Arkusz SAWIN (752)
Total Page:16
File Type:pdf, Size:1020Kb
PA Ń STWOWY INSTYTUT GEOLOGICZNY PA Ń STWOWY INSTYTUT BADAWCZY OPRACOWANIE ZAMÓWIONE PRZEZ MINISTRA Ś R O D O W I S K A OBJAŚNIENIA DO MAPY GEOŚRODOWISKOWEJ POLSKI 1:50 000 Arkusz SAWIN (752) Warszawa 2011 Autorzy: Ewa Krogulec*, Jan Wierchowiec*, Paweł Kwecko**, Jerzy Miecznik**, Krystyna Wojciechowska*** Główny koordynator MGŚP: Małgorzata Sikorska-Maykowska** Plansza A – Redaktor regionalny: Albin Zdanowski** Plansza B – Redaktor regionalny: Joanna Szyborska-Kaszycka** Redaktor tekstu: Joanna Szyborska-Kaszycka** *Segi-AT, ul. Baletowa 30, Warszawa **Państwowy Instytut Geologiczny-Państwowy Instytut Badawczy, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa ***Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL SA, ul. Berezyńska 39, 03-908 Warszawa ISBN........ Copyright by PIG-PIB and MŚ, Warszawa 2011 Spis treści I. Wstęp (E. Krogulec)..................................................................................................................3 II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza (E. Krogulec) ..................................................4 III. Budowa geologiczna (E. Krogulec).........................................................................................6 IV. ZłoŜa kopalin (J. Wierchowiec)..............................................................................................10 1. Węgiel kamienny......................................................................................................10 2. Opoki, margle i kreda pisząca ..................................................................................13 3. Kruszywo naturalne piaskowe..................................................................................14 4. Surowce ilaste...........................................................................................................16 5. Torfy.........................................................................................................................17 V. Górnictwo i przetwórstwo kopalin (J. Wierchowiec)...........................................................18 VI. Perspektywy i prognozy występowania kopalin (J. Wierchowiec) .....................................20 VII. Warunki wodne (E. Krogulec) ...............................................................................................23 1. Wody powierzchniowe.............................................................................................23 2. Wody podziemne......................................................................................................25 VIII. Geochemia środowiska...........................................................................................................27 1. Gleby (P. Kwecko)...................................................................................................27 2. Pierwiastki promieniotwórcze (J. Miecznik)............................................................30 IX. Składowanie odpadów (K. Wojciechowska).........................................................................32 X. Warunki podłoŜa budowlanego (E. Krogulec)......................................................................39 XI. Ochrona przyrody i krajobrazu (E. Krogulec).......................................................................40 XII. Zabytki kultury (E. Krogulec) ................................................................................................46 XIII. Podsumowanie (E. Krogulec, J. Wierchowiec, K. Wojciechowska)...................................48 XIV. Literatura..................................................................................................................................50 I. Wstęp Arkusz Sawin Mapy geośrodowiskowej Polski (MGsP) w skali 1:50 000 opracowany został w Segi AT, w Państwowym Instytucie Geologicznym-Państwowym Instytucie Badaw- czym (plansza A) oraz Przedsiębiorstwie Geologicznym POLGEOL SA (plansza B) w 2010/11 r. Przy opracowaniu arkusza wykorzystano materiały archiwalne arkusza Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1:50 000 (Heliasz, 2005). Niniejsze opracowanie powstało zgodnie z Instrukcją opracowania MGsP (Instrukcja…, 2005). Mapa geośrodowiskowa, realizowana w wersji cyfrowej, składa się z dwóch plansz: plansza A zawiera zaktualizowaną treść Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, a plansza B zawiera warstwę informacyjną „ZagroŜenia powierzchni ziemi”, opisującą tematykę geoche- mii środowiska i warunki do składowania odpadów. Plansza A zawiera dane zgrupowane w następujących warstwach informacyjnych: ko- paliny, górnictwo i przetwórstwo, wody powierzchniowe i podziemne, warunki podłoŜa budowlanego oraz ochrona przyrody i zabytków kultury. Dane i oceny geośrodowiskowe zaprezentowane na planszy B zawierają elementy wie- dzy o środowisku przyrodniczym, niezbędne przy optymalnym typowaniu funkcji terenów w planowaniu przestrzennym poszczególnych jednostek administracji państwowej. Wskazane na mapie naturalne warunki izolacyjności podłoŜa są wskazówką nie tylko dla bezpiecznego składowania odpadów lecz takŜe powinny być uwzględniane przy lokalizowaniu innych obiektów, zaliczanych do kategorii szczególnie uciąŜliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, lub mogących pogarszać stan środowiska. Informacje dotyczące zanieczyszczenia gleb i osadów dennych wód powierzchniowych są uŜyteczne do wskazywania optymalnych kie- runków zagospodarowania terenów zdegradowanych. Mapa geośrodowiskowa adresowana jest przede wszystkim do instytucji, samorządów terytorialnych i administracji państwowej, zajmującej się racjonalnym zarządzaniem zasoba- mi środowiska przyrodniczego. Analiza jej treści stanowi pomoc w realizacji postanowień ustaw o zagospodarowaniu przestrzennym i prawa ochrony środowiska. Informacje zawarte na mapie mogą być wykorzystane w pracach studialnych przy opracowaniu strategii rozwoju województwa oraz projektów i planów zagospodarowania przestrzennego, a takŜe w opraco- waniach ekofizjograficznych. Przedstawiane na mapie informacje środowiskowe mogą być pomocne przy wykonywaniu wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami. 3 Mapa powstała na podstawie interpretacji i reinterpretacji materiałów archiwalnych, opracowań publikowanych, oraz zwiadu terenowego. Konsultacje i uzgodnienia dokonywane były w: Urzędzie Marszałkowskim Województwa Lubelskiego w Lublinie, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Lublinie, starostwach powiatowych w Chełmie i Włodawie oraz w urzędach gminnych w Rudej Hucie, Woli Uhruskiej, Dorohusku, Sawinie i Chełmie. Korzystano równieŜ z materiałów znajdujących się u konserwatorów zabytków archeologicz- nych i architektonicznych, w Nadleśnictwach oraz w Instytucie Upraw, NawoŜenia i Glebo- znawstwa w Puławach. Zostały one zweryfikowane w czasie wizji terenowej we wrześniu 2010 roku. Szczegółowe dane dotyczące złóŜ kopalin są ujęte w kartach informacyjnych opraco- wanych dla komputerowej bazy danych o złoŜach. II. Charakterystyka geograficzna i gospodarcza Obszar arkusza Sawin jest połoŜony między 51°10’ a 51°20’ szerokości geograficznej północnej i mię dzy 23°15’ a 23°30’ długości geograficznej wschodniej. Obszar arkusza jest połoŜony w obrębie województwa lubelskiego, powiatu chełmskiego (gminy: Chełm, Sawin, Wierzbica i Siedliszcze), powiatu łęczyńskiego (gmina Cyców), oraz powiatu włodawskiego (gmina Urszulin). Według podziału fizjograficznego (Kondracki, 2001), opisywany obszar jest zlokalizo- wany prawie w całości w obrębie Pagórów Chełmskich. Niewielkie fragmenty analizowanego terenu naleŜą do: ObniŜenia Dubieńskiego na wschodzie i Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej na północnym zachodzie (fig. 1). Pagóry Chełmskie są wzniesieniami zbudowanymi z utworów kredy górnej reprezento- wanej przez kredę piszącą, opoki i margle. Są one przykryte morskimi utworami trzeciorzę- dowymi, które jako bardziej odporne na wietrzenie spowodowały powstanie ostańcowych gór stołowych osiągających maksymalną wysokość w granicach od 240 m n.p.m. (Łysa Góra) na południe od Sawina do ponad 250 m n.p.m. w okolicach Kolonii Bezek. Pagóry te nie tworzą zwartej wyŜyny, są one poprzecinane płytkimi dolinami, często zabagnionymi, które łączą się z przyległymi równinami obniŜenia Dubieńskiego i Równiny Łęczyńsko-Włodawskiej od strony północnej. Obszar badań pod względem klimatycznym charakteryzuje się przewagą wpływów kon- tynentalnych. NajbliŜsza stacja meteorologiczna jest zlokalizowana w Chełmie. Średnia rocz- na temperatura powietrza wynosi 7,3oC. Średnia temperatura najcieplejszego miesiąca lipca wynosi 18,9oC. a najzimniejszego, stycznia -4,6oC. Zima trwa przeciętnie 97 dni, często 4 nawet dłuŜej (średnia liczba dni z pokrywą śnieŜną wynosi około 85 dni), natomiast lato około 98 dni. Fig. 1. PołoŜenie arkusza Sawin na tle jednostek fizycznogeograficznych wg J. Kondrackiego (2000) 1 – granica prowincji, 2 – granica makroregionu, 3 – granica mezoregionu, 4 – granica państwa Prowincja – WyŜyny Polskie; Makroregion – WyŜyna Lubelska; Mezoregiony: 343.17 – Wyniosłość Giełczewska; 343.18 – Działy Grabowieckie Prowincja – NiŜ Wschodnio-Bałtycko-Białoruski; Makroregion – Polesie Zachodnie; Mezoregiony: 845.16 – Równi- na Łęczyńsko-Włodawska; 345.17 – Polesie Brzeskie; Makroregion – Polesie Wołyńskie; Mezoregiony: 845.31 – Obni- Ŝenie Dorohuckie; 845.32 – Pagóry Chełmskie; 845.33 –- ObniŜenie Dubieńskie Okres wegetacyjny trwa tu około 210 dni (ze średnią temperaturą 14,7°C). Średnia su- ma opadów atmosferycznych wynosi 540 mm, w latach suchych notowano 350–400 mm, a w latach mokrych 750–800 mm. PrzewaŜają wiatry z kierunku południowo-zachodniego i południowo-wschodniego, najmniej