Lumen Poloniae Nr 1/2008
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
L U M E N POLONIAE Nr 1/2008 L U M E N POLONIAE Nr 1/2008 Warszawa 2008 WY śSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZ ĄDZANIA W WARSZAWIE Lumen Poloniae nr 1/2008 Rada naukowa: Bp. Bronisław Dembowski – Honorowy Przewodnicz ący Rady Naukowej Leon Guma ński – Honorowy Przewodnicz ący Rady Naukowej Stanisław Jedynak – Przewodnicz ący Rady Naukowej Henryk Pilu ś – Zast ępca Przewodnicz ącego Rady Naukowej Artur Andrzejuk, Bronisław Burlikowski, Roman Darowski SJ, Mieczysław Luba ński Mirosław A. Michalski, Stefan Konstańczak, Ewa Starzy ńska-Ko ściuszko, Janusz Kuczy ński, Eulalia Sajdak-Michnowska, Ryszard Palacz, Wojciech Rechlewicz, Lucyna Wi śniewska-Rutkowska, Wojciech Słomski, Barbara Szotek, Bogumiła Truchli ńska, Iwo Zieli ński, Jan Zubelewicz, Zespół redakcyjny: Bronisław Bulikowski– Redaktor Naczelny Wojciech Słomski – Zast ępca Redaktora Naczelnego Marcin Staniewski– Sekretarz Redakcji Opracowanie graficzne, skład i łamanie: Adam Polkowski [email protected] Printed in Poland Copyright by Katedra Filozofii WyŜszej Szkoły Finansów i Zarz ądzania w Warszawie śaden fragment tej publikacji nie mo Ŝe by ć reprodukowany, umieszczany w systemach przechowywania informacji lub przekazywany w jakiejkolwiek formie − elektronicznej, mechanicznej, fotokopii czy innych reprodukcji – bez zgody posiadacza praw autorskich Wydawnictwo: Wy Ŝszej Szkoły Finansów i Zarz ądzania w Warszawie, Warszawa 2008 www.lumen-poloniae.vizja.pl ; [email protected] ISSN 1897- 9742 SPIS TRE ŚCI Spis tre ści ........................................................................................................................5 Wojciech Słomski.........................................................................................................7 Filozofia polska i jej konteksty mi ędzynarodowe Polish philosophy in the international contexts Leszek Kopciuch ........................................................................................................31 Nie-słowia ńskie momenty w historiozofii A. Cieszkowskiego Non-Slavic Moments in A. Cieszkowski’s Historiosophy Zbigniew Ambro Ŝewicz .............................................................................................43 Czas w filozofii indywidualizmu (Wincenty Lutosławski i ks. Augustyn Jakubisiak) Time in the Philosophy of Individualism (Wincenty Lutosławski and Father Augustyn Jakubisiak) Artur Pastuszek...........................................................................................................61 Stanisława Ignacego Witkiewicza potyczki z psychoanaliz ą Skirmishes with Psychoanalysis of Stanisław Ignacy Witkiewicz Jadwiga Suchmiel.......................................................................................................77 Doktoraty Polek z filozofii na Uniwersytecie w Wiedniu do 1939 roku The Polish women’s Doctorates of Philosophy at the University of Vienna until 1939 Mariusz Ciszek ...........................................................................................................87 Bioetyka w twórczo ści polskich etyków współczesnych Bioethics in the works of contemporary Polish ethicists Remigiusz Król...........................................................................................................97 Integracja jako istotny czynnik osobowo ści psychicznej według Karola Wojtyły Integrity as a significant factor of a psychic personality according to Karol Wojtyła Dariusz Pater ............................................................................................................109 Maciej Kazimierz Sarbiewski – The aesthetical motives Leszek Skrzypek.......................................................................................................121 Antoni Ostrowski, Ten biedny Mickiewicz , zapiski z pocz ątków towia ńszczyzny. Z r ękopisu odczytała, skomentowała i wst ępem poprzedziła El Ŝbieta Z. Wichrowska, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gda ńsk 2006, 392 s. WY śSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZ ĄDZANIA W WARSZAWIE Bogna Choi ńska .......................................................................................................125 Wojciech Słomski, Bioetyka. Zagadnienia wybrane , Wydawnictwo Katedry Filozofii Wy Ŝszej Szkoły Finansów i Zarz ądzania w Warszawie, Warszawa 2007, 181 s. Tomasz Pawlikowski................................................................................................129 Twórca Szkoły Lwowsko-Warszawskiej w 70. rocznic ę śmierci Kazimierza Twardowskiego , dz. zb. pod redakcj ą naukow ą prof. zw. dr hab. Wojciecha Słomskiego, Wydawnictwo Katedry Filozofii Wy Ŝszej Szkoły Finansów i Zarz ądzania w Warszawie, Warszawa 2008, 138 s. Lumen Poloniae – NR 1/2008 L U M E N POLONIAE nr 1/2008 Wojciech Słomski Filozofia polska i jej konteksty mi ędzynarodowe Polish philosophy in the international contexts Chodzi mi nie tyle o porównanie filozofii polskiej z filozofi ą w innych krajach, lecz przede wszystkim o zarysowanie pewnych cech konstytutywnych dla stosunku polskiej filozofii do filozofii na świecie oraz o wpływ szeroko poj ętej sytuacji mi ędzynarodowej (politycznej i ekonomicznej) na rozwój filozofii w Polsce. Praca ta po świ ęcona jest wprawdzie filozofii współczesnej, jednak zarówno sama filozofia, jak i pewna ogólna filozoficzna świadomo ść oraz stosunek do refleksji filozoficznej wyrastają z pewnej tradycji, ró Ŝnej w przypadku Polski od tradycji filozofowania w krajach nadaj ących (obecnie i w przeszło ści) główny ton filozofii na świecie. Pewne porównania stanu współczesnej filozofii polskiej z filozofi ą dziewi ętnastowieczn ą czy nawet jeszcze wcze śniejsza wydaje si ę zatem nieodzowne. Zwróc ę te Ŝ uwag ę na opinie tych autorów, którzy stan polskiej filozofii współczesnej uwa Ŝaj ą za niezadowalaj ącą. W ostatniej cz ęś ci pracy postaram si ę przedstawi ć kilka postulatów, których spełnienie wydaje si ę by ć warunkiem odnowy filozofii w Polsce 1 i mi ędzynarodowej doniosło ści polskiej refleksji filozoficznej. Od czasów o świecenia towarzyszy polskim filozofom przekonanie, Ŝe kondycja filo- zofii uprawianej w Polsce jest zła, Ŝe wymaga odnowy, powinna nadrobi ć dystans do filozofii europejskiej i Ŝe konieczne jest wskazanie recept pozwalaj ących osi ągn ąć owe cele. O filozofii przełomu wieku XVIII i XIX w Polsce Tatarkiewicz pisze, Ŝe jej typo- wym tematem było wyja śnienie, dlaczego osi ągni ęcia filozofii tak długo były niezado- 1 UŜywam zamiennie sformułowa ń filozofia polska i filozofia w Polsce . WY śSZA SZKOŁA FINANSÓW I ZARZ ĄDZANIA W WARSZAWIE 8 Wojciech Słomski walaj ące (...) 2. Równie Ŝ filozofów szkoły lwowsko – warszawskiej ł ączył negatywny stosunek do filozofii uprawianej w Polsce przed 1895 r. Pragn ęli oni unaukowienia filozofii, jasnego oddzielenia problemów pozornych od rzeczywistych i rozwi ązania tych ostatnich metodami naukowymi 3. Nie tylko zreszt ą Twardowski miał świadomo ść niskiego poziomu Ŝycia intelektual- nego w Polsce pod koniec wieku XIX. Równie Ŝ cały nurt społeczno – polityczny zwany pozytywizmem opierał si ę na prze świadczeniu, i Ŝ Ŝycie intelektualne w Polsce wymaga gruntownej odnowy. O programie i światopogl ądzie pozytywistów pod koniec XIX w. J. Rudzki pisze, i Ŝ dominowała w nim „ świadomo ść zacofania społecznego Polski i za ściankowo ść jej Ŝycia umysłowego 4. U świadomienie sobie kryzysu filozofii i uzna- nie, i Ŝ zachodzi potrzeba odrzucenia dotychczasowej tradycji filozofowania i podniesie- nia filozofii na wy Ŝszy poziom legło zatem u podstaw naukowych i pedagogicznych sukcesów szkoły lwowsko – warszawskiej. Warto zwróci ć uwag ę, Ŝe wprawdzie złej kondycji filozofii w Polsce towarzyszy świadomo ść kryzysu, jednak porównuj ąc sytuacj ę filozofii polskiej na pocz ątku wieku XIX i XX dostrzec ma dwie wa Ŝne ró Ŝnice. Otó Ŝ po pierwsze prawd ą jest, Ŝe rozpoczy- naj ąc swoj ą działalno ść we Lwowie Twardowski pragn ął nadgoni ć dystans dziel ący filozofi ę polsk ą od wiod ących filozofii europejskich, jednak to nadrabianie dystansu nie miało odbywa ć si ę w sposób bezkrytyczny. Twardowski sadził, Ŝe filozofia polska powinna pozostawa ć w pewnym krytycznym oddaleniu wobec pot ęg filozoficznych , takich jak Niemcy, Francja czy Anglia, dzi ęki czemu mogłaby sta ć si ę zdolna nie tylko do prowadzenia równorz ędnego dyskursu z filozoficznymi pot ęgami nad problemami, nad którymi w Europie si ę dyskutuje, lecz tak Ŝe wnie ść własny oryginalny i twórczy wkład i w ten sposób zyska ć własn ą filozoficzn ą to Ŝsamo ść . Drugim istotnym czynni- kiem ró Ŝni ącym szkoł ę lwowsko-warszawska od filozofii pocz ątków wieku XIX jest fakt, Ŝe była ona wła śnie szkoł ą filozoficzn ą: Twardowski zdołał skupi ć wokół siebie grono uczniów, którzy z kolei wychowali własnych uczniów. Te dwa czynniki zadecy- dowały, jak si ę wydaje, o tym, Ŝe Twardowskiemu nie tylko udało si ę przedstawi ć pro- gram odnowy filozofii w Polsce, lecz tak Ŝe program ten zrealizowa ć. Równie Ŝ obecnie dominuje w polskiej filozofii przekonanie – mniej lub bardziej uświadamiane – o jej niskim w porównaniu z krajami Europy Zachodniej i USA pozio- mie. Niekiedy spotka ć si ę nawet mo Ŝna z opiniami, Ŝe kryzys dotyczy całej Europy (czy 2 W. Tatarkiewicz, Wst ęp – mi ędzy O świeceniem a mesjanizmem , in: Jakiej filozofii Polacy potrzebuj ą, wyb. W. Tatarkiewicz, Warszawa 1970, s. XIX. 3 T. Kotarbi ński, Odpowied ź, op. cit., s. 327; I. D ąmbska, O niektórych pogl ądach Kazimierza Twardow- skiego z zakresu teorii nauk, in: Kwartalnik Filozoficzny 1039, s. 16. 4 J. Rudzki, Świ ętochowski i pozytywizm warszawski , in: Filozofia polska , pod red. B. Baczko, Warszawa 1967, s. 458. Lumen Poloniae – NR 1/2008