt Øytkowski juø w 1940 roku zaczπ≥ myúleÊ, w jaki sposÛb naleøy zaczπÊ w warunkach okupacji niemieckiej, tajne nauczanie w zakresie szko≥y úredniej, ktÛre przerwa≥a wojna. Juø w jesieni 1939 r. przyjÍto go na listÍ nauczycieli Szko≥y Zawodowej Wieczorowej. Od stycznia 1940 zaczπ≥ uczyÊ w tejøe szkole materia≥oznawstwa i towaroznawstwa. We wrzeúniu 1940 r. otrzyma≥ on zezwolenie od w≥adz niemieckich na nauczanie jÍzyka niemieckiego, indywidualnie u siebie w domu. Pod przykrywkπ tego zezwolenia, juø 20-go wrzeúnia, organizuje pierwszπ czteroosobowπ grupÍ, zaú w paüdzierniku 40-go roku, druga grupÍ uczennic. Poczπtkowo nauka by≥a prowadzona wg. w≥asnych metod. Zasadnicze tajne nauczanie w oparciu o podrÍczniki szko≥y úredniej, z podzia≥em na grupy poszczegÛlnych klas, zaczÍ≥o siÍ od wrzeúnia 1941.î

Ñ Z chwilπ zbliøania siÍ frontu, naleøa≥o przystπpiÊ do walki z okupantem niemieckim (ÑAkcja Burzaî), nawiπzujπc przy tym wspÛ≥pracÍ z Sowietami. Na terenie Obwodu Kolbuszowa przystπpiono do likwidacji ludzi wspÛ≥pracujπcych z Niemcami. Jednym z nich by≥ W≥odzimierz Halicki, z pochodzenia Ukrainiec, pracownik tajnej policji sprzed 1939 roku, ktÛry po kampanii wrzeúniowej przeszed≥ na stronÍ niemieckπ, pracujπc jako tajniak. Znajπc dok≥adnie teren i ludzi powiatu kolbuszowskiego, pomaga≥ Niemcom gorliwie w 358 HALINA DRA£US, MA£GORZATA MI•SO, STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK... likwidowaniu szczegÛlnie komunistÛw i ludzi podziemia. Juø w 1943 roku zosta≥ skazany na karÍ úmierci przez Wojskowy Sπd OkrÍgowy AK KrakÛw, ale dwa poprzednie zamachy nie uda≥y siÍ, kiedy to organizacja straci≥a dwie osoby. Trzeci plan likwidacji Halickiego zosta≥ opracowany bardzo starannie i powiÛd≥ siÍ. Specjalny oficer dywersji, major JÛzef Lutak ps. ÑDyzgaî, przygotowa≥ starannie ca≥y plan dzia≥ania. Miejscem tym by≥a ruchliwa ulica, gdy Halicki wraca≥ do domu z pracy w godzinach po≥udniowych. Likwidacji kolaboranta dokona≥ ÑSawaî w dniu 15-go marca 1944r. Przy obstawie miejsca zamachu bra≥o udzia≥ kilku partyzantÛw ñ policjantÛw granatowych, samego ÑSawÍî ubezpieczali jego øo≥nierze z oddzia≥u ÑHuraganî. W dniu 24 marca 1944 r. akowcy zlikwidowali w Raniøowie niejakiego JÛzefa Dula, volksdeutscha, ktÛry wys≥ugiwa≥ siÍ Niemcom. W dniu 4-go maja zosta≥ zlikwidowany przez AK targownik, niejaki Zdzis≥aw Kaniasty, wysiedleniec z poznaÒskiego, ktÛry bardzo gorliwie s≥uøy≥ Niemcom, zabierajπc nieraz ostatniπ krowÍ rolnikom. Gdy Kaniasty wraca≥ ze spÍdu zwierzπt z Soko≥owa na terenie Osiej GÛry nastπpi≥a jego egzekucja. DzieÒ 4-go maja by≥ rÛwnieø dniem nieudanej akcji, prÛby zdobycia broni i amunicji w obozie niemieckim w Biesiadce.î

ÑZ 6-go na 7-go lipca 1944 r. mia≥o miejsce waøne wydarzenie. Nastπpi≥ wtedy zrzut broni i amunicji na terenie wsi K≥apÛwka, tak bardzo oczekiwany przez partyzantÛw. Komenda Obwodu ÑKefirî otrzyma≥a polecenie przygotowania pola zrzutowego, jego oznakowania, przejÍcia zrzutu i zabezpieczenia go. Wybrano miejsce, ktÛrym by≥y pola miÍdzy lasami K≥apÛwki, Kupna, PorÍbami KupieÒskimi i Budami G≥ogowskimi. Plany tego miejsca wykonali: W≥adys≥aw Braja ps. ÑIrysî i Zdzis≥aw Skrzypek ps. ÑKszykî. Zosta≥y one przes≥ane do Londynu. Akcji tej nadano kryptonim ÑZegar idzieî, zaú sygna≥em wywo≥awczym, ktÛry mia≥ byÊ nadany przez radio Londyn w jÍzyku polskim, by≥a piosenka na melodiÍ ÑPije Kuba do Jakuba...î, nadana w godzinach popo≥udniowych od 17-tej do 20-tej. Ta sama melodia nadana po raz drugi o ustalonej godzinie oznacza≥a rozpoczÍcie lotu samolotÛw z transportem. Nas≥uch radiostacji musia≥ teraz czuwaÊ. W dniu 6-go lipca nas≥uch przechwyci≥ sygna≥ rozpoczynajπcy zrzut. Sygna≥ przekazano natychmiast do Komendy Obwodu, a ta z kolei przekaza≥a go telefonistce na poczcie. Z kolei telefonistka poczty Kolbuszowa przekaza≥a sygna≥ ÑZegar idzieî pocztom : Wide≥ka, Dzikowiec, RaniøÛw. W akcji zrzutu wziÍ≥o udzia≥ ponad 100 ludzi z placÛwek : Dzikowiec, Kolbuszowa Dolna i GÛrna, Wide≥ka i RaniøÛw. Kaødy oddzia≥ mia≥ przydzielone zadanie, zrzut odbywa≥ siÍ nocπî.

ÑDzieÒ 20 lipca 1944 r. by≥ rÛwnieø bogaty w wydarzenia. W NienadÛwce akowcy rozpÍdzili spÍd byd≥a, zaú w Wide≥ce w czasie dokonywania spÍdu T. Roøek ÑSawaî zastrzeli≥ dwÛch targownikÛw, mleczarza Waleriana DÍbowskiego i Wincentego Kaniastego. RÛwnieø w nocy z 20 na 21 lipca, grupa akowcÛw spali≥a ca≥π dokumentacjÍ

359 HALINA DRA£US, MA£GORZATA MI•SO, STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK... magistratu soko≥owskiego, dotyczπcπ nie zrealizowanych zobowiπzaÒ PolakÛw wobec okupanta. W dniu 22 lipca, rozbito m≥yn w Kolbuszowej, ktÛry przed wojnπ by≥ w≥asnoúciπ Orgla. WziÍto na potrzeby organizacji zapasy mπki oraz zniszczono prasy transmisyjne, co pÛüniej okaza≥o siÍ niestety b≥Ídem. W nocy z 23 na 24 lipca, partyzanci zlikwidowali obÛz przymusowej pracy, Baudienst w åwierczowie. W likwidacji obozu brali udzia≥ dywersanci z grupy ÑSawyî i kilku junakÛw, ktÛrzy byli w tÍ akcjÍ wtajemniczeni. Niemiec, komendant obozu zginπ≥, zaú Jan Plis ps. ÑJarzπbekî zosta≥ lekko ranny w nogÍ. Zasadniczo akcja na Baudienst mia≥a byÊ odwo≥ana, gdyø 23 lipca do Kolbuszowej, wieczorem przyjechali Niemcy, na kilkunastu samochodach. Nie wiadomo by≥o, po co przyjechali. NastÍpnego dnia rano, Niemcy rozpoczÍli masowe aresztowania mÍøczyzn na terenie Kolbuszowej ñ zabrano oko≥o 130 mÍøczyzn i wywieziono do Rzeszowa, skπd na drugi dzieÒ wszyscy powrÛcili do domÛw, uciekajπc z prowizorycznego obozu.î

Materia≥ pomocniczy nr 4 ÑJuø 25 lipca rozpoczyna siÍ koncentracja oddzia≥Ûw AK w PorÍbach KupieÒskich. W tym samym dniu, w godzinach popo≥udniowych weszli do Soko≥owa M≥p. Sowieci, staczajπc z pozosta≥ymi tam Niemcami potyczkÍ 27 lipca 1944 r. W godzinach popo≥udniowych, niespodziewanie od strony Nowej DÍby przedzierajπ siÍ dwa samochody z Niemcami i dochodzi do zaskoczenia oddzia≥u dywersyjnego ÑHuraganî na rynku kolbuszowskim. Jednak po chwilowym zamieszaniu, nasi zaatakowali NiemcÛw, dziÍki przytomnoúci cekaemisty, ktÛry nawet nieüle przetrzepa≥ im skÛrÍ. Niestety, Niemcy zabili dwÛch naszych øo≥nierzy: Jana WojdÍ ps. ÑWojanî i Arseniusza Bryka ps. ÑWÍgierî, ktÛry zginπ≥ zupe≥nie przypadkowo.î Ñ28 lipca Niemcy podchodzπ aø pod stawy na tak zwanych Ogonkach, dochodzi do bitwy. Oddzia≥ ÑSawyî rozgromi≥ NiemcÛw, spali≥ jeden z dwÛch samochodÛw niemieckich. Niemcy wycofali siÍ. Wtedy zosta≥ ranny Jan Prokop ps. ÑKsawerî. Juø w tej potyczce bierze udzia≥ jednostka sowiecka. Partyzanci zdobywajπ broÒ, amunicjÍ i sprzÍt.î ÑDzieÒ 31 lipca 1944 by≥ dniem prze≥omowym w ÑBurzyî. W godzinach popo≥udniowych do bazy w PorÍbach KupieÒskich przysz≥a wiadomoúÊ, øe od strony SÍdziszowa zbliøajπ siÍ Niemcy. Przygotowano siÍ do walki. Od strony Soko≥owa M≥p. CiπgnÍ≥a pierwsza linia wojsk sowieckich, przemieszczajπc siÍ przez KolbuszowÍ, podchodzπc juø pod stadion, KolbuszowÍ GÛrnπ i Kupno, chcπc odciπÊ bazÍ akowskπ w Porebach KupieÒskich, otaczajπc KolbuszowÍ od strony po≥udniowej, a tym samym przeciπÊ drogi dostawy Sowietom do przyczÛ≥ka utworzonego na Wiúle pod Tarnobrzegiem. Rozgorza≥a zaciÍta walka, ktÛra trwa≥a aø do koÒca 1-go sierpnia. W po≥udnie 1-go sierpnia, Niemcy podeszli aø pod samπ leúniczÛwkÍ w PorÍbach KupieÒskich, gdzie by≥a baza akowska. W bazie pozosta≥y jeszcze 4 grupy bojowe: ÑPochodniaî BCh

360 HALINA DRA£US, MA£GORZATA MI•SO, STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK... dowodzona przez ppor. Franciszka Bielenia (oko≥o 60-ciu ludzi), pchor. Leszka Popiela ÑSulimaî, ppor. Tadeusza £ykusa ÑGryfaî i Czes≥awa Cieúlika ÑAgawyî. Po kilkudniowej walce, akowcy wycofali siÍ, gdyø brak≥o im amunicji, a Niemcy zajÍli leúniczÛwkÍ. ZginÍli wtedy: Franciszek Ko≥cz ÑDzielnyî, Tadeusz Witas ÑWierzbaî i Stanis≥aw Czu≥yt. W dniu 1-go sierpnia w Kolbuszowej, Sowieci uøyli Ñkatiuszî i dopiero wtedy zmusili NiemcÛw do wycofania siÍ w kierunku SÍdziszowa Ma≥p. Bitwa o KolbuszowÍ zakoÒczy≥a zasadniczo AkcjÍ ÑBurzaî. By≥ to dzieÒ 2-go sierpnia 1944 r.î

ÑKolbuszowa zosta≥a zajÍta przez jednostki NKWD, drugiej linii przyfrontowej. Komendantem miasta Kolbuszowa zosta≥ z ramienia w≥adzy sowieckiej p≥k Saburow. Komendant Obwodu kpt. ÑBorynaî spotka≥ siÍ z Saburowem. Ten zaøπda≥ od niego, aby akowcy z≥oøyli broÒ i rozeszli siÍ do domÛw, a ci, co podlegajπ s≥uøbie wojskowej maja wstπpiÊ do wojska.î

ÑBorynaî wyda≥ formalny rozkaz rozwiπzujπcy oddzia≥y AK, ale niektÛre jednostki dosta≥y polecenie zakonspirowania siÍ i czekania na dalszy rozwÛj wypadkÛw. AK w porozumieniu z BCh, ustali≥a w úcis≥ej konspiracji, øe naleøy staraÊ siÍ wejúÊ do nowo tworzπcych siÍ struktur administracyjnych. M≥odzi ludzie chcπc uniknπÊ poboru do wojska, wstÍpowali do szko≥y úredniej.î

Materia≥ pomocniczy nr 5 1. Wszystkie nasze przygotowania wojenne zmierzajπ do dzia≥aÒ zbrojnych przeciw Niemcom. W øadnym wypadku nie moøe dojúÊ do dzia≥aÒ zbrojnych przeciw Rosjanom wkraczajπcym na ziemie nasze w úlad ustÍpujπcych pod ich naporem NiemcÛw, poza koniecznymi aktami samoobrony, co jest naturalnym prawem cz≥owieka[...] 2. Cel i zadania Burzy: Podkreúlenie naszej woli bicia NiemcÛw i to nawet w wypadku niekorzystnego dla nas stosunku si≥, czyli wúrÛd okolicznoúci nie zezwalajπcych na podjÍcie powszechnego powstania, oraz samoobrona przed wyniszczeniem nas przez wycofujπcych siÍ NiemcÛw. 3. Wykonanie Burzy. Dzia≥ania bÍdπ polega≥y na zaciÍtym nÍkaniu cofajπcych siÍ straøy tylnych niemieckich(ewentualnie nawet oddzia≥Ûw tylnych straøy tylnej), na silnej dywersji na ca≥ej g≥Íbokoúci terenu, w szczegÛlnoúci na komunikacjÍ.[...]

V. Stosunek do Rosjan 1. Znajdujπcych siÍ na ziemiach naszych sowieckim oddzia≥om partyzanckim nie naleøy w øadnym wypadku utrudniaÊ prowadzenia walki z Niemcami.[...]

361 HALINA DRA£US, MA£GORZATA MI•SO, STRUKTURA I DZIA£ANIA ZWZ-AK...

2. Wobec wkraczajπcej na ziemie regularnej armii rosyjskiej wystπpili w roli gospodarza. Naleøy dπøyÊ do tego, aby naprzeciw wkraczajπcym oddzia≥om sowieckim wyszed≥ polski dowÛdca majπcy za sobπ bÛj z Niemcami i wskutek tego najlepsze prawo gospodarza.[...]

Opracowa≥y: Halina Dra≥us, LO Kolbuszowa Ma≥gorzata Miπso, LOKolbuszowa Materia≥ pomocniczy nr 6

362 ZESP”£ NAUCZYCIELI W RANIØOWIE, NASZE DZIEDZICTWO...

TEMAT: NASZE DZIEDZICTWO - WYCIECZKA PO RANIØOWIE

Uwaga! Scenariusz przewidziany jest na 2 jednostki lekcyjne dla l klasy gimnazjalnej.

I. Cel g≥Ûwny Zaznajomienie uczniÛw z historiπ i dziedzictwem kulturowym regionu, rozwijanie poczucia przynaleønoúci do wspÛlnoty lokalnej.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - zna po≥oøenie geograficzne Raniøowa, - zna historiÍ przynaleønoúci paÒstwowej i osadnictwa w XIX i XX wieku, - umie wymieniÊ najwaøniejsze okresy historyczne, daty zwiπzane ze zwiedzanπ miejscowoúciπ, - rozumie potrzebÍ znajomoúci historii najbliøszego otoczenia dla rozwoju úwiadomoúci narodowej i postawy szeroko pojÍtego lokalnego patriotyzmu, - rozumie potrzebÍ walki o wyzwolenie narodowe i godnoúÊ osobistπ, - rozumie potrzebÍ pielÍgnowania tradycji i dbania o úlady przesz≥oúci, - potrafi wskazaÊ po≥oøenie najwaøniejszych historycznych i przyrodniczych obiektÛw na terenie Raniøowa, - potrafi wskazaÊ cechy budowli, charakterystyczne dla okreúlonego stylu architektonicznego, - potrafi korzystaÊ z mapy w terenie, - potrafi pracowaÊ w grupie, - potrafi dokonaÊ syntezy i analizy zebranych wiadomoúci.

III. Metody Praca z mapπ, wycieczka, rozmowa nauczajπca, praca z tekstem ürÛd≥owym.

IV. årodki dydaktyczne Mapy (Raniøowa, samochodowa z okolicπ Raniøowa), tekst ürÛd≥owy (S≥ownik geograficzny KrÛlestwa Polskiego t. IX, str.526).

V. Tok lekcji CzÍúÊ wstÍpna: 1. Sprawy organizacyjno - porzπdkowe. 2. Nawiπzanie do tematu zajÍÊ. 3. Przypomnienie zasad bezpieczeÒstwa w poruszaniu siÍ po drogach.

363 ZESP”£ NAUCZYCIELI W RANIØOWIE, NASZE DZIEDZICTWO...

CzÍúÊ zasadnicza: 1. Uczniowie otrzymujπ mapy, z ktÛrych odczytujπ informacje: - po≥oøenie geograficzne Raniøowa, - wiÍksze miejscowoúci w pobliøu Raniøowa. 2. Przewodnik (nauczyciel) uzupe≥nia wiedzÍ uczniÛw przekazujπc informacje dotyczπce po≥oøenia geograficznego i najstarszej historii miejscowoúci w kontekúcie dziejÛw Polski.

RaniøÛw - najstarsza miejscowoúÊ (istnia≥a przed 1366r.) na P≥askowyøu Kolbuszowskim, ktÛry zajmuje úrodkowπ czÍúÊ Kotliny Sandomierskiej miÍdzy dolinami rzek: Wis≥y, Wis≥oki i Sanu ( w oparciu o mapÍ). Poczπtki miejscowoúci nie sπ znane tak jak i nazwa (jest wiele hipotez). Najwczeúniejsza wzmianka pochodzi z 1366r.(dokument lokacyjny osady Dublowa). 3. Rozpoczynamy zwiedzanie: a) cmentarz, - 2 groby nieznanych øo≥nierzy z czasÛw II wojny úw., - ciekawe pomniki z XIX wieku, - kaplica cmentarna z XIX wieku. b) krÛtka historia OSP w Raniøowie, - historia fajermanÛw (straø grobowa), - ksiÍga pamiπtkowa, c) wskazanie symbolicznego krzyøa na miejscu dawnego cmentarza niemieckiego. d) PastorÛwka (historia osadnictwa niemieckiego w Raniøowie), e) pomnik przyrody na Ñulicy Wolskiej" (lipa), f) tablica pamiπtkowa poúwiÍcona øo≥nierzom AK wmurowana w úcianÍ budynku UrzÍdu Gminy, g) dawna organistÛwka, h) koúciÛ≥ rzymsko-katolicki z 1815r. z fundacji Sz. KolasiÒskiego, p.w. NajúwiÍtszej Marii Panny WniebowziÍtej, barokowo ñ klasycystyczny, i) plebania z 1894r., j) spichlerz plebaÒski z 1828r., k) pomnik grunwaldzki z 1910r. - RaniøÛw nie posiada oficjalnych nazw ulic, ale funkcjonujπ one w nazewnictwie potocznym, wúrÛd mieszkaÒcÛw.

VI. Podsumowanie 1. Luüne wypowiedzi uczniÛw. 2. OmÛwienie sposobu wykonania albumu - rozdanie kart wpisu, przydzia≥ uczniom chÍtnym obiektÛw do opracowania. 3. Rozwiπzanie krzyøÛwki.

364 1 ZESP”£ NAUCZYCIELI W RANIØOWIE, NASZE DZIEDZICTWO... 2 3 4 5 6 7

1. Budynek do przechowywania zboøa. 2. Dom mieszkalny proboszcza. 3. UpamiÍtnia wydarzenie z 1420r. 4. Wmurowana w úcianÍ UrzÍdu Gminy, upamiÍtnia wydarzenie z II wojny úwiatowej. 5. Organizacja, ktÛrej patronem jest úw. Florian. 6. Miejsce modlitwy wiernych. 7. CzÍúÊ Kotliny Sandomierskiej, na ktÛrej leøy zwiedzana miejscowoúÊ.

365 ZESP”£ NAUCZYCIELI W RANIØOWIE, NASZE DZIEDZICTWO...

VII. Ewaluacja zajÍÊ przedmiotowych - czy podoba≥a siÍ wam wycieczka, jeúli tak (nie) to dlaczego? - co nowego dowiedzia≥eú(-aú) siÍ w czasie tej wycieczki? - co zmieni≥byú w programie?

VIII. Spodziewane efekty UczeÒ zna dzieje Raniøowa i potrafi o nim opowiadaÊ ≥πczπc wiedzÍ historycznπ i geograficznπ, Wykonanie pracy zbiorowej w formie albumu zatytu≥owanego ÑLista lokalnego dziedzictwa historycznegoî (dla chÍtnych).

Scenariusz opracowa≥y: Stanis≥awa Maciπg - SP RaniøÛw, W≥adys≥awa StÛj - SP RaniøÛw, Ma≥gorzata Pasierb - SP Zielonka, Renata Zawartka - Gimnazjum w Raniøowie Agnieszka Pustkowska - SP Zielonka,

366 ZESP”£ NAUCZYCIELI W RANIØOWIE, PRZYDROØNE KAPLICZKI I KRZYZE...

TEMAT: PRZYDROØNE KAPLICZKI I KRZYØE W MOJEJ MIEJSCOWåCI

Scenariusz zajÍÊ 2 godz. w klasie VI (w ramach godziny wychowawczej lub úcieøki miÍdzyprzedmotowej)

I. Cel g≥Ûwny Rozbudzanie emocjonalnego zwiπzku ze swojπ ÑMa≥π Ojczyznπî, poprzez ukazanie historii i tradycji przydroønych krzyøy i kapliczek.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - zna zabytki i ciekawe miejsca w swojej miejscowoúci, - zna postaÊ Jana Twardowskiego, - umie poprawnie zinterpretowaÊ wiersz, - rozumie, øe naleøy poznawaÊ swojπ miejscowoúÊ i region oraz dbaÊ o zachowanie tradycji, - potrafi poprawnie przeprowadziÊ i zapisaÊ wywiad, stworzyÊ opis, - potrafi wcieliÊ siÍ w rolÍ przewodnika po swojej miejscowoúci.

III. Metody Wycieczka, wywiad, praca z tekstem, pogadanka, elementy dyskusji, elementy projektÛw (gazetka).

V. Tok lekcji I 1. Nawiπzanie do tematu. Prezentacja przez nauczyciela tomiku wierszy Jana Twardowskiego pt. ÑKrzyøyk na drogÍî z fotografiami Piotra Cieúli. Swobodna rozmowa z uczniami na temat oglπdanych fotografii. 2. Przeczytanie utworu Jana Twardowskiego:

åwiÍta dziewczynko z zapa≥kami chroÒ nas przed strachami co p≥aczπ, øe wszÍdzie z≥o martwiπ siÍ, øe nas ok≥amiπ nie mÛwiπc nam o tym,

a nacieszy pole rÛøowe kiedy wschodzi zboøe nagietek ktÛry przekwita w paüdzierniku pszczo≥a dok≥adnie z≥ota leszczyna co wydaje jednoczeúnie kwiaty i orzechy spotykamy siÍ z Matkπ Boskπ w ogrodzie

367 ZESP”£ NAUCZYCIELI W RANIØOWIE, PRZYDROØNE KAPLICZKI I KRZYZE...

øyjemy z kundlem na co dzieÒ czujemy niewidzialne rÍce widzimy dalej i wiÍcej

3. KrÛtka rozmowa z uczniami na temat wiersza. - Jaki jest jego nastrÛj? - Co jest tematem utworu? - Co was w nim zainteresowa≥o, a moøe zaskoczy≥o? - Jak rozumiecie s≥owa: Ñspotykamy siÍ z Matkπ Boskπ w ogrodzieî Ñwidzimy dalej i wiÍcejî? 4. N: ProponujÍ wam takie spotkanie i patrzenie Ñdalej i wiÍcejî, jak mÛwi poeta. Wybierzmy siÍ na wycieczkÍ po najbliøszej okolicy, aby obejrzeÊ przydroøne krzyøe i kapliczki, ktÛre sπ nierozerwalnie zawiπzane z polskim krajobrazem. 5. Przygotowanie i zaplanowanie wycieczki. Podzia≥ klasy na grupy wed≥ug miejsca zamieszkania. Kaøda grupa przygotowuje materia≥ na temat krzyøy i kapliczek w innej czÍúci Raniøowa i najbliøszej okolicy.

Zadania dla grup: - sprawdziÊ, gdzie znajdujπ siÍ obiekty, - przeprowadziÊ wywiad ze starszymi mieszkaÒcami, w≥aúcicielami terenu lub sπsiadami q kiedy krzyø lub kapliczkÍ postawiono? q Czy widniejπ na nich jakieú napisy, daty, itp.? q Czy sπ z tym miejscem zwiπzane jakieú legendy, pamiÍÊ o tragicznych wydarzeniach, wydarzeniach fundatorach? q Czy obecnie ktoú o te miejsca dba? - narysowaÊ lub sfotografowaÊ kapliczkÍ (krzyø), - przygotowaÊ siÍ do roli przewodnika.

6. Ustalenie terminu wycieczki, np.: za dwa tygodnie.

ZajÍcia II 1. Wycieczka ñ przedstawiciele grup w roli przewodnikÛw prezentujπ efekty swojej pracy. 2. Podsumowanie pracy, sformu≥owanie wnioskÛw: Krzyøe i kapliczki stawiano w miejscach, ktÛre kojarzono z zagroøeniem (rozstajne drÛg, tam gdzie wydarzy≥o siÍ coú tragicznego), mia≥y chroniÊ przechodzπcych lub przejeødøajπcych. Kapliczki na koÒcu wsi wyznacza≥y granice znanej i bezpiecznej przestrzeni dla cz≥owieka. Niekiedy fundatorzy chcieli na przydroønym krzyøu upamiÍtniÊ swoje nazwisko.

368 ZESP”£ NAUCZYCIELI W RANIØOWIE, PRZYDROØNE KAPLICZKI I KRZYZE...

Najciekawsze kapliczki i krzyøe na terenie Raniøowa to kapliczka przy drodze do G≥ogowa, pomnik grunwaldzki z 1910 roku niedaleko szko≥y, krzyø na miejscu dawnego cmentarza niemieckiego.

VI. Ewaluacja zajÍÊ przedmiotowych Co da≥y mi te zajÍcia?

VII. Spodziewane efekty Po zajÍciach uczniowie wykonujπ w klasie lub na korytarzu gazetkÍ úciennπ prezentujπcπ efekty ich pracy.

Opracowa≥y: Stanis≥awa Maciπg ñ SP RaniøÛw, Renata Zawartka ñ SP RaniøÛw W≥adys≥awa StÛj ñ SP RaniøÛw, Ma≥gorzata Pasierb ñ SP Zielonka Agnieszka Pustkowska ñ SP Zielonka

369 W£ADYS£AWA ST”J, ZWYCZAJE ZWIAZANE Z...

TEMAT: ZWYCZAJE ZWI•ZANE Z ODPUSTEM PARAFIALNYM. åWI TA KOåCIELNE W MOJEJ MIEJSCOWOåCI

Nauczanie zintegrowane ñ zajÍcia z edukacji regionalnej ñ klasa II

I. Cel g≥Ûwny Budzenie zainteresowania tradycjπ i kultura swojego úrodowiska

II. Cele operacyjne UczeÒ: - zna tradycje regionalne, - wie jakie úwiÍta sπ obchodzone w rodzinie i lokalnym úrodowisku, - zna nazwy roúlin potrzebnych do wykonania Ñtradycyjnego zielaî, - wie, co to znaczy zachowywaÊ zwyczaje, jak kultywowaÊ tradycjÍ, - rozumie pojÍcie odpustu parafialnego, - rozumie znaczenie poszczegÛlnych ziÛ≥ w kulturze ludowej, - rozumie, øe naleøy dbaÊ o naturalne úrodowisko, - potrafi rozpoznaÊ wybrane gatunki roúlin i nazwaÊ je, - docenia wagÍ zwyczajÛw úwiπtecznych w øyciu rodziny i lokalnej spo≥ecznoúci, - potrafi korzystaÊ z wiadomoúci zawartych w rÛønych ürÛd≥ach wiedzy.

I II. Metody Rozmowa kierowana, praca z tekstem, praca twÛrcza.

IV. Formy Zbiorowa, indywidualna.

V. årodki dydaktyczne Z.Libera, A.Paluch ÑZielnik Lasowiackiî, VARIA Kolbuszowa 1993r., Artyku≥ ÑMadonna ziÛ≥ i kwiatÛwî, WYCHOWAWCA, rok 2002, nr 7-8, Plansze z okazami roúlin uøywanych do wykonania Ñziela", Farby plakatowe, pÍdzle, kartki papieru.

VI. Dzia≥alnoúÊ uczniÛw w ramach poszczegÛlnych edukacji Edukacja polonistyczna z elementami kultury: - rozmowa kierowana na temat úwiπt obchodzonych w rodzinach, w Koúciele, - wymienienie znanych obrzÍdÛw, zwyczajÛw, poznawanie nowych, - zapisywanie nazw úwiπt i dat ich obchodzenia, pisownia wielkπ literπ nazw,

370 W£ADYS£AWA ST”J, ZWYCZAJE ZWIAZANE Z ...

- g≥oúne jednostkowe czytanie fragmentÛw tekstu z ÑZielnika Lasowiackiegoî i artyku≥u ÑMadonna ziÛ≥ i kwiatÛwî, - wspÛlne redagowanie zdaÒ o wiπzance Ñzielaî na odpust parafialny.

Edukacja spo≥eczno ñ przyrodnicza: - zwyczaje i obrzÍdy kultywowane w parafii na podstawie w≥asnych doúwiadczeÒ i wywiadÛw przeprowadzonych przez uczniÛw, - ustalenie nazwy i daty obchodzenia úwiÍta parafialnego ñ ÑZielnejî ñ czyli WniebowziÍcia NMP, - ustalenie nazw roúlin przedstawionych na kolorowych planszach i zapoznanie siÍ z ich znaczeniem w kulturze ludowej na podstawie materia≥Ûw ürÛd≥owych, - utrwalenie nazw, rozpoznawanie cech charakterystycznych.

Edukacja matematyczna: - zapisywanie i czytanie dat, - obliczenia kalendarzowe.

Edukacja techniczno ñ plastyczna: - malowanie farbami ñ bukiet kwiatÛw, ziÛ≥ i owocÛw na wiπzankÍ odpustowπ.

opracowa≥a W≥adys≥awa StÛj, Szko≥a Podstawowa w Raniøowie

371 W£ADYS£AWA ST”J, ZWYCZAJE ZWIAZANE Z ...

372 B. SALACH, B. JANUS, A. åWI TEK, OSOBLIWOåCI I ZABYTKI ...

TEMAT: OSOBLIWOSCI I ZABYTKI NASZEJ MIEJSCOWOåCI - WERYNIA

Regionalna úcieøka dydaktyczna w Weryni Projekt scenariusza lekcji w kl.VI do wykorzystania na jÍzyku polskim lub historii.

I. Cel g≥Ûwny Poznanie najbliøszego úrodowiska i dostrzeganie specyfiki kulturowej najbliøszej okolicy.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - zna najwaøniejsze zabytki w swojej okolicy, - wie jakie sπ cechy charakterystyczne stylu neogotyckiego, - rozpoznaje gatunki drzew, - potrafi wyszukaÊ odpowiednie elementy architektoniczne zabytkÛw, - rozumie potrzebÍ ochrony pomnikÛw przyrody, - umie odpowiednio zachowaÊ siÍ na trasie regionalnej úcieøki dydaktycznej, - potrafi prawid≥owo wype≥niaÊ karty pracy,

III. Metody Podajπca, problemowa, praktycznego dzia≥ania, obserwacyjna.

IV. Formy ZajÍcia w terenie. Przejúcie drogπ 2000m. z nauczycielem z zachowaniem kolejnych przystankÛw.

V. årodki dydaktyczne Atlas drzew polskich, album malarstwa i rzeüby, karty pracy, kartki, o≥Ûwki, wybrane opracowania Ziemi Kolbuszowskiej i Przeglπdu Kolbuszowskiego.

VI. Tok lekcji åcieøka dydaktyczna zosta≥a opracowana i zrealizowana na terenie miejscowoúci Werynia. W≥aúnie tutaj zlokalizowano 3 przystanki úcieøki dydaktycznej. Pokonanie trasy ze wzglÍdu na odleg≥oúÊ i ukszta≥towanie terenu nie wymaga wiÍkszego wysi≥ku fizycznego. Na placu szkolnym omÛwiono trasÍ úcieøki i zapoznano uczniÛw z planem zajÍÊ w terenie.

373 B. SALACH, B. JANUS, A. åWI TEK, OSOBLIWOåCI I ZABYTKI ...

Przystanek 1 Park otaczajπcy pa≥ac TyszkiewiczÛw Kierujemy siÍ na lewo wychodzπc z budynku szko≥y do parku, ktÛry w odleg≥oúci 1 km od szko≥y otacza pa≥ac i budynek szko≥y rolniczej. Uczniowie zatrzymujπ siÍ przed najwiÍkszymi i najstarszymi okazami kilkusetletnich dÍbÛw, lipy i jesionu. Wymieniajπ siÍ wiadomoúciami na temat tych gatunkÛw. Wyszukujπ je w atlasie i uzupe≥niajπ swojπ wiedzÍ (odczytujπ g≥oúno wybrane fragmenty tekstu). Przyk≥adajπ takøe bia≥π kartkÍ do kory drzew i odrysowujπ kszta≥t kory zachowujπc przy tym ostroønoúÊ, aby nie uszkodziÊ kory. Rysujπ liúc i okreúlajπ jego kszta≥t.

Przystanek 2 Pa≥ac TyszkiewiczÛw Uczniowie zatrzymujπ siÍ przed dworem. Jest to dwÛr secesyjny by≥ych w≥aúcicieli wsi ñ TyszkiewiczÛw wzniesiony w latach 1900-1904 wed≥ug projektu znanego architekta krakowskiego, Tadeusza StyjeÒskiego. Podziwiajπ architekturÍ pa≥acu, s≥uchajπ swoich kolegÛw, ktÛrzy przygotowali wiadomoúci na temat dziejÛw pa≥acu wg kolejnoúci: - w≥aúciciele pa≥acu i wsi, - czas wzniesienia i jego architektura, - dzieje pa≥acu od momentu powstania do czasÛw wspÛ≥czesnych, - legendy: Legenda o Bia≥ej Damie.

Przystanek 3 Kaplica Dworska Uczniowie kierujπ siÍ w stronÍ kaplicy, o ktÛrej wiadomoúci przekazuje nauczyciel: Neogotycka, murowana kaplica stojπca na placu przed budynkiem g≥Ûwnym Zespo≥u SzkÛ≥ Rolniczych, wzniesiona w 1873 r. z fundacji Zdzis≥awa Tyszkiewicza, posiadajπca wewnπtrz cztery rzeüby OjcÛw Koúcio≥a. Uczniowie podziwiajπ piÍkno zachowanej budowli, zwiedzajπ wnÍtrze, wyszukujπ elementy stylu neogotyckiego. PorÛwnujπ z albumem przedstawiajπcym budowle z tego okresu. Odnajdujπ cechy neogotyku (strzelistoúÊ budowli, okna ostro≥ukowe, element budowlany - czerwona ceg≥a), ktÛre wypisujπ na kartÍ pracy.

VII. Wychowawcze i poznawcze znaczenie regionalnej úcieøki dydaktycznej - poznanie najbliøszego úrodowiska swojego regionu w korelacji z przedmiotami, - zwrÛcenie uwagi na niepowtarzalne piÍkno krajobrazu (dostrzeganie, rozumienie, obserwowanie, kreatywne myúlenie, porÛwnywanie, wnioskowanie), - kszta≥towanie praktycznych umiejÍtnoúci (orientacja w terenie), - przejúcie od wiedzy werbalnej i encyklopedycznej do pracy w terenie.

Opracowanie: Boøena Salach, Boøena Janus, Agata åwiÍtek, SP Werynia

374 ANNA WILK, HISTORIA I ZABYTKI ...

TEMAT: HISTORIA I ZABYTKI CMOLASU

Moøe byÊ realizowany na historii, plastyce, godzinie wychowawczej. Czas jedna godzina lekcyjna, przeznaczony dla uczniÛw I-III gimnazjum.

I. Cel g≥Ûwny Rozwijanie zainteresowaÒ historiπ swojej miejscowoúci.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - zna po≥oøenie swojego regionu i jego topografiÍ - zna historiÍ swojej miejscowoúci i dzieje osadnictwa na tym terenie - zna historiÍ zabytkowego koúciÛ≥ka w Cmolasie - zna losy wybranych postaci zwiπzanych z historiπ Cmolasu (regionu) - rozumie potrzebÍ korzystania z rÛønych ürÛde≥ - rozumie wp≥yw wydarzeÒ historycznych na rozwÛj regionu - potrafi samodzielnie gromadziÊ wiedzÍ - potrafi wybraÊ i scharakteryzowaÊ najwaøniejsze wydarzenia dla rozwoju Cmolasu; wyszukuje cechy charakterystyczne dla danego stylu architektonicznego - docenia piÍkno budowli drewnianych - szanuje miejsca szczegÛlne dla kultury regionu.

III. Metody Rozmowa kierowana, wywiad, prezentacja.

IV. Formy Indywidualne, zbiorowa, grupowa.

V. årodki dydaktyczne Literatura dotyczπca regionu, karty ksero- koúciÛ≥ek na pierwotnym miejscu, karton, o≥Ûwki, kredki, kartka papieru - mazaki.

VI. Tok lekcji CzÍúÊ wstÍpna

1. Czynnoúci porzπdkowo- organizacyjne (sprawdzenie obecnoúci i wpisanie tematu, informacja nauczyciela, dotyczπce dzisiejszej lekcji). 2. Udzielanie wskazÛwek o w≥aúciwym zachowaniu siÍ na drodze. 3. Skierowanie siÍ na dawne miejsce koúciÛ≥ka (obok koúcio≥a murowanego). Nauczyciel objaúnia, øe kiedyú sta≥ tu koúciÛ≥ek. 4. Powo≥anie, grup i ich przewodniczπcych w celu spisania najwaøniejszych wydarzeÒ historycznych.

375 ANNA WILK, HISTORIA I ZABYTKI ...

CzÍúÊ g≥Ûwna 1. Nauczyciel zapoznaje uczniÛw z historiπ Cmolasu: - Cmolas jednπ z najstarszych miejscowoúci regionu, za≥oøonπ na Ñsurowym korzeniuî w I po≥owie XV w. przez Tarnowskich, - Wzmianka o Cmolasie przez Jana D≥ugosza w ÑLiber Beneficjorumî, - Sprzedaø Cmolasu Hieronimowi Mieleckiemu, od 1616r. w rÍkach Stanis≥awa Lubomirskiego, - Po úlubie Marii Lubomirskiej z Paw≥em Sanguszkπ w rÍkach SanguszkÛw, - Po traktacie kolbuszowskim, uznaniu aktu darowizny, Cmolas przejÍli Lubomirscy, a po úlubie £ucji z Jerzym znalaz≥ siÍ w rÍkach TyszkiewiczÛw. 2. Skierowanie siÍ na miejsce koúcio≥a z XVII w. 3. Uczniowie zatrzymajπ siÍ przed tablicπ informacyjnπ. 4. Odczytanie przez jednego z uczniÛw wydarzeÒ. 5. Nauczyciel zadaje pytanie: N: Czym na zewnπtrz charakteryzuje siÍ koúciÛ≥ek?(ogÛlny opis). U: Jest to drewniana budowla: - wybudowana na wzgÛrzu przy drodze. - pokryta gontem; - jest pere≥kπ regionu obok koúciÛ≥ka z PorÍb Dymarskich,

N: Na tym miejscu sta≥ koúcio≥ek rÛwnieø drewniany ufundowany przez Jana i Bernarda Mieleckich, ale zosta≥ przeniesiony do PorÍb Dymarskich w 1979r. (nauczyciel pokazuje ilustracje koúciÛ≥ka). 6. A teraz wybrani uczniowie przedstawiπ przygotowane wczeúniej zagadnienia: - Historia koúcio≥a. - Charakterystyka architektury. - WystrÛj malarski i wyposaøenie wnÍtrza. - PostaÊ ksiÍcia Marcina Lubomirskiego i jego zwiπzek z Cmolasem. Nauczyciel dziÍkuje uczniom, ktÛrzy przedstawili zagadnienia. 7. Nauczyciel zadaje pytanie: N: Co was najbardziej urzek≥o w tej zabytkowej budowli? Dowolne wypowiedzi uczniÛw: - to, øe ca≥y jest drewniany, - to, øe wszystko jest takie samo, nic nie zosta≥o zmienione, - piÍkne malowid≥a.

N: Pos≥uchajcie prezentacji, zgadnijcie, co to za osoba? Nauczyciel przedstawia øycie Wojciecha Borowiusza. Zadaniem uczniÛw jest odgadnπÊ, co to za postaÊ. Urodzony w Cmolasie,w 1572r., w rodzinie szlacheckiej. UczÍszcza≥ do szko≥y parafialnej, a nastÍpnie od 1593r. studiowa≥ na Akademii Krakowskiej. Uzyska≥ tytu≥ magistra i doktora, nastÍpnie profesora i dziekana. W 1627r. zosta≥ wybrany rektorem Akademii Krakowskiej. W tym teø czasie przyjπ≥

376 ANNA WILK, HISTORIA I ZABYTKI ...

úwiÍcenia kap≥aÒskie i zosta≥ mianowany kanonikiem na Kleparzu, funkcjÍ tÍ sprawowa≥ powtÛrnie. Zmar≥ w Krakowie i tam w Koúciele åwiÍtego Floriana zosta≥ pochowany.

U: To by≥ øyciorys Wojciecha Borowiusza, ktÛremu ukaza≥ siÍ Pan Jezus Przemieniony. N: Tak. W XVII wieku, by≥a tu droga piaszczysta. Trzynastoletni Wojtek wraca≥ ze szko≥y i zobaczy≥ Pana Jezusa, w tym w≥aúnie miejscu postanowi≥ wybudowaÊ koúciÛ≥ek. On to 2 stycznia 1646r. utworzy≥ dobroczynnπ fundacjÍ szpitala dla ubogich i koúcio≥a szpitalnego oraz ufundowa≥ dom i koúciÛ≥ek.

CzÍúÊ koÒcowa 1. Przedstawienie chronologii wydarzeÒ: - Kaødy z przewodniczπcych odczytuje zapisane wydarzenia w kolejnoúci chronologicznej. 2. Ewaluacja - uczniowie wypowiadajπ siÍ na temat pracy w grupach i przebiegu zajÍÊ. 3. Nauczyciel dziÍkuje za udzia≥ uczniÛw w zajÍciach, ocenia aktywnych, przygotowujπcych zagadnienia.

Opracowa≥a: mgr Anna Wilk Publiczne Gimnazjum Cmolas

377 ANNA WILK, åLADY ARCHEOLOGICZNE ...

TEMAT: åLADY ARCHEOLOGICZNE I DZIEJE OSADNICTWA REGIONU

Moøe byÊ realizowany na historii, godzinie wychowawczej. Czas jedna godzina lekcyjna, przeznaczony dla uczniÛw I klasy gimnazjum.

I. Cel g≥Ûwny Poznanie pozosta≥oúci archeologicznych regionu i dziejÛw osadnictwa na naszym terenie.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - wie gdzie znajdowa≥y siÍ najstarsze znaleziska archeologiczne regionu; - zna cechy charakterystyczne kultur archeologicznych, ktÛrych stanowiska odkryto na tym terenie; - zna najstarsze miejscowoúci regionu; - wie jakie rody przejmowa≥y ziemie regionu; - zna grupy etnograficzne zamieszkujπce region; - wie jakie by≥y zajÍcia ludnoúci na poszczegÛlnych etapach rozwoju osadnictwa; - rozumie: pojÍcie archeologii, osadnictwa, Lasowiacy; - rozumie pochodzenie nazw niektÛrych miejscowoúci; - rozumie zwiπzki wykonywanych czynnoúci z zasobami naturalnymi; - potrafi zaznaczyÊ na taúmie chronologicznej poszczegÛlne epoki, wydarzenia; - potrafi okreúliÊ po≥oøenie wybranych miejscowoúci; - potrafi wcielaÊ siÍ w role i odpowiednio demonstrowaÊ wykonywanie okreúlonych zajÍÊ;

III. Metody Praca z mapπ, praca z taúmπ chronologicznπ, rozmowa kierowana.

IV. Formy Indywidualna, zbiorowa, grupowa.

V. årodki dydaktyczne Mapa, taúma chronologiczna, plansze, ilustracje - Lasowiacy, karteczki samoprzylepne, mazaki.

VI. Tok lekcji CzÍúÊ wstÍpna 1. Przedstawienie uczniom celÛw lekcji, zasad i form pracy. 2. Sformu≥owanie tematu i zapis na tablicy.

378 ANNA WILK, HISTORIA I ZABYTKI ...

3. Odszukanie na mapce miejscowoúci sπsiadujπcych z Cmolasem.

CzÍúÊ g≥Ûwna 1. Zaznaczenie na taúmie chronologicznej úladÛw osadnictwa na naszych ziemiach 12000 p. n. e. ñ 8000 p. n. e. tj. plejstocen. Nauczyciel informuje: W tym czasie wystÍpuje: - ocieplenie klimatu, - porost terenÛw brzozπ, - g≥Ûwne zajÍcia ludnoúci - zbieractwo i ≥owiectwo, - pos≥ugiwanie siÍ narzÍdziami krzemiennymi ok. 1200 p. n. e. ñ ok. 300 p. n. e. 2. Rozdanie mapek archeologicznych dawnego powiatu kolbuszowskiego. Grupy dostanπ nazwy miejscowoúci i majπ na karteczkach wypisaÊ odkrycia archeologiczne.

Przewodniczπcy grupy przyklejajπ karteczki do mapki (w miejscu miejscowoúci). 3. Charakterystyka osady w TrzÍsÛwce ñ dane (pokazanie miejscowoúci na mapie). 4. Nauczyciel rozdaje karty - ksero przedstawiajπce odkrycia archeologiczne z TrzÍsÛwki. Odczytanie fragmentu ksiπøka Kazimierza Moskwy pt.: ÑPradzieje powiatu kolbuszowskiegoî, str.15. Nauczyciel stawia pytanie: Co archeologowie odkryli w TrzÍsÛwce? Przewodniczπcy grup prezentujπ odkrycia. 5. Zapoznanie uczniÛw z najwczeúniejszym osadnictwem regionu. N: Jak nazywano w przesz≥oúci tereny po≥oøone miÍdzy Wis≥π a Sanem (pokazuje je na mapie). U: By≥a to Puszcza Sandomierska. N: We wczesnym úredniowieczu nasze tereny by≥y poroúniÍte gÍstym lasem, ktÛry poprzecinany by≥ licznymi bagnami i trzÍsawiskami (pozosta≥oúciami sπ stawy rybne w Kolbuszowej). S≥abe gleby sprawi≥y, øe tereny puszczy by≥y s≥abo zaludnione. Do najwaøniejszych osad lokowanych na surowym korzeniu naleøπ (XIV w.) PrzyszÛw, RaniøÛw, Wola Raniøowska, zaú w XV wieku w Ciemnylas (Cmolas). Na terenach puszczy w≥adcy czÍsto organizowali polowania np. Jagie≥≥o przed bitwπ pod Grunwaldem. NajpÛüniej zasiedlano ziemie piaszczyste, ma≥o urodzajne. Do najstarszych osad ≥owieckich naleøa≥y m.in. BaranÛw, MachÛw, DzikÛw i inne. W po≥owie XIV wieku z nadania krÛlewskiego, ziemie otrzymujπ: Lelewici - Tarnowscy, Gryfici - Mieleccy, LigÍzowie. Cmolas z przyleg≥ymi miejscowoúciami poczπtkowo naleøa≥ do rodu Tarnowskich. 6. Kaøda grupa otrzymuje kartkÍ z nazwπ zajÍcia ludnoúci, ktÛre ma zaprezentowaÊ klasie (nie uøywajπc s≥Ûw). Klasa ma za zadanie odgadnπÊ nazwÍ zajÍcia. 7. N: Inny charakter mia≥o osadnictwo w XVII I XVIII wieku, zwiπzane ono by≥o z wytopem øelaza, szk≥a, wyroby mazi, wÍgla drzewnego itp. Pozosta≥oúciπ sπ

379 ANNA WILK, HISTORIA I ZABYTKI ...

nazwy miejscowoúci: Huta, Hucisko, Dymarka, PorÍby Dymarskie, Kopcie, Hucina itp. (nauczyciel pokazuje je na mapie). N: W tym teø czasie tworzπ siÍ grupy etnograficzne (pokazuje ilustracje Lasowiaka ubranego w strÛj ludowy). N: Jakπ grupÍ reprezentuje ten cz≥owiek? U: Jest to Lasowiak, inaczej cz≥owiek z puszczy. N: Tak, Lasowiacy zamieszkujπ tereny od Sanu po Wis≥Í, zaú najdalszym zasiÍgiem na po≥udniu jest powiat kolbuszowski.

VII. CzÍúÊ koÒcowa 1. Rozwiπzanie krzyøÛwki z has≥em osadnictwo.

Pytania do krzyøÛwki: 1. Zak≥ada≥ jπ pierwszy cz≥owiek, øeby siÍ osiedliÊ. 2. Przedstawiciel grupy etnograficznej, zamieszkujπcej miÍdzy Wis≥π i Sanem. 3. Jeden z rodÛw w≥adajπcych naszym regionem. 4. S≥uøy≥a do wyrobu øelaza. 5. Pierwotna nazwa Cmolasu. 6. Inaczej zak≥adanie wsi, miasta. 7. Rodzaj kultury archeologicznej. 8. M≥odsza epoka kamienna. 9. Tam odkryto pozosta≥oúci kultury ≥uøyckiej. 10. ZajÍcie ludnoúci wczesnoúredniowiecznej

1 O S A D A 2 L A S O W I A K 3 T A R N O W S C Y 4 D Y M A R K A 5 C I E M N O L A S 5 6 L O K A C I A 7 Ł U  Y C K A 8 N E O L I T 9 T R Z  S Ó W K A 10 Ł O W I E C T W O

Ewaluacja - swobodne wypowiedzi uczniÛw na temat, co ich najbardziej zainteresowa≥o i zaciekawi≥o z zakresu archeologii i osadnictwa regionu. 3. Zadanie domowe: Przedstaw dowolnπ technikπ øycie ludzi w Puszczy Sandomierskiej. 4. Nauczyciel dziÍkuje uczniom za udzia≥ w zajÍciach, ocenia aktywnych.

Opracowa≥a: mgr Anna Wilk. Publiczne Gimnazjum Cmolas

380

1 GRAØYNA WO£OWIEC, ANNA MATWIJEC, ZWYCZAJE I OBRZ DY...

TEMAT: ZWYCZAJE I OBRZ DY ZWI•ZANE Z ZAPUSTAMI W MOJEJ MIEJSCOWOSCI DAWNEIEJ I DZIå

Scenariusz imprezy szkolnej uczniÛw klas m≥odszych

I. Cel g≥Ûwny Rozwijanie wartoúci rodzinnych zwiπzanych z wartoúciami kulturowymi wspÛlnoty lokalnej oraz kultywowanie tradycji i zwyczajÛw regionalnych.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - wie w jaki sposÛb kultywuje siÍ tradycje zapustne w jego i sπsiednich miejscowoúciach, - wie jak moøna ciekawie i aktywnie spÍdzaÊ czas karnawa≥u, - rozumie pojÍcia zwiπzane z zapustami, - rozumie potrzebÍ podtrzymywania tradycji ludowych, - docenia rolÍ tradycji we wzmacnianiu wiÍzi rodzinnych, lokalnych i zachowaniu ciπg≥oúci kultury narodowej, - potrafi wcieliÊ siÍ w rolÍ i zaprezentowaÊ z grupπ rÛwieúnikÛw przygotowany program artystyczny przedstawiajπcy miejscowy zwyczaj.

III. Metody Czynnoúciowe, pokaz, inscenizacja.

IV. Formy Grupowa, zbiorowa jednolita, grupowa zrÛønicowana.

V. årodki dydaktyczne Rekwizyty do scenek, makiety do scenografii, stroje przebieraÒcÛw.

VI. Tok lekcji 1. Powitanie zebranych goúci (rodzicÛw, p. dyrektor, nauczycieli). 2. Nawiπzanie do tematu imprezy (dziecko czyta tekst): Istniejπ w naszym kraju rÛøne tradycje i zwyczaje, ktÛre sπ ciπgle øywe. Jednym z takich zwyczajÛw jest Ñt≥usty czwartekî, czyli ostatni czwartek karnawa≥u. W wielu domach smaøy siÍ lub kupuje w tym dniu pπczki i faworki, bez ktÛrych trudno wyobraziÊ sobie t≥usty czwartek. Puszyste kule droødøowego ciasta z konfiturπ smaøone sπ na smalcu lub oleju.

Po odczytaniu tekstu dzieci prezentujπ przygotowane wiersze i scenki.

381 GRAØYNA WO£OWIEC, ANNA MATWIJEC, ZWYCZAJE I OBRZ DY...

By≥ sobie pπczek, co nie mia≥ rπczek i okrπglutki by≥ jak misiaczek. Mia≥ lukrowanπ z≥ocistπ skÛrkÍ, a w úrodku DziurkÍ na konfiturkÍ. Wszyscy go lubiπ ñ starsi i dzieci. Na jego widok aø úlinka leci. Lecz co naprawdÍ pπczki sπ warte, to Przede wszystkim wie...kto? (Dz. - ...t≥usty czwartek) Dz. A co to sπ faworki? Dz. Faworki sπ nazywane chrustem, poniewaø sπ zrobione z delikatnego ciasta i ≥amiπ siÍ tak samo jak suche ga≥πzki.

(Dzieci úpiewajπ i prezentujπ kolejny wiersz przebrane w stroje regionalne)

Lasowiaczek jeden mia≥ FaworkÛw siedem, Kiedy sobie podjad≥ Pozosta≥ mu jeden. (melodia krakowiaka)

T≥usty czwartek

GÛra pπczkÛw, za tπ gÛrπ t≥uste rÛøe z konfiturπ, za RÛøami, misa chrustu, bo to dzisiaj sπ zapusty. Przez dzieÒ ca≥y siÍ zajada, a wieczorem maskarada, Janek w≥oøy≥ ojca spodnie, choÊ mu bardzo niewygodnie. Zosia ñ sukniÍ babci Marty i kapelusz jej podarty. Franek sadzy wziπ≥ z komina, bo udawaÊ chce Murzyna. W t≥usty czwartek siÍ swawoli, pÛüniej czasem brzuszek boli.

Odczytanie informacji o zapustach.

Zapusty ñ zwyczaj ludowy ostatnich dni karnawa≥u dawniej znany w ca≥ej Polsce, polegajπcy na organizowaniu weso≥ej zabawy w przebraniu zwierzπt np. niedüwiedzia, kozy, bociana. (Zapust ñ ros≥y ch≥opak przystrojony w wysokπ papierowπ czapÍ z kolorowymi wstÍgami.) Zapust jedzie na koniu z patyka. Ca≥y czas wÍdruje po wsi od chaty do chaty skaczπc, podrygujπc, p≥atajπc przerÛøne figle.

(Troje dzieci mÛwi wiersz)

Zapust jedzie drogπ KoÒ pod nim paradny,

382 GRAØYNA WO£OWIEC, ANNA MATWIJEC, ZWYCZAJE I OBRZ DY...

£eb z patykÛw, ze lnu grzywa To ci przystrÛj ≥adny! Zapust jedzie drogπ, a z nim przebieraÒce! Koza, bociek, dwa niedüwiedzie pÛjdπ z nami W taÒce! Zapust jedzie drogπ, schud≥ mu jeden boczek! WrÛcπ do was starzy, m≥odzi Aø na przysz≥y roczek!

Wszyscy úpiewajπ:

Jak zabawa to zabawa! TaÒczy z øyciem strona prawa. Dzieci zgrabnie podrygujπ w takt muzyki podskakujπ! A zajπczki z lewej strony! To krok naprzÛd, to uk≥ony, S≥upka stajπ, w gÛrÍ s≥uchy! Takie to sπ w taÒcu ruchy. Na pniu w úrodku niedüwiedü bury, na tancerzy patrzy z gÛry. Na skrzypeczkach wciπø rzÍpoli No taÒcujcie! Czyja kolej?

Dz. Zapraszamy na przedstawienie wed≥ug tekstu M. Kownackiej pt. ÑPπczki i faworki u babci Honorkiî

Babcia: Jestem babcia Honoratka. Oj, smaøπ moje rπczki, najlepsze na úwiecie pπczki! No, a juø faworki, to tylko u babci Honorki. Florek: Powiedzia≥ nam Bartek, øe dziú t≥usty czwartek. Uca≥ujÍ babci rπczki, niech babcia usmaøy pπczki! Babcia: Pπczki? W g≥owie siÍ przewraca. Marsz, bo wezmÍ pogrzebacza. Babcia: Azorek!, Azorek! Piesek: Hau!, Hau! Babcia: Piesku, piesku pilnuj domu. Ja po mπkÍ po kryjomu polecÍ do m≥yna ñ choÊ wczesna godzina. BÍdzie niespodzianka od samego ranka. Pπczki i faworki u babci Honorki. Piesek: Hau!Hau! Ja teø bym chcia≥. Babcia: Dostanie piesek Azorek dwa pπczki na podwieczorek. Piesek: Hau!, Hau! WiÍcej bym chcia≥! Florek: Azorek!, Azorek! Gdzie babcia Honorka? Piesek: Hau!, Hau! Babcia z≥apa≥a worek i Pobieg≥a po mπkÍ do m≥yna. Florek: Oj, dobra nowina, dobra wieúÊ (úpiewa).

383 GRAØYNA WO£OWIEC, ANNA MATWIJEC, ZWYCZAJE I OBRZ DY...

BÍdziemy z Azorkiem pπczki jeúÊ. Ja jeden, Ty jeden, razem dwa. Na pewno nam babcia pπczki da. Babcia: M≥ynarzu, m≥ynarzu daj mπczkÍ. M≥ynarz: A na cÛø tej mπczki? Babcia: Hej na pπczki! Hej na pπczki! M≥ynarz: NasypiÍ pe≥en wÛr pÍkaty na pπczki dla babci Honoraty! Niech pπczki urosnπ niczym banie i dla Mnie choÊ jeden niech zostanie. Piesek: Hau, hau, coú siÍ úwiÍci, bo pieskowi w nosie KrÍci. Juø tam pani gospodyni dobre pπczki dla nas czyni. M≥ynarz: ChoÊ pÛüna godzina przychodzÍ wprost z m≥yna, Do babci Honorki na pπczki i faworki. Piesek: Idzie babcia Honorata. Babcia: Jadπ pπczkÛw ca≥e fury. Florek: Powiedzia≥ nam Bartek, øe dziú t≥usty czwartek, A babulka uwierzy≥a furÍ pπczkÛw nasmaøy≥a. Wszyscy: A i wam øyczymy smacznych pπczkÛw i faworkÛw od Ñczwartku t≥ustegoî, aø do Ñzapustnego wtorkuî.

(Babcia, Florek, M≥ynarz (przebrane dzieci) stawiajπ na sto≥ach talerze z pπczkami i faworkami)

Dz. Sπ to pπczki niespodzianki, a takie zdarzajπ siÍ tylko w t≥usty czwartek. Kto bÍdzie mia≥ szczÍúcie, to tÍ niespodziankÍ znajdzie. Po poczÍstunku zapraszamy na ciekawy konkurs i zabawÍ przy muzyce.

Konkurs dla dzieci i rodzicÛw:

Zostajπ wybrane 2 grupy dzieci wraz z rodzicami. Majπ za zadanie wykroiÊ i zrobiÊ z wczeúniej przygotowanego ciasta jak najwiÍcej chrustu.

Dzieci podzielone sπ na 2 druøyny. Majπ na kartce wypisaÊ sk≥adniki potrzebne do wykonania pπczkÛw. Zadanie oceniajπ wyznaczone mamy.

Grupy 2 osobowe majπ zawiπzane oczy. Przed nimi na stole sπ pπczki i chrust. Naleøy je ≥adnie i szybko u≥oøyÊ na tacy, tak aby jak najmniej pokruszyÊ.

Po zakoÒczeniu konkursu dzieci wraz z rodzicami i nauczycielami bawiπ siÍ przy muzyce.

Opracowa≥y: mgr Graøyna Wo≥owiec SP Kupno mgr Anna Matwijec SP Kupno

384 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, CIEMNA NOC OKUPACJI...

TEMAT: CIEMNA NOC OKUPACJI W POWIECIE KOLBUSZOWSKIM ñ CZ å∆ I

I. Cel g≥Ûwny Ukazanie metod i form polityki okupanta wobec ludnoúci podbitej na obszarach powiatu kolbuszowskiego

II. Cele operacyjne

UczeÒ: - zna g≥Ûwne za≥oøenia polityki okupanta i wie jakie stosowa≥ metody i formy eksterminacji ludnoúci polskiej, - rozumie organizacjÍ i strukturÍ w≥adz okupacyjnych, - potrafi gromadziÊ informacje przydatne do opisu i oceny faktÛw - potrafi przyporzπdkowaÊ uzyskane informacje do odpowiednich pÛl aplikacji - potrafi budowaÊ w≥asny obraz przesz≥oúci na podstawie rÛønych przekazÛw ürÛd≥owych i wiedzy ogÛlnej,

III. Metody Elementy wyk≥adu, wywiadu, praca z tekstem ürÛd≥owym, ze ürÛd≥ami symbolicznymi, praca w grupach, tworzenie aplikacji.

IV. årodki dydaktyczne - Stanis≥aw Zabierowski, Rzeszowskie pod okupacjπ hitlerowskπ, RzeszÛw 1975, s.182-183. - Halina DudziÒska, Kolbuszowianie w niemieckich obozach koncentracyjnych, (W:) Rocznik Kolbuszowski, nr 2, Kolbuszowa 1987, s 81. - Stanis≥aw Zabierowski, Zarys struktury organizacyjnej i obsady stanowisk kierowniczych placÛwek øandarmerii niemieckiej we wschodniej czÍúci dystryktu krakowskiego, (W:) Studia nad okupacjπ hitlerowskπ po≥udniowo- wschodniej Polski, RzeszÛw 1976, s.36. - Marian PiÛrek, Polityka okupanta hitlerowskiego w stosunku do spo≥eczeÒstwa polskiego w powiecie kolbuszowskim w latach 1939-1944, (W:) Rocznik Kolbuszowski, nr 3, Kolbuszowa 1994, s.225-239. - Halina DudziÒska, W piÍÊdziesiπtπ rocznicÍ Holocaustu, (W:) Przeglπd Kolbuszowski, nr 11, 20.09.1992 r., s.12.

385 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, CIEMNA NOC OKUPACJI...

- Marian PiÛrek, Szkice do dziejÛw Dzikowca i okolic, Varia Kolbuszowskie, Kolbuszowa 1995, s. 97-117, - Kazimierz SkowroÒski, Wysiedlenie ludnoúci polskiej w wid≥ach Wis≥y i Sanu w latach okupacji 1939-1943, (W:) Studia nad okupacjπ hitlerowskπ po≥udniowo-wschodniej czÍúci Polski, Tom I, RzeszÛw 1974. - Janina Augustynowicz, Jacek w Ravensbr¸ck, (W:) Biuletyn nr10, Kolbuszowa 1969, s. 165-190. - Eløbieta Wilk, Dzieje szko≥y i nauczania w TrzÍsÛwce do 1995 roku, RzeszÛw 2000, s. 81-90. - Studia nad okupacjπ hitlerowskπ po≥udniowo-wschodniej czÍúci Polski, Pod red. Stanis≥aw Zabierowski, RzeszÛw 1976, s. 30, 36. - Mapa: Wojna obronna Polski 1939r.

V. Tok lekcji

Za≥πcznik nr 1

Treci: Działania Nawizanie: Praca z map. Przedstaw na mapie i omów podział administracyjny ziem Uczniowie słuchaj czytanego okupowanych Polski w czasie II wojny wiatowej. tekstu – (załcznik nr 1) i W jakim dystrykcie znalazł si powiat Kolbuszowski? odpowiadaj na pytania. W oparciu o przeczytany tekst wspomnie wyjanij jak wygldały pierwsze dni okupacji w Kolbuszowej. Organizacja władz okupacyjnych na terenie powiatu Elementy wykładu. kolbuszowskiego. Kolbuszowa była siedzib powiatu małego, okrelanego mianem landkomissariat i wchodziła do duego powiatu rzeszowskiego. W Kolbuszowej okupacyjnym starost- landratem był Stefan Polhal, którego póniej zastpił Walter Twardo, człowiek dobrze mówicy po polsku, słynny ze szczególnie surowego stosunku do ludnoci ydowskiej. W utrzymaniu karnoci Polaków landratowi pomagała granatowa policja, której posterunki znajdowały si w wielu miejscowociach powiatu. Liczebno sił posterunków policji i gestapo uzaleniona była od stanu bezpieczestwa, spokoju i porzdku w podległych im rejonach oraz moliwoci kadrowych okupanta. Niemcy hitlerowskie na terenie podbitym postpowały tak, aby maksymalnie wspomóc wysiłek militarny Rzeszy oraz dostarczy ludnoci niemieckiej „przestrzeni yciowej”. Aby osign swoje cele Niemcy stosowali róne metody zniewolenia i eksploatacji.

386

2 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, CIEMNA NOC OKUPACJI...

Polityka okupanta wobec ludnoci powiatu kolbuszowskiego. Podział klasy na grupy pracujce z tekstami ródłowymi, Wymie metody: wywiadami przeprowadzonymi Grupa I - eksploatacji gospodarczej ziem. z uczestnikami wydarze, Grupa II - biologicznego wyniszczenia narodu polskiego. diagramami. Efekty pracy grupa Grupa III - niszczenia kultury. zapisuje na małych kartkach i nastpnie przykleja je w Ewentualne odpowiedzi uczniów: odpowiednie pole schematu aplikacji (zał. nr 2). Grupa I - Eksploatacja gospodarcza ziem. Niemieckie firmy budowlane – budowa umocnie (Górno, Nowa Dba), fortyfikacji (Przyłk), lotniska (Jasionka k/Rzeszowa), poligonów (Blizne, Pustków). Obozy pracy przymusowej dla młodocianych – wierczów, Nowa Dba, Przyłk, Huta Komorowska, Biesiadka, Majdan Królewski, Porby Dbskie. Wysiedlenia wsi i wywoenie dóbr materialnych do tworzcych si majtków niemieckich (Trze, Porby Dymarskie) czy na opał do obozów. Pozyskiwanie siły roboczej do Niemiec. Przymusowe kontyngenty ywnoci i inwentarza, dostarczania podwód. Eksploatacja lasów.

Grupa II - Metody biologicznego wyniszczenia narodu polskiego. Łapanki – Raniów, Dzikowiec, Cmolas, Porby Dymarskie. Pacyfikacje wsi – pierwsza w 1942 r. w Ostrowach Baranowskich, Porby Dymarskie, w rejonie Sokołowa. Wywózki, ekspedycje karne – Staniszewskie, Nienadówka. Rozstrzeliwanie – w 36 miejscowociach powiatu kolbuszowskiego. Wysiedlenia – ok. 24 tys. mieszkaców, co stanowiło 50% ludnoci powiatu. Tworzenie gett ydowskich (Kolbuszowa). Wywózka mieszkaców do wizie i obozów koncentracyjnych.

Grupa III - Formy niszczenia kultury. Wywóz nauczycieli i ksiy na roboty do Niemiec – konferencja w Rzeszowie w X 1942 r., gdzie starosta niemiecki w Rzeszowie wydał zarzdzenie, aby wszyscy nauczyciele stawili si do Rzeszowa na konferencj, na której wyznaczono wszystkich ksiy, nauczycieli do lat 35 na roboty do Niemiec. Zamykanie polskich szkół rednich i wyszych oraz wszystkich placówek kulturalnych. Wprowadzenie jzyka niemieckiego jako urzdowego. Niszczenie aktywu społecznego. Powstawanie instytucji niemieckich. Okrojenie programu nauczania (zakaz nauki historii Polski, geografii, literatury, pieni polskich).

387 3 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, CIEMNA NOC OKUPACJI...

V. Podsumowanie. Przedstawiciele grup omawiaj W okresie okupacji hitlerowskiej w powiecie kolbuszowskim metody eksterminacji ludnoci zostało zamordowanych 357 osób. polskiej w oparciu o zamieszczone wczeniej informacje na planszy. VI. Zadanie. Kada z grup przygotuje si do przedstawienia przynajmniej dwóch przykładów eksterminacji ludnoci polskiej w najbardziej atrakcyjnej i ciekawej formie.

W chwili inwazji niemieckiej, czyli wkroczenia agresorÛw do Kolbuszowej, nie by≥o w niej jej dotychczasowych w≥adz. Przebywali na uciekinierce. Zachodzi≥a jednak potrzeba reprezentowania Kolbuszowian wobec NiemcÛw, zajÍcia siÍ grzebaniem poleg≥ych i organizowaniem pomocy dla pogorzelcÛw i uciekinierÛw. Wystπpi≥o wiÍc wobec niemieckich przybyszy, samorzutnie, tuø po bitwie, kilku starszych Kolbuszowian i zajÍ≥o koniecznymi sprawami. Byli to ksiπdz proboszcz Antoni Dunajecki, Marian Januszewski, Marcin Osiniak i JÛzef KoczoÒ .MÍøczyüni ci, urodzeni i wychowani w okresie niewoli austriackiej, znali dobrze jÍzyk niemiecki. Grzebaniem ofiar bitewnych kierowali ks. JÛzef Stal i W≥adys≥aw SmoleÒ (...) Niemcy zajÍli w Kolbuszowej kilka budynkÛw i jakieú oddzia≥y ich wojska stale w nich kwaterowa≥y. Inne wciπø przez niπ przechodzi≥y. Dawne kolbuszowskie urzÍdy pozosta≥y poddane pod niemieckie zwierzchnictwo. Powsta≥y jeszcze instytucje pod niemieckie, posterunek øandarmerii, Urzπd Pracy (Arbeitsamt ) i inne. Øandarmeria prowadzi≥a s≥uøbÍ patrolowπ wywiadowczπ, nadzorowa≥a polskπ policjÍ, zatrzymanπ jej do pomocy i wykonywa≥a polecenia Gestapo. Najbliøsza Kolbuszowej placÛwka tej ostatniej znajdowa≥a siÍ w Rzeszowie.

Halina DudziÒska, Kolbuszowianie w niemieckich obozach koncentracyjnych, (W:) Rocznik Kolbuszowski, nr 2, Kolbuszowa 1987, s 81, 82.

Za≥πcznik nr 2 Formy Formy eksploatacji biologicznego gospodarczej wyniszczania ziemi narodu polskiego

Formy niszczenia kultury

388

4 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, CIEMNA NOC OKUPACJI...

TEMAT: CIEMNA NOC OKUPACJI W POWIECIE KOLBUSZOWSKIM ñ CZ å∆ II

Motto: £atwiej jest mÛwiÊ o ojczyünie trudniej dla niej pracowaÊ jeszcze trudniej cierpieÊ, a najtrudniej umieraÊ.

I. Cel g≥Ûwny Prezentacja i wizualizacja metod i form wynaradawiania ludnoúci polskiej, eksploatacji gospodarczej i kulturalnej powiatu kolbuszowskiego, w okresie II wojny úwiatowej.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - zna metody i formy eksterminacji ludnoúci polskiej, - rozumie zwiπzki historii lokalnej z historiπ narodu, - rozumie koniecznoúÊ rozwijania i pielÍgnowania toøsamoúci narodowej, - potrafi pos≥ugiwaÊ siÍ aktywnymi metodami prezentowania swoich wypowiedzi, - potrafi analizowaÊ dokumenty i wyciπgaÊ twÛrcze wnioski, - potrafi tworzyÊ i analizowaÊ tematyczne schematy i mapy, - potrafi wcielaÊ siÍ w okreúlonπ rolÍ.

III. Metody Drama, pantomima, pokaz filmu, wywiad, praca z mapπ i ze schematami.

- Marian PiÛrek, Szkice do dziejÛw Dzikowca i okolic, Varia Kolbuszowskie, Kolbuszowa 1995, s. 97-117, - Kazimierz SkowroÒski, Wysiedlenie ludnoúci polskiej w wid≥ach Wis≥y i Sanu w latach okupacji 1939-1943, (W:) Studia nad okupacjπ hitlerowskπ Po≥udniowo-wschodniej czÍúci Polski, Tom I, RzeszÛw 1974. - Janina Augustynowicz, Jacek w Ravensbr¸ck, (W:) Biuletyn nr10, Kolbuszowa 1969, s. 165-190. - Eløbieta Wilk, Dzieje szko≥y i nauczania w TrzÍsÛwce do 1995 roku, RzeszÛw 2000, s. 81-90. - Studia nad okupacjπ hitlerowskπ po≥udniowo-wschodniej czÍúci Polski, Pod red. Stanis≥aw Zabierowski, RzeszÛw 1976, s. 30, 36. - Mapa: Wojna obronna Polski 1939r. - Mapka: ÑWysiedlenia w powiecie kolbuszowskimî. - Mapka: ÑObozy pracy przymusowejî.

V. Tok lekcji Nawiπzanie Celem naszej lekcji jest wyeksponowanie metod i form wynaradawiania ludnoúci polskiej, eksploatacji gospodarczej i kulturalnej powiatu kolbuszowskiego w okresie II wojny úwiatowej. PoszczegÛlne grupy zaprezentujπ efekty swojej pracy domowej.

Grupa I. Eksploatacja gospodarcza ziem powiatu kolbuszowskiego. Proponowane formy pracy: a) - Ekspozycja planszy obrazujπcej sieÊ przymusowych obozÛw pracy , - Ekspozycja zdjÍÊ, - Odczytywanie relacji, w jakich warunkach pracowali mieszkaÒcy powiatu, w przymusowych obozach pracy. b) Pokaz filmu nagranego przez uczniÛw -wywiad z osobπ pracujπcπ na robotach przymusowych w Niemczech, bπdü zaproszenie takiej osoby. c) Analiza oryginalnych dokumentÛw: Kenkarte, Arbeitsamt, itd. d) Odegranie scenki ñ odbieranie kontyngentÛw.

Grupa II. Biologiczne wyniszczanie narodu. Proponowane formy pracy: a) Pantomima ñ jeden dzieÒ mojego obozowego øycia w oparciu o wspomnienia Jacka Augustynowicza z Ravensbr¸k, syna leúniczego z Niwisk, wywiezionego w wieku 4 lat do obozu w Pustkowiu, a pÛüniej w Ravensbr¸k (za≥. nr 1). b) Analiza oryginalnych dokumentÛw z pobytu w obozach wystawionych przez PCK. c) Odczytywanie wspomnieÒ, fragmentÛw poezji pisanej przez wiÍüniÛw.

390 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, CIEMNA NOC OKUPACJI...

d) Ekspozycja i omÛwienie mapy obrazujπcej czas wysiedlenia i iloúci wysiedlonych z danej miejscowoúci. Przy omawianiu przedstawienie relacji osÛb, ktÛre przeøy≥y wysiedlenie

Grupa III. Formy zniszczenia kultury. Proponowane formy pracy: a) drama obrazujπca zaproszenie na konferencjÍ nauczycieli i ksiÍøy w X 1942 r. przez starostÍ rzeszowskiego i wywÛzkÍ osÛb do 35 roku na przymusowe roboty do Niemiec. b) Odczytanie kronik szkolnych, analiza úwiadectw, przedstawienie relacji o nauczaniu w okupacyjnej szkole c) Przedstawienie biogramu ksiÍdza Koz≥owieckiego. d) OmÛwienie zmian nazw miejscowoúci np. RzeszÛw ñ Rejshshof.

V. Podsumowanie.

Czy zgadzacie sie ze s≥owami motta jednego z wiÍüniÛw osadzonego Dyskusja w alei Szucha: £atwiej jest mÛwiÊ o Ojczyünie, trudniej dla niej pracowaÊ, jeszcze trudniej cierpieÊ, a najtrudniej umieraÊ. ProszÍ uzasadniÊ swoje zdanie.

VI. Zadanie domowe.

W oparciu o dostÍpnπ literaturÍ oraz na podstawie wspomnieÒ ludzi, ktÛrzy pamiÍtajπ tragiczny okres II wojny úwiatowej, przygotuj informacjÍ na temat przyk≥adowej akcji zbrojnej, prowadzonej na terenie Powiatu Kolbuszowskiego

Za≥πcznik Nr 1 PANTOMIMA

I. Uczniowie przebrani w pasiaki (ustawieni w kszta≥cie krzyøa) odmawiajπ wieczornπ modlitwÍ. Jedna osoba klÍczy, ca≥π noc piszπ grypsy, modlπ siÍ, widaÊ odznaki wycieÒczenia. Z boku matka usypia ma≥ego czteroletniego ch≥opca ÑJackaî.

II. Ranek. S≥ychaÊ gwizd, wiÍüniowie z poúpiechem wychodzπ na pole, biegajπ po úniegu, dzielπ siÍ kawa≥kiem chleba. Nagle jedna z wiÍüniarek podbiega do Jacka i zabiera mu chleb. Matka widzπc to oddaje synowi swoje w≥asne okruchy. Jest zimno- s≥ychaÊ tupanie nÛg i widaÊ chuchanie w rÍce.

III. Apel ñ wiÍüniowie wychodzπ z podniesionymi rÍkami. Jedna z osÛb (ta,

391 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, CIEMNA NOC OKUPACJI...

ktÛra siÍ modli≥a ca≥π noc) upada, inni jπ wynoszπ. Rozpoczyna siÍ bieg wiÍüniÛw, nastÍpnie s≥ychaÊ gwizd, na ktÛry wiÍüniowie dzielπ siÍ na dwie grupy. Jedna z grup wychodzi, druga pozostaje, aby nosiÊ drwa (znÛw s≥ychaÊ tupot, chuchanie w rÍce). Nagle pojawia siÍ Kapo, ktÛry dokonuje ch≥osty. W tym czasie widaÊ jak ma≥y Jacek kradnie ÑmargarynÍî (kawa≥ki karpieli). Kapo to dostrzega, odbiera mu i s≥ychaÊ kpiπcy úmiech. Po tym epizodzie wiÍüniowie wychodzπ. Pojawia siÍ druga grupa, obok stoi stolik z przyrzπdami lekarskimi, potrzebnymi do eksperymentÛw. Do Ñlekarzaî podchodzπ wiÍüniowie, ktÛrym jest wstrzykiwana jakaú substancja. IV. ZakoÒczenie scenki ñ ponowny wieczorny apel i odliczanie wiÍüniÛw.

Przygotowa≥y: Graøyna Pe≥ka i Barbara Szafraniec ZST Kolbuszowa

392 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, ONI WALCZYLI...

TEMAT: ONI WALCZYLI O WOLNOå∆

I. Cel g≥Ûwny Poznanie losÛw wybranych osÛb, wywodzπcych siÍ z regionu kolbuszowskiego, walczπcych o wolnoúÊ kraju w okresie okupacji i uúwiadomienie tragizmu tego okresu.

II. Cele operacyjne UczeÒ: - zna najwaøniejsze fakty z biografii ludzi zwiπzanych z walkπ o wolnoúÊ, - rozumie tragizm m≥odego pokolenia, - rozumie potrzebÍ budzenia szacunku dla osÛb stanowiπcych wzÛr do naúladowania, - potrafi docieraÊ do rÛønych ürÛde≥ informacji i precyzyjnie dobieraÊ fakty, - potrafi publicznie prezentowaÊ efekty swojej pracy, - potrafi dokonaÊ obiektywnej oceny postaci i zajπÊ w≥asne stanowisko.

III. Metody - prezentacja sylwetek w dowolnej formie np. portret, film, wywiad, opis, fragmenty pamiÍtnikÛw, - praca w grupach (kaøda z grup opracowuje biogram danej postaci), - tworzenie s≥ownika biograficznego.

IV. årodki dydaktyczne - fragmenty filmu ÑAkcja pod Arsena≥emî, - zbiory zdjÍÊ i pamiπtek rodzinnych, - PamiÍtnik Teodora Mytycha, øo≥nierza AK ps. ÑSoplicaî, [W:] Karta, nr 20, 1996, s. 119-137, - Teodor Mytych ps. ÑSoplicaî Zapiski, Wydawnictwo Niwa, 1991, s. 3, - A. Gurianow, Polacy w Borowiczach, Karta, Nr 20, 1996, s.119, - Janina Augustynowicz, Jacek w Ravensbr¸ck, Warszawa, 1972, - Aleksander Gella, Zag≥ada drugiej Rzeczypospolitej 1945-1947, 1998, s. 145-151, - Halina DudziÒska, Kolbuszowianie w niemieckich obozach koncentracyjnych, [W:] Rocznik Kolbuszowski, nr 2, 1987, s. 65-139, - Adam Koz≥owiecki, Ucisk i strapienie. PamiÍtnik wiÍünia 1939-1945, KrakÛw (brak roku wydania), - Halina DudziÒska, PrzywÛdcy AK w powiecie kolbuszowskim, [W:] Przeglπd Kolbuszowski, nr 12, 1992, s.9, - Wywiady przeprowadzone z Mieczys≥awem Godlewskim, Janinπ Noga, Mariπ Kosiorowskπ i innymi, - Aleksander Gella, Uwagi do pamiÍtnika Teodora Mytycha, øo≥nierza AK ps. ÑSoplicaî, [W:] Rocznik Kolbuszowski, nr 4, Kolbuszowa, 2000, s. 39-48,

393 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, ONI WALCZYLI...

- Encyklopedia PWN, - Andrzej ZagÛrski, JÛzef Rzπdzki ps. Boryna, Orze≥ Bia≥y, nr 5, 1996, s. 9, - Wspomnienie o Janku Bytnarze ÑRudymî, Pod red. Leszek Stanowski, KrakÛw 1978, - JÛzef Sudo≥, Z dziejÛw historii Gimnazjum i LO im. J. Bytnara w Kolbuszowej, [W:] Ku dobru i mπdroúci, Varia Kolbuszowskie, Kolbuszowa 1998, s. 120 ñ 121, - Zygmunt Øytkowski, Tajne nauczanie gimnazjalno ñ licealne w Kolbuszowej w latach 1941 ñ 1944, Kolbuszowa 1998, - Zapisy düwiÍkowe z Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej: Stanis≥aw Augustynowicz - wspomnienia wiÍünia obozu koncentracyjnego w Ravensbr¸ck, - Zapisy düwiÍkowe z Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej: Janina Augustynowicz- wspomnienia wiÍüniarki obozu koncentracyjnego w Ravensbr¸ck, - Mapka: Akcja pod Arsena≥em.

V. Tok lekcji Kaøda z grup prezentuje wybrany przez siebie biogram postaci w dowolnej formie. NastÍpnie uczniowie opracowujπ dane dotyczπce prezentowanych postaci powiatu kolbuszowskiego wed≥ug okreúlonego schematu. Na podsumowanie kronikarze wpisujπ noty biograficzne do tworzonego s≥ownika biograficznego (przedstawione poniøej biogramy postaci sπ jedynie naszπ propozycjπ, ktÛra moøe byÊ wzbogacona przez uczniÛw).

Grupa Imi Nazwisko Krótki biogram Metoda pracy

Urodzony w Weryni w 1897 r., ołnierz Praca z tekstem BCH, współpracujcy z AK „Kefir”, ródłowym, działacz ruchu ludowego. publikacjami, Michał Mytych Pierwszy starosta Powiatowej Rady wywiadem, fotografi Narodowej w Kolbuszowej. rodzinn. I Aresztowany 8 listopada 1944 przez UB i NKWD, wywieziony do łagrów do pracy niewolniczej w Borowiczach, Swierdłowsku. Wrócił w 1947r., zmarł w 1977r. w Weryni. Urodzony w Kolbuszowej w 1933r., Praca z fragmentami nastpnie wstpił do harcerstwa. W pamitnika, filmem, czasie wojny w „Szarych Szeregach” encyklopedi, mapk. Janek Bytnar przydzielony do „Małego Sabotau” „Rudy” prowadzonego przez organizacj II podziemn „Wawer”. Dowodził grup szturmow, batalionem „Zoka”. Aresztowany i uwiziony na Pawiaku, odbity w czasie „Akcji pod Arsenałem”. Jednak skatowany umiera 30 marca 1943r.

394 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, ONI WALCZYLI...

Urodzony w Niwiskach w 1939r. Praca z fragmentami Aresztowany przez Niemców wraz z pamitnika, filmem, Stanisław Jacek rodzicami, wywieziony do Pustkowia, a zapisem dwikowym. Augustynowicz stamtd do Ravensbrück. Przeył cikie III obozowe dni. Wyjechał wraz z rodzin do Szwecji, po powrocie do Polski, ukoczył studia medyczne i pracował w Tarnobrzegu. Urodzony w 1914r. w Weryni, studiował Praca z literatur w latach1937-39 prawo na UJ. W 1939r. popularnonaukow. walczył w szeregach II Pułku Strzelców Józef Batory Podhalaskich z Sanoka. Po powrocie współorganizował placówki, plutony AK. Był oficerem łcznoci. W 1944 IV ukrywa si przed NKWD i kolbuszowskim PUB. Nastpnie działał w WiN. Aresztowany przez UB w grudniu 1947r. w Warszawie i osadzony w Mokotowie. W padzierniku 1950 w słynnym procesie siedmiu otrzymał wyrok mierci, który wykonano w 1951r Urodzony w 1923r. w Kolbuszowej. W Wywiad, fragmenty 1943r. przymusowo wcielony do wspomnie. Baudienstu. ołnierz AK, w 1944r. Mieczysław aresztowany przez UB i wywieziony do V Godlewski łagru Borowicze, skd powrócił w 1946r. Kilkakrotnie aresztowany i przeladowany przez UB. Prezes wiatowego Zwizku ołnierzy AK. Urodzona w 1923r. w Kolbuszowej. W Wywiad. 1942r. wywieziona na roboty do Niemiec, do cukrowni w Elsnik, Janina Noga nastpnie do Kasfik Anchald (fabryka zapałek), gdzie pracowała do koca VI wojny. Nastpnie wróciła do Polski pod koniec maja 1945r. W 1949r. wyjeda z Kolbuszowej do Cerkwicy, gdzie mieszka 12 lat, po czym wraca do Kolbuszowej gdzie mieszka do chwili obecnej. Urodzona w 1915r. w Porbach Wywiad, analiza Maria Dymarskich, w rodzinie chłopskiej. W dokumentów VII Kosiorowska czasie wojny od 1942r. ukrywała 3 ydów. W 1995r. otrzymała medal „Sprawiedliwy wród narodów wiata”. Urodził si w Czortkowie (tarnopolskie) Praca z literatur Michał Zenon w 1911r. Studiował w latach 1932 – popularnonaukow. Czartoryski 1937 na Uniwersytecie Lwowskim. W VIII 1940r. zostaje złapany przez Rosjan i skazany na 5 lat robót w gułagu Komi ASRR. 19 wrzenia 1941r. wstpił do

395 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, ONI WALCZYLI...

tworzcej si armii polskiej Andersa. Przydzielony do 64-go Pomorskiego Batalionu Piechoty 5 Dywizji II Korpusu przeszedł szlak od Tocka w ZSRR do Monte Cassino we Włoszech, gdzie 24 kwietnia 1944r. został ranny. W maju 1947 wraca do Polski w stopniu porucznika. 1 IX 1947r. podejmuje prac nauczyciela jzyka polskiego w Liceum Ogólnokształccym i Gimnazjum w Kolbuszowej. Umiera w 1986r. Komendant obwodu „Kefir”. Podczas Praca z literatur Rzdzki Józef okupacji nosił nazwisko Józef. popularnonaukow. „Boryna” Kordyszewski. Poszukiwany przez UB IX wyjechał z Kolbuszowej. Członek WiNu. Aresztowany w 1947r. został skazany na kar mierci, zamienion na doywocie. Zwolniony w 1956r. Zmarł 10.04.1995r. Powojenny profesor kolbuszowskiego Praca z literatur Zygmunt gimnazjum. Brał udział w kampanii popularnonaukow. ytkowski wrzeniowej. W 1941r. zorganizował X tajne nauczanie w zakresie gimnazjum. Od 1943r. stał na czele Powiatowej Komisji Egzaminacyjnej.

VI. Podsumowanie Kronikarze prezentujπ efekty pracy grup.

Przygotowa≥y: Graøyna Pe≥ka i Barbara Szafraniec ZST Kolbuszowa

Grupa Polecenia Metody rodki dydaktyczne

I Jak ocenia odzyskanie Praca z tekstem Stanisław Winiewski, Powiat niepodległoci ołnierz ródłowym Kolbuszowski w latach 1944 – 1953. kolbuszowskiej AK Represje i walka. Tropem zbrodni Teodor Mytych stalinowskich, Materiały ogólnopolskiego sympozjum. Zbrodnie stalinowskie wobec Polski. Chacza 5 – 7. 10. 1990 r. pod red. M. Zarbskiego, Staszów 1992, s. 83 II Kto organizował Praca z artykułem Halina Dudziska, Powstanie władzy władz na terenie prasowym ludowej w Kolbuszowej – cz. 1, Kolbuszowszczyzny i Niwa, nr 5, 1991, s. 4 - 6. jaki był jej skład ?

396 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, CIEMNA NOC OKUPACJI...

TEMAT: PIERWSZE DNI WOLNOåCI. RADOå∆ Z WYZWOLENIA CZY PONOWNA OKUPACJA

I. Cel g≥Ûwny Uúwiadomienie okolicznoúci przejmowania w≥adzy po II wojnie úwiatowej w powiecie kolbuszowskim.

II. Cele operacyjne UczeÒ: � zna strukturÍ nowo tworzonej w≥adzy i okolicznoúci jej powstania � rozumie mechanizmy powstawania nowej rzeczywistoúci � rozumie zwiπzki i zaleønoúci miÍdzy historiπ regionu a historiπ Ojczyzny � potrafi umiejÍtnie oceniaÊ fakty, � potrafi dobieraÊ odpowiednie fakty, logicznie dyskutowaÊ � potrafi wyjaúniÊ przyczyny ewolucji nowej w≥adzy.

III. Metody � Praca z tekstem ürÛd≥owym, � Praca w grupach (uczniowie otrzymujπ karteczki z przydzielonymi zadaniami oraz potrzebne materia≥y). � Elementy dyskusji

IV. Tok lekcji 1. Nawiπzanie Nauczyciel odczytuje fragment tekstuñ za≥πcznik nr 1. mÛwiπcego o wyzwoleniu Kolbuszowej i zadaje pytania: � W jakich dniach trwa≥a walka Armii Radzieckiej z okupantem hitlerowskim? � Jakie oddzia≥y bra≥y udzia≥ w wyzwoleniu Kolbuszowej ? 2. Podzia≥ klasy na grupy i przydzielenie tematÛw:

Grupa Polecenia Metody rodki dydaktyczne

397 GRAØYNA PE£KA,BARBARA SZAFRANIEC, CIEMNA NOC OKUPACJI...

Dlaczego i jak Praca z artykułem Halina Dudziska, op. cit., s. 4 – 6 III zmieniał si skład prasowym osobowy władz miejskich i powiatowych ? IV W jaki sposób władza Praca z tekstem Stanisław Wiiewski, op. cit. , s. 83 ludowa rozprawiała si ródłowym i – 84 z przeciwnikami wspomnieniami Łukasz Godlewski, Historia politycznymi ? podziemia konspiracyjnego Armii Krajowej – obwód Kolbuszowa kryptonim „Kefir” [W:] Rocznik Kolbuszowski nr 4, 1994 – 2000, s. 36 – 37 V W jaki sposób nowa Praca z artykułem Franciszek Batory, Zbrodnia kainowa, władza ludowa prasowym Niwa nr 10, 1991, s. 5 ugruntowywała swoj pozycj ? VI Jakie organy nowej Praca z tekstem Stanisław Winiewski, op. cit., s. 86 władzy dokonywały ródłowym aresztowa? Jakie metody stosowano w czasie przesłucha ? VII W jaki sposób Praca z tekstem Łukasz Godlewski, op. cit., s. 36 komunici likwidowali ródłowym Henryk Solarewicz, Obóz NKWD oddziały AK (z obozu Trzebuska, 1994 r., relacja w Trzebusce) w lesie prokuratora, Rzeszów 1996,s.10, 11, turzaskim ? fotografie s. 18, 19 VIII Co Franciszek Batory Praca z artykułem Franciszek Batory, op. cit., s. 5 nazywa „zbrodni prasowym kainow” ? IX Jaki był bilans Praca ze Łukasz Godlewski, op. cit., s. 37 aresztowa AK z wspomnieniami naszego obwodu ?

V. Podsumowanie - dyskusja Czy wszyscy Polacy w nowej rzeczywistoúci politycznej mogli cieszyÊ siÍ z faktu odzyskania wolnoúci?

Przygotowa≥y: Graøyna Pe≥ka i Barbara Szafraniec ZST Kolbuszowa

398  

Sprawozdania, recenzje

399 400 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Regionalne Towarzystwo Kultury im. Juliana Macieja Goslara w Kolbuszowej 36-100 Kolbuszowa, ul. Kociuszki 6

tel./fax: 017/22 75 199 e-mail: [email protected] www.rtk.kolbuszowa.pl

   

Na XII Walnym Zebraniu Członków Towarzystwa w dniu 30 wrzenia 2001 r. wybrany został: Zarzd Towarzystwa, Komisja Rewizyjna i Sd Koleeski.

Zarzd Towarzystwa ukonstytuował si w składzie:

1. Andrzej Jagodziski – Prezes Towarzystwa 2. Halina Dudziska – Z-ca prezesa 3. Barbara Szafraniec – Z-ca prezesa 4. Marian Piórek – Z-ca prezesa 5. Jacek Bardan – Sekretarz 6. Janina Stanisławska – Skarbnik 7. Danuta Gorzelany – Członek Zarzdu 8. Barbara Kardy – Członek Zarzdu 9. Jan Malec – Członek Zarzdu 10. Wojciech Mroczka – Członek Zarzdu 11. Kazimierz Puzio – Członek Zarzdu 12. Zofia Serafin – Członek Zarzdu 13. Romana Starzec – Członek Zarzdu 14. Wiesława Stawicka – Członek Zarzdu 15. Józef Sudoł – Członek Zarzdu

401 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

W skład Prezydium Zarzdu weszli: 1. Andrzej Jagodziski – Prezes Towarzystwa 2. Halina Dudziska – Z-ca prezesa 3. Barbara Szafraniec – Z-ca prezesa 4. Marian Piórek – Z-ca prezesa 5. Jacek Bardan – Sekretarz 6. Janina Stanisławska – Skarbnik

Komisja Rewizyjna: 1. Robert Mokrzycki 2. Cecylia Garbacka 3. Barbara Piekarz

Sd Koleeski: 1. Franciszek Batory – przewodniczcy 2. Tadeusz Korzeniowski 3. Aniela Lenart

W czasie kadencji Zarzdu odbyły si: - 2 Walne Zebrania Członków Towarzystwa, - 19 Posiedze Zarzdu Towarzystwa, - 5 Posiedze Prezydium Towarzystwa.

Walne Zebrania Członków Towarzystwa

1. 26 stycznia 2004 r. - XIII Walne Zebranie Członków Towarzystwa. XIII Walne Zebranie Członków Regionalnego Towarzystwa Kultury odbyło si w sali odczytowej Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Kol- buszowej. Przyjto na nim zmiany w Statucie Towarzystwa, dotyczce walki z bezrobociem i promocji przedsibiorczoci, co pozwoliło Towarzystwu stara si o kolejne Programy zwizane z pomoc dla osób bezrobotnych oraz sektora Małych i rednich Przedsibiorstw. Odbyła si równie promocja VII tomu „Rocznika Kolbuszowskiego”, wydanego pod redakcj Jacka Bardana.

2. 07 padziernika 2004 r. XIV Walne Zebranie Członków Towarzystwa XIV Walne Zebranie Członków Regionalnego Towarzystwa Kultury od- było si w sali odczytowej Miejskiej i Powiatowej Biblioteki Publicznej w Kol- buszowej, a połczone było z promocj reprintu „Meble kolbuszowskie” Ste- fana Sienickiego. Przyjto na nim Sprawozdanie z działalnoci Towarzystwa za okres stycze-wrzesie 2004 r.

402 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Komisja Rewizyjna: 1. Robert Mokrzycki 2. Cecylia Garbacka 3. Barbara Piekarz

Sd Koleeski: 1. Franciszek Batory – przewodniczcy 2. Tadeusz Korzeniowski 3. Aniela Lenart

W czasie kadencji Zarzdu odbyły si: - 2 Walne Zebrania Członków Towarzystwa, XIV Walne Zebranie Cz≥onkÛw Towarzystwa. - 19 Posiedze Zarzdu Towarzystwa, - 5 Posiedze Prezydium Towarzystwa.

Walne Zebrania Członków Towarzystwa

XIV Walne Zebranie Cz≥onkÛw Towarzystwa.

403 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Posiedzenia Zarzdu Towarzystwa L.p. 1 2 3 4 5 6 Razem 2001 24.10.2001 1 2002 24.01.2002 26.02.2002 11.04.2002 15.05.2002 25.07.2002 16.12.2002 6 2003 19.02.2003 14.05.2003 02.07.2003 29.10.2003 29.12.2003 5 2004 19.01.2004 21.06.2004 21.09.2004 16.11.2004 4 2005 04.01.2005 05.04.2005 21.07.2005 10.11.2005 02.12.2005 3 Razem posiedzenia Zarzdu Towarzystwa 21 w czasie kadencji w latach 2001-2005

Prezydium Zarzdu zajmowało si biecymi sprawami Towarzystwa. Midzy innymi udzieliło upowanienia dla Prezesa Towarzystwa i Skarbnika do podpisania umowy z Mieleck Agencj Rozwoju Regionalnego, na Program Dotacji dla Orga- nizacji Wspierania Biznesu w ramach programu PHARE 2000 SSG.

DZIAŁALNO ZARZDU REGIONALNEGO TOWARZYSTWA KULTURY W OKRESIE 2001-2005

I. SPRAWY ORGANIZACYJNE

Liczba członków Regionalnego Towarzystwa Kultury W 2001 r. podjto si aktualizacji spisu członków Towarzystwa. Osta- tecznej weryfikacji liczby członków dokonano w styczniu 2004 r.

W sierpniu 2005 r. Regionalne Towarzystwo Kultury liczy 92 członków.

Nowi Członkowie Towarzystwa.

W poczet członków Towarzystwa przyjto 18 nowych osób.

Nowi członkowie Towarzystwa przyjci w czasie kadencji Zarzdu Rok 2001 2002 2003 2004 2005 2001-2005 Liczba nowych członków 0 3 9 1 5 18

W 2002 r. opracowano nowy wzór legitymacji Towarzystwa, które zostały ponumerowane według stau członkostwa w Towarzystwie.

404 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Zmiany prawne dotyczce Towarzystwa Posiedzenia Zarzdu Towarzystwa L.p. 1 2 3 4 5 6 Razem W zwizku ze zmianami prawa w 2002 r. nastpiła rejestracja Towarzy- 2001 24.10.2001 1 2002 24.01.2002 26.02.2002 11.04.2002 15.05.2002 25.07.2002 16.12.2002 6 stwa w Krajowym Rejestrze Sdowym. 2003 19.02.2003 14.05.2003 02.07.2003 29.10.2003 29.12.2003 5 2004 19.01.2004 21.06.2004 21.09.2004 16.11.2004 4 Postanowieniem Sdu Rejonowego w Rzeszowie z dnia 10 maja 2004 r., 2005 04.01.2005 05.04.2005 21.07.2005 10.11.2005 02.12.2005 3 XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sdowego, wpisano w Statucie Razem posiedzenia Zarzdu Towarzystwa 21 w czasie kadencji w latach 2001-2005 Towarzystwa zmiany przyjte na XIII Walnym Zebraniu Członków RTK, w styczniu 2004 r., dotyczce wprowadzenia nowych zada Towarzystwa: walki z Prezydium Zarzdu zajmowało si biecymi sprawami Towarzystwa. Midzy bezrobociem i promocji przedsibiorczoci. Zmiany te podyktowane zostały innymi udzieliło upowanienia dla Prezesa Towarzystwa i Skarbnika do podpisania now misj Towarzystwa, które oprócz swojej dotychczasowej działalnoci pod- umowy z Mieleck Agencj Rozwoju Regionalnego, na Program Dotacji dla Orga- jło si realizacji Programów skierowanych do osób bezrobotnych i wspieraj- nizacji Wspierania Biznesu w ramach programu PHARE 2000 SSG. cych przedsibiorczo. 9 lutego 2005 r. uzyskalimy status Organizacji Poytku Publicznego, DZIAŁALNO ZARZDU który umoliwia przekazywanie 1% podatku na nasze Towarzystwo. REGIONALNEGO TOWARZYSTWA KULTURY W OKRESIE 2001-2005 Zatrudnienie w Towarzystwie

I. W trakcie kadencji Zarzdu Towarzystwo zatrudniało: SPRAWY ORGANIZACYJNE 1) 12 osób na umow o prac: - 5 z tych osób zatrudnionych było w ramach Usługi Okresowego Liczba członków Regionalnego Towarzystwa Kultury Zatrudnienia finansowanej z Programu Aktywizacji Obszarów Wiejskich i W 2001 r. podjto si aktualizacji spisu członków Towarzystwa. Osta- wykonywało prace remontowe na Skansenie w Kolbuszowej. tecznej weryfikacji liczby członków dokonano w styczniu 2004 r. - 7 osób zatrudnionych było przy realizacji zada statutowych Towa- rzystwa i prowadzeniu poszczególnych Programów walki z bezrobociem W sierpniu 2005 r. Regionalne Towarzystwo Kultury liczy 92 członków. i promocji przedsibiorczoci. 2) 2 osoby odbyło u nas sta. Nowi Członkowie Towarzystwa. Liczba pracowników RTK Razem

W poczet członków Towarzystwa przyjto 18 nowych osób. Rok 2001 2002 2003 2004 2005 2001-2005

Nowi członkowie Towarzystwa przyjci w czasie kadencji Zarzdu Liczba etatowych pracowników RTK 0 6 6 11 6 12 Rok 2001 2002 2003 2004 2005 2001-2005 Liczba nowych członków 0 3 9 1 5 18 Liczba staystów 0 0 0 1 1 2 Razem liczba osób, które pracowały w RTK 14 W 2002 r. opracowano nowy wzór legitymacji Towarzystwa, które zostały ponumerowane według stau członkostwa w Towarzystwie.

405 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Nasza siedziba Kolbuszowa, ul. Kociuszki 6

Towarzystwo, w zwizku z realizowanymi programami przeciwdziałania bezrobociu, od 01.08.2002 r., zaczło wynajmowa pomieszczenia w Kol- buszowej, przy ul. Jana Pawła II 8 (budynek Centrum Kształcenia Pra- ktycznego). W 2004 r. wynajlimy dodatkowe pomieszczenie w Muzeum Kul- tury Ludowej, przy ul. Kociuszki 6, a z dniem 01.08.2005 r., przenielimy tam cał działalno Towarzystwa: wydawnictwa i realizowane programy.

II. DZIAŁALNO POPULARYZATORSKA

Zarzd Towarzystwa kontynuował organizacj Turnieju Wiedzy Histo- rycznej o Regionie. W trakcie kadencji zorganizowane zostały 4 Turnieje: 1. XII Turniej Wiedzy Historycznej o Regionie pt. „Przeszło Ziemi Kolbuszowskiej” - 24 kwietnia 2002 r. 2. XIII Turniej Wiedzy Historycznej o Regionie pt. „Zwyczaje i legendy mojej miejscowoci” – 29 kwietnia 2003 r. 3. XIV Turniej Wiedzy Historycznej o Regionie - XIV edycja Turnieju pod nazw „ycie w małej ojczynie moe by pasjonujce!” odbyła si w ramach projektu jzykowego programu Socrates Comenius. 4. XV Turniej Wiedzy Historycznej o Regionie pt. „Kolbuszowa w okresie autonomii galicyjskiej” – 28 kwietnia 2005 r. Nagrody wrczane były 3 maja – na uroczystych sesjach Rady Miasta i Po- wiatu Kolbuszowskiego

Czwartkowe spotkania

W 2005 r. rozpoczto organizacj czwartkowych spotka w siedzibie To- warzystwa przy ul. Kociuszki 6. W ramach spotka odbyły si:

02.06.2005 „Nazwiska i Przezwiska Mieszkaców Parafii Kolbuszowa, w latach 1640 - 1700. Zanim Powstało Miasto”. Wystpienie przygotował mgr Marian Piórek - historyk regionalista, autor kilku publikacji, midzy innymi jeszcze nie wydanej pracy o tym samym tytule. Osoby, które uczestniczyły w spotkaniu mogły zapozna si z genez powstawania i ródłosłowem nazwisk.

406 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Nasza siedziba 07. 07. 2005 Kolbuszowa, ul. Kociuszki 6 „Metryki parafialne jako ródło historyczne” – prelekcja mgr Wojciecha Mroczki, historyka, członka Zarzdu Regionalnego Towarzystwa Kultury, auto- Towarzystwo, w zwizku z realizowanymi programami przeciwdziałania ra popularnej ksiki "Skd nasz ród". bezrobociu, od 01.08.2002 r., zaczło wynajmowa pomieszczenia w Kol- buszowej, przy ul. Jana Pawła II 8 (budynek Centrum Kształcenia Pra- ktycznego). W 2004 r. wynajlimy dodatkowe pomieszczenie w Muzeum Kul- tury Ludowej, przy ul. Kociuszki 6, a z dniem 01.08.2005 r., przenielimy tam cał działalno Towarzystwa: wydawnictwa i realizowane programy.

II. DZIAŁALNO POPULARYZATORSKA

Czwartkowe spotkania III. DZIAŁALNO WYDAWNICZA

Zarzd kontynuował wydawanie miesicznika powiatowego „Ziemia Kol- W 2005 r. rozpoczto organizacj czwartkowych spotka w siedzibie To- buszowska”. warzystwa przy ul. Kociuszki 6. W ramach spotka odbyły si: W czasie kadencji Zarzdu ukazało si 46 numerów „Ziemi Kol- buszowskiej”. 02.06.2005 „Nazwiska i Przezwiska Mieszkaców Parafii Kolbuszowa, w latach 1640 - Od 2002 r. ukazywała si nieregularnie wkładka do Ziemi Kolbuszowskiej - 1700. Zanim Powstało Miasto”. Wystpienie przygotował mgr Marian Piórek - „Aspekt”. historyk regionalista, autor kilku publikacji, midzy innymi jeszcze nie wydanej Nowym Redaktorem naczelnym „Ziemi Kolbuszowskiej” (26.02.2002 r.) pracy o tym samym tytule. Osoby, które uczestniczyły w spotkaniu mogły został Jacek Bardan. zapozna si z genez powstawania i ródłosłowem nazwisk.

407 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

W sierpniu 2004 r. ukazało specjalne wydanie Ziemi Kolbuszowskiej (dwujzyczne: polsko-francuskie) powicone realizacji Programu „ycie w ma- łej ojczynie moe by pasjonujce”.

Liczba wydanych „Ziemi Kolbuszowskich” 2001-2005 Rok 2001 2002 2003 2004 2005 2001-2005 Liczba nr ZK do IX 2005 3 11 12 12 8 46 (razem ze spe-cjalnymi wyda-wnictwami) Nr łczone ZK 0 VII/VIII 0 III/IV VII/VIII 3 Specjalne wydawnictwa ZK 0 0 0 VIII 0 1

Liczba stron w „Ziemiach Kolbuszowskich” w latach 2001-2005 1100 Rok/miesic 2001 2002 2003 2004 2005 stycze - 20 24 30 24 luty - 20 20 28 20 marzec - 24 20 26 24 kwiecie - 20 24 24 maj - 24 24 28 28 czerwiec - 18 20 28 24 lipiec - 20 24 24 30 sierpie - 20 24 wrzesie - 20 24 24 26 padziernik 20 24 20 28 - listopad 20 22 28 24 - grudzie 24 20 28 24 - Wydanie specjalne 0 0 0 40 - Liczba stron w kolejnych 64 236 272 326 202 latach

Wyrónienia dla „Ziemi Kolbuszowskiej”

W 2003 r. „Ziemia Kolbuszowska” zdobyła wyrónienie w II Konkursie dla Gazet Lokalnych, majcych najwikszy wpływ na kształtowanie wiadomoci proekologicznej społeczestwa w 2003 r., organizowanym na zlecenie Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej przez Sto- warzyszenie Gazet Lokalnych. 27 maja 2004 r., w Domu Ludowym w Trzcianie koło Rzeszowa, odbyło si I Podkarpackie Forum Prasy Samorzdowej. W spotkaniu uczestniczyli dzien-

408 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

W sierpniu 2004 r. ukazało specjalne wydanie Ziemi Kolbuszowskiej nikarze reprezentujcy prawie 50 tytułów prasy samorzdowej z Podkarpacia. (dwujzyczne: polsko-francuskie) powicone realizacji Programu „ycie w ma- Wybrano Rad Redaktorów i Wydawców Prasy Samorzdowej woj. Pod- łej ojczynie moe by pasjonujce”. karpackiego, w której teren Kolbuszowszczyzny reprezentował Marian Piórek. Wród wyrónionych na Forum periodyków lokalnych znalazła si „Ziemia Kolbuszowska”. Liczba wydanych „Ziemi Kolbuszowskich” 2001-2005 Rok 2001 2002 2003 2004 2005 2001-2005 Wydawnictwa ksikowe Liczba nr ZK do IX 2005 3 11 12 12 8 46 (razem ze spe-cjalnymi wyda-wnictwami) 2002 Nr łczone ZK 0 VII/VIII 0 III/IV VII/VIII 3 Specjalne wydawnictwa ZK 0 0 0 VIII 0 1 „Rocznik nr 5” (350 egz.) „Kolbuszowa – 300 lat miasta” (600 egz.) wydana wspólnie z Miejsk i Powiatow Bibliotek Publiczn oraz Muzeum Kultury Ludowej. Promocja ksiki odbyła si 31 stycznia 2002 r. w Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Liczba stron w „Ziemiach Kolbuszowskich” w latach 2001-2005 1100 Publicznej w Kolbuszowej. Wizualn opraw spotkania była przygotowana Rok/miesic 2001 2002 2003 2004 2005 przez pracowników Biblioteki wystawa o jubileuszu miasta – „Stycze 1700 stycze - 20 24 30 24 roku 300 lat póniej”. luty - 20 20 28 20 marzec - 24 20 26 2003 24 - 20 24 24 kwiecie „Rocznik Kolbuszowski nr 6” (350 egz.) pod redakcj Mariana Piórka. maj - 24 24 28 28 „Rocznik Kolbuszowski nr 7” pod redakcj Jacka Bardana (400 egz.) - czerwiec - 18 20 28 24 stycze 2004 r. Promocja ksiki odbyła si 26 stycznia 2004 r. na XIII Walnym lipiec - 20 24 Zebraniu Członków Towarzystwa. 24 30 sierpie - 20 24 2004 wrzesie - 20 24 24 26 padziernik 20 24 20 28 - Wydanie wkładki do Rocznika nr 6 - W. Lenart „Z morwowych drzew – wspo- listopad 20 22 28 24 - mnienia, powroty, anegdoty animatora kultury lata 1955-2002 r.” w liczbie 300 egz. grudzie 24 20 28 24 - Wydanie reprintu „Meble kolbuszowskie” Stefana Sienickiego, 1936 r. (druk Wydanie specjalne 0 0 0 40 - w Drukarni Narodowej w Krakowie - 300 egz.) – wrzesie 2004 r. Liczba stron w kolejnych Na wydanie reprintu pozyskano rodki z Urzdu Miejskiego w wysokoci 64 236 272 326 202 latach 7000 zł. Jest to pierwszy przedruk tej ksiki od czasów jej wydania. Wyrónienia dla „Ziemi Kolbuszowskiej” Wydanie reprintu to kolejny krok Towarzystwa majcy na celu odtworzenie orodka meblarstwa artystycznego, na terenie powiatu kolbuszowskiego. Meble W 2003 r. „Ziemia Kolbuszowska” zdobyła wyrónienie w II Konkursie kolbuszowskie to bez wtpienia grupa mebli, którymi mona si szczyci. Majc dla Gazet Lokalnych, majcych najwikszy wpływ na kształtowanie wia- na uwadze, e ogólnie wzornictwo mebli jest ubogie, Towarzystwo stoi na domoci proekologicznej społeczestwa w 2003 r., organizowanym na zlecenie stanowisku, e powinnimy je obj szczególn trosk rozszerzajc badania nad Narodowego Funduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej przez Sto- naszym dawnym meblarstwem. Ksika jest wanym przyczynkiem dla historii warzyszenie Gazet Lokalnych. sztuki, konserwatorów, technologów do prowadzenia bada nad meblami kol- 27 maja 2004 r., w Domu Ludowym w Trzcianie koło Rzeszowa, odbyło si buszowskimi. Jest te znakomitym „katalogiem” dla kolekcjonerów i podr- I Podkarpackie Forum Prasy Samorzdowej. W spotkaniu uczestniczyli dzien- cznikiem dla wszystkich studiujcych dzieje polskiego meblarstwa. St. Sienicki

409 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA... pisał: „Wielu nie domyla si lub nie docenia wartoci tych okazów dla historii meblarstwa polskiego, niszczej te resztki, z których mona odbudowa epok meblarstwa w poszczególnych orodkach”.

2005

„Rocznik kolbuszowski nr 8” pod redakcj Barbary Szafraniec. Dofinansowanie ksiki ”ycie autorem” Alicji Bober i ksiki Pana Mariana Piórka.

IV. REALIZOWANE PROGRAMY PRZECIWDZIAŁANIA BEZROBOCIU I PROMOCJI PRZEDSIBIORCZOCI

KOLBUSZOWSKI INKUBATOR PRZEDSIBIORCZOCI

Finansowanie: Zarzd Województwa Podkarpackiego/Program Akty- wizacji Obszarów Wiejskich

KIP CZAS REALIZACJI rodki Dotacja na otrzymane na działalno od do realizacj KIP Programu (netto)

1 etap 01.08.2002 31.12.2003 233 857 zł 100% 2 etap 01.01.2004 31.07.2004 37 852 zł 50% 3 etap 01.08.2004 31.12.2004 0,00 zł 0% Razem 271 709,00 zł

Kolbuszowski Inkubator Przedsibiorczoci rozpoczł swoje funkcjonowanie 1 sierpnia 2002 r. Było to pierwsze tego typu przedsiwzicie w Polsce, realizowane na terenie miejsko – wiejskim, w miastach liczcych do 20 ty. mieszkaców. Celem tego projektu była pomoc osobom znajdujcym si w trudnej sytuacji ekonomicznej oraz bezrobotnym na terenie powiatu kolbuszowskiego, w powikszaniu i wykorzystaniu ich potencjału, w odpowiedzi na nowe moliwoci gospodarcze i potrzeby rynku pracy poprzez stworzenie korzystnych warunków ułatwiajcych wejcie na rynek nowopowstajcym firmom, poprzez udost- pnienie powierzchni uytkowej oraz dostp do pełnego zakresu usług, które wspomagaj rozwój firmy w pierwszym okresie jej działalnoci. Załoeniem In-

410 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA... kubatora było osignicie samowystarczalnoci finansowej beneficjentów, w zakresie podstawowych kosztów operacyjnych, po zakoczeniu projektu. Naszymi Beneficjentami były osoby bezrobotne, zakładajce działalno gospodarcz lub firmy działajce do roku czasu. Przy projekcie Kolbuszowski Inkubator Przedsibiorczoci pracowało trzech pracowników. W okresie 01.08.2002-31.12.2003 Towarzystwo otrzymywało 100% refundacji kosztów, zwizanych z funkcjonowaniem Inkubatora. Przez kolejne 6 miesicy dotacja ta wynosiła 50% kosztów. Od 1 sierpnia 2004 r. KIP przeszedł na samofinansowanie. Beneficjenci Inkubatora zaczli ponosi 100 % kosztów za wynajem pomieszcze i media. W dniu 31 grudnia 2004 r. w ramach Inkubatora funkcjonowało 14 firm, które ponosiły 100% kosztów wynajmu i opłat za media. Dziesi z nich to Be- neficjenci Inkubatora, którym udzielono pomocy w ramach Programu, a cztery to firmy, które od pocztku były na zasadach komercyjnych, bowiem nie speł- niały wymogów dla Beneficjentów KIP (ponosiły pełn odpłatno za wynajem).

Towarzystwo nasze podjło si tworzenia i prowadzenia Inkubatora m.in. ze wzgldu na to, e na terenie powiatu kolbuszowskiego nie było na tyle silnej organizacji, która mogłaby si podj tego zadania. Kiedy w 2003 r. na terenie powiatu powstało Stowarzyszenie na Rzecz Powiatu Kolbuszowskiego „NIL”, pojawiła si inicjatywa, eby prowadzenie Inkubatora przekaza nowemu Stowarzyszeniu, które mogłoby kontynuowa dzieło Towarzystwa. W grudniu 2004 r. powołano grup robocz do kontaktów ze Stowarzyszeniem „NIL”, w celu uregulowania współpracy i przekazania zada dotyczcych prowadzenia Inkubatora. Pierwszych ustale dotyczcych przekazania Inkubatora dokonano na spotkaniu 9 grudnia 2004 r. Na kolejnych spotkaniach ustalono szczegółowe zasady współpracy i przekazania KIP. Kolbuszowski Inkubator Przedsibiorczoci został przekazany Sto- warzyszeniu na Rzecz Powiatu Kolbuszowskiego „NIL”, z dniem 04.01.2005 r., na podstawie Uchwały Zarzdu Towarzystwa. Uroczyste podpisanie Poro- zumienia w sprawie przekazania Inkubatora miało miejsce 3 lutego 2005 r.

Krótka historia powstania Inkubatora

24.01.2002 r.

Pan Jan Zuba został pełnomocnikiem Towarzystwa do spraw zwizanych z tworzeniem Kolbuszowskiego Inkubatora Przedsibiorczoci. Zaproponowano organizacj sekcji Towarzystwa dotyczc prowadzenie Inkubatora.

411 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

26.02.2002 r.

Przyjto organizacj struktury Inkubatora. Powołano sekcj Towarzystwa o nazwie Zarzd Administracyjny „Inku- batora Przedsibiorczoci” w składzie: 1. Danuta Gorzelany 2. Barbara Kardy 3. Jan Malec 4. Jan Wicek 5. Jan Zuba Powołano komisj Towarzystwa o nazwie Rada Inkubatora Przed- sibiorczoci w składzie: 1. Zbigniew Lenart 2. Zbigniew Chmielowiec 3. Henryk Bajek 4. Krzysztof Klecha 5. Piotr Skiba 6. Jerzy Wilk 7. Maria Wesołowska 8. Jan witek 9. Marek Ulatowski 10. Andrzej Tatuko 11. Stanisław Duszkiewicz 12. Stanisław Kardy 13. Edward Mazur 14. Ireneusz Kogut

11.04.2002 r.

Uzyskano gwarancj bankow na rzecz tworzenia Inkubatora Przedsi- biorczoci.

25.07.2002 r.

Ukonstytuował si Zarzd Inkubatora w składzie: 1. Prezes Zarzdu – Jan Zuba 2. Sekretarz Zarzdu – Danuta Gorzelany 3. Członek Zarzdu – Barbara Kardy 4. Członek Zarzdu – Jan Malec 5. Członek Zarzdu – Jan Wicek Zatwierdzono Regulamin Inkubatora. Zarzd Towarzystwa zatwierdził Pana Jacka Sitko na stanowisko Kierowni- ka Inkubatora.

412 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

26.02.2002 r.

Przyjto organizacj struktury Inkubatora. Powołano sekcj Towarzystwa o nazwie Zarzd Administracyjny „Inku- batora Przedsibiorczoci” w składzie: 1. Danuta Gorzelany 2. Barbara Kardy 3. Jan Malec 4. Jan Wicek 5. Jan Zuba Powołano komisj Towarzystwa o nazwie Rada Inkubatora Przed- sibiorczoci w składzie: 1. Zbigniew Lenart 2. Zbigniew Chmielowiec 3. Henryk Bajek 4. Krzysztof Klecha 5. Piotr Skiba 6. Jerzy Wilk 7. Maria Wesołowska 8. Jan witek 9. Marek Ulatowski 10. Andrzej Tatuko Otwarcie Inkubatora Przedsiebiorczoúci - IX. 2002 r. 11. Stanisław Duszkiewicz 12. Stanisław Kardy 13. Edward Mazur 14. Ireneusz Kogut

11.04.2002 r.

Uzyskano gwarancj bankow na rzecz tworzenia Inkubatora Przedsi- biorczoci.

25.07.2002 r.

413 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

30.07.2002 r.

Podpisanie umowy na realizacj Projektu Kolbuszowski Inkubator Przed- sibiorczoci.

25.09.2002 r.

Uroczysta Inauguracja działalnoci KIP

25 wrzenia 2002 r. nastpiła uroczysta Inauguracja działalnoci Kol-buszowskiego Inkubatora Przedsibiorczoci. Na uroczystoci obecna była Telewizja Rzeszów i przedstawiciele lokalnej prasy. Uroczysta Inauguracja rozpoczła si o godz. 11.30. Wstg przecili zaproszeni gocie: Christopher Hall (przedstawiciel Banku wiatowego), Ryszard Malarski (Koordynator PAOW), Bogdan Rzoca (Marszałek Województwa Podkarpackiego), a take przedstawiciele lokalnych władz: Zbigniew Chmielowiec (Burmistrz Kol-buszowej), Zbigniew Lenart (Starosta Kolbuszowski) i Jan Zuba (Prezes Zarzdu KIP – inicjator całego przedsiwzicia). Na otwarciu byli równie obecni przedstawiciele: Wojewódzkiego Urzdu Pracy w Rzeszowie, Powiatowego Urzdu Pracy w Kolbuszowej, Podkarpackiego Klubu Biznesu w Rzeszowie, a take lokalni przedsibiorcy i członkowie Zarzdu Towarzystwa im. J. M. Goslara. (Materiał filmowy z uroczystego otwarcia Inkubatora ukazał si w Telewizji Rzeszów w dniu 25 wrzenia 2002 r. o godzinie 18.00, a take w dniu 26 i 29 wrzenia 2002 r.)

Spotkanie op≥atkowe w Inkubatorze.

414 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

19.12.2002 r. Spotkanie opłatkowe w Inkubatorze

19 grudnia 2002 r. odbyło si spotkanie opłatkowe w Kolbuszowskim Inkubatorze Przedsibiorczoci. Powicenia krzyy i pomieszcze firm dzia- łajcych w Inkubatorze dokonał proboszcz parafii p. w. witego Brata Alberta ks. Jan Ppek. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele władz samorz- dowych, Dyrektor Wojewódzkiego Urzdu Pracy w Rzeszowie, członkowie Zarzdu Towarzystwa i przedsibiorcy działajcy w Inkubatorze.

Działania zrealizowane w ramach Programu Kolbuszowski Inkubator Przedsibiorczoci

W okresie swojego funkcjonowania Inkubator objł opiek 26 firm (w załoeniu miało by tylko 15 firm). 12 z tych firm usamodzielniło si na tyle, e mogły rozpocz samodzielne funkcjonowanie na rynku. 4 firmy nie przetrwały na rynku i zlikwidowały działalno.

Wyniki KIP Ilo Beneficjentów

Beneficjenci, którym Inkubator udzielił pomocy 26 od pocztku trwania Programu Firmy, które usamodzielniły si 12 i funkcjonuj poza Inkubatorem Firmy, które zlikwidowały działalno 4 Firmy, które funkcjonowały w KIP 10 na dzie 31.12.2004

Uczestnicy Programu – Beneficjenci w okresie 01.08.2002-31.12.2004

Liczba beneficjentów KIP w okresie 01.08.2002-31.12.2004 Kolejny m-c Dotacja na Miesic Liczba Dodatkowi Realizacji działalno Beneficjentów najemcy Programu KIP 1 100 % IX-02 10 0 2 100 % X-02 14 0 3 100 % XI-02 15 0 4 100 % XII-02 15 0 5 100 % I -03 15 0 6 100 % II-03 15 0

415 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

7 100 % III-03 15 0 8 100 % IV-03 15 0 9 100 % V-03 15 0 10 100 % VI-03 15 0 11 100 % VII-03 15 0 12 100 % VIII-03 16 0 13 100 % IX-03 16 0 14 100 % X-03 16 0 15 100 % IX 03 16 0 16 100 % XII-03 16 0 17 50% I-04 15 0 18 50% II 04 15 0 19 50% III-04 15 1 20 50% IV-04 15 1 21 50% V-04 14 1 22 50% VI-04 15 1 23 50% VII-04 14 2 24 0% VIII-04 13 3 25 0% IX-04 11 3 26 0% X-04 10 3 27 0% XI-04 10 4 28 0% XII-04 10 4

Dziki naszemu Programowi powstały m.in. firmy: „GROMAR”, Fir- ma Wiklina, „ALPOL”, STARPLAST, AUTO NAPRAWA BOGDAN, któ- re do dzisiaj działaj na rynku.

Działalno na rzecz Beneficjentów

W zakresie swojej działalnoci KIP, oprócz wynajmu pomieszcze i całego zaplecza z tym zwizanego, wiadczył na rzecz swoich Beneficjentów usługi doradcze:  doradztwo ogólne z zakresu prowadzenia działalnoci gospodarczej: rozpoczynanie działalnoci gospodarczej, formalnoci zwizane z zakładaniem firmy itd.,

416 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

7 100 % III-03 15 0  porady ksigowe,  8 100 % IV-03 15 0 doradztwo finansowe – ródła finansowania działalnoci,  inne. 9 100 % V-03 15 0 W ramach swojej działalnoci KIP pomagał równie Beneficjentom w dzia- 10 100 % VI-03 15 0 łalnoci reklamowej: • Wykonano konstrukcj metalow przy budynku Inkubatora, gdzie 11 100 % VII-03 15 0 firmy umieciły swoje reklamy. 12 100 % VIII-03 16 0 • Artykuły o działalnoci KIP i jego firm ukazały si w „Ziemi Kol- 13 100 % IX-03 16 0 buszowskiej”, „Nowinach”, „Super Nowociach”. • 14 100 % X-03 16 0 Odbyła si akcja promujca KIP i jego firmy w powiecie kolbuszowskim, poprzez rozwieszanie plakatów reklamowych na 15 100 % IX 03 16 0 terenie powiatu i kolportowanie ulotek informacyjnych. 16 100 % XII-03 16 0 • Pomagano równie firmom przy wykonaniu plakatów i ulotek reklamowych reklamujcych ich towary i usługi. 17 50% I-04 15 0 • Współpracowalimy ze Spółdzielni Zaopatrzenia i Zbytu „Samopomoc 18 50% II 04 15 0 Chłopska” w Kolbuszowej (stycze – czerwiec 2003 r.). W miesicu 19 50% III-04 styczniu przygotowana została ekspozycja z ofert firm Inkubatora 15 1 w DH SEZAM w Kolbuszowej. Wystawione zostały tam produkty 20 50% IV-04 15 1 oferowane przez firmy KIP oraz ulotki reklamujce ich usługi. 21 50% V-04 Dziki tej współpracy wiele osób dowiedziało si o istnieniu KIP i 14 1 22 50% VI-04 firm bdcych jego Beneficjentami. Firmy biorce udział w wy- 15 1 stawie nawizały kontakty z odbiorcami swoich usług i zdobyły 23 50% VII-04 14 2 nowych klientów. 24 0% VIII-04 13 3 • W dniu 02 maja 2003 r. KIP wził udział w Eurofestynie na Sta- 25 0% IX-04 11 3 dionie, w ramach obchodów Dni Kolbuszowej. Przygotowane zo- stało stoisko Inkubatora, gdzie pracownicy Towarzystwa udzielali 26 0% X-04 10 3 informacji o działalnoci KIP i firmach bdcych jego Bene- 27 0% XI-04 10 4 ficjentami. Dostpne były ulotki i folder z reklam wszystkich Firm Inkubatora. 28 0% XII-04 10 4 • W dniu 31 sierpnia 2003 r. zorganizowano Jarmark Uliczny w Kol- buszowej na ul. Mickiewicza, który Inkubator przygotował wspól- Dziki naszemu Programowi powstały m.in. firmy: „GROMAR”, Fir- nie z Domem Kultury w Kolbuszowej. Było to przedsiwzicie, ma Wiklina, „ALPOL”, STARPLAST, AUTO NAPRAWA BOGDAN, któ- którego celem była promocja i prezentacja firm sprzedajcych wyre do dzisiaj działaj na rynku. roby rzemielnicze, roliny ozdobne i starocie. Jarmarkowi towa- rzyszyły wystpy miejscowych zespołów muzycznych. Działalno na rzecz Beneficjentów • Przygotowano stron Internetow prezentujc firmy bdce w KIP.

W zakresie swojej działalnoci KIP, oprócz wynajmu pomieszcze i całego Remonty zaplecza z tym zwizanego, wiadczył na rzecz swoich Beneficjentów usługi doradcze: W ramach pozyskanych funduszy wykonane zostały remonty pomieszcze,  doradztwo ogólne z zakresu prowadzenia działalnoci gospodarczej: wynajmowanych przez Towarzystwo, na działalno Inkubatora. Pomieszczenia rozpoczynanie działalnoci gospodarczej, formalnoci zwizane z te znajduj si w Kolbuszowej, przy ul. Jana Pawła II 8, (budynek Centrum zakładaniem firmy itd.,

417 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Kształcenia Praktycznego w Kolbuszowej). Wikszo z nich to pomieszczenia produkcyjne. Przy naszym udziale wyremontowana została sala konferencyjno- szkoleniowa Centrum Kształcenia Praktycznego (m.in. zakupilimy nowe drzwi do sali i panele podłogowe). Na swoje potrzeby Towarzystwo przeznaczyło trzy pomieszczenia biurowe, w których mieciło si Biuro Inkubatora i Centrum Wspierania Przedsibiorczoci.

Sprzt

Ze rodków Inkubatora zakupiono m.in.: 2 zestawy komputerowe, 2 drukarki: laserow i atramentow, central telefoniczn, skaner, fax, xero, meble i inne wyposaenie do biur.

Sie Internetowa i telefoniczna

Wykonana została sie Internetowa i telefoniczna w pomieszczeniach wynajmowanych przez KIP, która została przekazana wraz z Inkubatorem Stowarzyszeniu na Rzecz Powiatu Kolbuszowskiego „NIL”.

Sponsorzy

Cz rodków na funkcjonowanie KIP zostało pozyskane od sponsorów, m.in. płyty meblowe, wyposaenie łazienki, farby do elewacji zewntrznej i renowacji powłok malarskich.

CENTRUM WSPIERANIA PRZEDSIBIORCZOCI

Finansowanie: Zarzd Województwa Podkarpackiego/Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich

Edycja CWP Czas realizacji rodki otrzymane na Od Do realizacj Programu (netto) I edycja CWP 01.11.2002 31.10.2003 130 777 zł II edycja CWP 01.04.2004 31.10.2004 89 120 zł Razem: 219 897 zł

418 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Centrum Wspierania Przedsibiorczoci w Kolbuszowej rozpoczło swoj działalno 01 listopada 2002 roku, na podstawie umowy zawartej pomidzy Regionalnym Towarzystwem Kultury im. J. M. Goslara i Marszałkiem Woje- wództwa Podkarpackiego. Celem tego programu było wspieranie przedsibiorczoci i tworzenia nowych miejsc pracy. Dlatego te zadaniem Centrum Wspierania Przedsibiorczoci było przygotowywanie osób bezrobotnych do rozpoczcia działalnoci gospodarczej oraz zwikszanie ich aktywnoci i przedsibiorczoci. Oferta Centrum skierowana była do osób bezrobotnych oraz osób, które za- łoyły własne firmy i działały na rynku nie dłuej ni rok. Centrum wiadczyło usługi bezpłatnych szkole i specjalistycznego doradztwa w zakresie m.in.: tworzenia własnych firm, opracowania biznes planów, przygotowania wniosków kredytowych, porad podatkowych, prawnych oraz marketingowych.

Podsumowanie I i II Edycji Centrum Wspierania Przedsibiorczoci

Szkolenia zrealizowane przez Centrum Wspierania Przedsibiorczoci Szkolenia Szkolenia Razem I edycja CWP II edycja CWP Liczba beneficjentów 155 112 267 Liczba szkole 8 7 15 Doradztwo zrealizowane przez Centrum Wspierania Przedsibiorczoci Doradztwo Doradztwo Razem I edycja CWP II edycja CWP Liczba beneficjentów 80 38 118 Liczba godzin doradztwa 440 230 670 Roczna obsługa ksigowa 15 0 15 dla firm

Działania Centrum Wspierania Przedsibiorczoci w trakcie I Edycji

1) Szkolenia W trakcie I Edycji CWP zorganizowano 8 szkole dla 155 Beneficjentów.

Rodzaj szkolenia Liczba szkole Ilo beneficjentów Jak załoy i prowadzi własn działalno gospodarcz 5 100

Szkolenie BHP 1 19 Szkolenie dotyczce produkcji mebli kolbuszowskich 1 21

419 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Produkcja wyrobów z wikliny i tworzenie firm wikliniarskich 1 15

Razem 8 155

2) Doradztwo Udzielono 440 godzin doradztwa dla 80 beneficjentów, dotyczcego nastpujcych tematów: - tworzenie własnych firm, w tym firm brany meblarskiej i wikliniarskiej, - opracowywanie biznes planów dla własnej działalnoci gospodarczej, - przygotowanie wniosków kredytowych, - porady prawne, podatkowe i ksigowe, - porady dotyczce rozeznania rynku oraz marketingu.

3) Obsługa ksigowa Prowadzono stał roczn obsług ksigow 15 nowo powstałych firm.

Efekty: Efektem rocznej działalnoci I edycji Centrum Wspierania Przedsibiorczoci, w dziedzinie szkole i doradztwa dla osób bezrobotnych, jest powstanie 15 nowych firm, co stanowi 6,8% obsłuonych beneficjentów CWP.

W ramach I edycji CWP zakupiono nastpujcy sprzt: 1. Dwa zestawy komputerowe, 2. Drukarka, 3. Meble do wyposaenia Biura.

II edycja Centrum Wspierania Przedsibiorczoci

W trakcie II edycji kontynuowano zadania Centrum Wspierania Przed- sibiorczoci. Prowadzono szkolenia i doradztwo dla osób, które chciały rozpocz działalno gospodarcz.

Działania zrealizowane w ramach II edycji CWP Rodzaj działania Ilo beneficjentów Ilo godzin Szkolenia 112 176 Doradztwo 38 230 Razem 150 406

Szkolenia w ramach II edycji CWP L.p Miesic Tytuł szkolenia Ilo osób Godz. szkole 1 Kwiecie 2004 „Bd przedsibiorc” 12 24

420 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

2 Kwiecie 2004 „Produkcja wyrobów z 16 24 wikliny” 3 Maj 2004 „Komputer w własnej firmie” 14 24 4 Maj 2004 „Komputer w własnej firmie” 12 24 5 Sierpie 2004 „Przedsibiorczo drog do 33 24 własnej firmy” 6 Wrzesie 2004 „Mebel kolbuszowski- 12 32 produkcja we własnej firmie” 7 Padziernik 2004 „Jak zosta przedsibiorc” 13 24 Razem 112 176

Doradztwo w ramach II edycji CWP

Godz. Godz. Razem Doradztwo Osoby płatne bezpłatne Godz. doradztwa Kwiecie 2004 15 72 8 80 Maj 2004 2 15 0 15 Czerwiec 2004 2 14 0 14 Lipiec 2004 0 15 0 15 Sierpie 2004 3 18 7 25 Wrzesie 2004 7 23,5 23 46,5 Padziernik 2004 9 17,5 17 34,5 Razem 38 175 55 230

PUNKT AKTYWIZACJI ZAWODOWEJ

Finansowanie: Zarzd Województwa Podkarpackiego/Program Aktywizacji Obszarów Wiejskich

Program Czas realizacji rodki otrzymane na realizacj Programu (netto) Od Do Punkt Aktywizacji 01.08.2003 15.09.2003 21 471 zł Zawodowej (PAZ)

Celem tego programu była pomoc osobom bezrobotnym i zagroonym utra- t pracy w poruszaniu si po rynku pracy i zdobywaniu zatrudnienia. W ramach

421 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA... tego Programu otrzymalimy fundusze na organizacj szkole i doradztwa dla takich osób. Program Punkt Aktywizacji Zawodowej realizowany był w dwóch miejscach: Kolbuszowej i Majdanie Królewskim. Przeszkolono 60 osób w 3 grupach: 2 grupy w Kolbuszowej, a 1 w Majdanie Królewskim. Zakres szkole obejmował: • wsparcie psychologiczne, • planowanie kariery zawodowej, • informacje o rynku pracy, • metody poszukiwania pracy, • wyszukiwanie ofert pracy w Internecie. Doradztwo realizowane w ramach Programu obejmowało m.in.: • wsparcie, porady psychologa, • doradztwo zawodowe, • poradnictwo socjalne, • poradnictwo z zakresu prawa pracy.

Działania zrealizowane w ramach PAZ Rodzaj usługi Ilo godzin Ilo beneficjentów Szkolenia 96 60 Doradztwo 60 60

Oprócz szkole i doradztwa kady uczestnik Programu uzyskał pomoc w zakresie pisania dokumentów dla pracodawcy, a take pomoc w obsłudze komputera i wyszukiwaniu ofert pracy w Internecie. Udzielano informacji o usługach Urzdów Pracy i innych instytucjach ułatwiajcych zatrudnienie. 12 wrzenia 2003 r. na zakoczenie programu, zorganizowana została „Giełda Twoich Moliwoci”, która pokazała Beneficjentom moliwoci, jakie maj w dalszym kształceniu czy przekwalifikowaniu si. W giełdzie tej wzili udział zaproszeni gocie z instytucji działajcych na terenie powiatu na rzecz walki z bezrobociem, a take przedstawiciele instytucji szkolcych z regionu: Powiatowego Urzdu Pracy, Zakładu Doskonalenia Zawodowego, Towarzystwa „ALTUM”, firmy „Oriflame”. W efekcie realizacji naszego Programu cztery osoby znalazły prac, a kolejne cztery wziły udział w programie stay.

422 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA... tego Programu otrzymalimy fundusze na organizacj szkole i doradztwa dla takich osób. PROGRAM DOTACJI DLA ORGANIZACJI WSPIERANIA Program Punkt Aktywizacji Zawodowej realizowany był w dwóch miej- BIZNESU (OWB 1) scach: Kolbuszowej i Majdanie Królewskim. Przeszkolono 60 osób w 3 grupach: 2 grupy w Kolbuszowej, a 1 w Majdanie Królewskim. Finansowanie: Mielecka Agencja Rozwoju Regionalnego: Program Dotacji Zakres szkole obejmował: Dla Organizacji Wspierania Biznesu finansowanego z funduszy Wspólnot • wsparcie psychologiczne, Europejskich – Program PHARE 2000 SSG • planowanie kariery zawodowej, • informacje o rynku pracy, rodki otrzymane Czas realizacji na realizacj • metody poszukiwania pracy, Program Programu • wyszukiwanie ofert pracy w Internecie. Od Do (netto) Doradztwo realizowane w ramach Programu obejmowało m.in.: Program Dotacji Dla • wsparcie, porady psychologa, Organizacji Wspierania Biznesu 31.08.2003 30.06.2004 98 782 zł • doradztwo zawodowe, (OWB 1) • poradnictwo socjalne, • poradnictwo z zakresu prawa pracy. Od 31 sierpnia 2003 r. RTK realizowało projekt finansowany ze rodków Wspólnot Europejskich, pod nazw Program Dotacji Dla Organizacji Wspie- rania Biznesu. W ramach tego programu przeszkoleni zostali pracownicy RTK Działania zrealizowane w ramach PAZ Rodzaj usługi Ilo godzin Ilo beneficjentów zarzdzajcy i administrujcy programami realizowanymi przez Towarzystwo. Szkolenia 96 60 Przeszkolenie pracowników RTK pozwoliło na wprowadzenie dodatkowych Doradztwo 60 60 usług doradczych i szkoleniowych dla Przedsibiorców. Przygotowane zostały ujednolicone standardy pracy Krajowego Systemu Usług w wiadczeniu usług Oprócz szkole i doradztwa kady uczestnik Programu uzyskał pomoc w doradczych, szkoleniowych i informacyjnych. zakresie pisania dokumentów dla pracodawcy, a take pomoc w obsłudze Projekt zakoczył si uroczyst konferencj pt. „Wprowadzenie nowych komputera i wyszukiwaniu ofert pracy w Internecie. Udzielano informacji o usług dla przedsibiorców z terenu Powiatu Kolbuszowskiego”, na której usługach Urzdów Pracy i innych instytucjach ułatwiajcych zatrudnienie. zaprezentowano ofert nowych usług doradczych i szkoleniowych, jakie moe 12 wrzenia 2003 r. na zakoczenie programu, zorganizowana została wiadczy Towarzystwo dla Małych i rednich Przedsibiorstw (MP), w wy- „Giełda Twoich Moliwoci”, która pokazała Beneficjentom moliwoci, jakie niku realizacji programu. Informacj o moliwociach dofinansowania sektora maj w dalszym kształceniu czy przekwalifikowaniu si. W giełdzie tej wzili MP przedstawiła Grayna Gajek, Dyrektor Biura Obsługi Funduszy Po- udział zaproszeni gocie z instytucji działajcych na terenie powiatu na rzecz mocowych z Agencji Rozwoju Regionalnego „MARR” S.A.,natomiast Grzegorz walki z bezrobociem, a take przedstawiciele instytucji szkolcych z regionu: Kapusta, reprezentant Urzdu Marszałkowskiego, przedstawił moliwoci Powiatowego Urzdu Pracy, Zakładu Doskonalenia Zawodowego, Towarzystwa korzystania z Funduszy Strukturalnych Wspólnot Europejskich przez „ALTUM”, firmy „Oriflame”. przedsibiorców i Organizacje Wspierania Biznesu z terenu województwa W efekcie realizacji naszego Programu cztery osoby znalazły prac, a podkarpackiego. kolejne cztery wziły udział w programie stay. W ramach programu zakupiono 7 zestawów komputerowych z oprogra- mowaniem i zestaw biurek pod komputery.

423 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

PROGRAM DOTACJI DLA ORGANIZACJI WSPIERANIA BIZNESU (OWB 2)

Finansowanie: Mielecka Agencja Rozwoju Regionalnego: Program Dotacji Dla Organizacji Wspierania Biznesu finansowanego z funduszy Wspólnot Europejskich – Program PHARE 2000 SSG

Program Czas realizacji rodki finansowe otrzymane w ramach Od Do Programu (netto) Program Dotacji Dla 01.05.2004 15.08.2004 82 353 zł Organizacji Wspierania Biznesu (OWB 2)

Od 1 maja 2004 r. realizowalimy drugi Program Dotacji Dla Organizacji Wspierania Biznesu, finansowanego z funduszy Wspólnot Europejskich – Program PHARE 2000 SSG. Powstałe w ramach Programu Centrum Obsługi Inwestora przygotowało kompleksow informacj dla inwestorów o obiektach i terenach inwestycyjnych z terenu powiatu. Opracowany został przewodnik inwestycyjny w formie katalogu oraz prezentacji multimedialnej. Przewodnik ten został rozdysponowany wród Urzdów Gmin powiatu kolbuszowskiego i Starostwa Powiatowego. Utworzylimy Powiatowy Bank Informacji Gospodarczej, który posiada m.in. zestawienie regionalnych przedsibiorstw, produkowanych przez nich wyrobów i wiadczonych usług oraz zestawienie rezerw lokalowych, sprz- towych i produkcyjnych. Bank taki ma na celu szybkie i sprawne przekazywanie informacji dotyczcych kooperacji, współpracy handlowej, targów, linii kredytowych, itp. W ramach realizowanego Programu wzbogacilimy posiadan przez Towarzystwo ofert szkoleniow i doradcz o nowe programy szkoleniowe, dostosowane do potrzeb sektora MP w naszym regionie (przeprowadzilimy w tym celu badania ankietowe wród przedsibiorców z terenu powiatu kolbuszowskiego). Przygotowane zostały równie materiały szkoleniowe. W ramach otrzymanej dotacji zakupilimy komputer osobisty, sprzt audio-wizualny oraz meble konferencyjno-szkoleniowe.

424 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

PROGRAM DOTACJI DLA ORGANIZACJI WSPIERANIA BIZNESU (OWB 2) USŁUGI OKRESOWEGO ZATRUDNIENIA

Finansowanie: Mielecka Agencja Rozwoju Regionalnego: Program Finansowanie: Zarzd Województwa Podkarpackiego /Program Dotacji Dla Organizacji Wspierania Biznesu finansowanego z funduszy Aktywizacji Obszarów Wiejskich Wspólnot Europejskich – Program PHARE 2000 SSG Program Czas realizacji rodki otrzymane na Program Czas realizacji rodki finansowe Od Do realizacj Programu otrzymane w ramach (netto) Programu Od Do Usługi okresowego 01.05.2004 31.10.2004 33 587 zł (netto) zatrudnienia Program Dotacji Dla 01.05.2004 15.08.2004 82 353 zł Organizacji Wspierania Biznesu (OWB 2) W ramach tego Programu Towarzystwo zatrudniło 5 osób, które wykonywały prace remontowe w Parku Etnograficznym w Kolbuszowej (Skan- Od 1 maja 2004 r. realizowalimy drugi Program Dotacji Dla Organizacji sen). Były to głównie drobne prace remontowe jak np. naprawa ogrodzenia. Wspierania Biznesu, finansowanego z funduszy Wspólnot Europejskich – Zatrudnione osoby pomagały równie przy montau koła wodnego przy młynie, Program PHARE 2000 SSG. Powstałe w ramach Programu Centrum Obsługi impregnowaniu zabezpiecze dachów gontowych i wielu innych pracach. W Inwestora przygotowało kompleksow informacj dla inwestorów o obiektach i sumie 5 osób przepracowało 4520 roboczogodzin. Jedna z tych osób została terenach inwestycyjnych z terenu powiatu. Opracowany został przewodnik zatrudniona w Muzeum Kultury Ludowej na dalsze 6 miesicy. inwestycyjny w formie katalogu oraz prezentacji multimedialnej. Przewodnik ten został rozdysponowany wród Urzdów Gmin powiatu kolbuszowskiego i „AKTYWIZACJA DZIAŁALNOCI ZAWODOWEJ Starostwa Powiatowego. W WYBRANYCH OBSZARACH WOJEWÓDZTWA Utworzylimy Powiatowy Bank Informacji Gospodarczej, który posiada PODKARPACKIEGO” m.in. zestawienie regionalnych przedsibiorstw, produkowanych przez nich wyrobów i wiadczonych usług oraz zestawienie rezerw lokalowych, sprz- Finansowanie: Program Program Phare 2002 - „Integracja społeczna towych i produkcyjnych. Bank taki ma na celu szybkie i sprawne przeka- i zawodowa grup zagroonych wykluczeniem” - Aktywne Formy zapobie- zywanie informacji dotyczcych kooperacji, współpracy handlowej, targów, linii gania bezrobociu nr umowy PL 2002/000-580-06.01.04-02-45 kredytowych, itp. W ramach realizowanego Programu wzbogacilimy posiadan przez Towarzystwo ofert szkoleniow i doradcz o nowe programy szko- Program Czas realizacji rodki otrzymane leniowe, dostosowane do potrzeb sektora MP w naszym regionie (prze- na realizacj prowadzilimy w tym celu badania ankietowe wród przedsibiorców z terenu Od Do Programu (netto) powiatu kolbuszowskiego). Przygotowane zostały równie materiały szkole- „Aktywizacja działalnoci zawodowej 01.01.2005 31.07.2005 80 569 zł niowe. W ramach otrzymanej dotacji zakupilimy komputer osobisty, sprzt w wybranych obszarach audio-wizualny oraz meble konferencyjno-szkoleniowe. województwa podkarpackiego” (OAZ)

Projekt realizowany był w partnerstwie w oparciu o umow konsorcjum zawart w dniu 17 grudnia 2004 roku w Rzeszowie, pomidzy Podkarpackim Klubem Biznesu a Regionalnym Towarzystwem Kultury im. J. M. Goslara w Kolbuszowej, Powiatowym Forum Gospodarczym z siedzib w Strzyowie, Sto- warzyszeniem „Porozumienie Samorzdowe”, z siedzib w Sdziszowie. Celem projektu było stworzenie szans osobom zagroonym trwałym wykluczeniem z rynku pracy w powiecie rzeszowskim, strzyowskim, rop-

425 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA... czycko-sdziszowskim i kolbuszowskim na zintegrowanie z lokalnymi rynkami pracy (znalezienie miejsca pracy/ródeł dochodu), poprzez przeprowadzenie cyklu szkole (adaptacja społeczno-zawodowa) oraz zorganizowanie dla wybranych uczestników projektu szkole w miejscu pracy w przedsibiorstwach z terenu realizacji projektu. W ramach projektu utworzone zostały w poszczególnych powiatach Orodki Aktywizacji Zawodowej (OAZ) Grup beneficjentów projektu stanowili: osoby bezrobotne powyej 6 miesicy, osoby niepełnosprawne bezrobotne, osoby opuszczajce zakłady karne z terenu województwa podkarpackiego. Regionalne Towarzystwo Kultury im. J. M. Goslara realizowało projekt na terenie powiatu kolbuszowskiego. Przy realizacji programu pracowało 5 osób. Z otrzymanej dotacji zakupilimy komputer osobisty. Efekt programu: 103 osoby z terenu powiatu, po zrealizowaniu szkole zawodowych uzyskało kwalifikacje i umiejtnoci, umoliwiajce im podjcie pracy zarobkowej. Programy szkoleniowe dopasowane zostały do potrzeb beneficjentów i do potrzeb lokalnego rynku pracy.

Działania zrealizowane w ramach programu: 1. Szkolenia zawodowe 2. Doradztwo: - Psychologa, - Konsultanta. 3. Szkolenia w miejscu pracy

Zrealizowane szkolenia zawodowe: Szkolenia składały si z dwóch czci: 1. cz adaptacyjno – społeczna „Moje drogi poszukiwania pracy” - była to cz, któr obowizkowo musieli przej wszyscy Bene- ficjenci OAZ w Kolbuszowej. Od tej czci rozpoczynały si wszystkie szkolenia, 2. cz zawodowa.

W miesicach marzec-czerwiec zrealizowano 7 szkole. W szkoleniach wziło udział 103 osoby. Szkolenia organizowane były przez RTK. Do prowadzenia szkole za- trudnialimy trenerów z terenu naszego powiatu. Szkolenie ze spawalnictwa: „Kurs Podstawowy Europejskiego Spawacza”, 18 kwietnia - 03 czerwca 2005 r. (190 godz. szkolenia), zrealizowało dla nas Centrum Kształcenia Praktycznego w Kolbuszowej.

426 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

„Obsługa kas fiskalnych” „Moje drogi poszukiwania pracy” „Podstawy obsługi komputera i Internetu” Szkolenia „Techniki aktywnej sprzeday i obsługa kas fiskalnych” „Obsługa kas fiskalnych” „Podstawy obsługi komputera i Internetu” „Kurs Podstawowy Europejskiego Spawacza” Ilo dni 1-6) 25 dni w sumie: 56 dni „Kurs Podstawowy Europejskiego Spawacza” 31 dni Ilo godzin 1-6) 200 godz. w sumie: 390 godz. „Kurs Podstawowy Europejskiego Spawacza” 190 godz. Wszyscy Kobiety Mczyni Liczba uczestników szkolenia 103 88 15

Beneficjenci, którzy ukoczyli szkolenia w Orodku, otrzymali Certyfikaty powiadczajce odbycie danego szkolenia zawodowego. Dodatkowo uczestnicy kursu spawalnictwa uzyskali Ksieczki Spawacza wydane przez Instytut Spawalnictwa w Gliwicach wraz ze wiadectwami uprawniajcymi do spawania na terenie całej Unii Europejskiej.

W ramach programu prowadzone były równie usługi doradcze. Konsultant Orodka prowadził indywidualne doradztwo podstawowe, było to głównie doradztwo z zakresu metod poszukiwania pracy, pisania dokumentów do pracodawcy itd.

Porady Konsultanta Wszyscy Kobiety Mczyni

Liczba uczestników doradztwa 43 38 5

W miesicach kwiecie-czerwiec odbywało si doradztwo specjalistyczne „Indywidualne konsultacje z Psychologiem” Doradztwo to miało na celu głównie psychiczne wzmocnienie osób bezrobotnych i uwiadomienie im posiadanych przez nich umiejtnoci i predyspozycji do odpowiedniej dla nich pracy. Było to niezbdne do pełnego zaktywizowania si beneficjentów do poszukiwania pracy.

W doradztwie specjalistycznym wziło udział 102 osoby

Rodzaj doradztwa Indywidualne konsultacje z Psychologiem Ilo dni 20 Ilo godzin 160 Wszyscy Kobiety Mczyni Liczba uczestników doradztwa 102 87 15

427 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Szkolenia w miejscu pracy

Szkolenia te miały na celu praktyczne przygotowanie zawodowe bene- ficjentów do pracy w zakresie, w którym wczeniej przeszli szkolenie zawodowe. W ramach organizowanych szkole, w miejscu pracy co miesic, beneficjenci mieli wypłacane dodatki szkoleniowe. Szkolenia w miejscu pracy odbyły si w okresie: 01 maja 2005 r. – 30 czerwca 2005 r. Kady beneficjent uczestniczył rednio w 42 dniach szkolenia.

15 beneficjentów uczestników szkole w miejscu pracy Wszyscy Kobiety Mczyni Liczba uczestników szkolenia 15 14 1

Miejsca, w których zorganizowano szkolenia w miejscu pracy: 1. Gminna Spółdzielnia „SAMOPOMOC CHŁOPSKA” w Dzi- kowcu, 36-122 Dzikowiec 2. Urzd Gminy Dzikowiec, 36-122 Dzikowiec 2 3. Zespół Placówek Owiatowych w Mazurach, 36-130 Raniów 4. Usługi Remontowo Budowlane Produkcja-Handel, Ryszard Rem- bisz, Zielonka 39, 36-130 Raniów 5. Spółdzielnia Usług Rolniczych, 36-130 Raniów, ul. Słoneczna 4 6. Przedsibiorstwo Handlowe „EWA”, Ewa Dwojak, Edyta Jagoda, 36-110 Majdan Królewski, ul. Rynek 12 7. PHU „OSKAR”, J. Zieliski i G. Zieliski, 36-100 Kolbuszowa, Plac Wolnoci 48 8. Odzie Obuwie Wyroby ze Srebra i Złota, Joanna Gdowik, 36-100 Kolbuszowa, ul. 11 Listopada 9 - 2 osoby na szkoleniu 9. Sklep Wielobranowy-Mała Gastronomia, Robert Kaczuba, Bu- kowiec 36A, 36-100 Kolbuszowa 10. Biuro Rachunkowe Marzena Bryk, Ul. Róana 7, 36-100 Kol- buszowa 11. Urzd Miejski w Kolbuszowej, 36-100 Kolbuszowa, ul. Obroców Pokoju 21 12. Muzeum Kultury Ludowej, 36-100 Kolbuszowa, ul. Kociuszki 6 - 3 osoby na szkoleniu Wszystkie 15 osób ukoczyło szkolenia w miejscu pracy. Kady beneficjent otrzymał Zawiadczenie o odbyciu szkolenia w miejscu pracy wraz z opini od pracodawcy.

Badanie efektywnoci projektu

Na dzie 22 sierpnia 2005 r. 3 z beneficjentów OAZ znalazło prac i podpisano z nimi umow o prac. 2 osoby, które uczestniczyły w szkoleniach

428 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA... w miejscu pracy rozpoczynaj, w miesicu sierpniu, stae refundowane z Po- wiatowego Urzdu Pracy. Badanie efektywnoci projektu bdzie prowadzone w kolejnych miesicach.

KULTURA I OCHRONA DZIEDZICTWA

Finansowanie: Urzd Miejski w Kolbuszowej (5000 zł)

Czas realizacji rodki otrzymane Program na realizacj Od Do Programu Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego poprzez organizacj turnieju wiedzy o regionie, przygotowanie wydawnictwa 01.03.2005 15.12.2005 r. 5000 zł „Rocznik Kolbuszowski”, oraz digitalizacj materiałów ródłowych do historii Kolbuszowej i okolic.

W ramach programu załoono: 1) Przeprowadzenie XV edycji Turnieju Wiedzy Historycznej o Regionie dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych, 2) Przeniesienie do formy elektronicznej materiałów ródłowych do historii miasta i regionu w postaci Archiwum ks. Ludwika Ruczki (znajduje si w Archiwum Pastwowym w Krakowie) oraz 6 numerów Biuletynów wydawanych przez Muzeum Regionalne w Kolbuszowej, 3) Wydanie przez Towarzystwo 350 egz. „Rocznika Kolbuszowskiego nr 8”, dotyczcego historii miasta i regionu.

Laureaci XV edycji Turnieju Wiedzy Historycznej o Regionie. 429 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Stan prac nad realizacj projektu we wrzeniu 2005 r.:

- Zrealizowano XV edycj Turnieju Wiedzy Historycznej o Regionie „Kolbuszowa w okresie autonomii galicyjskiej” dla uczniów szkół ponadgimnazjalnych. Odbył si on 28 kwietnia 2005 r. Wrczenie nagród miało miejsce 3 maja 2005 r. na uroczystej sesji Rady Miasta i Powiatu Kolbuszowskiego. - Prowadzone s prace nad przeniesieniem do formy elektronicznej materiałów ródłowych do historii miasta i regionu, w postaci Archiwum ks. Ludwika Ruczki oraz 6 numerów Biuletynów wydanych przez Muzeum Regionalne w Kolbuszowej.

MEBLE KOLBUSZOWSKIE

Działalno na rzecz przywrócenia orodka meblarstwa artystycznego

Od dłuszego ju czasu Towarzystwo, we współpracy ze Starostwem i Urzdem Miejskim w Kolbuszowej, podejmowało si wielu stara w zakresie odbudowania kolbuszowskiego orodka meblarstwa artystycznego, który zajmuje istotne miejsce w planach samorzdów - powiatowego i miejskiego oraz naszego Towarzystwa.

Warsztaty ìMebel Kolbuszowskiî. Od lewej Barbara Kardyú - Koordynator Centrum Wspierania PrzedsiÍbiorczoúci z prof. Irenπ Swaczynπ z SGGW w Warszawie wraz z uczestnikami.

W grudniu 2001 roku odbyły si warsztaty „Komoda Kolbuszowska” (4-6 grudnia 2001 r.) w których oprócz Towarzystwa wzili udział: Powiatowe

430 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Centrum Kultury, Urzd Miejski w Kolbuszowej, Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych. Warsztaty prowadzone były przez prof. Iren Swaczyn z SGGW w Warszawie. Warsztaty praktyczne z udziałem stolarzy, instruktorów praktycznej nauki zawodu, uczniów Centrum Kształcenia Praktycznego w Kolbuszowej, osób niepełnosprawnych doprowadziły do powstania szkieletu komody kolbuszowskiej.

Komoda Kolbuszowska.

Kolejnym krokiem Towarzystwa majcym na celu odtworzenie orodka meblarstwa artystycznego, na terenie powiatu kolbuszowskiego, było wydanie we wrzeniu 2004 r. reprintu ksiki „Meble kolbuszowskie” Stefana Sienickiego z 1936 r.

Szkolenie dotyczce produkcji mebli kolbuszowskich

W ramach Centrum Wspierania Przedsibiorczoci we współpracy z Cen- trum Kształcenia Praktycznego, zorganizowane zostały dwa szkolenia dotyczce produkcji mebli kolbuszowskich: 4 – 5 wrzenia 2003 r. i 20 – 23 wrzenia 2004 r. Zajcia szkoleniowe skierowano do osób bezrobotnych – stolarzy, głównie absolwentów Technikum Drzewnego z terenu powiatu kolbuszowskiego. Tema- tyka zaj objła zagadnienia: konstrukcji, zdobnictwa oraz konserwacji zabytkowych mebli. Z techologi wyrobu mebli zapoznała słuchaczy prof. dr hab. Irena Swaczyna z SGGW, bdca specjalist w dziedzinie technologii,

431 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA... obróbki i konserwacji drewna oraz znawc mebli kolbuszowskich. Warsztaty, prowadzone przez Pani Profesor oraz mgr Zbigniewa Borowskiego, pozwoliły stolarzom na praktyczne zapoznanie si ze sposobem zdobienia metod intarsji tradycyjnych mebli kolbuszowskich.

Znak towarowy „Meble kolbuszowskie”

W padzierniku 2004 r. Towarzystwo nasze dokonało zgłoszenia znaku towarowego „Meble kolbuszowskie” w Urzdzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej. Znak ten przeznaczony jest m.in. do oznaczania stolarstwa meblowego a take organizowanych kursów, konferencji, wystaw dotyczcych mebli kolbuszowskich i nauczania o nich.

Plany dotyczce „Mebli kolbuszowskich”

Nadal prowadzone bd działania majce na celu odtworzenie orodka meblarstwa artystycznego w powiecie kolbuszowskim.

PODSUMOWANIE DANYCH DOTYCZCYCH ZREALIZOWANYCH PROGRAMÓW WALKI Z BEZROBOCIEM W LATACH 2001-2005

Otrzymane rodki w ramach zrealizowanych programów w latach 2001-2005

rodki otrzymane na Program realizacj Programu (netto) Kolbuszowski Inkubator Przedsibiorczoci 271 709 zł Centrum Wspierania Przedsibiorczoci I i II edycja 219 897 zł Punkt Aktywizacji Zawodowej 21 471 zł Program Dotacji dla Organizacji Wspierania Biznesu (OWB1) 98 782 zł Program Dotacji dla Organizacji Wspierania Biznesu (OWB2) 82 353 zł Usługi okresowego zatrudnienia 33 587 zł Aktywizacja działalnoci zawodowej w wybranych obszarach województwa podkarpackiego (OAZ) 80 569 zł

Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 2005 5 000 zł Razem 813 368 zł

432 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Dane dotyczce zrealizowanych szkole w latach 2001-2005

Szkolenia CWP I CWP II PAZ OAZ Razem

Liczba beneficjentów 155 112 60 103 430 Liczba zrealizowanych 8 7 3 7 25 szkole Liczba godzin szkole 176 176 96 390 838

Dane dotyczce zrealizowanego doradztwa w latach 2001-2005 Doradztwo CWP I CWP II PAZ OAZ Razem

Liczba beneficjentów 80 38 60 102 280 Liczba udzielonych 440 230 60 160 890 godzin doradztwa

Inna pomoc udzielona dziki zrealizowanym programom

Kolbuszowski Inkubator Przedsibiorczoci Opieka w ramach Inkubatora 26 osób

Centrum Wspierania Przedsibiorczoci I edycja Roczna obsługa ksigowa dla firm 15 firm

Usługi okresowego zatrudnienia Refundowane zatrudnienie 5 osób

Kontrola realizowanych Programów

W 2003 r. przeprowadzona została kontrola Urzdu Kontroli Skarbowej realizowanych przez Towarzystwo Programów Aktywizacji Obszarów Wiejskich, tj. Kolbuszowskiego Inkubatora Przedsibiorczoci i Centrum Wspierania Przedsibiorczoci. W toku kontroli nie stwierdzono wikszych niepra- widłowoci w realizacji tyche Programów. Stwierdzone uchybienia zwizane były z niejasnymi zapisami, dotyczcymi realizacji Programu Aktywizacji Ob- szarów Wiejskich i rónicami w ich interpretacji ze Strony Urzdu Kontroli Skarbowej i Wojewódzkiego Urzdu Pracy w Rzeszowie.

433 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Nowe projekty

7 padziernika 2005 r. złoylimy w Wojewódzkim Urzdzie Pracy wniosek o dofinansowanie projektu, w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Roz- woju Regionalnego, pt. „Znajomo jzyka angielskiego osób pracujcych z terenu powiatu kolbuszowskiego szans rozwoju regionu”. W projekcie zaplanowalimy bezpłatn nauk jzyka angielskiego (240 godzin) dla 120 osób z terenu powiatu kolbuszowskiego. 9 listopada 2005 r. otrzymalimy decyzj o przyjciu do dofinansowania projektu przez Wojewódzki Urzd Pracy w Rzeszowie.

V. PROMOCJA TOWARZYSTWA

Strona Internetowa

W 2004 r. utworzona została strona Internetowa Towarzystwa www.rtk.kolbuszowa.pl Tutaj znajduj si informacje o naszym Towarzystwie i działaniach, które podejmujemy.

Pisali o nas

Artykuły o Towarzystwie i naszych działaniach ukazały si m.in. w: „Ziemi Kolbuszowskiej”, „Przegldzie Kolbuszowskim”, „Nowinach”, „Super Nowociach”. Informacje o nas ukazały si równie w Telewizji Rzeszów.

Odwiedzili nas

6 listopada 2003 r. gocilimy siedmioosobow delegacj z włoskiej prowincji Venetto, która przebywała na Podkarpaciu na zaproszenie Woje- wódzkiego Urzdu Pracy w Rzeszowie. Włosi zapoznali si z funkcjonowaniem prowadzonych przez Towarzystwo Inkubatora Przedsibiorczoci i Centrum Wspierania Przedsibiorczoci. W ramach zorganizowanej przez IMC Polska Sp. z o.o. wizyty w dniu 3 marca 2004 r. Kolbuszow odwiedziła delegacja z Turcji, w skład której wchodzili, m.in. przedstawiciele Ministerstwa Przemysłu i Handlu, Organizacji Rozwoju Małych i rednich Przedsibiorstw SMIDO, menaderowie Inku- batorów Przedsibiorczoci oraz Centrów Wspierania Przedsibiorczoci. W ramach wizyty, któr w Kolbuszowej zorganizowało Towarzystwo, uczestnicy zwiedzili Gminne Centrum Informacji „INFOBIBNET”. Odwiedzili równie Powiatowy Urzd Pracy w Kolbuszowej, gdzie zapoznali si z jego fun-

434 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Nowe projekty kcjonowaniem. Wizyt zakoczyło spotkanie z przedsibiorcami funkcjonujcymi w ramach Kolbuszowskiego Inkubatora Przedsibiorczoci. Ucze- 7 padziernika 2005 r. złoylimy w Wojewódzkim Urzdzie Pracy wniosek o stnicy wizyty zapoznali si z kulisami powstania i funkcjonowania Inkubatora dofinansowanie projektu, w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Roz- Przedsibiorczoci w Kolbuszowej oraz usługami, które wiadczyło na rzecz woju Regionalnego, pt. „Znajomo jzyka angielskiego osób pracujcych z terenu swoich Beneficjentów. powiatu kolbuszowskiego szans rozwoju regionu”. W projekcie zaplanowalimy bezpłatn nauk jzyka angielskiego (240 godzin) dla 120 osób z terenu powiatu Spotkania, warsztaty i inne wane wydarzenia kolbuszowskiego. 9 listopada 2005 r. otrzymalimy decyzj o przyjciu do dofinansowania projektu W dniach 4-6 grudnia 2001 r. wzilimy udział w warsztatach „Komoda przez Wojewódzki Urzd Pracy w Rzeszowie. Kolbuszowska”. 26 sierpnia 2003 r. wzilimy udział w podsumowaniu Projektu Phare „Wspieranie Lokalnych Porozumie na Rzecz Zatrudnienia” V. 23 wrzenia 2003 r. zorganizowalimy spotkanie przedsibiorców z PROMOCJA TOWARZYSTWA terenu powiatu kolbuszowskiego, z przedstawicielami władz samorzdu te- rytorialnego z Gminy i Powiatu. Spotkanie to odbyło si z inicjatywy Urzdu Strona Internetowa Miejskiego w Kolbuszowej, a było efektem realizacji projektu „Wspieranie Lokalnych Porozumie Na Rzecz Zatrudnienia”, finansowanego ze rodków W 2004 r. utworzona została strona Internetowa Towarzystwa Programu Phare 2000 SSG. W ramach spotkania przedstawiono „Informacj z www.rtk.kolbuszowa.pl bada ankietowych przeprowadzonych wród osób bezrobotnych i pracodawców Tutaj znajduj si informacje o naszym Towarzystwie i działaniach, które powiatu kolbuszowskiego” oraz wyniki tych bada. Celem badania było ukie- podejmujemy. runkowanie działa podejmowanych w ramach Lokalnego Porozumienia na Rzecz Zatrudnienia, na terenie powiatu kolbuszowskiego. Na spotkaniu gocili Pisali o nas przedstawiciele Mieleckiej Agencji Rozwoju Regionalnego, którzy omówili programy pomocowe dla Małych i rednich Przedsibiorstw i rodki w ramach Artykuły o Towarzystwie i naszych działaniach ukazały si m.in. w: „Ziemi nich dostpne. Kolbuszowskiej”, „Przegldzie Kolbuszowskim”, „Nowinach”, „Super Nowociach”. Firmy nalece do Kolbuszowskiego Inkubatora Przedsibiorczoci, Informacje o nas ukazały si równie w Telewizji Rzeszów. funkcjonujcego w ramach Towarzystwa, wziły udział w Regionalnych Targach „Przedsibiorczo 2004”, które odbywały si w dniach 4-6 czerwca Odwiedzili nas 2004 r., w Centrum Wystawienniczo-Promocyjnym SCK w Mielcu. Obok naszych firm w targach udział wziły firmy i inkubatory z woj. podkarpackiego 6 listopada 2003 r. gocilimy siedmioosobow delegacj z włoskiej pro- i obwodu lwowskiego, co było znakomit okazj do nawizania współpracy wincji Venetto, która przebywała na Podkarpaciu na zaproszenie Woje- transgranicznej. Z naszej strony w Targach zaprezentowały si: Firma Handlowo wódzkiego Urzdu Pracy w Rzeszowie. Włosi zapoznali si z funkcjonowaniem – Usługowa „ALPOL”, Firma „Wiklina”, Kowalstwo Tradycyjne i Artystyczne, prowadzonych przez Towarzystwo Inkubatora Przedsibiorczoci i Centrum Zakład Produkcyjno Handlowy „CAMEL”, Firma Handlowa „Gromar”, Zakład Wspierania Przedsibiorczoci. produkcji drzewnej oraz Firma Antyki. W ramach zorganizowanej przez IMC Polska Sp. z o.o. wizyty w dniu 3 marca 2004 r. Kolbuszow odwiedziła delegacja z Turcji, w skład której wcho- Podpisane deklaracje dzili, m.in. przedstawiciele Ministerstwa Przemysłu i Handlu, Organizacji 2003 Rozwoju Małych i rednich Przedsibiorstw SMIDO, menaderowie Inku- batorów Przedsibiorczoci oraz Centrów Wspierania Przedsibiorczoci. W „Kolbuszowskie porozumienie na rzecz zatrudnienia” – 19 listopada 2003 r. ramach wizyty, któr w Kolbuszowej zorganizowało Towarzystwo, uczestnicy Deklaracja współpracy podpisana została w Miejskim Domu Kultury w Kol- zwiedzili Gminne Centrum Informacji „INFOBIBNET”. Odwiedzili równie buszowej, w ramach I Spotkania Kolbuszowskiego Porozumienia Na Rzecz Za- Powiatowy Urzd Pracy w Kolbuszowej, gdzie zapoznali si z jego fun-

435 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA... trudnienia (Projekt „Wspieranie Rozwoju Lokalnych Porozumie Na Rzecz Za- trudnienia” - program Phare Spójno Społeczna i Gospodarcza).

2004

W czerwcu 2004 r. podpisalimy list intencyjny, w sprawie współpracy inkubatorów przedsibiorczoci, którego celem jest rozszerzenie zakresu i form współpracy pomidzy okrgiem lwowskim a województwem podkarpackim. Współpraca nawizana została pomidzy naszym Towarzystwem a Agencj Rozwoju Regionalnego „MARR” S.A., Inkubatorem Przedsibiorczoci „IN- MARR”, Tarnobrzesk Agencj Rozwoju Regionalnego, Stowarzyszeniem „Porozumienie samorzdowe” z Sdziszowa Małopolskiego i Podkarpack Izb Gospodarcz. Nawizana współpraca dotyczy m.in. wymiany informacji, rozwoju kontraktów handlowych, a take wspólnego aplikowania do funduszy Pomo- cowych, z projektami dotyczcymi współpracy inkubatorów.

Stae naszych pracowników 2004

Konieczno rozwoju gospodarczego oraz integracja europejska wymaga nawizania szerszej współpracy transgranicznej. Połoenie województwa podkarpackiego a tym samym powiatu kolbuszowskiego, graniczcego z Ukrain jest szans, któr trzeba wykorzysta w celu poszerzenia współpracy, zwi- kszenia obrotu towarowego z naszymi ssiadami oraz podniesienia rangi tych regionów na arenie midzynarodowej. Celowi temu słuyła realizacja projektu współfinansowego przez Agencj Rozwoju Regionalnego MARR S.A, jak i przez Program PHARE 2001, wdraany przez Stowarzyszenie na Rzecz Euroregionu Karpackiego EURO-KARPATY w Rzeszowie. W ramach tych działa pracownicy powstałej sieci Inkubatorów odbyli 10-cio dniowe stae w Instytucjach wspierania Biznesu okrgu Lwowskiego. Regionalne Towarzystwo Kultury reprezentował Kierownik Inkubatora Jacek Sitko. W ramach współpracy ze Stowarzyszeniem na Rzecz Rozwoju Powiatu Kolbuszowskiego „NIL”, kierownik biura Anna Pastuła wziła udział w 5- dniowym stau w Holandii. Wyjazd ten dotyczył wymiany dowiadcze zwizanych z walk z bezrobociem i tworzeniem firm socjalnych, a odbył si w ramach Programu Leonardo da Vinci, realizowanego przez Stowarzyszenie „NIL”.

Współpracujemy m.in. z:

• Urzdami Gmin z terenu Powiatu, • Powiatowym Urzdem Pracy w Kolbuszowej,

436 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

• Wojewódzkim Urzdem Pracy w Rzeszowie • Centrum Kształcenia Praktycznego w Kolbuszowej, • Stowarzyszeniem na Rzecz Rozwoju Powiatu Kolbuszowskiego „NIL”, • Podkarpackim Klubem Biznesu w Rzeszowie, • Mieleck Agencj Rozwoju Regionalnego

Inicjatywy członków RTK 2003

H. Dudziska – propozycja zrobienia ogólnego, stałego i trwałego grobu Katynia na cmentarzu parafialnym. W celu realizacji tego zadania powołano ze- spół w 4 osobowym składzie. J. Jagodziski – propozycja wystpienia z apelem o insygnia dla Burmistrza Kolbuszowej.

Inne inicjatywy: • Propozycja umieszczenia płaskorzeby z kamienia dr Kazimierza Skowroskiego przed wejciem do Biblioteki. • Stworzenie i wydanie Słownika Rodzin Kolbuszowskich.

Wybór kandydatów na ławników ludowych 2003 Z ramienia Towarzystwa zgłoszono 2 kandydatów na ławników ludowych.

VI. MAJTEK TOWARZYSTWA

W trakcie kadencji Zarzdu, dziki zrealizowanym Programom zakupione zostały rodki trwałe i wyposaenie na kwot blisko 91 882 zł netto

Majtek Towarzystwa rodki trwałe i wyposaenie 91 882 zł (netto) 11 komputerów Rzutnik pisma 2 laptopy Ekran Centrala telefoniczna Kserokopiarka 3 drukarki 58 krzeseł Skaner 20 stolików konferencyjnych Bindownica Meble biurowe: szafy, regały itd. Aparat cyfrowy z wyposaeniem 11 biurek Dyktafon 2 grzejniki Fax Termosy, szklanki, czajniki ok. Projektor multimedialny Inne wyposaenie biurowe

437 SPRAWOZDANIE TOWARZYSTWA...

Uyczenie sprztu

Przekazujc Kolbuszowski Inkubator Przedsibiorczoci Stowarzyszeniu na Rzecz Powiatu Kolbuszowskiego „NIL”, uyczylimy mu sprzt niezbdny do prowadzenia Inkubatora, m.in. zestaw komputerowy, central telefoniczn i meble biurowe o wartoci ok. 6196,00 zł netto, do koca grudnia 2005 r. Zgodnie z Uchwał Zarzdu Towarzystwa z lipca 2005 r., 34 krzesła i 20 stolików konferencyjnych zostały przekazane w bezpłatne uyczenie Miejskiej i Powiatowej Bibliotece Publicznej w Kolbuszowej na okres 1 roku. W zamian za to nasze Towarzystwo bdzie mogło nieodpłatnie korzysta z sali konferencyjnej w Bibliotece.

Remonty budynków Centrum Kształcenia Praktycznego w ramach otrzymanych dotacji

W ramach pozyskanych funduszy wykonane zostały remonty pomieszcze biurowych i produkcyjnych wynajmowanych przez Towarzystwo, na działalno Inkubatora i Centrum Wspierania Przedsibiorczoci. Pomieszczenia te znajduj si w Kolbuszowej, przy ul. Jana Pawła II 8, (budynek Centrum Kształcenia Praktycznego w Kolbuszowej). Przy naszym udziale wyremontowana została równie sala konferencyjno-szkoleniowa Centrum Kształcenia Praktycznego (m.in. zakupilimy nowe drzwi do sali i panele podłogowe)

Remonty budynków Centrum Kształcenia Praktycznego w Kolbuszowej przy ul. Jana Pawła II 8

67 277,17 zł netto

438 WOJCIECH MROCZKA, RECENZJA PRACY MARIANA PI”RKA..

RECENZJA PRACY MARIANA PI”RKA ÑPRZEZWISKA I NAZWISKA MIESZKA—C”W PARAFII KOLBUSZOWSKIEJ W LATACH 1640-1700î

Wykaz opublikowanych prac, ktÛre dotyczπ nazwisk i dziejÛw rodÛw zamieszkujπcych region kolbuszowski jest jak do tej pory bardzo ubogi. W zasadzie poza artyku≥em Kazimierza SkowroÒskiego ÑKolbuszowskie Ñprzytumkiî- nazwiska i przydomkiî oraz obszernπ pracπ Wojciecha Mroczki ÑSkπd nasz rÛd. Zarys dziejÛw 51 lipnickich rodÛwî nie mamy, jak do tej pory ,innych publikacji poúwiÍconych ca≥kowicie tej tematyce. Dobrze siÍ wiÍc sta≥o, øe spod piÛra znanego badacza dziejÛw kolbuszowszczyzny Mariana PiÛrka, wysz≥a kolejna praca, ktÛra w ca≥oúci jest poúwiÍcona nazwiskom mieszkaÒcÛw kolbuszowskiej parafii, w latach 1640-1700. Jest to pierwsze takie opracowanie, w ktÛrym znajdziemy prawie pe≥ny wykaz mian osÛb sprzed ponad 300 lat, ktÛre zamieszkiwa≥y w miejscowoúciach tworzπcych wtedy kolbuszowski okrÍg parafialny. Podstawowπ bazÍ ürÛd≥owπ do napisania tej pracy stanowi≥y metryki kolbuszowskiego Koúcio≥a, a konkretnie ksiÍgi ochrzczonych i zaúlubionych w tym koúciele. Na podkreúlenie zas≥uguje fakt, øe sπ to najstarsze tego typu ürÛd≥a historyczne na kolbuszowszczyünie, gdyø siÍgajπ 1640 r. W øadnej innej parafii, w regionie kolbuszowskim, nie zachowa≥y siÍ tak stare ksiÍgi metrykalne. Jest to wiÍc bardzo cenne ürÛd≥o historyczne, ktÛre jednak jak do tej pory by≥o w bardzo ma≥ym stopniu wykorzystane i to nie tylko przez miejscowych regionalistÛw, ale rÛwnieø tych badaczy dziejÛw, ktÛrzy na historiÍ patrzπ szerzej niø przez pryzmat przesz≥oúci tylko jednego regionu. Zapisy zawarte w najstarszych kolbuszowskich ksiÍgach metrykalnych zawierajπ mnÛstwo danych statystycznych i onomastycznych, a w szczegÛlnoúci pozwalajπ na uchwycenie liczby chrztÛw, úlubÛw, czÍstotliwoúci wystÍpowania poszczegÛlnych nazwisk, imion oraz umoøliwiajπ na czÍúciowe przeúledzenie procesÛw kszta≥towania siÍ niektÛrych mian ch≥opskich oraz kontaktÛw miÍdzy mieszkaÒcami poszczegÛlnych miejscowoúci. Sπ one takøe niezastπpionym ürÛd≥em przy odtwarzaniu genealogii poszczegÛlnych rodÛw. Pozwalajπ nam rÛwnieø na uchwycenie w pewnym stopniu procesÛw osadniczych, jakie tu zachodzi≥y oraz zapoznanie siÍ ze zmianami w nazewnictwie niektÛrych miejscowoúci. Naleøy jednak zaznaczyÊ, øe w tych najstarszych kolbuszowskich metrykach brak jest takich danych jak: wiek osÛb zawierajπcych zwiπzek ma≥øeÒski, numerÛw domÛw, okreúlenia dok≥adnego kondycji spo≥ecznej ludnoúci ch≥opskiej. Nie mamy okreúlenia czy to byli rzemieúlnicy, komornicy, zagrodnicy, wyrobnicy, øebracy czy pe≥ni rolnicy tj. kmiecie. W metrykach úlubÛw nie sπ odnotowani rodzice ma≥øonkÛw. Nie moøna przeoczyÊ i tego, øe te najstarsze kolbuszowskie metryki nie zachowa≥y siÍ w komplecie. OtÛø brakuje ksiπg zmar≥ych, co powoduje, øe nie

439 WOJCIECH MROCZKA, RECENZJA PRACY MARIANA PI”RKA.. mamy moøliwoúci przeúledzenia na tym terenie takich zjawisk jak: d≥ugoúÊ øycia Ûwczesnych mieszkaÒcÛw kolbuszowszczyzny, przyczyny zgonÛw, úmiertelnoúÊ w poszczegÛlnych grupach wiekowych, wystÍpowanie epidemii. Mimo tych ograniczeÒ naleøy jednoznacznie stwierdziÊ, øe stanowiπ one mimo wszystko niezastπpione ürÛd≥o do badaÒ historycznych, a szczegÛlnie tych zwiπzanych z problematykπ z dziedziny onomastyki i genealogii. Praca M. PiÛrka zatytu≥owana ÑPrzezwiska i nazwiska mieszkaÒcÛw parafii kolbuszowskiej w latach 1640-1700î sk≥ada siÍ z dwÛch rozdzia≥Ûw. Pierwszy rozdzia≥ stanowi bardzo krÛtka czÍúÊ opisowa, ktÛra zawiera ogÛlne informacje dotyczπce nazwisk. Drugi rozdzia≥ to szczegÛ≥owe wykazy nazwisk z poszczegÛlnych wsi kolbuszowskiego okrÍgu parafialnego, ktÛre zosta≥y odnotowane w metrykach, w latach 1640-1700. Wykazy sπ sporzπdzone alfabetycznie, jest w nich odnotowana obecna forma zapisu danego nazwiska oraz to pod jakimi zosta≥o ono zapisane w metrykach, rok kiedy dane miano zosta≥o po raz pierwszy w tym ürÛdle wymienione, a takøe prÛba wyjaúnienia jego etymologii. Pod kaødπ tabelπ zawierajπcπ wykaz nazwisk z danej wsi jest krÛtka informacja dotyczπca poczπtkÛw dziejÛw danej osady oraz wykaz nazwisk, ktÛrych ürÛd≥os≥Ûw jest trudny do ustalenia. Praca zawiera rÛwnieø alfabetyczny wykaz mian tych mieszkaÒcÛw miejscowoúc spoza kolbuszowskiej parafii, ktÛrzy w latach 1640-1700 zawierali tu zwiπzki ma≥øeÒskie, chrzcili w kolbuszowskim koúciele swoje dzieci, byli úwiadkami úlubÛw tu zawieranych i rodzicami chrzestnymi chrzczonych w tym koúciele osÛb. Ten rozdzia≥ pracy zakoÒczony jest tabelπ z alfabetycznym wykazem tych miejscowoúci, ktÛre w latach 1640-1700 zosta≥y w kolbuszowskich metrykach odnotowane. Okazuje siÍ, øe w ciπgu tych 60 lat kontakty z kolbuszowskπ parafiπ mia≥y osoby aø z 117 miejscowoúci spoza tej parafii. Praca koÒczy siÍ aneksem, w ktÛrym mamy zamieszczone 14 tabel z wykazem chrztÛw i úlubÛw w poszczegÛlnych dziesiÍcioleciach, z lat 1640-1700, z dwÛch najstarszych miejscowoúci kolbuszowskiej parafii, tj. Kolbuszowej i Weryni. Praca M. PiÛrka, jak juø zaznaczy≥em wyøej, jest oparta na ürÛdle, ktÛre jak do tej pory by≥o prawie niewykorzystane w badaniach historycznych. Autor w≥oøy≥ wrÍcz benedyktyÒski trud, w opracowanie alfabetycznego wykazu nazwisk mieszkaÒcÛw kolbuszowskiej parafii z lat 1640-1700. Jest to pierwszy tak kompletny wykaz mian rodzin zamieszkujπcych wtedy KolbuszowÍ i jej najbliøszπ okolicÍ. Poniewaø w pracy mamy rÛwnieø wykaz nazwisk spoza tej parafii wielu badaczy z innych regionÛw bÍdzie mog≥o takøe wykorzystaÊ zawarte w niej dane do badaÒ onomastycznych na swoim terenie. Praca ta jest przede wszystkim nieocenionym ürÛd≥em do badaÒ nad dziejami rodÛw zamieszkujπcych kolbuszowskπ ziemiÍ. Stanowi wrÍcz zachÍtÍ, aby podjπÊ siÍ trudu opracowania nie tylko dziejÛw rodÛw mieszczaÒskich Kolbuszowej i ch≥opskich z okolicznych wiosek, ale rÛwnieø zajπÊ siÍ tematykπ badawczπ poúwiÍconπ procesowi kszta≥towania siÍ nazwisk mieszkaÒcÛw kolbuszowszczyzny. Dane zawarte w niej sπ cennym ürÛd≥em, ktÛre moøe byÊ wykorzystane w pracy dydaktycznej przez nauczycieli historii z terenu nie tylko kolbuszowskiej gminy, zw≥aszcza przy realizacji tematyki z edukacji regionalnej. Waønπ sprawπ jest rÛwnieø to,

440 WOJCIECH MROCZKA, RECENZJA PRACY MARIANA PI”RKA..

øe u≥atwi ona wielu mieszkaÒcom powiatu kolbuszowskiego znaleüÊ odpowiedü na pytanie - czy ich rÛd by≥ zwiπzany z tπ ziemia juø w XVII w. i czy trwa on nadal w tej samej miejscowoúci, a jeøeli nie, to gdzie naleøy szukaÊ jego korzeni. Praca jest wysoce specjalistyczna, niezwykle szczegÛ≥owa, ktÛrej trzon stanowiπ tabele z wykazami nazwisk. Jest ciekawie skonstruowana. Tabele i aneksy przynoszπ wiele nowych, dotπd nieznanych danych o nazwiskach i imionach mieszkaÒcÛw kolbuszowszczyzny, sprzed ponad 300 laty. Nie mam zbyt wiele powaønych uwag krytycznych pod adresem Autora, ktÛrego opracowanie z poøytkiem poszerza naszπ wiedzÍ, ale naleøy zaznaczyÊ, øe nie jest ono wolne od drobnych usterek. W kilku przypadkach wπtpliwoúci moøe budziÊ dok≥adnoúÊ i poprawnoúÊ odczytania zapisu danego miana. Nie do koÒca jest przekonywujπca podana przez Autora etymologia miÍdzy innymi takich nazwisk jak: Be≥t, BieleÒ, Pacyna, P≥aza, Stec, Stryczek, Zuba. Powyøsze uwagi krytyczne nie mogπ pomniejszaÊ znaczenia tej pracy, ktÛra wnosi wiele nowych danych do naszej wiedzy o nazwiskach mieszkaÒcÛw kolbuszowszczyzny i zasygnalizowane przeze mnie wπtpliwoúci majπ, mimo wszystko li tylko, znaczenie podrzÍdne. Naleøy teø mieÊ nadziejÍ, øe Autor nie zakoÒczy swych badaÒ nad tym ciekawym ürÛd≥em historycznym, jakim sπ kolbuszowskie metryki parafialne i w oparciu o nie stworzy kolejne dzie≥a.

Wojciech Mroczka

Marian PiÛrek, Przezwiska i nazwiska mieszkaÒcÛw parafii kolbuszowskiej w latach 1640 - 1700, Werynia 2005, s. 233.

441 KS. S£AWOMIR ZYCH, DOKTORANT KUL, RECENZJA PRACY...

RECENZJA PRACY MARIANA PI”RKA ÑPRZEZWISKA I NAZWISKA MIESZKA—C”W PARAFII KOLBUSZOWSKIEJ W LATACH 1640-1700î

SobÛr trydencki (1545-1563), ktÛrego poczπtek przypada na trudny etap dziejÛw Koúcio≥a katolickiego, rozpoczπ≥ dzie≥o jego odnowy. Dokona≥a siÍ ona na wielu p≥aszczyznach, a wiele jej skutkÛw trwa nadal. Swoistym novum soboru by≥o polecenie, aby w parafiach dok≥adnie prowadziÊ dokumentacjÍ zwiπzanπ z przyjÍciem sakramentu chrztu úw. i ma≥øeÒstwa oraz zgonami parafian. DziÍki prowadzonym do dnia dzisiejszego ksiÍgom, moøna odtworzyÊ szereg procesÛw zachodzπcych w danych spo≥ecznoúciach. Jednak niewielu historykÛw siÍga po ksiÍgi tego typu, bowiem analiza danych, ktÛre one zawierajπ, wymaga erudycji i pracowitoúci. Do grupy takich uczonych naleøy niewπtpliwie p. Wojciech Mroczka, autor pionierskiej w historiografii ksiπøki o lipnickich rodach (Skπd nasz rÛd. Zarys dziejÛw 51 lipnickich rodÛw, Lipnica 2004). Obecnie do≥πczy≥ do niego znany regionalista p. Marian PiÛrek, ze swπ publikacjπ ÑPrzezwiska i nazwiska mieszkaÒcÛw parafii kolbuszowskiej w latach 1640-1700î. Podstawπ do jej napisania by≥y ksiÍgi ochrzczonych i zaúlubionych, zgromadzone w Archiwum Parafii Farnej w Kolbuszowej. Zebrany materia≥ ürÛd≥owy, wzbogacony ustaleniami zaczerpniÍtymi z opracowaÒ, zosta≥ przepracowany metodycznie poprawnie. Recenzowana praca stanowi niewπtpliwie kompendium wiedzy na temat nazwisk Ûwczesnych parafian, dotyczy spo≥eczeÒstwa nie tylko Kolbuszowej, ktÛra przed 1700 r. przekszta≥ci≥a siÍ w organizm miejski, ale rÛwnieø okolicznych miejscowoúci. MieszkaÒcy Kolbuszowej i okolicy otrzymujπ ciekawπ i rzetelnπ publikacjÍ na temat swych przodkÛw. BÍdzie ona nie tylko pomocπ w poszukiwaniu korzeni poszczegÛlnych rodÛw, ale rÛwnieø wzorcem dla opracowaÒ tego typu dla innych miejscowoúci. Ksiπøka jest rÛwnieø cennym prezentem Autora na zbliøajπcy siÍ jubileusz 500-lecia kolbuszowskiej parafii farnej (2010). Jestem przekonany o wartoúci naukowej recenzowanej ksiπøki i rekomendujÍ jπ do druku.

ks. S≥awomir Zych - doktorant KUL

442 IRENA SWACZYNA, RECENZJA KSI•ØKI STEFANA SIENICKIEGO...

Prof. dr hab. Irena Swaczyna Zakład Konstrukcji i Technologii Wyrobów z Drewna Wydział Technologii Drewna SGGW Warszawa

    

Recenzja dotyczy ksiki Stefana Sienickiego, wydanej dawno, bo w 1936r., w której Autor opisał meble zdobione intarsj, pochodzce z południo- wej czci Polski, gdzie znajduje si Kolbuszowa – orodek wytwarzania tych mebli. Kolbuszowa jako osada, powstała na przełomie XV i XVI wieku. Naleała do dóbr szlacheckich Tarnowskich z ochowa. Od 1616 r. Kolbuszowa przechodzi w posiadanie Lubomirskich z Winicza1, którzy uczynili z niej centrum administracyjne swoich dóbr. Pałac wybudowany przez Stanisława Lubo- mirskiego i ostatecznie urzdzony przez Aleksandra Michała Lubomirskiego przyczynił si do tego, e Kolbuszowa po 1642 roku stała si, obok Winicza, wan rezydencj Lubomirskich. Dworskie prace budowlane i urzdzanie Pałacu niewtpliwie przyczyniły si do rozwoju miejscowego rzemiosła, przede wszystkim stolarskiego. W 1690 roku Jan III nadaje Kolbuszowej prawo do organizowania cotygodniowych targów i 5 dorocznych jarmarków. Przywilej ten wydany był ju (prawdopodobnie) nie osadzie lecz miastu Kolbuszowa. Powysze fakty oraz połoenie Kolbuszowej, blisko puszczy sandomierskiej dostarczajcej drewno i blisko dróg wodnych dorzecza Wisły, umoliwiły rozwijanie tu produkcji mebli. Powstawały meble bogato intarsjowane, których wspólne cechy konstrukcyjne i zdobnicze mogły kwalifikowa je do okrelenia „meble w typie kolbuszowskim ”. Meble te zainteresowały Stefana Sienickiego, który w 1936 roku opisał je w ksice pt. ,,Meble kolbuszowskie”. Autor napisał: „Nikłe wiatełko, prze- trwałej do naszych czasów tradycji Meblarstwa kolbuszowskiego, jakie mi przy-

1 Półwiartek J., 2001: Panowie Feudalni na Kolbuszowej i ich majtno w XVII – XIX wieku. Kolbuszowa. 300 lat miasta. Materiały z sesji naukowej 6 – 7 X 2000 r. Wyd. Towarzystwo Kultury im. J.M. Goslara. Miejska i Powiatowa Biblioteka publiczna, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej.

443 IRENA SWACZYNA, RECENZJA KSI•ØKI STEFANA SIENICKIEGO...

wiecało na pocztku długiej drogi bada i poszukiwa, rosło w miar zagł- biania si w ródła archiwalne i rozszerzania terenu poszukiwa, by w kocu za- janie blaskiem chwały stu lat polskiego rzemiosła meblarskiego w Kolbu- szowej.” 2 Tre ksiki składa si ze: Wstpu (s.9 – 12), Rozdziału I. pt. Rzemiosło stolarskie w Polsce w XVIII w. (s. 13 – 32), Rozdziału II. pt. Sprzt w Polsce w XVIII w. (s. 33 – 74), Rozdziału III. pt. Meble kolbuszowskie (s. 75 – 122), wyjanie do załczników (s. 123 – 145). W jzyku francuskim (s. 147 – 157) znajduj si: Meble kolbuszowskie, Spis treci i Wykaz fotografii i tablic. Na kocu ksiki zamieszczono na nienumerowanych stronach Tablice sprztu polskiego w XVIII w., od 1 – 12, oraz Tablice mebli kolbuszowskich od 13 – 52.

We „Wstpie” Autor uzasadnia tre rozdziałów, ich kolejno i zakres. Wyjania te znaczenie nazewnictwa, którego uywa. W Rozdziale I. „Rzemiosło stolarskie w Polsce w XVIII w.”, Autor opisuje dzieje cechów w Polsce, które były prawn form organizacji rzemiosł. Wspomina o cechach zbiorowych, partactwie (tj. o rzemielnikach uprawia- jcych rzemiosło poza cechami) i o zasadach w nich panujcych. Na tle tych dziejów Sienicki pisze o stolarstwie kolbuszowskim starajc si dociec czy w Kolbuszowej istniał cech stolarzy. Autor napisał, e w kocu XVIII w. w ksigach najstarszego cechu – krakowskiego – istniej zapiski o zatargach z kolbuszowianami. W Pilnie, które było miastem powiatowym, istniały ju cechy od 1587 r., w tym cech stolarski. Do tego powiatu naleała take Kolbuszowa. Ponadto produkcja mebli kolbuszowskich rejestrowana jest – jak podaje Sienicki – w tzw. taksach, które obowizywały w XVIII w. Sienickiemu nie udało si jednak ustali istnienia cechu stolarskiego lub cechu zbiorowego w Kolbuszowej. Pisze jednak: „Stolarze miejscowi oddali dokumenty cechowe podczas wojny wiatowej do przechowania Starszemu wspólnego cechu rzemielniczego – piekarzowi i dokumenty te, w czasie zajcia Galicji przez wojska rosyjskie, zaginły. Na zasadzie przykładów organizacji cechowych w miastach okolicznych naley przypuszcza, e i w Kolbuszowej istniały cechy rzemielnicze” (s. 27). Sienicki nie zamyka sprawy istnienia cechu stolarskiego w Kolbuszowej w XVIII w. Sugeruje, e odpisy cechowych dokumentów mog si znale w archiwach rodzin Lubomirskich lub Sanguszków, w których posiadaniu była Kolbuszowa i zachca do dalszych poszukiwa.

W Rozdziale II. „Sprzt w Polsce w XVIII w.”, poprzedzajcym opis mebli kolbuszowskich, zawarty w nastpnym rozdziale, Sienicki wprowadza czytelnika w epok panowania Sasów i Stanisława Augusta. Tre rozdziału jest bardzo cenna, gdy opis mebli w oderwaniu od wntrza i obyczajów ówcze-

2 Sienicki S., 1936: Meble kolbuszowskie. s.5. wydawnictwo Zakładu Architektury polskiej i Historji Sztuki politechniki Warszawskiej.

444 IRENA SWACZYNA, RECENZJA KSI•ØKI STEFANA SIENICKIEGO...

wiecało na pocztku długiej drogi bada i poszukiwa, rosło w miar zagł- snego Polaka, tj. od jego ycia towarzyskiego i domowego byłby suchy i mało biania si w ródła archiwalne i rozszerzania terenu poszukiwa, by w kocu za- zrozumiały. Sienicki wprowadza nas w stosunki społeczne w XVIII wiecznej janie blaskiem chwały stu lat polskiego rzemiosła meblarskiego w Kolbu- Polsce i analizuje wpływ „sarmatyzmu i cudzoziemczyzny” na ycie szlachty i szowej.” 2 magnaterii oraz na przemiany jakie zachodz we wntrzach dworów i pałaców. Tre ksiki składa si ze: Wstpu (s.9 – 12), Rozdziału I. pt. Rzemiosło Pisze, e głównie szlachta i magnaci tworzyli kultur wntrz i kultur ycia w stolarskie w Polsce w XVIII w. (s. 13 – 32), Rozdziału II. pt. Sprzt w Polsce w tym czasie w Polsce. Mamy wic szczegółowe i urocze opisy wyposaenia XVIII w. (s. 33 – 74), Rozdziału III. pt. Meble kolbuszowskie (s. 75 – 122), wntrz dworskich i pałacowych. Podane s rodzaje mebli, ich przeznaczenie i wyjanie do załczników (s. 123 – 145). W jzyku francuskim (s. 147 – 157) staropolskie nazewnictwo, a take wymienione s inne sprzty umilajce ycie znajduj si: Meble kolbuszowskie, Spis treci i Wykaz fotografii i tablic. Na ówczesnym mieszkacom. Sienicki wylicza je na podstawie rejestrów ru- kocu ksiki zamieszczono na nienumerowanych stronach Tablice sprztu chomoci zamonych domów. W tych rejestrach take mona si natkn na polskiego w XVIII w., od 1 – 12, oraz Tablice mebli kolbuszowskich od 13 – 52. prace kolbuszowian. Na przykład, wymieniajc „warcabnic znajdujc si w rejestrach Radziwiłłów (Niewie, 1735 r. – A 112)” Sienicki pisze: „Obok tych We „Wstpie” Autor uzasadnia tre rozdziałów, ich kolejno i zakres. sprztów spotykamy na odległych kresach na „robot kolbuszowsk” (A. 114, Wyjania te znaczenie nazewnictwa, którego uywa. A. 115)”, (s. 39) lub opisujc szkatułki – „Najczciej wymieniana jest w XVIII W Rozdziale I. „Rzemiosło stolarskie w Polsce w XVIII w.”, Autor opisuje w. „ robota kolbuszowska ” szkatułek ...” (s. 62). Niektóre sprzty czy meble s dzieje cechów w Polsce, które były prawn form organizacji rzemiosł. ju zapomniane, np. korzeniczki czy puzdra, daj jednak informacje o Wspomina o cechach zbiorowych, partactwie (tj. o rzemielnikach uprawia- potrzebach i sposobie bycia naszej szlachty. jcych rzemiosło poza cechami) i o zasadach w nich panujcych. Koniec rozdziału Autor powica materiałom, z jakich sprzty i meble były Na tle tych dziejów Sienicki pisze o stolarstwie kolbuszowskim starajc si wykonywane. Bardzo interesujce s tu opisy dawnych sposobów wykaczania dociec czy w Kolbuszowej istniał cech stolarzy. Autor napisał, e w kocu powierzchni mebli i innych drewnianych przedmiotów. Tre tego rozdziału na XVIII w. w ksigach najstarszego cechu – krakowskiego – istniej zapiski o pewno dostarczy Czytelnikowi duo przyjemnoci i take wiedzy o dawnych zatargach z kolbuszowianami. W Pilnie, które było miastem powiatowym, obyczajach i sprztach, w XVIII wiecznej Polsce lub moe by wykorzystywana istniały ju cechy od 1587 r., w tym cech stolarski. Do tego powiatu naleała przez konserwatorów mebli. take Kolbuszowa. Ponadto produkcja mebli kolbuszowskich rejestrowana jest – Rozdział III. „Meble kolbuszowskie” jest najwaniejszy w tej ksice. jak podaje Sienicki – w tzw. taksach, które obowizywały w XVIII w. Sienicki najpierw charakteryzuje Kolbuszow (jako orodek meblarski) opisujc Sienickiemu nie udało si jednak ustali istnienia cechu stolarskiego lub jej pocztki, połoenie, przynaleno do polskich rodów i znaczenie ju jako cechu zbiorowego w Kolbuszowej. Pisze jednak: „Stolarze miejscowi oddali miasta. Nastpnie opisuje rodzaje rzemiosł. Najcenniejsza jest analiza tzw. dokumenty cechowe podczas wojny wiatowej do przechowania Starszemu „roboty kolbuszowskiej” zwanej dalej „meblami kolbuszowskimi”. Z zacy- wspólnego cechu rzemielniczego – piekarzowi i dokumenty te, w czasie zajcia towanego przez Sienickiego Kuropatnickiego3 (s. 80) dowiadujemy si, e: Galicji przez wojska rosyjskie, zaginły. Na zasadzie przykładów organizacji „Miasto naywicey ma stolarzów, którzy wysadzan sw robot i od tutejszych cechowych w miastach okolicznych naley przypuszcza, e i w Kolbuszowej kut lusarzów sw handlui robot po całej Galicyi Polszcze i Litwie i daley”. istniały cechy rzemielnicze” (s. 27). Sienicki nie zamyka sprawy istnienia Sienicki przytacza inne wzmianki o meblach kolbuszowskich. Analizuje na cechu stolarskiego w Kolbuszowej w XVIII w. Sugeruje, e odpisy cechowych podstawie danych archiwalnych pocztki powstania i rozwój roboty kol- dokumentów mog si znale w archiwach rodzin Lubomirskich lub buszowskiej, od pocztku XVIII w. do pocztku XIX w., podajc przyczyny jej Sanguszków, w których posiadaniu była Kolbuszowa i zachca do dalszych upadku. Wreszcie przechodzi do opisu mebli. S to róne typy mebli np. kre- poszukiwa. densy, praski, biurka, praski z szafkami, biblioteki, pultynki, stoliki i inne meble o duych powierzchniach elementów, które zdobiono pikn intarsj. Wykonane W Rozdziale II. „Sprzt w Polsce w XVIII w.”, poprzedzajcym opis mebli wyłcznie z drewna drzew krajowych, meble kolbuszowskie czsto prezen- kolbuszowskich, zawarty w nastpnym rozdziale, Sienicki wprowadza czy- towały dwa lub wicej stylów, np. kredens Wielopolskiego. telnika w epok panowania Sasów i Stanisława Augusta. Tre rozdziału jest Sienicki podzielił opisane meble na trzy grupy: ze zbiorów Jerzego hr. bardzo cenna, gdy opis mebli w oderwaniu od wntrza i obyczajów ówcze- Tyszkiewicza (6 szt.), ze zbiorów Franciszka hr. Potockiego (3 szt.) i z rónych zbiorów (30 szt.), łcznie opisał 39 mebli. Uwzgldniajc meble zamieszczone 2 Sienicki S., 1936: Meble kolbuszowskie. s.5. wydawnictwo Zakładu Architektury polskiej i Historji Sztuki politechniki Warszawskiej. 3 Sienicki, s. 80 za Kuropatnickim E. Geographia albo dokładne opisanie Królestw Galicyi i Lodomeryi, 1786 r.

445 IRENA SWACZYNA, RECENZJA KSI•ØKI STEFANA SIENICKIEGO... w rozdziale II, Sienicki opisał 56 mebli ilustrujc je fotografiami lub rysunkami bd jednym i drugim (załcznik 3, s. 143 i 144). Meble ze zbiorów Jerzego hr. Tyszkiewicza, wykonane w latach 1820 – 40, „s resztkami dawnego umeblowania (s. 90) wykonanego przez stolarzy kolbuszowskich dla pałacu w Weryni (2 km od Kolbuszowej), co stwierdził na pimie i ustnie sam Jerzy hr. Tyszkiewicz” (s. 88). Prezentuj styl biedermeier ale z interpretacj kolbuszowian, widoczn zwłaszcza w zdobnictwie, szczególnie w kółeczkach podzielonych promienicie. Meble ze zbiorów Franciszka hr. Potockiego znajdowały si, w czasie kiedy Sienicki je opisywał, w pałacu Jabłonowskich w Krakowie, który był wówczas w posiadaniu Hrabiego. Meble te były wykonane dla Jana hr. Wielopolskiego, wojewody Sandomierskiego. Do województwa Sandomierskiego naleała te Kolbuszowa (s. 90). Pozostałe meble, pochodzce z rónych zbiorów, Sienicki kwalifikuje jako kolbuszowskie, na podstawie cech roboty kolbuszowskiej, zastosowanych gatunków drewna i owiadcze włacicieli o pochodzeniu mebla. S to meble rónych typów, pochodzce głównie z XVIII w., słuce przede wszystkim do „przystrajania” wntrz dworków i dworów szlacheckich. Na stronach od 108 do 116 Sienicki opisuje cechy „roboty kolbuszowskiej”, rozumiejc pod tym okreleniem „meble kolbuszowskie”. Nie bd opisywała cech tej „roboty”. Odsyłam Czytelnika do opisu Sienickiego, gdzie kade zdanie w tym opisie jest cenne. Znajdziemy tu informacje dotyczce rodzaju drewna uytego do wykonania mebli, ich konstrukcji, wzorów intarsji i technik wykonania – okleinowania, intarsjowania i wykaczania powierzchni. W kocu rozdziału Sienicki charakteryzuje meble kolbuszowskie, na tle mebli europejskich, wykazujc ich podobiestwo do mebli austriackich w stylu Marii Teresy.

Na stronach od 123 do 129 znajduj si wyjanienia do załczników, które potem nastpuj i tablice prezentujce meble w rónych widokach. Ponadto po- kazane s szczegóły najładniejszych i najbardziej typowych motywów deko- racyjnych intarsji, oku, a take zarys profilów gzymsów, obrzey płyt wierz- chnich a nawet konstrukcja – cho pokazana bardzo prowizorycznie. Jaka dzisiaj jest warto ksiki Sienickiego? Mona powiedzie, e ogromna. Mimo i od czasu wydania ksiki (1936 r.) minło duo czasu i była wojna wiatowa, w czasie której wiele rzeczy zostało zniszczonych, to zainteresowanie meblami kolbuszowskimi, które rozbudził Sienicki istnieje nadal. Trwały dyskusje czy s to meble kolbuszowskie czy nie? Opisywano je. Mimo wszystko grupa tych mebli wymaga prowadzenia dalszych bada. Od 1936 roku wiele z nich zaginło, wiele zmieniło miejsce przechowywania (np. kredens Wielopolskiego znajduje si obecnie w Muzeum Narodowym w Warszawie), wiele si odnalazło takich, o których Sienicki nie pisał, inne zostały rozpoznane o innym pochodzeniu. Ksika jest wakim przyczynkiem dla histo-

446 IRENA SWACZYNA, RECENZJA KSI•ØKI STEFANA SIENICKIEGO... ryków sztuki, konserwatorów, technologów do prowadzenia bada na meblami kolbuszowskimi. Jest te znakomitym „katalogiem” dla kolekcjonerów. Jest to, bez wtpienia, grupa polskich mebli, którymi mona si szczyci. Majc na uwadze, e wzornictwo naszych mebli jest ubogie, w stosunku do np. angielskiego czy francuskiego, powinnimy je obj szczególna trosk, rozszerzajc badania nad naszym dawnym meblarstwem. Sienicki pisał (s. 11) o meblach dawnych „Wielu nie domyla si lub nie docenia wartoci tych okazów dla historji meblarstwa polskiego, niszczej te resztki, z których mona odbudowa epok meblarstwa w poszczególnych orodkach”. Te słowa Sienickiego, powiedziane przed 68 latami, wydaj si wci bardzo aktualne i godne wprowadzenia w ycie.

prof. dr hab. Irena Swaczyna

447

 

Z øa≥obnej karty 450 HALINA DUDZI—SKA, Z ØA£OBNEJ KARTY...

DROGA ØYCIOWA MGR WIES£AWY STAWICKIEJ (1924- 2005).

W dniu 2.XI.2005 r. zmar≥a, a w dniu 4. XI. zosta≥a pochowana na kolbuszowskim cmentarzu parafialnym mgr Wies≥awa z RutÛw Stawicka, d≥ugoletnia mieszkanka Kolbuszowej, dzia≥aczka, zas≥uøona dla naszego miasta. Przypomnijmy Jej drogÍ øyciowπ. Wies≥awa urodzi≥a siÍ 11.III.1924 r. w Niwiskach ko≥o Kolbuszowej, jako pierwsze dziecko Stanis≥awa i Anny z Wojciechowskich, ma≥øonkÛw RutÛw. Stanis≥aw Ruta, øo≥nierz z pierwszych lat II Rzeczypospolitej Polskiej, zosta≥ policjantem i w chwili narodzin Wies≥awy pracowa≥ jako zastÍpca komendanta niwiskiego posterunku Polskiej Policji. I on i jego ma≥øonka posiadali wysoki wzrost oraz szlachetne charaktery i cechy te przekazali swoim dzieciom. Po Wies≥awie przysz≥a na úwiat jeszcze trÛjka dzieci, dwÛch synÛw i cÛrka. Wies≥awa RutÛwna cztery klasy szko≥y powszechnej skoÒczy≥a w Niwiskach, NastÍpnie, w latach 1934-36, uczÍszcza≥a do Publicznej Szko≥y Powszechnej im. åw. Kingi w Mielcu. Tam rÛwnieø kontynuowa≥a naukÍ w PaÒstwowym Liceum i Gimnazjum im. Stanis≥awa Konarskiego, do roku 1939. Wyrasta≥a na osobÍ przystojnπ, zdolnπ, ambitnπ, nadajπcπ siÍ do pracy kierowniczej. W roku 1938 zmar≥ m≥odo Stanis≥aw Ruta, a Anna Rutowa znalaz≥a siÍ w naszym mieúcie i tutaj przeøywa≥a przypadajπce jej koleje losu. Losu pe≥nego pracy i düwigania siÍ wzwyø. Lata II wojny úwiatowej nie by≥y ≥atwe. Wies≥awa dzielnie pomaga≥a matce w gospodarstwie domowym. We wrzeúniu 1944 r., po zakoÒczeniu u nas niemieckiej okupacji, u progu kszta≥towania siÍ Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Wies≥awa skoÒczy≥a w Kolbuszowej Gimnazjum i Liceum, uzyskujπc maturÍ w lipcu 1946 r. W roku 1956 rozpoczÍ≥a studia w Zawodowym Studium Administracyjnym UMCS w Lublinie. UkoÒczy≥a je w 1962 r. W latach 1970-72 kontynuowa≥a naukÍ uzyskujπc tytu≥ magistra. PracÍ zawodowπ rozpoczÍ≥a w 1946 roku w Radzie Powiatowej, nazywanej wÛwczas Powiatowπ Radπ Narodowπ (PRN), w jej referacie organizacyjno - prawnym. Zwiπza≥a siÍ z tπ najwaøniejszπ w≥adzπ powiatu kolbuszowskiego na ca≥y okres swej pracy zawodowej, pozna≥a wszystkie jej tajniki, jej zmieniajπce siÍ struktury, jej przedstawicieli, dosz≥a do najwaøniejszego w niej stanowiska. Zawsze stara≥a siÍ czyniÊ dobro dla naszej ziemi, pozyska≥a powszechny szacunek i uznanie. W≥adze PRL czÍsto reformowa≥y polskπ administracjÍ, zawsze rzekomo zbliøajπc jπ do Ñludu pracujπcegoî. Do roku 1950 dzia≥a≥y w Polsce w≥adze rzπdowe i samorzπdowe. W 1950 r. zosta≥y zniesione terenowe organy w≥adzy rzπdowej, a rady narodowe, wojewÛdzkie, powiatowe, miejskie i gminne otrzyma≥y

451 HALINA DUDZI—SKA, Z ØA£OBNEJ KARTY... pe≥niÍ w≥adzy paÒstwowej. Organami wykonawczymi sta≥y siÍ - prezydia, odpowiednio powo≥ane, z przewodniczπcymi na czele. W czasie tej reformy Wies≥awa RutÛwna przesz≥a z pracy w PRN do pracy w wydziale prawno-administracyjnym kolbuszowskiego Prezydium PRN. W roku 1963 zosta≥a przewodniczπcπ powiatowej komisji planowania gospodarczego przy Prezydium PRN. Od roku 1949 zwiπza≥a siÍ z ruchem ludowym. Przez d≥ugie lata wchodzi≥a w sk≥ad Powiatowego Komitetu ZSL. Przez okres dwÛch kadencji reprezentowa≥a powiat kolbuszowski we w≥adzach wojewÛdztwa. Dwukrotnie bra≥a udzia≥ w kongresach. Pierwszy raz w 1957 roku podczas, ktÛrego na rÍce Prezesa naczelnego Komitetu ZSL sk≥ada≥a memoria≥ w sprawie budowy kolei RzeszÛw- Kolbuszowa-Nowa DÍba, drugi raz w 1971 r. Przewodniczπcy Prezydium PRN, zastÍpujπcy by≥ych starostÛw, czÍsto siÍ zmieniali. Wies≥awa pracowa≥a, zdobywa≥a doúwiadczenie i uznania. W kraju by≥o, w okresie realnego socjalizmu, wiele trudnych, bolesnych spraw. W≥adze centralne wciπø reformowa≥y administracjÍ. Reforma z 1954 r. znios≥a po wsiach w≥adze gmin i podzieli≥a powiaty na gromady. Utworzy≥a gromadzkie rady narodowe i ich prezydia. W osiemnaúcie lat pÛüniej, w 1972 r., przywrÛci≥a gminy zbiorowe i ich rady i prezydia. Przewodniczπcy wszystkich prezydiÛw otrzymali nazwÍ naczelnikÛw. W powiecie kolbuszowskim znowu powsta≥o kilka gmin. Kolbuszowa zosta≥a miastem i gminπ. Pani Wies≥awa przez wiele lat, poczπwszy od roku 1956, spo≥ecznie pracowa≥a jako sekretarz Spo≥ecznego Komitetu budowy linii kolejowej RzeszÛw- Kolbuszowa - Nowa DÍba. W 1975 r. komunistyczne w≥adze polskie przeprowadzi≥y kolejnπ w naszym kraju nowπ, tym razem powaønπ reformÍ. Znios≥y powiaty, istniejπce w Polsce od XIV wieku. Pozostawi≥y wojewÛdztwa i gminy, pod rzπdami naczelnikÛw. W miejsce siedemnastu utworzono czterdzieúci dziewiÍÊ wojewÛdztw. Reformy wstrzπsnÍ≥y Polskπ, w ktÛrej rozpoczπ≥ siÍ duøy kryzys finansowy i niezadowolenie szerokich rzesz spo≥ecznych z systemu rzπdÛw. Powsta≥a opozycja, ktÛra zaczÍ≥a prowadziÊ walkÍ o stworzenie niezaleønego, samorzπdowego zwiπzku zawodowego. Akcja strajkowa, bÍdπca g≥Ûwnπ formπ walki, dezorganizowa≥a i wyniszczy≥a kraj. W sierpniu 1980 r. Stanis≥aw Kania, Ûwczesny przywÛdca partii komunistycznej, rzπdzπcej w Polsce, zgodzi≥ siÍ na zalegalizowanie utworzonego Niezaleønego Samorzπdowego Zwiπzku Zawodowego ÑSolidarnoúÊî. Jednak, w rok pÛüniej, w dniu 13.XII.1981 r. genera≥ Wojciech Jaruzelski, nowy I sekretarz PZPR i premier rzπdu podjπ≥ walkÍ ze wzburzonym spo≥eczeÒstwem i z ÑSolidarnoúciπî, wprowadzajπc stan wojenny. W tych dramatycznych chwilach, w trzy dni po wprowadzeniu stanu wojennego, w≥adze powo≥a≥y Wies≥awÍ, noszπcπ siÍ juø od kilku lat nazwisko Stawicka, na funkcjÍ naczelnika Miasta i Gminy Kolbuszowa. Wies≥awa pe≥ni≥a obowiπzki naczelnika przez ca≥e cztery lata, dzia≥ajπc dla dobra úrodowiska. Za najwiÍksze osiπgniÍcie w swojej pracy uwaøa≥a dokoÒczenie budowy wodociπgÛw w Kolbuszowej i doprowadzenie do nich wody z ujÍcia w

452 HALINA DUDZI—SKA, Z ØA£OBNEJ KARTY...

Cmolasie. Sprawa wodociπgÛw zosta≥a zapoczπtkowana za naczelnika Stanis≥awa SzczÍcha. Zacnym czynem pani naczelnik Stawickiej by≥o postaranie siÍ przez Niπ o fundusze na budowÍ nowego, trwa≥ego grobu zbiorowego Øo≥nierzy Polskich 1939 r., pochowanych siÍ na naszym cmentarzu. Za swojπ prawie czterdziestoletniπ pracÍ zosta≥a nagrodzona odznaczeniami: Krzyø Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Srebrny Krzyø Zas≥ugi, OdznakÍ za Aktywna PracÍ i OdznakÍ Zas≥uøonych dla WojewÛdztwa Rzeszowskiego. Nie potrafi≥a ca≥kowicie zrezygnowaÊ z aktywnoúci zawodowej i spo≥ecznej. Na trzy lata znalaz≥a zatrudnienie w szpitalnej bibliotece. Potem przewodniczy≥a miejscowemu Zarzπdowi Zwiπzku EmerytÛw i RencistÛw. Przez szereg lat by≥a cz≥onkiem Zarzπdu Regionalnego Towarzystwa Kultury im. Juliana Goslara i aktywnie uczestniczy≥a w jego zebraniach, s≥uøπc swojπ olbrzymiπ wiedzπ i doúwiadczeniem. Bardzo Jπ cieszy≥y osiπgniÍcia i sukcesy Towarzystwa. Wies≥awa by≥a wielkπ entuzjastkπ úpiewu chÛralnego. UczÍszczajπc do mieleckiego gimnazjum, w drugiej klasie, zosta≥a zakwalifikowana do øeÒskiego i mieszanego chÛru ÑMelodia", dzia≥ajπcego do dziú, ktÛrego za≥oøycielem i pierwszym dyrygentem by≥ prof. Stanis≥aw Lachman. Po wojnie naleøa≥a do chÛru mieszanego dzia≥ajπcego w PDK w Kolbuszowej. Jego dyrygentem, w okresie najwiÍkszej úwietnoúci, by≥ prof. gimnazjum Julian Jab≥oÒski. W roku 2003 rozpoczÍ≥a walkÍ z podstÍpnπ i zdradliwπ chorobπ, ktÛra uniemoøliwi≥a jej aktywne uczestnictwo w øyciu ukochanego miasta, dla ktÛrego d≥ugo i tak owocnie pracowa≥a. Odesz≥a od nas w dniu 2 listopada 2005 r. T≥um krewnych, przyjaciÛ≥ i znajomych, poczty sztandarowe po Mszy åwiÍtej odprawionej w koúciele åwiÍtego Alberta odprowadzi≥ Zmar≥π na miejsce wiecznego spoczynku na kolbuszowskim cmentarzu. SpoczÍ≥a w ziemi, dla ktÛrej przez ca≥e øycie pracowa≥a i ktÛrπ tak ukocha≥a. GrÛb Jej przykry≥y kwiaty.

Halina DudziÒska (koleøanka Pani Wies≥awy z lat szkolnych i licealnych).

453 454