Dossier Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep jaargang nr. 4 de De jeugd van tegenwoordig “Ik heb geen god nodig om over vrijzinnig humanisme tot moreel hoogstaande waarden te komen.” Dirk Verhofstadt ziet atheïsme Oktober - november december 2014 | 3 Verschijnt driemaandelijks als basis voor wereldvrede

vrijzinnig humanistisch tijdschrift voor de maatschappelijk geëngageerde mens

deMens.nu Magazine | 2 deMens.nu Magazine | 3de jaargang nr. 4 oktober - november - december 2014 Verschijnt driemaandelijks Verantwoordelijke uitgever: Sylvain Peeters Oude Keulseweg 220 - 1933 Sterrebeek issn 2034-6646

deMens.nu – Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw Federaal Secretariaat Brand Whitlocklaan 87 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe T 02 | 735 81 92 F 02 | 735 81 66 [email protected] Je kan je gratis abonneren op www.deMens.nu deMens.nu Magazine.

hoofdredactie Hoe? Stuur een mailtje naar [email protected] Anne-France Ketelaer Marina Van Haeren OF stuur een brief naar deMens.nu-UVVvzw eindredactie Brand Whitlocklaan 87 Julie Van Garsse 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe

redactie Met vermelding van je naam en Franky Bussche adres. Veerle Cannoot Nele Deblauwe Lieve Goemaere Zin in de e-gazet? Liza Janssens Zin in de e-gazet, de digitale Ellen Vandevijvere nieuwsbrief van deMens.nu? Nils Vandevijvere Op het menu staan opinies, Sarah Van Gaens boeiende activiteiten, foto-­ Julie Van Garsse reportages en nog veel meer lekkers. Anne-Flor Vanmeenen We brengen je minstens een keer Dominique Verschuren per maand op de hoogte van markante nieuwtjes. Surf snel naar onze website en schrijf je in! lay-out GrafiekGroep Volg ons op foto’s cover, pagina 8, 10, 11, 25 © Jeroen Vanneste

foto pagina 3 © Isabelle Pateer - Otherweyes

deMens.nu Magazine wordt gratis verspreid binnen de vrijzinnig humanistische gemeenschap. De redactie van deMens.nu Magazine is niet verantwoordelijk voor de inhoud van de door derden geleverde artikels.

Onder auspiciën van de Unie Vrijzinnige Verenigingen vzw.

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers Conform de wet tot bescherming van de persoonlijke levenssfeer ten opzichte van de verwerking van persoonsgegevens (8 december 1992) delen wij je mee dat een aantal van je persoonsgegevens opgenomen worden in ons adressenbestand. DeMens.nu zal, als houder van dit bestand, je gegevens verwerken in het kader van volgend doeleind: verspreiden van publicaties en interne communicatie.

Op schriftelijk verzoek, gericht aan mevrouw Marina Van Haeren, algemeen directeur, Brand Whitlocklaan 87 te 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe, kan je een overzicht krijgen van de door deMens.nu over je opgeslagen persoonsgegevens. Onjuiste gegevens verbeteren wij op je verzoek.

Reacties op dit nummer kan je steeds doormailen naar [email protected]. Deze worden, na overleg en goedkeuring door de redactieraad, geplaatst op de website bij de rubriek Reacties van het desbetreffende deMens.nu Magazine.

3 | deMens.nu Magazine van de redactie

Bonte bagage

it jaar is het vijftig jaar geleden dat België met Marokko en Turkije akkoorden sloot opdat gastarbeiders gemakkelijker naar hier konden komen. Het was het begin van een migratieverhaal, dat verschillende vormen zou aannemen en de samenleving sterk zou veranderen. Vandaag klinken in België meer dan ooit verhalen uit alle windstreken. In de hoofdstad heeft meer dan de helft van de bewoners buitenlandse roots en in de nationale ploeg zijn enkel de shirts uniform. Deze bonte mix leidt tot verschillende gebruiken, gewoontes, uitdrukkingsvormen en soms zelfs een andere kijk op normen en waarden.

Deze verschillende bagage wordt vaak geduid als een geheel van cultuurverschillen, en vormt voer voor studies en discussies. Maar hoe ervaren mensen zelf deze verschillen en hoe gaan zij ermee om? Nemen zij soms bagage van anderen over, of is het ‘Oost west, thuis best’? En hoe werkt dat samenleven dan? Als vrijzinnig humanistisch blad draait het bij ons om mensen, en hoe ze hun weg vinden in de maatschappij. Hoog tijd dus om ons dossier te wijden aan het concept ‘cultuurverschillen’ vanuit een mensenperspectief. Cultuur zien we hier als de gewoontes en gebruiken waarover een volk beschikt. Hieronder vallen onder andere het geheel van normen en waarden, de voeding, taalgebruik, eetgewoontes, kleding, levensbeschouwing, muziek en dans...

Cultuurverschillen zijn ook voelbaar in de kleinste gemeenschap, zoals op de redactievloer van dit magazine. Onze pennen zijn even divers als de samenleving zelf, al schrijven we aan hetzelfde verhaal en met hetzelfde doel: de geëngageerde lezer een relevante portie lectuur voorschotelen. En aangezien deMens.nu verscheidenheid omarmt, laten we vanaf dit magazine verschillende stemmen aan bod komen in de Van de redactie. Als eindredactrice bijt ik alvast de spits af. Veel leesplezier. Julie Van Garsse

deMens.nu Magazine | 3 inhoud

14 foto © Jeroen Vanneste 7 8 13

dossier Oost west

Uitneem- bare Cultuurverschillen onder de loep katern ? 24 pagina’s We leven in een gemondialiseerde wereld. In onze samenleving, onze buurten en soms zelfs inthuis onze families bevindt zich eenbest mengelmoes van mensen met verschillende culturele achtergronden. Hoe leven ze samen in deze bonte mix? Hoe ervaren ze die cultuurverschillen en hoe gaan ze daar dan mee om? In dit dossier geven we het woord aan nieuwe en oude Belgen. We vragen hen hoe ze hun weg vinden in de Belgische samenleving en wat hen verbaast of ontroert tijdens deze zoektocht. We krijgen een inkijk in het leven van nieuwkomers, luisteren naar de successen en hindernissen bij gemengde koppels en gluren binnen in de huiskamers van verschillende generaties Vlamingen en Turkse migranten. En omdat ook levensbeschouwing tot cultuur behoort, ontmoeten we een ex-vrijzinnige die een opmerkelijk parcours aflegde. Ze koos voor een orthodox-joodse levensstijl. Tot slot mogen alle geïnterviewden die in dit dossier aan bod komen ons uitleggen wat hun favoriete ritueel is. [jvg]

4 | deMens.nu Magazine foto © Hujo 32 31

17

28 6 Markant

8 Onderhuids “Hoe meer kennis ik opdoe, hoe vrijer ik me voel” De vrijheidsstrijder in Dirk Verhofstadt 19 Bij deMens.nu 13 Dagschotel Wetenschap en natuur 22 Ingezoomd 20 Onder de loep 24 Vrijwilliger van bij ons Hoe maak je de juiste keuze? 30 Actua Tip: vertrouw niet op je brein Jongeren voelen zich als een vis in het water bij 26 groen gedacht vrijzinnig humanistische waarden Herbruikbare luiers, biogroenten, maar vooral: liefde en geborgenheid in de eco-crèche Jongeren boven! 14 Jong.nu 27 Breinpijn Jong en geëngageerd: Floris Van Laere wordt gelukkig van anderen gelukkig maken 18 Gedachtestreepje 28 Van de bovenste plank

Gedachten zijn vrij 35 Van dag tot dag. Een vrijzinnig 17 De mening humanist in het dagelijkse leven Saskia De Coster is waanzinnig dol op mannenondergoed 19 Column Raf Walschaerts 36 er is een huisvandeMens 34 Column Marleen Temmerman in je buurt!

deMens.nu Magazine | 5 Geestelijke gezond- mar heidszorg piekt kant. Markant bundelt merkwaardige, opzienbarende en grappige artikels uit de media. Julie Van Garsse Steeds meer Belgen kloppen aan bij een psychiater. In 2012 kregen psychiaters bijna vier keer meer patiënten over de vloer dan in 2003. Raad aan het Het aantal raadplegingen steeg namelijk van 87.000 per jaar naar 330.000. In de privépraktijken liep het aantal bezoeken op van 454.000 per jaar in 2003 tot 1.193.000 per jaar in 2012, een zaad serieuze verdubbeling. Ook het gebruik van geneesmiddelen voor geestelijke aandoeningen kende een piek. Rilatine werd in 2012 zes keer meer genomen dan in 2004. Daarnaast steeg ook het gebruik van de klassieke antidepressiva sterk in diezelfde periode. Eén miljoen Belgen slikt elke dag een pil tegen geestelijke aandoeningen. Een opmerkelijke vaststelling in een land waar de welvaart zo hoog is. Bron: De Morgen

Anticonceptie: aan/uit Wie zaad- of eicellen doneert, ziet zijn of haar toekomstige kinderen doorgaans niet opgroeien. Tegenwoordig kan je met een knop heel wat regelen vanop Toch kunnen ook donoren even hun ouderlijke afstand, denk maar aan de televisie of huishoudelijke gevoelens laten spelen wanneer ze hun bijdrage elektronica. Binnenkort bestaat er voor vrouwen ook een leveren. Op een nieuwe website, afstandsbediening voor hun eigen lichaam, en meer www.levensdonoren.be, zijn anonieme berichtjes bepaald voor het bepalen van hun vruchtbaarheid. te vinden van donoren aan hun toekomstige Een anticonceptiechip onder de huid, ontwikkeld kinderen. Het idee kwam van een man die zelf door het Amerikaanse bedrijf MicroCHIPS, beschermt ter wereld kwam met behulp van donorzaad. zestien jaar lang tegen zwangerschap. Elke dag Het creatief bureau Famous maakte er werk van komt er een kleine hoeveelheid levonorgestrel, een en ontwierp de site. De ziekenhuizen hopen dat vrouwelijk hormoon, vrij in het lichaam. Wie zwanger dit meer mensen aanzet om donor te worden, wil worden, kan echter met de afstandsbediening de want er is een enorm tekort. Een mooi initiatief anticonceptiechip afzetten, om hem na de bevalling weer waardoor anonieme donoren een stem krijgen en in te schakelen. Tegen 2018 zou de chip beschikbaar zijn. ‘hun’ kinderen wijze raad kunnen meegeven, zoals Een klein minpuntje: er bestaat een gevaar voor hacking. Je “Luister naar je ouders, doe wat ze zeggen, maar laat de afstandsbediening dus best niet rondslingeren. Kwestie soms eens niet” (geplukt van de website). van baas te blijven in eigen buik… Bron: Het Laatste Nieuws Bron: Deredactie.be

6 | deMens.nu Magazine Een neus voor seksen Kinderen Mensen zijn zoogdieren. Net zoals honden en katten aan elkaars achterste zonder snuffelen om het geslacht en de seksuele beschikbaarheid van hun gezelschap te jeugd kennen, gaan ook mensen af op deze feromonen (scheikundige geurstoffen) Ze zijn met meer dan 700 miljoen, om te raden of ze een man de vrouwen op deze wereld die of vrouw voor zich hebben. Dat reeds werden uitgehuwelijkt toen ontdekte een onderzoeksteam van de ze jonger dan 18 jaar waren. Dat Chinese Academie voor Wetenschappen zegt het VN-kinderfonds Unicef. in Peking. Ze lieten proefpersonen figuurtjes Meer dan één op de drie meisjes zien die over een computerscherm liepen. trouwden zelfs voor hun vijftiende. De testpersonen moesten raden of deze Een minderjarig meisje dat mannelijk of vrouwelijk waren. De typisch mannelijke en vrouwelijke loopjes uitgehuwelijkt wordt, heeft meer werden snel herkend, maar er was ook een categorie twijfelloopjes. Het kans op een levenslang benadeelde positie, ontbering geslacht herkennen lukte hier niet. Tot de onderzoekers de deelnemers en huiselijk geweld. Tijdens een zwangerschap en besprenkelden met een typisch mannelijke geur (androstadienon, dit bevalling loopt ze ook meer risico op complicaties scheiden mannen af in zweet en zaad). Dit deed de heteromannen niets, of een doodgeboren baby. Verder stelt de VN dat maar heterovrouwen en homomannen beoordeelden het loopje vervolgens wereldwijd 130 miljoen vrouwen en meisjes op deze als mannelijk. Sproeiden de deelnemers de stof estratetraenol (komt wereld het slachtoffer zijn van genitale verminking: vooral voor in vrouwelijke urine) over de deelnemers, dan reageerden zij hebben geen uitwendige geslachtsorganen meer. de heteromannen en beoordeelden ze het loopje als vrouwelijk. Op Door deze verschrikkelijke praktijken hebben deze homomannen en heterovrouwen had dit luchtje geen effect. kinderen en vrouwen geen recht op zelfbeschikking. Moraal van het verhaal: mensen ruiken de andere sekse, zelfs Bron: Deredactie.be zonder ze dat beseffen. En nog treffender: homomannen ruiken enkel mannen, maar reageren niet op de vrouwelijke lokstof. Wijsheid gaat niet door Homoseksualiteit zit dus duidelijk niet enkel in het hoofd, voor wie daar nog aan twijfelde. de maag (als je te veel Bron: De Standaard frieten eet) Wie ongezond eet, presteert slechter. Dat blijkt alvast uit een Europese studie naar de relatie tussen gezondheid Mens en dino en studeren bij universiteitsstudenten. Het onderzoek werd gedaan door een VUB-team. Hieruit bleek dat de Creationisten geloven dat het universum studenten die niet alle examens aflegden overwegend voortkomt uit een scheppingsdaad. Die van het mannelijk geslacht waren, grotere toenames in theorie staat haaks op de evolutietheorie tailleomtrek kenden tijdens het eerste semester en meer van Darwin. Toch vinden bezoekers frieten aten dan meer gedisciplineerde studiegenoten. Maar van het Creation Museum in Kentucky, ook bij de studenten die wel aan alle examens deelnamen, opgericht door aanhangers van het Bijbelse kon er een verband worden aangetoond tussen slechte creationisme, er binnenkort het skelet van cijfers en het mannelijk geslacht, een allosaurus. Van deze dino, die lijkt op de toename in gewicht, tailleomtrek tyrannosaurus rex, wordt algemeen aangenomen en hogere friet-, frisdrank- en dat hij 140 miljoen jaar geleden leefde in alcoholconsumptie. Noord-Amerika. Maar het museum wijst die Studenten moeten evolutionistische theorie af door te stellen natuurlijk wel van hun dat deze dino 4.300 jaar geleden op de aarde vrijheid proeven, maar rondliep aan de zijde van de mens en dat hij aan zoals bij alles: té is zijn einde kwam door de zondvloed van Noach. nooit goed. Voor de dino’s was er dus geen plaatsje voorzien op de Bron: VUB ark? Bron: De Morgen

deMens.nu Magazine | 7 “Hoe meer kennis ik opdoe, hoe vrijer ik me voel” Interview met Dirk Verhofstadt

8 | deMens.nu Magazine onderhuids

“Onze voorouders hebben gestreden voor de vrijheid van meningsuiting, voor de scheiding van kerk en staat, de gelijkwaardigheid van man en vrouw en het recht op zelfbeschikking. We moeten die zaken luider dan ooit blijven opeisen.” Moraalfilosoof en auteur Dirk Verhofstadt is een vrijheidsstrijder. In de Gentse aula’s van de faculteit Communicatiewetenschappen, in de politieke achterkamers en op de publieke tribune timmert hij aan een wereld waar kennis en denken tot vrijheid leiden. Een wereld volgens een universeel seculier humanisme. Hoe dat werkt, legt hij uit in zijn recente boek, Atheïsme als basis voor de moraal. Hiermee won deze vrijdenker op 21 juni de Prijs deMens.nu.

Nils Vandevijvere - foto’s © Jeroen Vanneste

Atheïst tot in de kist

Wat betekent atheïsme voor jou? niet beperken tot kritiek of aanvallen. We moeten het ook een po- Evolutiebioloog Richard Dawkins zou mij een de facto atheïst noe- sitieve humanistische invulling blijven geven. men. Je kan nooit met zekerheid weten dat er geen god is, maar dat lijkt wel de meest waarschijnlijke hypothese. Ik heb ook geen Wat zijn volgens jou de belangrijkste redenen waarom god nodig om tot moreel hoogstaande waarden te komen. Ik ben zoveel mensen blijven geloven? er zelfs van overtuigd dat alleen het atheïsme ons verlangen naar Ik wil er eerst op wijzen dat we sinds een halve eeuw toch een een harmonieuze wereldgemeenschap, onze bekommernis voor grote seculariseringsbeweging hebben gekend. Het aantal pratike- de andere levende wezens en de bescherming van de natuur mo- rende gelovigen in Europa is sterk afgenomen. Maar in grote delen gelijk kan maken. Enkel door afstand te nemen van een boven- van de wereld kent het recht op zelfbeschikking, de essentie van natuurlijke macht, kunnen we komen tot rationele en universele de verlichting, nog heel wat tegenkanting. Het collectief - het volk, seculiere waarden die elke mens kan onderschrijven. de natie of de religie - wordt er belangrijker geacht dan het individu. Dat zien we nu ook opnieuw bij ons. Atheïst, non-theïst, vrijzinnig, humanist, agnost, vrijdenker, niet-religieus... Veel woorden die min of meer naar hetzelfde Atheïsme als basis voor moraal, hoe zie je dat? verwijzen. Maken we het ons niet te moeilijk? Atheïsme is de enige mogelijke weg om te komen tot een moreel Op zich lijkt me dat geen probleem, zolang men maar streeft naar kader dat het meeste uitzicht biedt op vrede en wederzijds begrip. een seculier ‘moreel Esperanto’, zoals de filosoof Paul Cliteur dat Het streefdoel is een universeel seculier humanisme. Iedereen mag zo mooi zegt. Zelf voel ik mij verwant met de nieuwe atheïsten, geloven wat hij wil, maar hij mag dat niet opleggen aan een ander. zoals Richard Dawkins en de filosofen Sam Harris, Daniel Dennett In het publieke domein is het beter om het persoonlijke geloof opzij en Etienne Vermeersch. Zij ijveren voor een meer militant atheïsme, te schuiven voor universele seculiere waarden. Op die manier kun- zeker in deze tijden waarin radicale gelovigen opnieuw hun ‘waar- nen mensen met verschillende geloofsovertuigingen toch eenzelfde heden’ willen opleggen aan anderen. Wel mag dit atheïsme zich morele taal spreken.

deMens.nu Magazine | 9 “Godsdienst is een agressief makende drug.”

Vrijheid als hoogste goed Eén voor allen, allen voor één

Wanneer voel je je echt vrij? Wat betekent solidariteit voor jou? Hoe meer kennis ik opdoe, hoe vrijer ik me voel. Ik ben dan ook Solidariteit is noodzakelijk om mensen die door omstandigheden een groot voorstander van kwaliteitsvol onderwijs en meer sociale en buiten hun wil niet in staat zijn om over zichzelf te beschikken mobiliteit. Dat geeft mensen kansen om zich op te werken en vrijer kansen te geven. Wie daartoe de mogelijkheid heeft, kan er zich te zijn. In die zin volg ik de capability approach van de filosofe niet aan onttrekken solidair te zijn. “Niet alleen door zijn handelin- Martha Nussbaum. In deze benadering stelt zij de mogelijkheden gen, maar ook door zijn nalatigheid kan iemand een ander leed en talenten die in elke mens schuilen centraal. Hoe meer deze doen, en in elk van beide gevallen draagt hij met recht de verant- ontwikkeld kunnen worden, hoe vrijer men wordt. Een staat dient woordelijkheid”, aldus de Britse filosoof John Stuart Mill, en hij had zich op deze basis in te richten. gelijk.

Filosofische discussies rond vrijheid versus determinisme Wat hoop je bij te dragen met je denken en boeken? woeden nog steeds volop. Onze voorouders hebben gestreden voor de vrijheid van menings- Ik denk niet, zoals velen, dat de vrije wil niet bestaat. Maar kennis uiting, voor de scheiding van kerk en staat, de gelijkwaardigheid is wel een sleutel. Ik ben het eens met Etienne Vermeersch als hij van man en vrouw en het recht op zelfbeschikking. We moeten zegt dat meer kennis tot minder determinisme leidt. Maar volledig die zaken luider dan ooit blijven opeisen. In mijn boek Atheïsme als vrij zijn we natuurlijk nooit. Er zijn fysieke beperkingen en we nemen basis voor de moraal promoot ik bijvoorbeeld tien seculiere gebo- ook vrijwillig verantwoordelijkheden op die onze vrijheid inperken. den om te komen tot Immanuel Kants Zum ewigen Frieden. (nvdr: Er zijn ook regels en wetten maar dat zijn noodzakelijke beper- Naar de eeuwige vrede) kingen, die net meer vrijheid garanderen: “Entre le fort et le faible, c'est la liberté qui opprime et la loi qui affranchit”. (nvdr: “Tussen de Wat zorgt voor de meeste verdeeldheid in de wereld? sterke en de zwakke is het de vrijheid die onderdrukt en de wet die Ongetwijfeld religies. Denk aan de twist tussen protestanten en bevrijdt”) Dat zei de 19de-eeuwse Franse politicus Henri Lacordaire, katholieken in Ierland, de botsing tussen soennieten en sjiieten en ik volg hem daarin. in Irak en Syrië, de strijd tussen moslims en hindoes in India, de clash tussen joden en moslims in Palestina, de gewelddaden tus- Welke vrijheden zijn voor jou het belangrijkst? sen christenen en moslims in Nigeria, Egypte, Soedan, Indonesië Het recht op zelfbeschikking! Dat moeten we niet alleen nastreven en tal van andere plaatsen. Godsdienst is dus geen opium dat het voor onszelf maar ook voor de miljoenen mensen die van deze volk verdooft, zoals Karl Marx beweerde, het is eerder een agres- vrijheid alleen maar kunnen dromen. In het bijzonder voor vrouwen. sief makende drug die de grendels van het persoonlijk geweten In die zin ben ik ook een militante feminist. opzijschuift waardoor mensen tot alles in staat zijn.

10 | deMens.nu Magazine onderhuids

Durven denken Zie je dit ook gebeuren in onze contreien? Ook bij ons worden moslimmeisjes vaak snel uitgehuwelijkt om het Durven heeft steeds met angst te maken. Waarom is het huishouden te doen voor de man en familie. Die meisjes beginnen belangrijk om te durven denken? dat echter in te zien. Steeds meer onder hen studeren goed en Daarover gaat mijn vierde seculier gebod: “Wees nieuwsgierig, gaan naar de universiteit omdat ze beseffen dat een diploma hun doe kennis op en onderwerp elk standpunt, elke visie en elke hy- paspoort is naar meer zelfbeschikkingsrecht. En het is juist die ten- pothese aan de hardste kritiek, ook je eigen standpunten”. Het dens die radicale moslimmannen willen tegenhouden. Maar ik ben voortdurend in vraag stellen van vermeende zekerheden, los van optimistisch. Die meisjes en vrouwen willen en zullen emanciperen religieuze dogma’s, heeft in de loop van de geschiedenis voor veel en we moeten hen daarbij helpen. morele vooruitgang gezorgd. Denk aan de strijd tegen de slavernij, tegen apartheid, tegen de onderdrukking van de vrouw, tegen ho- Denken we soms ook niet te veel? mofobie… Religieuze leiders hebben het moeilijk met dat ‘durven We kunnen niet genoeg denken. En dat gaat samen met lezen. De denken’. Hun dogma’s vormen de basis van hun machtsposities, Hongaarse schrijver György Konrád heeft het over de wereldlitera- die ze in stand willen houden. Daarom proberen ze kinderen we- tuur als het enige middel tot transcendentie. tenschappelijke kennis te ontzeggen. Dat zien we in de VS waar radicale christenen hun kinderen van school weghouden en thuis onderwijzen, in islamitische landen waar kinderen in madrassa’s Bemin je naaste als jezelf de Koran vanbuiten moeten leren, en in gebieden waar extreme moslims meisjes verbieden om naar school te gaan. Het ergste Waar komt deze 'regel' vandaan? voorbeeld was de aanslag door de taliban op de Pakistaanse ac- Je naaste beminnen is een evolutionair gegeven. Alleen op die tiviste Malala Yousafzai in 2012, toen ze op weg was naar school. manier konden in de prehistorie mensengroepen overleven. Het Kennis is hun grootste vijand. begrip ‘naaste’ beperkte zich toen wel tot de eigen stam en is in de

deMens.nu Magazine | 11 onderhuids “Ik ben een loop van de geschiedenis steeds verder uitgebreid. Denk aan de categorische imperatief van Immanuel Kant, waarnaar mijn derde seculier gebod verwijst: “Handel zo alsof de maxime van jouw han- deling door jouw wil tot algemene wet moet worden”. Gelovigen militante merken op dat dit identiek is aan de ‘gulden regel’ die in religieuze teksten terugkomt en die stelt dat je een ander niet aandoet wat je niet wilt dat jou wordt aangedaan. Maar er is een cruciaal verschil. Wie de gulden regel navolgt, doet dat in de hoop om daarvoor beloond te worden in het hiernamaals. Het is dus beredeneerd. Bij feminist.” Kant niet. Men moet het goede doen omwille van het goede, en niet omdat we daar later voor beloond worden.

In België bestaat een georganiseerd vrijzinnig humanisme dat erkend is door de overheid en werkingsmiddelen krijgt voor vrijzinnig humanistische dienstverlening. Hoe sta jij daartegenover? Het vrijzinnig humanisme heeft uiteraard een toekomst. Ik ben ervan overtuigd dat we heel veel mensen achter onze ideeën kun- nen krijgen. Maar ik ben radicaal tegen de financiering van religies en levensbeschouwingen met overheidsgeld. Er bestaan genoeg systemen zoals in Duitsland en Italië waarbij mensen via de belas- tingbrief vrij kiezen wat ze willen ondersteunen. We moeten vooral onze humanistische visie met meer kracht, begeestering en en- thousiasme publiek maken.

Waarover ben je ooit van mening veranderd?

Wat is de grootste verschuiving in je denken geweest en wat heeft dit veroorzaakt? Ik heb lang gedacht dat de secularisering zich automatisch zou doorzetten en religies geen factor van belang meer zouden zijn. Toen ik voor mijn boek De derde feministische golf zes moslima’s interviewde, besefte ik pas hoe nefast religies zijn voor onder meer vrouwen. En toen ik mijn boek Pius XII en de vernietiging van de Joden schreef, begreep ik dat die paus en de meeste van zijn bisschoppen en priesters tijdens de oorlog schuldig verzuim pleeg- den door weg te kijken terwijl miljoenen joden werden afgemaakt. Datzelfde zagen we bij al die gevallen van seksueel misbruik van Prijs deMens.nu kinderen door geestelijken. Ik heb besloten om nooit meer te zwij- gen over misdaden in naam van een of andere god. Op 21 juni, de internationale dag van het humanisme, sleepte Dirk Verhofstadt met Atheïsme als basis voor de moraal de Ondertussen ben je alweer met een nieuw boek bezig? tweede Prijs deMens.nu in de wacht. De Prijs deMens.nu wordt Ja, over Cesare Beccaria, misschien wel de meest invloedrijke om de twee jaar uitgereikt en gaat naar het beste non-fictieboek verlichtingsfilosoof. 250 jaar geleden schreef hij Over misdaden met vrijzinnige inslag of thematiek dat in die voorbije twee jaar en straffen waarin hij zich keert tegen foltering en de doodstraf en verscheen. Atheïsme als basis voor de moraal werd geprezen waarin hij pleit voor straffen in functie van het gepleegde misbruik om zijn sterk vrijzinnig engagement. Naast de eer ontving de en voor de gelijkheid van elke mens voor de wet. Allemaal hu- winnaar 3.000 euro prijzengeld. manistische ideeën die grotendeels werden gerealiseerd ondanks tegenkanting van de kerk. Ik wil die moedige man en zijn ideeën Wie graag een lezing wil organiseren over dit boek, kan steeds opnieuw onder de aandacht brengen. bij Dirk Verhofstadt terecht via [email protected].

12 | deMens.nu Magazine Agenda Dagschotel Agenda Sebastiaan Verheyen Plat du jour Agenda Vrijzinnig humanistisch consulentDish Vrijzinnig of the day Ontmoetingscentrum (VOC) Mechelen 7u00: De dag begint met een uitermate moeilijke oefening in tijdsbeheer: drie kinderen binnen anderhalf uur 'schoolklaar' maken.

8u28: Met de fiets naar het VOC. Onderweg zet ik de 13u30: 'Interlevensbeschouwelijk klasbezoek': na een bezoek oudste af aan de school. aan de moskee, de boeddhistische tempel en de kathedraal stormen 18 leerlingen uit het zesde middelbaar het VOC 8u44: Koffiezetten, binnen. Het wordt een fijne dialoog over grote (en minder post en e-mails doornemen. grote) levensvragen.

15u40: Die affiche voor de 9u32: Vergadering met de collega's Grijze Geuzen nog ontwerpen van het huisvandeMens Mechelen. Samen overlopen we de komende 17u33: Thuis, het eten staat activiteiten en bekijken we waar we klaar, wat een luxe! elkaar kunnen versterken.

10u35: Ik spring even binnen in het boekenparadijs De Zondvloed. Samen organiseren we de activiteit Literaire apero op zondagochtend en ik bezorg hen het nieuwe drukwerk. 11u02: Terug in het VOC registreer ik een 19u15: wilsverklaring inzake euthanasie. De man knoopt een Terug in het VOC voor een debat. Er wordt gesprek aan over het belang van zelf de touwtjes in handen aandachtig geluisterd en hevig gediscussieerd. De spreker te kunnen houden. blijft nog napraten met een deel van het publiek terwijl hij geniet van een Maneblusser: een geslaagde avond. 13u11: Even 't stad in voor een broodje Oud Amsterdammm! 23u33: Thuisgekomen: iedereen slaapt al, behalve Ludwig, onze ietwat neurotische kat. Met hem luister ik nog even naar de bezwerende stem van Melanie De Biasio. maandag dinsdag woensdag donderdag vrijdag zaterdag zondag

deMens.nu Magazine | 13 “Mensen blij maken,

ik doe dat echt graag” Je bent jong en je wilt wat (voor anderen doen)

Floris in de stille box waar- mee TONY! in de zomer doorheen Vlaanderen trok.

14 | deMens.nu Magazine jong.nu

Als hij geld had, hij zou het allemaal weggeven. Dat hoor je niet vaak, uit de mond van een 21-jarige. Toch wordt Floris Van Laere vooral gelukkig van… andere mensen gelukkig maken. Daarom steekt hij heel wat vrije tijd in vrijwilligerswerk. Deze zomer trok hij nog naar de festivals met TONY!, de jongerenbrigade van Bond zonder Naam. En dat engagement wil hij nog lang volhouden. “Er mag wel wat meer vrijwilligerswerk zijn in deze wereld.”

Julie Van Garsse

Je bent bijna afgestudeerd als elektromechanicus, Floris. ideeën, en Bond zonder Naam luistert daar wel naar. En ik probeer Maar zoveel tijd steek je niet in je studies. Wat doe je dan aan elke activiteit deel te nemen. Vaak verzet ik zelfs afspraken om nog? erbij te kunnen zijn. Dat klopt. Ik heb het voordeel dat ik niet zo veel moet leren. In mijn vrije tijd werk ik ideeën uit en steek ik dingen in elkaar. Vanavond Wat trekt je zo aan? werk ik bijvoorbeeld verder aan een zelf ontworpen drone. De on- Mensen blij maken, ik doe dat echt graag. Elk jaar help ik ook mee derdelen heb ik geprint met mijn zelf geprinte 3D-printer. Maar het om minderbedeelden en eenzamen kerstmaaltijden aan te bieden. merendeel van mijn tijd steek ik in vrijwilligerswerk. Ik geef leiding De reacties van die mensen doen me echt plezier. Ook van TONY! in de jeugdbond voor Natuur en Milieu, en regelmatig reis ik van word ik heel gelukkig: ik kan mezelf zijn in de groep en we maken Gent naar Antwerpen voor TONY!, de jongerenbrigade van Bond ook anderen gelukkig. Zo organiseerden we vorig najaar een Silent zonder Naam. Disco op de Antwerpse Meir. We deelden hoofdtelefoons uit aan voorbijgangers, zodat ze in stilte naar muziek konden luisteren en Wat doet TONY!? dansen. De bedoeling was om mensen plezier te laten beleven De TONY!-jongeren plegen positieve aanslagen tegen de verzuring. en hen dichter bij elkaar te brengen. Dat was supertof, sommigen De naam komt van Tonia, de eerste vrijwilligster bij Bond zonder bleven de hele dag en begonnen spontaan mee hoofdtelefoons uit Naam. De acties zijn straf, soms wat op het randje van wat mag. te delen. Ook de acties rond de GAS-beloningen werkten goed. Toen ik pas bij TONY! begon als vrijwilliger, hebben we ’s nachts Dat was een reactie op de GAS-boetes: we gaven mensen een kruidentuintjes gedropt op verschillende plaatsen in Antwerpen. ballon met een kaartje als ze samen stonden te praten of lachen. Daarmee wilden we mensen samenbrengen rond, bijvoorbeeld, een muntthee. Dat was best wel spannend, heel tof. Van die acties Je moedigde mensen aan om sociaal te zijn? maken we filmpjes en die posten we dan op onze Facebookpagina Ja, we wilden positief gedrag belonen. Ik heb die kaartjes trouwens en onze website. altijd op zak. Ook als ik alleen ben, schrijf ik daar iets op en deel ik die uit. Op de Gentse Feesten heb ik zo een aantal muzikanten beloond Hoe ben je bij TONY! terechtgekomen? omdat ze de mensen amuseerden. En onlangs was er een meisje In mijn vrije tijd maak ik ook foto’s. Toen ik meedeed aan een fo- op de trein die van plaats veranderde, zodat twee andere passagiers towedstrijd georganiseerd door Maks! (nvdr: onderwijstijdschrift naast elkaar konden gaan zitten. Dan denk ik: dat is mooi. Ik heb voor leerlingen tussen 14 en 18 jaar, uitgegeven door Klasse. Voor haar een kaartje gegeven. Wel pas bij het afstappen, want ik ben wel kinderen tussen 10 en 12 jaar bestaat het tijdschrift Yeti), was ik wat verlegen. Daar moet ik me nog wat overzetten. (lacht) bij de twintig beste deelnemers. Zo heb ik ook wat mensen van Maks! en Yeti leren kennen en foto-opdrachten gekregen. Twee Met TONY! werk je ook mee aan de Stiltehoeve, een plek jaar later hoorde ik via hen dat Bond zonder Naam een fotograaf waar mensen tot rust kunnen komen. En ook met de Silent zocht voor de jongerenbrigade. Ik kende Bond zonder Naam ei- Box, de glazen box waarmee je deze zomer naar de festivals genlijk enkel van die oubollige uitspraken op de kalender van mijn trok, nodigde je jongeren uit om vijf minuten in absolute mémé, maar ik zei direct: “ja, super”. TONY! bestond toen nog stilte te zitten. Sta je als jonge actieveling stil bij het leven? maar twee maanden. Ondertussen ben ik er al meer dan een jaar Ja, best wel. Ik ben een gevoelige jongen. (lacht) Ik vind het be- vrijwilliger, en doe ik veel meer dan enkel foto’s nemen. Ik geef langrijk om af en toe eens ‘stil te staan’ bij dingen. Je hoort nu ook

deMens.nu Magazine | 15 jong.nu

De Silent Box - en Floris - tijdens Theater aan Zee in Oostende. Floris: “Ik Ook TONY!-brigadier worden? kan enorm genieten van rust. Maar ik kan ook heel druk zijn. Zet mij in een bos of op een folkdansevenement: ik ga in beiden volledig op.” www.tonybrigade.be

vaak in het nieuws - ik weet wel niet of dat allemaal waar is - over gaan met MS-patiënten. Wel begrijpt mémé niet zo goed waarom ik die burn-outs en depressies. Dat komt onder andere omdat men- zoveel tijd in vrijwilligerswerk steek, allemaal gratis. Andere jongeren sen altijd bezig blijven en geen tijd nemen om op adem te komen. gaan tijdens het weekend werken, maar ik probeer rond te komen Tegenwoordig is er ook overal drukte, er zijn mensen, er is lawaai. met het geld van mijn vakantiejobs. Ik vind dat er meer vrijwilligers- Ik kan enorm genieten van rust, daarom luister ik tegenwoordig werk moet zijn in de wereld. Wat je daarvan terugkrijgt is veel meer minder naar muziek als ik op de trein of de bus zit. Maar ik kan ook waard dan geld. heel druk zijn. Zet mij in een bos of op een folkdansevenement: ik ga in beiden volledig op. Leer je er ook veel van bij? Ondertussen ben ik het gewoon om verantwoordelijkheid te dragen. Denk je dat je acties iets teweegbrengen? En ik leer heel veel mensen kennen. Een tante van mij zegt altijd: Het is een werk van lange termijn, morgen gaat plots niet ieder- “uw kennis is belangrijk, maar uw kennissen zijn veel belangrijker”. een blij zijn. Maar ik denk wel dat het een beetje helpt. We krijgen Ik weet niet of vrijwilligerswerk helpt om een job te vinden, maar het positieve reacties. En ik hoop dat ik mensen zo aanzet om de helpt me in het leven, en dat is eigenlijk wat telt. Sowieso heb ik samenleving een beetje beter te maken. met elektromechanica een diploma dat werkzekerheid biedt. Wil ik morgen werk, dan heb ik werk. Maar soms denk ik: als ik geld had, Heb je dat van thuis uit meegekregen? ik zou het allemaal weggeven. Het zit in mij, vrijwilligerswerk, dat wil Het zit wel in de familie. Mijn grootouders hielpen vroeger mee met ik zeker blijven doen. Ziekenzorg CM, en mijn ouders namen verlof om op vakantie te

16 | deMens.nu Magazine de mening “Ik sta met de billen bloot” Saskia De Coster over mannenondergoed [auteur]

Vroeg of laat moet het gebeuren: de ont- ook al eens knoeien in bed en sukkelen met maagding op papier. Hier komt die van mij. ondergoed maakt daar deel van uit. Geef Dit is mijn eerste stoute column over een er gewoon een draai aan. Met een mislukte onderwerp dat mij door de redactie van uw erectie krijg je de lachers op je hand. Een geliefde magazine werd voorgeschoteld: scheetje ontpopt zich tot een liefdesballon. mannenondergoed. Wow. Het zindert en Een net gemist orgasme is niet zielig maar trilt na. Ik sta met de billen bloot en heb zelf maakt je zooooo schattig. Het kan gewoon ondergoed nodig. Hoewel ik pas begonnen niet meer fout gaan. ben, vind ik de column nu al stoer en oh zo spannend want deze column zal niet alleen Boekje over mannenondergoed gaan maar ook Nu we toch zo openhartig bezig zijn als over alles wat daar volgens de seksgeob- in de eerste de beste talkshow van een sedeerde media bij komt kijken zoals raar halfvergane glorie die eindelijk haar natte ondergoed dat je kan opeten zelfs al heb je droom mag waarmaken en ‘pikante en re- geen honger en het hele kat-en-muisgedoe levante onderwerpen’ mag aansnijden in rond seks. Ik laat me lekker leiden door wat haar vederlichte programma om halfeen de media belijden. ’s nachts voor twee snurkende kijkers en een recensent: ik heb de laatste jaren bij- Prins Albert zonder weinig ervaring met mannenonder- Laten we elkaar geen Jip en Janneke goed en de inhoud daarvan. Wat zijn de noemen. Het verband tussen mannenon- geplogenheden tegenwoordig? De laatste dergoed en recreatieve voortplantingstech- modelletjes? Kan iemand mij helpen? Ant- “Het verband nieken is zo rechtlijnig als een liniaal. En dan woorden worden liefdevol ontvangen op mag het best wel frivool zijn, zoveel heb ik [email protected]. tussen mannen- er inmiddels ook al van opgestoken. Onze vroegere koning Albert toen hij nog gewoon Ik meen dit serieus. Ik wil niet dat hier ie- ondergoed en prins Albert heette, was hierin trendsetter. mand denkt dat ik met alles zit te lachen. Geïnspireerd op deze dolle periode dragen Het is niet zo dat ik het liefst mijn gevoelens recreatieve naar verluidt vele Belgische manskerels in ten aanzien van mannenondergoed verstop hun onderbroek een prins Albert: een pier- onder een deken van flauwe moppen. Ik voortplantings- cing dwars door de voorhuid. Die is vooral zou hier graag willen verklaren, onder ede, erg populair bij de republikeinen die pijn officieel: ik ben waanzinnig dol op mannen- technieken is zo hebben aan hun koningshuis. ondergoed. rechtlijnig als een Draai Zo, deze column zit erop. Het liep volledig Maar het hoeft niet altijd zo vorstelijk te zijn. volgens het boekje; er is veel gepraat maar liniaal.” Tegenwoordig mag je volgens de media niets gebeurd.

deMens.nu Magazine | 17 gedachtestreepje Jongeren over vrijzinnig humanistische waarden

Deze jaargang volgen we de leerlingen niet-confessionele zedenleer in het zesde middelbaar van het Secundair Kunstinstituut in Gent. We vragen hen wat je kan verlangen van een nieuwkomer in ons land. Liza Janssens

Een klas vol meningen in Gent foto © Michaël Van den Berghe

Marcel: “Men moet zich aan de wet houden en meedraaien in de samenleving. Onze cultuur overnemen, is niet echt nodig.”

Fausto: “Nieuwkomers moeten werken en zich minimaal integreren. Ze mogen vooral hun religie niet opdringen.”

Felix: “Het idee dat migranten profiteurs zijn klopt niet. Ze migreren om het beter te hebben en willen daarvoor werken.”

Lucie: “Nieuwkomers worden in de media vaak gestigmatiseerd, terwijl ze een verrijking zijn voor onze samenleving.”

Julien: “Nieuwkomers zoeken vaak mensen van hun cultuur op en dat wekt de indruk dat ze getto’s vormen. Om segregatie te vermijden moeten we het samenhokken tegengaan.” Hanne: “Nieuwkomers krijgen Nederlandse les Felix: “De polarisatie van de samenleving wekt haat. aangeboden opdat ze zich beter zouden kunnen integreren. Nieuwkomers zijn echter het probleem niet. We moeten ze Willen zij dat niet, dan is dat hun probleem.” zo goed mogelijk opvangen.” Luca: “Mensen hebben altijd gemigreerd. De Enya: “Met verschillende culturen omgaan is verrijkend. modernisering maakt migreren gemakkelijker en dat zal je Uiteraard zijn er ook problemen, maar dat heb je overal nooit kunnen tegengaan.” waar verschillende culturen samenkomen.”

Luca: “In een multiculturele maatschappij moet men Voor deze jongeren is de multiculturele samenleving een investeren in onderwijs en sociale voorzieningen.” verrijking, maar ze ontkennen de problemen die ermee gepaard gaan niet. Migratie op zich is niet de oorzaak Lucie: “Onderwijs is het begin van integratie. Je leert van die problemen. Zowel de regering en de media als de een mening vormen en gaat deel uitmaken van de nieuwkomers zelf moeten inspanningen leveren om de samenleving.” multiculturele samenleving te doen slagen.

18 | deMens.nu Magazine dossier Oost west

thuisCultuurverschillen best ? onder de loep

inhoud 2 “Ik had een enorme cultuurshock” Nieuwe Belgen over oude Belgen 6 “Vanbinnen zijn we allemaal gelijk” Liefdes verbinden cultuurverschillen 10 de ander door de ogen van de ander 14 Wie de vis omdraait, doet de boot kapseizen 16 opmerkelijk: nieuw volk ontdekt Hier is de Gnimalv 18 “Nu voel ik veel meer verbondenheid” Een vrijzinnige vindt haar heil in het jodendom 20 Rituelen die raken, dichtbij en ver van huis

Dossier deMens.nu Magazine | 1 Dossier: Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep

“Ik had een enorme cultuurshock” Nieuwe Belgen over oude Belgen

Guneet Elspeth Leeftijd? Leeftijd? 32 jaar 25 jaar Geboorteland? Geboorteland? India Verenigd Koninkrijk, Hoe lang in België? Schotland 1 jaar en 9 maanden Hoe lang in België? 1 jaar en 3 maanden Manyak Leeftijd? Stefanny 33 jaar Leeftijd? Geboorteland? 20 jaar Armenië Geboorteland? Hoe lang in België? Ghana 5 jaar Hoe lang in België? 9 maanden

ensen dragen hun hond hier! Dat dier is gemaakt om te wandelen en niet om gedragen te worden. En zeker niet om mee te nemen op de bus.” Stefanny uit Ghana fronste haar wenkbrauwen toen ze voor het eerst het openbaar vervoer nam in België. Dat wat Belgen doen voor mensen met andere culturele gewoonten niet altijd zo normaal is, getuigen vier nieuwkomers. We zochten hen op in het onthaalbureau Prisma vzw. Daar gaf een van hen, de Armeense Manyak, de anderen dit voorjaar de cursus maatschappelijke oriëntatie. Sarah Van Gaens

2 | deMens.nu Magazine Dossier Stefanny: “Mensen dragen hun hond hier met trots!”

Hoe ervoeren jullie de eerste kennis- making met België? Stefanny: De eerste maanden reageerden de buren niet als ik hen groette. Pas toen ik hen op Moederdag een kaartje stuurde, is dat veranderd. Plots vroegen ze hoe het met me was. Belgen hebben tijd nodig om te weten wie je bent. Nu hou ik van mijn buren.

Hebben jullie last gehad van een cul- tuurshock? Manyak: Daar besteed ik altijd een les aan omdat de meeste mensen zo’n shock mee- staat soms op het fietspad. En dan dat ik niet op de rode weg. Anders word ik aan- maken. kussen. Ik ben het niet gewend om de hele gereden, want de fietsers gebruiken hun bel Elspeth: Ik had een enorme cultuurshock tijd mijn wang tegen die van een ander te niet. Mensen glippen liever tussendoor. In en ik kom gewoon van de overkant van kletsen! Ghana bellen wij de hele tijd want als je ie- de Noordzee. Ik maakte een lijstje van de Stefanny: In Ghana kussen we ook niet. mand aanrijdt, moet je betalen. redenen waarom ik in België was, ter herin- Dus ben ik een beetje verlegen als ik dat nering. Dat lijstje heb ik nog steeds. In het doe. Zeker met een man. Hebben jullie al eens een bus of een begin heb je immers zoveel verwachtingen, Manyak: In mijn land kussen we enkel men- trein genomen? en dan duiken plots allerlei dingen op die sen met wie we heel close zijn, maar geen Guneet: Ja, en daar heb ik een rare erva- je irriteren of die je niet begrijpt. Je moet je onbekenden of collega’s. Toen ik met mijn ring mee. Als je in India je zitje afstaat aan gewoontes aanpassen. Soms denk ik: wat man naar een verjaardagsfeestje in Armenië een oudere, dan neemt die dat aan. Maar doen jullie?! Jullie rijden aan de verkeerde ging, zag ik hem plots iedereen kussen! hier niet. Op een dag vroeg ik aan een oude kant van de weg. En wie van de bus stapt, Guneet: Maar er lijkt geen regel te bestaan vrouw die haar boodschappen niet kon dra- over wanneer je één kus geeft en wanneer gen of ik haar kon helpen. “Nee”, zei ze. Dat drie! is zo vreemd hier. Steffany: Belgen zouden iemand die wil hel- Wat vinden jullie van wat er zich op de pen als een goed persoon moeten aanzien, openbare weg afspeelt? en zich laten helpen. Guneet: Ik apprecieer het dat je hier aparte Manyak: Als er in Armenië geen zitje meer plaatsen hebt voor voetgangers, fietsers en vrij is in de bus, kruipt iedereen tegen elkaar auto’s. En als je de weg oversteekt, stop- aan. Zo kan er toch nog iemand met één pen de auto’s. Als voetganger heb je hier bil bij. (Iedereen lacht) En als er dan nóg rechten! iemand op de bus stapt die niet meer kan Iedereen: Ja! zitten, zet die zijn of haar tas even op de Stefanny: In Ghana gaat en rijdt iedereen knieën van een onbekende. waar hij wil. Stefanny: Wat ik ook grappig vind, is hoe mensen lopen om hun bus te halen. In Heb je al een ongeluk veroorzaakt? Ghana wacht de bus tot je komt. En men- Stefanny: Toen ik hier pas woonde, belde sen dragen honden! Dat dier is gemaakt een vriend van mijn stiefvader hem gealar- om te wandelen en niet om gedragen te meerd op. Die vriend had me in het mid- worden. En zeker niet om mee te nemen den van de weg zien fietsen. Dus nu zoek met het openbaar vervoer. Laat die wilde De vier vrouwen zijn het niet gewoon om ik altijd de rode weg en als ik wandel, kom honden toch thuis! iedereen te moeten kussen.

Dossier deMens.nu Magazine | 3 Dossier: Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep

Manyak: “Iets van Manyak: En je doet honden geen kleren vijftig euro is hier al aan! (Iedereen lacht) En je koopt er geen een groot cadeau.” speelgoed voor! Guneet: Ik zag eens een vrouw met een kin- derwagen. Maar er zat een hondje in! Dat had ik nog nooit gezien!

Houden wij ook huisdieren die jullie niet zouden houden? Stefanny: Een vriendin van mijn moeder vroeg me om naar haar huisdier te komen kijken. Het was een muis! Ze aaide hem en zei: “Kijk, hoe schattig!” Ik deed mee en daarna veegde ik mijn handen af. Wat later stierf de muis. De vriendin zette op Face- book: “We verloren net ons lieve huisdier”. Ik vroeg haar waarom. Ze zei dat ze aan het rouwen was. Hoe kan dat?! Wat heeft die muis voor haar gedaan? Maar het is leuk. Het maakt deel uit van dit land. Ik moet er gewoon aan wennen. Manyak: Wat ik vreemd vind, is dat er geen Tot slot: voelen jullie je thuis in België? sloten zitten op wc’s en badkamers. (ge- Guneet: Mijn hart zal altijd in India liggen, Wat vinden jullie van de Belgische hui- gniffel) maar ik voel me hier ook thuis nu ik Ne- zen? Elspeth: Je kan ook niet altijd je handen derlands kan en de inburgeringscursus Stefanny: Ik hou van de bloemen overal. wassen in de wc. Dat moet je dan bijvoor- gevolgd heb. Zolang mijn familie mij maar En de huizen hebben veel kleine kamers en beeld in de keuken doen. Maar ondertus- komt bezoeken en ik mijn eigen huis heb. veel deuren. sen heb je al van alles moeten aanraken! Ik mis alleen nog een job zodat ik bezig kan Guneet: Ja! En wanneer er in India drie zijn. slaapkamers zijn, moeten er minstens twee Wat vinden jullie van feesten in België? Elspeth: Hier komen wonen was zo’n cho- badkamers zijn, waarvan een voor de gas- Guneet: Belgen geven niet graag cadeau- querende ervaring voor mij dat ik er nog ten. Maar hier is dat niet zo. tjes. steeds wat overheen moet geraken. Ik zal Manyak: Iets van vijftig euro is hier al een me hier pas echt thuis voelen als ik werk groot cadeau als je het krijgt van je peter heb. Het is moeilijk om afhankelijk te zijn of meter of een ver familielid. In Armenië is van iemand. honderd euro pas veel. Manyak: Ik heb in veel landen gewoond dus Guneet: Wat ik goed vind, is dat jullie een ik kan moeilijk zeggen waar mijn thuis is. geboortekaartje sturen. Ik voel me hier op mijn gemak. Ik heb mijn Elspeth: En jullie geven suikerbonen! Dat is eigen huis hier, mijn gezin, dingen zijn veel leuk! gemakkelijker voor mij dan voorheen, ik doe mijn job graag, ik studeer. Maar wat inte- Hoe laten jullie weten dat je kind ge- ressant is: mijn dromen spelen zich steeds boren is? af in Armenië, ook al komen er mensen van Guneet: Per telefoon of sms. En wij geven hier in voor. geen cadeautje. Stefanny: Soms mis ik het eten en het leven Stefanny: Op het geboortefeest geven wij thuis. Maar ik voel me comfortabel hier, ’s wel een cadeautje, maar enkel aan de men- avonds kan je hier veilig rondlopen en er sen die die dag aanwezig zijn. heerst een rustige sfeer. Ik begin erbij te Elspeth: Bij ons worden er alleen cadeaus horen, mijn accent is aan het veranderen, geven aan de ouders. Zij zijn het toch die mijn manier van kleden en eten. Ik heb hier Stefanny: “Ik hou van de bloemen overal.” gefeliciteerd moeten worden? al veel interessante levensstijlen gezien.

4 | deMens.nu Magazine Dossier Over de inburgeringscursus

De inburgeringscursus voor nieuwe Bel- gen bestaat uit drie pijlers: een cursus Nederlands, een cursus maatschappelijke oriëntatie en loopbaanoriëntatie. Dat de vrouwen dit programma geen overbodige luxe vonden, blijkt. Stefanny: “Nederlands leren is moeilijk, maar het is nodig om in België te kunnen leven en werken. En zonder de cursus maatschappelijke oriën- tatie zou het veel langer geduurd hebben vooraleer ik mijn weg hier had gevonden. Je leert er ook mensen kennen.” Guneet: “Via mijn man die hier al vijf jaar woont, wist ik al veel. Maar ik ben blij dat ik deze cursus gevolgd heb omdat ik zo vrienden kon maken en mijn kennis kon uitbreiden.”

Toch is een nuancering nodig: deze vrou- wen volgden de cursus op vrijwillige basis. Dat is voor een heel aantal inburgeraars niet zo wat soms tot ongenoegen kan leiden. Manyak: “Maar tijdens de cursus draaien ze vaak bij.”

Manyak geeft maatschappelijke oriëntatie. De Over de cursus inburgeringscursus bestaat uit een cursus Nederlands, een maatschappelijke cursus maatschappelijke oriëntatie en loopbaanoriëntatie. oriëntatie

De cursus maatschappelijk oriëntatie gaat handleiding. Maar wat je doceert, is geba- Hier moet tijdens en na het inburgerings- over veel meer dan enkel ‘de Vlaamse seerd op de vragen en noden van cursisten. traject aan gewerkt worden. Zo komt men cultuur’. De meeste lessen behandelen Zo zullen bepaalde onderwerpen in de ene tegemoet aan het nieuwe Vlaamse regeer- praktische zaken zoals werk vinden, afval groep uitgebreider aan bod komen dan in akkoord dat de inspanningsverbintenis wil sorteren, een eigen zaak oprichten of ze een andere.” vervangen door een resultaatsverbintenis. geven uitleg over het sociale zekerheids- Voor de cursus Nederlands moet men nu systeem en vrijwilligerswerk. De handleiding (die in 2009 verscheen) is al een examen afleggen. Daarnaast wil de gebaseerd op de bevindingen van de Com- Vlaamse regering in Brussel een verplicht Het is niet de bedoeling en ook onmoge- missie Bossuyt, opgericht door de toen- inburgeringstraject bekomen. In Wallonië lijk om de cursisten in zestig uur alles over malige Vlaamse minister van Inburgering, bestaat het inburgeringstraject zelfs niet. België mee te geven. De cursisten worden Marino Keulen (Open Vld). Om een attest vooral gestimuleerd om zelf informatie te te krijgen, moet men minstens tachtig pro- Meer weten? www.inburgering.be verwerven en te verwerken zodat ze zelf cent van de cursus bijwonen. Manyak: “Een oplossingen kunnen vinden voor hun pro- examen is onmogelijk. Je kan een analfabeet blemen, keuzes kunnen maken, actief niet dezelfde test geven als een universi- kunnen deelnemen aan de maatschappij tair.” Daarom zal binnenkort gewerkt wor- enzovoort. Manyak: “Elke docent werkt den met een persoonlijk actieplan waarbij volgens dezelfde methodiek en er is een elke inburgeraar voor zichzelf doelen stelt.

Dossier deMens.nu Magazine | 5 Dossier: Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep “Vanbinnen zijn we allemaal gelijk” Liefdes verbinden cultuurverschillen

nze samenleving wordt steeds diverser. We kopen niet alleen brood bij de Turkse bakker of fruit bij de Pakistaanse kruidenier, maar ook in de liefde ontstaan meer relaties tussen mensen met een verschillende culturele achtergrond. Zo’n relatie wordt vaak weinig slaagkansen gegund, veel verschillen zouden de liefde in de weg staan. Maar is dat ook zo? We vragen het aan twee koppels die al jarenlang bewijzen dat hun gemengde liefde wél werkt, met vallen en opstaan.

Nele Deblauwe Wilfried & Yi

In november 1981 arriveert de Cam- kend. In België kreeg ik mijn leven terug Hoe was dat voor Sopheap? bodjaanse Yi als politiek vluchteling op de rails. Toen ik eindelijk harmonie en Wilfried: Erg dubbel. Hij was blij dat zijn in ons land, samen met haar zoon rust gevonden had, kwam Wilfried op de mama gelukkig was, maar ook erg behoed- Sopheap. Ze maakt voor het eerst proppen. Ik was op m’n hoede. (lacht) En zaam. In zijn achterhoofd leefde dat beeld kennis met vrieskou en sneeuw. Veel misschien ook wel een beetje beschaamd. van de man die een Aziatische dame kiest later maakt ze ook kennis met haar voor een avontuurtje. buurman Wilfried. Ze beginnen aar- Hoezo? zelend een relatie. In 1993 lopen ze Yi: In mijn cultuur wordt er niet zo open- Zijn Cambodjanen van nature terug- samen naar het stadhuis om er een lijk over gevoelens gepraat. Wat moest ik houdend? trouwboekje te tekenen. zeggen? Ik ben terug verliefd? Neen toch! Yi: We zijn alvast formeler. Als we naar een Cambodjanen moeten eerst heel zeker van feest gaan, dan kleden we ons op, zelfs Jullie relatie is heel langzaam gegroeid. hun stuk zijn vóór ze zeggen dat ze een al gaat het om een barbecue bij vrienden. Speelde het cultuurverschil daar een koppel zijn. In het begin kon ik enorm struikelen over rol in? Wilfried: Ik heb Sopheap moeten vertellen Wilfrieds kledij. Die was zo sjofel! In mijn Yi: Ik was een oorlogsvluchteling en had dat ik een relatie met z’n moeder had, want cultuur is het net heel respectvol om je samen met mijn zoon heel wat miserie ge- Yi durfde dat niet. mooi uit te dossen voor elkaar.

6 | deMens.nu Magazine Dossier Wilfried en Yi genieten van vakantie. Wilfried: “Respect is het sleutelwoord.”

Wilfried: Yi is de eerste die me een das heeft over? We hebben hier niks te kort! Belgen doen dragen! (lacht) maken van alles een probleem. Yi: De meeste Cambodjanen zijn arm, maar Yi: Door hier zo lang te wonen, ben ik ze zouden zich de rijst uit de mond sparen haast vergeten hoe het is om daar te leven. Yi: om toch dat ene jurkje te kunnen kopen. De Cambodjanen passen zich makkelijk aan fierheid primeert op de honger. en wellicht daarom zijn er weinig integra- tieproblemen. De Cambodjaanse cultuur “We hebben Over armoede gesproken. Jouw fami- verschilt sterk van de Belgische, maar we lie woont nog steeds in Cambodja, Yi. hebben gelijkaardige normen en waarden. gelijkaardige Steunen jullie hen ook financieel? Misschien lukt het daarom zo goed om Yi & Wilfried: (in koor) Veel! samen te leven. Wilfried: Als je met een buitenlandse trouwt, normen en dan neem je haar familie erbij. (lacht) Ook Welke taal gebruiken jullie onderling? al hebben ze ons nog nooit om geld ge- Yi: Wilfried en ik spreken Frans en Engels waarden.” vraagd. Ook daar speelt die fierheid. met elkaar. Wilfried: We hebben een klein taalprobleem. Solidariteit is geen loos begrip. We spreken allebei Nederlands, Frans en Yi: Neen. En misschien verschillen we Engels, maar geen van die drie talen be- daarin nog het meest. Voor Cambodjanen heersen we allebei perfect, en ik spreek zijn solidariteit, naastenliefde en verant- geen woord Khmer. We wisselen van taal woordelijkheid van levensbelang. Letterlijk! als het nodig is, maar er zijn ook momenten ze welkom zijn. Leren luisteren naar elkaar. In België is dat veel minder het geval. Ieder- waarop ik moet toegeven dat ik niet weet Geïnteresseerd zijn in elkaar en in elkaars een is hier veel meer op zichzelf. De samen- hoe ik iets moet zeggen. ‘anders-zijn’. leving is hier koeler. Yi: We lossen dat meestal op door er een Wilfried: Respect is het sleutelwoord. woordenboek bij te halen. Yi: En iemand niet als een ‘vreemdeling’ be- Heeft jullie verschillende culturele ach- stempelen. Het is niet omdat ik een andere tergrond jullie veranderd? Wat kan de maatschappij leren van jul- kleur heb, of niet zo vloeiend Nederlands Wilfried: Yi heeft me geleerd om meer te lie relatie? spreek, dat ik geen mens ben. Vanbinnen relativeren. Waar maak ik me soms druk Yi: Openheid. Mensen het gevoel geven dat zijn we allemaal gelijk!

Dossier deMens.nu Magazine | 7 Dossier: Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep

Nebojsa & Ruth

Nebojsa: “Het Op een feest leert Ruth Nebojsa ken- cultuurverschil schoolbanken. Mijn ouders hebben daar nen, een artistieke Serviër die grafiek nooit veel aandacht aan gegeven en zelf studeert in Gent. Het klikt! De volgende tussen Belgrado nam ik ook geen moeite om er meer over dag e-mailen ze elkaar, niet veel later te leren. Pas toen ik Nebojsa, die orthodox bevinden ze zich samen op het pad van en Kortrijk is is, leerde kennen is mijn religieus bewustzijn de liefde. Nu zijn ze een getrouwd paar opgeflakkerd. met een dochtertje, Anna-Sophia, van niet zo groot, twee en een baby op komst. Ze wonen Beleven jullie levensbeschouwing op samen in Kortrijk, de stad waar Ruth maar toch een andere manier? opgroeide. Nebojsa: Ruth maakt nu kennis met or- ervaren we thodoxie, maar haar bagage is die van Trekt je partner je aan omdat er een een doorsnee West-Europese katholiek: andere cultuur bij komt kijken? sommige dingen iemand die zich op papier gelovig noemt, Ruth: Misschien zijn die cultuurverschillen in maar niet praktiseert. Geloven houdt ook in het begin spannend, maar uiteindelijk viel ik anders.” dat je praktiseert, anders is het een dode voor Nebojsa als mens. En toevallig is hij letter. Serviër. Mijn opa was dan weer Hongaar en mijn oma kwam uit Nederland. Ik ben Ruth, jij aanvaardt de zeer aanwezige opgegroeid met het idee dat een relatie levensbeschouwing van Nebojsa. Hoe opbouwen met iemand uit een ander land is dat voor jou? even mogelijk is als met iemand uit je eigen Ruth: Meer en meer vinden we daarin geboortestad. Ik heb er eigenlijk nooit echt onze weg. De overtuiging van Nebojsa valt bij stilgestaan. Wat is hun positie in de maatschappij? samen met hem, ik kan dat niet loskoppe- Nebojsa: Dat varieert heel erg. Je hebt len. Zijn geloof is van hem, het zit in hem, Als jullie een meningsverschil hebben, enerzijds die typische, kokette dames in het is niet iets wat erbij komt. Hij ademt or- spelen die cultuurverschillen daar dan Belgrado. Maar je hebt ook vrouwen zoals thodoxie, terwijl levensbeschouwing voor een rol in? mijn zus, die gestudeerd hebben en heel mij nog altijd meer een afspraak is. Alsof er Nebojsa: Dat valt wel eens voor. Het cul- erg op de vrouwen hier lijken. Ze delen in- elke zondagochtend in m’n agenda staat: ik tuurverschil tussen Belgrado en Kortrijk is teresses, hebben dezelfde humor… Als er moet naar de kerk. niet zo groot, maar toch ervaren we som- al een verschil is, dan is het misschien dat Nebojsa: En dat terwijl er geen ‘moeten’ mige dingen anders. Ik kan daar moeilijk de Servische vrouwen meer belang hechten is… (lacht) vinger op leggen. In Oost-Europa leeft men aan het familiale leven. Ze dragen meer meer op gevoel, terwijl hier de ratio sterk zorg voor elkaar. In België is dat veel min- Bij opvoeden geef je mee wat juist en aanwezig is. Het lijkt alsof er ergens rond der het geval. goed is, altijd zoeken en afwegen. En Wenen iets verandert in het temperament jezelf de vraag stellen: doe ik het goed? van de mensen. Jullie hebben een verschillende levens- Het lijkt me niet vanzelfsprekend om beschouwing? twee verschillende culturen te verbin- Zijn Servische vrouwen anders? Ruth: Ik ben als katholiek gedoopt, maar den in een opvoedingsproces. Welke Nebojsa: (lacht) Nuanceer dat eens? mijn kennis over religie bleef beperkt tot de weg kiezen jullie voor Anna-Sophia?

8 | deMens.nu Magazine Dossier Ruth en Nebojsa vieren de verjaardag van Anna-Sophia: “Een pluspunt van onze cultuurgemengde relatie is dat Anna- Sophia zowel Nederlands als Servisch spreekt.”

Ruth: We geven haar een orthodoxe opvoe- Zijn de cultuurverschillen een verrijking Ruth: Ik denk het wel. Als wij in het begin ding, daar hebben we nooit aan getwijfeld. in jullie relatie? van onze relatie ruzie maakten, was dat Nebojsa: Ik geef nu vijf jaar les. De laatste Ruth: Onze relatie is niet nóg rijker door de vaak in het Engels. Dat was niet gemakke- jaren focussen we op de interlevensbe- cultuurverschillen. Elke relatie zou verrijkend lijk! Op den duur hadden we misverstanden schouwelijke dialoog en ontdekken we dat moeten zijn. Wat wel een pluspunt van onze over de misverstanden. er veel overlappende waarden zijn tussen cultuurgemengde relatie is: Anna-Sophia de verschillende levensbeschouwingen. En spreekt zowel Nederlands als Servisch. Zou je nog terugkeren als je Ruth niet net dat zijn de waarden die Ruth en ik willen Nebojsa: Anna-Sophia weet al goed dat ze had ontmoet, Nebojsa? meegeven aan Anna-Sophia: respect, ver- door taal een band opbouwt met mij. Als ze Nebojsa: Goeie vraag! (lacht) Mijn idee was: draagzaamheid, solidariteit… We willen dat wat exclusieve aandacht wil, dan doet ze ik ga studeren en ik keer terug. Maar nu haar leven nooit zinloos wordt. Zingeving dat door Servisch te spreken. ben ik onderweg. Alles wat hier gebeurd is, vind je in alle levensbeschouwingen, toch? heb ik niet gepland. Daar hoef ik niet per se de naam van Jezus Kan je alleen in je moedertaal je echte Christus op te plakken. gevoelens uiten?

Dossier deMens.nu Magazine | 9 Dossier: Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep De ander door de ogen van de ander

Oudste generatie, © Carl Uytterhaegen. Om de toeschouwers te laten nadenken, willen de fotografen niet prijsgeven of de huiskamers op de foto’s behoren tot een gezin met Turkse of Belgische roots.

wee fotografen, 70 en 34 jaar oud, de eerste heeft Belgische en de andere Turkse roots. Carl Uytterhaegen en Abdul-Vahit Duman trokken samen op pad om drie generaties Vlamingen en ingeweken Turken in beeld te brengen aan de hand van hun interieurs. Wat wordt bewaard over de generaties heen, en wat net niet? Blijven of vervagen de cultuurverschillen? En wat zijn dan weer gelijkenissen? Hun sociaal-artistieke fotoproject Generaties/Binnenskamers (G/B3) is nu te zien in een reizende tentoonstelling en een boek. Aan de hand van voorwerpen en interieurs komen gedachten en gevoelens, tradities en evoluties aan de oppervlakte. Sommige zijn erg stereotiep, andere zetten clichés op de helling. Anne-Flor Vanmeenen

10 | deMens.nu Magazine Dossier Oudste generatie, © Abdul-Vahit Duman Oudste generatie, © Abdul-Vahit Duman

Oudste generatie, © Carl Uytterhaegen Middelste generatie, © Carl Uytterhaegen

Een interieur is tegenwoordig een be- Oud en jong ze werden ook op verschillende ma- langrijke zaak: je hebt er cursussen, “In elke generatie zie je verschillen”, zegt nieren ontvangen. Carl: “Het viel op tijdschriften, boeken en tv-programma’s Carl. “Bij de oudere Vlamingen staat de dat vooral oudere Turkse families zeer over en je kunt er zelfs een lening voor woonkamer vaak vol spullen, bij de ou- gastvrij waren. We kregen werkelijk van aangaan. Een interieur verraadt wat we dere Turken veel minder. Deze generatie alles voorgeschoteld om te eten. Vroe- mooi vinden, wat we willen tonen aan kwam hier tijdelijk werken en dacht nog ger had je bij oudere Belgen die cultuur anderen en waarmee we bezig zijn. terug te keren naar huis. De woonruim- van gastvrijheid ook wel een beetje, Maar het is ook een spiegel van ruimere tes zijn kleiner en leger, er is duidelijk maar dat is stilaan toch verdwenen. Bij evoluties, zoals de invloed van reclame, minder belang aan gehecht. De jongste de bezoekjes aan de derde generatie, levensbeschouwelijke tendensen, het generatie heeft een verschillende hou- de kleinkinderen, waren de verschillen multiculturele samenleven. Een inte- ding ten opzichte van ‘oude’ elementen. tussen de Vlamingen en Vlaamse Tur- rieur geeft dus inkijk in onze identiteit, Bij Vlamingen zie je retrospullen, die ei- ken in ontvangst dan weer minimaal. maar eveneens in het mens- en wereld- genlijk van hun grootouders konden zijn. Op dat vlak zijn de twee groepen in beeld van een generatie. Met Genera- Jonge Turkse Belgen willen dan weer met de loop der generaties duidelijk op de- ties/Binnenskamers (G/B3) willen Carl strakke, witte interieurs schoon schip zelfde lijn gekomen.” Uytterhaegen en Abdul-Vahit Duman maken met de haakwerkjes, tapijtjes en ontdekken of – en zo ja, in welk op- ornamenten van oudere generaties.” Intiem zicht - Vlamingen en Vlaamse Turken Dat een woonkamer iets privé is, bleek verschillen of op elkaar lijken. En of Ontvangst uit de intense zoektocht van Carl en wat voor grootouders geldt, ook bij hun Carl en Abdul-Vahit merkten niet alleen Abdul-Vahit. Drie generaties vinden bin- kleinkinderen nog van tel is. verschillen en gelijkenissen in interieurs, nen eenzelfde familie die bereid waren

Dossier deMens.nu Magazine | 11 Dossier: Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep

Oudste generatie, © Abdul-Vahit Duman Jongste generatie, © Abdul-Vahit Duman

Middelste generatie, © Carl Uytterhaegen

12 | deMens.nu Magazine Dossier Middelste generatie, © Carl Uytterhaegen Carl was getroffen door een heel ‘Turks’ cadeautje: “Een warm geschenk want het moet bescherming bieden.” om hun huizen open te stellen, bleek niet Het eiland Het geschenk zo evident. Via dit project leren we elkaar Ook de gastgezinnen werden aan het Daarnaast vroegen de fotografen de dus ook op een andere manier zien, een werk gezet. Ze kregen de vraag: “Wat families ook welk geschenk ze hen heel intieme manier. Zo krijgen we een zou je meenemen naar een onbewoond zouden geven, om te zien hoe de gast- heel persoonlijk beeld van ‘de ander’, zij eiland?” Zo wordt op scherp gesteld waar gezinnen de fotografen inschatten en het Belgen of ingeweken Turken. Slechts ze het meeste belang aan hechten in hun benaderden. Abdul-Vahit: “Carl kreeg zelden komen deze mensen immers bij leven. De antwoorden verrassen soms: vaker eten van de Turkse gezinnen, mij elkaar over de drempel. hoewel Turken doorgaans als familiege- gaven ze eerder een boek.” Al kreeg richt worden beschouwd, nemen ze vaker hij ook een boekje van een Vlaamse Invulling praktische dingen mee en zijn het de Vla- grootmoeder, Folklore, waarin de Wie de foto’s bekijkt, wordt uitgenodigd mingen die het meest familiefoto’s of zelfs Vlaamse cultuur wordt uitgelegd. “Zij om te verkennen, na te denken, vast- huisdieren aanwijzen. gebruikte het boekje in de jaren zestig stellingen te doen. Carl en Abdul-Vahit: om kersverse immigranten wegwijs te “Heel bewust werd invulling bij de foto’s maken.” Carl was getroffen door een ontweken, we willen prikkelen, vragen heel ‘Turks’ cadeautje: “Mijn meest en gedachten uitlokken maar geen con- bijzondere geschenk was een soort clusies aanbieden. Er is dus enkel het glazen huisje, met van die religieuze beeld, geen uitleg, het werk is aan de be- amuletten. Een warm geschenk want zoekers.” Toch is het beeld zelf natuurlijk het moet bescherming bieden. Tegelijk al een zekere invulling. De foto’s tonen toont het ook iets over hun culturele immers hoe twee fotografen met een symbolen.” Beide groepen gaven dus verschillende leeftijd, ervaring en achter- iets van ‘hun’ bagage mee aan de fo- grond rondkijken en selecteren. De foto- tografen. grafen namen overigens elk apart foto’s tijdens hun gezamenlijke huisbezoeken De expositie is nog te zien in Overijse en toonden deze elkaar niet tot de ten- en Halle, en de foto’s kunnen ook ont- toonstelling van start ging. Zo wilden ze Een Vlaamse grootmoeder gaf Abdul-Vahit leend worden. hun eigen kijk bewaren. Het project richt dit boekje, waarin de Vlaamse cultuur dus niet alleen de blik op de ander, maar wordt uitgelegd. “Zij gebruikte het in de Meer info? laat de toeschouwers ook door de ogen jaren zestig om kersverse immigranten www.mydream.be van een ander kijken. wegwijs te maken.” www.abdulvahitduman.be

Dossier deMens.nu Magazine | 13 Dossier: Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep Wie de vis omdraait, doet de boot kapseizen

Als mens zijn we allen gelijk. Toch kunnen we ook allemaal, vanuit onze eigen cultuur, wel eens verbaasd zijn over de soms zeer verschillende gewoontes in andere culturen. In deze bloemlezing van enkele bijzondere regels, gebruiken en overtuigingen sparen we ook onszelf niet. Ellen Vandevijvere

Religie In verschillende regio’s wereldwijd is het Het geluk lacht je toe. Dat gebruikelijk om voertuigen met behulp van wordt wel eens beweerd In het Midden-Oosten een priester in te wijden. Zo wanen de als in België een lieve- dragen de meeste chauffeurs van deze gezegende voertuigen heersbeestje aan komt vlie- mensen een horloge zich daarna veilig op de weg. gen. Maar als je dit insect dat naast het uur doodt, staat er ongeluk ook vijf keer per dag voor de deur. De inheemse het tijdstip aangeeft beestjes zijn intussen om te gaan bidden. Geluk/ongeluk zwaar bedreigd door de Aziatische variant. Op oudjaar gooien Denen borden, kopjes In zeven staten van de en glazen naar de voordeur van de buren. Fluiten in de Russische straten brengt Verenigde Staten (North Het gezin dat de grootste stapel gebroken ongeluk. Carolina, Arkansas, Maryland, Mississippi, servies voor zijn voordeur vindt, mag zich South Carolina, Tennessee en Texas) wordt gelukkig prijzen. Stukgegooid vaatwerk zou eenieder die het bestaan ontkent van een immers trouwe vriendschap symboliseren. hoger wezen of God, uitgesloten om voor Liefde en seksualiteit de overheid te werken. Nochtans hanteert In Bali besteedt men gemiddeld een derde het Amerikaanse hooggerechtshof een ‘No van zijn loon aan offers, om geluk af te religious test clause’: deze bepaling uit de dwingen. Die offers kom je overal vertrapt Volgens de traditie in Hawaï Grondwet verklaart de gangbare test over op straat tegen, een waar hindernissen- zie je aan de bloem in het de religieuze achtergrond als kwalificatie parcours. haar van een meisje of ze voor een openbare functie ongeldig. vrijge- Een getal waarin het cijfer vier voor- zel is. Marokkanen beantwoorden een vraag komt brengt in China de dood. De Dat zou vaak met ‘insjallah’, oftewel: ‘als God het Chinese uitspraak van ‘vier’ is immers het geval wil’. Dat betekent dus niet ‘ja’, maar ook dezelfde als die van het woord ‘dood’. zijn als ze de bloem niet ‘nee’. Je zal daarom niet snel een vierde, rechts draagt. Als veertiende of vier- ze de bloem links De lijm op entwintigste draagt, zou Israëlische verdieping aan- ze niet meer postzegels is treffen in een beschikbaar gecertifieerd gebouw. zijn. koosjer.

Foto © Kurt Groetsch

14 | deMens.nu Magazine Dossier Eetgewoontes

Als de gemiddelde Amerikaan het woord is het dan weer ‘taart’ ziet, denkt hij aan calorieën en vet. een uitnodiging Voor ons betekent taart: feest, verjaardag tot seks. Zowel in De vrouw draagt de broek in het Midden- of nagerecht. België als in de Ver- Oosten, althans in het gezin. Zelfs als haar enigde Staten vorm je kinderen getrouwd zijn en zelf kinderen Dat wij mayonaise op onze frieten kwak- er de ‘o’ van ‘oké’ mee. In hebben, zal de moeder nog steeds het ken en daarnaast in de frituur ook nog een Frankrijk daarentegen zeg bevel voeren. Voor de nieuwe generaties muur van keuze hebben als het op saus je zo dat je iemand een dikke in Europa wekt dit vaak hilariteit op bij hun aankomt, vinden Amerikanen écht raar. nul vindt. ‘Bedankt’ is de inter- vrienden. pretatie in Italië, maar in de rest Zeg niet ‘pompelmoes’ tegen de grote van Zuid-Europa verwijs je naar het (rood)gele citrusvrucht zoals wij Vla- vrouwelijke geslachtsorgaan. mingen ze kennen, maar ‘grapefruit’ zoals de Nederlanders. De pompel- Vorm je bij ons een V-teken met de palm moes heeft een dikkere, groenachtige van je hand naar je gezicht in bijvoorbeeld schil. De Nederlanders zullen dan weer een café, dan bestel je twee stuks van heel vreemd opkijken als de Vlaming iets. Doe je dit in Engeland of Ierland, ver- Foto © Luis Jou Garcia een appelsiensapje bestelt, en ant- tel je de ander op te rotten. woorden met “Oh, u bedoelt vast een jus d’orange”. Mannen die hand in hand lopen op straat is doodnormaal in het Afrikaanse conti- nent, de Arabische landen en in India. Het is een teken van diepe vriendschap.

Als je lacht in Rusland, dan moet het ook oprecht zijn. Probeer dus niet te veel en constant te lachen tijdens een gesprek of aan tafel, want je komt onzeker en onbe- In Korea toon je respect als je wacht met trouwbaar over. Als je op 15 maart in Kawasaki in Japan eten tot de oudste persoon aan tafel aan bent, kan je Kanamara Matsuri mee- zijn of haar maaltijd begint. maken. Op dit festival wordt in aanwe- zigheid van de hele familie en zonder Ligt er een klaargemaakte vis op je bord, Wat mag (niet)? enige schroom de penis vereerd. Ijsjes, die op zee werd gevangen? Draai deze gebak, standbeelden, gadgets en een dan maar niet om als je in China bent. Je Het is verboden om je tapijt uit te kloppen parade waarin metershoge fallussen zou wel eens de boot kunnen doen kap- op straat in het Verenigd Koninkrijk. Een worden meegedragen horen daarbij. Dit seizen van de visser die hem gevangen deurmat mag wel, tenminste voor 8 uur ’s alles om de vruchtbaarheid te eren. heeft. ochtends.

Ook al groeit de tolerantie onder de inwo- Je mag een boete verwachten als je als ners van Maleisië, het is er nog steeds of- Australische voetganger trager dan een ficieel verboden om je publiekelijk te uiten Lichaamstaal andere voetganger stapt, en je hierbij een als holebi, met zware straffen als zweep- hindernis vormt. slagen en gevangenis tot gevolg. Een cirkeltje gevormd door een duim en wijsvinger betekent ‘loser’ in Ma- In Alabama is het verboden een ijsje in je Zolang je in Frankrijk administratief kan rokko en Tunesië, terwijl je met het- achterzak te steken. Zo werden immers bewijzen dat je verloofde eveneens plan- zelfde gebaar in Turkije het woord vroeger paarden gelokt en vervolgens nen had om met jou te trouwen, kan je ‘homo’ uitbeeldt. In Japan geef je met gestolen. in het huwelijksbootje treden. Ook als de deze cirkel aan dat je je wisselgeld bewuste verloofde dood is. in muntjes wil, maar in Zuid-Amerika

Dossier deMens.nu Magazine | 15 draai 90° - Spel Sociale leven Eetgewoontes de schuilplaats wor - den ondergebracht. wel en andere niet in wel en andere niet in bepaalde zoogdieren bepaalde zoogdieren hiervan is en waarom hiervan is en waarom duidelijk wat het nut duidelijk wat het nut dieren. Het is echter niet ekt schuilplaats onderhouden ze vaak hechte afhankelijkheidsrelaties met kleine zoog - tot de dood, al lukt dat niet altijd. Veel Veel niet altijd. dat lukt dood, al de tot Gnimalvs wonen dan ook alleen. In hun Men wenst dit samenleven vol te houden en voor kleine Gnimalvjes te zorgen. samen te leven met een niet-bloedverwant een met leven te samen d tijdstippen, vaak naar aanleiding van een tijdstippen, vaak naar aanleiding van een ritueel moment. Hij verkiest echter om ontmoet de bloedverwanten op geregelde ontmoet de bloedverwanten op geregelde Familiebanden zijn belangrijk. De Gnimalv Familiebanden zijn belangrijk. De Gnimalv ziek, maar dat lijkt hem niet te deren. Te veel van het brouwsel maakt de Gnimalv het brouwsel Te veel van sociale banden aan te gaan of versterken. voriete drank. Dit wordt ook ritueel gedronken om t hete vette stof. Een brouwsel van gerst en hop is de fa de is hop en gerst van brouwsel Een stof. vette hete knolgewassen worden vaak ondergedompeld in een zeer knolgewassen worden vaak ondergedompeld in een zeer Naast de levensgezel en de nakomelingen onderhoudt de Gni - onderhoudt de nakomelingen levensgezel en Naast de malv ook enkele sociale banden met stamgenoten uit de directe omgeving. De meest opmerkelijke gezamenlijke activiteit is het kijken naar een spel waarbij twee groepen op veld bol - voorwerpdit Indien achternalopen. voorwerp opgeblazen vormig bijzon - Gnimalvs de uiten terechtkomt, vlechtwerk groot een in der primitieve kreten. De Gnimalv is een bijzonder volk dat geluk vindt in kleine dingen. N acirema Deze parodie van een Vlaming is geïnspireerd op Body Ritual among the Nacirema van de antropoloog Horace Miner (1956). van een doorsnee Miner de lichaamsrituelen beschrijft Daarin vreemde van gebruiken de toen antropologen zoals Amerikaan culturen beschreven. Door bijvoorbeeld het tanden poetsen op die bevreemdende manier te omschrijven, toont hij aan dat wes - terse handelingen even cultureel beïnvloed zijn als de rituelen en praktijken van geïsoleerde stammen. Onze kennis andere culturen is grotendeels gestoeld op antropologische studies van decennia geleden, waarin de gebruiken van nog ongekende culturen werden beschreven als vreemd en magisch. Daardoor denken we nu nog vaak in termen als ‘exotisch’, ‘abnormaal’, ‘onderontwikkeld’ of zelfs ‘barbaars’ over andere culturen. Hoe - vaak te nog onszelf we beschouwen geest, van zijn open we wel als de norm. een plakkerig zoet mengsel. Dit wordt doorgespoeld met een een plakkerig zoet mengsel. Dit wordt doorgespoeld met zwarte bittere drank. Midden op de dag herhaalt dit ritueel zich, in gezelschap. Rond zonsopgang nuttigt hij een meelproduct met knollen. Dat vlees wordt gesudderd in een bruine vloeistof. De van voedsel. De Gnimalv eet en drinkt graag veel, hoofdzakelijk Een van de grootste bezigheden van de Gnimalv is het bereiden bereiden het is Gnimalv de van bezigheden grootste de van Een waar de Gnimalv zich ook bevindt. Hij gaat immers nooit op stap op nooit immers gaat Hij bevindt. ook zich Gnimalv de waar zonder dit meelproduct. De meest omvangrijke maaltijd nuttigt de zonder dit meelproduct. De meest omvangrijke maaltijd nuttigt Gnimalv echter ‘s avonds. Deze bestaat hoofdzakelijk uit vlees en Gnimalv echter ‘s avonds. Deze bestaat hoofdzakelijk uit vlees en on lk o v : :

jk

Liza Janssens i - w u e merkel p e Gnimalv herkennen Dossier: Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep Onlangs werd een eigenaardig volk ontdekt. Hieronder volgt een antropologische schets van deze bijzondere Gnimalv en zijn culturele kenmerken. Dit redelijk ongekende volk is schuw, wordt ziek van zijn eigen brouwsels en onderhoudt speciale banden met een aantal zoogdieren. attribuut te zijn. Zowel de vrouwelijke als de als vrouwelijke Zowel de zijn. te attribuut mannelijke leden van dit volk beschermen vaak het tegen stof stevige deze met zich kille en natte klimaat. tonen gelijkenissen, maar hoe verder de nederzettingen zich van elkaar bevinden, hoe moeilijker de inwoners elkaar be - grijpen. Dit kan eveneens een reden zijn bou - schuilplaats een zelden ze waarom wen buiten de eigen nederzetting. Toch confrontaties de zorgen met anderstalige Gni - malvs niet tot oorlog. Dit volk lijkt dus redelijk vredelievend te zijn. O ni Vredelievend maar vleesetend, honkvast reizend: hier is de Gnimalv D In sommige regio’s zijn de uiterlijke kenmerken door gewijzigd tegenwoordig Gnimalv de van de beïnvloeding van andere volkeren, maar een aan herkennen te is Gnimalv typische een gevoelige huid en een onbestemde haarkleur. lijkt Toch sterk. zeer varieert klederdracht De een kledingstuk gemaakt van geweven stof, dat de benen volledig bedekt, een basis- N ederzettingen De Gnimalv deelt een grote stenen schuilplaats met stamge - zich noten. In de nederzettingen bevinden deze schuilplaatsen naast en boven elkaar. De schuilplaatsen zelf zijn verspreid over een relatief kleine oppervlakte. De Gnimalv lijkt veel belang te hechten aan het on - derhouden en verstevigen ervan. Met behulp van grasvelden en struiken pro - beert hij zijn territorium waar mogelijk af te bakenen. Taal doch vrij De Gnimalv is vriendelijk, schuw. Duurzame contacten komen pas na lange tijd tot stand. Ook communica - tie met stamgenoten blijft vaak beperkt, mogelijk komt dit omdat de Gnimalvs ver Deze spreken. talen verschillende D aginvulling Eenmaal de jonge Gnimalv zijn overgangsritueel heeft volbracht bij een groep van wijzen, draagt hij bij aan de gemeenschap. Dat doet door zich naar een plaats buiten eigen een slechts Omdat af. afstanden lange desnoods daarvoor legt Hij begeven. te schuilplaats beperkt aantal paden hiervoor werden voorzien, ontstaat onderweg vaak chaos, al leidt dit zelden tot geweld. In ruil voor de dagelijkse bijdrage mag Gnimalv zichzelf en zijn kin - deren voeden, en zijn schuilplaats verfraaien met allerlei voorwerpen waarvan het nut vaak gewijzigd. dagorde deze wordt jaar per keer aantal een Slechts is. onbekend Dan trekt de Gnimalv om onduidelijke redenen naar meer zuidelijk gelegen nederzettingen.

16 | deMens.nu Magazine Dossier - Spel Sociale leven Eetgewoontes de schuilplaats wor - den ondergebracht. wel en andere niet in wel en andere niet in bepaalde zoogdieren bepaalde zoogdieren hiervan is en waarom hiervan is en waarom duidelijk wat het nut duidelijk wat het nut dieren. Het is echter niet schuilplaats onderhouden ze vaak hechte afhankelijkheidsrelaties met kleine zoog - tot de dood, al lukt dat niet altijd. Veel Veel niet altijd. dat lukt dood, al de tot Gnimalvs wonen dan ook alleen. In hun Men wenst dit samenleven vol te houden en voor kleine Gnimalvjes te zorgen. samen te leven met een niet-bloedverwant een met leven te samen tijdstippen, vaak naar aanleiding van een tijdstippen, vaak naar aanleiding van een ritueel moment. Hij verkiest echter om ontmoet de bloedverwanten op geregelde ontmoet de bloedverwanten op geregelde Familiebanden zijn belangrijk. De Gnimalv Familiebanden zijn belangrijk. De Gnimalv ziek, maar dat lijkt hem niet te deren. Te veel van het brouwsel maakt de Gnimalv het brouwsel Te veel van sociale banden aan te gaan of versterken. voriete drank. Dit wordt ook ritueel gedronken om hete vette stof. Een brouwsel van gerst en hop is de fa de is hop en gerst van brouwsel Een stof. vette hete knolgewassen worden vaak ondergedompeld in een zeer knolgewassen worden vaak ondergedompeld in een zeer acirema Naast de levensgezel en de nakomelingen onderhoudt de Gni - onderhoudt de nakomelingen levensgezel en Naast de malv ook enkele sociale banden met stamgenoten uit de directe omgeving. De meest opmerkelijke gezamenlijke activiteit is het kijken naar een spel waarbij twee groepen op veld bol - voorwerpdit Indien achternalopen. voorwerp opgeblazen vormig bijzon - Gnimalvs de uiten terechtkomt, vlechtwerk groot een in der primitieve kreten. De Gnimalv is een bijzonder volk dat geluk vindt in kleine dingen. N Deze parodie van een Vlaming is geïnspireerd op Body Ritual among the Nacirema van de antropoloog Horace Miner (1956). van een doorsnee Miner de lichaamsrituelen beschrijft Daarin vreemde van gebruiken de toen antropologen zoals Amerikaan culturen beschreven. Door bijvoorbeeld het tanden poetsen op die bevreemdende manier te omschrijven, toont hij aan dat wes - terse handelingen even cultureel beïnvloed zijn als de rituelen en praktijken van geïsoleerde stammen. Onze kennis andere culturen is grotendeels gestoeld op antropologische studies van decennia geleden, waarin de gebruiken van nog ongekende culturen werden beschreven als vreemd en magisch. Daardoor denken we nu nog vaak in termen als ‘exotisch’, ‘abnormaal’, ‘onderontwikkeld’ of zelfs ‘barbaars’ over andere culturen. Hoe - vaak te nog onszelf we beschouwen geest, van zijn open we wel als de norm. een plakkerig zoet mengsel. Dit wordt doorgespoeld met een een plakkerig zoet mengsel. Dit wordt doorgespoeld met zwarte bittere drank. Midden op de dag herhaalt dit ritueel zich, in gezelschap. Rond zonsopgang nuttigt hij een meelproduct met knollen. Dat vlees wordt gesudderd in een bruine vloeistof. De van voedsel. De Gnimalv eet en drinkt graag veel, hoofdzakelijk Een van de grootste bezigheden van de Gnimalv is het bereiden bereiden het is Gnimalv de van bezigheden grootste de van Een waar de Gnimalv zich ook bevindt. Hij gaat immers nooit op stap op nooit immers gaat Hij bevindt. ook zich Gnimalv de waar zonder dit meelproduct. De meest omvangrijke maaltijd nuttigt de zonder dit meelproduct. De meest omvangrijke maaltijd nuttigt Gnimalv echter ‘s avonds. Deze bestaat hoofdzakelijk uit vlees en Gnimalv echter ‘s avonds. Deze bestaat hoofdzakelijk uit vlees en

- ederzettingen aginvulling attribuut te zijn. Zowel de vrouwelijke als de als vrouwelijke Zowel de zijn. te attribuut mannelijke leden van dit volk beschermen vaak het tegen stof stevige deze met zich kille en natte klimaat. tonen gelijkenissen, maar hoe verder de nederzettingen zich van elkaar bevinden, hoe moeilijker de inwoners elkaar be - grijpen. Dit kan eveneens een reden zijn bou - schuilplaats een zelden ze waarom wen buiten de eigen nederzetting. Toch confrontaties de zorgen met anderstalige Gni - malvs niet tot oorlog. Dit volk lijkt dus redelijk vredelievend te zijn. D e Gnimalv herkennen In sommige regio’s zijn de uiterlijke kenmerken door gewijzigd tegenwoordig Gnimalv de van de beïnvloeding van andere volkeren, maar een aan herkennen te is Gnimalv typische een gevoelige huid en een onbestemde haarkleur. lijkt Toch sterk. zeer varieert klederdracht De een kledingstuk gemaakt van geweven stof, dat de benen volledig bedekt, een basis- N De Gnimalv deelt een grote stenen schuilplaats met stamge - zich noten. In de nederzettingen bevinden deze schuilplaatsen naast en boven elkaar. De schuilplaatsen zelf zijn verspreid over een relatief kleine oppervlakte. De Gnimalv lijkt veel belang te hechten aan het on - derhouden en verstevigen ervan. Met behulp van grasvelden en struiken pro - beert hij zijn territorium waar mogelijk af te bakenen. Taal doch vrij De Gnimalv is vriendelijk, schuw. Duurzame contacten komen pas na lange tijd tot stand. Ook communica - tie met stamgenoten blijft vaak beperkt, mogelijk komt dit omdat de Gnimalvs ver Deze spreken. talen verschillende D Eenmaal de jonge Gnimalv zijn overgangsritueel heeft volbracht bij een groep van wijzen, draagt hij bij aan de gemeenschap. Dat doet door zich naar een plaats buiten eigen een slechts Omdat af. afstanden lange desnoods daarvoor legt Hij begeven. te schuilplaats beperkt aantal paden hiervoor werden voorzien, ontstaat onderweg vaak chaos, al leidt dit zelden tot geweld. In ruil voor de dagelijkse bijdrage mag Gnimalv zichzelf en zijn kin - deren voeden, en zijn schuilplaats verfraaien met allerlei voorwerpen waarvan het nut vaak gewijzigd. dagorde deze wordt jaar per keer aantal een Slechts is. onbekend Dan trekt de Gnimalv om onduidelijke redenen naar meer zuidelijk gelegen nederzettingen.

Dossier deMens.nu Magazine | 17 Dossier: Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep “Nu voel ik veel meer verbondenheid” Een vrijzinnige vindt haar heil in het jodendom

Wie we zijn, onze cultuur, wordt ook bepaald door onze levensbeschouwing. Maar de gewoonten en gebruiken van de ene levensbeschouwing kunnen sterk verschillen van de andere. Zo lijkt een geseculariseerde levensstijl ver verwijderd van de riten van een orthodoxe godsdienst. Toch kiezen sommigen voor een bekering. Jonath Weinberger (27 jaar) was vrijzinnig en is nu orthodox-joods.

Dominique Verschuren

Wat bracht jou tot deze opmerkelijke fascineerd geweest door de geschiedenis Hoe beleef jij God? stap? van mijn grootvader. Hij stierf toen ik vier Mijn vrijzinnige ouders zeiden dat je lichaam Mijn grootvader was een chassidische jood. jaar was. Ik wilde begrijpen waar hij van- verrot na je dood. Dat vond ik als kind heel Hij vluchtte in 1933 naar België om econo- daan kwam, wat er met hem gebeurd was akelig. Je sterft en er is niets meer. Ik vond mische redenen. Volgens research van een en waarom. De lerares godsdienst vertelde dat zo leeg. Toen ik tien jaar was, praatte familielid werd hij christen om zijn vrouw en mij over het orthodoxe jodendom. Zij no- ik met meisjes die in gebeden spraken tot vier kinderen te beschermen tegen de na- digde mij uit om een sabbatmaal mee te God. Dat was voor mij betekenisvoller dan zi’s. Het haalde niets uit. Mijn grootvader maken op vrijdag. Ik was toen zestien en ik de vrijzinnigheid. Nadien zag ik medeleer- overleefde Auschwitz als enige. Na de oor- besloot mijn familie in Israël op te zoeken. lingen die zich verveelden en begonnen te log koos hij definitief voor het christendom. roken, drinken en feesten. Ik wilde meer Maar als zijn familie uit Israël op bezoek Wat zocht je in Israël? betekenis in mijn leven. Dat biedt God mij kwam, werden alle kruisbeeldjes en com- Hier in België kan je je niet laten bekeren. in het jodendom. muniefoto’s verstopt. Hij heeft er nooit een Dat kan alleen in Israël. Ze noemen dat woord over gezegd. Mijn vader is katholiek gioer. Voor mij was het heel gemakkelijk om En wat met de vrijzinnige waarden? opgevoed, mijn moeder ook. Mijn ouders orthodox-joods te worden. De rabbijnen Er zijn mensen die in Auschwitz zaten en zijn atheïst, zo ben ik opgevoed: volledig begrepen mijn beslissing. Ze zagen mijn zeiden: “Waar is God nu? Waarom laat hij vrijzinnig. Dus wie of wat ben ik dan? naam en ze kenden mijn achtergrond. Na dit allemaal gebeuren?” God is er en je kan een half jaar intensieve studies werd ik voor met hem praten maar wij, mensen, blijven Die laatste vraag impliceert dat jouw een soort jury geplaatst. Mijn algemene zelf verantwoordelijk voor wat we veroorza- keuze om joods te worden veel princi- kennis was in orde. Een week later moest ken op aarde. God heeft aan iedere mens piëler was dan de beweegredenen van ik opnieuw voor drie rabbijnen verschijnen. een vrije wil gegeven. Iedereen weet dat het je grootvader. Hoe ben je daar zo be- Die vroegen me waarom ik joods wilde wor- niet oké is om te stelen of om een mens wust van geworden? den. Nadien mocht ik de Shma Israël, een te doden. God heeft ons de kans gegeven Op school volgde ik een jaar niet-confes- belangrijke paragraaf uit de Thora, recite- om zelf te beslissen om het goede of het sionele zedenleer bij een lerares die heel ren. De volgende dag kreeg ik mijn ritueel slechte te doen. denigrerend sprak over religies. Bidden bad, het mikwe, en toen was ik joods. vond ze belachelijk want “er bestaat he- Is je leven nu anders dan vroeger? lemaal geen god”. Ik vind het absoluut Hoe voelde dat moment? Zeker. Het jodendom kent 613 wetten die niet kunnen dat er zo over religies wordt Dat was heel speciaal. Iets wat ik niet kan wij moeten naleven en die ons er voort- gesproken, ook als je zelf niet gelooft. Als beschrijven. Een mikwe dient om je te rei- durend aan herinneren dat we een hoger reactie ben ik op mijn veertiende joodse nigen. Je wordt als het ware herboren. De doel hebben op aarde. Zo bedekken godsdienst gaan volgen. Ik ben altijd ge- joodse ziel komt in jou. joodse vrouwen hun knieën en ellebo-

18 | deMens.nu Magazine Dossier Jonath met haar gezin. “Kinderen en opvoeding staan centraal in het jodendom. Onze kinderen worden dus natuurlijk ook orthodox opgevoed. Ze gaan naar een door de Vlaamse gemeenschap erkende joodsorthodoxe school en volgen buiten het gewone lessenprogramma ook religieuze studies.”

gen. Getrouwde vrouwen zoals ik dragen dus ook altijd voor zorgen dat ze koosjere “Ik wilde meer een hoofddoek of een pruik om hun eigen snoepjes bijhebben voor de kindjes. Als we haar te bedekken. Wij eten enkel koosjere samen op vakantie gaan, dan neem ik alles betekenis in producten. Melk en vlees mogen niet ver- mee en kook ik de maaltijden. Als we uit eten mengd worden, waardoor we verschillende gaan, kiezen we een koosjer restaurant. mijn leven. keukens hebben met aparte potten, bestek en borden. Andere producten zoals brood, Voel je je niet beknot in je vrijheid? Dat biedt drank, sauzen, kazen, koeken enzovoort Buitenstaanders begrijpen mijn keuze niet eten we enkel als ze de stempel dragen goed. Zeker de rustdag, sjabbat, waarop God mij in het van een rabbinaat, of op een door rabbijnen we geen werk mogen verrichten en bij- opgestelde lijst staan. Daarnaast hebben voorbeeld ook geen elektriciteit mogen jodendom.” we vele feestdagen met specifieke regels. gebruiken, doet wenkbrauwen fronsen. Zo eten we acht dagen lang geen gerezen Ze zeggen dan: “Waarom beperk je je vrij- voedsel tijdens Pesach, het joodse Pasen, heid?” Maar het jodendom geeft meer be- en moeten we het hele huis schoonmaken tekenis aan mijn leven. Dat is wat ik miste. zodat er geen kruimeltje van deze produc- Nu voel ik veel meer verbondenheid. Ik ben ten terug te vinden is. echt honderd procent opgenomen in de joodse gemeenschap. We ondersteunen Wat vindt je familie van je keuze? elkaar. Als een vrouw bevalt, zijn er altijd Mijn ouders vonden het raar dat ik ervoor tal van mensen bereid om te helpen met koos om volledig religieus te worden, aan- koken, kinderen afhalen en babysitten. Wij gezien zij zelf niet geloven. Het was een hele hebben ook verschillende liefdadigheidsin- aanpassing, maar ze respecteren mijn be- stellingen in onze gemeenschap. Je voelt je slissing. Zij ondersteunen ons en zullen er nooit alleen.

Dossier deMens.nu Magazine | 19 Dossier: Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep Rituelen die raken, dichtbij en ver van huis

itbundige begrafenissen, vastgebonden gehuwden, witte naamceremonies, feestelijke zaterdagen en tien dagen durende feesten. Aan de rituelen laat de kern van een cultuur zich voelen. Ze zijn vaak verweven met een levensbeschouwing, de normen en waarden en sociale structuren binnen een gemeenschap. Rituelen kunnen wijzen op een geheel van eerder formeel overgeleverde gebruiken, plechtigheden en ceremonieën rond belangrijke momenten in het (openbare) leven. Maar rituelen zijn ook het geheel van dagelijkse bezigheden. We vragen aan alle geïnterviewden in dit dossier wat hun favoriete ritueel is, in hun eigen of een andere cultuur.

Julie Van Garsse

20 | deMens.nu Magazine Dossier Guneet Ruth Jonath

Dagenlang trouwen Sjabbat en de kaarsen Guneet (geboren in India): “In India duurt Jonath (orthodox-joods): “Elke week eren een huwelijksfeest zeven tot tien dagen. Je we de sjabbat, van vrijdagavond tot zater- hebt bijvoorbeeld de tilakceremonie waarbij dagavond. Het is een rustdag, we mogen de familie van de bruid naar het huis van niets doen. Elektriciteit is verboden: geen de man gaat. De bruidegom krijgt een tilak, gsm’s, geen computers, back to basics. een rode vlek, op zijn voorhoofd. Dit staat Nebojsa We zitten samen aan tafel. Voedsel dat de symbool voor respect, aanvaarding en de dag voordien is bereid wordt opgewarmd verwelkoming van een schoonzoon. Je op speciale platen die op voorhand wer- hebt ook de mehndi- of hennaceremonie. den ingeplugd. Mensen zeggen dan: ‘Dat Tijdens nog een andere ceremonie gaan de is toch geen werk, een stekker in het stop- mannen naar het huis van de bruid. Ook contact steken!’ Maar wij willen de regels is er een moment voorzien waarop de hu- heel nauw naleven. Met sjabbat zijn we welijksgeloften worden afgelegd. Soms honderd procent gericht op de familie, op gebeurt dat in een tempel, soms rond een activiteiten samen, op het bestuderen van vuurplaats. Daarna wordt er een receptie de Thora zonder dat we worden gestoord.” gegeven.” “Het aansteken van de kaarsen voor de “Wat ik zo mooi aan vind aan een Indisch sjabbat is echt een speciale ervaring voor huwelijksfeest is dat iedereen bij elkaar mij. Dat is een taak voor de vrouwen. Er komt, er veel cadeaus worden gegeven hoort een gebed bij, waarbij je alle persoon- en dat het feest zo lang duurt. In België lijke dingen mag vragen. Dat er vrede zal gebeurt het allemaal razendsnel. Daarom zijn of dat je kinderen gezond mogen op- trouwen Indiërs liever in India. De organisa- groeien. Je kan ook bidden voor je vrien- tie van een huwelijk vraagt veel werk, maar dinnen, opdat ze bijvoorbeeld zwanger dat wordt gedaan door de familie en soms worden. In onze cultuur heeft de moeder door een huwelijksplanner. Gelukkig maar, een hele belangrijke rol in het gezin. De want huwelijken kunnen soms snel plaats- vrouw wordt echt geëerd, en dat zie je niet vinden. Aan de hand van de sterrenbeelden overal. Het is geen wegwerpcultuur, zoals van beide partners wordt de meest gun- Samen zijn de maatschappij wel is geworden. Bijna al stige huwelijksdatum bepaald. Deze kan Nebojsa en Ruth (Servisch-Belgisch kop- mijn vriendinnen van vroeger, toen ik nog vijftien dagen later liggen, of pas een jaar pel): “Wij vinden het heel belangrijk om elke vrijzinnig was, zijn gescheiden. Bij ons ge- later vallen.” dag samen te eten, met onze dochter!” beurt dat zelden.”

Dossier deMens.nu Magazine | 21 Dossier: Oost west, thuis best? Cultuurverschillen onder de loep

Carl Stefanny Wilfried & Yi

Uitbundig afscheid Naamceremonie Carl (Belgische roots): “Ik heb al meerdere Stefanny (afkomstig uit Ghana): “Als een bijzondere rituelen meegemaakt. Wat me vrouw in Ghana bevalt, verlaten zij en haar vooral bijblijft is een lijkverbranding in Sri baby de kamer niet tijdens de eerste levens- Lanka. Die lijkverbranding was in feite een week van het kind, want dan kan er nog feest en had niets te maken met onze be- veel mislopen. Er wordt een datum geprikt grafenissen waar triestigheid troef is. De ge- voor de naamceremonie waarbij familie en storven man was rijk en dat kon je zien aan vrienden samenkomen. Meestal gebeurt het aantal monniken dat hij had laten uit- Verschillende culturen, verschillende dit op een zaterdag- of zondagmorgen. nodigen om zijn verbranding bij te wonen. belevenissen De gasten zijn tijdens deze ceremonie in Zijn lijk zat in een hoge witte toren, dat is Wilfried en Yi (Belgisch-Cambodjaans kop- het wit gekleed, deze kleur staat symbool de kleur van de dood in Sri Lanka, op de pel): “Wij zijn niet fanatiek bezig met rituelen, voor puurheid en liefde. Het oudste lid van ‘brandstapel’. Het vuur werd aangestoken maar we hebben wel respect voor bepaalde de familie vraagt aan God om moeder en door zijn oudste zoon. Er werd gefilmd en tradities zoals het kerstfeest, een doop, een kind te beschermen. Hij dompelt zijn vinger iedereen was blij.” communie… Aan welke rituelen we deelne- in water en raakt er de lippen van het kind men, hangt af van de cultuur waarin we ons mee aan. Vervolgens doet hij dit ook met “Een heel andere soort uitbundigheid heeft bevinden. Hier kan het gebeuren dat we de wijn, opdat het kind het verschil leert tus- me getroffen tijdens de Semana Santa in mis bijwonen en als we in Cambodja zijn, sen beide. Daarna krijgt de pasgeborene de Spanje. In deze week voor Pasen klinkt er in gaan we naar de boeddhistische tempel.” naam die de ouders kozen. De baby wordt de straten de muziek van de fanfares, wor- opgeheven en er wordt voor hem gebeden. den er beelden meegedragen in de stoeten, “De manier waarop we rituelen beleven is Dan krijgen moeder en kind cadeautjes.” wordt er gezongen… Soms hoor je onver- erg verschillend. In België is een dag zoals wachte flamencoliederen, aangeheven door Allerheiligen beladen met droefheid en “Ik vind het een mooi ritueel want iedereen een enkeling van op een balkon. Er heerst rouw, terwijl Cambodjanen er een feest van is in het wit, families komen samen en ie- een zeer dramatische sfeer die begint bij maken met veel eten en drinken, en vooral dereen is gelukkig.” het vallen van de avond.” veel lachende gezichten.”

22 | deMens.nu Magazine Dossier Manyak Abdul-Vahit

Elspeth

Beroepenspel bij het eerste tandje Manyak (afkomstig uit Armenië): “Als kinde- ren hun eerste tandje krijgen, houden we in Armenië een feestje. We leggen voor- werpen die een beroep voorstellen op een doek: een rekenmachine symboliseert een boekhouder, een verfborstel staat voor een Liefde voor de tuin schilder, een stethoscoop voor een dokter, Abdul-Vahit (Turkse roots): “Rituelen zijn een instrument voor een muzikant enzo- er in vele vormen, zo heb je er ook hele voort. Daar zetten we het kind tussen en kleine. Bij een van de huisbezoeken tijdens we strooien snoepjes, nootjes, rozijnen of het fotoproject Generaties/Binnenskamers granen over zijn hoofd om chaos te creë- (G/B3), ben ik bij een oude dame terecht- Vastgebonden handen ren. Soms worden er ook traditionele liedjes gekomen. Haar manier van omgaan met Elspeth (geboren in Schotland): “Toen ik gezongen. Dan is het afwachten welk voor- haar tuin maakte een grote indruk op mij. trouwde, werden mijn handen en die van werp het kind als eerste zal vastnemen. Zo Het was alsof de bloempjes haar kinderen mijn man een poosje aan elkaar vastgebon- probeert men te voorspellen welk beroep waren, ze behandelde haar tuin met veel den om het gevoel van verbondenheid te hij of zij later zal uitoefenen. Het is een leuke liefde en overgave in een dagelijks, strikt symboliseren. De tranen rolden toen over traditie. Ik deed het ook met mijn kinderen.” ritueel.” mijn wangen.”

Dossier deMens.nu Magazine | 23 24 | deMens.nu Magazine Dossier column

Staforix Reedijk Jaap © foto

Eén van mijn beste vrienden blijft een nachtje logeren, ik vertel een verhaal voor het slapengaan (als je elf bent, hou je van ridderverhalen). Vroeger, in de tijd dat we nog samen woonden in ons huis, was het dagelijkse kost, verhalen vertellen op de rand van zijn bed. Heldenverhalen. Onverschrokken taferelen, starring Staforix, de onversaagde ridder van Gent. Een weerloze prinses redden uit de klauwen van de draak? Een leger booswichten verslaan in een heroïsch gevecht op de rand van een steile klif? Een zwarte tovenaar ontmaskeren en hem al zijn krachten afnemen? Fluitje van een cent. Ridder Staforix is onoverwinnelijk, en dat mag u letterlijk nemen: geen barbarenleger, geen horde midden-aardse orks, zelfs geen buitenaardse intergalactische strijdmacht is in staat om hem angst in te boezemen. Waarom bang zijn? Van wie of van wat? Hij is Staforix. Alleen al de aanblik van het blinkende harnas met de rode mantel doet elke vijand verstenen van angst. Vanavond bijvoorbeeld is er weer een prinses in nood. Ontvoerd door een En goed is sterker dan kwaad. Altijd. Zonder discussie. Met vloot Noormannen. De smeerlappen. De kans is groot dat een rustgevende vanzelfsprekendheid en duidelijkheid. ze moet trouwen met de baas van die horde Vikings… een Een duidelijkheid die ontbreekt in het echte leven. In afgrijselijk lot! Reusachtige vent, kwijlende aartslelijke tronie, het echte leven vecht ridder Staforix op dit moment een smerig als een varken, dreigend zwaaiend met een bijl zo ongelijke strijd uit. Een gevecht dat niet te winnen valt. groot als een vliegdekschip! Omdat zijn mama en ik quasi zonder waarschuwing (afschuw op mijn jonge vriends gezicht…) een beslissing hebben genomen die alle vaste Een kolfje naar de hand van Staforix: vermomd grond, alle veiligheid, in één klap van onder zijn als oud vrouwtje (sluw!) strompelt hij naar het voeten wegmaait. Mét argumenten weliswaar. Vikingschip in de baai. “Scheer je weg, vieze heks!”, Redelijke argumenten. Dingen als: allebei lalt de Vikingbaas, stomdronken van twee vaten gistend gelukkiger als we niet meer samen zijn. Liefde gerstenat. die niet altijd voor eeuwig hoeft te zijn, (mijn vriend zit ondertussen rechtop in bed) toch? Beter goede vrienden dan moeilijke Tsjakka! Daar vliegt de vermomming uit, en een geliefden. Dat soort dingen. Stuk blinkend harnas onder een rode mantel wordt voor stuk dingen waar hij niets zichtbaar… “Staforix!!!!”… tientallen bebaarde aan heeft. Argumenten waarin kelen fluisteren het, huizenhoog ontzag hij geen rol toebedeeld krijgt. in ogen en keel. De ijzeren ridderhand Een harde noot om kraken voor sluit zich als een bankschroef rond de een onoverwinnelijke krijger. De ergste krakende Vikingnek! vijand is hij die met geen zwaard te (2 jongenshanden klauwen zich in bestrijden valt. Een gluiperige smeerlap het dekbedovertrek) van een vijand is het. Een vijand die een onversaagde ridder bij momenten Blinkende, ogen. Stralend. Ik op zijn knieën dwingt. Ik bid voor een zie zijn dromen vertrekken, de vredesverdrag. Tussen een moedige slaapkamer uit, richting woeste ridder en de harde realiteit. Op kusten in een ongerepte wereld. Een termijn. Als er genoeg water door de wereld waarin goed goed is en kwaad zee gevloeid is. kwaad. Slaapwel onversaagde vriend. Alles komt goed.

deMens.nu Magazine | 19 Het (on)gelukkige brein: goed troosten is makkelijker dan juist kiezen Op restaurant of in de kledingzaak, maar ook bij de zoektocht naar een job, huis of vrienden... Voortdurend moeten we de juiste keuze maken. Maar wat is juist? Ons eigen brein blijkt geen goede raadgever te zijn bij het maken van keuzes. Bovendien kan het niet goed inschatten waar we gelukkig van worden. Daniel Gilbert, professor Psychologie aan de universiteit van Harvard, onderzoekt hoe wij omgaan met keuzes en onze zoektocht naar geluk. In zijn laatste boek, Stuiten op geluk, publiceert hij enkele vernieuwende, opmerkelijke conclusies.

Anne-Flor Vanmeenen

“Hoe zou het zijn als...” is een veelgebruikte manier om in te schat- samengesteld in ons brein. Herinnering is dus altijd een reconstructie ten of we iets op prijs stellen of niet. We doen een testritje in ons van opgeslagen elementen en de invulling van alles daartussenin. hoofd. Alleen rammelt de wagen aan alle kanten. Ons voorstel- Maar de opslag is selectief en de invulling soms heel ‘vrij’. Opge- lingsvermogen schiet tekort omdat zowel onze blik op het verleden slagen waarnemingen worden bovendien vaak ‘overschreven’ door als die op de toekomst troebel zijn. taal. Mensen die op een staalkaart een kleur te zien krijgen en die later opnieuw moeten herkennen, slagen daar veel beter in als ze Foute keuze door een foute blik tussendoor de kleur niet moesten beschrijven (73 procent ten op- Teruggaan in de tijd is riskant omdat we ervaringen samengevat zichte van 33 procent)! Het is dus moeilijk om je een gebeurtenis opslaan. Als we een herinnering oproepen, dan wordt die opnieuw correct te herinneren. Maar zelfs als dat lukt, is vergelijken met vroe-

20 | deMens.nu Magazine onder de loep

ger niet altijd het beste uitgangspunt. Zo zal je sneller geneigd zijn om een product te kopen met een verlaagde prijs dan een product met een verhoogde prijs, ook al is dit laatste nog steeds goedkoper. Door te vergelijken met vroeger, zie je het heden niet meer nuchter.

Fout inschattingsvermogen Waar het verleden een muur met gaten is, is de toekomst een gat zonder muur. We stellen ons van alles voor, maar eigenlijk is dat allemaal (vrij willekeurige) invulling. De antwoorden op de vraag “Hoe zou je je voelen als…?” verschillen enorm van de antwoorden op de vraag “Hoe voel je je?” als de ingeschatte situatie werkelijk is. Hoe het zou zijn om pakweg blind te zijn, schatten we ongelofelijk negatief in. Maar blinden zijn veel gelukkiger dan wij ons inbeel- den. Ook denken we vaak dat we spijt zullen hebben door een beslissing, en kiezen we iets anders. Dat is riskant. Zo denken we dat we een foute actie meer berouwen dan iets dat we niet doen. Uit onderzoek blijkt echter het omgekeerde. Correct vooruitzien is dus moeilijk! Bovendien speelt het heden ook een sterke rol bij Het (on)gelukkige brein: onze inschattingen. Wie net gegeten heeft, onderschat hoe blij hij zal zijn met eten. Wie honger heeft, overdrijft in de andere richting. Het is moeilijk om je een gebeurtenis correct te herinneren. Als we een her- goed troosten is makkelijker Verslagen van anderen innering oproepen, dan wordt die opnieuw samengesteld in ons brein. Als je je geheugen niet kan vertrouwen, noch je anticipatie, wat dan wel? De beste resultaten leveren je medemensen. Wil je weten hoe dan juist kiezen het is om een bepaalde job te doen, vraag het dan aan iemand Keuzes maken niet gelukkiger die deze job uitoefent. Het onderzoek stelt: we kunnen het best Heb je geen keuze? Geen nood. Je zou denken dat geluk alles te inschatten hoe we ons zullen voelen door verslagen van anderen. maken heeft met kunnen en mogen kiezen: niet dus. Uit het onder- Maar dan wel verslagen vanuit de concrete situatie, want anders zoek blijkt dat het belang van keuzevrijheid danig wordt overschat. baseer je je op andermans herinneringen en die zijn net zo lek als Dat bewijst een experiment. Stel: je laat mensen kiezen tussen de jouwe. enkele foto's. Een eerste groep mag later nog zijn keuze herzien, een tweede groep niet. De tweede groep blijkt het meest tevre- den achteraf. Maar als de testpersonen gevraagd werd of ze in de groep met keuzevrijheid wilden terechtkomen of in de groep zonder keuzevrijheid, dan kozen ze resoluut voor de eerste groep. Terwijl de tweede groep uiteindelijk wel de meeste gelukkige was.

De kracht van het gedacht Waarom is de groep zonder keuzevrijheid uiteindelijk gelukkiger? Er bestaat zoiets als ‘psychische immuniteit’: bij tegenslagen - waar- voor je niet kiest - zet onze geest een tegenaanval in. Meer zelfs: hoe slechter de ervaring, hoe sterker die tegenreactie. Daarom kan een slachtoffer soms positiever terugkijken op een negatieve erva- ring dan een getuige, want zijn geest werkt harder om er iets goeds uit te halen. Onontkombaarheid is een sleutelfactor in dit mecha- nisme. Omdat je ergens niet onderuit kan, ga je positieve kanten zien. Ook toepasbaar in het dagelijkse leven, denk maar aan getui- genissen van mensen na een slechte ervaring: “Deze hartstilstand veranderde mijn leven”, “Door de scheiding heb ik pas echt mezelf We denken dat we een foute actie meer berouwen dan iets dat we niet doen. gevonden”, “Door dit ongeval leef ik veel intenser”... Je brein mag Uit onderzoek blijkt echter het omgekeerde. Correct vooruitzien is dus moeilijk! dan niet zo goed zijn in voorspellen, in troosten en goedpraten wel.

deMens.nu Magazine | 21 World Humanist Congress 2014

Van 8 tot 10 augustus vond in Oxford het World Humanist Congress plaats. Dit driejaarlijkse congres, een initiatief van de International Humanist and Ethical Union (IHEU), is een ontmoetingsplaats voor vrijzinnig humanisten van over de hele wereld. Heel wat bekende en minder sprekers belichtten deze keer het thema vrijheid van meningsuiting, met als doel een 21ste-eeuwse verlichting te smeden. Daarop kon deMens.nu niet ontbreken. Vrijzinnig humanistisch consulent Nils Vandevijvere was erbij: “Het World Humanist Congress verbreedt onze blik naar zaken waar we als humanisten op kunnen en moeten focussen.”

Nils Vandevijvere en Sarah Van Gaens

De Belgische delegatie. Van links naar rechts: Dietrik Jolie (International Humanist and Ethical Youth Organisation, IHEYO), Julie Pernet (European Humanist Federation, EHF), Aurélie Wielchuda (EHF), Pierre-Arnaud Perrouty (EHF), Anne-France Ketelaer (deMens.nu), Yvan Dheur (deMens.nu), Marina Van Haeren (deMens.nu), Pierre Galand (EHF), Gabrielle Lefèvre (levenspartner Pierre Galand), Sonja Eggerickx (IHEU), Mario Van Essche (Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging, HVV) en Nils Vandevijvere (deMens.nu en European Humanist Professionals, EHP). Niet op de foto: Jacqueline Herremans (Association pour le Droit de Mourir dans la Dignité).

De bekendste gast was de Britse evolutiebioloog Richard Dawkins. “Het verdedigen van en streven naar zo veel mogelijk onderwijs zonder indoctrinatie, is op dit moment de grootste prioriteit voor humanistische

organisaties.” foto © British Humanist Association foto © BHA - Thelightthief.com

“Een schrijver moet (kunnen) schrijven wat hij wil, hoe hij het wil en waarom hij het wil, zonder rekening te houden met andere belangen dan het verhaal of de inhoud zelf.” De Britse schrijver Philip Pullman wist het congres goed samen te vatten.

22 | deMens.nu Magazine ingezoomd

De verklaring pleit voor een wereldwijde vrijheid van meningsuiting. Daaronder wordt ook de vrijheid van geloof verstaan en de vrijheid om dat geloof te beoefenen. Wel wordt duidelijk gesteld: “Respect voor de vrijheid van geloof betekent niet dat men respect moet hebben voor andermans geloof.” Men mag anderen beledigen. Het gebruik van geweld of censuur wordt echter veroordeeld. De geloofsbelijdenis mag ook niet de rechten en vrijheden van anderen schaden, mag niet discrimine- rend zijn of tot ongelijkheid leiden. Ook overheden moeten niet gespaard worden van kritiek en worden gevraagd om me- ningsuiting en vrij denken te stimuleren. Secularisme en democratie worden beschouwd als basis voor vrije meningsuiting.

Op het einde van het congres werd een verklaring opgesteld. Hier lezen Isabel Russo en Andrew Copson van de British Humanist Association deze voor. Deze verklaring kan door de IHEU als beleidsdocument gebruikt worden om haar visie bekend te maken bij internationale organisaties. foto © BHA - Ramon Casha foto © Arik Platzek - Humanistischer Verband foto © British Humanist Association foto © British Humanist Association

De Bengalese mensenrechtenactiviste en schrijfster Taslima Nasrin wist emoties op te Heel wat bijeenkomsten vonden plaats in The Sheldonian wekken bij de toeschouwers: “Sinds 20 jaar ben ik verbannen uit mijn eigen land en Theatre, een Oxford-icoon. dus ben ik strikt genomen thuisloos. Maar mijn thuis is in de harten van alle mensen die proberen te vechten tegen de duisternis: atheïsten, feministen, humanisten enzovoort”. Hierop reageerde Mario Van Essche (HVV): “De collega's van Bangladesh, van Afrika en- zovoort leren ons hoe moeilijk het is om vrijzinnig en humanist te zijn.”

deMens.nu Magazine | 23 Vrijwilligervan bij ons “Het is een zinvolle bezigheid, maar ik ben er niet aan verslaafd“

“Met geen tien paarden krijgen ze mij daar naartoe.” Dat antwoordde Wilfried Van der Borght (67) toen de ontwenningskliniek hem aanraadde om deel te nemen aan groepsgesprekken om zijn alcoholprobleem te overwinnen. Dat was bijna achttien jaar geleden. Nu is Wilfried al zeventien jaar nuchter en organiseert hij wekelijks zelf een praatsessie voor mensen met een verslaving. Als voorzitter van SOS Nuchterheid wil hij anderen helpen vanuit een vrijzinnig humanistisch perspectief.

Julie Van Garsse - foto © Jeroen Vanneste

Hoe ben je bij SOS Nuchterheid terecht- - alomtegenwoordig is. Je moet je lot in 2002, in het huisvandeMens Aalst. Daar gekomen? zijn handen leggen en erop vertrouwen heb ik de wekelijkse praatmomenten Toen ik de deur van ontwenningskliniek dat hij je weer beter kan maken. Dat opgestart, en die groepsgesprekken be- De Pelgrim achter me dichttrok, moest ik mocht ik zelf invullen, zeiden de AA-ers. geleid ik vandaag nog steeds. Als ik een niets hebben van nazorg. Ik zou het zelf Mag ik dan mezelf als God zien, vroeg ik halfuur voor aanvang de deur opendoe, wel redden. Ik ben vier maanden nuchter hen, want van God verwachtte ik niet veel staan de mensen meestal al te wach- gebleven en dan ben ik hervallen. Tien hulp - als hij zo goed was, had hij me wel ten. Het is een succesverhaal. Onlangs dagen lang heb ik me te pletter gezopen. niet met een drankprobleem opgezadeld. zaten we met 26, dat is zelfs te veel. De elfde dag, op 10 juni 1997, heb ik Dan klonk het dat ik het te ver zocht. Ik zit me laten opnemen in het ziekenhuis en dus niet zo in elkaar: ik wil antwoorden, Hoe probeert SOS Nuchterheid ver- tegelijkertijd heb ik de Anonieme Alco- en die kreeg ik niet. In 2001 las ik in De slaafde mensen te helpen? holisten (AA) gebeld. SOS Nuchterheid Morgen een paginagroot artikel over SOS De vrijwilligers van SOS Nuchterheid bestond toen nog niet. Drie jaar lang ben Nuchterheid. Vanaf dan ben ik naar hun hebben zelf verslavingsproblemen ik naar de AA-groepssessies gegaan. De bijeenkomsten in Gent gegaan. gehad, en hebben die nu onder con- zelfhulpgroep heeft zijn nut bewezen, ik trole. Tijdens de praatsessies geven ben van de drank afgebleven, maar ik had En niet lang nadien werd je zelf vrijwilli- ze het woord aan mensen die uit eigen het heel moeilijk met de ingesteldheid. Bij ger voor SOS Nuchterheid? beweging langskomen en van hun pro- AA werken ze vanuit het twaalfstappen- Ik heb er mee voor gezorgd dat er ook bleem af willen. Sommigen gebruiken programma, waar God - met hoofdletter in Aalst een aanspreekpunt kwam in nog, anderen zijn al tien jaar nuchter.

24 | deMens.nu Magazine vrijwilligers van bij ons

Wilfried Van der Borght SOS Nuchterheid Wat is SOS Nuchterheid? SOS Nuchterheid (°1998) is een vertrouwelijk en anoniem netwerk van zelfzorginitiatieven voor iedereen die een verslaving (alcohol, drugs, medicatie, seks, eten...) wil doorbreken. Het is een alternatief voor dogmatisch gerichte zelfhulpgroepen. Je kan terecht Deze mensen hebben vragen, we ik trek regelmatig naar ontwenningskli- op zeventien aanspreekpunten in zoeken samen naar antwoorden. De nieken om de werking van SOS Nuch- Vlaanderen en Brussel. Meer info bedoeling is dat ze elkaar oplossingen terheid uit te leggen aan de patiënten. vind je op www.sosnuchterheid.org aanreiken. Dé oplossing hebben we Zo komen ze hopelijk voor nazorg niet, het is aan de betrokkenen om uit aankloppen. Ik stel vast dat we zijn uit- Hoe word je vrijwilliger? zoeken wat er voor hen past. Wij leggen gegroeid tot een volwaardige speler op SOS Nuchterheid zoekt vrijwilligers: niets op. Wij proberen de mensen enkel het terrein. ervaringsdeskundigen die hun te stimuleren om aan zichzelf te werken, probleem hebben overwonnen en te leren over de problematiek en niet Hoe zie je de toekomst bij SOS Nuch- bijeenkomsten willen organiseren. zomaar iets klakkeloos te aanvaarden. terheid? Ze moeten wel zelf vertrouwd Natuurlijk wil ik het liefst dat we op zijn met de bijeenkomsten. Neem Wat doe je nog, buiten de gesprekken een bepaalde dag mogen ophouden te contact op via T 09 330 35 25 of in goede banen leiden? bestaan, maar dat zal nooit gebeuren. [email protected] Als voorzitter van de vzw coördineer ik Meer aanspreekpunten zijn nodig, dus alle praatsessies in Vlaanderen en Brus- we zoeken vrijwilligers. Zelf zou ik graag Zoek je zelf hulp? sel en zetel ik in de raad van bestuur nog een termijn als voorzitter erbij willen Iedereen is welkom bij SOS van deMens.nu. Sinds 2004 zijn wij een doen. SOS Nuchterheid is voor mij een Nuchterheid. Je kunt contact lidvereniging. Daarnaast beheer ik de zinvolle bezigheid, zeker nu ik op pen- opnemen via brief, e-mail of website, volg ik mee het forum en de sioen ben. Maar ik ben er niet aan ver- het internetforum, zie telefoonpermanentie op. Het centrale slaafd, zo ver ga ik het niet laten komen. www.sosnuchterheid.org Je kunt nummer is 24 uur op 24 bereikbaar. En (lacht) ook altijd terecht op T 09 330 35 25.

deMens.nu Magazine | 25 Groen gedacht Duurzaamheid start in de luiers

Bij een ecologische crèche denken we spontaan aan herbruikbare luiers en vegetarische voeding. En inderdaad, we vinden beide zaken terug bij Ekoala in Tielt. Toch hoort bezielster Ann Lust liever de term ‘duurzame kinderopvang’, omdat deze vlag de lading veel beter dekt. Ze geeft de kinderen immers ook diepe wortels mee, en sterke vleugels. Lieve Goemaere

“Mijn rationele kant zegt dat het leven geen zin heeft. We gaan dood en dan is het gedaan. Mijn spirituele kant vertelt me iets heel anders. In beide gevallen vind ik het mijn opdracht om het leven zo zinvol mogelijk te maken voor anderen en om zorg te dragen voor de planeet.”

Diepe wortels “In onze crèche werken we biologisch, ecologisch en fair trade. Dat zie je meteen aan die herbruikbare luiers. Maar we trekken de lijn volledig door: een groenestroomleverancier, ecologische verf op de muren, enkel biologische seizoensgroenten. De kindjes groeien op in deze wereld, dus moeten we ook zo goed mogelijk voor die wereld zorgen. Maar ook in ons pedagogisch project streven we duurzaamheid na. We willen de kinderen diepe wortels geven en sterke vleugels. Dit doen we door veel aandacht Ann Lust: “In de eerste jaren moet je kinderen echt laten wortelen en dat doe te besteden aan rust, regelmaat, geborgenheid. We creëren een je enkel met enorm veel liefde. Die krijgen ze zeker ook in onze crèche.” veilige plek waar geweldloos wordt gecommuniceerd en liefdevol begrensd. We streven oprechte verbondenheid na.”

Grenzen en sluiers de zes weken vieren we een warmte-, licht-, of krachtfeest. Op “Ons publiek bestaat uit mensen die heel bewust voor deze deze manier benadrukken we onze verbintenis met de natuur. aanpak kiezen, maar ook uit mensen voor wie deze crèche We steken echt veel energie in ons pedagogisch project. Soms gewoon dichtbij is. We werken inkomensgerelateerd. Dit is dus wordt vergeten hoe belangrijk de eerste drie levensjaren zijn. In geen crèche voor een bemiddeld en selectief publiek. Er zijn die jaren moet je de kinderen echt laten wortelen en dat doe je veel kinderen van allochtone afkomst. Maar weet je: ik heb een enkel met enorm veel liefde. Die krijgen ze zeker ook hier.” vreemdeling nooit als vreemdeling gezien. Als je gewoon vanuit je hart met mensen omgaat, dan vallen alle grenzen en sluiers weg. Een glimlach, vriendelijk zijn… Simpele dingen, maar ze hebben Ekoala zoveel effect.” Gruuthusestraat 49, Tielt Oude Pittemstraat 23, Tielt Liedjes en dansjes www.debuidel.be “’s Morgens zitten alle kindjes in het kringetje. Gedurende zes weken zingen we dezelfde seizoensliedjes en doen we dezelfde dansjes. ’s Avonds sluiten we op een gelijkaardige manier af. Om

26 | deMens.nu Magazine Speel mee en maak kans op een leuke prijs! Breinpijn Vul snel de sudoku of het kruiswoordraadsel in en stuur je oplossing voor 7 november 2014 naar [email protected] (vemeld in het onderwerp “Oplossing Breinpijn), of met de post naar deMens.nu, Brand Whitlocklaan 87, 1200 Sint-Lambrechts-Woluwe. Je kan je antwoorden ook faxen op het nummer 02 735 81 66. Vermeld volgende gegevens: Voornaam, Naam, Geboortedatum, Geslacht, Adres en de Oplos- sing (het sleutelwoord van de puzzel en/of de gele lijn in de sudoku). Er worden telkens zes winnaars gekozen: drie voor het kruiswoordraadsel en drie voor de sudoku. Iedere winnaar krijgt het boek elke 3 seconden van Jean Paul Van Bendegem. In het volgende nummer publiceren we de oplossingen en de namen van de winnaars.

Voornaam:......

Naam:......

Geboortedatum:...... M V

Adres:......

Sleutelwoord puzzel:...... en / of Gele lijn sudoku:...... Oplossing vorig nummer: Sleutelwoord: GELUKSGEVOEL Gele lijn: 768 149 532 De winnaars van het kruiswoordraadsel zijn: Grinkels Chris uit Tienen, Van Damme Magda Aalst en Vander Cruyssen Willy uit Desselgem. De winnaars van de sudoku zijn: Donkers Marcel uit Stabroek, Van Baelen Eric Strombeek-Bever en Van Bavel Godelieve uit Antwerpen. Iedere winnaar krijgt het boek Adela & Helena. De odyssee van twee vrouwen door een continent in oorlog Betty Mellaerts.

deMens.nu Magazine | 27 Van de bovenste plank

elke 3 seconden 9999 Ballade van de Dood Jean Paul Van Bendegem Regisseur: Ellen Vermeulen Koos Meinderts, Harrie Jekkers, met illus- Houtekiet, 2014 Te bekijken online als video on demand traties van Piet Grobler ISBN: 9789089242952 Uitgezonden op Canvas in voorjaar 2015 Lemniscaat, 2008 Vanaf december verkrijgbaar op dvd ISBN: 9789047701095

boek film boek

Wat maakt sterrenkoks zo bijzonder? Vaak 9999 van Ellen Vermeulen daalt af in de “Er was eens een koning, machtig en groot, het feit dat ze kunnen verrassen en verrukken vergeetput van onze maatschappij. De die had slechts één vijand, en dat was de met nieuwe, onconventionele combinaties. Dat documentaire film kijkt vijf geïnterneerden, Dood. Waarom moest de Dood toch zijn geldt ook voor schrijvers. Seks en wiskunde, verkommerend in de gevangenis van leven bederven, waarom was hij zo bang, gaat dat samen? Je fronst spontaan, maar Merksplas, recht in de ogen. Het bang om te sterven?” elke 3 seconden illustreert op onderbouwde en enige wat ze gemeen hebben, is hun zwierige wijze absoluut van wel. interneringsstatuut, hun geestelijke Zo wordt het prachtige prentenboek gezondheidsproblematiek en de datum van Ballade van de Dood ingezet. Dichters Filosoof en hoogleraar Jean Paul Van vrijlating op hun dossier: 31/12/9999. Ze Koos Meinderts en Harrie Jekkers vertellen Bendegem gaat blad na blad de uitdaging brengen hun dagen door achter de tralies, het verhaal van een koning die sterven aan om opvattingen of misvattingen terwijl hun leven, zonder enige persoonlijke maar niets vindt en een plannetje zoekt omtrent seks wiskundig te toetsen op inbreng of toekomstperspectief, wegvloeit. om de Dood te verschalken. Samen met een uiterst heldere manier. Tussen die België is hiervoor in het verleden al vaak zijn geleerden kan hij de gevreesde Dood berekeningen door vind je ook heel wat veroordeeld door het Europees Hof voor de vangen. Het leven is een feest, en dat voor spitse grapjes, kritische bedenkingen en Rechten van de Mens. Maar de geldboetes altijd! Maar de wereld raakt overvol en het verfrissende gedachtekronkels. Premies voor worden gewoon betaald en de gevolgen leven verliest stilaan zijn glans… De koning condooms? Maatschappelijk verantwoord blijven uit. beseft dat de Dood ook een welkome gast overspel? De zin van speeddaten? Het kan zijn en bevrijdt hem. “En ze leefden nog secretaresseprobleem (gaat niet wel over 9999 is een gedurfde film die je meer dan lang, en stierven… gelukkig!” seks, sorry!) of de vloek van de dimensie eens het gevoel geeft opgesloten te zitten in (gaat niet over afmetingen van bepaalde tijd en ruimte, net zoals de geïnterneerden zelf. De vrolijke rijmvorm van het verhaal en de lichaamsdelen, sorry!)? Het verband tussen kleurige prenten van Piet Grobler brengen Sovjetkunstschilder Malevich en porno? De film is te bekijken vanaf 1 oktober als VOD een gevoelig thema op een zeer ludieke (video on demand) via Telenet, Belgacom en manier. Niks saai, griezelig of deprimerend Al dit en meer in dit vermakelijke en Yelo, en zal uitgezonden worden via Lichtpunt – een boek over de dood waar je blij van interessante boek dat met merkbaar plezier op Canvas in het voorjaar van 2015. Vanaf wordt! Een ideale aanleiding om een potje te geschreven is. Te lezen met de nodige december is 9999 te koop op dvd. filosoferen met kinderen of het thema aan te concentratie maar dat kan de lachpret noch kaarten. Het bekroonde boek werd ook tot de leeshonger bederven… Meer informatie op www.9999themovie.com een theatervoorstelling en een liedje bewerkt. [av] [ev] [av]

28 | deMens.nu Magazine Speel mee met Breinpijn (p.27) en maak kans om het boek elke 3 seconden van Jean Paul Van Bendegem te winnen.

Je wist waar je aan begon!? De eenzame uitvaart Short Term 12 In 7 stappen naar een gelukkiger Veertig verhalen en gedichten bij vergeten Regisseur: Destin Daniel Cretton samengesteld gezin levens Acteurs: Brie Larson, John Gallagher Jr., Anja Pairoux Maarten Inghels Rami Malek Borgerhoff & Lamberigts, 2014 De Bezige Bij, 2013 Verkrijgbaar op dvd en blu-ray of digitaal ISBN: 9789089314383 ISBN: 9789085425311

boek boek film

In onze maatschappij komen nieuw Een eenzame uitvaart is een begrafenis of Zet je schrap voor misschien wel een van samengestelde gezinnen steeds meer voor. crematie die door niemand bijgewoond de mooiste indiefilms ooit, want hier is Short Dit levert soms problemen op die niet zo wordt, behalve dan de dragers van de kist en Term 12. Short Term 12 is de naam van gemakkelijk opgelost worden. Zo is de de ceremonieleider. En in sommige steden een kortetermijnhome voor jongeren met positie van nieuwe mama of papa in een zoals Antwerpen een dichter die de laatste gedragsproblemen. Deze acteursfilm van ander gezin niet evident. woorden uitspreekt. schrijver/regisseur Destin Cretton is een lange versie van zijn prijswinnende kortfilm uit 2008. Anja Pairoux is ervaringsdeskundige Maarten Inghels is schrijver en coördinator als stiefmoeder - of, moderner gezegd: van deze eenzame uitvaarten in Antwerpen. Short Term 12 loodst de kijker op een diep plusmoeder - in zo een nieuw samengesteld Samen met een groep dichters brengt hij een ontroerende en eerlijke manier binnen in de gezin. Ze zocht oplossingen voor haar eigen laatste eerbetoon aan mensen die zonder levens en gehavende harten en geesten van problemen en is nu beroepsmatig actief familie of vrienden worden begraven of zowel de bewoners als de hulpverleners. De als plusoudercoach. In haar praktijk biedt uitgestrooid. Hij kijkt in deze publicatie terug dialogen en het acteerwerk in dit juweeltje ze professionele hulp aan plusouders die op de organisatie van eenzame uitvaarten zijn weergaloos natuurlijk, aangrijpend en manieren zoeken om beter om te gaan met tijdens zijn vijf jaar als coördinator. Bij elke overtuigend. En hoewel deze film enkele hun nieuwe gezinssituatie. uitvaart schreef hij een verhaal. zware thema’s behandelt, tuimel je niet van begin tot einde de dieperik in. Ook humor, Haar eigen ervaringen vormen de basis van Het werden pakkende, confronterende muziek, vriendschap, liefde, kunst en zo veel Je wist waar je aan begon!? Het resultaat en soms zeer schrijnende beschrijvingen. meer spelen hun rollen. Short Term 12 richt is een vlot leesbaar werkboek waarbij de Samen met de dichters die hun gedicht zijn pijlen naar het centrum van je hart, vuurt ouders leren om zichzelf te coachen en via voorlezen bij het graf of op de strooiweide ze af met gracieuze precisie en raakt zijn doel eenvoudige denkoefeningen tot een nieuw wordt op een waardige wijze met een klein meer dan perfect. evenwicht kunnen komen in hun nieuwe ritueel afscheid genomen van diegenen gezin. Aan de hand van talrijke voorbeelden die het in onze samenleving niet zo goed Officiële website: shortterm12.com toont Anja Pairoux de plusouders dat ze niet hadden. [nv] alleen staan. [fb] [fb]

deMens.nu Magazine | 29 aan de frigo

Het Betere Boek Met je oren zie je meer Boekenwurmen, opgelet! De vierde editie van Het Dit najaar kan je in een huisvandeMens in je buurt Betere Boek komt eraan! Tijdens dit literaire festival terecht voor de gratis cursus Empathisch luisteren van van het Willemsfonds komen fictie, non-fictie en poëzie de Bond zonder Naam. van eigen bodem een dag lang aan bod via interviews Alle data en locaties vind je op met en voordrachten van toonaangevende auteurs. Dit www.bzn.be (klik op 'cursusaanbod'). jaar wordt ook de Groote Oorlog herdacht met onder andere Tom Lanoye, Erwin Mortier, Marijke Libert en Jan Vantoortelboom. Op het einde van de dag maakt de jury - onder leiding van Jos Geysels - bekend welk aanstormend talent De Bronzen Uil 2014 in de wacht sleept. Waar en wanneer? Liberaal Archief (Kramersplein 23, Gent) en Geuzenhuis (Kantienberg 9, Gent) op 11 Nacht van de Vrijdenker oktober (11 uur – 19 uur) Laat je vrije geest helemaal gaan tijdens de Nacht Meer info? www.hetbetereboek.be van de Vrijdenker. Dit filosofische festival biedt hersenkrakend plezier met gerenommeerde denkers uit België en Nederland. Zo zullen Jean Paul Van Bendegem, Gert Goeminne, Tinneke Beeckman, Hans Achterhuis en Bas Haring filosoferen over filosofie. Etienne Vermeersch Onze deur staat voor je open. en Dirk Verhofstadt debatteren met Patrick Loobuyck Nu ook ‘s avonds en Karim Zahidi over militant atheïsme. Wouter Duyck In de week kan je in een huisvandeMens terecht van 9 en Frederik Anseel hebben het dan weer over bullshit in uur tot 16.30 uur. Vanaf nu blijven we ook één avond de psychologie, terwijl Gie van den Berghe zal spreken open tot 20 uur. over kritisch omgaan De avonduren per huisvandeMens vind je op met historische foto’s. www.deMens.nu Waar? Geuzenhuis De contactgegevens van elk huisvandeMens vind je (Kantienberg 9, Gent) ook op de achterflap van dit magazine. op 21 november vanaf 19.30 uur Meer info en tickets? nachtvandevrijdenker.be

Poëziewedstrijd Levenshuis Zit er een Elsschot of een Van Ostaijen in jou verborgen? Test je talent met de poëziewedstrijd van het Levenshuis. Het thema luidt: leven als lijfmotief. Laat je inspireren door het leven, met hart en ziel, met lijf en leden. Interesse? Stuur voor 30 november één of twee gedichten naar [email protected]. Het wedstrijdreglement vind je op www.levenshuis.be

30 | deMens.nu Magazine actua De vrijwilligers van Hujo lopen alvast warm voor het vrijzinnig humanisme. Zo organiseerden ze in juli mee het zomerkamp. Waarde(n)vol werken met

foto © Hujo jongeren "Ik ben wie ik ben en ik heb mijn eigen mening en mijn eigen visie, maar ik ga daar nooit een etiket op plakken. (...). Ik herken me deels wel in de waarden van het vrijzinnig humanisme (...)." (Shana, 21 jaar)

In het beleidsplan van deMens.nu krijgt de jeugd een centrale plek. Maar wie zijn de jongeren van vandaag en wat kan het vrijzinnig humanisme voor hen betekenen? DeMens.nu besteedde een onderzoeksopdracht uit aan de vakgroep Agogiek van de VUB. Dit leidde tot een rapport dat de lezer onderdompelt in de leefwereld van jongeren tussen 16 en 25 jaar en dat vrijzinnig humanistische verenigingen houvast kan bieden om deze jongeren nog beter te begrijpen, bereiken en duurzaam te betrekken.

Anne Clé, onderzoekster vakgroep Agogiek VUB

De onderzoeksopdracht werd mij toevertrouwd. Mijn werk startte Vis in het water met een uitgebreide literatuurstudie. Ik selecteerde, analyseerde Adolescententijd is 'vragentijd' en jongeren gaan graag in gesprek en synthetiseerde de relevantste en interessantste inzichten tot over belangrijke thema's in hun leven en in de maatschappij. Maar een zinvol geheel. Tijdens groepsinterviews konden jongeren met dat neemt niet weg dat ze op eigen kompas willen varen. Eerlijke diverse profielen ook zelf hun zegje doen. Zo kwam ik tot een leef- dialoogpartners zijn welkom, maar wie hen in een (levensbeschou- wereldschets waarin adolescenten worden ‘doorgelicht’. Het on- welijk) keurslijf wil dwingen, krijgt de deur in het gezicht. Dat betekent derzoeksrapport situeert de adolescentie als fase van ontwikkeling, niet dat vrijzinnig humanistische verenigingen hun eigenheid moeten biedt inkijk in de thema's die adolescenten bezighouden en verdiept verloochenen, integendeel. Al zijn ze niet meteen te vinden voor een zich in de persoonlijke en maatschappelijke context waarin de jeugd levensbeschouwing, bij de waarden waar het vrijzinnig humanisme zich beweegt. voor staat, voelt de jeugd zich wél als een vis in het water.

"Ik denk dat wij de generatie zijn die dingen gaat moeten veran- "Het gaat hem gewoon om samen in groep te zijn, met dingen deren." (Jan, 25 jaar) bezig te zijn. Dan maakt de activiteit op zich niet veel meer uit. Het aanbod moet in het begin interessant genoeg worden ge- Van alle tijden maakt en eens de bal rolt, dan loopt het vanzelf." (Inne, 24 jaar) De jeugd van tegenwoordig is van alle tijden: nieuwsgierig en onrus- tig, vol verlangen en vol dromen, verliefd of net verlaten, even kritisch Uitdagingen als onzeker... Maatschappelijke veranderingen hebben dan wel een Al moet het aanbevelingen-luik in het onderzoek nog worden gefi- impact op de leefwereld van jongeren, desondanks blijven dezelfde naliseerd, toch is al duidelijk dat heel wat uitdagingen lonken voor angsten en dromen doorheen de generaties opvallend overeind. En wie met jongeren aan de slag wil. Uitdagingen om organisatiestijlen dat vertaalt zich ook in hetgene waarnaar jongeren zoeken: plezier en -structuren te 'verjongen', samen te werken met andere organi- en (ont)spanning, ontmoetings- en ontplooiingskansen, vriendschap saties, creatieve methodieken te ontwikkelen, oog te hebben voor en engagement, een klankbord, een vrijplaats. diversiteit, in te zetten op communicatie... en vooral ook te dúrven experimenteren, met vallen en opstaan. Kortom: uitdagingen om er, "Ik ben nog altijd op zoek naar wie ik echt wil zijn, mag zijn." in dialoog met jongeren, het beste van te maken, hier en nu en met (Fatima, 21 jaar) vertrouwen in de toekomst.

deMens.nu Magazine | 31 actua schotelt (on)gehoorzame kunst voor

Cultuurliefhebbers mogen zich in de handen wrijven. Het jaarlijkse Festival van de Vrijheid staat voor de deur. Van 16 tot 25 oktober organiseren deMens.nu en zijn Franstalige zusterorganisatie Bruxelles Laïque voor de dertiende keer deze artistieke kruisbestuiving. Dit jaar draaien de concerten, theateropvoeringen, documentaires en debatten rond het thema bevel en (on) gehoorzaamheid. Julie Van Garsse

Tien dagen lang kan je in de Koninklijke Vlaamse Schouwburg (KVS) en het Théâtre National in het hartje van Brussel terecht voor een spervuur van artistieke uitdrukkingsvormen. Met concerten, theater, films, documentaires, debatten en exposities wil het Festi- val van de Vrijheid tonen hoe het staat met de rechten en vrijheden van de mens in de wereld.

Bevel en (on)gehoorzaamheid De onderdrukking van de vrijheid van meningsuiting, het terug- schroeven van vrouwenrechten, discriminatie, nationalisme en Tony Allen, één van geweld… Het nieuws staat bol van schendingen van de mensen- de oprichters van de afrobeat, brengt rechten. De verantwoordelijken scharen zich steeds achter hogere een concert ter ere voorschriften en principes. Maar reeds sinds de oudheid komen er van zijn overleden kritische stemmen op voor hun vrijheden. Ze stellen regimes ter dis- bandleider: de Nigeriaanse politiek cussie en roepen op tot ongehoorzaamheid tegenover discrimine- activist Fela Kuti. rende wetten. Dit jaar wil het Festival laten zien hoe het streven naar Daarvoor werkt hij samen met zoon een rechtvaardige wereld in vele gevallen gepaard gaat met daden Seun Kuti en het van weldoordachte ongehoorzaamheid en geweldloos verzet. Deze legendarische orkest kritische blik is ook eigen aan het vrijzinnig humanisme. In zijn strijd Egypt ’80. (24/10, Théâtre National) tegen dogma’s verzet het zich tegen iedere vorm van religieus con- foto © Bernard Benant servatisme, marktfundamentalisme en volksnationalisme. Zilveren Leeuw op de Biënnale van Venetië en bezingt in dit stuk de virtuele wereld vandaag. In Cet enfant toont regisseur Joël Pommerat Internationale filmcompetitie het familieleven zoals het is. Op de concertagenda prijken Arno, de Theaterliefhebbers komen tijdens het Festival aan hun trekken met vernieuwende muziek van Aka Moon en een dubbelconcert ter ere Notre peur de n’être. Theatermaker Fabrice Murgia won dit jaar de van Fela Kuti en de afrobeat. Daarnaast kan je op het Festival ook dertig sociaal bewogen documentaires bewonderen. Dit zijn de geselecteerde inzendingen van de internationale filmcompetitie die door het Festival wordt georganiseerd. Zes prijzen zullen worden Oostendenaar Arno verdeeld, waaronder de prijs van het Festival van de Vrijheid 2014, Hintjens herdenkt de de RTBF-prijs en de Lichtpunt-prijs 2014. Eerste Wereldoorlog op het Festival van de Vrijheid. Met The Meer info? Light Front brengt hij Wil je meer weten over het uitgebreide programma? liedjes over oorlog en vrede in heden- Surf dan naar www.festivalvandevrijheid.be of neem contact op daagse kleuren. met het huisvandeMens Brussel via T 02 242 36 02 (19/10, KVS) foto © Danny Willems of [email protected].

32 | deMens.nu Magazine actua

deMens.nu Magazine | 33 column Geluiden in een stiltegebied

Op een lamme nazomerdag heb ik het ein- delijk aangedurfd. Ik verwachtte niemand, moest nergens heen. Weg smartphone, weg laptop. Even de schuif in met die on- affe presentaties en die ongelezen mails. De kranten konden voor de verandering eens illustratie © GRAR netjes opgevouwen op de keukentafel blij- ven liggen. Ik liep diep de tuin in en gooide een dik kussen op een ligbed. Tijd om plat te gaan, de ogen dicht en de geest op ‘re- ceptief’. Ik was klaar voor een gelofte van en Glenn Thomas en hun vrienden, fami- stilte die louterend tot herbronning en aan- lie en al die passagiers aan boord van de sluitende creativiteit zou leiden. verdomde vlucht? Hoe akelig stil waren die aangrijpende fotobeelden achteraf in die ver- Ik prijsde me gelukkig met m’n tuin. Zeker in laten velden niet? Gisteren bij het opruimen dit gedeelte achter de fruitbomen was ik ver van mijn inbox nog op een mail van Glenn genoeg van de straat en de buren. Daar- gebotst die mij vroeg een artikel na te lezen achter niks dan uitgestrekte weiden met voor eind augustus. Ik heb het nagelezen, hier en daar een rijtje populieren, strategisch wezenloos, verbeterd en dan bewaard ter opgestelde theatergordijnen! Geen wind om zijner nagedachtenis… het gebladerte te doen ruisen. Zou hier zo’n stiltegebied liggen waar de Vlaamse admi- Stilte kan gekmakend zijn. Maar in taal, li- nistraties bevoegd voor natuur en milieu dikke brochures teratuur en retoriek is het een begeerd thema. Stilte kan over schrijven? Hoe bijvoorbeeld subsidies kunnen verkre- inspirerend zijn zoals leegte op een wit blad dat is. Geluid gen worden voor geluidsarme landbouwtuigen of wegen met kan in de vorm van muziek binnensluipen als een zoetge- fluisterasfalt. Stiltegidsen kunnen tijdens stiltewandelingen – vooisde compagnon van de stilte. Maar wat als daar slechte fluisterend allicht - uitleggen wat het verschil is tussen stil en luidsprekers aan gekoppeld worden? Dan kan het irritant stilte en wanneer geruisloosheid overgaat in rustig gebrom. worden. Allicht kwamen die gedachten voor de ijscrèmekar de straat inreed met het ontzielde mechanische riedeltje, ge- Een eenzame hommel vloog rakelings langs m’n linkeroor. stolen van The Chordettes: “(bung, bung, bung, bung…) Mr. Wat was trouwens dat ergerlijke getik? Onder een breed Sandman, bring me a dream…” Jazeker, die gastjes van waaierende struik stonden zo’n 10 vaarzen ijverig te grazen. de buren stonden meteen om een Rocket-ijsje te roepen. emmerman Hun staarten zwiepten rond om de vliegen te verjagen. The De mama-buurvrouw lag blijkbaar ook vlakbij de zwiepende sound of silence zongen Simon & Garfunkel precies 50 jaar T koeienstaarten, de hommels en de Boeings van de ‘stilte’ te geleden. Jawadde, daar kwam nu ook nog een brullende genieten want een scherp ‘maakt-dat-ge-onmiddellijk-terug- Boeing overvliegen. Zelfs in stiltegebieden kijkt een mens in-bed-ligt’ schalde over de tuin. daar niet meer van op. Mijn maag kromp weer bij de ge- dachte aan het boven Oost-Oekraïne neergeschoten vlieg- Gedaan met de receptieve geest en de gesloten ogen. Ik tuig. Hoe stil moet het geweest zijn minuten voor de impact had het gehad. Ik trok naar binnen om alle kranten door te

van de explosie in de passagiersruimte? Wat moet er door arleen nemen, m’n mails na te zien en m’n powerpointpresentaties het hoofd en hart gegaan zijn van mijn collega’s Joep Lange af te werken. Ramen en deuren dicht, dat spreekt. M

34 | deMens.nu Magazine Van dag tot dag. Een vrijzinnig humanist in het dagelijkse leven Vrijzinnig humanisme, het is een levensbeschouwing. Maar hoe vertaalt zich dat in het dagelijkse leven? Wat de ene vrijzinnig humanist doet, is niet altijd hoe de andere het ziet. Deze keer vragen we aan een vrijzinnig humanist hoe hij omgaat met het sterke katholieke geloof van zijn Poolse echtgenote.

Marcin: “Wanneer zij ’s zondags naar de mis gaat, blijf ik met de kinderen thuis of gaan we wandelen. Het is dan even haar moment om alles op een rijtje te zetten en dat is nooit een probleem geweest. Toch kan ik echt genieten van sommige katholieke tradities, omdat de families dan samenkomen en er tijd wordt gemaakt voor elkaar.” illustratie © GRAR

deMens.nu Magazine | 35 Wij zijn er voor jou!

Je kan bij ons terecht voor: info (o.a. rond waardig levenseinde) – vrijzinnig humanistische plechtigheden – vrijzinnig humanistische begeleiding – vrijzinnig humanistische activiteiten - vrijwilligerswerk huisvandeMens Aalst huisvandeMens Halle huisvandeMens Maasland huisvandeMens Vilvoorde Koolstraat 80-82 - 9300 Aalst Molenborre 28/02 Pauwengraaf 63 Frans Geldersstraat 23 T 053 77 54 44 - F 053 77 97 70 1500 Halle 3630 Maasmechelen 1800 Vilvoorde [email protected] T 02 383 10 50 - F 02 383 10 51 T 089 77 74 21 - F 089 77 74 22 T 02 253 78 54 - F 02 253 57 87 [email protected] [email protected] [email protected] huisvandeMens Antwerpen Jan Van Rijswijcklaan 96 huisvandeMens Hasselt huisvandeMens Mechelen huisvandeMens Zottegem 2018 Antwerpen A. Rodenbachstraat 18 Hendrik Consciencestraat 9 Hoogstraat 42 T 03 259 10 80 - F 03 259 10 89 3500 Hasselt 2800 Mechelen 9620 Zottegem [email protected] T 011 21 06 54 - F 011 23 55 16 T 015 45 02 25 T 09 326 85 70 - F 09 326 85 73 [email protected] [email protected] [email protected] huisvandeMens Antwerpen Breughelstraat 60 - 2018 Antwerpen huisvandeMens Herentals huisvandeMens Mol T 03 227 47 70 Lantaarnpad 20 - 2200 Herentals Laar 2 bus 3a De huizenvandeMens [email protected] T 014 85 92 90 - F 014 85 44 39 2400 Mol [email protected] T 014 31 34 24 - F 014 31 34 24 zijn een initiatief van huisvandeMens Bilzen [email protected] deMens.nu Klokkestraat 4 bus 1 huisvandeMens Ieper 3740 Bilzen Korte Torhoutstraat 4 huisvandeMens Roeselare T 089 30 95 60 - F 089 56 57 94 8900 Ieper Godshuislaan 94 [email protected] T 057 23 06 30 - F 057 23 06 39 8800 Roeselare [email protected] T 051 26 28 20 - F 051 26 28 26 huisvandeMens Bree [email protected] Opitterstraat 20 huisvandeMens Jette 3960 Bree Sainctelettesquare 17 huisvandeMens Ronse T 089 73 05 00 - F 089 73 05 09 1000 Brussel Zuidstraat 13 - 9600 Ronse [email protected] T 02 513 16 33 T 055 21 49 69 [email protected] [email protected] huisvandeMens Brugge Jeruzalemstraat 51 huisvandeMens Kortrijk huisvandeMens Sint-Niklaas 8000 Brugge Overleiestraat 15A Ankerstraat 96 - 9100 Sint-Niklaas T 050 33 59 75 - F 050 34 51 69 8500 Kortrijk T 03 777 20 87 - F 03 777 31 64 [email protected] T 056 25 27 51 - F 056 25 27 53 [email protected] [email protected] huisvandeMens Brussel huisvandeMens Sint-Truiden Sainctelettesquare 17 huisvandeMens Leopoldsburg Kazernestraat 10/001 1000 Brussel Koningstraat 49/gelijkvloers 3800 Sint-Truiden T 02 242 36 02 - F 02 242 56 17 3970 Leopoldsburg T 011 88 41 17 - F 011 31 26 45 [email protected] T 011 51 62 00 - F 011 51 62 09 [email protected] [email protected] huisvandeMens Diksmuide huisvandeMens Tienen Esenweg 30 huisvandeMens Leuven Beauduinstraat 42 8600 Diksmuide Tiensevest 40 3300 Tienen T 051 55 01 60 - F 051 55 01 69 3000 Leuven T 016 81 86 70 - F 016 82 40 31 [email protected] T 016 23 56 35 - F 016 20 75 47 [email protected] [email protected] huisvandeMens Eeklo huisvandeMens Tongeren Boelare 131 - 9900 Eeklo huisvandeMens Lier Vlasmarkt 11 T 09 218 73 50 - F 09 218 73 59 Begijnhofstraat 4 3700 Tongeren [email protected] 2500 Lier T 012 45 91 30 - F 012 45 91 39 T 03 488 03 33 - F 03 488 03 33 [email protected] huisvandeMens Genk [email protected] Grotestraat 10 - 3600 Genk huisvandeMens Turnhout T 089 51 80 40 huisvandeMens Lommel Begijnenstraat 53 - 2300 Turnhout [email protected] Hertog Jan Plein 24 - 3920 Lommel T 014 42 75 31 - F 014 42 54 40 T 011 34 05 40 - F 011 34 05 49 [email protected] huisvandeMens Gent [email protected] Sint-Antoniuskaai 2 - 9000 Gent T 09 233 52 26 - F 09 233 74 65 [email protected]

Voor meer informatie: www.deMens.nu