DOCSLIB.ORG

Brigita Speičytė. Lietuvos Literatūros Antologija

Total Page：16

File Type：pdf, Size：1020Kb

Download full-text PDF Read full-text
Brigita Speičytė. Lietuvos Literatūros Antologija LIETUVOS LITERATŪROS ANTOLOGIJA 1795–1831 KLASICIZMAS PREROMANTIZMAS LIETUVOS LITERATŪROS ANTOLOGIJA 1795–1831 KLASICIZMAS PREROMANTIZMAS VILNIAUS UNIVERSITETO LEIDYKLA 2014 Sudarė ir parengė Brigita Speičytė P. K. Bogušo Traktatą parengė Reda Griškaitė Vertė: Vladas Braziūnas, Irena Daugirdaitė, Birutė Jonuškaitė, Regina Koženiauskienė, Vilius Litvinavičius, Kornelijus Platelis, Brigita Speičytė, Eugenijus Žmuida Recenzavo: doc. dr. Dalia Čiočytė doc. dr. Darius Kuolys ISBN 978-609-459-302-4 © Brigita Speičytė, 2014 © Vilniaus universitetas, 2014 Turinys PRATARMĖ . 10 Brigita Speičytė VĖLYVOSIOS APŠVIETOS LITERATŪRA LIETUVOJE 1795–1831 . 12 ŠVIEČIAMOJO KLASICIZMO LITERATŪRA Poezija Vertė Regina Koženiauskienė Józef Morelowski TREN I . 48 Juozapas Moreliovskis I ELEGIJA Rajmund Korsak WIERSZ O PRÓŻNOŚCI ŚWIATA . 51 Raimundas Korsakas EILĖS APIE PASAULIO TUŠTYBĘ Euzebiusz Słowacki WIERSZ NA JANA RUSTEMA... 53 Euzebijus Slovackis EILĖS JONUI RUSTEMUI... Wiersze znalezione po śmierci Euzebiusza Słowackiego... 53 Eilės, rastos po Euzebijaus Slovackio mirties... Tekla Wróblewska DO SNU . 54 Teklė Vrublevska MIEGUI Turinys 5 Antoni Gorecki HYMN DO BOGA O ZACHOWANIE WOLNOŚCI . 55 Antanas Goreckis HIMNAS DIEVUI APIE LAISVĖS IŠSAUGOJIMĄ ŚMIERĆ ZDRAYCY OYCZYZNY . 56 TĖVYNĖS IŠDAVIKO MIRTIS WOŁY FOLWARCZNE . 60 DVARO JAUČIAI ZERA . 60 NULIAI Leon Unicki WIERSZ ZA LUDEM . 61 Leonas Unickis EILĖS LIAUDIES GARBEI Ignacy Szydłowski DOBROCZYNNOŚĆ . 65 Ignotas Šidlovskis LABDARYSTĖ FRASZKI I EPIGRAMATA . 72 MAŽMOŽIAI IR EPIGRAMOS Franciszek Zatorski TRIOLETY . 75 Pranciškus Zatorskis TRIOLETAI Proza: nenaudėlių satyra Vertė Brigita Speičytė [Anonimas] SKELBIMAS . 78 [Jokūbas Šimkevičius] RAGANŲ LIŽĖ . 83 [Jokūbas Šimkevičius] KELIONĖ ANT RAGANŲ LIŽĖS . 84 [Anonimas] ANTROJI KELIONĖ ANT RAGANŲ LIŽĖS . 87 [Jokūbas Šimkevičius] KELIONĖS ANT RAGANŲ LIŽĖS TĘSINYS . 90 [Mykolas Balinskis] GELEŽINĖ SKRYNIA SU RANKRAŠČIAIS . 93 [Andrius Sniadeckis] DYKINĖTOJO-FILOSOFO IŠKYLA GRINDINIU . 96 6 LIETUVOS LITERATŪROS ANTOLOGIJA • 1795–1831 [Andrius Sniadeckis] DYKINĖTOJO-FILOSOFO IŠKYLA GRINDINIU. Tęsinys . 103 [Mykolas Balinskis] APEY ISZKAŁBA SUDYNE MOKSŁAS . 108 Drama Euzebijus Slovackis MINDAUGAS, LIETUVOS KARALIUS . 115 Vertė Irena Daugirdaitė ir Brigita Speičytė ŽEMAIČIŲ KULTŪRINIO SĄJŪDŽIO RAŠTAI Pranciškus Ksaveras TRAKTATAS APIE LIETUVIŲ TAUTOS Bogušas IR KALBOS PRADŽIĄ . 176 Vertė Brigita Speičytė Antoni Klementt NAŁOGU MOŻNA POZBYĆ SIĘ . 208 Antanas Klementas YDINGŲ ĮPROČIŲ GALIMA ATSIKRATYTI Vertė Regina Koženiauskienė [Anonimas] BAUBLIS . 212 BAUBLYS Vertė Regina Koženiauskienė FILOMATŲ KŪRYBA Poezija Adam Mickiewicz JUŻ SIĘ Z POGODNYCH NIEBIOS . 222 Adomas Mickevičius JAU NUO GIEDRO DANGAUS Vertė Kornelijus Platelis [PIEŚŃ] . 226 [DAINA] Vertė Kornelijus Platelis [JAMBY POWSZECHNE] . 227 [JAMBAI VISIEMS] Vertė Kornelijus Platelis Turinys 7 Tomasz Zan SZCZĘŚLIWY, KOGO CNOTA... 233 Tomas Zanas LAIMINGAS, KĄ DORYBĖ... Vertė Vladas Braziūnas NERYS . 235 NERIS Vertė Vladas Braziūnas TRYOLETY . 242 TRIOLETAI Vertė Vladas Braziūnas Publicistika, draugijos dokumentai Adomas Mickevičius PASTABOS APIE DIZMOS BONČOS TOMAŠEVSKIO „JOGAILIADĄ“ . 244 Vertė Brigita Speičytė PASTABOS APIE DŪMAS . 253 Vertė Eugenijus Žmuida Juozapas Ježovskis KVALIFIKACINIS RAŠTAS . 255 Vertė Eugenijus Žmuida PENKIOLIKA ELGESIO TAISYKLIŲ . 257 Vertė Brigita Speičytė 8 LIETUVOS LITERATŪROS ANTOLOGIJA • 1795–1831 PREROMANTIZMO IMPULSAI: GOTIKINĖ IR ISTORINĖ PROZA Ona Radvilatė MANO PRAMOGOS. SKAITYTOJUI . 262 Mostovska Vertė Brigita Speičytė PILAITĖS VAIDUOKLIS . 264 Vertė Brigita Speičytė MATILDA IR DANILA . 276 Vertė Brigita Speičytė ASTOLDA . 289 Vertė Brigita Speičytė Sofija Tyzenhauzaitė BARBORA RADVILAITĖ . 305 de Šuazel-Gufjė Vertė Vilius Litvinavičius Feliksas Bernatavičius PAJAUTA, LIZDEIKOS DUKTĖ, ARBA LIETUVIAI XIV AMŽIUJE . 322 Vertė Birutė Jonuškaitė APIE AUTORIUS . 351 Turinys 9 Pratarmė i vėlyvosios Apšvietos Lietuvos literatūros antologija skirta visų pirma studijoms Šatverti lietuvių kalba neskelbtą XIX amžiaus pradžios literatūrinį palikimą. Dėl to elektronine forma čia pristatoma spaudai rengiamos dvitomės Antologijos, apimančios ir lietuviš- kus tekstus, dalis – nauji vertimai iš lenkų ir prancūzų kalbų. Bendroji Antologijos idėja – praktiš- kai sumažinti šio laikotarpio studijose vėliau įsitvirtinusį ir įsisenėjusį atstumą tarp skirtingomis kalbomis parašytų Lietuvos literatūros tekstų. Atstumo būta, bet ne tokio, kokį mums sukūrė laiko nuotolis. Dėl to Antologijos „Įvade“ siekta pristatyti visą literatūrinę epochos panoramą, išryškin- ti skirtingų literatūros reiškinių sąsajas ir analogijas, kartu aptarti ir čia skelbiamus daugiausiai lenkiškus, ir kituose leidiniuose prieinamus lietuviškus tekstus – Žemaičių kultūrinio sąjūdžio poeziją, preromantizmo kūrybą. Tekstai Antologijai atrinkti, laikantis tokiams leidiniams įprasto reprezentatyvumo principo. Pastarasis suvoktas ne tik kaip nulemtas teksto meninės kokybės ir kultūrinio poveikio, bet ir to, ką patys amžininkai laikė reprezentatyviais dalykais. Pavyzdžiui, Ignotas Šidlovskis, ilgainiui be- veik pamirštas rašytojas, anuomet laikytas pagrindiniu Vilniaus poetu klasicistu; savu metu ganė- tinai populiari buvo Antano Goreckio, Raimundo Korsako kūryba. Kita vertus, epochos vaizdas nebūtų išsamus ir be paraštinių, nuošalės reiškinių, tokių kaip moterų kūryba (T. Vrublevska), saloninė poezija (P. Zatorskis), mažiau žinomų, bet svarbiomis savo epochos temomis rašiusių autorių (J. Moreliovskis, L. Unickis). Jų kūryba liudija vieno ar kito literatūrinio reiškinio, sąmo- ningumo elementų paplitimo mastą. Šis elektroninis leidinys yra skirtas literatūros istorijos studijoms, tad ir tekstai pateikiami, laikantis bendrojo kultūrinės epochos ir jos literatūros krypčių bei žanrų modelio, tačiau išski- riami saviti to meto kultūros reiškiniai, tokie kaip Žemaičių kultūrinis sąjūdis, Filomatų draugija. Šiuo atveju, siekiant atspindėti tų reiškinių savitumą, nesilaikoma žanrinio principo, ir šalia gro- žinės literatūros tekstų skelbiami moksliniai ar publicistiniai – žemaičių kultūrinę veiklą išjudi- nęs Pranciškaus Ksavero Bogušo traktatas, filomatų pranešimai, skaityti posėdžiuose, recenzijos. Pažymėtina, kad Žemaičių kultūrinis sąjūdis čia reprezentuojamas minimaliai, kadangi didžiuma 10 LIETUVOS LITERATŪROS ANTOLOGIJA • 1795–1831 jo tekstų parašyta ir skelbta lietuvių kalba, o į Antologiją tuo tarpu pateko vienas dar neskelbtas Antano Klemento eilėraštis – ne tiek specialiai susijęs su žemaičių kultūrine veikla, kiek įdomus šio autoriaus rankraštiniams tekstams būdingomis autobiografinėmis detalėmis, atskleidžiantis tipišką XVIII a. bajoro gyvenimo būdą ir savivoką. Poezijos tekstai pateikiami dvejopai – ir originalo kalba (paraidiniai perrašai iš nurodytų šal- tinių), ir poetiniai vertimai; prozos, dramos – tik vertimai. Vienintelis eiliuotas kūrinys – Euzebi- jaus Slovackio tragedija „Mindaugas, Lietuvos karalius“ – perteikta filologiniu vertimu. Poetinių tekstų pabaigoje nurodomi publikacijos metai, jei laužtiniuose skliaustuose – parašymo metai. Tekstus lydi dalykiniai komentarai, vienu kitu atveju aiškinami kalbinės raiškos dalykai, neat- sispindintys vertime. Skyrelių pabaigoje nurodyti skelbiamų tekstų šaltiniai. Leidinį užbaigian- čiame skyriuje „Apie autorius“ skaitytojai gali susipažinti su trumpomis Antologijoje skelbiamų rašytojų biogramomis ir pagrindinėmis nuorodomis tolesniam skaitymui. Sudarytoja Pratarmė 11 Vėlyvosios Apšvietos literatūra Lietuvoje 1795–1831 Napis, którym spowite usnęło znaczenie... Užrašas, kuriuo suvystyta užsnūdo reikšmė... ADOMAS MICKEVIČIUS, „Popas w Upicie“ („Sustojimas Upytėje“), 1825 am teko gyventi vėlyvosios Apšvietos epochoje Lietuvoje, galėtų pasakyti kaip po- Ketas Antanas Strazdas (1760–1833): „mano gyvenimą nuolat lydėjo revoliucijos“1. Abiejų Tautų Respublikos padalijimai, Didžiosios Prancūzijos revoliucijos ir Amerikos nepriklau- somybės karo atgarsiai, Tado Kosciuškos sukilimas, „napoleonmetis“ (1812 m. Prancūzijos–Ru- sijos karas), galiausiai 1830–1831 m. sukilimas – visi šie įvykiai, politiniai, socialiniai visuomenės sukrėtimai, kurių pakaktų šimtmečiui, išsiteko viename žmogaus amžiuje. Šį metą pažymėjo ir reikšmingą pėdsaką Vakarų istorijoje palikusi meno revoliucija – romantizmo literatūros prover- žis su George‘o Gordono Byrono (1788–1824), Adomo Mickevičiaus (1798–1855), Aleksandro Puškino (1799–1837), Victoro Hugo (1802–1885) kūryba. Tad vėlyvosios Apšvietos epocha – skirtingų politinių, socialinių, kultūrinių projektų, kūrybinių pasaulėvaizdžių sankirtos laukas, kuriame kristalizavosi XIX amžiaus Europos modernizacijos2 linkmės. Šios epochos Lietuva – buvusios Lietuvos Didžiosios Kunigaikštystės žemės, po trečiojo ATR padalijimo įjungtos į Rusijos imperiją. XIX a. I pusėje ši teritorija oficialiai vadinta Vilniaus, Gar- dino ir Minsko gubernijomis, tačiau kasdienėje krašto gyventojų sąmonėje tai tebebuvo Lietuva 1 Antanas Strazdas, Giesmė apie siratas, parengė ir vertė Vytautas Vanagas, Vilnius: Vaga, 1974, p. 80. 2 Modernizacija – luominės visuomenės transformacija į modernią, kurios pagrindas – autonomiškas indivi- das; šiam procesui būdinga progreso vertės dominavimas tradicijos ir paveldo atžvilgiu, mokslinio pasau- lėvaizdžio įsivyravimas, keičiantis religinės sąmonės ir paveldėtų papročių vaidmenį asmens ir visuomenės gyvenime. 12 LIETUVOS LITERATŪROS ANTOLOGIJA • 1795–1831 su jos istoriniais regionais3. Literatūrinis gyvenimas Lietuvoje šiuo laikotarpiu telkėsi kultūros centre – Vilniuje su Vilniaus universitetu, jo akademine bendruomene
Load more

Recommended publications
  • Agnieszka Świętosławska Pod Skrzydłami Akademii : Wileńscy Malarze W Petersburgu W Okresie Międzypowstaniowym
    Agnieszka Świętosławska Pod skrzydłami Akademii : Wileńscy malarze w Petersburgu w okresie międzypowstaniowym Sztuka Europy Wschodniej Искусство Bосточной Европы Art of Eastern Europe 4, 281-292 2016 SZTUKA EUROPY WSCHODNIEJ Искусство восточной Европы THE ART OF EASTERN EUROPE TOM IV agnieszka Świętosławska uniwersytet Łódzki, polski instytut Studiów nad Sztuką Świata pod skrzydłami akademii. Wileńscy malarze w Petersburgu w okresie międzypowstaniowym Zamknięcie Uniwersytetu Wileńskiego w ramach miłośnika sztuki i artysty-amatora Edwarda Jana represji po upadku powstania listopadowego przy- Römera przez Kanutego Rusieckiego 4. Choć na niosło wieloletnią stagnację w życiu artystycznym zajęciach starano się stosować nowoczesne meto- miasta . Prywatne lekcje malarstwa, dawane w do- dy dydaktyczne (wprowadzone zostały na przy- mach zleceniodawców lub we własnych pracow- kład studia z żywego modela) i mimo iż miejsce to niach przez m .in . Kanutego Rusieckiego i Wincen- było kuźnią patriotycznych idei sztuki narodowej, tego Dmochowskiego, z oczywistych względów nie to pod względem poziomu kształcenia artystycz- były w stanie zastąpić edukacji akademickiej . Wła- nego nie mogła ona zastąpić oficjalnej akademii . dze zaś przez długi czas nie wyrażały zgody na zor- W związku z tym w okresie międzypowstaniowym ganizowanie jakiejkolwiek uczelni artystycznej – wielu młodych artystów z Wilna decydowało się na w 1843 roku odrzucono prośbę byłego wykładowcy emigrację i studia zagraniczne – szczególnie duża uniwersyteckiego, Kazimierza Jelskiego, o otwarcie grupa wyjechała do Petersburga 5. szkoły rzeźby 1. W latach 50 . powróciły projekty Wpływ na taki wybór miały zapewne dawniejsze zorganizowania szkoły rysunku, malarstwa i rzeź- pozytywne kontakty środowiska wileńskiego z Aka- by – o próbach podjętych wraz z Dmochowskim demią Sztuk Pięknych w Petersburgu – na początku i Jelskim wspominał w prywatnej korespondencji lat 20 .
    [Show full text]
  • Pominięte, Niedocenione, Niedokończone
    Pominiete_niedocenione_niedokonczone_strony_1+2+3:HUMANITAS-16 6/3/14 09:20 Page 3 (Black pl Badania Monika Stankiewicz-Kopeç Pomini´te, niedocenione, niedokoƒczone Studia i rozprawy o kulturze literackiej XIX wieku Akademia Ignatianum Wydawnictwo WAM Kraków 2013 Pominiete_niedocenione_niedokonczone_strony_1+2+3:HUMANITAS-16 6/3/14 09:20 Page 2 (Black pl HUMANITAS STUDIA KULTUROZNAWCZE Badania • Wprowadzenia • Monografie • èród∏a j Seria pod redakcjà Andrzeja Gielarowskiego Komitet Naukowy prof. dr hab. Tomasz Gàsowski, prof. dr hab. Henryk Pietras, prof. dr hab. Stanis∏aw Stabry∏a, dr hab. Krzysztof Koehler, prof. dr hab. Dariusz Rott, dr hab. Janusz Smołucha, dr hab. Stanis∏aw Sroka, dr hab. Andrzej WaÊko j Publikacje serii Humanitas. Studia Kulturoznawcze, przygotowywanej przez pracowników naukowych Instytutu Kulturoznawstwa Akademii Ignatianum w Krakowie, kierowane sà do czytelnika zainteresowanego refleksjà nad kulturà w zakresie jej êróde∏, natury oraz przemian dokonujàcych si´ przez wieki i wspó∏czeÊnie. Celem serii jest zarówno wprowadzanie w poszczególne dziedziny kulturoznawstwa, jak i prezentowanie najnowszych badaƒ w tym zakresie. Dlatego publikujemy prace zbiorowe i podr´czniki, jak te˝ monografie oraz teksty êród∏owe ujmujàce tematyk´ kulturoznawczà z ró˝nych perspektyw naukowych. Naukowy charakter serii, gwarantowany przez uczestnictwo kompetentnych badaczy poszczególnych dziedzin kultury w jej powstawaniu, idzie w parze z przyst´pnoÊcià równie˝ dla czytelników stawiajàcych pierwsze kroki w analizowaniu fenomenu kultury. © Akademia Ignatianum w Krakowie, 2013 ul. Kopernika 26 • 31-501 Kraków Publikacja dofinansowana ze środków przeznaczonych na działalność statutową Wydziału Filozoficznego Akademii Ignatianum w Krakowie Recenzenci prof. zw. dr hab. Ewa Kosowska (UŚ) dr hab. prof. UR Marek Stanisz (UR) Redakcja Magdalena Jankosz Projekt okładki i stron tytułowych Lesław Sławiński – PHOTO DESIGN ISBN 978-83-7614-162-6 (AI) ISBN 978-83-277-0071-1 (WAM) WYDAWNICTWO WAM ul.
    [Show full text]
  • 2015 Polonezu Knygele Angl 6
    60 THE COMPOSER "If not for the tragic fate of my Motherland and my dants of the nobility in the Grand Duchy of Lithuania nation, I would have become a composer..." and later during the occupation the Russian empire were Mykolas Kleopas Oginskis taught music; they travelled abroad to improve the know- ledge; play in the environment of an aristocracy. In the Since his childhood, M. K. Oginskis was being second half of the 18th century, when the personality of prepared for the public service but he always had a the Duke Mykolas Kleopas matured, the fashion of mu- talent for music. Mykolas Kleopas became famous, sical performances among the aristocracy was on its pe- earned the recognition and glory at the age of 25. ak. There is no coincidence that the Enlightenment is He was the best known as a composer of the very often called the century of "Monarchs the musicians". popular polonaises, romances, mazurkas and other However, just to know how to play music was not musical works. enough – everyone sought to be among the world's ce- Musicologist, honored artist of Belarus, the head lebrity community." of art collective "Belarus chapel", laureate of Bela- In his childhood "Memoirs", Mykolas Kleopas wro- rusian State Award for creative achievements in cul- te that at the age of 20 he already played all the mu- ture and arts (in 1999) Victor Skorobogatov has sta- sic from notes. However, there were moments in his ted that such success of Mykolas Kleopas, "resulted life, when he did not touch the piano for a few years.
    [Show full text]
  • Inwentarz Rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej
    435-W 962,* UlTj INWENTARZ RĘKOPISÓW BIBLIOTEKI JAGIELLOŃSKIEJ Nr 11435-11862 ARCHIWUM DOMOWE PAWLIKOWSKICH C Z Ę Ś Ć II KRAKÓW 2012 INWENTARZ RĘKOPISÓW BIBLIOTEKI JAGIELLOŃSKIEJ NR 11435-11862 ARCHIWUM DOMOWE PAWLIKOWSKICH CZĘŚĆ II INVENTARIUM LIBRORUM MANUSCRIPTORUM BIBLIOTHECAE IAGELLONICAE Codices 11435-11862 ARCHIVUM DOMUS PAWLIKOWSCIANAE PARS II SUMPT1BUS BIBLIOTHECAE IAGELLONICAE INWENTARZ RĘKOPISÓW BIBLIOTEKI JAGIELLOŃSKIEJ NR 11435-11862 ARCHIWUM DOMOWE PAWLIKOWSKICH CZĘŚĆ II Opracowali IWONA BATOR, GRZEGORZ FULARA, MONIKA JAGLARZ, JOANNA JAŚKOWIEC, URSZULA KLATKA, EWA MALICKA pod redakcją MONIKI JAGLARZ i EWY MALICKIEJ Biblioteka Jagiellońska 1001640523 1001640523 n a k ł a d e m b i b l i o t e k i jagiellońskiej Publikacja współfinansowana z funduszy Biblioteki Jagiellońskiej oraz Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (umowa nr 980/1/P-DUN/2012). Opracowanie indeksu URSZULA KLATKA Redakcja techniczna, projekt okładki i łamanie tekstu GRZEGORZ FULARA © Biblioteka Jagiellońska - Kraków 2012 ISBN 978-83-934926-0-2 Na okładce: Zaświecie. Fotografia. Rkp. 11609 IV, k. 63. Bieżący tom Inwentarza rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej jest drugim z ko­ lei tomem zawierającym opisy rękopisów wchodzących w skład Archiwum Domowego Pawlikowskich. W tomie pierwszym skatalogowane zostały dokumenty majątko­ we i papiery rodzinne Pawlikowskich różnych linii oraz spuścizny archiwalne po głównych przedstawicielach rodu. Tom drugi pomieści opisy katalogowe archiwaliów rodzin spokrewnionych z Paw­ likowskimi oraz, tak nazwane przez twórcę Archiwum, „rękopisy pozarodzinne”. Historia powstania Archiwum opisana została we wstępie do poprzedniego tomu Inwentarza. Michał Pawlikowski, który miał poczucie misji stworzenia miejsca za­ bezpieczenia skarbów polskiej historii i literatury, od samego początku, oprócz otoczenia opieką ocalałych rodzinnych dokumentów, przyjmował chętnie w darze archiwa­ lia również od osób obcych, chcących w godnym zaufania miejscu ulokować swe rodzinne pamiątki.
    [Show full text]
  • PLISIECK.CHP:Corel VENTURA
    Teka Kom. Hist. OL PAN, 2004, 1, 110–160 POWSTANIE LISTOPADOWE NA LITWIE I ¯MUDZI Jacek Feduszka Muzeum Zamojskie e-mail: [email protected] Streszczenie. Powstanie litewskie 1831 r. zajmuje wa¿ne miejsce w dziejach powstania listopado- wego lat 1830–1831. Powstañcy litewscy, chwytaj¹c za broñ przeciwko Rosji niepodzielnie panuj¹cej na ziemiach litewskich, nawi¹zywali przede wszystkim do wielowiekowych zwi¹zków Litwy i Polski, wspólnych walk z potêg¹ moskiewsk¹ po rozbiorach Polski, a tak¿e do tradycji patriotycznych i pamiêci o niepodleg³ej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Artyku³ stanowi zarówno omówienie dotychczasowej historiografii polskiej i obcej prezentuj¹cej powstanie listopadowe na Litwie, jak te¿ stara siê odtworzyæ organizacjê, wybuch i przebieg powstania w powiatach litewskich, nawet tych najodleglejszych. Omówiona zosta³a tak¿e m.in. istotna rola, jak¹ odegrali w powstaniu duchowni ró¿nych wyznañ. Tekst zamyka opis dzia³añ korpusów regularnego Wojska Polskiego na Litwie i ich losy po upadku powstania. Autor stara³ siê zaprezentowaæ organizacjê powstania i przebieg dzia³añ zbrojnych na Litwie w odniesieniu do ca³ego terytorium szeœciu guberni tzw. Kraju Pó³nocno-Zachodniego, a przede wszystkim w odniesieniu do ca³ego terenu ¯mudzi, gdzie powstanie rozpoczê³o siê najwczeœniej i powstañcy wykazali najwiêksz¹ aktywnoœæ. Podkreœlono tak¿e œcis³y zwi¹zek dzia³añ na Litwie z powstaniem na terenach województw augustowskiego i czêœci podlaskiego w Królestwie Polskim oraz w ob- wodzie bia³ostockim. S³owa kluczowe: powstanie listopadowe, Litwia, ¯mudŸ Powstanie litewskie 1831 r., zajmuje wa¿ne miejsce w dziejach powstania listopadowego. Powstañcy litewscy chwytaj¹c za broñ przeciwko Moskwie, nawi¹zywali przede wszystkim do wielowiekowych zwi¹zków Litwy i Polski, wspólnych walk z potêg¹ moskiewsk¹ po rozbiorach Polski, a tak¿e do tradycji patriotycznych i pamiêci o niepodleg³ej Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
    [Show full text]
  • Lumen Poloniae Nr 1/2008
    L U M E N POLONIAE Nr 1/2008 L U M E N POLONIAE Nr 1/2008 Warszawa 2008 WY śSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZ ĄDZANIA W WARSZAWIE Lumen Poloniae nr 1/2008 Rada naukowa: Bp. Bronisław Dembowski – Honorowy Przewodnicz ący Rady Naukowej Leon Guma ński – Honorowy Przewodnicz ący Rady Naukowej Stanisław Jedynak – Przewodnicz ący Rady Naukowej Henryk Pilu ś – Zast ępca Przewodnicz ącego Rady Naukowej Artur Andrzejuk, Bronisław Burlikowski, Roman Darowski SJ, Mieczysław Luba ński Mirosław A. Michalski, Stefan Konstańczak, Ewa Starzy ńska-Ko ściuszko, Janusz Kuczy ński, Eulalia Sajdak-Michnowska, Ryszard Palacz, Wojciech Rechlewicz, Lucyna Wi śniewska-Rutkowska, Wojciech Słomski, Barbara Szotek, Bogumiła Truchli ńska, Iwo Zieli ński, Jan Zubelewicz, Zespół redakcyjny: Bronisław Bulikowski– Redaktor Naczelny Wojciech Słomski – Zast ępca Redaktora Naczelnego Marcin Staniewski– Sekretarz Redakcji Opracowanie graficzne, skład i łamanie: Adam Polkowski [email protected] Printed in Poland Copyright by Katedra Filozofii WyŜszej Szkoły Finansów i Zarz ądzania w Warszawie śaden fragment tej publikacji nie mo Ŝe by ć reprodukowany, umieszczany w systemach przechowywania informacji lub przekazywany w jakiejkolwiek formie − elektronicznej, mechanicznej, fotokopii czy innych reprodukcji – bez zgody posiadacza praw autorskich Wydawnictwo: Wy Ŝszej Szkoły Finansów i Zarz ądzania w Warszawie, Warszawa 2008 www.lumen-poloniae.vizja.pl ; [email protected] ISSN 1897- 9742 SPIS TRE ŚCI Spis tre ści ........................................................................................................................5
    [Show full text]
  • Los Antepasados De A. Mickiewicz Como Respuesta a La Cuestión De La Independencia De Polonia
    Los Antepasados de A. Mickiewicz como respuesta a la cuestión de la independencia de Polonia Universidad Complutense de Madrid [email protected] Recibido: Diciembre de 2003 Aceptado: Abril de 2004 Resumen Adam Mickiewicz ocupa un lugar privilegiado en el panorama del romanticismo polaco y es el responsable de las principales transformaciones estéticas e ideológicas de este periodo. Plasmar una nueva concepción del mundo, del hombre y de la poesía es el objetivo de toda su producción, pero especialmente de Los Antepasados de Dresde (1 832), obra que marca el comienzo de una etapa decisiva para Mickiewicz tanto en el terreno personal como en el artístico, y con la que trata de dar respuesta al problema de la pérdida de la independencia de su nación desde una perspectiva mesiánica. Palabras clave: Literatura polaca, Romanticismo, Mickiewicz, drama, Mesianismo. Abstract A. Mickiewicz's Forefathers' Eve as un Answer to the Question of the Polish Independence Adam Mickiewicz has a privileged place in the Polish Romanticism, and he is responsible for the main aes- thetic and ideological changes of this period. The main goal of al1 his literary production is shaping a new concept of the world, man and poetry. This is especially important in the case of Dresden ForefatherslEve (1832), a work that inaugurates a decisive phase for the poet's personal and professional sphere. Forefathers' Eve is Mickiewicz's answer from a messianic perspective to the problem of the loss of independence of his nation. Key words: Polish Literature, Romanticism, Mickiewicz, drama, Messianism. SUMARIO O. Introducción; 1. Circunstancias y proceso de creación de Los Antepasados 114 2.
    [Show full text]
  • Antoni Malczewski
    Białobrzeska ANTONI MALCZEWSKI KATEDRA BADAŃ FILOLOGICZNYCH „WSCHÓD – ZACHÓD” WYDZIAŁ FILOLOGICZNY UNIWERSYTETU W BIAŁYMSTOKU WYDAWNICTWO PRYMAT MARTA BIAŁOBRZESKA ANTONI MALCZEWSKI LITERACKIE MITOLOGIZACJE BIOGRAFII Białystok 2016 Naukowa Seria Wydawnicza: „Czarny Romantyzm” Redakcja Serii: Jarosław Ławski (Przewodniczący) Marcin Bajko, Grzegorz Czerwiński, Anna Janicka, Grzegorz Kowalski, Dariusz Kukiełko, Marek Olesiewicz, Iwona E. Rusek, Michał Siedlecki, Łukasz Zabielski (Sekretarz Redakcji) Rada Redakcyjna: Halina Krukowska – Przewodnicząca (UwB), Wojciech Gutowski (UKW), Maria Kalinowska (UW), Zbigniew Kaźmierczak (UwB), Alina Kowalczykowa (IBL PAN), Michał Kuziak (UW), Abp Edward Ozorowski (UwB), Leszek Libera (UZ), Marek Nalepa (URz), Elżbieta Nowicka (UAM), Mikołaj Sokołowski (IBL PAN), Włodzimierz Szturc (UJ) Recenzenci tomu: prof. senior Halina Krukowska (Białystok) prof. dr hab. Jarosław Ławski (UwB, Białystok) Redakcja tomu: Marta Białobrzeska Streszczenie: dr Jacek Partyka Indeks nazwisk: Marta Białobrzeska, Michał Siedlecki Korekta: Zespół Skład, koncepcja graficzna: Ewa Frymus-Dabrowska, PRYMAT Redakcja techniczna: Dariusz Kukiełko, Jarosław Ławski © Copyright by Marta Białobrzeska, Białystok 2016 Na okładce wykorzystano fragment książki. ISBN: 978-83-7657-204-8 Mariusz Śliwowski ul. Kolejowa 19; 15-701 Białystok tel. 602 766 304, e-mail: [email protected] www.prymat.biasoft.net Motto: I jak on mógł? Wiedząc to, co wiemy O jego życiorysie. Co dzień świadomy Krzywd, które wyrządził. Myślę, że świadomy. Nie dbał o swoją
    [Show full text]
  • Articu Lat Io N S O F T H E P O Lish
    CULTURAL STUDIES APPENDIX ENGLISH EDITION 2019 Nr 2 A R T IC U L A T I O N S O F T H E P O L I S H I D E N T I T Y EDITOR-IN-CHIEF: dr hab. Brygida Pawłowska-Jądrzyk, prof. UKSW (Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw) DEPUTY EDITOR-IN-CHIEF: dr Piotr Jakubowski (Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw) STAFF MEMBERS: dr Agnieszka Smaga (Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw) prof. dr hab. Ewa Szczęsna (Warsaw University) MANAGING EDITOR: dr Dorota Dąbrowska (Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw) ASSISTANT: mgr Katarzyna Gołos-Dąbrowska (Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw) ADVISORY BOARD: dr hab. Anna Czajka-Cunico, prof. UKSW (Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw) dr hab. Dorota Kielak, prof. UKSW (Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw) prof. dr hab. Teresa Kostkiewiczowa (Institute of Literary Research of Polish Academy of Sciences) prof. dr Luca Lecis (Università degli Studi di Cagliari) prof. dr hab. Mieczysław Mejor (Institute of Literary Research of Polish Academy of Sciences) dr Alberto Pirni (Scuola Superiore Sant Anna, Pisa) prof. dr Bernd-Juergen (Warneken, Empirische Kulturwissenschaften, Ludwig-Uhland-Institut, Tübingen) dr hab. Jan Zieliński, prof. UKSW (Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw) TRANSLATION: Biuro Tłumaczeń Lingua Lab, ul Piastowska 8a, Kraków REVISION AND PROOFREADING: dr Małgorzata Ciunovič Jacek Łuczak LINGUISTIC EDITION: dr Piotr Jakubowski COVER DESIGN: dr Agnieszka Smaga LOGO DESIGN: Marek Ostrowski TYPESETTING: Maciej Faliński Website: www.zalacznik.uksw.edu.pl Email: [email protected] ISSN 2392-2338 The primary version of the journal is an on-line one.
    [Show full text]
  • BP 2018-1 Po Zmianie.Indd
    BIBLIOTEKARZ PODLASKI 2018/1 (XXXVIII) ISSN 1640-7806 (print) ISSN 2544-8900 (online) http://bibliotekarzpodlaski.ksiaznicapodlaska.pl/ Joel J. Janicki Soochow University, Taiwan Edward Lubomirski’s heroic meditations: Background and introduction Ujęcia interdyscyplinarne i komparatystyczne Abstract: The author has undertaken the difficult task of reconstruction, analy- sis and interpretation of Graves on the death of Tadeusz Kosciuszko (1821), which was given the subtitle Knightly Prides. It is one of the lesser known works of Edward Lubomirski, a Polish aristocrat, diplo- mat and poet, who lived between 1796- and 1823. As an editor, and translator of Klingemann’s Faust Lubomirski is considered to be one of the most important precursors of Polish Romanticism. Key words: Lubomirski Pre-Romanticism, 19th-century literature Edwarda Lubomirskiego dumy rycerskie. Tło i wprowadzenie Streszczenie: Autor podjął się trudnego zadania rekonstrukcji, analizy i interpretacji Grobów w dniu śmierci Tadeusza Kościuszki (1821), którym nadano podtytuł dumy rycerskie. Jest to jedno z mniej znanych dzieł Edwar- da Lubomirskiego, polskiego arystokraty, dyplomaty i poety, żyjącego w latach 1796–1823. Jako redaktor, edytor i tłumacz Fausta Klingeman- na uchodzi Lubomirski za jednego z najważniejszych prekursorów pol- skiej epoki romantyzmu. Słowa-klucze: Lubomirski, preromantyzm, literatura XIX wieku 233 Joel J. Janicki, Edwarda Lubomirskiego „dumy rycerskie”. Tło i wprowadzenie The untimely death of the poet proved all too common a theme in Romantic Literature, not least among them Lord Byron (1788–1824) who died from a fever in his beloved Greece, John Keats who succumbed to the ravages of consumption at the tender age of 25, Percy Shelley (1792–1822) who drowned in a storm on the Gulf of Spezia, as well as the Russian po- ets Alexander Pushkin (1799–1837) and Mikhail Lermontov (1814–1841).
    [Show full text]
  • Poezja I Wojna. Twórczość Poetów-Żołnierzy.Pdf
    Uniwersytet im. Adama Mickiewicza Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Zakład Literatury Romantyzmu Poezja i wojna. Twórczość poetów-żołnierzy lat 1805-1835 (między Legionami a powstaniem listopadowym) mgr Łukasz Słaby Rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem dr. hab. Jerzego Borowczyka Poznań 2015 1 Spis treści Wstęp ......................................................................................................................................... 4 Część I. Poeci-żołnierze w epoce napoleońskiej ...................................................... 14 Prolog. 1795 i Treny na upadek Polski Józefa Morelowskiego ........................................... 14 Rozdział 1. Gorycz i patos wojny w Wierszu do legiów Polskich i Grenadierze-filozofie Cypriana Godebskiego ........................................................................................................... 26 O cudzą sprawę .................................................................................................................... 26 Upominek Litości ................................................................................................................. 39 Rozdział 2. Pokolenie ideałów 1812 roku. O Andrzeju Brodzińskim i Wincentym Reklewskim ............................................................................................................................. 50 1812 ...................................................................................................................................... 50 Dumy wojownika .................................................................................................................
    [Show full text]
  • N I E P O D L E G Ł O Ś Ć I PA M I
    W poprzednich numerach między innymi: 2020 nr 1 (69) N • Maria J. Turos, François Girardot – francuski medyk polskich szwoleżerów; • Iwona Osłowska, Kobiety w sztuce. Zapomniane artystki: Janina Nowotnowa (1881−1963) − malarka, graficzka; • Paweł Olszewski, Polacy na Kaukazie Południowym w latach I wojny światowej I i po jej zakończeniu (1914−1921); • Stanisław Hadyna, Stanisław Sarnicki – historyk, pastor, patriota; • Jacek Knopek, Emigracja polska i Polonia na Bliskim Wschodzie w XIX i XX wieku. Zarys syntezy. E 2020 nr 2 (70) • Janusz Szczepański, Okupacja sowiecka Mazowsza Północnego podczas najazdu 1920 r.; pamięć P • Mariusz Mróz, Bitwa pod Radzyminem w r. 1920 – wspomnienia por. Rudolfa Aurigi; i • Beata Michalec, Stefan Starzyński w kampanii wyborczej; • Stanisław Dziedzic, Konspiracyjne życie teatralne w Krakowie (1939–1945); O • Janusz Gmitruk, Zygmunt Jan Rumel – żołnierzowi i poecie w 105. rocznicę urodzin. 2020 nr 3 (71) D • Beata Michalec, Towarzystwa przyjaciół dzielnic Warszawy i ich rola w życiu społecznym Stolicy; • Janusz Gmitruk, Polskie Stronnictwo Ludowe „Wyzwolenie” – powstanie, działalność, myśl programowa niepodległościowej partii politycznej; L • Jan Wiktor Sienkiewicz, Twarze i pejzaże. Tadeusz Wojnarski – z „nieludzkiej ziemi” do Szwajcarii; • Grzegorz Pełczyński, Michała Kryspina Pawlikowskiego rozważania na temat dziejów najnowszych; E • Krzysztof Siemianowski, O bogatej tradycji profesji muzealnika i świadomym podejściu do wyzwań współczesnego świata. G niepodległość niepodległość ł Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego i pamięć pochodzących z Funduszu Promocji Kultury O 72 ISSN 1427-1443 0 4 ś Czasopismo humanistyczne Rocznik XXVII • 2020 • nr 4 (72) 9 771427 144004 ć Czasopismo humanistyczne Rocznik XXVII • 2020 • nr 4 (72) „Niepodległość i Pamięć” Czasopismo humanistyczne 2020 © copyright by Muzeum Niepodległości w Warszawie Rada naukowa: prof.
    [Show full text]