1 Een dorpsvisie 2 Culturele identiteit en ruimtelijke structuur 3 Bestaande kwaliteiten en opgaven 4 Koers voor 2030 5 Uitvoering

Voorwoord 2.1 Dorpsontwikkeling Ede Bennekom is als ‘systeem’ ontrafeld om actuele kansen en pro- Food, gezondheid en duurzaamheid De bestaande kwaliteiten en vraagstukken vormen de opgaven Om de ambities nader vorm te geven of daadwerkelijk Voor u ligt de dorpsvisie voor Bennekom, ofwel Struc- De ruimtelijke karakteristiek en culturele identiteit van Ben- blemen te overzien in drie die elk op een Bennekomse vraagstukken rond duurzaamheid, gezondheid en voor de toekomst waar deze visie - op de andere zijde - een in- te realiseren, zijn vervolgstappen nodig. De gemeente tuurvisie Bennekom 2030. Een visie die bovenal wil nekom geven aanknopingspunten voor toekomstige transfor- andere manier en in een ander tempo aan verandering onder- ‘food’ zijn terug te vinden in onderstaande thema’s: aanpas- tegraal antwoord op formuleert. De koers voor 2030 is samen en haar partners denken het beleid uit deze structuurvi- uitdagen en inspireren. Een visie die de bewoners van maties. Deze aanknopingspunten zijn ontdekt en op waarde Hoekelum hevig zijn; en . Bestaand ge- sing aan klimaatverandering van bodem, natuur en gebouwde te vatten in drie hoofdthema’s: sie te realiseren volgens de onderstaande tabel. Hierin Bennekom, marktpartijen en maatschappelijke instel- geschat door onderzoek naar de ruimtelijke vorm en opbouw meentelijk beleid en de belangrijkste lokale doelstellingen van omgeving bij het thema ondergrond, duurzame energie, mobi- • Een buitengewone positie voor Bennekom in de regio zijn de belangrijkste ambities en keuzes opgenomen. lingen uitnodigt om gezamenlijk aan een toekomst- van Bennekom en veranderingen hierin in de tijd. Onderstaan- (Middeleeuwse) buurtgrens de provincie Gelderland, waterschap Vallei en Veluwe en no- liteit en luchtkwaliteit bij het thema netwerken, en duurzaam • Bennekom: een sterke kern in balans Er wordt onderscheid gemaakt in uitvoeringsstrategie perspectief voor het dorp te werken. Als Dorpsraad en de beschrijving geeft inzicht in de wijze waarop Bennekom en ta’s op rijksniveau zijn hierin opgenomen. De meest relevante ruimtegebruik, innovatieve productie en consumptie en maat- • Een aangenaam en gezond Bennekom door middel van voorgenomen onderzoek, communi- wethouder van Ede zijn we trots op het resultaat en wij haar omgeving in de tijd is ontstaan. Hoekelumse functionele vraagstukken zijn weergegeven in het kaartbeeld. schappelijk ondernemen onder het thema gebruik. Deze thema’s zijn uitgewerkt in 20 ambities waar de gemeente catie en procesafspraken met als doel initiatieven van brink bieden wij u deze visie met veel enthousiasme aan. Voormalige Ede en het dorp de komende 10 tot 15 jaar gezamenlijk aan derden te stimuleren. Daarnaast het voornemen om Düppelstellung De vorming van het landschap werken. De horizon van 2030 is voor sommige vraagstukken te beleid nader uit te werken om de hoofdlijnen en strate- Zo’n 200.000 jaar geleden was het gebied rond Bennekom Waardenkaart | 3 Functionele kwaliteiten en vraagstukken kort, denk bijvoorbeeld aan de klimaatproblematiek. Ondanks gische keuzes uit de structuurvisie te operationaliseren, een winderige riviervlakte. Uit die tijd zijn sporen van rond- Aanknopingspunten voor ontwikkeling vanuit actuele kansen en problemen de grotere onzekerheid is daarom hier en daar een doorkijk of door het financieren van een concrete ontwikkeling trekkende rendierjagers aangetroffen in de stuwwallen; oude Halderbrink gegeven naar het langere termijn perspectief, naar 2050. in een ruimtelijk project of programma. rivierafzettingen die circa 50.000 jaar later door ijsgletsjers De Kraats Harselo tot de Utrechtse heuvelrug en Veluwehoogten werden opge- stuwd. In de 100.000 jaar daarna werd het zand van de vlakten De Born Strategie Toelichting Ambitie(s) Partners Grondslag die de smeltende gletsjers achterlieten tegen de hellingen van de oostelijke stuwwal opgeblazen. Zo ontstonden de hoge Onderzoek Verkeersveiligheids-/doorstromingsonderzoek 3 en 19 Nader te bepalen GVVP paraboolvormige , die bij Bennekom als vingers Algemene Nergena Bewonersparticipatie CRK 8 Dorpsraad westelijk de vallei in wijzen tot voorbij De Kraats. Het waren middelen jagers en verzamelaars die zich hier zo’n 10.000 jaar geleden Boekelo als eersten vestigden, op de overgang van hoog (droog) naar Woningbehoefteonderzoek 9 en 10 Derden IPM laag (nat). Omstreeks 5.000 v. Chr. kwam de landbouw op. Samenwerking bedrijven (o.a. gebiedsinrichting) 11 Ondernemersvereniging Retailvisie Uit deze periode dateren de eerste gehuchten en de grafheu- Renkum/Arnhem vels ten oosten van de dorpskern. Rond het begin van onze Programma Onderzoek afkoppeling gasnetwerk 6 Liander, Provincie Gelderland Wethouder Willemien Vreugdenhil en de Dorpsraad jaartelling groeide de bevolking snel. Kleine akkers, Celtic fields Duurzaamheid Ondernemersvereniging, Pr. Duurzaamheid/ Bennekom | April 2017 genaamd, zijn de zichtbare resten uit deze tijd. In de Romeinse Agenderen/onderzoeken mobiliteitstransitie 20 tijd concentreerde de bewoning zich meer rond het huidige derden subsidies derden Dorpsraad, SME en Afdeling Beheer/ Een visie voor Bennekom dorp op de oostrand van de dekzandruggen (bijv. rond de Hof Waardenkaart | 1 Historische ruimtelijke structuren (Natuur)begraafplaats 18 Bosbeheergroep Pr. Buitengebied Deze geeft allereerst de achtergronden van St. Pieter en Baron van Wassenaerpark). Een belangrijke Aanknopingspunten voor ontwikkeling vanuit Bennekoms verleden Wageningen Cofinanciering en onderbouwing van ambities en toont vervolgens de prehistorische doorgaande noord-zuidroute vanaf de Rijn bij Groenadoptie 15 Bewoners(organisaties) subsidies/derden koers voor 2030 om tot een toekomstbestendig Benne- Wageningen via Bennekom naar Meulunteren en Barneveld Kenmerkend is de informele stedenbouwkundige structuur: Revitalisering kom te komen met . De gewenste was de Diedenweg, die oude nederzettingen langs de stuw- Restanten eerste nederze�ngen Communicatie Entreezone Kaardebol opwaarderen 1 Bedrijven Kaardebol bestaande veldwegen werden omgevormd tot woonstraten en bedrijventerreinen ruimtelijke ontwikkeling van het dorp wordt beschre- walflank verbond. Gra�euvels en (restanten) Cel�c Fields binnen dit stelsel werden verbindingswegen aangelegd. Daar Pr. Duurzaamheid/ ven, met aandacht voor voldoende flexibiliteit die past Prehistorische route Diedenweg Buurtaanpak energiebesparing/Zonnecentrales 6 Particulieren en agrariërs waar oud en nieuw samenkwamen waren plantsoentjes voor- Buitengebied bij het langere termijnperspectief. De visie gaat over Agrarische bewoningsconcentraties Nederze�ng uit Romeinse �jd Gemeentelijk zien of bijzondere bebouwing. Parken ontbraken omdat parti- Afkoppeling (particuliere) daken 13 Particulieren doelstellingen en acties voor de komende 10 tot 15 jaar In de Middeleeuwen groeiden op de dekzandruggen ten wes- RioleringsPlan culiere beplanting en open bebouwing het landelijke karakter Agrarische bewoningsconcentra�es en anticipeert op de langere termijn. Zij biedt de Ben- ten van de kern akkertjes en eenmanskampjes aan elkaar tot Algemene middel- voldoende waarborgden. In de loop der tijd is het bebouwings- Halder-, Hoekelumse, Bennekomse brink Behoud biodiversiteit inrichting tuinen 14 Particulieren nekommers inhoudelijk ruimte voor ondernemerschap, de uitgestrekte aaneengesloten akkercomplexen zoals we die en/subsidies patroon langs straten verder verdicht en zijn de terreinen tus- Buurtschap De Kraats en burgerinitiatief. De gemeente stelt nu kennen; de engen. Verder de Vallei in was er minder plaats GRP/cofinancier- sen de woningen ingevuld met diverse voorzieningen. Operatie Steenbreek 14 Particulieren voorwaarden, biedt ondersteuning en werkt samen. voor landbouw. Hier ontwikkelde zich een kleinschaliger, Dorpskern Bennekom in 1832 ing particulieren onregelmatig landschap dat ook wel kampenlandschap wordt Landgoed of buitenplaats Dorpsraad, SME, Bosbeheer- Programma Zonering bosgebied 17 Deze visie is het resultaat van een samenwerking van genoemd. Vanaf hier werden ook de lager gelegen gebieden 3 Gefragmenteerde westelijke uitbreidingen (Hoofd)wegenstructuur ca. 1850 groep en Staatsbosbeheer Buitengebied Door de groei van de werkgelegenheid en de aanleg van de (Voorgenomen) Reguliere (meer- de Dorpsraad Bennekom en de gemeente Ede. De ge- westelijk in de vallei ontgonnen: de moerassige broek- en Kerkepaden en dubbele lanen 3.1 Ondergrond energiebesparing (o.a. via de gemeentelijke duurzaamheidslening). Het reste- Beleidsuitwerking verdichting in Edese dorpen 7, 8 en 9 Nader te bepalen veengebieden. Tot de 12e eeuw werden er door de feodale Rijksweg 12 en provinciale weg N781 (Dr. W. Dreeslaan) rond rende energiegebruik moet uit hernieuwbare bronnen komen (20% in 2020 en beleidsvorming jaren) begroting meenteraad heeft een wezenlijk aandeel gehad in het Engen- en kampenlandschap Bodem(archief), water en klimaatverandering 1955 ontwikkelde het dorp zich verder richting het zuiden en 100% in 2050). In de nabije toekomst wordt afscheid genomen van aardgas. Reguliere (meer- formuleren van vraagstukken ten aanzien van onder heren gesticht met eigen, aanzienlijke engen die Beleidsvorming ontwikkeling/beeldkwaliteit 1 Nader te bepalen westen. De hoge kosten van de agrarische grond en de enorme Broek- en veenontginningslandschap Rijkdom aan reliëf (hoogtelijnen) De belangrijkste potentiële duurzame bronnen zijn zonne-energie, windener- jaren) begroting meer de groei ambities, duurzaamheid en verkeers- tot op de dag van vandaag het beeld bepalen. bouwopgave leidden tot een grootschalige aanpak. Het uit- Bos- en heidelandschap Hoge verwach�ng archeologie gie, restwarmte en bio-energie via aansluiting op het Edese en/of Wageningse Waterschap Vallei en Veluwe Gemeentelijk structuren. In het najaar van 2016 hebben belangheb- Gemeentelijk Rioleringsplan 2018-2022 13 breidingsplan West (1964) voorzag in een structuur van Dorpsontwikkeling warmtenet. Daarnaast is Parenco in Renkum mogelijk een bron voor bode- en nader te bepalen RioleringsPlan benden uit Bennekom en omgeving en zo’n 150 geïnte- Rond 1800 waren er drie bewoningsconcentraties in Benne- Kwaliteit oppervlaktewater menergie. In het kader van de beperking van afvalstromen wordt - met het hoofdwegen en woonbuurten in een Project/ Dorpsraad, WUR, Via Fietsplan/sub- resseerde bewoners een belangrijke bijdrage geleverd kom: bij de Halderbrink, de Hoekelumse en de Bennekomse Verdwenen tramlijn (1882-1937) Vraagstuk (grond)water waterschap en Vitens - onderzocht of medicijnresten in het water kunnen Snelle fietsroute 5 en afzonderlijke zones voor voorzieningenclusters. Oude worden teruggedrongen. Bron: Duurzaam Ede (2013), Uitvoeringsprogramma programma fietsersbond sidies derden aan de visie bij het in beeld brengen van de belangrijk- brink, de gemeenschappelijk gebruikte agrarische ruimte Sta�g (laat 19e eeuws) villadorp Bennekom heeft op de Veluweflank een bijzondere positie. Door het reliëf is er Duurzaamheid (2016), Energielabelatlas (2016), Warmtevisie Ede (2014), Risi- Project waaruit later de Dorpsstraat zou ontstaan. De veedriften lagen landschapspatronen werden uitgewist, doorbroken door de Kolonisa�e van de Veluwe een grote diversiteit aan aardkundige kwaliteiten en archeologische waarden. Warmtenet Ede/Wageningen/Renkum 6 Parenco ste opgaven voor het dorp. cokaart en Omgevingsvisie Gelderland (2016) en Atlas Leefomgeving (2016) Warmtenet aanleg van de Dreeslaan of als van secundair belang ge- Het streven is om dit kapitaal in stand te houden en zo goed mogelijk zichtbaar in oost-westrichting. De verbindingswegen naar Arnhem, Informeel (20e eeuws) Veluwedorp Middelen voor ïntegreerd. Grootschalige wederopbouw beperkte zich tot drie en beleefbaar te maken door het inspireren en integraal begeleiden van nieu- Herinrichting knelpunten Kierkamperweg 3 Dorpsraad Gebiedsgrens en afbakening detailniveau Wageningen, Ederveen, Halderbrink en Ede waaierden uit over (Hoofd)wegenstructuur ca. 1965 uitvoering GVVP portiekflats langs de Edeseweg en de ruime opzet van Beri- we ontwikkelingen en duurzaam beheer. Op de hoge stuwwal infiltreert regen- De structuurvisie schetst een ruimtelijk toekomst- de omringende akkers. Veel van deze engen zijn inmiddels 3.3 Gebruik Middelen voor chem. In de jaren ‘70 volgt de wijk Halderbrink, met verkeer- Verkeersruit Bennekomse kern water in de bodem dat vervolgens via de ondergrond naar de lager gelegen Herinrichting kruispunten Molenstraat 19 Dorpsraad perspectief voor de dorpskern van Bennekom waarin verdwenen onder de zich uitbreidende bebouwde kom. vallei stroomt. Naar aanleiding van grondwateroverlast in het verleden zijn in Wonen en werken uitvoering GVVP sluwe woonstraten die de historische verkavelingsstructuur Naoorlogse uitbreidingsfragmenten sociale, economische, milieutechnische en ruimtelijke Bennekom-West drainagesystemen aangelegd om de grondwaterstand op een Algemene overschrijven. Sinds de jaren ’90 is ook in Bennekom themati- Grootschalige wederopbouw Exclusieve woonmilieus (villa’s) Versterking groenstructuur 16 Nader te bepalen ambities samenkomen. Details kunnen invloed hebben Zelfstandige buiten- en boerenplaatsen acceptabel niveau te houden. Onder meer als gevolg van klimaatverandering - middelen sche stedenbouw populair. Met de recente realisatie van Breu- we verwachten meer en intensievere regenbuien - kan vrijwel overal in Benne- Landelijk woonmilieu De Kraats op het grotere geheel en omgekeerd. Daarom zijn in dit Het gebied rond Bennekom lag in het grensgebied tussen het Introverte woonerven jaren ‘70-’80 hertogdom Gelre en het bisdom Utrecht. De Gelderse adel kereng en het Baron van Wassenaerpark nadert Bennekom Recente uitbreidingen (’90 ev.) kom-West een structurele grondwaterstijging tot 0,8m plaatsvinden waardoor (Woon)zorgvoorzieningen document zowel uitspraken op hoofdlijnen (oftewel de kans op (grond)wateroverlast verder toeneemt. Het waterschap heeft in haar noordelijke grens: de snelweg A12. Bennekom kent twee Kernwinkelgebied ) als details (meer concrete ruim- bezat uitgestrekte bezittingen in dit gebied. Dit resulteerde in Kleinschalige bedrijfsloca�es zijn beleid tot 2021 ten westen van de kern enkele toekomstige knelpunten kleinschalige bedrijfslocaties: de bedrijvigheid achter de Mo- telijke uitgangspunten) opgenomen. de bouw van kasteel Harselo (1388), buitenplaats Nergena, Sporen van oorlogsvoering (WOII) gesignaleerd. In Bennekom werd regenwater tot 2013 nog voornamelijk afge- Bedrijvigheid KennisAs (WUR/Kenniscampus) © 2017 Gemeente Ede, Cluster Ruimtelijke Ontwikkeling en Grondzaken, Afdeling RO, Postbus 9022, 6710 HK Ede landgoed Hoekelum en (17e eeuws). lenstraat en bedrijventerrein . Met dit terrein raakt voerd via het (gemengde) rioolstelsel. In het oostelijk deel van het dorp is er Parelgebied (CHW zone I, zie deel 3) het dorp ook haar westelijke grens: de Dr. W. Dreeslaan. in de bodem capaciteit voor het vasthouden van regenwater. Een natuurlijker Woonmilieus Eén van het meest in het oog springende kwaliteiten zijn Bennekoms groene functionerend watersysteem wordt bevorderd door middel van afkoppeling, Nadat het dorp in 1818 opging in de gemeente Ede behield het en exclusieve woonmilieus. De vraag naar luxe woonmilieus neemt af en infiltratie via het verminderen van verharding en dergelijke. Dit ontlast het la- het zal een opgave worden om deze woningen voor het dorp te behouden of een zekere mate van zelfstandigheid. In die tijd had Bennekom ger gelegen rioolstelsel waardoor (toekomstige) wateroverlast en oppervlakte- passend te transformeren. In 2030 zijn er meer woningen nodig voor kleinere nog een bescheiden dorpskern met een subtiele overgang watervervuiling via riooloverstorten in de vijvers van het dorp kunnen worden huishoudens om het inwonertal stabiel te houden en voor een groeiende tussen de (lint)bebouwing van het dorp en het agrarische bui- voorkomen. Hiermee neemt ook de zuiveringscapaciteit van de RWZI aan de FoodValley Waardenkaart | 2 Huidige ruimtelijke beleving groep ouderen. Deze ontwikkeling vraagt om een en Dreeslaan toe. Minder verharding beperkt tevens hittestress bij warmere zo- tengebied. Door de open structuur van de kern keek men over- Aanknopingspunten voor ontwikkeling vanuit actuele structuurdragers van de woningvoorraad. Met het oog op leefbaarheid en om ook mers. De gemeente heeft een nieuw rioleringsplan en beoordeelt voortdurend al het open veld in en vice versa. Dit veranderde vanaf medio nieuwe generaties een kans te geven is een beperkte groei van de woning- of wateropgaven vragen om feitelijke maatregelen. Bron: Grondwatervisie Ede voorraad nodig. Er zal behoefte zijn aan woningen in de goedkope huur- en 19e eeuw. In het dorp ontstonden karakteristieke gebieden die Ede en HW-beleid (2007), Cultuurhistorische Waardenkaart (2012), Waterplan Ede koopsector, zowel grondgebonden als gestapelde bouw. Voor de korte termijn nu nog als zodanig herkenbaar zijn: (2012), Waterbeheerprogramma 2021 WVV (2015), Omgevingsvisie Gelder- (tot 2020) is deze groei al gegarandeerd op inbreidingslocaties als het Baron land (act. 2016) en Rioleringsplan Ede 2018-2022 Verbindend Water (2017) van Wassenaerpark, het Beringhemterrein, Irenelaan en de Robert Kochlaan. 1 Autonoom en statig villadorp Wildwal Bron: Gebiedsplan Zoekzones Stedelijke functies (2008), Woonvisie Ede 2030 Hoekelum Belangrijk voor de ontwikkeling van Bennekom was de aanleg Biodiversiteit en (hoofd)groenstructuren (2016) en Gebiedsplan Zoekzones Landschappelijke Versterking (2012) van de spoorweg tussen Utrecht en Arnhem (in 1845) en de Arnhem Waardevol par�culier en wijkgroen Groenelaantje (Woon)zorgvoorzieningen tramlijn tussen Ede en Wageningen (1882-1937). De sterk Utrecht Lanen hoofd- en wijkgroenstructuur verbeterde infrastructuur trok welgestelden naar de goedkope Tot 2030 zal het nu al relatief grote aandeel ouderen in Bennekom verder Ede A12 Natuurgebied (Gelders Natuurnetwerk) stijgen. Daarbij neemt de algemene levensverwachting verder toe. Dit stelt grond in Bennekom en omgeving. Langs de uitvalswegen rich- Ecologische verbindingszone het dorp voor de opgave om – naast aanpassingen aan de woonvoorraad en Veenendaal Bennekom ting de engen (De Kraats en Nergena) en Ede, Wageningen en woonomgeving - het aantal (woon)zorgvoorzieningen uit te bouwen en de Dorpsentree Ambassadeursoort Arnhem werden statige landhuizen gebouwd op ruime kavels Agrarische toegankelijk- en bereikbaarheid hiervan goed te organiseren. Bron: Nota socia- structuren Biodiversiteit betreft de graad van verscheidenheid aan plant- en diersoor- le domein ‘Het is mensenwerk’ (2013) in het groen. Deze ‘19e eeuwse villa-corridors’ vormen de Volgebouwd ten. is voor de mens onmisbaar en een graadmeter voor een Renkum terrein ruggengraat van het dorp. De vestiging van de Rijkslandbouw- gezonde leefomgeving. De gemeente kent een hoge soortenrijkdom en hecht Kernwinkelgebied school in Wageningen (1876), de komst van de kazerne (1905) Kerkepad er belang aan deze te behouden en te versterken in samenhang met bijvoor- Wageningen Heide Het dorpscentrum is gemoedelijk, persoonlijk en biedt bewoners een aardig en de ENKA (1922) in Ede vergrootten de toestroom van men- beeld en duurzaamheid. Door , versnippering van compleet aanbod als boodschappen- en recreatief winkelcentrum. Parkeer- sen van buiten de regio naar Bennekom en Wageningen-Hoog. het ecologisch netwerk, aantasting van leefgebieden, bos- en bomenkap en gelegenheid is goed geregeld. Er zijn bijzondere speciaalzaken en er is weinig ruimtelijke ontwikkelingen die te weinig rekening houden met flora en fauna leegstand; ondernemers doen het goed. Consumentengedrag verandert Deze structuurvisie is opgesteld voor de dorpskern van Bennekom in Bennekomse staat de biodiversiteit echter onder druk. Voor de toekomst zullen duurzame richting 2030 echter in sneltreinvaart door online ontwikkelingen en grotere Het open bebouwingspatroon in de linten verdichtte met een Tenniscentrum bos de gemeente Ede. en groenstructuren moeten worden gecreëerd voor karakteristieke mobiliteit. Dit stelt ook het Bennekomse winkelgebied voor de uitdaging haar Soetendaal die anders dreigen te verdwijnen. Unieke troeven van concentratie rond de Dorpsstraat. Vrijstaande, gevarieerde Kerkepad sterke eigen profiel, door het hoge aandeel zelfstandig ondernemers, verder te Omdat een aantal belangrijke opgaven zich aan de dorpsranden bebouwing op lommerrijke percelen is hier nu nog steeds de Bennekom zijn het bos en de heide en de moeras- en blauwgraslanden van de verbeteren. Bron: Retailvisie 2030 (2016), de Ondernemersvereniging Benne- manifesteert wordt een groter gebied in beschouwing genomen. norm. Centraal ligt de oude dorpskern, als het ware opgespan- Bennekommer Meent. Deze natuurgebieden zijn van (inter)nationaal belang kom en De Gelderlander (2016) Ambities voor de Veluwe, het Binnenveld en De Kraats zijn opgeno- Kaardebol door hun bijzondere flora en fauna en beschermd bij de wet onder Natura men in het Programma Buitengebied. De twee groengebieden tussen nen tussen de gereformeerde, de hervormde en de katholieke 2000. Het is zaak verzuring en verdroging van deze gebieden te voorkomen kerk. Waar de oude uitvalswegen samenkomen is de radiaal Bedrijvigheid KennisAs Ede en Bennekom (landschapspark Keeckerland) en Bennekom en door (ook) rond het dorp de grond- en kwaliteit te bewaken. Door De komende decennia moet economische groei in de regio vooral voortkomen Wageningen krijgen in de visie wel extra aandacht. Keeckerland is in tact gebleven die mede de Bennekomse klimaatveranderingen zal de betekenis van het Bennekomse bos voor verkoe- uit de in de (top)regio Food Valley. De is in samenhang met de visie Ede-Stad uitgewerkt. Het gebied tussen Dubbele lanen heitje lende recreatie toenemen, terwijl het risico op verdroging van de Veluwena- aantrekkelijkheid van het centrum bepaalt. Het kernwinkelge- van Nergena een belangrijke ontwikkeling; de verbinding tussen Wageningen University, Bennekom en Wageningen is terughoudend beschreven, maar zal op tuur en (oncontroleerbare) natuurbranden oploopt. De hoofdgroenstructuur bied bestaat overwegend uit gesloten bebouwing, plaatselijk Kinderdorp het Business- en Sciencepark Wageningen, de Kenniscampus en het toekom- termijn worden beïnvloed door vraagstukken rond uitbreiding van de V. Elstplantsoen van Bennekom bestaat uit de groenstructuren langs verbindingswegen en Boekelo stige World Food Center in Ede. Rond deze as wordt een (inter)nationaal ves- Wageningse Universiteit, verbetering van de regionale bereikbaarheid door stegen onderbroken, met een kleinschalig karakter. Het is groengebieden zoals sportpark De Eikelhof, het Ericapark, Boekelo, Soeten- primair verblijfsgebied dat in één richting toegankelijk is voor De Eikelhof tigingsklimaat gecreëerd voor innovatieve bedrijven en kennisinstellingen op van het zuidelijke deel van Food Valley, de KennisAs en de ecologische (op zaterdag) dael en het kerkhof. Bennekom oost en noord maken ook onderdeel uit van gebied van Agrofood. Deze clustering biedt ruimte voor innovatie, versterkt verbinding richting . gemotoriseerd verkeer en vanaf de randen wordt ontsloten via deze structuur omdat de bomen in particuliere tuinen mede het groene beeld de lokale en regionale werkgelegenheid en draagt bij aan een hoogwaardig een ring van parkeerplaatsen. Belangrijke publieke ruimtes zijn bepalen. Bron: (2016), Bomen van Bennekom (2012), . Bennekoms positie midden op deze as en goede bereik- Leeswijzer Dorpsentree Dorpsentree Programma Boomvervanging en Groenstructuren Dorpen (2016) baarheid maken haar een aantrekkelijke vestigingsplaats. Bron: Visie Ede 2025 het Bart van Elstplantsoen en het Van Slootenplein. Rond dit Renkum Deel 1 geeft de inhoud, totstandkoming, begrenzing en status van dit centrum is halverwege de vorige eeuw een nieuw stratenstel- (2012) en Programma KennisAs (2016) document. Deel 2 en deel 3 vormen de voedingsbodem van de visie, Papenpad 3.2 Netwerken ofwel het Kennisfundament. Het Kennisfundament vertelt het ruimte- sel aangelegd waarmee onder andere de ‘ruit’ om het centrum naar Renkum is ontstaan. Bereikbaarheid, verkeersveiligheid en leefklimaat Maatschappelijke functies lijk verhaal van Bennekom; hoe Bennekom is ontstaan en welke ken- Dr. W. Dreeslaan merkende ruimtelijke structuren nog zichtbaar zijn. Daarnaast geeft Hoofdwegen Sport- en recrea�e het de actuele visuele ervaring van Bennekom weer en plaatsen van 2 Informele kolonisatie van de Veluwe Knelpunt capaciteit of veiligheid (Volks)tuincomplex en Kinderdorp DORPSVISIE maatschappelijke betekenis. Vervolgens ligt de focus op de drie In de negentiende eeuw kwam langzaam de ontginning van de Beleving van de Bennekommers Openbaar vervoer (bushalte) van Bennekom - ondergrond, netwerken en ge- Structurerende Culturele voorziening Posi�ef gewaardeerd wegen bruik - om de belangrijkste functionele vraagstukken te overzien. Op Veluwe naar op gang. Eind 19e eeuw keek men Regionale of lokale fietsroute Begraafplaats aan de rand van het dorp boven op de stuwwal tot ver over de Kri�sch beoordeeld basis van deze inventarisatie en een aantal voor Bennekom belang- Het belang van mobiliteit voor bedrijven en particulieren zal de komende Bennekom heeft een zeer actief verenigingsleven met veel sport- en recrea- rijke trends schetst deel 4 de visie voor Bennekom in drie hoofdthe- heidevelden op de Veluwe, maar gaandeweg veranderde de Ruimtelijke structuurdragers decennia alleen maar verder toenemen. Bennekom is door de nabijheid van tieorganisaties. Paradepaardjes zijn onder meer voetbalclub VV Bennekom en ma’s: de buitengewone positie van Bennekom in regionaal verband, BENNEKOM oostkant van het dorp in bosgebied. Vanwege haar ligging in Beeldbepalende groenstructuur de snelwegen A12 en A30, NS Station Ede-Wageningen en per bus uitstekend korfbalvereniging DVO. Sportpark De Eikelhof is één van de levendigste plek- Bennekom als sterke kern, en een aangenaam en gezond Bennekom. de fraaie natuur trok Bennekom begin 20e eeuw veel toeris- bereikbaar. Dit zal met de realisatie van de Parklaan en snellere busbediening ken van het dorp en ook het jaarlijkse Kinderdorp is een regionale attractie. Deel 5, de uitvoeringsparagraaf, beschrijft hoe en op welke termijn de Groene enclave Wageningen ten. Bennekom telde vooral binnen de bebouwde kom talloze (Valleilijn) op korte termijn nog verder verbeteren. In en rond Bennekom Dit sociale en culturele leven moet gekoesterd worden, zijn plek behouden en gemeente samen met haar partners en de bewoners van Bennekom pensions, hotels en theehuizen. Door de gezonde omgeving moeten een aantal knelpunten op het gebied van verkeersdoorstroming (op- beschikbaar blijven voor de jeugd en het groeiende aantal ouderen. Dit groei- de ambities en gewenste ontwikkelingen wil realiseren. onthoud voor verkeersregelinstallaties en door bevoorrading van winkels), ende aantal ouderen zorgt omgekeerd ook voor een toename van de vraag Structuurvisie was Bennekom ook een ideale vestigingsplaats voor herstel- sluip- en vrachtverkeer en veiligheid opgelost te worden. Een verbeterde naar graven. Voor voldoende capaciteit is een grafruimingsplan noodzakelijk Status lings- en rusthuizen, zoals De Born. In het bos zelf intensiveer- verkeerscirculatie betekent minder geluidoverlast en luchtvervuiling en een en mogelijk moet ingespeeld worden op de trend van natuurbegraven. Bron: Bennekom 2030 De Wet op de ruimtelijke ordening (Wro) verplicht de gemeente Ede den de woon- en recreatiefuncties. 2.2. Identiteitsdragers en ruimtelijke beleving In bovenstaande kaart zijn de permanente, zichtbare en verhoging van de verblijfskwaliteit en leefbaarheid in het dorp. Verder ligt er Sportnota Ede (2012), Verwachte behoeften aan graven tot 2038 (2009), Om- om deze structuurvisie voor haar grondgebied op te stellen om alle Op basis van de ontstaansgeschiedenis kunnen het dorp en kenmerkende structuren van Bennekom opgetekend die de voor de nabije toekomst een vraagstuk rond het verbeteren van de ‘snelle gevingsvisie Gelderland (act. 2016) en Exploitatieplan Begraafplaatsen (2017) ruimtelijke aspecten van verschillende beleidsterreinen samen te het omringende landschap min of meer beschouwd worden vorm van het dorp in de tijd laten voortduren, niet alleen fy- fietsroute’ tussen Ede en Wageningen. Om inzicht te krijgen in mogelijke brengen in één kader voor ontwikkelingen, verdere beleidsuitwerking Tot ver in de jaren zestig ontwikkelde Bennekom zich vooral als een ruimtelijk kunstwerk dat door mensenhanden wordt siek maar ook in het collectieve geheugen. Naast historisch parkeeroverlast door recreanten is nader onderzoek in en rond Bennekom Cultureel erfgoed en ruimtelijke kwaliteit en bestemmingsplannen. De structuurvisie voor Bennekom staat niet oostwaarts. De eenzijdige groeirichting werd veroorzaakt van- gewenst. Bron: Gemeentelijk Verkeer- en Vervoerplan Ede (2014), Fietsplan op zichzelf maar gaat, ook met het oog op de nieuwe Omgevings- uit enerzijds de voorkeur om aan de hoge, droge en beboste gemaakt. De nadruk ligt op de ruimtelijke vorm van Bennekom waardevolle plekken, waarvan de ruimtelijke identiteit wordt Ede (2016), Inwonerspanel/IahW (2015), Leefbaarheidsmonitor (2015) en Terrein van archeologische waarde wet (2019), onderdeel uitmaken van een nieuwe visie voor het hele zijde van het dorp te wonen en anderzijds de economische als uitdrukking van culturele en sociaaleconomische ontwikke- bepaald door zichtbare sporen uit het verleden, zijn alledaagse inventarisatie Dorpsraad Bennekom (2016) Waardevol complex (rijksmonument) grondgebied van de gemeente Ede, uitgezonderd Ede-Stad. Er wordt plekken die opgemerkt en beleefd worden en een positieve of waarde van het agrarisch land aan de lage kant van het dorp. lingen en politieke keuzes uit heden en verleden. Op basis van Cultuurhistorisch parelgebied (zie kaart 1) toegewerkt naar een gemeenschappelijk Kennisfundament dat als negatieve maatschappelijke betekenis hebben van belang. Energie, afval en milieukwaliteit Er was een zekere zonering: villa’s en bungalows tegen en in gemeentelijk beleid (CHW, 2012) en in samenwerking met de Tastbare sporen van de ontwikkelingsgeschiedenis zijn van betekenis voor naslagwerk gebruikt kan worden. De structuurvisie Bennekom is op- Dan kan het gaan om het trotse landgoed Hoekelum, de gesteld op basis van huidige beleidskaders en/of beleidsvoornemens de bosrand en woningen voor de kleine middenstand en arbei- Dorpsraad en de Vereniging Oud-Bennekom zijn de bijzondere Poten�e energiebesparing (gebouwd voor ‘73) ruimtelijke kwaliteit. De komende decennia wordt zorgvuldig met dit cultureel Dorpsstraat rond het , Kinderdorp, de voor zover die op moment van schrijven bekend zijn. Inhoudelijk is ders zo ver mogelijk richting Ede. structuurdragers van de lokale eigenheid achterhaald. Kans duurzame energie (bron) erfgoed omgegaan. is een belangrijk aanknopingspunt voor de structuurvisie Bennekom afgestemd met de Stadsvisie Ede-Stad oude bomen bij de Commanderij of het Bart van Elstplant- deze dorpsvisie (zie 2). Toekomstige ontwikkelingen moeten tenminste beogen Geluidzone wegverkeerslawaai (2017). De inhoud is niet bindend voor anderen dan de gemeente Ede soen in bloei. Op basis van tientallen interviews tijdens onder boven- en ondergrondse cultuurhistorische waarden in stand te houden dan- zelf. Vaststelling van de visie vindt plaats door de gemeenteraad, op meer de en via het Bennekoms Milieuzone geurhinder wel te versterken. Dagelijks beheer dient te zijn gericht op instandhouding. Bijzondere solitaire en cultuurhistorisch waardevolle bebouwing valt buiten de voorstel van het college. Voorafgaand aan de vaststelling wordt een Nieuwsblad is geprobeerd een representatieve weergave te S�ltegebied ontwerpversie gepubliceerd, waar belangstellenden een reactie op reikwijdte van deze structuurvisie. Bron: Nota Zandwegen (2009), Erfgoednota kunnen geven. Ten aanzien van de vastgestelde structuurvisie is geen schetsen. Ook in Bennekom wordt gewerkt aan de noodzakelijke ‘energietransitie’: de (2010), Kader Incidentele Bebouwing (2011), bezwaar of beroep mogelijk. Kennisfundament overgang van fossiele naar . Allereerst wordt ingezet op (2012), Omgevingsvisie Gelderland (act. 2016) en HV Oud-Bennekom 4.1 Een buitengewone positie 4.2 Een sterke kern in balans 4.3 Aangenaam en gezond Bennekom moet een aangenaam dorp blijven om in te wonen, te werken en te recreëren. De opgave voor de toekomst is het Het is belangrijk dat Bennekom zijn ligging tussen Ede en Wageningen blijft benutten. De ontwikkeling van de KennisAs, de Parklaan Bennekom heeft een sterke eigen identiteit en een hechte gemeenschap. Bennekommers winkelen, sporten en recreëren graag in versterken van de leefomgeving: door de recreatieve mogelijkheden en verkeersveiligheid te verbeteren en biodiversiteit en en de uitbreiding van de Wageningse campus hebben grote invloed op de verkeersstructuur en de woningmarkt en bieden kansen en rondom het dorp. Het is belangrijk dat voorzieningen goed blijven functioneren en dat de sterke kern zich de komende decennia duurzaamheid te bevorderen. Gezamenlijk wordt gewerkt aan een klimaatbestendig Bennekom. Naast de gemeente heeft met name voor een versterking van de positie aan de Dreeslaan. Daarnaast brengt de groeiende kenniseconomie een verstedelijkingsdruk met verder blijft ontwikkelen. Dit gebeurt niet vanzelf: Bennekom vergrijst, de levensverwachting stijgt, de zorgvraag en kleinere huis- de Bennekommer zelf hier een belangrijke rol in. Inwoners werken mee aan op het gebied van biodiversiteit, water zich mee waar op een verantwoorde manier mee om moet worden gegaan die past bij het dorp. Bennekom wil zich blijven onder- houdens nemen toe. Het woningbouwprogramma wordt hierop afgestemd. Meer dan voorheen is de opgave het bestaande dorp en vergroening (oftewel het tegengaan van verstening). scheiden door haar ligging in het groen: de Veluwe, het Binnenveld en de groene wiggen aan noord- en zuidzijde worden gekoesterd. te transformeren waarbij ruimtelijke samenhang essentieel is voor de gewenste kwaliteit. Een divers woonaanbod in een gemengde setting draagt bij aan de . Bennekom onderscheidt zich door het sterke centrum: compleet en levendig met samen- werkende ondernemers. Dit wordt verder uitgebouwd.

1 Entreezone Bennekom 2 Vastleggen van de dorpsranden 7 Dorpse karakter 8 Dorpshart 11 Recreatief- en boodschappencentrum 12 (Pre)historisch erfgoed 13 Klimaatadaptatie 14 Natuurnetwerk en biodiversiteit Reservering voor een hoogwaardige entree aan de KennisAs Afronding noordelijke, zuidelijke en oostelijke komgrens Verstevigen van de ruimtelijke karakteristiek Versterken ruimtelijke kwaliteit en participatie Een bedrijvige en bestendige kern Herkennen, koesteren en beleven Na oost ook een robuuster watersysteem in west Duurzame condities voor ambassadeurssoorten Het gebied rondom de Dr. W. Dreeslaan (N781) is van fun- Beeldbepalend blijven de verschillen in de aard en verschij- Vanuit cultuurhistorische, ecologische en ruimtelijke waarden Net als op veel plaatsen in Nederland, nemen ook de inwo- Bennekom heeft een levendig en aantrekkelijk voorzieningen- De cultuurhistorische waarden die zullen worden gekoesterd Voor de toekomst wordt het afwateringssysteem van Benne- Gezamenlijk wordt gewerkt aan behoud en versterking van damenteel belang voor Bennekom. Het gebied vormt de ningsvorm van de Bennekomse dorpsranden. De noordelijke wordt er naar gestreefd de dorpse bebouwingsstructuur van ners van Bennekom het heft in eigen hand: men bouwt zelf centrum en dat moet ook onder de druk van een grotere zijn al beschreven, met als zwaartepunt de aardkundige, cul- kom natuurlijker ingericht door regenwater zoveel mogelijk te de biodiversiteit. Voor karakteristieke ambassadeurssoorten dorpsentree, geeft Bennekom haar gezicht en het is de plek dorpsrand wordt de komende jaren met de laatste reeds Bennekom te behouden en waar mogelijk te versterken. Dit actief aan leefbaarheid. De Bennekomse gemeenschap is zeer van consumenten en digitalisering zo blijven. tuurlandschappelijke en archeologische relicten ter plaatse weren uit het riool en vast te houden in de bodem. Waar dit in de kern, het agrarisch buitengebied en de Veluwe - zoals waar de dynamiek van de as Ede-Wageningen het dorp aan- geplande woningen afgerond. Het westelijk deel van de speelt op vier niveaus. Allereerst gaat het om het versterken begaan met de ruimtelijke kwaliteit van de leefomgeving en Een toekomstbestendige detailhandel vraagt om samenwer- van de dekzandruggen ten westen en noorden van de dorps- niet kan wordt gezocht naar locaties om regenwater tijdelijk te gierzwaluw, vleermuis, eekhoorn, ringslang, staartmees, bont doet. Om hier ruimtelijke kwaliteit te ontwikkelen is het zaak West-Breukelderweg is (één van de) laatste onverharde van de beeldbepalende structuurdragers, het tracé Edese- heeft een helder standpunt over wat gewenste en ongewenste king tussen ondernemers, eigenaren en de gemeente en een kern (zie 4) en op de hoge flank van Bennekom-Oost (zie 7), bergen en pas in laatste instantie is afvoer aan de orde. In zandoogje - worden duurzame condities gecreëerd: bij ontwik- voor te sorteren op ruimtevragen die onvermijdelijk ontstaan. openbare wegen in Bennekom en daarmee een bijzondere weg-Dorpsstraat-Bovenweg en de op de kaart aangegeven ontwikkelingen zouden kunnen zijn. Of het nu architectuur heldere, onderscheidende profilering van het winkelbestand. de bouwhistorische karakteristieken in de kern (zie 7) en land- Bennekom-West wil de gemeente voor 2030 naar een geschei- kelingen worden randvoorwaarden meegegeven. De ecologi- Parallel aan haar beeldbepalende 19e eeuwse villacorridors die verweven is met de open agrarische omgeving. linten, hun profiel en karakteristieke bebouwingspatroon. Ten betreft, met horeca gemengde detailhandel of een wenselijke De mogelijkheden tot gezamenlijke marketing en gebiedsin- schappelijke structuren in en rond het dorp (zie 2, 4 en 15). den rioleringssysteem. vanuit het riool worden sche verbindingszones tussen Veluwe en Vallei, aan noord- en verdient Bennekom een waardige dorpsentree. De entreezone Vanuit cultuurhistorisch, ecologisch en ruimtelijk oogpunt is tweede gaat het om het beschermen van bestaande groene terrascultuur, Bennekom is er aan toe om in toenemende mate richting (zoals in een ) worden verkend. Ondernemers in Daarnaast verdient ook het bodemarchief aan de oostkant van beperkt ter verbetering van de (lokale) oppervlaktewaterkwa- zuidzijde van Bennekom, worden versterkt. Voor een optimaal is een reserveringszone waar ruimtelijke ontwikkelingen in het van belang dat deze weg een markante komgrens blijft. De enclaves en restanten van voormalige agrarische percelen bin- betrokken te zijn bij de zorg voor ruimtelijke kwaliteit. De hui- het zorgen hierbij voor professionalisering, meer on- het dorp (zoals de grafheuvels en Celtic fields) bescherming. liteit. Particulieren in Bennekom-Oost dragen verder bij aan functioneren dienen migratiebarrières voor dieren en planten samenhang worden gerealiseerd. Dit verhindert dat het gebied onverharde erftoegangsweg zal voor de toekomst geen nieuwe nen de komgrens zoals Boekelo en die zich onge- dige Welstandsnota (2013) biedt ruimte voor dialoog en het derlinge uitwisseling en promotie en investeren samen in een De nadruk in het natuurgebied blijft liggen op zorgvuldig be- de regenwaterbuffer in de bodem door mee te doen met het verzacht te worden. Dit gebeurt onder andere door het ver- versnippert en projectmatig wordt volgebouwd. Het perspec- functies meer dragen. Enkel ter plaatse van de veer bevinden op de lijn Bovenbuurtweg-Halderbrinkweg-Ach- stimuleren van lokaal initiatief. Dit biedt kansen om burgers aantrekkelijke en veilige bedrijfsomgeving. ‘Smart shopping’ houd en beheer van de typisch Veluwse cultuur- en natuur- afkoppelen van de daken van het riool. Bewoners zullen zoveel minderen van de barrière A12 en toekomstige Parklaan door tief voor de lange termijn is groen met daarin bebou- van Bennekom, het perceel tussen de Edeseweg en het dorps- terstraat-Wildekamp. Op de derde plaats gaat het om behoud beter te verbinden met het collectieve belang van het beheer en de doorgroei van webwinkels wordt gestimuleerd door het waarden. De kwaliteit en balans tussen beiden zal worden mogelijk de verstening van tuinen tegengaan (zie ambitie 15). vergroening van het Bovenbuurtwegviaduct (een zogenaamde wing georiënteerd op de Dreeslaan. Dit kan bebouwing zijn als randbos Doornbos, wordt hierop een uitzondering gemaakt. van de structuur van veldwegen en informele woonstraten van omgevingskwaliteit. De gemeente wil daarom samen met omarmen van digitale technieken ten aanzien van slim opha- verbeterd. Het benutten en (recreatief) beleefbaar maken van Bij (her)inrichting wordt oppervlaktewater evenals de groen- ). Ook de barrière Dreeslaan dient te worden ver- in oude landgoederen (bijv.Groot Nergena) maar evenzogoed Ter hoogte van de huidige congreshal is er een ontwikkelings- van het aangegeven gebied in Bennekom-Oost; het hoogop- de Dorpsraad de mogelijkheden verkennen van bewonerspar- len, afhalen, parkeren en distribueren (zie ook ambitie 20). dit kapitaal is belangrijk aandachtspunt. structuren (zie 16) benut om een bijdrage te leveren aan het minderd door de realisatie van een faunapassage ten behoeve een continuering van de Wageningse Campus. Het landschap mogelijkheid, mits deze bijdraagt aan de realisatie van een gaande groen (zie ook ambitie 15) dat de aanwezigheid van ticipatie in de welstandsadvisering in samenwerking met het tegengaan van wateroverlast, watertekorten en hittestress. van kleine zoogdieren, insecten en flora. De rijksweg A12 en de (groenstructuren en zichtrelaties) is nadrukkelijk beleefbaar representatieve entree en een recreatieve, groene verbinding de bosrand verraadt en de hier nog aanwezige plantsoentjes, onafhankelijk adviesorgaan van de gemeente, de Commissie Dreeslaan zullen zelf versterkt ingezet worden als verbindings- en openbaar toegankelijk. In de toekomst groeit het gebied uit tussen zowel de noord- en zuidzijde van de rijksweg A12 als de onbebouwde binnenterreinen en open plekken. De allure van Ruimtelijke Kwaliteit. Het ligt voor de hand dit te bezien voor zone. Hiervoor is voldoende geleidende beplanting nodig. Ten naar een hoogwaardige laan en visitekaartje van het dorp met oost- en westzijde van de Edeseweg. De overwegend abrupte de oorspronkelijke bebouwingskarakteristiek - royale villa’s op de openbare ruimte en gebouwen in de dorpskern en het zuiden van de dorpskern ligt een ecologische verbindingszone mogelijkheden voor (zie 10) begrenzing met het agrarisch buitengebied in het westen (zie grote kavels – wordt in stand gehouden, verdere verdichting gebied in Bennekom-Centrum waar een bijzonder welstandsni- op Wagenings grondgebied, waarvan behoud en versterking en food- of kennisgerelateerde bedrijven of instellingen die op 1) en aan de zuidzijde van het dorp en de juist geleidelijke en van de variatie in bebouwing wordt tegenge- veau geldt. voor Bennekommers van belang is. De ecologische functie van de brandpunten van de KennisAs (Ede WFC en de WUR) geen overgang van het dorp richting bosgebied worden gekoesterd. gaan. Het splitsen van grote villa’s ter vergroting van de flexibi- de Veluwe kan verder worden versterkt door onthekking, meer plek vinden. Het bestaande bedrijfsterrein wordt pas in deze liteit en woonfunctie is mogelijk mits nieuwe wooneenheden diversiteit in bostypen en zonering van de recreatieve druk (zie ontwikkeling meegenomen als daar een natuurlijke aanleiding gerealiseerd worden binnen één volume, zonder toevoeging Landgoed ambitie 17) op en bos. voor is (bijvoorbeeld bij bedrijfsbeëindiging). van nieuwe erfbebouwing. Op de vierde plaats is de inzet bij Hoekelum toekomstige transformaties in het hele dorp, licht, lucht en ruimte te behouden (of herstellen). Aan de dorpsranden blij- 15 Groenadoptie 3 Bypass west ven de nog overgebleven naar het landelijk gebied Activering burgerinitiatief en versterking buurtgroen Optimaliseren verkeersfunctie Kierkamperweg in stand. Er wordt terughoudend omgegaan met sloop-nieuw- Burgers en ondernemers in Bennekom zijn graag betrokken Met de Parklaan ontstaat op de korte termijn een nieuwe bouw op binnenterreinen en nieuwbouw op incidentele perce- bij het verstevigen van het groene karakter van het dorp. noordelijke verbinding waarmee de bovenlokale autobereik- len die nog als open plekken bewaard zijn gebleven (lees meer Een (digitaal) platform stimuleert particulieren tot adoptie van baarheid van het dorp wordt verbeterd en onder meer de Van bij ambitie 9). Rijksweg A12 bomen en . Onder meer de Balverenweg van autoverkeer wordt ontlast. Daarnaast inves- wordt ingezet om burgers te enthousiasmeren om hun tuin te teren de provincie Gelderland en de gemeente Wageningen vergroenen om zo de negatieve effecten van verstening, zoals in de Mansholtlaan (N781) en de bereikbaarheid van de stad de afname van biodiversiteit, verminderde waterdoorlaat- Wageningen en de universiteitscampus. Deze nieuwe ontwik- baarheid en versterking van zomerse hitte tegen te gaan en kelingen maken de Parklaan – Dreeslaan – Kierkamperweg de luchtkwaliteit te verbeteren. Bennekommers worden gesti- (N782) – Heelsumseweg in de toekomst tot de belangrijkste muleerd om na te denken over het behoud van biodiversiteit, verkeersader, een soort westelijke randweg van het dorp in de zoals door ontwerp van tuinen en bebouwing verbinding met Ede, Wageningen en Renkum. waarbij rekening wordt gehouden met de van de Bennekom wil actieve maatregelen om deze randweg op vleermuis en ringslang in Bennekom-Oost en de gierzwaluw in natuurlijke wijze de voorkeursvariant voor gemotoriseerd en om de bebouwing van het centrum. verkeer te laten zijn om zo de noord-zuid verbindingen in het dorp, als de Edeseweg en Selterskampweg, te ontlasten. De gemeente kiest voor 2030 verder allereerst voor het faci- 16 Samenhangende groenstructuur literen van mobiliteit op de bestaande infrastructuur en zet Bestaande en versterkte hoofd- en wijkgroenstructuur vooraleerst in op het beïnvloeden van de modal split (ver- De gemeente spant zich in om de op de kaart aangegeven voerswijzekeuze) ten gunste van de fiets en het openbaar hoofd- en wijkgroenstructuur van Bennekom te behouden, te vervoer. Waar nodig zal de bestaande infrastructuur wel geop- beheren en waar nodig te versterken. De laanstructuren in de timaliseerd worden voor zowel autoverkeer, fietsers als voet- groenstructuur zijn van ecologische waarde, bijvoorbeeld voor gangers. Dit gebeurt door herinrichting van de dorpsentree Keeckerland* de vleermuis als de functie van vliegroute. Ingezet wordt op van de Kierkamperweg - Dreeslaan, de rotonde Kier- investeringen in de groene inrichting van de Dorpsstraat, de kamperweg - Bovenweg en de kruising en oversteekbaarheid Buurtschap De Kraats openbare ruimte in Bennekom-West (met name Halderbrink) Heelsumseweg-Selterskampweg. In de rest van het dorp wordt en de laanstructuur Driestweg-Molenstraat. Het programma gestreefd naar beperkte, of in elk geval selectieve bereikbaar- boomvervanging staat voor een vitaal bomenbestand en de heid om verkeersoverlast te voorkomen (zie ambitie 19). juiste boom op de juiste plek. Bomen die ziek zijn, aan hun eind zijn of op de verkeerde plek staan worden vervangen door goede bomen op duurzame locaties. Bij aanplant wordt 4 Keeckerland* gekozen voor een grotere diversiteit in boomsoorten om Landschapspark tussen Veluwe en Vallei en ziekte te voorkomen en voor groen dat weer- Dit landschapspark vormt een groene schakel tussen Benne- baarder is tegen hitte en groei van de bijenpopulatie bevordert kom, landgoed Hoekelum, de kern van Ede, de Veluwe en de vallei. De doorkruising van de Parklaan zet de groene functie Bennekomse van het gebied onder druk. Voor de komende decennia staat Buurtbos 17 Recreatieve poorten het behoud van bestaande kleinschalige agrarische, cultuur- Vergroten recreatieve mogelijkheden in en om het dorp historische en recreatieve kwaliteiten en De Bennekomse bossen en groengebieden blijven belangrijk voorop. De dekzandruggen, landelijke kamerstructuur van de voor bewoners en de recreatiemogelijkheden worden vergroot Breukereng en Havikse Eng en het reliëf van de kampen wor- in en rond het Keeckerland* (4), door herstel van ontbrekende den in stand gehouden en waar mogelijk versterkt. Dit gebied schakels in ommetjes en het verbeteren van de verbinding van en het dorp gaan meer voor elkaar betekenen doordat op Het Binnenveld kern naar buitengebied, onder andere langs de Kierkamper- bestaande erven functieverandering van agrarische naar maat- Dr. W. Dreeslaan weg. Het blijft als recreatieterrein voor de jeugd behouden. De bossen ten oosten van de kern trekken schappelijke en recreatieve functies mogelijk wordt. Daar waar De Hulleberg historische restanten en recreatieve routes samenkomen rond- veel lokale recreanten om te wandelen en de hond uit te laten, om het kan in de toekomst een pleisterplaats maar ook toeristen uit het land die behoefte hebben aan de ontstaan. De ecologische betekenis van het gebied wordt ver- nodige . Een nieuwe, heldere zonering in rustige der uitgebouwd door de milieufactoren voor soorten als de en drukkere gebieden moet ervoor zorgen dat zowel de natuur vos, staartmees en het bont zandoogje te optimaliseren en als diverse recreanten voldoende ruimte krijgen. In het dorp is lichthinder te voorkomen. Hoog opgaande beplanting scheidt voldoende speelgelegenheid voor de jeugd van belang. de beleefwerelden van de huidige (snel)wegen en de toekom- stige Parklaan enerzijds en het kleinschalige landschapspark 18 (Natuur)begraafplaats anderzijds. In de noordwestelijke broekontginningen nabij de Onderzoek ruimte voor begraven in en rond Bennekom A12 is minder afstand ten opzichte van de infrastructuur en De Bennekomse begraafplaats is sterk verankerd in de lokale kunnen publiek toegankelijke kennisvelden een invulling van 6 Vallei energie cultuur. De Historische Vereniging Oud-Bennekom onderhoudt het park zijn. Collectieve onnecentralesz en leidingreserveringen (indic.) hier meer dan vijftig cultuurhistorisch waardevolle graven. De Nieuwbouw in Bennekom is vanaf 2020 en Gemeentegrens actuele verwachting is dat met de vergrijzing het aantal sterf- het streven is dat het lokale energiegebruik in 2050 per saldo gevallen per jaar zal toenemen en dat de ruimtebehoefte voor *Het Keeckerland is een naamsvoorstel van de Bennekom- nul is. Het meeste energiebesparingspotentieel ligt in wijken graven zal oplopen. De gemeente wil een nieuw ruimingsplan mers voor het toekomstige landschapspark tussen Benne- met een bouwperiode van voor de jaren ’70 en vrijstaande opstellen voor voldoende grafruimte op de gemeentelijke be- kom en Ede. Het Keeckerland is genoemd naar de Keeck- woningen. Om de energievraag te beperken wordt de Buurt- 9 Transformaties binnen de kern graafplaats. Natuurbegraven in de schoonheid van de natuur steegh (later ) die vroeger ten westen van het aanpak Energiebesparing uitgebreid die aansluit op (landelijke) Kwaliteitsslag woondorp en incidentele ontwikkelingen is een nationale trend. De provincie Gelderland maakt het in landschapspark liep op de plek waar nu de Dreeslaan ligt. verleidingstrategieën als subsidies, fiscale voordelen of norm- Het is voor het voorzieningenaanbod en de in Gemeentegrens haar actualisatie Omgevingsvisie (2016) mogelijk om direct ten labels. Er moet op een slimme, planmatige manier afscheid Bennekom van groot belang dat het inwonersaantal stabiel 10 Uitbreidingslocaties oosten van de komgrens in het Bennekomse bos natuurbe- worden genomen van aardgas. Dit vraagt om openbaar inzicht blijft en zo mogelijk nog enigszins groeit. De ambitie is de Gematigde groei en uniek wonen graafplaatsen te realiseren, onder voorwaarde van substantië- 5 Snelle fietsroute Ede-Wageningen in gegevens over gasleidingen die door netbeheerder Liander kwaliteit van het aanbod en de gemengde sociale structuur Wanneer aanpassing van de bestaande woningvoorraad le versterking van de kernkwaliteiten van de natuur ter plaat- Verbeteren verbindingen langzaam verkeer in Bennekom op termijn moeten worden vervangen zodat te vergroten. Om een gelijkblijvende bevolking te huisvesten ontoereikend blijkt, vrijkomend of leegstaand vastgoed en se. Onderzocht zal worden welke ruimtelijke oplossing waardig Bennekom is aantrekkelijk voor fietsers. Het dorp ligt op een partijen op natuurlijke momenten kunnen kiezen voor duur- zijn er meer woningen nodig omdat de gemiddelde huishou- inbreidinglocaties zijn benut of kwalitatief geen uitkomst en geschikt is voor het dorp, in samenhang met ambitie 17. regionale noord-zuidverbinding tussen Ede-Centrum, het zame alternatieven; energie opgewekt uit zon, biomassa en dengrootte de komende jaren daalt. Tegelijkertijd is er terug- bieden bij ontwikkeling van het woningbouwprogramma is station, de Kennis- en universiteitscampus en Wageningen. uit de bodem. Particulieren en kleine ondernemers investeren houdendheid omdat er door transformaties mogelijk meer gematigde uitbreiding van het dorp op de langere termijn Dit is één van de drukste fietsverbindingen in de regio en mee. Voor 2030 moet het aantal Zonnecentrales, collectieve druk komt op het groene karakter van het dorp (zie ambitie 7). mogelijk. Deze structuurvisie biedt daarom ruimte voor een het fietsverkeer neemt in de toekomst toe. De huidige fiets- voorzieningen van zonnepanelen zoals op de daken van Kel- Er wordt een benodigde groei van de woningmarkt voorzien beperkte westelijke dorpsuitbreiding in het gebied grenzend 20 Slimme en duurzame mobiliteit infrastructuur in Bennekom kan worden verbeterd om deze tenwoud en MFC Collage, of andere energiecoöperaties van van zo’n 15 tot maximaal 30 woningen per jaar. Woningbouw aan de Achterstraat. Ontwikkelingen op deze locatie worden 19 Selectieve bereikbaarheid Onderzoek toekomst van collectief vervoer en distributie groei te faciliteren. De gemeente wil fietsgebruik stimuleren particulieren en kleine ondernemers worden vergroot. Dit kan wordt gefaseerd tot uitvoer gebracht, inbreiding gaat voor door de gemeente getoetst aan de specifieke kwalitatieve (zie Verbeteren verblijfsklimaat en verkeersveiligheid De (privé) auto was de afgelopen 50 jaar het ordenende en onderzoekt daarom een snelle fietsroute die Bennekom door meer (gemeentelijke) gebouwen beschikbaar te stellen uitbreiding van het dorp. Daarbij wordt uitgegaan van trans- 7) en kwantitatieve behoefteprognoses. In dit gebied, een ook Voor 2030 wordt het verblijfsklimaat in de kern van Bennekom principe in het de openbare ruimte. De parkeerdruk en het aandoet. Deze verbinding moet veel doorgaand fietsverkeer en door agrariërs met een substantieel, op het zuiden georiën- formatie van bestaand leegstaand vastgoed of niet langer eerder door de provincie, regio en de gemeente aangewezen geoptimaliseerd door het gemak waarmee gebieden per auto navolgende parkeerbeleid groeiden door de jaren heen. faciliteren en direct, snel en veilig zijn. Voor deze route zijn teerd, dakvlak hiertoe te stimuleren. Het benutten van wind- duurzaam te gebruiken terrein. Gestreefd wordt naar menging zoekzone voor woningbouw, wordt een bij het dorp passende kunnen worden bereikt daar waar nodig te verbeteren of juist Voor de komende decennia zijn de verwachtingen anders en op dit moment diverse varianten in studie. Het uitgangspunt energie aan de oostzijde van het dorp is uitgesloten, er komen van woonmilieus en een variatie aan woningtypen voor ver- lage bebouwingsdichtheid aangehouden van 15-25 woningen te beperken. Hiervoor is een onderzoek nodig naar de actuele Bennekom gaat met de tijd mee. De mobiliteitsvraag van van deze visie is dat de nieuwe route een versterking moet geen windturbines in of rond het Bennekomse Bos. Mogelijke schillende inkomensklassen. Dit vraagt om maatwerk, waarbij per hectare in het goedkopere huur- en koopsegment (zie ook op wegen en kruispunten die in de verkeers- nieuwe generaties wordt waarschijnlijk flexibeler door bijvoor- zijn van het fijnmazige noord-zuid systeem van het dorp zoals locaties voor het hergebruik van restwarmte worden nog de nadruk ligt op woningen in het goedkopere huur- en koop- ambitie 9). Het functieveranderingsbeleid in het buitengebied afwikkeling een belangrijke rol spelen. Doorgaand verkeer beeld (auto)deeleconomie en verplaatsing kan fundamenteel dat nu bestaat langs de Dreeslaan, Achterstraat, Edeseweg en verkend. Wat betreft het benutten van bodemenergie is de segment. De voorkeur gaat uit naar grondgebonden woningen van de gemeente maakt het mogelijk om extra woningen te gaat ongewenst door het dorp en centrum over de Edeseweg, veranderen; de zelfrijdende WEpods in Bennekom hebben Selterskampweg. Het fietsverkeer moet naar gebruikssnelheid, aardwarmtecentrale die de papierfabriek Parenco voor 2020 om zo starters een kans te geven om zich in Bennekom te realiseren in De Kraats in ruil voor beëindiging van agrarische Bovenweg, Selterskampweg en Commandeursweg, waardoor mogelijk grote impact. Door internetbestellingen wordt meer herkomst en bestemming haar eigen weg kunnen zoeken. in Renkum heeft voorzien een gunstige bron bij koppeling met vestigen. Daarnaast vragen de vergrijzing en ontwikkelingen bedrijven. Dit biedt de mogelijkheid om unieke woonconcep- er te weinig doorstroming is. Dit leidt tot leefbaarheidsproble- distributieverkeer verwacht maar in 2016 was ook de eerste De term ‘snelle fietsroute’ impliceert hoge snelheden. Opont- het warmtenetwerk van Ede, Wageningen en Renkum. Paren- in de zorgsector om specifieke woonzorgconcepten. ten in en om De Kraats te realiseren die complementair zijn men, terwijl het centrum veilig en bereikbaar moet blijven. Dit pakketbezorgdienst met drones operationeel. Deze houd moet tot een minimum beperkt worden maar het is zaak co vormt daarnaast een bron voor biogas. De uitrol van een Een voorwaarde voor zowel in- als uitbreiding is het aantonen aan de woningvoorraad in het dorp en verbonden kunnen geldt specifiek voor overlast van vrachtverkeer en . gaat vooralsnog uit van bestaande infrastructuren. Maar de dat de snelfietsroute een goed oversteekbare infrastructuur nieuwe energie-infrastructuur die warmteaanbod en -vraag van de behoefte door middel van kwantitatief en kwalitatief worden met specifieke Bennekomse behoeften: zorgwoningen, De Dorpsstraat staat open voor gemotoriseerd verkeer en in ruimtelijke consequenties en kansen voor de leefbaarheid in is waar alle verkeersdeelnemers veilig gebruik van kunnen met elkaar verbindt vraagt om een nieuw distributienetwerk. onderzoek. Zowel (woon)programmatische als stedenbouw- boerenwoonerven, begijnhofconcepten of kleine woningen. situaties dat er gelost wordt bij winkels levert dit op enkele het dorp door efficiëntere organisatie van deze mobiliteit zijn maken. Haar ruimteclaim is zo beperkt mogelijk en gaat zo min In deze structuurvisie is hiervoor een reserveringszone voor kundige kaders ten aanzien van inbreiding en verdichting wor- Het gaat hier nadrukkelijk om beperkte en kleinschalige plaatsen hinder op. Verwacht wordt dat door het gebruik van nog onderbelicht: waar organiseren we collectief parkeren? mogelijk ten koste van waardevol groen. nieuwe transportleidingen aangewezen langs de Dreeslaan. den hiertoe door de gemeente aangevuld en vernieuwd. particuliere initiatieven. webwinkels het zal toenemen. Voor het centrum Welke parkeerruimtes hebben we nog nodig? Is distributie en van Bennekom volgt onderzoek naar de wijze van bevoorra- overslag mogelijk aan de hoofdverkeerswegen (bijv. Dreeslaan) ding. Veel Bennekommers fietsen; het is zaak dit te blijven om zwaar transport uit de dorpskern te weren? Moet Benne- stimuleren door goede, veilige verbindingen en voorzieningen. kom nadenken over de veiligheid in haar luchtruim en ‘drone De kruispunten Edeseweg-Molenstraat en Commandeurs- (no) fly-zones’? Slimme mobiliteit voor 2030 betekent voors- weg-Molenstraat verdienen met oog op veiligheid en leefbaar- orteren op het lange termijnperspectief 2050. Daarom geeft 0 75 150 225 heid de komende jaren een herinrichting. Dit geldt ook voor deze visie de aanzet om deze transitie te agenderen en nader Ambities en ruimtelijke koers 2030 Meter 17.07.06 MP een aantal andere situaties die zijn opgenomen op deze kaart. te verkennen.