Kryzys Amerykańskich Miast Pasa Rdzy
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
Rajmund Mydel KRYZYS AMERYKAŃSKICH MIAST PASA RDZY Rajmund Mydel KRYZYS AMERYKAŃSKICH MIAST PASA RDZY Kraków 2020 SPIS TREŚCI WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI 7 1 ORAZ PRZEDMIOTU BADAŃ 2 PRZEDMIOT, ZAKRES I CEL STUDIUM 39 WIELKOŚĆ, DYNAMIKA ORAZ CHARAKTER 65 3 ZMIAN DEMOGRAFICZNYCH POZIOM ŻYCIA MIESZKAŃCÓW ORAZ JEGO 83 4 ETNICZNO-RASOWE ZRÓŻNICOWANIE PRZESTĘPCZOŚĆ JAKO JEDEN Z PRZEJAWÓW 97 5 PROCESU „URBAN DECAY” DEGRADACJA I ZANIKANIE TKANKI 113 6 URBANISTYCZNEJ ZARYS WYZWAŃ I DZIAŁAŃ NA RZECZ 129 7 ODRODZENIA MIAST 8 SYNTEZA 159 SUMMARY 165 BIBLIOGRAFIA 167 SPIS TABEL 177 SPIS FOTOGRAFII I RYCIN 181 WPROWADZENIE DO PROBLEMATYKI • ORAZ PRZEDMIOTU BADAŃ Druga połowa XX w. przyniosła wraz z zakończeniem II wojny świa towej, uruchomienie procesu głębokich przemian gospodarczych i spo łecznych w wymiarze regionalnym oraz globalnym. Wyrażały się one przede wszystkim dynamiczną odbudową gospodarki, przejawiającą się w szybkim rozwoju i modernizacji struktur ekonomicznych wielu państw, w szczególności tych tworzących czołówkę najsilniej rozwiniętych gospo darczo świata od 2-giej połowy XIX w. W aspekcie osadniczym, powojenne przemiany gospodarcze i społeczne, wyznaczające fazę rozwoju światowej gospodarki na bazie nowoczesnego w swej wewnętrznej strukturze przemysłu (w tym zmodernizowanego przemysłu hutniczego, petrochemicznego i chemicznego oraz maszyno wego i elektrotechnicznego) oraz sektora trzeciego (handlowo-usługowe go), przyniosły dynamiczny rozwój procesów urbanizacji i suburbanizacji. Znalazły one wyraz w rozwoju istniejących i powstawaniu nowych miast oraz formowaniu wielkoprzestrzennych formacji osadniczych typu aglo meracje - obszary metropolitalne. Te ostatnie, będące owocem procesów suburbanizacji, utworzyły wraz z miastami centralnymi (największymi demograficznie i najsilniejszymi gospodarczo, administracyjnie i na- ukowo-kulturalnie ośrodkami miejskimi w ramach tego typu formacji), bieguny - regiony ekonomicznej aktywności. W warunkach dalszego rozwoju procesu suburbanizacji i metropolizacji stanowią one zintegro wane funkcjonalnie i przestrzennie układy, w których najważniejszą rolę odgrywają miasta centralne, jako główne i na wskroś nowoczesne w swej strukturze rynki pracy. Ich funkcjonowanie w zasadniczej mierze związa ne jest z wielkoskalowymi, codziennymi dojazdami do pracy czynnej za wodowo ludności zamieszkałej w przejściowych i zewnętrznych strefach obszarów metropolitalnych. 7 Główny trend powojennego rozwoju i przestrzenno-funkcjonalnych przemian wielkich miast w rozwiniętych gospodarczo państwach po za kończeniu II wojny światowej, których demograficzno-ekonomiczny rozwój opierał się pierwotnie na aktywności produkcyjnej na bazie prze mysłu wydobywczego, hutnictwa żelaza i stali, przemysłu metalowego, maszynowego i tekstylnego, polegał przede wszystkim na unowocześnie niu ich ekonomicznej struktury. Polegało to zasadniczo na modernizacji i restrukturyzacji tej produkcyjnej sfery działalności poprzez ograniczanie roli tradycyjnych gałęzi przemysłu, opartych na przestarzałych procesach i rozwiązaniach technologicznych (bądź też poprzez ich fundamentalną modernizację) oraz zastępowaniu ich przemysłami tzw. zaawansowanych technologii, o najwyższym poziomie innowacyjności i rynkowej konku rencyjności. Jednym z najistotniejszych czynników ekonomicznego roz woju i wzrostu tego typu miast, stał się silny rozwój sektora trzeciego, w tym zwłaszcza aktywności w sferze FIRE, do której zaliczane są finan se, ubezpieczenia i rynek nieruchomości. Ten typ aktywności o zróżni cowanym charakterze, skali i przestrzennego oddziaływania, cechuje najwyższy poziom koncentracji i dominacji w centralnych dzielnicach finansowo-biurowych miast, tzw. Central Business Districts (CBD). Integralnym elementem procesu formowania struktury przestrzenno- -funkcjonalnej miast jako bardziej nowoczesnej oraz innowacyjnej, jest silna aktywność w sferze edukacyjnej oraz badawczo-rozwojowej. Za jej sprawą bowiem na rynku pracy pojawiają się rzesze wykształconych osób, w tym najwyższej klasy specjalistów, którzy stanowią bogate i nie słychanie ważne intelektualno-profesjonalne zaplecze dla nowoczesnych - innowacyjnych firm, przedsiębiorstw i instytucji, będących potencjal nymi miejscami zatrudnienia tych osób. Towarzyszy temu szeroka i zróż nicowana merytorycznie działalność badawczo-rozwojowa, prowadzona zarówno w placówkach akademickich, instytutach badawczo-rozwojo wych itp., jak też w ramach struktur zlokalizowanych często w przestrze ni miast typu ,,parki technologiczne”, ,,parki przemysłowe”, ,,technopolie” czy „miasta nauki”. Głównie w rezultacie tego typu działalności, najnowsze osiągnięcia ba dawcze m.in. udoskonalają systemy organizacji i zarządzania przedsię biorstw czy też wprowadzane są w życie, znajdując wyraz w produkcji pionierskich i zaawansowanych technologicznie wyrobach-produktach. Głównymi miejscami, obszarami koncentracji aktywności gospodarczej cechującej się najwyższym stopniem nowoczesności i innowacyjności są właśnie miasta - obszary metropolitalne. Związane jest to z permanen 8 tnymi wysiłkami władz lokalnych i regionalnych - metropolitalnych na rzecz rozwoju i modernizacji ich struktur gospodarczych oraz ekonomicz nego wzrostu. W efekcie, zarówno poszczególne miasta jak ich zespoły formujące obszary metropolitalne, kreują wielkie, silnie zróżnicowane, nowoczesne, a zarazem bardzo atrakcyjne rynki pracy, zapewniające za trudnienie, bezpieczeństwo ekonomiczne oraz wysoki poziom i jakość życia ich mieszkańców. Zwiększając wraz z czasem swój demograficzny i ekonomiczny potencjał, którego źródłem jest wysoki poziom innowacyj ności i konkurencyjności gospodarki, formują one często ośrodki-biegu- ny regionalnego rozwoju. W szczególnie sprzyjających okolicznościach, formują one centra krajowego a nawet globalnego rozwoju. W tym ostat nim przypadku, za sprawą dynamicznie rozwijanych procesów suburba- nizacji i metropolizacji w ramach już ukształtowanych miejskich formacji osadniczych typu metropolie czy megamiasta (megamiasta - obszary me tropolitalne liczące 10 mln i więcej mieszkańców, charakteryzujące się wy sokim poziomem koncentracji aktywności w sferze FIRE, IT , przemysłów nowoczesnych technologii oraz badawczo-rozwojowej-B&R, formujące silne centra gospodarcze, administracyjne, polityczne oraz kulturalne), tworzą często ekonomiczne regiony (Fuchs R.,1994, Kraas F., Leuze U., Nitschke A.,2007, Sorensen A., Okata J.,2011, Mydel R.,2014). O ich skrajnie wysokim potencjale demograficznym i gospodarczym świadczy między innymi fakt, iż koncentrując od 30,0 do35,0% ludności kraju, są one obszarami na których wytwarza się od 20,0 do 30,0% war tości produktu krajowego brutto. Tak na przykład w zespole megamiasta Londynu, liczącego 13,6 mln mieszkańców, reprezentujących 21,6% lud ności Wielkiej Brytanii, wytworzono w 2016 roku około 30,0% warto ści PKB tego kraju. Z kolei w największej aktualnie na świecie tego typu miejskiej formacji osadniczej - megamieście Tokio, zamieszkałym przez 36,4 mln osób (co stanowiło 28,3% ogółu ludności Japonii), wytworzono aż 31,9% wartości krajowego PKB (2016). O wyjątkowo wysokiej pozycji megamiasta Tokio w systemie gospodarczym Japonii świadczy poza tym okoliczność koncentracji na jego obszarze 28,1% ogółu czynnej zawodo wo ludności kraju, przy czym w sferze IC odsetek ten osiągnął wielkość 59,5%, w zakresie działalności B&R około 40,0%, natomiast w sferze FIRE 37,5% (Mydel R.,2014). Megamiasto Tokio, które podobnie jak megamiasto Londyn, kreuje typ globalnego megamiasta (obok Nowego Jorku i Paryża), tworzy właśnie rozległy region ekonomiczny określany terminem „Keihin”. 9 Opisany powyżej charakter przemian i rozwoju miast-obszarów me tropolitalnych, determinowany jest realizacją wieloletnich i szeroko za krojonych działań w zakresie planowania gospodarczego i przestrzennego. Ukierunkowane są one na restrukturyzację, modernizację oraz unowo cześnienie struktur gospodarczych i rynku pracy, charakteryzującego się najwyższym stopniem innowacyjności i konkurencyjności. Dokonywane jest to m.in. poprzez rewitalizację, przebudowę i restrukturyzację prze starzałych (nierzadko silnie zdegradowanych) struktur przestrzenno- -funkcjonalnych typu brown fields (tereny poprzemysłowe) oraz grey fields (opuszczone i zdegradowane tereny handlowo-usługowe i mieszkaniowe). Działania tego typu skutkują gentryfikacją powyższych obszarów w sferze demograficznej, ekonomicznej oraz infrastrukturalno-przestrzennej. W Europie, najbardziej znanym przykładem korzystnych zmian bę dących następstwem powyższego typu procesów, jest realizowany od lat 80. XX w. w Londynie nowoczesny zespół biznesowo-biurowo-mieszka- niowy o nazwie Canary Wharf. Powstaje on w ramach planu rewitalizacji części dzielnicy portowej, formując kilka kilometrów na wschód od lon dyńskiego City, ultra nowoczesne subcentrum stolicy Wielkiej Brytanii. Istotnym czynnikiem pozytywnych przemian i wzrostu gospodarcze go jest położenie nacisku na edukację, działalność naukowo-badawczą oraz m.in. na wykorzystywanie w procesach produkcyjnych najnowszych technologii oraz kreowanie firm, których strategie działania oraz produk ty oparte są na technologiach AI (sztucznej inteligencji). W tym ostatnim przypadku miejscem szczególnej koncentracji tak „innowacyjnej” aktyw ności zarówno w sferze naukowo-badawczej i rozwojowej (B&R), oraz produkcyjnej, są m.in. ,,parki technologiczne”, ,,parki przemysłowe” oraz „specjalne strefy ekonomiczne”. Większość podejmowanych przedsię wzięć powstaje tam i realizowana jest w ramach szczegółowych