THE NEW TESTAMENT IN THE ORIGINAL GREEK

BYZANTINE TEXTFORM 2005

THE NEW TESTAMENT IN THE ORIGINAL GREEK

BYZANTINE TEXTFORM 2005

COMPILED AND ARRANGED BY MAURICE A. ROBINSON AND WILLIAM G. PIERPONT

Chilton Book Publishing Southborough, Massachusetts

Published by Chilton Book Publishing PO Box 606 Southborough, MA 01772-0606

Vi s i tus on the World Wide Web: www.chiltonpublishing.com

This Compilation is Copyright © 2005 by Robinson and Pierpont

Anyone is permitted to copy and distribute this text or any portion of this text. It may be incorporated in a larger work, and/or quoted from, stored in a database retrieval system, photocopied, reprinted, or otherwise duplicated by anyone without prior notification, permission, compensation to the holder, or any other restrictions. All rights to this text are released to everyone and no one can reduce these rights at any time. Copyright is not claimed nor asserted for the new and revised form of the Greek NT text of this edition, nor for the original form of such as initially released into the public domain by the editors, first as printed textual notes in 1979 and in continuous-text electronic form in 1986. Likewise, we hereby release into the public domain the introduction and appendix which have been especially prepared for this edition.

The permitted use or reproduction of the Greek text or other material contained within this volume (whether by print, electronic media, or other form) does not imply doctrinal or theological agreement by the present editors and publisher with whatever views may be maintained or promulgated by other publishers. For the purpose of assigning responsibility, it is requested that the present editors’ names and the title associated with this text as well as this disclaimer be retained in any subsequent reproduction of this material.

ISBN-10: 0-7598-0077-4 ISBN-13: 978-0-7598-0077-9

Library of Congress Cataloging-in-Publication Data Bible. N.T. Greek. 2005. The New Testament in the original Greek : Byzantine textform / compiled and arranged by Maurice A. Robinson and William G. Pierpont. p. cm. Includes bibliographical references. ISBN 0-7598-0077-4 (alk. paper) I. Robinson, Maurice A. II. Pierpont, William G. III. Title. BS1965 2005 225.4’8– dc22 2005053781

Printed in the United States of America

FIRST EDITION

10 9876 54321

KA C Contents

Preface ...... i EUAGGELION

KATA MATYAION ...... 1

KATA MARKON ...... 69

KATA LOUKAN ...... 117

KATA IVANNHN ...... 193

PRAJEIS APO STO LVN ...... 249 EPISTOLAI KAYOLIKAI

IAKVBOU ...... 323

PETRO U A ...... 330

PETRO U B ...... 337

IVANNO U A ...... 342

IVANNO U B ...... 349

IVANNO U G ...... 350

IO UDA ...... 351 EPISTOLAI PAULOU

PRO S RVMAIOUS ...... 353

PRO S KO RINYIO US A ...... 378

PRO S KO RINYIO US B ...... 403

PRO S GALATAS ...... 420

PRO S EFESIO US ...... 429

PRO S FILIPPHSIO US ...... 438

PRO S KO LASSAEIS ...... 444

PRO S YESSALO NIKEIS A ...... 451

PRO S YESSALO NIKEIS B ...... 457

PRO S EBRAIOUS ...... 461

PRO S TIMO YEO N A ...... 480

PRO S TIMO YEO N B ...... 487

PRO S TITO N ...... 492

PRO S FILHMO NA ...... 495

APO KALUCIS IVANNO U ...... 497

Appendix: The Case for Byzantine Priority ...... 533

In Memoriam William Grover Pierpont 26 January 1915 - 20 February 2003 et it never be forgotten, that just as it is the place of a Christian to L look to God in prayer for his guidance and blessing in all his undertakings, so may he especially do this as to labours connected with the text of Scripture. The object sought in such prayer is not that the critic may be rendered infallible, or that he may discriminate genuine readings by miracle, but that he may be guided rightly and wisely to act on the evidence which the providence of God has preserved, and that he may ever bear in mind what Scripture is, even the testimony of the Holy Ghost to the grace of God in the gift of Christ, and that thus he may be kept from rashness and temerity in giving forth its text. As God in his providence has preserved Holy Scripture to us, so can He vouchsafe the needed wisdom to judge of its text simply on grounds of evidence. . . . One thing I do claim, to labour in the work of that substructure on which alone the building of God’s truth can rest unshaken; and this claim, by the help of God, I will vindicate for the true setting forth of his word as He wills it for the instruction of his Church.

– Samuel Prideaux Tregelles, An Account of the Printed Text of the Greek New Testament; with Remarks on its Revision upon Critical Principles. (London: Samuel Bagster and Sons, 1854), 186, 272. Preface

The text of the Greek New Testament has been transmitted, preserved, and maintained by the faithful labor of scribes from the time of the autographs to the present day. While the bulk of the text found in all manuscripts reflects a high degree of textual uniformity, that uniformity increases significantly when a consensus text is established from manuscripts that span the entire period of manual transmission. This consensus text reflects a unified dominance that permeates the vast majority of manuscripts. The editors have designated this dominant line of transmission the “Byzantine Textform.”1 Although a general scribal care and concern for accuracy prevailed during the copying process, no single manuscript or intermediate exemplar can be claimed with certainty to reflect the precise autograph. Various human failings naturally occurred during the era of manual copying of documents; these failings appear among the manuscripts in varying degree, taking either the form of scribal error or intentional alteration. The manuscript tradition must be considered in its entirety, giving due regard to the transmissional factors that permitted the rise of such variation. The dominant text of this scribal tradition is considered by the editors to reflect most closely that which was originally revealed by God through the human authors of the New Testament. The present edition therefore displays that dominant consensus text as it appears throughout the Greek New Testament. This Byzantine Textform volume is offered as an accurate representation of the New Testament canonical text, the written word of God according to the original Greek. This labor of love and devotion has been performed with the utmost care and respect for God’s revealed word of truth, and is now presented in a format designed to satisfy the needs of students, clergy, and scholars alike.

1 Early printed Textus Receptus (or “Received Text”) editions closely resemble the Byzantine Textform but often diverge from it in significant readings. Such editions primarily derive from the limited selection of a small number of late manuscripts, as utilized by Erasmus, Ximenes, or their immediate historical successors. The overall text of these early printed editions differs from the Byzantine Textform in over 1800 instances, generally due to the inclusion of weakly supported non-Byzantine readings. Since the Receptus form of text does not provide an accurate reproduction of the common Greek manuscript tradition, the present edition strives to rectify that situation by presenting the readings of the Byzantine Textform in a more precise manner.

i Preface

Those who have labored in the preparation of this volume trust that it will encourage many to broaden their knowledge of the New Testament through the exegesis and interpretation of its Koine Greek archetype, all to the glory of God. Our prayer and fervent hope is that the Lord Jesus Christ will prosper the work of our hands and use our labors for the benefit of his kingdom.

THE TEXT OF THIS EDITION The newly edited Byzantine Greek text presented in this edition differs slightly from previous versions. All readings were carefully reexamined, with certain alterations being made to the main text after fresh reevaluation. Various typographical errors have been corrected, and the orthography has been standardized throughout. The underlying theory has been revised in light of new knowledge based upon extensive collation research.2 Diacritical marks, punctuation, and capitalization now are included to assist the reader. Critical notes alert the reader to closely divided Byzantine readings as well as to differences between the Byzantine Textform and the predominantly Alexandrian text displayed in modern eclectic critical editions. This edition with its marginal readings offers an accurate reflection of the true state of the Byzantine text of the Greek New Testament. While further minor adjustments yet may occur in view of additional information or the reassessment of existing data, the editors anticipate no future major alteration to the basic text here presented.

TEXTTYPES AND TEXTFORM The New Testament autographs were composed in Greek during the first century AD. Copies of these sacred canonical documents rapidly circulated among the churches of the Roman Empire according to the ecclesiastical needs of the spreading early Christian communities. Conscientious scribes carefully prepared copies of the New Testament documents, either as separate canonical books or in collected groupings. This scribal labor was performed with a respectable degree of accuracy, and the manuscript copies thus prepared were able to establish and maintain the general form of the

2 Robinson has collated the Pericope Adulterae (John 7:53-8:11) in all available Greek manuscripts and lectionaries that include the narrative of this incident. When these data are compared with full collation records of various uncial and minuscule manuscripts in all portions of the New Testament, a more comprehensive understanding of historical manuscript transmission results. The Pericope Adulterae data suggest an increased presumption of relative independence within the various lines of Byzantine manuscript descent. This provides a weighty premise by which to interpret transmissional history. The editors’ previous assumption regarding the effect of scribal cross-comparison and correction using multiple exemplars is now seen to be a lesser factor in the overall transmissional process. ii Preface canonical New Testament text. Yet deviations from the original form of the text appeared within a fairly short time. Most deviations resulted from simple copying errors caused by the eye, ear, or hand. These would include cases of itacism, misspelling, dittography, transposition or substitution of words, and omission of letters, words, or phrases by haplography, homoioteleuton or other causes. Some variations resulted from certain types of intentional alteration. These include conjectural attempts to restore damaged exemplars; the adjustment of readings considered problematic due to perceived difficulties in content, syntax, or style; and various theological alterations made by orthodox, heterodox, or heretics. Some transmissional lines of the New Testament text, therefore, created and perpetuated certain readings and patterns of reading that differed from the autographs: these developed into the various known families and texttypes found among our extant manuscripts. While a family group usually can be traced to a more recent common ancestor, the origin of the larger texttype units remains problematic. Four divergent major texttypes predominate within the New Testament, although the existence and coherence of the Western and Caesarean have been called into question. The Byzantine and Alexandrian remain primary, and basically it is the preference for one of these two texts that characterizes the various printed Greek New Testament editions. The Byzantine-priority theory considers the Byzantine Textform to reflect the text that most closely reflects the canonical autographs, and thus to reflect the archetype from which all remaining texttypes have derived. The Western Text The earliest deviations from the autographs appear in the so- called Western, or “uncontrolled popular text,” of the second century. That text is characterized by free expansion, paraphrase, and alteration of previously existing words. Western witnesses are few and generally diverse, with a textual individuality that hampers the reconstruction of a common archetype. Even so, the bulk of its readings shares a commonalty with the text of the presumed autograph. The Alexandrian Text The Alexandrian texttype appears to originate in an early localized recensional attempt to purge and purify the alterations and accretions found among the Western manuscripts. The principles underlying this recensional activity seem to have been reductionist and

iii Preface stylistic.3 The manuscript(s) selected as the recensional exemplars likely were “mixed” in textual quality as well as scribally defective; this would parallel what is found in most early Egyptian or Palestinian papyri of the second and third centuries. The Alexandrian recension seems often to have overreacted and overextended itself, removing not only early Western expansions but many longer original readings in the process. Yet the same recension failed to correct many Western substitutions and transpositions, even while retaining many shorter “sensible” readings caused by accidental scribal omission in the intermediate archetype.4 The Alexandrian texttype is primarily represented throughout most of the New Testament by the agreement of Codex Vaticanus

(B/03) and Codex Sinaiticus (ℵ/01), with the support of other related manuscripts, such as 75 and L/019. Critical editions such as the NA27 and UB S4 reflect a predominantly Alexandrian textbase,5 with readings established on a variant-by-variant basis by means of subjectively applied internal criteria coupled with selectively determined external principles (the “reasoned” method of modern eclecticism). This modern eclectic process of subjective textual determination on a per- variant basis results in a textual patchwork that within numerous verses finds no support among any extant document, even over relatively short segments of scripture.6 This problematic situation does not occur among the manuscript consensus that forms the basis of the Byzantine Textform. The Caesarean Text The Caesarean text appears to be an amalgam of readings from the Alexandrian and Byzantine traditions. Although the Caesarean manuscripts do appear to possess a distinctive pattern of readings, this texttype does not appear to have existed prior to either the Byzantine

3 J. C. O’Neill, “The Rules followed by the Editors of the Text found in the Codex Vaticanus,” NTS 35 (1989) 218-228. O’Neill suggests that specific editorial activity, accidental error, and attempted reconstruction characterized the recension that produced 75 the original Alexandrian archetype reflected in its later ¡ /B descendants. 4 This suggestion is developed further in Maurice A. Robinson, “In Search of the Alexandrian Archetype: Observations from a Byzantine-Priority Perspective,” in Christian-B. Amphoux and J. Keith Elliott, eds., The New Testament Text in Early Christianity: Proceedings of the Lille Colloquium, July 2000, Histoire du Texte Biblique 6 (Lausanne: Éditions du Zèbre, 2003), 45-67. 5 Barbara Aland et al., eds., Novum Testamentum Graece, 27th ed. (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1993); idem, The Greek New Testament, 4th rev. ed. (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1994). The base text of both editions remains identical. 6 Examples are provided in the Appendix to this volume, notes 16-18; see also Maurice A. Robinson, “Investigating Text-Critical Dichotomy: A Critique of Modern Eclectic Praxis from a Byzantine-Priority Perspective,” Faith and Mission 16 (1999), 16-31, particularly 17-19; idem, “Rule 9, Isolated Variants, and the ‘Test-Tube’ Nature of the NA27 Text,” in Stanley E. Porter and Mark Boda, eds., Translating the New Testament: Text, Translation, Theology (Grand Rapids: Eerdmans, forthcoming).

iv Preface or Alexandrian texts. It is generally dismissed from any serious consideration regarding autograph originality. The Byzantine Textform The Byzantine Textform preserves with a general consistency the type of New Testament text that dominated the Greek-speaking world. This dominance existed from at least the fourth century until the invention of printing in the sixteenth century. Under the present theory, this text also is presumed in centuries prior to the fourth to have dominated the primary Greek-speaking region of the Roman Empire (southern Italy, Greece, and Asia Minor) – a large and diverse region within which manuscript, versional, and patristic evidence is lacking during the pre-fourth century era, yet the primary region of Byzantine Textform dominance in subsequent centuries. From a transmissional standpoint, a single Textform would be expected to predominate among the vast majority of manuscripts in the absence of radical and well-documented upheavals in the manuscript tradition. This “normal” state of transmission presumes that the aggregate consentient testimony of the extant manuscript base is more likely to reflect its archetypal source (in this case the canonical autographs) than any single manuscript, small group of manuscripts, or isolated versional or patristic readings that failed to achieve widespread diversity or transmissional continuity. In support of this presumption is the fact that a consensus text – even when established from manuscripts representing non-dominant transmissional lines – tends to move toward rather than away from the more dominant tradition. The Byzantine-priority hypothesis thus appears to offer the most plausible scenario for canonical autograph transmission. This hypothesis is far more probable than the speculative originality claimed for modern eclectic patchworks, constructed from scattered fragments, with continually shifting levels of support from existing manuscripts.7 An historical theory that assumes a generally normal mode of transmission more readily accounts for the expansion and dominance of a single Textform that can be presumed closely to reflect

7 Jenny Read-Heimerdinger, The Bezan Text of Acts: A Contribution of Discourse Analysis to Textual Criticism, JSNTS S236 (Sheffield: Academic Press, 2002), states, “The current editions of the Greek New Testament ... [present] a hypothetical text that has been reconstructed by selecting variant readings from different MS S .... There is no evidence whatsoever that the current text ever existed in the form in which it is edited” (51); thus, researchers and search programs “rely for their text on a printed edition whose text does not exist in any extant manuscript and which is reconstituted by textual critics” (64n7).

v Preface the original autographs. The Byzantine-priority theory presents far fewer difficulties than are found in the alternative solutions proffered by modern eclectic proponents. While any explanation of early transmissional history remains a matter of theory, it is a fact that almost all readings found within the Byzantine Textform exist as component portions of either the Western or Alexandrian texts. Yet the Western and Alexandrian texttypes differ far more among themselves than does either when compared to the Byzantine Textform. This strongly suggests the separate derivation of each of these regional texts from a common source that would closely resemble the more dominant tradition. In addition, the individual Byzantine Textform readings are clearly defensible on reasonable internal, transcriptional, and transmissional grounds, and demonstrate far fewer weaknesses than exist with readings typical of non-Byzantine texttypes. The simplicity of the Byzantine-priority hypothesis stands in stark contrast to the transmissional history demanded by the modern eclectic models (reasoned or thoroughgoing). Those models see the original text scattered to the four winds at a very early period, with a later development of disparate texttypes, none of which can claim to represent the “lost” autographs. Under those systems, the Byzantine text is considered to have arisen from an officially promulgated formal recension, or from an unguided “process” that involved a relatively unsystematic selection and conflation of readings taken from the (supposedly earlier) disparate Western and Alexandrian texttypes. In either case, this uncritical selection of readings then was coupled with various stylistic and harmonizing improvements that supposedly typified the later scribal mindset. The problem lies in explaining how such a haphazard procedure ever could result in the extensively disseminated but relatively unified Byzantine Textform. These suppositions (which lack historical confirmation) are seen to be unwarranted once the full theoretical and practical conspectus of the Byzantine-priority position has been examined in light of the existing evidence.

THE BYZANTINE-PRIORITY THEORY The establishment of the most accurate form of the canonical Greek text of the New Testament is prerequisite to exegesis and to a proper hermeneutic. Many theories and extreme solutions have been proposed regarding the most appropriate method for determining the optimal form of the New Testament autograph text. Some researchers even have jettisoned the concept of autograph recoverability, while

vi Preface others have abandoned entirely the concept of an original autograph.8 The current trend seems merely to favor a critical inquiry into the various forms (or “states”) of the text presented in the existing manuscripts, and to investigate their individual theological significance according to their position within church history, with little or no regard given to the concept of autograph originality.9 In contrast, the present editors support a theory favoring the priority and canonical autograph authenticity of the Byzantine Textform. Byzantine-priority functions within the framework of a predominantly transmissional approach, and stands as a legitimate alternative to the methods and results currently espoused by modern eclecticism. Rather than creating a preferred text on a variant-by- variant basis, Byzantine-priority seeks first the establishment of a viable history of textual transmission. Transcriptional and transmissional probabilities are then applied to the external data, which then is supplemented by various internal criteria. The resultant text reflects a defined level of agreement supported by a general transmissional continuity throughout all portions of the Greek New Testament. Byzantine-priority differs from other theories and methods within New Testament textual criticism: the object is not the reconstruction of an “original” text that lacks demonstrable continuity or widespread existence among the extant manuscript base; nor is the object the restoration or recovery of an “original” text long presumed to have been “lost.” Neither should the concept of an archetypal autograph be abandoned as hopeless. Rather, Byzantine-priority presents as canonical the Greek New Testament text as it has been attested, preserved, and maintained by scribes throughout the centuries. This transmissional basis characterizes the Byzantine- priority theory. Byzantine-priority functions within accepted text-critical guidelines, utilizing all pertinent transmissional, transcriptional, external, and internal considerations when evaluating variant readings. Internal and external criteria function in a balanced manner, consistent

8 See, for example, Eldon Jay Epp, “The Multivalence of the Term ‘Original Text’ in New Testament Textual Criticism,” HTR 92 (1999) 245-281. 9 Such is the emphasis of David C. Parker, The Living Text of the Gospels (Cambridge: University Press, 1997). Parker further amplifies his position in his “Through a Screen Darkly: Digital Texts and the New Testament.” JSNT 25 (2003) 395-411: “Textual critics, under the guise of reconstructing original texts, are really creating new ones . ... The biblical text, rather than being corrupted and needing to be restored . .., is constantly under development .... In this light, the quest for the original text may be seen as a complete misunderstanding of what editors were really doing” (401); “I do not mean that the texts we are creating are necessarily superior to earlier creations. It is more significant that they are the texts that we need to create” (402, emphasis added).

vii Preface with sound methodology. Texttype relationships and proclivities are recognized, and a reasoned method of textual evaluation is practiced. Extraneous theological factors are not invoked or imposed when establishing the most plausible original form of the New Testament text. Byzantine-priority theory does not operate on an eclectic variant-by-variant basis. Rather, it continually investigates the position of all variant units within the history of transmission. Probabilities are evaluated in light of the extant manuscript and historical data, as well as the known habits of scribes. The emphasis of Byzantine-priority is upon a “reasoned transmissionalism,” particularly in regard to the connected sequence of variant units as they appear in the text and as they relate to the external support provided by the manuscripts themselves. Modern eclectic theory fails precisely at this point: it produces a sequence of favored readings that at times – even over short segments of text – has no demonstrated existence in any known manuscript, version, or father.10 Byzantine-priority considers such a method and its results to be illegitimate, since it neglects the pertinent historical factors regarding manuscript transmission. Modern eclectic praxis is not a legitimate alternative to the acceptance of the text preserved among the consensus of the manuscripts. A viable praxis of textual criticism requires a transmissional history that does not contradict the general harmony found among the extant witnesses. The text produced by modern eclecticism lacks a viable theory of transmission; the text presented under Byzantine-priority is based upon a theory of transmission that offers consistent conclusions. This in itself suggests the validity of the Byzantine-priority hypothesis. Byzantine-priority provides a compelling and logical perspective that stands on its own merits when establishing the optimal form of the New Testament text. It has a methodological consistency not demonstrated among the various eclectic alternatives. Modern eclectic claims to have established a quasi-authoritative form of the New Testament text consistently fall short, since the underlying theory lacks a transmissionally oriented base. The Byzantine-priority theory may appear simple, but it certainly is not simplistic: there are compelling reasons for recognizing a text that demonstrates

10 Maurice A. Robinson, “The Recensional Nature of the Alexandrian Text-Type: A Response to Selected Criticisms of the Byzantine-Priority Theory,” Faith and Mission 11 (1993) 46-74, especially 48, 68: “The text found in the current critical editions, taken as a whole, is not one found in any extant manuscript, version, or Father, nor ever will be .... Modern eclectics have created an artificial entity with no ancestral lineage from any single historical MS or group of MS S.” Examples of the short-segment sequential reading problem can be found in the sources cited in footnote 6 above. viii Preface transmissional continuity and dominance for more than a thousand years as the most likely representation of the sacred autographs. The appendix to this volume discusses “The Case for Byzantine-Priority” in more detail.

THE BYZANTINE CONSENSUS TEXT The Byzantine Textform reflects a dominant consensus pattern of readings that is maintained throughout most of the New Testament. In nearly all instances the consensus readings are readily established and confirmed by data published in various critical apparatuses, specialized studies, and collation records. The primary source for establishing the readings of the Byzantine Textform remains the massive apparatus of Hermann Freiherr von Soden,11 supplemented in the Apocalypse by the relatively complete collation data of Herman C. Hoskier.12 Additional confirmatory material appears in various sources, including the UB S4, NA27, the IGNTP volumes,13 the Editio Critica Maior,14 and specific manuscript collations published within the Studies and Documents series and elsewhere. The Text und Textwert volumes15 are particularly useful in this regard: this series presents complete collation data regarding selected variant units throughout the New Testament. Within each variant unit, Text und Textwert cites all available Greek manuscripts in relation to their support of specific readings. These data provide primary confirmation regarding the status of Byzantine readings that previously had been established from earlier published sources. In particular, these full collation results tend to confirm the Byzantine group evidence presented in von Soden’s early twentieth-century apparatus. In a similar manner, the Claremont Profile Method also tends to confirm von Soden’s general reliability in regard to the

11 Hermann Freiherr von Soden, Die Schriften des Neuen Testaments in ihrer ältesten erreichbaren Textgestalt, 2 vols. in 4 parts (Göttingen: Vandenhoeck und Ruprecht, 1911). 12 Herman C. Hoskier, Concerning the Text of the Apocalypse, 2 vols. (London: Bernard Quaritch, 1929). 13 S. C. E. Legg, ed., Nouum Testamentum Graece secundum Textum Westcotto- Hortianum: Euangelium secundum Marcum (Oxford, Clarendon, 1935); idem, Nouum Testamentum Graece secundum Textum Westcotto-Hortianum: Euangelium secundum Matthaeum (Oxford, Clarendon, 1940); The American and British Committees of the International Greek New Testament Project, The New Testament in Greek: The Gospel according to Luke, 2 vols. (Oxford: Clarendon, 1984, 1987); W. J. Elliott and D. C. Parker, eds., The New Testament in Greek, IV: The Gospel according to St. John. 1. The Papyri (Leiden: Brill, 1995). 14 Barbara Aland et al., eds., Novum Testamentum Graecum: Editio Critica Maior, IV, Die Katholischen Briefe: 1, Der Jakobusbrief; 2, Die Petrusbriefe; 3, Der Erste Johannesbrief (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1997-2003). 15 Kurt Aland et al., eds., Text und Textwert der griechischen Handschriften des Neuen Testaments; I, Die Katholischen Briefe; II, Die Paulinischen Briefe; III, Die Apostelgeschichte; IV, Die Synoptischen Evangelien: 1, Das Markusevangelium; 2, Das Matthäusevangelium; 3, Das Lukasevangelium (Berlin: Walter DeGruyter, 1987-1999). ix Preface identification of groups.16 Although von Soden cannot be relied upon when dealing with specific readings of individual manuscripts,17 his overall general reliability in regard to the larger groupings of texttypes and sub-types remains stable in view of the evidence provided by these outside sources.

ESTABLISHING THE TEXT OF THIS EDITION The primary readings of the Byzantine Textform are established in a straightforward manner: subject to additional confirmation, when a reading in von Soden’s apparatus is identified by a bold K, that reading becomes the main text in the present edition (K = Koinh = the Byzantine Textform). Where von Soden makes no statement regarding bold K, his main text represents the Byzantine reading, and is reproduced without change. Where his bold K is divided, the Kx subgroup is followed (Kx represents the dominant component within bold K). Where Kx is divided, the readings of lesser K subgroups are included in the evaluation. When Kx and the various K subgroups are closely divided, alternate readings are displayed in the side margin in proximity to the portion of text affected. At all times, pertinent transmissional, transcriptional, external, and internal factors are considered as component elements of weight. In the relatively few instances where von Soden’s main text or apparatus has been confirmed to be in error, other pertinent sources have been used for correction. In regard to the Pericope Adulterae (John 7:53-8:11) and the book of the Revelation a different evaluative procedure is required. In those portions of scripture, the generally unified Byzantine Textform divides into various equally supported transmissional streams. Where these streams unite, the text represents the Byzantine consensus; where they divide, other methodological approaches are required. These are now discussed separately.

16 See Frederik Wisse, The Profile Method for Classifying and Evaluating Manuscript Evidence, SD 44 (Grand Rapids: Eerdmans, 1982). 17 Beyond the valid criticism dealing with error in regard to individual manuscript citation (often typographical), Von Soden also has been criticized because his apparatus does not permit the accurate reconstruction of the complete text of any given manuscript. Yet this criticism applies to any edition containing a limited critical apparatus. One cannot reconstruct from the text and apparatus of NA27 the continuous text of any single manuscript, even from among its “consistently cited witnesses.” Von Soden’s data are recognized as having a particular and demonstrated value when presenting the evidence of groups of manuscripts; it is primarily from these data that the text of the present edition is established.

x Preface

The Pericope Adulterae The narrative regarding the woman accused of adultery is clearly a canonical component within the Byzantine Textform. Yet this particular twelve-verse passage reflects a complex transmissional history, perhaps caused by its exclusion from standard lectionary use within the Greek church in relation to the portion of text selected for reading at the feast of Pentecost.18 Von Soden identified seven distinct lines of transmission within this short section of text. Robinson’s complete collation of all available manuscripts containing this pericope suggests that von Soden may have underestimated the complexity of its transmissional lines. Nevertheless, Von Soden’s three primary lines of transmission remain valid, and encompass the bulk of the manuscript tradition. Each of these three lines – termed by von Soden m5, m6, and m7 – retains a near-equal level of support.19 The m7 group exists primarily among manuscripts of the 12th and subsequent centuries. This group is recognized by von Soden and other researchers as possessing a late recensional text that corresponds to the Kr group found in other portions of the New Testament. The m5 and m6 transmissional lines dominate the remaining portion of the Byzantine manuscript tradition, and reflect earlier forms that were diverse and widespread within that tradition. The autograph form of the Pericope Adulterae is more likely to have been one of these two transmissional lines, as opposed to that found in the recensional m7 = Kr tradition. Previously, the editors displayed the text of the Pericope Adulterae as a tentative hybrid, combining elements of m5 and m6, with some readings bracketed. In this edition, the primary text is m5, with its marginal alternates in their proper location. The m6 text is displayed separately as an italicized footnote, along with its own alternate marginal readings. For this pericope the m5 and m6 texts no longer are dependent on von Soden’s reconstructions, but each text is published as a group-based consensus derived from the collated manuscripts that date through the eleventh century. Although final decisions require the detailed analysis of the full collation data (a task yet future), the editors consider the m5 group more likely to reflect the autograph form of this pericope. The m6 text appears to be secondary, possessing transmissional and internal

18 See Maurice A. Robinson, “Preliminary Observations Regarding the Pericope Adulterae based upon Fresh Collations of nearly all Continuous-Text Manuscripts and all Lectionary Manuscripts containing the Passage.” Filología Neotestamentaria 13 (2000) 35-59. 19 The m as used by von Soden indicates the Greek chapter heading têw moixalídow = “of the adulteress.”

xi Preface characteristics suggestive of later recensional activity. While further analysis of the collation data may lead to minor adjustments regarding the precise form of the m5 and m6 texts, no major changes to either group are anticipated. The Text of the Apocalypse The establishment of the Byzantine text of the Apocalypse is a task far more complex than that which exists in the greater part of the New Testament. The dominant Apocalypse text appears in two related but distinct transmissional lines within the Byzantine tradition. These forms are generally known as An and Q, each supported by an approximately equal number of manuscripts. The An readings predominate in manuscripts that contain or derive from the fourth- century commentary of Andreas of Caesarea (Cappadocia). The Q readings predominate in manuscripts related to the uncial 046. Where An and Q agree, that reading reflects the Byzantine Textform. The union of An and Q prevails throughout most of the Apocalypse. Nevertheless, An and Q frequently differ, with their respective readings possessing near-equal levels of support among the extant manuscript base. Adjudication between these competing readings requires a precise application of transmissional and internal principles. In previous editions, the equally divided An and Q textual differences were partially indicated by the enclosure of some words in square brackets; these signified only cases of inclusion or omission. The remaining instances of equally divided An and Q division – cases of substitution and transposition – were not indicated, despite their frequency of occurrence. The present edition displays all closely divided alternate Byzantine readings in the margin, with more of these divided readings appearing in the Apocalypse than elsewhere in the New Testament.20 In the Apocalypse, the main text is considered to be the strongest transmissional representation of the Byzantine archetype; generally this is the text of the Q group. Although the Andreas text has an ancient origin, it appears to reflect recensional adjustment, both prior to the time of Andreas, and possibly also during Andreas’ preparation of his commentary.21 In contrast, the Q text is based upon a consensus of disparate manuscripts that represent many copying

20 Many bracketed An readings of earlier editions are now relocated to the margin. The main Apocalypse text of this edition thus moves slightly more toward Q than previously. 21 Josef Schmid, Studien zur Geschichte des griechischen Apokalypse-textes. 1. Teil. Der Apokalypse-Kommentar des Andreas von Kaisareia: Einleitung. München: Karl Zink, 1955, 125-129.

xii Preface locations and eras.22 Despite the transmissional diversity found among the Q manuscripts, the consensus Q text generally remains stable. The unplanned coincidental agreement among the diverse Q manuscripts argues strongly for their transmissional independence and autograph originality; this stands in contrast to the Andreas manuscripts with their apparent recensional origin. Nevertheless, for the greater portion of the Apocalypse, the An and Q texts share a common base. The Q manuscripts are not slavishly followed, however. At times, a significant number of Q manuscripts abandon their group consensus and align with the An reading. This situation does not appear to be coincidental, nor is it due to intrusion from the Andreas stream, given the general independence of the manuscripts within the Q tradition. Manuscripts of the An tradition rarely support Q readings; this suggests that, when Q manuscripts offer their support in some quantity to the An readings, a particular weight should be attached to the phenomenon. Where the An reading is supported by a significant number of Q manuscripts, it is presumed that the Qpt + An reading preserves the autograph text (readings common to undivided Q+An already are considered of autograph originality). The approach remains transmissional: readings jointly supported by An and Q represent the Byzantine archetype. When An and Q are divided, the Q reading generally is preferred due to its transmissional diversity and relative independence. Only when a significant number of Q manuscripts supports the An reading will that reading appear as the main text. Equally divided readings appear in the margin, as is the case elsewhere in the New Testament. Exceptions to these transmissional parameters occur when compelling transcriptional, contextual, or internal considerations strongly favor an alternative reading. This method has been applied judiciously by the editors. The autograph authenticity of the Apocalypse text is supported with a high degree of accuracy, based upon the combination of transmissional, transcriptional, and internal factors. The main text should be regarded as superior to the marginal alternatives as well as to the text presented in non-Byzantine printed editions.

22 Schmid, Einleitung, 126, states, “Der K-Text [Q] ist außerordentlich geschlossen überliefert. Das Gros seiner Hss weist keine fremden Einflüsse auf, und der Text des Archetyps K selbst ist höchstens an ein paar Stellen fraglich. Für die An-Überlieferung dagegen ist die größte Zersplitterung bezeichnend. Die Rekonstruktion des Archetyps ist infolgedessen schwierig und nicht in allen Fällen mit Sicherheit möglich.”

xiii Preface

General Considerations For most of the New Testament the Byzantine Textform is supported by nearly the whole of the manuscript tradition; in almost every case the Byzantine reading reflects the concurrence of at least 70% and usually more than 80% of the extant manuscripts. Yet the primary basis of textual determination remains non-quantitative: the transmissional and transcriptional factors that have characterized the manuscripts over the centuries are of greater significance than the mere quantity of evidence. As these non-numerical factors are applied to the evaluation of individual variant units, the sequential resultant text becomes more securely established and reflects a basic transmissional consensus. Although the far greater numerical quantity of Byzantine manuscripts (approaching 80%) exists among the documents of the twelfth and later centuries, the readings of the Byzantine Textform almost always are fully established from the earlier Byzantine lines of transmission that extend through the eleventh century. The documents of the twelfth and later centuries generally are irrelevant to the establishment of primary Byzantine readings, and at best serve only a confirmatory purpose. The quantity of witnesses does play a role when evaluating transmissional and transcriptional probabilities, but number by itself cannot become the sole or even the primary factor in the evaluation process. Quantity alone cannot be determinative when evaluating variant units: all pertinent considerations regarding external, internal, transcriptional, and transmissional evidence must be examined and evaluated before final decisions upon readings can be made. The “number” factor particularly plays a passive role when the manuscripts comprising the Byzantine Textform are seriously divided. Where the marginal apparatus of this edition displays divided Byzantine readings, the main text necessarily has been established on non-numerical grounds. This method of “reasoned transmissionalism” is based primarily upon external and documentary evidence; yet all pertinent transmissional and transcriptional factors constantly are evaluated in relation to the various aspects of external and internal criteria before any final decisions are made regarding the text to be established. Final judgment on readings requires the application of internal principles following the initial evaluation of the external data. No reading can be established in isolation from its neighboring variant units; nor can the transmissional and transcriptional habits of scribes

xiv Preface be ignored when examining the development and dissemination of competing readings.23 In general, scribes tended to preserve the text that lay before them in their exemplars; this despite the various accidental corruptions or intentional alterations that occurred during the transmissional process. Extensive alteration was not frequent or widespread: the vast bulk of the text found in all manuscripts – regardless of texttype – remains a common possession. Existing family and texttype groupings are directly related to the transmissional development of the text in various eras and locales. Manuscripts and readings must be evaluated in regard to their antiquity, diversity, and continuity within transmissional history. Individual scribes must be characterized in regard to their degree of care when copying from their exemplars. A proper implementation of each of these factors results in a well-established representation of the traditionally disseminated Byzantine Textform. This Textform dominated textual transmission in the primary Greek-speaking regions for more than a thousand years, and it is this Textform that holds the strongest transmissional claim to represent the canonical autographs. The Byzantine Textform is well-established within the canonical books of the Greek New Testament. The maximum degree of significant Byzantine textual variation is displayed in the relatively few readings of the marginal apparatus. Readings that lack a Byzantine consensus or are not part of the closely divided Byzantine tradition do not appear in either the main text or marginal readings. Research concerning the divided Byzantine readings must continue, particularly in regard to the Pericope Adulterae and the book of the Revelation. Significant progress has been made in these areas, and exploration continues regarding closely divided Byzantine readings and the various minority lines of transmission that occur within the Byzantine Textform. The main text and marginal apparatus represent the primary locus within which Byzantine-priority theory functions. From this base future Byzantine Textform research must proceed.

23 45 66 ¢ See Ernest C. Colwell, “Method in Evaluating Scribal Habits: A Study of ¢ , , 75 ¢ ,” in his Studies in Methodology in Textual Criticism of the New Testament, NTTS 9 (Grand Rapids: Eerdmans, 1968), 106-124; Maurice A. Robinson, “Scribal Habits among Manuscripts of the Apocalypse” (PhD Diss., Southwestern Baptist Theological Seminary, 1982); James R. Royse, “Scribal Habits in the Transmission of New Testament Texts,” in Wendy D. O’Flaherty, ed., The Critical Study of Sacred Texts (Berkeley: Graduate Theological Union, 1979), 139-161; idem, “Scribal Habits in Early Greek New Testament Papyri,” ThD Diss., Graduate Theological Union, Berkeley, 1981; idem, “Scribal Tendencies in the Transmission of the Text of the New Testament,” in Bart D. Ehrman and Michael W. Holmes, eds., The Text of the New Testament in Contemporary Research: Essays on the Status Quaestionis, SD 46 (Grand Rapids: Eerdmans, 1995), 239-252.

xv Preface

THE FORMAT OF THE PRESENT EDITION The Title of this Volume With good reason, the present title deliberately parallels that of Westcott and Hort (The New Testament in the Original Greek). The Byzantine Textform stands as the opposing point on a continuum that extends from the well-established and influential Alexandrian text presented by Westcott and Hort in 1881. As Westcott and Hort had claimed to reproduce with near-certainty the original form of the New Testament documents “in the original Greek,” the present edition likewise sets forth a text that – within the framework of its underlying theory – is considered to reflect the canonical autographs in a highly accurate manner. All other Greek New Testament editions fall within the continuum bounded by the Byzantine and Alexandrian traditions. The editors’ names appear on the title page in order to indicate task-based responsibility. The Greek New Testament text remains the written word of God, produced by holy men of old who wrote under God’s immediate inspiration and superintendence. The presentation of that word of God according to its clearest transmissional integrity requires only a minor level of editorial involvement and labor. The editors merely recognize and present the text that has been maintained by the scribes of past generations, constructing a textual consensus from the material available in previously published collation and apparatus resources. Our duty was to be faithful to this task, and it is to that end that we have labored. Individual Book Titles The New Testament book titles are not part of the inspired canonical text. Their wording varies dramatically among the different manuscripts and editions of the Greek New Testament. The book titles that appear in this edition represent a minimal consensus as found within the canonical tradition. The Order of the Canonical Books Individual manuscripts present the New Testament books in various arrangements; nevertheless, a particular Greek “canonical order” seems to have been popular during early transmissional history. This order is partially evidenced within various early papyri and manuscripts,24 and occurs in the fourth-century Festal Letter of Athanasius (AD 367) and the list of canonical books attributed to the

24 See David Trobisch, The First Edition of the New Testament (Oxford: University Press, 2000), 21-38. On page 28, Trobisch presents evidence from several early manuscripts that demonstrate the sequence of the “canonical edition.”

xvi Preface

Laodicean Council (AD 360/363).25 The present edition reproduces that early “canonical order” for the Greek New Testament books. According to the “canonical order,” the New Testament books are grouped as follows: Gospels, Acts and General Epistles, Pauline Epistles, and Revelation. The individual books within each category follow the familiar order, except that in the Pauline Epistles, Hebrews stands between Second Thessalonians and First Timothy, intentionally separating Paul’s local church epistles from those written to individuals.26 Accents, Breathings, Capitalization, and Punctuation Early manuscripts were written in capital letter format (termed “uncial” or “majuscule”). They lacked word division, and possessed few (if any) diacritical marks, paragraph breaks, or marks of punctuation. These distinctions appear systematically only after the commencement of the minuscule era during the ninth century. While specialists are familiar with the plainer form of the Greek text, the modern reader expects readability features as a matter of course. For a reader ’sedition, clarity is the basic aim. Since this edition is designed for the non-specialist, word separation, paragraph division, punctuation, and diacritical markings have been added throughout.27 These editorial insertions are not considered definitive for the interpretation of the text. Although alternative accentuation, aspiration, or punctuation could alter the interpretation of many passages and affect exegetical comprehension, the editors have followed the general usage found in standard printed editions. No

25 Daniel J. Theron, Evidence of Tradition (Grand Rapids: Baker, 1958), 118-119 (Athanasius), 124-125 (Laodicea). See also 116-117 (the general grouping of NT books by Cyril of Jerusalem). Compare Brooke Foss Westcott, A General Survey of the History of the Canon of the New Testament, 6th ed. (Cambridge and London: Macmillan and Co., 1889), Appendix D, 539-579; in particular, 540-541 (Laodicea), 545-546 (John of Damascus), 549-550 (Cyril of Jerusalem), 552-553 (the index of Codex Alexandrinus), 554-555 (Athanasius), 559-560 (Leontius); but see 431-439 in regard to the possible inauthenticity of the Laodicean list. 26 William H. P. Hatch, “The Position of Hebrews in the Canon of the New Testament,” HTR 29 (1936) 133-151. The canonical order Second Thessalonians-Hebrews-First Timothy is discussed on 136-143. Hatch shows that this order is found among early and geographically diverse Greek manuscripts, fathers, and versions, and was retained among some manuscripts over many centuries. Hatch termed this order “Alexandrian,” due to his views regarding textual development. The secondary “Western” (or early Latin) order (which is more familiar to the modern reader) was termed “Byzantine” by Hatch (143, 149-150), due to its presence in later Byzantine manuscripts that had adopted the Western usage. The editors suggest, on the contrary, that Hatch’s data support the early Greek canonical order as original and authentically “Byzantine.” Clearly, the earliest Greek canonical order differed from the early Western tradition; only much later did Byzantine Greek manuscripts adopt the Western order. 27 The added marks of accentuation, aspiration, punctuation, and capitalization have been extensively proofread for this edition, but perfection is not claimed. The reader is encouraged to offer pertinent correction where necessary. xvii Preface diacritical insertions should affect the traditional understanding of the Byzantine Greek New Testament text. Readability, therefore, is improved without the imposition of unwarranted interpretation. The text always must be received according to its original inspired intent, without unwarranted editorial alteration. The text appears in paragraph format, with breaks inserted at appropriate points. Capitalization appears at the beginning of sentences, and at the commencement of direct quotation within a sentence (modern quotation marks are not used). Proper names are capitalized throughout, but not descriptive titles.28 The various nomina sacra abbreviations that commonly appear in manuscripts for members of the Godhead, significant persons, or particular locations are not abbreviated in this edition, but are written in full form, even though the abbreviated forms normally dominate the manuscript tradition.29 The Marginal Apparatus The main text displays the Byzantine Textform, according to its strongest transmissional, transcriptional, external, and internal testimony. Where the Byzantine manuscripts are strongly united, the main text stands without marginal comment. Where the manuscripts comprising the Byzantine Textform are significantly divided, superior angle brackets mark the affected word or words in the main text. The alternate Byzantine readings are displayed in the side margin, in proximity to the marked portion of the main text.30 Minority subvariants within the Byzantine tradition are not cited in this edition. Numerals are written as complete words throughout the main text. Some marginal variants – particularly in the Apocalypse – indicate Greek numerical forms (alphabet letters marked by the numerical superscript bar, e. g., IB, RMD, AX ). In these rare instances, the majority of Greek manuscripts display the marginal numeric form; however, just as with the otherwise uncited nomina sacra abbreviations (which also tend to appear in the majority of all manuscripts), these

28 Descriptive titles particularly applied to members of the Godhead include the various inflected forms of yeów, pat}r, u¥ów, xristów, kúriow, ßgiow, and pneûma. 29 Trobisch, First Edition, 66-68, 104-105, correctly suggests that a “canonical edition” should at least utilize the nomina sacra abbreviations representing the descriptive titles kúriow, yeów, and xristów, as well as the abbreviation representing the proper name &Ihsoûw. Since the modern reader generally is unfamiliar with the nomina sacra abbreviations, Trobisch’s suggestion has not been implemented in this edition. 30 Exceptions to this policy involve the m6 text of the Pericope Adulterae (discussed above) and the lengthy Byzantine alternate reading encompassing Acts 24:6b-8a (see in context). In these two instances, the Byzantine alternative reading and its marginal variants appear separately, between the main text and the NA27 apparatus.

xviii Preface marginal numeric forms are not printed as the main text of this edition. Some marginal entries reflect more than one alternative Byzantine subvariant. When word substitution or transposition is involved among the subvariants, the alternate readings are displayed, separated by an equals sign (=). When the subvariants concern a long and short reading, characterized solely by the addition or omission of a word or phrase, the removable words are surrounded by square brackets [ ]. The main text reading is not affected by the various divided marginal alternatives. The Lower Apparatus Variants from the main Byzantine text that occur in the base text of the NA27 and UB S4 modern critical editions appear in the lower apparatus. These variants are not marked within the main Byzantine text. In the lower apparatus, the reading of the Byzantine main text appears on the left, and is separated from the reading of NA27/UB S4 by a diamond (♦). The NA27/UB S4 variant appears to the right of the diamond. Some NA27/UB S4 readings may coincide with marginal Byzantine readings, but not with the main Byzantine text. Neither the UB S4 nor the more extensive NA27 apparatus cites all differences between their common text and the Byzantine Textform; many non- cited differences are text-critically and translationally significant, and are here clearly displayed in their totality for the first time.

Where the NA27/UB S4 main text includes bracketed words or portions of words, the brackets also appear to the right of the diamond. Some words that occur within NA27/UB S4 brackets may agree with the Byzantine main text (which has no brackets) or with the Byzantine marginal text. The brackets in modern critical editions are used to indicate various degrees of textual uncertainty as perceived by those editors. Double brackets in NA27/UB S4 indicate what those editors consider to be later and non-original interpolations.31 The status of the Byzantine main or marginal readings is not affected by any modern critical text readings or brackets that appear in the lower apparatus.

31 Double brackets in NA27/UB S4 that relate to the Byzantine main text appear at Mark 16:9-20; Luke 22:43-44; Luke 23:34; and John 7:53-8:11. The only NA27 double-bracketed portion not related to the Byzantine Textform is the so-called “shorter ending” of Mark, which NA27 inserts between Mark 16:8 and 9, preceding its double-bracketed “longer ending” (Mark 16:9-20). The NA27 “shorter ending” reads as follows: ˆˆPánta dè tà parhggelména toîw perì tòn Pétron suntómvw \j}ggeilan. Metà dè taûta kaì a[tòw ` &Ihsoûw ˙pò ˙natolêw kaì ƒxri dúsevw \japésteilen di' a[tôn tò ¥eròn kaì ƒfyarton k}rugma têw a†vníou svthríaw. &Am}n.˜˜

xix Preface

The Apparatuses in General In the marginal and lower apparatuses, instances of substitution, transposition, or addition are cited in full. When a word or phrase is omitted in relation to the main text, a dash (—) indicates the omission. Where a word affected by variation appears more than once in a given verse, the apparatuses provide sufficient context for clarity. Minor orthographic variants encompassing movable final letters, alternative punctuation, accentuation, and capitalization are not recorded in either apparatus. Orthography The orthography has been standardized throughout. Manuscript irregularities, inconsistencies, and itacistic peculiarities are not reproduced. Movable Nu (-n) is always present; movable Sigma (-w) is retained for ou%tvw but is omitted from méxri and ƒxri. Elision of final vowels (di', ˙p', ˙f', etc.) follows the regular pattern; so too consonantal alterations preceding rough or smooth breathings (\j, o[k, o[x, etc.). Compound forms reflect phonetic assimilation (\n- becomes \g-; sun- becomes sum-, sug-, or sul-; -lhmp- and -lhmc- become -lhp- and -lhc-). The generally abbreviated name of David ( DAD ) is written in full as Dauíd, avoiding the itacistic form Daueîd found in the early Egyptian manuscripts. Other variant spellings of proper names are retained (Mvsêw/Mvüsêw, ^Ierosóluma/^Ierousal|m, etc.), as well as the spelling of specific words that may reflect authorial preference. Iota subscript appears as such, even in initial capital letters; iota adscript is not used. Chapter and Verse Numbers A generally recognized chapter and verse numbering system is followed, although the positioning of verse numbers does not always correspond to that found in other Greek New Testament editions or translations. Verse references in the lower apparatus are keyed to the present edition; on a few occasions, the NA27 and UB S4 variant text may appear under a different verse number, differing by a single digit. Some early printed editions (usually Textus Receptus) and English translations include words or phrases that are not part of the Byzantine Textform (e. g., portions of Acts 9:5-6, 1 John 2:23, 1 John 5:7). The verse numbering is not affected by their absence. In two passages the verse numbering has been adjusted for clarity. In some printed editions and translations, Matthew 23:13-14 appears in an order opposite that of the Byzantine Textform; the present edition maintains a consecutive numerical sequence within its own order of material. Also, the doxology generally published

xx Preface as Romans 16:25-27 appears in the Byzantine Textform following Romans 14:23; in this location, the doxology is renumbered as Romans 14:24-26 (the epistle concludes at Romans 16:24 in the Byzantine Textform). In four instances (Luke 17:36, Acts 8:37, Acts 15:34, Acts 24:7) a verse number appears alone in the main text, immediately followed by the next sequential verse number. These indicate lengthy portions of text that were included in some early Textus Receptus printed editions but which have never been part of the primary Byzantine Textform. The verse number is retained solely for reference, in order to preserve the traditional numbering of the remaining verses within the affected chapters. Elsewhere, the verse numbering is not affected.

CONCLUDING OBSERVA TIONS The New Testament is God’s revelation to his chosen people who comprise Christ’s church. The Christian believer receives these scriptures as canonical and normative: the inspired and authoritative written word of God that serves as the infallible rule of faith and practice for God’s people. The content of these scriptures is truth without mixture of error in all that they affirm. A corollary to these doctrinal beliefs is the confessional declaration that this revelation has been kept pure in all ages by the singular care and providence of God. The Greek text of the New Testament therefore must be established and certified in a manner appropriate to its historical and theological significance. The task set before God’s people is to identify and receive the best-attested form of that Greek biblical text as preserved among the extant evidence. Although no divine instruction exists regarding the establishment of the most precise form of the original autographs, such instruction is not required: autograph textual preservation can be recognized and established by a careful and judicious examination of the existing evidence. Scribal fidelity in manuscript transmission over the centuries remains the primary locus of autograph preservation. God did not decree that identical copies of the autographs would be maintained during the era of manual transmission; indeed, no two manuscripts agree precisely. Yet the original Greek New Testament text has been preserved by ordinary means with a remarkable degree of accuracy in almost all manuscripts, through the unregulated dissemination and transmission of the New Testament documents. The basic integrity of this original text is confirmed by the apparently mundane labor carried out by generations of reasonably accurate scribes; the security and authority of the autograph text thus has been

xxi Preface preserved amid the complement of the total evidence presented within transmissional history. God has permitted the preservation of his inspired word in its best-attested form by means of the transmissional process: the extant Greek witnesses reflect a mutual consensus text that establishes and maintains the integrity and authority of the original revelation. This consensus text is the focal point of transmissional history. The divinely preserved autograph text exists and functions within the framework of all existing Greek source documents (manuscripts, lectionaries, patristic quotations). This text also is substantially reflected in the various ancient versions and non- Greek patristic quotations. Since the divine method of autograph preservation resides in the totality of the extant Greek evidence, the strongest claimant for autograph originality remains the general consensus text preserved among that material. The New Testament text thus can be established securely and presented accurately by a proper use of the existing data. The Christian need only apply sound principles of evidence – transmissional, transcriptional, external, and internal – and frame these within a properly nuanced theory and praxis of textual criticism that avoids the hazards of subjective speculation. By these means the autograph text preserved among the extant witnesses readily can be recognized and established. While diligent labor, careful research, and a systematic methodology is required for optimal results, the establishment of the basic consensus text remains a clear and simple task. A consensus-based text – derived from the entire body of extant Greek witnesses – is fully compatible with the concept of a benevolent overarching providence that has maintained the autographs in their basic integrity by means of normal transmission. No additional visible means of propagation was necessary to guarantee the integrity of the sacred originals. The testimony of the autographs has been preserved by means of independent transmission, scattered over a wide geographical area, amid a multitude of witnesses that span many centuries. The consensus Byzantine Textform thus is established by cooperation without collusion, requiring no imposition of external ecclesiastical authority. Special pleading is not demanded in order to maintain this perspective: everything corresponds to the extant preserved evidence. The recognition of autograph originality amid the preserved Greek transmissional consensus found in the Byzantine Textform is far more reasonable than a multitude of conflicting speculations derived from various forms of eclectic methodology. The consensus- based approach does not appeal to favored individual manuscripts, local texts, or minority regional texttypes, nor to subjective internal xxii Preface criteria that adopt an amalgam of individual readings with ever- changing degrees of minority support. The appeal is to the combined evidence that has been preserved among the extant Greek witnesses. The Christian scholar need not speculate widely regarding the original form of the Greek New Testament text. That text can be recognized and established in its basic integrity by the application of proper and sound critical principles that take into consideration the consensus of the preserved evidence. The Byzantine Textform presented in this edition fulfills that goal: the Byzantine Textform is that which was transmitted and maintained as the dominant stream of manual Greek transmission within Christian history. Now, at the culmination of twenty-seven years of intense collaboration (1976-2003), the editors here present the newly edited Byzantine Textform as the strongest representative of the canonical autographs of the Greek New Testament text. It has been toward the fulfillment of this most noble and sacred goal that the editors have labored and now present the completion of their task. On behalf of those who produced this edition, we would like to express our heartfelt appreciation to the various volunteers – too numerous to name individually – who gave of their time in proofreading and making corrections regarding the text and format of the present edition. Their efforts for the glory of God and the Lord Jesus Christ have greatly assisted the completion of this project. May God be praised for his magnificent word! All honor and glory to the Lord Jesus Christ!

WILLIAM G. PIERPONT MAURICE A. ROBINS ON

xxiii Preface

xxiv KATA MATYAION

íblow genésevw &Ihsoû xristoû, u¥oû Dauíd, u¥oû &Abraám. B 2 &A b r a à m \g én n h s en tòn &Isaák: &Isaàk dè \génnhsen tòn &IakQb: &IakWb dè \génnhsen tòn &Ioúdan kaì toùw ˙delfoùw a[toû: 3 &I o ú d a w dè \génnhsen tòn Farèw kaì tòn Zarà \k têw Yámar: Farèw dè \génnhsen tòn ^EsrQm: ^EsrWm dè \génnhsen tòn &Arám: 4 &A r à m dè \génnhsen tòn &Aminadáb: &A m i n a d à b dè \génnhsen tòn NaassQn: NaassWn dè \génnhsen tòn SalmQn: 5 SalmWn dè \génnhsen tòn Boòz \k têw ^Raxáb: Boòz dè \génnhsen tòn &Vb|d \k têw ^Roúy: &Vb|d dè \génnhsen tòn &Iessaí: 6 &Iessaì dè \génnhsen tòn Dauìd tòn basiléa. Dauìd dè ` basileùw \génnhsen tòn Solomôna \k têw toû O[ríou: 7 SolomWn dè \génnhsen tòn ^Roboám: ^Roboàm dè \g én n h s en tòn &Abiá: &Abià dè \génnhsen tòn &Asá: 8 &A s à dè \g én n h s en tòn &Ivsafát: &Ivsafàt dè \génnhsen tòn &Ivrám: &I v r à m dè \génnhsen tòn &Ozían: 9 &O zíaw dè \génnhsentòn &I v á ya m : &I v á ya m dè \génnhsen tòn *Axaz: *Axaz dè \génnhsen tòn ^Ezekían: 10 ^E z ek í a w dè \génnhsen tòn Manassê: Manassêw dè \g én n h s en tòn &AmQn: &AmWn dè \génnhsen tòn &I v s í a n : 11 &I v s í a w dè \génnhsen tòn &Iexo n í a n kaì toùw ˙delfoùw a[toû, \pì têw metoikesíaw Babulônow. 12 Metà dè t|n metoikesían Babulônow, &Iexo n í a w \g én n h s en tòn Salayi}l: Salayi|l dè \génnhsen tòn Zorobábel: 13 Zorobábel dè \génnhsen tòn &Abioúd: &Abioùd dè \génnhsen tòn &Eliakeím: &Eliakeìm dè \génnhsen tòn &A z Q r : 14 &A z W r dè \génnhsen tòn SadQk: SadWk dè \génnhsen tòn &Axeí m : &A x e ì m dè \génnhsen tòn &Elioúd: 15 &E l i o ù d dè \g én n h s en tòn &Eleázar: &Eleázar dè \génnhsen tòn Matyán: Matyàn dè \génnhsen tòn &IakQb: 16 &I a k W b dè \génnhsen tòn

1.5 Boòz \k ♦ Bóew \k 1.8 &Asà ♦ &Asàf 1.5 Boòz dè ♦ Bóew dè 1.10 &AmQn &AmWn ♦ &AmQw &AmWw 1.5 &Vb|d \k ♦ &Ivb|d \k 1.13 &Eliakeím &Eliakeìm ♦ &Eliakím 1.5 &Vb|d dè ♦ &Ivb|d dè &Eliakìm 1.6 ` basileùw ♦ — 1.14 &Axeím &Axeìm ♦ &Axím &Axìm 1.7 &Asá ♦ &Asáf 1.17 - 2.4 KATA MATYAION

&I v s | f tòn ƒndra Maríaw, \j «w \genn}yh &Ihsoûw, ` leg ó m en o w xristów. 17 Pâsai o{n a¥ geneaì ˙pò &Abraàm £vw Dauìd geneaì dekatéssarew: kaì ˙pò Dauìd £vw têw metoikesíaw Babulônow, geneaì dekatéssarew: kaì ˙pò têw metoikesíaw Babulônow £vw toû xristoû, geneaì dekatéssarew. 18 Toû dè &Ihsoû xristoû = génnhsiw outvw% ‘n. Mnhsteuyeí s h wgàr têw mhtròw a[toû Maríaw t! &Ivs}f, prìn h( sunelyeî n a[toúw, eøréyh \n gastrì ¡xo u s a \k pneúmatow a^ gíou. 19 &I v s | f dè ` ˙n|r a[têw, díkaiow vn,* kaì m| yél v n a[t|n paradeigmatísai, \boul}yh láyra ˙polûsai a[t}n. 20 Taûta dè a[toû \n yu m h yén t o w, †doú, ƒggelow kuríou kat' ªnar \fánh a[t!, légvn, &Ivs}f, u¥òw Dauíd, m| fobhy_w paral a b eî nMariàm t|n gunaîká sou: tò gàr \n a[t_ gennhyèn \k pneúmatów \stin a^ gíou. 21 Téjetai dè u¥ón, kaì kaléseiw tò ªnoma a[toû &Ihsoûn: a[tòw gàr sQsei tòn laòn a[toû ˙pò tôn a^ martiôn a[tôn. 22 Toûto dè –lon gégonen, ®na plhrvy_ tò ]hyèn øpò toû kuríou dià toû prof}tou, légontow, 23 &I d o ú , = paryén o w \n gastrì £jei kaì téjetai u¥ón, kaì kalésousin tò ªnoma a[toû &Emmanou}l, – \stin meyer m h n eu ó m en o n , Mey' =môn ` yeó w. 24 Diegeryeì wdè ` &Ivs|f ˙pò toû upnou,% \poíhsen qw prosétajen a[t! ` ƒggelow kuríou: kaì parélaben t|n gunaîka a[toû, 25 kaì o[k \g í n v s k en a[t|n £vw o˚ ¡teken tòn u¥òn a[têw tòn prvtótokon: kaì \kálesen tò ªnoma a[toû &Ihsoûn.

Toû dè &Ihsoû gennhyént ow \n Bhyl eèm têw &Ioud aíaw, \n 2 =méraiw ^Hrœdou toû basilévw, †doú, mágoi ˙pò ˙natolôn paregénonto e†w ^Ierosóluma, 2 légontew, Poû \stin ` texyeì wbasileùw tôn &Ioudaívn; EÊdomen gàr a[toû tòn ˙stéra \n t_ ˙natol_, kaì ælyomen proskunêsai a[t!. 3 &A k o ú s a w dè ^Hrœdhw ` basileùw \taráxyh , kaì pâsa ^I er o s ó l u m a met' a[toû: 4 kaì sunagagWn pántaw toùw ˙rxiereîw kaì grammateîw toû laoû, \punyáneto par' a[tôn

1.18 génnhsiw ♦ génesiw 1.24 Diegeryeìw ♦ &Egeryeìw 1.18 gàr ♦ — 1.25 tòn u¥òn a[têw tòn prvtótokon ♦ 1.19 paradeigmatísai ♦ deigmatísai u¥ón 1.20 Mariàm ♦ Marían 2.3 ^Hrœdhw ` basileùw ♦ ` basileùw 1.22 toû kuríou ♦ kuríou ^Hrœdhw

2 KATA MATYAION 2.5 - 2.18 poû ` xr i s t ò w gennâtai. 5 O¥ dè eÂpon a[t!, &En Bhyleèm têw &I o u d a í a w: outvw% gàr gégraptai dià toû prof}tou, 6 Kaì sù Bhyleém ,gê &Ioúda, o[damôw \laxísth e \n toîw =gemósin &I o ú d a : \k soû gàr \jeleúsetai =goúmenow, –stiw poimaneî tòn laón mou tòn &Isra}l. 7 Tóte ^Hrœdhw, láyra kalésaw toùw mágouw, “kríbvsen par' a[tôn tòn xrónon toû fainoménou ˙stérow. 8 Kaì pémcaw a[toùw e†w Bhyleèm eÂpen, Poreuyén t ew ˙kribôw \jetásate perì toû paidíou: \pàn dè eurhte,% ˙paggeílaté moi, –pvw k˙gW \lyWn proskun}sv a[t!. 9 O¥ dè ˙koúsantew toû basilévw \poreúyhsan: kaì †doú, ` ˙st}r, on$ e d o n \n t_ ˙natol_, proêgen a[toúw, £vw \lyWn ¡sth \pánv o˚ ‘n tò paidíon. 10 &I d ó n t ew dè tòn ˙stéra, \xá r h s a n xa r à n megálhn sfódra. 11 kaì \lyóntew e†w t|n o†kían, eÂdon tò paidíon metà Maríaw têw mhtròw a[toû, kaì pesóntew pro s ek ú n h s a n a[t!, kaì ˙noíjantew toùw yhsauroùw a[tôn pros}negkan a[t! dôra, xrusòn kaì líbanon kaì smúrnan. 12 Kaì xrhmatisyén t ewkat' ªnar m| ˙nakámcai pròw ^Hrœdhn, di' ƒllhw `doû ˙nexQrhsan e†w t|n xQran a[tôn. 13 &A n a x v r h s á n t v n dè a[tôn, †doú, ƒggelow kuríou faínetai kat' ªnar t! &Ivs}f, légvn, &Egeryeì wparálabe tò paidíon kaì t|n mhtéra a[toû, kaì feûge e†w AÊgupton, kaì Êsyi \k eî£v w©n eÊpv soí: méllei gàr ^Hrœdhw zhteîn tò paidíon, toû ˙polésai a[tó. 14 ^O dè \geryeì wparélaben tò paidíon kaì t|n mhtéra a[toû nuktów, kaì ˙nexQ r h s en e† w AÊgupton, 15 kaì ‘n \keî £vw têw teleutêw ^Hrœdou: ®na plhrvy_ tò ]hyèn øpò toû kuríou dià toû prof}tou, légontow, &Ej A†gúptou \kálesa tòn u¥ón mou. 16 Tóte ^Hrœdhw, †dWn –ti \nepaíxyh øpò tôn mágvn, \yu m Q yhlían, kaì ˙posteílaw ˙neîlen pántaw toùw paîdaw toùw \n Bhyleèm kaì \n pâsin toîw `ríoiw a[têw, ˙pò dietoûw kaì katvtérv, katà tòn xrónon on$ “kríbvsen parà tôn mágvn. 17 Tóte \plhrQyh tò ]hyèn øpò &Ieremíou toû prof}tou, légontow, 18 Fvn| \n ^Ramâ “koúsyh, yrênow kaì klauymòw kaì •durmòw polúw, ^Rax|l klaíousa tà tékna a[ t ê w,kaì o[k æyel enparaklhyênai, –ti o[k e†sín.

2.5 eÂpon ♦ eÂpan 2.15 toû kuríou ♦ kuríou 2.8 ˙kribôw \jetásate ♦ \jetásate 2.17 øpò ♦ dià ˙kribôw 2.18 yrênow kaì ♦ — 2.9 ¡sth ♦ \stáyh

3 2.19 - 3.11 KATA MATYAION

19 Teleut}santow dè toû ^Hrœdou, †doú, ƒggelow kuríou kat' ªnar faínetai t! &Ivs|f \n A†gúpt~, 20 légvn, &Egeryeì w parálabe tò paidíon kaì t|n mhtéra a[toû, kaì poreúou e†w gên &Isra}l: teyn } k a s i n gàr o¥ zhtoûntew t|n cux|n toû paidíou. 21 ^O dè \geryeì wparélaben tò paidíon kaì t|n mhtéra a[toû, kaì ‘lyen e†w gên &Isra}l. 22 &A k o ú s a w dè –ti &A r x é l a o w basileúei \pì têw &Ioudaíaw ˙ntì ^Hrœdou toû patròw a[toû, \f o b } yh \k eî ˙pelyeî n : xr h m a t i s yeì w dè kat' ªnar, ˙nexQ r h s en e† w tà mérh têw Galilaíaw, 23 kaì \lyWn katœkhsen e†w pólin legoménhn Nazarét: –pvw plhrvy_ tò ]hyèn dià tôn profhtôn, –ti Nazvraîow klhy}setai.

&En dè taîw =méraiw \keínaiw par agínet ai&I vánnhw` 3 baptist}w, khrússvn \n t_ \r}m~ têw &Ioudaíaw, 2 kaì légvn, Metanoeîte: æggiken gàr = basileía tôn o[ranôn. 3 O˚tow gár \stin ` ]hyeì wøpò &Hsafiou toû prof}tou, lég o n t o w, Fvn| boôntow \n t_ \r}m~, ^Etoimásate t|n `dòn kuríou: e[yeí a wpoieîte tàw tríbouw a[toû. 4 A[tòw dè ` &I v á n n h w e xen tò ¡nduma a[toû ˙pò trixôn kam}lou, kaì zQnhn dermatínhn perì t|n •sfùn a[toû: = dè trof| a[toû ‘n ˙krídew kaì méli ƒgrion. 5 Tóte \jeporeúeto pròw a[tòn ^I er o s ó l u m a kaì pâsa = &Ioudaía kaì pâsa = períxvrow toû &I o r d á n o u : 6 kaì \baptízonto \n t! &Iordán+ øp' a[toû, \j o m o l o g o ú m en o i tàw a^ martíaw a[tôn. 7 &I d W n dè polloùw tôn Farisaívn kaì Saddoukaívn \rxoménouw \pì tò báptisma a[toû, eÂpen a[toîw, Gen n } m a t a \xi d n ô n , tíw øpédeijen ømîn fugeîn ˙pò têw melloúshw •rgêw; 8 Poi}sate o{n karpòn ƒjion têw metanoíaw: 9 kaì m| dójhte légein \n e^autoîw, Patéra ¡xo m entòn &Abraám: légv gàr ømîn, –ti dúnatai ` yeò w\k tôn líyvn toútvn \g eî r a i tékna t! &Abraám. 10 *H d h dè kaì = ˙j í n hpròw t|n ]ízan tôn déndrvn keîtai: pân o{n déndron m| poioûn karpòn kalòn \kkóptetai kaì e†w pûr bálletai. 11 &E g W mèn baptízv ømâw \n udati% e†w metánoian: ` dè •písv mou \rxómenow †sxuróterów mou \stín, o˚ o[k e† m ì ¥kanòw tà

2.19 kat' ªnar faínetai ♦ faínetai 3.2 kaì ♦ ˆkaì˜ kat' ªnar 3.3 øpò ♦ dià 2.21 ‘lyen ♦ e†sêlyen 3.4 a[toû ‘n ♦ ‘n a[toû 2.22 \pì ♦ — 3.6 øp' ♦ potam! øp' 2.22 ^Hrœdou toû patròw a[toû ♦ toû 3.10 kaì = ♦ = patròw a[toû ^HrQdou 3.11 baptízv ømâw ♦ ømâw baptízv

4 KATA MATYAION 3.12 - 4.9

øpod}mata bastásai: a[tòw ømâw baptísei \n pneúmati a^ gí~. 12 O˚ tò ptúon \n t_ xei r ì a[toû, kaì diakayarieî t|n ßlvna a[toû, kaì sunájei tòn sîton a[toû e†w t|n ˙poy}khn, tò dè ƒxuron katakaúsei purì ˙sbést~. 13 Tóte paragínetai ` &Ihsoûw ˙pò têw Galilaíaw \pì tòn &I o r d á n h n pròw tòn &I v á n n h n , toû baptisyênai øp' a[toû. 14 ^O dè &Ivánnhw diekQluen a[tón, légvn, &EgW xreían ¡xv øpò soû baptisyênai, kaì sù ¡rx+ prów me; 15 &A p o k r i y e ì w dè ` &I h s o û w e p en pròw a[tón, *Afew ƒrti: outvw% gàr prépon \stìn =mîn plhrôsai pâsan dikaiosúnhn. Tóte ˙fíhsin a[tón. 16 Kaì baptisyeì w` &Ihsoûw ˙nébh e[yùw ˙pò toû udatow:% kaì †doú, ˙neœxyh s a na[t! o¥ o[ranoí, kaì eÂden tò pneûma toû yeo û katabaînon qseì per i s t er à n kaì \rxómenon \p' a[tón. 17 Kaì †doú, fvn| \k tôn o[ranôn, légousa, O˚tów \stin ` u¥ów mou ` ˙gaphtów, \n > e[dókhsa.

Tót e` &Ihsoûw ˙n}xyh e†w t|n ¡rhmon øpò toû pneúmat ow, 4 peirasyênai øpò toû diabólou. 2 Kaì nhsteúsaw =méraw tessarákonta kaì núktaw tessarákonta, usteron% \peínasen. 3 Kaì proselyWn a[t! ` peirázvn eÂpen, E† u¥òw e toû yeo û , e† p è®na o¥ líyoi o˚toi ƒrtoi génvntai. 4 ^O dè ˙pokriyeì w e p en ,Gégraptai, O[k \p' ƒrt~ món~ z}setai ƒnyrvpow, ˙ll' \p ìpantì ]}mati \kporeuomén~ dià stómatow yeo û . 5 Tóte paralambánei a[tòn ` diábolow e†w t|n a^ gían pólin, kaì ®sthsin a[tòn \pì tò pterúgion toû ¥eroû, 6 kaì légei a[t!, E† u¥òw e toû yeo û ,bále seautòn kátv: gégraptai gàr –ti Toîw ˙ggéloiw a[toû \n t el eî t a i perì soû, kaì \pì xei r ô n ˙roûsín se, m}pote proskóc+w pròw líyon tòn póda soû. 7 *E f h a[t! ` &I h s o û w, Pálin gégraptai, O[k \kpeiráseiw kúrion tòn yeó n sou. 8 Pálin paralambánei a[tòn ` diábolow e†w ªrow øchlòn lían, kaì deíknusin a[t! pásaw tàw basileíaw toû kósmou kaì t|n dójan a[tôn, 9 kaì légei a[t!, Taûta pánta soi dQsv,

3.11 a^ gí~ ♦ a^ gí~ kaì purí tessarákonta ♦ tesserákonta 3.16 Kaì baptisyeìw ♦ Baptisyeìw dè kaì núktaw tesserákonta 3.16 ˙nébh e[yùw ♦ e[yùw ˙nébh 4.3 a[t! ` peirázvn eÂpen ♦ ` 3.16 ˙neœxyhsan a[t! ♦ “neœxyhsan peirázvn eÂpen a[t! ˆa[t!˜ 4.4 ƒnyrvpow ♦ ` ƒnyrvpow 3.16 tò pneûma toû ♦ ˆtò˜ pneûma ˆtoû˜ 4.5 ®sthsin ♦ ¡sthsen 3.16 kaì \rxómenon ♦ ˆkaì˜ \rxómenon 4.9 légei ♦ eÂpen 4.2 tessarákonta kaì núktaw 4.9 pánta soi ♦ soi pánta

5 4.10 - 4.24 KATA MATYAION

\à npesWn proskun}s+w moi. 10 Tóte légei a[t! ` &Ihsoûw, %U p a g e •písv mou, Satanâ: gégraptai gár, Kúrion tòn yeó n sou proskun}seiw, kaì a[t! món~ latreúseiw. 11 Tóte ˙fíhsin a[tòn ` diábolow: kaì †doú, ƒggeloi prosêlyon kaì dihkónoun a[t!. 12 &A k o ú s a w dè ` &Ihsoûw –ti &Ivánnhw paredóyh, ˙nexQ r h s en e† w t|n Galilaían: 13 kaì katalipWn t|n Nazarét, \lyWn katœkhsen e†w Kapernaoùm t|n parayalassían, \n `ríoiw ZaboulWn kaì Nef ya l eí m : 14 ®na plhrvy_ tò ]hyèn dià &Hsafiou toû prof}tou, légontow, 15 Gê ZaboulWn kaì gê Nef ya l eí m , `dòn yalásshw, pér a n toû &I o r d á n o u , Galilaía tôn \yn ô n , 16 ` laòw ` kay}menow \n skótei eÂden fôw méga, kaì toîw kayhménoiw \n xQrŸ kaì skiÅ yanátou, fôw ˙néteilen a[toîw. 17 &A p ò tóte ærjato ` &Ihsoûw khrússein kaì légein, Metanoeîte: æggiken gàr = basileía tôn o[ranôn. 18 Peripatôn dè parà t|n yálassan têw Galilaíaw eÂden dúo ˙delfoúw, Símvna tòn legómenon Pétron, kaì &Andréan tòn ˙delfòn a[toû, bállontaw ˙mfíblhstron e† wt|n yálassan: ‘san gàr a^ lieîw. 19 Kaì légei a[toîw, Deû t e •písv mou, kaì poi}sv ømâw a^ lieîw ˙nyrQpvn. 20 O¥ dè e[yév w˙féntew tà díktua “koloúyhsan a[t!. 21 Kaì probàw \keîyen , e d en ƒllouw dúo ˙delfoúw, &Iákvbon tòn toû Zebedaíou kaì &I v á n n h n tòn ˙delfòn a[toû, \n t! ploí~ metà Zebedaíou toû pat r ò wa[tôn, katartízontaw tà díktua a[tôn: kaì \kálesen a[toúw. 22 O¥ dè e[yév w˙féntew tò ploîon kaì tòn patéra a[tôn “koloúyhsan a[t!. 23 Kaì periêgen –lhn t|n Galilaían ` &Ihsoûw, didáskvn \n taîw sunagvgaîw a[tôn, kaì khrússvn tò e[aggélion têw basileíaw, kaì yer a p eú v n pâsan nóson kaì pâsan malakían \n t! la!. 24 Kaì ˙pêlyen = ˙ko| a[toû e†w –lhn t|n Surían: kaì pros}negkan a[t! pántaw toùw kakôw ¡xo n t a w, poikílaiw

4.10 •písv mou ♦ — 4.15 Nefyaleím ♦ Nefyalím 4.12 ` &Ihsoûw ♦ — 4.16 eÂden fôw ♦ fôw eÂden 4.13 Nazarét ♦ Nazarà 4.23 –lhn t|n Galilaían ` &Ihsoûw ♦ 4.13 Kapernaoùm ♦ Kafarnaoùm \n –l+ t_ GalilaíŸ 4.13 Nefyaleím ♦ Nefyalím

6 KATA MATYAION 4.25 - 5.15 nósoiw kaì basánoiw sunexo m én o u w, kaì daimonizoménouw, kaì selhniazoménouw, kaì paralutikoúw: kaì \yer á p eu s en a[toúw. 25 Kaì “koloúyhsan a[t! ªxloi polloì ˙pò têw Galilaíaw kaì Dekapólevw kaì ^Ierosolúmvn kaì &Ioudaíaw kaì péran toû &Iordánou.

&I d Wndè toùw ªxlouw, ˙nébh e†w tò ªrow: kaì kayís ant ow 5 a[toû, prosêlyon a[t! o¥ mayhtaì a[toû: 2 kaì ˙noíjaw tò stóma a[toû, \dídasken a[toúw, légvn, 3 Makárioi o¥ ptvxoì t! pneúmati: –ti a[tôn \s t i n = basileía tôn o[ranôn. 4 Makárioi o¥ penyoûntew: –ti a[toì paraklhy}sontai. 5 Makárioi o¥ prŸeîw: –ti a[toì klhronom}sousin t|n gên. 6 Makárioi o¥ peinôntew kaì dicôntew t|n dikaiosúnhn: –ti a[toì xortasy}sontai. 7 Makárioi o¥ \le}monew: –ti a[toì \lehy}sontai. 8 Makárioi o¥ kayaroì t_ kardíŸ: –ti a[toì tòn yeò n ªcontai. 9 Makárioi o¥ e† r h n o p o i o í : –ti a[toì u¥oì yeo û klhy}sontai. 10 Makárioi o¥ dedivgménoi £neken dikaiosúnhw: –ti a[tôn \stin = basileía tôn o[ranôn. 11 Makárioí \ste, –tan •neidísvsin ømâw kaì diQjvsin, kaì eÊ p v s i n pân ponhròn ]êma kay' ømôn ceudómenoi, £neken \m o û . 12 Xaírete kaì ˙galliâsye, –ti ` misyòw ømôn polùw \n toîw o[ranoîw: outvw% gàr \dívjan toùw prof}taw toùw prò ømôn. 13 ^U m eî w \s t e tò ßlaw têw gêw: \àn dè tò ßlaw mvrany_, \n tíni a^ lisy}setai; E†w o[dèn †sxúei ¡ti, e† m| blhyênai ¡jv kaì katapateîsyai øpò tôn ˙nyrQpvn. 14 ^U m eî w \s t e tò fôw toû kósmou: o[ dúnatai póliw krubênai \pánv ªrouw keiménh: 15 o[dè kaíousin lúxnon kaì tiyéa s i n a[tòn øpò tòn módion, ˙ll' \pì t|n luxnían, kaì lámpei pâsin toîw \n t_ o†kíŸ.

4.24 kaì daimonizoménouw ♦ ˆkaì˜ 5.11 ]êma ♦ — daimonizoménouw 5.11 ceudómenoi ♦ ˆceudómenoi˜ 5.1 prosêlyon ♦ prosêlyan 5.13 blhyênai ¡jv kaì ♦ blhyèn ¡jv

7 5.16 - 5.30 KATA MATYAION

16 Outvw% lamcátv tò fôw ømôn ¡mprosyen tôn ˙nyrQpvn, –pvw Êdvsin ømôn tà kalà ¡rga, kaì dojásvsin tòn patéra ømôn tòn \n toîw o[ranoîw. 17 M| nomíshte –ti ‘lyon katalûsai tòn nómon h( toùw prof}taw: o[k ‘lyon katalûsai ˙llà plhrôsai. 18 &A m | n gàr légv ømîn, £vw ©n parély+ ` o[ranòw kaì = gê, †ôta ¢n h( mía keraía o[ m| parély+ ˙pò toû nómou, £vw ©n pánta génhtai. 19 $O w\à no{n lús+ mían tôn \ntolôn toútvn tôn \laxístvn, kaì didáj+ outvw% toùw ˙nyrQpouw, \láxistow klhy}setai \n t_ basileíŸ tôn o[ranôn: ow$ d' ©n poi}s+ kaì didáj+, o˚tow mégaw klhy}setai \n t_ basileíŸ tôn o[ranôn. 20 Légv gàr ømîn –ti \àn m| perisseús+ = dikaiosúnh ømôn pleîon tôn gra m m a t év n kaì Farisaívn, o[ m| e†sélyhte e†w t|n basileían tôn o[ranôn. 21 &H k o ú s a t e –ti \rréyh toîw ˙rxaíoiw, O[ foneúseiw: ow$ d' ©n foneús+, ¡noxow ¡stai t_ krísei: 22 \gW dè légv ømîn –ti pâw ` •rgizómenow t! ˙delf! a[toû e†kê ¡noxow ¡stai t_ krísei: ow$ d' ©n eÊ p +t! ˙delf! a[toû, ^Raká, ¡noxow ¡stai t! sunedrí~: ow$ d' ©n eÊp+, Mvré, ¡noxow ¡stai e†w t|n géen n a ntoû purów. 23 &E à no{n prosfér+w tò dôrón sou \pì tò yusiast}rion, kaì \k eîmnhsy_w –ti ` ˙delfów sou ¡xei ti katà soû, 24 ƒfew \keî tò dôrón sou ¡mprosyen toû yusiasthríou, kaì upage,% prôton diallághyi t! ˙delf! sou, kaì tóte \lyWn prósfere tò dôrón sou. 25 *I s yi e[ n o ô n t! ˙ntidík~ sou taxú, £vw –tou e \n t_ `d! met' a[toû, m}poté se parad! ` ˙ntídikow t! krit_, kaì ` krit}w se parad! t! øphrét+, kaì e†w fulak|n blhy}s+. 26 &A m | n légv soi, o[ m| \jély+w \keîyen ,£v w©n ˙pod!w tòn ¡sxaton kodránthn. 27 &H k o ú s a t e –ti \rréyh , O[ moixeú s ei w: 28 \g W dè légv ømîn, –ti pâw ` blépvn gunaîka pròw tò \piyumêsai a[t|n ædh \m o í xeu s en a[t|n \n t_ kardíŸ a[toû. 29 E† dè ` •fyalmów sou ` dej i ò w skandalízei se, ¡jel e a[tòn kaì bále ˙pò soû: sumférei gár soi ®na ˙pólhtai ¢n tôn melôn sou, kaì m| –lon tò sômá sou blhy_ e†w géen n a n . 30 Kaì e† = dej i á sou xeì r

5.20 = dikaiosúnh ømôn ♦ ømôn = 5.25 \n t_ `d! met' a[toû ♦ met' a[toû dikaiosúnh \n t_ `d! 5.22 e†kê ♦ — 5.25 se parad! t! ♦ t! 5.23 kaì \keî ♦ k˙keî 8 KATA MATYAION 5.31 - 5.45 skandalízei se, ¡kkocon a[t|n kaì bále ˙pò soû: sumférei gár soi ®na ˙pólhtai ¢n tôn melôn sou, kaì m| –lon tò sômá sou blhy_ e†w géen n a n . 31 &E r r éyh dè –ti $Ow ©n ˙polús+ t|n gun a î k a a[toû, dótv a[t_ ˙postásion: 32 \g W dè légv ømîn, –ti ow$ ©n ˙polús+ t|n gunaîka a[toû, parektòw lógou porneíaw, poieî a[t|n moixâsyai: kaì ow$ \àn ˙poleluménhn gam}s+ moixâtai. 33 Pálin “koúsate –ti \rréyh toîw ˙rxaíoiw, O[k \p i o r k } s ei w, ˙podQseiw dè t! kurí~ toùw –rkouw sou: 34 \g W dè légv ømîn m| •mósai –lvw: m}te \n t! o[ran!, –ti yrónow \s t ì n toû yeo û : 35 m}te \n t_ g_, –ti øpopódión \stin tôn podôn a[toû: m}te e† w ^I er o s ó l u m a , –ti póliw \stìn toû megálou basilévw: 36 m}te \n t_ kef a l _ sou •mós+w, –ti o[ dúnasai mía n tríxa leu k | n h( mél a i n a n poiêsai. 37 *E s t v dè ` lógow ømôn, naì naí, o’ o·: tò dè perissòn toútvn \k toû ponhroû \stin. 38 &H k o ú s a t e –ti \rréyh , &O fya l m ò n ˙ntì •fyalmoû, kaì •dónta ˙ntì •dóntow: 39 \g Wdè légv ømîn m| ˙ntistênai t! ponhr!: ˙ll' –stiw se ]apísei \pí t|n dejiàn siagóna, sou siagóna strécon a[t! kaì t|n ƒllhn: 40 kaì t! yél o n t í soi kriyênai kaì tòn xitôná sou labeîn, ƒfew a[t! kaì tò ¥mátion: 41 kaì –stiw se ˙ggareúsei mílion £n, upage% met' a[toû dúo. 42 T! a†toûntí se dídou: kaì tòn yél o n t a ˙pò soû daneísasyai m| ˙postraf_w. 43 &H k o ú s a t e –ti \rréyh , &A g a p } s e i w tòn plhsíon sou, kaì mis}seiw tòn \xyr ó n sou: 44 \g Wdè légv ømîn, &Agapâte toùw \xyr o ù w ømôn, e[logeîte toùw katarvménouw ømâw, kalôw poi eî t e toîw misoûsin ømâw, kaì proseúxes ye øpèr tôn \p h r ea z ó n t v n ømâw, kaì divkóntvn ømâw: 45 –pvw génhsye u¥oì toû patròw ømôn toû \ntoîw o[ranoîw, –ti tòn hlion% a[toû ˙natéllei \pì ponhroùw kaì ˙gayoúw, kaì bréxei \pì dikaíouw

5.30 blhy_ e†w géennan ♦ e†w géennan 5.39 strécon ♦ ˆsou˜ strécon ˙pély+ 5.42 dídou ♦ dów 5.31 –ti ♦ — 5.42 daneísasyai ♦ danísasyai 5.32 ow$ ©n ˙polús+ ♦ pâw ` ˙polúvn 5.44 e[logeîte toùw katarvménouw 5.32 moixâsyai ♦ moixeuyênai ømâw kalôw poieîte toîw misoûsin 5.36 h( mélainan poiêsai ♦ poiêsai h( ømâw ♦ — mélainan 5.44 \phreazóntvn ømâw kaì ♦ — 5.39 ]apísei \pí ♦ ]apízei e†w 5.45 toîw ♦ —

9 5.46 - 6.12 KATA MATYAION

kaì ˙díkouw. 46 &E à ngàr ˙gap}shte toùw ˙gapôntaw ømâw, tína misyòn ¡xet e;O[xì kaì o¥ telônai tò a[tò poioûsin; 47 Kaì \àn ˙spáshsye toùw fílouw ømôn mónon, tí perissòn poieîte; O[xì kaì o¥ telônai outvw% poioûsin; 48 *E s es ye o{n øm eî w téleioi, vsper% ` pat|r ømôn ` \n toîw o[ranoîw téleiów \stin.

Pr os éxet e t|n \lehmos únhn ømôn m| poieîn ¡mprosyen 6 tôn ˙nyrQpvn, pròw tò yea yê n a i a[toîw: e† dè m}ge, misyòn o[k ¡xete parà t! patrì ømôn t! \n toîw o[ranoîw. 2 %O tan o{npoi_w \lehmosúnhn, m| salpís+w ¡mprosyén sou, vsper% o¥ øpokritaì poioûsin \n taîw sunagvgaîw kaì \n taîw ]úmaiw, –pvw dojasyôsin øpò tôn ˙nyrQpvn: ˙m|n légv ømîn, ˙péxo u s i n tòn misyòn a[tôn. 3 Soû dè poioûntow \l eh m o s ú n h n , m| gnQtv = ˙risterá sou tí poieî = dej i á sou, 4 –pvw ” sou = \lehmosúnh \n t! krupt!: kaì ` pat}r sou ` blépvn \n t! krupt! aøtòw ˙podQsei soi \n t! faner!. 5 Kaì –tan proseúx+, o[k ¡s + vsper% o¥ øpokritaí, –ti filoûsin \n taîw sunagvgaîw kaì \n taîw gvníaiw tôn plateiôn e^stôtew proseúxes ya i ,–pvw ©n fanôsin toîw ˙nyrQpoiw: ˙m|n légv ømîn –ti ˙péxo u s i n tòn misyòn a[tôn. 6 Sù dé, –tan proseúx+, eÊselye e†w tò tamieîón sou, kaì kleísaw t|n yúran sou, próseujai t! patrí sou t! \n t! krupt!: kaì ` pat}r sou ` blépvn \n t! krupt! ˙podQsei soi \n t! faner!. 7 Proseuxómenoi dè m| battolog}shte, vsper% o¥ \yn i k o í : dokoûsin gàr –ti \n t_ polulogíŸ a[tôn e†sakousy}sontai. 8 M| o{n `moivyête a[toîw: oÂden gàr ` pat|r ømôn @n xreían ¡xet e,prò toû ømâw a†têsai a[tón. 9 Outvw% o{n proseúxes ye ømeîw: Páter =môn ` \n toîw o[ranoîw, a^ giasy}tv tò ªnomá sou: 10 \l yét v= basileía sou: genhy}tv tò yél h m ásou, qw \n o[ran!, kaì \p ìtêw gêw: 11 tòn ƒrton =môn tòn \pioúsion dòw =mîn s}meron: 12 kaì ƒfew =mîn tà •feil}mata =môn, qw kaì

5.47 fílouw ♦ ˙delfoùw 6.5 proseúx+ o[k ¡s+ vsper% ♦ 5.47 telônai outvw% ♦ \ynikoì tò a[tò proseúxhsye o[k ¡sesye qw 5.48 vsper% ♦ qw 6.5 ©n ♦ — 5.48 \n toîw o[ranoîw ♦ o[rániow 6.5 –ti ˙péxousin ♦ ˙péxousin 6.1 t|n \lehmosúnhn ♦ ˆdè˜ t|n 6.6 tamieîón ♦ tameîón dikaiosúnhn 6.6 \n t! faner! ♦ — 6.1 m}ge ♦ m} ge 6.7 battolog}shte ♦ battalog}shte 6.4 aøtòw ♦ — 6.10 têw ♦ — 6.4 \n t! faner! ♦ — 10 KATA MATYAION 6.13 - 6.26

=meîw ˙fíemen toîw •feilétaiw =môn: 13 kaì m| e†senégk+w =mâw e† wpeirasmón, ˙llà ]ûsai =mâw ˙pò toû ponhroû. %Oti soû \s t i n= basileía kaì = dúnamiw kaì = dója e†w toûw a†ônaw. &A m } n . 14 &E à ngàr ˙fête toîw ˙nyrQpoiw tà paraptQmata a[tôn, ˙f}sei kaì ømîn ` pat|r ømôn ` o[rániow: 15 \à n dè m| ˙fête toîw ˙nyrQpoiw tà paraptQmata a[tôn, o[dè ` pat|r ømôn ˙f}sei tà paraptQmata ømôn. 16 %O tan dè nhsteúhte,m| gínesye vsper% o¥ øpokritaì skuyrvp o í :˙fanízousin gàr tà prósvpa a[tôn, –pvw fanôsin toîw ˙nyrQpoiw nhsteúontew: ˙m|n légv ømîn –ti ˙péxo u s i n tòn misyòn a[tôn. 17 Sù dè nhsteúvn ƒleicaí sou t|n kefal}n, kaì tò prósvpón sou nícai, 18 –pvw m| fan_w toîw ˙nyrQpoiw nhsteúvn, ˙llà t! patrí sou t! \n t! krupt!: kaì ` pat}r sou ` blépvn \n t! krupt! ˙podQsei soi. 19 M| yhsaurízete ømîn yhsauroùw \pì têw gêw, –pou s|w kaì brôsiw ˙fanízei, kaì –pou kléptai diorússousin kaì kléptou s i n : 20 yh s a u r í z et e dè ømîn yhsauroùw \n o[ran!, –pou o·te s|w o·te brôsiw ˙fanízei, kaì –pou kléptai o[ diorússousin o[dè kléptousin. 21 %O pou gár \stin ` yh s a u r ò w ømôn, \keî ¡stai kaì = kardía ømôn. 22 ^O lúxnow toû sQmatów \s t i n ` •fyalmów: \àn o{n ` •fyalmów sou a^ ploûw ”, –lon tò sômá sou fvteinòn ¡stai: 23 \à n dè ` •fyalmów sou ponhròw ”, –lon tò sômá sou skoteinòn ¡stai. E† o{n tò fôw tò \n soì skótow \stín, tò skótow póson; 24 O[deìw dúnatai dusìn kuríoiw douleúein: h( gàr tòn £na mis}sei, kaì tòn £t er o n ˙gap}sei: he( ^nòw ˙nyéj et a i , kaì toû e^térou katafron}sei. O[ dúnasye ye! douleúein kaì mamvnÅ. 25 Dià toûto légv ømîn, m| merimnâte t_ cux_ ømôn, tí fághte kaì tí píhte: mhdè t! sQmati ømôn, tí \ndúshsye. O[xì = cux| pleîón \stin têw trofêw, kaì tò sôma toû \ndúmatow; 26 &E m b l éc a t e e† w tà peteinà toû o[ranoû, –ti o[ speírousin, o[dè yer í z o u s i n , o[dè sunágousin e† w ˙poy}kaw, kaì ` pat|r

6.12 ˙fíemen ♦ ˙f}kamen 6.18 krupt! ˙podQsei ♦ krufaí~ 6.13 %Oti soû \stin = basileía kaì = ˙podQsei dúnamiw kaì = dója e†w toûw 6.21 ømôn \keî ♦ sou \keî a†ônaw &Am}n ♦ — 6.21 kardía ømôn ♦ kardía sou 6.15 tà paraptQmata a[tôn ♦ — 6.22 o{n ` ♦ o{n ” ` 6.16 vsper% ♦ qw 6.22 ” ♦ — 6.16 –ti ♦ — 6.25 kaì tí píhte ♦ ˆh( tí píhte˜ 6.18 krupt! kaì ♦ krufaí~ kaì 11 6.27 - 7.9 KATA MATYAION

ømôn ` o[rániow tréfei a[tá: o[x ømeîw mâllon diaférete a[tôn; 27 Tíw dè \j ømôn merimnôn dúnatai prosyeî n a i \p ì t|n =likían a[toû pêxun £na; 28 Kaì perì \ndúmatow tí merimnâte; Katamáyet età krína toû ˙groû, pôw a[jánei: o[ kopiÅ, o[dè n} yei : 29 légv dè ømîn –ti o[dè SolomWn \n pás+ t_ dój+ a[toû periebáleto qw ¢n toútvn. 30 E† dè tòn xórton toû ˙groû, s}meron ªnta, kaì a·rion e†w klíbanon ballómenon, ` yeò w outvw% ˙mfiénnusin, o[ poll! mâllon ømâw, •ligópistoi; 31 M| o{n merimn}shte, lég o n t ew,Tí fágvmen, æ tí pívmen, æ tí peribalQmeya ; 32 Pánta gàr taûta tà ¡yn h \p i z h t eî : oÂden gàr ` pat|r ømôn ` o[rániow –ti xr§zete toútvn a^ pántvn. 33 Zhteîte dè prôton t|n basileían toû yeo ûkaì t|n dikaiosún h n a[toû, kaì taûta pánta prostey} s et a i ømîn. 34 M| o{n merimn}shte e†w t|n a·rion: = gàr a·rion merimn}sei tà e^autêw. &Arketòn t_ =mérŸ = kakía a[têw.

M| krínet e,®na m| kriyêt e: 2 \n > gàr krímati krínete, 7 kriy}sesye: kaì \n > mét r ~ metreîte, met r h y} s et a i ømîn. 3 Tí dè blépeiw tò kárfow tò \n t! •fyalm! toû ˙delfoû sou, t|n dè \n t! s! •fyalm! dokòn o[ katanoeîw; 4 (H pôw \reîw t! ˙delf! sou, *Afew \kbálv tò kárfow ˙pò toû •fyalmoû sou: kaì †doú, = dokòw \n t! •fyalm! sou; 5 ^U p o k r i t á , ¡k b a l eprôton t|n dokòn \k toû •fyalmoû sou, kaì tóte diabléceiw \kbaleîn tò kárfow \k toû •fyalmoû toû ˙delfoû sou. 6 M| dôte tò ßgion toîw kusín: mhdè bálhte toùw margarítaw ømôn ¡m p r o s yen tôn xoírvn, m}pote katapat}svsin a[toùw \n toîw posìn a[tôn, kaì straféntew ]}jvsin ømâw. 7 A†teîte, kaì doy}setai ømîn: zhteîte, kaì eør}sete: kroúete, kaì ˙noig}setai ømîn. 8 Pâw gàr ` a†tôn lambánei, kaì ` zhtôn eørískei, kaì t! kroúonti ˙noig}setai. 9 (H tíw \s t i n \j ømôn ƒnyrvpow, on$ \àn a†t}s+ ` u¥òw a[toû ƒrton, m|

6.28 a[jánei o[ kopiÅ o[dè n}yei ♦ 7.4 ˙pò ♦ \k a[jánousin o[ kopiôsin o[dè 7.5 t|n dokòn \k toû •fyalmoû sou ♦ n}yousin \k toû •fyalmoû sou t|n dokón 6.32 \pizhteî ♦ \pizhtoûsin 7.6 katapat}svsin ♦ 6.33 toû yeoû ♦ ˆtoû yeoû˜ katapat}sousin 6.34 tà ♦ — 7.9 \àn a†t}s+ ♦ a†t}sei

12 KATA MATYAION 7.10 - 7.25 líyon \pidQsei a[t!; 10 Kaì \àn †xyù na†t}s+, m| ªfin \p i d Q s ei a[t!; 11 E† o{n ømeîw, ponhroì ªntew, oÊdate dómata ˙gayà didónai toîw téknoiw ømôn, pós~ mâllon ` pat|r ømôn ` \n toîw o[ranoîw dQsei ˙gayà toîw a†toûsin a[tón; 12 Pánta o{n –sa ©n yél h t e®na poiôsin ømîn o¥ ƒnyrvpoi, outvw% kaì ømeîw poieîte a[toîw: o˚tow gár \stin ` nómow kaì o¥ profêtai. 13 E†sélyet edià têw stenêw púlhw: –ti plateîa = púlh, kaì e[ r ú xv r o w= `dòw = ˙págousa e†w t|n ˙pQleian, kaì polloí e† s i n o¥ e†serxómenoi di' a[têw: 14 tí sten| = púlh, kaì teyl i m m én h= `dòw = ˙págousa e†w t|n zv}n, kaì •lígoi e†sìn o¥ eørískontew a[t}n. 15 Proséxet edè ˙pò tôn ceudoprofhtôn, o®tinew ¡rxontai pròw ømâw \n \ndúmasin probátvn, ¡svyen dé e†sin lúkoi ßrpagew. 16 &A p ò tôn karpôn a[tôn \pignQsesye a[toúw: m}ti sullégousin ˙pò ˙kanyôn staful}n, h( ˙pò tribólvn sûka; 17 Outvw% pân déndron ˙gayòn karpoùw kaloùw poieî: tò dè sapròn déndron karpoùw ponhroùw poieî. 18 O[ dúnatai déndron ˙gayòn karpoùw ponhroùw poieîn, o[dè déndron sapròn karpoùw kaloùw poieîn. 19 Pân déndron m| poioûn karpòn kalòn \kkóptetai kaì e†w pûr bálletai. 20 *A r a ge ˙pò tôn karpôn a[tôn \pignQsesye a[toúw. 21 O[ pâw ` légvn moi, Kúrie, kúrie, e†seleúsetai e†w t|n basileían tôn o[ranôn: ˙ll' ` poiôn tò yél h m atoû patrów mou toû \n o[ranoîw. 22 Polloì \roûsín moi \n \keín+ t_ =mérŸ, Kúrie, kúrie, o[ t! s! •nómati proefhteúsamen, kaì t! s! •nómati daimónia \j eb á l o m en , kaì t! s! •nómati dunámeiw pollàw \poi}samen; 23 Kaì tóte `molog}sv a[toîw –ti O[dépote ¡gnvn ømâw: ˙poxvreîte ˙p' \m o û o¥ \rgazómenoi t|n ˙nomían. 24 Pâw o{n –stiw ˙koúei mou toùw lógouw toútouw kaì poieî a[toúw, `moiQsv a[tòn ˙ndrì froním~, –stiw Œkodómhsen t|n o†kían a[toû \pì t|n pétran: 25 kaì katébh = brox| kaì ‘lyon o¥ pot a m o ì kaì ¡pneusan o¥ ƒnemoi, kaì prosépeson t_ o†kíŸ

7.10 Kaì \àn †xyùn a†t}s+ ♦ (H kaì 7.22 proefhteúsamen ♦ †xyùn a†t}sei \profhteúsamen 7.12 ©n ♦ \àn 7.24 `moiQsv a[tòn ♦ `moivy}setai 7.13 E†sélyete ♦ E†sélyate 7.24 t|n o†kían a[toû ♦ a[toû t|n 7.15 dè ˙pò ♦ ˙pò o†kían 7.16 staful}n ♦ stafulàw 7.25 prosépeson ♦ prosépesan 7.21 o[ranoîw ♦ toîw o[ranoîw

13 7.26 - 8.11 KATA MATYAION

\k eí n + , kaì o[k ¡pesen: teyem el í v t o gàr \pì t|n pétran. 26 Kaì pâw ` ˙koúvn mou toùw lógouw toútouw kaì m| poiôn a[toúw, `moivy}setai ˙ndrì mvr!, –stiw Œkodómhsen t|n o†kían a[toû \pì t|n ƒmmon: 27 kaì katébh = brox| kaì ‘lyon o¥ potamoì kaì ¡pneusan o¥ ƒnemoi, kaì prosékocan t_ o†kíŸ \keín+, kaì ¡pesen: kaì ‘n = ptôsiw a[têw megálh. 28 Kaì \géneto –te sunetélesen ` &Ihsoûw toùw lógouw toútouw, \jepl}ssonto o¥ ªxloi \pì t_ didax_ a[toû: 29 ‘n gàr didáskvn a[toùw qw \jousían ¡xvn, kaì o[x qw o¥ grammateîw.

Kat ab ánt i dè a[t ! ˙p ò toû ªrouw, “kol oúyhs an a[t ! 8 ªxloi polloí: 2 kaì †doú, lepròw \lyWn prosekúnei a[t!, légvn, Kúrie, \àn yél + w,dúnasaí me kayarísai. 3 Kaì \k t eí n a w t|n xeî r a , hcato% a[toû ` &Ihsoûw, lég v n ,Yélv, kayarísyhti. Kaì e[ yév w \k a ya r í s yh a[toû = lépra. 4 Kaì légei a[t! ` &Ihsoûw, %Ora mhdenì eÊp+w: ˙llà upage,% sea u t ò n deîjon t! ¥ereî, kaì prosénegke tò dôron o$ prosétajen Mvsêw, e†w martúrion a[toîw. 5 E† s el yó n t i dè a[t! e†w Kapernaoúm, prosêlyen a[t! e^katóntarxow parakalôn a[tón, 6 kaì légvn, Kúrie, ` paîw mou béblhtai \n t_ o†kíŸ paralutików, dei n ô w basanizómenow. 7 Kaì légei a[t! ` &Ihsoûw, &EgW \lyWn yer a p eú s v a[tón. 8 Kaì ˙pokriyeì w` e^katóntarxow ¡fh, Kúrie, o[k e†mì ¥kanòw ®na mou øpò t|n stéghn e†sély+w: ˙llà mónon e†pè lóg~, kaì †ay}setai ` paîw mou. 9 Kaì gàr \gW ƒnyrvpów e†mi øpò \j o u s í a n , ¡xv n øp' \mautòn stratiQtaw: kaì légv toút~, Poreúyhti, kaì poreúetai: kaì ƒll~, *Erxou, kaì ¡rxet a i :kaì t! doúl~ mou, Poíhson toûto, kaì poieî. 10 &A k o ú s a w dè ` &I h s o û w \ya ú m a s en , kaì eÂpen toîw ˙kolouyoûsin, &Am|n légv ømîn, o[dè \n t! &Isra|l tosaúthn pístin e˚ron. 11 Légv dè ømîn, –ti polloì ˙pò ˙natolôn kaì dusmôn hjousin,% kaì ˙nakliy}sontai metà &Abraàm kaì &Isaàk kaì &IakWb \n t_

7.26 t|n o†kían a[toû ♦ a[toû t|n 8.4 Mvsêw ♦ Mvüsêw o†kían 8.5 E†selyónti dè a[t! ♦ 7.28 sunetélesen ♦ \télesen E†selyóntow dè a[toû 7.29 grammateîw ♦ grammateîw a[tôn 8.5 Kapernaoúm ♦ Kafarnaoùm 8.1 Katabánti dè a[t! ♦ 8.7 ` &Ihsoûw ♦ — Katabántow dè a[toû 8.10 o[dè \n t! &Isra|l tosaúthn 8.2 \lyWn ♦ proselyWn pístin ♦ par' o[denì tosaúthn 8.3 ` &Ihsoûw ♦ — pístin \n t! &Isra|l 8.4 prosénegke ♦ prosénegkon 14 KATA MATYAION 8.12 - 8.27 basileíŸ tôn o[ranôn: 12 o¥ dè u¥oì têw basileíaw \k b l h y} s o n t a i e† w tò skótow tò \jQteron: \keî ¡stai ` klauymòw kaì ` brugmòw tôn •dóntvn. 13 Kaì eÂpen ` &Ihsoûw t! e^katontárx+, %Upage, kaì qw \písteusaw genhy}tv soi. Kaì †áyh ` paîw a[toû \n t_ vrŸ% \keín+. 14 Kaì \lyWn ` &Ihsoûw e†w t|n o†kían Pétrou, eÂden t|n penyer à na[toû beblhménhn kaì puréssousan, 15 kaì hcato% têw xei r ò wa[têw, kaì ˙fêken a[t|n ` puretów: kaì “géryh, kaì dihkónei a[t!. 16 &O cíaw dè genoménhw pros}negkan a[t! daim o n i z o m én o u w polloúw: kaì \jébalen tà pneúmata lóg~, kaì pántaw toùw kakôw ¡xo n t a w \yer á p eu s en : 17 –pvw plhrvy_ tò ]hyèn dià &Hsafiou toû prof}tou, légontow, A[tòw tàw ˙syeneíaw =môn ¡laben, kaì tàw nósouw \bástasen. 18 &I d W n dè ` &I h s o û w polloùw ªxlouw perì a[tón, \kéleusen ˙pelyeî n e† w tò péran. 19 Kaì proselyWn e

8.13 kaì qw ♦ qw 8.25 o¥ mayhtaì ♦ — 8.13 a[toû ♦ ˆa[toû˜ 8.25 =mâw ♦ — 8.18 polloùw ªxlouw ♦ ªxlon 8.27 øpakoúousin a[t! ♦ a[t! 8.21 a[toû ♦ ˆa[toû˜ øpakoúousin 8.22 eÂpen ♦ légei

15 8.28 - 9.8 KATA MATYAION

28 Kaì \lyónti a[t! e†w tò péran e†w t|n xQ r a ntôn Gergeshnôn, øp}nthsan a[t! dúo daimonizómenoi \k tôn mnhmeívn \jerxómenoi, xalepoì lían, vste% m| †sxúein tinà parelyeî ndià têw `doû \keínhw: 29 kaì †doú, ¡krajan légontew, Tí =mîn kaì soí, &Ihsoû u¥è toû yeo û ;)Hlyew @de prò kairoû basan í s a i =mâw; 30 )Hn dè makràn ˙p' a[tôn ˙gélh xoírvn pollôn boskoménh. 31 O¥ dè daímonew parekáloun a[tón, légontew, E† \kbálleiw =mâw, \pítrecon =mîn ˙pelyeî ne† wt|n ˙gélhn tôn xo í r v n . 32 Kaì eÂpen a[toîw, ^Upágete. O¥ dè \j el yó n t ew ˙pêlyon e†w t|n ˙gélhn tôn xoírvn: kaì †doú, vrmhsen% pâsa = ˙gélh tôn xoírvn katà toû krhmnoû e†w t|n yá l a s s a n , kaì ˙péya n o n \n toîw udasin.% 33 O¥ dè bóskontew ¡f u g o n , kaì ˙pelyóntew e†w t|n pólin ˙p}ggeilan pánta, kaì tà tôn daimonizoménvn. 34 Kaì †doú, pâsa = póliw \jêlyen e†w sunánthsin t! &Ihsoû: kaì †dóntew a[tón, parekálesan –pvw metab_ ˙pò tôn `rívn a[tôn.

Kaì \mbàw e†w tò ploîon diep ér as enkaì ‘lyen e†w t|n 9 †dían pólin. 2 Kaì †doú, proséferon a[t! paralutikòn \p ìklínhw beblhménon: kaì †dWn ` &Ihsoûw t|n pístin a[tôn e p ent! paralutik!, Yársei, téknon: ˙févntaí soi a¥ a^ martíai sou. 3 Kaì †doú, tinèw tôn grammatévn eÂpon \n 4 e†dWw e^autoîw, O˚tow blasfhmeî. Kaì †dWn ` &Ihsoûw tàw \n yu m } s ei w a[tôn eÂpen, %Ina tí ømeîw \nyumeîsye ponhrà \n taîw kardíaiw ømôn; 5 Tí gár \stin e[kopQteron, e†peîn, soi &A f é v n t a í sou a¥ a^ martíai: h( e†peîn, *Egeirai kaì peripátei; 6 %I n adè e†dête, –ti \jousían ¡xei ` u¥òw toû ˙nyrQpou \pì têw gêw ˙fiénai a^ martíaw — tóte légei t! paralutik! — &E g er yeì w Órón sou t|n klínhn, kaì upage% e†w tòn oÂkón sou. 7 Kaì \geryeì w˙pêlyen e†w tòn oÂkon a[toû. 8 &I d ó n t ew dè o¥ ªxloi \ya ú m a s a n , kaì \dójasan tòn yeó n , tòn dónta \jousían toiaúthn toîw ˙nyrQpoiw.

8.28 \lyónti a[t! ♦ \lyóntow a[toû 9.1 tò ♦ — 8.28 Gergeshnôn ♦ Gadarhnôn 9.2 ˙févntaí soi a¥ a^ martíai sou ♦ 8.29 &Ihsoû ♦ — ˙fíentaí sou a¥ a^ martíai 8.31 \pítrecon =mîn ˙pelyeîn ♦ 9.3 eÂpon ♦ eÂpan ˙pósteilon =mâw 9.4 %Ina tí ♦ ¥natí 8.32 t|n ˙gélhn tôn xoírvn ♦ toùw 9.4 ømeîw ♦ — xoírouw 9.5 &Afévntaí ♦ &Afíentaí 8.32 tôn xoírvn katà ♦ katà 9.5 *Egeirai ♦ *Egeire 8.34 sunánthsin ♦ øpánthsin 9.8 \yaúmasan ♦ \fob}yhsan

16 KATA MATYAION 9.9 - 9.22

9 Kaì parágvn ` &Ihsoûw \keîyen eÂden ƒnyrvpon kay}menon \pì tò telQnion, Matyaîon legómenon, kaì légei a[t!, &Akoloúyei moi. Kaì ˙nastàw “koloúyhsen a[t!. 10 Kaì \géneto a[toû ˙nakeiménou \n t_ o†kíŸ, kaì †doú, polloì telônai kaì a^ martvloì \lyóntew sunanékeinto t! &I h s o û kaì toîw mayhtaîw a[toû. 11 Kaì †dóntew o¥ Farisaîoi e p o ntoîw mayhtaîw a[toû, Dià tí metà tôn telvnôn kaì a^ martvlôn \syíei ` didáskalow ømôn; 12 ^O dè &Ihsoûw ˙koúsaw eÂpen a[toîw, O[ xreían ¡xo u s i n o¥ †sxúontew †atroû, ˙ll' o¥ kakôw ¡xo n t ew. 13 Poreuyén t ew dè máyet e tí \stin, *E l eo nyél v ,kaì o[ yusían: o[ gàr ‘lyon kalésai dikaíouw, ˙llà a^ martvloùw e†w metánoian. 14 Tóte prosérxontai a[t! o¥ mayhtaì &Ivánnou, légontew, Dià tí =meîw kaì o¥ Farisaîoi nhsteúomen pollá, o¥ dè mayhtaí sou o[ nhsteúousin; 15 Kaì eÂpen a[toîw ` &Ihsoûw, M| dúnantai o¥ u¥oì toû numfônow penyeî n ,\f '–son met' a[tôn \s t i n` numfíow; &Eleúsontai dè =mérai –tan ˙pary_ ˙p' a[tôn ` numfíow, kaì tóte nhsteúsousin. 16 O[deìw dè \p i b á l l ei \p í b l h m a ]ákouw ˙gnáfou \p ì ¥matí~ palai!: aÊrei gàr tò pl}rvma a[toû ˙pò toû ¥matíou, kaì xeî r o nsxísma gínetai. 17 O[dè bállousin oÂnon néon e†w ˙skoùw palaioúw: e† dè m}ge, ]}gnuntai o¥ ˙skoí, kaì ` oÂnow \kxeî t a i ,kaì o¥ ˙skoì ˙poloûntai: ˙llà bállousin oÂnon néon e†w ˙skoùw kainoúw, kaì ˙mfóteroi sunthroûntai. 18 Ta û t a a[toû laloûntow a[toîw, †doú, ƒrxvn e

9.9 Matyaîon ♦ Mayyaîon 9.13 e†w metánoian ♦ — 9.11 eÂpon ♦ ¡legon 9.14 pollá ♦ ˆpollᘠ9.12 &Ihsoûw ♦ — 9.17 m}ge ♦ m} ge 9.12 a[toîw ♦ — 9.17 ˙poloûntai ♦ ˙pólluntai 9.13 *Eleon ♦ *Eleow 9.22 \pistrafeìw ♦ strafeìw

17 9.23 - 9.38 KATA MATYAION

Kaì \sQyh = gun| ˙pò têw vraw% \keínhw. 23 Kaì \lyWn ` &Ihsoûw e† wt|n o†kían toû ƒrxontow, kaì †dWn toùw a[lhtàw kaì tòn ªxlon yoruboúmenon, 24 légei a[toîw, &Anaxvreîte: o[ gàr ˙péya n en tò korásion, ˙llà kayeú d ei . Kaì kategélvn a[toû. 25 %O te dè \jebl}yh ` ªxl o w, e† s el yW n \k r á t h s en têw xei r ò w a[têw, kaì “géryh tò korásion. 26 Kaì \jêlyen = f}mh auth% e†w –lhn t|n gên \keínhn. 27 Kaì parágonti \k eî yen t! &Ihsoû, “koloúyhsan a[t! dúo u¥òw tufloí, krázontew kaì légontew, &Eléhson =mâw,u¥è Dauíd. 28 &E l y ó n t i dè e†w t|n o†kían, prosêlyon a[t! o¥ tufloí, kaì légei a[toîw ` &I h s o û w, Pisteúete –ti dúnamai toûto poiêsai; Légousin a[t!, Naí, kúrie. 29 Tóte hcato% tôn •fyalmôn a[tôn, légvn, Katà t|n pístin ømôn genhy}tv ømîn. 30 Kaì ˙neœxyh s a na[tôn o¥ •fyalmoí: kaì \nebrim}sato a[toîw ` &I h s o û w , légvn, ^Orâte mhdeìw ginvskétv. 31 O¥ dè \jelyóntew dief}misan a[tòn \n –l+ t_ g_ \keín+. 32 A[tôn dè \j er xo m én v n , †doú, pros}negkan a[t! ƒnyrvpon kvfòn daimonizómenon. 33 Kaì \kblhyén t o w toû daimoníou, \lálhsen ` kvfów: kaì \ya ú m a s a n o¥ ªxloi, légontew, O[dépote \fánh outvw% \n t! &Isra}l. 34 O¥ dè Farisaîoi ¡legon, &En t! ƒrxonti tôn daimonívn \kbállei tà daimónia. 35 Kaì periêgen ` &Ihsoûw tàw póleiw pásaw kaì tàw kQmaw, didáskvn \n taîw sunagvgaîw a[tôn, kaì khrússvn tò e[ a g g él i o n têw basileíaw, kaì yer a p eú v n pâsan nóson kaì pâsan malakían \n t! la!. 36 &I d W n dè toùw ªxlouw, \s p l a g xn í s yh perì a[tôn, –ti ‘san \skulménoi kaì \r r i m m én o i qseì próbata m| ¡xo n t a poiména. 37 Tóte légei toîw mayhtaîw a[toû, ^O mèn yerismòw polúw, o¥ dè \rgátai •lígoi: 38 de}yhte o{n toû kuríou toû yer i s m o û , –pvw \kbál+ \rgátaw e†w tòn yerismòn a[toû.

9.24 légei a[toîw ♦ ¡legen 9.30 ˙neœxyhsan ♦ “neœxyhsan 9.27 a[t! ♦ ˆa[t!˜ 9.30 \nebrim}sato ♦ \nebrim}yh 9.27 u¥è ♦ u¥òw 9.35 \n t! la! ♦ —

18 KATA MATYAION 10.1 - 10.16

Kaì proskalesámenow toùw dQd ek a mayht àw a[t oû, 10 ¡d v k en a[toîw \jousían pneumátvn ˙kayártvn, vste% \k b á l l ei n a[tá, kaì yer a p eú ei n pâsan nóson kaì pâsan malakían. 2 Tôn dè dQdeka ˙postólvn tà •nómatá \stin taûta: prô t o w Símvn ` legómenow Pétrow, kaì &Andréaw ` ˙delfòw a[toû: &Iákvbow ` toû Zebedaíou, kaì &Ivánnhw ` ˙delfòw a[toû: 3 Fílippow, kaì Baryolomaîow: Yvmâw, kaì Matyaîow ` telQnhw: &Iákvbow ` toû &Alfaíou, kaì Lebbaîow ` \piklhyeì w Yaddaîow: 4 Símvn ` Kananíthw, kaì &Ioúdaw &IskariQthw ` kaì paradoùw a[tón. 5 Toútouw toùw dQdeka ˙pésteilen ` &Ihsoûw,paraggeílaw a[toîw, lég v n , E†w `dòn \yn ô n m| ˙pélyhte, kaì e†w pólin Samareitôn m| e† s él yh t e: 6 poreúesye dè mâllon pròw tà próbata tà ˙polvlóta oÊkou &Isra}l. 7 Poreuómenoi dè khrússete, lég o n t ew –ti *Hggiken = basileía tôn o[ranôn. 8 &A s y e n o û n t a w yer a p eú et e, leproùw kayarízete, daimónia \k b á l l et e : dvreàn \lábete, dvreàn dóte. 9 M| kt}shsye xr u s ó n ,mhdè ƒrguron, mhdè xalkòn e†w tàw zQnaw ømôn, 10 m| p}ran e†w `dón, mhdè dúo xi t ô n a w, mhdè øpod}mata, mhdè ]ábdouw: ƒjiow gàr ` \rgáthw têw trofêw a[toû \stin. 11 E†w ÷n d' ©n pólin h( kQmhn e†sélyhte, \jetásate tíw \n a[t_ ƒjiów \s t i n : k˙keî meí n a t e, £v w ©n \jélyhte. 12 E†serxómenoi dè e†w t|n o†kían, ˙spásasye a[t}n. 13 Kaì \àn mèn ” = o†kía ˙jía, \l yét v= e†r}nh ømôn \p' a[t}n: \àn dè m| ” ˙jía, = e†r}nh ømôn pròw ømâw \pistraf}tv. 14 Kaì ow$ \àn m| déjhtai ømâw mhdè ˙koús+ toùw lógouw ømôn, \jerxómenoi têw o†kíaw h( têw pólevw \keínhw, \ktinájate tòn koniortòn tôn podôn ømôn. 15 &A m | n légv ømîn, ˙nektóteron ¡stai g_ Sodómvn kaì Gomórrvn \n =mérŸ krísevw, h( t_ pólei \keín+. 16 &I d o ú , \g W ˙postéllv ømâw qw próbata \n més ~ lúkvn: gínesye o{n frónimoi qw o¥ ªfeiw, kaì ˙kéraioi qw a¥

10.2 &Iákvbow ♦ kaì &Iákvbow leproùw 10.3 Matyaîow ♦ Mayyaîow 10.10 ]ábdouw ♦ ]ábdon 10.3 Lebbaîow ` \piklhyeìw ♦ — 10.10 \stin ♦ — 10.4 Kananíthw ♦ Kananaîow 10.13 \lyétv ♦ \lyátv 10.4 &Ioúdaw ♦ &Ioúdaw ` 10.14 \àn ♦ ©n 10.5 Samareitôn ♦ Samaritôn 10.14 \jerxómenoi ♦ \jerxómenoi ¡jv 10.8 leproùw ♦ nekroùw \geírete

19 10.17 - 10.33 KATA MATYAION

peristeraí. 17 Proséxet edè ˙pò tôn ˙nyrQpvn: paradQsousin gàr ømâw e†w sunédria, kaì \n taîw sunagvgaîw a[tôn mastigQsousin ømâw: 18 kaì \pì =gemónaw dè kaì basileîw ˙xy} s es ye £n ek en \m o û , e† w martúrion a[toîw kaì toîw ¡yn es i n . 19 %O tan dè paradidôsin ømâw, m| mer i m n } s h t e pôw h( tí lal}shte: doy}setai gàr ømîn \n \keín+ t_ vrŸ% tí lal}sete: 20 o[ gàr ømeîw \stè o¥ laloûntew, ˙llà tò pneûma toû patròw ømôn tò laloûn \n ømîn. 21 ParadQsei dè ˙delfòw ˙delfòn e†w yánaton, kaì pat|r téknon: kaì \panast}sontai tékna \pì goneîw, kaì yanatQsousin a[toúw. 22 Kaì ¡sesye misoúmenoi øpò pántvn dià tò ªnomá mou: ` dè øpomeínaw e†w télow, o˚tow svy}setai. 23 %O tan dè diQkvsin ømâw \nt_ pólei taút+, feúgete e†w t|n ƒllhn: ˙m|n gàr légv ømîn, o[ m| teléshte tàw póleiw toû &Isra}l, £vw ©n ¡ly+ ` u¥òw toû ˙nyrQpou. 24 O[k ¡stin mayht|w øpèr tòn didáskalon, o[dè doûlow øpèr tòn kúrion a[toû. 25 &A r k e t ò n t! mayht_ ®na génhtai qw ` didáskalow a[toû, kaì ` doûlow qw ` kúriow a[toû. E† tòn o†kodespóthn Beel z eb o ù l \k á l es a n , pós~ mâllon toùw o†keiakoùw a[toû; 26 M| o{n fobhyête a[toúw: o[dèn gár \s t i n kekalumménon o$ o[k ˙pokalufy}setai: kaì kruptòn o$ o[ gnvsy}setai. 27 $O lég vømîn \n t_ skotíŸ, eÊpate \n t! fvtí: kaì o$ e†w tò o{w ˙koúete, khrújate \pì tôn dvmátvn. 28 Kaì m| fobeîsye ˙pò tôn ˙poktenóntvn tò sôma, t|n dè cux|n m| dunaménvn ˙pokteînai: fob}yhte dè mâllon tòn cux|n kaì du n á m en o n kaì t|n cux|n kaì tò sôma ˙polésai \n geén n + . 29 O[xì dúo strouyía ˙ssaríou pvleîtai; Kaì ¢n \j a[tôn o[ peseîtai \pì t|n gên ƒneu toû patròw ømôn: 30 ømôn dè kaì a¥ tríxew têw kefalêw pâsai “riymhménai e†sín. 31 M| o{n fobhyête: pollôn strouyívn diaférete ømeîw. 32 Pâw o{n –stiw `molog}sei \n \moì ¡mprosyen tôn ˙nyrQpvn, `molog}sv k˙gW \n a[t! ¡mprosyen toû patrów mou toû \n o[ranoîw. 33 %O stiw d' ©n ˙rn}shtaí me ¡mprosyen tôn

10.19 paradidôsin ♦ paradôsin 10.28 ˙poktenóntvn ♦ ˙poktennóntvn 10.19 lal}sete ♦ lal}shte 10.28 fob}yhte ♦ fobeîsye 10.23 ƒllhn ♦ e^téran 10.28 t|n cux|n kaì tò ♦ cux|n kaì 10.25 \kálesan ♦ \pekálesan 10.31 fobhyête ♦ fobeîsye 10.25 o†keiakoùw ♦ o†kiakoùw 10.32 o[ranoîw ♦ ˆtoîw˜ o[ranoîw

20 KATA MATYAION 10.34 - 11.7

˙nyrQpvn, ˙rn}somai a[tòn k˙gW ¡mprosyen toû patrów mou toû \n o[ranoîw. 34 M| nomíshte –ti ‘lyon baleîn e†r}nhn \pì t|n gên: o[k ‘lyon baleîn e†r}nhn, ˙llà máxairan. 35 )Hlyon gàr dixásai ƒnyrvpon katà toû patròw a[toû, kaì yugatéra katà têw mhtròw a[têw, kaì númfhn katà têw penyer â wa[têw: 36 kaì \xyr o ìtoû ˙nyrQpou o¥ o†keiakoì a[toû. 37 ^O filôn patéra h( mhtéra øpèr \mé o[k ¡stin mou ƒjiow: kaì ` filôn u¥òn h( yu g a t é r a øpèr \mé, o[k ¡stin mou ƒjiow: 38 kaì ow$ o[ lambánei tòn stauròn a[toû kaì ˙kolouyeî •písv mou, o[k ¡stin mou ƒjiow. 39 ^O eørWn t|n cux|n a[toû ˙polései a[t}n: kaì ` ˙polésaw t|n cux|n a[toû £neken \moû eør}sei a[t}n. 40 ^O dexó m en o w ømâw \mè déxet a i : kaì ` \mè dexó m en o w déxet a i tòn ˙posteílantá me. 41 ^O dexó m en o w prof}thn e†w ªnoma prof}tou misyòn prof}tou l}cetai: kaì ` dexó m en o w díkaion e†w ªnoma dikaíou misyòn dikaíou l}cetai. 42 Kaì ow$ \à npotís+ £na tôn mikrôn toútvn pot}rion cuxroû mónon e†w ªnoma mayhtoû, ˙m|n légv ømîn, o[ m| ˙polés+ tòn misyòn a[toû.

Kaì \géneto –te \télesen ` &Ihsoûw diat ás s vn toîw 11 dQdeka mayhtaîw a[toû, metébh \keîyen toû didáskein kaì khrússein \n taîw pólesin a[tôn. 2 ^O dè &Ivánnhw ˙koúsaw \n t! des m v t h r í ~ tà ¡rga toû xr i s t o û , pémcaw dúo tôn mayhtôn a[toû, 3 e p en a[t!, Sù e ` \r xó m en o w, h( £teron prosdokômen; 4 Kaì ˙pokriyeì w` &Ihsoûw e p en a[toîw, Poreuyén t ew ˙paggeílate &Ivánn+ a$ ˙koúete kaì blépete: 5 tufloì ˙nablépousin, kaì xvloì peripatoûsin, leproì kayarízontai, kaì kvfoì ˙koúousin, nekroì \g eí r o n t a i , kaì ptvxoì e[aggelízontai: 6 kaì makáriów \stin, ow$ \àn m| skandalisy_ \n \moí. 7 Toútvn dè poreuoménvn, ærjato ` &Ihsoûw légein toîw ªxloiw perì &Ivánnou, Tí \j}lyet e e† w t|n ¡rhmon yeá s a s ya i ; Kálamon øpò ˙némou

10.33 a[tòn k˙gW ♦ k˙gW a[tòn l}mcetai 10.33 o[ranoîw ♦ ˆtoîw˜ o[ranoîw 10.42 \àn ♦ ©n 10.36 o†keiakoì ♦ o†kiakoì 11.2 dúo ♦ dià 10.41 l}cetai kaì ♦ l}mcetai kaì 11.5 nekroì ♦ kaì nekroì 10.41 dikaíou l}cetai ♦ dikaíou 11.7 \j}lyete ♦ \j}lyate

21 11.8 - 11.23 KATA MATYAION

saleuómenon; 8 &A l l à tí \j}lyet e †deîn; *Anyrvpon \n malakoîw ¥matíoiw “mfiesménon; &Idoú, o¥ tà malakà 9 basilévn foroûntew \n toîw oÊkoiw tôn basileívn e†sín. &A l l à tí \j } l y e t e †deîn; Prof}thn; Naí, légv ømîn, kaì perissóteron prof}tou: 10 o˚tow gár \stin perì o˚ gégraptai, &Idoú, \gW ˙postéllv tòn ƒggelón mou prò prosQpou sou, ow$ kataskeuásei t|n `dón sou ¡mprosyén sou. 11 &A m | n légv ømîn, o[k \g } g er t a i \n gen n h t o î w gunaikôn meízvn &Ivánnou toû baptistoû. ^O dè mikróterow \n t_ basileíŸ tôn o[ranôn meízvn a[toû \s t i n . 12 &A p ò dè tôn =merôn &Ivánnou toû baptistoû £vw ƒrti = basileía tôn o[ranôn biázetai, kaì biastaì a^ rpázousin a[t}n. 13 Pántew gàr o¥ profêtai kaì ` nómow £vw &Ivánnou proef}teusan: 14 kaì e† yél et e déjasyai, a[tów \stin &Hlíaw ` méllvn ¡rxes ya i . 15 ^O ¡xvn „ta ˙koúein ˙kouétv. 16 Tíni dè `moiQsv t|n geneàn taúthn; ^Omoía \stìn ˙gorÅ paidíoiw \n˙goraîw kayhménoiw, kaì prosfvnoûsin toîw 17 e^téroiw e^taíroiw a[tôn, kaì légousin, H[l}samen ømîn, kaì o[k vrx}sasye:& \yrhn}samen ømîn, kaì o[k \kócasye. 18 )Hlyen gàr &Ivánnhw m}te \syívn m}te pínvn, kaì légousin, Daimónion ¡xei . 19 )Hlyen ` u¥òw toû ˙nyrQpou \syívn kaì pínvn, kaì légousin, &Idoú, ƒnyrvpow fágow kaì o†nopóthw, tel v n ô n fílo w kaì a^ martvlôn. Kaì \dikaiQyh = sofía ˙pò tôn téknvn a[têw. 20 Tóte ærjato •neidízein tàw póleiw \n a

11.8 \j}lyete ♦ \j}lyate ˙goraîw a$ prosfvnoûnta toîw 11.8 ¥matíoiw ♦ — e^téroiw 11.8 basileívn ♦ basilévn 11.17 kaì légousin ♦ légousin 11.9 \j}lyete ♦ \j}lyate 11.17 \yrhn}samen ømîn ♦ 11.10 gár ♦ — \yrhn}samen 11.13 proef}teusan ♦ \prof}teusan 11.19 téknvn ♦ ¡rgvn 11.15 ˙koúein ♦ — 11.23 Kapernaoúm = ♦ Kafarnaoúm m| 11.16 \n ˙goraîw kayhménoiw kaì 11.23 toû ♦ — prosfvnoûsin toîw e^taíroiw 11.23 øcvyeîsa ♦ øcvy}s+ a[tôn ♦ kayhménoiw \n taîw

22 KATA MATYAION 11.24 - 12.10 katabibasy}s+: –ti e† \n Sodómoiw \génonto a¥ dunámeiw a¥ genómenai \n soí, ¡meinan ©n méxr itêw s}meron. 24 Pl|n légv ømîn, –ti g_ Sodómvn ˙nektóteron ¡stai \n =mérŸ krísevw, h( soí. 25 &E n \k eí n ~ t! kair! ˙pokriyeì w ` &Ihsoûw eÂpen, &E j o m o l o g o û m a í soi, páter, kúrie toû o[ranoû kaì têw gêw, –ti ˙pékrucaw taûta ˙pò sofôn kaì sunetôn, kaì ˙pekálucaw a[tà nhpíoiw. 26 Naí, ` pat}r, –ti outvw% \géneto e[dokía ¡m p r o s yén sou. 27 Pánta moi paredóyh øpò toû patrów mou: kaì o[deìw \piginQskei tòn u¥ón, e† m| ` pat}r: o[dè tòn patéra tiw \piginQskei, e† m| ` u¥ów,kaì > \àn boúlhtai ` u¥òw ˙pokalúcai. 28 Deûte prów me pántew o¥ kopiôntew kaì pefortisménoi, k˙gW ˙napaúsv ømâw. 29 *A r a t e tòn zugón mou \f 'ømâw kaì máyet e˙p' \moû, –ti prÅów e†mi kaì tapeinòw t_ kardíŸ: kaì eø r } s et e ˙nápausin taîw cuxaîw ømôn. 30 ^O gàr zugów mou xrhstów, kaì tò fortíon mou \lafrón \stin.

&En \keín~ t! kair ! \p or eúyh ` &Ihsoûw toîw sáb b as in 12 dià tôn sporímvn: o¥ dè mayhtaì a[toû \peínasan, kaì ærjanto tíllein stáxuaw kaì \syíein. 2 O¥ dè Farisaîoi †dón t ew e p o n a[t!, &Idoú, o¥ mayhtaí sou poioûsin oo[k$ ¡j es t i n poieîn \n sabbát~. 3 ^O dè eÂpen a[toîw, O[k ˙négnvte tí \poíhsen Dauíd, –te \peínasen a[tòw kaì o¥ met' a[toû: 4 pôw e†sêlyen e†w tòn oÂkon toû yeo û ,kaì toùw ƒrtouw têw proyés ev w ¡f a g en , o¬w o[k \jòn ‘n a[t! fageîn, o[dè toîw met' a[toû, e† m| toîw ¥ereûsin mónoiw; 5 (H o[k ˙négnvte \n t! nóm~, –ti toîw sábbasin o¥ ¥ereîw \n t! ¥er !tò sábbaton bebhloûsin, kaì ˙naítioí e†sin; 6 Légv dè ømîn –ti toû ¥eroû meîzó n \s t i n @de. 7 E† dè \gnQkeite tí \stin, *Eleon yél vkaì o[ yusían, o[k ©n katedikásate toùw ˙naitíouw. 8 kúriow gár \stin toû sabbátou ` u¥òw toû ˙nyrQpou. 9 Kaì metabàw \keîyen ‘lyen e†w t|n sunagvg|n a[tôn. 10 Kaì †doú, ƒnyrvpow ‘n t|n xeî r a¡xv n jhrán: kaì

11.23 katabibasy}s+ ♦ katab}s+ 11.29 prÅów ♦ pra‡w 11.23 \génonto ♦ \gen}yhsan 12.2 eÂpon ♦ eÂpan 11.23 ¡meinan ♦ ¡meinen 12.3 a[tòw ♦ — 11.25 ˙pékrucaw ♦ ¡krucaw 12.4 ¡fagen o¬w ♦ ¡fagon o$ 11.26 \géneto e[dokía ♦ e[dokía 12.7 *Eleon ♦ *Eleow \géneto 12.10 ‘n t|n ♦ —

23 12.11 - 12.28 KATA MATYAION

\p h r Q t h s a n a[tón, légontew, E† ¡jestin toîw sábbasin yer a p eú ei n ; %I n a kathgor}svsin a[toû. 11 ^O dè eÂpen a[toîw, Tíw ¡stai \j ømôn ƒnyrvpow, ow$ £jei próbaton £n, kaì \àn \m p és +toûto toîw sábbasin e†w bóyunon, o[xì krat}sei a[tò kaì \gereî; 12 Pós~ o{n diaférei ƒnyrvpow probátou. %Vste ¡j es t i n toîw sábbasin kalôw poieîn. 13 Tóte légei t! ˙nyrQp~, *Ekteinon t|n xeî r ásou. Kaì \jéteinen, kaì ˙pokatestáyh øgi|w qw = ƒllh. 14 O¥ dè Farisaîoi sumboúl i o n ¡l a b o n kat' a[toû \jelyóntew, –pvw a[tòn ˙polésv s i n . 15 ^O dè &Ihsoûw gnoùw ˙nexQ r h s en \k eî yen : kaì “koloúyhsan a[t! ªxloi polloí, kaì \yer á p eu s en a[toùw pántaw, 16 kaì \petímhsen a[toîw, ®na m| faneròn a[tòn poi}svsin: 17 –pvw plhrvy_ tò ]hyèn dià &Hsafiou toû prof}tou, légontow, 18 &I d o ú , ` paîw mou on$ Òrétisa: ` ˙gaphtów mou e† w on$ e[dókhsen = cux} mou: y}sv tò pneûmá mou \p' a[tón, kaì krísin toîw ¡yn es i n˙paggeleî. 19 O[k \r í s ei , o[dè kraugásei: o[dè ˙koúsei tiw \n taîw plateíaiw t|n fvn|n a[toû. 20 Kálamon suntetrimménon o[ kateájei, kaì lînon tufómenon o[ sbései: £vw ©n \kbál+ e†w nîkow t|n krísin. 21 Kaì t! •nómati a[toû ¡ynh \lpioûsin. 22 Tóte proshnéxyh a[t! daimonizómenow, tuflòw kaì kvfów: kaì \yer á p eu s en a[tón, vste% tòn tuflòn kaì kvfòn kaì laleîn kaì blépein. 23 Kaì \jístanto pántew o¥ ªxl o ikaì ¡l eg o n ,M}ti o˚tów \stin ` u¥òw Dauíd; 24 O¥ dè Farisaîoi ˙koúsantew eÂpon, O˚tow o[k \kbállei tà daimónia, e† m| \n t! Beel z eb o ù l ƒrxonti tôn daimonívn. 25 E†dWw dè ` &Ihsoûw tàw \nyum}seiw a[tôn eÂpen a[toîw, Pâsa basileía merisyeî s a kay' e^autêw \rhmoûtai: kaì pâsa póliw h( o†kía merisyeî s a kay' e^autêw o[ stay}setai. 26 Kaì e† ` Satanâw tòn Satanân \k b á l l ei , \f ' e^autòn \merísyh: pôw o{n stay}setai = basileía a[toû; 27 Kaì e† \gW \n Beel z eb o ù l \k b á l l vtà daimónia, o¥ u¥oì ømôn \n tíni \kbállousin; Dià toû t oa[toì ømôn ¡sontai kritaí. 28 E† dè \n pneúmati yeo û \g W

12.10 yerapeúein ♦ yerapeûsai 12.17 –pvw ♦ ®na 12.13 t|n xeîrá sou ♦ sou t|n xeîra 12.22 tuflòn kaì kvfòn kaì ♦ kvfòn 12.13 ˙pokatestáyh ♦ ˙pekatestáyh 12.25 ` &Ihsoûw ♦ — 12.14 O¥ dè ♦ &Ejelyóntew dè o¥ 12.27 ømôn ¡sontai kritaí ♦ kritaì 12.14 \jelyóntew ♦ — ¡sontai ømôn 12.15 ªxloi ♦ ˆªxloi˜

24 KATA MATYAION 12.29 - 12.42

\k b á l l vtà daimónia, ƒra ¡fyasen \f' ømâw = basileía toû yeo û . 29 (H pôw dúnataí tiw e†selyeî ne† wt|n o†kían toû †sxuroû kaì tà skeúh a[toû diarpásai, \àn m| prôton d}s+ tòn †sxurón; Kaì tóte t|n o†kían a[toû diarpásei. 30 ^O m| çn met' \moû, kat' \moû \stin, kaì ` m| sunágvn met' \moû, sko r p í z ei . 31 Dià toûto légv ømîn, Pâsa a^ martía kaì blasfhmía ˙fey} s et a i toîw ˙nyrQpoiw: = dè toû pneúmatow blasfhmí a o[k ˙fey} s et a i toîw ˙nyrQpoiw. 32 Kaì ow$ \àn eÊp+ lógon katà toû u¥oû toû ˙nyrQpou, ˙fey} s et a i a[t!: ow$ d' ©n eÊ p +katà toû pneúmatow toû a^ gíou, o[k ˙fey} s et a i a[t!, o·te \n t! nûn a†ôni o·te \n t! mél l o n t i . 33 (H poi}sate tò déndro nkalón, kaì tòn karpòn a[toû kalón, h( poi}sate tò déndron saprón, kaì tòn karpòn a[toû saprón: \k gàr toû karpoû tò déndron ginQsketai. 34 Genn}mata \xi d n ô n , pôw dúnasye ˙gayà laleîn, ponhroì ªntew; &Ek gàr toû perisseúmatow têw kardíaw tò stóma laleî. 35 ^O ˙gayòw ƒnyrvpow \k toû ˙gayoû yhsauroû \kbállei ˙gayá: kaì ` ponhròw ƒnyrvpow \k toû ponhroû yhsauroû \kbállei ponhrá. 36 Légv dè ømîn, –ti pân ]êma ˙rgón, o$ \àn lal}svsin o¥ ƒnyrvpoi, ˙podQsousin perì a[toû lógon \n =mérŸ krísevw. 37 &E kgàr tôn lógvn sou dikaivy}s+, kaì \k tôn lógvn sou katadikasy}s+. 38 Tóte ˙pekríyhsán tinew tôn grammatévn kaì Farisaívn, légontew, Didáskale, yél o m en ˙pò soû shmeîon †deîn. 39 ^O dè ˙pokriyeì w e p en a[toîw, Gen eà ponhrà kaì moixalìw shmeîon \p i z h t eî : kaì shmeîon o[ doy}setai a[t_, e† m| tò shmeîon &I v n â toû prof}tou. 40 %V s p er gàr ‘n &Ivnâw \n t_ koilíŸ toû k}touw treîw =méraw kaì treîw núktaw, outvw% ¡stai ` u¥òw toû ˙nyrQpou \n t_ kardíŸ têw gêw treîw =méraw kaì treîw núktaw. 41 *A n d r e w Nineuîtai ˙nast}sontai \n t_ krísei met à têw geneâw taúthw kaì katakrinoûsin a[t}n: –ti metenóhsan e†w tò k}rugma &Ivnâ: kaì †doú, pleîon &Ivnâ @de. 42 Basílissa nótou \gery}setai \n t_ krísei met àtêw geneâw taúthw kaì katakrineî a[t}n: –ti ‘lyen \k tôn perátvn têw gêw ˙koûsai

12.29 diarpásai ♦ a^ rpásai 12.32 t! nûn ♦ toút~ t! 12.31 o[k ˙fey}setai toîw ˙nyrQpoiw ♦ 12.36 \àn lal}svsin ♦ lal}sousin o[k ˙fey}setai 12.38 tinew ♦ a[t! tinew

25 12.43 - 13.8 KATA MATYAION

t|n sofían Solomônow: kaì †doú, pleîon Solomônow @de. 43 %O tan dè tò˙káyarton pneûma \jély+ ˙pò toû ˙nyrQpou, diérxet a idi' ˙núdrvn tópvn, zhtoûn ˙nápausin, kaì o[x eø r í s k e i . 44 Tóte légei, &Epistrécv e†w tòn oÂkón mou –yen \j ê l y o n : kaì \lyòn eørískei sxo l á z o n t a , sesarvménon, kaì keko s m h m én o n . 45 Tóte poreúetai kaì paralambánei mey' e^aut o û e^ptà £tera pneúmata ponhrótera e^autoû, kaì e† s el yó n t a katoikeî \keî: kaì gínetai tà ¡sxata toû ˙nyrQpou \k eí n o u xeí r o n a tôn prQtvn. Outvw% ¡stai kaì t_ geneÅ taút+ t_ ponhrÅ. 46 *E t idè a[toû laloûntow toîw ªxloiw, †doú, = m}thr kaì o¥ ˙delfoì a[toû e¥ s t } k ei s a n ¡j v , zhtoûntew a[t! lalêsai. 47 E p endé tiw a[t!, &Idoú, = m}thr sou kaì o¥ ˙delfoí sou ¡jv e^st}kasin, zhtoûntéw soi lalêsai. 48 ^O dè ˙pokriyeì w e p en t! e†pónti a[t!, Tíw \stin = m}thr mou; Kaì tínew e†sìn o¥ ˙d el f o í mou; 49 Kaì \kteínaw t|n xeî r aa[toû \pì toùw mayhtàw a[toû e p en , &I d o ú , = m}thr mou kaì o¥ ˙delfoí mou. 50 %O sti wgàr ©n poi}s+ tò yél h m atoû patrów mou toû \n o[ranoîw, a[tów mou ˙delfòw kaì ˙delf| kaì m}thr \stín.

&En dè t_ =mér Ÿ \k eín+ \jel yWn ` &Ihsoûw ˙pò têw 13 o†kíaw \káyhto parà t|n yálassan. 2 Kaì sun}xyh s a n pròw a[tòn ªxloi polloí, vste% a[tòn e†w tò ploîon \mbánta kayêsyai: kaì pâw ` ªxlow \pì tòn a†gialòn e¥ s t } k ei . 3 Kaì \lálhsen a[toîw pollà \n parabolaîw, lég v n , 4 speîrai &I d o ú , \j ê l yen ` speírvn toû speírein. Kaì \n t! speírein a[tón, a$ mèn ¡pes enparà t|n `dón: kaì ‘lyen tà pet ei n àkaì katéfa g en a[tá. 5 *A l l a dè ¡pesen \pì tà petrQdh, –pou o[k e xen gên poll}n: kaì e[yév w \j a n ét ei l en , dià tò m| ¡xei n báyow gêw: 6 =líou dè ˙nateílantow \kaumatísyh, kaì dià tò m| ¡xei n]ízan, \jhrányh. 7 *A l l a dè ¡pesen \pì tàw ˙kányaw, kaì ˙nébhsan a¥ ƒkanyai kaì ˙pépnijan a[tá. 8 *A l l a dè

12.44 &Epistrécv e†w ♦ E†w 13.1 dè ♦ — 12.44 –yen ♦ \pistrécv –yen 13.1 ˙pò ♦ — 12.46 dè ♦ — 13.2 tò ♦ — 12.47 EÂpen ♦ ˆEÂpen 13.4 ‘lyen tà peteinà kaì ♦ \lyónta 12.47 lalêsai ♦ lalêsai˜ tà peteinà 12.48 e†pónti ♦ légonti 13.7 ˙pépnijan ♦ ¡pnijan

26 KATA MATYAION 13.9 - 13.23

¡p es en\p ìt|n gên t|n kal}n, kaì \dídou karpón, o$ mèn e^katón, odèe$ ^j}konta, o$ dè triákonta. 9 ^O ¡xvn „ta ˙koúein ˙kouétv. 10 Kaì proselyóntew o¥ mayhtaì eÂpon a[t!, Dià tí \n parabolaîw laleîw a[toîw; 11 ^O dè ˙pokriyeì w e p en a[toîw –ti ^Umîn dédotai gnônai tà must}ria têw basileíaw tôn o[ranôn, \keínoiw dè o[ dédotai. 12 %O stiw gàr ¡xei ,doy}setai a[t! kaì perisseuy}setai: –stiw dè o[k ¡xei ,kaì o$ ¡xei , ˙ry}setai ˙p' a[toû. 13 Dià toûto \n parabolaîw a[toîw lalô, –ti blépontew o[ blépousin, kaì ˙koúontew o[k ˙koúousin, o[dè sunioûsin. 14 Kaì ˙naplhroûtai a[toîw = profhteía &Hsafiou, = légousa, &Ako_ ˙koúsete, kaì o[ m| sunête: kaì blépontew blécete, kaì o[ m| Êdhte. 15 &E p a xú n yh gàr = kardía toû laoû toútou, kaì toîw vsìn& barévw ækousan, kaì toùw •fyalmoùw a[tôn \kámmusan: m}pote Êdvsin toîw •fyalmoîw, kaì toîw vsìn& ˙koúsvsin, kaì t_ kardíŸ sunôsin, 16 kaì \pistrécvsin, kaì †ásomai a[toúw. ^U m ô n dè makárioi †ásvmai o¥ •fyalmoí, –ti blépousin: kaì tà „ta ømôn, –ti ˙koúei. 17 &A m | n gàr légv ømîn –ti polloì profêtai kaì díkaioi \p eyú m h s a n †deîn a$ blépete, kaì o[k eÂdon: kaì ˙koûsai a$ ˙koúete, kaì o[k ækousan. 18 ^U m eî w o{n ˙koúsate t|n parabol|n toû speírontow. 19 Pantòw ˙koúontow tòn lógon têw basileíaw kaì m| suniéntow, ¡rxet a i` ponhrów, kaì a^ rpázei tò \s p a r m én o n \n t_ kardíŸ a[toû: o˚tów \stin ` parà t|n `dòn spareíw. 20 ^O dè \pì tà petrQdh spareíw, o˚tów \stin ` tòn lógon ˙koúvn, kaì e[yùw metà xarâw lambánvn a[tón: 21 o[k ¡xe idè ]ízan \n e^aut!, ˙llà próskairów \stin: genoménhw dè yl í c e v w h( divgmoû dià tòn lógon, e[yùw skandalízetai. 22 ^O dè e†w tàw ˙kányaw spareíw, o˚tów \stin ` tòn lógon ˙koúvn, kaì = mérimna toû a†ônow toútou kaì = ˙páth toû ploútou sumpnígei tòn lógon, kaì ƒkarpow gínetai. 23 ^O dè \pì t|n gên t|n kal|n spareíw, o˚tów \stin ` tòn lógon ˙koúvn kaì suniQn: ow$ d| karpoforeî, kaì poieî ` mèn e^katón, ` dè e^j}konta, ` dè triákonta.

13.9 ˙koúein ♦ — 13.18 speírontow ♦ speírantow 13.10 eÂpon ♦ eÂpan 13.22 toútou ♦ — 13.16 ˙koúei ♦ ˙koúousin 13.23 gên t|n kal|n ♦ kal|n gên 13.17 eÂdon ♦ eÂdan 13.23 suniQn ♦ sunieíw

27 13.24 - 13.36 KATA MATYAION

24 *A l l h n parabol|n paréyh k en a[toîw, lég v n , ^V m o i Q yh = basileía tôn o[ranôn ˙nyrQp~ speíronti kalòn spérma \n t! ˙gr! a[toû: 25 \n dè t! kayeú d ei n toùw ˙nyrQpouw, ‘lyen a[toû ` \xyr ò wkaì ¡speiren zizánia ˙nà méson toû sítou, kaì ˙pêlyen . 26 %O tedè \blásthsen ` xórtow kaì karpòn \poíhsen, tóte \fánh kaì tà zizánia. 27 Proselyóntew dè o¥ doûloi toû o†kodespótou eÂpon a[t!, Kúrie, o[xì kalòn spérma ¡speiraw \n t! s! ˙gr!; Póyen o{n ¡xei zizánia; 28 ^O dè ¡fh a[toîw, &E xyr ò w ƒnyrvpow toûto \poíhsen. O¥ dè doûloi e p o n a[t!, 29 sulléjvmen Yélei w o{n ˙pelyóntew sulléjomen a[tá; ^O dè ¡fh, O·: m}pote, sullégontew tà zizánia, \krizQshte ßma a[toîw tòn sîton. 30 *A f e t e sunaujánesyai ˙mfótera méxr i toû yer i s m o û : kaì \n kair! toû yer i s m o û \r ô toîw yer i s t a î w, Sulléjate prôton tà zizánia, kaì d}sate a[tà e† wdésmaw pròw tò katakaûsai a[tá: tòn dè sîton sunagágete e†w t|n ˙poy}khn mou. 31 *A l l h n parabol|n paréyh k en a[toîw, lég v n , ^O moía \s t ì n= basileía tôn o[ranôn kókk~ sinápevw, on$ labWn ƒnyrvpow ¡speiren \n t! ˙gr! a[toû: 32 o$ mikróteron mén \s t i npántvn tôn spermátvn: –tan dè a[jhy_, meîzon tôn laxánvn \stín, kaì gínetai déndron, vste% \lyeî ntà peteinà toû o[ranoû kaì kataskhnoûn \n toîw kládoiw a[toû. 33 *A l l h n parabol|n \lálhsen a[toîw, ^Omoía \stìn = \nékrucen basileía tôn o[ranôn zúm+, ÷n laboûsa gun| ¡k r u c en e† w ˙leúrou sáta tría, £vw o˚ \zumQyh –lon. 34 Taûta pánta \lálhsen ` &Ihsoûw \n parabolaîw toîw ªxloiw, kaì xvrìw parabolêw o[k \lálei a[toîw: 35 –pvw plhrvy_ tò ]hyèn dià toû prof}tou, légontow, &Anoíjv \n parabolaîw tò stóma mou, \reújomai kekrumména ˙pò katabolêw kósmou. 36 Tóte ˙feìw toùw ªxlouw ‘lyen e†w t|n o†kían ` &Ihsoûw: kaì prosêlyon a[t! o¥ mayhtaì a[toû, légontew, Fráson =mîn

13.24 speíronti ♦ speíranti 13.33 ¡krucen ♦ \nékrucen 13.25 ¡speiren ♦ \péspeiren 13.34 o[k ♦ o[dèn 13.28 eÂpon ♦ légousin 13.35 kósmou ♦ ˆkósmou˜ 13.28 sulléjomen ♦ sulléjvmen 13.36 ` &Ihsoûw ♦ — 13.29 ¡fh ♦ fhsin 13.36 Fráson ♦ Diasáfhson 13.30 méxri ♦ £vw

28 KATA MATYAION 13.37 - 13.50 t|n parabol|n tôn zizanívn toû ˙groû. 37 ^O dè ˙pokriyeì w e p e na[toîw, ^O speírvn tò kalòn spérma \stìn ` u¥òw toû ˙nyrQpou: 38 ` dè ˙grów \stin ` kósmow: tò dè kalòn spérma, o˚toí e†sin o¥ u¥oì têw basileíaw: tà dè zizániá e†sin o¥ u¥oì toû ponhroû: 39 ` dè \xyr ò w ` speíraw a[tá \stin ` diábolow: ` dè yer i s m ò w suntéleia toû a†ônów \stin: o¥ dè yer i s t a ì ƒggeloí e†sin. 40 %V s p ero{n sullégetai tà zizánia kaì purì kaíetai, outvw% ¡stai \n t_ sunteleíŸ toû a†ônow toútou. 41 &A p o s t e l e î ` u¥òw toû ˙nyrQpou toùw ˙ggélouw a[toû, kaì sulléjousin \k têw basileíaw a[toû pánta tà skándala kaì toùw poioûntaw t|n ˙nomían, 42 kaì baloûsin a[toùw e†w t|n káminon toû purów: \keî ¡stai ` klauymòw kaì ` brugmòw tôn •d ó n t v n . 43 Tóte o¥ díkaioi \klámcousin qw ` hliow% \n t_ basileíŸ toû patròw a[tôn. ^O ¡xvn „ta ˙koúein ˙kouétv. 44 Pál i n`moía \stìn = basileía tôn o[ranôn yhsaur! kekrummén~ \n t! ˙gr!, on$ eørWn ƒnyrvpow ¡krucen: kaì ˙pò têw xarâw a[toû øpágei, kaì pánta –sa ¡xei pvleî, kaì ˙gorázei tòn ˙gròn \keînon. 45 Pálin `moía \s t ì n = basileía tôn o[ranôn ˙nyrQp~ \m p ó r ~ zhtoûnti kaloùw margarítaw: 46 ow$ eørWn £na polútimon margaríthn, ˙pelyWn pépraken pánta –sa eÂxen , kaì “górasen a[tón. 47 Pálin `moía \stìn = basileía tôn o[ranôn sag}n+ blhyeí s + e† w t|n yálassan, kaì \k pantòw génouw sunagagoús+: 48 hn,% –te \plhrQyh, ˙nabibásantew \pì tòn a†gialón, kaì kayísantew, sunélejan tà kalà e†w ˙ggeîa, tà dè saprà ¡jv ¡balon. 49 Outvw% ¡stai \n t_ sunteleíŸ toû a†ônow: \jeleúsontai o¥ ƒggeloi, kaì ˙forioûsin toùw ponh r o ù w \k més o u tôn dikaívn, 50 kaì baloûsin a[toùw e†w t|n káminon toû purów: \keî ¡stai ` klauymòw kaì ` brugmòw tôn •dóntvn.

13.37 a[toîw ♦ — 13.44 Pálin ♦ — 13.39 toû ♦ — 13.44 pánta –sa ¡xei pvleî ♦ pvleî 13.40 kaíetai ♦ ˆkata˜kaíetai pánta –sa ¡xei 13.40 toútou ♦ — 13.46 ow$ eørWn ♦ eørWn dè 13.43 ˙koúein ♦ — 13.48 ˙ggeîa ♦ ƒggh

29 13.51 - 14.9 KATA MATYAION

51 Légei a[toîw ` &Ihsoûw, Sun}kate taûta pánta; Légousin a[t!, Naí, kúrie. 52 ^O dè eÂpen a[toîw, Dià toûto pâw grammateùw mayhteuyeì we† wt|n basileían tôn o[ranôn –moió w \s t i n ˙nyrQp~ o†kodespót+, –stiw \kbállei \k toû yhsauroû a[toû kainà kaì palaiá. 53 Kaì \géneto –te \télesen ` &Ihsoûw tàw parabolàw taúta w, metêren \keîyen : 54 kaì \lyWn e†w t|n patrída a[toû \d í d a s k en a[toùw \n t_ sunagvg_ a[tôn, vste% \kpl}ttesyai a[toùw kaì légein, Póyen toút~ = sofía auth% kaì a¥ dunámeiw; 55 O[x o˚tów \stin ` toû téktonow u¥ów; O[xí = m}thr a[toû légetai Mariám, kaì o¥ ˙delfoì a[toû &Iákvbow kaì &Ivsêw kaì Símvn kaì &Ioúdaw; 56 Kaì a¥ ˙delfaì a[toû o[xì pâsai pròw =mâw e† s í n ; Póyen o{n toút~ taûta pánta; 57 Kaì \s k a n d a l í z o n t o \n a[t!. ^O dè &Ihsoûw eÂpen a[toîw, O[k ¡s t i n prof}thw ƒtimow, e† m| \n t_ patrídi a[toû kaì \n t_ o†kíŸ aøtoû. 58 Kaì o[k \poíhsen \keî dunámeiw polláw, dià t|n ˙pistían a[tôn.

&En \keín~ t! kair ! æk ous en ^Hr œd hw ` tet r ár xhw t|n 14 ˙ko|n &Ihsoû, 2 kaì eÂpen toîw paisìn a[toû, O˚tów \s t i n &I v á n n h w ` baptist}w: a[tòw “géryh ˙pò tôn nekrôn, kaì dià toûto a¥ dunámeiw \nergoûsin \n a[t!. 3 ^O gàr ^Hrœdhw krat}saw tòn &I v á n n h n ¡d h s en a[tòn kaì ¡yet o \n fulak_, dià ^H r ~ d i á d a t|n gunaîka Filíppou toû ˙delfoû a[toû. 4 *E l eg en gàr a[t! ` &Ivánnhw, O[k ¡jestín soi ¡xei n a[t}n. 5 Kaì yél v na[tòn ˙pokteînai, \fob}yh tòn ªxlon, –ti qw prof}thn a[tòn e xo n . 6 Genesívn dè ˙goménvn toû ^Hrœdou, vrx}sato& = yugáthr têw ^Hr~diádow \n t! més ~ ,kaì æresen t! ^Hrœd+: 7 –yen mey' –rkou qmológhsen a[t_ doûnai o\àn$ a†t}shtai. 8 ^H dé, probibasyeî s aøpò têw mhtròw a[têw, Dów moi, fhsín, @de \pì pínaki t|n kefal|n &Ivánnou toû baptistoû. 9 Kaì \lup}yh ` basileúw, dià dè toùw –rkouw kaì

13.51 Légei a[toîw ` &Ihsoûw ♦ — 14.3 a[tòn kaì ¡yeto \n fulak_ ♦ 13.51 kúrie ♦ — ˆa[tòn˜ kaì \n fulak_ ˙péyeto 13.52 e†w t|n basileían ♦ t_ basileíŸ 14.4 a[t! ` &Ivánnhw ♦ ` &Ivánnhw 13.54 \kpl}ttesyai ♦ \kpl}ssesyai a[t! 13.55 O[xí ♦ O[x 14.6 Genesívn dè ˙goménvn ♦ 13.55 &Ivsêw ♦ &Ivs|f Genesíoiw dè genoménoiw 13.57 a[toû kaì ♦ kaì 14.9 \lup}yh ♦ luphyeìw 14.1 tetrárxhw ♦ tetraárxhw 14.9 dè ♦ —

30 KATA MATYAION 14.10 - 14.25 toùw sunanakeiménouw \kéleusen doyênai: 10 kaì pémcaw ˙pekefálisen tòn &Ivánnhn \n t_ fulak_. 11 Kaì “néxyh = kefal| a[toû \p ìpínaki, kaì \dóyh t! korasí~: kaì ænegken t_ mhtrì a[têw. 12 Kaì proselyóntew o¥ mayhtaì a[toû ‘ran tò sôma, kaì ¡yacan a[tó: kaì \lyóntew ˙p}ggeilan t! &Ihsoû. 13 Kaì ˙koúsaw ` &I h s o û w ˙nexQ r h s en \k eî yen \n ploí~ e†w ¡r h m o n tópon kat' †dían: kaì ˙koúsantew o¥ ªxl o i “koloúyhsan a[t! pez_ ˙pò tôn pólevn. 14 Kaì \jelyWn ` &I h s o û w e d en polùn ªxlon, kaì \splagxnísyh \p' a[toîw, kaì \yer á p eu s en toùw ˙rrQstouw a[tôn. 15 &O cíaw dè genoménhw, prosêlyon a[t! o¥ mayhtaì a[toû, légontew, *Erhmów \stin ` tópow, kaì = vra% ædh parêlyen :˙póluson toùw ªxlouw, ®na ˙pelyóntew e†w tàw kQmaw ˙gorásvsin e^autoîw brQmata. 16 ^O dè &Ihsoûw eÂpen a[toîw, O[ xreían ¡xo u s i n ˙pelyeî n : dóte a[toîw ømeîw fageîn. 17 O¥ dè légousin a[t!, O[k ¡xo m en@de e† m| pénte ƒrtouw kaì dúo †xyú a w. 18 ^O dè eÂpen, Féreté moi a[toùw @de. 19 Kaì keleúsaw toùw ªxlouw ˙nakliyênai \pì toùw xórtouw, labWn toùw pénte ƒrtouw kaì toùw dúo †xyú a w, ˙nablécaw e†w tòn o[ranón, e[lóghsen, kaì klásaw ¡dvken toîw mayhtaîw toùw ƒrtouw, o¥ dè mayhtaì toîw ªxloiw. 20 Kaì ¡f a g o n pántew, kaì \xo r t á s yh s a n : kaì ‘ran tò perisseûon tôn klasmátvn, dQdeka kofínouw pl}reiw. 21 O¥ dè \syíontew ‘san ƒndrew qseì pen t a k i s xí l i o i , xv r ì w gunaikôn kaì paidívn. 22 Kaì e[yév w“nágkasen ` &Ihsoûw toùw mayhtàw \mbênai e† wtò ploîon, kaì proágein a[tòn e†w tò péran, £vw o˚ ˙polús+ toùw ªxlouw. 23 Kaì ˙polúsaw toùw ªxlouw, ˙nébh e†w tò ªrow kat' †dían proseújasyai: •cíaw dè genoménhw, mónow ‘n \k eî . 24 Tò dè ploîon ædh méson têw yalásshw ‘n, basanizómenon øpò tôn kumátvn: ‘n gàr \nantíow ` ƒnemow. 25 Tetárt+ dè fulak_ têw nuktòw ˙pêlyen pròw a[toùw ` &Ihsoûw, per i p a t ô n

14.10 tòn ♦ ˆtòn˜ 14.19 toùw xórtouw ♦ toû xórtou 14.12 sôma ♦ ptôma 14.22 ` &Ihsoûw ♦ — 14.12 a[tó ♦ a[tóˆn˜ 14.24 méson têw yalásshw ‘n ♦ 14.13 Kaì ˙koúsaw ♦ &Akoúsaw dè stadíouw polloùw ˙pò têw gêw 14.14 ` &Ihsoûw ♦ — ˙peîxen 14.15 a[toû ♦ — 14.25 ˙pêlyen ♦ ‘lyen 14.16 &Ihsoûw ♦ ˆ&Ihsoûw˜ 14.25 ` &Ihsoûw ♦ — 14.18 a[toùw @de ♦ @de a[toúw

31 14.26 - 15.5 KATA MATYAION

\p ì têw yalásshw. 26 Kaì †dóntew a[tòn o¥ mayhtaì \pì t|n yá l a s s a n peripatoûnta \taráxyh s a n , légontew –ti Fántasmá \stin: kaì ˙pò toû fóbou ¡krajan. 27 E[yév w dè \l á l h s en a[toîw ` &Ihsoûw, lég v n , Yarseîte: \gQ e†mi: m| fobeîsye. 28 &A p o k r i y e ì w dè a[t! ` Pétrow eÂpen, Kúrie, e† sù e ,kéleusón me prów se \lyeî n\p ìtà udata.% 29 ^O dè eÂpen, &E l y é .Kaì katabàw ˙pò toû ploíou ` Pétrow periepáthsen \pì tà udata,% \lyeî npròw tòn &Ihsoûn. 30 Blépvn dè tòn ƒnemon †sxuròn \fob}yh: kaì ˙rjámenow katapontízesyai ¡krajen, légvn, Kúrie, sôsón me. 31 E[yév wdè ` &Ihsoûw \kteínaw t|n xeî r a \p el á b et o a[toû, kaì légei a[t!, &Oligópiste, e†w tí \d í s t a s a w; 32 Kaì \mbántvn a[tôn e†w tò ploîon, \kópasen ` ƒnemow: 33 o¥ dè \n t! ploí~ \lyóntew prosekúnhsan a[t!, légontew, &Alhyôw yeoû u¥òw eÂ. 34 Kaì diaperásantew ‘lyon e†w t|n gên Gennhsarét. 35 Kaì \p i g n ó n t e w a[tòn o¥ ƒndrew toû tópou \keínou ˙pésteilan e†w –lhn t|n períxvron \keínhn, kaì pros}negkan a[t! pántaw toùw kakôw ¡xo n t a w: 36 kaì parekáloun a[tón, ®na mónon ßcvntai toû kraspédou toû ¥matíou a[toû: kaì –soi hcanto% diesQyhsan.

Tót e prosérxont ai t! &Ihsoû o¥ ˙pò ^Ierosolúmvn 15 grammateîw kaì Farisaîoi, légontew, 2 Dià tí o¥ mayhtaí sou parabaínousin t|n parádosin tôn presbutérvn; O[ gàr níptontai tàw xeî r a wa[tôn, –tan ƒrton \syívsin. 3 ^O dè ˙pokriyeì w e p en a[toîw, Dià tí kaì ømeîw parabaínete t|n \n t o l | n toû yeo û dià t|n parádosin ømôn; 4 ^O gàr yeò w \n et eí l a t o , légvn, Tíma tòn patéra kaì t|n mhtéra: kaí, ^O kakologôn patéra h( mhtéra yanát~ teleutátv: 5 ømeîw dè légete, $Ow ©n eÊp+ t! patrì h( t_ mhtrí, Dôron, o$ \àn \j \moû vfelhy_w,& kaì o[ m| tim}s+ tòn patéra a[toû h( t|n mhtéra

14.25 têw yalásshw ♦ t|n yálassan 14.32 \mbántvn ♦ ˙nabántvn 14.26 Kaì †dóntew a[tòn o¥ mayhtaì ♦ 14.33 \lyóntew ♦ — O¥ dè mayhtaì †dóntew a[tòn 14.34 e†w t|n gên ♦ \pì t|n gên e†w 14.26 t|n yálassan ♦ têw yalásshw 15.1 o¥ ♦ — 14.27 E[yévw ♦ E[yùw 15.1 grammateîw kaì Farisaîoi ♦ 14.27 a[toîw ` &Ihsoûw ♦ ˆ` &Ihsoûw˜ Farisaîoi kaì grammateîw a[toîw 15.2 a[tôn ♦ ˆa[tôn˜ 14.28 prów se \lyeîn ♦ \lyeîn prów se 15.4 \neteílato légvn ♦ eÂpen 14.29 ` Pétrow ♦ ˆ`˜ Pétrow 15.5 kaì ♦ — 14.29 \lyeîn ♦ kaì ‘lyen 15.5 tim}s+ ♦ tim}sei 14.30 †sxuròn ♦ ˆ†sxuròn˜ 15.5 a[toû h( t|n mhtéra ♦ —

32 KATA MATYAION 15.6 - 15.25 a[toû: 6 kaì “kurQsate t|n \ntol|n toû yeo ûdià t|n parádosin ømôn: 7 øpokritaí, kalôw proef}teusen per ìømôn &H s a fi a w, légvn, 8 &E g g í z eimoi ` laòw o˚tow t! stómati a[tôn, kaì toîw xeí l es í n me timÅ: = dè kardía a[tôn pórrv ˙péxei ˙p' \m o û . 9 Máthn dè sébontaí me, didáskontew didaskalíaw \n t á l m a t a ˙nyrQpvn. 10 Kaì proskalesámenow tòn ªxlon, e p en a[toîw, &Akoúete kaì suníete. 11 O[ tò e†serxómenon e†w tò stóma koinoî tòn ƒnyrvpon: ˙llà tò \kporeuómenon \k toû stómatow, toûto koinoî tòn ƒnyrvpon. 12 Tóte proselyóntew o¥ mayhtaì a[toû e p o n a[t!, OÂdaw –ti o¥ Farisaîoi ˙koúsantew tòn lógon \skandalísyhsan; 13 ^O dè ˙pokriyeì w e p e n ,Pâsa futeía, ÷n o[k \fúteusen ` pat}r mou ` o[rániow, \k r i z v y} s et a i . 14 *A f e t e a[toúw: `dhgoí e†sin tufloì tuflôn: tuflòw dè tuflòn \àn `dhg_, ˙mfóteroi e†w bóyunon pesoûntai. 15 &Apokriyeìw dè ` Pétrow eÂpena[t!, Fráson =mîn t|n parabol|n taúthn. 16 ^O dè &Ihsoûw eÂpen, &Akm|n kaì ømeîw ˙súnetoí \ste; 17 O·pv noeîte, –ti pân tò e† s p o r eu ó m en o n e† w tò stóma e†w t|n koilían xv r eî , kaì e†w ˙fedrôna \kbálletai; 18 Tà dè \kporeuómena \k toû stómatow \k têw kardíaw \jérxet a i , k˙keîna koinoî tòn ƒnyrvpon. 19 &E k gàr têw kardíaw \jérxontai dialogismoì ponhroí, fónoi, moixeî a i , porneîai, klopaí, ceudomarturíai, blasfhmíai: 20 taûtá \stin tà koinoûnta tòn ƒnyrvpon: tò dè ˙níptoiw xersìn fageîn o[ koinoî tòn ƒnyrvpon. 21 Kaì \jelyWn \keîyen ` &Ihsoûw ˙nexQ r h s en e† w tà mérh Túrou kaì Sidônow. 22 Kaì †doú, gun| Xananaía ˙pò tôn `rívn \k eí n v n \j el yo û s a \k r a ú g a s en a[t!, légousa, &Eléhsón me, kúr i e,u¥è Dauíd: = yugáthr mou kakôw daimonízetai. 23 ^O dè o[k ˙pekríyh a[t_ lógon. Kaì proselyóntew o¥ mayhtaì a[toû “rQtvn a[tón, légontew, &Apóluson a[t}n, –ti krázei ªpisyen =môn. 24 ^O dè ˙pokriyeì w e p en , O[k ˙pestálhn e† m| e†w tà próbata tà ˙polvlóta oÊkou &Isra}l. 25 ^H dè \lyoûsa

15.6 t|n \ntol|n ♦ tòn lógon 15.15 taúthn ♦ ˆtaúthn˜ 15.7 proef}teusen ♦ \prof}teusen 15.16 &Ihsoûw ♦ — 15.8 &Eggízei moi ♦ — 15.17 O·pv ♦ O[ 15.8 t! stómati a[tôn kaì ♦ — 15.22 \kraúgasen a[t! ♦ ¡krazen 15.12 a[toû eÂpon ♦ légousin 15.22 u¥è ♦ u¥òw 15.14 `dhgoí e†sin tufloì tuflôn ♦ 15.23 “rQtvn ♦ “rQtoun tufloí e†sin `dhgoí ˆtuflôn˜

33 15.26 - 15.39 KATA MATYAION

prosekúnhsen a[t! légousa, Kúrie, bo}yei moi. 26 ^O dè ˙pokriyeì we p en ,O[k ¡stin kalòn labeîn tòn ƒrton tôn téknvn, kaì baleîn toîw kunaríoiw. 27 ^H dè eÂpen, Naí, kúrie: kaì gàr tà kunária \syíei ˙pò tôn cixívn tôn piptóntvn ˙pò têw trapézhw tôn kurívn a[tôn. 28 Tóte ˙pokriyeì w` &Ihsoûw e p en a[t_, )V gúnai, megálh sou = pístiw: gen h y} t v soi qw yéleiw. Kaì †áyh = yugáthr a[têw ˙pò têw vraw% \keínhw. 29 Kaì metabàw \keîyen ` &Ihsoûw ‘lyen parà t|n yá l a s s a n têw Galilaíaw: kaì ˙nabàw e†w tò ªrow \káyhto \k eî . 30 Kaì prosêlyon a[t! ªxloi polloí, ¡xo n t ewmey' e^autôn xvloúw, tufloúw, kvfoúw, kulloúw, kaì e^térouw po l l o ú w,kaì ¡rrican a[toùw parà toùw pódaw toû &Ihsoû kaì \yer á p eu s en a[toúw: 31 vste% toùw ªxlouw yaumásai, blépontaw kvfoùw laloûntaw, kulloùw øgieîw, xvloùw peripatoûntaw, kaì tufloùw blépontaw: kaì \dójasan tòn yeòn &Isra}l. 32 ^O dè &Ihsoûw proskalesámenow toùw mayhtàw a[toû e p en , Splagxnízomai \pì tòn ªxlon, –ti ædh =mérai treîw prosménousín moi, kaì o[k ¡xo u s i ntí fágvsin: kaì ˙polûsai a[toù w n}steiw o[ yél v , m}pote \kluyôsin \n t_ `d!. 33 Kaì légousin a[t! o¥ mayhtaì a[toû, Póyen =mîn \n \rhmíŸ ƒrtoi tosoûtoi, vste% xortásai ªxlon tosoûton; 34 Kaì légei a[toîw ` &I h s o û w, Pósouw ƒrtouw ¡xet e; O¥ dè eÂpon, ^Eptá, kaì •líga †xyú d i a . 35 Kaì \kéleusen toîw ªxloiw ˙napeseîn \pì t|n gên: 36 kaì labWn toùw e^ptà ƒrtouw kaì toùw †xyú a w, e[ xa r i s t } s a w ¡k l a s en , kaì ¡dvken toîw mayhtaîw a[toû, o¥ dè mayhtaì t! ªxl!. 37 Kaì ¡fagon pántew kaì \xo r t á s yh s a n : kaì ‘ran tò perisseûon tôn klasmátvn, e^ptà spurídaw pl}reiw. 38 O¥ dè \s yí o n t ew ‘san tetrakisxílioi ƒndrew, xvrìw gunaikôn kaì 39 ˙nébh paidívn. Kaì ˙polúsaw toùw ªxlouw \nébh e†w tò ploîon, kaì ‘lyen e†w tà –ria Magdalá.

15.25 prosekúnhsen ♦ prosekúnei 15.36 kaì labWn ♦ ¡laben 15.30 kvfoúw kulloúw ♦ kulloúw 15.36 e[xarist}saw ♦ kaì kvfoúw e[xarist}saw 15.30 toû &Ihsoû ♦ a[toû 15.36 ¡dvken ♦ \dídou 15.31 toùw ªxlouw ♦ tòn ªxlon 15.36 a[toû ♦ — 15.31 xvloùw ♦ kaì xvloùw 15.36 t! ªxl! ♦ toîw ªxloiw 15.33 a[toû ♦ — 15.37 ‘ran tò ♦ tò 15.34 eÂpon ♦ eÂpan 15.37 e^ptà ♦ ‘ran e^ptà 15.35 \kéleusen toîw ªxloiw ♦ 15.39 Magdalá ♦ Magadán paraggeílaw t! ªxl~ 34 KATA MATYAION 16.1 - 16.17

Kaì proselyónt ew o¥ Faris aîoi kaì Sad d ouk aîoi 16 peirázontew \phrQthsan a[tòn shmeîon \k toû o[ranoû \pideîjai a[toîw. 2 ^O dè ˙pokriyeì w e p en a[toîw, &O cíaw genoménhw légete,E[día: purrázei gàr ` o[ranów. 3 Kaì prvfi, S}meron xei m Q n : purrázei gàr stugnázvn ` o[ranów. ^Upokritaí, tò mèn prósvpon toû o[ranoû ginQskete diakrínein, tà dè shmeîa tôn kairôn o[ dúnasye; 4 Geneà ponhrà kaì moixalìw shmeîon \pizhteî: kaì shmeîon o[ doy}setai a[t_, e† m| tò shmeîon &Ivnâ toû prof}tou. Kaì katalipWn a[toúw, ˙pêlyen. 5 Kaì \lyóntew o¥ mayhtaì a[toû e†w tò péran \peláyonto ƒrtouw labeîn. 6 ^O dè &Ihsoûw eÂpen a[toîw, ^Orâte kaì proséxet e˙pò têw zúmhw tôn Farisaívn kaì Saddoukaívn. 7 O¥ dè dielogízonto \n e^autoîw, lég o n t ew –ti *Artouw o[k \l á b o m en . 8 Gnoùw dè ` &Ihsoûw eÂpen a[toîw, Tí dialogízesye \n e^autoîw, •ligópistoi, –ti ƒrtouw o[k \l á b et e; 9 O·pv noeîte, o[dè mnhmoneúete toùw pénte ƒrtouw tôn pentakisxilívn, kaì pósouw kofínouw \lábete; 10 O[dè toùw e^ptà ƒrtouw tôn tetrakisxilívn, kaì pósaw spurídaw \l á b et e; 11 Pôw o[ noeîte, –ti o[ perì ƒrtou eÂpon ømîn proséxei n˙pò têw zúmhw tôn Farisaívn kaì Saddoukaívn; 12 Tóte sunêkan –ti o[k eÂpen proséxei n˙pò têw zúmhw toû ƒrtou, ˙llà ˙pò têw didaxêw tôn Farisaívn kaì Saddoukaívn. 13 &ElyWn dè ` &Ihsoûw e†w tà mérh Kaisareíaw têw Filíppou “rQta toùw mayhtàw a[toû, légvn, Tína me légousin o¥ ƒnyrvpoi eÂnai, tòn u¥òn toû ˙nyrQpou; 14 O¥ dè eÂpon, O¥ mèn &I v á n n h n tòn baptist}n: ƒlloi dè &Hlían: £teroi dè &Ieremían, h( £na tôn profhtôn. 15 Légei a[toîw, ^Umeîw dè tína me légete e n a i ; 16 &A p o k r i y e ì w dè Símvn Pétrow eÂpen, Sù e ` xristów, ` u¥òw toû yeo ûtoû zôntow. 17 Kaì ˙pokriyeì w` &Ihsoûw eÂpen a[t!, Makáriow e , Símvn Barivnâ, –ti sàrj kaì a

16.2 &Ocíaw ♦ ˆ&O cíaw 16.11 ƒrtou ♦ ƒrtvn 16.3 ^Upokritaí ♦ — 16.11 proséxein ♦ proséxete dè 16.3 dúnasye ♦ dúnasye˜ 16.12 toû ƒrtou ♦ tôn ƒrtvn 16.4 toû prof}tou ♦ — 16.13 me ♦ — 16.5 a[toû ♦ — 16.14 eÂpon ♦ eÂpan 16.8 a[toîw ♦ — 16.17 Kaì ˙pokriyeìw ♦ &Apokriyeìw dè 16.8 \lábete ♦ ¡xete

35 16.18 - 16.28 KATA MATYAION

˙pekálucén soi, ˙ll' ` pat}r mou ` \n toîw o[ranoîw. 18 K˙gW dé soi légv, –ti sù e Pét r o w,kaì \pì taút+ t_ pétrŸ o†kodom}sv mou t|n \kklhsían, kaì púlai %Aͅ dou o[ katisxúsousi n a[têw. 19 Kaì dQsv soì tàw kleîw têw basileíaw tôn o[ranôn: kaì o$ \àn d}s+w \pì têw gêw, ¡stai dedeménon \n toîw o[ranoîw: kaì o$ \àn lús+w \pì têw gêw, ¡stai leluménon \n toîw o[ranoîw. 20 Tóte diesteílato toîw mayhtaîw a[toû ®na mhdenì eÊpvsin –ti a[tów \stin &Ihsoûw ` xristów. 21 &A p ò tóte ærjato ` &Ihsoûw deiknúein toîw mayhtaîw a[toû –ti deî a[tòn ˙pelyeî n e† w ^I er o s ó l u m a , kaì pollà payeî n˙pò tôn presbutérvn kaì ˙rxierévn kaì grammatévn, kaì ˙poktanyênai, kaì t_ trít+ =mérŸ \geryênai. 22 Kaì proslabómenow a[tòn ` Pét r o w ærjato \pitimÅn a[t! légvn, %I l eQ w soi, kúrie: o[ m| ¡stai soi toûto. 23 ^O dè strafeìw e p ent! Pétr~, %Upage •písv mou, Satanâ, skándalon mou e : –ti o[ froneîw tà toû yeo û ,˙llà tà tôn ˙nyrQpvn. 24 Tóte ` &I h s o û w e p en toîw mayhtaîw a[toû, EÊ tiw yél ei •písv mou \l yeî n , ˙parnhsásyv e^autón, kaì ˙rátv tòn stauròn a[toû, kaì ˙kolouyeí t v moi. 25 $O wgàr ©n yél +t|n cux|n a[toû sôsai ˙polései a[t}n: ow$ d' ©n ˙polés+ t|n cux|n a[toû £n ek en \m o û eø r } s ei a[t}n: 26 tí gàr vfeleîtai& ƒnyrvpow \àn tòn kósmon –lon kerd}s+, t|n dè cux|n a[toû zhmivy_; (H tí dQsei ƒnyrvpow ˙ntállagma têw cuxêw a[toû; 27 Méllei gàr ` u¥òw toû ˙nyrQpou ¡rxes ya i\n t_ dój+ toû patròw a[toû metà tôn ˙ggélvn a[toû, kaì tóte ˙podQsei e^kást~ katà t|n prâjin a[toû. 28 &A m | n légv ømîn, e†sín tinew @de e^stôtew, o®tinew o[ m| geú s v n t a i ya n á t o u , £v w ©n Êdvsin tòn u¥òn toû ˙nyrQpou \rxómenon \n t_ basileíŸ a[toû.

16.19 Kaì dQsv ♦ DQsv 16.23 mou e ♦ e \moû 16.19 kleîw ♦ kleîdaw 16.25 ©n yél+ ♦ \àn yél+ 16.20 a[toû ♦ — 16.26 vfeleîtai& ♦ vfelhy}setai& 16.20 &Ihsoûw ♦ — 16.28 e†sín ♦ –ti e†sín 16.21 ˙pelyeîn e†w ^Ierosóluma ♦ e†w 16.28 @de ♦ tôn @de ^Ierosóluma ˙pelyeîn 16.28 e^stôtew ♦ e^stQtvn

36 KATA MATYAION 17.1 - 17.15

Kaì mey' =mér aw ¢j par al amb ánei ` &Ihsoûw tòn 17 Pétron kaì &I á k v b o n kaì &Ivánnhn tòn ˙delfòn a[toû, kaì ˙naférei a[toùw e†w ªrow øchlòn kat' †dían. 2 Kaì metemorf Q yh ¡m p r o s yen a[tôn, kaì ¡lamcen tò prósvpon a[toû qw ` hliow,% tà dè ¥mátia a[toû \g én o n t o leukà qw tò \géneto fôw. 3 Kaì †doú, vfyhsan* a[toîw Mvsêw kaì &Hlíaw, met ' a[toû sullaloûntew. 4 &A p o k r i y e ì w dè ` Pétrow eÂpen t! &I h s o û , kúrie, kalón \stin =mâw @de eÂnai: e† yél ei w, poi}svmen @de treîw skhnáw, soì mían, kaì Mvs_ mían, kaì mían &HlíŸ. 5 *E t i a[toû laloûntow, †doú, nefélh fvtein| \p es k í a s en a[toúw: kaì †doú, fvn| \k têw nefélhw, lég o u s a , O˚tów \stin ` u¥ów mou ` ˙gaphtów, \n > e[dókhsa: a[toû ˙koúete. 6 Kaì ˙koúsantew o¥ mayhtaì ¡peson \pì prósvpon a[tôn, kaì \f o b } yh s a n sfódra. 7 Kaì proselyWn ` &Ihsoûw hcato% a[tôn kaì eÂpen, &Egéryhte kaì m| fobeîsye. 8 &Epárantew dè toùw •fyalmoùw a[tôn, o[déna eÂdon, e† m| tòn &Ihsoûn mónon. 9 Kaì katabainóntvn a[tôn \k toû ªrouw, \neteílato a[toîw ` &Ihsoûw, lég v n ,Mhdenì eÊphte tò –rama, £vw o˚ ` u¥òw toû ˙nyrQpou \k nek r ô n ˙nast_. 10 Kaì \phrQthsan a[tòn o¥ mayhtaì a[toû légontew, Tí o{n o¥ grammateîw légousin –ti &H l í a n deî \lyeî n prôton; 11 ^O dè &Ihsoûw ˙pokriyeì w e p en a[toîw, &Hlíaw mèn ¡rxet a i prôton, kaì ˙pokatast}sei pánta: 12 légv dè ømîn –ti &Hlíaw ædh ‘lyen ,kaì o[k \pégnvsan a[tón, ˙llà \p o í h s a n \n a[t! –sa “yél h s a n : outvw% kaì ` u¥òw toû ˙nyrQpou méllei pásxei nøp' a[tôn. 13 Tóte sunêkan o¥ mayhtaì –ti perì &Ivánnou toû baptistoû eÂpen a[toîw. 14 Kaì \lyóntvn a[tôn pròw tòn ªxlon, prosêlyen a[t! ƒnyrvp o w gonupetôn a[tòn 15 kaì légvn, Kúrie, \léhsón mou tòn u¥ón, –ti selhniázetai kaì kakôw pásxei : pollákiw gàr

17.2 \génonto ♦ \géneto 17.7 proselyWn ♦ prosêlyen 17.3 vfyhsan* ♦ vfyh* 17.7 hcato% a[tôn kaì ♦ kaì a^ cámenow 17.3 Mvsêw ♦ Mvüsêw a[tôn 17.3 met' a[toû sullaloûntew ♦ 17.8 tòn ♦ a[tòn sullaloûntew met' a[toû 17.9 ˙nast_ ♦ \gery_ 17.4 poi}svmen ♦ poi}sv 17.10 a[toû ♦ — 17.4 Mvs_ ♦ Mvüseî 17.11 &Ihsoûw ♦ — 17.4 mían &HlíŸ ♦ &HlíŸ mían 17.11 a[toîw ♦ — 17.5 a[toû ˙koúete ♦ ˙koúete a[toû 17.11 prôton ♦ — 17.6 ¡peson ♦ ¡pesan 17.14 a[tôn ♦ —

37 17.16 - 17.27 KATA MATYAION

píptei e†w tò pûr, kaì pollákiw e†w tò udvr.% 16 Kaì pros}negka a[tòn toîw mayhtaîw sou, kaì o[k “dun}yhsan a[tòn yer a p eû s a i . 17 &A p o k r i y e ì w dè ` &Ihsoûw eÂpen, )V geneà ƒpistow kaì diestramménh, £vw póte ¡somai mey' ømôn; %Evw póte ˙néjomai ømôn; Féreté moi a[tòn @de. 18 Kaì \petímhsen a[t! ` &I h s o û w, kaì \jêlyen ˙p' a[toû tò daimónion, kaì \yer a p eú yh ` paîw ˙pò têw vraw% \keínhw. 19 Tóte proselyóntew o¥ mayhtaì t! &Ihsoû kat' †dían eÂpon, Dià tí =meîw o[k “dun}yhmen \kbaleîn a[tó; 20 ^O dè &Ihsoûw eÂpen a[toîw, Dià t|n ˙pistían ømôn. &Am|n gàr légv ømîn, \àn ¡xh t epístin qw kókkon sinápevw, \reîte t! ªrei toút~, Metábhyi ¡nteûyen \k eî , kaì metab}setai: kaì o[dèn ˙dunat}sei ømîn. 21 Toûto dè tò génow o[k \kporeúetai e† m| \n proseux_ kaì nhsteíŸ. 22 &A n a s t r e f o m é n v n dè a[tôn \n t_ GalilaíŸ, eÂpen a[toîw ` &Ihsoûw, Mél l ei ` u¥òw toû ˙nyrQpou paradídosyai e†w xeî r a w ˙nyrQpvn, 23 kaì ˙poktenoûsin a[tón, kaì t_ trít+ =mérŸ \gery}setai. Kaì \lup}yhsan sfódra. 24 &E l yó n t v n dè a[tôn e†w Kapernaoúm, prosêlyon o¥ tà dídraxma lambánontew t! Pét r ~ kaì eÂpon, ^O didáskalow ømôn o[ teleî tà dídraxma; 25 Légei, Naí. Kaì –te e†sêlyen e†w t|n o†kían, proéfyasen a[tòn ` &Ihsoûw, lég v n ,Tí soi dokeî, Símvn; O¥ basileîw têw gêw ˙pò tínvn lambánousin télh h( kênson; &Apò tôn u¥ôn a[tôn, h( ˙pò tôn ˙llotrívn; 26 Légei a[t! ` Pétrow, &Apò tôn ˙llotrívn. *Efh a[t! ` &Ihsoûw, *A r a ge \leúyer o í e† s i n o¥ u¥oí. 27 %I n a dè m| skandalísvmen a[toúw, poreuyeì w e† w t|n yálassan bále ƒgkistron, kaì tòn ˙nabánta ˙nabaínonta prôton †xyù nÓron: kaì ˙noíjaw tò stóma a[toû, eør}seiw statêra: \keînon labWn dòw a[toîw ˙ntì \moû kaì soû.

17.17 ¡somai mey' ømôn ♦ mey' ømôn 17.24 Kapernaoúm ♦ Kafarnaoùm ¡somai 17.24 eÂpon ♦ eÂpan 17.20 &Ihsoûw eÂpen ♦ légei 17.24 teleî tà ♦ teleî ˆtà˜ 17.20 ˙pistían ♦ •ligopistían 17.25 –te e†sêlyen ♦ \lyónta 17.20 Metábhyi ¡nteûyen ♦ Metába 17.26 Légei a[t! ` Pétrow ♦ E†póntow ¡nyen dé 17.21 — 17.27 t|n ♦ — 17.22 &Anastrefoménvn ♦ 17.27 ˙nabaínonta ♦ ˙nabánta Sustrefoménvn

38 KATA MATYAION 18.1 - 18.14

&En \keín+ t_ vr% Ÿprosêlyon o¥ mayhtaì t! &Ihsoû, 18 légontew, Tíw ƒra meízvn \stìn \n t_ basileíŸ tôn o[ranôn; 2 Kaì proskalesámenow ` &Ihsoûw paidíon ¡sthsen a[tò \n més ~a[tôn, 3 kaì eÂpen, &Am|n légv ømîn, \àn m| strafête kaì génhsye qw tà paidía, o[ m| e†sélyhte e†w t|n bas i l eí a n tôn o[ranôn. 4 %O stiw o{n tapeinQseie^autòn qw tò paidíon toûto, o˚tów \stin ` meízvn \n t_ basileíŸ tôn o[ranôn. 5 Kaì ow$ \àn déjhtai paidíon toioûton ¢n \pì t! •nómatí mou, \m è déxet a i : 6 $O wd' ©n skandalís+ £na tôn mikrôn toútvn tôn pisteuóntvn e†w \mé, sumférei a[t! ®na kremasy_ múlow •nikòw e†w tòn tráxhlon a[toû, kaì katapontisy_ \n t! pel á g ei têw yalásshw. 7 O[aì t! kósm~ ˙pò tôn skandálvn: ˙nágkh gár \stin \lyeî ntà skándala: pl|n o[aì t! ˙nyrQp~ \keín~, di' o˚ tò skándalon ¡rxet a i . 8 E† dè = xeí rsou h( ` poúw sou skandalízei se, ¡kkocon a[tà kaì bále ˙pò soû: kalón soi \s t ì n e† s el yeî n e† w t|n zv|n xvlòn h( kullón, h( dúo xeîraw h( dúo pódaw ¡xonta blhyênai e†w tò pûr tò a†Qnion. 9 Kaì e† ` •fyalmów sou skandalízei se, ¡j el ea[tòn kaì bále ˙pò soû: kalón soi \stìn monófyalmon e† w t|n zv|n e†selyeî n , h( dúo •fyalmoùw ¡xo n t a blhyênai e†w t|n géen n a n toû purów. 10 ^O râte m| katafron}shte e^nòw tôn mikrôn toútvn, légv gàr ømîn –ti o¥ ƒggeloi a[tôn \n o[ranoîw dià pantòw blépousin tò prósvpon toû patrów mou toû \n o[ranoîw. 11 )Hlyen gàr ` u¥òw toû ˙nyrQpou sôsai tò ˙polvlów. 12 Tí ømîn dokeî; &Eàn génhtaí tini ˙nyrQp~ e^katòn próbata, kaì planhy_ ¢n \j a[tôn: o[xì ˙feìw tà \nen}konta \n n éa , \p ì tà ªrh poreuyeì w zhteî tò planQmenon; 13 Kaì \àn génhtai eøreîn a[tó, ˙m|n légv ømîn –ti xaírei \p' a[t! mâ l l o n , h( \pì toîw \nen}konta \nnéa toîw m| peplanhménoiw. 14 Outvw% o[k ¡s t i n yél h m a ¡m p r o s yen toû patròw ømôn toû \n o[ranoîw, ®na ˙pólhtai e

18.2 ` &Ihsoûw ♦ — 18.8 xvlòn h( kullón ♦ kullòn h( 18.5 paidíon toioûton ¢n ♦ ¢n paidíon xvlòn toioûto 18.11 — 18.6 e†w tòn ♦ perì tòn 18.12 ˙feìw ♦ ˙f}sei 18.7 \stin ♦ — 18.12 poreuyeìw ♦ kaì poreuyeìw 18.7 \keín~ ♦ — 18.14 e

39 18.15 - 18.30 KATA MATYAION

15 &E à n dè a^ mart}s+ e†w sè ` ˙delfów sou, upage% kaì ¡l eg j o na[tòn metajù soû kaì a[toû mónou. &Eán sou ˙koús+, \k ér d h s a w tòn ˙delfón sou: 16 \à n dè m| ˙koús+, parálabe metà soû ¡t i £n a h( dúo, ®na \pì stómatow dúo martúrvn h( triôn stay_ pân ]êma: 17 \à ndè parakoús+ a[tôn, e†pè t_ \k k l h s í Ÿ : \à n dè kaì têw \kklhsíaw parakoús+, ¡stv soi vsper% ` \yn i k ò w kaì ` telQnhw. 18 &A m | n légv ømîn, –sa \àn d}shte \pì têw gêw, ¡stai dedeména \n t! o[ran!: kaì –sa \àn lúshte \pì têw gêw, ¡stai leluména \n t! o[ran!. 19 Pálin ˙m|n légv ømîn, –ti \àn dúo ømôn sumfvn}svsin \pì têw gêw perì pantòw prágmatow o˚ \à na†t}svntai, gen}setai a[toîw parà toû patrów mou toû \n o[ranoîw. 20 O˚ gár e†sin dúo h( treîw sunhgménoi e†w tò \mòn ªnoma, \keî e†mì \n més~ a[tôn. 21 Tóte proselyWn a[t! ` Pétrow eÂpen, Kúrie, posákiw a^ ma r t } s ei e† w \m è ` ˙delfów mou, kaì ˙f}sv a[t!; %Evw e^ptákiw; 22 Légei a[t! ` &Ihsoûw, O[ lég vsoi £vw e^ptákiw, ˙ll' £vw e^bdomhkontákiw e^ptá. 23 Dià toûto qmoiQyh = basileía tôn o[ranôn ˙nyrQp~ basileî, ow$ “yél h s en sunârai lógon metà tôn doúlvn a[toû. 24 &A r j a m é n o u dè a[toû sunaírein, proshnéxyh a[t! e

18.15 e†w sè ♦ ˆe†w sè˜ 18.22 ˙ll' ♦ ˙llà 18.15 kaì ¡legjon ♦ ¡legjon 18.25 a[toû prayênai ♦ prayênai 18.18 dedeména \n t! ♦ dedeména \n 18.25 a[toû kaì ♦ kaì 18.18 leluména \n t! ♦ leluména \n 18.25 eÂxen ♦ ¡xei 18.19 ˙m|n ♦ ˆ˙m|n˜ 18.26 Kúrie ♦ — 18.19 ømôn sumfvn}svsin ♦ 18.26 soi ˙podQsv ♦ ˙podQsv soi sumfvn}svsin \j ømôn 18.28 moi ♦ — 18.21 a[t! ` Pétrow eÂpen ♦ ` Pétrow 18.29 e†w toùw pódaw a[toû ♦ — eÂpen a[t!

40 KATA MATYAION 18.31 - 19.9

æyel en ,˙llà ˙pelyWn ¡balen a[tòn e†w fulak}n, £vw o˚ ˙pod! tò •feilómenon. 31 &I d ó n t ew dè o¥ súndouloi a[toû tà genómena \lup}yhsan sfódra: kaì \lyóntew diesáfhsan t! kurí~ e^autôn pánta tà genómena. 32 Tóte proskalesámenow a[tòn ` kúriow a[toû légei a[t!, Doûle ponhré, pâsan t|n •feil|n \keínhn ˙fêká soi, \peì parekálesáw me: 33 o[k ¡dei kaì sè \l eê s a itòn súndoulón sou, qw kaì \gQ se “léhsa; 34 Kaì •rgisyeì w` kúriow a[toû parédvken a[tòn toîw basanistaîw, £vw o˚ ˙pod! pân tò •feilómenon a[t!. 35 Outvw% kaì ` pat}r mou ` \pourániow poi}sei ømîn, \àn m| ˙fête £kastow t! ˙delf! a[toû ˙pò tôn kardiôn ømôn tà paraptQmata a[tôn.

Kaì \géneto –te \télesen ` &Ihsoûw toùw lógouw 19 toúto u w,metêren ˙pò têw Galilaíaw, kaì ‘lyen e†w tà –ria têw &I o u d a í a w péran toû &Iordánou. 2 Kaì “koloúyhsan a[t! ªxloi polloí, kaì \yer á p eu s en a[toùw \keî. 3 Kaì prosêlyon a[t! o¥ Farisaîoi peirázontew a[tón, kaì légontew a[t!, E† ¡jestin ˙nyrQp~ ˙polûsai t|n gunaîka a[toû katà pâsan a†tían; 4 ^O dè ˙pokriyeì w e p en a[toîw, O[k ˙négnvte –ti ` poi}saw ˙p' ˙rxêw ƒrsen kaì yêlu \p o í h s e n a[toúw, 5 kaì eÂpen, %Eneken toútou kataleícei ƒnyrvpow tòn patéra kaì t|n mhtéra, kaì patéra a[toû proskollhy}setai t_ gunaikì a[toû, kaì ¡sontai o¥ dúo e†w kollhy}setai sárka mían; 6 %V s t eo[kéti e†sìn dúo, ˙llà sàrj mía: o$ o{n ` yeò wsunézeujen, ƒnyrvpow m| xvrizétv. 7 Légousin a[t!, Tí o{n Mvsêw \neteílato doûnai biblíon ˙postasíou, kaì ˙polûsai a[t}n; 8 Légei a[toîw –ti Mvsêw pròw t|n sklhroka r d í a n ømôn \pétrecen ømîn ˙polûsai tàw gunaîkaw ømôn: ˙p' ˙rxêw dè o[ gégonen outvw.% 9 Légv dè ømîn –ti ow$ ©n ˙p o l ú s + t|n gunaîka a[toû, m| \pì porneíŸ, kaì gam}s+ ƒllhn, moixâtai: kaì ` ˙poleluménhn gam}saw moixâtai.

18.30 o˚ ♦ — 19.4 poi}saw ♦ ktísaw 18.31 dè ♦ o{n 19.5 %Eneken ♦ %Eneka 18.33 kaì \gQ ♦ k˙gW 19.5 proskollhy}setai ♦ 18.34 a[t! ♦ — kollhy}setai 18.35 \pourániow ♦ o[rániow 19.7 Mvsêw ♦ Mvüsêw 18.35 tà paraptQmata a[tôn ♦ — 19.7 a[t}n ♦ ˆa[t}n˜ 19.3 o¥ ♦ — 19.8 Mvsêw ♦ Mvüsêw 19.3 a[t! E† ♦ E† 19.9 kaì ` ˙poleluménhn gam}saw 19.4 a[toîw ♦ — moixâtai ♦ —

41 19.10 - 19.24 KATA MATYAION

10 Légousin a[t! o¥ mayhtaì a[toû, E† outvw% \stìn = a†tía toû ˙nyrQpou metà têw gunaików, o[ sumférei gamêsai. 11 ^O dè e p ena[toîw, O[ pántew xvroûsin tòn lógon toûton, ˙ll' o

19.10 a[toû ♦ ˆa[toû˜ E

42 KATA MATYAION 19.25 - 20.9 basileían toû yeo û e† s el yeî n . 25 &A k o ú s a n t e w dè o¥ mayhtaì a[toû \jepl}ssonto sfódra, légontew, Tíw ƒra dúnatai svyênai; 26 &E m b l éc a w dè ` &Ihsoûw eÂpen a[toîw, Parà ˙nyrQpoiw toûto ˙dúnatón \stin, parà dè ye! pánta dunatá. dunatá \stin 27 Tóte ˙pokriyeì w ` Pét r o w e p en a[t!, &Idoú, =meîw ˙f}kamen pánta kaì “kolouy}samén soi: tí ƒra ¡stai =mîn; 28 ^O dè &I h s o û w e p en a[toîw, &Am|n légv ømîn –ti ømeîw o¥ ˙kolouy}santéw moi, \n t_ paliggenesíŸ –tan kayís+ ` u¥òw toû ˙nyrQpou \pì yrónou dójhw a[toû, kayísesye kaì ømeîw \p ìdQdeka yrónouw, krínontew tàw dQdeka fulàw toû &Isra}l. 29 Kaì pâw –w ˙fêken o†kíaw, h( ˙delfoúw, h( ˙delfáw, h( patéra, h( mhtéra, h( gunaîka, h( ték n a , h( ˙groúw, £neken toû •nómatów mou, e^katontaplasíona l}cetai, kaì zv|n a†Qnion klhronom}sei. 30 Polloì dè ¡sontai prôtoi ¡sxatoi, kaì ¡sxatoi prôtoi.

^O moía gár \stin = bas il eía tôn o[r anôn ˙nyr Qp ~ 20 o†kodespót+, –stiw \jêlyen ßma prv› misyQsasyai \r g á t a w e† w tòn ˙mpelôna a[toû. 2 Kaì sumfvn}saw metà tôn \r g a t ô n \k dhnaríou t|n =méran, ˙pésteilen a[toùw e†w tòn ˙mpelôna a[toû. 3 Kaì \jelyWn perì tríthn vran,% eÂden ƒllouw e^stôtaw \n t_ ˙gorÅ ˙rgoúw: 4 kaì \keínoiw eÂpen, ^U p á g et e kaì ømeîw e†w tòn ˙mpelôna, kaì o$ \àn ” díkaion dQsv ømîn. 5 O¥ dè ˙pêlyon. Pálin \jelyWn perì £kthn kaì \n á t h n vran,% \poíhsen qsaútvw. 6 Perì dè t|n e^ndekáthn vran% \jelyQn, e˚ren ƒllouw e^stôtaw ˙rgoúw, kaì légei a[toîw, Tí @de e^st}kate –lhn t|n =méran ˙rgoí; 7 Légousin a[t!, %Oti o[deìw =mâw \misyQsato. Légei a[toîw, ^Upágete kaì ømeîw e†w tòn ˙mpelôna, kaì o$ \àn ” díkaion l}cesye. 8 &O cíaw dè genoménhw légei ` kúriow toû ˙mpelônow t! \p i t r ó p ~ a[toû, Káleson toùw \rgátaw, kaì ˙pódow a[toîw tòn misyón, ˙rjámenow ˙pò tôn \sxátvn £vw tôn prQtvn. 9 Kaì \l yó n t ew o¥ perì t|n e^ndekáthn vran% ¡labon ˙nà dhnárion.

19.24 e†selyeîn ♦ — 20.2 Kaì sumfvn}saw ♦ Sumfvn}saw 19.25 a[toû ♦ — dè 19.28 kayísesye ♦ kay}sesye 20.5 \jelyWn ♦ ˆdè˜ \jelyWn 19.29 –w ♦ –stiw 20.6 vran% ♦ — 19.29 h( gunaîka ♦ — 20.6 ˙rgoúw ♦ — 19.29 l}cetai ♦ l}mcetai 20.7 kaì o$ \àn ” díkaion l}cesye ♦ —

43 20.10 - 20.24 KATA MATYAION

10 &E l y ó n t e w dè o¥ prôtoi \nómisan –ti pleîona l}contai: kaì ¡l a b o n kaì a[toì ˙nà dhnárion. 11 Labóntew dè \gógguzon katà toû o†kodespótou, 12 légontew –ti O˚toi o¥ ¡sxatoi mían vran% \poíhsan, kaì Êsouw =mîn a[toùw \poíhsaw, toîw bastásasin tò bárow têw =méraw kaì tòn kaúsvna. 13 ^O dè ˙pokriyeì w e p en e^nì a[tôn, ^Etaîre, o[k ˙dikô se: o[xì dhnaríou sunefQnhsáw moi; 14 )A r o n tò sòn kaì upage:% yél v dè toút~ t! \sxát~ doûnai qw kaì soí. 15 (H o[k ¡jestín moi poiêsai o$ yél v\n toîw \moîw; E† ` •fyalmów sou ponhrów \stin, –ti \gW ˙gayów e†mi; 16 Outvw% ¡sontai o¥ ¡sxatoi prôtoi, kaì o¥ prôtoi ¡sxatoi: polloì gàr e† s i nklhtoí, •lígoi dè \klektoí. 17 Kaì ˙nabaínvn ` &Ihsoûw e†w ^Ierosóluma parélaben toùw dQdeka mayhtàw kat' †dían \n t_ `d!, kaì eÂpen a[toîw, 18 &I d o ú , ˙nabaínomen e†w ^Ierosóluma, kaì ` u¥òw toû ˙nyrQpou paradoy}setai toîw ˙rxiereûsin kaì grammateûsin: kaì katakrinoûsin a[tòn yanát~, 19 kaì paradQsousin a[tòn toîw ¡yn es i n e† w tò \mpaîjai kaì mastigôsai kaì staurôsai: kaì t_ trít+ =mérŸ ˙nast}setai. 20 Tóte prosêlyen a[t! = m}thr tôn u¥ôn Zebedaíou metà tôn u¥ôn a[têw, proskunoûsa kaì a†toûsá ti par' a[toû. 21 ^O dè eÂpen a[t_, Tí yél ei w;Légei a[t!, E†pè ®na kayísvsin o˚t o io¥ dúo u¥oí mou, e

20.10 &Elyóntew dè ♦ Kaì \lyóntew 20.17 mayhtàw ♦ ˆmayhtàw˜ 20.10 pleîona ♦ pleîon 20.17 \n t_ `d! kaì ♦ kaì \n t_ `d! 20.10 l}contai ♦ l}mcontai 20.19 ˙nast}setai ♦ \gery}setai 20.10 kaì a[toì ˙nà dhnárion ♦ ˆtò˜ 20.20 par' ♦ ˙p' ˙nà dhnárion kaì a[toí 20.22 h( tò báptisma o$ \gW baptízomai 20.12 –ti ♦ — baptisyênai ♦ — 20.13 eÂpen e^nì a[tôn ♦ e^nì a[tôn eÂpen 20.23 Kaì légei ♦ Légei 20.15 (H ♦ ˆ(H˜ 20.23 kaì tò báptisma o$ \gW 20.15 poiêsai o$ yélv ♦ o$ yélv poiêsai baptízomai baptisy}sesye ♦ — 20.15 E† ♦ (H 20.23 mou o[k ♦ o[k 20.16 polloì gàr e†sin klhtoí •lígoi dè 20.23 doûnai ♦ ˆtoûto˜ doûnai \klektoí ♦ —

44 KATA MATYAION 20.25 - 21.6 dúo ˙delfôn. 25 ^O dè &Ihsoûw proskalesámenow a[toùw eÂpen, OÊdate –ti o¥ ƒrxontew tôn \yn ô nkatakurieúousin a[tôn, kaì o¥ megáloi katejousiázousin a[tôn. 26 O[x outvw% dé ¡stai \n ømîn: ˙ll' ow$ \àn yél +\n ømîn mégaw genésyai ¡stai ømôn diákonow: 27 kaì ow$ \àn yél +\n ømîn eÂnai prôtow ¡stv ømôn doûlow: 28 vsper% ` u¥òw toû ˙nyrQpou o[k ‘lyen diakonhyênai, ˙llà diakonêsai, kaì doûnai t|n cux|n a[toû lútron ˙ntì pollôn. 29 Kaì \kporeuoménvn a[tôn ˙pò &IerixQ, “koloúyhsen a[ t ! ªxlow polúw. 30 Kaì †doú, dúo tufloì kay}menoi parà t|n `dón, ˙koúsantew –ti &Ihsoûw parágei, ¡krajan, légontew, &E l éh s o n =mâw, kúrie, u¥òw Dauíd. 31 ^O dè ªxl o w \p et í m h s en a[toîw ®na sivp}svsin. O¥ dè meîzon ¡krazon, légontew, &E l éh s o n =mâw, kúrie, u¥òw Dauíd. 32 Kaì stàw ` &Ihsoûw \f Q n h s en a[toúw, kaì eÂpen, Tí yél et e poi}sv ømîn; 33 Légousin a[t!, Kúrie, ®na ˙noixyô s i n =môn o¥ •fyalmoí. 34 Splagxnisyeì wdè ` &Ihsoûw hcato% tôn •fyalmôn a[tôn: kaì e[ yév w˙néblecan a[tôn o¥ •fyalmoí, kaì “koloúyhsan a[t!.

Kaì –te æggis an e†w ^Ier os ól uma, kaì ‘lyon e†w 21 Bhysfagê pròw tò ªrow tôn &Elaiôn, tóte ` &Ihsoûw Bhyfagê ˙pésteilen dúo mayhtáw, 2 légvn a[toîw, Poreúyhte e†w t|n kQmhn t|n ˙pénanti ømôn, kaì e[yév w eø r } s et e ªnon dedeménhn, kaì pôlon met' a[têw: lúsantew ˙gágeté moi. 3 Kaì \á ntiw ømîn eÊp+ ti, \reîte –ti ^O kúriow a[tôn xreían ¡xei : e[ yév w dè ˙postéllei a[toúw. 4 Toûto dè –lon gégonen, ®na plhrvy_ tò ]hyèn dià toû prof}tou, légontow, 5 EÊpate t_ yu g a t r ì SiQn, &Idoú, ` basileúw sou ¡r xet a í soi, pra°w kaì \p i b eb h k W w \p ì ªnon kaì pôlon u¥òn øpozugíou. 6 Poreuyén t ew dè o¥ mayhtaí, kaì poi}santew kayWw prosétajen a[toîw `

20.26 dé ♦ — 21.1 Bhysfagê pròw ♦ Bhyfag| e†w 20.27 \àn ♦ ©n 21.1 ` ♦ — 20.27 ¡stv ♦ ¡stai 21.2 Poreúyhte ♦ Poreúesye 20.30 kúrie ♦ ˆkúrie˜ 21.2 ˙pénanti ♦ katénanti 20.31 ¡krazon ♦ ¡krajan 21.3 e[yévw dè ˙postéllei ♦ e[yùw dè 20.33 ˙noixyôsin =môn o¥ •fyalmoí ♦ ˙posteleî ˙noigôsin o¥ •fyalmoì =môn 21.4 –lon ♦ — 20.34 •fyalmôn ♦ •mmátvn 21.5 pôlon ♦ \pì pôlon 20.34 a[tôn o¥ •fyalmoí ♦ — 21.6 prosétajen ♦ sunétajen

45 21.7 - 21.21 KATA MATYAION

&I h s o û w, 7 ægagon t|n ªnon kaì tòn pôlon, kaì \péyh k a n\p á n v a[tôn tà ¥mátia a[tôn, kaì \pekáyisen \pánv a[tôn. 8 ^O dè pleîstow ªxlow ¡strvsan e^autôn tà ¥mátia \n t_ `d!: ƒlloi dè ¡kopton kládouw ˙pò tôn déndrvn, kaì \s t r Q n n u o n \n t_ `d!. 9 O¥ dè ªxloi o¥ proágontew kaì o¥ ˙kolouyoûntew ¡k r a z o n , légontew, ^Vsannà t! u¥! Dauíd: E[loghménow ` \r xó m en o w \n •nómati kuríou: ^Vsannà \n toîw øcístoiw. 10 Kaì e†selyóntow a[toû e† w ^I er o s ó l u m a , \s eí s yh pâsa = póliw, lég o u s a , Tíw \stin o˚tow; 11 O¥ dè ªxloi ¡legon, O˚tów \stin &Ihsoûw ` prof}thw, ` ˙pò Nazarèttêw Galilaíaw. 12 Kaì e†sêlyen ` &Ihsoûw e†w tò ¥eròn toû yeo û ,kaì \j éb a l en pántaw toùw pvloûntaw kaì ˙gorázontaw \n t! ¥er ! , ka ìtàw trapézaw tôn kollubistôn katéstrecen, kaì tàw kayéd r a w tôn pvloúntvn tàw peristeráw. 13 Kaì légei a[toîw, Gégraptai, ^O oÂków mou oÂkow proseuxêw klhy}setai: ømeîw dè a[tòn \poi}sate sp}laion l+stôn. 14 Kaì prosêlyon a[t! xv l o ì kaì tufloì \n t! ¥er ! : kaì \yer á p eu s en a[toúw. 15 &I d ó n t ew dè o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ grammateîw tà yaumásia a$ \p o í h s en , kaì toùw paîdaw krázontaw \n t! ¥er ! , kaì légontaw, ^V s a n n à t! u¥! Dauíd, “ganákthsan, 16 kaì eÂpon a[t!, &A k o ú e i w tí o˚toi légousin; ^O dè &Ihsoûw légei a[toîw, Naí: o[dépo t e˙négnvte –ti &Ek stómatow nhpívn kaì yhlazóntvn kathrtísv aÂnon; 17 Kaì katalipWn a[toùw \jêlyen ¡jv têw pólevw e†w Bhyanían, kaì h[lísyh \keî. 18 Prv›aw dè \panágvn e†w t|n pólin, \peínasen: 19 kaì †dWn sukên mían \pì têw `doû, ‘lyen \p' a[t}n, kaì o[dèn e˚ren \n a[t_ e† m| fúlla mónon: kaì légei a[t_, Mhkéti \k soû karpòw génhtai e†w tòn a†ôna. Kaì \jhrányh paraxrêma = sukê. 20 Kaì †dóntew o¥ mayhtaì \ya ú m a s a n , légontew, Pôw paraxrêma \jhrányh = sukê; 21 &A p o k r i y e ì w dè ` &Ihsoûw eÂpen a[toîw, &Am|n légv ømîn, \àn ¡xh t epístin, kaì m| diakriyête, o[ mónon tò têw sukêw poi}sete, ˙llà k©n t!

21.7 \péyhkan \pánv ♦ \péyhkan \p' 21.12 toû yeoû ♦ — 21.7 a[tôn kaì ♦ kaì 21.13 \poi}sate ♦ poieîte 21.9 kaì ♦ a[tòn kaì 21.14 xvloì kaì tufloì ♦ tufloì kaì 21.11 &Ihsoûw ` prof}thw ♦ ` prof}thw xvloì &Ihsoûw 21.15 krázontaw ♦ toùw krázontaw 21.11 Nazarèt ♦ Nazarèy 21.16 eÂpon ♦ eÂpan 21.12 ` ♦ — 21.18 Prv›aw ♦ Prv›

46 KATA MATYAION 21.22 - 21.34

ªrei toút~ eÊphte, *Aryhti kaì bl}yhti e†w t|n yálassan, 22 gen}setai. Kaì pánta –sa \à n a†t}shte \n t_ proseux_, ©n pisteúontew, l}cesye. 23 Kaì \lyónti a[t! e†w tò ¥erón, prosêlyon a[t! didáskonti o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ presbúteroi toû laoû, légontew, &En poíŸ \jousíŸ taûta poieîw; Kaì tíw soi ¡dvken t|n \jousían taúthn; 24 &A p o k r i y e ì w dè ` &Ihsoûw eÂpen a[toîw, &E r v t } s v ømâw k˙gW lógon £na, on$ \àn eÊphté moi, k˙gW ømîn \r ô\n poíŸ \jousíŸ taûta poiô. 25 Tò báptisma &Ivánnou póyen ‘n; &Ej o[ranoû h( \j ˙nyrQpvn; O¥ dè dielogízonto par' e^autoîw, lég o n t ew, &E à n eÊ p v m en , &E j o[ranoû, \reî =mîn, Dià tí o{n o[k \pisteúsate a[t!; 26 &E à n dè eÊpvmen, &Ej ˙nyrQpvn, foboúmeya tòn ªxlon: pántew gàr ¡xo u s i n tòn &Ivánnhn qw prof}t h n . 27 Kaì ˙pokriyén t ewt! &Ihsoû eÂpon, O[k oÊdamen. *E f ha[toîw kaì a[tów, O[dè \gW légv ømîn \n poíŸ \jousíŸ taûta poiô. 28 Tí dè ømîn dokeî; *Anyrvpow eÂxen ték n adúo, kaì proselyWn t! prQt~ eÂpen, Téknon, upage,% s}meron \r g á z o u \n t! ˙mpelôní mou. 29 ^O dè ˙pokriyeì w e p en , O[ yél v : usteron% dè metamelhyeí w,˙pêlyen . 30 Kaì proselyWn t! deutér~ eÂpen qsaútvw. ^O dè ˙pokriyeì w e p en , &E g Q , e^tér~ kúrie: kaì o[k ˙pêlyen . 31 Tíw \k tôn dúo \poíhsen tò yél h m a toû patrów; Lég o u s i n a[t!, ^O prôtow. Lég ei a[toîw ` &Ihsoûw, &A m | n légv ømîn, –ti o¥ telônai kaì a¥ pórnai proágousin ømâw e†w t|n basileían toû yeo û . 32 )Hlyen gàr pròw ømâw &I v á n n h w \n `d! dikaiosúnhw, kaì o[k \pisteúsate a[t!: o¥ dè telônai kaì a¥ pórnai \písteusan a[t!: ømeîw dè †dóntew o[ metemel}yhte usteron% toû pisteûsai a[t!. 33 *A l l h n parabol|n ˙koúsate. *Anyrvpów tiw ‘n o†kodespóthw, –stiw \fúteusen ˙mpelôna, kaì fragmòn a[t! periéyh k en , kaì vrujen* \n a[t! lhnón, kaì Œkodómhsen púrgon, kaì \jédoto a[tòn gevrgoîw, kaì ˙ped}mhsen. 34 %O te

21.22 \àn ♦ ©n 21.28 mou ♦ — 21.22 l}cesye ♦ l}mcesye 21.30 Kaì proselyWn t! deutér~ ♦ 21.23 \lyónti a[t! ♦ \lyóntow a[toû ProselyWn dè t! e^tér~ 21.25 &Ivánnou ♦ tò &Ivánnou 21.31 a[t! ♦ — 21.25 par' ♦ \n 21.32 pròw ømâw &Ivánnhw ♦ &Ivánnhw 21.26 ¡xousin tòn &Ivánnhn qw pròw ømâw prof}thn ♦ qw prof}thn ¡xousin 21.32 o[ ♦ o[dè tòn &Ivánnhn 21.33 tiw ♦ — 21.27 eÂpon ♦ eÂpan 21.33 \jédoto ♦ \jédeto

47 21.35 - 22.5 KATA MATYAION

dè æggisen ` kairòw tôn karpôn, ˙pésteilen toùw doúlouw a[toû pròw toùw gevrgoúw, labeîn toùw karpoùw a[toû: 35 kaì labóntew o¥ gev r g o ì toùw doúlouw a[toû, on$ mèn ¡deiran, on$ dè ˙pékteinan, on$ dè \liyobólhsan. 36 Pálin ˙pésteilen ƒllouw doúlouw pleíonaw tôn prQtvn: kaì \poíhsan a[toîw qsaútvw. 37 %U s t e r o n dè ˙pésteilen pròw a[toùw tòn u¥òn a[toû, légvn, &E n t r a p } s o n t a i tòn u¥ón mou. 38 O¥ dè gevrgoì †dóntew tòn u¥òn e p o n \n e^autoîw, O˚tów \stin ` klhronómow: deû t e, ˙pokteínvmen a[tón, kaì katásxvmen t|n klhronomían a[toû. 39 Kaì labóntew a[tòn \jébalon ¡jv toû ˙mpelônow kaì ˙pékteinan. 40 %O tan o{n ¡ly+` kúriow toû ˙mpelônow, tí poi}sei toîw gevrgoîw \keínoiw; 41 Légousin a[t!, Kakoùw kakôw ˙polései a[toúw, kaì tòn ˙mpelôna \kdQsetai ƒlloiw gevrgoîw, o®tinew ˙podQsousin a[t! toùw karpoùw \n toîw kair o î w a[tôn. 42 Légei a[toîw ` &Ihsoûw, O[dépote ˙négnvte \n taîw grafaîw, Líyon on$ ˙pedokímasan o¥ o†kodomoûntew, o˚tow \gen}yh e†w kefal|n gvníaw: parà kuríou \géneto auth,% kaì ¡stin yaumast| \n •fyalmoîw =môn; 43 Dià toûto légv ømîn –ti ˙ry}setai ˙f' ømôn = basileía toû yeo û ,kaì doy}setai ¡yn eipoioûnti toùw karpoùw a[têw. 44 Kaì ` pesWn \p ìtòn líyon toûton sunylasy}setai: \f' on$ d' ©n pés+, likm}sei a[tón. 45 Kaì ˙koúsantew o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ Farisaîoi tàw parabolàw a[toû ¡gnvsan –ti perì a[tôn légei. 46 Kaì zhtoûntew a[tòn kratêsai, \fob}yhsan toùw ªxlouw, \peid| qw prof}thn a[tòn eÂxon.

Kaì ˙pok r iyeìw ` &Ihsoûw pál in eÂp en a[t oîw \n 22 parabo l a î w, légvn, 2 ^V m o i Q yh = basileía tôn o[ranôn ˙nyrQp~ basileî, –stiw \poíhsen gámouw t! u¥! a[toû : 3 kaì ˙pésteilen toùw doúlouw a[toû kalésai toùw keklhménouw e†w toùw gámouw, kaì o[k æyel o n \l yeî n . 4 Pálin ˙pésteilen ƒllouw doúlouw, lég v n , EÊpate toîw keklhménoiw. &I d o ú ,tò ƒristón mou =toímasa, o¥ taûroí mou kaì tà sitistà teyu m é n a , kaì pánta £toima: deûte e†w toùw gámouw. 5 O¥ dè

21.38 katásxvmen ♦ sxômen 22.1 a[toîw \n parabolaîw ♦ \n 21.44 Kaì ♦ ˆKaì parabolaîw a[toîw 21.44 a[tón ♦ a[tón˜ 22.4 =toímasa ♦ =toímaka 21.46 \peid| qw ♦ \peì e†w

48 KATA MATYAION 22.6 - 22.23

˙mel}s a n t ew˙pêlyon, ` mèn e†w tòn Êdion ˙grón, ` dè e†w t|n \m p o r í a n a[toû: 6 o¥ dè loipoì krat}santew toùw doúlouw a[toû ubrisan% kaì ˙pékteinan. 7 Kaì ˙koúsaw ` basileùw \k eî n o w vrgísyh,& kaì pémcaw tà strateúmata a[toû ˙pQlesen toùw foneîw \keínouw, kaì t|n pólin a[tôn \néprhsen. 8 Tóte légei toîw doúloiw a[toû, ^O mèn gámow £toimów \stin, o¥ dè keklhménoi o[k ‘san ƒjioi. 9 Poreúesye o{n \pì tàw diejódouw tôn `dôn, kaì –souw ©n eurhte,% kalésate e†w toùw gámouw. \àn 10 Kaì \jelyóntew o¥ doûloi \keînoi e†w tàw `doùw sun}gagon pántaw –souw e˚ r o n , ponhroúw te kaì ˙gayoúw: kaì \pl}syh ` gámow ˙nakeiménvn. 11 E†selyWn dè ` basileùw yeá s a s ya i toùw ˙nakeiménouw eÂden \keî ƒnyrvpon o[k \ndeduménon ¡n d u m a gámou: 12 kaì légei a[t!, ^Etaîre, pôw e†sêlyew @de m| ¡xv n ¡n d u m a gámou; ^O dè \fimQyh. 13 Tóte eÂpen ` basileùw toîw diakónoiw, D}santew a[toû pódaw kaì xeî r a w, ƒrate xeîraw kaì pódaw a[tòn kaì \kbálete e†w tò skótow tò \jQteron: \keî ¡stai ` klauymòw kaì ` brugmòw tôn •dóntvn. 14 Polloì gár e†sin klhtoí, •lígoi dè \klektoí. 15 Tóte poreuyén t ew o¥ Farisaîoi sumboúlion ¡labon –pvw a[tòn pagideúsvsin \n lóg~. 16 Kaì ˙postéllousin a[t! toùw mayhtàw a[tôn metà tôn ^Hr~dianôn, légontew, Didáskale, oÊ d a m en–ti ˙lhy|w eÂ, kaì t|n `dòn toû yeo û\n ˙lhyeí Ÿ didáskeiw, kaì o[ mélei soi perì o[denów, o[ gàr blépeiw e†w prósvpon ˙nyrQpvn. 17 E†pè o{n =mîn, tí soi dokeî; *Ejestin doûna i kênson Kaísari, ho·;( 18 Gnoùw dè ` &Ihsoûw t|n ponhrían a[tôn e p en , Tí me peirázete, øpokritaí; 19 &E p i d eí j a t é moi tò nómisma toû k}nsou. O¥ dè pros}negkan a[t! dhnárion. 20 Kaì légei a[toîw, Tínow = e†kWn auth% kaì = \p i g r a f } ; 21 Légousin a[t!, Kaísarow. Tóte légei a[toîw, &A p ó d o t e o{n tà Kaísarow Kaísari: kaì tà toû yeo ût! ye! . 22 Kaì ˙koúsantew \yaúmasan: kaì ˙féntew a[tòn ˙pêlyon. 23 &E n \k eí n + t_ =mérŸ prosêlyon a[t! Saddoukaîoi, o¥ légontew m| eÂnai ˙nástasin, kaì \phrQthsan a[tón,

22.5 ` mèn ♦ ow$ mèn 22.13 eÂpen ` basileùw ♦ ` basileùw 22.5 ` dè e†w ♦ ow$ dè \pì eÂpen 22.7 Kaì ˙koúsaw ` basileùw \keînow 22.13 ƒrate a[tòn kaì \kbálete ♦ ♦ ^O dè basileùw \kbálete a[tòn 22.9 ©n ♦ \àn 22.22 ˙pêlyon ♦ ˙pêlyan 22.10 –souw ♦ o¬w 22.23 o¥ ♦ —

49 22.24 - 22.44 KATA MATYAION

24 légontew, Didáskale, Mvsêw eÂpen, &Eán tiw ˙poyán+ m| ¡xv ntékna, \pigambreúsei ` ˙delfòw a[toû t|n gunaîka a[toû, kaì ˙nast}sei spérma t! ˙delf! a[toû. 25 )Hsan dè par' =mîn e^ptà ˙delfoí: kaì ` prôtow gam}saw \teleúthsen: kaì m| ¡xv nspérma, ˙fêken t|n gunaîka a[toû t! ˙delf! a[toû. 26 ^O moívw kaì ` deúterow,kaì ` trítow, £vw tôn e^ptá. 27 %U s t er o n dè pántvn ˙péya n en kaì = gun}. 28 &E n t_ o{n ˙nastásei, tínow tôn e^ptà ¡stai gun}; Pántew gàr ¡sxon a[t}n. 29 &A p o k r i y e ì w dè ` &Ihsoûw eÂpen a[toîw, Planâsye, m| e† d ó t ew tàw grafáw, mhdè t|n dúnamin toû yeo û . 30 &E n gàr t_ ˙nastásei o·te gamoûsin, o·te \kgamízontai, ˙ll' qw ƒggeloi toû yeo û\n o[ran! e†sin. 31 Perì dè têw ˙nastásevw tôn nekrôn, o[k ˙négnvte tò ]hyèn ømîn øpò toû yeo û ,légontow, 32 &E g Q e† m i ` yeò w &A b r a á m , kaì ` yeò w &I s a á k , kaì ` yeò w &I a k Q b ; O[k ¡stin ` yeò w yeò w nekrôn, ˙llà zQntvn. 33 Kaì ˙koúsantew o¥ ªxloi \jepl}ssonto \pì t_ didax_ a[toû. 34 O¥ dè Farisaîoi, ˙koúsantew –ti \fímvsen toùw Saddoukaíouw, sun}xyh s a n \p ì tò a[tó. 35 Kaì \phrQthsen e

22.24 Mvsêw ♦ Mvüsêw 22.37 kardíŸ ♦ t_ kardíŸ 22.25 gam}saw ♦ g}maw 22.37 cux_ ♦ t_ cux_ 22.27 kaì ♦ — 22.38 prQth kaì megálh ♦ = megálh kaì 22.28 o{n ˙nastásei ♦ ˙nastásei o{n prQth 22.30 \kgamízontai ♦ gamízontai 22.40 kaì ♦ krématai kaì 22.30 toû yeoû \n ♦ \n t! 22.40 krémantai ♦ — 22.32 ` yeòw yeòw ♦ ˆ`˜ yeòw 22.43 kúrion a[tòn kaleî ♦ kaleî 22.35 nomików ♦ ˆnomikòw˜ a[tòn kúrion 22.35 kaì légvn ♦ — 22.44 ` ♦ — 22.37 &Ihsoûw ♦ —

50 KATA MATYAION 22.45 - 23.14

\xyr o ú wsou øpopódion tôn podôn sou; 45 E† o{n Dauìd kaleî a[tòn kúrion, pôw u¥òw a[toû \stin; 46 Kaì o[deìw \dúnato a[t! ˙pokriyênai lógon: o[dè \tólmhsén tiw ˙p' \keínhw têw =méraw \pervtêsai a[tòn o[kéti.

Tót e` &Ihsoûw \lál hs entoîw ªxloiw kaì toîw mayhtaîw 23 a[toû, 2 légvn, &Epì têw Mvsévw kayéd r a w \k á yi s a n o¥ grammateîw kaì o¥ Farisaîoi: 3 pánta o{n –sa \àn eÊpvsin ømîn threîn, threîte kaì poieîte: katà dè tà ¡rga a[tôn m| poieîte, lég o u s i n gàr kaì o[ poioûsin. 4 Desmeúousin gàr fortía baréa kaì dusbástakta, kaì \pitiyéa s i n \p ì toùw vmouw* tôn ˙nyrQpvn, t! dè daktúl~ a[tôn o[ yél o u s i n kinêsai a[tá. 5 Pánta dè tà ¡rga a[tôn poioûsin pròw tò yea yê n a i toîw ˙nyrQpoiw: platúnousin dè tà fulakt}ria a[tôn, kaì megalúnousin tà kráspeda tôn ¥matívn a[tôn: 6 filoûsín te t|n prvtoklisían \n toîw deípnoiw, kaì tàw prvtokayed r í a w \n taîw sunagvgaîw, 7 kaì toùw ˙spasmoùw \n taîw ˙goraîw, kaì kaleîsyai øpò tôn ˙nyrQpvn, ^Rabbí, ^R a b b í : 8 ømeîw dè m| klhyête ^Rabbí: e

22.44 øpopódion ♦ øpokátv 23.7 ^Rabbí ^Rabbí ♦ ^Rabbí 22.46 a[t! ˙pokriyênai ♦ ˙pokriyênai 23.8 kayhght}w ` xristów ♦ a[t! didáskalow 23.2 Mvsévw ♦ Mvüsévw 23.9 ` pat|r ømôn ` \n toîw o[ranoîw ♦ 23.3 threîn threîte kaì poieîte ♦ ømôn ` pat|r ` o[rániow poi}sate kaì threîte 23.10 e

51 23.15 - 23.28 KATA MATYAION

t|n basileían tôn o[ranôn ¡mprosyen tôn ˙nyrQpvn: ømeîw gàr o[k e† s ér xes ye, o[dè toùw e†serxoménouw ˙fíete e†selyeîn. 15 O[aì ømîn, grammateîw kaì Farisaîoi, øpokritaí, –ti periágete t|n yá l a s s a n kaì t|n jhràn poiêsai £na pros}luton, kaì –tan génhtai, poieîte a[tòn u¥òn geén n h w diplóteron ømôn. 16 O[aì ømîn, `dhgoì tufloí, o¥ légontew, $Ow ©n •mós+ \n t! na!, o[dén \stin: ow$ d' ©n •mós+ \n t! xrus! toû naoû, •feílei. 17 Mvroì kaì tufloí: tíw gàr meízvn \stín, ` xrusów, h( ` naòw ` a^ giázvn tòn xrusón; 18 Kaí, $Ow \àn •mós+ \n t! yu s i a s t h r í ~ , o[dén \stin: ow$ d' ©n •mós+ \n t! dQr~ t! \p á n v a[toû, •feílei. 19 Mvroì kaì tufloí: tí gàr meîzon, tò dôron, h( tò yusiast}rion tò a^ giázon tò dôron; 20 ^O o{n •mósaw \n t! yusiasthrí~ •mnúei \n a[t! kaì \n pâsin toîw \p á n v a[toû: 21 kaì ` •mósaw \n t! na! •mnúei \n a[t! kaì \n t! katoik}santi a[tón: 22 kaì ` •mósaw \n t! o[ran! •mnúei \n t! yrón~ toû yeoû kaì \n t! kayhmén~ \pánv a[toû. 23 O[aì ømîn, grammateîw kaì Farisaîoi, øpokritaí, –ti ˙podekatoûte tò =dúosmon kaì tò ƒnhyon kaì tò kúminon, kaì ˙f}kate tà barútera toû nómou, t|n krísin kaì tòn ¡leon kaì t|n pístin: taûta ¡dei poiêsai, k˙keîna m| ˙fiénai. 24 ^O dhgoì tufloí, o¥diülízontew tòn kQnvpa, t|n dè kámhlon katapínontew. 25 O[aì ømîn, grammateîw kaì Farisaîoi, øpokritaí, –ti kayarízete tò ¡jvyen toû pothríou kaì têw parocídow, ¡svyen dè gémousin \j a^ rpagêw kaì ˙dikíaw. 26 Farisaîe tuflé, kayárison prôton tò \ntòw toû pothríou kaì têw parocídow, ®na génhtai kaì tò \ktòw a[tôn kayarón. 27 O[aì ømîn, grammateîw kaì Farisaîoi, øpokritaí, –ti paromoiázete táfoiw kekoniaménoiw, o®tinew ¡jvyen mèn faínon t a i qraîoi, ¡svyen dè gém o u s i n •stévn nekrôn kaì páshw ˙kayarsíaw. 28 Outvw% kaì ømeîw ¡jvyen mèn faínesye

23.17 a^ giázvn ♦ a^ giásaw 23.23 ¡dei ♦ ˆdè˜ ¡dei 23.18 \àn ♦ ©n 23.25 ˙dikíaw ♦ ˙krasíaw 23.19 Mvroì kaì ♦ — 23.26 kaì têw parocídow ♦ — 23.21 katoik}santi ♦ katoikoûnti 23.26 a[tôn ♦ a[toû 23.23 tòn ¡leon ♦ tò ¡leow 52 KATA MATYAION 23.29 - 24.2 toîw ˙nyrQpoiw díkaioi, ¡svyen dé mes t o í \s t e øpokrísevw kaì ˙nomíaw. 29 O[aì ømîn, grammateîw kaì Farisaîoi, øpokritaí, –ti o†kodomeîte toùw táfouw tôn profhtôn, kaì kosmeîte tà mn h m eî a tôn dikaívn, 30 kaì légete, E† ‘men \n taîw =méraiw tôn patérvn =môn, o[k ©n ‘men koinvnoì a[tôn \n t! a®mati tôn profhtôn. 31 %V s t e martureîte e^autoîw –ti u¥oí \ste tôn foneusántvn toùw prof}taw: 32 kaì ømeîw plhrQsate tò métron tôn patérvn ømôn. 33 *O fei w, genn}mata \xi d n ô n , pôw fúghte ˙pò têw krísevw têw geén n h w; 34 Dià toûto, †doú, \gW ˙postéllv pròw ømâw prof}taw kaì sofoùw kaì grammateîw: kaì \j a[tôn ˙pokteneîte kaì staurQsete, kaì \j a[tôn mastigQsete \n taîw sunagvgaîw ømôn kaì diQjete ˙pò pólevw e† w pólin: 35 –pvw ¡ly+ \f' ømâw pân a

Kaì \jelyWn ` &Ihs oûw \p or eúet o ˙p ò toû ¥er oû: kaì 24 pro s ê l yo n o¥ mayhtaì a[toû \pideîjai a[t! tàw o†kodomàw toû ¥eroû. 2 ^O dè &Ihsoûw eÂpen a[toîw, O[ blépete pánta taûta; &A m | n légv ømîn, o[ m| ˙fey_ @de líyow \pì taûta pánta líyon, ow$ o[ kataluy}setai.

23.28 mestoí \ste ♦ \ste mestoì 23.37 ˙pokténousa ♦ ˙pokteínousa 23.30 ‘men \n ♦ æmeya \n 23.37 \pisunágei ªrniw ♦ ªrniw 23.30 ‘men koinvnoì a[tôn ♦ æmeya \pisunágei a[tôn koinvnoì 23.37 e^autêw ♦ a[têw 23.34 kaì \j a[tôn ˙pokteneîte ♦ \j 24.1 \poreúeto ˙pò toû ¥eroû ♦ ˙pò a[tôn ˙pokteneîte toû ¥eroû \poreúeto 23.35 \kxunómenon ♦ \kxunnómenon 24.2 &Ihsoûw ♦ ˙pokriyeìw 23.36 –ti ♦ — 24.2 pánta taûta ♦ taûta pánta 23.36 pánta taûta ♦ taûta pánta

53 24.3 - 24.23 KATA MATYAION

3 Kayhménou dè a[toû \pì toû ªrouw tôn &Elaiôn, prosêlyon a[t! o¥ mayhtaì kat' †dían, légontew, E†pè =mîn, póte taûta ¡s t a i ;Kaì tí tò shmeîon têw sêw parousíaw, kaì têw sunteleíaw toû a†ônow; 4 Kaì ˙pokriyeì w` &Ihsoûw eÂpen a[to î w, Blépete, m} tiw ømâw plan}s+. 5 Polloì gàr \l eú s o n t a i \p ì t! •nómatí mou, légontew, &EgQ e†mi ` xristów: kaì polloùw plan}sousin. 6 Mell}sete dè ˙koúein polémouw kaì ˙koàw polémvn: `râte, m| yroeîsye: deî gàr pánta genésyai: ˙ll' o·pv \stìn tò télow. 7 &E g er y} s et a i gàr ¡yn o w \p ì¡yn o w,kaì basileía \pì basileían: kaì ¡sontai limoì kaì loi m o ì kaì seismoì katà tópouw. 8 Pánta dè taûta ˙rx| vdínvn.& 9 Tóte paradQsousin ømâw e†w ylícin, kaì ˙poktenoûsin ømâw: kaì ¡sesye misoúmenoi øpò pántvn tôn \yn ô ndià tò ªnomá mou. 10 Kaì tóte skandalisy}sontai polloí, kaì ˙ll}louw paradQsousin, kaì mis}sousin ˙ll}louw. 11 Kaì polloì ceudoprofêtai \gery}sontai, kaì plan}sousin polloúw. 12 Kaì dià tò plhyunyênai t|n ˙nomían, cug}setai = ˙gáph tôn pollôn: 13 ` dè øpomeínaw e†w télow, o˚tow svy}setai. 14 Kaì khruxy} s et a i toûto tò e[ a g g él i o n têw basileíaw \n –l+ t_ o†koumén+ e†w martúrion pâsin toîw ¡ynesin: kaì tóte hjei% tò télow. 15 %O tan o{n Êdhte tò bdélugma têw \rhmQsevw,tò ]hyèn dià Dani|l toû prof}tou, e^stWw \n tóp~ a^ gí~ — ` ˙naginQskvn noeítv — 16 tóte o¥ \n t_ &IoudaíŸ feugétvsan \p ì tà ªrh: 17 ` \pì toû dQmatow m| katabainétv Órai tà \k têw o†kíaw a[toû: 18 kaì ` \n t! ˙gr! m| \pistrecátv •písv Órai tà ¥mátia a[toû. 19 O[aì dè taîw \n gastrì \xo ú s a i w kaì taîw yh l a z o ú s a i w \n \keí n a i w taîw =méraiw. 20 Proseúxes ye dè ®na m| génhtai = fug| ømôn xei m ô n o w, mhdè sabbát~. 21 *E s t a i gàr tóte yl í c i wmegálh, o®a o[ gégonen ˙p' ˙rxêw kósmou £vw toû nûn, o[d' o[ m| génhtai. 22 Kaì e† m| \kolobQyhsan a¥ =mérai \keînai, o[k ©n \sQyh pâsa sárj: dià dè toùw \k l ek t o ù w kolobvy}sontai a¥ =mérai \keînai. 23 Tóte \án tiw ømîn eÊp+, &Idoú, @de ` xristów, æ @de,m| pisteúshte.

24.3 têw sunteleíaw ♦ sunteleíaw 24.16 \pì ♦ e†w 24.6 pánta ♦ — 24.17 katabainétv ♦ katabátv 24.7 loimoì kaì ♦ — 24.18 tà ¥mátia ♦ tò ¥mátion 24.15 e^stWw ♦ e^stòw

54 KATA MATYAION 24.24 - 24.39

24 &E g er y} s o n t a i gàr ceudóxristoi kaì ceudoprofêtai, kaì dQsousin shmeîa megála kaì térata, vste% planêsai, e† dun a t ó n , kaì toùw \klektoúw. 25 &I d o ú , proeírhka ømîn. 26 &E à n o{n eÊpvsin ømîn, &Idoú, \n t_ \r}m~ \stín, m| \j él yh t e: &I d o ú , \n toîw tameíoiw, m| pisteúshte. 27 %V s p er gàr = ˙strap| \j ér xet a i ˙pò ˙natolôn kaì faínetai £vw dusmôn, outvw% 28 ¡s t a i kaì = parousía toû u¥oû toû ˙nyrQpou. %O pou gàr = \àn ” tò ptôma, \keî sunaxy}sontai o¥ ˙etoí. 29 E[yév wdè metà t|n ylícin tôn =merôn \keínvn, ` hliow% skotisy}setai, kaì = sel } n h o[ dQsei tò fég g o w a[têw, kaì o¥ ˙stérew pes o û n t a i ˙pò toû o[ranoû, kaì a¥ dunámeiw tôn o[ra n ô n saleuy}sontai. 30 Kaì tóte fan}setai tò shmeîon toû u¥oû toû ˙nyrQpou \n t! o[ran!: kaì tóte kócontai pâsai a¥ fulaì têw gêw, kaì ªcontai tòn u¥òn toû ˙nyrQpou \r xó m en o n \p ì tôn nefelôn toû o[ranoû metà dunámevw kaì dójhw pollêw. 31 Kaì ˙posteleî toùw ˙ggélouw a[toû metà sálpiggow fvnêw megálhw, kaì \pisunájousin toùw \klektoùw a[toû \k tôn tessárvn ˙némvn, ˙p' ƒkrvn o[ranôn £vw ƒkrvn a[tôn. 32 &A p ò dè têw sukêw máyet et|n parabol}n: –tan ædh ` kládow a[têw génhtai a^ palów, kaì tà fúlla \kfú+, ginQskete 33 –ti \ggùw tò yér o w: outvw% kaì ømeîw, –tan Êdhte taûta pánta taûta pánta, ginQskete –ti \ggúw \stin \pì yúraiw. 34 &A m | n légv ømîn, o[ m| parély+ = gen eàauth,% £vw ©n pánta taûta génhtai. 35 ^O o[ranòw kaì = gê pareleúsontai, o¥ dè lógoi mou o[ m| parélyvsin. 36 Perì dè têw =méraw \keínhw kaì vraw% o[deìw oÂden, o[dè o¥ ƒggeloi tôn o[ranôn, e† m| ` pat}r mou mónow. 37 %V s p er dè a¥ =mérai toû Nôe, outvw% ¡stai kaì = parousía toû u¥oû toû ˙nyrQpou. 38 %V s p er gàr ‘san \n taîw =méraiw taîw prò toû kataklusmoû trQgontew kaì pínontew, gamoûntew kaì \kgamízontew, ƒxr i«w =méraw e†sêlyen Nôe e†w t|n kibvtón, 39 kaì o[k ¡gnvsan, £vw ‘lyen ` kataklusmòw

24.27 kaì = ♦ = 24.36 e† m| ` pat}r mou ♦ o[dè ` u¥ów, e† 24.28 gàr ♦ — m| ` pat|r 24.30 t! ♦ — 24.37 dè ♦ gàr 24.31 fvnêw ♦ — 24.37 kaì ♦ — 24.31 £vw ♦ £vw ˆtôn˜ 24.38 %Vsper ♦ qw 24.33 taûta pánta ♦ pánta taûta 24.38 =méraiw ♦ =méraiw ˆ\keínaiw˜ 24.34 o[ ♦ –ti o[ 24.38 \kgamízontew ♦ gamízontew 24.35 pareleúsontai ♦ pareleúsetai 55 24.40 - 25.6 KATA MATYAION

kaì ‘ren ßpantaw, outvw% ¡stai kaì = parousía toû u¥oû toû ˙nyrQpou. 40 Tóte dúo ¡sontai \n t! ˙gr!: ` e

Tót e `moivy}s et ai = bas il eía tôn o[r anôn déka 25 paryén o i w, a®tinew laboûsai tàw lampádaw ˙utôn \j ê l yo n e† w ˙pánthsin toû numfíou. 2 Pénte dè ‘san \j a[tôn frónimoi, kaì a¥ pénte mvraí. 3 A®tinew mvraí, laboûsai tàw lampádaw a[tôn, o[k ¡labon mey' e^autôn ¡laion: 4 a¥ dè frónimoi ¡labon ¡laion \n toîw ˙ggeíoiw a[tôn metà tôn la m p á d v n ˙utôn. 5 Xronízontow dè toû numfíou, \nústajan pâsai kaì \káyeu d o n . 6 Méshw dè nuktòw kraug| gégonen,

24.39 kaì = ♦ ˆkaì˜ = 24.49 sundoúlouw ♦ sundoúlouw a[toû 24.40 ˙gr! ` ♦ ˙gr! 24.49 \syíein dè kaì pínein ♦ \syí+ dè 24.40 kaì ` ♦ kaì kaì pín+ 24.41 múlvni ♦ múl~ 25.1 ˙utôn ♦ e^autôn 24.42 vrŸ% ♦ =mérŸ 25.1 ˙pánthsin ♦ øpánthsin 24.43 diorugênai ♦ dioruxyênai 25.2 ‘san \j a[tôn ♦ \j a[tôn ‘san 24.44 vrŸ% o[ dokeîte ♦ o[ dokeîte vrŸ% 25.2 frónimoi kaì a¥ pénte mvraí ♦ 24.45 a[toû \pì têw yerapeíaw a[toû mvraì kaì pénte frónimoi toû didónai ♦ \pì têw o†keteíaw 25.3 A®tinew ♦ A¥ gàr a[toû toû doûnai 25.4 ˙ggeíoiw a[tôn ♦ ˙ggeíoiw 24.46 poioûnta outvw% ♦ outvw% poioûnta 25.4 lampádvn ˙utôn ♦ lampádvn 24.48 ` kúriów mou ♦ mou ` kúriow e^autôn 24.48 \lyeîn ♦ —

56 KATA MATYAION 25.7 - 25.22

&I d o ú , ` numfíow ¡rxet a i , \j ér xes ye e† w ˙pánthsin a[toû. 7 Tóte “géryhsan pâsai a¥ paryén o i \k eî n a i , kaì \kósmhsan tàw lampádaw ˙utôn. 8 A¥ dè mvraì taîw fronímoiw eÂpon, Dóte =mîn \k toû \laíou ømôn, –ti a¥ lampádew =môn sbénnuntai. 9 &A p e k r í y h s a n dè a¥ frónimoi, légousai, M}pote o[k ˙rkés+ =mîn kaì ømîn: poreúesye dè mâllon pròw toùw pvloûntaw kaì ˙gorásate e^autaîw. 10 &A p e r x o m é n v n dè a[tôn ˙gorásai, ‘lyen ` numfíow: kaì a¥ £toimoi e†sêlyon met' a[toû e†w toùw gámouw, kaì \kleísyh = yúra. 11 %U s t er o n dè ¡rxontai kaì a¥ loipaì paryén o i , légousai, Kúrie, kúrie, ƒnoijon =mîn. 12 ^O dè ˙pokriyeì w e p en , &A m | n légv ømîn, o[k oÂda ømâw. 13 Grhgoreîte o{n, –ti o[k oÊdate t|n =méran o[dè t|n vran,% \n " ` u¥òw toû ˙nyrQpou ¡rxetai. 14 %V s p er gàr ƒnyrvpow ˙podhmôn \kálesen toùw †díouw doúlouw, kaì parédvken a[toîw tà øpárxonta a[toû: 15 kaì > mèn ¡dvken pén t etálanta, > dè dúo, > dè £n, e^kást~ katà t|n †dían dúnamin: kaì ˙ped}mhsen e[yév w. 16 Poreuyeì wdè ` tà pénte tálanta labWn e†rgásato \n a[toîw, kaì \poíhsen ƒlla pénte tálanta. 17 ^V s a ú t v w kaì ` tà dúo \kérdhsen kaì a[tòw ƒlla dúo. 18 ^O dè tò ¢n labWn ˙pelyWn vrujen* \n t_ g_, kaì ˙pékrucen tò ˙rgúrion toû kuríou a[toû. 19 Metà dè xrónon polùn ¡rxet a i` kúriow tôn doúlvn \keínvn, kaì sunaírei met ' a[tôn lógon. 20 Kaì proselyWn ` tà pénte tálanta labWn pr o s } n eg k en ƒlla pénte tálanta, légvn, Kúrie, pén t e tá l a n t á moi parédvkaw: Êde, ƒlla pénte tálanta \kérdhsa \p ' a[toîw. 21 *E f hdè a[t! ` kúriow a[toû, E{, doûle ˙gayè kaì pisté, \pì •líga ‘w pistów, \pì pollôn se katast}sv: eÊ s el ye e† w t|n xaràn toû kuríou sou. 22 ProselyWn dè kaì ` tà dúo tálanta labWn eÂpen, Kúrie, dúo tálantá moi parédvkaw: Êde, ƒlla dúo tálanta \kérdhsa \p' a[toîw.

25.6 ¡rxetai ♦ — 25.17 kaì ` ♦ ` 25.6 a[toû ♦ ˆa[toû˜ 25.17 kaì a[tòw ♦ — 25.7 ˙utôn ♦ e^autôn 25.18 \n t_ g_ kaì ˙pékrucen ♦ gên kaì 25.8 eÂpon ♦ eÂpan ¡krucen 25.9 o[k ♦ o[ m| 25.19 xrónon polùn ♦ polùn xrónon 25.9 dè mâllon ♦ mâllon 25.19 met' a[tôn lógon ♦ lógon met' 25.13 \n " ` u¥òw toû ˙nyrQpou ¡rxetai a[tôn ♦ — 25.20 \p' a[toîw ♦ — 25.16 dè ♦ — 25.21 dè ♦ — 25.16 e†rgásato ♦ “rgásato 25.22 dè ♦ ˆdè˜ 25.16 \poíhsen ƒlla pénte tálanta ♦ 25.22 labWn ♦ — \kérdhsen ƒlla pénte 25.22 \p' a[toîw ♦ —

57 25.23 - 25.40 KATA MATYAION

23 *E f ha[t! ` kúriow a[toû, E{, doûle ˙gayè kaì pisté, \pì •líga ‘w pistów, \pì pollôn se katast}sv: eÊselye e†w t|n xa r à n toû kuríou sou. 24 ProselyWn dè kaì ` tò ¢n tálanton e† l h f W w e p en , Kúrie, ¡gnvn se –ti sklhròw e ƒnyrvpow, yer í z v n –pou o[k ¡speiraw, kaì sunágvn –yen o[ dieskórpisaw: 25 kaì fobhyeí w,˙pelyWn ¡kruca tò tálantón sou \n t_ g_: Êde, ¡xei wtò són. 26 &A p o k r i y e ì w dè ` kúriow a[toû e p ena[t!, Ponhrè doûle kaì •knhré, Ædeiw –ti yer í z v–pou o[k ¡speira, kaì sunágv –yen o[ dieskórpisa: 27 ¡d ei o{n se baleîn tò ˙rgúrión mou toîw trapezítaiw, kaì \lyWn \gW \k o m i s á m h n ©n tò \mòn sùn tók~. 28 *A r a t e o{n ˙p' a[toû tò tálanton, kaì dóte t! ¡xo n t ità déka tálanta. 29 T! gàr ¡xo n t ipantì doy}setai, kaì perisseuy}setai: ˙pò dè toû m| ¡xo n t o w, kaì o$ ¡xei ,˙ry}setai ˙p' a[toû. 30 Kaì tòn ˙xreîon doûlon \kbálete e†w tò skótow tò \jQteron. &Ekeî ¡stai ` klauymòw kaì ` brugmòw tôn •dóntvn. 31 %O tan dè¡l y+` u¥òw toû ˙nyrQpou \n t_ dój+ a[toû, kaì pántew o¥ ßgioi ƒggeloi met' a[toû, tóte kayísei \pì yrónou dójhw a[toû, 32 kaì sunaxy} s et a i ¡m p r o s yen a[toû pánta tà ¡yn h ,kaì ˙forieî a[toùw ˙p' ˙ll}lvn, vsper% ` poim|n ˙forízei tà próbata ˙pò tôn \rífvn: 33 kaì st}sei tà mèn próbata \k dej i ô na[toû, tà dè \rífia \j e[vnúmvn. 34 Tóte \r eî ` basileùw toîw \k dej i ô n a[toû, Deûte, o¥ e[loghménoi toû patrów mou, klhronom}sate t|n =toimasménhn ømîn basileían ˙pò katabolêw kósmou. 35 &E p eí n a s a gár, kaì \d Q k a t é moi fageîn: \díchsa, kaì \potísaté me: jén o w æmhn, kaì sunhgágeté me: 36 gumnów, kaì periebáleté me: “syén h s a , kaì \peskécasyé me: \n fulak_ æmhn, kaì ælyet eprów me. 37 Tóte ˙pokriy}sontai a[t! o¥ díkaioi, légontew, Kúrie, póte sè eÊdomen pei n ô n t a , kaì \yr éc a m en ; (H dicônta, kaì \p o t í s a m en ; 38 Póte dé se eÊdomen jén o n ,kaì sunhgágomen; (H gumnón, kaì periebálomen; 39 Póte dé se eÊdomen ˙syen ê , h\n( fulak _ , kaì ælyomen prów se; 40 Kaì ˙pokriyeì w` basileùw \r eîa[toîw, &Am|n légv ømîn, \f' –son \poi}sate e^nì toútvn

25.27 o{n se ♦ se o{n 25.32 sunaxy}setai ♦ sunaxy}sontai 25.27 tò ˙rgúrión ♦ tà ˙rgúriá 25.32 ˙forieî ♦ ˙forísei 25.29 ˙pò dè toû ♦ toû dè 25.36 ælyete ♦ ælyate 25.31 ßgioi ♦ — 25.39 ˙syenê ♦ ˙syenoûnta

58 KATA MATYAION 25.41 - 26.13 tôn ˙delfôn mou tôn \laxístvn, \moì \poi}sate. 41 Tóte \reî kaì toîw \j e[vnúmvn, Poreúesye ˙p' \moû, o¥ kathraménoi, e†w tò pûr tò a†Qnion, tò =toimasménon t! diaból~ kaì toîw ˙ggéloiw a[toû. 42 &E p eí n a s a gár, kaì o[k \dQkaté moi fageîn: \d í c h s a , kaì o[k \potísaté me: 43 jénow æmhn, kaì o[ sunhgágeté me: gumnów, kaì o[ periebáleté me: ˙syen } w,kaì \n fulak_, kaì o[k \peskécasyé me. 44 Tóte ˙pokriy}sontai kaì a[toí, légontew, Kúrie, póte sè eÊdomen pei n ô n t a , h( dicônta, h( jénon, h( gumnón, h( ˙syen ê , h( \n fulak_, kaì o[ dihkon}samén soi; 45 Tóte ˙pokriy}setai a[toîw, lég v n , &A m | n légv ømîn, \f' –s o n o[k \poi}sate e^nì toútvn tôn \laxístvn, o[dè \moì \p o i } s a t e. 46 Kaì ˙peleúsontai o˚toi e†w kólasin a†Qnion: o¥ dè díkaioi e†w zv|n a†Qnion.

Kaì \géneto –te \télesen ` &Ihsoûw pánt awtoùw lógouw 26 toútouw, eÂpen toîw mayhtaîw a[toû, 2 OÊdate –ti metà dúo =méraw tò Pásxa gínetai, kaì ` u¥òw toû ˙nyrQpou paradídotai e†w tò staurvyênai. 3 Tóte sun}xyh s a n o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ grammateîw kaì o¥ presbúteroi toû laoû e†w t|n a[l|n toû ˙rxierévw toû legoménou Kaïáfa, 4 kaì sunebouleúsanto ®na tòn &Ihsoûn dól~ krat}svsin kaì ˙pokteínvsin. 5 *E l eg o n dé, M| \n t_ e^ort_, ®na m| yó r u b o w génhtai \n t! la!. 6 Toû dè &Ihsoû genoménou \n BhyaníŸ \n o†kíŸ Símvnow toû leproû, 7 prosêlyen a[t! gun| ˙lábastron múrou ¡xo u s a barutímou, kaì katéxeen \pì t|n kefal|n a[toû ˙nakeiménou. 8 &I d ó n t ew dè o¥ mayhtaì a[toû “ganákthsan, légontew, E†w tí = ˙pQleia auth;% 9 &H d ú n a t o gàr toûto tò múron prayênai polloû, kaì doyênai ptvxoîw. toîw ptvxoîw 10 Gnoùw dè ` &Ihsoûw eÂpen a[toîw, Tí kópouw paréxet et_ 11 gunaikí; *Ergon gàr kalòn e†rgásato e†w \mé. Pántote gàr Toùw ptvxoùw gàr pántote toùw ptvxoùw ¡xet emey' e^autôn, \mè dè o[ pántote ¡xet e. 12 Baloûsa gàr auth% tò múron toûto \pì toû sQmatów mou, pròw tò \ntafiásai me \poíhsen. 13 &A m | n légv ømîn, –pou \àn khruxy_ tò e[aggélion toûto \n –l~ t! kósm~, lalhy}setai

25.41 o¥ ♦ ˆo¥˜ 26.8 a[toû ♦ — 26.3 grammateîw kaì o¥ ♦ — 26.9 &Hdúnato ♦ &Edúnato 26.7 ˙lábastron múrou ¡xousa ♦ 26.9 tò múron ♦ — ¡xousa ˙lábastron múrou 26.10 e†rgásato ♦ “rgásato 26.7 t|n kefal|n ♦ têw kefalêw

59 26.14 - 26.30 KATA MATYAION

kaì o$ \poíhsen auth,% e†w mnhmósunon a[têw. 14 Tóte poreuyeì w e< wtôn dQdeka, ` legómenow &Ioúdaw &IskariQthw, pròw toùw 15 kaì \gW ˙rxiereîw, e p en , Tí yél et é moi doûnai, k˙gW ømîn paradQsv a[tón; O¥ dè ¡sthsan a[t! triákonta ˙rgúria. 16 Kaì ˙pò tóte \z}tei e[kairían ®na a[tòn parad!. 17 T_ dè prQt+ tôn ˙zúmvn prosêlyon o¥ mayhtaì t! e^toimásvmén &I h s o û , légontew a[t!, Poû yél ei w e^toimásomén soi fageîn tò Pás xa ; 18 ^O dè eÂpen, ^Upágete e†w t|n pólin pròw tòn deîna, kaì eÊpate a[t!, ^O didáskalow légei, ^O kairów mou \ggúw \s t i n : pròw sè poiô tò Pásxa met à tôn mayhtôn mou. 19 Kaì \p o í h s a n o¥ mayhtaì qw sunétajen a[toîw ` &Ihsoûw, kaì =toímasan tò Pásxa. 20 &O cíaw dè genoménhw ˙nékeito metà tôn dQdeka. 21 Kaì \syióntvn a[tôn eÂpen, &Am|n légv ømîn –ti e

26.17 a[t! ♦ — 26.26 \dídou ♦ doùw 26.17 e^toimásomén ♦ e^toimásvmén 26.26 kaì eÂpen ♦ eÂpen 26.22 £kastow a[tôn ♦ e

60 KATA MATYAION 26.31 - 26.45

31 Tóte légei a[toîw ` &Ihsoûw, Pántew ømeîw skandalisy}sesye \n \moì \n t_ nuktì taút+: gégraptai gár, Patájv tòn poiména, kaì diaskorpisy}setai tà próbata têw poímnhw. 32 Metà dè tò \geryênaí me, proájv ømâw e†w t|n Galilaían. 33 &A p o k r i y e ì w dè ` Pétrow eÂpen a[t!, E† pántew skandalisy}sontai \n soí, \gW dè o[dépote o[dépote skandalisy}s o m a i . 34 *E f ha[t! ` &Ihsoûw, &Am|n légv soi –ti \n taút+ t_ nuktí, prìn ˙léktora fvnêsai, trìw ˙parn}s+ me. 35 Légei a[t! ` Pétrow, K©n dé+ me sùn soì ˙poyaneîn, o[ m} se ˙parn}svmai. ^Omoívw dè kaì pántew o¥ mayhtaì eÂpon. ˙parn}somai 36 Tóte ¡rxet a imet' a[tôn ` &Ihsoûw e†w xvríon legómenon Geys h m a n ê , kaì légei toîw mayhtaîw, Kayísate a[toû, £vw o˚ ˙pelyWn proseújvmai \keî. 37 Kaì paralabWn tòn Pétron kaì toùw dúo u¥oùw Zebedaíou, ærjato lupeîsyai kaì ˙dhmoneîn. 38 Tóte légei a[toîw ` &Ihsoûw, Per í l u p ó w \s t i n = cux} mou £vw ya n á t o u : meínate @de kaì grhgoreîte met' \moû. 39 Kaì pr o s el yW n mikrón, ¡pesen \pì prósvpon a[toû proseuxómenow kaì légvn, Páter mou, e† dunatón \stin, parelyét v˙p' \moû tò pot}rion toûto: pl|n o[x qw \gW yél v ,˙ll' qw sú. 40 Kaì ¡r xet a i pròw toùw mayhtáw, kaì eørískei a[toùw kayeú d o n t a w, kaì légei t! Pét r ~ , Outvw% o[k †sxúsate mían vran% grhgorêsai met' \moû; 41 Grhgoreîte kaì proseúxes ye,®na m| e† s él yh t e e† w peirasmón: tò mèn pneûma próyumon, = dè sàrj ˙syen } w. 42 Pálin \k deu t ér o u ˙pelyWn proshújato, légvn, Páter mou, e† o[ dúnatai toûto tò pot}rion parelyeî n˙p' \m o û , \à n m| a[tò pív, genhy}tv tò yél h m á sou. 43 Kaì \lyWn eø r í s k ei a[toùw pálin kayeú d o n t a w, ‘san gàr a[tôn o¥ •fyalmoì bebarhménoi. 44 Kaì ˙feìw a[toùw ˙pelyWn pálin proshújato \k trítou, tòn a[tòn lógon e†pQn. 45 Tóte ¡rxet a i pròw toùw mayhtàw a[toû, kaì légei a[toîw, Kayeú d et e tò

26.31 diaskorpisy}setai ♦ 26.39 proselyWn ♦ proelyWn diaskorpisy}sontai 26.39 parelyétv ♦ parelyátv 26.33 dè o[dépote ♦ o[dépote 26.42 tò pot}rion parelyeîn ˙p' \moû ♦ 26.35 ˙parn}svmai ♦ ˙parn}somai parelyeîn 26.35 dè ♦ — 26.43 eørískei a[toùw pálin ♦ pálin 26.35 eÂpon ♦ eÂpan e˚ren a[toùw 26.36 Geyshmanê ♦ Geyshmanì 26.44 ˙pelyWn pálin ♦ pálin ˙pelyWn 26.36 o˚ ♦ ˆo˚˜ 26.44 e†pQn ♦ e†pWn pálin 26.36 proseújvmai \keî ♦ \keî 26.45 a[toû ♦ — proseújvmai 26.45 tò ♦ ˆtò˜ 26.38 ` &Ihsoûw ♦ —

61 26.46 - 26.60 KATA MATYAION

loipòn kaì ˙napaúesye: †doú, æggiken = vra,% kaì ` u¥òw toû ˙nyrQpo u paradídotai e†w xeî r a w a^ martvlôn. 46 &E g eí r es ye, ƒgvmen. &Idoú, æggiken ` paradidoúw me. 47 Kaì ¡ti a[toû laloûntow, †doú, &Ioúdaw e párei; Tóte proselyóntew \pébalon tàw xeî r a w \p ì tòn &Ihsoûn, kaì \k r á t h s a n a[tón. 51 Kaì †doú, e

26.50 > ♦ o$ 26.55 \j}lyete ♦ \j}lyate 26.52 sou t|n máxairan ♦ t|n 26.55 pròw ømâw \kayezómhn didáskvn máxairán sou \n t! ¥er! ♦ \n t! ¥er! 26.52 maxaírŸ ˙poyanoûntai ♦ \kayezómhn didáskvn maxaír+ ˙poloûntai 26.59 o¥ presbúteroi kaì ♦ — 26.53 ƒrti ♦ — 26.59 yanatQsvsin a[tón ♦ a[tòn 26.53 pleíouw h( dQdeka legeônaw ♦ yanatQsvsin ƒrti pleív dQdeka legiônaw 62 KATA MATYAION 26.61 - 26.75 kaì pollôn ceudomartúrvn proselyóntvn, o[x e˚ron. 61 %U s t er o n dè proselyóntew dúo ceudomárturew eÂpon, O˚tow ¡f h ,Dúnamai katalûsai tòn naòn toû yeo û ,kaì dià triôn =merôn o†kodomêsai a[tón. 62 Kaì ˙nastàw ` ˙rxiereùw eÂpen a[t!, O[dèn ˙pokrín+; Tí o˚toí sou katamarturoûsin; 63 ^O dè &Ihsoûw \siQpa. Kaì ˙pokriyeì w` ˙rxiereùw eÂpen a[t!, &E j o r k í z v se katà toû yeo û toû zôntow, ®na =mîn eÊp+w e† sù e ` xristów, ` u¥òw toû yeo û . 64 Légei a[t! ` &Ihsoûw, Sù eÂpaw. Pl|n légv ømîn, ˙p' ƒrti ªcesye tòn u¥òn toû ˙nyrQpou kay}menon \k dej i ô n têw dunámevw kaì \rxómenon \pì tôn nefelô n toû o[ranoû. 65 Tóte ` ˙rxiereùw diérrhjen tà ¥mátia a[toû, légvn –ti &Eblasf}mhsen: tí ¡t i xr eí a n ¡xo m en martúrvn; *Ide, nûn “koúsate t|n blasfhmían a[toû. 66 Tí ømîn dokeî; O¥ dè ˙pokriyén t ew e p o n , *E n o xo w ya n á t o u \s t í n . 67 Tóte \néptusan e†w tò prósvpon a[toû kaì \k o l á f i s a n a[tón: o¥ dè \rrápisan, 68 légontew, Prof}teuson =mîn, Xristé, tíw \stin ` paísaw se; 69 ^O dè Pét r o w ¡j v \k á yh t o \n t_ a[l_: kaì prosêlyen a[ t ! mía paidískh, légousa, Kaì sù ‘sya met à &I h s o û toû Galilaíou. 70 ^O dè “rn}sato ¡mprosyen a[tôn pántvn, légvn, O[k oÂda tí légeiw. 71 &E j el yó n t a dè a[tòn e†w tòn pulôna, eÂden a[tòn ƒllh, kaì légei a[toîw \keî, Kaì o˚tow ‘n metà &Ihsoû toû Nazvraíou. 72 Kaì pálin “rn}sato mey' –rkou –ti O[k oÂda tòn ƒnyrvpon. 73 Metà mikròn dè proselyóntew o¥ e^stôtew eÂpon t! Pétr~, &Alhyôw kaì sù \j a[tôn eÂ: kaì gàr = laliá sou dêlón se poieî. 74 Tóte ærjato katayem a t í z ei n kaì •mnúein –ti O[k oÂda tòn ƒnyrvpon. Kaì e[ yév w ˙léktvr \fQnhsen. 75 Kaì \mn}syh ` Pét r o w toû ]}matow toû &I h s o û e† r h k ó t o w a[t! –ti Prìn ˙léktora fvnêsai, trìw ˙parn}s+ me. Kaì \jelyWn ¡jv ¡klausen pikrôw.

26.60 kaì pollôn ♦ pollôn blasfhmían 26.60 ceudomartúrvn proselyóntvn 26.66 eÂpon ♦ eÂpan o[x e˚ron ♦ proselyóntvn 26.67 \rrápisan ♦ \rápisan ceudomartúrvn 26.69 ¡jv \káyhto ♦ \káyhto ¡jv 26.61 ceudomárturew ♦ — 26.70 a[tôn ♦ — 26.61 eÂpon ♦ eÂpan 26.71 a[tòn e†w ♦ e†w 26.61 a[tón ♦ — 26.71 a[toîw \keî Kaì ♦ toîw \keî 26.63 ˙pokriyeìw ♦ — 26.72 mey' ♦ metà 26.65 –ti ♦ — 26.75 toû &Ihsoû e†rhkótow a[t! ♦ 26.65 blasfhmían a[toû ♦ &Ihsoû e†rhkótow

63 27.1 - 27.19 KATA MATYAION

Pr vfiaw dè genoménhw, sumb oúl ion ¡l ab on pánt ew o¥ 27 ˙rxiereîw kaì o¥ presbúteroi toû laoû katà toû &I h s o û , vste% yanatôsai a[tón: 2 kaì d}santew a[tòn ˙p}gagon kaì parédvkan a[tòn Pontí~ Pilát~ t! =gemóni. 3 Tóte †dWn &I o ú d a w ` paradidoùw a[tòn –ti katekríyh, metamelhyeì w˙péstrecen tà triákonta ˙rgúria toîw ˙rxiereûsin kaì toîw presbutéroiw, 4 légvn, %Hmarton paradoùw a

27.2 a[tòn Pontí~ ♦ — 27.6 eÂpon ♦ eÂpan 27.3 ˙péstrecen ♦ ¡strecen 27.11 ¡sth ♦ \stáyh 27.3 toîw presbutéroiw ♦ 27.11 a[t! ♦ — presbutéroiw 27.12 tôn presbutérvn ♦ presbutérvn 27.4 eÂpon ♦ eÂpan 27.16 Barabbân ♦ ˆ&Ihsoûn˜ Barabbân 27.4 ªcei ♦ ªc+ 27.17 Barabbân ♦ ˆ&Ihsoûn tòn˜ 27.5 \n t! na! ♦ e†w tòn naòn Barabbân

64 KATA MATYAION 27.20 - 27.35

\k eí n ~ :pollà gàr ¡payon s}meron kat' ªnar di' a[tón. 20 O¥ dè ˙rxiereîw kaì o¥ presbúteroi ¡peisan toùw ªxlouw ®na a†t}svntai tòn Barabbân, tòn dè &Ihsoûn ˙polésvsin. 21 &A p o k r i y e ì w dè ` =gemWn eÂpen a[toîw, Tína yél et e ˙pò tôn dúo ˙polúsv ømîn; O¥ dè eÂpon, Barabbân. 22 Légei a[toîw ` Pilátow, Tí o{n poi}sv &Ihsoûn tòn legómenon xristón; Lég o u s i n a[t! pántew, Staurvy}tv. 23 ^O dè =gemWn ¡fh, Tí gàr kakòn \p o í h s en ; O¥ dè perissôw ¡krazon, légontew, Staurvy}tv. 24 &I d W ndè ` Pilátow –ti o[dèn vfeleî,& ˙llà mâllon yórubow gínetai, labWn udvr,% ˙penícato tàw xeî r a w ˙pénanti toû ªxlou, légvn, &Ay!ów e†mi ˙pò toû a®matow toû dikaíou toútou: ømeîw ªcesye. 25 Kaì ˙pokriyeì wpâw ` laòw e p e n ,Tò a

27.21 eÂpon ♦ eÂpan Tòn 27.29 \pì t|n dejiàn ♦ \n t_ dejiÅ 27.22 a[t! ♦ — 27.29 \népaizon ♦ \népaijan 27.23 =gemWn ♦ — 27.29 ` basileùw ♦ basileû 27.24 toû dikaíou ♦ — 27.33 legómenow Kraníou Tópow ♦ 27.28 periéyhkan a[t! xlamúda Kraníou Tópow legómenow kokkínhn ♦ xlamúda kokkínhn 27.34 ªjow ♦ oÂnon periéyhkan a[t! 27.34 æyelen ♦ “yélhsen 27.29 t|n kefal|n ♦ têw kefalêw 65 27.36 - 27.55 KATA MATYAION

bállontew klêron. 36 Kaì kay}menoi \t}roun a[tòn \keî. 37 Kaì \péyh k a n \p á n v têw kefalêw a[toû t|n a†tían a[toû gegramménhn, O˚tów \stin &Ihsoûw ` basileùw tôn &Ioudaívn. 38 Tóte stauroûntai sùn a[t! dúo l+staí, e

27.40 katábhyi ♦ ˆkaì˜ katábhyi 27.46 limà ♦ lema 27.41 dè ♦ — 27.46 ®na tí ♦ ¥natí 27.41 kaì Farisaívn ♦ — 27.47 e^stQtvn ♦ e^sthkótvn 27.42 E† ♦ — 27.51 e†w dúo ˙pò ƒnvyen £vw kátv ♦ 27.42 a[t! ♦ a[tón ˙p' ƒnvyen £vw kátv e†w dúo 27.43 nûn a[tón ♦ nûn 27.52 “géryh ♦ “géryhsan 27.44 a[t! ♦ sùn a[t! 66 KATA MATYAION 27.56 - 28.5 yev r o û s a i , a®tinew “koloúyhsan t! &Ihsoû ˙pò têw Galilaíaw, diakonoûsai a[t!: 56 \n a

&O cè dè sabbátvn, t_ \pifvskoús + e†w mían 28 sabbátvn, ‘lyen María = Magdalhn}, kaì = ƒllh María, yev r ê s a i tòn táfon. 2 Kaì †doú, seismòw \géneto mégaw: ƒggelow gàr kuríou katabàw \j o[ranoû, proselyWn ˙pekúlisen tòn líyon ˙pò têw yúraw, kaì \káyhto \pánv a[toû. 3 )Hn dè = †déa a[toû qw ˙strap}, kaì tò ¡nduma a[toû leukòn qseì xiQn. 4 &A p ò dè toû fóbou a[toû \seísyhsan o¥ throûntew kaì \génonto qseì nek r o í . 5 &A p o k r i y e ì w dè ` ƒggelow

27.56 &Ivsê ♦ &Ivs|f 27.65 dè ♦ — 27.57 \may}teusen ♦ \mayhteúyh 28.1 María = ♦ Mariàm = 27.58 ˙podoyênai tò sôma ♦ 28.2 proselyWn ♦ kaì proselyWn ˙podoyênai 28.2 ˙pò têw yúraw ♦ — 27.59 sindóni ♦ ˆ\n˜ sindóni 28.3 †déa ♦ e†déa 27.61 María = ♦ Mariàm = 28.3 qseì ♦ qw 27.64 nuktòw ♦ — 28.4 \génonto qseì ♦ \gen}yhsan qw

67 28.6 - 28.20 KATA MATYAION

e p entaîw gunaijín, M| fobeîsye ømeîw: oÂda gàr –ti &Ihsoûn tòn \staurvménon zhteîte. 6 O[k ¡stin @de: “géryh gár, kayWw e p e n .Deûte, Êdete tòn tópon –pou ¡keito ` kúriow. 7 Kaì taxù poreuyeî s a i eÊ p a t e toîw mayhtaîw a[toû –ti &Hgéryh ˙pò tôn nekrô n :kaì †doú, proágei ømâw e†w t|n Galilaían: \keî a[tòn ªcesye: †doú, eÂpon ømîn. 8 Kaì \jelyoûsai taxù ˙pò toû mnhmeíou metà fóbou kaì xarâw megálhw, ¡dramon ˙paggeîlai toîw mayhtaîw a[toû. 9 ^V wdè \poreúonto ˙paggeîlai toîw mayhtaîw a[toû, kaì †doú, &Ihsoûw ˙p}nthsen a[taîw, lég v n , Xaír et e.A¥ dè proselyoûsai \kráthsan a[toû toùw pódaw, kaì prosekúnhsan a[t!. 10 Tóte légei a[taîw ` &Ihsoûw: M| fobeîsye: øpágete, ˙paggeílate toîw ˙delfoîw mou ®na k˙keî ˙pélyvsin e†w t|n Galilaían, kaì \keî me ªcontai. 11 Poreuoménvn dè a[tôn, †doú, tinèw têw koustvdíaw \l y ó n t e w e† w t|n pólin ˙p}ggeilan toîw ˙rxiereûsin ßpanta tà genómena. 12 Kaì sunaxyén t ewmetà tôn presbutérvn, sumboúl i ó nte labóntew, ˙rgúria ¥kanà ¡dvkan toîw stratiQtaiw, 13 légontew, EÊpate –ti O¥ mayhtaì a[toû nuktòw \l yó n t ew ¡k l ec a n a[tòn =môn koimvménvn. 14 Kaì \àn ˙kou s y_toûto \pì toû =gemónow, =meîw peísomen a[tón, kaì ømâw ˙merímnouw poi}somen. 15 O¥ dè labóntew tà ˙rgúria \p o í h s a n qw \didáxyh s a n . Kaì diefhmísyh ` lógow o˚tow parà &Ioudaíoiw méxri têw s}meron. 16 O¥ dè £ndeka mayhtaì \poreúyhsan e†w t|n Galilaían, e† wtò ªrow o˚ \tájato a[toîw ` &Ihsoûw. 17 Kaì †dóntew a[tòn prosekúnhsan a[t!: o¥ dè \dístasan. 18 Kaì proselyWn ` &I h s o û w \l á l h s en a[toîw, lég v n , &E d ó yh moi pâsa \jousía \n o[ran! kaì \p ìgêw. 19 Poreuyén t ew mayhteúsate pánta tà ¡yn h ,baptízontew a[toùw e†w tò ªnoma toû Patròw kaì toû U¥oû kaì toû ^Agíou Pneúmatow: 20 didáskontew a[toùw threîn pánta –sa \n et ei l á m h n ømîn: kaì †doú, \gW mey' ømôn e†mi pásaw tàw =méraw £vw têw sunteleíaw toû a†ônow. &Am}n.

28.6 ` kúriow ♦ — 28.14 a[tón ♦ ˆa[tòn˜ 28.8 \jelyoûsai ♦ ˙pelyoûsai 28.15 s}meron ♦ s}meron ˆ=méraw˜ 28.9 ^Vw dè \poreúonto ˙paggeîlai 28.17 a[t! ♦ — toîw mayhtaîw a[toû ♦ — 28.18 gêw ♦ ˆtêw˜ gêw 28.9 ˙p}nthsen ♦ øp}nthsen 28.19 mayhteúsate ♦ o{n mayhteúsate 28.10 kaì \keî ♦ k˙keî 28.20 &Am}n ♦ —

68 KATA MARKON

rx| toû e[aggelíou &Ihsoû xristoû, u¥oû toû yeoû: &A 2 ^V wgégraptai \n toîw prof}taiw, &Idoú, \gW ˙postéllv tòn ƒggelón mou prò prosQpou sou, ow$ kataskeuásei t|n `dón sou ¡mprosyén sou. 3 Fvn| boôntow \n t_ \r}m~, ^Etoimásate t|n `dòn kuríou: e[yeí a wpoieîte tàw tríbouw a[toû. 4 &E g én et o &I v á n n h w baptízvn \n t_ \r}m~, kaì khrússvn báptisma metanoíaw e†w ƒfesin a^ martiôn. 5 Kaì \j ep o r e ú e t o pròw a[tòn pâsa = &Ioudaía xQra, kaì o¥ ^I er o s o l u m î t a i , kaì \baptízonto pántew \n t! &Iordán+ potam! øp' a[toû, \jomologoúmenoi tàw a^ martíaw a[tôn. 6 )Hn dè ` &Ivánnhw \ndeduménow tríxaw kam}lou, kaì zQnhn dermatínhn perì t|n •sfùn a[toû, kaì \syívn ˙krídaw kaì méli ƒgrion. 7 Kaì \k}russen, légvn, *Erxet a i` †sxuróterów mou •písv mou, o˚ o[k e†mì ¥kanòw kúcaw lûsai tòn ¥mánta tôn øpodhmátvn a[toû. 8 &E g W mèn \báptisa ømâw \n udati:% a[tòw dè baptísei ømâw \n pneúmati a^ gí~. 9 Kaì \géneto \n \keínaiw taîw =méraiw, ‘lyen &Ihsoûw ˙pò Nazarèt têw Galilaíaw, kaì \baptísyh øpò &Ivánnou e†w tòn &I o r d á n h n . 10 Kaì e[yév w˙nabaínvn ˙pò toû udatow,% eÂden sxizoménouw toùw o[ranoúw, kaì tò pneûma qseì per i s t er à n qw katabaînon \p' a[tón: 11 kaì fvn| \géneto \k tôn o[ranôn, Sù e ` u¥ów mou ` ˙gaphtów, \n > e[dókhsa. 12 Kaì e[yùw tò pneûma a[tòn \kbállei e†w t|n ¡rhmon. 13 Kaì ‘n \k eî\n t_ \r}m~ =méraw tessarákonta peirazómenow

1.1 u¥oû toû yeoû ♦ ˆu¥oû yeoû˜ 1.8 mèn ♦ — 1.2 ^Vw ♦ KayWw 1.8 ømâw \n udati% ♦ ømâw udati% 1.2 toîw prof}taiw ♦ t! &HsafiŸ t! 1.9 øpò &Ivánnou e†w tòn &Iordánhn ♦ prof}t+ e†w tòn &Iordánhn øpò &Ivánnou 1.2 \gW ♦ — 1.10 e[yévw ♦ e[yùw 1.2 ¡mprosyén sou ♦ — 1.10 ˙pò ♦ \k 1.4 baptízvn ♦ ˆ`˜ baptízvn 1.10 qseì ♦ qw 1.5 kaì \baptízonto pántew ♦ pántew 1.10 \p' ♦ e†w kaì \baptízonto 1.11 > ♦ soì 1.5 \n t! &Iordán+ potam! øp' a[toû 1.13 \keî ♦ — ♦ øp' a[toû \n t! &Iordán+ 1.13 =méraw tessarákonta ♦ potam! tesserákonta =méraw 1.6 )Hn dè ♦ kaì ‘n

69 1.14 - 1.27 KATA MARKON

øpò toû Satanâ, kaì ‘n metà tôn yhrívn, kaì o¥ ƒggeloi dihkónoun a[t!. 14 Metà dè tò paradoyênai tòn &Ivánnhn, ‘lyen ` &Ihsoûw e† wt|n Galilaían, khrússvn tò e[aggélion têw basileíaw toû yeo û , 15 kaì légvn –ti Pepl}rvtai ` kairów, kaì æggiken = basileía toû yeoû: metanoeîte, kaì pisteúete \n t! e[aggelí~. 16 Peripatôn dè parà t|n yálassan têw Galilaíaw eÂden Símvna kaì &Andréan tòn ˙delfòn a[toû, toû Símvnow bá l l o n t a w ˙mfíblhstron \n t_ yaláss+: ‘san gàr a^ lieîw. 17 Kaì eÂpen a[toîw ` &Ihsoûw, Deû t e•písv mou, kaì poi}sv ømâw genésyai a^ lieîw ˙nyrQpvn. 18 Kaì e[yév w˙féntew tà díktua a[tôn, “koloúyhsan a[t!. 19 Kaì probàw \keîyen •lígon, eÂden &Iákvbon tòn toû Zebedaíou, kaì &Ivánnhn tòn ˙delfòn a[toû, kaì a[toùw \n t! ploí~ katartízontaw tà dí k t u a . 20 Kaì e[yév w \k á l es en a[toúw: kaì ˙féntew tòn patéra a[tôn Zebedaîon \n t! ploí~ metà tôn misyvtôn ˙pêlyon •písv a[toû. 21 Kaì e†sporeúontai e†w Kapernaoúm: kaì e[ yév wtoîw sábbasin e†selyWn e†w t|n sunagvg}n, \dídasken. 22 Kaì \j ep l } s s o n t o \p ì t_ didax_ a[toû: ‘n gàr didáskvn a[toùw qw \jousían ¡xv n ,kaì o[x qw o¥ grammateîw. 23 Kaì ‘n \n t_ sunagvg_ a[tôn ƒnyrvpow \n pneúmati ˙kayárt~, kaì ˙nékrajen, 24 légvn, *Ea, tí =mîn kaì soí, &Ihsoû Nazarhné; )Hlyew ˙polésai =mâw; OÂdá se tíw eÂ, ` ßgiow toû yeo û . 25 Kaì \p et í m h s en a[t! ` &Ihsoûw, lég v n , FimQyhti, kaì ¡jelye \j a[toû. 26 Kaì sparájan a[tòn tò pneûma tò ˙káyarton kaì krájan fvn_ megál+, \jêlyen \j a[toû. 27 Kaì \ya m b } yh s a n pántew, vste% suzhteîn pròw e^autoúw, lég o n t a w, Tí \stin toûto; Tíw = didax| = kain| auth,% –ti kat' \j o u s í a n kaì toîw pneúmasin toîw ˙kayártoiw \pitássei, kaì øpakoúousin a[t!;

1.14 têw basileíaw ♦ — 1.21 Kapernaoúm kaì e[yévw ♦ 1.16 Peripatôn dè ♦ Kaì parágvn Kafarnaoúm kaì e[yùw 1.16 a[toû toû ♦ — 1.23 ‘n ♦ e[yùw ‘n 1.16 bállontaw ˙mfíblhstron ♦ 1.24 *Ea ♦ — ˙mfibállontaw 1.26 krájan ♦ fvnêsan 1.18 e[yévw ♦ e[yùw 1.27 pántew ♦ ßpantew 1.18 a[tôn ♦ — 1.27 Tíw = didax| = kain| auth% –ti ♦ 1.19 \keîyen ♦ — didax| kain| 1.20 e[yévw ♦ e[yùw

70 KATA MARKON 1.28 - 1.44

28 &E j ê l yen dè = ˙ko| a[toû e[yùw e†w –lhn t|n períxvron têw Galilaíaw. 29 Kaì e[yév w\k têw sunagvgêw \jelyóntew, ‘lyon e†w t|n o†kían Símvnow kaì &Andréou, metà &IakQbou kaì &Ivánnou. 30 ^H dè pen yer àSímvnow katékeito puréssousa, kaì e[yév w légousin a[t! perì a[têw: 31 kaì proselyWn ægeiren a[t}n, krat}s a w têw xei r ò w a[têw: kaì ˙fêken a[t|n ` puretòw e[yévw, kaì dihkónei a[toîw. 32 &O cíaw dè genoménhw, –te ¡du ` hliow,% ¡feron pròw a[tòn pántaw toùw kakôw ¡xo n t a w kaì toùw daimonizoménouw: 33 kaì = póliw –lh \p i s u n h g m én h ‘n pròw t|n yúran. 34 Kaì \yer á p eu s en polloùw kakôw ¡xo n t a w poikílaiw nósoiw, kaì daimónia pollà \jébalen, kaì o[k æfien laleîn tà daimónia, –ti Ædeisan a[tón. a[tón xristòn eÂnai 35 Kaì prv› ¡nnuxon lían ˙nastàw \jêlyen ,kaì ˙pêlyen e† w ¡r h m o n tópon, k˙keî proshúxet o . 36 Kaì katedívjan a[tòn ` Símvn kaì o¥ met' a[toû: 37 kaì eøróntew a[tòn légousin a[t! –ti Pántew se zhtoûsin. 38 Kaì légei a[toîw, *Agvmen e†w tàw \xo m én a w kvmopóleiw, ®na kaì \keî khrújv: e†w toûto gàr \j el } l u ya . 39 Kaì ‘n khrússvn \n taîw sunagvgaîw a[tôn e†w –lhn t|n Galilaían, kaì tà daimónia \kbállvn. 40 Kaì ¡rxet a i pròw a[tòn leprów, parakalôn a[tòn kaì gonupetôn a[tón, kaì légvn a[t! –ti &Eàn yél + w,dúnasaí me kayarísai. 41 ^O dè &Ihsoûw splagxnisyeí w, \k t eí n a w t|n xeî r a , hcato% a[toû, kaì légei a[t!, Yélv, kayarísyhti. 42 Kaì e† p ó n t o w a[toû e[yév w ˙pêlyen ˙p' a[toû = lépra, kaì \k a ya r í s yh . 43 Kaì \mbrimhsámenow a[t!, e[yév w \j éb a l en a[tón, 44 kaì légei a[t!, %Ora, mhdenì mhdèn eÊp+w: ˙ll'

1.28 &Ejêlyen dè ♦ Kaì \jêlyen 1.38 *Agvmen ♦ *Agvmen ˙llaxoû 1.28 e†w ♦ pantaxoû e†w 1.38 \jel}luya ♦ \jêlyon 1.29 e[yévw ♦ e[yùw 1.39 ‘n ♦ ‘lyen 1.30 e[yévw ♦ e[yùw 1.39 \n taîw sunagvgaîw ♦ e†w tàw 1.31 a[têw ♦ — sunagvgàw 1.31 e[yévw ♦ — 1.40 kaì gonupetôn a[tón ♦ ˆkaì 1.33 = póliw –lh \pisunhgménh ‘n ♦ ‘n gonupetôn˜ –lh = póliw \pisunhgménh 1.41 ^O dè &Ihsoûw ♦ Kaì 1.35 ¡nnuxon ♦ ¡nnuxa 1.41 hcato% a[toû ♦ a[toû hcato% 1.36 katedívjan ♦ katedívjen 1.42 e†póntow a[toû ♦ — 1.36 ` ♦ — 1.42 e[yévw ♦ e[yùw 1.37 eøróntew a[tòn ♦ e˚ron a[tòn 1.43 e[yévw ♦ e[yùw kaì 1.44 ˙ll' ♦ ˙llà 1.37 se zhtoûsin ♦ zhtoûsín se

71 1.45 - 2.12 KATA MARKON

upage,% sea u t ò ndeîjon t! ¥ereî, kaì prosénegke perì toû kayarismoû sou a$ prosétajen Mvsêw, e†w martúrion a[toîw. 45 ^O dè \jelyWn ærjato khrússein pollà kaì diafhmízein tòn lógon, vste% mhkéti a[tòn dúnasyai fanerôw e†w pólin e† s el y e î n , ˙ll' ¡jv \n \r}moiw tópoiw ‘n: kaì ærxonto pròw a[tòn pantaxóyen.

Kaì e†sêl yen pálin e†w Kaper naoùm di' =mer ôn: kaì 2 “koúsyh –ti e†w oÂkón \stin. 2 Kaì e[yév w sun}xyh s a n polloí, vste% mhkéti xvreîn mhdè tà pròw t|n yúran: kaì \l á l ei a[toîw tòn lógon. 3 Kaì ¡rxontai pròw a[tón, paralutikòn férontew, a†rómenon øpò tessárvn. 4 Kaì m| dunámenoi proseggísai a[t! dià tòn ªxlon, ˙pestégasan t|n krábatton st ég h n –pou ‘n, kaì \jorújantew xalôsin tòn krábbaton \f' > ` paralutikòw katékeito. 5 &I d W n dè ` &Ihsoûw t|n pístin a[tôn légei t! paralutik!, Téknon, ˙févntaí soi a¥ a^ martíai sou. 6 )Hsan dé tinew tôn grammatévn \keî kay}menoi, kaì dialogizómenoi \n taîw kardíaiw a[tôn, 7 Tí o˚tow outvw% laleî blasfhmíaw; Tíw dúnatai ˙fiénai a^ martíaw e† m| e

1.44 Mvsêw ♦ Mvüsêw ˙fíentaí sou a¥ a^ martíai 1.45 \n ♦ \p' 2.7 laleî blasfhmíaw; ♦ laleî; 1.45 pantaxóyen ♦ pántoyen Blasfhmeî. 2.1 e†sêlyen ♦ e†selyWn 2.8 e[yévw ♦ e[yùw 2.1 Kapernaoùm ♦ Kafarnaoùm 2.8 a[toì ♦ — 2.1 kaì “koúsyh ♦ “koúsyh 2.8 eÂpen ♦ légei 2.1 e†w oÂkón ♦ \n oÊk~ 2.9 &Afévntaí ♦ &Afíentaí 2.2 e[yévw ♦ — 2.9 *Egeirai ♦ *Egeire 2.3 pròw a[tón paralutikòn 2.9 sou tòn krábbaton ♦ tòn férontew ♦ férontew pròw a[tòn krábattón sou paralutikòn 2.10 \pì têw gêw a^ martíaw ♦ a^ martíaw 2.4 proseggísai ♦ prosenégkai \pì têw gêw 2.4 krábbaton \f' > ♦ krábatton 2.11 ¡geirai kaì ♦ ¡geire –pou 2.11 krábbatón ♦ krábattón 2.5 &IdWn dè ♦ Kaì †dWn 2.12 e[yévw kaì ♦ kaì e[yùw 2.5 ˙févntaí soi a¥ a^ martíai sou ♦

72 KATA MARKON 2.13 - 2.21

ƒraw tòn krábbaton, \jêlyen \nantíon pántvn: vste% krábatton \j í s t a s ya i pántaw, kaì dojázein tòn yeó n , légontaw –ti O[dépote outvw% eÊdomen. 13 Kaì \jêlyen pálin parà t|n yálassan: kaì pâw ` ªxlow ærxet opròw a[tón, kaì \dídasken a[toúw. 14 Kaì parágvn e d en Leu› tòn toû &Alfaíou kay}menon \pì tò telQnion, kaì Leu›n légei a[t!, &Akoloúyei moi. Kaì ˙nastàw “koloúyhsen a[t!. 15 Kaì \géneto \n t! katakeîsyai a[tòn \n t_ o†kíŸ a[toû, kaì polloì telônai kaì a^ martvloì sunanékeinto t! &Ihsoû kaì toîw mayhtaîw a[toû: ‘san gàr polloí, kaì “koloúyhsan a[t!. 16 Kaì o¥ grammateîw kaì o¥ Farisaîoi, †dóntew a[tòn \s yí o n t a metà tôn telvnôn kaì a^ martvlôn, ¡legon toîw mayhtaîw a[toû, Tí –ti metà tôn telvnôn kaì a^ martvlôn \s yí ei kaì pínei; 17 Kaì ˙koúsaw ` &Ihsoûw légei a[toîw, O[ xr eí a n ¡xo u s i n o¥ †sxúontew †atroû, ˙ll' o¥ kakôw ¡xo n t ew. O[k ‘lyon kalésai dikaíouw, ˙llà a^ martvlouw e†w metánoian. 18 Kaì ‘san o¥ mayhtaì &Ivánnou kaì o¥ tôn Farisaívn nhsteúontew: kaì ¡rxontai kaì légousin a[t!, Dià tí o¥ mayhtaì &Ivánnou kaì o¥ tôn Farisaívn nhsteúousin, o¥ dè soì mayhtaì o[ nhsteúousin; 19 Kaì eÂpen a[toîw ` &Ihsoûw, M| dúna n t a i o¥ u¥oì toû numfônow, \n > ` numfíow met' a[tôn \s t i n , nhsteúein; %Oson xrónon mey' e^autôn ¡xo u s i n tòn numfíon, o[ dúnantai nhsteúein: 20 \l eú s o n t a i dè =mérai –tan ˙pary_ ˙p' a[tôn ` numfíow, kaì tóte nhsteúsousin \n \k eí n a i w taîw =méraiw. 21 Kaì o[deìw \píblhma ]ákouw ˙gnáfou \pirráptei \pì ¥matí~ palai!: e† dè m}, aÊrei tò pl}rvma a[toû tò kainòn toû palaioû, kaì xeî r o nsxísma

2.12 krábbaton ♦ krábatton 2.17 O[ ♦ ˆ–ti˜ O[ 2.12 \nantíon ♦ ¡mprosyen 2.17 e†w metánoian ♦ — 2.12 O[dépote outvw% ♦ Outvw% 2.18 tôn Farisaívn nhsteúontew ♦ o[dépote Farisaîoi nhsteúontew 2.14 Leu› ♦ Leuìn 2.18 tôn Farisaívn nhsteúousin ♦ 2.15 \géneto \n t! ♦ gínetai mayhtaì tôn Farisaívn 2.15 “koloúyhsan ♦ “koloúyoun nhsteúousin 2.16 kaì o¥ Farisaîoi ♦ tôn 2.19 mey' e^autôn ¡xousin tòn numfíon Farisaívn ♦ ¡xousin tòn numfíon met' a[tôn 2.16 a[tòn \syíonta ♦ –ti \syíei 2.20 \keínaiw taîw =méraiw ♦ \keín+ t_ 2.16 telvnôn kaì a^ martvlôn ¡legon =mérŸ ♦ a^ martvlôn kaì telvnôn 2.21 Kaì o[deìw ♦ O[deìw ¡legon 2.21 \pirráptei \pì ¥matí~ palai! ♦ 2.16 Tí ♦ — \piráptei \pì ¥mátion palaión 2.16 kaì pínei ♦ — 2.21 a[toû ♦ ˙p' a[toû

73 2.22 - 3.7 KATA MARKON

gínetai. 22 Kaì o[deìw bállei oÂnon néon e†w ˙skoùw palaioúw: e† dè m}, ]}ssei ` oÂnow ` néow toùw ˙skoúw, kaì ` oÂnow \k xeî t a ikaì o¥ ˙skoì ˙poloûntai: ˙llà oÂnon néon e†w ˙skoùw kainoùw blhtéon. 23 Kaì \géneto paraporeúesyai a[tòn \n toîw sábbasin dià tôn sporímvn, kaì ærjanto o¥ mayhtaì a[toû `dòn poieîn tíllontew toùw stáxuaw. 24 Kaì o¥ Farisaîoi ¡legon a[t!, *I d e, tí poioûsin \n toîw sábbasin o$ o[k ¡jestin; 25 Kaì a[tòw ¡l eg ena[toîw, O[dépote ˙négnvte tí \poíhsen Dauíd, –te xr eí a n¡s xenkaì \peínasen a[tòw kaì o¥ met' a[toû; 26 Pôw e† s ê l yen e† w tòn oÂkon toû yeo û \p ì &A b i á y a r ˙rxierévw, kaì toùw ƒrtouw têw proyés ev w ¡f a g en , o¬w o[k ¡jestin fageîn e† m| toîw ¥ereûsin, kaì ¡dvken kaì toîw sùn a[t! o{sin; 27 Kaì ¡l eg ena[toîw, Tò sábbaton dià tòn ƒnyrvpon \géneto, o[x ` ƒnyrvpow dià tò sábbaton: 28 vste% kúriów \stin ` u¥òw toû ˙nyrQpou kaì toû sabbátou.

Kaì e†sêl yenpálin e†w t|n sunagvg}n, kaì ‘n \keî 3 ƒnyrvpow \jhramménhn ¡xv n t|n xeî r a . 2 Kaì paret}roun a[tòn e† toîw sábbasin yer a p eú s ei a[tón, ®na kathgor}svsin a[toû . 3 Kaì légei t! ˙nyrQp~ t! \jhramménhn ¡xo n t it|n xeî r a , *E g ei r a i e† w tò méson. 4 Kaì légei a[toîw, *Ejestin toîw sábbasin ˙gayopoiêsai, h( kakopoiêsai; Cux|n sôsai, h( ˙pokteînai; O¥ dè \siQpvn. 5 Kaì periblecámenow a[toùw met' •rgêw, sullupoúmenow \pì t_ pvrQsei têw kardíaw a[tôn, légei t! ˙nyrQp~, *Ekteinon t|n xeî r ásou. Kaì \jéteinen, kaì 6 ˙pekatestáyh ˙pokatestáyh = xeì ra[toû øgi|w qw = ƒllh. Kaì \j el yó n t ew o¥ Farisaîoi e[yév w metà tôn ^Hr~dianôn sumboúlion \poíoun kat' a[toû, –pvw a[tòn ˙polésvsin. 7 Kaì ` &Ihsoûw ˙nexQ r h s en metà tôn mayhtôn a[toû pròw t|n

2.22 ]}ssei ♦ ]}jei 2.27 o[x ♦ kaì o[x 2.22 ` néow ♦ — 3.3 \jhramménhn ¡xonti t|n xeîra 2.22 \kxeîtai ♦ ˙póllutai *Egeirai ♦ t|n jhràn xeîra 2.22 ˙poloûntai ♦ — ¡xonti ¡geire 2.22 blhtéon ♦ — 3.4 ˙gayopoiêsai ♦ ˙gayòn poiêsai 2.23 paraporeúesyai a[tòn ♦ a[tòn 3.5 sou ♦ — 2.23 dià ♦ paraporeúesyai dià 3.5 ˙pokatestáyh ♦ ˙pekatestáyh 2.23 ærjanto o¥ mayhtaì a[toû ♦ o¥ 3.5 øgi|w qw = ƒllh ♦ — mayhtaì a[toû ærjanto 3.6 e[yévw ♦ e[yùw 2.24 \n ♦ — 3.6 \poíoun ♦ \dídoun 2.25 a[tòw ¡legen ♦ légei 3.7 ˙nexQrhsen metà ♦ metà 2.26 toîw ¥ereûsin ♦ toùw ¥ereîw 3.7 pròw ♦ ˙nexQrhsen pròw

74 KATA MARKON 3.8 - 3.24 yá l a s s a n : kaì polù plêyow ˙pò têw Galilaíaw “koloúyhsan “koloúyhsen a[t!, kaì ˙pò têw &Ioudaíaw, 8 kaì ˙pò ^Ierosolúmvn, kaì ˙pò têw &Idoumaíaw, kaì péran toû &Iordánou, kaì o¥ perì Túron kaì Sidôna, plêyow polú, ˙koúsantew –sa \poíei, ‘lyon pròw a[tón . 9 Kaì eÂpen toîw mayhtaîw a[toû ®na ploiárion pros k a r t er _a[t! dià tòn ªxlon, ®na m| ylíbvsin a[tón. 10 Polloùw gàr \yer á p eu s en , vste% \pipíptein a[t!, ®na a[toû ßcvntai, –soi e xo n mástigaw. 11 Kaì tà pneúmata tà ˙káyarta, –tan a[tòn \yeQ r ei , prosépipten a[t!, kaì ¡k r a z en , légonta –ti Sù e ` u¥òw toû yeo û . 12 Kaì pollà \petíma a[toîw ®na m| faneròn a[tòn poi}svsin. 13 Kaì ˙nabaínei e†w tò ªrow, kaì proskaleîtai o¬w æyel en a[tów: kaì ˙pêlyon pròw a[tón. 14 Kaì \poíhsen dQdeka, ®na „sin met' a[toû, kaì ®na ˙postéll+ a[toùw khrússein, 15 kaì ¡xei n \j o u s í a n yer a p eú ei n tàw nósouw, kaì \kbállein tà daimónia: 16 kaì \péyh k ent! Símvni ªnoma Pétron: 17 kaì &I á k v b o n tòn toû Zebedaíou, kaì &Ivánnhn tòn ˙delfòn toû &I a k Q b o u : kaì \péyh k en a[toîw •nómata Boanergéw, – \stin, U¥oì Brontêw: 18 kaì &Andréan, kaì Fílippon, kaì Baryo l o m a î o n , kaì Matyaîon, kaì Yvmân, kaì &Iákvbon tòn toû &Alfaíou, kaì Yaddaîon, kaì Símvna tòn Kananíthn, 19 kaì &Ioúdan &IskariQthn, ow$ kaì parédvken a[tón. Kaì ¡rxontai e†w oÂkon: 20 kaì sunérxet a i pálin ªxlow, vste% m| dúnasyai a[toùw m}te ƒrton fageîn. 21 Kaì ˙koúsan t ewo¥ par' a[toû \jêlyon kratêsai a[tón: ¡legon gàr –ti &Ejésth. 22 Kaì o¥ grammateîw o¥ ˙pò ^I er o s o l ú m v n katabántew ¡legon –ti Beel z eb o ù l ¡xei , kaì –ti &En t! ƒrxonti tôn daimonívn \k b á l l ei tà daimónia. 23 Kaì pros k a l es á m en o w a[toúw, \n parabolaîw ¡legen a[toîw, Pôw dúnatai Satanâw Satanân \kbállein; 24 Kaì \àn basileía \f'

3.7 “koloúyhsan a[t! ♦ 3.16 kaì \péyhken t! Símvni ªnoma ♦ ˆ“koloúyhsen˜ ˆkaì \poíhsen toùw dQdeka˜ kaì 3.8 o¥ ♦ — \péyhken ªnoma t! Símvni 3.8 ˙koúsantew ♦ ˙koúontew 3.17 •nómata Boanergéw ♦ •nómaˆta˜ 3.11 \yeQrei prosépipten ♦ \yeQroun Boanhrgéw prosépipton 3.18 Matyaîon ♦ Mayyaîon 3.11 ¡krazen légonta ♦ ¡krazon 3.18 Kananíthn ♦ Kananaîon légontew 3.19 &IskariQthn ♦ &IskariQy 3.12 faneròn a[tòn ♦ a[tòn faneròn 3.19 ¡rxontai ♦ ¡rxetai 3.14 dQdeka ♦ dQdeka ˆo¬w kaì 3.20 ªxlow ♦ ˆ`˜ ªxlow ˙postólouw vnómasen˜& 3.20 m}te ♦ mhdè 3.15 yerapeúein tàw nósouw kaì ♦ — 75 3.25 - 3.1 KATA MARKON

e^aut|n merisy_, o[ dúnatai stayênai = basileía \keính. 25 Kaì \àn o†kía \f' e^aut|n merisy_, o[ dúnatai stayênai = o†kía \keính. 26 Kaì e† ` Satanâw ˙nésth \f' e^autòn kaì meméristai, o[ dúnatai stayênai, ˙llà télow ¡xei . 27 O[deìw dúnatai tà skeúh toû †sxuroû, e†selyWn e†w t|n o†kían a[toû, diarpásai, \àn m| prôton tòn †sxuròn d}s+, kaì tóte t|n 28 diarpásei o†kían a[toû diarpás+. &A m | n légv ømîn, –ti pánta ˙fey} s et a i tà a^ mart}mata toîw u¥oîw tôn ˙nyrQpvn, kaì blasfhmíai –saw ©n blasfhm}svsin: 29 ow$ d' ©n blasfhm}s+ e†w tò pneûma tò ßgion, o[k ¡xei ƒfesin e†w tòn a†ôna, ˙ll' ¡n o xó w \s t i n a†vníou krísevw. 30 %O ti ¡legon, Pneûma ˙káyarton ¡xei. 31 *E r xo n t a i o{n o¥ ˙delfoì kaì = m}thr a[toû, kaì ¡jv e^stôtew ˙pésteilan pròw a[tón, fvnoûntew a[tón. 32 Kaì \k á yh t oªxlow perì a[tón: eÂpon dè a[t!, &Idoú, = m}thr sou kaì o¥ ˙delfoí sou kaì a¥ ˙delfaí sou ¡jv zhtoûsín se. 33 Kaì ˙pekríyh a[toîw légvn, Tíw \stin = m}thr mou ho¥( ˙delfoí mou; 34 Kaì periblecámenow kúkl~ toùw perì a[tòn kayhménouw, lég ei , *I d e, = m}thr mou kaì o¥ ˙delfoí mou. 35 $O wgàr ©n poi}s+ tò yél h m atoû yeo û ,o˚tow ˙delfów mou kaì ˙delf} mou kaì m}thr \stín.

Kaì pál in ær jat o didáskein par à t|n yál as s an. Kaì 4 sun}xyh pròw a[tòn ªxlow polúw, vste% a[tòn \mbánta e†w tò ploîon kayêsyai \n t_ yaláss+: kaì pâw ` ªxlow pròw t|n

3.25 dúnatai stayênai = o†kía \keính a[toû ♦ dun}setai = o†kía \keính 3.31 e^stôtew ♦ st}kontew stayênai 3.31 fvnoûntew ♦ kaloûntew 3.26 meméristai ♦ \merísyh 3.32 ªxlow perì a[tón ♦ perì a[tòn 3.26 stayênai ♦ stênai ªxlow 3.27 O[deìw dúnatai ♦ &All' o[ 3.32 eÂpon dè ♦ kaì légousin dúnatai o[deìw 3.32 kaì a¥ ˙delfaí sou ♦ ˆkaì a¥ 3.27 tà skeúh toû †sxuroû e†selyWn ˙delfaí sou˜ e†w t|n o†kían ♦ e†w t|n o†kían toû 3.33 ˙pekríyh a[toîw légvn ♦ †sxuroû e†selyWn tà skeúh ˙pokriyeìw a[toîw légei 3.27 diarpás+ ♦ diarpásei 3.33 ho¥( ♦ kaì o¥ 3.28 tà a^ mart}mata toîw u¥oîw tôn 3.33 ˙delfoí mou ♦ ˙delfoí ˆmou˜ ˙nyrQpvn ♦ toîw u¥oîw tôn 3.34 kúkl~ toùw perì a[tòn ♦ toùw ˙nyrQpvn tà a^ mart}mata perì a[tòn kúkl~ 3.28 kaì ♦ kaì a¥ 3.35 gàr ♦ ˆgàr˜ 3.28 –saw ©n ♦ –sa \àn 3.35 ˙delf} mou ♦ ˙delf| 3.29 ˙ll' ♦ ˙llà 4.1 sun}xyh ♦ sunágetai 3.29 krísevw ♦ a^ mart}matow 4.1 polúw ♦ pleîstow 3.31 *Erxontai o{n ♦ Kaì ¡rxetai 4.1 \mbánta e†w tò ploîon ♦ e†w 3.31 o¥ ˙delfoì kaì = m}thr a[toû ♦ = ploîon \mbánta m}thr a[toû kaì o¥ ˙delfòì

76 KATA MARKON 4.2 - 4.18 yá l a s s a n \p ì têw gêw ‘n. 2 Kaì \dídasken a[toùw \n parabolaîw pollá, kaì ¡legen a[toîw \n t_ didax_ a[toû, 3 &A k o ú e t e : †doú, \jêlyen ` speírvn toû speîrai: 4 kaì \géneto \n t! speírein, o$ mèn ¡pes enparà t|n `dón, kaì ‘lyen tà peteinà kaì katéfagen a[tó. 5 *A l l o dè ¡pesen \pì tò petrôdew, –pou o[k eÂxen gên poll}n: kaì e[yév w \j a n ét ei l en , dià tò m| ¡xei nbáyow gêw: 6 =líou dè ˙nateílantow \k a u m a t í s yh , kaì dià tò m| ¡xei n ]ízan \jhrányh. 7 Kaì ƒllo ¡p es en e† w tàw ˙kányaw, kaì ˙nébhsan a¥ ƒkanyai, kaì sunépnijan a[tó, kaì karpòn o[k ¡dvken. 8 Kaì ƒllo ¡pesen e† wt|n gên t|n kal}n: kaì \dídou karpòn ˙nabaínonta kaì a[jánonta, kaì ¡f er en \n triákonta, kaì \n e^j}konta, kaì \n e^katón. 9 Kaì ¡legen $O ¡xvn „ta ˙koúein ˙kouétv. 10 %O tedè \géneto katamónaw, “rQthsan a[tòn o¥ perì a[tòn sùn toîw dQdeka t|n parabol}n. 11 Kaì ¡legen a[toîw, ^U m î ndédotai gnônai tò must}rion têw basileíaw toû yeo û : \k eí n o i w dè toîw ¡jv, \n parabolaîw tà pánta gínetai: 12 ®na blépontew blépvsin, kaì m| Êdvsin: kaì ˙koúontew ˙koúvsin, kaì m| suniôsin: m}pote \pistrécvsin, kaì ˙fey_ a[toîw tà a^ mart}mata. 13 Kaì légei a[toîw, O[k oÊdate t|n parabol|n taúthn; Kaì pôw pásaw tàw parabolàw gnQsesye; 14 ^O speírvn tòn lógon speírei. 15 O˚toi dé e†sin o¥ parà t|n `dón, –pou speíretai ` lógow, kaì –tan ˙koúsvsin, e[yév w¡r xet a i` Satanâw kaì aÊrei tòn lógon tòn \sparménon \n taîw kardíaiw a[tôn. 16 Kaì o˚toí e†sin `moívw o¥ \pì tà petrQdh speirómenoi, o®, –tan ˙koúsvsin tòn lógon, e[yévw metà xarâw lambánousin a[tón, 17 kaì o[k ¡xo u s i n ]ízan \n e^autoîw, ˙llà próskairoí e† s i n : e t a genoménhw ylícevw h( divgmoû dià tòn lógon, e[yév wskandalízontai. 18 Kaì o˚toí e†sin o¥ e†w

4.1 ‘n ♦ ‘san mónaw “rQtvn 4.3 toû ♦ — 4.10 t|n parabol}n ♦ tàw paraboláw 4.5 *Allo dè ♦ kaì ƒllo 4.11 dédotai gnônai tò must}rion ♦ tò 4.5 e[yévw ♦ e[yùw must}rion dédotai 4.6 =líou dè ˙nateílantow ♦ kaì –te 4.12 tà a^ mart}mata ♦ — ˙néteilen ` hliow% 4.15 e[yévw ♦ e[yùw 4.8 ƒllo ♦ ƒlla 4.15 \n taîw kardíaiw a[tôn ♦ e†w 4.8 a[jánonta ♦ a[janómena a[toúw 4.8 \n...\n...\n ♦ £n...£n...£n 4.16 `moívw ♦ — 4.9 $O ¡xvn ♦ ow$ ¡xei 4.16 e[yévw ♦ e[yùw 4.10 %Ote dè \géneto katamónaw 4.17 e[yévw ♦ e[yùw “rQthsan ♦ Kaì –te \géneto katà 4.18 o˚toí ♦ ƒlloi

77 4.19 - 4.32 KATA MARKON

tàw ˙kányaw speirómenoi, o¥ tòn lógon ˙koúontew, 19 kaì a¥ mérimn a itoû a†ônow toútou, kaì = ˙páth toû ploútou, kaì a¥ perì tà loipà \piyumíai e†sporeuómenai sumpnígousin tòn lógon, kaì ƒkarpow gínetai. 20 Kaì o˚toí e†sin o¥ \pì t|n gên t|n kal|n sparéntew, o®tinew ˙koúousin tòn lógon, kaì paradéxo n t a i , kaì karpoforoûsin, \n triákonta, kaì \n e^j}konta, kaì \n e^katón. 21 Kaì ¡legen a[toîw, M}ti ` lúxnow ¡rxet a i®na øpò tòn módion tey_ h( øpò t|n klínhn; O[x ®na \pì t|n luxnían \p i t ey_ ; 22 O[ gár \stín ti kruptón, o$ \àn m| fanervy_: o[dè \g én et o˙pókrufon, ˙ll' ®na e†w faneròn ¡ly+. 23 EÊ tiw ¡xei „ta ˙koúein ˙kouétv. 24 Kaì ¡legen a[toîw, Blépete tí ˙koúete. &En > métr~ metreîte metrhy}setai ømîn, kaì prostey} s et a i ømîn toîw ˙koúousin. 25 $O w gàr ©n ¡x+ , doy}setai a[t!: kaì ow$ o[k ¡xei ,kaì o$ ¡xei ˙ry}setai ˙p' a[toû. 26 Kaì ¡legen, Outvw% \stìn = basileía toû yeo û ,qw \àn ƒnyrvpow bál+ tòn spóron \pì têw gêw, 27 kaì kayeú d + kaì \g eí r h t a i núkta kaì =méran, kaì ` spórow blastán+ kaì mhkúnhtai qw o[k oÂden a[tów. 28 A[tomáth gàr = gê kar p o f o r eî , prôton xórton, eÂta stáxun, eÂta pl}rh sîton \n t! stáxuï. 29 %O tan dè parad! ` karpów,e[yév w˙postéllei tò drépanon, –ti parésthken ` yerismów. 30 `moiQsomen Kaì ¡legen, Tíni `moiQsvmen t|n basileían toû yeo û ; (H \n poíŸ parabol_ parabálvmen a[t}n; 31 ^V w kókkon sinápevw, –w, –tan spar_ \pì têw gêw, mikróterow pántvn tôn spermátvn \stìn tôn \pì têw gêw: 32 kaì –tan spar_,

4.18 o¥ tòn ♦ o˚toí e†sin o¥ tòn 4.26 \àn ♦ — 4.18 ˙koúontew ♦ ˙koúsantew 4.27 blastán+ ♦ blastÅ 4.19 toútou ♦ — 4.28 gàr ♦ — 4.20 o˚toí ♦ \keînoí 4.28 pl}rh ♦ pl}rhˆw˜ 4.20 \n...\n...\n ♦ £n...£n...£n 4.29 parad! ♦ paradoî 4.21 ` lúxnow ¡rxetai ♦ ¡rxetai ` 4.29 e[yévw ♦ e[yùw lúxnow 4.30 Tíni `moiQsvmen ♦ pôw 4.21 \pitey_ ♦ tey_ `moiQsvmen 4.22 ti kruptón o$ \àn m| ♦ kruptòn 4.30 poíŸ parabol_ parabálvmen \àn m| ®na a[t}n ♦ tíni a[t|n parabol_ 4.22 e†w faneròn ¡ly+ ♦ ¡ly+ e†w yômen fanerón 4.31 kókkon ♦ kókk~ 4.24 toîw ˙koúousin ♦ — 4.31 mikróterow ♦ mikróteron ºn 4.25 ©n ¡x+ ♦ ¡xei 4.31 \stìn ♦ —

78 KATA MARKON 4.33 - 5.5

˙nabaínei, kaì gínetai pántvn tôn laxánvn meízvn, kaì poieî kládouw megálouw, vste% dúnasyai øpò t|n skiàn a[toû tà peteinà toû o[ranoû kataskhnoûn. 33 Kaì toiaútaiw parabolaîw pollaîw \lálei a[toîw tòn lógon, kayWw \dúnanto ˙koúein: 34 xv r ì w dè parabolêw o[k \lálei a[toîw: kat' †dían dè toîw mayhtaîw a[toû \péluen pánta. 35 Kaì légei a[toîw \n \keín+ t_ =mérŸ, •cíaw genoménhw, Diélyvmen e†w tò péran. 36 Kaì ˙féntew tòn ªxlon, paralambánousin a[tòn qw ‘n \n t! ploí~. Kaì ƒlla dè ploiária ‘n met' a[toû. 37 Kaì gínetai laîlac ˙némou megá l h : tà dè kúmata \p éb a l l en e† w tò ploîon, vste% a[tò \pébalen ædh gem í z es ya i . 38 Kaì ‘n a[tòw \pì t_ prúmn+ \pì tò proskefálaion kayeú d v n : kaì diegeírousin a[tón, kaì légousin a[t!, Didáskale, o[ mél eisoi –ti ˙pollúmeya ; 39 Kaì diegeryeì w \p et í m h s en t! ˙ném~, kaì eÂpen t_ yaláss+, SiQpa, pefímvso. Kaì \kópasen ` ƒnemow, kaì \géneto gal}nh megálh. 40 Kaì eÂpen a[toîw, Tí dei l o í \s t e outvw;% Pôw o[k ¡xet e pístin; 41 Kaì \fob}yhsan fóbon mégan, kaì ¡legon pròw ˙ll}louw, Tíw ƒra o˚tów \stin, –ti kaì ` ƒnemow kaì = yálassa øpakoúousin a[t!;

Kaì ‘lyon e†w tò pér an têw yal ás s hw, e†w t|n xQran tôn 5 Gadarhnôn. 2 Kaì \jelyónti a[t! \k toû ploíou, e[yév w ˙p}nthsen a[t! \k tôn mnhmeívn ƒnyrvpow \n pneúmati ˙kayárt~, 3 ow$ t|n katoíkhsin eÂxen \n toîw mn}masin: kaì o·te a^ lúsesin o[deìw \dúnato a[tòn dêsai, 4 dià tò a[tòn poll á k i w pédaiw kaì a^ lúsesin dedésyai, kaì diespâsyai øp' a[toû tàw a^ lúseiw, kaì tàw pédaw suntetrífyai: kaì o[deìw a[tòn Êsxuen damásai: 5 kaì dià pantów, nuktòw kaì =méraw, \n toîw ªresin kaì \n toîw mn}masin ‘n krázvn kaì katakóptvn

4.32 pántvn tôn laxánvn meízvn ♦ O·pv meîzon pántvn tôn laxánvn 4.41 øpakoúousin ♦ øpakoúei 4.33 \dúnanto ♦ “dúnanto 5.1 Gadarhnôn ♦ Gerashnôn 4.34 mayhtaîw a[toû ♦ †díoiw 5.2 \jelyónti a[t! ♦ \jelyóntow mayhtaîw a[toû 4.36 dè ploiária ♦ ploîa 5.2 e[yévw ˙p}nthsen ♦ e[yùw 4.37 ˙némou megálh ♦ megálh ˙némou øp}nthsen 4.37 tà dè ♦ kaì tà 5.3 o·te a^ lúsesin ♦ o[dè a^ lúsei 4.37 a[tò ædh gemízesyai ♦ ædh o[kéti gemízesyai tò ploîon 5.4 a[tòn Êsxuen ♦ Êsxuen a[tòn 4.38 ‘n a[tòw \pì t_ ♦ a[tòw ‘n \n t_ 5.5 ªresin ♦ mn}masin 4.38 diegeírousin ♦ \geírousin 5.5 mn}masin ♦ ªresin 4.40 \ste outvw;% Pôw o[k ♦ \ste;

79 5.6 - 5.20 KATA MARKON

e^autòn líyoiw. 6 &I d W n dè tòn &Ihsoûn ˙pò makróyen , ¡d r a m en kaì prosekúnhsen a[t!, 7 kaì krájaw fvn_ megál+ eÂpen, Tí \m o ìkaì soí, &Ihsoû, u¥è toû yeo ûtoû øcístou; ^Orkízv se tòn yeó n , m} me basanís+w. 8 *E l eg en gàr a[t!, *Ejelye, tò pneûma tò ˙káyarton, \k toû ˙nyrQpou. 9 Kaì \phrQta a[tón, Tí soi ªnoma; Kaì ˙pekríyh, légvn, LegeWn ªnomá moi, –ti polloí \smen. 10 Kaì parekálei a[tòn pollá, ®na m| a[toùw ˙posteíl+ ¡jv têw xQraw. 11 )Hn dè \keî pròw t! ªrei ˙gélh xo í r v n megálh boskoménh: 12 kaì parekálesan a[tòn pántew o¥ daímonew, lég o n t ew,Pémcon =mâw e†w toùw xoírouw, ®na e†w a[toùw e†sélyvmen. 13 Kaì \pétrecen a[toîw e[yév w` &Ihsoûw. Kaì \jelyónta tà pneúmata tà ˙káyarta e†sêlyon e†w toùw xo í r o u w : kaì vrmhsen% = ˙gélh katà toû krhmnoû e†w t|n yá l a s s a n : ‘san dè qw disxílioi: kaì \pnígonto \n t_ ya l á s s + . 14 O¥ dè bóskontew toùw xoírouw ¡fugon, kaì ˙n}ggeilan e†w t|n pólin kaì e†w toùw ˙groúw. Kaì \jêlyon †deîn tí \s t i n tò gegonów: 15 kaì ¡rxontai pròw tòn &Ihsoûn, kaì yev r o û s i n tòn daimonizómenon kay}menon kaì ¥matisménon kaì svfronoûnta, tòn \sxhkóta tòn Legeôna: kaì \f o b } yh s a n . 16 Dihg}santo dè a[toîw o¥ †dóntew pôw \géneto t! daimonizomén~, kaì perì tôn xoírvn. 17 Kaì ærjanto parakaleîn a[tòn ˙pelyeî n˙pò tôn `rívn a[tôn. 18 Kaì \m b á n t o w a[toû e†w tò ploîon, parekálei a[tòn ` daimonisyeí w,®na ” met' a[toû. 19 ^O dè &Ihsoûw o[k ˙fêken a[tón, ˙llà légei a[t!, %Upage e†w tòn oÂkón sou pròw toùw soúw, kaì ˙nággeilon a[toîw –sa soi ` kúriow pepoíhken, kaì “léhsén se. 20 Kaì ˙pêlyen kaì ærjato khrússein \n t_ Dekapólei –sa \poíhsen a[t! ` &Ihsoûw: kaì pántew \yaúmazon.

5.6 &IdWn dè ♦ Kaì †dWn 5.14 ˙n}ggeilan ♦ ˙p}ggeilan 5.7 eÂpen ♦ légei 5.14 \jêlyon ♦ ‘lyon 5.9 soi ªnoma ♦ ªnomá soi 5.15 kay}menon kaì ¥matisménon ♦ 5.9 ˙pekríyh légvn ♦ légei a[t! kay}menon ¥matisménon 5.9 LegeWn ♦ LegiWn 5.15 Legeôna ♦ Legiôna 5.10 a[toùw ♦ a[tà 5.16 Dihg}santo dè ♦ Kaì dihg}santo 5.12 pántew o¥ daímonew ♦ — 5.18 \mbántow ♦ \mbaínontow 5.13 e[yévw ` &Ihsoûw ♦ — 5.18 ” met' a[toû ♦ met' a[toû ” 5.13 ‘san dè ♦ — 5.19 ^O dè &Ihsoûw ♦ Kaì 5.14 O¥ dè ♦ Kaì o¥ 5.19 ˙nággeilon ♦ ˙pággeilon 5.14 toùw xoírouw ♦ a[toùw 5.19 soi ` kúriow ♦ ` kúriów soi

80 KATA MARKON 5.21 - 5.37

21 Kaì diaperásantow toû &Ihsoû \n t! ploí~ pálin e†w tò péran, sun}xyh ªxl o wpolùw \p' a[tón, kaì ‘n parà t|n yá l a s s a n . 22 Kaì †doú, ¡rxet a i e< w tôn ˙rxisunagQgvn, •nómati &Iáeirow, kaì †dWn a[tón, píptei pròw toùw pódaw a[toû, 23 kaì parekálei a[tòn pollá, légvn –ti Tò yugátrión mou \sxátvw ¡xei :®na \lyWn \piy_w a[t_ tàw xeî r a w,–pvw svy_ kaì z}setai. 24 Kaì ˙pêlyen met 'a[toû: kaì “koloúyei a[t! ªxlow polúw, kaì sunéylibon a[tón. 25 Kaì gun} tiw o{sa \n ]úsei a®matow ¡th dQdeka, 26 kaì pollà payoûsa øpò pollôn †atrôn, kaì dapan}sasa tà par' a[têw pánta, kaì mhdèn vfelhyeî& s a , ˙llà mâllon e†w tò xeî r o n \l yo û s a , 27 ˙koúsasa perì toû &Ihsoû, \lyoûsa \n t! ªxl~ ªpisyen , hcato% toû ¥matíou a[toû: 28 ¡l eg en gàr –ti K©n tôn ¥matívn a[toû ßcvmai, svy}somai. 29 Kaì e[yév w \j h r á n yh= phg| toû a®matow a[têw, kaì ¡gnv t! sQmati –ti Êatai ˙pò têw mástigow. 30 Kaì e[yév w` &Ihsoûw \pignoùw \n e^aut! t|n \j a[toû dúnamin \jelyoûsan, \pistrafeìw \n t! ªxl~, ¡legen, Tíw mou hcato% tôn ¥matívn; 31 Kaì ¡legon a[t! o¥ mayhtaì a[toû, Blépeiw tòn ªxlon sunylíbontá se, kaì légeiw, Tíw mou hcato;% 32 Kaì perieblépeto †deîn t|n toûto poi}sasan. 33 ^H dè gun| fobhyeî s akaì trémousa, e†duîa o$ gégonen \p' a[t_, ‘lyen kaì prosépesen a[t!, kaì eÂpen a[t! pâsan t|n ˙l}yei a n . 34 ^O dè eÂpen a[t_, yúgater, = pístiw sou sésvkén se: upage% e†w e†r}nhn, kaì Êsyi øgi|w ˙pò têw mástigów sou. 35 *E t ia[toû laloûntow, ¡rxontai ˙pò toû ˙rxisunagQgou, légont ew–ti ^H yugáthr sou ˙péya n en :tí ¡ti skúlleiw tòn didáskalon; 36 ^O dè &Ihsoûw e[yév w˙koúsaw tòn lógon laloúmenon légei t! ˙rxisunagQg~, M| foboû, mónon písteue. 37 Kaì o[k ˙fêken o[déna a[t! sunakolouyêsai, e† m| Pétron kaì &Iákvbon kaì &Ivánnhn tòn ˙delfòn &IakQbou.

5.21 \n t! ploí~ ♦ ˆ\n t! ploí~˜ 5.28 K©n ♦ &Eàn ßcvmai k©n 5.22 †doú ♦ — 5.28 ßcvmai ♦ — 5.22 &Iáeirow ♦ &Iáïrow 5.29 e[yévw ♦ e[yùw 5.23 parekálei ♦ parakaleî 5.30 e[yévw ♦ e[yùw 5.23 a[t_ tàw xeîraw –pvw ♦ tàw 5.33 \p' ♦ — xeîraw a[t_ ®na 5.34 yúgater ♦ yugáthr 5.23 z}setai ♦ z}s+ 5.36 e[yévw ˙koúsaw ♦ parakoúsaw 5.25 tiw ♦ — 5.37 a[t! ♦ met' a[toû 5.25 ¡th dQdeka ♦ dQdeka ¡th 5.37 Pétron ♦ tòn Pétron

81 5.38 - 6.7 KATA MARKON

38 Kaì ¡rxet a i e† w tòn oÂkon toû ˙rxisunagQgou, kaì yev r eî yó r u b o n , klaíontaw kaì ˙lalázontaw pollá. 39 Kaì e†selyWn légei a[toîw, Tí yorubeîsye kaì klaíete; Tò paidíon o[k ˙péya n en , ˙llà kayeú d ei . 40 Kaì kategélvn a[toû. ^O dé, \k b a l W n pántaw, paralambánei tòn patéra toû paidíou kaì t|n mhtéra kaì toùw met' a[toû, kaì e†sporeúetai –pou ‘n tò paidíon ˙nakeímenon. 41 Kaì krat}saw têw xei r ò wtoû paidíou, légei a[t_, Taliyá, koûmi: – \stin meyer m h n eu ó m en o n , Tò korásion, soì légv, ¡geirai. 42 Kaì e[yév w˙nésth tò korásion kaì periepátei, ‘n gàr \tôn dQdeka: kaì \jésthsan \kstásei megál+. 43 Kaì diesteílato a[toîw pollà ®na mhdeìw gn! toûto: kaì eÂpen doyênai a[t_ fageîn.

Kaì \jêlyen \keîyen, kaì ‘lyen e†w t|n pat r íd aa[t oû: 6 kaì ˙kolouyoûsin a[t! o¥ mayhtaì a[toû. 2 Kaì genoménou sabbátou, ærjato \n t_ sunagvg_ didáskein: kaì polloì ˙koúontew \jepl}ssonto, légontew, Póyen toút~ taûta; Kaì tíw = sofía = doyeî s aa[t!, kaì dunámeiw toiaûtai dià tôn xei r ô n a[toû gínontai; 3 O[x o˚tów \stin ` téktvn, ` u¥òw Maríaw, ˙delfòw dè &IakQbou kaì &Ivsê kaì &Ioúda kaì Símvnow; Kaì o[k e†sìn a¥ ˙delfaì a[toû @de pròw =mâw; Kaì \s k a n d a l í z o n t o \n a[t!. 4 *E l eg endè a[toîw ` &Ihsoûw –ti O[k ¡stin prof}thw ƒtimow, e† m| \n t_ patrídi a[toû, kaì \n toîw suggenésin kaì \n t_ o†kíŸ a[toû. 5 Kaì o[k “dúnato \keî o[demían dúnamin poiêsai, e† m| •lígoiw ˙rrQstoiw \piyeìw tàw xeî r a w, \yer á p eu s en . 6 Kaì \ya ú m a z en dià t|n ˙pistían a[tôn. Kaì periêgen tàw kQmaw kúkl~ didáskvn. 7 Kaì proskaleîtai toùw dQdeka, kaì ærjato a[toùw ˙postéllein dúo dúo, kaì \d í d o u a[toîw \jousían tôn

5.38 ¡rxetai ♦ ¡rxontai didáskein \n t_ sunagvg_ 5.38 klaíontaw ♦ kaì klaíontaw 6.2 a[t! kaì ♦ toút~ kaì a¥ 5.40 ^O ♦ A[tòw 6.2 gínontai ♦ ginómenai 5.40 ˙nakeímenon ♦ — 6.3 Maríaw ♦ têw Maríaw 5.41 koûmi ♦ koûm 6.3 ˙delfòw dè ♦ kaì ˙delfòw 5.41 ¡geirai ♦ ¡geire 6.3 &Ivsê ♦ &Ivsêtow 5.42 e[yévw ♦ e[yùw 6.4 *Elegen dè ♦ kaì ¡legen 5.42 \kstásei ♦ ˆe[yùw˜ \kstásei 6.4 suggenésin ♦ suggeneûsin a[toû 5.43 gn! ♦ gnoî 6.5 “dúnato \keî o[demían dúnamin 6.1 ‘lyen ♦ ¡rxetai poiêsai ♦ \dúnato \keî poiêsai 6.2 \n t_ sunagvg_ didáskein ♦ o[demían dúnamin

82 KATA MARKON 6.8 - 6.22 pneumátvn tôn ˙kayártvn. 8 Kaì par}ggeilen a[toîw ®na mhdèn aÊrvsin e†w `dón, e† m| ]ábdon mónon: m| p}ran, m| ƒrton, m| e† wt|n zQnhn xalkón: 9 ˙ll' øpodedeménouw sa n d á l i a : kaì m| \ndúshsye dúo xitônaw. 10 Kaì ¡legen a[toîw, %Opou \àn e†sélyhte e†w o†kían, \keî mén et e£v w©n \j él yh t e \k eî yen . 11 Kaì –soi ©n m| déjvntai ømâw, mhdè ˙koúsvsin ømôn, \k p o r eu ó m en o i \k eî yen , \k t i n á j a t e tòn xoûn tòn øpokátv tôn podôn ømôn e†w martúrion a[toîw. &Am|n légv ømîn, ˙nektóteron ¡stai Sodómoiw h( Gomórroiw \n =mérŸ krísevw, h( t_ pólei \keín+. 12 Kaì \jelyóntew \k}russon ®na metano}svsin: 13 kaì daimónia pollà \jéballon, kaì æleifon \laí~ polloùw ˙rrQstouw kaì \yerápeuon. 14 Kaì ækousen ` basileùw ^Hrœdhw, faneròn gàr \géneto tò ªnoma a[toû, kaì ¡legen –ti &Ivánnhw ` baptízvn \k nek r ô n “géryh, kaì dià toûto \nergoûsin a¥ dunámeiw \n a[t!. 15 *A l l o i ¡l eg o n –ti &Hlíaw \stín: ƒlloi dè ¡legon –ti 16 Prof}thw \stín, qw e

6.8 p}ran m| ƒrton ♦ ƒrton m| 6.14 ¡legen ♦ ¡legon p}ran 6.14 \k nekrôn “géryh ♦ \g}gertai \k 6.9 ˙ll' ♦ ˙llà nekrôn 6.11 –soi ©n m| déjvntai ♦ ow$ ©n 6.15 *Alloi ¡legon ♦ *Alloi dè ¡legon tópow m| déjhtai 6.15 \stín qw ♦ qw 6.11 &Am|n légv ømîn ˙nektóteron 6.16 ^Hrœdhw eÂpen –ti ♦ ` ^Hrœdhw ¡stai Sodómoiw h( Gomórroiw \n ¡legen =mérŸ krísevw h( t_ pólei \keín+ 6.16 \stin a[tòw “géryh \k nekrôn ♦ ♦ — “géryh 6.12 \k}russon ®na metano}svsin ♦ 6.20 \poíei ♦ “pórei \k}rujan ®na metanoôsin 6.21 \poíei ♦ \poíhsen

83 6.23 - 6.35 KATA MARKON

a[têw têw ^Hr~diádow kaì •rxhsaménhw, kaì ˙resáshw t! ^H r œ d + kaì toîw sunanakeiménoiw, eÂpen ` basileùw t! korasí~, AÊthsón me o$ \àn yél + w,kaì dQsv soí: 23 kaì vmosen* a[t_ –ti $O \án me a†t}s+w, dQsv soí, £vw =mísouw têw basileíaw mou. 24 ^H dè \jelyoûsa eÂpen t_ mhtrì a[têw, Tí a†t}somai; ^H dè eÂpen, T|n kefal|n &Ivánnou toû baptistoû. 25 Kaì e†selyoûsa e[yév wmetà spoudêw pròw tòn basiléa, +t}sato,& légousa, Yélv ®na moi d!w \jautêw \pì pínaki t|n kefal|n &Ivánnou toû baptistoû. 26 Kaì perílupow genómenow ` basileúw, dià toùw –rkouw kaì toùw sunanakeiménouw o[k “yél h s en a[t|n ˙yet ê s a i . 27 Kaì e[yév w˙posteílaw ` basileùw spekoulátora \pétajen \nexyê n a i t|n kefal|n a[toû. 28 ^O dè ˙pelyWn ˙pekefálisen a[tòn \n t_ fulak_, kaì ænegken t|n kefal|n a[toû \pì pínaki, kaì ¡dvken a[t|n t! korasí~: kaì tò korásion ¡dvken a[t|n t_ mhtrì a[têw. 29 Kaì ˙koúsantew o¥ mayhtaì a[toû ‘lyon, kaì ‘ran tò ptôma a[toû, kaì ¡yhkan a[tò \n mnhmeí~. 30 Kaì sunágontai o¥ ˙póstoloi pròw tòn &Ihsoûn, kaì ˙p}ggeilan a[t! pánta, kaì –sa \poíhsan kaì –sa \dídajan. 31 Kaì eÂpen a[toîw, Deû t eømeîw a[toì kat' †dían e†w ¡rhmon tópon, kaì ˙napaúesye •lígon. )Hsan gàr o¥ \rxómenoi kaì o¥ øpágontew polloí, kaì o[dè fageîn e[kaíroun. 32 Kaì ˙pêlyon e† w ¡r h m o n tópon t! ploí~ kat' †dían. 33 Kaì eÂdon a[toùw øpágontaw kaì \p ég n v s a n a[tòn polloí, kaì pez_ ˙pò pasôn tô npólevn sunédramon \keî, kaì proêlyon a[toúw, kaì sunêlyon pròw a[tón. 34 Kaì \jelyWn eÂden ` &Ihsoûw polùn ªxlon, kaì \s p l a g xn í s yh \p ' a[toîw, –ti ‘san qw próbata m| ¡xo n t a poiména: kaì ærjato didáskein a[toùw pollá. 35 Kaì ædh vraw% pollêw genoménhw, proselyóntew a[t! o¥ mayhtaì

6.22 a[têw têw ♦ a[toû a[t}n 6.22 kaì ˙resáshw ♦ æresen 6.27 e[yévw ♦ e[yùw 6.23 –ti $O ♦ ˆpollà˜ %O ti 6.27 \nexyênai ♦ \négkai 6.24 ^H dè \jelyoûsa ♦ Kaì 6.28 ^O dè ♦ Kaì \jelyoûsa 6.30 pánta kaì ♦ pánta 6.24 a†t}somai ♦ a†t}svmai 6.31 eÂpen ♦ légei 6.24 baptistoû ♦ baptízontow 6.31 ˙napaúesye ♦ ˙napaúsasye 6.25 e[yévw ♦ e[yùw 6.32 e†w ¡rhmon tópon t! ploí~ ♦ \n t! 6.25 moi d!w \jautêw ♦ \jautêw d!w ploí~ e†w ¡rhmon tópon moi 6.33 a[tòn polloí ♦ polloì 6.26 sunanakeiménouw ♦ 6.33 kaì sunêlyon pròw a[tón ♦ — ˙nakeiménouw 6.34 ` &Ihsoûw ♦ — 6.26 a[t|n ˙yetêsai ♦ ˙yetêsai 6.34 a[toîw ♦ a[toúw

84 KATA MARKON 6.36 - 6.51 a[toû légousin –ti *Erhmów \stin ` tópow, kaì ædh vra% poll}: 36 ˙póluson a[toúw, ®na ˙pelyóntew e†w toùw kúkl~ ˙groùw kaì kQmaw ˙gorásvsin e^autoîw ƒrtouw. Tí gàr fágvsin o[k ¡xo u s i n . 37 ^O dè ˙pokriyeì w e p en a[toîw, Dóte a[toîw ømeîw fageîn. Kaì légousin a[t!, &Apelyóntew ˙gorásvmen dhnarívn diakosívn ƒrtouw, kaì dômen a[toîw fageîn; 38 ^O dè légei a[toîw, Pósouw ƒrtouw ¡xet e; ^U p á g et e kaì Êdete. Kaì gnóntew lég o u s i n , Pénte, kaì dúo †xyú a w. 39 Kaì \pétajen a[ t o î w˙naklînai pántaw sumpósia sumpósia \pì t! xlvr! xó r t ~ . 40 Kaì ˙népeson prasiaì prasiaí, ˙nà e^katòn kaì ˙nà pent}konta. 41 Kaì labWn toùw pénte ƒrtouw kaì toùw dúo †xyú a w,˙nablécaw e†w tòn o[ranón, e[lóghsen, kaì katéklasen toùw ƒrtouw, kaì \dídou toîw mayhtaîw a[toû ®na parayôsin a[toîw: kaì toùw dúo †xyú a w \m ér i s en pâsin. 42 Kaì ¡fagon pántew, kaì \xo r t á s yh s a n : 43 kaì ‘ran klasmát v ndQdeka kofínouw pl}reiw, kaì ˙pò tôn †xyú v n . 44 Kaì ‘san o¥ fagóntew toùw ƒrtouw pentakisxílioi ƒndrew. 45 Kaì e[yév w“nágkasen toùw mayhtàw a[toû \mbênai e†w tò ploîon, kaì proágein e†w tò péran pròw Bhysaïdán, £vw a[tòw ˙polús+ tòn ªxlon. 46 Kaì ˙potajámenow a[toîw, ˙pêl yen e† w tò ªrow proseújasyai. 47 Kaì •cíaw genoménhw, ‘n tò ploîon \n més ~têw yalásshw, kaì a[tòw mónow \pì têw gêw. 48 Kaì eÂden a[toùw basanizoménouw \n t! \laúnein, ‘n gàr ` ƒnemow \nantíow a[toîw, kaì perì tetárthn fulak|n têw nuktòw ¡r xet a i pròw a[toúw, per i p a t ô n \p ì têw yalásshw: kaì æyel en parelyeî n a[toúw. 49 O¥ dé, †dóntew a[tòn peripatoûnta \pì têw yalásshw, ¡dojan fántasma eÂnai, kaì ˙nékrajan: 50 pántew gàr a[tòn eÂdon, kaì \taráxyh s a n . Kaì e[yév w \l á l h s en met' a[tôn, kaì légei a[toîw, Yarseîte: \gQ e†mi, m| fobeîsye. 51 Kaì ˙nébh pròw a[toùw e†w tò ploîon, kaì

6.35 légousin ♦ ¡legon kofínvn plhrQmata 6.36 ƒrtouw Tí gàr fágvsin o[k 6.44 toùw ƒrtouw ♦ ˆtoùw ƒrtouw˜ ¡xousin ♦ tí fágvsin 6.45 e[yévw ♦ e[yùw 6.37 dômen ♦ dQsomen 6.45 ˙polús+ ♦ ˙polúei 6.38 kaì Êdete ♦ Êdete 6.48 eÂden ♦ †dWn 6.40 ˙népeson ♦ ˙népesan 6.48 kaì perì ♦ perì 6.40 ˙nà e^katòn kaì ˙nà ♦ katà 6.49 peripatoûnta \pì têw yalásshw ♦ e^katòn kaì katà \pì têw yalásshw peripatoûnta 6.41 a[toû ♦ ˆa[toû˜ 6.49 fántasma eÂnai ♦ –ti Fántasmá 6.41 parayôsin ♦ paratiyôsin \stin 6.43 klasmátvn dQdeka kofínouw 6.50 Kaì e[yévw ♦ ^O dè e[yùw pl}reiw ♦ klásmata dQdeka

85 6.52 - 7.7 KATA MARKON

\k ó p a s en ` ƒnemow: kaì lían \kperissoû \n e^autoîw \jístanto, kaì \ya ú m a z o n . 52 O[ gàr sunêkan \pì toîw ƒrtoiw: ‘n gàr a[tôn = kardía pepvrvménh. 53 Kaì diaperásantew ‘lyon \pì t|n gên Gennhsarét, kaì prosvrmí s yh s a n . 54 Kaì \jelyóntvn a[tôn \k toû ploíou, e[ yév w \p i g n ó n t ew a[tón, 55 peridramóntew –lhn t|n períxvron \keínhn, ærjanto \pì toîw krabbátoiw toùw kakôw ¡xo n t a w periférein, –pou ækouon –ti \keî \stin. 56 Kaì –pou ©n e† s ep o r eú et o e† w kQmaw h( póleiw h( ˙groúw, \n taîw ˙goraîw \t í yo u n toùw ˙syen o û n t a w, kaì parekáloun a[tòn ®na k©n toû kraspédou toû ¥matíou a[toû ßcvntai: kaì –soi ©n hptonto% a[toû \sQzonto.

Kaì sunágont ai pròw a[t òn o¥ Faris aîoi, kaí tinew tôn 7 grammatévn, \lyóntew ˙pò ^Ierosolúmvn: 2 kaì †dóntew tinàw tôn mayhtôn a[toû koinaîw xer s í n , toût' ¡stin ˙níptoiw, \s yí o n t a w ƒrtouw \mémcanto. 3 O¥ gàr Farisaîoi kaì pántew o¥ &I o u d a î o i , \à n m| pugm_ nícvntai tàw xeî r a w, o[k \syíousin, kratoûntew t|n parádosin tôn presbutérvn: 4 kaì ˙pò ˙gorâw, \àn m| baptísvntai, o[k \syíousin: kaì ƒlla pollá \s t i n a$ parélabon krateîn, baptismoùw pothrívn kaì jestôn kaì xalkívn kaì klinôn. 5 *E p ei t a \p er v t ô s i n a[tòn o¥ Farisaîoi kaì o¥ grammateîw, Dià tí o¥ mayhtaí sou o[ peripatoûsin katà t|n parádosin tôn presbutérvn, ˙llà ˙níptoiw xer s ì n \s yí o u s i n tòn ƒrton; 6 ^O dè ˙pokriyeì w e p en a[toîw –ti Kalôw proef}teusen &Hsafiaw perì ømôn tôn øpokritôn, qw gégraptai, O˚tow ` laòw toîw xeí l es í nme timÅ, = dè kardía a[tôn pórrv ˙péxei ˙p' \moû. 7 Máthn dè sébontaí me, didáskontew didaskalíaw \ntálmata ˙nyrQpvn.

6.51 \kperissoû ♦ ˆ\k perissoû˜ 7.2 koinaîw ♦ –ti koinaîw 6.51 kaì \yaúmazon ♦ — 7.2 \syíontaw ƒrtouw \mémcanto ♦ 6.52 ‘n gàr ♦ ˙ll' ‘n \syíousin toùw ƒrtouw 6.53 ‘lyon \pì t|n gên ♦ \pì t|n gên 7.4 ˙pò ♦ ˙p' ‘lyon e†w 7.4 kaì klinôn ♦ ˆkaì klinôn˜ 6.54 e[yévw ♦ e[yùw 7.5 *Epeita ♦ Kaì 6.55 peridramóntew ♦ periédramon 7.5 o¥ mayhtaí sou o[ peripatoûsin 6.55 períxvron ♦ xQran ♦ o[ peripatoûsin o¥ mayhtaí 6.55 ærjanto ♦ kaì ærjanto sou 6.55 krabbátoiw ♦ krabáttoiw 7.5 ˙níptoiw ♦ koinaîw 6.55 \keî ♦ — 7.6 ˙pokriyeìw ♦ — 6.56 póleiw h( ♦ e†w póleiw h( e†w 7.6 –ti ♦ — 6.56 \tíyoun ♦ \tíyesan 7.6 proef}teusen ♦ \prof}teusen 6.56 hptonto% ♦ hcanto% 7.6 O˚tow ♦ ˆ–ti˜ O˚tow

86 KATA MARKON 7.8 - 7.23

8 &A f é n t e w gàr t|n \ntol|n toû yeo û , krateîte t|n parádosin tôn ˙nyrQpvn, baptismoùw jestôn kaì pothrívn: kaì ƒlla parómoia toiaûta pollà poieîte. 9 Kaì ¡legen a[toîw, Kalôw ˙yet eî t e t|n \ntol|n toû yeo û , ®na t|n parádosin ømôn thr}shte. 10 Mvsêw gàr eÂpen, Tíma tòn patéra sou kaì t|n mhtéra sou: kaí, ^O kakologôn patéra h( mhtéra yanát~ teleutátv: 11 ømeîw dè légete, &Eàn eÊp+ ƒnyrvpow t! patrì h( t_ mhtrí, Korbân, – \stin, dôron, o$ \àn \j \moû vfelhy_w:& 12 ka ìo[kéti ˙fíete a[tòn o[dèn poiêsai t! patrì a[toû ht_( mhtrì a[toû, 13 ˙kuroûntew tòn lógon toû yeo ût_ paradósei ømôn " paredQkate: kaì parómoia toiaûta pollà poieîte. 14 Kaì proskalesámenow pánta tòn ªxlon, ¡legen a[toîw, &A k o ú e t é mou pántew, kaì suníete. 15 O[dén \stin ¡jvyen toû ˙nyrQpou e†sporeuómenon e†w a[tón, o$ dúnatai a[tòn koinôs a i :˙llà tà \kporeuómena ˙p' a[toû, \keîná \stin tà koinoûnta tòn ƒnyrvpon. 16 EÊ tiw ¡xei „ta ˙koúein ˙kouétv. 17 Kaì –te e†sêlyen e†w oÂkon ˙pò toû ªxlou, \phrQtvn a[tòn o¥ mayhtaì a[toû perì têw parabolêw. 18 Kaì légei a[toîw, Outvw% kaì ømeîw ˙súnetoí \ste; O[ noeîte –ti pân tò ¡jvyen e† s p o r eu ó m en o n e† w tòn ƒnyrvpon o[ dúnatai a[tòn koinôsai, 19 –ti o[k e†sporeúetai a[toû e†w t|n kardían, ˙ll' e†w t|n koi l í a n : kaì e†w tòn ˙fedrôna \kporeúetai, kayarízon pánta tà brQmata. 20 *E l eg en dè –ti Tò \k toû ˙nyrQpou \k p o r e u ó m e n o n , \k eî n o koinoî tòn ƒnyrvpon. 21 *E s v yen gár, \k têw kardíaw tôn ˙nyrQpvn o¥ dialogismoì o¥ kakoì \k p o r eú o n t a i , moixeî a i , porneîai, fónoi, 22 klopaí, pleonejíai, ponhríai, dólow, ˙sélgeia, •fyalmòw ponhrów, blasfhmía, øperhfanía, ˙frosúnh: 23 pánta taûta tà ponhrà ¡svyen \kporeúetai, kaì koinoî tòn ƒnyrvpon.

7.8 gàr ♦ — 7.15 a[tòn koinôsai ♦ koinôsai 7.8 baptismoùw jestôn kaì pothrívn a[tón kaì ƒlla parómoia toiaûta 7.15 \kporeuómena ˙p' a[toû \keîná ♦ pollà poieîte ♦ — \k toû ˙nyrQpou \kporeuómená 7.9 thr}shte ♦ st}shte 7.16 — 7.10 Mvsêw ♦ Mvüsêw 7.17 perì têw parabolêw ♦ t|n 7.12 kaì ♦ — parabol}n 7.12 a[toû h( ♦ h( 7.19 kayarízon ♦ kayarízvn 7.12 mhtrì a[toû ♦ mhtrí 7.21 moixeîai porneîai ♦ porneîai 7.14 pánta ♦ pálin klopaí 7.14 &Akoúeté ♦ &Akoúsaté 7.22 klopaí ♦ moixeîai 7.14 suníete ♦ súnete

87 7.24 - 7.37 KATA MARKON

24 Kaì \keîyen ˙nastàw ˙pêlyen e†w tà meyó r i a Túrou kaì Sidônow. Kaì e†selyWn e†w o†kían, o[déna æyel engnônai, kaì o[k “dun}yh layeî n . 25 &A k o ú s a s a gàr gun| perì a[toû, «w e xentò yugátrion a[têw pneûma ˙káyarton, \lyoûsa prosépesen pròw toùw pódaw a[toû: 26 ‘n dè = gun| ^Ellhníw, Surafoínikissa t! génei: kaì “rQta a[tòn ®na tò daimónion \k b á l + \k têw yugatròw a[têw. 27 ^O dè &Ihsoûw eÂpen a[t_, *A f e w prôton xortasyênai tà tékna: o[ gàr kalón \stin labeîn tòn ƒrton tôn téknvn kaì baleîn toîw kunaríoiw. 28 ^H dè ˙pekríyh kaì légei a[t!, Naí, kúrie: kaì gàr tà kunária øpoká t vtêw trapézhw \syíei ˙pò tôn cixívn tôn paidívn. 29 Kaì eÂpen a[t_, Dià toûton tòn lógon upage:% \jel}luyen tò daimónion \k têw yugatrów sou. 30 Kaì ˙pelyoûsa e†w tòn oÂkon a[ t ê w, e˚ r en tò daimónion \jelhluyów, kaì t|n yugatéra beblhménhn \pì têw klínhw. 31 Kaì pálin \j el yW n\k tôn `rívn Túrou kaì Sidônow, ‘lyen pròw t|n yálassan têw Galilaíaw, ˙nà méson tôn 32 mogilálon `rívn Dekapólevw. Kaì férousin a[t! kvfòn moggilálon, kaì parakaloûsin a[tòn ®na \piy_ a[t! t|n xeî r a . 33 Kaì ˙polabómenow a[tòn ˙pò toû ªxlou kat' †dían, ¡balen toùw daktúl o u wa[toû e†w tà „ta a[toû, kaì ptúsaw hcato% têw glQsshw a[toû, 34 kaì ˙nablécaw e†w tòn o[ranón, \sténajen, kaì légei a[t!, &Effayá, – \stin, Dianoíxyh t i . 35 Kaì e[yév w dihnoíxyh s a na[toû a¥ ˙koaí: kaì \lúyh ` des m ò wtêw glQsshw a[toû, kaì \lálei •ryôw. 36 Kaì diesteílato a[toîw ®na mhdenì eÊpvsin: –son dè a[tòw a[toîw diestélleto, mâllon perissóteron \k}russon. 37 Kaì øperperissôw \jepl}ssonto,

7.24 Kaì \keîyen ♦ &Ekeîyen dè ♦ \k têw yugatrów sou tò 7.24 meyória Túrou kaì Sidônow ♦ daimónion –ria Túrou 7.30 daimónion \jelhluyów kaì t|n 7.25 &Akoúsasa gàr ♦ ˙ll' e[yùw yugatéra beblhménhn \pì têw ˙koúsasa klínhw ♦ paidíon beblhménon \pì 7.26 ‘n dè = gun| ^Ellhníw t|n klínhn kaì tò daimónion Surafoínikissa ♦ = dè gun| ‘n \jelhluyów ^Ellhníw Surofoiníkissa 7.31 kaì Sidônow ‘lyen pròw ♦ ‘lyen 7.27 ^O dè &Ihsoûw eÂpen ♦ kaì ¡legen dià Sidônow e†w 7.27 kalón \stin ♦ \stin kalòn 7.32 moggilálon ♦ kaì mogilálon 7.27 baleîn toîw kunaríoiw ♦ toîw 7.35 e[yévw dihnoíxyhsan ♦ ˆe[yévw˜ kunaríoiw baleîn “noíghsan 7.28 Naí kúrie kaì gàr ♦ kúrie kaì 7.36 eÊpvsin ♦ légvsin 7.28 \syíei ♦ \syíousin 7.36 a[tòw a[toîw diestélleto ♦ 7.29 tò daimónion \k têw yugatrów sou a[toîw diestélleto a[toì

88 KATA MARKON 8.1 - 8.15 légontew, Kalôw pánta pepoíhken: kaì toùw kvfoùw poieî ˙koúein, kaì toùw ˙lálouw laleîn.

&En \keínaiw taîw =méraiw, pamp ól l ou ªxl ou ªnt ow, kaì m| 8 \xó n t v n tí fágvsin, proskalesámenow ` &I h s o û w toùw mayhtàw a[toû légei a[toîw, 2 Splagxnízomai \pì tòn ªxlon: –ti ædh =mérai treîw prosménousín moi, kaì o[k ¡xo u s i ntí =méraw fágvsin: 3 kaì \àn ˙polúsv a[toùw n}steiw e†w oÂkon a[tôn, \k l u y} s o n t a i \n t_ `d!: tinèw gàr a[tôn makróyen hkousin.% 4 Kaì ˙pekríyhsan a[t! o¥ mayhtaì a[toû, Póyen toútouw dun}setaí tiw @de xortásai ƒrtvn \p' \rhmíaw; 5 Kaì \phrQta a[toúw, Pósouw ¡xet eƒrtouw; O¥ dè eÂpon, ^Eptá. 6 Kaì par}ggeilen t! ªxl ~˙napeseîn \pì têw gêw: kaì labWn toùw e^ptà ƒrtouw, e[xarist}saw ¡klasen kaì \dídou toîw mayhtaîw a[toû, ®na parayôsin: kaì paréyh k a nt! ªxl~. 7 Kaì eÂxon †xyú d i a •líga: kaì e[log}saw eÂpen parayeî n a i kaì a[tá. parayênai 8 *E f a g o n dé, kaì \xo r t á s yh s a n : kaì ‘ran perisseúmata klasmátvn e^ptà spurídaw. 9 )Hsan dè o¥ fagóntew qw tetrakisxílio i : kaì ˙pélusen a[toúw. 10 Kaì e[yév w \m b à w e† w tò ploîon metà tôn mayhtôn a[toû, ‘lyen e†w tà mér h Dalmanouyá. 11 Kaì \jêlyon o¥ Farisaîoi, kaì ærjanto suzhteîn a[t!, zhtoûntew par' a[toû shmeîon ˙pò toû o[ranoû, peirázontew a[tón. 12 Kaì ˙nastenájaw t! pneúmati a[toû légei, Tí = geneà auth% shmeîon \pizhteî; &Am|n légv ømîn, e† doy}setai t_ 13 geneÅ taút+ shmeîon. Kaì ˙feìw a[toúw, \mbàw pálin e† w e†w tò ploîon, ˙pêlyen e†w tò péran. 14 Kaì \peláyonto labeîn ƒrtouw, kaì e† m| £na ƒrton o[k e xo n mey' e^autôn \n t! ploí~. 15 Kaì diestélleto a[toîw, légvn, ^Orâte, blépete ˙pò têw zúmhw tôn Farisaívn kaì têw

7.37 toùw ˙lálouw ♦ ˆtoùw˜ ˙lálouw 8.6 parayôsin ♦ paratiyôsin 8.1 pampóllou ♦ pálin polloû 8.7 eÂpen parayeînai kaì a[tá ♦ 8.1 ` &Ihsoûw ♦ — a[tà eÂpen kaì taûta 8.1 a[toû ♦ — paratiyénai 8.3 tinèw gàr ♦ kaí tinew 8.8 *Efagon dé ♦ Kaì ¡fagon 8.3 makróyen hkousin% ♦ ˙pò 8.9 o¥ fagóntew ♦ — makróyen hkasin% 8.10 e[yévw ♦ e[yùw 8.4 Póyen ♦ –ti Póyen 8.12 shmeîon \pizhteî ♦ zhteî shmeîon 8.5 \phrQta ♦ “rQta 8.13 \mbàw pálin e†w ploîon ♦ pálin 8.5 eÂpon ♦ eÂpan \mbàw 8.6 par}ggeilen ♦ paraggéllei

89 8.16 - 8.30 KATA MARKON

zúmhw ^Hrœdou. 16 Kaì dielogízonto pròw ˙ll}louw, lég o n t ew –ti *Artouw o[k ¡xo m en . 17 Kaì gnoùw ` &Ihsoûw légei a[toîw, Tí dialogízesye –ti ƒrtouw o[k ¡xet e;O·pv noeîte, o[dè suníete; *E t i pepvrvménhn ¡xet e t|n kardían ømôn; 18 &O fya l m o ù w ¡xo n t ew o[ blépete; Kaì „ta ¡xo n t ew o[k ˙koúete; Kaì o[ mnhmoneúete; 19 %O tetoùw pénte ƒrtouw ¡klasa e†w toùw pentakisxilíouw, pósouw kofínouw pl}reiw klasmátvn ærate; Légousin a[t!, DQdeka. 20 %O te dè toùw e^ptà e†w toùw tetra k i s xi l í o u w, pósvn spurídvn plhrQmata klasmátvn ærate; O¥ dè eÂpon, ^Eptá. 21 Kaì ¡legen a[toîw, Pôw o[ suníete; 22 Kaì ¡rxet a i e† w Bhysaïdán. Kaì férousin a[t! tuflón, kaì parakaloûsin a[tòn ®na a[toû ßchtai. 23 Kaì \p i l a b ó m en o w têw xei r ò w toû tufloû, \j}gagen a[tòn ¡jv têw kQmhw: kaì ptúsaw e†w tà ªmmata a[toû, \piyeì wtàw xeî r a w a[t!, \phrQta a[tòn eÊ ti blépei. 24 Kaì ˙nablécaw ¡legen, Blépv toùw ˙nyrQpouw –ti qw déndra `rô peripatoûntaw. 25 EÂta pálin \péyh k en tàw xeî r a w \p ì toùw •fyalmoùw a[toû, kaì \poíhsen a[tòn ˙nablécai. Kaì ˙pokatestáyh, kaì 26 ˙néblecen \n éb l ec en thlaugôw ßpantaw. Kaì ˙pésteilen a[tòn e†w tòn oÂkon a[toû, légvn, Mhdè e†w t|n kQmhn e†sély+w, mhdè eÊp+w tinì \n t_ kQm+. 27 Kaì \jêlyen ` &Ihsoûw kaì o¥ mayhtaì a[toû e†w tàw kQmaw Kaisareíaw têw Filíppou: kaì \n t_ `d! \phrQta toùw mayhtàw a[toû, légvn a[toîw, Tína me légousin o¥ ƒnyrvpoi e n a i ; 28 O¥ dè ˙pekríyhsan, &Ivánnhn tòn baptist}n: kaì ƒlloi &Hlían, ƒlloi dè £na tôn profhtôn. 29 Kaì a[tòw légei a[toîw, ^Umeîw dè tína me légete eÂnai; &Apokriyeì wdè ` Pétrow légei a[t!, Sù e ` xristów. 30 Kaì \petímhsen a[toîw, ®na

8.16 légontew ♦ — 8.25 \poíhsen a[tòn ˙nablécai ♦ 8.16 ¡xomen ♦ ¡xousin diéblecen 8.17 ` &Ihsoûw ♦ — 8.25 ˙pokatestáyh ♦ ˙pekatésth 8.17 *Eti ♦ — 8.25 \néblecen ♦ \néblepen 8.19 pl}reiw klasmátvn ♦ 8.25 ßpantaw ♦ ßpanta klasmátvn pl}reiw 8.26 tòn ♦ — 8.20 dè toùw ♦ toùw 8.26 mhdè eÊp+w tinì \n t_ kQm+ ♦ — 8.20 O¥ dè eÂpon ♦ Kaì légousin 8.28 ˙pekríyhsan ♦ eÂpan a[t! ˆa[t!˜ légontew ˆ–ti˜ 8.21 Pôw o[ ♦ o·pv 8.28 £na ♦ –ti e

90 KATA MARKON 8.31 - 9.4 mhdenì légvsin perì a[toû. 31 Kaì ærjato didáskein a[toúw, –ti deî tòn u¥òn toû ˙nyrQpou pollà payeî n ,kaì ˙podokimasyênai ˙pò tôn presbutérvn kaì tôn ˙rxierévn kaì tôn grammatévn, kaì ˙poktanyênai, kaì metà treîw =méraw ˙nastênai: 32 kaì parrhsíŸ tòn lógon \lálei. Kaì proslabómenow a[tòn ` Pét r o w ærjato \pitimÅn a[t!. 33 ^O dè \p i s t r a f eí w, kaì †dWn toùw mayhtàw a[toû, \petímhsen t! Pétr~, légvn, %Upage •písv mou, Satanâ: –ti o[ froneîw tà toû yeo û ,˙llà tà tôn ˙nyrQpvn. 34 Kaì proskalesámenow tòn ªxlon sùn toîw mayhtaîw a[toû, eÂpen a[toîw, %Ostiw yél ei •písv mou ˙kolouyeî n ,˙parnhsásyv e^autón, kaì ˙rátv tòn stauròn a[toû, kaì ˙kolouyeí t vmoi. 35 $O wgàr ©n yél +t|n cux|n a[toû sôsai, ˙polései a[t}n: ow$ d' ©n ˙polés+ t|n e^autoû cux|n £neken \moû kaì toû e[aggelíou, o˚tow sQsei a[t}n. 36 Tí gàr vfel}sei& ƒnyrvpon, \àn kerd}s+ tòn kósmon –lon, kaì zhmivy_ t|n cux|n a[toû; 37 (H tí dQsei ƒnyrvpow 38 ˙ntá l l a g m a têw cuxêw a[toû; $O w gàr \àn \paisxuny_ me ©n kaì toùw \moùw lógouw \n t_ gen eÅtaút+ t_ moixalídi kaì a^ martvl!, kaì ` u¥òw toû ˙nyrQpou \paisxuny}setai a[tón, –tan ¡ly+ \n t_ dój+ toû patròw a[toû metà tôn ˙ggélvn tôn a^ gívn.

Kaì ¡legen a[toîw, &Am|n légv ømîn, –ti e†s íntinew tôn 9 @de e^sthkótvn, o®tinew o[ m| geú s v n t a i ya n á t o u , £v w ©n Êdvsin t|n basileían toû yeoû \lhluyuîan \n dunámei. 2 Kaì mey' =méraw ¢j paralambánei ` &Ihsoûw tòn Pétron kaì tòn &Iákvbon kaì &I v á n n h n , kaì ˙naférei a[toùw e†w ªrow tòn &Ivánnhn øchlòn kat' †dían mónouw: kaì metemorfQyh ¡mprosyen 3 a[tôn: kaì tà ¥mátia a[toû \g én o n t o stílbonta, leukà \géneto lían qw xi Q n ,o

8.31 ˙pò ♦ øpò 8.36 \àn kerd}s+ ♦ kerdêsai 8.32 a[tòn ` Pétrow ♦ ` Pétrow a[tòn 8.36 zhmivy_ ♦ zhmivyênai 8.33 t! Pétr~ légvn ♦ Pétr~ kaì 8.37 (H tí dQsei ♦ tí gàr doî légei 9.1 tôn @de ♦ @de tôn 8.34 %Ostiw ♦ EÊ tiw 9.2 mey' ♦ metà 8.35 ©n yél+ ♦ \àn yél+ 9.2 &Ivánnhn ♦ tòn &Ivánnhn 8.35 ˙polés+ ♦ ˙polései 9.3 \génonto ♦ \géneto 8.35 e^autoû cux|n ♦ cux|n a[toû 9.3 qw xiQn ♦ — 8.35 o˚tow ♦ — 9.3 leukânai ♦ outvw% leukânai 8.36 vfel}sei& ♦ vfeleî& 9.4 Mvs_ ♦ Mvüseî

91 9.5 - 9.19 KATA MARKON

sullalo û n t ew t! &Ihsoû. 5 Kaì ˙pokriyeì w ` Pét r o w légei t! &I h s o û , ^R a b b í , kalón \stin =mâw @de eÂnai: kaì poi}svmen 6 Mvseî skhnàw treîw, soì mían, kaì Mvs_ mían, kaì &HlíŸ mían. O[ gàr Ædei tí lal}sei: ‘san gàr ¡kfoboi. 7 Kaì \géneto nefélh \p i s k i á z o u s a a[toîw: kaì ‘lyen fvn| \k têw nefélhw, O˚tów \s t i n` u¥ów mou ` ˙gaphtów: a[toû ˙koúete. 8 Kaì \jápina periblecámenoi, o[kéti o[déna eÂdon, ˙llà tòn &Ihsoûn mónon mey' e^autôn. 9 Katabainóntvn dè a[tôn ˙pò toû ªrouw, diesteílato a[toîw ®na mhdenì dihg}svntai a$ eÂdon, e† m| –tan ` u¥òw toû ˙nyrQpou \k nek r ô n ˙nast_. 10 Kaì tòn lógon \kráthsan pròw e^autoúw, suzhtoûntew tí \stin tò \k nek r ô n ˙nastênai. 11 Kaì \p h r Q t v n a[tón, légontew –ti Légousin o¥ grammateîw –ti &H l í a n deî \lyeî n prôton; 12 ^O dè ˙pokriyeí w, e p en a[toîw, &H l í a w mèn \lyWn prôton, ˙pokayistÅ pánta: kaì pôw gégraptai \pì tòn u¥òn toû ˙nyrQpou, ®na pollà páy+ kaì \j o u d en v y_ . 13 &A l l à légv ømîn –ti kaì &Hlíaw \l}luyen ,kaì \poíhsan a[t! –sa “yélhsan, kayWw gégraptai \p' a[tón. 14 Kaì \lyWn pròw toùw mayhtáw, eÂden ªxl o npolùn perì a[toúw, kaì grammateîw suzhtoûntaw a[toîw. 15 Kaì e[yév w pâw ` ªxlow †dWn a[tòn \jeya m b } yh , kaì prostréxo n t ew “spázonto a[tón. 16 Kaì \phrQthsen toûw grammateîw, Tí su z h t eî t e pròw a[toúw; 17 Kaì ˙pokriyeì w e< w \k toû ªxlou e p e n ,Didáskale, ænegka tòn u¥ón mou pròw se, ¡xo n t apneûma ƒlalon. 18 Kaì –pou ©n a[tòn kataláb+, ]}ssei a[tón: kaì ˙frízei, kaì trízei toùw •dóntaw a[toû, kaì jhraínetai: kaì e p o ntoîw mayhtaîw sou ®na a[tò \kbálvsin, kaì o[k Êsxusan. 19 ^O dè ˙pokriyeì wa[t! légei, )V geneà ƒpistow, £vw póte pròw ømâw ¡somai; %Evw póte ˙néjomai ømôn; Férete a[tòn prów me.

9.5 skhnàw treîw ♦ treîw skhnáw 9.14 \lyWn ♦ \lyóntew 9.5 Mvs_ ♦ Mvüseî 9.14 eÂden ♦ eÂdon 9.6 lal}sei ‘san gàr ¡kfoboi ♦ 9.14 a[toîw ♦ pròw a[toúw ˙pokriy_ ¡kfoboi gàr \génonto 9.15 e[yévw ♦ e[yùw 9.7 ‘lyen ♦ \géneto 9.15 †dWn a[tòn \jeyamb}yh ♦ †dóntew 9.7 a[toû ˙koúete ♦ ˙koúete a[toû a[tòn \jeyamb}yhsan 9.9 Katabainóntvn dè a[tôn ˙pò ♦ 9.16 toûw grammateîw ♦ a[toúw Kaì katabainóntvn a[tôn \k 9.17 ˙pokriyeìw ♦ ˙pekríyh a[t! 9.9 dihg}svntai a$ eÂdon ♦ a$ eÂdon 9.17 eÂpen ♦ — dihg}svntai 9.18 ©n ♦ \àn 9.12 ˙pokriyeíw eÂpen ♦ ¡fh 9.18 a[toû ♦ — 9.12 ˙pokayistÅ ♦ ˙pokayistánei 9.18 eÂpon ♦ eÂpa 9.12 \joudenvy_ ♦ \joudenhy_ 9.19 a[t! ♦ a[toîw 9.13 “yélhsan ♦ æyelon 92 KATA MARKON 9.20 - 9.33

20 Kaì ænegkan a[tòn pròw a[tón: kaì †dWn a[tón, e[yév wtò pneûma \spárajen a[tón: kaì pesWn \pì têw gêw, \kulíeto ˙frízvn. 21 Kaì \phrQthsen tòn patéra a[toû, Pósow xrónow \s t í n , qw toûto gégonen a[t!; ^O dè eÂpen, Paidióyen . 22 Kaì pollákiw a[tòn kaì e†w tó pûr ¡balen kaì e†w udata,% ®na ˙polés+ a[tón: ˙ll' eÊ ti dúnasai, bo}yhson =mîn, splagxnisyeì w \f ' =mâw. 23 ^O dè &Ihsoûw eÂpen a[t!, Tó e† dúnasai pisteûsai, pánta dunatà t! pisteúonti. 24 Kaì e[ yév wkrájaw ` pat|r toû paidíou, metà dakrúvn ¡legen, Pisteúv, kúrie, bo}yei mou t_ ˙pistíŸ. 25 &I d W n dè ` &Ihsoûw –ti \pisuntréxei ªxl o w, \p et í m h s en t! pneúmati t! ˙kayárt~, légvn a[t!, Tò pneûma tò ƒlalon kaì kvfón, \gQ soi \p i t á s s v , ¡j el ye \j a[toû, kaì mhkéti e†sély+w e†w a[tón. 26 Kaì krájan, kaì pollà sparájan a[tón, \jêlyen :kaì \g én et o qseì nek r ó w, vste% polloùw légein –ti ˙péya n en . 27 ^O dè &Ihsoûw krat}saw a[tòn têw xei r ó w,ægeiren a[tón: kaì ˙nésth. 28 Kaì e†selyónta a[tòn e†w oÂkon, o¥ mayhtaì a[toû \p h r Q t v n a[tòn kat' †dían –ti ^Hmeîw o[k “dun}yhmen \k b a l eî n a[tó; 29 Kaì eÂpen a[toîw, Toûto tò génow \n o[denì dúnatai \jelyeîn, e† m| \n proseux_ kaì nhsteíŸ. 30 Kaì \keîyen \jel yó n t ew pareporeúonto dià têw Galilaíaw: Kaì o[k æyel en®na tiw gn!. 31 &E d í d a s k en gàr toùw mayhtàw a[toû, kaì ¡l eg ena[toîw –ti ^O u¥òw toû ˙nyrQpou paradídotai e†w xeî r a w ˙nyrQpvn, kaì ˙poktenoûsin a[tón: kaì ˙poktanyeí w,t_ trít+ =mérŸ ˙nast}setai. 32 O¥ dè “gnóoun tò ]êma, kaì \foboûnto a[tòn \pervtêsai. 33 Kaì ‘lyen e†w Kapernaoúm: kaì \n t_ o†kíŸ genómenow \p h r Q t a a[toúw, Tí \n t_ `d! pròw e^autoùw dielogízesye;

9.20 e[yévw tò pneûma \spárajen ♦ tò 9.26 polloùw ♦ toùw polloùw pneûma e[yùw sunespárajen 9.27 a[tòn têw xeirów ♦ têw xeiròw 9.21 Paidióyen ♦ &Ek paidióyen a[toû 9.22 a[tòn kaì e†w tó pûr ♦ kaì e†w pûr 9.28 e†selyónta a[tòn ♦ e†selyóntow a[tòn a[toû 9.22 dúnasai ♦ dún+ 9.28 \phrQtvn a[tòn kat' †dían ♦ 9.23 dúnasai pisteûsai ♦ dún+ kat' †dían \phrQtvn a[tón 9.24 Kaì e[yévw ♦ E[yùw 9.29 kaì nhsteíŸ ♦ — 9.24 metà dakrúvn ♦ — 9.30 Kaì \keîyen ♦ K˙keîyen 9.24 kúrie ♦ — 9.30 gn! ♦ gnoî 9.25 pneûma tò ƒlalon kaì kvfón ♦ 9.31 t_ trít+ =mérŸ ♦ metà treîw ƒlalon kaì kvfòn pneûma =méraw 9.25 soi \pitássv ♦ \pitássv soi 9.33 ‘lyen e†w Kapernaoúm ♦ ‘lyon 9.26 krájan ♦ krájaw e†w Kafarnaoúm 9.26 sparájan a[tón ♦ sparájaw 9.33 pròw e^autoùw ♦ —

93 9.34 - 9.47 KATA MARKON

34 O¥ dè \siQpvn: pròw ˙ll}louw gàr dieléxyh s a n\n t_ `d!, tíw meízvn. 35 Kaì kayísaw \fQnhsen toùw dQdeka, kaì légei a[toîw, EÊ tiw yél eiprôtow eÂnai, ¡stai pántvn ¡sxatow, kaì pántvn diákonow. 36 Kaì labWn paidíon, ¡sthsen a[tò \n més ~ a[tôn: kaì \n a g k a l i s á m en o w a[tó, eÂpen a[toîw: 37 $O w \à n ¢n tôn toioútvn paidívn déjhtai \pì t! •nómatí mou, \mè déxet a i : kaì ow$ \àn \mè déjhtai, o[k \mè déxet a i ,˙llà tòn ˙posteílantá me. 38 ` &Ivánnhw &A p ekríyh dè a[t! &Ivánnhw, lég v n , Didáskale, eÊdomén tina t! •nómatí sou \kbállonta daimónia, ow$ o[k ˙kolouyeî =mîn: kaì \kvlúsamen a[tón, –ti o[k ˙kolouyeî =mîn. 39 ^O dè &I h s o û w e p en , M| kvlúete a[tón: o[deìw gár \stin ow$ poi}sei dúnamin \pì t! •nómatí mou, kaì dun}setai taxù kakologêsaí me. 40 $O wgàr o[k ¡stin kay' ømôn, øpèr ømôn \stin. 41 $O w gàr ©n potís+ ømâw pot}rion udatow% \n •nómatí mou, –ti xristoû \s t é,˙m|n légv ømîn, o[ m| ˙polés+ tòn misyòn a[toû. 42 Kaì ow$ \àn skandalís+ £na tôn mikrôn tôn pisteuóntvn e†w \mé, kalón \stin a[t! mâllon e† per í k ei t a i líyow mulikòw perì tòn tráxhlon a[toû, kaì béblhtai e†w t|n yá l a s s a n . 43 Kaì \àn ska n d a l í z + se = xeí r sou, ˙pókocon a[t}n: kalón soi \stìn kullòn e†w t|n zv|n e† s el yeî n , h( tàw dúo xeî r a w ¡xo n t a ˙pelyeî n e† w t|n géen n a n , e† w tò pûr tò ƒsbeston, 44 –pou ` skQlhj a[tôn o[ teleutÅ, kaì tò pûr o[ sbénnutai. 45 Kaì \àn se ` poúw sou skandalíz+ se, ˙pókocon a[tón: kalón \stín soi e† s el yeî n e† w t|n zv|n xvlón, h( toùw dúo pódaw ¡xo n t a blhyênai e†w t|n géen n a n , e† w tò pûr tò ƒsbeston, 46 –pou ` skQlhj a[tôn o[ teleutÅ, kaì tò pûr o[ sbénnutai. 47 Kaì \àn ` •fyalmów sou skandalíz+ se, ¡kbale a[tón: kalón soi \s t ì n monófyalmon e†selyeî n e† w t|n basileían toû yeo û , h(

9.37 \àn ¢n ♦ ©n ¢n 9.42 \àn ♦ ©n 9.37 \àn \mè déjhtai ♦ ©n \mè déxhtai 9.42 tôn pisteuóntvn e†w \mé ♦ toútvn 9.38 &Apekríyh dè a[t! &Ivánnhw tôn pisteuóntvn ˆe†w \mé˜ légvn ♦ *Efh a[t! ` &Ivánnhw 9.42 líyow mulikòw ♦ múlow •nikòw 9.38 t! ♦ \n t! 9.43 soi \stìn ♦ \stín se 9.38 ow$ o[k ˙kolouyeî =mîn kaì 9.43 e†w t|n zv|n e†selyeîn ♦ \kvlúsamen ♦ kaì \kvlúomen e†selyeîn e†w t|n zv|n 9.38 ˙kolouyeî ♦ “koloúyei 9.44 — 9.40 ømôn øpèr ømôn ♦ =môn øpèr 9.45 soi ♦ se =môn 9.45 e†w tò pûr tò ƒsbeston ♦ — 9.41 mou ♦ — 9.46 — 9.41 o[ ♦ –ti o[ 9.47 soi ♦ sé

94 KATA MARKON 9.48 - 10.14 dúo •fyalmoùw ¡xo n t a blhyênai e†w t|n géen n a n toû purów, 48 –pou ` skQlhj a[tôn o[ teleutÅ, kaì tò pûr o[ sbénnutai. 49 Pâw gàr purì a^ lisy}setai, kaì pâsa yusía a^ lì a^ lisy}setai. 50 Kalòn tò ßlaw: \àn dè tò ßlaw ƒnalon génhtai, \n tíni a[tò ˙rtúsete; *Exet e\n e^autoîw ßlaw, kaì e†rhneúete \n ˙ll}loiw.

K˙k eîyen ˙nas t àw ¡r xet ai e†w tà –ria têw &Ioud aíaw 10 dià toû péran toû &Iordánou: Kaì sumporeúontai pálin ªxloi pròw a[tón: kaí, qw e†Qyei ,pálin \dídasken 2 a[toúw. Kaì proselyóntewFarisaîoi \phrQthsan a[tón, o¥ Farisaîoi E† ¡jestin ˙ndrì gunaîka ˙polûsai, peirázontew a[tón. 3 ^O dè ˙pokriyeì w e p en a[toîw, Tí ømîn \neteílato Mvsêw; 4 O¥ dè e p o n , Mvsêw \pétrecen biblíon ˙postasíou grácai, kaì ˙polûsai. 5 Kaì ˙pokriyeì w` &Ihsoûw eÂpen a[toîw, Pròw t|n sklhrokardían ømôn ¡gracen ømîn t|n \ntol|n taúthn: 6 ˙pò dè ˙rxêw ktísevw, ƒrsen kaì yêlu \poíhsen a[toùw ` yeó w. 7 %E n ek en toútou kataleícei ƒnyrvpow tòn patéra a[toû kaì t|n mhtéra: kaì proskollhy}setai pròw t|n gunaîka a[toû, 8 kaì ¡sontai o¥ dúo e†w sárka mían. %Vste o[kéti e†sìn dúo, ˙llà mía sárj. 9 $O o{n ` yeò wsunézeujen, ƒnyrvpow m| xv r i z ét v . 10 Kaì \n t_ o†kíŸ pálin o¥ mayhtaì a[toû perì toû a[toû \phrQthsan a[tón. 11 Kaì légei a[toîw, $Ow \àn ˙polús+ t|n gunaîka a[toû kaì gam}s+ ƒllhn, moixâtai \p' a[t}n: 12 kaì \àn gun| ˙polús+ tòn ƒndra a[têw kaì gamhy_ ƒll~, moixâtai. 13 Kaì proséferon a[t! paidía ®na ßchtai a[tôn: o¥ dè mayhtaì \petímvn toîw prosférousin. 14 &I d W n dè ` &Ihsoûw “ganákthsen, kaì e p ena[toîw, *Afete tà paidía ¡rxes ya i

9.47 toû purów ♦ — proskollhy}setai pròw t|n 9.49 kaì pâsa yusía a^ lì a^ lisy}setai gunaîka a[toû˜ ♦ — 10.10 \n t_ o†kíŸ ♦ e†w t|n o†kían 9.50 ßlaw kaì ♦ ßla kaì 10.10 a[toû perì toû a[toû 10.1 K˙keîyen ♦ Kaì \keîyen \phrQthsan ♦ perì toútou 10.1 dià toû ♦ ˆkaì˜ \phrQtvn 10.2 \phrQthsan ♦ \phrQtvn 10.11 \àn ♦ ©n 10.3 Mvsêw ♦ Mvüsêw 10.12 gun| ˙polús+ ♦ a[t| 10.4 eÂpon Mvsêw \pétrecen ♦ eÂpan ˙polúsasa &Epétrecen Mvüsêw 10.12 kaì gamhy_ ƒll~ ♦ gam}s+ 10.5 Kaì ˙pokriyeìw ` ♦ `dè ƒllon 10.6 ` yeów ♦ — 10.13 ßchtai a[tôn ♦ a[tôn ßchtai 10.7 kaì proskollhy}setai pròw t|n 10.13 \petímvn toîw prosférousin ♦ gunaîka a[toû ♦ ˆkaì \petímhsan a[toîw

95 10.15 - 10.28 KATA MARKON

prów me: m| kvlúete a[tá: tôn gàr toioútvn \stìn = basileía toû yeo û . 15 &A m | n légv ømîn, ow$ \àn m| déjhtai t|n basileían toû yeo ûqw paidíon, o[ m| e†sély+ e†w a[t}n. 16 Kaì \n a g k a l i s á m en o w a[tá, tiyeì w tàw xeî r a w \p ' a[tá, e[lógei a[tá. 17 Kaì \kporeuoménou a[toû e†w `dón, prosdramWn e

10.15 \àn ♦ ©n — 10.16 tiyeìw ♦ kateulógei tiyeìw 10.25 têw trumaliâw têw ]afídow 10.16 e[lógei a[tá ♦ — e†selyeîn ♦ ˆtêw˜ trumaliâw ˆtêw˜ 10.19 moixeús+w m| foneús+w ♦ ]afídow dielyeîn foneús+w M| moixeús+w 10.27 dè ♦ — 10.20 ˙pokriyeìw eÂpen ♦ ¡fh 10.27 \stin ♦ — 10.21 soi ♦ se 10.28 ` Pétrow légein ♦ légein ` Pétrow 10.21 ptvxoîw ♦ ˆtoîw˜ ptvxoîw 10.28 “kolouy}samén ♦ 10.21 ƒraw tòn staurón ♦ — “kolouy}kamén 10.24 toùw pepoiyótaw \pì xr}masin ♦ 96 KATA MARKON 10.29 - 10.40

29 &A p o k r i y e ì w ` &Ihsoûw eÂpen, &Am|n légv ømîn, o[deíw \stin &Apokriyeìw dè ow$ ˙fêken o†kían, h( ˙delfoúw, h( ˙delfáw, h( patéra, h( mhtéra, h( gunaîka, h( ték n a , h( ˙groúw, £neken \moû kaì £n ek en toû toû e[ a g g e l í o u , 30 \à nm| láb+ e^katontaplasíona nûn \n t! kair! toút~, o†kíaw kaì ˙delfoùw kaì ˙delfàw kaì mhtéraw kaì tékna kaì ˙groúw, met àdivgmôn, kaì \n t! a†ôni t! \r xo m én ~ zv|n a†Qnion. 31 Polloì dè ¡sontai prôtoi ¡sxatoi, kaì ¡sxatoi prôtoi. kaì o¥ ¡sxatoi 32 )Hsan dè \n t_ `d! ˙nabaínontew e†w ^Ierosóluma: kaì ‘n proágvn a[toùw ` &Ihsoûw, kaì \ya m b o û n t o , kaì ˙kolouyoûntew \foboûnto. Kaì paralabWn pálin toùw dQdeka, ærjato a[toîw légein tà méllonta a[t! sumbaínein: 33 –t i &I d o ú , ˙nabaínomen e†w ^Ierosóluma, kaì ` u¥òw toû ˙nyrQpou paradoy}setai toîw ˙rxiereûsin kaì grammateûsin, kaì katakrinoûsin a[tòn yanát~, kaì paradQsousin a[tòn toîw ¡yn es i n , 34 kaì \mpaíjousin a[t!, kaì mastigQsousin a[tón, kaì \mptúsousin a[t!, kaì ˙poktenoûsin a[tón: kaì t_ trít+ =mérŸ ˙nast}setai. 35 Kaì prosporeúontai a[t! &Iákvbow kaì &Ivánnhw o¥ u¥oì Zebedaíou, légontew, Didáskale, yél o m en ®na o\àn$ a†t}svmen, poi}s+w =mîn. 36 ^O dè eÂpen a[toîw, Tí yél et e poiêsaí me ømîn; 37 O¥ dè eÂpon a[t!, Dòw =mîn, ®na e

10.29 &Apokriyeìw ` &Ihsoûw eÂpen ♦ ¡fh 10.34 a[tón kaì t_ trít+ =mérŸ ♦ kaì ` &Ihsoûw metà treîw =méraw 10.29 patéra h( mhtéra h( gunaîka ♦ 10.35 légontew ♦ légontew a[t! mhtéra h( patéra 10.35 a†t}svmen ♦ a†t}svmen se 10.31 kaì ¡sxatoi ♦ kaì ˆo¥˜ ¡sxatoi 10.36 poiêsaí me ♦ ˆme˜ poi}sv 10.32 kaì ˙kolouyoûntew ♦ o¥ dè 10.37 eÂpon ♦ eÂpan ˙kolouyoûntew 10.37 \k dejiôn sou ♦ sou \k dejiôn 10.33 grammateûsin ♦ toîw 10.37 e[vnúmvn sou ♦ ˙risterôn grammateûsin 10.38 kaì ♦ h( 10.34 mastigQsousin a[tón kaì 10.39 eÂpon ♦ eÂpan \mptúsousin a[t! ♦ 10.39 mèn ♦ — \mptúsousin a[t! kaì 10.40 kaì ♦ h( mastigQsousin a[tòn

97 10.41 - 11.2 KATA MARKON

o

Bhyfag| Kaì –te \ggízous in e†w ^Ier ous al }m, e†w Bhys f ag| 11 kaì Bhyanían, pròw tò ªrow tôn &Elaiôn, ˙postéllei dúo tôn mayhtôn a[toû, 2 kaì légei a[toîw, ^Upágete e†w t|n kQmhn t|n katénanti ømôn: kaì e[yév w e† s p o r eu ó m en o i e† w

10.42 ^O dè &Ihsoûw proskalesámenow a[tón a[toùw ♦ Kaì proskalesámenow 10.49 ¡geirai ♦ ¡geire a[toùw ` &Ihsoûw 10.50 ˙nastàw ♦ ˙naphd}saw 10.43 ¡stai \n ♦ \stin \n 10.51 légei a[t! ` &Ihsoûw ♦ a[t! ` 10.43 \àn yél+ genésyai mégaw ♦ ©n &Ihsoûw eÂpen yél+ mégaw genésyai 10.51 yéleiw poi}sv soí ♦ soi yéleiw 10.44 \àn yél+ ømôn genésyai ♦ ©n poi}sv yél+ \n ømîn eÂnai 10.52 ^O dè ♦ kaì ` 10.46 u¥òw ♦ ` u¥òw 10.52 e[yévw ♦ e[yùw 10.46 ` tuflòw ♦ tuflòw prosaíthw 10.52 t! &Ihsoû ♦ a[t! 10.46 prosaitôn ♦ — 11.1 ^Ierousal}m e†w Bhysfag| ♦ 10.47 Nazvraîów ♦ Nazarhnów ^Ierosóluma e†w Bhyfag| 10.47 ^O øiòw ♦ U¥è 11.2 e[yévw ♦ e[yùw 10.49 a[tòn fvnhyênai ♦ Fvn}sate

98 KATA MARKON 11.3 - 11.15 a[t|n eør}sete pôlon dedeménon, \f' on$ o[deìw ˙nyrQpvn kekáyiken: lúsantew a[tòn ˙gágete. 3 Kaì \án tiw ømîn eÊp+, Tí poieîte toûto; EÊpate, –ti ^O kúriow a[toû xreían ¡xei :kaì 4 e[yévw a[tòn ˙postelleî @de. &Apêlyon dè kaì e˚ron pôlon tòn pôlon dedeménon pròw t|n yúran ¡jv \pì toû ˙mfódou, kaì lúousin a[tón. 5 Kaí tinew tôn \keî e^sthkótvn ¡legon a[toîw, Tí poieîte lúontew tòn pôlon; 6 O¥ dè eÂpon a[toîw kayWw \neteílato ` &I h s o û w: kaì ˙fêkan a[toúw. 7 Kaì ægagon tòn pôlon pròw tòn &I h s o û n , kaì \pébalon a[t! tà ¥mátia a[tôn, kaì \káyisen \p' a[t! . 8 Polloì dè tà ¥mátia a[tôn ¡strvsan e†w t|n `dón: ƒlloi dè stoibádaw ¡kopton \k tôn déndrvn, kaì \strQnnuon e† w t|n `dón. 9 Kaì o¥ proágontew kaì o¥ ˙kolouyoûntew ¡k r a z o n , légontew, ^Vsanná: e[loghménow ` \r xó m en o w \n •nó m a t i kuríou: 10 E[loghménh = \rxoménh basileía \n •nómati kuríou toû patròw =môn Dauíd: ^Vsannà \n toîw øcístoiw. 11 Kaì e†sêlyen e†w ^Ierosóluma ` &Ihsoûw, kaì e†w tò ¥erón: kaì periblecámenow pánta, •cíaw ædh o·shw têw vraw,% \jêlyen e†w Bhyanían metà tôn dQdeka. 12 Kaì t_ \p a ú r i o n \j el yó n t v n a[tôn ˙pò Bhyaníaw, \p eí n a s en . 13 Kaì †dWn sukên makróyen , ¡xo u s a n fúlla, ‘lyen e† ƒra eør}sei ti \n a[t_: kaì \lyWn \p' a[t}n, o[dèn e˚ r ene† m| fúlla: o[ gàr ‘n kairòw súkvn. 14 Kaì ˙pokriyeì w ` &Ihsoûw eÂpen a[t_, Mhkéti \k soû e†w tòn a†ôna mhdeìw karpòn fágoi. Kaì ækouon o¥ mayhtaì a[toû. 15 Kaì ¡rxontai e†w ^Ierosóluma: kaì e†selyWn ` &Ihsoûw e†w tò ¥eròn ærjato \kbállein toùw pvloûntaw kaì ˙gorázontaw

11.2 ˙nyrQpvn kekáyiken lúsantew kócantew a[tòn ˙gágete ♦ o·pv ˙nyrQpvn 11.8 déndrvn kaì \strQnnuon e†w t|n \káyisen lúsate a[tòn kaì `dón ♦ ˙grôn férete 11.9 légontew ♦ — 11.3 –ti ♦ — 11.10 \n •nómati kuríou ♦ — 11.3 e[yévw ♦ e[yùw 11.11 ` &Ihsoûw kaì ♦ — 11.3 @de ♦ pálin @de 11.13 makróyen ♦ ˙pò makróyen 11.4 &Apêlyon dè ♦ Kaì ˙pêlyon 11.13 eør}sei ti ♦ ti eør}sei 11.4 t|n ♦ — 11.13 o[ gàr ‘n kairòw ♦ ` gàr kairòw 11.6 eÂpon ♦ eÂpan o[k ‘n 11.6 \neteílato ♦ eÂpen 11.14 ` &Ihsoûw ♦ — 11.7 ægagon ♦ férousin 11.14 \k soû e†w tòn a†ôna ♦ e†w tòn 11.7 \pébalon ♦ \pibállousin a†ôna \k soû 11.7 \p' a[t! ♦ \p' a[tón 11.15 ` &Ihsoûw ♦ — 11.8 Polloì dè tà ♦ Kaì polloì tà 11.15 ˙gorázontaw ♦ toùw ˙gorázontaw 11.8 stoibádaw ¡kopton ♦ stibádaw

99 11.16 - 11.29 KATA MARKON

\n t! ¥er ! :kaì tàw trapézaw tôn kollubistôn, kaì tàw kayéd r a w tôn pvloúntvn tàw peristeràw katéstrecen: 16 kaì o[k æfien ®na tiw dienégk+ skeûow dià toû ¥eroû. 17 Kaì \d í d a s k en , légvn a[toîw, O[ gég r a p t a i –ti ^O oÂków mou oÂkow proseuxêw klhy}setai pâsin toîw ¡yn es i n ; ^U m eî w dè \p o i } s a t e a[tòn sp}laion l+stôn. 18 Kaì ækousan o¥ grammateî wkaì o¥ ˙rxiereîw, kaì \z}toun pôw a[tòn ˙polésvsin: \foboûnto gàr a[tón, –ti pâw ` ªxlow \jepl}sseto \pì t_ didax_ a[toû. 19 Kaì –te •cè \géneto, \jeporeúeto ¡jv têw pólevw. 20 Kaì prv› paraporeuómenoi, eÂdon t|n sukên \j h r a m m én h n \k ]izôn. 21 Kaì ˙namnhsyeì w ` Pét r o w légei a[t!, ^Rabbí, Êde, = sukê ÷n kathrásv \j}rantai. 22 Kaì ˙pokriyeì w ` &Ihsoûw légei a[toîw, *Exet e pístin yeo û . 23 &A m | n gàr légv ømîn –ti ow$ ©n eÊp+ t! ªrei toút~, *Aryhti, kaì bl}yhti e†w t|n yálassan, kaì m| diakriy_ \n t_ kardíŸ a[toû, ˙llà pisteús+ –ti a$ lég ei gínetai: ¡stai a[t! o\àn$ eÊ p + . 24 Dià toûto légv ømîn, Pánta –sa ƒn proseuxómenoi 25 a†teîsye a†têsye, pisteúete –ti lambánete, kaì ¡stai ømîn. Kaì –tan st}khte proseuxómenoi, ˙fíete eÊ ti ¡xet ekatá tinow: ®na kaì ` pat|r ømôn ` \n toîw o[ranoîw ˙f_ ømîn tà paraptQmata ømôn. 26 E† dè ømeîw o{k ˙fíete, o[dè ` pat|r ømôn ` \n toîw o[ranoîw ˙f}sei tà paraptQmata ømôn. 27 Kaì ¡rxontai pálin e†w ^Ierosóluma: kaì \n t! ¥er ! peripa t o û n t o w a[toû, ¡rxontai pròw a[tòn o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ grammateîw kaì o¥ presbúteroi, 28 kaì légousin a[t!, &En poíŸ \j o u s í Ÿtaûta poieîw; Kaì tíw soi t|n \jousían taúthn ¡dvken ®na taûta poi_w; 29 ^O dè &Ihsoûw ˙pokriyeì w e p en a[toîw, &E p er v t } s v ømâw kaì \gW £na lógon, kaì ˙pokríyhté moi, kaì

11.17 légvn ♦ kaì ¡legen 11.23 o$ \àn eÊp+ ♦ — 11.17 \poi}sate ♦ pepoi}kate 11.24 ƒn proseuxómenoi a†têsye ♦ 11.18 grammateîw kaì o¥ ˙rxiereîw ♦ proseúxesye kaì a†teîsye ˙rxiereîw kaì o¥ grammateîw 11.24 lambánete ♦ \lábete 11.18 –ti pâw ♦ pâw gàr 11.25 st}khte ♦ st}kete 11.19 –te ♦ –tan 11.26 — 11.19 \jeporeúeto ♦ \jeporeúonto 11.28 légousin ♦ ¡legon 11.20 prv› paraporeuómenoi ♦ 11.28 Kaì tíw ♦ (H tíw paraporeuómenoi prv› 11.28 t|n \jousían taúthn ¡dvken ♦ 11.23 gàr ♦ — ¡dvken t|n \jousían taúthn 11.23 pisteús+ ♦ pisteú+ 11.29 ˙pokriyeìw ♦ — 11.23 a$ légei ♦ o$ laleî 11.29 kaì \gW ♦ —

100 KATA MARKON 11.30 - 12.9

\rô ømîn \n poíŸ \jousíŸ taûta poiô. 30 Tò báptisma &Ivánnou \j o[ranoû ‘n, h( \j ˙nyrQpvn; &Apokríyhté moi. 31 Kaì \l o g í z o n t o pròw e^autoúw, lég o n t ew, &E à n eÊ p v m en , &E j o[ranoû, \reî, Dià tí o{n o[k \pisteúsate a[t!; 32 &A l l ' eÊ p v m e n , &E j ˙nyrQpvn, \foboûnto tòn laón: ßpantew gàr e xo ntòn &Ivánnhn, –ti ªntvw prof}thw ‘n. 33 Kaì ˙pokriyén t ewlégousin t! &Ihsoû, O[k oÊdamen. Kaì ` &Ihsoûw ˙pokriyeì wlégei a[toîw, O[dè \gW légv ømîn \n poíŸ \jousíŸ taûta poiô.

Kaì ærjat o a[t oîw \n par ab ol aîw légein, &Amp el ôna 12 \f ú t eu s en ƒnyrvpow, kaì periéyh k en fragmón, kaì vrujen* øpol}nion, kaì Œkodómhsen púrgon, kaì \jédoto a[tòn gevrgoîw, kaì ˙ped}mhsen. 2 Kaì ˙pésteilen pròw toùw gevrgoùw t! kair! doûlon, ®na parà tôn gevrgôn láb+ ˙pò toû karpoû toû ˙mpelônow. 3 O¥ dè labóntew a[tòn ¡deiran, kaì ˙pésteilan kenón. 4 Kaì pálin ˙pésteilen pròw a[toùw ƒllon doûlon: k˙keînon liyobol}santew \kefalaívsan, kaì ˙pésteilan “timvménon. 5 Kaì pálin ƒllon ˙pésteilen: k˙keînon ˙pékteinan: kaì polloùw ƒllouw, toùw mèn dér o n t ew, toùw dè ˙pokténontew. 6 *E t io{n £na u¥òn ¡xv n˙gaphtòn a[toû, ˙pésteilen kaì a[tòn pròw a[toùw ¡sxaton, légvn –ti &E n t r a p } s o n t a i tòn u¥ón mou. 7 &E k eî n o i dè o¥ gevrgoì eÂpon pròw e^autoùw –ti O˚tów \stin ` klhronómow: deû t e, ˙pokteínvmen a[tón, kaì =môn ¡stai = klhronomía. 8 Kaì labóntew a[tòn ˙pékteinan, kaì \jébalon ¡jv toû ˙mpelônow. 9 Tí o{n poi}sei ` kúriow toû ˙mpelônow; &Eleúsetai kaì

11.30 &Ivánnou ♦ tò &Ivánnou “tímasan 11.31 \logízonto ♦ dielogízonto 12.5 pálin ♦ — 11.31 o{n ♦ ˆo{n˜ 12.5 toùw mèn dérontew toùw dè 11.32 &All' ♦ ˙llà ˙pokténontew ♦ o¬w mèn dérontew 11.32 laón ♦ ªxlon o¬w dè ˙pokténnontew 11.32 –ti ªntvw ♦ ªntvw –ti 12.6 o{n ♦ — 11.33 légousin t! &Ihsoû ♦ t! &Ihsoû 12.6 u¥òn ¡xvn ♦ eÂxen u¥òn légousin 12.6 a[toû ♦ — 11.33 ˙pokriyeìw ♦ — 12.6 kaì ♦ — 12.1 légein ♦ laleîn 12.6 pròw a[toùw ¡sxaton ♦ ¡sxaton 12.1 \fúteusen ƒnyrvpow ♦ ƒnyrvpow pròw a[toùw \fúteusen 12.7 eÂpon pròw e^autoùw ♦ pròw 12.1 \jédoto ♦ \jédeto e^autoùw eÂpan 12.2 toû karpoû ♦ tôn karpôn 12.8 a[tòn ˙pékteinan ♦ ˙pékteinan 12.3 O¥ dè ♦ Kaì a[tón 12.4 liyobol}santew ♦ — 12.8 \jébalon ♦ \jébalon a[tòn 12.4 \kefalaívsan ♦ \kefalívsan 12.9 o{n ♦ ˆo{n˜ 12.4 ˙pésteilan “timvménon ♦

101 12.10 - 12.23 KATA MARKON

˙polései toùw gevrgoúw, kaì dQsei tòn ˙mpelôna ƒlloiw. 10 O[dè t|n graf|n taúthn ˙négnvte, Líyon on$ ˙pedokímasan o¥ o†kodomoûntew, o˚tow \gen}yh e†w kefal|n gvníaw: 11 parà kuríou \géneto auth,% kaì ¡stin yaumast| \n •fyalmoîw =môn; 12 Kaì \z}toun a[tòn kratêsai, kaì \fob}yhsan tòn ªxlon: ¡g n v s a ngàr –ti pròw a[toùw t|n parabol|n eÂpen: kaì ˙féntew a[tòn ˙pêlyon. 13 Kaì ˙postéllousin pròw a[tón tinaw tôn Farisaívn kaì tôn ^Hr~dianôn, ®na a[tòn ˙greúsvsin lóg~. 14 O¥ dè \l yó n t ew légousin a[t!, Didáskale, oÊdamen –ti ˙lhy|w eÂ, kaì o[ mélei soi perì o[denów: o[ gàr blépeiw e†w prósvpon ˙nyrQpvn, ˙ll' \p ' ˙lhyeí a w t|n `dòn toû yeo û didáskeiw: ¡j es t i n kênson Kaísari doûnai ho·;( 15 Dômen, h( m| dômen; ^O dè e†dWw a[tôn t|n øpókrisin eÂpen a[toîw, Tí me pei r á z et e; Féreté moi dhnárion, ®na Êdv. 16 O¥ dè ænegkan. Kaì légei a[toîw, Tínow = e†kWn auth% kaì = \pigraf}; O¥ dè eÂpon a[t!, Kaísarow. 17 Kaì ˙pokriyeì w` &Ihsoûw eÂpen a[toîw, &Apódote tà Kaísarow Kaísari, kaì tà toû yeo û t! ye! . Kaì \ya ú m a s a n \p' a[t!. 18 Kaì ¡rxontai Saddoukaîoi pròw a[tón, o®tinew lég o u s i n ˙nás t a s i n m| eÂnai: kaì \phrQthsan a[tón, légontew, 19 Didáskale, Mvsêw ¡gracen =mîn, –ti \án tinow ˙delfòw ˙poyán+, kaì katalíp+ gunaîka, kaì tékna m| ˙f_, ®na láb+ ` ˙delfòw a[toû t|n gunaîka a[toû, kaì \janast}s+ spérma t! ˙delf! a[toû: 20 e^ptà ˙delfoì ‘san: kaì ` prôtow ¡laben guna î k a , kaì ˙poyn§skvn o[k ˙fêken spérma: 21 kaì ` deúterow ¡laben a[t}n, kaì ˙péya n en , kaì o[dè a[tòw ˙fêken spérma: kaì ` trítow qsaútvw. 22 Kaì ¡labon a[t|n o¥ e^ptá, kaì o[k ˙fêkan spérma. &Esxáth pántvn ˙péya n enkaì = gun}. 23 &E nt_ ˙nastásei, –tan ˙nastôsin, tínow a[tôn ¡s t a i gun};

12.14 O¥ dè \lyóntew ♦ kaì \lyóntew 12.19 a[toû kaì ♦ kaì 12.14 kênson Kaísari doûnai ♦ doûnai 12.21 kaì o[dè a[tòw ˙fêken ♦ m| kênson Kaísari katalipWn 12.16 eÂpon ♦ eÂpan 12.22 ¡labon a[t|n ♦ — 12.17 Kaì ˙pokriyeìw ` ♦ ^O dè 12.22 kaì o[k ♦ o[k 12.17 &Apódote tà Kaísarow ♦ Tà 12.22 &Esxáth ♦ *Esxaton Kaísarow ˙pódote 12.22 ˙péyanen kaì = gun} ♦ kaì = gun| 12.17 \yaúmasan ♦ \jeyaúmazon ˙péyanen 12.18 \phrQthsan ♦ \phrQtvn 12.23 –tan ˙nastôsin ♦ ˆ–tan 12.19 Mvsêw ♦ Mvüsêw ˙nastôsin˜ 12.19 tékna m| ˙f_ ♦ m| ˙f_ téknon

102 KATA MARKON 12.24 - 12.35

O¥ gàr e^ptà ¡sxon a[t|n gunaîka. 24 Kaì ˙pokriyeì w` &Ihsoûw e p ena[toîw, O[ dià toûto planâsye, m| e†dótew tàw grafáw, mhdè t|n dúnamin toû yeo û ; 25 %O tan gàr \k nek r ô n ˙nastôsin, o·te gamoûsin, o·te gamískontai, ˙ll' e† s ì nqw ƒggeloi o¥ \n toîw o[ranoîw. 26 Perì dè tôn nekrôn, –ti \g eí r o n t a i , o[k ˙négnvte \n t_ bíbl~ Mvsévw, \pì toû Mvüsévw bátou, qw e p en a[t! ` yeó w, légvn, &EgW ` yeò w &A b r a á m , kaì ` yeò w &I s a á k , kaì ` yeò w &I a k Q b ; 27 O[k ¡stin ` yeò wnekrôn, ˙llà yeòw zQntvn: ømeîw o{n polù planâsye. 28 Kaì proselyWn e

12.24 Kaì ˙pokriyeìw ` &Ihsoûw eÂpen a[toîw a[toîw ♦ ¡fh a[toîw ` &Ihsoûw 12.28 prQth pántvn \ntol} ♦ \ntol| 12.25 gamískontai ♦ gamízontai prQth pántvn 12.25 o¥ ♦ — 12.29 ^O dè &Ihsoûw ˙pekríyh a[t! ♦ 12.26 Mvsévw ♦ Mvüsévw &Apekríyh ` &Ihsoûw 12.26 qw ♦ pôw 12.29 pántvn tôn \ntolôn ♦ \stín 12.26 ` yeòw &Isaák ♦ ˆ`˜ yeòw &Isaák 12.30 Auth% prQth \ntol} ♦ — 12.26 ` yeòw &IakQb ♦ ˆ`˜ yeòw &IakQb 12.31 Kaì deutéra `moía ♦ Deutéra 12.27 ` ♦ — 12.32 eÂpaw ♦ eÂpew 12.27 yeòw zQntvn ♦ zQntvn 12.33 cuxêw kaì \j –lhw têw ♦ — 12.27 ømeîw o{n ♦ — 12.33 pleîón ♦ perissóterón 12.28 e†dWw ♦ †dWn 12.34 a[tòn –ti ♦ ˆa[tòn˜ –ti 12.28 a[toîw ˙pekríyh ♦ ˙pekríyh 12.35 \stin Dauíd ♦ Dauíd \stin

103 12.36 - 13.5 KATA MARKON

36 A[tòw gàr Dauìd eÂpen \n pneúmati a^ gí~, Légei ` kúriow t! kurí~ mou, Káyou \k dej i ô nmou, £vw ©n yô toùw \xyr o ú wsou øpopódion tôn podôn sou. 37 A[tòw o{n Dauìd légei a[tòn kúrion: kaì póyen u¥òw a[toû \stin; Kaì ` polùw ªxlow ækouen a[toû =dévw. 38 Kaì ¡legen a[toîw \n t_ didax_ a[toû, Blépete ˙pò tôn grammatévn, tôn yel ó n t v n \n stolaîw peripateîn, kaì ˙spasmoùw \n taîw ˙goraîw, 39 kaì prvtokayed r í a w \n taîw sunagvgaîw, kaì prvtoklisíaw \n toîw deípnoiw: 40 o¥ katesyíon t ewtàw o†kíaw tôn xhrôn, kaì profásei makrà proseuxómenoi: o˚toi l}contai perissóteron kríma. 41 Kaì kayísaw ` &Ihsoûw katénanti toû gazofulakíou \yeQ r eipôw ` ªxlow bállei xalkòn e†w tò gazofulákion: kaì polloì ploúsioi ¡ballon pollá. 42 Kaì \lyoûsa mía x}ra ptvx| ¡balen lep t à dúo, – \stin kodránthw. 43 Kaì proskalesámenow toùw mayhtàw a[toû, légei a[toîw, &Am|n légv ømîn –ti = x}ra auth% = ptvx| pleîon pántvn béblhken 44 balóntvn tôn ballóntvn e† wtò gazofulákion: pántew gàr \k toû perisseúontow a[toîw ¡balon: auth% dè \k têw øster}sevw a[têw pánta –sa eÂxen ¡balen, –lon tòn bíon a[têw.

Kaì \kporeuoménou a[toû \k toû ¥eroû, légei a[t! e

12.36 gàr ♦ — 12.40 l}contai ♦ l}mcontai 12.36 pneúmati a^ gí~ ♦ t! pneúmati t! 12.41 ` &Ihsoûw ♦ — a^ gí~ 12.43 légei ♦ eÂpen 12.36 Légei ` ♦ EÂpen 12.43 béblhken ♦ ¡balen 12.36 øpopódion ♦ øpokátv 13.2 ˙pokriyeìw ♦ — 12.37 o{n ♦ — 13.2 líyow \pì líy! ♦ @de líyow \pì 12.37 u¥òw a[toû \stin ♦ a[toû \stin líyon u¥ów 13.3 \phrQtvn ♦ \phrQta 12.37 ` ♦ ˆ`˜ 13.4 E†pè ♦ E†pòn 12.38 ¡legen a[toîw \n t_ didax_ a[toû 13.4 pánta taûta sunteleîsyai ♦ ♦ \n t_ didax_ a[toû ¡legen taûta sunteleîsyai pánta

104 KATA MARKON 13.6 - 13.19

&I h s o û w ˙pokriyeì w a[toîw ærjato légein, Blépete m} tiw ømâw plan}s+. 6 Polloì gàr \leúsontai \pì t! •nómatí mou, légont ew–ti &EgQ e†mi: kaì polloùw plan}sousin. 7 %O tan dè ˙koúsht epolémouw kaì ˙koàw polémvn, m| yroeîsye: deî gàr genésyai: ˙ll' o·pv tò télow. 8 &E g er y} s et a i gàr ¡yn o w \p ì ¡yn o w,kaì basileía \pì basileían: kaì ¡sontai seismoì katà tópouw, kaì ¡sontai limoì kaì taraxaí: ˙rxaì vdínvn& taûta. 9 Blépete dè ømeîw e^autoúw: paradQsousin gàr ømâw e†w sunédri a ,kaì e†w sunagvgàw dar}sesye, kaì \pì =gemónvn kaì basil év nstay}sesye £neken \moû, e†w martúrion a[toîw. 10 Kaì e†w pánta tà ¡yn hdeî prôton khruxyê n a itò e[aggélion. 11 %O tan dè˙gágvsin ømâw paradidóntew, m| promerimnâte tí lal}shte, mhdè meletâte: ˙ll' o$ \àn doy_ ømîn \n \keín+ t_ vrŸ,% toûto laleîte: o[ gár \ste ømeîw o¥ laloûntew, ˙llà tò pneûma tò ßgion. 12 ParadQsei dè ˙delfòw ˙delfòn e†w yá n a t o n , kaì pat|r téknon: kaì \panast}sontai tékna \pì goneîw, kaì yanatQsousin a[toúw: 13 kaì ¡sesye misoúmenoi øpò pántvn dià tò ªnomá mou: ` dè øpomeínaw e†w télow, o˚tow svy}setai. 14 %O tan dèÊdhte tò bdélugma têw \rhmQsevw, tò ]hyèn øpò Dani|l toû prof}tou, e^stWw –pou o[ deî — ` ˙naginQskvn noeítv — tóte o¥ \n t_ &IoudaíŸ feugétvsan e†w tà ªrh: 15 `dè \p ìtoû dQmatow m| katabátv e†w t|n o†kían, mhdè e†selyét v Óraí ti \k têw o†kíaw a[toû: 16 kaì ` e†w tòn ˙gròn çn m| \p i s t r ec á t v e† w tà •písv, Órai tò ¥mátion a[toû. 17 O[aì dè taîw \n gastrì \xo ú s a i w kaì taîw yhlazoúsaiw \n \keínaiw taîw =méraiw. 18 Proseúxes yedè ®na m| génhtai = fug| ømôn xei m ô n o w. 19 *E s o n t a i gàr a¥ =mérai \keînai ylíciw, o®a o[ gégonen toiaúth ˙p' ˙rxêw ktísevw «w ¡ktisen ` yeò w£v w toû

13.5 ˙pokriyeìw a[toîw ærjato légein ƒgvsin ♦ ærjato légein a[toîw 13.11 mhdè meletâte ♦ — 13.6 gàr ♦ — 13.12 ParadQsei dè ♦ kaì paradQsei 13.7 gàr ♦ — 13.14 tò ]hyèn øpò Dani|l toû 13.8 \pì ¡ynow ♦ \p' ¡ynow prof}tou ♦ — 13.8 kaì ¡sontai seismoì ♦ ¡sontai 13.14 e^stWw ♦ e^sthkóta seismoì 13.15 dè ♦ ˆdè˜ 13.8 kaì ¡sontai limoì kaì taraxaí 13.15 e†w t|n o†kían ♦ — ˙rxaì ♦ ¡sontai limoí ˙rx| 13.15 e†selyétv ♦ e†selyátv 13.9 gàr ♦ — 13.16 çn ♦ — 13.10 deî prôton ♦ prôton deî 13.18 = fug| ømôn ♦ — 13.11 %Otan dè ˙gágvsin ♦ kaì –tan 13.19 «w ♦ ÷n

105 13.20 - 13.35 KATA MARKON

nûn, kaì o[ m| génhtai. 20 Kaì e† m| kúriow \kolóbvsen tàw =méraw, o[k ©n \sQyh pâsa sárj: ˙llà dià toùw \klektoúw, 21 Kaì tóte o¬w \jeléjato, \kolóbvsen tàw =méraw. Tóte \án tiw ømîn eÊ p + , &I d o ú , @de ` xristów, h( &Idoú, \keî, m| pisteúete. 22 &E g er y} s o n t a i gàr ceudóxristoi kaì ceudoprofêtai, kaì dQsousin shmeîa kaì térata, pròw tò ˙poplanÅn, e† dunatón, kaì toùw \klektoúw. 23 ^U m eî w dè blépete: †doú, proeírhka ømîn pánta. 24 &All' \n \keínaiw taîw =méraiw, metà t|n ylícin \keínhn, ` hliow% skotisy}setai, kaì = sel}nh o[ dQsei tò fég g o wa[têw, 25 kaì o¥ ˙stérew toû o[ranoû ¡sontai \kpíptontew, kaì a¥ dunámeiw a¥ \n toîw o[ranoîw saleuy}sontai. 26 Kaì tóte ªcontai tòn u¥òn toû ˙nyrQpou \rxómenon \n nef él a i w metà dunámevw pollêw kaì dójhw. 27 Kaì tóte ˙posteleî toùw ˙ggélouw a[toû, kaì \pisunájei toùw \klektoùw a[toû \k tôn tessárvn ˙némvn, ˙p' ƒkrou gêw £vw ƒkrou o[ranoû. 28 &A p ò dè têw sukêw máyet et|n parabol}n: –tan a[têw ædh ` kládow a^ palòw génhtai kaì \kfú+ tà fúlla, ginQskete –t i \g g ù w tò yér o w \s t í n : 29 outvw% kaì ømeîw, –tan taûta Êdhte ginómena, ginQskete –ti \ggúw \stin \pì yúraiw. 30 &A m | n légv ømîn –ti o[ m| parély+ = gen eàauth,% méxr io˚ pánta taûta 31 pareleúsontai gén h t a i . ^O o[ranòw kaì = gê pareleúsetai: o¥ dè lógoi mou o[ m| parélyvsin. 32 Perì dè têw =méraw \keínhw h( vraw% o[deìw oÂden, o[dè o¥ ƒggeloi o¥ \n o[ran!, o[dè ` u¥ów, e† m| ` pat}r. 33 Blépete, ˙grupneîte kaì proseúxes ye:o[k oÊdate gàr póte ` kairów \stin. 34 ^V wƒnyrvpow ˙pódhmow ˙feìw t|n o†kían a[toû, kaì doùw toîw doúloiw a[toû t|n \jousían, kaì e^kást~ tò ¡rgon a[toû, kaì t! yurvr! \neteílato ®na grhgor_. 35 Grhgoreîte o{n: o[k oÊdate gàr póte ` kúriow têw o†kíaw

13.20 kúriow \kolóbvsen ♦ 13.27 a[toû \k ♦ ˆa[toû˜ \k \kolóbvsen kúriow 13.28 a[têw ædh ` kládow ♦ ædh ` 13.21 Tóte ♦ Kaì tóte kládow a[têw 13.21 &Idoú @de ♦ *Ide @de 13.29 taûta Êdhte ♦ Êdhte taûta 13.21 h( &Idoú ♦ *Ide 13.30 méxri ♦ méxriw 13.22 kaì toùw ♦ toùw 13.30 pánta taûta ♦ taûta pánta 13.23 †doú ♦ — 13.31 pareleúsetai ♦ pareleúsontai 13.24 &All' ♦ &Allà 13.31 parélyvsin ♦ pareleúsontai 13.25 toû o[ranoû ¡sontai ♦ ¡sontai 13.32 vraw% ♦ têw vraw% \k toû o[ranoû 13.32 o¥ \n ♦ \n 13.25 \kpíptontew ♦ píptontew 13.33 kaì proseúxesye ♦ — 13.27 a[toû kaì ♦ kaì 13.34 kaì e^kást~ ♦ e^kást~

106 KATA MARKON 13.36 - 14.13

¡r xet a i , •cé, h( mes o n u k t í o u , h( ˙lektorofvníaw, h( prvfi: 36 m| \l yW n \j a í f n h w eur+% ømâw kayeú d o n t a w. 37 $A dè ømîn légv pâsin légv, Grhgoreîte.

)Hn dè tò Pás xakaì tà ƒzuma metà dúo =méraw: kaì 14 \z } t o u no¥ ˙rxiereîw kaì o¥ grammateîw pôw a[tòn \n dól~ krat}santew ˙pokteínvsin: 2 ¡l eg o n dé, M| \n t_ e^ort_, m}pote yórubow ¡stai toû laoû. 3 Kaì ªntow a[toû \n BhyaníŸ, \n t_ o†kíŸ Símvnow toû leproû, katakeiménou a[toû, ‘lyen gun| ¡xo u s a ˙lábastron múr o u nárdou pistikêw poluteloûw: kaì suntrícasa tò tòn ˙lábastron, katéxeen a[toû katà têw kefalêw. 4 )Hsan dé tinew ˙ganaktoûntew pròw e^autoúw, kaì légontew, E†w tí = ˙pQleia auth% toû múrou gégonen; 5 &H d ú n a t o gàr toûto prayênai \pánv triakosívn dhnarívn, kaì doyênai toîw ptvxoîw. Kaì \nebrimônto a[t_. 6 ^O dè &Ihsoûw eÂpen, *Afete a[t}n: tí a[t_ kópouw paréxet e;Kalòn ¡rgon e†rgásato \n \m o í . 7 Pántote gàr toùw ptvxoùw ¡xet emey' e^autôn, kaì –tan yél h t edúnasye a[toùw e{ poiêsai: \mè dè o[ pántote ¡xet e. 8 $O ¡sxen auth% \poíhsen: proélaben murísai mou tò sôma e†w 9 tòn \ntafiasmón. &A m | n légv ømîn, –pou \àn khruxy_ tò dè legv e[ a g g él i o n toûto e†w –lon tòn kósmon, kaì o$ \poíhsen auth% lalhy}setai e†w mnhmósunon a[têw. 10 Kaì ` &I o ú d a w ` &IskariQthw, e

13.35 •cé h( mesonuktíou ♦ h( •cè h( 14.6 e†rgásato ♦ “rgásato mesonúktion 14.7 a[toùw ♦ a[toîw 13.37 $A ♦ $O 14.8 auth% ♦ — 14.2 dé ♦ gár 14.8 mou tò sôma ♦ tò sômá mou 14.2 yórubow ¡stai ♦ ¡stai yórubow 14.9 légv ♦ dè légv 14.3 kaì suntrícasa tò ♦ 14.9 toûto ♦ — suntrícasa t|n 14.10 ` &Ioúdaw ` &IskariQthw ♦ &Ioúdaw 14.3 katà ♦ — &IskariWy ` 14.4 kaì légontew ♦ — 14.10 parad! a[tòn ♦ a[tòn paradoî 14.5 toûto ♦ toûto tò múron 14.11 e[kaírvw a[tòn parad! ♦ a[tòn 14.5 triakosívn dhnarívn ♦ e[kaírvw paradoî dhnarívn triakosívn

107 14.14 - 14.27 KATA MARKON

mayhtôn a[toû, kaì légei a[toîw, ^Upágete e†w t|n pólin, kaì ˙pant}sei ømîn ƒnyrvpow kerámion udatow% bastázvn: ˙kolouy}sate a[t!, 14 kaì –pou \àn e†sély+, eÊpate t! o†kodespót+ –ti ^O didáskalow légei, Poû \stin tò katáluma, –pou tò Pásxa met àtôn mayhtôn mou fágv; 15 Kaì a[tòw ømîn ˙nágaion deíjei ˙nQgeon méga \strvménon £toimon: \keî e^toimásate =mîn. 16 Kaì \jêlyon o¥ mayhtaì a[toû, kaì ‘lyon e†w t|n pólin, kaì e˚ron kayWw eÂpen a[toîw, kaì =toímasan tò Pásxa. 17 Kaì •cíaw genoménhw ¡rxet a i metà tôn dQdeka. 18 Kaì ˙na k ei m én v n a[tôn kaì \syióntvn, eÂpen ` &Ihsoûw, &Am|n légv ømîn, –ti e< w\j ømôn paradQsei me, ` \syí v nmet' \moû. 19 O¥ dè ærjanto lupeîsyai, kaì légein a[t! e

14.14 katáluma ♦ katálumá mou 14.21 ‘n ♦ — 14.15 ˙nQgeon ♦ ˙nágaion 14.22 ` &Ihsoûw ♦ — 14.15 \keî ♦ kaì \keî 14.22 fágete ♦ — 14.16 a[toû ♦ — 14.23 tò ♦ — 14.18 eÂpen ` &Ihsoûw ♦ ` &Ihsoûw eÂpen 14.24 tò têw kainêw ♦ têw 14.19 O¥ dè ♦ — 14.24 perì pollôn \kxunómenon ♦ 14.19 kay' ♦ katà \kxunnómenon øpèr pollôn 14.19 M}ti \gQ Kaì ƒllow ♦ — 14.27 \n \moì \n t_ nuktì taút+ ♦ — 14.20 ˙pokriyeìw ♦ — 14.27 diaskorpisy}setai tà próbata ♦ 14.20 \k ♦ — tà próbata diaskorpisy}sontai 14.21 ^O mèn ♦ %O ti ` mèn 108 KATA MARKON 14.28 - 14.42

28 &A l l à metà tò \geryênaí me, proájv ømâw e†w t|n Galilaían. 29 ^O dè Pét r o w ¡f h a[t!, Kaì e† pántew skandalisy}sontai, ˙ll' o[k \g Q . 30 Kaì légei a[t! ` &Ihsoûw, &Am|n légv soi, –ti sù s}meron \n t_ nuktì taút+, prìn h( dìw ˙léktora fvnêsai, trìw ˙parn}s+ me. 31 ^O dè \kperissoû ¡legen mâllon, &Eán me dé+ sunapoyaneîn soi, o[ m} se ˙parn}svmai. ^Vsaútvw dè kaì pántew ¡legon. 32 Kaì ¡rxontai e†w xvríon o˚ tò ªnoma Geys h m a n ê :kaì légei toîw mayhtaîw a[toû, Kayísate @de, £vw proseújvmai. 33 Kaì paralambánei tòn Pétron kaì &Iákvbon kaì &Ivánnhn mey' e^autoû, kaì ærjato \kyambeîsyai kaì ˙dhmoneîn. 34 Kaì légei a[toîw, Per í l u p ó w \s t i n = cux} mou £vw yanátou: meínate @de kaì grhgoreîte. 35 Kaì proselyWn mikrón, ¡pesen \p ìtêw gêw, kaì proshúxet o®na, e† dunatón \stin, parély+ ˙p' a[toû = vra.% 36 Kaì ¡legen, &Abbâ, ` pat}r, pánta dunatá soi. Parén eg k etò pot}rion ˙p' \moû toûto: ˙ll' o[ tí \gW yél v , ˙llà tí sú. 37 Kaì ¡rxet a i kaì eørískei a[toùw kayeú d o n t a w, kaì légei t! Pét r ~ , Símvn, kayeú d ei w; O[k Êsxusaw mían vran% grhgorêsai; 38 Grhgoreîte kaì proseúxes ye,®na m| e†sélyhte e† wpeirasmón. Tò mèn pneûma próyumon, = dè sàrj ˙syen } w. 39 Kaì pálin ˙pelyWn proshújato, tòn a[tòn lógon e†pQn. 40 Kaì øpostrécaw e˚ren a[toùw pálin kayeú d o n t a w: ‘san gàr o¥ •fyalmoì a[tôn bebarhménoi, kaì o[k Ædeisan tí a[t! ˙pokri yô s i n . 41 Kaì ¡rxet a itò tríton, kaì légei a[toîw, Kayeú d et e loipòn kaì ˙napaúesye. &Apéxei : ‘lyen = vra:% †doú, paradídotai ` u¥òw toû ˙nyrQpou e†w tàw xeî r a wtôn a^ martvlôn. 42 &E g eí r es ye, ƒgvmen: †doú, ` paradidoúw me æggiken.

14.29 Kaì e† ♦ E† kaì 14.35 proselyWn ♦ proelyWn 14.30 \n t_ nuktì taút+ ♦ taút+ t_ 14.35 ¡pesen ♦ ¡pipten nuktì 14.36 ˙p' \moû toûto ♦ toûto ˙p' \moû 14.30 ˙parn}s+ me ♦ me ˙parn}s+ 14.38 e†sélyhte ♦ ¡lyhte 14.31 \kperissoû ¡legen mâllon ♦ 14.40 øpostrécaw e˚ren a[toùw pálin \kperissôw \lálei ♦ pálin \lyWn e˚ren a[toùw 14.31 me dé+ ♦ dé+ me 14.40 o¥ •fyalmoì a[tôn ♦ a[tôn o¥ 14.31 ˙parn}svmai ♦ ˙parn}somai •fyalmoì 14.32 Geyshmanê ♦ Geyshmaní 14.40 bebarhménoi ♦ katabarunómenoi 14.33 &Iákvbon ♦ ˆtòn˜ &Iákvbon 14.40 a[t! ˙pokriyôsin ♦ 14.33 &Ivánnhn ♦ ˆtòn˜ &Ivánnhn ˙pokriyôsin a[t! 14.33 mey' e^autoû ♦ met' a[toû 14.41 loipòn ♦ tò loipòn

109 14.43 - 14.58 KATA MARKON

43 Kaì e[yév w, ¡t i a[toû laloûntow, paragínetai &Ioúdaw, e< wçn tôn dQdeka, kaì met' a[toû ªxlow polùw metà maxairôn kaì júlvn, parà tôn ˙rxierévn kaì tôn grammatévn kaì tôn presbutérvn. 44 DedQkei dè ` paradidoùw a[tòn sússhmon a[toîw, lég v n ,$O n©n fil}sv, a[tów \stin: krat}sate a[tón, kaì ˙pagágete ˙sfalôw. 45 Kaì \lyQn, e[yév wproselyWn a[t! légei a[t!, ^Rabbí, ]abbí: kaì katefílhsen a[tón. 46 O¥ dè \pébalon \p' a[tòn tàw xeî r a wa[tôn, kaì \kráthsan a[ t ó n . 47 E

14.43 e[yévw ♦ e[yùw 14.47 vtíon& ♦ vtárion& 14.43 çn ♦ — 14.48 \j}lyete ♦ \j}lyate 14.43 polùw ♦ — 14.50 pántew ¡fugon ♦ ¡fugon pántew 14.44 ˙pagágete ♦ ˙págete 14.51 e

110 KATA MARKON 14.59 - 14.72

˙xei r o p o í h t o n o†kodom}sv. 59 Kaì o[dè outvw% Êsh ‘n = martu r í a a[tôn. 60 Kaì ˙nastàw ` ˙rxiereùw e†w méson \p h r Q t h s en tòn &Ihsoûn, légvn, O[k ˙pokrín+ o[dén; Tí o˚toí sou katamarturoûsin; 61 ^O dè \siQpa, kaì o[dèn ˙pekrínato. Pá l i n ` ˙rxiereùw \phrQta a[tón, kaì légei a[t!, Sù e ` xr i s t ó w, ` u¥òw toû e[loghtoû; 62 ^O dè &Ihsoûw eÂpen, &EgQ e†mi. Kaì ªcesye tòn u¥òn toû ˙nyrQpou \k dej i ô nkay}menon têw dunámevw, kaì \rxómenon metà tôn nefelôn toû o[ranoû. 63 ^O dè ˙rxiereùw diarr}jaw toùw xitônaw a[toû légei, Tí ¡ti xr eí a n ¡xo m en martúrvn; 64 &H k o ú s a t e têw blasfhmíaw: tí ømî nfaínetai; O¥ dè pántew katékrinan a[tòn eÂnai ¡noxon ya n á t o u . 65 Kaì ærjantó tinew \mptúein a[t!, kaì perikalúptein tò prósvpon a[toû, kaì kolafízein a[tón, kaì légein a[t!, Prof}teuson: kaì o¥ øphrétai ]apísmasin a[tòn ¡ballon. ¡balon 66 Kaì ªntow toû Pétrou \n t_ a[l_ kátv, ¡rxet a imía tôn paidiskôn toû ˙rxierévw, 67 kaì †doûsa tòn Pétron yer m a i n ó m en o n , \m b l éc a s a a[t! légei, Kaì sù metà toû Nazarhnoû &Ihsoû ‘sya. 68 ^O dè “rn}sato, légvn, O[k oÂda, o[dè \pístamai tí sù légeiw. Kaì \jêlyen ¡jv e†w tò o·te proaúlion: kaì ˙léktvr \fQnhsen. 69 Kaì = paidískh †doûsa a[t ò npálin ærjato légein toîw paresthkósin –ti O˚tow \j a[tôn \stín. 70 ^O dè pálin “rneîto. Kaì metà mikròn pálin o¥ parestôtew ¡leg o nt! Pétr~, &Alhyôw \j a[tôn eÂ: kaì gàr Gal i l a î o w e , kaì = laliá sou `moiázei. 71 ^O dè ærjato ˙nayem a t í z e i n kaì •mnúnai –ti O[k oÂda tòn ƒnyrvpon toûton on$ légete. 72 Kaì \k deu t ér o u ˙léktvr \fQnhsen. Kaì ˙nemn}syh ` Pét r o w tò ]êma o$ eÂpen a[t! ` &Ihsoûw –ti Prìn ˙léktora fvnêsai díw, ˙parn}s+ me tríw. Kaì \pibalWn ¡klaien.

14.61 o[dèn ˙pekrínato ♦ o[k 14.68 tí sù ♦ sù tí ˙pekrínato o[dén 14.68 kaì ˙léktvr \fQnhsen ♦ ˆkaì 14.64 eÂnai ¡noxon ♦ ¡noxon eÂnai ˙léktvr \fQnhsen˜ 14.65 tò prósvpon a[toû ♦ a[toû tò 14.69 pálin ærjato ♦ ærjato pálin prósvpon 14.69 paresthkósin ♦ parestôsin 14.65 ¡ballon ♦ ¡labon 14.70 kaì = laliá sou `moiázei ♦ — 14.66 \n t_ a[l_ kátv ♦ kátv \n t_ 14.72 \k ♦ e[yùw \k a[l_ 14.72 o$ eÂpen ♦ qw eÂpen 14.67 &Ihsoû ‘sya ♦ ‘sya toû &Ihsoû 14.72 ˙parn}s+ me tríw ♦ tríw me 14.68 O[k ♦ O·te ˙parn}s+ 14.68 o[dè ♦ o·te

111 15.1 - 15.17 KATA MARKON

Kaì e[yévw \p ì tò prv› sumb oúl ion poi}s ant ew o¥ 15 ˙rxiereîw metà tôn presbutérvn kaì grammatévn, kaì –lon tò sunédrion, d}santew tòn &Ihsoûn ˙p}negkan kaì parédvkan t! Pilát~. 2 Kaì \phrQthsen a[tòn ` Pilátow, Sù e ` basileùw tôn &Ioudaívn; ^O dè ˙pokriyeì w e p en a[t!, Sù légeiw. 3 Kaì kathgóroun a[toû o¥ ˙rxiereîw pollá: 4 `dè Pilátow pálin \p h r Q t h s en a[tón, légvn, O[k ˙pokrín+ o[dén; *Ide, pósa sou katamarturoûsin. 5 ^O dè &Ihsoûw o[kéti o[dèn ˙pekríyh, vste% yaumázein tòn Piláton. 6 Kat à dè e^ort|n ˙péluen a[toîw £na désmion, –nper +toûnto.& 7 )Hn dè ` legómenow Barabbâw metà tôn sustasiastôn dedeménow, o®tinew \n t_ stásei fónon pepoi}keisan. 8 Kaì ˙nabo}saw ` ªxlow ærjato a†teîsyai kayWw ˙eì \poíei a[toîw. 9 ^O dè Pilátow ˙pekríyh a[toîw, légvn, Yélete ˙polúsv ømîn tòn basiléa tôn &Ioudaívn; 10 &E g í n v s k en gàr –ti dià fyónon paradedQkeisan a[tòn o¥ ˙rxiereîw. 11 O¥ dè ˙rxiereîw ˙néseisan tòn ªxlon, ®na mâllon tòn Barabbân ˙polús+ a[toîw. 12 ^O dè Pilátow ˙pokriyeì w pálin eÂpen a[toîw, Tí o{n yél et epoi}sv on$ légete basiléa tôn &Ioudaívn; 13 O¥ dè pálin ¡krajan, Staúrvson a[tón. 14 ^O dè Pilátow ¡legen a[toîw, Tí gàr kakòn \poíhsen; O¥ dè perissotér v w ¡k r a j a n , Staúrvson a[tón. 15 ^O dè Pilátow boulómenow t! ªxl~ tò ¥kanòn poiêsai, ˙pélusen a[toîw tòn Barabbân: kaì parédvken tòn &Ihsoûn, fragellQsaw, ®na staurvy_. 16 O¥ dè stratiôtai ˙p}gagon a[tòn ¡sv têw a[lêw, – \stin praitQrion, kaì sugkaloûsin –lhn t|n speîran. 17 Kaì \n d ú o u s i n a[tòn porfúran, kaì peritiyéa s i n a[t! pléjantew

15.1 e[yévw \pì tò ♦ e[yùw 15.8 ˙eì ♦ — 15.1 t! ♦ — 15.12 ˙pokriyeìw pálin eÂpen ♦ pálin 15.2 eÂpen a[t! ♦ a[t! légei ˙pokriyeìw ¡legen 15.4 \phrQthsen ♦ \phrQta 15.12 yélete poi}sv on$ légete ♦ 15.4 katamarturoûsin ♦ ˆyélete˜ poi}sv ˆon$ légete˜ tòn kathgoroûsin 15.14 kakòn \poíhsen ♦ \poíhsen kakón 15.6 –nper +toûnto& ♦ on$ par+toûnto 15.14 perissotérvw ♦ perissôw 15.7 sustasiastôn ♦ stasiastôn 15.17 \ndúousin ♦ \ndidúskousin 15.8 ˙nabo}saw ♦ ˙nabàw

112 KATA MARKON 15.18 - 15.34

˙kányinon stéfanon, 18 kaì ærjanto ˙spázesyai a[tón, 19 Xaîre, ` basileùw tôn &I o u d a í v n : kaì ¡tupton a[toû t|n basileû kefal|n kalám~, kaì \néptuon a[t!, kaì tiyén t ewtà gónata prosekúnoun a[t!. 20 Kaì –te \népaijan a[t!, \jédusan a[tòn t|n porfúran, kaì \nédusan a[tòn tà ¥mátia tà Êdia. Kaì \jágousin a[tòn ®na staurQsvsin a[tón. 21 Kaì ˙ggareúousin parágontá tina Símvna Kurhnaîon, \rxómenon ˙p' ˙groû, tòn patéra &Alejándrou kaì ^Roúfou, ®na ƒr+ tòn stauròn a[toû. 22 Kaì férousin a[tòn \pì Golgoyâ tópon, – \s t i n meyer m h n eu ó m en o n , Kraníou Tópow. 23 Kaì \dídoun a[t! pieîn \smurnisménon oÂnon: ` dè o[k ¡laben. 24 Kaì staurQsantew a[tón, diamerízontai tà ¥mátia a[toû, bállontew klêron \p' a[tá, tíw tí ƒr+. 25 )Hn dè vra% tríth, kaì \s t a ú r v s a n a[tón. 26 Kaì ‘n = \pigraf| têw a†tíaw a[toû \p i g eg r a m m én h , ^O basileùw tôn &I o u d a í v n . 27 Kaì sùn a[t! stauroûsin dúo l+stáw, £na \k dej i ô n kaì £na \j e[vnúmvn a[toû. 28 Kaì \plhrQyh = graf| = légousa, Kaì metà ˙nómvn \l o g í s yh . 29 Kaì o¥ paraporeuómenoi \blasf}moun a[tón, kinoûntew tàw kefalàw a[tôn, kaì légontew, O[á, ` katalúvn tòn naón, kaì \n trisìn =méraiw o†kodomôn, 30 sôson seautón, kaì katába ˙pò toû stauroû. 31 ^O moívw kaì o¥ ˙rxiereîw \m p a í z o n t ew pròw ˙ll}louw metà tôn grammatévn ¡legon, *A l l o u w ¡s v s en , e^autòn o[ dúnatai sôsai. 32 ^O xristòw ` basileùw toû &I s r a | l katabátv nûn ˙pò toû stauroû, ®na Êdvmen kaì pisteúsvmen a[t!. Kaì o¥ sunestaurvménoi pisteúsvmen a[t! vneídizon& a[tón. 33 Genoménhw dè vraw% £kthw, skótow \géneto \f' –lhn t|n gên £vw vraw% \náthw. 34 Kaì t_ vrŸ% t_ \nát+ \bóhsen ` &Ihsoûw

15.18 ` basileùw ♦ basileû o†kodomôn \n trisìn =méraiw 15.20 tà Êdia ♦ a[toû 15.30 kaì katába ♦ katabàw 15.22 Golgoyâ ♦ tòn Golgoyân 15.32 toû &Isra|l ♦ &Isra|l 15.23 pieîn ♦ — 15.32 pisteúsvmen a[t! ♦ 15.23 ` ♦ ow$ pisteúsvmen 15.24 staurQsantew a[tón ♦ 15.32 sunestaurvménoi ♦ stauroûsin a[tòn kaì sunestaurvménoi sùn 15.28 — 15.33 Genoménhw dè ♦ Kaì genoménhw 15.29 \n trisìn =méraiw o†kodomôn ♦ 15.34 vrŸ% t_ \nát+ ♦ \nát+ vrŸ%

113 15.35 - 15.47 KATA MARKON

fvn_ megál+, légvn, &Elvfi, &Elvfi, limà sabaxya n i ;%O \stin meyer m h n eu ó m en o n , ^O yeów mou, ` yeó w mou, e†w tí me \g k a t é l i p e w ; 35 Kaí tinew tôn paresthkótvn ˙koúsantew ¡l eg o n , &I d o ú , &H l í a n fvneî. 36 DramWn dè e

15.34 légvn ♦ — 15.40 toû &IakQbou ♦ &IakQbou 15.34 limà ♦ lema 15.40 &Ivsê ♦ &Ivsêtow 15.34 me \gkatélipew ♦ \gkatélipéw me 15.41 a$i kaí ♦ a$i 15.35 &Idoú ♦ *Ide 15.43 ‘lyen &Ivs|f ` ♦ \lyWn &Ivs|f 15.36 e

114 KATA MARKON 16.1 - 16.17

Kaì diagenoménou toû sabbátou, María = Magdalhn| 16 kaì María &I a k Q b o u kaì SalQmh “górasan = toû &IakQbou ˙rQmata, ®na \lyoûsai ˙leícvsin a[tón. 2 Kaì lían prv› têw miâw sabbátvn ¡r xo n t a i \p ì tò mnhmeîon, ˙nateílantow toû =líou. 3 Kaì ¡legon pròw e^autáw, Tíw ˙pokulísei =mîn tòn líyon \k têw yúraw toû mnhmeíou; 4 Kaì ˙nablécasai yev r o û s i n –ti ˙pokekúlistai ` líyow: ‘n gàr mégaw sfódra. 5 Kaì e†selyoûsai e†w tò mnhmeîon, eÂdon neanískon kay}menon \n toîw dejioîw, per i b eb l h m én o n stol|n leuk}n: kaì \j eya m b } yh s a n . 6 ^O dè lég eia[taîw, M| \kyambeîsye: &I h s o û n zhteîte tòn Nazarhnòn tòn \staurvménon: “géryh, o[k ¡stin @de: Êde, ` tópow –pou ¡yh k a n a[tón. 7 &A l l ' øpágete, eÊpate toîw mayhtaîw a[toû kaì t! Pétr~ –ti Proágei ømâw e†w t|n Galilaían: \keî a[tòn ªcesye, kayWw eÂpen ømîn. 8 Kaì \jelyoûsai ¡fugon ˙pò toû mnhmeíou: eÂxen dè a[tàw trómow kaì ¡kstasiw: kaì o[denì o[dèn eÂpon, \foboûnto gár. 9 &A n a s t à w dè prv› prQt+ sabbátou \fánh prôton MaríŸ t_ Magdalhn_, ˙f' «w \kbebl}kei e^ptà daimónia. 10 &E k eí n h poreuyeî s a ˙p}ggeilen toîw met' a[toû genoménoiw, pen yo û s i n kaì klaíousin. 11 K˙keînoi ˙koúsantew –ti z_ kaì \yeá yhøp' a[têw “písthsan. 12 Metà dè taûta dusìn \j a[tôn peripatoûsin \fanerQyh \n e^térŸ morf_, poreuoménoiw e†w ˙grón. 13 K˙keînoi ˙pelyóntew ˙p}ggeilan toîw loipoîw: o[dè \keínoiw \písteusan. 14 %U s t er o n ˙nakeiménoiw a[toîw toîw £ndeka \fanerQyh, kaì vneídisen& t|n ˙pistían a[tôn kaì sklhrokardían, –ti toîw yea s a m én o i w a[tòn \ghgerménon o[k \písteusan. 15 Kaì e p en a[toîw, Poreuyén t ew e† w tòn kósmon ßpanta, khrújate tò e[ a g g él i o n pás+ t_ ktísei. 16 ^O pisteúsaw kaì baptisyeì w svy}setai : ` dè ˙pist}saw katakriy}setai. 17 Shmeîa dè toîw

16.1 &IakQbou ♦ = ˆtoû˜ &IakQbou 16.8 gár ♦ gár + ˆˆ shorter ending ˜˜ 16.2 têw miâw ♦ t_ miÅ tôn 16.9 &Anastàw ♦ ˆˆ&Anastàw 16.7 &All' ♦ &Allà 16.9 ˙f' ♦ par' 16.8 dè ♦ gàr 16.14 ˙nakeiménoiw ♦ ˆdè˜ ˙nakeiménoiw 16.8 eÂpon ♦ eÂpan

115 16.18 - 16.20 KATA MARKON

pisteúsasin taûta parakolouy}sei: \n t! •nómatí mou daimónia \kbaloûsin: glQssaiw lal}sousin kainaîw: 18 ªfeiw ˙roûsin: k©n yanásimón ti pívsin, o[ m| a[toùw blác+: \pì ˙rrQstouw xeî r a w \p i y} s o u s i n , kaì kalôw £jousin. 19 ^O mèn o{n kúriow, met àtò lalêsai a[toîw, ˙nel}fyh e†w tòn o[ranón, kaì \káyisen \k dej i ô n toû yeo û . 20 &E k eî n o i dè \j el yó n t ew \k } r u j a n pantaxoû, toû kuríou sunergoûntow, kaì tòn lógon bebaioûntow dià tôn \pakolouyoúntvn shmeívn. &Am}n.

16.18 ªfeiw ♦ ˆkaì \n taîw xersìn˜ ªfeiw 16.19 ˙nel}fyh ♦ ˙nel}mfyh 16.19 kúriow ♦ kúriow &Ihsoûw 16.20 shmeívn. &Am}n ♦ shmeívn.˜˜

116 KATA LOUKAN

peid }p er polloì \pexeír hs an ˙nat ájas yai di}ghs in &E perì tôn peplhroforhménvn \n =mîn pragmátvn, 2 kayWw parédosan =mîn o¥ ˙p' ˙rxêw a[tóptai kaì øphrétai genómenoi toû lógou, 3 ¡dojen k˙moí, parhkolouyhkóti ƒnvyen pâsin ˙kribôw, kayej ê wsoi grácai, krátiste Yeófile, 4 ®na \pign!w perì @n kathx}yhw lógvn t|n ˙sfáleian. 5 &E g én et o \n taîw =méraiw ^Hrœdou toû basilévw têw &I o u d a í a w ¥ereúw tiw •nómati Zaxaríaw, \j \fhmeríaw &Abiá: kaì = gun| a[toû \k tôn yugatérvn &AarQn, kaì tò ªnoma a[têw &Elisábet. 6 )Hsan dè díkaioi ˙mfóteroi \nQpion toû yeo û ,poreuómenoi \n pásaiw taîw \ntolaîw kaì dikaiQmasin toû kuríou ƒmemptoi. 7 Kaì o[k ‘n a[toîw téknon, kayóti = &E l i s á b e t ‘n steîra, kaì ˙mfóteroi probebhkótew \n taîw =méraiw a[tôn ‘san. 8 &E g én et o dè \n t! ¥er a t eú ei n a[tòn \n t_ tájei têw \f h m er í a w a[toû ¡nanti toû yeo û , 9 katà tò ¡yo wtêw ¥erateíaw, ¡l a xentoû yumiâsai e†selyWn e†w tòn naòn toû kuríou. 10 Kaì pân tò plêyow ‘n toû laoû proseuxómenon ¡jv t_ vrŸ% toû yu m i á m a t o w. 11 *V f yhdè a[t! ƒggelow kuríou, e^stWw \k dej i ô n toû yusiasthríou toû yumiámatow. 12 Kaì \taráxyh Zaxaríaw †dQn, kaì fóbow \pépesen \p' a[tón. 13 EÂpen dè pròw a[tòn ` ƒggelow, M| foboû, Zaxaría: dióti e†shkoúsyh = déhsíw sou, kaì = gun} sou &Elisábet gen n } s eiu¥ón soi, kaì kaléseiw tò ªnoma a[toû &Ivánnhn. 14 Kaì ¡stai xará soi kaì ˙gallíasiw, kaì polloì \pì t_ genn}sei a[toû xar}sontai. 15 *E s t a i gàr mégaw \nQpion toû kuríou, kaì oÂnon kaì síkera o[ m| pí+, kaì pneúmatow a^ gíou plhsy}setai ¡ti \k koilíaw mhtròw a[toû. 16 Kaì polloùw tôn u¥ôn &Isra|l \pistrécei \pì kúrion tòn yeò na[tôn: 17 kaì a[tòw proeleúsetai \nQpion a[toû \n pneúmati kaì dunámei &Hlíou, \pistrécai kardíaw patérvn \pì tékna, kaì ˙peiyeî w\n fron}sei dikaívn,

1.5 toû ♦ — 1.7 = &Elisábet ‘n ♦ ‘n = &Elisábet 1.5 = gun| a[toû ♦ gun| a[t! 1.14 genn}sei ♦ genései 1.6 \nQpion ♦ \nantíon 1.15 toû ♦ ˆtoû˜

117 1.18 - 1.33 KATA LOUKAN

e^toimásai kurí~ laòn kateskeuasménon. 18 Kaì eÂpen Zaxaríaw pròw tòn ƒggelon, Katà tí gnQsomai toûto; &EgW gár e† m ipresbúthw, kaì = gun} mou probebhkuîa \n taîw =méraiw a[têw. 19 Kaì ˙pokriyeì w` ƒggelow eÂpen a[t!, &EgQ e†mi Gabri|l ` paresthkWw \nQpion toû yeo û :kaì ˙pestálhn lalêsai prów se, kaì e[aggelísasyaí soi taûta. 20 Kaì †doú, ¡s +sivpôn kaì m| dunámenow lalêsai, ƒxri «w =méraw génhtai taûta, ˙ny' @n o[k \písteusaw toîw lógoiw mou, o®tinew plhrvy}sontai e†w tòn kairòn a[tôn. 21 Kaì ‘n ` laòw prosdokôn tòn Zaxarían: kaì \ya ú m a z o n \n t! xronízein a[tón \n t! na!. 22 &E j el yW n dè o[k “dúnato lalêsai a[toîw: kaì \pégnvsan –ti •ptasían e^Qraken \n t! na!: kaì a[tòw ‘n dianeúvn a[toîw, kaì diémenen kvfów. 23 Kaì \géneto, qw \p l } s yh s a n a¥ =mérai têw leitourgíaw a[toû, ˙pêlyen e†w tòn oÂkon a[toû. 24 Metà dè taútaw tàw =méraw sunélaben &Elisábet = gun| a[toû, kaì periékruben e^aut|n mênaw pénte, lég o u s a 25 –ti Outvw% moi pepoíhken ` kúriow \n =méraiw a ªnoma &Ivs}f, \j oÊkou Dauíd: kaì tò ªnoma têw paryén o uMariám. 28 Kaì e†selyWn ` ƒggelow pròw a[t|n eÂpen, Xaîre, kexa r i t v m én h : ` kúriow metà soû, e[loghménh sù \n gunaijín. 29 ^H dè †doûsa dietaráxyh \p ìt! lóg~ a[toû, kaì dielogízeto potapòw eÊh ` ˙spasmòw o˚tow. 30 Kaì eÂpen ` ƒggelow a[t_, M| foboû, Mariám: e˚rew gàr xárin parà t! ye! . 31 Kaì †doú, sull}c+ \n gastrí, kaì téj+ u¥ón, kaì kaléseiw tò ªnoma a[toû &Ihsoûn. 32 O˚tow ¡s t a i mégaw, kaì u¥òw øcístou klhy}setai: kaì dQsei a[t! kúriow ` yeò wtòn yrónon Dauìd toû patròw a[toû, 33 kaì basileú s ei \p ì tòn oÂkon &IakWb e†w toùw a†ônaw, kaì têw

1.21 a[tón \n t! na! ♦ \n t! na! \mnhsteuménhn a[tón 1.28 ` ƒggelow ♦ — 1.22 “dúnato ♦ \dúnato 1.28 e[loghménh sù \n gunaijín ♦ — 1.25 ` ♦ — 1.29 †doûsa ♦ — 1.25 tò ♦ — 1.29 dietaráxyh \pì t! lóg~ a[toû ♦ 1.26 øpò ♦ ˙pò \pì t! lóg~ dietaráxyh 1.26 Nazarét ♦ Nazarèy 1.31 sull}c+ ♦ sull}mc+ 1.27 memnhsteuménhn ♦ 118 KATA LOUKAN 1.34 - 1.54 basileíaw a[toû o[k ¡stai télow. 34 EÂpen dè Mariàm pròw tòn ƒggelon, Pôw ¡stai toûto, \peì ƒndra o[ ginQskv; 35 Kaì ˙pokriyeì w` ƒggelow eÂpen a[t_, Pneûma ßgion \peleúsetai \p ìsé, kaì dúnamiw øcístou \piskiásei soi: diò kaì tò gennQmenon ßgion klhy}setai u¥òw yeo û . 36 Kaì †doú, &E l i s á b et = suggen}w sou, kaì a[t| suneílhfuîa u¥òn \n g}rei a[têw: kaì o˚tow m|n £ktow \stìn a[t_ t_ kaloumén+ steírŸ. 37 %O tio[k ˙dunat}sei parà t! ye! pân ]êma. 38 EÂpen dè Mariám, &Idoú, = doúlh kuríou: génoitó moi katà tò ]êmá sou. Kaì ˙pêlyen ˙p' a[têw ` ƒggelow. 39 &A n a s t â s a dè Mariàm \n taîw =méraiw taútaiw \poreúyh e† w t|n •rein|n metà spoudêw, e†w pólin &I o ú d a , 40 kaì e†sêlyen e† wtòn oÂkon Zaxaríou, kaì “spásato t|n &Elisábet. 41 Kaì \g én et o qw ækousen = &Elisábet tòn ˙spasmòn têw Maríaw, \s k í r t h s e n tò bréfow \n t_ koilíŸ a[têw: kaì \pl}syh pneúmatow a^ gíou = &Elisábet, 42 kaì ˙nefQnhsen fvn_ megál+, kaì e p en , E[loghménh sù \n gunaijín, kaì e[ l o g h m én o w ` karpòw têw koilíaw sou. 43 Kaì póyen moi toûto, ®na ¡ly+ = m}thr toû kuríou mou pròw mé; 44 &I d o ù gár, qw \g én et o= fvn| toû ˙spasmoû sou e†w tà „tá mou, \skírthsen tò bréfow \n ˙galliásei \n t_ koilíŸ mou. 45 Kaì makaría = pisteúsasa, –ti ¡s t a iteleívsiw toîw lelalhménoiw a[t_ parà kuríou. 46 Kaì eÂpen Mariám, Megalúnei = cux} mou tòn kúrion, 47 kaì “gallíasen tò pneûmá mou \pì t! ye! t! svtêrí mou. 48 %O ti\péblecen \pì t|n tapeínvsin têw doúlhw a[toû. &I d o ùgár, ˙pò toû nûn makarioûsín me pâsai a¥ geneaí. 49 %O ti\poíhsén moi megaleîa ` dunatów, kaì ßgion tò ªnoma a[toû. 50 kaì tò ¡leow a[toû e†w geneàw geneôn toîw fob o u m én o i w a[tón. 51 &E p o í h s en krátow \n braxíoni a[toû: dieskórpisen øperhfánouw dianoíŸ kardíaw a[tôn. 52 Kayeî l endunástaw ˙pò yrónvn, kaì ucvsen% tapeinoúw. 53 Peinôntaw \néplhsen ˙gayôn, kaì ploutoûntaw \j a p és t ei l e n kenoúw. 54 &A n t e l á b e t o &I s r a | l paidòw a[toû,

1.36 suggen}w ♦ suggeníw 1.42 fvn_ ♦ kraug_ 1.36 suneílhfuîa ♦ suneílhfen 1.43 mé ♦ \mé 1.37 t! ye! ♦ toû yeoû 1.44 tò bréfow \n ˙galliásei ♦ \n 1.41 = &Elisábet tòn ˙spasmòn têw ˙galliásei tò bréfow Maríaw ♦ tòn ˙spasmòn têw 1.49 megaleîa ♦ megála Maríaw = &Elisábet 1.50 geneôn ♦ kaì geneàw

119 1.55 - 1.75 KATA LOUKAN

mnhsyênai \léouw, 55 kayWw \lálhsen pròw toùw patéraw =môn, t! &Abraàm kaì t! spérmati a[toû e†w tòn a†ôna. 56 *E m ei n endè Mariàm sùn a[t_ qseì mênaw treîw, kaì øpéstrecen e†w tòn oÂkon a[têw. 57 T_ dè &Elisábet \pl}syh ` xrónow toû tekeîn a[t}n, kaì \g én n h s en u¥ón. 58 Kaì ækousan o¥ períoikoi kaì o¥ suggeneîw a[têw –ti \m eg á l u n en kúriow tò ¡leow a[toû met' a[têw, kaì sunéxa i r o n a[t_. 59 Kaì \géneto \n t_ •gdó+ =mérŸ, ‘lyon peritemeîn tò paidíon: kaì \k á l o u n a[tò \pì t! •nómati toû pat r ò w a[toû Zaxarían. 60 Kaì ˙pokriyeî s a = m}thr a[toû e p e n , O[xí , ˙llà klhy}setai &Ivánnhw. 61 Kaì eÂpon pròw a[t|n –ti O[deíw \stin \n t_ suggeneíŸ sou ow$ kaleîtai t! •nómat i toút~. 62 &E n én eu o ndè t! patrì a[toû, tò tí ©n yél o i kaleîsyai a[tón. 63 Kaì a†t}saw pinakídion ¡gracen, légvn, &I v á n n h w \s t ì n tò ªnoma a[toû: kaì \ya ú m a s a n pántew. 64 &A n e œ x y h dè tò stóma a[toû paraxrêma kaì = glôssa a[toû, kaì \l á l ei e[ l o g ô n tòn yeó n . 65 Kaì \géneto \pì pántaw fóbow toùw perioikoûntaw a[toúw: kaì \n –l+ t_ •rein_ têw &I o u d a í a w dielaleîto pánta tà ]}mata taûta. 66 Kaì ¡yen t o pántew o¥ ˙koúsantew \n t_ kardíŸ a[tôn, légontew, Tí ƒra tò paidíon toûto ¡stai; Kaì xeìr kuríou ‘n met' a[toû. 67 Kaì Zaxaríaw ` pat|r a[toû \p l } s yh pneúmatow a^ gíou, kaì proef}teusen, légvn, 68 E[loghtòw kúriow ` yeò wtoû &I s r a } l , –ti \peskécato kaì \poíhsen lútrvsin t! la! a[toû, 69 kaì ægeiren kér a w svthríaw =mîn \n t! oÊk~ Dauìd toû paidòw a[toû — 70 kayWw \lálhsen dià stómatow tôn a^ gívn tôn ˙p' a†ônow profhtôn a[toû — 71 svthrían \j \xyr ô n =môn, kaì \k xei r ò w pántvn tôn misoúntvn =mâw: 72 poiêsai ¡leow metà tôn patérvn =môn, kaì mnhsyênai diay}khw a^ gíaw a[toû, 73 –rkon on$ vmosen* pròw &Abraàm tòn patéra =môn, toû doûnai =mîn, 74 ˙fóbvw, \k xei r ò w tôn \xyr ô n =môn ]usyén t a w, latreúein a[t! 75 \n `sióthti kaì

1.56 qseì ♦ qw 1.63 tò ♦ — 1.59 •gdó+ =mérŸ ♦ =mérŸ t_ •gdó+ 1.66 xeìr ♦ gàr xeìr 1.61 eÂpon ♦ eÂpan 1.67 proef}teusen ♦ \prof}teusen 1.61 \n t_ suggeneíŸ ♦ \k têw 1.69 t! oÊk~ Dauìd toû ♦ oÊk~ Dauìd suggeneíaw 1.70 tôn ˙p' ♦ ˙p' 1.62 a[tón ♦ a[tó 1.74 tôn \xyrôn =môn ♦ \xyrôn

120 KATA LOUKAN 1.76 - 2.12 dikaiosún+ \nQpion a[toû pásaw tàw =méraw t|w zvêw =môn. 76 Kaì sú, paidíon, prof}thw øcístou klhy}s+: proporeús+ gàr prò prosQpou kuríou e^toimásai `doùw a[toû: 77 toû doûnai gnôsin svthríaw t! la! a[toû \n ˙fései a^ martiôn a[tôn, 78 dià splágxna \léouw yeo û=môn, \n o

&Egénet odè \n taîw =méraiw \keínaiw, \jêlyen dógma par à 2 Kaísarow A[goústou, ˙pográfesyai pâsan t|n o†kouménhn. 2 Auth% = ˙pograf| prQth \géneto =gemoneúontow têw Suríaw Kurhníou. 3 Kaì \poreúonto pántew ˙pográfesyai, £k a s t o w e† w t|n †dían pólin. 4 &A n é b h dè kaì &Ivs|f ˙pò têw Galilaía w,\k pólevw Nazarét, e†w t|n &Ioudaían, e†w pólin Dauíd, htiw% kaleîtai Bhyléem ,dià tò eÂnai a[tòn \j oÊkou kaì patriâw Dauíd, 5 ˙pográcasyai sùn Mariàm t_ memnhsteumén+ a[t! gunaikí, o·s+ \gkú~. 6 &E g én et o dè \n t! e n a ia[toùw \keî, \pl}syhsan a¥ =mérai toû tekeîn a[t}n. 7 Kaì ¡teken tòn u¥òn a[têw tòn prvtótokon, kaì \s p a r g á n v s en a[tón, kaì ˙néklinen a[tòn \n t_ fátn+, dióti o[k ‘n a[toîw tópow \n t! katalúmati. 8 Kaì poiménew ‘san \n t_ xQrŸ t_ a[t_ ˙grauloûntew kaì fulássontew fulakàw têw nuktòw \pì t|n poímnhn a[tôn. 9 Kaì †doú, ƒggelow kuríou \pésth a[toîw, kaì dója kuríou periél a m c en a[toúw: kaì \fob}yhsan fóbon mégan. 10 Kaì e p en a[toîw ` ƒggelow, M| fobeîsye: †doù gár, e[aggelízomai øm î n xa r à n megálhn, htiw% ¡stai pantì t! la!: 11 –ti \téxyh ømîn s}meron svt}r, –w \stin xristòw kúriow, \n pólei Dauíd. 12 Kaì toûto ømîn tò shmeîon: eør}sete bréfow

1.75 pásaw tàw =méraw t|w zvêw ♦ 2.3 †dían ♦ e^autoû pásaiw taîw =méraiw 2.4 Nazarét ♦ Nazarèy 1.76 sú ♦ sù dé 2.5 memnhsteumén+ a[t! gunaikí ♦ 1.76 prò prosQpou ♦ \nQpion \mnhsteumén+ a[t! 1.78 \peskécato ♦ \piskécetai 2.7 t_ ♦ — 2.2 = ♦ — 2.9 †doú ♦ —

121 2.13 - 2.27 KATA LOUKAN

\s p a r g a n v m én o n , keímenon \n fátn+. 13 Kaì \jaífnhw \géneto sùn t! ˙ggél~ plêyow stratiâw o[raníou, a†noúntvn tòn yeó n , kaì legóntvn, 14 Dója \n øcístoiw ye! ,kaì \pì gêw e†r}nh: \n ˙nyrQpoiw e[dokía. 15 Kaì \géneto, qw ˙pêlyon ˙p' a[tôn e†w tòn o[ranòn o¥ ƒggeloi, kaì o¥ ƒnyrvpoi o¥ poiménew eÂpon pròw ˙ll}louw, Diélyvmen d| £vw Bhyléem ,kaì Êdvmen tò ]êma toûto tò gegonów, o$ ` kúriow \gnQrisen =mîn. 16 Kaì ‘lyon speúsantew, kaì ˙neûron t}n te Mariàm kaì tòn &Ivs}f, kaì tò bréfow keímenon \n t_ fátn+. 17 &I d ó n t ew dè diegnQrisan perì toû ]}matow toû lalhyén t o w a[toîw perì toû paidíou toútou. 18 Kaì pántew o¥ ˙koúsantew \ya ú m a s a n perì tôn lalhyén t v n øpò tôn poiménvn pròw a[toúw. 19 ^H dè Mariàm pánta sun et } r ei tà ]}mata taûta, sumbállousa \n t_ kardíŸ a[têw. 20 Kaì øpéstrecan o¥ poiménew, dojázontew kaì a†noûntew tòn yeò n\p ìpâsin o ªnoma SumeQn, kaì ` ƒnyrvpow o˚tow díkaiow kaì e[lab}w, prosdexó m en o w paráklhsin toû &I s r a } l , kaì pneûma ‘n ßgion \p' a[tón. 26 Kaì ‘n a[t! kexr h m a t i s m én o n øpò toû pneúmatow toû a^ gíou, m| †deîn yá n a t o n prìn h( Êd+ tòn xristòn kuríou. 27 Kaì ‘lyen \n t! pneúmati e†w tò ¥erón: kaì \n t! e†sagageîn toùw goneîw tò

2.12 keímenon ♦ kaì keímenon 2.21 sullhfyênai ♦ sullhmfyênai 2.14 e[dokía ♦ e[dokíaw 2.22 Mvsévw ♦ Mvüsévw 2.15 kaì o¥ ƒnyrvpoi ♦ — 2.24 nóm~ ♦ t! nóm~ 2.15 eÂpon ♦ \láloun 2.24 neossoùw ♦ nossoùw 2.16 ‘lyon ♦ ‘lyan 2.25 ‘n ƒnyrvpow ♦ ƒnyrvpow ‘n 2.16 ˙neûron ♦ ˙neûran 2.26 h( ♦ ˆh˜( ©n 2.17 diegnQrisan ♦ \gnQrisan

122 KATA LOUKAN 2.28 - 2.43 paidíon &Ihsoûn, toû poiêsai a[toùw katà tò e†yisménon toû nómou perì a[toû, 28 kaì a[tòw \déjato a[tò e†w tàw ˙gkálaw a[toû, kaì e[ l ó g h s en tòn yeó n , kaì eÂpen, 29 Nûn ˙polúeiw tòn doûlón sou, déspota, katà tò ]êmá sou, \n e†r}n+: 30 –ti eÂdon o¥ •fyalmoí mou tò svt}rión sou, 31 o$ =toímasaw katà prósvp o n pántvn tôn laôn: 32 fôw e†w ˙pokálucin \yn ô n , kaì dójan laoû sou &Isra}l. 33 Kaì ‘n &Ivs|f kaì = m}thr a[toû yaumázontew \pì toîw lalouménoiw perì a[toû. 34 Kaì e[ l ó g h s en a[toùw SumeQn, kaì eÂpen pròw Mariàm t|n mhtéra a[toû, &Idoú, o˚tow keîtai e†w ptôsin kaì ˙nástasin pollôn \n t! &Isra}l, kaì e†w shmeîon ˙ntilegómenon: 35 kaì soû dè a[têw t|n cux|n dieleúsetai ]omfaía: –pvw ©n ˙pokalufyôsin \k pollôn kardiôn dialogismoí. 36 Kaì ‘n %A n n a profêtiw, yugáthr Fanou}l, \k fulêw &As}r — auth% probebhkuîa \n =méraiw pollaîw, z}sasa ¡th metà ˙ndròw e^ptà ˙pò têw paryen í a wa[têw, 37 kaì auth% x}ra qw \tôn •gdo}konta tessárvn — ÷ o[k ˙fístato ˙pò toû ¥eroû, nh s t eí a i w kaì de}sesin latreúousa núkta kaì =méran. 38 Kaì auth% a[t_ t_ vrŸ% \pistâsa ˙nyvmologeîto t! kurí~, kaì \l á l ei perì a[toû pâsin toîw prosdexo m én o i w lútrvsin \n ^I er o u s a l } m . 39 Kaì qw \télesan ßpanta tà katà tòn nómon kuríou, øpéstrecan e†w t|n Galilaían, e†w t|n pólin e^autôn Nazarét. 40 Tò dè paidíon h·janen, kaì \krataioûto pneúmati, plhroúmenon sofíaw: kaì xáriw yeoû ‘n \p' a[tó. 41 Kaì \poreúonto o¥ goneîw a[toû kat' ¡tow e†w ^I er o u s a l | m t_ e^ort_ toû Pásxa. 42 Kaì –te \géneto \tôn dQdeka, ˙nabántvn a[tôn e†w ^Ierosóluma katà tò ¡yo wtêw e^ortêw, 43 kaì teleivsántvn tàw =méraw, \n t! øpostréfein a[toúw, øpémeinen &Ihsoûw ` paîw \n ^Ierousal}m: kaì o[k

2.28 a[toû ♦ — 2.38 \n ♦ — 2.33 &Ivs|f kaì = m}thr a[toû ♦ ` 2.39 ßpanta ♦ pánta pat|r a[toû kaì = m}thr 2.39 øpéstrecan ♦ \péstrecan 2.35 dè ♦ ˆdè˜ 2.39 t|n pólin ♦ pólin 2.36 ¡th metà ˙ndròw ♦ metà ˙ndròw 2.39 Nazarét ♦ Nazaréy ¡th 2.40 pneúmati ♦ — 2.37 qw ♦ £vw 2.40 sofíaw ♦ sofíŸ 2.37 ˙pò ♦ — 2.42 ˙nabántvn ♦ ˙nabainóntvn 2.38 auth% a[t_ ♦ a[t_ 2.42 e†w ^Ierosóluma ♦ — 2.38 kurí~ ♦ ye!

123 2.44 - 3.5 KATA LOUKAN

¡g n v &I v s | f kaì = m}thr a[toû: 44 nomísantew dè a[tòn \n t_ sunodíŸ eÂnai, ‘lyon =méraw `dón, kaì ˙nez}toun a[tòn \n toîw suggenésin kaì \n toîw gnvstoîw: 45 kaì m| eøróntew a[tón, øpéstrecan e†w ^Ierousal}m, zhtoûntew a[tón. 46 Kaì \géneto, mey' =méraw treîw e˚ron a[tòn \n t! ¥er ! , kayez ó m en o n \n més ~tôn didaskálvn, kaì ˙koúonta a[tôn, kaì \pervtônta a[toúw. 47 &E j í s t a n t o dè pántew o¥ ˙koúontew a[toû \pì t_ sunései kaì taîw ˙pokrísesin a[toû. 48 Kaì †dóntew a[tòn \j ep l á g h s a n : kaì pròw a[tòn = m}thr a[toû eÂpen, Téknon, tí \p o í h s a w =mîn outvw;% &Idoú, ` pat}r sou k˙gW •dunQmenoi \z h t o û m é n se. 49 Kaì eÂpen pròw a[toúw, Tí –ti \zhteîté me; O[k Ædeite –ti \n toîw toû patrów mou deî eÂnaí me; 50 Kaì a[toì o[ sunêkan tò ]êma o$ \lálhsen a[toîw. 51 Kaì katébh met' a[tô n ,kaì ‘lyen e†w Nazarét: kaì ‘n øpotassómenow a[toîw. Kaì = m}thr a[toû diet}rei pánta tà ]}mata taûta \n t_ kardíŸ a[têw. 52 Kaì &Ihsoûw proékopten sofíŸ kaì =likíŸ, kaì xáriti parà ye! kaì ˙nyrQpoiw.

&En ¡tei dè pent ek aid ek át ~ têw =gemoníaw Tiber íou 3 Kaísarow, =gemoneúontow Pontíou Pilátou têw &Ioudaíaw, kaì tetrarxoûntow têw Galilaíaw ^Hrœdou, Filíppou dè toû ˙delfoû a[toû tetrarxoûntow têw &Itouraíaw kaì Traxvnítidow xQraw, kaì Lusaníou têw &Abilhnêw tetrarxoûntow, 2 \p ì˙rxierévw *Anna kaì Kaïáfa, \géneto ]êma yeo û \p ì &I v á n n h n tòn Zaxaríou u¥òn \n t_ \r}m~. 3 Kaì ‘lyen e†w pâsan t|n períxvron toû &Iordánou, khrússvn báptisma metanoíaw e†w ƒfesin a^ martiôn: 4 qw gégraptai \n bíbl~ lógvn &H s a fi o u toû prof}tou, légontow, Fvn| boôntow \n t_ \r}m~, ^Etoimásate t|n `dòn kuríou: e[yeí a wpoieîte tàw tríbouw a[toû. 5 Pâsa fáragj plhrvy}setai, kaì pân ªrow

2.43 ¡gnv &Ivs|f kaì = m}thr ♦ 2.51 Nazarét ♦ Nazaréy ¡gnvsan o¥ goneîw 2.51 taûta ♦ — 2.44 \n t_ sunodíŸ eÂnai ♦ eÂnai \n t_ 2.52 sofíŸ ♦ ˆ\n t_˜ sofíŸ sunodíŸ 3.1 kaì tetrarxoûntow ♦ kaì 2.44 suggenésin kaì \n ♦ suggeneûsin tetraarxoûntow kaì 3.1 a[toû tetrarxoûntow ♦ a[toû 2.45 a[tón øpéstrecan ♦ øpéstrecan tetraarxoûntow 2.45 zhtoûntew ♦ ˙nazhtoûntew 3.1 &Abilhnêw tetrarxoûntow ♦ 2.46 mey' ♦ metà &Abilhnêw tetraarxoûntow 2.48 pròw ♦ eÂpen pròw 3.3 t|n ♦ ˆt|n˜ 2.48 eÂpen ♦ — 3.4 légontow ♦ —

124 KATA LOUKAN 3.6 - 3.19 kaì bounòw tapeinvy}setai: kaì ¡stai tà skolià e†w e[yeí a n , kaì a¥ traxeî a i e† w `doùw leíaw: 6 kaì ªcetai pâsa sàrj tò svt}rion toû yeoû. 7 *E l eg eno{n toîw \kporeuoménoiw ªxloiw baptisyênai øp' a[toû, Genn}mata \xi d n ô n , tíw øpédeijen ømîn fugeîn ˙pò têw melloúshw •rgêw; 8 Poi}sate o{n karpoùw ˙jíouw têw metanoíaw: kaì m| ƒrjhsye lég ei n\n e^autoîw, Patéra ¡xo m en tòn &Abraám: légv gàr ømîn –ti dúnatai ` yeò w\k tôn líyvn toútvn \geîrai tékna t! &Abraám. 9 *H d hdè kaì = ˙jính pròw t|n ]ízan tôn déndrvn keîtai: pân o{n déndron m| poioûn karpòn kalòn \k k ó p t et a i kaì e†w pûr bálletai. 10 Kaì \p h r Q t v n a[tòn o¥ ªxloi légontew, Tí o{n poi}somen; 11 &A p o k r i y e ì w dè légei a[toîw, ^O ¡xv n dúo xitônaw metadótv t! m| ¡xo n t i : kaì ` ¡xv n brQmata `moívw poieítv. 12 )Hlyon dè kaì telônai baptisyênai, kaì eÂpon pròw a[tón, Didáskale, tí poi}somen; 13 ^O dè eÂpen pròw a[toúw, Mhdèn pléon parà tò di a t et a g m én o n ømîn prássete. 14 &E p h r Q t v n dè a[tòn kaì strateuómenoi, légontew, Kaì =meîw tí poi}somen; Kaì eÂpen pròw a[toúw, Mhdéna diaseíshte, mhdè sukofant}shte: kaì ˙rkeîsye toîw •cvníoiw ømôn. 15 Prosdokôntow dè toû laoû, kaì dialogizoménvn pántvn \n taîw kardíaiw a[tôn perì toû &Ivánnou, m}pote a[tòw eÊh ` xr i s t ó w, 16 ˙pekrínato ` &Ivánnhw, ßpasin légvn, &EgW mèn udati% baptízv ømâw: ¡rxet a idè ` †sxuróterów mou, o˚ o[k e†mì ¥kanòw lûsai tòn ¥mánta tôn øpodhmátvn a[toû: a[tòw ømâw baptísei \n pneúmati a^ gí~ kaì purí: 17 o˚ tò ptúon \n t_ xei r ì a[toû, kaì diakayarieî t|n ßlvna a[toû, kaì sunajeî tòn sîton e†w t|n ˙poy}khn a[toû, tò dè ƒxuron katakaúsei purì ˙sbést~. 18 Pollà mèn o{n kaì £tera parakalôn e[hggelízeto tòn laón: 19 ` dè ^Hrœdhw ` tetrárxhw, \legxómenow øp' a[toû perì ^H r ~ d i á d o w têw gunaikòw toû ˙delfoû a[toû, kaì perì pántvn

3.10 poi}somen ♦ poi}svmen 3.14 pròw a[toúw ♦ a[toîw 3.11 légei ♦ ¡legen 3.16 ` &Ivánnhw ßpasin légvn ♦ légvn 3.12 eÂpon ♦ eÂpan pâsin ` &Ivánnhw 3.12 poi}somen ♦ poi}svmen 3.17 kaì diakayarieî ♦ diakayârai 3.14 Kaì =meîw tí poi}somen ♦ Tí 3.17 sunajeî ♦ sunagageîn poi}svmen kaì =meîw 3.19 tetrárxhw ♦ tetraárxhw

125 3.20 - 3.38 KATA LOUKAN

@n \poíhsen ponhrôn ` ^Hrœdhw, 20 proséyh k en kaì toûto \pì pâsin, kaì katékleisen tòn &Ivánnhn \n t_ fulak_. 21 &E g én et o dè \n t! baptisyênai ßpanta tòn laón, kaì &I h s o û baptisyén t o w kaì proseuxoménou, ˙ne~xyê n a i tòn o[ranón, 22 kaì katabênai tò pneûma tò ßgion svmatik! eÊdei qseì per i s t er à n \p ' a[tón, kaì fvn|n \j o[ranoû genésyai, légousan, Sù e ` u¥ów mou ` ˙gaphtów, \n soì e[dókhsa. 23 Kaì a[tòw ‘n ` &Ihsoûw qseì \tôn triákonta ˙rxómenow, çn — qw \nomízeto — u¥ów &Ivs}f, toû ^Hlí, 24 toû Matyát, toû Leufi, toû Melxí, toû &Ianná, toû &Ivs}f, 25 toû Mattayíou, toû &AmQw, toû Naoúm, toû &Eslí, toû Naggaí, 26 toû Maáy, toû 27 Semeeî Mattayíou, toû Semefi, toû &I v s } f , toû &Ioúda, toû &Ivannâ &I v a n á n , toû ^Rhsá, toû Zorobábel, toû Salayi}l, toû Nhrí, 28 toû Melxí, toû &Addí, toû Kvsám, toû &E l m v d á m , toû *Hr, 29 toû &Ivs}, toû &Eliézer, toû &Ivreím, toû Matyát, toû Leufi, 30 toû SumeQn, toû &Ioúda, toû &Ivs}f, toû &Ivnán, toû &E l i a k eí m , 31 toû Meleâ, toû Maïnán, toû Mattayá, toû Nayá n , toû Dauíd, 32 toû &Iessaí, toû &Vb}d, toû Bóoz, toû &Arám, toû &Ivrám, SalmQn, toû NaassQn, 33 toû &Aminadáb, toû &A r á m , toû ^E s r Q m , toû Fárew, toû &Ioúda, 34 toû &IakQb, toû &Isaák, toû 35 Yárra &A b r a á m , toû Yára, toû NaxQr, toû Seroúx, toû ^Ragaû, 36 Falék toû Fáleg, toû ^E b ér , toû Salá, toû Kaïnán, toû &A r f a j á d , toû S}m, toû Nôe, toû Lámex, 37 toû Mayousála, toû &EnQx, toû &Iaréd, toû Malele}l, toû Kaïnán, 38 toû &EnQw, toû S}y, toû &Adám, toû yeoû.

3.20 kaì katékleisen ♦ ˆkaì˜ 3.29 &Ivs} ♦ &Ihsoû katékleisen 3.29 &Ivreím toû Matyát ♦ &Ivrìm toû 3.20 t_ ♦ — Mayyàt 3.22 qseì ♦ qw 3.30 &Ivnán toû &Eliakeím ♦ &Ivnàm 3.22 légousan ♦ — toû &Eliakìm 3.23 ` &Ihsoûw ♦ &Ihsoûw 3.31 Maïnán ♦ Mennà 3.23 qseì \tôn triákonta ˙rxómenow ♦ 3.31 Nayán ♦ Nayàm ˙rxómenow qseì \tôn triákonta 3.32 &Vb}d toû Bóoz toû SalmQn ♦ 3.23 qw \nomízeto u¥ów ♦ u¥ów qw &Ivb|d toû Bóow toû Salà \nomízeto 3.33 &Arám ♦ &Admìn toû &Arnì 3.24 Matyát ♦ Mayyàt 3.35 Fáleg ♦ Fálek 3.24 &Ianná ♦ &Iannaì 3.36 Kaïnán ♦ Kaïnàm 3.26 Semefi toû &Ivs}f toû &Ioúda ♦ 3.37 &Iaréd ♦ &Iáret Seme›n toû &Ivs|x toû &Ivdà 3.37 Kaïnán ♦ Kaïnàm 3.28 &Elmvdám ♦ &Elmadàm

126 KATA LOUKAN 4.1 - 4.15

&I hs oûw dè pneúmat ow a^ gíou pl}rhw øpéstrecen ˙pò toû 4 &I o r d á n o u , kaì ægeto \n t! pneúmati e†w t}n \r}mon, 2 =mér a wtessarákonta peirazómenow øpò toû diabólou. Kaì o[k ¡fagen o[dèn \n taîw =méraiw \keínaiw: kaì suntelesyei s ô n a[tôn, usteron% \peínasen. 3 Kaì eÂpen a[t! ` diábolow, E† u¥òw e toû yeo û , e† p è t! líy~ toút~ ®na génhtai ƒrtow. 4 Kaì ˙pekríyh &Ihsoûw pròw a[tón, légvn, Gégraptai –ti O[k \p' ƒrt~ món~ z}setai ƒnyrvpow, ˙ll' \pì pantì ` ƒnyrvpow ]}mati yeo û . 5 Kaì ˙nagagWn a[tòn ` diábolow e†w ªrow øchlòn ¡deijen a[t! pásaw tàw basileíaw têw o†kouménhw \n stigm_ xrónou. 6 Kaì eÂpen a[t! ` diábolow, Soì dQsv t|n \j o u s í a ntaúthn ßpasan kaì t|n dójan a[tôn: –ti \moì paradédotai, kaì > \àn yél vdídvmi a[t}n. 7 Sù o{n \àn proskun}s+w \nQpion \moû, ¡stai soû pâsa. 8 Kaì ˙pokriyeì w a[t! eÂpen ` &Ihsoûw, %Upage •písv mou, Satanâ: gégraptai, Proskun}seiw kúrion tòn yeó nsou, kaì a[t! món~ latreúseiw. 9 Kaì ægagen a[tòn e†w ^Ierousal}m, kaì ¡sthsen a[tòn \pì tò pterúgion toû ¥eroû, kaì eÂpen a[t!, E† u¥òw e toû yeo û , bále seautòn \nteûyen kátv: 10 gégraptai gàr –ti Toîw ˙ggéloiw a[toû \n t el eî t a i perì soû, toû diafulájai se: 11 kaì, &Epì xei r ô n ˙roûsín se, m}pote proskóc+w pròw líyon tòn póda sou. 12 Kaì ˙pokriyeì w e p en a[t! ` &Ihsoûw –ti EÊrhtai, O[k \kpeiráseiw kúrion tòn yeó nsou. 13 Kaì suntelésaw pánta peirasmòn ` diábolow ˙pésth ˙p' a[toû ƒxri kairoû. 14 Kaì øpéstrecen ` &Ihsoûw \n t_ dunámei toû pneúmatow e† wt|n Galilaían: kaì f}mh \jêlyen kay' –lhw têw perixQrou perì a[toû. 15 Kaì a[tòw \dídasken \n taîw sunagvgaîw a[tôn, dojazómenow øpò pántvn.

4.1 pneúmatow a^ gíou pl}rhw ♦ 4.5 ` diábolow e†w ªrow øchlòn ♦ — pl}rhw pneúmatow a^ gíou 4.8 a[t! eÂpen ` &Ihsoûw ♦ ` &Ihsoûw 4.1 e†w t}n \r}mon ♦ \n t_ \r}m~ eÂpen a[t! 4.2 tessarákonta ♦ tesserákonta 4.8 %Upage •písv mou Satanâ ♦ — 4.2 usteron% ♦ — 4.8 Proskun}seiw kúrion tòn yeón 4.3 Kaì eÂpen ♦ EÂpen dè sou ♦ Kúrion tòn yeón sou 4.4 &Ihsoûw pròw a[tón ♦ pròw a[tòn proskun}seiw ` &Ihsoûw 4.9 Kaì ægagen ♦ *Hgagen dè 4.4 légvn ♦ — 4.9 a[tòn \pì ♦ \pì 4.4 ƒnyrvpow ♦ ` ƒnyrvpow 4.11 &Epì ♦ –ti &Epì 4.4 ˙ll' \pì pantì ]}mati yeoû ♦ —

127 4.16 - 4.30 KATA LOUKAN

16 Kaì ‘lyen e†w t|n Nazarét, o˚ ‘n teyr a m m én o w: kaì e† s ê l yen , katà tò e†vyòw a[t!, \n t_ =mérŸ tôn sabbátvn e†w t|n sunagvg}n, kaì ˙nésth ˙nagnônai. 17 Kaì \pedóyh a[t! biblío n &H s a fi o u toû prof}tou. Kaì ˙naptújaw tò biblíon, e˚ r entòn tópon o˚ ‘n gegramménon, 18 Pneûma kuríou \p' \mé, o˚ e®neken ¡xr i s én me e[aggelísasyai ptvxoîw: ˙péstalkén me †àsasyai toùw suntetrimménouw t|n kardían: khrújai a†xmalQtoiw ƒfesin, kaì tufloîw ˙náblecin, ˙posteîlai teyr a u s m é n o u w \n ˙fései, 19 khrújai \niautòn kuríou dektón. 20 Kaì ptújaw tò biblíon, ˙podoùw t! øphrét+, \káyisen: kaì pántvn \n t_ sunagvg_ o¥ •fyalmoì ‘san ˙tenízontew a[t!. 21 *H r j a t o dè légein pròw a[toùw –ti S}meron pepl}rvtai = graf| auth% \n toîw vsìn& ømôn. 22 Kaì pántew \martúroun a[t!, kaì \ya ú m a z o n \p ì toîw lógoiw têw xáritow toîw \k p o r eu o m é n o i w \k toû stómatow a[toû, kaì ¡legon, O[x o˚tow \s t i n ` u¥ów &Ivs}f; 23 Kaì eÂpen pròw a[toúw, Pántvw \reîté moi t|n parabol|n taúthn, &Iatré, yer á p eu s o n seautón: –sa “koú s a m en genómena \n t_ Kapernaoúm, poíhson kaì @de \n t_ patrídi sou. 24 EÂpen dé, &Am|n légv ømîn –ti o[deìw prof}thw dektów \stin \n t_ patrídi a[toû. 25 &E p ' ˙lhyeí a w dè légv ømîn, pollaì xêrai ‘san \n taîw =méraiw &Hlíou \n t! &I s r a } l , –te \kleísyh ` o[ranòw \pì ¡th tría kaì mênaw £j, qw \g én et olimòw mégaw \pì pâsan t|n gên: 26 kaì pròw o[demían a[tôn \pémfyh &Hlíaw, e† m| e†w Sárepta têw Sidônow pròw gunaîka x}ran. 27 Kaì polloì leproì ‘san \pì &Elissaíou toû prof}tou \n t! &Isra}l: kaì o[deìw a[tôn \kayarísyh, e† m| Neem à n ` Súrow. 28 Kaì \pl}syhsan pántew yumoû \n t_ sunagvg_, ˙koúontew taûta, 29 kaì ˙nastántew \jébalon a[tòn ¡jv têw pólevw, kaì ægagon a[tòn £vw •frúow toû ªrouw \f 'o˚ = póliw a[tôn Œkodómhto, e†w tò katakrhmnísai a[tón. 30 A[tòw dè dielyWn dià mésou a[tôn \poreúeto.

4.16 t|n Nazarét ♦ Nazará 4.23 \n t_ Kapernaoúm ♦ e†w t|n 4.17 &Hsafiou toû prof}tou ♦ toû Kafarnaoùm prof}tou &Hsafiou 4.26 Sidônow ♦ Sidvníaw 4.18 †àsasyai toùw suntetrimménouw 4.27 \pì &Elissaíou toû prof}tou \n t|n kardían ♦ — t! &Isra}l ♦ \n t! &Isra|l \pì 4.20 \n t_ sunagvg_ o¥ •fyalmoì ♦ o¥ &Elisaíou toû prof}tou •fyalmoì \n t_ sunagvg_ 4.27 Neemàn ♦ Naimàn 4.22 O[x o˚tow \stin ` u¥ów &Ivs}f ♦ 4.29 a[tôn Œkodómhto e†w tò ♦ O[xì u¥ów \stin &Ivs|f o˚tow Œkodómhto a[tôn vste%

128 KATA LOUKAN 4.31 - 4.44

31 Kaì katêlyen e†w Kapernaoùm pólin têw Galilaíaw: kaì ‘n didáskvn a[toùw \n toîw sábbasin. 32 Kaì \jepl}ssonto \p ìt_ didax_ a[toû, –ti \n \jousíŸ ‘n ` lógow a[toû. 33 Kaì \n t_ sunagvg_ ‘n ƒnyrvpow ¡xv npneûma daimoníou ˙kayártou, kaì ˙nékrajen fvn_ megál+, 34 légvn, *Ea, tí =mîn kaì soí, &I h s o ûNazarhné; )Hlyew ˙polésai =mâw; OÂdá se tíw eÂ, ` ßgiow toû yeo û . 35 Kaì \petímhsen a[t! ` &Ihsoûw, lég v n , FimQyhti ,kaì ¡jelye \j a[toû. Kaì ]ícan a[tòn tò daimónion e† wméson \jêlyen ˙p' a[toû, mhdèn blácan a[tón. 36 Kaì \g én et o yá m b o w \p ì pántaw, kaì suneláloun pròw ˙ll}louw, légontew, Tíw ` lógow o˚tow, –ti \n \jousíŸ kaì dunámei \p i t á s s ei toîw ˙kayártoiw pneúmasin, kaì \jérxontai; 37 Kaì \jeporeúeto ‘xow perì a[toû e†w pánta tópon têw perixQrou. 38 &A n a s t à w dè \k têw sunagvgêw, e†sêlyen e†w t|n o†kían Símvnow: pen yer à dè toû Símvnow ‘n sunexo m én h puret! megál~: kaì “rQthsan a[tòn perì a[têw. 39 Kaì \pistàw \p á n v a[têw, \petímhsen t! puret!, kaì ˙fêken a[t}n: paraxrêma dè ˙nastâsa dihkónei a[toîw. 40 Dúnontow dè toû =líou, pántew –soi eÂxon ˙syen o û n t a w nósoiw poikílaiw ægagon a[toùw pròw a[tón: ` dè e^nì e^kást~ a[tôn tàw xeî r a w \p i yeì w \yer á p eu s en a[toúw. 41 &E j } r xet o dè kaì daimónia ˙pò pollôn, krázonta kaì légonta –ti Sù e ` kraugázonta xr i s t ò w ` u¥òw toû yeo û . Kaì \pitimôn o[k eÊa a[tà laleîn, –ti Ædeisan tòn xristòn a[tòn eÂnai. 42 Genoménhw dè =méraw, \jelyWn \poreúyh e†w ¡rhmon tópon, kaì o¥ ªxloi \pez}toun a[tón, kaì ‘lyon £vw a[toû, kaì kateîxon a[tòn toû m| poreúesyai ˙p' a[tôn. 43 ^O dè eÂpen pròw a[toùw –ti Kaì taîw e^téraiw pólesin e[aggelísasyaí me deî t|n basileían toû yeoû: –ti e†w toûto ˙pestálmai. 44 Kaì ‘n khrússvn \n taîw sunagvgaîw têw Galilaíaw.

4.31 Kapernaoùm ♦ Kafarnaoùm 4.41 krázonta ♦ krˆaug˜ázonta 4.34 légvn ♦ — 4.41 ` xristòw ♦ — 4.35 \j ♦ ˙p' 4.43 e†w toûto ˙pestálmai ♦ \pì toûto 4.35 méson ♦ tò méson ˙pestálhn 4.38 \k ♦ ˙pò 4.44 \n taîw sunagvgaîw têw 4.40 pántew ♦ ßpantew Galilaíaw ♦ e†w tàw sunagvgàw 4.40 \piyeìw \yerápeusen ♦ \pitiyeìw têw &Ioudaíaw \yerápeuen

129 5.1 - 5.14 KATA LOUKAN

&Egénet o dè \n t! tòn ªxlon \pik eîs yai a[t ! toû ˙koúein 5 tòn lógon toû yeo û ,kaì a[tòw ‘n e^stWw parà t|n límnhn Gennhsarét: 2 kaì eÂden dúo ploîa e^stôta parà t|n límnhn: o¥ dè a^ lieîw ˙pobántew ˙p' a[tôn ˙péplunan tà díktua. 3 &E m b à w dè e†w ¢n tôn ploívn, o$ ‘n toû Símvnow, “rQthsen a[tòn ˙pò têw gêw \panagageîn •lígon. Kaì kayísaw \dídasken \k toû ploíou toùw ªxlouw. 4 ^V wdè \paúsato lalôn, eÂpen pròw tòn Símvna, &Epanágage e†w tò báyow, kaì xalásate tà díktua ømôn e†w ƒgran. 5 Kaì ˙pokriyeì w` Símvn eÂpen a[t!, &E p i s t á t a , di' –lhw têw nuktòw kopiásantew o[dèn \lábomen: \p ìdè t! ]}matí sou xalásv tò díktuon. 6 Kaì toûto poi}santew, sunékleisan plêyow †xyú v n polú: dierr}gnuto dè tò díktuon a[tôn: 7 kaì katéneusan toîw metóxoiw toîw \n t! e^tér~ ploí~, toû \lyóntaw sullabésyai a[toîw: kaì ‘lyon kaì ¡plhsan ˙mfótera tà ploîa, vste% buyízesyai a[tá. 8 &I d W ndè Símvn Pétrow prosépesen toîw gónasin &Ihsoû, légvn, *Ejelye ˙p' \moû, –ti ˙n|r a^ martvlów e†mi, kúrie. 9 Yámbow gàr periésxen a[tòn kaì pántaw toùw sùn a[t!, \pì t_ ƒgrŸ tôn †xyú v n" sunélabon: 10 `moívw dè kaì &Iákvbon kaì &Ivánnhn, u¥oùw Zebedaíou, o$i ‘san koinvnoì t! Símvni. Kaì eÂpen pròw tòn Símvna ` &Ihsoûw, M| foboû: ˙pò toû nûn ˙nyrQpouw ¡s+ zvgrôn. 11 Kaì katagagóntew tà ploîa \pì t|n gên, ˙féntew ßpanta, “koloúyhsan a[t!. 12 Kaì \géneto, \n t! eÂnai a[tòn \n miÅ tôn pólevn, kaì †doú, ˙n|r pl}rhw lépraw: kaì †dWn tòn &Ihsoûn, pesWn \pì prósvpon, \de}yh a[toû, légvn, Kúrie, \àn yél + w,dúnasaí me kayarísai. 13 Kaì \kteínaw t|n xeî r a hcato% a[toû, e†pQn, Yélv, kayarísyhti. Kaì e[yév w = lép r a ˙pêlyen ˙p' a[toû. 14 Kaì a[tòw par}ggeilen a[t! mhdenì e†peîn: ˙llà ˙pelyWn deîjon seautòn t! ¥ereî, kaì prosénegke perì toû kayarismoû sou, kayWw prosétajen Mvsêw, e†w martúrion a[toîw.

5.1 toû ˙koúein ♦ kaì ˙koúein 5.5 tò díktuon ♦ tà díktua 5.2 ˙pobántew ˙p' a[tôn ˙péplunan 5.6 dierr}gnuto dè tò díktuon ♦ ♦ ˙p' a[tôn ˙pobántew ¡plunon dierr}sseto dè tà díktua 5.3 toû Símvnow ♦ Símvnow 5.7 toîw \n ♦ \n 5.3 Kaì kayísaw \dídasken \k toû 5.9 " ♦ @n ploíou ♦ Kayísaw dè \k toû 5.11 ßpanta ♦ pánta ploíou \dídasken 5.12 kaì †dWn ♦ †dWn dè 5.5 ` Símvn eÂpen a[t! ♦ Símvn eÂpen 5.13 e†pQn ♦ légvn 5.5 têw ♦ — 5.14 Mvsêw ♦ Mvüsêw

130 KATA LOUKAN 5.15 - 5.29

15 Di}rxet odè mâllon ` lógow perì a[toû: kaì sun}rxonto ªxloi polloì ˙koúein, kaì yer a p eú es ya i øp' a[toû ˙pò tôn ˙syen ei ô n a[tôn. 16 A[tòw dè ‘n øpoxvrôn \n taîw \r}moiw kaì proseuxómenow. 17 Kaì \géneto \n miÅ tôn =merôn, kaì a[tòw ‘n didáskvn: kaì ‘san kay}menoi Farisaîoi kaì nomodidáskaloi, o$i ‘san \l h l u yó t ew \k páshw kQmhw têw Galilaíaw kaì &I o u d a í a w kaì ^I er o u s a l } m : kaì dúnamiw kuríou ‘n e†w tò †âsyai a[toúw. 18 Kaì †doú, ƒndrew fér o n t ew \p ì klínhw ƒnyrvpon ow$ ‘n paraleluménow, kaì \z}toun a[tòn e†senegkeîn kaì yeî n a i \n Q p i o n a[toû: 19 kaì m| eøróntew poíaw e†senégkvsin a[tòn dià tòn ªxlon, ˙nabántew \pì tò dôma, dià tôn kerámvn kayêkan a[tòn sùn t! klinidí~ e†w tò méson ¡mprosyen toû &I h s o û . 20 Kaì †dWn t|n pístin a[tôn, eÂpen a[t!, *Anyrvpe, ˙févntaí soi a¥ a^ martíai sou. 21 Kaì ærjanto dialogízesyai o¥ grammateîw kaì o¥ Farisaîoi, légontew, Tíw \stin o˚tow ow$ laleî blasfhmíaw; Tíw dúnatai ˙fiénai a^ martíaw, e† m| mónow ` yeó w; 22 &E p i g n o ù w dè ` &Ihsoûw toùw dialogismoùw a[tôn ˙pokriyeì w e p en pròw a[toúw, Tí dialogízesye \n taîw kardíaiw ømôn; 23 Tí \stin e[kopQteron, e†peîn, &Afévntaí soi a¥ a^ martíai sou, h( e†peîn, *Egeirai kaì peripátei; 24 %I n a dè e† d ê t e–ti \jousían ¡xei ` u¥òw toû ˙nyrQpou \pì têw gêw ˙fiénai a^ martíaw — e p en t! paralelumén~ — Soì légv, ¡g ei r a i ,kaì ƒraw tò klinídión sou, poreúou e†w tòn oÂkón sou. 25 Kaì paraxrêma ˙nastàw \nQpion a[tôn, ƒraw \f' o$ katékeito, ˙pêlyen e†w tòn oÂkon a[toû, dojázvn tòn yeó n . 26 Kaì ¡kstasiw ¡laben ßpantaw, kaì \dójazon tòn yeó n ,kaì \pl}syhsan fóbou, légontew –ti EÊdomen parádoja s}meron. 27 Kaì metà taûta \jêlyen , kaì \yeá s a t o telQnhn, •nómati Leufin, kay}menon \pì tò telQnion, kaì eÂpen a[t!, &Akoloúyei moi. 28 Kaì katalipWn ßpanta, ˙nastàw “koloúyhsen a[t!. 29 Kaì \poíhsen dox|n megálhn Leuìw a[t! \n t_ o†kíŸ a[toû:

5.15 øp' a[toû ♦ — 5.24 \jousían ¡xei ` u¥òw toû 5.17 a[toúw ♦ a[tón ˙nyrQpou ♦ ` u¥òw toû ˙nyrQpou 5.18 \nQpion ♦ ˆa[tòn˜ \nQpion \jousían ¡xei 5.20 a[t! ♦ — 5.24 ¡geirai ♦ ¡geire 5.21 ˙fiénai a^ martíaw ♦ a^ martíaw 5.28 ßpanta ♦ pánta ˙feînai 5.28 “koloúyhsen ♦ “koloúyei 5.23 *Egeirai ♦ *Egeire

131 5.30 - 6.3 KATA LOUKAN

kaì ‘n ªxlow telvnôn polúw, kaì ƒllvn o$i ‘san met' a[tôn ka t a k eí m en o i . 30 Kaì \gógguzon o¥ grammateîw a[tôn kaì o¥ Farisaîoi pròw toùw mayhtàw a[toû, légontew, Dià tí metà tôn telvnôn kaì a^ martvlôn \syíete kaì pínete; 31 Kaì ˙pokriyeì w ` &Ihsoûw eÂpen pròw a[toúw, O[ xreían ¡xo u s i n o¥ øgiaínontew †atroû, ˙ll' o¥ kakôw ¡xo n t ew. 32 O[k \l}luya kalésa i dikaíouw, ˙llà a^ martvloùw e†w metánoian. 33 O¥ dè e p o n pròw a[tón, Diá tí o¥ mayhtaì &Ivánnou nhsteúousin pukná, kaì de}seiw poioûntai, `moívw kaì o¥ tôn Farisaívn: o¥ dè soì \syíousin kaì pínousin; 34 ^O dè eÂpen pròw a[toúw, M| dúnasye toùw u¥oùw toû numfônow, \n>`numfíow met' a[t ô n \s t i n , poiêsai nhsteúein; 35 &E l eú s o n t a i dè =mérai, kaì –tan ˙pary_ ˙p' a[tôn ` numfíow, tóte nhsteúsousin \n \k eí n a i w taîw =méraiw. 36 *E l eg en dè kaì parabol|n pròw a[toùw –ti O[deìw \píblhma ¥matíou kainoû \pibállei \pì ¥m á t i o n palaión: e† dè m}ge, kaì tò kainòn sxízei, kaì t! pal a i ! o[ sumfvneî tò ˙pò toû kainoû. 37 Kaì o[deìw bállei oÂnon néon e†w ˙skoùw palaioúw: e† dè m}ge, ]}jei ` néo woÂnow toùw ˙skoúw, kaì a[tòw \kxuy}setai, kaì o¥ ˙skoì ˙poloûntai. 38 &A l l à oÂnon néon e†w ˙skoùw kainoùw blhtéon, kaì ˙mfóteroi sunthroûntai. 39 Kaì o[deìw piWn palaiòn e[yév wyél einéon: légei gár, ^O palaiòw xrhstóterów \stin.

&Egénet o dè \n sab b át ~ deut er op r Qt ~ diap or eúes yai 6 a[tòn dià tôn sporímvn: kaì ¡tillon o¥ mayhtaì a[toû toùw stáxuaw, kaì æsyion, cQxontew taîw xer s í n . 2 Tinèw dè tôn Farisaív n e p o n a[toîw, Tí poieîte o$ o[k ¡jestin poieîn \n toîw sábbasin; 3 Kaì ˙pokriyeì wpròw a[toùw eÂpen ` &Ihsoûw, O[dè toûto ˙négnvte, o$ \poíhsen Dauíd, `póte \peínasen a[tòw kaì

5.29 telvnôn polúw ♦ polùw telvnôn \píblhma 5.30 grammateîw a[tôn kaì o¥ 5.37 m}ge ♦ m} ge Farisaîoi ♦ Farisaîoi kaì o¥ 5.37 ` néow oÂnow ♦ ` oÂnow ` néow grammateîw a[tôn 5.38 kaì ˙mfóteroi sunthroûntai ♦ — 5.31 ˙ll' ♦ ˙llà 5.39 Kaì ♦ ˆkaì˜ 5.33 eÂpon ♦ eÂpan 5.39 e[yévw ♦ — 5.33 Diá tí o¥ ♦ O¥ 5.39 xrhstóterów ♦ xrhstów 5.34 eÂpen ♦ &Ihsoûw eÂpen 6.1 deuteroprQt~ ♦ — 5.34 nhsteúein ♦ nhsteûsai 6.1 tôn ♦ — 5.36 ¥matíou kainoû ♦ ˙pò ¥matíou 6.1 toùw stáxuaw kaì æsyion ♦ kaì kainoû sxísaw æsyion toùw stáxuaw 5.36 m}ge ♦ m} ge 6.2 eÂpon a[toîw ♦ eÂpan 5.36 sxízei ♦ sxísei 6.2 poieîn \n ♦ — 5.36 sumfvneî ♦ sumfvn}sei tò 6.3 `póte ♦ –te

132 KATA LOUKAN 6.4 - 6.15 o¥ met' a[toû ªntew; 4 ^V w e† s ê l yen e† w tòn oÂkon toû yeo û , kaì toùw ƒrtouw têw proyés ev w ¡l a b en , kaì ¡fagen, kaì ¡dvken kaì toî wmet' a[toû, o¬w o[k ¡jestin fageîn e† m| mónouw toùw ¥ereîw; 5 Kaì ¡legen a[toîw –ti Kúriów \stin ` u¥òw toû ˙nyrQpou kaì toû sabbátou. 6 &E g én et o dè kaì \n e^tér~ sabbát~ e†selyeî na[tòn e†w t|n sunagvg|n kaì didáskein: kaì ‘n \keî ƒnyrvpow, kaì = xeì r a[toû = dejià ‘n jhrá. 7 Paret}roun dè o¥ grammateîw kaì o¥ Farisaîoi, e† \n t! sabbát~ yer a p eú s ei : ®na eurvsin% kathgorían a[toû. 8 A[tòw dè Ædei toùw dialogismoùw a[tôn, kaì eÂpen t! ˙nyrQp~ t! jhràn ¡xo n t i t|n xeî r a , *E g ei r a i , kaì stêyi e†w tò méson. ^O dè ˙nastàw ¡sth. 9 EÂpen o{n ` &Ihsoûw pròw a[toúw, &Epervt}sv ømâw tí, *Ejestin toîw sábbasin, ˙gayopoiêsai h( kakopoiêsai; cux|n sôsai h( ˙pokteînai; 10 Kaì periblecámenow pántaw a[toúw, eÂpen a[t!, *Ekteinon t|n xeî r á sou. ^O dè \poíhsen kaì ˙pokatestáyh = xeì r a[toû øgi|w qw = ƒllh. 11 A[toì dè \pl}syhsan ˙noíaw: kaì dieláloun pròw ˙ll}louw, tí ©n poi}seian t! &Ihsoû. 12 &E g én et o dè \n taîw =méraiw taútaiw \jhlyen e†w tò ªrow proseúj a s ya i : kaì ‘n dianuktereúvn \n t_ proseux_ toû yeo û . 13 Kaì –te \géneto =méra, prosefQnhsen toùw mayhtàw a[toû: kaì \k l ej á m en o w ˙p' a[tôn dQdeka, o¬w kaì ˙p o s t ó l o u w vnómasen,& 14 Símvna on$ kaì vnómasen& Pét r o n , kaì &Andréan tòn ˙delfòn a[toû, &Iákvbon kaì &Ivánnhn, Fílippon kaì Baryolomaîon, 15 Matyaîon kaì Yvmân, &I á k v b o n tòn toû ^Alfaíou, kaì Símvna tòn kaloúmenon

6.3 ªntew ♦ ˆªntew˜ 6.8 *Egeirai ♦ *Egeire 6.4 ^Vw ♦ ˆ^Vw˜ 6.8 ^O dè ♦ Kaì 6.4 ¡laben kaì ♦ labWn 6.9 o{n ♦ dè 6.4 kaì toîw ♦ toîw 6.9 &Epervt}sv ♦ &Epervtô 6.5 –ti ♦ — 6.9 tí ♦ e† 6.5 ` u¥òw toû ˙nyrQpou kaì toû 6.9 toîw sábbasin ♦ t! sabbát~ sabbátou ♦ toû sabbátou ` u¥òw 6.9 ˙pokteînai ♦ ˙polésai toû ˙nyrQpou 6.10 ˙pokatestáyh ♦ ˙pekatestáyh 6.6 kaì \n ♦ \n 6.10 øgi|w qw = ƒllh ♦ — 6.6 \keî ƒnyrvpow ♦ ƒnyrvpow \keî 6.11 poi}seian ♦ poi}saien 6.7 Paret}roun dè ♦ Parethroûnto 6.12 \jhlyen ♦ \jelyeîn a[tòn dè a[tòn 6.14 &Iákvbon ♦ kaì &Iákvbon 6.7 yerapeúsei ♦ yerapeúei 6.14 Fílippon ♦ kaì Fílippon 6.7 kathgorían ♦ kathgoreîn 6.15 Matyaîon ♦ kaì Mayyaîon 6.8 kaì eÂpen t! ˙nyrQp~ ♦ eÂpen dè 6.15 &Iákvbon tòn toû ♦ kaì &Iákvbon t! ˙ndrì

133 6.16 - 6.28 KATA LOUKAN

Zhlvt}n, 16 &I o ú d a n &I a k Q b o u , kaì &Ioúdan &IskariQthn, ow$ kaì \géneto prodóthw, 17 Kaì katabàw met' a[tôn, ¡sth \pì tópou pedinoû, kaì ªxlow mayhtôn a[toû, kaì plêyow polù toû laoû ˙pò páshw têw &Ioudaíaw kaì ^Ierousal}m, kaì têw paralíou Túrou kaì Sidônow, o® ‘lyon ˙koûsaí a[toû, kaì 18 ˙pò †ayênai ˙pò tôn nósvn a[tôn: kaì o¥ •xloúmenoi øpò pneumátvn ˙kayártvn, kaì \yer a p eú o n t o . 19 Kaì pâw ` ªxlow \z } t ei ßptesyai a[toû: –ti dúnamiw par' a[toû \j}rxet o kaì †âto pántaw. 20 Kaì a[tòw \páraw toùw •fyalmoùw a[toû e† wtoùw mayhtàw a[toû ¡legen, Makárioi o¥ ptvxoí, –ti ømetéra \stìn = basileía toû yeoû. 21 Makárioi o¥ peinôntew nûn, –ti xortasy}sesye. Makárioi o¥ klaíontew nûn, –ti gelásete. 22 Makárioí \ste, –tan mis}svsin ømâw o¥ ƒnyrvpoi, kaì –tan ˙forísvsin ømâw, kaì •neidísvsin, kaì \kbálvsin tò ªnoma ømôn qw ponhrón, £neka toû u¥oû toû ˙nyrQpou. 23 Xárhte \n \keín+ t_ =mérŸ kaì skirt}sate: †doù gár, ` misyòw ømôn polùw \n t! o[ran!: katà taûta gàr \poíoun toîw prof}taiw o¥ patérew a[tôn. 24 Pl|n o[aì ømîn toîw plousíoiw, –ti ˙péxet et|n paráklhsin ømôn. 25 O[aì ømîn, o¥ \mpeplhsménoi, –ti peinásete. O[aí ømîn, o¥ gelôntew nûn, –ti peny}sete kaì klaúsete. 26 eÊpvsin pántew O[aì –tan kalôw ømâw eÊ p v s i n o¥ ƒnyrvpoi: katà taûta gàr \poíoun toîw ceudoprof}taiw o¥ patérew a[tôn. 27 &Allà &A l l ' ømîn légv toîw ˙koúousin, &Agapâte toùw \xyr o ù w ømôn, kalôw poieîte toîw misoûsin ømâw, 28 e[ l o g eî t e toùw

6.16 &Ioúdan &IakQbou ♦ kaì &Ioúdan 6.19 \z}tei ♦ \z}toun &IakQbou 6.23 taûta ♦ tà a[tà 6.16 &IskariQthn ♦ &IskariQy 6.25 \mpeplhsménoi ♦ \mpeplhsménoi 6.16 ow$ kaì ♦ ow$ nûn 6.17 mayhtôn ♦ polùw mayhtôn 6.25 ømîn o¥ gelôntew ♦ o¥ gelôntew 6.18 •xloúmenoi ♦ \noxloúmenoi 6.26 kalôw ømâw eÊpvsin ♦ ømâw 6.18 øpò ♦ ˙pò kalôw eÊpvsin pántew 6.18 kaì \yerapeúonto ♦ 6.26 taûta ♦ tà a[tà \yerapeúonto 6.27 &All' ♦ &Allà

134 KATA LOUKAN 6.29 - 6.42 katarv m én o u w ømîn, proseúxes ye øpèr tôn \phreazóntvn øm â w. 29 T! túptontí se \pì t|n siagóna, párexe kaì t|n ƒllhn: kaì ˙pò toû aÊrontów sou tò ¥mátion, kaì tòn xitôna m| kvlús+w. 30 Pantì dè t! a†toûntí se dídou: kaì ˙pò toû aÊrontow tà sà m| ˙paítei. 31 Kaì kayWw yél et e ®na poiôsin ømîn o¥ ƒnyrvpoi, kaì ømeîw poieîte a[toîw `moívw. 32 Kaì e† ˙gapâte toùw ˙gapôntaw ømâw, poía ømîn xáriw \stín; Kaì gàr o¥ a^ martvloì toùw ˙gapôntaw a[toùw ˙gapôsin. 33 Kaì \àn ˙gayopoiête toùw ˙gayopoioûntaw ømâw, poía ømîn xáriw \s t í n ; Kaì gàr o¥ a^ martvloì tò a[tò poioûsin. 34 Kaì \àn dan eí z h t e par' @n \lpízete ˙polabeîn, poía ømîn xáriw \stín; Kaì gàr a^ martvloì a^ martvloîw daneízousin, ®na ˙polábvsin tà Êsa. 35 Pl|n ˙gapâte toùw \xyr o ù wømôn, kaì ˙gayopoieîte, kaì daneízete, mhdèn ˙pelpízontew: kaì ¡stai ` misyòw ømôn polúw, kaì ¡sesye u¥oì øcístou: –ti a[tòw xrhstów \stin \pì toù w˙xarístouw kaì ponhroúw. 36 Gínesye o{n o†ktírmonew, kayWw kaì ` pat|r ømôn o†ktírmvn \stín. 37 Kaì m| krínete, kaì o[ m| kriyête. M| katadikázete, kaì o[ m| katad i k a s yê t e: ˙polúete, kaì ˙poluy}sesye: 38 dídote, kaì doy}setai ømîn: métron kalón, pepiesménon kaì sesaleuménon kaì øperekxunómenon dQsousin e†w tòn kólpon ømôn. T> gàr a[t! métr~ > metreîte ˙ntimetrhy}setai ømîn. 39 EÂpen dè parabol|n a[toîw, M}ti dúnatai tuflòw tuflòn `dhgeîn; O[xì ˙mfóteroi e†w bóyunon pesoûntai; 40 O[k ¡stin mayht|w øpèr tòn didáskalon a[toû: kathrtisménow dè pâw ¡stai qw ` didáskalow a[toû. 41 Tí dè blépeiw tò kárfow tò \n t! •fyalm! toû ˙delfoû sou, t|n dè do k ò nt|n \n t! †dí~ •fyalm! o[ katanoeîw; 42 *H pôw dúnasai légein t! ˙delf! sou, &Adelfé, ƒfew \kbálv tò

6.28 ømîn ♦ ømâw 6.36 kaì ♦ ˆkaì˜ 6.28 øpèr ♦ perì 6.37 kriyête ♦ kriyête. Kaì 6.30 dè t! ♦ — 6.38 kaì sesaleuménon ♦ 6.31 kaì ømeîw ♦ — sesaleuménon 6.33 \àn ♦ ˆgàr˜ \àn 6.38 kaì øperekxunómenon ♦ 6.33 gàr ♦ — øperekxunnómenon 6.34 daneízhte ♦ daníshte 6.38 T> gàr a[t! métr~ > ♦ > gàr 6.34 ˙polabeîn ♦ labeîn métr~ 6.34 \stín ♦ ˆ\stín˜ 6.39 dè ♦ dè kaì 6.34 gàr ♦ — 6.39 pesoûntai ♦ \mpesoûntai 6.34 daneízousin ♦ danízousin 6.40 a[toû kathrtisménow ♦ 6.35 daneízete ♦ danízete kathrtisménow 6.36 o{n ♦ — 6.42 *H ♦ —

135 6.43 - 7.4 KATA LOUKAN

kárfow tò \n t! •fyalm! sou, a[tòw t|n \n t! •fyalm! soû dokòn o[ blépvn; ^Upokritá, ¡kbale prôton t|n dokòn \k toû •fyalmoû soû, kaì tóte diabléceiw \kbaleîn tò kárfow tò \n t! •fyalm! toû ˙delfoû sou. 43 O[ gár \stin déndron kalòn poioûn karpòn saprón: o[dè déndron sapròn poioûn karpòn kalón. 44 %E k a s t o n gàr déndron \k toû †díou karpoû gi n Q s k et a i . O[ gàr \j ˙kanyôn sullégousin sûka, o[dè \k bátou trugôsin staful}n. 45 ^O ˙gayòw ƒnyrvpow \k toû ˙gayoû yhsauroû têw kardíaw a[toû proférei tò ˙gayón, kaì ` ponhròw ƒnyrvpow \k toû ponhroû yhsauroû têw kardíaw aøtoû proférei tò ponhrón: \k gàr toû perisseúmatow têw kardíaw laleî tò stóma aøtoû. 46 Tí dé me kaleîte, Kúrie, kúrie, kaì o[ poieîte a$ lég v ; 47 Pâw ` \r xó m en o w prów me kaì ˙koúvn mou tôn lógvn kaì poiôn a[toúw, øpodeíjv ømîn tíni \stìn –moiow: 48 –moiów \stin ˙nyrQp~ o†kodomoûnti o†kían, ow$ ¡skacen kaì \báyunen, kaì ¡yh k en yem él i o n \p ì t|n pétran: plhmmúraw dè genoménhw, prosérrhjen ` potamòw t_ o†kíŸ \keín+, kaì o[k Êsxusen saleûsai a[t}n: teyem el í v t o gàr \pì t|n pétran. 49 ^O dè ˙koúsaw kaì m| poi}saw –moiów \stin ˙nyrQp~ o†kodom}santi o†kían \pì t|n gên xvrìw yem el í o u : " prosérrhjen ` potamów, kaì e[yèv w¡p es en ,kaì \géneto tò ]êgma têw o†kíaw \keínhw méga.

&Ep ei dè \pl}rvsen pánt a tà ]}mat a a[t oû e†w tàw ˙koàw 7 toû laoû, e†sêlyen e†w Kapernaoúm. 2 ^E k a t o n t á r x o u dé tinow doûlow kakôw ¡xv n ¡m el l en teleutÅn, ow$ ‘n a[t! ¡ntimow. 3 &A k o ú s a w dè perì toû &Ihsoû, ˙pésteilen pròw a[tòn presbutérouw tôn &Ioudaívn, \rvtôn a[tón, –pvw \l yW ndiasQs+ tòn doûlon a[toû. 4 O¥ dé,

6.42 \kbaleîn tò ♦ tò perisseúmatow 6.42 ˙delfoû sou ♦ ˙delfoû sou 6.48 plhmmúraw ♦ plhmmúrhw \kbaleîn 6.48 prosérrhjen ♦ prosérhjen 6.43 o[dè ♦ o[dè pálin 6.48 teyemelívto gàr \pì t|n pétran ♦ 6.44 trugôsin staful}n ♦ staful|n dià tò kalôw o†kodomêsyai trugôsin a[t}n 6.45 a[toû proférei tò ˙gayón ♦ 6.49 prosérrhjen ♦ prosérhjen proférei tò ˙gayón 6.49 e[yèvw ¡pesen ♦ e[yùw sunépesen 6.45 ponhròw ƒnyrvpow ♦ ponhròw 7.1 &Epei dè ♦ &Epeid| 6.45 ponhroû yhsauroû têw kardíaw 7.1 Kapernaoúm ♦ Kafarnaoúm aøtoû ♦ ponhroû 7.2 ¡mellen ♦ æmellen 6.45 toû perisseúmatow têw ♦

136 KATA LOUKAN 7.5 - 7.17 paragenómenoi pròw tòn &Ihsoûn, parekáloun a[tòn spou d a í v w, légontew –ti *Ajiów \stin > paréjei toûto: 5 ˙gapÅ gàr tò ¡yn o w=môn, kaì t|n sunagvg|n a[tòw Œkodómhsen =mîn. 6 ^O dè &Ihsoûw \poreúeto sùn a[toîw. *Hdh dè a[toû o[ makràn ˙péxo n t o w ˙pò têw o†kíaw, ¡pemcen pròw a[tòn ` e^katóntarxow fílouw, lég v n a[t!, Kúrie, m| skúllou: o[ gàr e†mi ¥kanòw ®na øpò t|n stéghn mou mou øpò t|n stéghn e† s él y+ w: 7 diò o[dè \mautòn “jívsa pròw sè \lyeî n :˙ll' e†pè lóg~, kaì †ay}setai ` paîw mou. 8 Kaì gàr \gW ƒnyrvpów e†mi øpò \jousían tassómenow, ¡xv nøp' \mautòn stratiQtaw, kaì légv toút~, Poreúyhti, kaì poreúetai: kaì ƒll~, *Erxou, kaì ¡r xet a i :kaì t! doúl~ mou, Poíhson toûto, kaì poieî. 9 &A k o ú s a w dè taûta ` &Ihsoûw \ya ú m a s en a[tón, kaì strafeìw t! ˙kolouyoûnti a[t! ªxl~ eÂpen, Légv ømîn, o·te \n t! o[dè &I s r a | l tosaúthn pístin e˚ron. 10 Kaì øpostrécantew o¥ pemfyén t ew e† w tòn oÂkon e˚ron tòn ˙syen o û n t a doûlon øgiaínonta. 11 Kaì \géneto \nt!e^jêw, \poreúeto e†w pólin kalouménhn t_ Nafin: kaì suneporeúonto a[t! o¥ mayhtaì a[toû ¥kanoí, kaì ªxlow polúw. 12 ^V wdè æggisen t_ púl+ têw pólevw, kaì †doú, \j ek o m í z et o teyn h k Q w, u¥òw monogen|w t_ mhtrì a[toû, kaì 13 a[t | x} r a : kaì ªxlow têw pólevw ¥kanòw sùn a[t_. Kaì ‘n x}ra †dWn a[t|n ` kúriow \splagxnísyh \p' a[t_, kaì eÂpen a[t_, M| klaîe. 14 Kaì proselyWn hcato% têw soroû: o¥ dè bastázontew ¡sthsan. Kaì eÂpen, Nea n í s k e, soì légv, \g ér yh t i . 15 Kaì ˙nekáyisen ` nek r ò w, kaì ærjato laleîn. Kaì ¡d v k en a[tòn t_ mhtrì a[toû. 16 *E l a b en dè fóbow pántaw, kaì \d ó j a z o n tòn yeó n , légontew –ti Prof}thw mégaw \g}gertai \n =mîn, kaì –ti &Epeskécato ` yeò wtòn laòn a[toû. 17 Kaì \j ê l yen` lógow o˚tow \n –l+ t_ &IoudaíŸ perì a[toû, kaì \n pás+ t_ perixQr~.

7.4 paréjei ♦ paréj+ 7.10 ˙syenoûnta ♦ — 7.6 pròw a[tòn ` e^katóntarxow 7.11 \poreúeto ♦ \poreúyh fílouw ♦ fílouw ` e^katontárxhw 7.11 ¥kanoí ♦ — 7.6 e†mi ¥kanòw ♦ ¥kanów e†mi 7.12 u¥òw monogen|w ♦ monogen|w u¥òw 7.7 ˙ll' ♦ ˙llà 7.12 x}ra ♦ ‘n x}ra 7.7 †ay}setai ♦ †ay}tv 7.12 sùn ♦ ‘n sùn 7.9 o·te ♦ o[dè 7.16 \g}gertai ♦ “géryh 7.10 o¥ pemfyéntew e†w tòn oÂkon ♦ e†w 7.17 \n pás+ ♦ pás+ tòn oÂkon o¥ pemfyéntew

137 7.18 - 7.32 KATA LOUKAN

18 Kaì ˙p}ggeilan &Ivánn+ o¥ mayhtaì a[toû perì pántvn toútvn. 19 Kaí proskalesámenow dúo tinàw tôn mayhtôn a[toû ` &I v á n n h w ¡p em c en pròw tòn &Ihsoûn, légvn, Sù e ` \r xó m en o w, h( ƒllon prosdokômen; 20 Paragenómenoi dè pròw a[tòn o¥ ƒndrew eÂpon, &Ivánnhw ` baptist|w ˙péstalken =mâw prów se, lég v n , Sù e ` \rxómenow, h( ƒllon prosdokômen; 21 &E na[t_ dè t_ vrŸ% \yer á p eu s en polloùw ˙pò nósvn kaì mastígvn kaì pneumátvn ponhrôn, kaì tufloîw polloîw \xa r í s a t o tò blépein. 22 Kaì ˙pokriyeì w` &Ihsoûw eÂpen a[toîw, Poreuyén t ew ˙paggeílate &Ivánn+ a$ eÊdete kaì “koúsate: –ti tufloì ˙nablépousin, xvloì peripatoûsin, leproì kayarízontai, kvfoì ˙koúousin, nekroì \geírontai, ptvxoì e[aggelízontai: 23 kaì makáriów \stin, ow$ \àn m| skandalisy_ \n \moí. 24 &A p e l y ó n t v n dè tôn ˙ggélvn &Ivánnou, ærjato légein toîw ªxloiw perì &Ivánnou, Tí \jelhlúyate e†w t|n ¡r h m o n yeá s a s ya i ; Kálamon øpò ˙némou saleuómenon; 25 &A l l à tí \j el h l ú ya t e †deîn; *Anyrvpon \n malakoîw ¥matíoiw “mfiesménon; &Idoú, o¥ \n ¥matism! \ndój~ kaì truf_ øpárxontew \n toîw basileíoiw e†sín. 26 &A l l à tí \jelhlúyate †deîn; Prof}thn; Naí, légv ømîn, kaì perissóteron prof}tou. 27 O˚tów \stin perì o˚ gégraptai, &Idoú, \gQ ˙postéllv tòn ƒggelón mou prò prosQpou sou, ow$ kataskeuásei t|n `dón sou ¡mprosyén sou. 28 Légv gàr ømîn, meízvn \n gen n h t o î w gunaikôn prof}thw &I v á n n o u toû baptistoû o[deíw \stin: ` dè mikróterow \n t_ basileíŸ toû yeo ûmeízvn a[toû \stin. 29 Kaì pâw ` laòw ˙koúsaw kaì o¥ telônai \dikaívsan tòn yeó n , baptisyén t ew tò báptisma &Ivánnou: 30 o¥ dè Farisaîoi kaì o¥ nomikoì t|n boul|n toû yeo û “yét h s a n e† w e^autoúw, m| baptis yén t ew øp' a[toû. 31 Tíni o{n `moiQsv toùw ˙nyrQpouw têw geneâw taúthw, kaì tíni e†sìn –moioi; 32 %O moioí e†sin paidíoiw toîw \n ˙gorÅ kayhménoiw, kaì prosfvnoûsin

7.19 &Ihsoûn ♦ kúrion 7.24 toîw ªxloiw ♦ pròw toùw ªxlouw 7.20 eÂpon ♦ eÂpan 7.24 \jelhlúyate ♦ \j}lyate 7.20 ˙péstalken ♦ ˙pésteilen 7.25 \jelhlúyate ♦ \j}lyate 7.21 a[t_ dè ♦ \keín+ 7.26 \jelhlúyate ♦ \j}lyate 7.21 tò ♦ — 7.27 \gQ ♦ — 7.22 ` &Ihsoûw ♦ — 7.28 gàr ♦ — 7.22 –ti ♦ — 7.28 prof}thw &Ivánnou toû 7.22 kvfoì ♦ kaì kvfoì baptistoû ♦ &Ivánnou

138 KATA LOUKAN 7.33 - 7.44

˙ll } l o i w, kaì légousin, H[l}samen ømîn, kaì o[k vrx}sasye:& \yrhn}samen ømîn, kaì o[k \k l a ú s a t e. 33 &E l } l u yen gàr &Ivánnhw ` baptist|w m}te ƒrton \syívn m|tè oÂnon pínvn, kaì légete, Daimónion ¡xei : 34 \l } l u yen ` u¥òw toû ˙nyrQpou \syívn kaì pínvn, kaì légete, &Idoú, ƒnyrvpow fágow kaì o†nopóthw, fílow telvnôn kaì a^ martvlôn. 35 Kaì \dikaiQyh = sofía ˙pò tôn téknvn a[têw pántvn. 36 &H r Q t adé tiw a[tòn tôn Farisaívn ®na fág+ met' a[toû: kaì e†selyWn e†w t|n oÂkìan toû Farisaíou ˙neklíyh. 37 Kaì †doú , gun| \n t_ pólei, htiw% ‘n a^ martvlów,\pignoûsa –ti kaì \pignoûsa ˙nákeitai \n t_ o†kíŸ toû Farisaíou, komísasa ˙lábastron múrou, 38 kaì stâsa parà toùw pódaw a[toû •písv klaíousa, ærjato bréxei ntoùw pódaw a[toû toîw dákrusin, kaì taîw yr i j ì n têw kefalêw a[têw \jémassen, kaì katefílei toùw pódaw a[toû, kaì æleifen t! múr~. 39 &I d W n dè ` Farisaîow ` kalésaw a[tòn eÂpen \n e^aut! légvn, O˚tow, e† ‘n prof}thw, \g í n v s k en ©n tíw kaì potap| = gun| htiw% ßptetai a[toû, –ti a^ martvlów \stin. 40 Kaì ˙pokriyeì w` &Ihsoûw eÂpen pròw a[tón, Símvn, ¡xv soí ti e†peîn. ^O dé fhsin, Didáskale, e†pé. 41 Dúo xrevfeilétai ‘san daneist_ tiní: ` e tò pleîon \xa r í s a t o . ^O dè eÂpen a[t!, &O ryô w ¡k r i n a w. 44 Kaì strafeìw pròw t|n gunaîka, t! Símvni ¡f h ,Blépeiw taúthn t|n gunaîka; E†sêlyón sou e†w t|n o†kían, udvr% \pì toùw pódaw mou o[k ¡dvkaw: auth% dè toîw dákrusin

7.32 kaì légousin ♦ a$ légei 7.38 parà ♦ •písv parà 7.32 \yrhn}samen ømîn ♦ 7.38 •písv klaíousa ♦ klaíousa toîw \yrhn}samen dákrusin 7.33 m}te ƒrton \syívn ♦ m| \syívn 7.38 toîw dákrusin ♦ — ƒrton 7.40 fhsin Didáskale e†pé ♦ 7.33 oÂnon pínvn ♦ pínvn oÂnon Didáskale e†pé fhsín 7.35 tôn téknvn a[têw pántvn ♦ 7.41 xrevfeilétai ‘san daneist_ ♦ pántvn tôn téknvn a[têw xreofeilétai ‘san danist_ 7.36 t|n oÂkìan ♦ tòn oÂkon 7.42 dè ♦ — 7.36 ˙neklíyh ♦ kateklíyh 7.42 eÂpé pleîon a[tón ˙gap}sei ♦ 7.37 \n t_ pólei htiw% ‘n ♦ htiw% ‘n \n t_ pleîon ˙gap}sei a[tón pólei 7.43 dè ` ♦ — 7.37 \pignoûsa ♦ kaì \pignoûsa 7.44 \pì toùw pódaw mou ♦ moi \pì 7.37 ˙nákeitai ♦ katákeitai pódaw

139 7.45 - 8.11 KATA LOUKAN

¡b r ej énmou toùw pódaw, kaì taîw yrijìn t|w kefalêw a[têw \j ém a j en . 45 Fílhmá moi o[k ¡dvkaw: auth% dé, ˙f' «w e† s ê l yo n , o[ diélipen katafiloûsá mou toùw pódaw. 46 &E l a í ~ toùw pódaw mou t|n kefal}n mou o[k æleicaw: auth% dè múr~ æleicen mou toùw pódaw. 47 O˚ xárin, légv soi, ˙févntai a¥ a^ martíai a[têw a¥ pollaí, –ti “gáphsen polú: > dè •lígon ˙fíetai, •lígon ˙gapÅ. 48 EÂpen dè a[t_, &Afévntaí sou a¥ a^ martíai. 49 Kaì ærjanto o¥ sunanakeímenoi légein \n e^autoîw, Tíw o˚tów \s t i n ow$ kaì a^ martíaw ˙fíhsin; 50 EÂpen dè pròw t|n gunaîka, ^H pístiw sou sésvkén se: poreúou e†w e†r}nhn.

Kaì \géneto \n t! kayejêw, kaì a[tòw diQd euenkatà pólin 8 kaì kQmhn, khrússvn kaì e[aggelizómenow t|n basileían to ûyeo û :kaì o¥ dQdeka sùn a[t!, 2 kaì gunaîkéw tinew a$i ‘san teyer a p eu m én a i ˙pò pneumátvn ponhrôn kaì ˙syen ei ô n , María = kalouménh Magdalhn}, ˙f' «w daimónia e^ptà \j e l h l ú y e i , 3 kaì &Ivánna gun| Xouzâ \pitrópou ^Hrœdou, kaì Svsánna Sousánna, kaì £t er a i pollaí, a®tinew dihkónoun a[toîw ˙pò tôn øparxóntvn a[taîw. 4 Sunióntow dè ªxlou polloû, kaì tôn katà pólin \p i p o r eu o m én v n pròw a[tón, eÂpen dià parabolêw, 5 &E j ê l yen ` speírvn toû speîrai tòn spóron a[toû: kaì \n t! speírein a[tón, o$ mèn ¡pes enparà t|n `dón, kaì katepat}yh, kaì tà peteinà toû o[ranoû katéfagen a[tó. 6 Kaì £teron ¡pesen \pì t|n pétran, kaì fuèn \jhrányh, dià tò m| ¡xei n†kmáda. 7 Kaì £t er o n ¡p es en \n més ~ tôn ˙kanyôn, kaì sumfueîsai a¥ ƒkanyai ˙pépnijan a[tó. 8 Kaì £teron ¡pesen e†w t|n gên t|n ˙gay}n, kaì fuèn \poíhsen karpòn e^katontaplasíona. Taûta légvn \fQnei, ^O ¡xvn „ta ˙koúein ˙kouétv. 9 &E p h r Q t v n dè a[tòn o¥ mayhtaì a[toû, légontew, Tíw eÊh = parabol| auth;% 10 ^O dè eÂpen, ^Umîn dédotai gnônai tà must}ria têw basileíaw toû yeo û :toîw dè loipoîw \n parabolaîw, ®na blépontew m| blépvsin, kaì ˙koúontew m| suniôsin. 11 *E s t i n dè auth% = parabol}: ^O spórow \stìn `

7.44 t|w kefalêw ♦ — 8.9 légontew ♦ — 7.46 mou toùw pódaw ♦ toùw pódaw mou 8.9 eÊh = parabol| auth% ♦ auth% eÊh = 8.3 ˙pò ♦ \k parabol} 8.6 ¡pesen ♦ katépesen

140 KATA LOUKAN 8.12 - 8.24 lógow toû yeo û . 12 O¥ dè parà t|n `dón e†sin o¥ ˙koúontew, eÂta ¡r xet a i` diábolow kaì aÊrei tòn lógon ˙pò têw kardíaw a[tôn, ®na m| pisteúsantew svyôsin. 13 O¥ dè \pì têw pétraw o®, –tan ˙koúsvsin, metà xarâw déxo n t a i tòn lógon, kaì o˚toi ]ízan o[k ¡xo u s i n , o$i pròw kairòn pisteúousin, kaì \n kair! peirasmoû ˙fístantai. 14 Tò dè e†w tàw ˙kányaw pesón, o˚toí e† s i no¥ ˙koúsantew, kaì øpò merimnôn kaì ploútou kaì =donôn toû bíou poreuómenoi sumpnígontai, kaì o[ telesforoûsin. 15 Tò dè \n t_ kal_ g_, o˚toí e†sin o®tinew \n kardíŸ kal_ kaì ˙gay_, ˙koúsantew tòn lógon katéxo u s i n , kaì karpoforoûsin \n øpomon_. 16 O[deìw dè lúxnon ßcaw kalúptei a[tòn skeúei, h( øpokátv klínhw tíyhsin, ˙ll' \pì luxníaw \pitíyhsin, ®na o¥ e† s p o r eu ó m en o i blépvsin tò fôw. 17 O[ gár \stin kruptón, o$ o[ faneròn gen}setai: o[dè ˙pókrufon, o$ o[ gnvsy}setai kaì e† w faneròn ¡ly+. 18 Blépete o{n pôw ˙koúete: ow$ gàr \àn ¡x+ , doy}setai a[t!: kaì ow$ \àn m| ¡x+ ,kaì o$ dokeî ¡xei n ˙ry}setai ˙p' a[toû. 19 Paregénonto dè pròw a[tòn = m}thr kaì o¥ ˙delfoì a[toû, kaì o[k “dúnanto suntuxeî na[t! dià tòn ªxlon. 20 Kaì ˙phggélh a[t!, légontvn, ^H m}thr sou kaì o¥ ˙delfoí sou e^st}kasin ¡jv, †deîn se yél o n t éw. 21 ^O dè ˙pokriyeì w e p enpròw a[toúw, M}thr mou kaì ˙delfoí mou o˚toí e†sin, o¥ tòn lógon toû yeoû ˙koúontew kaì poioûntew a[tón. 22 Kaì \géneto \n miÅ tôn =merôn, kaì a[tòw \nébh e†w ploîon kaì o¥ mayhtaì a[toû, kaì eÂpen pròw a[toúw, Diélyvmen e†w tò péran têw límnhw: Kaì ˙n}xyh s a n . 23 Pleóntv ndè a[tôn ˙fúpnvsen: kaì katébh laîlac ˙némou e† w t|n límnhn, kaì suneplhroûnto, kaì \k i n d ú n eu o n . 24 Proselyóntew dè di}geiran a[tón, légontew, &Epistáta, \p i s t á t a , ˙pollúmeya . ^O dè \geryeì w \p et í m h s en t! ˙ném~ kaì t! klúdvni toû udatow:% kaì \paúsanto, kaì \géneto

8.12 ˙koúontew ♦ ˙koúsantew 8.20 Kaì ˙phggélh a[t! légontvn ♦ 8.16 \pitíyhsin ♦ tíyhsin &Aphggélh dè a[t! 8.17 gnvsy}setai ♦ m| gnvsy_ 8.20 se yélontéw ♦ yélontéw se 8.18 gàr \àn ♦ ©n gàr 8.21 a[tón ♦ — 8.18 \àn m| ♦ ©n m| 8.22 Kaì \géneto ♦ &Egéneto dè 8.19 Paregénonto ♦ Paregéneto 8.24 \geryeìw ♦ diegeryeìw

141 8.25 - 8.37 KATA LOUKAN

gal}nh. 25 EÂpen dè a[toîw, Poû \stin = pístiw ømôn; Fobhyén t ew dè \ya ú m a s a n , légontew pròw ˙ll}louw, Tíw ƒra o˚tów \stin, –ti kaì toîw ˙némoiw \pitássei kaì t! udati,% kaì øpakoúousin a[t!; 26 Kaì katépleusan e†w t|n xQran tôn Gadarhnôn, htiw% \s t ì n ˙ntipéran têw Galilaíaw. 27 &E j el yó n t i dè a[t! \pì t|n gên, øp}nthsen a[t! ˙n}r tiw \k têw pólevw, –w eÂxen daimónia \k xrónvn ¥kanôn, kaì ¥mátion o[k \nedidúsketo, kaì \n o†kíŸ o[k ¡menen, ˙ll' \n toîw mn}masin. 28 &I d W n dè tòn &Ihsoûn, kaì ˙nakrájaw, prosépesen a[t!, kaì fvn_ megál+ eÂpen, Tí \moì kaì soí, &Ihsoû, u¥è toû yeo ûtoû øcístou; Déomaí sou, m} me basanís+w. 29 Par}ggeilen gàr t! pneúmati t! ˙kayárt~ \j el yeî n ˙pò toû ˙nyrQpou: polloîw gàr xrónoiw sunhrpákei a[tón, kaì \d es m eî t o a^ lúsesin kaì pédaiw fulassómenow, kaì diarr } s s v ntà desmà “laúneto øpò toû daímonow e†w tàw \r } m o u w. 30 &E p h r Q t h s en dè a[tòn ` &Ihsoûw, lég v n , Tí soi \s t i nªnoma; ^O dè eÂpen, LegeQn: –ti daimónia pollà e†sêlyen e† w a[tón. 31 Kaì parekálei a[tòn ®na m| \pitáj+ a[toîw e†w t|n ƒbusson ˙pelyeî n . 32 )Hn dè \keî ˙gélh xoírvn ¥kanôn boskoménvn \n t! ªrei: kaì parekáloun a[tòn ®na \pitréc+ a[toîw e†w \keínouw e†selyeî n .Kaì \pétrecen a[toîw. 33 &E j e l y ó n t a dè tà daimónia ˙pò toû ˙nyrQpou e†sêlyon e†w toùw xoírouw: kaì vrmhsen% = ˙gélh katà toû krhmnoû e†w t|n límnhn, kaì ˙pepnígh. 34 &I d ó n t ew dè o¥ bóskontew tò gegenhménon ¡fugon, kaì ˙p}ggeilan e†w t|n pólin kaì e†w toùw ˙groúw. 35 &E j ê l yo n dè †deîn tò gegonów: kaì ‘lyon pròw tòn &I h s o û n , kaì e˚ron kay}menon tòn ƒnyrvpon ˙f' o˚ tà daimónia \jelhlúyei ,¥matisménon kaì svfronoûnta, parà toùw pódaw toû &Ihsoû: kaì \fob}yhsan. 36 &A p } g g e i l a n dè a[toîw kaì o¥ †dóntew pôw \sQyh ` daimonisyeí w. 37 Kaì

8.25 \stin = ♦ = 8.30 légvn ♦ — 8.26 Gadarhnôn ♦ Gerashnôn 8.30 \stin ªnoma ♦ ªnomá \stin 8.26 ˙ntipéran ♦ ˙ntipéra 8.30 LegeQn ♦ LegiQn 8.27 a[t! ˙n}r ♦ ˙n}r 8.30 daimónia pollà e†sêlyen ♦ 8.27 –w eÂxen ♦ ¡xvn e†sêlyen daimónia pollà 8.27 \k xrónvn ¥kanôn kaì ♦ kaì 8.31 parekálei ♦ parekáloun xrón~ ¥kan! 8.32 boskoménvn ♦ boskoménh 8.27 ¥mátion o[k \nedidúsketo ♦ o[k 8.32 parekáloun ♦ parekálesan \nedúsato ¥mátion 8.34 gegenhménon ♦ gegonòw 8.28 kaì ˙nakrájaw ♦ ˙nakrájaw 8.35 \jelhlúyei ♦ \jêlyen 8.29 \desmeîto ♦ \desmeúeto 8.36 kaì ♦ — 8.29 daímonow ♦ daimoníou

142 KATA LOUKAN 8.38 - 8.48

“rQthsan a[tòn ßpan tò plêyow têw perixQrou tôn Gadarhnôn ˙pelyeî n˙p' a[tôn, –ti fób~ megál~ suneíxonto: a[tòw dè \m b à w e† w tò ploîon øpéstrecen. 38 &E d éet o dè a[toû ` ˙n| r˙f' o˚ \jelhlúyei tà daimónia eÂnai sùn a[t!. &A p é l u s e n dè a[tòn ` &Ihsoûw légvn, 39 ^U p ó s t r ef e e† w tòn oÂkón sou, kaì dihgoû –sa \poíhsen soi ` yeó w.Kaì ˙pêlyen , kay' –lhn t|n pólin khrússvn –sa \poíhsen a[t! ` &Ihsoûw. 40 &E g én et o dè \n t! øpostrécai tòn &Ihsoûn, ˙pedéjato a[tòn ` ªxlow: ‘san gàr pántew prosdokôntew a[tón. 41 Kaì †doú, ‘lyen ˙n|r > ªnoma &Iáeirow, kaì a[tòw ƒrxvn têw sunagvgêw øpêrxen ,kaì pesWn parà toùw pódaw toû &Ihsoû parekálei a[tòn e†selyeî ne† wtòn oÂkon a[toû: 42 –ti yugáthr monogen|w ‘n a[t! qw \tôn dQdeka, kaì auth% ˙péyn + s k en . a[t| &En dè t! øpágein a[tòn o¥ ªxloi sunépnigon a[tón. 43 Kaì gun| o{sa \n ]úsei a®matow ˙pò \tôn dQdeka, htiw% †atroîw prosanalQsasa –lon tòn bíon o[k Êsxusen øp' o[denòw yer a p eu yê n a i , 44 proselyoûsa ªpisyen , hcato% toû kraspédou toû ¥matíou a[toû: kaì paraxrêma ¡sth = ]úsiw toû a®matow a[têw. 45 Kaì eÂpen ` &Ihsoûw, Tíw ` a^ cámenów mou; &A r n o u m é n v n dè pántvn, eÂpen ` Pét r o w kaì o¥ met' a[toû, &E p i s t á t a , o¥ ªxloi sunéxo u s í n se kaì ˙poylíbousin, kaì légeiw, Tíw ` a^ cámenów mou; 46 ^O dè &Ihsoûw eÂpen, %Hcató moú tiw: \gW gàr ¡gnvn dúnamin \jelyoûsan ˙p' \moû. 47 &I d o û s a dè = gun| –ti o[k ¡layen ,trémousa ‘lyen ,kaì prospesoûsa a[t!, di' ÷n a†tían hcato% a[toû ˙p}ggeilen a[t! \nQpion pantòw toû laoû, kaì qw †áyh paraxrêma. 48 ^O dè eÂpen a[t_, Yársei, yúgater, = pístiw sou sésvkén se: poreúou e†w e†r}nhn.

8.37 “rQthsan ♦ “rQthsen 8.42 auth% ♦ a[t| 8.37 Gadarhnôn ♦ Gerashnôn 8.43 †atroîw prosanalQsasa –lon 8.37 tò ploîon ♦ ploîon tòn bíon ♦ ˆ†atroîw 8.38 &Edéeto ♦ &Edeîto prosanalQsasa –lon tòn bíon˜ 8.38 ` &Ihsoûw ♦ — 8.43 øp' ♦ ˙p' 8.39 \poíhsen soi ♦ soi \poíhsen 8.45 kaì o¥ met' a[toû ♦ — 8.40 &Egéneto dè \n t! øpostrécai ♦ 8.45 kaì légeiw Tíw ` a^ cámenów mou ♦ &En dè t! øpostréfein — 8.41 &Iáeirow kaì a[tòw ♦ &Iáïrow kaì 8.46 \jelyoûsan ♦ \jelhluyuîan o˚tow 8.47 a[t! \nQpion ♦ \nQpion 8.41 toû ♦ ˆtoû˜ 8.48 Yársei yúgater ♦ Yugáthr

143 8.49 - 9.9 KATA LOUKAN

49 *E t i a[toû laloûntow, ¡rxet a í tiw parà toû ˙rxisunagQgou, légvn a[t! –ti Téyn h k en= yugáthr sou: m| skúlle tòn didáskalon. 50 ^O dè &Ihsoûw ˙koúsaw ˙pekríyh a[t!, légvn, M| foboû. Mónon písteue, kaì svy}setai. 51 &E l yW ndè e†w t|n o†kían, o[k ˙fêken e†selyeî no[déna, e† m| Pétron kaì &I v á n n h n kaì &Iákvbon, kaì tòn patéra têw paidòw kaì t|n mhtéra. 52 *E k l a i o n dè pántew, kaì \kóptonto a[t}n. ^O dè eÂpen, M| klaíete: o[k ˙péya n en , ˙llà kayeú d ei . 53 Kaì kategélvn a[toû, e†dótew –ti ˙péya n en . 54 A[tòw dè \kbalWn ¡j v pántaw, kaì krat}saw têw xei r ò w a[têw, \fQnhsen lég v n , ^H paîw ¡geirou. 55 Kaì \péstrecen tò pneûma a[têw, kaì ˙nésth paraxrêma: kaì diétajen a[t_ doyênai fageîn. 56 Kaì \j és t h s a n o¥ goneîw a[têw: ` dè par}ggeilen a[toîw mhdenì e†peîn tò gegonów.

Sugk al es ámenow dè toùw dQd ek a, ¡d vk en a[t oîw dúnamin 9 kaì \jousían \pì pánta tà daimónia, kaì nósouw yer a p eú ei n . 2 Kaì ˙pésteilen a[toùw khrússein t|n basileían toû yeo û , kaì †âsyai toùw ˙syen o û n t a w. 3 Kaì eÂpen pròw a[toúw, Mhdèn aÊrete e†w t|n `dón: m}te ]ábdouw, m}te p}ran, m}te ƒrton, m}te ˙rgúrion, m}te ˙nà dúo xitônaw ¡xei n . 4 Kaì e†w ÷n ©n o†kían e†sélyhte, \keî mén et e,kaì \keîyen \j ér xes ye. 5 Kaì –soi \án m| déjvntai ømâw, \jerxómenoi ˙pò têw pólevw \keínhw kaì tòn koniortòn ˙pò tôn podôn ømôn ˙potinájate e†w martúrion \p' a[toúw. 6 &E j er xó m en o i dè di}rxonto katà tàw kQmaw, e[aggelizómenoi kaì yer a p eú o n t ew pantaxoû. 7 *H k o u s en dè ^Hrœdhw ` tetrárxhw tà ginómena øp' a[toû pánta: kaì dihpórei, dià tò légesyai øpó tinvn –ti &Ivánnhw \g } g er t a i \k nek r ô n : 8 øpó tinvn dè –ti &Hlíaw \fánh: ƒllvn dè –ti Prof}thw e

8.49 a[t! ♦ — 9.3 ˙nà ♦ ˆ˙nà˜ 8.49 m| ♦ mhkéti 9.5 \án m| déjvntai ♦ ©n m| 8.50 légvn ♦ — déxvntai 8.50 písteue ♦ písteuson 9.5 kaì tòn ♦ tòn 8.51 o[déna ♦ tina sùn a[t! 9.5 ˙potinájate ♦ ˙potinássete 8.52 o[k ♦ o[ gàr 9.7 tetrárxhw ♦ tetraárxhw 8.54 \kbalWn ¡jv pántaw kaì ♦ — 9.7 øp' a[toû ♦ — 8.54 ¡geirou ♦ ¡geire 9.7 \g}gertai ♦ “géryh 9.2 toùw ˙syenoûntaw ♦ ˆtoùw 9.8 e

144 KATA LOUKAN 9.10 - 9.22

&I v á n n h n \g W ˙pekefálisa: tíw dè \stin o˚tow, per ì o˚ \gW ˙koúv toiaûta; Kaì \z}tei †deîn a[tón. 10 Kaì øpostrécantew o¥ ˙póstoloi dihg}santo a[t! –sa \p o í h s a n . Kaì paralabWn a[toúw, øpexQ r h s en kat' †dían e†w tópon ¡rhmon pólevw kalouménhw Bhysaïdán. 11 O¥ dè ªxloi gnóntew “koloúyhsan a[t!: kaì dejámenow a[toúw, \lálei a[toîw perì têw basileíaw toû yeo û , kaì toùw xreían ¡xo n t a w yer a p eí a w †âto. 12 ^H dè =méra ærjato klínein: proselyóntew dè o¥ dQdeka eÂpon a[t!, &Apóluson tòn ªxlon, ®na ˙pelyóntew e† wtàw kúkl~ kQmaw kaì toûw ˙groùw katalúsvsin, kaì eurvsin% \pisitismón: –ti @de \n \r}m~ tóp~ \smén. 13 EÂpen dè pròw a[toúw, Dóte a[toîw ømeîw fageîn. O¥ dè eÂpon, O[k e†sìn =mîn pleîon h( pén t e ƒrtoi kaì †xyú ew dúo, e† m}ti poreuyén t ew =meîw ˙gorásvmen e†w pánta tòn laòn toûton brQmata. 14 )Hsan gàr qseì ƒndrew pen t a k i s xí l i o i . EÂpen dè pròw toùw mayhtàw a[toû, Kataklínate a[toùw klisíaw ˙nà pent}konta. 15 Kaì \poíhsan outvw,% kaì ˙néklinan ßpantaw. 16 LabWn dè to ù wpénte ƒrtouw kaì toùw dúo †xyú a w,˙nablécaw e†w tòn o[ranón, e[lóghsen a[toúw, kaì katéklasen, kaì \dídou toîw mayhtaîw paratiyén a i t! ªxl~. 17 Kaì ¡fagon kaì \xo r t á s yh s a n pántew: kaì æryh tò per i s s eû s a n a[toîw klasmátvn, kófinoi dQdeka. 18 Kaì \géneto \n t! eÂnai a[tòn proseuxómenon katamónaw, sunêsan a[t! o¥ mayhtaí: kaì \phrQthsen a[toúw, lég v n ,Tína me légousin o¥ ªxloi eÂnai; 19 O¥ dè ˙pokriyén t ew e p o n , &I v á n n h n tòn baptist}n: ƒlloi dè &Hlían: ƒlloi dé, –ti Prof}thw tiw tôn ˙rxaívn ˙nésth. 20 EÂpen dè a[toîw, ^Umeîw dè tína me légete eÂnai; &Apokriyeì wdè ` Pétrow e p en , Tòn xristòn toû yeo û . 21 ^O dè \pitim}saw a[toîw par}gg ei l en mhdenì e†peîn toûto, 22 e† p W n –ti Deî tòn u¥òn toû ˙nyrQpou pollà payeî n ,kaì ˙podokimasyênai ˙pò tôn

9.9 \gW ˙koúv ♦ ˙koúv 9.13 pénte ƒrtoi ♦ ƒrtoi pénte 9.10 tópon ¡rhmon ♦ — 9.14 ˙nà ♦ ˆqseì˜ ˙nà 9.10 pólevw kalouménhw Bhysaïdán ♦ 9.15 ˙néklinan ♦ katéklinan pólin kalouménhn Bhysaïdá 9.16 paratiyénai ♦ parayeînai 9.11 dejámenow ♦ ˙podejámenow 9.18 katamónaw ♦ katà mónaw 9.12 eÂpon ♦ eÂpan 9.19 eÂpon ♦ eÂpan 9.12 ˙pelyóntew ♦ poreuyéntew 9.20 &Apokriyeìw dè ` Pétrow ♦ Pétrow 9.12 toûw ♦ — dè ˙pokriyeìw 9.13 eÂpon ♦ eÂpan 9.21 e†peîn ♦ légein

145 9.23 - 9.36 KATA LOUKAN

pr es b u t ér v n kaì ˙rxierévn kaì grammatévn, kaì 23 \geryênai ˙poktanyênai, kaì t_ trít+ =mérŸ ˙nastênai. *E l eg en dè pròw pántaw, EÊ tiw yél ei •písv mou \lyeî n , ˙parnhsásyv e^autón, kaì ˙rátv tòn stauròn a[toû, kaì ˙kolouyeí t vmoi. 24 $O wgàr \àn yél +t|n cux|n a[toû sôsai, ˙polései a[t}n: ow$ d' ©n ˙polés+ t|n cux|n a[toû £neken \moû, o˚tow sQsei a[t}n. 25 Tí gàr vfeleîtai& ƒnyrvpow, ker d } s a w tòn kósmon –lon, e^autòn dè ˙polésaw h( zhmivyeí w; 26 $O w gàr ©n \p a i s xu n y_ me kaì toùw \moùw lógouw, toûton ` u¥òw toû ˙nyrQp o u \p a i s xu n y} s et a i , –tan ¡ly+ \n t_ dój+ a[toû kaì toû patròw kaì tôn a^ gívn ˙ggélvn. 27 Légv dè ømîn ˙lhyôw, e† s í n tinew tôn @de e^stQtvn, o$i o[ m| geú s v n t a i ya n á t o u , £v w ©n Êdvsin t|n basileían toû yeoû. 28 &E g én et o dè metà toùw lógouw toútouw qseì =mérai •ktQ, kaì paralabWn Pétron kaì &Ivánnhn kaì &Iákvbon, ˙nébh e†w tò ªrow proseújasyai. 29 Kaì \géneto, \n t! proseúxes ya i a[tón, tò e d o wtoû prosQpou a[toû £teron, kaì ` ¥matismòw a[toû leukòw \jastráptvn. 30 Kaì †doú, ƒndrew dúo sunelálo u na[t!, o®tinew ‘san Mvsêw kaì &Hlíaw, 31 o$i •fyén t ew\n dój+ ¡legon t|n ¡jodon a[toû ÷n ¡mellen plhroûn \n ^Ierousal}m. 32 ^O dè Pét r o wkaì o¥ sùn a[t! ‘san bebarhménoi upn~:% diagrhgor}santew dè eÂdon t|n dójan a[toû, kaì toùw dúo ƒndraw toùw sunestôtaw a[t!. 33 Kaì \g én et o , \n t! diaxvrízesyai a[toùw ˙p' a[toû, eÂpen Pét r o w pròw tòn &I h s o û n , &E p i s t á t a , kalón \stin =mâw @de eÂnai: kaì Mvseî poi}svmen skhnàw treîw, mían soí, kaì mían Mvs_, kaì mían &H l í Ÿ : m| e†dWw o$ lég ei . 34 Taûta dè a[toû légontow, \géneto nefélh kaì \p es k í a s en a[toúw: \fob}yhsan dè \n t! \keínouw e† s el yeî n e† w t|n nefélhn. 35 Kaì fvn| \géneto \k têw nefélhw, légousa, O˚tów \stin ` u¥ów mou ` ˙gaphtów: a[toû ˙koúete. 36 Kaì \n t! gen és ya i t|n fvn}n, eøréyh ` &Ihsoûw mónow. Kaì

9.22 ˙nastênai ♦ \geryênai 9.31 ¡mellen ♦ æmellen 9.23 \lyeîn ˙parnhsásyv ♦ ¡rxesyai 9.33 Pétrow ♦ ` Pétrow ˙rnhsásyv 9.33 Mvs_ ♦ Mvüseî 9.23 a[toû ♦ a[toû kay' =méran 9.34 \peskíasen ♦ \peskíazen 9.24 \àn ♦ ©n 9.34 \keínouw e†selyeîn ♦ e†selyeîn 9.27 @de e^stQtvn ♦ a[toû e^sthkótvn a[toùw 9.28 kaì paralabWn ♦ ˆkaì˜ 9.35 ˙gaphtów ♦ \klelegménow paralabWn 9.36 ` ♦ — 9.30 Mvsêw ♦ Mvüsêw

146 KATA LOUKAN 9.37 - 9.49 a[toì \síghsan, kaì o[denì ˙p}ggeilan \n \keínaiw taîw =méraiw o[dèn @n e^Qrakasin. 37 &E g én et o dè \n t_ e^jêw =mérŸ, katelyóntvn a[tôn ˙pò toû ªrouw, sun}nthsen a[t! ªxlow polúw. 38 Kaì †doú, ˙n|r ˙pò toû ªxlou ˙nebóhsen, légvn, Didáskale, déo m a í sou, 39 \p i b l éc a i \p ì tòn u¥ón mou, –ti monogen}w \stín moi: kaì \píblecon †doú, pneûma lambánei a[tón, kaì \jaífnhw krázei, kaì sparássei a[tòn metà ˙froû, kaì mógiw ˙poxvreî ˙p' a[toû, suntrîbon a[tón. 40 Kaì \de}yhn tôn mayhtôn sou ®na \k b á l v s i n a[tó, kaì o[k “dun}yhsan. 41 &A p o k r i y e ì w dè ` &I h s o û w e p en , )V geneà ƒpistow kaì diestramménh, £vw póte ¡s o m a ipròw ømâw, kaì ˙néjomai ømôn; Proságage tòn u¥ón sou @de. 42 *E t i dè proserxoménou a[toû, ¡rrhjen a[tòn tò daimónion kaì sunespárajen: \petímhsen dè ` &Ihsoûw t! pneúmati t! ˙kayárt~, kaì †ásato tòn paîda, kaì ˙pédvken a[tòn t! patrì a[toû. 43 &E j ep l } s s o n t o dè pántew \pì t_ megaleióthti toû yeoû. Pántvn dè yaumazóntvn \pì pâsin o

9.36 e^Qrakasin ♦ e^Qrakan 9.47 †dWn ♦ e†dWw 9.37 \n ♦ — 9.47 paidíou ♦ paidíon 9.38 ˙nebóhsen ♦ \bóhsen 9.48 \àn \mè ♦ ©n \mè 9.38 \stín moi ♦ moí \stin 9.48 ¡stai ♦ \stin 9.41 tòn u¥ón sou @de ♦ @de tòn u¥ón 9.49 ` ♦ — sou 9.49 \pì ♦ \n 9.43 \poíhsen ` &Ihsoûw ♦ \poíei 9.49 \kvlúsamen ♦ \kvlúomen 147 9.50 - 9.62 KATA LOUKAN

a[tón, –ti o[k ˙kolouyeî mey' =môn. 50 Kaì eÂpen pròw a[tòn ` &I h s o û w, M| kvlúete: ow$ gàr o[k ¡s t i n kay' =môn øpèr =môn \stin. 51 &E g én et o dè \n t! sumplhroûsyai tàw =méraw têw ˙nal}cevw a[toû, kaì a[tòw tò prósvpon a[toû \st}rijen toû poreúesyai e†w ^Ierousal}m, 52 kaì ˙pésteilen ˙ggélouw prò prosQpou a[toû: kaì poreuyén t ew e† s ê l yo n e† w kQmhn Samareitôn, qste e^toimásai a[t!. 53 Kaì o[k \déjanto a[tón, –ti tò prósvpon a[toû ‘n poreuómenon e†w ^Ierousal}m. 54 &I d ó n t ew dè o¥ mayhtaì a[toû &Iákvbow kaì &Ivánnhw eÂpon, Kúrie, yél ei w eÊ p v m en pûr katabênai ˙pò toû o[ranoû, kaì ˙nalôsai a[toúw, qw kaì &Hlíaw \poíhsen; 55 Strafeìw dè \p et í m h s en a[toîw, kaì eÂpen, O[k o†date o®ou pneúmatów \ste ømeîw: 56 ` gàr øiòw toû ˙nyrQpou o[k ‘lyen cuxàw ˙nyrQpvn ˙polésai, ˙llà sôsai. Kaì \poreúyhsan e†w e^téran kQmhn. 57 &E g én et o dè poreuoménvn a[tôn \n t_ `d!, eÂpén tiw pròw 58 \àn a[ t ó n , &A k o l o u y } s v soi –pou ©n ˙pérx+, kúrie. Kaì eÂpen a[t! ` &I h s o û w, A¥ ˙lQpekew fvleoùw ¡xo u s i n , kaì tà peteinà toû o[ranoû kataskhnQseiw: ` dèu¥òw toû ˙nyrQpou o[k ¡xei poû t|n kefal|n klín+. 59 EÂpen dè pròw £teron, &Akoloúyei moi. ^O dè eÂpen, Kúrie, \pítrecón moi ˙pelyónti prôton yácai tòn patéra mou. 60 EÂpen dè a[t! ` &Ihsoûw, *Afew toùw nekroùw yá c a i toùw e^autôn nekroúw: sù dè ˙pelyWn diággelle t|n basileían toû yeo û . 61 EÂpen dè kaì £terow, &Akolouy}sv soi, kúrie: prôton dè \pítrecón moi ˙potájasyai toîw e†w tòn oÂkón mou. 62 EÂpen dè ` &Ihsoûw pròw a[tón, O[deíw, \pibalWn t|n xeî r aa[toû \p' ƒrotron, kaì blépvn e†w tà •písv, e·yet ó w \stin e†w t|n basileían toû yeoû.

9.50 Kaì eÂpen ♦ EÂpen dè 9.56 ` gàr øiòw toû ˙nyrQpou o[k 9.50 =môn øpèr =môn ♦ ømôn øpèr ‘lyen cuxàw ˙nyrQpvn ømôn ˙polésai ˙llà sôsai ♦ — 9.51 ˙nal}cevw ♦ ˙nal}mcevw 9.57 &Egéneto dè ♦ Kaì 9.51 a[toû \st}rijen ♦ \st}risen 9.57 ©n ♦ \àn 9.52 Samareitôn qste ♦ Samaritôn 9.57 kúrie ♦ — qw 9.59 Kúrie ♦ ˆKúrie˜ 9.54 a[toû ♦ — 9.60 ` &Ihsoûw ♦ — 9.54 eÂpon ♦ eÂpan 9.62 ` &Ihsoûw pròw a[tón ♦ ˆpròw 9.54 qw kaì &Hlíaw \poíhsen ♦ — a[tòn˜ ` &Ihsoûw 9.55 kaì eÂpen O[k o†date o®ou 9.62 a[toû ♦ — pneúmatów \ste ømeîw ♦ — 9.62 e†w t|n basileían ♦ t_ basileíŸ

148 KATA LOUKAN 10.1 - 10.16

Met à dè taût a ˙néd eijen ` kúr iow kaì e^térouw 10 e^bdom}konta, kaì ˙pésteilen a[toùw ˙nà dúo prò pr o s Q p o ua[toû e†w pâsan pólin kaì tópon o˚ ¡mellen a[tòw ¡r xes ya i . 2 *E l eg en o{n pròw a[toúw, ^O mèn yerismòw polúw, o¥ dè \r g á t a i •lígoi. De}yhte o{n toû kuríou toû yer i s m o û , –pvw \kbál+ \rgátaw e†w tòn yer i s m ò n a[toû. 3 ^U p á g et e: †doú, \g W˙postéllv ømâw qw ƒrnaw \n més ~lúkvn. 4 M| bastázete balántion, m| p}ran, mhdè øpod}mata: kaì mhdéna katà t|n `dòn ˙spáshsye. 5 E†w ÷n d' ©n o†kían e†sérxhsye, prôton légete, E†r}nh t! oÊk~ toút~. 6 Kaì \àn ” \keî u¥òw e†r}nhw, \p a n a p a ú s et a i \p ' a[tòn = e†r}nh ømôn: e† dè m}ge, \f' ømâw ˙nakámcei. 7 &E na[t_ dè t_ o†kíŸ ménete, \syíontew kaì pínont ewtà par' a[tôn: ƒjiow gàr ` \rgáthw toû misyoû a[toû \s t í n . M| metabaínete \j o†kíaw e†w o†kían. 8 Kaì e†w ÷n ©n pólin e†sérxhsye, kaì déxv n t a i ømâw, \syíete tà paratiyém en a ømîn, 9 kaì yer a p eú et e toùw \n a[t_ ˙syen eî w, kaì légete a[toîw, *Hggiken \f' ømâw = basileía toû yeo û . 10 E†w ÷n d' ©n pólin e†sérxhsye, kaì m| déxv n t a iømâw, \j el yó n t ew e† w tàw plateíaw a[têw eÊpate, 11 Kaì tòn koniortòn tòn kollhyén t a =mîn \k têw pólevw ømôn ˙pomassómeya ømîn: pl|n toûto ginQskete, –ti æggiken \f' ømâw = basileía toû yeo û . 12 Légv ømîn, –ti Sodómoiw \n t_ =mérŸ \keín+ ˙nektóteron ¡stai, h( t_ pólei \keín+. 13 O[aí soi, Xorazín, o[aí soi, Bhysaïdá: –ti e† \n Túr~ kaì Sidôni \génonto a¥ dunámeiw a¥ gen ó m en a i\n ømîn, pálai ©n \n sákk~ kaì spod! kay}menai metenóhsan. 14 Pl|n Túr~ kaì Sidôni ˙nektóteron ¡s t a i \n t_ krísei, h( ømîn. 15 Kaì sú, Kapernaoúm, = £vw toû o[ranoû øcvyeî s a , £v w Ídou katabibasy}s+. 16 ^O ˙koúvn

10.1 kaì e^térouw e^bdom}konta ♦ 10.6 m}ge ♦ m} ge e^térouw e^bdom}konta ˆdúo˜ 10.7 \stín ♦ — 10.1 ˙nà dúo ♦ ˙nà dúo ˆdúo˜ 10.10 e†sérxhsye ♦ e†sélyhte 10.1 ¡mellen ♦ æmellen 10.11 ˙pomassómeya ♦ e†w toùw pódaw 10.2 o{n pròw ♦ dè pròw ˙pomassómeya 10.2 \kbál+ \rgátaw ♦ \rgátaw 10.11 \f' ømâw ♦ — \kbál+ 10.13 \génonto ♦ \gen}yhsan 10.3 \gW ♦ — 10.13 kay}menai ♦ kay}menoi 10.4 balántion ♦ ballántion 10.15 Kapernaoúm = ♦ Kafarnaoúm m| 10.4 mhdè ♦ m| 10.15 toû o[ranoû øcvyeîsa ♦ 10.5 o†kían e†sérxhsye ♦ e†sélyhte o[ranoû øcvy}s+ o†kían 10.15 Ídou katabibasy}s+ ♦ toû 10.6 ” \keî ♦ \keî ” %Aͅdou katab}s+ 10.6 \panapaúsetai ♦ \panapa}setai

149 10.17 - 10.29 KATA LOUKAN

øm ô n \m o û ˙koúei: kaì ` ˙yet ô n ømâw \mè ˙yet eî : ` dè \mè ˙yetôn ˙yeteî tòn ˙posteílantá me. 17 ^U p és t r e c a n dè o¥ e^bdom}konta metà xarâw, lég o n t ew, Kúrie, kaì tà daimónia øpotássetai =mîn \n t! •nómatí sou. 18 EÂpen dè a[toîw, &EyeQ r o u n tòn Satanân qw ˙strap|n \k toû o[ranoû pesónta. 19 &I d o ú , dídvmi ømîn t|n \jousían toû pateîn \pánv ªfevn kaì skorpívn, kaì \pì pâsan t|n dúnamin toû \xyr o û :kaì o[dèn ømâw o[ m| ˙dik}s+. 20 Pl|n \n toút~ m| xaírete –ti tà pneúmata ømîn øpotássetai: xaírete dè –ti tà •nómata ømôn \gráfh \n toîw o[ranoîw. 21 &E n a[t_ t_ vrŸ% “galliásato t! pneúmati ` &Ihsoûw, kaì e p en , &E j o m o l o g o û m a í soi, páter, kúrie toû o[ranoû kaì têw gêw, –ti ˙pékrucaw taûta ˙pò sofôn kaì sunetôn, kaì ˙pekálucaw a[tà nhpíoiw: naí, ` pat}r, –ti outvw% \géneto e[ d o k í a ¡m p r o s yén sou. 22 Kaì strafeíw prów toúw mayhtáw e p enpánta moi paredóyh øpò toû patrów mou: kaì o[deìw ginQskei tíw \stin ` u¥ów, e† m| ` pat}r, kaì tíw \stin ` pat}r, e† m| ` u¥òw, kaì > \àn boúlhtai ` u¥òw ˙pokalúcai. 23 Kaì strafeìw pròw toùw mayhtàw kat' †dían eÂpen, Makárioi o¥ •fya l m o ì o¥ blépontew a$ blépete. 24 Légv gàr ømîn, –ti polloì profêtai kaì basileîw “yél h s a n †deîn a$ ømeîw blépete, kaì o[k eÂdon: kaì ˙koûsai a$ ˙koúete, kaì o[k ækousan. 25 Kaì †doú, nomików tiw ˙nésth, \kpeirázvn a[tón, kaì légvn, Didáskale, tí poi}saw zv|n a†Qnion klhronom}sv; 26 ^O dè eÂpen pròw a[tón, &En t! nóm~ tí gégraptai; Pôw ˙naginQskeiw; 27 ^O dè ˙pokriyeì w e p en , &A g a p } s e i w kúrion tòn yeó nsou, \j –lhw têw kardíaw sou, kaì \j –lhw têw cuxêw sou, kaì \j –lhw têw †sxúow sou, kaì \j –lhw têw dianoíaw sou: kaì tòn plhsíon sou qw seautón. 28 EÂpen dè a[t!, &Oryô w ˙pekríyhw: toûto poíei, kaì z}s+. 29 ^O dè yél v n dikaioûn

10.17 e^bdom}konta ♦ e^bdom}konta eÂpen ♦ — ˆdúo˜ 10.24 eÂdon ♦ eÂdan 10.19 dídvmi ♦ dédvka 10.25 kaì légvn ♦ légvn 10.20 \gráfh ♦ \ggégraptai 10.27 têw kardíaw ♦ ˆtêw˜ kardíaw 10.21 t! pneúmati ♦ ˆ\n˜ t! pneúmati 10.27 \j –lhw têw cuxêw sou kaì \j t! a^ gí~ –lhw têw †sxúow sou kaì \j –lhw 10.21 ` &Ihsoûw ♦ — têw dianoíaw ♦ \n –l+ t_ cux_ 10.21 \géneto e[dokía ♦ e[dokía sou kaì \n –l+ t_ †sxúï sou kaì \géneto \n –l+ t_ dianoíŸ 10.22 Kaì strafeíw prów toúw mayhtáw 10.29 dikaioûn ♦ dikaiôsai

150 KATA LOUKAN 10.30 - 10.42 e^autòn eÂpen pròw tòn &Ihsoûn, Kaì tíw \stín mou plhsíon; 30 ^U p o l a b W n dé ` &Ihsoûw eÂpen, *Anyrvpów tiw katébainen ˙pò ^Ierousal|m e†w &IerixQ, kaì l+staîw periépesen, o$i kaì \k d ú s a n t ew a[tòn kaì plhgàw \piyén t ew ˙pêlyon, ˙féntew =miya n ê tugxánonta. 31 Katà sugkurían dè ¥ereúw tiw katébainen \n t_ `d! \keín+: kaì †dWn a[tòn ˙ntiparêlyen . 32 ^O moívw dè kaì Leufithw genómenow katà tòn tópon \lyWn kaì †dWn ˙ntiparêlyen . 33 Samareíthw dé tiw `deúvn ‘lyen kat' a[tón, kaì †dWn a[tòn \splagxnísyh, 34 kaì proselyWn katédhsen tà traúmata a[toû, \pixév n ¡l a i o n kaì oÂnon: \p i b i b á s a w dè a[tòn \p ì tò Êdion ktênow, ægagen a[tòn e†w pandoxeî o n , kaì \pemel}yh a[toû. 35 Kaì \pì t|n a·rion \j el yQ n , \k b a l W n dúo dhnária ¡dvken t! pandoxeî , kaì eÂpen a[t!, &Epimel}yhti a[toû: kaì – ti ©n prosdapan}s+w, \gW \n t! \panérxes ya í me ˙podQsv soi. 36 Tíw o{n toútvn tôn triôn plhsíon dokeî soi gegonénai toû \mpesóntow e†w toùw l+stáw; 37 ^O dè eÂpen, ^O poi}saw tò ¡l eo wmet' a[toû. EÂpen o{n a[t! ` &Ihsoûw, Poreúou, kaì sù poíei `moívw. 38 &E g én et o dè \n t! poreúesyai a[toúw, kaì a[tòw e†sêlyen e† wkQmhn tiná: gun| dé tiw •nómati Márya øpedéjato a[tón e† wtòn oÂkon aøtêw. 39 Kaì t_de ‘n ˙delf| kalouménh María, ÷ kaì parakayísasa parà toùw pódaw toû &Ihsoû ækouen tòn lógon a[toû. 40 ^H dè Márya per i es p â t o perì poll|n diakonían: \pistâsa dè eÂpen, Kúrie, o[ mél eisoi –ti = ˙delf} mou mónhn me katéleipen diakoneîn; E†pè o{n a[t_ ®na moi sunantilábhtai. 41 &A p o k r i y e ì w dè eÂpen a[t_ ` &Ihsoûw, Márya, Márya, merimnÅw kaì turbáz+ perì pollá: 42 e^nòw dé \s t i n xr eí a : María dè t|n ˙gay|n merída \jeléjato, htiw% o[k ˙fairey}setai ˙p' a[têw.

10.30 dé ♦ — 10.38 &Egéneto dè \n ♦ &En dè 10.30 tugxánonta ♦ — 10.38 kaì ♦ — 10.32 genómenow ♦ ˆgenómenow˜ 10.38 e†w tòn oÂkon aøtêw ♦ — 10.33 Samareíthw ♦ Samaríthw 10.39 María ÷ ♦ Mariám ˆ÷˜ 10.33 a[tòn \splagxnísyh ♦ 10.39 parakayísasa parà ♦ \splagxnísyh parakayesyeîsa pròw 10.35 \jelyQn ♦ — 10.39 &Ihsoû ♦ kuríou 10.35 dúo dhnária ¡dvken ♦ ¡dvken 10.40 katéleipen ♦ katélipen dúo dhnária 10.41 &Ihsoûw ♦ kúriow 10.35 a[t! ♦ — 10.41 turbáz+ ♦ yorubáz+ 10.36 o{n ♦ — 10.42 María dè ♦ Mariàm gàr 10.37 o{n ♦ dè 10.42 ˙p' ♦ —

151 11.1 - 11.14 KATA LOUKAN

Kaì \géneto \n t! eÂnai a[tòn \n tóp ~tinì 11 proseuxómenon, qw \paúsato, eÂpén tiw tôn mayhtôn a[toû pròw a[tón, Kúrie, dídajon =mâw proseúxes ya i , kayWw kaì &Ivánnhw \dídajen toùw mayhtàw a[toû. 2 EÂpen dè a[toîw, %O tan proseúxhsye, lég et e,Páter =môn ` \n toîw o[ranoiw, a^ giasy}tv tò ªnomá sou. &Elyét v= basileía sou. Genhy}tv tò yél h m ásou, qw \n o[ran~, kaì \pì têw gêw. 3 Tòn ƒrton =môn tòn \pioúsion dídou =mîn tò kay' =méran. 4 Kaì ƒfew =m î n tàw a^ martíaw =môn, kaì gàr a[toì ˙fíemen pantì •feílonti =mîn. Kaì m| e†senégk+w =mâw e†w peirasmón, ˙llà ]ûsai =mâw ˙pò toû ponhroû. 5 Kaì eÂpen pròw a[toúw, Tíw \j ømôn £jei fílon, kaì poreúsetai pròw a[tòn mesonuktíou, kaì eÊ p + a[t!, Fíle, xr ê s ó n moi treîw ƒrtouw, 6 \p ei d | fílow paregéneto \j `doû prów me, kaì o[k ¡xv o$ paray}sv a[t!: 7 k˙keînow ¡svyen ˙pokriyeì weÊ p + ,M} moi kópouw párexe: ædh = yúra kékleistai, kaì tà paidía mou met' \moû e†w t|n koíthn e†sín: o[ dúnamai ˙nastàw doûnaí soi. 8 Légv ømîn, e† kaì o[ dQsei a[t! ˙nastáw, dià tò eÂnai a[toû fílon, diá ge t|n ˙naídeian a[toû \geryeì wdQsei a[t! –son xr§zei. 9 K˙gW ømîn légv, a†teîte, kaì doy}setai ømîn: zhteîte, kaì eør}sete: kroúete, kaì ˙noig}setai ømîn. 10 Pâw gàr ` a†tôn lambánei: kaì ` zhtôn eørískei: kaì t! kroúonti ˙noig}setai. 11 Tína dè ømôn tòn patéra a†t}sei ` u¥òw ƒrton, m| líyon \pidQseia[t!; *H kaì †xyú n , m| ˙ntì †xyú o w ªfin \pidQsei a[t!; 12 (H kaì \àn a†t}s+ Œón, m| \p i d Q s ei a[t! skorpíon; 13 E† o{n ømeîw ponhroì øpárxontew oÊdate dómata ˙gayà didónai toîw téknoiw ømôn, pós~ mâllon ` pat|r ` \j o[ranoû dQsei pneûma ßgion toîw a†toûsin a[tón; 14 Kaì ‘n \kbállvn daimónion, kaì a[tò ‘n kvfón. &Egéneto dé, toû daimoníou \jelyóntow, \lálhsen ` kvfów: kaì

11.2 =môn ` \n toîw o[ranoiw ♦ — 11.10 ˙noig}setai ♦ ˙noigˆ}s˜etai 11.2 Genhy}tv tò yélhmá sou qw \n 11.11 ømôn ♦ \j ømôn o[ran~ kaì \pì têw gêw ♦ — 11.11 ƒrton m| líyon \pidQsei a[t! ♦ 11.4 ˙fíemen ♦ ˙fíomen — 11.4 ˙llà ]ûsai =mâw ˙pò toû 11.11 *H kaì †xyún m| ♦ †xyún kaì ponhroû ♦ — 11.11 \pidQsei a[t! ♦ a[t! \pidQsei 11.6 fílow ♦ fílow mou 11.12 \àn a†t}s+ Œón m| ♦ a†t}sei Œón 11.8 a[toû fílon ♦ fílon a[toû 11.13 ` \j ♦ ˆ`˜ \j 11.8 –son ♦ –svn 11.14 kaì a[tò ‘n ♦ ˆkaì a[tò ‘n˜

152 KATA LOUKAN 11.15 - 11.29

\ya ú m a s a n o¥ ªxloi. 15 Tinèw dè \j a[tôn eÂpon, &En Beel z eb o ù l ƒrxonti tôn daimonívn \kbállei tà daimónia. 16 %E t er o i dè peirázontew shmeîon par' a[toû \z}toun \j o[ranoû. 17 A[tòw dè e†dWw a[tôn tà diano}mata eÂpen a[toîw, Pâsa basileía \f' e^aut|n diamerisyeî s a \r h m o û t a i : kaì oÂkow \pì oÂkon, píptei. 18 E† dè kaì ` Satanâw \f' e^autòn di em er í s yh , pôw stay}setai = basileía a[toû; %Oti lég et e, \n Beel z eb o ù l \k b á l l ei n me tà daimónia. 19 E† dè \gW \n Beel z eb o ù l \k b á l l v tà daimónia, o¥ u¥oì ømôn \n tíni \k b á l l o u s i n ; Dià toûto kritaì ømôn a[toì ¡sontai. 20 E† dè \n daktúl~ yeo û \k b á l l v tà daimónia, ƒra ¡fyasen \f' ømâw = basileía toû yeo û . 21 %O tan ` †sxuròw kayvplisménow fulá s s + t|n e^autoû a[l}n, \n e†r}n+ \stìn tà øpárxonta a[toû: 22 \p à ndè ` †sxuróterow a[toû \pelyWn nik}s+ a[tón, t|n panoplían a[toû aÊrei \f' " \pepoíyei ,kaì tà skûla a[toû diadídvsin. 23 ^O m| çn met ' \m o û kat' \moû \stin: kaì ` m| sunágvn met' \moû skorpízei. 24 %O tan tò ˙káyarton pneûma \jély+ ˙pò toû ˙nyrQpou, diérxet a idi' ˙núdrvn tópvn, zhtoûn ˙nápausin: kaì m| eørískon légei, ^Upostrécv e† wtòn oÂkón mou –yen \jêlyon. 25 Kaì \lyòn eørískei sesarvménon kaì kekosmhménon. 26 Tóte poreúetai kaì paralambánei e^ptá £tera pneúmata ponhrótera e^autoû, kaì \l yó n t a katoikeî \keî: kaì gínetai tà ¡sxata toû ˙nyrQpou \keínou xeírona tôn prQtvn. 27 &E g én et o dè \n t! lég ei n a[tòn taûta, \párasá tiw gun| fvn|n \k toû ªxlou eÂpen a[t!, Makaría = koilía = bastásasá se, kaì mastoì o¬w \y} l a s a w. 28 A[tòw dè eÂpen, Menoûnge makárioi o¥ ˙koúontew tòn lógon toû yeo ûkaì fulássontew a[tón. 29 Tôn dè ªxlvn \payroizoménvn ærjato légein, ^H gen eà auth% ponhrá \stin: shmeîon \pizhteî, kaì shmeîon o[

11.15 ƒrxonti ♦ t! ƒrxonti 11.26 e^ptá £tera ♦ £tera 11.16 par' a[toû \z}toun \j o[ranoû ♦ 11.26 kaì \lyónta ♦ e^ptá kaì \j o[ranoû \z}toun par' a[toû e†selyónta 11.19 kritaì ømôn a[toì ♦ a[toì ømôn 11.27 gun| fvn|n ♦ fvn|n gun| kritaì 11.28 Menoûnge ♦ Menoûn 11.20 \kbállv ♦ ˆ\gW˜ \kbállv 11.28 a[tón ♦ — 11.22 ` ♦ — 11.29 ponhrá ♦ geneà ponhrá 11.24 légei ♦ ˆtóte˜ légei 11.29 \pizhteî ♦ zhteî

153 11.30 - 11.43 KATA LOUKAN

doy}setai a[t_, e† m| tò shmeîon &Ivnâ toû prof}tou. 30 KayWw gàr \g én et o &I v n â w shmeîon toîw Nineufitaiw, outvw% ¡s t a ikaì ` u¥òw toû ˙nyrQpou t_ geneÅ taút+. 31 Basílissa nótou \gery}setai \n t_ krísei met àtôn ˙ndrôn têw geneâw taúthw, kaì katakrineî a[toúw: –ti ‘lyen \k tôn perátvn têw gêw ˙koûsai t|n sofían Solomônow, kaì †doú, pleîon 32 Nineuîtai Solomônow @de. *A n d r e w Nineu› ˙nast}sontai \n t_krísei metà têw geneâw taúthw, kaì katakrinoûsin a[t}n: –ti metenóhsan e†w tò k}rugma &Ivnâ, kaì †doú, pleîon &Ivnâ @de. 33 O[deìw dè lúxnon ßcaw e†w krúpthn tíyhsin, o[dè øpò tòn módion, ˙ll' \pì t|n luxnían, ®na o¥ e†sporeuómenoi tò féggow blépvsin. 34 ^O lúxnow toû sQmatów \stin ` •fyalmów: –tan o{n ` •fyalmów sou a^ ploûw ”, kaì –lon tò sômá sou fvteinón \s t i n :\p à ndè ponhròw ”, kaì tò sômá sou skoteinón. 35 Skópei o{n m| tò fôw tò \n soì skótow \stín. 36 E† o{n tò sômá sou –lon fvteinón, m| ¡xo nti mérow skoteinón, ¡stai fvteinòn –lon, qw –tan ` lúxnow t_ ˙strap_ fvtíz+ se. 37 &E ndè t! lalêsai, “rvtÅ a[tòn Farisaîów tiw –pvw ˙rist}s+ par' a[t!: e†selyWn dè ˙népesen. 38 ^O dè Farisaîow †dWn \ya ú m a s en –ti o[ prôton \baptísyh prò toû ˙rístou. 39 EÂpen dè ` kúriow pròw a[tón, Nûn ømeîw o¥ Farisaîoi tò ¡j v yentoû pothríou kaì toû pínakow kayarízete, tò dè ¡svyen ømôn gémei a^ rpagêw kaì ponhríaw. 40 *A f r o n e w , o[x ` poi}saw tò ¡jvyen kaì tò ¡svyen \poíhsen; 41 Pl|n tà \n ó n t a dóte \lehmosúnhn: kaì †doú, pánta kayarà ømîn \stin. 42 &A l l ' o[aì ømîn toîw Farisaíoiw, –ti ˙podekatoûte tò =dúosmon kaì tò p}ganon kaì pân láxanon, kaì parérxes ye t|n krísin kaì t|n ˙gáphn toû yeo û :taûta ¡dei poiêsai, k˙keîna m| ˙fiénai. 43 O[aì ømîn toîw Farisaíoiw, –ti ˙gapâte t|n prvtokayed r í a n \n taîw sunagvgaîw, kaì toùw ˙spasmoùw

11.29 toû prof}tou ♦ — •fyalmów sou 11.30 shmeîon toîw Nineufitaiw ♦ toîw 11.34 o{n ♦ — Nineuítaiw shmeîon 11.36 ti mérow ♦ mérow ti 11.32 Nineu› ♦ Nineuîtai 11.37 “rvtÅ a[tòn Farisaîów tiw ♦ 11.33 dè ♦ — \rvtÅ a[tòn Farisaîow 11.33 o[dè øpò tòn módion ♦ ˆo[dè øpò 11.42 &All' ♦ &Allà tòn módion˜ 11.42 ¡dei ♦ dè ¡dei 11.33 féggow ♦ fôw 11.42 ˙fiénai ♦ pareînai 11.34 \stin ` •fyalmów ♦ \stin `

154 KATA LOUKAN 11.44 - 12.2

\n taîw ˙goraîw. 44 O[aì ømîn, grammateîw kaì Farisaîoi, øpokritaí, –ti \s t èqw tà mnhmeîa tà ƒdhla, kaì o¥ ƒnyrvpoi peripatoûntew \pánv o[k oÊdasin. 45 &A p o k r i y e ì w dé tiw tôn nomikôn légei a[t!, Didáskale, taûta légvn kaì =mâw øbrízeiw. 46 ^O dè eÂpen, Kaì ømîn toîw nomikoîw o[aí, –ti fortízete toùw ˙nyrQpouw fortía dusbástakta, kaì a[toì e^nì tôn daktúlvn ømôn o[ proscaúete toîw fortíoiw. 47 O[aì ømîn, –ti o†kodomeîte tà mnhmeîa tôn profhtôn, o¥ dè patérew ømôn ˙pékteinan a[toúw. 48 *A r a mártureîte kaì suneudokeîte toîw ¡rgoiw tôn patérvn ømôn: –ti a[toì mèn ˙pékteinan a[toúw, ømeîw dè o†kodomeîte a[tôn tà mnhmeîa. 49 Dià toûto kaì = sofía toû yeo ûe p en , &A p o s t e l ô e† w a[toùw prof}taw kaì ˙postólouw, kaì \j a[tôn ˙poktenoûsin kaì \kdiQjousin: 50 ®na \kzhthy_ tò a

&En o

11.44 grammateîw kaì Farisaîoi 11.52 e†s}lyete ♦ e†s}lyate øpokritaí ♦ — 11.53 Légontow dè a[toû taûta pròw 11.44 peripatoûntew ♦ ˆo¥˜ a[toúw ♦ K˙keîyen \jelyóntow peripatoûntew a[toû 11.48 mártureîte ♦ márturéw \ste 11.54 zhtoùntew ♦ — 11.48 a[tôn tà mnhmeîa ♦ — 11.54 ®na kathgor}svsin a[toû ♦ — 11.49 \kdiQjousin ♦ diQjousin 12.1 tôn Farisaívn htiw% \stìn 11.50 \kxunómenon ♦ \kkexuménon øpókrisiw ♦ htiw% \stìn øpókrisiw 11.51 ˙pò toû ♦ ˙pò tôn Farisaívn 11.51 £vw toû ♦ £vw

155 12.3 - 12.18 KATA LOUKAN

su g k ek a l u m m én o n \s t í n , o$ o[k ˙pokalufy}setai, kaì kruptón, o$ o[ gnvsy}setai. 3 &A n y ' @n –sa \n t_ skotíŸ eÊpate, \n t! fvtì ˙kousy}setai: kaì o$ pròw tò o{w \lal}sate \n toîw tameíoiw, khruxy} s et a i \p ì tôn dvmátvn. 4 Légv dè ømîn toîw fíloiw mou, M| fobhyête ˙pò tôn ˙poktenóntvn tò sôma, kaì metà taûta m| \xó n t v n perissóterón ti poiêsai. 5 ^U p o d eí j v dè ømîn tína fobhyête: fob}yhte tòn metà tò ˙pokteînai \j o u s í a n ¡xo n t a \m b a l eî n e† w t|n géen n a n : naí, légv ømîn, toûton fob}yhte. 6 O[xì pén t estrouyía pvleîtai ˙ssarívn dúo; Kaì ¢n \j a[tôn o[k ¡stin \pilelhsménon \nQpion toû yeo û . 7 &A l l à kaì a¥ tríxew têw kefalêw ømôn pâsai “ríymhntai. M| o{n fobeîsye: pollôn strouyívn diaférete. 8 Légv dè ømîn, Pâw ow$ ©n `molog}s+ \n \moì ¡mprosyen tôn ˙nyrQpvn, kaì ` u¥òw toû ˙nyrQpou `molog}sei \n a[t! ¡m p r o s yen tôn ˙ggélvn toû yeo û : 9 ` dè ˙rnhsámenów me \n Q p i o n tôn ˙nyrQpvn ˙parnhy}setai \nQpion tôn ˙ggélvn toû yeo û . 10 Kaì pâw ow$ \reî lógon e†w tòn u¥òn toû ˙nyrQpou, ˙fey} s et a i a[t!: t! dè e†w tò ßgion pneûma blasfhm}santi o[k ˙fey} s et a i . 11 %O tan dè prosférvsin ømâw \pì tàw sunagvgàw kaì tàw ˙rxàw kaì tàw \jousíaw, m| mer i m n â t e pôw h( tí ˙polog}shsye, h( tí eÊphte: 12 tò gàr ßgion pneûma didájei ømâw \n a[t_ t_ vrŸ,% a$ deî e†peîn. 13 EÂpen dé tiw a[t! \k toû ªxlou, Didáskale, e†pè t! ˙delf! mou merísasyai met' \moû t|n klhronomían. 14 ^O dè e p ena[t!, *Anyrvpe, tíw me katésthsen dikast|n h( mer i s t | n \f ' ømâw; 15 EÂpen dè pròw a[toúw, ^Orâte kaì fulássesye ˙pò têw pleonejíaw: –ti o[k \n t! per i s s eú ei n tinì = zv| a[t! \s t i n \k tôn øparxóntvn a[toû. 16 EÂpen dè parabol|n pròw a[toúw, lég v n , &A n y r Q p o u tinòw plousíou e[fórhsen = xQra: 17 kaì dielogízeto \n e^aut! légvn, Tí poi}sv, –ti o[k ¡xv poû sunájv toùw karpoúw mou; 18 Kaì eÂpen, Toûto poi}sv: kayel ômou tàw ˙poy}kaw, kaì meízonaw o†kodom}sv, kaì

12.4 ˙poktenóntvn ♦ ˙pokteinóntvn 12.13 a[t! \k toû ªxlou ♦ \k toû ªxlou 12.5 \jousían ¡xonta ♦ ¡xonta a[t! \jousían 12.14 dikast|n ♦ krit|n 12.6 pvleîtai ♦ pvloûntai 12.15 têw ♦ páshw 12.7 o{n ♦ — 12.15 a[t! ♦ a[toû 12.11 prosférvsin ♦ e†sférvsin 12.15 a[toû ♦ a[t! 12.11 merimnâte ♦ merimn}shte

156 KATA LOUKAN 12.19 - 12.34 sunájv \keî pánta tà gen}matá mou kaì tà ˙gayá mou. 19 Kaì \r ô t_ cux_ mou, Cux}, ¡xei w pollà ˙gayà keí m en a e† w ¡t h pollá: ˙napaúou, fáge, píe, e[fraínou. 20 EÂpen dè a[t! ` yeó w, *A f r o n , taút+ t_ nuktì t|n cux}n sou ˙paitoûsin ˙pò soû: a$ dè =toímasaw, tíni ¡stai; 21 Outvw% ` yhsaurízvn e^aut!, kaì m| e†w yeòn ploutôn. 22 EÂpen dè pròw toùw mayhtáw a[toû, Dià toûto ømîn légv, m| merimnâte t_ cux_ ømôn, tí fághte: mhdè t! sQmati, tí \n d ú s h s ye. 23 ^H cux| pleîón \stin têw trofêw, kaì tò sôma toû \ndúmatow. 24 Katano}sate toùw kórakaw, –ti o[ speírousin, o[dè yer í z o u s i n , o

12.18 tà gen}matá mou ♦ tòn sîton 12.28 tòn xórton \n t! ˙gr! s}meron 12.20 *Afron ♦ *Afrvn ªnta ♦ \n ˙gr! tòn xórton ªnta 12.22 a[toû ♦ ˆa[toû˜ s}meron 12.22 ømîn légv ♦ légv ømîn 12.28 ˙mfiénnusin ♦ ˙mfiézei 12.22 ømôn ♦ — 12.29 h( ♦ kaì 12.23 cux| ♦ gàr cux| 12.30 \pizhteî ♦ \pizhtoûsin 12.25 prosyeînai \pì ♦ \pì 12.31 toû yeoû kaì taûta pánta ♦ 12.25 pêxun £na ♦ prosyeînai pêxun a[toû kaì taûta 12.26 o[tè ♦ o[dè 12.33 balántia ♦ ballántia

157 12.35 - 12.48 KATA LOUKAN

35 *E s t v s a n ømôn a¥ •sfúew per i ez v s m én a i , kaì o¥ lúxnoi kaiómenoi: 36 kaì ømeîw –moioi ˙nyrQpoiw prosdexo m én o i w tòn kúrion e^autôn, póte ˙nalús+ \k tôn gámvn, ®na, \lyóntow kaì kroúsantow, e[yév w ˙noíjvsin a[t!. 37 Makárioi o¥ doûloi \k eî n o i , o¬w \lyWn ` kúriow eør}sei grhgoroûntaw: ˙m|n légv ømîn –ti perizQsetai kaì ˙naklineî a[toúw, kaì parelyWn dia k o n } s ei a[toîw. 38 Kaì \àn ¡ly+ \n t_ deu t ér Ÿ fulak_, kaì \n t_ trít+ fulak_ ¡ly+, kaì eur+% outvw,% makárioí e†sin o¥ doûloi \keînoi. 39 Toûto dè ginQskete, –ti e† Ædei ` o†kodespóthw poíŸ vrŸ% ` klépthw ¡rxet a i , \g r h g ó r h s en ƒn, kaì o[k ©n ˙fêken diorugênai tòn oÂkon a[toû. 40 Kaì ømeîw o{n gínesye £toimoi: –ti " vrŸ% o[ dokeîte ` u¥òw toû ˙nyrQpou ¡rxetai. 41 EÂpen dè a[t! ` Pétrow, Kúrie, pròw =mâw t|n parabol|n taúthn légeiw, h( kaì pròw pántaw; 42 EÂpen dè ` kúriow, Tíw ƒra \s t ì n ` pistòw o†konómow kaì frónimow, on$ katast}sei ` kúriow \p ì têw yer a p eí a w a[toû, toû didónai \n kair! tò sitométrion; 43 Makáriow ` doûlow \keînow, on$ \lyWn ` kúriow a[toû eø r } s ei poioûnta outvw.% 44 &A l h y ô w légv ømîn –ti \pì pâsin toîw øpárxousin a[toû katast}sei a[tón. 45 &E à n dè eÊp+ ` doûlow \keînow \n t_ kardíŸ a[toû, Xronízei ` kúriów mou ¡r xes ya i ,kaì ƒrjhtai túptein toùw paîdaw kaì tàw paidískaw, \s yí ei n te kaì pínein kaì meyú s k es ya i : 46 hjei% ` kúriow toû doúlou \keínou \n =mérŸ " o[ prosdokÅ, kaì \n vrŸ% " o[ gi n Q s k ei : kaì dixotom}sei a[tón, kaì tò mérow a[toû metà tôn ˙pístvn y}sei. 47 &E k eî n o w dè ` doûlow ` gnoùw tò yél h m a toû kuríou e^autoû, kaì m| e^toimásaw mhdè poi}saw pròw tò yél h m a a[toû, dar}setai polláw: 48 ` dè m| gnoúw, poi}saw dè ƒjia plhgôn, dar}setai •lígaw. Pantì dè > \dóyh polú, polù zh t h y} s et a i par' a[toû: kaì > paréyen t o polú, perissóteron a†t}sousin a[tón.

12.38 Kaì \àn ¡ly+ \n t_ deutérŸ 12.41 a[t! ♦ — fulak_ kaì ♦ k©n \n t_ deutérŸ 12.42 EÂpen dè ♦ Kaì eÂpen k©n 12.42 kaì frónimow ♦ ` frónimow 12.38 o¥ doûloi ♦ — 12.42 tò ♦ ˆtò˜ 12.39 \grhgórhsen ƒn kaì ♦ — 12.47 e^autoû ♦ a[toû 12.39 diorugênai ♦ dioruxyênai 12.47 mhdè ♦ h( 12.40 o{n ♦ — 158 KATA LOUKAN 12.49 - 13.5

49 Pûr ‘lyon baleîn e†w t|n gên, kaì tí yél ve† ædh ˙n}fyh; 50 Báptisma dè ¡xv baptisyênai, kaì pôw sunéxo m a i £v w o˚ telesy_. 51 Dokeîte –ti e†r}nhn paregenómhn doûnai \n t_ g_; O[xí ,légv ømîn, ˙ll' h( diamerismón. 52 *E s o n t a i gàr ˙pò toû nûn pénte \n oÊk~ e^nì diamemerisménoi, treîw \pì dusín, kaì dúo \p ì trisín. 53 Diamerisy}setai pat|r \pì u¥!, kaì u¥òw \pì patrí: m}thr \pì yugatrí, kaì yugáthr \pì mhtrí: penyer à\p ì t|n númfhn a[têw, kaì númfh \pì t|n penyer à na[têw. 54 *E l eg en dè kaì toîw ªxloiw, %Otan Êdhte t|n nefélhn ˙natéllousan ˙pò dusmôn, e[yév w légete *Ombrow ¡rxet a i : kaì gínetai outvw.% 55 Kaì –tan nóton pnéonta, légete –ti Kaúsvn ¡stai: kaì gínetai. 56 ^U p o k r i t a í , tò prósvpon têw gêw kaì toû o[ranoû oÊdate dokimázein: tòn dè kairòn toûton pôw o[ dokimázete; 57 Tí dè kaì ˙f' e^autôn o[ krínete tò díkaion; 58 ^V wgàr øpágeiw metà toû ˙ntidíkou sou \p' ƒrxonta, \n t_ `d! dòw \r g a s í a n ˙phlláxya i ˙p' a[toû: m}pote katasúr+ se pròw tòn krit}n, kaì ` krit}w se parad! t! práktori, kaì ` práktvr se bál+ e† wfulak}n. 59 Légv soi, o[ m| \jély+w \keîyen, £vw o˚ kaì tòn ¡sxaton leptòn ˙pod!w.

Par ês an dé tinew \n a[t! t! kair ! ˙p aggél l ont ew 13 a[t! perì tôn Galilaívn, @n tò a

12.49 e†w ♦ \pì 12.56 o[ dokimázete ♦ o[k oÊdate 12.50 o˚ ♦ –tou dokimázein 12.52 oÊk~ e^nì ♦ e^nì oÊk~ 12.58 parad! ♦ paradQsei 12.53 Diamerisy}setai ♦ 12.58 bál+ ♦ baleî Diamerisy}sontai 12.59 o˚ kaì tòn ♦ kaì tò 12.53 yugatrí ♦ t|n yugatéra 13.2 ` &Ihsoûw ♦ — 12.53 mhtrí ♦ t|n mhtéra 13.2 toiaûta ♦ taûta 12.53 penyeràn a[têw ♦ penyerán 13.3 qsaútvw ♦ `moívw 12.54 t|n ♦ ˆt|n˜ 13.4 deka kaì •ktQ ♦ dekaoktW 12.54 ˙pò ♦ \pì 13.4 o˚toi ♦ a[toì 12.54 *Ombrow ♦ –ti *Ombrow 13.4 ˙nyrQpouw ♦ toùw ˙nyrQpouw 12.56 dè kairòn ♦ kairòn dè 13.4 katoikoûntaw \n ♦ katoikoûntaw

159 13.6 - 13.19 KATA LOUKAN

met a n o ê t e, pántew `moívw ˙poleîsye. 6 *E l eg en dè taúthn t|n parabol}n: Sukên e xéntiw \n t! ˙mpelôni a[toû pefuteuménhn: kaì ‘lyen zhtôn karpòn \n a[t_, kaì o[x e˚ r en . 7 EÂpen dè pròw tòn ˙mpelourgón, &Idoú, tría ¡th ¡r xo m a izhtôn karpòn \n t_ suk_ taút+, kaì o[x eørískv: ¡k k o c o n a[t}n: ®na tí kaì t|n gên katargeî; 8 ^O dè ˙pokriyeì w légei a[t!, Kúrie, ƒfew a[t|n kaì toûto tò ¡tow, £vw –tou skácv perì a[t}n, kaì bálv kópria: 9 k©n mèn poi}s+ karpón: e† dè m}ge, e†w tò méllon \kkóceiw a[t}n. 10 )Hn dè didáskvn \n miÅ tôn sunagvgôn \n toîw sá b b a s i n : 11 kaì †doú, gun| ‘n pneûma ¡xo u s a ˙syen eí a w ¡t h déka kaì •ktQ, kaì ‘n sugkúptousa, kaì m| dunaménh ˙nakúcai e†w tò panteléw. 12 &I d W n dè a[t|n ` &Ihsoûw prosefQnhsen, kaì e p en a[t_, Gúnai, ˙polélusai têw ˙syen eí a w sou. 13 Kaì \péyh k en a[t_ tàw xeî r a w: kaì paraxrêma ˙nvryQyh, kaì \dójazen tòn yeó n . 14 &A p o k r i y e ì w dè ` ˙rxisunágvgow, ˙ganaktôn –ti t! sabbát~ \yer á p eu s en ` &Ihsoûw, ¡legen t! ªxl ~ , $E j =mérai e†sìn \n a

13.5 `moívw ♦ qsaútvw 13.11 ‘n pneûma ♦ pneûma 13.6 \n t! ♦ pefuteuménhn \n t! 13.11 déka kaì •ktQ ♦ dekaoktQ 13.6 pefuteuménhn ♦ — 13.14 $Ej ♦ –ti $Ej 13.7 ¡rxomai ♦ ˙f' o˚ ¡rxomai 13.14 taútaiw ♦ a[taîw 13.7 a[t}n ♦ ˆo{n˜ a[t}n 13.15 o{n ♦ dè 13.7 ®na tí ♦ ¥natí 13.18 dé ♦ o{n 13.9 e† dè m}ge e†w tò méllon ♦ e†w tò 13.19 méga ♦ — méllon e† dè m} ge

160 KATA LOUKAN 13.20 - 13.35 katesk}nvsen \n toîw kládoiw a[toû. 20 Pálin eÂpen, Tíni `moiQsv t|n basileían toû yeo û ; 21 ^O moía \stìn zúm+, ÷n laboûsa gun| \nékrucen e†w ˙leúrou sáta tría, £vw o˚ \z u m Q y h –lon. 22 Kaì dieporeúeto katà póleiw kaì kQmaw didáskvn, kaì poreían poioúmenow e†w ^Ierousal}m. 23 EÂpen dé tiw a[t!, Kúrie, e† •lígoi o¥ s~zómenoi; ^O dè eÂpen pròw a[toúw, 24 &A g v n í z e s y e e† s el yeî n dià têw stenêw púlhw: –ti polloí, légv ømîn, zht}sousin e†selyeî n ,kaì o[k †sxúsousin. 25 &A f ' o˚ ©n \gery_ ` o†kodespóthw kaì ˙pokleís+ t|n yúran, kaì ƒrjhsye ¡jv e^stánai kaì kroúein t|n yúran, légontew, Kúrie, kúrie, ƒnoijon =mîn: kaì ˙pokriyeì w\r eîømîn, O[k oÂda ømâw, póyen \sté: 26 tóte ƒrjesye lég ei n , &E f á g o m en \n Q p i ó n sou kaì \píomen, kaì \n taîw plateíaiw =môn \dídajaw. 27 Kaì \r eî ,Légv ømîn, o[k oÂda ømâw póyen \sté: ˙pósthte ˙p' \moû pántew o¥ \rgátai têw ˙dikíaw. 28 &E k eî ¡s t a i ` klauymòw kaì ` brugmòw tôn •dóntvn, –tan ªchsye &Abraàm kaì &Isaàk kaì &I a k W b kaì pántaw toùw prof}taw \n t_ basileíŸ toû yeo û , ømâw dè \k b a l l o m én o u w ¡j v . 29 Kaì hjousin% ˙pò ˙natolôn kaì dus m ô n ,kaì borrâ kaì nótou, kaì ˙nakliy}sontai \n t_ basileíŸ toû yeo û . 30 Kaì †doú, e†sìn ¡sxatoi o$i ¡sontai prôtoi, kaì e†sìn prôtoi o$i ¡sontai ¡sxatoi. 31 &E na[t_ t_ =méra prosêlyón tinew Farisaîoi, légontew a[t!, *Ejelye kaì poreúou \nteûyen ,–ti ^Hrœdhw yél eise ˙pokt eî n a i . 32 Kaì eÂpen a[toîw, Poreuyén t ew eÊ p a t e t_ ˙lQpeki taút+, &Idoú, \kbállv daimónia kaì †áseiw \pitelô s}meron kaì a·rion, kaì t_ trít+ teleioûmai. 33 Pl|n deî me s}meron kaì a·rion kaì t_ \xo m én +poreúesyai: –ti o[k \n d éxet a i prof}thn ˙polésyai ¡jv ^Ierousal}m. 34 ^I er o u s a l } m , ^I er o u s a l } m , = ˙pokténousa toùw prof}taw, ˙pokteínousa kaì liyoboloûsa toùw ˙pestalménouw pròw a[t}n, posákiw “yél h s a \p i s u n á j a i tà tékna sou, on$ trópon ªrniw t|n e^autêw nossiàn øpò tàw ptérugaw, kaì o[k “yel } s a t e. 35 &I d o ú ,

13.20 Pálin ♦ Kaì pálin 13.27 o¥ \rgátai têw ♦ \rgátai 13.21 \nékrucen ♦ ˆ\n˜ékrucen 13.29 borrâ ♦ ˙pò borrâ 13.22 ^Ierousal}m ♦ ^Ierosóluma 13.31 =méra prosêlyón ♦ vrŸ% 13.24 púlhw ♦ yúraw prosêlyán 13.25 Kúrie kúrie ♦ Kúrie 13.32 \pitelô ♦ ˙potelô 13.27 Légv ♦ légvn 13.34 ˙pokténousa ♦ ˙pokteínousa 13.27 ømâw ♦ ˆømâw˜

161 14.1 - 14.13 KATA LOUKAN

˙fíeta iømîn ` oÂkow ømôn ¡rhmow: lég vdè ømîn –ti o[ m} me Êdhte £vw ƒn hjei,% –te eÊphte, E[loghménow ` \rxómenow \n •nómati kuríou.

Kaì \géneto \n t! \lyeîn a[tòn e†w oÂkón tinow tôn 14 ˙rxóntvn tôn Farisaívn sabbát~ fageîn ƒrton, kaì a[toì ‘san parathroúmenoi a[tón. 2 Kaì †doú, ƒnyrvpów tiw ‘n ødrvpikòw ¡mprosyen a[toû. 3 Kaì ˙pokriyeì w` &Ihsoûw e p en pròw toùw nomikoùw kaì Farisaíouw, lég v n , E† ¡jestin t! sabbát~ yer a p eú ei n ; 4 O¥ dè =súxasan. Kaì \pilabómenow †ásato a[tón, kaì ˙pélusen. 5 Kaì ˙pokriyeì wpròw a[toùw e p en , Tínow ømôn u¥òw h( boûw e†w fréar \mpeseîtai, kaì o[k e[ yév w ˙naspásei a[tòn \n t| =mérŸ toû sabbátou; 6 Kaì o[k Êsxusan ˙ntapokriyênai a[t! pròw taûta. 7 *E l eg en dè pròw toùw keklhménouw parabol}n, \péxv n pôw tàw prvtoklisíaw \jelégonto, légvn pròw a[toúw, 8 %O tan klhy_w øpó tinow e†w gámouw, m| katakliy_w e†w t|n prvtoklisían: m}pote \n t i m ó t er ó w sou ” keklhménow øp' a[toû, 9 kaì \lyWn ` sè kaì a[tòn kalésaw \reî soi, Dòw toút~ tópon: kaì tóte ƒrj+ met' a†sxúnhw tòn ¡sxaton tópon katéxei n . 10 &A l l ' –tan klhy_w, poreuyeì w ˙nápese e†w tòn ¡s xa t o n tópon: ®na, –tan ¡ly+ ` kek l h k Q w se, eÊp+ soi, Fíle, prosanábhyi ˙nQteron: tóte ¡stai soi dója \nQpion tôn sunanakeiménvn soi. 11 %O ti pâw ` øcôn e^autòn tapeinvy}setai, kaì ` tapeinôn e^autòn øcvy}setai. 12 *E l eg endè kaì t! keklhkóti a[tón, %Otan poi_w ƒriston h( deî p n o n ,m| fQnei toùw fílouw sou, mhdè toùw ˙delfoúw sou, mhdè toùw suggeneîw sou, mhdè geítonaw plousíouw: m}pote kaì a[toì se ˙ntikalésvsin, kaì génhtaí soi ˙ntapódoma. 13 &A l l ' –tan poi_w dox}n, kálei ptvxoúw, ˙nap}rouw, xvloúw,

13.35 ¡rhmow ♦ — 14.5 t| ♦ — 13.35 dè ♦ ˆdè˜ 14.6 a[t! ♦ — 13.35 –ti ♦ — 14.9 met' ♦ metà 13.35 me Êdhte ♦ Êdhté me 14.10 eÊp+ ♦ \reî 13.35 ƒn hjei% –te ♦ ˆhjei% –te˜ 14.10 tôn ♦ pántvn tôn 14.1 tôn Farisaívn ♦ ˆtôn˜ 14.12 se ˙ntikalésvsin ♦ Farisaívn ˙ntikalésvsín se 14.3 E† ♦ — 14.12 soi ˙ntapódoma ♦ ˙ntapódomá 14.3 yerapeúein ♦ yerapeûsai ho·( soi 14.5 ˙pokriyeìw ♦ — 14.13 poi_w dox}n ♦ dox|n poi_w 14.5 \mpeseîtai ♦ peseîtai 14.13 ˙nap}rouw ♦ ˙napeírouw

162 KATA LOUKAN 14.14 - 14.27 tufloúw: 14 kaì makáriow ¡s+, –ti o[k ¡xo u s i n ˙ntapodoûnaí soi: ˙ntapodoy}setai gár soi \n t_ ˙nastásei tôn dikaívn. 15 &A k o ú s a w dé tiw tôn sunanakeiménvn taûta eÂpen a[t!, Makáriow, ow$ fágetai ƒriston \n t_ basileíŸ toû yeo û . 16 ^O dè eÂpen a[t!, *Anyrvpów tiw \poíhsen deî p n o nméga, kaì \k á l es en polloúw: 17 kaì ˙pésteilen tòn doûlon a[toû t_ vrŸ% toû deípnou e†peîn toîw keklhménoiw, *Erxes ye,–ti ædh £t o i m á \s t i n pánta. 18 Kaì ærjanto ˙pò miâw paraiteîsyai pántew. ^O prôtow eÂpen a[t!, &Agròn “górasa, kaì ¡xv ˙nágkhn \jelyeî nkaì †deîn a[tón: \rvtô se, ¡xe me par+thménon. 19 Kaì £terow eÂpen, Zeúgh boôn “górasa pénte, ka ìporeúomai dokimásai a[tá: \rvtô se, ¡xe me par+thménon. 20 Kaì £terow eÂpen, Gunaîka ¡ghma, kaì dià toûto o[ dúnamai \lyeî n . 21 Kaì paragenómenow ` doûlow \k eî n o w ˙p}ggeilen t! kurí~ a[toû taûta. Tóte •rgisyeì w ` o†kodespóthw eÂpen t! doúl~ a[toû, *Ejelye taxév we† wtàw plateíaw kaì ]úmaw têw pólevw, kaì toùw ptvxoùw kaì ˙nap}rouw kaì xv l o ù w kaì tufloùw e†ságage @de. 22 Kaì eÂpen ` doûlow, Kúrie, gég o n en qw \pétajaw, kaì ¡ti tópow \stín. 23 Kaì eÂpen ` kúriow pròw tòn doûlon, *Ejelye e†w tàw `doùw kaì fragmoúw, kaì ˙nágkason e†selyeî n ,®na gemisy_ ` oÂkow mou. 24 Légv gàr ømîn –ti o[deìw tôn ˙ndrôn \keínvn tôn keklhménvn geúsetaí mou toû deípnou. Polloí gàr e†sin klhtoí, •lígoi dé \klektoí. 25 Suneporeúonto dè a[t! ªxloi polloí: kaì strafeìw eÂpen pr ò w a[toúw, 26 EÊ tiw ¡rxet a iprów me, kaì o[ miseî tòn patéra a[toû, kaì t|n mhtéra, kaì t|n gunaîka, kaì tà tékna, kaì toùw ˙delfoúw, kaì tàw ˙delfáw, ¡ti dé kaì t|n e^autoû cux}n, o[ dúnataí mou mayht|w eÂnai. 27 Kaì –stiw o[ bastázei tòn stauròn aøtoû kaì ¡rxet a i•písv mou, o[ dúnatai eÂnaí mou

14.15 ow$ fágetai ƒriston ♦ –stiw 14.22 qw ♦ o$ fágetai ƒrton 14.23 ` oÂkow mou ♦ mou ` oÂkow 14.16 \poíhsen ♦ \poíei 14.24 Polloí gàr e†sin klhtoí •lígoi 14.17 pánta ♦ — dé \klektoí ♦ — 14.18 paraiteîsyai pántew ♦ pántew 14.26 a[toû kaì ♦ e^autoû kaì paraiteîsyai 14.26 dé ♦ te 14.18 \jelyeîn kaì ♦ \jelyWn 14.26 e^autoû cux}n ♦ cux|n e^autoû 14.21 \keînow ♦ — 14.26 mou mayht|w eÂnai ♦ eÂnaí mou 14.21 ˙nap}rouw ♦ ˙napeírouw mayht}w 14.21 xvloùw kaì tufloùw ♦ tufloùw 14.27 Kaì –stiw ♦ %O stiw kaì xvloùw 14.27 aøtoû ♦ e^autoû

163 14.28 - 15.7 KATA LOUKAN

mayht}w. 28 Tíw gàr \j ømôn, ` yélvn púrgon o†kodomêsai, o[xì pròw prôton kayísaw chfízei t|n dapánhn, e† ¡xei tàe†w ˙partismón; 29 %I n a m}pote, yén t o w a[toû yem él i o n kaì m| †sxúon t o w \k t el és a i , pántew o¥ yev r o û n t ew ƒrjvntai \m p a í z ei n a[t!, 30 légontew, –ti O˚tow ` ƒnyrvpow ærjato o†kodomeîn, kaì o[k Êsxusen \ktelésai. 31 (H tíw basileùw poreuómenow sumbaleîn e^tér~ basileî e†w pólemon o[xì kayísaw prôton bouleúetai e† dunatów \stin \n dék a xi l i á s i n ˙pantêsai t! metà eÊkosi xiliádvn \rxomén~ \p' a[tón; 32 E† dè m}ge, ¡ti pórrv a[toû ªntow, presbeían ˙posteílaw \rvtÅ tà pròw e†r}nhn. 33 Outvw% o{n pâw \j ømôn ow$ o[k ˙potássetai pâsin toîw e^autoû øpárxousin, o[ dúnataí mou eÂnai mayht}w. 34 Kalòn tò ßlaw: \àn dè tò ßlaw mvrany_, \n tíni ˙rtuy}setai; 35 O·te e†w gên o·te e†w koprían e·yet ó n\s t i n : ¡jv bállousin a[tó. ^O ¡xvn „ta ˙koúein ˙kouétv.

)Hsan dè \ggízont ew a[t ! pánt ew o¥ tel ônai kaì o¥ 15 a^ martvloí, ˙koúein a[toû. 2 Kaì diegógguzon o¥ Farisaîoi kaì o¥ grammateîw légontew –ti O˚tow a^ martvloùw prosdéxetai, kaì sunesyíei a[toîw. 3 EÂpen dè pròw a[toùw t|n parabol|n taúthn, légvn, 4 Tíw ƒnyrvpow \j ømôn ¡xv ne^katòn próbata, kaì ˙polésaw ¢n \j a[tôn, o[ kataleípei tà \nen}konta \nnéa \n t_ \r}m~, kaì poreúetai \pì tò ˙polvlów, £vw eur+% a[tó; 5 Kaì eørWn \p i t í yh s i n \p ì toùw vmouw* e^autoû xaírvn. 6 kaì \lyWn e†w tòn oÂkon, sugkaleî toùw fílouw kaì toùw geítonaw, lég v na[toîw, Sugxárhté moi, –ti e˚ron tò próbatón mou tò ˙polvlów. 7 Légv ømîn –ti outvw% xarà ¡stai \n t! o[ran! \pì e^nì a^ martvl! metanooûnti, h( \pì \nen}konta \nnéa dikaíoiw, o®tinew o[ xreían ¡xousin metanoíaw.

14.28 ` ♦ — 14.34 Kalòn ♦ Kalòn o{n 14.28 tà ♦ — 14.34 dè ♦ dè kaì 14.29 \mpaízein a[t! ♦ a[t! \mpaízein 15.1 \ggízontew a[t! ♦ a[t! 14.31 sumbaleîn e^tér~ basileî ♦ e^tér~ \ggízontew basileî sumbaleîn 15.2 Farisaîoi ♦ te Farisaîoi 14.31 bouleúetai ♦ bouleúsetai 15.4 ¢n \j a[tôn ♦ \j a[tôn ¢n 14.31 ˙pantêsai ♦ øpantêsai 15.5 e^autoû ♦ a[toû 14.32 m}ge ♦ m} ge 15.7 ¡stai \n t! o[ran! ♦ \n t! 14.32 pórrv a[toû ♦ a[toû pórrv o[ran! ¡stai 14.33 mou eÂnai ♦ eÂnaí mou

164 KATA LOUKAN 15.8 - 15.23

8 (H tíw gun| draxmàw ¡xo u s adéka, \àn ˙polés+ draxm|n mían, o[xì ßptei lúxnon, kaì saroî t|n o†kían, kaì zhteî \p i m el ô w £v w –tou eur+;% 9 Kaì eøroûsa sugkaleîtai tàw fílaw kaì tàw geítonaw, lég o u s a , Sugxárhté moi, –ti e˚ron t|n draxm|n ÷n ˙pQlesa. 10 Outvw,% lég v ømîn, xarà gínetai \nQpion tôn ˙ggélvn toû yeoû \pì e^nì a^ martvl! metanooûnti. 11 EÂpen dé, *Anyrvpów tiw eÂxen dúo u¥oúw: 12 kaì eÂpen ` neQterow a[tôn t! patrí, Páter, dów moi tò \pibállon mérow têw o[síaw. Kaì dieîlen a[toîw tòn bíon. 13 Kaì met' o[ pollàw =méraw sunagagWn ßpanta ` neQterow u¥òw ˙ped}mhsen e†w xQ r a n makrán, kaì \keî dieskórpisen t|n o[sían a[toû, zôn ˙sQtvw. 14 Dapan}santow dè a[toû pánta, \géneto limòw †sxuròw katà t|n xQran \keínhn, kaì a[tòw ærjato østereîsyai. 15 Kaì poreuyeì w \k o l l } yh e^nì tôn politôn têw xQ r a w \k eí n h w: kaì ¡pemcen a[tòn e†w toùw ˙groùw a[toû bóskein xoírouw. 16 Kaì \peyú m eigemísai t|n koilían aøtoû ˙pò tôn keratívn @n æsyion o¥ xoîroi: kaì o[deìw \dídou a[t!. 17 E†w e^autòn dè \lyWn eÂpen, Pósoi mísyioi toû patrów mou perisseúousin ƒrtvn, \g Wdè lim! ˙póllumai: 18 ˙nastàw poreúsomai pròw tòn patéra mou, kaì \rô a[t!, Páter, hmart% o ne† wtòn o[ranòn kaì \nQpión sou: 19 kaì o[kéti e†mì ƒjiow klhyênai u¥ów sou: poíhsón me qw £na tôn misyívn sou. 20 Kaì ˙nastàw ‘lyen pròw tòn patéra a[toû. *E t i dè a[toû patéra e^autoû makràn ˙péxo n t o w, e d en a[tòn ` pat|r a[toû, kaì \s p l a g xn í s yh , kaì dramWn \pépesen \pì tòn tráxhlon a[toû, kaì katefílhsen a[tón. 21 EÂpen dè a[t! ` u¥ów, Páter, hmarton% e†w tòn o[ranòn kaì \nQpión sou, kaì o[kéti e†mì ƒjiow klhyênai u¥ów sou. 22 EÂpen dè ` pat|r pròw toùw doúlouw a[toû, &E j en ég k a t e t|n stol|n t|n prQthn kaì \n d ú s a t e a[tón, kaì dóte daktúlion e† w t|n xeî r a a[toû, kaì øpod}mata e†w toùw pódaw: 23 kaì \négkantew tòn mósxon tòn

15.8 –tou ♦ o˚ 15.17 perisseúousin ♦ perisseúontai 15.9 sugkaleîtai ♦ sugkaleî 15.17 ˙póllumai ♦ @de ˙póllumai 15.9 tàw geítonaw ♦ geítonaw 15.19 kaì ♦ — 15.10 xarà gínetai ♦ gínetai xarà 15.20 patéra a[toû ♦ patéra e^autoû 15.12 Kaì dieîlen ♦ ^O dè dieîlen 15.21 a[t! ` u¥ów ♦ ` u¥òw a[t! 15.13 ßpanta ♦ pánta 15.21 kaì o[kéti ♦ o[kéti 15.14 †sxuròw ♦ †sxurà 15.22 &Ejenégkate t|n ♦ Taxù 15.16 gemísai t|n koilían aøtoû ˙pò ♦ \jenégkate xortasyênai \k 15.23 \négkantew ♦ férete 15.17 eÂpen ♦ ¡fh

165 15.24 - 16.7 KATA LOUKAN

siteutòn yúsate, kaì fagóntew e[franyômen: 24 –ti o˚tow ` u¥ów mou nekròw ‘n, kaì ˙nézhsen: kaì ˙polvlWw ‘n, kaì eø r éyh . Kaì ærjanto e[fraínesyai. 25 )Hn dè ` u¥òw a[toû ` presbúterow \n ˙gr!: kaì qw \rxómenow æggisen t_ o†kíŸ, ækousen sumfvníaw kaì xorôn. 26 Kaì proskalesámenow £na tôn paídvn, \punyáneto tí eÊh taûta. 27 ^O dè eÂpen a[t! –ti ^O ˙delfów sou hkei:% kaì ¡yu s en` pat}r sou tòn mósxon tòn siteutón, –ti øgiaínonta a[tòn ˙pélaben. 28 &V r g í s yh dé, kaì o[k æyel en e† s el yeî n : ` o{n pat|r a[toû \jelyWn parekálei a[tón. 29 ^O dè ˙pokriyeì w e p en t! patrí, &Idoú, tosaûta ¡th douleúv soi, kaì o[dépote \ntol}n sou parêlyon, kaì \moì o[dépote ¡dvkaw ¡rifon, ®na metà tôn fílvn mou e[franyô. 30 %O tedè ` u¥ów sou o˚tow ` katafagQn soutòn bíon metà pornôn ‘lyen ,¡yu s a wa[t! tòn mósxon tòn siteutón. 31 ^O dè e p e na[t!, Téknon, sù pántote met' \moû eÂ, kaì pánta tà \mà sá \stin. 32 E[franyênai dè kaì xarênai ¡dei: –ti ` ˙delfów sou o˚tow nekròw ‘n, kaì ˙nézhsen: kaì ˙polvlWw ‘n, kaì eøréyh.

*El egen dè kaì pròw toùw mayhtàw a[toû, *Anyr vp ów 16 tiw ‘n ploúsiow, ow$ eÂxen o†konómon: kaì o˚tow diebl}yh a[t! qw diaskorpízvn tà øpárxonta a[toû. 2 Kaì fvn}saw a[tòn e p ena[t!, Tí toûto ˙koúv perì soû; &Apódow tòn lógon têw o†konomíaw sou: o[ gàr dún}s+ ¡ti o†konomeîn. 3 EÂpen dè \n e^aut! ` o†konómow, Tí poi}sv, –ti ` kúriów mou ˙fair eî t a i t|n o†konomían ˙p' \moû; Skáptein o[k †sxúv, \p a i t eî n a†sxúnomai. 4 *E g n v n tí poi}sv, ®na, –tan metastayô tê w o†konomíaw, déj v n t a í me e†w toùw oÊkouw a[tôn. 5 Kaì proskalesámenow £na £kaston tôn xrevfeiletôn toû kuríou e^autoû, ¡legen t! prQt~, Póson •feíleiw t! kurí~ mou; 6 ^O dè e p en , ^E k a t ò n bátouw \laíou. Kaì eÂpen a[t!, Déjai sou tò grámma, kaì kayísaw taxév wgrácon pent}konta. 7 *E p ei t a e^tér~ eÂpen, Sù dè póson •feíleiw; ^O dè eÂpen, ^Ekatòn kórouw

15.24 kaì ˙polvlWw ‘n ♦ ‘n ˙polvlWw ¡zhsen kaì ˙polvlWw 15.26 eÊh ♦ ©n eÊh 16.1 mayhtàw a[toû ♦ mayhtàw 15.28 o{n ♦ dè 16.2 dún}s+ ♦ dún+ 15.29 patrí ♦ patrí a[toû 16.4 têw ♦ \k têw 15.30 mósxon tòn siteutón ♦ siteutòn 16.5 xrevfeiletôn ♦ xreofeiletôn mósxon 16.6 Kaì eÂpen ♦ ^O dè eÂpen 15.32 ˙nézhsen kaì ˙polvlWw ‘n ♦ 16.6 tò grámma ♦ tà grámmata

166 KATA LOUKAN 16.8 - 16.22 sí t o u .Kaì légei a[t!, Déjai sou tò grámma, kaì grácon •gdo}konta. 8 Kaì \p§nesen ` kúriow tòn o†konómon têw ˙dikíaw –ti fronímvw \poíhsen: –ti o¥ u¥oì toû a†ônow toútou fronimQteroi øpèr toùw u¥oùw toû fvtòw e†w t|n geneàn t|n e^autôn e†sin. 9 K˙gW ømîn légv, Poi}sate e^autoîw fílouw \k toû mamvnâ têw ˙dikíaw, ®na, –tan \klíphte, déj v n t a i ømâw e†w tàw a†vníouw skhnáw. 10 ^O pistòw \n \laxíst~ kaì \n poll! pistów \stin, kaì ` \n \laxíst~ ƒdikow kaì \n poll! ƒdików \s t i n . 11 E† o{n \n t! ˙dík~ mamvnÅ pistoì o[k \génesye, tò ˙lhyinòn tíw ømîn pisteúsei; 12 Kaì e† \n t! ˙llotrí~ pistoì o[k \génesye, tò øméteron tíw ømîn dQsei; 13 O[deìw o†kéthw dúnatai dusìn kuríoiw douleúein: h( gàr tòn £na mis}sei, kaì tòn £teron ˙gap}sei: he( ^nòw ˙nyéj et a i , kaì toû e^térou katafron}sei. O[ dúnasye ye! douleúein kaì mamvnÅ. 14 *H k o u o n dè taûta pánta kaì o¥ Farisaîoi filárguroi øpárxontew, kaì \jemukt}rizon a[tón. 15 Kaì eÂpen a[toîw, ^U m eî w \s t e o¥ dikaioûntew e^autoùw \nQpion tôn ˙nyrQpvn, ` dè yeò wginQskei tàw kardíaw ømôn: –ti tò \n ˙nyrQpoiw øchlòn bdélugma \nQpion toû yeo û . 16 ^O nómow kaì o¥ profêtai £vw &Ivánnou: ˙pò tóte = basileía toû yeo û e[ a g g el í z et a i , kaì pâw e†w a[t|n biázetai. 17 E[kopQteron dé \s t i ntòn o[ranòn kaì t|n gên parelyeî n , h( toû nómou mían keraían peseîn. 18 Pâw ` ˙polúvn t|n gunaîka a[toû kaì gamôn e^téran moixeú ei :kaì pâw ` ˙poleluménhn ˙pò ˙ndròw gamôn moixeúei. 19 *A n y r v p o w dé tiw ‘n ploúsiow, kaì \nedidúsketo porfúran kaì bússon, e[frainómenow kay' =méran lamprôw. 20 Ptvxòw dé tiw ‘n •nómati Lázarow, ow$ \béblhto pròw tòn pulôna a[toû =lkvménow 21 kaì \piyumôn xortasyênai ˙pò tôn cixívn tôn piptóntvn ˙pò têw trapézhw toû plousíou: ˙llà kaì o¥ kúnew \rxómenoi ˙péleixon tà £lkh a[toû. 22 &E g én et o dè ˙poyaneîn tòn ptvxón, kaì ˙penexyê n a i a[tòn

16.7 Kaì légei ♦ Légei 16.16 £vw ♦ méxri 16.7 tò grámma ♦ tà grámmata 16.18 kaì pâw ♦ kaì 16.9 K˙gW ♦ Kaì \gW 16.20 ‘n •nómati Lázarow ow$ ♦ •nómati 16.9 Poi}sate e^autoîw ♦ ^Eautoîw Lázarow poi}sate 16.20 =lkvménow ♦ e¥lkvménow 16.9 \klíphte ♦ \klíp+ 16.21 tôn cixívn ♦ — 16.14 kaì o¥ ♦ o¥ 16.21 ˙péleixon ♦ \péleixon

167 16.23 - 17.4 KATA LOUKAN

øpò tôn ˙ggélvn e†w tòn kólpon &Abraám: ˙péya n endè kaì ` ploúsiow, kaì \táfh. 23 Kaì \n t! %Aͅ d+ \páraw toùw •fya l m o ù w a[toû, øpárxvn \n basánoiw, `rÅ tòn &Abraàm ˙pò makróyen ,kaì Lázaron \n toîw kólpoiw a[toû. 24 Kaì a[tòw fvn}saw eÂpen, Páter &Abraám, \léhsón me, kaì pémcon Lázaron, ®na bác+ tò ƒkron toû daktúlou a[toû udatow,% kaì katacúj+ t|n glôssán mou: –ti •dunômai \n t_ flogì taút+. 25 EÂpen dè &Abraám, Téknon, mn}syhti –ti ˙pélabew sù tà ˙gayá sou \n t_ zv_ sou, kaì Lázarow `moívw tà kaká: nûn dè @de parakaleîtai, sù dè •dunâsai. 26 Kaì \pì pásin toútoiw, meta j ù=môn kaì ømôn xásma méga \st}riktai, –pvw o¥ yél o n t ewdiabênai ¡nyen pròw ømâw m| dúnvntai, mhdè o¥ \k eî yen pròw =mâw diaperôsin. 27 EÂpen dé, &Ervtô o{n se, páter, ®na pémc+w a[tòn e†w tòn oÂkon toû patrów mou, 28 ¡xv gàr pénte ˙delfoúw, –pvw diamartúrhtai a[toîw, ®na m| kaì a[toì ¡lyvsin e†w tòn tópon toûton têw basánou. 29 Légei a[t! &A b r a á m , *E xo u s i n Mvséa kaì toùw prof}taw: ˙kousátvsan a[tôn. 30 ^O dè eÂpen, O[xí, páter &Abraám: ˙ll' \án tiw ˙pò nekrôn poreuy_ pròw a[toúw, met a n o } s o u s i n . 31 EÂpen dè a[t!, E† Mvsévw kaì tôn profhtôn o[k ˙koúousin, o[dé, \án tiw \k nekrôn ˙nast_, peisy}sontai.

EÂp en dè pròw toùw mayhtáw, &Anénd ek t ón \s t in toû m| 17 \l yeî ntà skándala: o[aì dè di' o˚ ¡rxet a i . 2 Lusiteleî a[t! e† múlow •nikòw períkeitai perì tòn tráxhlon a[toû, kaì ¡rriptai e†w t|n yálassan, h( ®na skandalís+ £na tôn mikrôn toútvn. 3 Proséxet e e^autoîw. &Eàn dè a^ márt+ e†w sè ` ˙delfów sou, \pitímhson a[t!: kaì \àn metano}s+, ƒfew a[t!. 4 Kaì \àn e^ptákiw têw =méraw a^ márt+ e†w sé, kaì e^ptákiw têw =méraw \pistréc+, légvn, Metanoô, ˙f}seiw a[t!,

16.23 tòn ♦ — 17.1 m| \lyeîn tà skándala ♦ tà 16.25 sù tà ♦ tà skándala m| \lyeîn 16.26 \pì ♦ \n 17.1 o[aì dè ♦ pl|n o[aì 16.26 o¥ \keîyen ♦ \keîyen 17.2 múlow •nikòw ♦ líyow mulikòw 16.27 o{n se ♦ se o{n 17.2 £na tôn mikrôn toútvn ♦ tôn 16.29 Légei a[t! ♦ Légei dè mikrôn toútvn £na 16.29 Mvséa ♦ Mvüséa 17.3 dè a^ márt+ e†w sè ♦ a^ márt+ 16.31 Mvsévw ♦ Mvüsévw 17.4 a^ márt+ ♦ a^ mart}s+ 16.31 o[dé ♦ o[d' 17.4 têw =méraw \pistréc+ ♦ 17.1 mayhtáw ♦ mayhtáw a[toû \pistréc+ pròw sè

168 KATA LOUKAN 17.5 - 17.21

5 Kaì eÂpon o¥ ˙póstoloi t! kurí~, Prósyew =mîn pístin. 6 EÂpen dè ` kúriow,E† ¡xet epístin qw kókkon sinápevw, \l ég et e©n t_ sukamín~ taút+, &EkrizQyhti, kaì futeúyhti \n t_ yaláss+: kaì øp}kousen ©n ømîn. 7 Tíw dè \j ømôn doûlon ¡xv n ˙rotriônta h( poimaínonta, ow$ e†selyónti \k toû ˙groû \r eî e[ yév w, ParelyWn ˙nápese: 8 ˙ll' o[xì \reî a[t!, ^E t o í m a s o n tí deipn}sv, kaì perizvsámenow diakónei moi, £vw fág vkaì pív: kaì metà taûta fágesai kaì píesai sú; 9 M| xá r i n ¡xei t! doúl~ \keín~ –ti \poíhsen tà diataxyén t a ; o[ dokô. 10 Outvw% kaì ømeîw, –tan poi}shte pánta tà diataxyénta ømîn, légete –ti Doûloi ˙xreîoí \smen: –ti o$ •feílomen vfeílomen& poiêsai pepoi}kamen. 11 Kaì \géneto \n t! poreúesyai a[tòn e†w ^Ierousal}m, kaì a[t ò w di}rxet o dià mésou Samareíaw kaì Galilaíaw. 12 Kaì e† s er xo m én o u a[toû eÊw tina kQmhn, ˙p}nthsan a[t! déka leproì ƒndrew, o$i ¡sthsan pórrvyen : 13 kaì a[toì ‘ran fvn}n, légontew, &Ihsoû, \pistáta, \léhson =mâw. 14 Kaì †dWn e p en a[toîw, Poreuyén t ew \p i d eí j a t e e^autoùw toîw ¥ereûsin. Kaì \géneto \n t! øpágein a[toúw, \kayarísyhsan. 15 E

17.5 eÂpon ♦ eÂpan 17.10 –ti o$ •feílomen ♦ o$ vfeílomen& 17.6 taút+ ♦ ˆtaút+˜ 17.11 a[tòn ♦ — 17.7 \reî ♦ \reî a[t! 17.11 mésou ♦ méson 17.9 xárin ¡xei ♦ ¡xei xárin 17.12 a[t! ♦ ˆa[t!˜ 17.9 \keín~ ♦ — 17.16 Samareíthw ♦ Samaríthw 17.9 o[ dokô ♦ — 17.21 &Idoù \keî ♦ &Ekeî

169 17.22 - 17.37 KATA LOUKAN

22 EÂpen dè pròw toùw mayhtáw, &Eleúsontai =mérai –te \p i yu m } s et e mían tôn =merôn toû u¥oû toû ˙nyrQpou †deîn, kaì o[k ªcesye. 23 Kaì \roûsin ømîn, &Idoù @de, æ, &Idoù \keî: m| ˙pélyhte, mhdè diQjhte. 24 %V s p er gàr = ˙strap| = ˙stráptousa \k têw øp' o[ranòn e†w t|n øp' o[ranòn lámpei, outv% w ¡s t a i ` u¥òw toû ˙nyrQpou \n t_ =mérŸ a[toû. 25 Prôton dè deî a[tòn pollà payeî nkaì ˙podokimasyênai ˙pò têw geneâw taúthw. 26 Kaì kayWw \géneto \n taîw =méraiw Nôe, outvw% ¡stai kaì \n taîw =méraiw toû u¥oû toû ˙nyrQpou. 27 *H s yi o n , ¡p i n o n , \g á m o u n , \j eg a m í z o n t o , ƒxri «w =méraw e† s ê l yen Nôe e†w t|n kibvtón, kaì ‘lyen ` kataklusmów, kaì ˙pQlesen ßpantaw. 28 ^O moívw kaì qw \géneto \ntaîw =méraiw LQt: æsyion, ¡pinon, “górazon, \pQloun, \fúteuon, Œkodóm o u n : 29 " dè =mérŸ \jêlyen LWt ˙pò Sodómvn, ¡brejen pûr kaì yeî o n˙p' o[ranoû, kaì ˙pQlesen ßpantaw: 30 katà taûta ¡stai " =mérŸ ` u¥òw toû ˙nyrQpou ˙pokalúptetai. 31 &E n \k eí n + t_ =mérŸ, ow$ ¡stai \pì toû dQmatow, kaì tà skeúh a[toû \n t_ o†kíŸ, m| katabátv Órai a[tá: kaì ` \n t! ˙gr! `moívw m| \p i s t r ec á t v e† w tà •písv. 32 Mnhmoneúete têw gunaikòw LQt. 33 $O w\à nzht}s+ t|n cux|n a[toû sôsai ˙polései a[t}n: kaì ow$ \àn ˙polés+ a[t|n z~ogon}sei a[t}n. 34 Légv ømîn, taút+ t_ nuktì ¡sontai dúo \pì klínhw miâw: e

17.23 @de æ &Idoù \keî ♦ \keî ˆæ˜ &Idoù 17.31 t! ♦ — @de 17.33 sôsai ♦ peripoi}sasyai 17.24 = ˙stráptousa ♦ ˙stráptousa 17.33 kaì ow$ \àn ♦ ow$ d' ©n 17.24 øp' o[ranòn e†w ♦ øpò tòn 17.33 ˙polés+ a[t|n ♦ ˙polés+ o[ranòn e†w 17.34 e

170 KATA LOUKAN 18.1 - 18.16

*El egen dè kaì par ab ol |n a[t oîw pròw tò deîn pánt ot e 18 proseúxes ya i , kaì m| \kkakeîn, 2 légvn, Krit}w tiw ‘n ¡n tini pólei, tòn yeò nm| foboúmenow, kaì ƒnyrvpon m| \n t r ep ó m en o w: 3 x} r adè ‘n \n t_ pólei \keín+, kaì ærxet opròw a[tón, légousa, &Ekdíkhsón me ˙pò toû ˙ntidíkou mou. 4 Kaì o[k “yél h s en \p ì xr ó n o n : metà dè taûta eÂpen \n e^aut!, E† kaì tòn yeòn o[ foboûmai, kaì ƒnyrvpon o[k \ntrépomai: 5 diá ge tò paréxei nmoi kópon t|n x}ran taúthn, \kdik}sv a[t}n, ®na m| e†w télow \rxoménh øpopiáz+ me. 6 EÂpen dè ` kúriow, &A k o ú s a t e tí ` krit|w têw ˙dikíaw légei. 7 ^O dè yeò w o[ m| poi}s+ t|n \k d í k h s i n tôn \klektôn a[toû tôn boQntvn pròw poi}sei a[tòn =méraw kaì nuktów, kaì makroyumôn \p' a[toîw; 8 Légv ømîn –ti poi}sei t|n \kdíkhsin a[tôn \n táxei .Pl|n ` u¥òw toû ˙nyrQpou \lyWn Óra eør}sei t|n pístin \pì têw gêw; 9 EÂpen dè prów tinaw toùw pepoiyótaw \f' e^autoîw –ti e†sìn díkaioi, kaì \j o u yen o û n t a w toùw loipoúw, t|n parabol|n taúthn: 10 *A n y r v p o i dúo ˙nébhsan e†w tò ¥eròn proseújasyai: ` e

18.1 kaì parabol|n ♦ parabol|n 18.9 prów ♦ kaì prów 18.1 proseúxesyai ♦ proseúxesyai 18.13 Kaì ` ♦ `dè a[toùw 18.13 e†w tòn o[ranòn \pârai ♦ \pârai 18.1 \kkakeîn ♦ \gkakeîn e†w tòn o[ranòn 18.4 “yélhsen ♦ æyelen 18.13 ¡tupten e†w ♦ ¡tupten 18.4 kaì ƒnyrvpon o[k ♦ o[dè 18.14 h( gàr \keînow ♦ par' \keînon ƒnyrvpon 18.15 \petímhsan ♦ \petímvn 18.5 øpopiáz+ ♦ øpvpiáz+ 18.16 proskalesámenow a[tà eÂpen ♦ 18.7 pròw a[tòn ♦ a[t! prosekalésato a[tà légvn 18.7 makroyumôn ♦ makroyumeî 171 18.17 - 18.32 KATA LOUKAN

me, kaì m| kvlúete a[tá: tôn gàr toioútvn \stìn = basileía toû yeo û . 17 &A m | n légv ømîn, ow$ \àn m| déjhtai t|n basileían toû yeoû qw paidíon, o[ m| e†sély+ e†w a[t}n. 18 Kaì \phrQthsén tiw a[tòn ƒrxvn, légvn, Didáskale ˙ga yé,tí poi}saw zv|n a†Qnion klhronom}sv; 19 EÂpen dè a[t! ` &Ihsoûw, Tí me lég ei w˙gayón; O[deìw ˙gayów, e† m| e

18.17 \àn ♦ ©n belónhw 18.20 mhtéra sou ♦ mhtéra 18.26 EÂpon ♦ EÂpan 18.21 \fulajámhn ♦ \fúlaja 18.27 \stin parà t! ye! ♦ parà t! ye! 18.21 mou ♦ — \stin 18.22 taûta ♦ — 18.28 Pétrow ♦ ` Pétrow 18.22 o[ran! ♦ ˆtoîw˜ o[ranoîw 18.28 ˙f}kamen pánta kaì ♦ ˙féntew 18.23 \géneto ♦ \gen}yh tà Êdia 18.24 perílupon genómenon ♦ 18.29 goneîw ♦ gunaîka ˆperílupon genómenon˜ 18.29 gunaîka ♦ goneîw 18.24 e†seleúsontai ♦ — 18.30 o[ m| ˙poláb+ ♦ o[xì m| 18.24 yeoû ♦ yeoû e†sporeúontai ˆ˙po˜láb+ 18.25 trumaliâw ]afídow ♦ tr}matow 18.31 ^Ierosóluma ♦ &Ierousal}m

172 KATA LOUKAN 18.33 - 19.9

øbrisy}s et a i , kaì \mptusy}setai, 33 kaì mastigQsantew ˙po k t en o û s i n a[tón: kaì t_ =mérŸ t_ trít+ ˙nast}setai. 34 Kaì a[toì o[dèn toútvn sunêkan, kaì ‘n tò ]êma toûto kekrumménon ˙p' a[tôn, kaì o[k \gínvskon tà legómena. 35 &E g én et o dè \n t! \ggízein a[tòn e†w &IerixQ, tuflów tiw \k á yh t o parà t|n `dòn prosaitôn: 36 ˙koúsaw dè ªxlou diaporeuoménou, \punyáneto tí eÊh toûto. 37 &A p } g g e i l a n dè a[t! –ti &I h s o û w ` Nazvraîow parérxet a i . 38 Kaì \bóhsen, légvn, &Ihsoû, u¥è Dauíd, \léhsón me. 39 Kaì o¥ proágontew \p et í m v na[t! ®na sivp}s+: a[tòw dè poll! mâllon ¡krazen, U¥è Dauíd, \léhsón me. 40 Stayeì wdè ` &Ihsoûw \kéleusen a[tòn ˙xyê n a ipròw a[tón: \ggísantow dè a[toû \phrQthsen a[tón, 41 légvn, Tí soi yél ei wpoi}sv; ^O dè eÂpen, Kúrie, ®na ˙nablécv. 42 Kaì ` &Ihsoûw eÂpen a[t!, &Anáblecon: = pístiw sou sésvkén se. 43 Kaì paraxrêma ˙néblecen, kaì “koloúyei a[t!, dojázvn tòn yeó n :kaì pâw ` laòw †dWn ¡dvken aÂnon t! ye!.

Kaì e†s el yWn di}r xet o t|n &IerixQ. 2 Kaì †doú, ˙n|r 19 •nómati kaloúmenow Zakxaîow, kaì a[tòw ‘n ˙rxitelQnhw, kaì o˚tow ‘n ploúsiow. 3 Kaì \z}tei †deîn tòn &I h s o û n tíw \stin, kaì o[k “dúnato ˙pò toû ªxlou, –ti t_ =likíŸ mikròw ‘n. 4 Kaì prodramWn ¡mprosyen ˙nébh \pì sukomvraían ®na Êd+ a[tón: –ti \k eí n h w ¡m el l en diérxes ya i . di' \keínhw 5 Kaì qw ‘lyen \pì tòn tópon, ˙nablécaw ` &I h s o û w e d en a[tón, kaì e p en pròw a[tón, Zakxaîe, speúsaw katábhyi: s}m er o n gàr \n t! oÊk~ sou deî me meî n a i . 6 Kaì speúsaw katébh, kaì øpedéjato a[tòn xaírvn. 7 Kaì †dóntew pántew diegógguzon, légontew –ti Parà a^ martvl! ˙ndrì e†sêlyen katalûsai. 8 Stayeì wdè Zakxaîow eÂpen pròw tòn kúrion, &I d o ú ,tà =mísh tôn øparxóntvn mou, kúrie, dídvmi toîw ptvxoîw: kaì eÊ tinów ti \sukofánthsa, ˙podídvmi tetraploûn. 9 EÂpen dè pròw a[tòn ` &Ihsoûw –ti S}meron svthría t! oÊk~

18.35 prosaitôn ♦ \paitôn 19.4 ¡mellen ♦ æmellen 18.39 sivp}s+ ♦ sig}s+ 19.5 eÂden a[tón kaì ♦ — 18.41 légvn ♦ — 19.8 =mísh ♦ =mísiá mou 19.2 o˚tow ‘n ♦ a[tòw 19.8 mou kúrie ♦ kúrie 19.4 ¡mprosyen ♦ e†w tò ¡mprosyen 19.8 dídvmi toîw ptvxoîw ♦ toîw 19.4 sukomvraían ♦ sukomoréan ptvxoîw dídvmi

173 19.10 - 19.26 KATA LOUKAN

toút~ \géneto, kayóti kaì a[tòw u¥òw &Abraám \stin. 10 )Hlyen gàr ` u¥òw toû ˙nyrQpou zhtêsai kaì sôsai tò ˙polvlów. 11 &A k o u ó n t v n dè a[tôn taûta, prosyeì w e p en parabol}n, dià tò \ggùw a[tòn eÂnai ^Ierousal}m, kaì dokeîn a[toùw –ti paraxrêma méllei = basileía toû yeo û˙nafaínesyai. 12 EÂpen o{n, *Anyrvpów tiw e[gen|w \poreúyh e†w xQran makrán , labeîn e^aut! basileían, kaì øpostrécai. 13 Kalésaw dè déka doúlouw e^autoû, ¡dvken a[toîw déka mnâw, kaì eÂpen pròw a[toúw, Pragmateúsasye £vw ¡rxomai. 14 O¥ dè polîtai a[toû \m í s o u n a[tón, kaì ˙pésteilan presbeían •písv a[toû, légontew, O[ yél o m en toûton basileûsai \f' =mâw. 15 Kaì \géneto \n t! \panelyeî na[tòn labónta t|n eÂpen ba s i l eí a n , kaì eÂpen fvnhyênai a[t! toùw doúlouw toútouw, o< w¡d v k entò ˙rgúrion, ®na gn! tíw tí diepragmateúsato. 16 Paregéneto dè ` prôtow, lég v n , Kúrie, = mnâ sou proseirgásato dék amnâw. 17 Kaì eÂpen a[t!, E{, ˙gayè doûle: –ti \n \laxíst~ pistòw \génou, Êsyi \jousían ¡xv n\p á n vdéka pólevn. 18 Kaì ‘lyen ` deú t er o w, légvn, Kúrie, = mnâ sou \p o í h s en pénte mnâw. 19 EÂpen dè kaì toút~, Kaì sù gínou \p á n v pénte pólevn. 20 Kaì £terow ‘lyen ,légvn, Kúrie, †doú, = mnâ sou, ÷n e xo n˙pokeiménhn \n soudarí~: 21 \f o b o ú m h n gár se, –ti ƒnyrvpow a[sthròw eÂ: aÊreiw o$ o[k ¡yh k a w, kaì yer í z ei w o$ o[k ¡speiraw. 22 Légei dè a[t!, &Ek toû stómatów so ukrinô se, ponhrè doûle. *H ͅ dei w–ti \gW ƒnyrvpow a[s t h r ó w e† m i , aÊrvn o$ o[k ¡yh k a , kaì yer í z v n o$ o[k ¡speira: 23 kaì dià tí o[k ¡dvkáw tò ˙rgúrión mou \pì trápezan, kaì \gW \l yW nsùn tók~ ©n ¡praja a[tó; 24 Kaì toîw parestôsin eÂpen, *A r a t e ˙p' a[toû t|n mnân, kaì dóte t! tàw déka mnâw ¡xo n t i . 25 Kaì eÂpon a[t!, Kúrie, ¡xei dék amnâw. 26 Légv gàr ømîn, –ti pantì t! ¡xo n t i doy}setai: ˙pò dè toû m| ¡xo n t o w, kaì o¡$ xei

19.11 a[tòn eÂnai ^Ierousal}m ♦ eÂnai kúrie &Ierousal|m a[tòn 19.19 gínou \pánv ♦ \pánv gínou 19.13 £vw ♦ \n > 19.20 £terow ♦ ` £terow 19.15 ¡dvken ♦ dedQkei 19.22 dè ♦ — 19.15 gn! tíw tí diepragmateúsato ♦ 19.23 tò ˙rgúrión mou ♦ mou tò gnoî tí diepragmateúsanto ˙rgúrion 19.16 proseirgásato déka ♦ déka 19.23 kaì \gW ♦ k˙gW proshrgásato 19.23 ¡praja a[tó ♦ a[tò ¡praja 19.17 E{ ♦ E{ge 19.25 eÂpon ♦ eÂpan 19.18 Kúrie = mnâ sou ♦ ^H mnâ sou 19.26 gàr ♦ —

174 KATA LOUKAN 19.27 - 19.42

˙ry}setai ˙p' a[toû. 27 Pl|n toùw \xyr o ú w mou \keínouw, toùw m| yel } s a n t á w me basileûsai \p' a[toúw, ˙gágete @de, kaì katasfájate ¡mprosyén mou. 28 Kaì e†pWn taûta, \poreúeto ¡mprosyen ,˙nabaínvn e†w ^Ierosóluma. 29 Kaì \géneto qw æggisen e†w Bhysfag| kaì Bhyanían Bhyfag| pròw tò ªrow tò kaloúmenon &Elaiôn, ˙pésteilen dúo tôn mayhtôn a[toû, 30 e† p Q n , ^U p á g et e e† w t|n katénanti kQmhn: \n " e† s p o r eu ó m en o i eø r } s et e pôlon dedeménon, \f' on$ o[deìw pQpote ˙nyrQpvn \káyisen: lúsantew a[tòn ˙gágete. 31 Kaì \á ntiw ømâw \rvtÅ, Dià tí lúete; Outvw% \reîte a[t! –ti ^O kúriow a[toû xreían ¡xei . 32 &A p e l y ó n t e w dè o¥ ˙pestalménoi e˚ r o n kayWw eÂpen a[toîw. 33 Luóntvn dè a[tôn tòn pôlon, e p o no¥ kúrioi a[toû pròw a[toúw, Tí lúete tòn pôlon; 34 O¥ dè e p o n , ^O kúriow a[toû xreían ¡xei . 35 Kaì ægagon a[tòn pròw tòn &Ihsoûn: kaì \pirrícantew e^autôn tà ¥mátia \pì tòn pôlon, \p eb í b a s a n tòn &Ihsoûn. 36 Poreuoménou dè a[toû, øpestrQnnuon tà ¥mátia a[tôn \n t_ `d!. 37 &E g g í z o n t o w dè a[toû ædh pròw t_ katabásei toû ªrouw tôn &Elaiôn, ærjanto ßpan tò plêyow tôn mayhtôn xaírontew a†neîn tòn yeò nfvn_ megál+ perì pasôn @n eÂdon dunámevn, 38 légontew, E[loghménow ` \rxó m en o w basileùw \n •nómati kuríou: e†r}nh \n o[ran!, kaì dója \n øcístoiw. 39 Kaí tinew tôn Farisaívn ˙pò toû ªxlou eÂpon pròw a[t ó n , Didáskale, \pitímhson toîw mayhtaîw sou. 40 Kaì ˙pokri yeì w e p en a[toîw, Lég v ømîn –ti, \àn o˚toi sivp}svsin, o¥ líyoi kekrájontai. 41 Kaì qw æggisen, †dWn t|n pólin, ¡klausen \p' a[t_, 42 légvn –ti E† ¡gnvw kaì sú, kaí ge \n t_ =mérŸ sou taút+, tà

19.26 ˙p' a[toû ♦ — \pirícantew a[tôn 19.27 \keínouw ♦ toútouw 19.38 basileùw ♦ ` basileùw 19.27 ¡mprosyén ♦ a[toùw ¡mprosyén 19.38 e†r}nh \n o[ran! ♦ \n o[ran! 19.29 Bhysfag| kaì Bhyanían ♦ e†r}nh Bhyfag| kaì Bhyaníaˆn˜ 19.39 eÂpon ♦ eÂpan 19.29 a[toû ♦ — 19.40 a[toîw ♦ — 19.30 e†pQn ♦ légvn 19.40 –ti ♦ — 19.30 lúsantew ♦ kaì lúsantew 19.40 sivp}svsin ♦ sivp}sousin 19.31 a[t! ♦ — 19.40 kekrájontai ♦ krájousin 19.33 eÂpon ♦ eÂpan 19.41 a[t_ ♦ a[t}n 19.34 eÂpon ♦ eÂpan –ti 19.42 kaì sú kaí ge ♦ — 19.35 \pirrícantew e^autôn ♦ 19.42 sou taút+ ♦ taút+ kaì sù

175 19.43 - 20.10 KATA LOUKAN

pròw e†r}nhn sou: nûn dè \krúbh ˙pò •fyalmôn sou. 43 %O ti hjousin% =mérai \pì sé, kaì peribaloûsin o¥ \xyr o ísou xá r a k á soi, kaì perikuklQsousín se, kaì sunéjousín se pán t o yen , 44 kaì \dafioûsín se kaì tà tékna sou \n soí, kaì o[k ˙f}sousin \n soì líyon \pì líy~: ˙ny' @n o[k ¡gnvw tòn kairòn têw \piskopêw sou. 45 Kaì e†selyWn e†w tò ¥erón, ærjato \kbállein toùw pvloûntaw \n a[t! kaì ˙gorázontaw, 46 légvn a[toîw, Gégraptai, ^O oÂków mou oÂkow proseuxêw \stín: ømeîw dè a[tòn \p o i } s a t e sp}laion l+stôn. 47 Kaì ‘n didáskvn tò kay' =méran \n t! ¥er ! :o¥ dè ˙rxiereîw kaì o¥ grammateîw \z}toun a[tòn ˙polésai, kaì o¥ prôtoi toû laoû: 48 kaì o[x euriskon% tò tí poi}svsin, ` laòw gàr ßpaw \jekrémato a[toû ˙koúvn.

Kaì \géneto \n miÅ tôn =merôn \keínvn, did ás k ont ow 20 a[toû tòn laòn \n t! ¥er !kaì e[aggelizoménou, \p és t h s a n o¥ ¥ereîw kaì o¥ grammateîw sùn toîw presbutéroiw, 2 kaì e†pòn pròw a[tón, légontew, E†pè =mîn, \n poíŸ \jousíŸ taûta poieîw, h( tíw \stin ` doúw soi t|n \jousían taúthn; 3 &A p o k r i y e ì w dè eÂpen pròw a[toúw, &Ervt}sv ømâw k˙gW £na lógon, kaì eÊ p a t é moi: 4 Tò báptisma &Ivánnou \j o[ranoû ‘n, h( \j ˙nyrQpvn; 5 O¥ dè sunelogísanto pròw e^autoúw, lég o n t ew –ti &Eàn eÊpvmen, &Ej o[ranoû, \reî, Dià tí o[k \pisteúsate a[t!; 6 &E à ndè eÊpvmen, &Ej ˙nyrQpvn, pâw ` laòw kataliyásei =mâw: pep ei s m én o w gár \stin &Ivánnhn prof}thn e n a i . 7 Kaì ˙pekríyhsan m| e†dénai póyen . 8 Kaì ` &Ihsoûw eÂpen a[toîw, O[dè \gW légv ømîn \n poíŸ \jousíŸ taûta poiô. 9 *H r j a t o dè pròw tòn laòn légein t|n parabol|n taúthn: *A n y r v p o w \f ú t eu s en ˙mpelôna, kaì \jédoto a[tòn gevrgoîw, kaì ˙ped}mhsen xrónouw ¥kanoúw: 10 kaì \n kair! ˙pésteilen pròw toùw gevrgoùw doûlon, ®na ˙pò toû karpoû toû

19.42 e†r}nhn sou ♦ e†r}nhn 20.1 ¥ereîw ♦ ˙rxiereîw 19.43 peribaloûsin ♦ parembaloûsin 20.2 e†pòn pròw a[tón légontew E†pè ♦ 19.44 \n soì líyon \pì líy~ ♦ líyon \pì eÂpan légontew pròw a[tón E†pòn líyon \n soí 20.3 £na ♦ — 19.45 \n a[t! kaì ˙gorázontaw ♦ — 20.6 pâw ` laòw ♦ ` laòw ßpaw 19.46 ^O ♦ Kaì ¡stai ` 20.9 \fúteusen ♦ ˆtiw˜ \fúteusen 19.46 \stín ♦ — 20.9 \jédoto ♦ \jédeto 20.1 \keínvn ♦ — 20.10 \n ♦ —

176 KATA LOUKAN 20.11 - 20.25

˙mpelônow dôsin a[t!: o¥ dè gevrgoì deírantew a[tòn \j a p és t ei l a n kenón. 11 Kaì proséyet opémcai £teron doûlon: o¥ dè k˙keînon deírantew kaì ˙timásantew, \japésteilan kenón. 12 Kaì proséyet opémcai tríton: o¥ dè kaì toûton traumatísantew \jébalon. 13 EÂpen dè ` kúriow toû ˙mpelônow, Tí poi}sv; Pémcv tòn u¥ón mou tòn ˙gaphtón: Êsvw toûton †dóntew \ntrap}sontai. 14 &I d ó n t ew dè a[tòn o¥ gevrgoì dielogízonto pròw e^autoúw, lég o n t ew, O˚tów \stin ` klhron ó m o w: deûte, ˙pokteínvmen a[tón, ®na =môn génhtai = klhr o n o m í a . 15 Kaì \kbalóntew a[tòn ¡jv toû ˙mpelônow, ˙pékteinan. Tí o{n poi}sei a[toîw ` kúriow toû ˙mpelônow; 16 &E l eú s et a i kaì ˙polései toùw gevrgoùw toútouw, kaì dQsei tòn ˙mpelôna ƒlloiw. &Akoúsantew dè eÂpon, M| génoito. 17 ^O dè \mblécaw a[toîw eÂpen, Tí o{n \stin tò gegramménon toûto, Lí yo n on$ ˙pedokímasan o¥ o†kodomoûntew, o˚tow \gen}yh e†w kefal|n gvníaw; 18 Pâw ` pesWn \p' \keînon tòn líyon, sunylasy}setai: \f' on$ d' ©n pés+, likm}sei a[tón. 19 Kaì \z}thsan o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ grammateîw \pibaleîn \p ' a[tòn tàw xeî r a w \n a[t_ t_ vrŸ,% kaì \fob}yhsan: ¡g n v s a ngàr –ti pròw a[toùw t|n parabol|n taúthn eÂpen. 20 Kaì parathr}santew ˙pésteilan \gkayét o u w, øpokrinoménouw e^autoùw dikaíouw eÂnai, ®na \pilábvntai a[toû lógou, e†w tò paradoûnai a[tòn t_ ˙rx_ kaì t_ \jousíŸ toû =gemónow. 21 Kaì \phrQthsan a[tón, légontew, Didáskale, oÊdamen –ti •ryôw légeiw kaì didáskeiw, kaì o[ lambáneiw prósvpon, ˙ll' \p ' ˙lhyeí a w t|n `dòn toû yeo û didáskeiw. 22 *E j es t i n =mîn Kaísari fóron doûnai, ho·;( 23 Katano}saw dè a[tôn t|n panourgían, eÂpen pròw a[toúw, Tí me pei r á z et e; 24 &E p i d eí j a t é moi dhnárion: tínow ¡xei e†kóna kaì \pigraf}n; &A p o k r i y é n t e w dè eÂpon, Kaísarow. 25 ^O dè eÂpen a[toîw,

20.10 dôsin ♦ dQsousin 20.19 \fob}yhsan ♦ \fob}yhsan tòn 20.10 deírantew a[tòn \japésteilan ♦ laón \japésteilan a[tòn deírantew 20.19 t|n parabol|n taúthn eÂpen ♦ 20.11 pémcai £teron ♦ £teron pémcai eÂpen t|n parabol|n taúthn 20.12 pémcai tríton ♦ tríton pémcai 20.20 e†w tò ♦ vste% 20.13 †dóntew ♦ — 20.22 =mîn ♦ =mâw 20.14 e^autoúw ♦ ˙ll}louw 20.23 Tí me peirázete ♦ — 20.14 deûte ♦ — 20.24 &Epideíjaté ♦ Deíjaté 20.16 eÂpon ♦ eÂpan 20.24 &Apokriyéntew dè eÂpon ♦ O¥ dè 20.19 ˙rxiereîw kaì o¥ grammateîw ♦ eÂpan grammateîw kaì o¥ ˙rxiereîw 20.25 a[toîw ♦ pròw a[toúw

177 20.26 - 20.42 KATA LOUKAN

&A p ó d o t e toínun tà Kaísarow Kaísari, kaì tà toû yeo ût! ye! . 26 Kaì o[k Êsxusan \pilabésyai a[toû ]}matow \nantíon toû laoû: kaì yaumásantew \pì t_ ˙pokrísei a[toû, \síghsan. 27 Proselyóntew dé tinew tôn Saddoukaívn, o¥ ˙nt i l ég o n t ew ˙nástasin m| eÂnai, \phrQthsan a[tón, 28 légont ew,Didáskale, Mvsêw ¡gracen =mîn, \án tinow ˙delfòw ˙poyán+ ¡xv ngunaîka, kaì o˚tow ƒteknow ˙poyán+, ®na láb+ ` ˙delfòw a[toû t|n gunaîka, kaì \janast}s+ spérma t! ˙delf! a[toû. 29 ^E p t à o{n ˙delfoì ‘san: kaì ` prôtow labWn gunaîka, ˙péya n en ƒteknow: 30 kaì ¡laben ` deúterow t|n gunaîka, kaì oøtòw ˙péya n enƒteknow. 31 Kaì ` trítow ¡laben a[t|n qsaútvw. ^Vsaútvw dè kaì o¥ e^ptá: o[ katélipon tékna, kaì ˙péya n o n . 32 %U s t er o n dè pántvn ˙péya n en kaì = gun}. 33 &E nt_ o{n ˙nastásei, tínow a[tôn gí n et a i gun}; O¥ gàr e^ptà ¡sxon a[t|n gunaîka. 34 Kaì ˙pokriyeì w e p en a[toîw ` &Ihsoûw, O¥ u¥oì toû a†ônow toútou gamoûsin kaì \kgamískontai: 35 o¥ dè katajivyén t ewtoû a†ônow \keínou tuxeî nkaì têw ˙nastásevw têw \k nek r ô no·te gamoûsin o·te \kgamízontai: 36 o·te gàr ˙poyaneîn ¡ti dúnantai: †sággeloi gár e†sin, kaì u¥oí e†sin toû yeo û ,têw ˙nastásevw u¥oì ªntew. 37 %O tidè \geírontai o¥ nekroí, kaì Mvüsêw Mvsêw \m}nusen \pì têw bátou, qw légei, Kúrion tòn yeò n &A b r a à m kaì tòn yeò n &I s a à k kaì tòn yeò n &I a k Q b . 38 yeò w dè o[k ¡stin nekrôn, ˙llà zQntvn: pántew gàr a[t! zôsin. 39 &A p o k r i y é n t e w dé tinew tôn grammatévn eÂpon, Didáskale, kalôw eÂpaw. 40 O[kéti dè \tólmvn \pervtÅn a[tòn o[dén. 41 EÂpen dè pròw a[toúw, Pôw légousin tòn xristòn u¥òn Dauìd eÂnai; 42 Kaì a[tòw Dauìd légei \n bíbl~ calmôn, EÂpen

20.25 &Apódote toínun ♦ Toínun ˙pódote 20.35 \kgamízontai ♦ gamízontai 20.27 ˙ntilégontew ♦ ˆ˙nti˜légontew 20.36 o·te ♦ o[dè 20.28 Mvsêw ♦ Mvüsêw 20.36 toû ♦ — 20.28 ˙poyán+ ®na ♦ ” ®na 20.37 Mvsêw ♦ Mvüsêw 20.30 ¡laben ♦ — 20.37 kaì tòn yeòn &Isaàk ♦ kaì yeòn 20.30 t|n gunaîka kaì oøtòw ˙péyanen &Isaàk ƒteknow ♦ — 20.37 kaì tòn yeòn &IakQb ♦ kaì yeòn 20.31 a[t|n qsaútvw ♦ a[t}n &IakQb 20.32 dè pántvn ♦ — 20.39 eÂpon ♦ eÂpan 20.32 ˙péyanen kaì = gun} ♦ kaì = gun| 20.40 dè ♦ gàr ˙péyanen 20.41 u¥òn Dauìd eÂnai ♦ eÂnai Dauìd 20.33 &En t_ o{n ♦ ^H gun| o{n \n t_ u¥ón 20.34 ˙pokriyeìw ♦ — 20.42 Kaì a[tòw ♦ A[tòw gàr 20.34 \kgamískontai ♦ gamískontai

178 KATA LOUKAN 20.43 - 21.11

` kúriow t! kurí~ mou, Káyou \k dej i ô nmou, 43 £v w ©n yô toùw \xyr o ú wsou øpopódion tôn podôn sou. 44 Dauìd o{n kúrion a[tòn kaleî, kaì pôw u¥òw a[toû \stin; 45 &A k o ú o n t o w dè pantòw toû laoû, eÂpen toîw mayhtaîw a[toû, 46 Proséxet e ˙pò tôn grammatévn tôn yel ó n t v n peripateîn \n stolaîw, kaì filoúntvn ˙spasmoùw \n taîw ˙goraîw, kaì prvtokayed r í a w \n taîw sunagvgaîw, kaì prvtoklisíaw \n toîw deípnoiw: 47 o$i katesyíousin tàw o†kíaw tôn xhrôn, kaì profásei makrà proseúxontai. O˚toi l}contai perissóteron kríma.

&A n a b l é c a w dè eÂd en toùw bál l ont aw tà dôra a[t ôn 21 e† wtò gazofulákion plousíouw: 2 e d en dé tina kaì x} r a n penixràn bállousan \keî dúo leptá, 3 kaì eÂpen, &A l h y ô w légv ømîn, –ti = x}ra = ptvx| auth% pleîon pántvn ¡b a l en : 4 ßpantew gàr o˚toi \k toû perisseúontow a[toîw ¡b a l o n e† w tà dôra toû yeo û , auth% dè \k toû øster}matow a[têw ßpanta tòn bíon on$ eÂxen ¡balen. 5 Kaí tinvn legóntvn perì toû ¥eroû, –ti líyoiw kaloîw kaì ˙nay}masin kekósmhtai, eÂpen, 6 Taûta a$ yev r eî t e, \l eú s o n t a i =mérai \n a

20.42 ` ♦ — 21.3 = ptvx| auth% ♦ auth% = ptvx| 20.44 u¥òw a[toû ♦ a[toû u¥ów 21.4 ßpantew ♦ pántew 20.45 a[toû ♦ ˆa[toû˜ 21.4 toû yeoû ♦ — 20.47 l}contai ♦ l}mcontai 21.4 ßpanta ♦ pánta 21.1 tà dôra a[tôn e†w tò 21.8 oti$ ♦ — gazofulákion ♦ e†w tò 21.8 o{n ♦ — gazofulákion tà dôra a[tôn 21.10 \pì ¡ynow ♦ \p' ¡ynow 21.2 kaì ♦ — 21.11 katà tópouw kaì ♦ kaì katà 21.2 dúo leptá ♦ leptà dúo tópouw

179 21.12 - 21.28 KATA LOUKAN

kaì limoì kaì loimoì ¡sontai, fóbhtrá te kaì shmeîa ˙p' o[ranoû megála ¡stai. 12 Prò dè toútvn pántvn \pibaloûsin \f ' ømâw tàw xeî r a w a[tôn, kaì diQjousin, paradidóntew e†w sunagvgàw kaì fulakáw, ˙goménouw \pì basileîw kaì =gemónaw, £neken toû •nómatów mou. 13 &A p o b } s e t a i dè ømîn e†w martúrion. 14 Yésye o{n e†w tàw kardíaw ømôn m| promeletÅn ˙pologhyênai: 15 \g Wgàr dQsv ømîn stóma kaì sofían, " o[ dun}sontai ˙nteipeîn o[dè ˙ntistênai pántew o¥ ˙ntikeímenoi ømîn. 16 Paradoy}sesye dè kaì øpò gonévn kaì suggenôn kaì fílvn kaì ˙delfôn, kaì yanatQsousin \j ømôn. 17 Kaì ¡sesye misoúmenoi øpò pántvn dià tò ªnomá mou. 18 Kaì yrìj \k têw kefalêw ømôn o[ m| ˙pólhtai. 19 &E nt_ øpomon_ ømôn kt}sasye tàw cuxàw ømôn. 20 %O tan dèÊdhte kuklouménhn øpò stratopédvn t|n ^I er o u s a l } m , tóte gnôte –ti æggiken = \r}mvsiw a[têw. 21 Tóte o¥ \n t_ &IoudaíŸ feugétvsan e†w tà ªrh: kaì o¥ \n més ~a[têw \k xv r e í t v s a n : kaì o¥ \n taîw xQraiw m| e†serxés yv s a n e† w 22 plhrvyênai a[t}n. %O ti=mérai \kdik}sevw a˚taí e†sin, toû plhsyênai pánta tà gegramména. 23 O[aì dè taîw \n gastrì \xo ú s a i w kaì taîw yhlazoúsaiw \n \keínaiw taîw =méraiw: ¡stai gàr ˙nágkh megálh \pì têw gêw, kaì •rg| \n t! la! toút~. 24 Kaì pesoûntai stómati maxaíraw, kaì a†xmalvtisy}sontai e†w pánta tà ¡yn h :kaì ^Ierousal|m ¡stai patouménh øpò \yn ô n , ƒxri plhrvyôsin kairoì \yn ô n . 25 Kaì ¡stai shmeîa \n =lí~ kaì sel}n+ kaì ƒstroiw, kaì \pì têw gêw sunox| \yn ô n\n ˙poríŸ, “xoúshw yalásshw kaì sálou, 26 ˙pocuxóntvn ˙nyrQpv n˙pò fóbou kaì prosdokíaw tôn \perxoménvn t_ o†koumén+: a¥ gàr dunámeiw tôn o[ranôn saleuy}sontai. 27 Kaì tóte ªcontai tòn u¥òn toû ˙nyrQpou \rxómenon \n nefél+ metà dunámevw kaì dójhw pollêw. 28 &A r x o m é n v n dè

21.11 shmeîa ˙p' o[ranoû ♦ ˙p' ♦ ˙delfôn kaì suggenôn kaì o[ranoû shmeîa fílvn 21.12 sunagvgàw ♦ tàw sunagvgàw 21.20 t|n ♦ — 21.12 ˙goménouw ♦ ˙pagoménouw 21.23 dè ♦ — 21.13 dè ♦ — 21.23 \n t! ♦ t! 21.14 Yésye o{n e†w tàw kardíaw ♦ Yéte 21.24 maxaíraw ♦ maxaírhw o{n \n taîw kardíaiw 21.24 pánta tà ¡ynh ♦ tà ¡ynh pánta 21.15 ˙nteipeîn o[dè ˙ntistênai 21.24 ƒxri ♦ ƒxri o˚ pántew ♦ ˙ntistênai h( ˙nteipeîn 21.25 ¡stai ♦ ¡sontai ßpantew 21.25 “xoúshw ♦ æxouw 21.16 suggenôn kaì fílvn kaì ˙delfôn

180 KATA LOUKAN 21.29 - 22.8 toútvn gínesyai, ˙nakúcate kaì \párate tàw kefalàw ømôn: dióti \ggízei = ˙polútrvsiw ømôn. 29 Kaì eÂpen parabol|n a[toîw, *Idete t|n sukên kaì pánta tà déndra: 30 –tan probálvsin ædh, blépontew ˙f' e^autôn ginQskete –ti ædh \ggùw tò yér o w \s t í n . 31 Outvw% kaì ømeîw, –tan Êdhte taûta ginómena, ginQskete –ti \ggúw \stin = basileía toû yeo û . 32 &A m | n légv ømîn –ti o[ m| parély+ = geneà auth,% £vw ©n pánta génhtai. 33 ^O o[ranòw kaì = gê pareleúsontai, o¥ dè lógoi mou o[ m| parélyvsin. 34 Proséxet e dè e^autoîw, m}pote barhyôsin ømôn a¥ kardíai \n kraipál+ kaì méy+ kaì merímnaiw bivtikaîw, kaì a†fnídiow \f' ømâw \pist_ = =méra \keính: 35 qw pagìw gàr \p el eú s et a i \p ì pántaw toùw kayhménouw \pì prósvpon páshw têw gêw. 36 &A g r u p n e î t e o{n \n pantì kair! deómenoi, ®na katajivyête \kfugeîn pánta tà méllonta gínesyai, kaì stayênai ¡mprosyen toû u¥oû toû ˙nyrQpou. 37 )Hn dè tàw =méraw \n t! ¥er !didáskvn: tàw dè núktaw \j er x ó m e n o w h[lízeto e†w tò ªrow tò kaloúmenon &Elaiôn. 38 Kaì pâw ` laòw vryrizen* pròw a[tòn \n t! ¥er !˙koúein a[toû.

*Hggizen dè = e^or t |tôn ˙zúmvn, = legoménh Pásxa. 22 2 Ka ì \z } t o u n o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ grammateîw tò pôw ˙nélvsin a[tón: \foboûnto gàr tòn laón. 3 E†sêlyen dè Satanâw e†w &Ioúdan tòn \pikaloúmenon &I s k a r i Q t h n , ªnta \k toû ˙riymoû tôn dQdeka. 4 Kaì ˙pelyWn sunelálhsen toîw ˙rxiereûsin kaì strathgoîw tò pôw a[tòn parad! a[toîw. 5 Kaì \xá r h s a n , kaì sunéyen t o a[t! ˙rgúrion doûnai. 6 Kaì \jvmológhsen, kaì \z}tei e[kairían toû paradoûnai a[tòn a[toîw ƒter ªxlou. 7 )Hlyen dè = =méra tôn ˙zúmvn, \n" ¡dei yúesyai tò Pásxa. 8 Kaì ˙pésteilen Pét r o n kaì &Ivánnhn, e†pQn,

21.33 parélyvsin ♦ pareleúsontai 21.36 pánta ♦ taûta pánta 21.34 a†fnídiow \f' ømâw \pist_ ♦ 22.3 \pikaloúmenon ♦ kaloúmenon \pist_ \f' ømâw a†fnídiow 22.4 a[tòn parad! a[toîw ♦ a[toîw 21.35 gàr \peleúsetai ♦ parad! a[tón \peiseleúsetai gàr 22.6 a[toîw ƒter ªxlou ♦ ƒter ªxlou 21.36 o{n ♦ dè a[toîw 21.36 katajivyête ♦ katisxúshte 22.7 \n ♦ ˆ\n˜

181 22.9 - 22.25 KATA LOUKAN

Poreu yén t ew e^toimásate =mîn tò Pásxa, ®na fágvmen. 9 O¥ dè 10 e^toimásvmen e p o n a[t!, Poû yél ei w e^toimásomen; ^O dè eÂpen a[toîw, &I d o ú , e† s el yó n t v n ømôn e†w t|n pólin, sunant}sei ømîn ƒn yr v p o w kerámion udatow% bastázvn: ˙kolouy}sate a[t! e† wt|n o†kían o˚ e†sporeúetai. 11 Kaì \reîte t! o†kodespót+ têw o†kíaw, Lég eisoi ` didáskalow, Poû \stin tò katáluma, –pou tò Pásxa met àtôn mayhtôn mou fágv; 12 K˙keînow ømîn deíjei ˙nQgeon méga \strvménon: \keî e^toimásate. 13 &A p e l y ó n t e w dè e˚ron kayWw eÊrhken a[toîw: kaì =toímasan tò Pásxa. 14 Kaì –te \g én et o = vra,% ˙népesen, kaì o¥ dQdeka ˙póstoloi sùn a[t!. 15 Kaì eÂpen pròw a[toúw, &EpiyumíŸ \p eyú m h s atoûto tò Pásxa fageîn mey' ømôn prò toû me payeî n : 16 légv gàr ømîn –ti o[kéti o[ m| fágv \j a[toû, £vw –tou plhrvy_ \n t_ basileíŸ toû yeo û . 17 Kaì dejámenow pot}rion, e[xarist}saw eÂpen, Lábete toûto, kaì diamerísate e^autoîw: 18 légv gàr ømîn –ti o[ m| pív ˙pò toû gen}matow têw ˙mpélou, £vw –tou = basileía toû yeo û¡l y+ . 19 Kaì labWn ƒrton, e[xarist}saw ¡klasen, kaì ¡dvken a[toîw, lég v n , Toûtó \stin tò sômá mou, tò øpèr ømôn didómenon: toûto poieîte e†w t|n \m | n ˙námnhsin. 20 ^V s a ú t v w kaì tò pot}rion metà tò deipnêsai, légvn, Toûto tò pot}rion = kain| diay}kh \n t! a®matí mou, tò øpèr ømôn \kxunómenon. 21 Pl|n †doú, = xeì rtoû paradidóntow me met' \moû \pì têw trapézhw. 22 Kaì ` mèn u¥òw toû ˙nyrQpou poreúetai katà tò qrisménon: pl|n o[aì t! ˙nyrQp~ \keín~ di' o˚ paradídotai. 23 Kaì a[toì ærjanto suzhteîn pròw e^autoùw tò tíw ƒra eÊ h\j a[tôn ` toûto méllvn prássein. 24 &E g én et o dè kaì filoneikía \n a[toîw tò tíw a[tôn dokeî e n a i meízvn. 25 ^O dè eÂpen a[toîw, O¥ basileîw tôn \yn ô n kurieúousin a[tôn, kaì o¥ \jousiázontew a[tôn e[ergétai

22.9 eÂpon ♦ eÂpan 22.18 –ti ♦ ˆ–ti˜ 22.9 e^toimásomen ♦ e^toimásvmen 22.18 ˙pò ♦ ˙pò toû nûn ˙po 22.10 o˚ ♦ e†w ÷n 22.18 –tou ♦ o˚ 22.12 ˙nQgeon ♦ ˙nágaion 22.20 ^Vsaútvw kaì tò pot}rion ♦ Kaì 22.13 eÊrhken ♦ e†r}kei tò pot}rion qsaútvw 22.14 dQdeka ♦ — 22.20 \kxunómenon ♦ \kxunnómenon 22.16 o[kéti ♦ — 22.22 Kaì ` mèn u¥òw ♦ %O ti ` u¥òw mèn 22.16 \j a[toû ♦ a[tò 22.22 poreúetai katà tò qrisménon ♦ 22.17 e^autoîw ♦ e†w e^autoúw katà tò qrisménon poreúetai

182 KATA LOUKAN 22.26 - 22.42 kaloûntai. 26 ^U m eî w dè o[x outvw:% ˙ll' ` meízvn \n ømîn genésyv qw ` neQ t er o w: kaì ` =goúmenow qw ` diakonôn. 27 Tíw gàr meízvn, ` ˙nakeímenow h( ` diakonôn; O[xì ` ˙nakeímenow; &E g Wdé e†mi \n més ~ømôn qw ` diakonôn. 28 ^U m eî w dé \ste o¥ diamemenhkó t ew met' \moû \n toîw peirasmoîw mou: 29 k˙gW diatíyem a iømîn, kayWw diéyet ómoi ` pat}r mou, basileían, 30 ®na \syíhte kaì pínhte \pì têw trapézhw mou kaì kayísesye mou \n t_ basileíŸ mou \p ì yr ó n v n , krínontew tàw dQdeka fulàw toû &Isra}l. 31 EÂpen dè ` kúriow, Símvn, Símvn, †doú, ` Satanâw \j+t}sato ømâw, toû siniásai qw tòn sîton: 32 \g W dè \de}yhn perì soû, ®na m| \k l í p + = pístiw sou: kaì sú pote \pistrécaw st}rijon toùw \kleíp+ ˙d el f o ú w sou. 33 ^O dè eÂpen a[t!, Kúrie, met àsoû £toimów e† m i kaì e†w fulak|n kaì e† w yá n a t o n poreúesyai. 34 ^O dè e p en , Légv soi, Pétre, o[ m} fvn}s+ s}meron ˙léktvr, prìn h( trìw ˙parn}s+ m} e†dénai me. 35 Kaì eÂpen a[toîw, %Ote ˙pésteila ømâw ƒter balantíou kaì p}raw kaì øpodhmátvn, m} tinow øster}sate; O¥ dè eÂpon, O[yen ó w. 36 EÂpen o{n a[toîw, &Allà nûn ` ¡xv nbalántion ˙rátv, `moívw kaì p}ran: kaì ` m| ¡xv n ,pvl}sei tò ¥mátion a[toû, kaì ˙gorásei máxairan. 37 Légv gàr ømîn –ti ¡ti toûto tò gegramménon deî tel es yê n a i \n \moí, tò Kaì metà ˙nómvn \l o g í s yh : kaì gàr tà perì \moû télow ¡xei . 38 O¥ dè eÂpon, Kúrie, †doú, máxairai @de dúo. ^O dè eÂpen a[toîw, ^Ikanón \stin. 39 Ka ì \j el yW n \p o r eú yh katà tò ¡yo w e† w tò ªrow tôn &E l a i ô n : “koloúyhsan dè a[t! kaì o¥ mayhtaì a[toû. 40 Genómenow dè \p ìtoû tópou, eÂpen a[toîw, Proseúxes yem| e† s el yeî n e† w peirasmón. 41 Kaì a[tòw ˙pespásyh ˙p' a[tôn qseì líyou bol}n, kaì yeì wtà gónata proshúxet o , 42 légvn,

22.26 genésyv ♦ ginésyv 22.34 ˙parn}s+ m} e†dénai me ♦ me 22.27 e†mi \n més~ ømôn ♦ \n més~ ˙parn}s+ e†dénai ømôn e†mi 22.35 balantíou ♦ ballantíou 22.30 \syíhte ♦ ¡syhte 22.35 eÂpon ♦ eÂpan 22.30 mou ♦ mou \n t_ basileíŸ mou 22.36 o{n ♦ dè 22.30 kayísesye ♦ kay}sesye 22.36 balántion ♦ ballántion 22.30 krínontew tàw dQdeka fulàw ♦ 22.36 pvl}sei ♦ pvlhsátv tàw dQdeka fulàw krínontew 22.36 ˙gorásei ♦ ˙gorasátv 22.31 EÂpen dè ` kúriow ♦ — 22.37 ¡ti ♦ — 22.32 st}rijon ♦ st}rison 22.37 tà ♦ tò 22.34 o[ m} fvn}s+ ♦ o[ fvn}sei 22.38 eÂpon ♦ eÂpan 22.34 prìn h( ♦ £vw 22.39 a[toû ♦ —

183 22.43 - 22.57 KATA LOUKAN

Páter, e† boúlei, parenegkeîn tò pot}rion toûto ˙p' \moû: 43 ginésyv pl|n m| tò yél h m á mou, ˙llà tò sòn genésyv. *V f yh dè a[t! ƒggelow ˙p' o[ranoû \nisxúvn a[tón. 44 Kaì genómenow \n ˙gvníŸ, \ktenésteron proshúxet o . &E g én et o dè ` ¥drWw a[toû qseì yrómboi a®matow katabaínontew \pì t|n gên. 45 Kaì ˙nastàw ˙pò têw proseuxêw, \lyWn pròw toùw mayhtàw e˚ r ena[toùw koimvménouw ˙pò têw lúphw, 46 kaì eÂpen a[toîw, Tí kayeú d et e; &A n a s t á n t e w proseúxes ye, ®na m| e†sélyhte e†w peirasmón. 47 *E t idé a[toû laloûntow, †doú, ªxlow, kaì ` legómenow &I o ú d a w, e< w tôn dQdeka, pro}rxet o a[toúw, kaì æggisen t! &I h s o û filêsai a[tón. 48 ^O dè &Ihsoûw eÂpen a[t!, &Ioúda, fil}mati tòn u¥òn toû ˙nyrQpou paradídvw; 49 &I d ó n t ew dè o¥ perì a[tòn tò \sómenon eÂpon a[t!, Kúrie, e† patájomen \n maxaírŸ; 50 Kaì \pátajen e

22.42 parenegkeîn tò pot}rion toûto ♦ ˙rxierévw tòn doûlon parénegke toûto tò pot}rion 22.50 a[toû tò o{w ♦ tò o{w a[toû 22.42 genésyv ♦ ginésyv 22.51 a[toû ♦ — 22.43 *Vfyh ♦ ˆˆ*Vfyh 22.52 ` ♦ — 22.44 &Egéneto dè ♦ kaì \géneto 22.52 \jelhlúyate ♦ \j}lyate 22.44 gên ♦ gên˜˜ 22.53 ømôn \stìn ♦ \stìn ømôn 22.45 a[toùw koimvménouw ♦ 22.54 a[tòn e†w tòn oÂkon ♦ e†w t|n koimvménouw a[toùw o†kían 22.47 dé ♦ — 22.55 ^Acántvn ♦ Periacántvn 22.48 ^O dè &Ihsoûw ♦ &Ihsoûw dè 22.55 a[tôn \káyhto ♦ \káyhto 22.49 eÂpon a[t! ♦ eÂpan 22.55 \n més~ a[tôn ♦ mésow a[tôn 22.49 maxaírŸ ♦ maxaír+ 22.57 “rn}sato a[tón ♦ “rn}sato 22.50 tòn doûlon toû ˙rxierévw ♦ toû

184 KATA LOUKAN 22.58 - 23.2

Gúnai, o[k oÂda a[tón. 58 Kaì metà braxù £terow †dWn a[tòn ¡f h , Kaì sù \j a[tôn eÂ. ^O dè Pét r o w eÊ p en , *A n y r v p e , o[k e† m í . 59 Kaì diastáshw qseì vraw% miâw, ƒllow tiw diïsxurízeto, légvn, &Ep' ˙lhyeí a wkaì o˚tow met' a[toû ‘n: kaì gàr Galilaîów \stin. 60 EÂpen dè ` Pét r o w, *A n y r v p e , o[k oÂda o$ légeiw. Kaì paraxrêma, ¡ti laloûntow a[toû, \fQnhsen ˙léktvr. 61 Kaì strafeìw ` kúriow \néblecen t! Pét r ~ .Kaì øpemn}syh ` Pét r o wtoû lógou toû kuríou, qw eÂpen a[t! –ti Prìn ˙léktora fvnêsai, ˙parn}s+ me tríw. 62 Kaì \jelyWn ¡jv ` Pétrow ¡klausen pikrôw. 63 Kaì o¥ ƒndrew o¥ sunéxo n t ew tòn &Ihsoûn \népaizon a[t!, déront ew. 64 Kaì perikalúcantew a[tón, ¡tupton a[toû tò prósvpon ,kaì \phrQtvn a[tón, légontew, Prof}teuson: tíw \s t i n ` paísaw se; 65 Kaì £tera pollà blasfhmoûntew ¡legon e†w a[tón. 66 Kaì qw \géneto =méra, sun}xyh tò presbutérion toû laoû, ˙rxiereîw kaì grammateîw, kaì ˙n}gagon a[tòn e†w tò sunédrion a[tôn, légontew, 67 E† sù e ` xristów, e†pè =mîn. EÂpen dè a[toîw, &Eàn ømîn eÊpv, o[ m| pisteúshte: 68 \à n dè kaì \rvt}sv, o[ m| ˙pokriyêté moi, h( ˙polúshte. 69 &A p ò toû nûn ¡stai ` u¥òw toû ˙nyrQpou kay}menow \k dej i ô ntêw dunámevw toû yeo û . 70 EÂpon dè pántew, Sù o{n e ` u¥òw toû yeo û ;^O dè pròw a[toùw ¡fh, ^Umeîw légete –ti \gQ e†mi. 71 O¥ dè e p o n , Tí ¡ti xreían ¡xo m en marturíaw; A[toì gàr “koúsamen ˙pò toû stómatow a[toû.

Kaì ˙nastàn ßpan tò plêyow a[tôn, ægagon a[tòn \pì 23 tòn Piláton. 2 *H r j a n t o dè kathgoreîn a[toû, légo n t ew, Toûton euromen% diastréfonta tò ¡yn o w,kaì kvlúonta Kaísari fórouw didónai, légonta e^autòn xristòn

22.57 Gúnai o[k oÂda a[tón ♦ O[k oÂda 22.68 kaì ♦ — a[tón gúnai 22.68 moi h( ˙polúshte ♦ — 22.58 eÊpen ♦ ¡fh 22.69 ¡stai ♦ dè ¡stai 22.61 lógou ♦ ]}matow 22.70 EÂpon ♦ EÂpan 22.61 ˙parn}s+ ♦ s}meron ˙parn}s+ 22.71 eÂpon ♦ eÂpan 22.62 ` Pétrow ♦ — 22.71 xreían ¡xomen marturíaw ♦ 22.63 tòn &Ihsoûn ♦ a[tòn ¡xomen marturíaw xreían 22.64 ¡tupton a[toû tò prósvpon kaì 23.2 euromen% ♦ euramen% \phrQtvn a[tón ♦ \phrQtvn 23.2 ¡ynow ♦ ¡ynow =môn 22.66 ˙rxiereîw ♦ ˙rxiereîw te 23.2 Kaísari fórouw ♦ fórouw 22.66 ˙n}gagon ♦ ˙p}gagon Kaísari 22.67 e†pè ♦ e†pòn 23.2 légonta ♦ kaì légonta

185 23.3 - 23.19 KATA LOUKAN

ba s i l éa e n a i . 3 ^O dè Pilátow \phrQthsen a[tón, légvn, Sù e ` basileùw tôn &Ioudaívn; ^O dè ˙pokriyeì wa[t! ¡fh, Sù légeiw. 4 ^O dè Pilátow eÂpen pròw toùw ˙rxiereîw kaì toùw ªxlo u w,O[dèn eørískv aÊtion \n t! ˙nyrQp~ toút~. 5 O¥ dè \p í s xu o n , légontew –ti &Anaseíei tòn laón, didáskvn kay' –lh wtêw &Ioudaíaw, ˙rjámenow ˙pò têw Galilaíaw £vw @de. 6 Pilátow dè ˙koúsaw Galilaían \p h r Q t h s en e† ` ƒnyrvpow Galilaîów \stin. 7 Kaì \pignoùw –ti \k têw \jousíaw ^Hrœdou \s t í n ,˙népemcen a[tòn pròw ^Hrœdhn, ªnta kaì a[tòn \n ^Ierosolúmoiw \n taútaiw taîw =méraiw. 8 ^O dè ^Hrœdhw †dWn tòn &I h s o û n \xá r h lían: ‘n gàr yél v n \j ¥kanoû †deîn a[tón, dià tò ˙koúein pollà perì a[toû: kaì ælpizén ti shmeîon †deîn øp' a[toû ginómenon. 9 &E p h r Q t a dè a[tòn \n lógoiw ¥kanoîw: a[tòw dè o[dèn ˙pekrínato a[t!. 10 E¥st}keisan dè o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ grammateîw, e[tónvw kathgoroûntew a[toû. 11 &E j o u yen } s a w dè a[tòn ` ^Hrœdhw sùn toîw strateúmasin a[toû, kaì \mpaíjaw, per i b a l W n a[tòn \s yê t a lamprán, ˙népemcen a[tòn t! Pilát~. 12 &E g én o n t o dè fíloi – te Pilátow kaì ` ^Hrœdhw \n a[t_ t_ =mérŸ met' ˙ll}lvn: proüpêrxon gàr \n ¡xyrŸ ªntew pròw e^autoúw. 13 Pilátow dè sugkalesámenow toùw ˙rxiereîw kaì toùw ƒrxontaw kaì tòn laón, 14 e p en pròw a[toúw, Proshnégkaté moi tòn ƒnyrvpon toûton, qw ˙postréfonta tòn laón: kaì †doú, \gW \nQpion ømôn ˙nakrínaw o[dèn e˚ron \n t! ˙nyrQp~ toút~ aÊtion @n kathgoreîte kat' a[toû: 15 ˙ll' o[dè ^H r œ d h w:˙népemca gàr ømâw pròw a[tón, kaì †doú, o[dèn ƒjion yanátou \stìn pepragménon a[t!. 16 Paideúsaw o{n a[tòn ˙polúsv. 17 &A n á g k h n dé eÂxen ˙polúein a[toîw katà e^ort|n £na. 18 &A n é k r a j a n dè pamplhyeí , légontew, AÂre toûton, ˙póluson dè =mîn Barabbân: 19 –stiw ‘n dià stásin tinà genoménhn \n t_ pólei kaì fónon beblhménow e†w fulak}n.

23.3 \phrQthsen ♦ “rQthsen 23.12 e^autoúw ♦ a[toúw 23.5 ˙rjámenow ♦ kaì ˙rjámenow 23.14 o[dèn ♦ o[yèn 23.6 Galilaían ♦ — 23.15 ˙népemca gàr ømâw pròw a[tón ♦ 23.8 yélvn \j ¥kanoû ♦ \j ¥kanôn ˙népemcen gàr a[tòn pròw =mâw xrónvn yélvn 23.17 — 23.8 pollà ♦ — 23.18 &Anékrajan ♦ &Anékragon 23.11 ` ♦ ˆkaì˜ ` 23.18 Barabbân ♦ tòn Barabbân 23.11 a[tòn \syêta ♦ \syêta 23.19 beblhménow e†w fulak}n ♦ 23.12 Pilátow kaì ` ^Hrœdhw ♦ blhyeìw \n t_ fulak_ ^Hrœdhw kaì ` Pilâtow 186 KATA LOUKAN 23.20 - 23.35

20 Pálin o{n ` Pilátow prosefQnhsen, yél v n ˙polûsai tòn &I h s o û n . 21 O¥ dè \pefQnoun, légontew, Staúrvson, staúrvson a[tó n . 22 ^O dè tríton eÂpen pròw a[toúw, Tí gàr kakòn \p o í h s en o˚tow; O[dèn aÊtion yanátou e˚ron \n a[t!: paideúsaw o{n a[tòn ˙polúsv. 23 O¥ dè \pékeinto fvnaîw meg á l a i w, a†toúmenoi a[tòn staurvyênai: kaì katísxuon a¥ fvna ìa[tôn kaì tôn ˙rxierévn. 24 ^O dè Pilátow \pékrinen genésyai tò aÊthma a[tôn. 25 &A p é l u s e n dè tòn dià stásin kaì fónon beblhménon e†w t|n fulak}n, on$ +toûnto:& tòn dè &Ihsoûn parédvken t! yel}mati a[tôn. 26 Kaì qw ˙p}gagon a[tón, \pilabómenoi Símvnów tinow Kurhnaíou \rxoménou ˙p' ˙groû, \péyh k a na[t! tòn staurón, férein ªpisyen toû &Ihsoû. 27 &H k o l o ú yei dè a[t! polù plêyow toû laoû, kaì gunaikôn a$i kaì \kóptonto kaì \yr } n o u n a[tón. 28 Strafeìw dè pròw a[tàw ` &I h s o û w e p en , Yugatérew ^Ierousal}m, m| klaíete \p' \m é,pl|n \f' e^autàw klaíete kaì \pì tà tékna ømôn. 29 %O ti †doú, ¡rxontai =mérai \n a

23.20 o{n ♦ dè 23.27 kaì \kóptonto ♦ \kóptonto 23.20 prosefQnhsen ♦ prosefQnhsen 23.28 ` ♦ ˆ`˜ a[toîw 23.29 koilíai a$i o[k ♦ a¥ koilíai a$i o[k 23.21 Staúrvson staúrvson ♦ 23.29 \y}lasan ♦ ¡yrecan Staúrou staúrou 23.32 dúo kakoûrgoi ♦ kakoûrgoi dúo 23.23 kaì tôn ˙rxierévn ♦ — 23.33 ˙pêlyon ♦ ‘lyon 23.24 ^O dè ♦ Kaì 23.34 ^O ♦ ˆˆ^O 23.25 t|n ♦ — 23.34 poioûsin ♦ poioûsin˜˜ 23.26 Símvnów tinow Kurhnaíou 23.34 klêron ♦ kl}rouw \rxoménou ♦ Símvná tina 23.35 sùn a[toîw ♦ — Kurhnaîon \rxómenon 187 23.36 - 23.49 KATA LOUKAN

*A l l o u w ¡s v s en , svsátv e^autón, e† o˚tów \stin ` xristów, ` toû yeo û \k l ek t ó w. 36 &E n ép a i z o n dè a[t! kaì o¥ stratiôtai, proserxómenoi kaì ªjow prosférontew a[t!, 37 kaì légontew, E† sù e ` basileùw tôn &Ioudaívn, sôson seautón. 38 )Hn dè kaì \pigraf| gegramménh \p' a[t! grámmasin ^Ellhnikoîw kaì ^R v m a ï k o î w kaì ^Ebraïkoîw, O˚tów \stin ` basileùw tôn &Ioudaívn. 39 E

23.35 ` toû yeoû ♦ toû yeoû ` 23.43 ` &Ihsoûw ♦ — 23.36 &Enépaizon ♦ &Enépaijan 23.43 légv soi ♦ soi légv 23.36 kaì ªjow ♦ ªjow 23.44 )Hn dè ♦ Kaì ‘n ædh 23.38 gegramménh ♦ — 23.45 Kaì \skotísyh ` hliow% ♦ Toû 23.38 grámmasin ^Ellhnikoîw kaì =líou \klipóntow ^Rvmaïkoîw kaì ^Ebraïkoîw O˚tów 23.45 kaì \sxísyh ♦ \sxísyh dè \stin ♦ — 23.46 paray}somai ♦ paratíyemai 23.38 &Ioudaívn ♦ &Ioudaívn o˚tow 23.46 kaì taûta ♦ toûto dè 23.39 E† sù ♦ O[xì sù 23.47 e^katóntarxow ♦ e^katontárxhw 23.40 \petíma a[t! légvn ♦ \pitimôn 23.47 \dójasen ♦ \dójazen a[t! ¡fh 23.48 yevroûntew ♦ yevr}santew 23.42 tŒ &Ihsoû Mn}syhtí ♦ &Ihsoû 23.48 e^autôn ♦ — mn}syhtí 23.49 a[toû ♦ a[t! ˙pò 23.42 kúrie ♦ — 23.49 sunakolouy}sasai ♦ 23.42 \n t+ basileíŸ ♦ e†w t|n sunakolouyoûsai basileían

188 KATA LOUKAN 23.50 - 24.10

50 Kaì †doú, ˙n|r •nómati &Ivs}f, bouleut|w øpárxvn, ˙n|r ˙gayòw kaì díkaiow — 51 o˚tow o[k ‘n sugkatateyei m én o w t_ boul_ kaì t_ prájei a[tôn — ˙pò &A r i m a y a í a w pólevw tôn &Ioudaívn, ow$ kaì prosedéxet okaì a[tòw t|n basileían toû yeo û : 52 o˚tow proselyWn t! Pilát~ +t}sato& tò sôma toû &Ihsoû. 53 Kaì kayel W n a[tò \netúlijen a[tò sindóni, kaì ¡yh k ena[tò \n mn}mati lajeut!, o˚ o[k ‘n o[d ép v o[deìw keímenow. 54 Kaì =méra ‘n Paraskeu}, sábbaton \péfvsken. 55 Katakolouy}sasai dè gunaîkew, a®tinew ‘san sunelhluyuîai a[t! \k têw Galilaíaw, \yeá s a n t o tò mnhmeîon, kaì qw \téyh tò sôma a[toû. 56 ^U p o s t r éc a s a i dè =toímasan ˙rQmata kaì múra. Kaì tò mèn sábbaton =súxasan katà t|n \ntol}n.

T_ dè miÅ tôn sab b át vn, ªr yr ou bayéow, ‘lyon \pì bayévw 24 tò mnêma, férousai a$ =toímasan ˙rQmata, kaí tinew sùn a[taîw. 2 e˚ r o ndè tòn líyon ˙pokekulisménon ˙pò toû mnhmeíou. 3 Kaì e†selyoûsai o[x e˚ron tò sôma toû kuríou &I h s o û . 4 Kaì \géneto \n t! diaporeîsyai a[tàw perì toútou, kaì †doú, ƒndrew dúo \pésthsan a[taîw \n \sy}sesin ˙straptoúsaiw: 5 &E m f ó b v n dè genoménvn a[tôn, kaì klinousôn tò prósvpon e†w t|n gên, eÂpon pròw a[táw, Tí zhteîte tòn zônta metà tôn nekrôn; 6 O[k ¡stin @de, ˙ll' “géryh: mn}syhte qw \lálhsen ømîn, ¡ti çn \n t_ GalilaíŸ, 7 légvn –ti deî tòn u¥òn toû ˙nyrQpou paradoyênai e†w xeî r a w ˙nyrQpvn a^ martvlôn, kaì staurvyênai, kaì t_ trít+ =mérŸ ˙nastênai. 8 Kaì \mn}syhsan tôn ]hmátvn a[toû, 9 kaì øpostrécasai ˙pò toû mnhmeíou, ˙p}ggeilan taûta pánta toîw £ndeka kaì pâsin toîw loipoîw. 10 )Hsan dè = Magdalhn| María kaì &Ivánna kaì María &I a k Q b o u , kaì a¥ loipaì sùn = &IakQbou

23.50 øpárxvn ♦ øpárxvn ˆkaì˜ 24.1 kaí tinew sùn a[taîw ♦ — 23.51 kaì prosedéxeto kaì a[tòw ♦ 24.3 Kaì e†selyoûsai ♦ E†selyoûsai prosedéxeto dè 23.53 kayelWn a[tò ♦ kayelWn 24.4 diaporeîsyai ♦ ˙poreîsyai 23.53 a[tò \n ♦ a[tòn \n 24.4 \sy}sesin ˙straptoúsaiw ♦ 23.53 o[dépv o[deìw ♦ o[deìw o·pv \syêti ˙straptoús+ 23.54 Paraskeu} ♦ Paraskeuêw kaì 24.5 tò prósvpon ♦ tà prósvpa 23.55 gunaîkew ♦ a¥ gunaîkew 24.5 eÂpon ♦ eÂpan 23.55 a[t! \k têw Galilaíaw ♦ \k têw 24.6 ˙ll' ♦ ˙llà Galilaíaw a[t! 24.7 –ti deî tòn u¥òn toû ˙nyrQpou ♦ 24.1 bayéow ‘lyon \pì tò mnêma ♦ tòn u¥òn toû ˙nyrQpou –ti deî bayévw \pì tò mnêma ‘lyon 24.10 &IakQbou ♦ = &IakQbou

189 24.11 - 24.26 KATA LOUKAN

a[taîw, a$i ¡legon pròw toùw ˙postólouw taûta. 11 Kaì \f á n h s a n \n Q p i o n a[tôn qseì lêrow tà ]}mata a[tôn, kaì “pís t o u n a[taîw. 12 ^O dè Pét r o w ˙nastàw ¡dramen \pì tò mnhmeîon, kaì parakúcaw blépei tà •yó n i akeímena móna: kaì ˙pêlyen pròw e^autòn yaumázvn tò gegonów. 13 Kaì †doú, dúo \j a[tôn ‘san poreuómenoi \n a[t_ t_ =mérŸ e†w kQmhn ˙péxo u s a n stadíouw e^j}konta ˙pò ^I er o u s a l } m , " ªnoma &Emmaoúw. 14 Kaì a[toì qmíloun pròw ˙ll}lou wperì pántvn tôn sumbebhkótvn toútvn. 15 Kaì \g én et o \n t! `mileîn a[toùw kaì suzhteîn, kaì a[tòw ` &I h s o û w \g g í s a w suneporeúeto a[toîw. 16 O¥ dè •fyalmoì a[tôn \k r a t o û n t o toû m| \pignônai a[tón. 17 EÂpen dè pròw a[toúw, Tínew o¥ lógoi o˚toi o¬w ˙ntibállete pròw ˙ll}louw peripatoûntew, kaì \ste skuyrvpoí; 18 &A p o k r i y e ì w dè ` e< w, > ªnoma Kleopâw, eÂpen pròw a[tón, Sù mónow paroikeîw ^I er o u s a l } m , kaì o[k ¡gnvw tà genómena \n a[t_ \n taîw =méraiw taútaiw; 19 Kaì eÂpen a[toîw, Poîa; O¥ dè eÂpon a[t!, Tà perì &Ihsoû toû Nazvraíou, ow$ \géneto ˙n|r prof}thw dunatòw \n ¡rg~ kaì lóg~ \nantíon toû yeo ûkaì pantòw toû laoû: 20 –pvw te parédvkan a[tòn o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ ƒrxontew =môn e†w kríma yanátou, kaì \staúrvsan a[tón. 21 ^H m eî w dè “lpízomen –ti a[tów \stin ` méllvn lutroûsyai tòn &Isra}l. &Allá ge sùn pâsin toútoiw tríthn taúthn =méran ƒgei s}meron ˙f' o˚ taûta \géneto. 22 &A l l à kaì gunaîkéw tinew \j =môn \jésthsan =mâw, gen ó m en a iªryriai \pì tò mnhmeîon: 23 ka ìm| eøroûsai tò sôma a[toû, ‘lyon légousai kaì •ptasían ˙ggélvn e^vrakénai, o$i lég o u s i n a[tòn z_n. 24 Kaì ˙pêlyón tinew tôn sùn =mîn \pì tò mnhmeîon, kaì e˚ron outvw% kayWw kaì a¥ gunaîkew eÂpon: a[tòn dè o[k eÂdon. 25 Kaì a[tòw e p enpròw a[toúw, )V ˙nóhtoi kaì bradeîw t_ kardíŸ toû pisteúein \pì pâsin o

24.10 a$i ¡legon ♦ ¡legon 24.17 \ste ♦ \stáyhsan 24.11 a[tôn kaì ♦ taûta kaì 24.18 ` e ªnoma ♦ e

190 KATA LOUKAN 24.27 - 24.44

27 Kaì ˙rjámenow ˙pò Mvsévw kaì ˙pò pántvn tôn profhtôn, dihrm}neuen a[toîw \n pásaiw taîw grafaîw tà perì e^autoû. 28 Kaì æggisan e† wt|n kQmhn o˚ \poreúonto: kaì a[tòw prosepoieîto porrvtérv poreúesyai. 29 Kaì parebiásanto a[tón, légontew, Meî n o nmey' =môn, –ti pròw e^spéran \stín, kaì kékliken = =méra. Kaì e† s ê l yen toû meînai sùn a[toîw. 30 Kaì \géneto \n t! katakliyênai a[tòn met' a[tôn, labWn tòn ƒrton e[ l ó g h s en , kaì klásaw \pedídou a[toîw. 31 A[tôn dè dihnoíxyh s a n o¥ •fyalmoí, kaì \pégnvsan a[tón: kaì a[tòw ƒf a n t o w \g én et o ˙p' a[tôn. 32 Kaì eÂpon pròw ˙ll}louw, O[xì = kardía =môn kaioménh ‘n \n =mîn, qw \lálei =mîn \n t_ `d!, kaì qw di}noigen =mîn tàw grafáw; 33 Kaì ˙nastántew a[t_ t_ vrŸ% øpéstrecan e†w ^Ierousal}m, kaì e˚ron sunhyroisménouw toùw £ndeka kaì toùw sùn a[toîw, 34 légontaw –ti &Hgéryh ` kúriow ªntvw, kaì vfyh* Símvni. 35 Kaì a[toì \jhgoûnto tà \n t_ `d!, kaì qw \gnQsyh a[toîw \n t_ klásei toû ƒrtou. 36 Taûta dè a[tôn laloúntvn, a[tòw ` &Ihsoûw ¡sth \n més~ a[tôn, kaì légei a[toîw, E†r}nh ømîn. 37 Ptohyén t ew dè kaì ¡mfoboi genómenoi \dókoun pneûma yev r eî n . 38 Kaì eÂpen a[toîw, Tí tet a r a g m én o i \s t é, kaì dià tí dialogismoì ˙nabaínousi n\n taîw kardíaiw ømôn; 39 *I d et e tàw xeî r á w mou kaì toùw pódaw mou, –ti a[tòw \gQ e†mi: chlaf}saté me kaì Êdete, –ti pneûma sárka kaì •stéa o[k ¡xei ,kayWw \mè yev r eî t e ¡xo n t a . 40 Kaì toûto e†pWn \pédeijen a[toîw tàw xeî r a w kaì toùw pódaw. 41 *E t idè ˙pistoúntvn a[tôn ˙pò têw xa r â w kaì yaumazóntvn, eÂpen a[toîw, *Exet é ti brQsimon \n yá d e; 42 O¥ dè \pédvkan a[t! †xyú o w•ptoû mérow, kaì ˙pò melissíou khríou. 43 Kaì labWn \nQpion a[tôn ¡fagen. 44 EÂpen dè a[toîw, O˚toi o¥ lógoi, o¬w \lálhsa pròw ømâw ¡t içn sùn ømîn, –ti deî plhrvyênai pánta tà gegramména \n

24.27 Mvsévw ♦ Mvüsévw 24.34 &Hgéryh ` kúriow ªntvw ♦ ªntvw 24.27 dihrm}neuen ♦ dierm}neusen “géryh ` kúriow 24.28 prosepoieîto porrvtérv ♦ 24.36 ` &Ihsoûw ♦ — prosepoi}sato porrQteron 24.38 taîw kardíaiw ♦ t_ kardíŸ 24.29 = ♦ ædh = 24.39 a[tòw \gQ e†mi ♦ \gQ e†mi a[tów 24.32 eÂpon ♦ eÂpan 24.40 \pédeijen ♦ ¡deijen 24.32 \n =mîn ♦ ˆ\n =mîn˜ 24.42 kaì ˙pò melissíou khríou ♦ — 24.32 kaì qw ♦ qw 24.44 a[toîw ♦ pròw a[toúw 24.33 sunhyroisménouw ♦ 24.44 lógoi ♦ lógoi mou “yroisménouw

191 24.45 - 24.53 KATA LOUKAN

t! nóm~ Mvsévw kaì prof}taiw kaì calmoîw perì \moû. 45 Tóte di}noijen a[tôn tòn noûn, toû suniénai tàw grafáw: 46 kaì eÂpen a[toîw –ti Outvw% gégraptai, kaì outvw% ¡dei payeî n tòn xristón, kaì ˙nastênai \k nek r ô nt_ trít+ =mérŸ, 47 kaì khruxyê n a i\p ìt! •nómati a[toû metánoian kaì ƒfesin a^ martiôn e†w pánta tà ¡yn h ,˙rjámenon ˙pò ^Ierousal}m. 48 ^U m eî w dé \ste márturew toútvn. 49 Kaì †doú, \gW ˙postéllv t|n \paggelían toû patrów mou \f' ømâw: ømeîw dè kayísate \n t_ pólei ^Ierousal}m, £vw o˚ \ndúshsye dúnamin \j ucouw.% 50 &E j } g a g en dè a[toùw ¡jv £vw e†w Bhyanían: kaì \páraw tà w xeî r a w a[toû e[lóghsen a[toúw. 51 Kaì \géneto \n t! e[ l o g e î n a[tòn a[toúw, diésth ˙p' a[tôn, kaì ˙neféreto e†w tòn o[ranón. 52 Kaì a[toì proskun}santew a[tón, øpéstrecan e†w ^Ierousal|m metà xarâw megálhw: 53 kaì ‘san dià pantòw \n t! ¥er ! , a†noûntew kaì e[logoûntew tòn yeó n . &Am}n.

24.44 Mvsévw kaì ♦ Mvüsévw kaì toîw 24.49 ^Ierousal}m ♦ — 24.46 kaì outvw% ¡dei ♦ — 24.49 dúnamin \j ucouw% ♦ \j ucouw% 24.47 kaì ƒfesin ♦ e†w ƒfesin dúnamin 24.47 ˙rjámenon ♦ ˙rjámenoi 24.50 ¡jv £vw e†w ♦ ˆ¡jv˜ £vw pròw 24.48 dé \ste ♦ — 24.53 a†noûntew kaì ♦ — 24.49 †doú ♦ ˆ†doù˜ 24.53 &Am}n ♦ —

192 KATA IVANNHN

n ˙rx_ ‘n ` lógow, kaì ` lógow ‘n pròw tòn yeón, kaì yeòw &E ‘n ` lógow. 2 O˚tow ‘n \n ˙rx_ pròw tòn yeó n . 3 Pánta di' a[toû \g én et o ,kaì xvrìw a[toû \géneto o[dè £n o$ gég o n en . 4 &E na[t! zv| ‘n, kaì = zv| ‘n tò fôw tôn ˙nyrQpvn, 5 kaì tò fôw \n t_ skotíŸ faínei, kaì = skotía a[tò o[ katélaben. 6 &E g én et o ƒnyrvpow ˙pestalménow parà yeo û , ªnoma a[t! &I v á n n h w. 7 O˚tow ‘lyen e†w marturían, ®na martur}s+ perì toû fvtów, ®na pántew pisteúsvsin di' a[toû. 8 O[k ‘n \keînow tò fôw, ˙ll' ®na martur}s+ perì toû fvtów. 9 )Hn tò fôw tò ˙lhyinón, o$ fvtízei pánta ƒnyrvpon \rxómenon e†w tòn kósmon. 10 &E nt! kósm~ ‘n, kaì ` kósmow di' a[toû \géneto, kaì ` kósmow a[tòn o[k ¡gnv. 11 E†w tà Êdia ‘lyen ,kaì o¥ Êdioi a[tòn o[ parélabon. 12 %O soi dè ¡labon a[tón, ¡dvkena[toîw \j o u s í a n tékna yeo û genésyai, toîw pisteúousin e†w tò ªnoma a[toû: 13 o$i o[k \j a¥mátvn, o[dè \k yel } m a t o w sarków, o[dè \k yel}matow ˙ndrów, ˙ll' \k yeo û \g en n } yh s a n . 14 Kaì ` lógow sàrj \g én et o , kaì \sk}nvsen \n =mîn — kaì \yea s á m eya t|n dójan a[toû, dójan qw monogenoûw parà patrów — pl}rhw xá r i t o w kaì ˙lhyeí a w. 15 &I v á n n h w martureî per ì a[toû, kaì kékragen lég v n , O˚tow ‘n on$ eÂpon, ^O •písv mou \rxómenow ¡m p r o s yén mou gégonen: –ti prôtów mou ‘n. 16 Kaì \k toû plhrQmatow a[toû =meîw pántew \lábomen, kaì xárin ˙ntì xá r i t o w. 17 %O ti` nómow dià Mvsévw \dóyh, = xáriw kaì = ˙l}yei adià &Ihsoû xristoû \géneto. 18 Yeòn o[deìw e^Qraken pQpote: ` monogen|w u¥ów,` çne†w tòn kólpon toû patrów, \keînow \jhg}sato. 19 Kaì auth% \stìn = marturía toû &Ivánnou, –te ˙pésteilan o¥ &Ioudaîoi \j ^Ierosolúmvn ¥ereîw kaì Leufitaw ®na \r v t } s v s i n a[tón, Sù tíw eÂ; 20 Kaì qmológhsen, kaì o[k “rn}sato :kaì qmológhsen –ti O[k e†mì \gW ` xristów. 21 Kaì “rQthsan a[tón, Tí o{n; &Hlíaw e sú; Kaì légei, O[k e†mí. ^O

1.16 Kaì \k ♦ %O ti \k 1.19 o¥ ♦ ˆpròw a[tòn˜ o¥ 1.17 Mvsévw ♦ Mvüsévw 1.20 O[k e†mì \gW ♦ &EgW o[k e†mì 1.18 ` monogen|w u¥ów ♦ monogen|w 1.21 &Hlíaw e sú ♦ Sú &Hlíaw e yeòw 193 1.22 - 1.39 KATA IVANNHN

prof}thw e sú; Kaì ˙pekríyh, O·. 22 EÂpon o{n a[t!, Tíw eÂ; %I n a ˙pókrisin dômen toîw pémcasin =mâw. Tí lég ei w perì seautoû; 23 *E f h , &E g W fvn| boôntow \n t_ \r}m~, E[yúnate t|n `dòn kuríou, kayWw eÂpen &Hsafiaw ` prof}thw. 24 Kaì o¥ ˙pestalméno i‘san \k tôn Farisaívn. 25 Kaì “rQthsan a[tón, kaì e p o n a[t!, Tí o{n baptízeiw, e† sù o[k e ` xristów, o· t e &H l í a w, o·te ` prof}thw; 26 &A p e k r í y h a[toîw ` &Ivánnhw légvn, &EgW baptízv \n udati:% mésow dè ømôn £sthken on$ ømeîw o[k oÊdate. 27 A[tów \stin ` •písv mou \rxómenow, ow$ ¡m p r o s yé nmou gégonen: o˚ \gW o[k e†mì ƒjiow ®na lúsv a[toû tòn ¥mánta toû øpod}matow. 28 Taûta \n BhyaníŸ \géneto péran toû &Iordánou, –pou ‘n &Ivánnhw baptízvn. 29 blépei` T_ \paúrion blépei tòn &Ihsoûn \rxómenon pròw a[tón, &Ivánnhw kaì légei, *Ide ` ˙mnòw toû yeo û ,` aÊrvn t|n a^ martían toû kósmou. 30 O˚tów \stin perì o˚ \gW eÂpon, &Opísv mou ¡rxet a i ˙n|r ow$ ¡mprosyén mou gégonen, –ti prôtów mou ‘n. 31 K˙gW o[k Ædein a[tón: ˙ll' ®na fanervy_ t! &Isra}l, dià toûto ‘lyon \gW \n t! udati% baptízvn. 32 Kaì \martúrhsen &Ivánnhw qw légvn –ti Teyéa m a i tò pneûma katabaînon qseì per i s t er à n \j o[ranoû, kaì ¡meinen \p' a[tón. 33 K˙gW o[k Ædein a[tón: ˙ll' ` pémcaw me baptízein \n udati,% \keînów moi eÂpen, &Ef' on$ ©n Êd+w tò pneûma katabaînon kaì ménon \p' a[tón, o˚tów \s t i n ` baptízvn \n pneúmati a^ gí~. 34 K˙gW e^Qraka, kaì memartúrhka –ti o˚tów \stin ` u¥òw toû yeoû. 35 T_ \paúrion pálin e¥st}kei ` &Ivánnhw, kaì \k tôn mayhtôn a[toû dúo: 36 kaì \mblécaw t! &I h s o û peripatoûnti, légei, *Ide ` ˙mnòw toû yeo û . 37 Kaì ækousan a[toû o¥ dúo mayhtaì laloûntow, kaì “koloúyhsan t! &Ihsoû. 38 Strafeìw dè ` &Ihsoûw kaì yea s á m en o w a[toùw ˙kolouyoûntaw, lég ei a[toîw, Tí zhteîte; O¥ dè eÂpon a[t!, ^Rabbí — o$ lég et a i e^rmhn eu ó m en o n , Didáskale — poû méneiw; 39 Légei a[toîw,

1.22 EÂpon ♦ EÂpan 1.28 &Ivánnhw ♦ ` &Ivánnhw 1.24 o¥ ♦ — 1.30 perì ♦ øpèr 1.25 eÂpon ♦ eÂpan 1.31 t! udati% ♦ udati% 1.25 o·te &Hlíaw o·te ♦ o[dè &Hlíaw 1.32 qseì ♦ qw o[dè 1.37 a[toû o¥ dúo mayhtaì ♦ o¥ dúo 1.26 dè ♦ — mayhtaì a[toû 1.27 A[tów \stin ♦ — 1.38 eÂpon ♦ eÂpan 1.27 ow$ ¡mprosyén mou gégonen ♦ — 1.38 e^rmhneuómenon ♦ 1.27 \gW o[k e†mì ♦ o[k e†mì ˆ\gW˜ meyermhneuómenon

194 KATA IVANNHN 1.40 - 1.51

*E r xes yekaì Êdete. )Hlyon kaì eÂdon poû ménei: kaì par' a[t! ¡m ei n a n t|n =méran \keínhn: vra% ‘n qw dekáth. 40 )Hn &A n d r é a w ` ˙delfòw Símvnow Pétrou e dólow o[k ¡stin. 48 Légei a[t! Naya n a } l , Póyen me ginQskeiw; &Apekríyh &Ihsoûw kaì eÂpen a[t! ,Prò toû se Fílippon fvnêsai, ªnta øpò t|n sukên, e d ó n se. 49 &A p e k r í y h Naya n a } l kaì légei a[t!, ^Rabbí, sù e ` u¥òw toû yeo û ,sù e ` basileùw toû &Isra}l. 50 &A p e k r í y h &I h s o û wkaì eÂpen a[t!, %Oti eÂpón soi, eÂdón se øpokátv têw sukêw, pisteúeiw; Meí z v toútvn ªcei. 51 Kaì légei a[t!, &Am|n ˙m|n légv ømîn, ˙p' ƒrti ªcesye tòn o[ranòn ˙ne~góta, kaì toùw ˙ggélouw toû yeo û˙nabaínontaw kaì katabaínontaw \pì tòn u¥òn toû ˙nyrQpou.

1.39 Êdete ♦ ªcesye 1.45 tòn u¥òn ♦ u¥òn 1.39 )Hlyon kaì eÂdon ♦ )Hlyan o{n 1.46 Fílippow ♦ ˆ`˜ Fílippow kaì eÂdan 1.49 Nayana}l kaì légei a[t! ♦ a[t! 1.41 prôtow ♦ prôton Nayana}l 1.41 Mesían ♦ Messían 1.49 e ` basileùw ♦ basileùw e 1.42 Kaì ♦ — 1.50 eÂdón ♦ –ti eÂdón 1.42 &Ivnâ ♦ &Ivánnou 1.50 ªcei ♦ ªc+ 1.45 Mvsêw ♦ Mvüsêw 1.51 ˙p' ƒrti ♦ —

195 2.1 - 2.17 KATA IVANNHN

Kaì t_ =mér Ÿt_ trít+ gámow \géneto \n KanÅ têw 2 Gali l a í a w,kaì ‘n = m}thr toû &Ihsoû \keî: 2 \k l } yh dè kaì ` &Ihsoûw kaì o¥ mayhtaì a[toû e†w tòn gámon. 3 Kaì øster}santow oÊnou, légei = m}thr toû &Ihsoû pròw a[tón, O n o n o[k ¡xo u s i n . 4 Légei a[t_ ` &Ihsoûw, Tí \moì kaì soí, gúnai; O·pv hkei% = vra% mou. 5 Légei = m}thr a[toû toîw diakónoiw, %O ti ©n lég + ømîn, poi}sate. 6 )Hsan dè \keî ødríai líyinai ¢j keí m en a i katà tòn kayarismòn tôn &Ioudaívn, xv r o û s a i ˙nà metrhtàw dúo h( treîw. 7 Légei a[toîw ` &Ihsoûw, Gemísate tàw ødríaw udatow.% Kaì \gémisan a[tàw £vw ƒnv. 8 Kaì lég eia[toîw, &Antl}sate nûn, kaì férete t! ˙rxitriklín~. Kaì ænegkan. 9 ^V wdè \geúsato ` ˙rxitríklinow tò udvr% oÂnon gegenhménon, kaì o[k Ædei póyen \stín — o¥ dè diákonoi Ædeisan o¥ “ntlhkótew tò udvr% — fvneî tòn numfíon ` ˙rxitríklinow, 10 kaì légei a[t!, Pâw ƒnyrvpow prôton tòn kalòn oÂnon tíyhsin, kaì –tan meyu s yô s i n , tóte tòn \lássv: sù tet}rhkaw tòn kalòn oÂnon £vw ƒrti. 11 Taúthn \poíhsen t| n˙rx|n tôn shmeívn ` &Ihsoûw \n KanÅ têw Galilaíaw, kaì \f a n ér v s en t|n dójan a[toû: kaì \písteusan e†w a[tòn o¥ mayhtaì a[toû. 12 Metà toûto katébh e†w Kapernaoúm, a[tòw kaì = m}thr a[toû, kaì o¥ ˙delfoì a[toû, kaì o¥ mayhtaì a[toû: kaì \keî ¡meinan o[ pollàw =méraw. 13 Kaì \ggùw ‘n tò Pásxa tôn &Ioudaívn, kaì ˙nébh e†w ^I er o s ó l u m a ` &Ihsoûw. 14 Kaì e˚ren \n t! ¥er !toùw pvloûntaw bóaw kaì próbata kaì peristeráw, kaì toùw kermatistàw kayhménouw. 15 Kaì poi}saw fragéllion \k sxo i n í v n pántaw \jébalen \k toû ¥eroû, tá te próbata kaì toùw bóaw: kaì tôn kollubistôn \jéxeen tò kér m a , kaì tàw tr a p éz a w ˙néstrecen: 16 kaì toîw tàw peristeràw pvloûsin e p en , *A r a t e taûta \nteûyen : m| poieîte tòn oÂkon toû patrów mou oÂkon \m p o r í o u . 17 &E m n } s yh s a n dè o¥ mayhtaì a[toû –ti gegramménon \stín, ^O zêlow toû oÊkou sou katafágetaí me.

2.4 Légei ♦ ˆKaì˜ légei 2.11 t|n ˙rx|n ♦ ˙rx|n 2.6 ødríai líyinai ¢j keímenai katà 2.12 Kapernaoúm ♦ Kafarnaoùm ♦ líyinai ødríai ¢j katà 2.12 ˙delfoì a[toû ♦ ˙delfoì ˆa[toû˜ 2.6 xvroûsai ♦ keímenai xvroûsai 2.15 ˙néstrecen ♦ ˙nétrecen 2.8 Kaì ænegkan ♦ o¥ dè ænegkan 2.17 dè ♦ — 2.10 tóte ♦ —

196 KATA IVANNHN 2.18 - 3.9

18 &A p e k r í y h s a n o{n o¥ &Ioudaîoi kaì eÂpon a[t!, Tí shmeîon deiknúeiw =mîn, –ti taûta poieîw; 19 &A p e k r í y h &I h s o û w kaì eÂpen a[toîw, Lúsate tòn naòn toûton, kaì \n trisìn =méraiw \gerô a[tón. 20 EÂpon o{n o¥ &Ioudaîoi, Tessarákonta kaì ¢j ¡tesin Œkodom}yh ` naòw o˚tow, kaì sù \n trisìn =méraiw \gereîw a[tón; 21 &E k eî n o w dè ¡legen per ì toû naoû toû sQmatow a[toû. 22 %O te o{n “géryh \k nek r ô n , \m n } s yh s a n o¥ mayhtaì a[toû –ti toûto ¡l eg en :kaì \písteusan t_ graf_, kaì t! lóg~ > eÂpen ` &Ihsoûw. 23 ^V wdè ‘n \n toîw ^Ierosolúmoiw \n t! Pásxa, \n t_ e^ort_, polloì \písteusan e†w tò ªnoma a[toû, yev r o û n t ew a[toû tà shmeîa a$ \poíei. 24 A[tòw dè ` &Ihsoûw o[k \písteuen e^autòn a[toîw, dià tò a[tòn ginQskein pántaw, 25 kaì –ti o[ xreían e x e n®na tiw martur}s+ perì toû ˙nyrQpou: a[tòw gàr \gínvsken tí ‘n \n t! ˙nyrQp~.

)Hn dè ƒnyr vp ow \k tôn Faris aívn, Nikódhmow ªnoma 2 3 a[t!, ƒrxvn tôn &Ioudaívn: o˚tow ‘lyen pròw a[tòn tòn &Ihsoûn nuktów, kaì eÂpen a[t!, ^Rabbí, oÊdamen –ti ˙pò yeo û \l } l u ya w didáskalow: o[deìw gàr taûta tà shmeîa dúnatai poieîn a$ sù poieîw, \àn m| ” ` yeò wmet' a[toû. 3 &A p e k r í y h ` &I h s o û wkaì eÂpen a[t!, &Am|n ˙m|n légv soi, \àn m} tiw gennhy_ ƒnvyen ,o[ dúnatai †deîn t|n basileían toû yeo û . 4 Légei pròw a[tòn ` Nikódhmow, Pôw dúnatai ƒnyrvpow gennhyên a i gérvn vn;* M| dúnatai e†w t|n koilían têw mhtròw a[toû deúteron e†selyeî nkaì gennhyênai; 5 &A p e k r í y h &I h s o û w, &A m | n ˙m|n légv soi, \àn m} tiw gennhy_ \j udatow% kaì pneúmatow, o[ dúnatai e†selyeî n e† w t|n basileían toû yeo û . 6 Tò gegennhménon \k têw sarkòw sárj \stin: kaì tò gegennhménon \k toû pneúmatow pneûmá \stin. 7 M| yaumás+w –ti eÂpón soi, Deî ømâw gennhyênai ƒnvyen . 8 Tò pneûma –pou yél eipneî, kaì t|n fvn|n a[toû ˙koúeiw, ˙ll' o[k oÂdaw póyen ¡r xet a i kaì poû øpágei: outvw% \stìn pâw ` gegennhménow \k toû pneúmatow. 9 &A p e k r í y h Nikódhmow kaì eÂpen a[t!, Pôw

2.18 eÂpon ♦ eÂpan 2.24 e^autòn ♦ a[tòn 2.20 EÂpon ♦ EÂpan 3.2 taûta tà shmeîa dúnatai ♦ 2.20 Tessarákonta ♦ Tesserákonta dúnatai taûta tà shmeîa 2.20 Œkodom}yh ♦ o†kodom}yh 3.3 ` ♦ — 2.22 > ♦ on$ 3.4 ` ♦ ˆ`˜ 2.24 ` ♦ — 197 3.10 - 3.26 KATA IVANNHN

dúnatai taûta genésyai; 10 &A p e k r í y h &I h s o û w kaì eÂpen a[t!, Sù e ` didáskalow toû &Isra}l, kaì taûta o[ ginQskeiw; 11 &A m | n ˙m|n légv soi –ti o$ oÊdamen laloûmen, kaì o$ e^vrákamen marturoûmen: kaì t|n marturían =môn o[ lambánete. 12 E† tà \pígeia eÂpon ømîn kaì o[ pisteúete, pôw, \à n eÊ p v ømîn tà \pouránia, pisteúsete; 13 Kaì o[deìw ˙nabébhken e†w tòn o[ranón, e† m| ` \k toû o[ranoû katabáw, ` u¥òw toû ˙nyrQpou ` çn \n t! o[ran!. 14 Kaì kayWw Mvsêw ucvsen% tòn ªfin \n t_ \r}m~, outvw% øcvyênai deî tòn u¥òn toû ˙nyrQpou: 15 ®na pâw ` pisteúvn e†w a[tòn m| ˙pólhtai, ˙ll' ¡x+ zv|n a†Qnion. 16 Outvw% gàr “gáphsen ` yeò wtòn kósmon, vste% tòn u¥òn a[toû tòn monogenê ¡dvken, ®na pâw ` pisteúvn e†w a[tòn m| ˙pólhtai, ˙ll' ¡x+ zv|n a†Qnion. 17 O[ gàr ˙pésteilen ` yeò w tòn u¥òn a[toû e†w tòn kósmon ®na krín+ tòn kósmon, ˙ll' ®na svy_ ` kósmow di' a[toû. 18 ^O pisteúvn e†w a[tòn o[ krínetai: ` dè m| pisteúvn ædh kékritai, –ti m| pepísteuken e†w tò ªnoma toû monogenoûw u¥oû toû yeo û . 19 Auth% dé \stin = krísiw, –ti tò fôw \l}luyen e†w tòn kósmon, kaì “gáphsan o¥ ƒnyrvpoi mâllon tò skótow h( tò fôw: ‘n gàr ponhrà a[tôn tà ¡rga. 20 Pâw gàr ` faûla prássvn miseî tò fôw, kaì o[k ¡rxet a i pròw tò fôw, ®na m| \legxy_ tà ¡rga a[toû. 21 ^O dè poiôn t|n ˙l}yei a n ¡r xet a i pròw tò fôw, ®na fanervy_ a[toû tà ¡rga, –ti \n ye! \stin e†rgasména. 22 Metà taûta ‘lyen ` &Ihsoûw kaì o¥ mayhtaì a[toû e†w t|n &I o u d a í a n gên: kaì \keî diétriben met ' a[tôn kaì \báptizen. 23 Saleím )Hn dè kaì &Ivánnhw baptízvn \n A†nWn \ggùw toû Sal}m, –ti udata% pollà ‘n \keî: kaì paregínonto kaì \baptízonto. 24 O·pv gàr ‘n beblhménow e†w t|n fulak|n ` &Ivánnhw. 25 &E g én et o o{n z}thsiw \k tôn mayhtôn &Ivánnou metà &I o u d a í o u perì kayarismoû. 26 Kaì ‘lyon pròw tòn &Ivánnhn kaì eÂpon a[t!, ^Rabbí, ow$ ‘n metà soû péran toû &Iordánou, > sù memartúrhkaw, Êde o˚tow baptízei, kaì pántew ¡rxontai

3.13 ` çn \n t! o[ran! ♦ — 3.17 a[toû e†w ♦ e†w 3.14 Mvsêw ♦ Mvüsêw 3.19 ponhrà a[tôn ♦ a[tôn ponhrà 3.15 e†w a[tòn ♦ \n a[t! 3.23 &Ivánnhw ♦ ` &Ivánnhw 3.15 m| ˙pólhtai ˙ll' ♦ — 3.23 Sal}m ♦ Saleím 3.16 a[toû ♦ — 3.26 eÂpon ♦ eÂpan

198 KATA IVANNHN 3.27 - 4.9 pròw a[tón. 27 &A p e k r í y h &I v á n n h w kaì eÂpen, O[ dúnatai ƒnyrvpow lambánein o[dén, \àn m| ” dedoménon a[t! \k toû o[ranoû. 28 A[toì ømeîw martureîte –ti eÂpon, O[k e†mì \gW ` xr i s t ó w, ˙ll' –ti &Apestalménow e†mì ¡mprosyen \keí n o u . 29 ^O ¡xv nt|n númfhn, numfíow \stín: ` dè fílow toû numfíou, ` e^sthkWw kaì ˙koúvn a[toû, xarÅ xaírei dià t|n fvn|n toû numfíou: auth% o{n = xarà = \m| pepl}rvtai. 30 &E k eî n o n deî a[jánein, \mè dè \lattoûsyai. 31 ^O ƒnvyen \rxó m en o w \p á n v pántvn \stín. ^O çn \k têw gêw, \k têw gêw \stin, kaì \k têw gêw laleî: ` \k toû o[ranoû \r xó m en o w \p á n v pántvn \stín. 32 Kaì oe$ ^Qraken kaì ækousen, toûto martureî: kaì t|n marturían a[toû o[deìw lambánei. 33 ^O labWn a[toû t|n marturían \sfrágisen –ti ` yeò w ˙lhy}w \stin. 34 $O ngàr ˙pésteilen ` yeó w,tà ]}mata toû yeo û laleî: o[ gàr \k mét r o u dídvsin ` yeò w tò pneûma. 35 ^O pat|r ˙gapÅ tòn u¥ón, kaì pánta dédvken \n t_ xei r ìa[toû. 36 ^O pisteúvn e†w tòn u¥òn ¡xei zv|n a†Qnion: ` dè ˙peiyôn t! u¥!, o[k ªcetai zv}n, ˙ll' = •rg| toû yeoû ménei \p' a[tón. t|n zv}n

^Vw o{n ¡gnv ` kúr iow –t i æk ous an o¥ Faris aîoi –t i 4 &I h s o û w pleíonaw mayhtàw poieî kaì baptízei h( &Ivánnhw — 2 kaítoige &Ihsoûw a[tòw o[k \báptizen, ˙ll' o¥ mayhtaì a[toû — 3 ˙fêken t|n &Ioudaían, kaì ˙pêlyen e†w t|n Galilaían. 4 *E d ei dè a[tòn diérxes ya i dià têw Samareíaw. 5 *E r xet a i o{n e†w pólin têw Samareíaw legoménhn Suxár, plhsíon toû xv r í o u o$ ¡dvken &IakWb &Ivs|f t! u¥! a[toû: 6 ‘n dè \k eîphg| toû &IakQb. ^O o{n &Ihsoûw kekopiakWw \k têw `doiporíaw \kayéz et o outvw% \pì t_ phg_. %Vra ‘n qseì £kth. 7 *E r xet a i gun| \k têw Samareíaw ˙ntlêsai udvr:% légei a[t_ ` &I h s o û w, Dów moi pieîn. 8 O¥ gàr mayhtaì a[toû ˙pelhlúyei s a n e† wt|n pólin, ®na trofàw ˙gorásvsin. 9 Légei o{n a[t! = gun| = Samareîtiw, Pôw sù &Ioudaîow çn par' \m o ûpieîn a†teîw,

3.27 o[dén ♦ o[dè ¢n 4.1 kúriow ♦ &Ihsoûw 3.28 martureîte ♦ moi martureîte 4.3 e†w ♦ pálin e†w 3.28 O[k ♦ ˆ–ti˜ O[k 4.5 &Ivs|f ♦ ˆt!˜ &Ivs|f 3.31 o[ranoû \rxómenow \pánv 4.6 qseì ♦ qw pántvn \stín ♦ o[ranoû 4.7 pieîn ♦ peîn \rxómenow ˆ\pánv pántvn \stín˜ 4.9 Samareîtiw ♦ Samarîtiw 3.32 Kaì o$ ♦ $O 4.9 pieîn ♦ peîn 3.34 ` yeòw tò ♦ tò

199 4.10 - 4.25 KATA IVANNHN

o·shw gunaikòw Samareítidow; — O[ gàr sugxrôntai &I o u d a î o i Samareítaiw. 10 &A p e k r í y h &I h s o û w kaì eÂpen a[t_, E† Ædeiw t|n dvreàn toû yeo û ,kaì tíw \stin ` légvn soi, Dów moi pieîn, sù ©n Æthsaw a[tón, kaì ¡dvken ƒn soi udvr% zôn. 11 Légei a[t! = gun}, Kúrie, o·te ƒntlhma ¡xei w,kaì tò fréar \s t ì n bayú: póyen o{n ¡xei w tò udvr% tò zôn; 12 M| sù meízvn e toû patròw =môn &IakQb, ow$ ¡dvken =mîn tò fréar, kaì a[tòw \j a[toû ¡pien, kaì o¥ u¥oì a[toû, kaì tà yrémmata a[toû; 13 &A p e k r í y h &I h s o û w kaì eÂpen a[t_, Pâw ` pínvn \k toû udatow% toútou, dic}sei pálin: 14 ow$ d' ©n pí+ \k toû udatow% o˚ \gW dQsv a[t!, o[ m| dic}s+ e†w tòn a†ôna: ˙llà tò udvr% o$ dQsv a[t! gen}setai \n a[t! phg| udatow% a^ lloménou e†w zv|n a†Qnion. 15 Légei pròw a[tòn = gun}, Kúrie, dów moi toûto tò udvr,% ®na m| dicô, mhdè ¡rxomai \nyáde ˙ntleîn. 16 Légei a[t_ ` &Ihsoûw, %Upage, fQnhson tòn ƒndra soû, kaì \lyè \nyáde. 17 &A p e k r í y h = gun| kaì eÂpen, O[k ¡xv ƒndra. Légei a[t_ ` &I h s o û w, Kalôw eÂpaw –ti *Andra o[k ¡xv : 18 pénte gàr ƒndraw ¡s xew, kaì nûn on$ ¡xei wo[k ¡stin sou ˙n}r: toûto ˙lhyèw eÊ r h k a w. 19 Légei a[t! = gun}, Kúrie, yev r ô–ti prof}thw e sú. 20 O¥ patérew =môn \n t! ªrei toút~ prosekúnhsan: kaì ømeîw légete –ti \n ^Ierosolúmoiw \stìn ` tópow –pou deî proskuneîn. 21 Légei a[t_ ` &Ihsoûw, Gúnai, písteusón moi, –ti ¡r xet a i vra,% –te o·te \n t! ªrei toút~ o·te \n ^Ierosolúmoiw prosk u n } s et e t! patrí. 22 ^U m eî w proskuneîte o$ o[k oÊdate: =meîw proskunoûmen o$ oÊdamen: –ti = svthría \k tôn &I o u d a í v n \s t í n . 23 &A l l ' ¡r xet a i vra% kaì nûn \stin, –te o¥ ˙lhyinoì proskunhtaì proskun}sousin t! patrì \n pneúmati kaì ˙lhyeí Ÿ :kaì gàr ` pat|r toioútouw zhteî toùw proskunoûntaw a[tón. 24 pneûma ` yeó w:kaì toùw pro s k u n o û n t a w a[tón, \n pneúmati kaì ˙lhyeí Ÿ deî proskuneîn. 25 Légei a[t! = gun}, OÂda –ti Mesíaw ¡rxet a i —

4.9 o·shw gunaikòw Samareítidow ♦ 4.16 ` &Ihsoûw ♦ — gunaikòw Samarítidow o·shw 4.17 eÂpen ♦ eÂpen a[t! 4.9 Samareítaiw ♦ Samarítaiw 4.20 deî proskuneîn ♦ proskuneîn deî 4.10 pieîn ♦ peîn 4.21 Gúnai písteusón moi ♦ Písteué 4.11 = gun} ♦ ˆ= gun}˜ moi gúnai 4.14 dic}s+ ♦ dic}sei 4.23 &All' ♦ ˙llà 4.15 ¡rxomai ♦ diérxvmai 4.25 Mesíaw ♦ Messíaw

200 KATA IVANNHN 4.26 - 4.42

` leg ó m en o w xr i s t ó w: –tan ¡ly+ \keînow, ˙naggeleî =mîn pánta. 26 Légei a[t_ ` &Ihsoûw, &EgQ e†mi, ` lalôn soi. 27 Kaì \pì toút~ ‘lyon o¥ mayhtaì a[toû, kaì \ya ú m a s a n –ti metà gunaikòw \lálei: o[deìw méntoi eÂpen, Tí zhteîw; æ, Tí laleîw met' a[têw; 28 &A f ê k en o{n t|n ødrían a[têw = gun}, kaì ˙pêlyen e†w t|n pólin, kaì légei toîw ˙nyrQpoiw, 29 Deûte, Êdete ƒnyrvpon, ow$ eÂpén moi pánta –sa \poíhsa: m}ti o˚tów \s t i n ` xristów; 30 &E j ê l yo n \k têw pólevw, kaì ærxonto pròw a[tón. 31 &E ndè t! metajù “rQtvn a[tòn o¥ mayhtaí, légontew, ^R a b b í , fáge. 32 ^O dè eÂpen a[toîw, &EgW brôsin ¡xv fageîn ÷n ømeîw o[k oÊdate. 33 *E l eg o n o{n o¥ mayhtaì pròw ˙ll}louw, M} tiw ænegken a[t! fageîn; 34 Légei a[toîw ` &I h s o û w, &E m ò n brômá \stin, ®na poiô tò yél h m atoû pémcantów me, kaì teleiQsv a[toû tò ¡rgon. 35 O[x ømeîw légete –ti *Eti tetrámhnów \stin, kaì ` yer i s m ò w ¡r xet a i ; &I d o ú , légv ømîn, \p á r a t e toùw •fyalmoùw ømôn, kaì yeá s a s ye tàw xQraw, –ti leukaí e†sin pròw yer i s m ò n ædh. 36 Kaì ` yer í z v n misyòn lambánei, kaì sunágei karpòn e†w zv|n a†Qnion: ®na kaì ` speírvn `moû xa í r + kaì ` yer í z v n . 37 &E ngàr toút~ ` lógow \s t ì n` ˙lhyinów, –ti *Allow \stìn ` speírvn, kaì ƒllow ` yer í z v n . 38 &E g W ˙pésteila ømâw yer í z ei n o$ o[x ømeîw keko p i á k a t e: ƒlloi kekopiákasin, kaì ømeîw e†w tòn kópon a[tôn e†selhlúyate. 39 &E kdè têw pólevw \keínhw polloì \písteusan e†w a[tòn tôn Samareitôn dià tòn lógon têw gunaikòw marturoúshw –ti EÂpén moi pánta –sa \poíhsa. 40 ^V wo{n ‘lyon pròw a[tòn o¥ Samareîtai, “rQtvn a[tòn meînai par' a[toîw: kaì ¡meinen \k eî dúo =méraw. 41 Kaì poll! pleíouw \písteusan dià tòn lógon a[toû, 42 t_ te gunaikì ¡legon –ti O[kéti dià t|n s|n laliàn pisteúomen: a[toì gàr ˙khkóamen, kaì oÊdamen –ti o˚tów \stin ˙lhyôw ` svt|r toû kósmou, ` xristów.

4.25 pánta ♦ ßpanta 4.36 ®na kaì ♦ ®na 4.27 ‘lyon ♦ ‘lyan 4.37 ` ˙lhyinów ♦ ˙lhyinòw 4.27 \yaúmasan ♦ \yaúmazon 4.39 Samareitôn ♦ Samaritôn 4.31 dè ♦ — 4.39 –sa ♦ a$ 4.34 poiô ♦ poi}sv 4.40 Samareîtai ♦ Samarîtai 4.36 Kaì ` yerízvn misyòn ♦ ^O 4.42 ` xristów ♦ — yerízvn misyòn

201 4.43 - 5.3 KATA IVANNHN

43 Metà dè tàw dúo =méraw \jêlyen \keî yen ,kaì ˙pêlyen e†w t|n Galilaían. 44 A[tòw gàr ` &Ihsoûw \martúrhsen –ti prof}thw \n t_ †díŸ patrídi tim|n o[k ¡xei . 45 %O te o{n ‘lyen e† wt|n Galilaían, \déjanto a[tòn o¥ Galilaîoi, pánta e^vrakótew a$ \poíhsen \n ^Ierosolúmoiw \n t_ e^ort_: kaì a[toì gàr ‘lyon e†w t|n e^ort}n. 46 )Hlyen o{n pálin ` &Ihsoûw e†w t|n Kanâ têw Galilaíaw, –pou \poíhsen tò udvr% oÂnon. Kaì ‘n tiw basilików, o˚ ` u¥òw “syén ei \n Kapernaoúm. 47 O˚tow ˙koúsaw –ti &Ihsoûw hkei% \k têw &Ioudaíaw e†w t|n Galilaían, ˙pêlyen pròw a[tón, kaì æmellen “rQta a[tòn ®na katab_ kaì †áshtai a[toû tòn u¥ón: ¡m el l en gàr ˙poyn§skein. 48 EÂpen o{n ` &Ihsoûw pròw a[tón, &Eàn m| shmeîa kaì térata Êdhte, o[ m| pisteúshte. 49 Légei pròw a[tòn ` basilików, Kúrie, katábhyi prìn ˙poyaneîn tò paidí o n mou. 50 Légei a[t! ` &Ihsoûw, Poreúou: ` u¥ów sou z_. Kaì \písteusen ` ƒnyrvpow t! lóg~ > eÂpen a[t! ` &Ihsoûw, kaì \poreúeto. 51 *H d h dè a[toû katabaínontow, o¥ doûloi a[toû ˙p}nthsan a[t!, kaì ˙p}ggeilan légontew –ti ^O paîw sou z_. 52 &E p ú yet o o{n par' a[tôn t|n vran% \n " komcóteron ¡s xen .Kaì eÂpon a[t! –ti Xyèw vran% e^bdómhn ˙fêken a[tòn ` puretów. 53 *E g n vo{n ` pat|r –ti \n \keín+ t_ vrŸ,% \n " eÂpen a[t! ` &Ihsoûw –ti ^O u¥ów sou z_: kaì \písteusen a[tòw kaì = o†kí a a[toû –lh. 54 Toûto pálin deúteron shmeîon \poíhsen ` &Ihsoûw, \lyWn \k têw &Ioudaíaw e†w t|n Galilaían.

Met à taût a ‘n = e^or t | tôn &Ioud aívn, kaì ˙néb h ` 5 &Ihsoûw e†w ^Ierosóluma. 2 *E s t i n dè \n toîw ^Ierosolúmoiw \pì t_ probatik_ kolumb}yra, = \p i l eg o m én h ^E b r a ï s t ì Bhyes d á , pénte stoàw ¡xo u s a . 3 &E n taútaiw katékeito plêyow polù tôn

4.43 kaì ˙pêlyen ♦ — 4.52 par' a[tôn t|n vran% ♦ t|n vran% 4.44 ` ♦ — par' a[tôn 4.45 a$ ♦ –sa 4.52 Kaì eÂpon ♦ eÂpan o{n 4.46 ` &Ihsoûw ♦ — 4.52 Xyèw ♦ &Exyèw 4.46 Kapernaoúm ♦ Kafarnaoúm 4.53 \n \keín+ ♦ ˆ\n˜ \keín+ 4.47 a[tòn ®na ♦ ®na 4.53 –ti ^O ♦ ^O 4.47 ¡mellen ♦ æmellen 4.54 pálin ♦ ˆdè˜ pálin 4.50 Kaì \písteusen ♦ &Epísteusen 5.1 = ♦ — 4.50 > ♦ on$ 5.1 ` ♦ — 4.51 ˙p}nthsan a[t! kaì ˙p}ggeilan 5.2 Bhyesdá ♦ Bhyzayà ♦ øp}nthsan a[t! 5.3 polù ♦ — 4.51 sou ♦ a[toû

202 KATA IVANNHN 5.4 - 5.18

˙syen o ú n t v n , tuflôn, xvlôn, jhrôn, \kdexo m én v n t|n toû udatow% kínhsin. 4 *A g g e l o w gàr katà kairòn katébainen \n t_ kolumb}yrŸ, kaì \t á r a s s en tò udvr:% ` o{n prôtow \mbàw metà t|n tarax|n toû udatow,% øgi|w \gíneto, > d}pote kateíxet o 5 nos}mati. )Hn dé tiw ƒnyrvpow \keî triákonta •ktW ¡t h kaì •ktW ¡xv n \n t_ ˙syen eí Ÿ . 6 Toûton †dWn ` &Ihsoûw katakeímenon, kaì gnoùw –ti polùn ædh xrónon ¡xei ,légei a[t!, Yéleiw øgi|w genésyai; 7 &A p e k r í y h a[t! ` ˙syen ô n , Kúrie, ƒnyrvpon o[k ¡xv ®na, –tan taraxy_ tò udvr,% bál+ me e†w t|n kolumb}yran: \n > dè ¡rxomai \gQ, ƒllow prò \moû katabaínei. 8 Légei a[t! ` &Ihsoûw, *Egeirai, Óron tòn krábbatón sou, kaì peripátei. 9 Kaì e[yév w \g én et o øgi|w ` ƒnyrvpow, kaì ‘ren tòn krábbaton a[toû kaì periepátei. )Hn dè sábbaton \n \keín+ t_ =mérŸ. 10 *E l eg o n o{n o¥ &Ioudaîoi t! teyer a p eu m én ~ , Sábbatón \s t i n :o[k ¡jestín soi Órai tòn krábbaton. 11 &A p e k r í y h a[toîw, ^O poi}saw me øgiê, \keînów moi eÂpen, )Aron tòn krábbatón sou kaì peripátei. 12 &H r Q t h s a n o{n a[tón, Tíw \s t i n` ƒnyrvpow ` e†pQn soi, )Aron tòn krábbatón sou kaì peri p á t ei ; 13 ^O dè †ayeì wo[k Ædei tíw \stin: ` gàr &Ihsoûw \j én eu s en , ªxlou ªntow \n t! tóp~. 14 Metà taûta eørískei a[tòn ` &I h s o û w \n t! ¥er ! , kaì eÂpen a[t!, *Ide øgi|w gégonaw: 15 mhkéti a^ mártane, ®na m| xeî r ó n tí soi génhtai. &A p ê l y e n ` soi tí ƒnyrvpow, kaì ˙n}ggeilen toîw &Ioudaíoiw –ti &Ihsoûw \stin ` poi}sa w a[tòn øgiê. 16 Kaì dià toûto \dívkon tòn &Ihsoûn o¥ &I o u d a î o i , kaì \z}toun a[tòn ˙pokteînai, –ti taûta \poíei \n sabbát~. 17 ^O dè &Ihsoûw ˙pekrínato a[toîw, ^O pat}r mou £v wƒrti \rgázetai, k˙gW \rgázomai. 18 Dià toûto o{n mâllon \z } t o u n a[tòn o¥ &Ioudaîoi ˙pokteînai, –ti o[ mónon ¡luen tò sábbat o n , ˙llà kaì patéra Êdion ¡legen tòn yeó n , Êson e^autòn poiôn t! ye!.

5.3 \kdexoménvn t|n toû udatow% 5.11 &Apekríyh ♦ ^O dè ˙pekríyh kínhsin ♦ — 5.11 krábbatón ♦ krábattón 5.4 — 5.12 o{n ♦ — 5.5 •ktW ♦ ˆkaì˜ •ktW 5.12 tòn krábbatón sou ♦ — 5.5 ˙syeneíŸ ♦ ˙syeneíŸ a[toû 5.14 tí soi ♦ soí ti 5.8 *Egeirai ♦ *Egeire 5.16 tòn &Ihsoûn o¥ &Ioudaîoi ♦ o¥ 5.8 krábbatón ♦ krábattón &Ioudaîoi tòn &Ihsoûn 5.9 krábbaton ♦ krábatton 5.16 kaì \z}toun a[tòn ˙pokteînai ♦ 5.10 o[k ♦ kaì o[k — 5.10 krábbaton ♦ krábattón sou 5.17 &Ihsoûw ♦ ˆ&Ihsoûw˜

203 5.19 - 5.36 KATA IVANNHN

19 &A p e k r í n a t o o{n ` &Ihsoûw kaì eÂpen a[toîw, &Am|n ˙m|n légv ømîn, o[ dúnatai ` u¥òw poieîn ˙f' e^autoû o[dén, \àn m} ti blép+ tòn patéra poioûnta: a$ gàr ©n \keînow poi_, taûta kaì ` u¥òw `moívw poieî. 20 ^O gàr pat|r fileî tòn u¥ón, kaì pánta deíknusin a[t! a$ a[tòw poieî: kaì meízona toútvn deíjei a[t! ¡rga, ®na ømeîw yaumázhte. 21 %V s p er gàr ` pat|r \g eí r eitoùw nekroùw kaì zvopoieî, outvw% kaì ` u¥òw o¬w yél ei zvopoieî. 22 O[dè gàr ` pat|r krínei o[déna, ˙llà t|n krísin pâsan dédvken t! u¥!: 23 ®na pántew timôsin tòn u¥ón, kayWw timôsin tòn patéra. ^O m| timôn tòn u¥ón, o[ timÅ tòn patéra tòn pémcanta a[tón. 24 &A m | n ˙m|n légv ømîn –ti ` tòn lógon mou ˙koúvn, kaì pisteúvn t! pémcantí me, ¡xei zv|n a†Qnion: kaì e†w krísin o[k ¡rxet a i , ˙llà metabébhken \k toû yanátou e† w t|n zv}n. 25 &A m | n ˙m|n légv ømîn –ti ¡rxet a i vra% kaì nûn \s t i n ,–te o¥ nekroì ˙koúsontai têw fvnêw toû u¥oû toû yeo û , kaì o¥ ˙koúsantew z}sontai. 26 %V s p er gàr ` pat|r ¡xei zv|n \n e^aut!, outvw% ¡dvken kaì t! u¥! zv|n ¡xei n\n e^aut!: 27 kaì \j o u s í a n ¡d v k en a[t! kaì krísin poieîn, –ti u¥òw ˙nyrQpou \s t í n . 28 M| yaumázete toûto: –ti ¡rxet a i vra,% \n " pántew o¥ \n toîw mnhmeíoiw ˙koúsontai têw fvnêw a[toû, 29 kaì \k p o r eú s o n t a i , o¥ tà ˙gayà poi}santew, e†w ˙nástasin zvêw: o¥ dè tà faûla prájantew, e†w ˙nástasin krísevw. 30 O[ dúnamai \gW poieîn ˙p' \mautoû o[dén: kayWw ˙koúv, krínv: kaì = krísiw = \m| dikaía \stín: –ti o[ zhtô tò yél h m a tò \món, ˙llà tò yél h m atoû pémcantów me patrów. 31 &E à n \g W marturô perì \mautoû, = marturía mou o[k ¡stin ˙lhy}w. 32 *A l l o w \s t ì n` marturôn perì \moû, kaì oÂda –ti ˙lhy}w \s t i n = marturía ÷n martureî per ì \m o û . 33 ^U m eî w ˙pestálkate pròw &Ivánnhn, kaì memartúrhken t_ ˙lhyeí Ÿ . 34 &E g Wdè o[ parà ˙nyrQpou t|n marturían lambánv, ˙llà taûta légv ®na ømeîw svyête. 35 &E k eî n o w ‘n ` lúxnow ` kaiómenow kaì faínvn, ømeîw dè “yel } s a t e ˙galliayênai pròw vran% \n t! fvtì a[toû. 36 &E g W dè ¡xv t|n marturían meízv toû &Ivánnou: tà gàr ¡rga a$ ¡dvkén moi ` pat|r ®na teleiQsv

5.19 eÂpen ♦ ¡legen 5.27 kaì krísin ♦ krísin 5.25 ˙koúsontai ♦ ˙koúsousin 5.28 ˙koúsontai ♦ ˙koúsousin 5.25 z}sontai ♦ z}sousin 5.30 patrów ♦ — 5.26 ¡dvken kaì t! u¥! ♦ kaì t! u¥! 5.36 ¡dvkén ♦ dédvkén ¡dvken 204 KATA IVANNHN 5.37 - 6.7 a[tá, a[tà tà ¡rga a$ \gW poiô, martureî per ì \m o û –ti ` pat}r me ˙péstalken. 37 Kaì ` pémcaw me pat}r, a[tòw memartúrhken per ì \m o û . O·te fvn|n a[toû ˙khkóate pQpote, o·te eÂdow a[toû e^vrákate. 38 Kaì tòn lógon a[toû o[k ¡xet e ménonta \n ømîn, –ti on$ ˙pésteilen \keînow, toút~ ømeîw o[ pisteúete. 39 &E r eu n â t e tàw grafáw, –ti ømeîw dokeîte \n a[taîw zv|n a†Qnion ¡xei n ,kaì \keînaí e†sin a¥ marturoûsai perì \moû: 40 kaì o[ yél et e \l yeî n prów me, ®na zv|n ¡xh t e. 41 Dójan parà ˙nyrQpvn o[ lambánv: 42 ˙ll' ¡gnvka ømâw, –ti t|n ˙gáphn toû yeo ûo[k ¡xet e\n e^autoîw. 43 &E g W \l } l u ya \n t! •nómati toû patrów mou, kaì o[ lambáneté me: \àn ƒllow ¡l y+\n t! •nómati t! †dí~, \keînon l}cesye. 44 Pôw dúnasye ømeîw pisteûsai, dójan parà ˙ll}lvn lambánontew, kaì t|n dójan t|n parà toû mónou yeo ûo[ zhteîte; 45 M| dokeîte –ti \g Wkathgor}sv ømôn pròw tòn patéra: ¡stin ` kathgorôn ømôn, Mvsêw, e†w on$ ømeîw “lpíkate. 46 E† gàr \pisteúete Mvs_, \pisteúete ©n \moí: perì gàr \moû \keînow ¡gracen. Mvseî 47 E† dè toîw \keínou grámmasin o[ pisteúete, pôw toîw \moîw ]}masin pisteúsete;

Met à taût a ˙p êl yen ` &Ihsoûw pér an têw yal ás s hw têw 6 Galilaíaw, têw Tiberiádow. 2 Kaì “koloúyei a[t! ªxlow polúw, –ti e^Qrvn a[toû tà shmeîa a$ \poíei \pì tôn ˙syen o ú n t v n . 3 &A n ê l y e n dè e†w tò ªrow ` &Ihsoûw, kaì \keî \k á yh t o metà tôn mayhtôn a[toû. 4 )Hn dè \ggùw tò Pásxa, = e^ort| tôn &I o u d a í v n . 5 &E p á r a w o{n ` &Ihsoûw toùw •fyalmoúw, kaì yea s á m en o w –ti polùw ªxlow ¡rxet a i pròw a[tón, légei pròw tòn Fílippon, Póyen ˙gorásomen ƒrtouw, ®na fágvsin o˚toi; 6 Toûto dè ¡legen pei r á z v n a[tón: a[tòw gàr Ædei tí ¡m el l en poieîn. 7 &A p e k r í y h a[t! Fílippow, Diakosívn dhnarívn ƒrtoi o[k ˙rkoûsin a[toîw, ®na £kastow a[tôn

5.36 \gW poiô ♦ poiô 5.46 Mvs_ ♦ Mvüseî 5.37 a[tòw ♦ \keînow 6.2 Kaì “koloúyei ♦ &Hkoloúyei dè 5.37 ˙khkóate pQpote ♦ pQpote 6.2 e^Qrvn a[toû ♦ \yeQroun ˙khkóate 6.3 ` ♦ — 5.38 ménonta \n ømîn ♦ \n ømîn 6.5 ` &Ihsoûw toùw •fyalmoúw ♦ toùw ménonta •fyalmoùw ` &Ihsoûw 5.39 &Ereunâte ♦ &Eraunâte 6.5 tòn ♦ — 5.42 ˙ll' ♦ ˙llà 6.5 ˙gorásomen ♦ ˙gorásvmen 5.43 l}cesye ♦ l}mcesye 6.7 Fílippow ♦ ˆ`˜ Fílippow 5.45 Mvsêw ♦ Mvüsêw 6.7 a[tôn braxú ti ♦ braxú ˆti˜

205 6.8 - 6.22 KATA IVANNHN

braxú ti láb+. 8 Légei a[t! e

6.9 ¢n @de o$ ♦ @de ow$ 6.17 tò ♦ — 6.10 dè ` ♦ ` 6.17 Kapernaoúm ♦ Kafarnaoúm 6.10 &Anépeson ♦ &Anépesan 6.17 o[k ♦ o·pv 6.10 qseì ♦ qw 6.18 dihgeíreto ♦ diegeíreto 6.11 dè toùw ♦ o{n toùw 6.21 tò ploîon \géneto ♦ \géneto tò 6.11 toîw mayhtaîw o¥ dè mayhtaì ♦ — ploîon 6.13 \perísseusen ♦ \perísseusan 6.22 †dWn ♦ eÂdon 6.14 ` &Ihsoûw ♦ — 6.22 \keîno e†w o$ \nébhsan o¥ mayhtaì 6.15 poi}svsin a[tòn ♦ poi}svsin a[toû ♦ — 6.15 ˙nexQrhsen ♦ ˙nexQrhsen pálin 206 KATA IVANNHN 6.23 - 6.39 mayhtaîw a[toû ` &Ihsoûw e†w tò ploiárion, ˙llà mónoi o¥ mayhtaì a[toû ˙pêlyon — 23 ƒlla dè ‘lyen ploiária \k Tiberiádow \ggùw toû tópou –pou ¡f a g o n tòn ƒrton, e[ xa r i s t } s a n t o w toû kuríou — 24 –te o{n eÂden ` ªxl o w–ti &I h s o û w o[k ¡stin \keî o[dè o¥ mayhtaì a[toû, \nébhsan a[toì e† wtà ploîa, kaì ‘lyon e†w Kapernaoúm, zhtoûntew tòn &I h s o û n . 25 Kaì eøróntew a[tòn péran têw yalásshw, eÂpon a[t!, ^Rabbí, póte @de gégonaw; 26 &A p e k r í y h a[toîw ` &Ihsoûw kaì eÂpen, &Am|n ˙m|n légv ømîn, zhteîté me, o[x –ti eÊdete shmeîa, ˙ll' –ti \fágete \k tôn ƒrtvn kaì \xo r t á s yh t e. 27 &E r g á z es ye m| t|n brôsin t|n ˙polluménhn, ˙llà t|n brôsin t|n ménousan e†w zv|n a†Qnion, ÷n ` u¥òw toû ˙nyrQpou ømîn dQsei: toûton gàr ` pat|r \sfrágisen, ` yeó w. 28 EÂpon o{n pròw a[tón, Tí poiômen, ®na \rgazQmeya tà ¡rga toû yeo û ; 29 &A p e k r í y h &I h s o û w kaì eÂpen a[toîw, Toûtó \stin tò ¡r g o n toû yeo û , ®na pisteúshte e†w on$ ˙pésteilen \keînow. 30 EÂpon o{n a[t!, Tí o{n poieîw sù shmeîon, ®na Êdvmen kaì pisteúsvmén soi; Tí \rgáz+; 31 O¥ patérew =môn tò mánna ¡f a g o n \n t_ \r}m~, kayQw \stin gegramménon, *Arton \k toû o[ranoû ¡dvken a[toîw fageîn. 32 EÂpen o{n a[toîw ` &Ihsoûw, &A m | n ˙m|n légv ømîn, o[ Mvsêw dédvken ømîn tòn ƒrton \k to ûo[ranoû: ˙ll' ` pat}r mou dídvsin ømîn tòn ƒrton \k toû o[ranoû tòn ˙lhyinón. 33 ^O gàr ƒrtow toû yeo û \s t i n ` katabaínvn \k toû o[ranoû kaì zv|n didoùw t! kósm~. 34 EÂpon o{n pròw a[tón, Kúrie, pántote dòw =mîn tòn ƒrton toûton. 35 EÂpen dè a[toîw ` &Ihsoûw, &EgQ e†mi ` ƒrtow têw zvêw: ` \rxómenow prów me o[ m| peinás+: kaì ` pisteúvn e†w \m èo[ m| dic}s+ pQpote. 36 &A l l ' e p o n ømîn –ti kaì e^vrákaté me, kaì o[ pisteúete. 37 Pân o$ dídvsín moi ` pat|r pròw \mè hjei:% kaì tòn \rxómenon prów me o[ m| \kbálv ¡jv. 38 %O ti katabébhk a\k toû o[ranoû, o[x ®na poiô tò yél h m atò \món, ˙llà tò yél h m a toû pémcantów me. 39 Toûto dé \stin tò yél h m a

6.22 ploiárion ˙llà ♦ ploîon ˙llà 6.32 Mvsêw ♦ Mvüsêw 6.23 dè ♦ — 6.35 dè ♦ — 6.23 ploiária ♦ ploiáˆria˜ 6.35 prów me ♦ prów \mè 6.24 ploîa ♦ ploiária 6.35 dic}s+ ♦ dic}sei 6.24 Kapernaoúm ♦ Kafarnaoùm 6.36 me ♦ ˆme˜ 6.29 &Ihsoûw ♦ ˆ`˜ &Ihsoûw 6.37 me ♦ \mè 6.29 pisteúshte ♦ pisteúhte 6.38 \k ♦ ˙pò

207 6.40 - 6.54 KATA IVANNHN

toû pémcantów me patrów, ®na pân o$ déd v k én moi, m| ˙polésv 40 a[tòn\nt_\j a[toû, ˙llà ˙nast}sv a[tò t_ \sxát+ =mérŸ. Toûto dé \stin tò yél h m atoû pémcantów me, ®na pâw ` yev r ô ntòn u¥òn kaì pisteúvn e†w a[tón, ¡x+ zv|n a†Qnion, kaì ˙nast}sv a[tòn \gW t_ \sxát+ =mérŸ. 41 &E g ó g g u z o n o{n o¥ &Ioudaîoi perì a[toû, –ti eÂpen, &EgQ e† m i` ƒrtow ` katabàw \k toû o[ranoû. 42 Kaì ¡legon, O[x o˚tów \stin &Ihsoûw ` u¥òw &Ivs}f, o˚ =meîw oÊdamen tòn patéra kaì t|n mhtéra; Pôw o{n légei o˚tow –ti &Ek toû o[ranoû kata b éb h k a ; 43 &A p e k r í y h o{n ` &Ihsoûw kaì eÂpen a[toîw, M| goggúzete met' ˙ll}lvn. 44 O[deìw dúnatai \lyeî nprów me, \àn m| ` pat|r ` pémcaw me e^lkús+ a[tón, kaì \gW ˙nast}sv a[tòn \n t_ \sxát+ =mérŸ. 45 *E s t i n gegramménon \n toîw prof}taiw, Kaì ¡sontai pántew didaktoì yeo û .Pâw o{n ` ˙koúvn parà toû patròw kaì mayQn, ¡rxet a iprów me. 46 O[x –ti tòn patéra tiw e^Qraken, e† m| ` çn parà toû yeo û ,o˚tow e^Qraken tòn patéra. 47 &A m | n ˙m|n légv ømîn, ` pisteúvn e†w \m é, ¡xei zv|n a†Qnion. 48 &E g Q e† m i ` ƒrtow têw zvêw. 49 O¥ patérew ømôn ¡fagon tò mánna \n t_ \r}m~, kaì ˙péya n o n . 50 O˚tów \stin ` ƒrtow ` \k toû o[ranoû katabaínvn, ®na tiw \j a[toû fág+ kaì m| ˙poyán+. 51 &E g Q e† m i ` ƒrtow ` zôn, ` \k toû o[ranoû katabáw: \án tiw fág+ \k toútou toû ƒrtou, z}setai e†w tòn a†ôna. Kaì ` ƒrtow dè on$ \gW dQsv, = sárj mou \stín, ÷n \gW dQsv øpèr têw toû kósmou zvêw. 52 &E m á xo n t o o{n pròw ˙ll}louw o¥ &Ioudaîoi légontew, Pôw dúnatai o˚tow =mîn doûnai t|n sárka fageîn; 53 EÂpen o{n a[toîw ` &I h s o û w,&A m | n ˙m|n légv ømîn, \àn m| fághte t|n sárka toû u¥oû toû ˙nyrQpou kaì píhte a[toû tò a

6.39 patrów ♦ — 6.45 me ♦ \mé 6.39 t_ ♦ ˆ\n˜ t_ 6.46 tiw e^Qraken ♦ e^Qrakén tiw 6.40 dé ♦ gár 6.47 e†w \mé ♦ — 6.40 pémcantów me ♦ patrów mou 6.49 tò mánna \n t_ \r}m~ ♦ \n t_ 6.40 t_ ♦ ˆ\n˜ t_ \r}m~ tò mánna 6.42 o{n légei o˚tow ♦ nûn légei 6.51 z}setai ♦ z}sei 6.43 o{n ` ♦ — 6.51 ÷n \gW dQsv ♦ — 6.44 kaì \gW ♦ k˙gW 6.52 sárka ♦ sárka ˆa[toû˜ 6.45 o{n ` ˙koúvn ♦ ` ˙koúsaw 6.54 kaì \gW ♦ k˙gW

208 KATA IVANNHN 6.55 - 6.70

\s xá t + =mérŸ. 55 ^H gàr sárj mou ˙lhyôw \stin brôsiw, kaì tò a

6.55 ˙lhyôw \stin brôsiw ♦ ˙lhy}w 6.60 eÂpon ♦ eÂpan \stin brôsiw 6.60 o˚tow ` lógow ♦ ` lógow o˚tow 6.55 ˙lhyôw \stin pósiw ♦ ˙lhy}w 6.63 lalô ♦ lelálhka \stin pósiw 6.65 mou ♦ — 6.57 z}setai ♦ z}sei 6.66 ˙pêlyon tôn mayhtôn a[toû ♦ 6.58 \k toû ♦ \j ˆ\k˜ tôn mayhtôn a[toû ˙pêlyon 6.58 ømôn tò mánna ♦ — 6.68 o{n ♦ — 6.58 z}setai ♦ z}sei 6.69 xristòw ` u¥òw toû yeoû toû 6.59 Kapernaoúm ♦ Kafarnaoúm zôntow ♦ ßgiow toû yeoû

209 6.71 - 7.17 KATA IVANNHN

71 *E l eg endè tòn &Ioúdan Símvnow &IskariQthn: o˚tow gàr ¡mellen a[tòn paradidónai, e

Kaì per iep át ei ` &Ihsoûw metà taût a \n t_ Gal il aíŸ: o[ 7 gàr æyel en\n t_ &IoudaíŸ peripateîn, –ti \z}toun a[tòn o¥ &Ioudaîoi ˙pokteînai. 2 )Hn dè \ggùw = e^ort| tôn &Ioudaívn = Skhnophgía. 3 EÂpon o{n pròw a[tòn o¥ ˙delfoì a[toû, Metá b h yi \n t eû yen , kaì upage% e†w t|n &Ioudaían, ®na kaì o¥ mayhtaí sou yev r } s v s i n tà ¡rga sou a$ poieîw. 4 O[deìw gàr \n krupt! ti poieî, kaì zhteî a[tòw \n parrhsíŸ eÂnai. E† taûta poieîw, fanérvson seautòn t! kósm~. 5 O[dè gàr o¥ ˙delfoì a[toû \písteuon e†w a[tón. 6 Légei o{n a[toîw ` &Ihsoûw, ^O kairòw ` \m ò wo·pv párestin, ` dè kairòw ` øméterow pántoté \s t i n £t o i m o w. 7 O[ dúnatai ` kósmow miseîn ømâw: \mè dè miseî, –ti \gW marturô perì a[toû, –ti tà ¡rga a[toû ponhrá \stin. 8 ^U m eî w ˙nábhte e†w t|n e^ort|n taúthn: \gW o·pv ˙nabaínv e† w t|n e^ort|n taúthn, –ti ` kairòw ` \mòw o·pv pepl}rvtai. 9 Taûta dè e†pWn a[toîw, ¡meinen \n t_ GalilaíŸ. 10 ^V wdè ˙nébhsan o¥ ˙delfoì a[toû, tóte kaì a[tòw ˙nébh e† w t|n e^ort}n, o[ fanerôw, ˙ll' qw \n krupt!. 11 O¥ o{n &I o u d a î o i \z } t o u n a[tòn \n t_ e^ort_, kaì ¡legon, Poû \stin \k eî n o w; 12 Kaì goggusmòw polùw perì a[toû ‘n \n toîw ªxloiw: o¥ mèn ¡legon –ti &Agayów \stin: ƒlloi ¡legon, O·, ˙llà planÅ tòn ªxlon. 13 O[deìw méntoi parrhsíŸ \lálei per ìa[toû dià tòn fóbon tôn &Ioudaívn. 14 *H d h dè têw e^ortêw mesoúshw, ˙nébh ` &Ihsoûw e†w tò ¥erón , kaì \dídasken. 15 Kaì \ya ú m a z o n o¥ &Ioudaîoi légontew, Pôw o˚tow grámmata oÂden, m| memayhkQw; 16 &A p e k r í y h o{n a[toîw ` &Ihsoûw kaì eÂpen, ^H \m| didax| o[k ¡stin \m}, ˙llà toû pémcantów me. 17 &E á n tiw yél + tò yél h m a a[toû poieîn,

6.71 &IskariQthn ♦ &IskariQtou 7.9 a[toîw ♦ a[tòw 6.71 a[tòn paradidónai ♦ 7.10 tóte kaì a[tòw ˙nébh e†w t|n paradidónai a[tón e^ort}n ♦ e†w t|n e^ort}n tóte kaì 6.71 çn ♦ — a[tòw ˙nébh 7.1 periepátei ` &Ihsoûw metà taûta 7.10 ˙ll' qw ♦ ˙llà ˆqw˜ ♦ metà taûta periepátei ` 7.12 polùw perì a[toû ‘n ♦ perì a[toû &Ihsoûw ‘n polùw 7.3 yevr}svsin tà ¡rga sou ♦ 7.12 ƒlloi ♦ ƒlloi ˆdè˜ yevr}sousin soû tà ¡rga 7.14 ` ♦ — 7.4 \n krupt! ti ♦ ti \n krupt! 7.15 Kaì \yaúmazon ♦ &Eyaúmazon 7.8 taúthn \gW o·pv ♦ \gW o[k o{n 7.8 kairòw ` \mòw ♦ \mòw kairòw 7.16 ` ♦ ˆ`˜

210 KATA IVANNHN 7.18 - 7.33 gn Q s et a i perì têw didaxêw, póteron \k toû yeo û \s t i n , h\gW( ˙p' \mautoû lalô. 18 ^O ˙f' e^autoû lalôn, t|n dójan t|n †dían zhteî: ` dè zhtôn t|n dójan toû pémcantow a[tón, o˚tow ˙lhy}w \stin, kaì ˙dikía \n a[t! o[k ¡stin. 19 O[ Mvsêw dédvken ømîn tòn nómon, kaì o[deìw \j ømôn poieî tòn nómon; Tí me zhteîte ˙pokteînai; 20 &A p e k r í y h ` ªxl o w kaì eÂpen, Daimónio n ¡xei w: tíw se zhteî ˙pokteînai; 21 &A p e k r í y h &I h s o û w kaì eÂpen a[toîw, $En ¡rgon \poíhsa, kaì pántew yaumázete. 22 Dià toûto Mvsêw dédvken ømîn t|n peritom}n — o[x –ti \k toû Mvsévw \stín, ˙ll' \k tôn patérvn — kaì \n sabbát~ peritémnete ƒnyrvpon. 23 E† peritom|n lambánei ƒnyrvpow \n sabbát~, ®na m| luy_ ` nómow Mvsévw, \moì xolâte –ti –lon ƒnyrvpon øgiê \poíhsa \n sabbát~; 24 M| krínete kat' ªcin, ˙llà t|n dikaían krísin krínate. 25 *E l eg o n o{n tinew \k tôn ^Ierosolumitôn, O[x o˚tów \s t i n on$ zhtoûsin ˙pokteînai; 26 Kaì Êde parrhsíŸ laleî, kaì o[dèn a[t! légousin. M}pote ˙lhyôw ¡gnvsan o¥ ƒrxontew –ti o˚tów \stin ˙lhyôw ` xr i s t ó w; 27 &A l l à toûton oÊdamen póyen \s t í n : ` dè xristòw –tan ¡rxhtai, o[deìw ginQskei póyen \stín. 28 *E k r a j en o{n \n t! ¥er ! didáskvn ` &Ihsoûw kaì légvn, K˙mè oÊdate, kaì oÊdate póyen e†mí: kaì ˙p' \mautoû o[k \l } l u ya , ˙ll' ¡stin ˙lhyinòw ` pémcaw me, on$ ømeîw o[k oÊdate. 29 &E g WoÂda a[tón, –ti par' a[toû e†mi, k˙keînów me ˙pésteilen. 30 &E z } t o u n o{n a[tòn piásai. Kaì o[deìw \p éb a l en \p ' a[tòn t|n xeî r a , –ti o·pv \lhlúyei = vra% a[toû. 31 Polloì dè \k toû ªxlou \písteusan e†w a[tón, kaì ¡legon –ti ^O xristòw –tan ¡ly+, m}ti pleíona shmeîa toútvn poi}sei @n o˚tow \poíhsen; 32 *H k o u s a n o¥ Farisaîoi toû ªxlou goggúzontow perì a[toû taûta: kaì ˙pésteilan øphrétaw o¥ Farisaîoi kaì o¥ ˙rxiereîw ®na piásvsin a[tón. 33 EÂpen o{n ` &I h s o û w, *E t i mikròn xrónon mey' ømôn e†mi, kaì øpágv pròw

7.19 Mvsêw ♦ Mvüsêw ªxlou dè polloì 7.20 kaì eÂpen ♦ — 7.31 –ti ♦ — 7.22 Mvsêw ♦ Mvüsêw 7.31 m}ti ♦ m| 7.22 Mvsévw ♦ Mvüsévw 7.31 toútvn ♦ — 7.23 Mvsévw ♦ Mvüsévw 7.32 øphrétaw o¥ Farisaîoi kaì o¥ 7.24 krínate ♦ krínete ˙rxiereîw ♦ o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ 7.26 ˙lhyôw ` ♦ ` Farisaîoi øphrétaw 7.31 Polloì dè \k toû ªxlou ♦ &Ek toû 7.33 mikròn xrónon ♦ xrónon mikròn

211 7.34 - 7.51 KATA IVANNHN

tòn pémcantá me. 34 Zht}seté me, kaì o[x eør}sete: kaì –pou e† m ì \g Q , ømeîw o[ dúnasye \lyeî n . 35 EÂpon o{n o¥ &Ioudaîoi pròw e^autoúw, Poû o˚tow méllei poreúesyai –ti =meîw o[x eø r } s o m e n a[tón; M| e†w t|n diasporàn tôn ^Ell}nvn méllei poreúesyai, kaì didáskein toùw %Ellhnaw; 36 Tíw \stin o˚tow ` lógow on$ eÂpen, Zht}seté me, kaì o[x eør}sete: kaì –pou e†mì \gQ, ømeîw o[ dúnasye \lyeîn; 37 &E ndè t_ \sxát+ =mérŸ t_ megál+ têw e^ortêw e¥st}kei ` &I h s o û w kaì ¡krajen, légvn, &Eán tiw dicÅ, \rxés yv prów me kaì pinétv. 38 ^O pisteúvn e†w \mé, kayWw eÂpen = graf}, potamoì \k têw koilíaw a[toû ]eúsousin udatow% zôntow. 39 o$ Toûto dè eÂpen per ìtoû pneúmatow o˚ ¡m el l o n lambánein o¥ pisteúontew e†w a[tón: o·pv gàr ‘n pneûma ßgion, –ti &I h s o û w o[dépv \dojásyh. 40 Polloì o{n \k toû ªxlou ˙koúsantew tòn lógon ¡legon, O˚tów \stin ˙lhyôw ` prof}thw. 41 *A l l o i ¡l eg o n ,O˚tów \stin ` xristów. *Alloi ¡legon, M| gàr \k têw Galilaíaw ` xristòw ¡rxet a i ; 42 O[xì = graf| eÂpen –ti \k toû spérmatow Dauíd, kaì ˙pò Bhyleém ,têw kQmhw –pou ‘n Dauíd, ` xr i s t ò w ¡r xet a i ; 43 Sxísma o{n \n t! ªxl ~ \g én et o di' a[tón. 44 Tinèw dè æyel o n\j a[tôn piásai a[tón, ˙ll' o[deìw \pébalen \p' a[tòn tàw xeîraw. 45 )Hlyon o{n o¥ øphrétai pròw toùw ˙rxiereîw kaì Farisaíouw: kaì eÂpon a[toîw \keînoi, Dià tí o[k “gágete a[tón; 46 &A p e k r í y h s a n o¥ øphrétai, O[dépote outvw% \l á l h s en ƒnyrvpow, qw o˚tow ` ƒnyrvpow. 47 &A p e k r í y h s a n o{n a[toîw o¥ Farisaîoi, M| kaì ømeîw peplánhsye; 48 M} tiw \k tôn ˙rxóntvn \písteusen e†w a[tón, h( \k tôn Farisaívn; 49 &A l l ' ` ªxl o wo˚tow ` m| ginQskvn tòn nómon \pikatáratoí e† s i n . 50 Légei Nikódhmow pròw a[toúw — ` \lyWn nuktòw pròw a[tón, e

7.34 eør}sete ♦ eør}seté ˆme˜ 7.42 ` xristòw ¡rxetai ♦ ¡rxetai ` 7.36 o˚tow ` lógow ♦ ` lógow o˚tow xristów 7.36 eør}sete ♦ eør}seté ˆme˜ 7.43 \n t! ªxl~ \géneto ♦ \géneto \n 7.39 o˚ ♦ o$ t! ªxl~ 7.39 pisteúontew ♦ pisteúsantew 7.46 outvw% \lálhsen ♦ \lálhsen 7.39 ßgion ♦ — outvw% 7.40 Polloì o{n \k toû ªxlou ♦ &Ek 7.46 qw o˚tow ` ƒnyrvpow ♦ — toû ªxlou o{n 7.49 &All' ♦ ˙llà 7.40 tòn lógon ♦ tôn lógvn toútvn 7.49 \pikatáratoí ♦ \páratoí 7.41 xristów *Alloi ♦ xristów O¥ dè 7.50 nuktòw pròw a[tón ♦ pròw a[tòn 7.42 O[xì ♦ o[x ˆtò˜ próteron

212 KATA IVANNHN 7.52 - 8.7

ƒnyrvpon, \àn m| ˙koús+ par' a[toû próteron kaì gn! tí poieî; 52 &A p e k r í y h s a n kaì eÂpon a[t!, M| kaì sù \k têw Ga l i l a í a w e ; &E r eú n h s o n kaì Êde –ti prof}thw \k têw Galilaíaw o[k \g h g ér t a i . 53 Kaì \poreúyh £kastow e†w tòn oÂk on a[t oû: 1 &I h s o û w dè \poreúyh e†w tò ªrow tôn 8 &Elaiôn. 2 *O ryr o udè pálin paregéneto e†w tò ¥erón, kaì pâw ` laòw ærxet o : kaì kayísaw \dídasken a[toúw. 3 *A g o u s i n dè o¥ grammateîw kaì o¥ Farisaîoi pròw a[tòn gunaîka \n moixeí Ÿ katal}fyei s a n : kaì st}santew a[t|n \n més ~ , 4 légousin a[t!, peirázontew, Didáskale, auth% = gun| katel}fyh \p' 5 a[tofór~ moixeu o m én h . &E n dè t! nóm~ Mvsêw =mîn a[tofQr~ Mvüsêw \n et eí l a t o tàw toiaútaw liyoboleîsyai: sù o{n tí légeiw; 6 Toûto dè ¡legon peirázontew a[tón, ®na ¡xv s i n kathgoreîn a[to û . ^O dè &Ihsoûw kátv kúcaw, t! daktúl~ ¡grafen e†w katégrafen t|n gên, m| prospoioúmenow. 7 ^V w dè \pémenon \rvtôntew a[tón, ˙nakúcaw e p en pròw a[toúw, ^O ˙namárthtow ømôn, prôtow prôton \p' a[t|n tòn líyon balétv. ballétv

53 Kaì ˙pêlyen £kastow e†w tòn oÂkon a[toû: 1 kaì ` &Ihsoûw 2 \poreúyh e†w tò ªrow tôn &Elaiôn. *O ryrou dè pálin bayéow bayévw ‘lyen ` &Ihsoûw e†w tò ¥erón, kaì pâw ` laòw ærxeto pròw a[tón, kaì kayísaw \dídasken a[toúw. 3 *A g o u s i n dè o¥ grammateîw kaì o¥ Fa r i s a î o i pròw a[tòn gunaîka \pì moixeíŸ kateilhmménhn, kaì st}santew a[t|n \n t! més~, 4 eÂpon a[t!, Didáskale, taúthn 5 euromen% \p' a[tofQr~ moixeuoménhn. &En dè t! nóm~ =môn a[tofór~ Mvüsêw \neteílato tàw toiaútaw liyázein: sù o{n tí légeiw perì Mvsêw a[t ê w ; 6 Toûto dè ¡legon peirázontew a[tón, ®na ¡xvsin kathgorían kat' a[toû. ^O dè &Ihsoûw kátv kúcaw, t! daktúl~ ¡grafen e†w t|n gên. 7 ^Vw dè \pémenon \pervtôntew a[tón, ˙nablécaw eÂpen a[toîw, ^O ˙namárthtow ømôn, prôtow líyon balétv \p' a[t}n.

7.51 par' a[toû próteron ♦ prôton 8.3 katal}fyeisan ♦ kateilhmménhn par' a[toû 8.4 peirázontew ♦ — 7.52 eÂpon ♦ eÂpan 8.4 katel}fyh ♦ kateílhptai 7.52 &Ereúnhson ♦ \raúnhson 8.4 a[tofór~ ♦ a[tofQr~ 7.52 prof}thw \k têw Galilaíaw ♦ \k 8.5 Mvsêw =mîn ♦ =mîn Mvüsêw têw Galilaíaw prof}thw 8.5 liyoboleîsyai ♦ liyázein 7.52 \ghgértai ♦ \geíretai 8.6 ¡grafen ♦ katégrafen 7.53 Kaì ♦ ˆˆKaì 8.6 m| prospoioúmenow ♦ — 7.53 \poreúyh ♦ \poreúyhsan 8.7 ˙nakúcaw eÂpen pròw a[toúw ♦ 8.2 ærxeto ♦ ærxeto pròw a[tón ˙nékucen kaì eÂpen a[toîw 8.3 pròw a[tòn ♦ — 8.7 prôton ♦ prôtow 8.3 \n moixeíŸ ♦ \pì moixeíŸ 8.7 tòn líyon balétv ♦ balétv líyon

213 8.8 - 8.19 KATA IVANNHN

8 Kaì pálin kátv kúcaw ¡grafen e†w t|n gên. 9 O¥ dé, ˙koúsantew, kaì øpò têw suneid}sevw \legxómenoi, \j}rxonto e< wkay' e

kaì øpò têw suneid}sevw 8 Kaì pálin kátv kúcaw ¡grafen e†w t|n gên. 9 O¥ dè, ˙koúsantew, \legxómenoi \j}rxonto \j}rxonto e

8.8 kátv kúcaw ♦ katakúcaw 8.11 krínv ♦ katakrínv 8.9 kaì øpò têw suneid}sevw 8.11 kaì ♦ ˆkaì˜ ˙pò toû nûn \legxómenoi ♦ — 8.11 a^ mártane ♦ a^ mártane˜˜ 8.9 ` &Ihsoûw ♦ — 8.12 ` &Ihsoûw \lálhsen ♦ \lálhsen ` 8.10 kaì mhdéna yeasámenow pl|n t|w &Ihsoûw gunaików ♦ — 8.14 ¡rxomai kaì ♦ ¡rxomai h( 8.10 a[t_ ♦ a[t_ Gúnai 8.16 ˙lhy}w ♦ ˙lhyin} 8.10 \keînoi o¥ kat}goroí sou ♦ — 8.19 Ædeite ƒn ♦ ©n Ædeite

214 KATA IVANNHN 8.20 - 8.37

20 Taûta tà ]}mata \lálhsen ` &Ihsoûw \nt! gazofulakí~, didásk v n \n t! ¥er ! : kaì o[deìw \píasen a[tón, –ti o·pv \lhlúyei = vra% a[toû. 21 EÂpen o{n pálin a[toîw ` &Ihsoûw, &EgW øpágv, kaì zht}seté me, kaì \n t_ a^ martíŸ ømôn ˙poyaneîsye: –pou \gW øpágv, ømeîw o[ dúnasye \lyeî n . 22 *E l eg o n o{n o¥ &Ioudaîoi, M}ti ˙pokteneî e^autón, –ti légei, %Opou \gW øpágv, ømeîw o[ dúnasye \lyeî n ; 23 Kaì eÂpen a[toîw, ^Umeîw \k tôn kátv \sté, \g W\k tôn ƒnv e†mí: ømeîw \k toû kósmou toútou \sté, \gW o[k e† m ì \k toû kósmou toútou. 24 EÂpon o{n ømîn –ti ˙poyaneîsye \n taîw a^ martíaiw ømôn: \àn gàr m| pisteúshte –ti \gQ e†mi, ˙poyaneîsye \n taîw a^ martíaiw ømôn. 25 *E l eg o n o{n a[t!, Sù tíw eÂ; Kaì eÂpen a[toîw ` &Ihsoûw, T|n ˙rx|n – ti kaì lalô ømîn. 26 Pollà ¡xv per ìømôn laleîn kaì krínein: ˙ll' ` pémc a wme ˙lhy}w \stin, k˙gW a$ ækousa par' a[toû, taûta lègv e†w tòn kósmon. 27 O[k ¡gnvsan –ti tòn patéra a[toîw ¡l eg en . 28 EÂpen o{n a[toîw ` &Ihsoûw, %Otan øcQshte tòn u¥òn toû ˙nyrQpou, tóte gnQsesye –ti \gQ e†mi, kaì ˙p' \mautoû poiô o[dén, ˙llà kayWw \dídajén me ` pat}r mou, taûta lalô: 29 kaì ` pémcaw me met' \moû \stin: o[k ˙fêkén me mónon ` pat}r, –ti \gW tà ˙restà a[t! poiô pántote. 30 Taûta a[toû laloûntow polloì \písteusan e†w a[tón. 31 *E l eg eno{n ` &Ihsoûw pròw toùw pepisteukótaw a[t! &I o u d a í o u w , &E à n ømeîw meínhte \n t! lóg~ t! \m!, ˙lhyôw ma yh t a í mou \sté: 32 kaì gnQsesye t|n ˙l}yei a n , kaì = ˙l}yei a \l eu yer Q s ei ømâw. 33 &A p e k r í y h s a n a[t!, Spérma &A b r a á m \s m en , kaì o[denì dedouleúkamen pQpote: pôw sù légeiw –ti &E l eú yer o i gen}sesye; 34 &A p e k r í y h a[toîw ` &I h s o û w,&A m | n ˙m|n légv ømîn, –ti pâw ` poiôn t|n a^ martían doûlów \stin têw a^ martíaw. 35 ^O dè doûlow o[ ménei \n t_ o†kíŸ e† wtòn a†ôna: ` u¥òw ménei e†w tòn a†ôna. 36 &E à n o{n ` u¥òw ømâw \leuyer Q s + , ªntvw \leúyer o i ¡s es ye. 37 OÂda –ti spérma &A b r a á m \s t e:˙llà zhteîté me ˙pokteînai, –ti ` lógow ` \mòw

8.20 ` &Ihsoûw ♦ — 8.26 lègv ♦ lalô 8.21 ` &Ihsoûw ♦ — 8.28 a[toîw ♦ ˆa[toîw˜ 8.23 eÂpen ♦ ¡legen 8.28 mou ♦ — 8.23 toû kósmou toútou \sté ♦ toútou 8.29 ` pat}r ♦ — toû kósmou \sté 8.33 a[t! ♦ pròw a[tón 8.25 Kaì eÂpen ♦ EÂpen

215 8.38 - 8.53 KATA IVANNHN

o[ xvreî \n ømîn. 38 &E g W oe$ ^Qraka parà t! patrí mou, lalô: kaì ømeîw o{n oe$ ^vrákate parà t! patrì ømôn, poieîte. 39 &A p e k r í y h s a n kaì eÂpon a[t!, ^O pat|r =môn &Abraám \stin. Légei a[toîw ` &Ihsoûw, E† ték n atoû &Abraàm ‘te, tà ¡rga toû 40 \poieîte ƒn &A b r a à m \p o i eî t e. Nûn dè zhteîté me ˙pokteînai, ƒnyrvpon ow$ t|n ˙l}yei a nømîn lelálhka, ÷n ækousa parà toû yeo û : toûto &Abraàm o[k \poíhsen. 41 ^U m eî w poieîte tà ¡rga toû patròw ømôn. EÂpon o{n a[t!, ^Hmeîw \k porneíaw o[ gegenn}meya : £n a patéra ¡xo m en , tòn yeó n . 42 EÂpen o{n a[toîw ` &Ihsoûw, E† ` yeò wpat|r ømôn ‘n, “gapâte ©n \mé: \gW gàr \k toû yeo û \j ê l yo n kaì hkv:% o[dè gàr ˙p' \mautoû \l}luya, ˙ll' \keînów me ˙pésteilen. 43 Dià tí t|n laliàn t|n \m|n o[ gi n Q s k et e; %O ti o[ dúnasye ˙koúein tòn lógon tòn \món. 44 ^U m eî w\k toû patròw toû diabólou \sté, kaì tàw \piyumíaw toû patròw ømôn yél et epoieîn. &Ekeînow ˙nyrvpoktónow ‘n ˙p' ˙rxêw, kaì \n t_ ˙lhyeí Ÿo[x £sthken, –ti o[k ¡stin ˙l}yei a\n a[t!. %Otan lal_ tò ceûdow, \k tôn †dívn laleî: –ti ceústhw \stìn kaì ` pat|r a[toû. 45 &E g W dè –ti t|n ˙l}yei a n légv, o[ pisteúeté moi. 46 Tíw \j ømôn \légxei me per ì a^ martíaw; E† dè ˙l}yei a nlégv, dià tí ømeîw o[ pisteúeté moi; 47 ^O çn \k toû yeo ûtà ]}mata toû yeo û˙koúei: dià toûto ømeîw o[k ˙koúete, –ti \k toû yeo ûo[k \sté. 48 &A p e k r í y h s a n o{n o¥ &I o u d a î o i kaì eÂpon a[t!, O[ kalôw légomen =meîw –ti Samareíthw e sú, kaì daimónion ¡xei w; 49 &A p e k r í y h &I h s o û w, &E g Wdaimónion o[k ¡xv ,˙llà timô tòn patéra mou, kaì ømeîw ˙timázeté me. 50 &E g Wdè o[ zhtô t|n dójan mou: ¡stin ` zhtôn kaì krínvn. 51 &A m | n ˙m|n légv ømîn, \án tiw tòn lógon tòn \m ò n thr}s+, yánaton o[ m| yev r } s + e† w tòn a†ôna. 52 EÂpon o{n a[t! o¥ &Ioudaîoi, Nûn \gnQkamen –ti daimónion ¡xei w. &A b r a à m ˙péya n en kaì o¥ profêtai, kaì sù légeiw, &Eán tiw tòn lógon mou thr}s+, o[ m| geúshtai yanátou e†w tòn a†ôna. 53 M| sù meízvn e toû patròw =môn &Abraám, –stiw ˙péya n en ;

8.38 &EgW o$ ♦ $A \ g W 8.44 o[x £sthken ♦ o[k ¡sthken 8.38 mou ♦ — 8.46 dè ♦ — 8.38 oe$ ^vrákate parà t! patrì ømôn 8.48 o{n ♦ — ♦ a$ “koúsate parà toû patròw 8.48 eÂpon ♦ eÂpan 8.39 eÂpon ♦ eÂpan 8.48 Samareíthw ♦ Samaríthw 8.39 ‘te ♦ \ste 8.51 lógon tòn \mòn ♦ \mòn lógon 8.41 EÂpon o{n ♦ eÂpan ˆo{n˜ 8.52 o{n ♦ ˆo{n˜ 8.42 o{n ♦ —

216 KATA IVANNHN 8.54 - 9.11

Kaì o¥ profêtai ˙péya n o n : tína seautòn sù poieîw; 54 &A p e k r í y h &I h s o û w, &E à n \g W dojázv \mautón, = dója mou o[dén \stin: ¡stin ` pat}r mou ` dojázvn me, on$ ømeîw légete –t i yeò w =môn \stin, 55 kaì o[k \gnQkate a[tón: \gW dè oÂda a[tón, kaì \à neÊ p v–ti o[k oÂda a[tón, ¡somai –moiow ømôn, ceústhw: ˙ll' oÂda a[tón, kaì tòn lógon a[toû thrô. 56 &A b r a à m ` pat|r ømôn “galliásato ®na Êd+ t|n =méran t|n \m } n , kaì eÂden kaì \xá r h . 57 EÂpon o{n o¥ &Ioudaîoi pròw a[tón, Pent}konta ¡th o·pv ¡xei w,kaì &Abraàm e^Qrakaw; 58 EÂpen a[toîw ` &Ihsoûw, &Am|n ˙m|n légv ømîn, prìn &Abraàm genésyai, \gW e†mi. 59 )Hran o{n líyouw ®na bálvsin \p' a[tón: &Ihsoûw dè \krúbh, kaì \jêlyen \k toû ¥eroû, dielyWn dià mésou a[tôn: kaì parêgen outvw.%

Kaì par ágvn eÂd en ƒnyr vp on tuflòn \k genet êw. 2 Kaì 9 “rQthsan a[tòn o¥ mayhtaì a[toû légontew, ^Rabbí, tíw hmarten,% o˚tow h( o¥ goneîw a[toû, ®na tuflòw gennhy_; 3 &A p e k r í y h &I h s o û w, O·te o˚tow hmarten% o·te o¥ goneîw a[toû: ˙ll' ®na fanervy_ tà ¡rga toû yeo û\n a[t!. 4 &E m è deî \r g á z es ya i tà ¡rga toû pémcantów me £vw =méra \stín: ¡r x e t a i núj, –te o[deìw dúnatai \rgázesyai. 5 %O tan \n t! kósm~ „, fôw e†mi toû kósmou. 6 Taûta e†pQn, ¡ptusen xamaí, kaì \poíhsen phlòn \k toû ptúsmatow, kaì \péxr i s entòn phlòn \p ìtoùw •fyalmoùw toû tufloû, 7 kaì eÂpen a[t!, %Upage nícai e†w t|n kolumb}yran toû Silvám — oe$ ^rmhneúetai, &A p e s t a l m é n o w . &A p ê l y e n o{n kaì \nícato, kaì ‘lyen blépvn. 8 O¥ o{n geítonew kaì o¥ yev r o û n t ew a[tòn tò próteron –ti tuflò w‘n, ¡legon, O[x o˚tów \stin ` kay}menow kaì prosaitôn; 9 *A l l o i ¡l eg o n –ti O˚tów \stin: ƒlloi dè –ti %O moiow a[t! \stin. &Ekeînow ¡legen–ti &EgQ e†mi. 10 *E l eg o n 11 o{n a[t!, Pôw ˙neœxyh s á n sou o¥ •fyalmoí; &A p e k r í y h “neœxyhsán \k eî n o w kaì eÂpen, *Anyrvpow legómenow &Ihsoûw phlòn

8.53 sù poieîw ♦ poieîw 9.4 &Emè ♦ ^Hmâw 8.54 dojázv ♦ dojásv 9.6 tòn ♦ a[toû tòn 8.55 kaì \àn ♦ k©n 9.6 toû tufloû ♦ — 8.55 ømôn ♦ ømîn 9.8 tuflòw ♦ prosaíthw 8.55 ˙ll' ♦ ˙llà 9.9 dè –ti ♦ ¡legon O[xí ˙llà 8.58 ` ♦ — 9.10 ˙neœxyhsán ♦ ˆo{n˜ “neœxyhsán 8.59 dielyWn dià mésou a[tôn kaì 9.11 kaì eÂpen *Anyrvpow ♦ ^O parêgen outvw% ♦ — ƒnyrvpow `

217 9.12 - 9.24 KATA IVANNHN

\p o í h s en , kaì \péxr i s én mou toùw •fyalmoúw, kaì eÂpén moi, %U p a g ee† wt|n kolumb}yran toû Silvám, kaì nícai. &ApelyWn dè kaì nicámenow, ˙nébleca. 12 EÂpon o{n a[t!, Poû \stin \keînow; Légei, O[k oÂda. 13 *A g o u s i n a[tòn pròw toùw Farisaíouw, tón pote tuflón. 14 )Hn dè sábbaton –te tòn phlòn \poíhsen ` &Ihsoûw, kaì ˙né~jen a[toû toùw •fyalmoúw. 15 Pálin o{n “rQtvn a[tòn kaì o¥ Farisaîoi, pôw ˙néblecen. ^O dè eÂpen a[toîw, Phlòn \p éyh k én mou \pì toùw •fyalmoúw, kaì \nicámhn, kaì blépv. 16 *E l eg o n o{n \k tôn Farisaívn tinéw, O˚tow ` ƒnyrvpow o[k ¡s t i n parà toû yeo û , –ti tò sábbaton o[ threî. *Alloi ¡legon, Pôw dúnatai ƒnyrvpow a^ martvlòw toiaûta shmeîa poieîn; Kaì sxísma ‘n \n a[toîw. 17 Légousin t! tufl! pálin, Sù tí légeiw perì a[toû, –ti ænoijen sou toùw •fyalmoúw; ^O dè eÂpen –ti Prof}thw \s t í n . 18 O[k \písteusan o{n o¥ &Ioudaîoi perì a[t o û ,–ti tuflòw ‘n kaì ˙néblecen, £vw –tou \fQnhsan toùw goneîw a[toû toû ˙nablécantow, 19 kaì “rQthsan a[toùw légontew, O˚tów \stin ` u¥òw ømôn, on$ ømeîw légete –ti tuflòw \g en n } yh ; Pôw o{n ƒrti blépei; 20 &A p e k r í y h s a n dè a[toîw o¥ goneî wa[toû kaì eÂpon, OÊdamen –ti o˚tów \stin ` u¥òw =môn, kaì –ti tuflòw \genn}yh: 21 pôw dè nûn blépei, o[k oÊdamen: h( tíw ænoijen a[toû toùw •fyalmoúw, =meîw o[k oÊdamen: a[tòw =likían ¡xei :a[tòn \rvt}sate, a[tòw perì e^autoû lal}sei. 22 Taûta eÂpon o¥ goneîw a[toû, –ti \foboûnto toùw &Ioudaíouw: ædh gàr sunetéyei n t oo¥ &Ioudaîoi, ®na \án tiw a[tòn `molog}s+ xristón, ˙posunágvgow génhtai. 23 Dià toûto o¥ goneîw a[toû e p o n –ti ^Hlikían ¡xei , a[tòn \rvt}sate. 24 &E f Q n h s a n o{n \k deu t ér o u tòn ƒnyrvpon ow$ ‘n tuflów, kaì e p o na[t!, Dòw dójan t! ye! :=meîw oÊdamen –ti ` ƒnyrvpow

9.11 moi ♦ moi –ti 9.20 dè a[toîw ♦ o{n 9.11 t|n kolumb}yran toû ♦ tòn 9.20 eÂpon ♦ eÂpan 9.11 dè ♦ o{n 9.21 a[tòw =likían ¡xei a[tòn 9.12 EÂpon o{n ♦ kaì eÂpan \rvt}sate ♦ a[tòn \rvt}sate 9.14 –te ♦ \n " =mérŸ =likían ¡xei 9.16 O˚tow ` ƒnyrvpow o[k ¡stin 9.22 eÂpon ♦ eÂpan parà toû yeoû ♦ O[k ¡stin o˚tow 9.23 eÂpon ♦ eÂpan parà yeoû ` ƒnyrvpow 9.23 \rvt}sate ♦ \pervt}sate 9.16 *Alloi ♦ ƒlloi ˆdè˜ 9.24 \k deutérou tòn ƒnyrvpon ♦ tòn 9.17 t! ♦ o{n t! ƒnyrvpon \k deutérou 9.17 Sù tí ♦ Tí sù 9.24 eÂpon ♦ eÂpan 9.17 ænoijen ♦ “né~jén 9.24 ` ƒnyrvpow o˚tow ♦ o˚tow ` 9.18 tuflòw ‘n ♦ ‘n tuflòw ƒnyrvpow 9.19 ƒrti blépei ♦ blépei ƒrti 218 KATA IVANNHN 9.25 - 9.41 o˚tow a^ martvlów \stin. 25 &A p e k r í y h o{n \keînow kaì eÂpen, E† a^ martvlów \stin, o[k oÂda: ¢n oÂda, –ti tuflòw vn,* ƒrti bl ép v . 26 EÂpon dè a[t! pálin, Tí \poíhsén soi; Pôw ænoijén sou toùw •fyalmoúw; 27 &A p e k r í y h a[toîw, EÂpon ømîn ædh, kaì o[k “koúsate. Tí pálin yél et e˙koúein; M| kaì ømeîw yél et e a[toû mayhtaì genésyai; 28 &E l o i d ó r h s a n a[tón, kaì eÂpon, Sù e mayht|w \keínou: =meîw dè toû Mvsévw \smèn mayhtaí. 29 ^H m eî w oÊdamen –ti Mvs+ lelálhken ` yeó w: toûton dè o[k oÊdamen póyen \stín. 30 &A p e k r í y h ` ƒnyrvpow kaì eÂpen a[toîw, &E ngàr toút~ yaumastón \stin, –ti ømeîw o[k oÊdate póyen \s t í n , kaì ˙né~jén mou toùw •fyalmoúw. 31 OÊdamen dè –ti a^ martvlôn ` yeò w o[k ˙koúei: ˙ll' \án tiw yeo s eb | w ”, kaì tò yél h m a a[toû poi_, toútou ˙koúei. 32 &E ktoû a†ônow o[k “koúsyh –ti ænoijén tiw •fyalmoùw tufloû gegennhménou. 33 E† m| ‘n o˚tow parà yeo û ,o[k “dúnato poieîn o[dén. 34 &A p e k r í y h s a n kaì eÂpon a[t!, &En a^ martíaiw sù \genn}yhw –low, kaì sù didáskeiw =mâw; Kaì \jébalon a[tòn ¡jv. 35 *H k o u s en ` &Ihsoûw –ti \jébalon a[tòn ¡jv: kaì eørWn a[tón, eÂpen a[t!, Sù pisteúeiw e†w tòn u¥òn toû yeo û ; 36 &A p e k r í y h \k eî n o w kaì eÂpen, Kaì tíw \stin, kúrie, ®na pisteúsv e†w a[tón; 37 EÂpen dè a[t! ` &Ihsoûw, Kaì e^Qrakaw a[tón, kaì ` lalôn metà soû \keînów \stin. 38 ^O dè ¡fh, Pisteúv, kúrie: kaì prosekúnhsen a[t!. 39 Kaì eÂpen ` &I h s o û w, E†w kríma \gW e†w tòn kósmon toûton ‘lyon, ®na o¥ m| blépontew blépvsin, kaì o¥ blépontew tufloì génvntai. 40 Kaì ækousan \k tôn Farisaívn taûta o¥ ªntew met 'a[toû, kaì e p o n a[t!, M| kaì =meîw tufloí \smen; 41 EÂpen a[toîw ` &I h s o û w , E† tufloì ‘te, o[k ©n eÊxet e a^ martían: nûn dè légete –ti Blépomen: = o{n a^ martía ømôn ménei.

9.25 kaì eÂpen ♦ — 9.32 ænoijén ♦ “né~jén 9.26 dè a[t! pálin ♦ o{n a[t! 9.34 eÂpon ♦ eÂpan 9.28 &Eloidórhsan ♦ Kaì 9.35 ` ♦ — \loidórhsan 9.35 a[t! ♦ — 9.28 e mayht|w ♦ mayht|w e 9.35 yeoû ♦ ˙nyrQpou 9.28 Mvsévw ♦ Mvüsévw 9.37 dè ♦ — 9.29 Mvs+ ♦ Mvüseî 9.40 Kaì ækousan ♦ *Hkousan 9.30 gàr toút~ ♦ toút~ gàr tò 9.40 ªntew met' a[toû ♦ met' a[toû 9.30 ˙né~jén ♦ ænoijén ªntew 9.31 dè ♦ — 9.41 o{n ♦ —

219 10.1 - 10.17 KATA IVANNHN

&A m | n ˙m|n légv ømîn, ` m| e†ser xómenowdià têw 10 yú r a we† wt|n a[l|n tôn probátvn, ˙llà ˙nabaínvn ˙llaxóyen , \k eî n o w klépthw \stìn kaì l+st}w. 2 ^O dè e† s er xó m en o w dià têw yúraw poim}n \stin tôn probátvn. 3 Toút~ ` yu r v r ò w˙noígei, kaì tà próbata têw fvnêw a[toû ˙koúei, kaì tà Êdia próbata kaleî kat' ªnoma, kaì \jágei a[tá. 4 Kaì –tan tà Êdia próbata \kbál+, ¡mprosyen a[tôn poreúetai: kaì tà próbata a[t! ˙kolouyeî ,–ti oÊdasin t|n fvn|n a[toû. 5 &A l l o t r í ~ dè o[ m| ˙kolouy}svsin, ˙llà feújontai ˙p' a[toû: –ti o[k oÊdasin tôn ˙llotrívn t|n fvn}n. 6 Taúthn t|n paroimían eÂpen a[toîw ` &Ihsoûw: \keînoi dè o[k ¡gnvsan tína ‘n a$ \lálei a[toîw. 7 EÂpen o{n pálin a[toîw ` &Ihsoûw, &Am|n ˙m|n légv ømîn –ti \gQ e†mi = yúra tôn probátvn. 8 Pántew –soi ‘lyon kléptai e†sìn kaì l+staí: ˙ll' o[k ækousan a[tôn tà próbata. 9 &E g Q e† m i = yúra: di' \moû \án tiw e†sély+, svy}setai, kaì e†seleúsetai kaì \jeleúsetai, kaì nom|n eø r } s ei . 10 ^O klépthw o[k ¡rxet a ie† m| ®na kléc+ kaì yús+ kaì ˙polés+: \gW ‘lyon ®na zv|n ¡xv s i n ,kaì perissòn ¡xv s i n . 11 &E g Q e† m i ` poim|n ` kalów: ` poim|n ` kalòw t|n cux|n a[toû tíyhsin øpèr tôn probátvn. 12 ^O misyvtòw dé, kaì o[k çn poim}n, o˚ o[k e†sin tà próbata Êdia, yev r eîtòn lúkon \rxó m en o n ,kaì ˙fíhsin tà próbata, kaì feúgei: kaì ` lúkow a^ rpázei a[tá, kaì skorpízei tà próbata. 13 ^O dè misyvtòw feúgei, –ti misyvtów \stin, kaì o[ mélei a[t! perì tôn probátvn. 14 &E g Q e† m i ` poim|n ` kalów, kaì ginQskv tà \m á ,kaì ginQskomai øpò tôn \môn. 15 KayWw ginQskei me ` pat}r, k˙gW ginQskv tòn patéra: kaì t|n cux}n mou tíyhmi øpèr tôn probátvn. 16 Kaì ƒlla próbata ¡xv , a$ o[k ¡stin \k têw a[lêw taúthw: k˙keîná me deî ˙gageîn, kaì têw fvnêw mou ˙koúsousin: kaì gen}setai mía poímnh, e

10.3 kaleî ♦ fvneî 10.12 e†sin ♦ ¡stin 10.4 Kaì –tan ♦ %O tan 10.12 skorpízei tà próbata ♦ 10.4 próbata \kbál+ ♦ pánta \kbál+ skorpízei 10.5 ˙kolouy}svsin ♦ 10.13 ^O dè misyvtòw feúgei ♦ — ˙kolouy}sousin 10.14 ginQskomai øpò tôn \môn ♦ 10.7 a[toîw ♦ — ginQskousín me tà \má 10.8 ‘lyon ♦ ‘lyon ˆprò \moû˜ 10.16 me deî ♦ deî me 10.12 dé ♦ — 10.16 gen}setai ♦ gen}sontai

220 KATA IVANNHN 10.18 - 10.34 toûto ` pat}r me ˙gapÅ, –ti \gW tíyhmi t|n cux}n mou, ®na pálin lábv a[t}n. 18 O[deìw aÊrei a[t|n ˙p' \moû, ˙ll' \gW tíyhm ia[t|n ˙p' \mautoû. &Ejousían ¡xv yeînai a[t}n, kaì \j o u s í a n ¡xv pálin labeîn a[t}n. Taúthn t|n \ntol|n ¡labon parà toû patrów mou. 19 Sxísma o{n pálin \géneto \n toîw &Ioudaíoiw dià toùw lógouw toútouw. 20 *E l eg o n dè polloì \j a[tôn, Daimónion ¡xei kaì maínetai: tí a[toû ˙koúete; 21 *A l l o i ¡l eg o n , Taûta tà ]}mata o[k ¡s t i n daimonizoménou: m| daimónion dúnatai tuflôn •fyalmoùw ˙noígein; 22 &E g én et o dè tà &E g k a í n i a \n ^Ier o s o l ú m o i w, kaì xei m W n ‘n : 23 kaì periepátei ` &Ihsoûw \n t! ¥er !\n t_ stoÅ Solomôno w. 24 &E k ú k l v s a n o{n a[tòn o¥ &Ioudaîoi, kaì ¡legon a[t!, %Evw póte t|n cux|n =môn aÊreiw; E† sù e ` xristów, e† p è =mîn parrhsíŸ. 25 &A p e k r í y h a[toîw ` &Ihsoûw, EÂpon ømîn, kaì o[ pisteúete: tà ¡rga a$ \gW poiô \n t! •nómati toû patrów mou, taûta martureî per ì \m o û : 26 ˙ll' ømeîw o[ pisteúete: o[ gár \ste \k tôn probátvn tôn \môn, kayWw eÂpon ømîn. 27 Tà próbata tà \m àtêw fvnêw mou ˙koúei, k˙gW ginQskv a[tá, ka ì ˙kolouyoûsín moi: 28 k˙gW zv|n a†Qnion dídvmi a[toîw: kaì o[ m| ˙pólvntai e†w tòn a†ôna, kaì o[x a^ rpásei tiw a[tà \k têw xei r ó w mou. 29 ^O pat}r mou ow$ dédvkén moi, meízvn pántvn \stín: kaì o[deìw dúnatai a^ rpázein \k têw xei r ò w toû patrów mou. 30 &E g Wkaì ` pat|r £n \smen. 31 &E b á s t a s a n o{n pálin líyouw o¥ &Ioudaîoi ®na liyásvsin a[tón. 32 &A p e k r í y h a[toîw ` &I h s o û w,Pollà kalà ¡rga ¡deija ømîn \k toû patrów mou: dià poîon a[tôn ¡rgon liyázeté me; 33 &A p e k r í y h s a n a[t! o¥ &Ioudaîoi légontew, Per ìkaloû ¡rgou o[ liyázomén se, ˙llà perì blasfhmíaw, kaì –ti sù ƒnyrvpow çn poieîw seautòn yeó n . 34 &A p e k r í y h a[toîw ` &Ihsoûw, O[k ¡stin

10.17 ` pat}r me ♦ me ` pat|r 10.28 zv|n a†Qnion dídvmi a[toîw ♦ 10.19 o{n ♦ — dídvmi a[toîw zv|n a†Qnion 10.21 ˙noígein ♦ ˙noîjai 10.29 ow$ dédvkén moi meízvn pántvn ♦ o$ 10.22 dè ♦ tóte dédvkén moi pántvn meîzón 10.22 ^Ierosolúmoiw kaì ♦ toîw 10.29 patrów mou ♦ patrów ^Ierosolúmoiw 10.31 o{n ♦ — 10.23 Solomônow ♦ toû Solomônow 10.32 kalà ¡rga ♦ ¡rga kalà 10.26 ˙ll' ♦ ˙llà 10.32 mou ♦ — 10.26 o[ gár ♦ –ti o[k 10.32 liyázeté me ♦ \mè liyázete 10.26 kayWw eÂpon ømîn ♦ — 10.33 légontew ♦ — 10.27 ˙koúei ♦ ˙koúousin 10.34 ` ♦ ˆ`˜

221 10.35 - 11.11 KATA IVANNHN

gegramménon \n t! nóm~ ømôn, &EgW eÂpa, Yeoí \ste; 35 E† \k eí n o u w e p en yeo ú w, pròw o¬w ` lógow toû yeo û \g én et o — kaì o[ dúnatai luyênai = graf} — 36 on$ ` pat|r =gíasen kaì ˙pésteilen e†w tòn kósmon, ømeîw légete –ti Blasfhmeîw, –ti e p o n , U¥òw toû yeo û e† m i ; 37 E† o[ poiô tà ¡rga toû patrów mou, m| pisteúeté moi: 38 e† dè poiô, k©n \moì m| pisteúhte, toîw ¡r g o i wpisteúsate: ®na gnôte kaì pisteúshte –ti \n \moì ` pat}r , k˙gW \n a[t!. 39 &E z } t o u n o{n pálin a[tòn piásai: kaì \jêlyen \k têw xeiròw a[tôn. 40 Kaì ˙pêlyen pálin péran toû &Iordánou e†w tòn tópon –pou ‘n &Ivánnhw tò prôton baptízvn: kaì ¡meinen \keî. 41 Kaì polloì ‘lyon pròw a[tón, kaì ¡legon –ti &Ivánnhw mèn shmeîon \p o í h s en o[dén: pánta dè –sa eÂpen &Ivánnhw perì toútou, ˙lhyê ‘n. 42 Kaì \písteusan polloì \keî e†w a[tón.

)Hn dé tiw ˙syenôn Lázarow ˙pò Bhyaníaw, \k têw 11 kQ m h w Maríaw kaì Máryaw têw ˙delfêw a[têw. 2 )Hn dè María = ˙leícasa tòn kúrion múr~, kaì \kmájasa toùw pódaw a[toû taîw yrijìn a[têw, «w ` ˙delfòw Lázarow “syén ei . 3 &A p é s t e i l a n o{n a¥ ˙delfaì pròw a[tòn légousai, Kúrie, Êde on$ fileîw ˙syen eî . 4 &A k o ú s a w dè ` &Ihsoûw eÂpen, Auth% = ˙syén ei ao[k ¡stin pròw yánaton, ˙ll' øpèr têw dójhw toû yeo û , ®na dojasy_ ` u¥òw toû yeo û di' a[têw. 5 &H g á p a dè ` &I h s o û wt|n Máryan kaì t|n ˙delf|n a[têw kaì tòn Lázaron. 6 ^V w o{n ækousen –ti ˙syen eî , tóte mèn ¡meinen \n > ‘n tóp~ dúo =méraw. 7 *E p ei t a metà toûto légei toîw mayhtaîw, *Agvmen e† w t|n &Ioudaían pálin. 8 Légousin a[t! o¥ mayhtaí, ^Rabbí, nûn \z}toun se liyásai o¥ &Ioudaîoi, kaì pálin øpágeiw \keî; 9 &A p e k r í y h &I h s o û w, O[xì dQdeká e†sin @rai têw =méraw; &Eán tiw peripat_ \n t_ =mérŸ, o[ proskóptei, –ti tò fôw toû kósmou toútou blépei. 10 &E à n dé tiw peripat_ \n t_ nuktí, proskóptei, –ti tò fôw o[k ¡stin \n a[t!. 11 Taûta eÂpen, kaì metà toûto légei a[toîw, Lázarow ` fílow =môn kekoímhtai: ˙llà

10.34 &EgW ♦ –ti &EgW 10.42 \písteusan polloì \keî e†w a[tón 10.38 pisteúsate ♦ pisteúete ♦ polloì \písteusan e†w a[tòn 10.38 pisteúshte ♦ ginQskhte \keî 10.38 a[t! ♦ t! patrí 11.2 María ♦ Mariàm 10.39 o{n pálin a[tòn ♦ ˆo{n˜ a[tòn 11.9 e†sin @rai ♦ @raí e†sin pálin

222 KATA IVANNHN 11.12 - 11.31 poreúomai ®na \j u p n í s v a[tón. 12 EÂpon o{n o¥ mayhtaì a[toû, Kúrie, e† kek o í m h t a i , svy}setai. 13 E†r}kei dè ` &Ihsoûw perì toû yanátou a[toû: \keînoi dè ¡dojan –ti perì têw koim}sevw toû upnou% légei. 14 Tóte o{n eÂpen a[toîw ` &I h s o û w parrhsíŸ, Lázarow ˙péya n en . 15 Kaì xaírv di' ømâw, ®na pisteúshte, –ti o[k æmhn \keî: ˙llà ƒgvmen pròw a[tón. 16 EÂpen o{n Yvmâw, ` legómenow Dídumow, toîw summayhtaîw, *Agvmen kaì =meîw, ®na ˙poyánvmen met' a[toû. 17 &E l yW n o{n ` &Ihsoûw e˚ren a[tòn téssaraw =méraw ædh ¡xo n t a \n t! mnhmeí~. 18 )Hn dè = Bhyanía \ggùw tôn ^I er o s o l ú m v n , qw ˙pò stadívn dekapénte: 19 kaì polloì \k tôn &Ioudaívn \lhlúyei s a n pròw tàw perì Máryan kaì Marían, ®na paramuy}svntai a[tàw perì toû ˙delfoû a[tôn. 20 ^H o{n Márya, qw ækousen –ti &Ihsoûw ¡rxet a i ,øp}nthsen a[t!: María dè \n t! oÊk~ \kayéz et o . 21 EÂpen o{n Márya pr ò wtòn &Ihsoûn, Kúrie, e† ‘w @de, ` ˙delfów mou o[k ©n \t eyn } k ei . 22 &A l l à kaì nûn oÂda –ti –sa ©n a†t}s+ tòn yeó n , dQsei soi ` yeó w. 23 Légei a[t_ ` &Ihsoûw, &Anast}setai ` ˙delfów sou. 24 Légei a[t! Márya, OÂda –ti ˙nast}setai \n t_ ˙nastásei \n t_ \sxát+ =mérŸ. 25 EÂpen a[t_ ` &Ihsoûw, &E g Qe† m i= ˙nástasiw kaì = zv}: ` pisteúvn e†w \mé, k©n ˙poyá n + , z}setai: 26 kaì pâw ` zôn kaì pisteúvn e†w \mé, o[ m| ˙poyán+ e†w tòn a†ôna. Pisteúeiw toûto; 27 Légei a[t!, Naí, kúrie: \gW pepísteuka, –ti sù e ` xristów, ` u¥òw toûyeo û ,` e† wtòn kósmon \rxómenow. 28 Kaì taûta e†poûsa ˙pêlyen ,kaì \f Q n h s enMarían t|n ˙delf|n a[têw láyra, e†poûsa, ^O didáskalow párestin kaì fvneî se. 29 &E k eí n h qw ækousen, \g eí r et a i taxù kaì ¡rxet a i pròw a[tón. 30 O·pv dè \lhlúyei ` &I h s o û we† wt|n kQmhn, ˙ll' ‘n \n t! tóp~ –pou øp}nthsen a[t! = Márya. 31 O¥ o{n &Ioudaîoi o¥ ªntew met 'a[têw \n t_ o†kíŸ kaì paramuyoúmenoi a[t}n, †dóntew t|n Marían –ti

11.12 EÂpon ♦ EÂpan o[k ©n ˙péyanen ` ˙delfów mou 11.12 a[toû ♦ a[t! 11.22 &Allà ♦ ˆ&Allà˜ 11.17 =méraw ædh ♦ ædh =méraw 11.24 Márya ♦ = Márya 11.19 kaì polloì ♦ polloì dè 11.28 taûta ♦ toûto 11.19 tàw perì Máryan kaì Marían ♦ 11.28 Marían ♦ Mariàm t|n Máryan kaì Mariàm 11.29 qw ♦ dè qw 11.19 a[tôn ♦ — 11.29 \geíretai ♦ “géryh 11.20 María ♦ Mariàm 11.29 ¡rxetai ♦ ærxeto 11.21 Márya ♦ = Márya 11.30 \n ♦ ¡ti \n 11.21 ` ˙delfów mou o[k ©n \teyn}kei ♦ 11.31 Marían ♦ Mariàm

223 11.32 - 11.47 KATA IVANNHN

taxév w˙nésth kaì \jêlyen ,“koloúyhsan a[t_, légontew –ti øpágei e†w tò mnhmeîon, ®na klaús+ \k eî . 32 ^H o{n María, qw ‘lyen –pou ‘n ` &Ihsoûw, †doûsa a[tón, ¡pesen a[toû e†w toùw pódaw légousa a[t!, Kúrie, e† ‘w @de, o[k ƒn ˙péya n énmou ` ˙delfów. 33 &I h s o û w o{n qw eÂden a[t|n klaíousan, kaì toùw sunelyóntaw a[t_ &I o u d a í o u w klaíontaw, \nebrim}sato t! pneúmati, kaì \t á r a j en e^autón, 34 kaì eÂpen, Poû teyeí k a t e a[tón; Légousin a[t!, Kúrie, ¡rxou kaì Êde. 35 &E d á k r u s en ` &I h s o û w. 36 *E l eg o n o{n o¥ &Ioudaîoi, *Ide pôw \fílei a[tón. 37 Tinèw dè \j a[tôn eÂpon, O[k “dúnato o˚tow, ` ˙noíjaw toùw •fyalmoùw toû tufloû, poiêsai ®na kaì o˚tow m| ˙poyán+; 38 &I h s o û w o{n pálin \mbrimQmenow \n e^aut! ¡rxet a i e† w tò mnhmeîon. )Hn dè sp}laion, kaì líyow \pékeito \p' a[t!. 39 Légei ` &Ihsoûw,*Arate tòn líyon. Légei a[t! = ˙delf| toû teyn h k ó t o w Márya, Kúrie, ædh ªzei: tetartaîow gár \stin. 40 Légei a[t_ ` &Ihsoûw, O[k eÂpón soi, –ti \àn pisteús+w, ªcei t|n dójan toû yeo û ; 41 )Hran o{n tòn líyon, o˚ ‘n ` teyn h k W w keiménow. ^O dè &Ihsoûw ‘ren toùw •fyalmoùw ƒnv, kaì eÂpen, Páter, e[xaristô soi –ti ækousáw mou. 42 &E g W dè Ædein –ti pántoté mou ˙koúeiw: ˙llà dià tòn ªxlon tòn periestôta e p o n ,®na pisteúsvsin –ti sú me ˙pésteilaw. 43 Kaì taûta e† p Q n , fvn_ megál+ \kraúgasen, Lázare, deû r o ¡j v . 44 Kaì \j ê l yen ` teyn h k Q w, dedeménow toùw pódaw kaì tàw xeî r a w keiríaiw, kaì = ªciw a[toû soudarí~ periedédeto. Légei a[toîw ` &Ihsoûw, Lúsate a[tón, kaì ƒfete øpágein. 45 Polloì o{n \k tôn &Ioudaívn, o¥ \l yó n t ew pròw t|n Marían kaì yea s á m en o i a$ \poíhsen ` &Ihsoûw, \písteusan e†w a[tón. 46 Tinèw dè \j a[tôn ˙pêlyon pròw toùw Farisaíouw, kaì eÂpon a[toîw a$ \poíhsen ` &Ihsoûw. 47 Sun}gagon o{n o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ Farisaîoi sunédrion, kaì ¡legon, Tí poioûmen; %Oti o˚tow ` ƒnyrvpow pollà shmeîa

11.31 légontew ♦ dójantew 11.41 o˚ ‘n ` teynhkWw keiménow ♦ — 11.32 María ♦ Mariàm 11.44 Kaì \jêlyen ♦ &Ejêlyen 11.32 ` &Ihsoûw ♦ &Ihsoûw 11.44 øpágein ♦ a[tòn øpágein 11.32 e†w ♦ pròw 11.45 Marían ♦ Mariàm 11.32 ˙péyanén mou ♦ mou ˙péyanen 11.45 ` &Ihsoûw ♦ — 11.37 eÂpon O[k “dúnato ♦ eÂpan O[k 11.46 eÂpon ♦ eÂpan \dúnato 11.46 ` ♦ — 11.39 teynhkótow ♦ teteleuthkótow 11.47 shmeîa poieî ♦ poieî shmeîa 11.40 ªcei ♦ ªc+

224 KATA IVANNHN 11.48 - 12.4 poieî. 48 &E à n ˙fômen a[tòn outvw,% pántew pisteúsousin e†w a[tón: kaì \leúsontai o¥ ^Rvmaîoi kaì ˙roûsin =môn kaì tòn tópon kaì tò ¡yn o w. 49 E

^O o{n &I hs oûw prò ¢j =mer ôn toû Pás xa ‘l yen e†w 12 Bhyanían, –pou ‘n Lázarow ` teyn h k Q w, on$ ægeiren \k nekrôn. 2 &E p o í h s a n o{n a[t! deîpnon \keî, kaì = Márya dihkónei: ` dè Lázarow e

11.50 dialogízesye ♦ logízesye 11.57 \ntol}n ♦ \ntolàw 11.50 =mîn ♦ ømîn 12.1 ` teynhkQw ♦ — 11.51 proef}teusen ♦ \prof}teusen 12.1 nekrôn ♦ nekrôn &Ihsoûw 11.53 sunebouleúsanto ♦ 12.2 tôn ♦ \k tôn \bouleúsanto 12.3 María ♦ Mariàm 11.54 &Ihsoûw o{n ♦ ^O o{n &Ihsoûw 12.4 o{n e

225 12.5 - 12.21 KATA IVANNHN

5 Dià tí toûto tò múron o[k \práyh triakosívn dhnarívn, kaì \d ó yh ptvxoîw; 6 EÂpen dè toûto, o[x –ti perì tôn ptvxôn ¡m el ena[t!, ˙ll' –ti klépthw ‘n, kaì tò glvssókomon eÂxen , kaì tà ballómena \bástazen. 7 EÂpen o{n ` &Ihsoûw, *Afew a[t}n: e†w t|n =méran toû \ntafiasmoû mou tet}rhken a[tó. 8 Toùw ptvxoùw gàr pántote ¡xet emey' e^autôn, \mè dè o[ pántote ¡xete. 9 *E g n vo{n ªxlow polùw \k tôn &Ioudaívn –ti \keî \stin: kaì ‘lyon o[ dià tòn &Ihsoûn mónon, ˙ll' ®na kaì tòn Lázaron Êdvsin, on$ ægeiren \k nek r ô n . 10 &E b o u l eú s a n t o dè o¥ ˙rxiereîw ®na kaì tòn Lázaron ˙pokteínvsin: 11 –ti polloì di' a[tòn øpêgon tôn &Ioudaívn, kaì \písteuon e†w tòn &Ihsoûn. 12 T_ \paúrion ªxlow polùw ` \lyWn e†w t|n e^ort}n, ˙koúsantew –ti ¡rxet a i &I h s o û w e† w ^I er o s ó l u m a , 13 ¡l a b o n tà bafi atôn foiníkvn, kaì \jêlyon e†w øpánthsin a[t!, kaì ¡k r a z o n , ^V s a n n á : e[ l o g h m én o w ` \rxómenow \n •nómati kuríou, basileùw toû &Isra}l. 14 EørWn dè ` &Ihsoûw •nárion, \k á yi s e n \p ' a[tó, kayQw \stin gegramménon, 15 M| foboû, yú g a t er SiQn: †doú, ` basileúw sou ¡r xet a i , kay}menow \pì pôlon ªnou. 16 Taûta dè o[k ¡gnvsan o¥ mayhtaì a[toû tò ` &Ihsoûw prôton: ˙ll' –te \dojásyh &Ihsoûw, tóte \mn}syhsan –ti taûta ‘n \p' a[t! gegramména, kaì taûta \poíhsan a[t!. 17 &E m a r t ú r ei o{n ` ªxlow ` çn met' a[toû –te tòn Lázaron \f Q n h s en \k toû mnhmeíou, kaì ægeiren a[tòn \k nek r ô n . 18 Dià toûto kaì øp}nthsen a[t! ` ªxlow, –ti ækousen toûto a[tòn pepoihkénai tò shmeîon. 19 O¥ o{n Farisaîoi eÂpon pròw e^au t o ú w, Yevreîte –ti o[k vfeleîte& o[dén: Êde ` kósmow •písv a[toû ˙pêlyen. 20 )Hsan dè tinew %Ellhnew \k tôn ˙nabainóntvn ®na proskun}s v s i n \n t_ e^ort_: 21 o˚toi o{n prosêlyon Filípp~ t! ˙pò Bhysaïdà têw Galilaíaw, kaì “rQtvn a[tòn légontew,

12.6 eÂxen kaì ♦ ¡xvn 12.15 yúgater ♦ yugáthr 12.7 e†w ♦ ®na e†w 12.16 dè ♦ — 12.7 tet}rhken ♦ thr}s+ 12.16 o¥ mayhtaì a[toû ♦ a[toû o¥ 12.9 ªxlow ♦ ˆ`˜ ªxlow mayhtaì 12.12 ªxlow ♦ ` ªxlow 12.18 kaì ♦ ˆkaì˜ 12.12 &Ihsoûw ♦ ` &Ihsoûw 12.18 ækousen ♦ ækousan 12.13 ¡krazon ♦ \kraúgazon 12.19 eÂpon ♦ eÂpan 12.13 basileùw ♦ ˆkaì˜ ` basileùw 12.20 tinew %Ellhnew ♦ %Ellhnéw tinew

226 KATA IVANNHN 12.22 - 12.38

Kúrie, yél o m en tòn &Ihsoûn †deîn. 22 *E r xet a i Fílippow kaì légei t! &AndréŸ: kaì pálin &Andréaw kaì Fílippow légousin t! &Ihsoû. 23 ^O dè &Ihsoûw ˙pekrínato a[toîw légvn, &E l } l u yen = vra% ®na dojasy_ ` u¥òw toû ˙nyrQpou. 24 &A m | n ˙m|n légv ømîn, \àn m| ` kókkow toû sítou pesWn e†w t|n gên ˙poyán+, a[tòw mónow ménei: \àn dè ˙poyán+, polùn karpòn férei. 25 ^O filôn t|n cux|n a[toû ˙polései a[t}n: kaì ` misôn t|n cux|n a[toû \n t! kósm~ toút~ e†w zv|n a†Qnion fulájei a[t}n. 26 &E à n \m o ì diakon_ tiw, \moì ˙kolouyeí t v : kaì –pou e† m ì \g Q , \k eî kaì ` diákonow ` \mòw ¡stai: kaì \á n tiw \m o ì diakon_, tim}sei a[tòn ` pat}r. 27 Nûn = cux} mou tetáraktai: kaì tí eÊpv; Páter, sôsón me \k têw vraw% taúthw. &A l l à dià toûto ‘lyon e†w t|n vran% taúthn. 28 Páter, dójasón sou tò ªnoma. )Hlyen o{n fvn| \k toû o[ranoû, Kaì \dójasa, kaì pálin dojásv. 29 ^O o{n ªxlow ` e^stWw kaì ˙koúsaw ¡legen bront|n gegonénai: ƒlloi ¡legon, *Aggelow a[t! lelálhken. 30 &A p e k r í y h &I h s o û w kaì eÂpen, O[ di' \mè auth% = fvn| ` &Ihsoûw gégonen, ˙llà di' ømâw. 31 Nûn krísiw \stìn toû kósmou toútou: nûn ` ƒrxvn toû kósmou toútou \kblhy}setai ¡jv. 32 K˙gW \àn øcvyô \k têw gêw, pántaw e^lkúsv pròw \mautón. 33 Toûto dè ¡l eg en , shmaínvn poí~ yanát~ ¡mellen ˙poyn§skein. 34 &A p e k r í y h a[t! ` ªxlow, ^Hmeîw “koúsamen \k toû nómou –ti ` xristòw ménei e†w tòn a†ôna: kaì pôw sù légeiw, Deî øcvyênai tòn u¥òn toû ˙nyrQpou; Tíw \stin o˚tow ` u¥òw toû ˙nyrQpou; 35 EÂpen o{n a[toîw ` &Ihsoûw, *Eti mikròn xr ó n o ntò fôw mey' ømôn \stin. Peripateîte £vw tò fôw ¡xet e, ®na m| skotía ømâw kataláb+: kaì ` peripatôn \n t_ skotíŸ o[k oÂden poû øpágei. 36 %E v w tò fôw ¡xet e, pisteúete e†w tò fôw, ®na u¥oì fvtòw génhsye. Taûta \lálhsen ` &Ihsoûw,kaì ˙pelyWn \krúbh ˙p' a[tôn. 37 Tosaûta dè a[toû shmeîa pepoihkótow ¡mprosyen a[tôn, o[ k \p í s t eu o n e† w a[tón: 38 ®na ` lógow &Hsafiou toû prof}tou

12.22 *Erxetai ♦ *Erxetai ` 12.33 ¡mellen ♦ æmellen 12.22 kaì pálin ♦ ¡rxetai 12.34 a[t! ♦ o{n a[t! 12.22 légousin ♦ kaì légousin 12.34 sù légeiw ♦ légeiw sù –ti 12.23 ˙pekrínato ♦ ˙pokrínetai 12.35 mey' ømôn ♦ \n ømîn 12.25 ˙polései ♦ ˙pollúei 12.35 £vw ♦ qw 12.26 diakon_ tiw ♦ tiw diakon_ 12.36 %Evw ♦ ^Vw 12.26 kaì \án ♦ \án 12.36 ` ♦ — 12.30 auth% = fvn| ♦ = fvn| auth%

227 12.39 - 13.3 KATA IVANNHN

plhrvy_, on$ eÂpen, Kúrie, tíw \písteusen t_ ˙ko_ =môn; Kaì ` braxívn kuríou tíni ˙pekalúfyh; 39 Dià toûto o[k “dúnanto pisteúein, –ti pálin e p en &H s a fi a w, 40 Tetúflvken a[tôn toùw •fyalmoúw, kaì pepQrvken a[tôn t|n kardían: ®na m| Êdvsin to î w•fyalmoîw, kaì no}svsin t_ kardíŸ, kaì \pistrafôsin, 41 †ásomai kaì †ásvmai a[toúw. Taûta eÂpen &Hsafiaw, –te eÂden t|n dójan a[toû, kaì \lálhsen per ìa[toû. 42 %O mvw méntoi kaì \k tôn ˙rxóntvn polloì \písteusan e†w a[tón: ˙llà dià toùw Farisaíouw o[x qmológoun, ®na m| ˙posunágvgoi génvntai. 43 &H g á p h s a n gàr t|n dójan tôn ˙nyrQpvn mâllon æper t|n dójan toû yeoû. 44 &I h s o û w dè ¡krajen kaì eÂpen, ^O pisteúvn e†w \mé, o[ pisteúei e†w \mé, ˙ll' e†w tòn pémcantá me: 45 kaì ` yev r ô n \m é, yev r eî tòn pémcantá me. 46 &E g W fôw e†w tòn kósmon \l } l u ya , ®na pâw ` pisteúvn e†w \mé, \n t_ skotíŸ m| meín+. 47 Kaì \án tíw mou ˙koús+ tôn ]hmátvn kaì m| pisteús+, \gW o[ krínv a[tón: o[ gàr ‘lyon ®na krínv tòn kósmon, ˙ll' ®na sQsv tòn kósmon. 48 ^O ˙yet ô n \m è kaì m| lambánvn tà ]}matá mou, ¡xei tòn krínonta a[tón: ` lógow on$ \lálhsa, \k eî n o w krineî a[tòn \n t_ \sxát+ =mérŸ. 49 %O ti \gW \j \m a u t o û o[k \lálhsa: ˙ll' ` pémcaw me pat}r, a[tów moi \n t o l | n ¡d v k en , tí eÊpv kaì tí lal}sv. 50 Kaì oÂda –ti = \n t o l | a[toû zv| a†Qniów \stin: a$ o{n lalô \gQ, kayWw eÊrhkén moi ` pat}r, outvw% lalô.

Pr ò dè têw e^or t êw toû Pás xa, e†d Ww ` &Ihsoûw –ti 13 \l } l u yen a[toû = vra% ®na metab_ \k toû kósmou toútou pròw tòn patéra, ˙gap}saw toùw †díouw toùw \n t! kósm~, e†w télow “gáphsen a[toúw. 2 Kaì deípnou genoménou, toû diabólou ædh beblhkótow e†w t|n kardían &Ioúda Símvnow &I s k a r i Q t o u ®na a[tòn parad!, 3 e† d W w ` &Ihsoûw –ti pánta dédvken a[t! ` pat|r e†w tàw xeî r a w,kaì –ti ˙pò yeo û \j ê l yen

12.40 pepQrvken ♦ \pQrvsen 13.1 \l}luyen ♦ ‘lyen 12.40 \pistrafôsin kaì †ásvmai ♦ 13.2 genoménou ♦ ginoménou strafôsin kaì †ásomai 13.2 &Ioúda Símvnow &IskariQtou ®na 12.41 –te ♦ –ti a[tòn parad! ♦ ®na paradoî 12.44 ˙ll' ♦ ˙llà a[tòn &Ioúdaw Símvnow 12.47 pisteús+ ♦ fuláj+ &IskariQtou 12.49 ¡dvken ♦ dédvken 13.3 ` &Ihsoûw ♦ — 12.50 lalô \gQ ♦ \gW lalô 13.3 dédvken ♦ ¡dvken

228 KATA IVANNHN 13.4 - 13.20 kaì pròw tòn yeò nøpágei, 4 \g eí r et a i \k toû deípnou, kaì tíyhsin tà ¥mátia, kaì labWn léntion diézvsen e^autón. 5 EÂta bállei udvr% e†w tòn niptêra, kaì ærjato níptein toùw pódaw tôn mayhtôn, kaì \kmássein t! lentí~ > ‘n diezvsménow. 6 *E r xet a i o{n pròw Símvna Pétron: kaì légei a[t! \keînow, Kúrie, sú mou nípteiw toùw pódaw; 7 &A p e k r í y h &I h s o û w kaì e p ena[t!, $O \gW poiô, sù o[k oÂdaw ƒrti, gnQs+ dè metà taûta. 8 Légei a[t! Pétrow, O[ m| níc+w toùw pódaw mou e† w tòn a†ôna. &Apekríyh a[t! ` &Ihsoûw, &Eàn m| nícv se, o[k ¡xei w mérow met' \moû. 9 Légei a[t! Símvn Pétrow, Kúrie, m| toùw pódaw mou mónon, ˙llà kaì tàw xeî r a wkaì t|n kefal}n. 10 Légei a[t! ` &Ihsoûw, ^O lel o u m én o w o[ xreían ¡xei h( toùw pódaw nícasyai, ˙ll' ¡stin kayaròw –low: kaì ømeîw kayaroí \s t e, ˙ll' o[xì pántew. 11 *Hͅdei gàr tòn paradidónta a[tón: dià toûto eÂpen, O[xì pántew kayaroí \ste. 12 %O teo{n ¡nicen toùw pódaw a[tôn, kaì ¡laben tà ¥mátia a[toû, ˙napesWn pálin, eÂpen a[toîw, GinQskete tí pepoíhka øm î n ; 13 ^U m eî w fvneîté me, ^O didáskalow, kaì ^O kúriow: kaì kalôw légete, e†mì gár. 14 E† o{n \gW ¡nica ømôn toùw pódaw, ` kúriow kaì ` didáskalow, kaì ømeîw •feílete ˙ll}lvn níptein toùw pódaw. 15 ^U p ó d ei g m a gàr ¡dvka ømîn, ®na kayWw \gW \p o í h s a ømîn, kaì ømeîw poiête. 16 &A m | n ˙m|n légv ømîn, O[k ¡s t i ndoûlow meízvn toû kuríou a[toû, o[dè ˙póstolow meízvn toû pémcantow a[tón. 17 E† taûta oÊdate, makárioí \s t e \à n poiête a[tá. 18 O[ per ìpántvn ømôn légv: \gW oÂda o¬w \jelejámhn: ˙ll' ®na = graf| plhrvy_, ^O trQgvn met' \m o ûtòn ƒrton \pêren \p' \mè t|n ptérnan a[toû. 19 &A p ' ƒrti légv ømîn prò toû genésyai, ®na, –tan génhtai, pisteúshte –ti \g Q e† m i . 20 &A m | n ˙m|n légv ømîn, ^O lambánvn \án tina pémcv, \mè lambánei: ` dè \mè lambánvn, lambánei tòn pémcantá me.

13.6 kaì légei a[t! \keînow ♦ légei 13.12 kaì ¡laben ♦ ˆkaì˜ ¡laben a[t! 13.12 ˙napesWn ♦ kaì ˙népesen 13.8 toùw pódaw mou ♦ mou toùw pódaw 13.18 o¬w ♦ tínaw 13.8 a[t! ` &Ihsoûw ♦ &Ihsoûw a[t! 13.18 met' \moû ♦ mou 13.10 o[ xreían ¡xei h( ♦ o[k ¡xei xreían 13.19 –tan génhtai pisteúshte ♦ e† m| pisteúshte –tan génhtai 13.11 O[xì ♦ –ti O[xì 13.20 \án ♦ ƒn

229 13.21 - 13.37 KATA IVANNHN

21 Taûta e†pWn ` &Ihsoûw \taráxyh t! pneúmati, kaì \m a r t ú r h s en kaì eÂpen, &Am|n ˙m|n légv ømîn –ti e \gW bácaw tò cvmíon \pidQsv. Kaì \mbácaw tò cvmíon, dídvsin &IoúdŸ Símvnow &IskariQt+. 27 Kaì metà tò cvmíon, tóte e†sêlyen e†w \keînon ` Satanâw. Lég eio{n a[t! ` &I h s o û w, $O poieîw, poíhson táxion. 28 Toûto dè o[deìw ¡gnv tôn ˙nakeiménvn pròw tí eÂpen a[t!. 29 Tinèw gàr \dókoun, \peì tò glvss ó k o m o n e xen ` &Ioúdaw, –ti légei a[t! ` &Ihsoûw, &A g ó r a s o n @n xreían ¡xo m en e† w t|n e^ort}n: h( toîw ptvxoîw ®na ti d!. 30 LabWn o{n tò cvmíon \keînow, e[yév w \j ê l yen : ‘n dè núj. 31 %O te \jêlyen , légei ` &Ihsoûw, Nûn \dojásyh ` u¥òw toû ˙nyrQpou, kaì ` yeò w \d o j á s yh \n a[t!. 32 E† ` yeò w \d o j á s yh \n a[t!, kaì ` yeò wdojásei a[tòn \n e^aut!, kaì e[yùw dojásei a[tón. 33 Teknía, ¡ti mikròn mey' ømôn e†mi. Zht}seté me, kaì kayWw eÂpon toîw &Ioudaíoiw –ti %Opou øpágv \gQ, ømeîw o[ dúnasye \lyeî n ,kaì ømîn légv ƒrti. 34 &E n t o l | n kain|n dídvmi ømîn, ®na ˙gapâte ˙ll}louw: kayWw “gáphsa ømâw, ®na kaì ømeîw ˙gapâte ˙ll}louw. 35 &E ntoút~ gnQsontai pántew –ti \moì mayhtaí \ste, \àn ˙gáphn ¡xhte \n ˙ll}loiw. 36 Légei a[t! Símvn Pétrow, Kúrie, poû øpágeiw; &Apekríyh a[t! ` &Ihsoûw, %Opou øpágv, o[ dúnasaí moi nûn ˙ko l o u yê s a i , usteron% dè ˙kolouy}seiw moi. 37 Légei a[t!

13.21 ` ♦ ˆ`˜ 13.29 ` &Ioúdaw ♦ &Ioúdaw 13.22 o{n ♦ — 13.29 ` &Ihsoûw ♦ ˆ`˜ &Ihsoûw 13.23 dè ♦ — 13.30 e[yévw \jêlyen ♦ \jêlyen e[yúw 13.23 e

230 KATA IVANNHN 13.38 - 14.15

Pétrow, Kúrie, dià tí o[ dúnamaí soi ˙kolouyêsai ƒrti; T|n cux}n mou øpèr soû y}sv. 38 &A p e k r í y h a[t! ` &Ihsoûw, T|n cux}n sou øpèr \moû y}seiw; &Am|n ˙m|n légv soi, o[ m| ˙léktvr fvn}s+ £vw o˚ ˙parn}s+ me tríw.

M| tar as s és yv ømôn = kar d ía: pisteúet e e†w tòn 14 yeó n , kaì e†w \mè pisteúete. 2 &E nt_ o†kíŸ toû patrów mou monaì pollaí e†sin: e† dè m}, eÂpon ©n ømîn: Poreúomai 3 e^toimásai tópon ømîn. Kaì \àn poreuyôe^toimásv ømîn kaì e^toimásv = e^toimásai tópon, pálin ¡r xo m a i kaì paral}comai ømâw pròw \mautón: ®na –pou e† m ì \g Q , kaì ømeîw ‘te. 4 Kaì –pou \gW øpágv oÊdate, kaì t|n `dòn oÊdate. 5 Légei a[t! Yvmâw, Kúrie, o[k oÊdamen poû øpágeiw: kaì pôw dunámeya t|n `dòn e†dénai; 6 Légei a[t! ` &Ihsoûw, &EgQ e†mi = `dòw kaì = ˙l}yei akaì = zv}: o[deìw ¡r xet a i pròw tòn patéra, e† m| di' \moû. 7 E† \gnQkeité me, kaì tòn patéra mou \gnQkeite ƒn: kaì ˙p' ƒrti ginQskete a[tón, kaì e^vrákate a[tón. 8 Légei a[t! Fílippow, Kúrie, deî j o n =mîn tòn patéra, kaì ˙rkeî =mîn. 9 Légei a[t! ` &Ihsoûw, Tosoûton xrónon mey' ømôn e†mi, kaì o[k ¡gnvkáw me, Fílippe; ^O e^vrakWw \mé, e^Qraken tòn patéra: kaì pôw sù légeiw, Deîjo n=mîn tòn patéra; 10 O[ pisteúeiw –ti \gW \n t! patrí, kaì ` pat|r \n \moí \stin; Tà ]}mata a$ \gW lalô ømîn, ˙p' \m a u t o ûo[ lalô: ` dè pat|r ` \n \moì ménvn, a[tòw poieî tà ¡r g a . 11 Pisteúeté moi –ti \gW \n t! patrí, kaì ` pat|r \n \moí: e† dè m}, dià tà ¡rga a[tà pisteúeté moi. 12 &A m | n ˙m|n légv ømîn, ` pisteúvn e†w \mé, tà ¡rga a$ \gW poiô k˙keînow poi}sei, kaì meízona toútvn poi}sei: –ti \g Wpròw tòn patéra mou poreúomai. 13 Kaì – ti ©n a†t}shte \n t! •nómatí mou, toûto poi}sv, ®na dojasy_ ` pat|r \n t! u¥!. 14 &E á n ti a†t}shté me \n t! •nómatí mou, \gW poi}sv. 15 &E à n ˙gapâté me, tàw

13.37 Pétrow ♦ ` Pétrow 14.7 \gnQkeite ƒn ♦ gnQsesye 13.38 &Apekríyh a[t! ` ♦ &Apokrínetai 14.9 Tosoûton xrónon ♦ Tosoút~ 13.38 ˙parn}s+ ♦ ˙rn}s+ xrón~ 14.2 Poreúomai ♦ –ti poreúomai 14.9 kaì pôw ♦ pôw 14.3 e^toimásv ♦ kaì e^toimásv 14.10 lalô ømîn ♦ légv ømîn 14.3 ømîn tópon ♦ tópon ømîn 14.10 ` \n ♦ \n 14.3 paral}comai ♦ paral}mcomai 14.10 a[tòw ♦ — 14.4 \gW ♦ ˆ\gW˜ 14.10 ¡rga ♦ ¡rga a[toû 14.4 kaì t|n `dòn oÊdate ♦ t|n `dón 14.11 a[tà pisteúeté moi ♦ a[tà 14.5 kaì ♦ — pisteúete 14.6 ` ♦ ˆ`˜ 14.12 mou ♦ — 14.7 \gnQkeité me ♦ \gnQkaté me

231 14.16 - 14.31 KATA IVANNHN

\n t o l à w tàw \màw thr}sate. 16 Kaì \gW \rvt}sv tòn patéra, kaì ƒllon paráklhton dQsei ømîn, ®na mén+ mey' ømôn e†w tòn a†ôna, 17 tò pneûma têw ˙lhyeí a w, o$ ` kósmow o[ dúnatai labeîn, –ti o[ yev r eîa[tó, o[dè ginQskei a[tó. ^Umeîw dè ginQskete a[tó, –ti par' ømîn ménei, kaì \n ømîn ¡stai. 18 O[k ˙f}sv ømâw •rfanoúw: ¡rxomai pròw ømâw. 19 *E t i mikròn kaì ` kósmow me o[kéti yev r eî , ømeîw dè yev r eî t é me: –ti \gW zô, kaì ømeîw z}sesye. 20 &E n \k eí n + t_ =mérŸ gnQsesye ømeîw –ti \g W\n t! patrí mou, kaì ømeîw \n \moí, kaì \gW \n ømîn. 21 ^O ¡xv ntàw \ntoláw mou kaì thrôn a[táw, \keînów \stin ` ˙gapôn me: ` dè˙gapôn me, ˙gaphy}setai øpò toû patrów mou: kaì \gW ˙gap}sv a[tón, kaì \m f a n í s v a[t! \mautón. 22 Légei a[t! &I o ú d a w , o[x ` &IskariQthw, Kúrie, kaì tí gégonen –ti =mîn mélleiw \mfanízein seautón, kaì o[xì t! kósm~; 23 &A p e k r í y h &I h s o û wkaì eÂpen a[t!, &Eán tiw ˙gapÅ me, tòn lógon mou thr}sei, kaì ` pat}r mou ˙gap}sei a[tón, kaì pròw a[tòn \l eu s ó m eya , kaì mon|n par' a[t! poi}somen. 24 ^O m| ˙gapôn me, toùw lógouw mou o[ threî: kaì ` lógow on$ ˙koúete o[k ¡stin \mów, ˙llà toû pémcantów me patrów. 25 Taûta lelálhka ømîn par' ømîn ménvn. 26 ^O dè pará k l h t o w, tò pneûma tò ßgion, o$ pém c ei ` pat|r \n t! •nómatí mou, \k eî n o w ømâw didájei pánta, kaì øpomn}sei ømâw pánta a$ eÂpon ømîn. 27 E†r}nhn ˙fíhmi ømîn, e†r}nhn t|n \m|n dídvmi ømîn: o[ kayWw ` kósmow dídvsin, \gW dídvmi ømîn. M| tarassésyv ømôn = kardía, mhdè deiliátv. 28 &H k o ú s a t e –ti \g We p o nømîn, ^Upágv kaì ¡rxomai pròw ømâw. E† “gapâté me, \xá r h t eƒn –ti eÂpon, Poreúomai pròw tòn patéra: –ti ` pat}r mou meízvn moú \stin. 29 Kaì nûn eÊrhka ømîn prìn genésyai: ®na, –tan génhtai, pisteúshte. 30 O[kéti pollà lal}sv mey' ømôn: ¡rxet a igàr ` toû kósmou ƒrxvn, kaì \n \moì o[k ¡xei o[dén: 31 ˙ll' ®na gn! ` kósmow –ti ˙gapô tòn patéra, kaì

14.15 thr}sate ♦ thr}sete 14.20 kaì \gW ♦ k˙gW 14.16 Kaì \gW ♦ K˙gW 14.21 kaì \gW ♦ k˙gW 14.16 mén+ ♦ — 14.22 kaì tí ♦ ˆkaì˜ tí 14.16 a†ôna ♦ a†ôna ” 14.23 poi}somen ♦ poihsómeya 14.17 ginQskei a[tó ♦ ginQskei 14.26 ømîn ♦ ømîn ˆ\gQ˜ 14.17 dè ♦ — 14.28 eÂpon Poreúomai ♦ poreúomai 14.19 z}sesye ♦ z}sete 14.28 mou meízvn ♦ meízvn

232 KATA IVANNHN 15.1 - 15.18 kayWw \neteílató moi ` pat}r, outvw% poiô. &Egeíresye, ƒgvmen \nteûyen.

&EgQ e†mi = ƒmp el ow= ˙lhyin}, kaì ` pat }rmou ` 15 gevrgów \stin. 2 Pân klêma \n \moì m| féron karpón, aÊrei a[tó: kaì pân tò karpòn féron, kayaírei a[tó, ®na pleío n a karpòn fér+. 3 *H d hømeîw kayaroí \ste dià tòn lógon on$ lelálhka ømîn. 4 Meínate \n \moí, k˙gW \n ømîn. KayWw tò klêma o[ dúnatai karpòn férein ˙f' e^autoû, \àn m| meín+ \n t_ ˙mpél~, outvw% o[dè ømeîw, \àn m| \n \moì meínhte. 5 &E g Q e† m i = ƒmpelow, ømeîw tà kl}mata. ^O mén v n \n \moí, k˙gW \n a[t!, o˚tow férei karpòn polún: –ti xvrìw \moû o[ dúnasye poieîn o[dén. 6 &E à nm} tiw meín+ \n \moí, \bl}yh ¡jv qw tò kl ê m a ,kaì \jhrányh, kaì sunágousin a[tà kaì e†w tò pûr bállousin, kaì kaíetai. 7 &E à nmeínhte \n \moí, kaì tà ]}matá mou \n ømîn meín+, o$ \àn yél h t e a†t}sesye, kaì gen}setai ømîn. 8 &E ntoút~ \dojásyh ` pat}r mou, ®na karpòn polùn férhte: kaì gen}sesye \moì mayhtaí. 9 KayWw “gáphsén me ` pat}r, k˙gW “gáphsa ømâw: meí n a t e \n t_ ˙gáp+ t_ \m_. 10 &E à n tàw \n t o l á w mou thr}shte, men eî t e \n t_ ˙gáp+ mou: kayWw \gW tàw \n t o l à w toû patrów mou tet}rhka, kaì ménv a[toû \n t_ ˙gáp+. 11 Taûta lelálhka ømîn, ®na = xarà = \m| \n ømîn meín+, kaì “ xarà ømôn plhrvy_. 12 Auth% \stìn = \ntol| = \m}, ®na ˙gapâte ˙ll}louw, kayWw “gáphsa ømâw. 13 Meízona taúthw ˙gáphn o[deìw ¡xei ,®na tiw t|n cux|n a[toû y_ øpèr tôn fílvn a[toû. 14 ^U m eî wfíloi mou \sté, \àn poiête –sa \gW \n t él l o m a i ømîn. 15 O[kéti ømâw légv doúlouw, –ti ` doûlow o[k oÂden tí poieî a[toû ` kúriow: ømâw dè eÊrhka fílouw, –ti pánta a$ ækousa parà toû patrów mou \gnQrisa ømîn. 16 O[x ømeîw me \j el éj a s ye, ˙ll' \gW \jelejámhn ømâw, kaì ¡yh k a ømâw, ®na ømeîw øpághte kaì karpòn férhte, kaì ` karpòw ømôn mén+: ®na – ti ©n a†t}shte tòn patéra \n t! •nómatí mou, d! dQ+ ømîn. 17 Taûta \ntéllomai ømîn, ®na ˙gapâte ˙ll}louw. 18 E† ` kósmow ømâw miseî, ginQskete –ti \m èprôton ømôn memíshken.

15.2 pleíona karpòn ♦ karpòn 15.8 gen}sesye ♦ génhsye pleíona 15.9 “gáphsa ømâw ♦ ømâw “gáphsa 15.4 meín+ ♦ mén+ 15.11 meín+ ♦ ” 15.4 meínhte ♦ ménhte 15.14 –sa ♦ a$ 15.6 meín+ ♦ mén+ 15.15 ømâw légv ♦ légv ømâw 15.7 a†t}sesye ♦ a†t}sasye

233 15.19 - 16.10 KATA IVANNHN

19 E† \k toû kósmou ‘te, ` kósmow ©n tòÊdion \fílei: –ti dè \k toû kósmou o[k \sté, ˙ll' \gW \jelejámhn ømâw \k toû kósmou, dià toûto miseî ømâw ` kósmow. 20 Mnhmoneúete toû lógou o˚ \gW eÂpon ømîn, O[k ¡stin doûlow meízvn toû kuríou a[toû. E† \m è \d í v j a n , kaì ømâw diQjousin: e† tòn lógon mou \t } r h s a n , kaì tòn øméteron thr}sousin. 21 &A l l à taûta pánta poi} s o u s i nømîn dià tò ªnomá mou, –ti o[k oÊdasin tòn pémcantá me. 22 E† m| ‘lyon kaì \lálhsa a[toîw, a^ martían o[k eÂxon: nûn dè prófasin o[k ¡xo u s i nperì têw a^ martíaw a[tôn. 23 ^O \mè misôn, kaì tòn patéra mou miseî. 24 E† tà ¡rga m| \poíhsa \n a[toîw a$ o[deìw ƒllow pepoíhken, a^ martían o[k eÊ xo n : nûn dè kaì e^vrákasin kaì memis}kasin kaì \mè kaì tòn patéra mou. 25 &A l l ' ®na plhrvy_ ` lógow ` gegramménow \n t! nóm~ a[tôn –ti &Emíshsán me dvreán. 26 %O tan dè ¡ly+` paráklhtow, on$ \gW pémcv ømîn parà toû patrów, tò pneûma têw ˙lhyeí a w, o$ parà toû patròw \k p o r eú et a i , \k eî n o w martur}sei per ì \m o û : 27 kaì ømeîw dè martureîte, –ti ˙p' ˙rxêw met' \moû \ste.

Taût a lelálhka ømîn, ®na m| skand al is yêt e. 16 2 &A p o s u n a g Q g o u w poi}sousin ømâw: ˙ll' ¡rxet a i vra,% ®na pâw ` ˙pokteínaw ømâw dój+ latreían prosférein t! ye! . 3 Kaì taûta poi}sousin, –ti o[k ¡gnvsan tòn patéra o[dè \m é. 4 &A l l à taûta lelálhka ømîn, ®na –tan ¡ly+ = vra,% mnhmoneúhte a[tôn, –ti \gW eÂpon ømîn. Taûta dè ømîn \j ˙rxêw o[k e p o n , –ti mey' ømôn æmhn. 5 Nûn dè øpágv pròw tòn pémcantá me, kaì o[deìw \j ømôn \rvtÅ me, Poû øpágeiw; 6 &A l l ' –ti taûta lelálhka ømîn, = lúph pepl}rvken ømôn t|n kardían. 7 &A l l ' \g W t|n ˙l}yei a n légv ømîn: sumférei ømîn ®na \gW ˙pélyv: \àn gàr \gW m| ˙pélyv, ` paráklhtow o[k \l eú s et a i pròw ømâw: \àn dè poreuyô, pémcv a[tòn pròw ømâw. 8 Kaì \lyWn \keînow \légjei tòn kósmon perì a^ martíaw kaì perì dikaiosúnhw kaì perì krísevw: 9 perì a^ martíaw mén, –ti o[ pisteúousin e†w \mé: 10 perì dikaiosúnhw dé, –ti pròw tòn

15.21 ømîn ♦ e†w ømâw 15.25 –ti ♦ gegramménow –ti 15.22 eÂxon ♦ eÊxosan 15.26 dè ♦ — 15.24 pepoíhken ♦ \poíhsen 16.4 vra% ♦ vra% a[tôn 15.24 eÊxon ♦ eÊxosan 16.7 \gW m| ♦ m| 15.25 gegramménow \n ♦ \n

234 KATA IVANNHN 16.11 - 16.25 patéra mou øpágv, kaì o[kéti yev r eî t é me: 11 perì dè krísevw, –ti ` ƒrxvn toû kósmou toútou kékritai. 12 *E t i pollà ¡xv légein ømîn, ˙ll' o[ dúnasye bastázein ƒrti. 13 %O tan dè ¡ly+ \k eî n o w, tò pneûma têw ˙lhyeí a w, `dhg}sei ømâw e†w pâsan t|n ˙l}yei a n : o[ gàr lal}sei ˙f' e^autoû, ˙ll' –sa ©n ˙koús+ lal}sei, kaì tà \rxómena ˙naggeleî ømîn. 14 &E k eî n o w \m è dojásei, –ti \k toû \moû l}cetai, kaì ˙naggeleî ømîn. 15 Pánta –sa ¡xei ` pat|r \má \stin: dià toûto eÂpon, –ti \k toû \moû lambánei, kaì ˙naggeleî ømîn. 16 Mikròn kaì o[ yev r eî t é me, kaì pálin mikròn kaì ªcesyé me, –ti øpágv pròw tòn patéra. 17 EÂpon o{n \k tôn mayhtôn a[toû pròw ˙ll}louw, Tí \stin toûto o$ lég ei =mîn, Mikròn kaì o[ yev r eî t é me, kaì pálin mikròn kaì ªcesyé me; kaí –ti &EgW øpágv pròw tòn patéra; 18 *E l eg o n o{n, Toûto tí \stin o$ lég ei , tò mikrón; O[k oÊdamen tí laleî. 19 *E g n v o{n ` &Ihsoûw –ti æyel o n a[tòn \r v t Å n , kaì eÂpen a[toîw, Per ì toútou zhteîte met' ˙ll}lvn, –ti eÂpon, Mikròn kaì o[ yev r eî t éme, kaì pálin mikròn kaì ªcesyé me; 20 &A m | n ˙m|n légv ømîn –ti klaúsete kaì yr h n } s e t e ømeîw, ` dè kósmow xar}setai: ømeîw dè luphy}sesye, ˙ll' = lúph ømôn e†w xaràn gen}setai. 21 ^H gun| –tan tíkt+ lúphn ¡xei ,–ti ‘lyen = vra% a[têw: –tan dè genn}s+ tò paidíon, o[kéti mnhmoneúei têw ylícevw, dià t|n xa r à n –ti \genn}yh ƒnyrvpow e†w tòn kósmon. 22 Kaì ømeîw o{n lúphn mèn nûn ¡xet e:pálin dè ªcomai ømâw, kaì xar}setai ømôn = kardía, kaì t|n xaràn ømôn o[deìw aÊrei ˙f' ømôn. 23 Kaì \n \keín+ t_ =mérŸ \mè o[k \rvt}sete o[dén. &Am|n ˙m|n légv ømîn –ti –sa ƒn a†t}shte tòn patéra \n t! •nómatí mou, dQsei ømîn. 24 %E v w ƒrti o[k +t}sate& o[dèn \n t! •nómatí mou: a†teîte, kaì l}cesye, ®na = xarà ømôn ” peplhrvménh. 25 Taûta \n paroimíaiw lelálhka ømîn: ˙ll' ¡rxet a i vra% –te o[kéti \n paroimíaiw lal}sv ømîn, ˙llà parrhsíŸ perì

16.10 mou ♦ — 16.17 &EgW ♦ — 16.12 légein ømîn ♦ ømîn légein 16.18 Toûto tí \stin o$ légei ♦ Tí \stin 16.13 e†w pâsan t|n ˙l}yeian ♦ \n t_ toûto ˆo$ légei˜ ˙lhyeíŸ pás+ 16.19 o{n ` ♦ ˆ`˜ 16.13 ©n ˙koús+ ♦ ˙koúsei 16.20 dè luphy}sesye ♦ luphy}sesye 16.14 l}cetai ♦ l}mcetai 16.22 lúphn mèn nûn ♦ nûn mèn lúphn 16.16 o[ ♦ o[kéti 16.23 –ti –sa ƒn ♦ ƒn ti 16.16 –ti øpágv pròw tòn patéra ♦ — 16.24 l}cesye ♦ l}mcesye 16.17 EÂpon ♦ eÂpan 16.25 ˙ll' ♦ —

235 16.26 - 17.9 KATA IVANNHN

toû patròw ˙naggelô ømîn. 26 &E n \k eí n + t_ =mérŸ \n t! •nómatí mou a†t}sesye: kaì o[ légv ømîn –ti \gW \rvt}sv tòn patéra perì ømôn: 27 a[tòw gàr ` pat|r fileî ømâw, –ti ømeîw \m èpefil}kate, kaì pepisteúkate –ti \gW parà toû yeo û \j ê l y o n . 28 &E j ê l yo n parà toû patrów, kaì \l}luya e†w tòn kósmon: pálin ˙fíhmi tòn kósmon, kaì poreúomai pròw tòn patéra. 29 Légousin a[t! o¥ mayhtaì a[toû, *Ide, nûn parrhsíŸ laleîw, kaì paroimían o[demían légeiw. 30 Nûn oÊdamen –ti oÂdaw pánta, kaì o[ xreían ¡xei w®na tíw se \rvtÅ: \n toút~ pisteúomen –ti ˙pò yeo û \j ê l yew. 31 &A p e k r í y h a[toîw ` &Ihsoûw, *Arti pisteúete; 32 &I d o ú , ¡r xet a i vra% kaì nûn \l } l u yen ,®na skorpisyête £kastow e†w tà Êdia, kaì \mè mónon ˙fête: kaì o[k e†mì mónow, –ti ` pat|r met' \moû \stin. 33 Taûta lelálhka ømîn, ®na \n \moì e†r}nhn ¡xh t e.&E nt! kósm~ ylícin ¡xete: ˙llà yarseîte, \gW neníkhka tòn kósmon.

Taût a \l ál hs en ` &Ihsoûw, kaì \pêr en toùw 17 •fyalmoùw a[toû e† wtòn o[ranón, kaì eÂpen, Páter, \l } l u yen = vra:% dójasón sou tòn u¥ón, ®na kaì ` u¥ów sou dojás+ se: 2 kayWw ¡dvkaw a[t! \j o u s í a n páshw sarków, ®na pân o$ déd v k a w a[t!, dQsei a[toîw zv|n a†Qnion. 3 Auth% dé \s t i n= a†Qniow zv}, ®na ginQskvsín se tòn mónon ˙lhyinòn yeó n , kaì on$ ˙pésteilaw &Ihsoûn xristón. 4 &E g Q se \dójasa \p ì têw gêw: tò ¡rgon \teleívsa o$ déd v k á w moi ®na poi}sv. 5 Kaì nûn dójasón me sú, páter, parà seaut! t_ dój+ " eÂxon prò toû tòn kósmon eÂnai parà soí. 6 &E f a n ér v s á sou tò ªnoma toîw ˙nyrQpoiw o¬w dédvkáw moi \k toû kósmou: soì ‘san, kaì \m o ìa[toùw dédvkaw: kaì tòn lógon sou tethr}kasin. 7 Nûn ¡gnvkan –ti pánta –sa dédvkáw moi, parà so û \s t i n : 8 –ti tà ]}mata a$ déd v k á w moi, dédvka a[toîw: kaì a[toì ¡labon, kaì ¡gnvsan ˙lhyôw –ti parà soû \j ê l yo n , kaì \p í s t eu s a n –ti sú me ˙pésteilaw. 9 &E g W perì a[tôn \rvtô: o[

16.25 ˙naggelô ♦ ˙paggelô 17.1 kaì ` u¥ów sou ♦ ` u¥òw 16.27 toû ♦ ˆtoû˜ 17.2 dQsei ♦ dQs+ 16.29 a[t! ♦ — 17.4 \teleívsa ♦ teleiQsaw 16.29 parrhsíŸ ♦ \n parrhsíŸ 17.6 dédvkáw moi ♦ ¡dvkáw moi 16.31 ` ♦ — 17.6 kaì \moì ♦ k˙moì 16.32 nûn ♦ — 17.6 dédvkaw kaì ♦ ¡dvkaw kaì 16.32 kaì \mè ♦ k˙mè 17.6 tethr}kasin ♦ tet}rhkan 17.1 ` &Ihsoûw kaì \pêren ♦ &Ihsoûw 17.7 \stin ♦ e†sin kaì \páraw 17.8 dédvkáw ♦ ¡dvkáw 17.1 kaì eÂpen ♦ eÂpen 236 KATA IVANNHN 17.10 - 17.26 perì toû kósmou \rvtô, ˙llà perì @n dédvkáw moi, –ti soí e† s i n : 10 kaì tà \mà pánta sá \stin, kaì tà sà \m á :kaì dedójasmai \n a[toîw. 11 Kaì o[kéti e†mì \n t! kósm~, kaì o˚t o i\n t! kósm~ e†sín, kaì \gW prów se ¡rxomai. Páter ßgie, t}rhson a[toùw \n t! •nómatí sou, > dédvkáw moi, ®na „sin £n , kayWw =meîw. 12 %O teæmhn met' a[tôn \n t! kósm~, \gW \t } r o u n a[toùw \n t! •nómatí sou: o¬w dédvkáw moi, \fúlaja, kaì o[deìw \j a[tôn ˙pQleto, e† m| ` u¥òw têw ˙pvleíaw, ®na = graf| plhrvy_. 13 Nûn dè prów se ¡rxomai, kaì taûta lalô \n t! kósm~, ®na ¡xv s i nt|n xaràn t|n \m|n peplhrvménhn \n a[toîw. 14 &E g Wdédvka a[toîw tòn lógon sou, kaì ` kósmow \m í s h s ena[toúw, –ti o[k e†sìn \k toû kósmou, kayWw \gW o[k e† m ì \k toû kósmou. 15 O[k \rvtô ®na ƒr+w a[toùw \k toû kósmou, ˙ll' ®na thr}s+w a[toùw \k toû ponhroû. 16 &E k toû kósmou o[k e† s í n , kayWw \gW \k toû kósmou o[k e†mí. 17 ^A g í a s o n a[toùw \n t_ ˙lhyeí Ÿ sou: ` lógow ` sòw ˙l}yei á \s t i n . 18 KayWw \mè ˙pésteilaw e†w tòn kósmon, k˙gW ˙pésteila a[toùw e†w tòn kósmon. 19 Kaì øpèr a[tôn \gW a^ giázv \mautón, ®na kaì a[toì „sin =giasménoi \n ˙lhyeí Ÿ . 20 O[ per ìtoútvn dè \rvtô mónon, ˙llà kaì perì tôn pisteuóntvn dià toû lógou a[tôn e†w \mé: 21 ®na pántew ¢n „sin: kayWw sú, páter, \n \moí, k˙gW \n soí, ®na kaì a[toì \n =mîn ¢n „sin: ®na ` kósmow pisteús+ –ti sú me ˙pésteilaw. 22 Kaì \gW t|n dójan ÷n dédvkáw moi, dédvka a[toîw, ®na „sin £n ,kayWw =meîw £n \smen. 23 &E g W \n a[toîw, kaì sù \n \moí, ®na „sin tet el ei v m én o i e† w £n , kaì ®na ginQsk+ ` kósmow –ti sú me ˙p és t ei l a w, kaì “gáphsaw a[toúw, kayWw \mè “gáphsaw. 24 Páter, ouw% dédvkáw moi, yél v®na –pou e†mì \gQ, k˙keînoi „sin met' \moû: ®na yev r ô s i nt|n dójan t|n \m}n, ÷n ¡d v k á w dédvkáw moi, –ti “gáphsáw me prò katabolêw kósmou. 25 Páter díkaie, kaì ` kósmow se o[k ¡gnv, \gW dé se ¡gnvn, kaì o˚toi ¡gnvsan –ti sú me ˙pésteilaw: 26 kaì \gnQrisa a[toîw tò ªnomá sou,

17.11 o˚toi ♦ a[toì 17.19 kaì a[toì „sin ♦ „sin kaì a[toì 17.11 kaì \gW ♦ k˙gW 17.21 =mîn ¢n ♦ =mîn 17.12 \n t! kósm~ ♦ — 17.21 pisteús+ ♦ pisteú+ 17.12 o¬w ♦ > 17.22 Kaì \gW ♦ k˙gW 17.12 moi ♦ moi kaì 17.22 \smen ♦ — 17.13 a[toîw ♦ e^autoîw 17.23 kaì ®na ♦ ®na 17.16 \k toû kósmou o[k e†mí ♦ o[k e†mì 17.24 ouw% ♦ o$ \k toû kósmou 17.24 ¡dvkáw ♦ dédvkáw 17.17 sou ♦ — 237 18.1 - 18.14 KATA IVANNHN

kaì gnvrísv: ®na = ˙gáph, ÷n “gáphsáw me, \n a[toîw ”, k˙gW \n a[toîw.

Taût a e†p Wn ` &Ihsoûw \jêlyen sùn toîw mayhtaîw 18 a[toû péran toû xei m á r r o u tôn Kédrvn, –pou ‘n kêpow, e†w on$ e†sêlyen a[tòw kaì o¥ mayhtaì a[toû. 2 *Hͅdei dè kaì &Ioúdaw, ` paradidoùw a[tón, tòn tópon: –ti pollákiw 3 sun}xyh kaì sun}xyh ` &I h s o û w \k eî metà tôn mayhtôn a[toû. ^O o{n &I o ú d a w , labWn t|n speîran, kaì \k tôn ˙rxierévn kaì Farisaívn øphrétaw, ¡rxet a i \k eî metà fanôn kaì lampádvn kaì –plvn. 4 &I h s o û w o{n, e†dWw pánta tà \rxómena \p' a[tón, \j el yW n e p en a[toîw, Tína zhteîte; 5 &A p e k r í y h s a n a[t!, &I h s o û n tòn Nazvraîon. Légei a[toîw ` &Ihsoûw, &EgQ e†mi. E¥st}k eidè kaì &Ioúdaw ` paradidoùw a[tòn met' a[tôn. 6 ^V w o{n eÂpen a[toîw –ti &E g Q e† m i , ˙pêlyon e†w tà •písv, kaì ¡p es o n xa m a í . 7 Pálin o{n a[toùw \phrQthsen, Tína zhteîte; O¥ dè e p o n , &I h s o û n tòn Nazvraîon. 8 &A p e k r í y h &I h s o û w, EÂpon ømîn –ti \gQ e†mi: e† o{n \mè zhteîte, ƒfete toútouw øpá g ei n : 9 ®na plhrvy_ ` lógow on$ eÂpen –ti O¬w dédvkáw moi, o[k ˙pQlesa \j a[tôn o[déna. 10 Símvn o{n Pétrow ¡xv n máxaira n e® l k u s en a[t}n, kaì ¡paisen tòn toû ˙rxierévw doûlon, kaì ˙pékocen a[toû tò vtíon& tò dejión. )Hn dè ªnoma t! doúl~ Málxow. 11 EÂpen o{n ` &Ihsoûw t! Pétr~, Bále t|n máxairán sou e† wt|n y}khn: tò pot}rion o$ déd v k én moi ` pat}r, o[ m| pív a[tó; 12 ^H o{n speîra kaì ` xilíarxow kaì o¥ øphrétai tôn &I o u d a í v n sunélabon tòn &Ihsoûn, kaì ¡dhsan a[tón, 13 kaì ˙p}gagon a[tòn pròw %Annan prôton: ‘n gàr penyer ò wtoû Kaïáfa, ow$ ‘n ˙rxiereùw toû \niautoû \keínou. 14 )Hn dè Kaïáfaw ` sumbouleúsaw toîw &Ioudaíoiw, –ti sumférei £na ƒnyrvpon ˙polésyai øpèr toû laoû.

18.1 ` ♦ — 18.6 ¡peson ♦ ¡pesan 18.1 tôn ♦ toû 18.7 a[toùw \phrQthsen ♦ 18.2 ` &Ihsoûw ♦ &Ihsoûw \phrQthsen a[toúw 18.3 Farisaívn ♦ \k tôn Farisaívn 18.7 eÂpon ♦ eÂpan 18.4 \jelyWn eÂpen ♦ \jêlyen kaì 18.10 vtíon& ♦ vtárion& légei 18.11 sou ♦ — 18.5 ` &Ihsoûw ♦ — 18.13 ˙p}gagon a[tòn ♦ ægagon 18.6 –ti ♦ — 18.14 ˙polésyai ♦ ˙poyaneîn

238 KATA IVANNHN 18.15 - 18.28

15 &H k o l o ú yei dè t! &Ihsoû Símvn Pétrow, kaì ` ƒllow mayht}w. ^O dè mayht|w \keînow ‘n gnvstòw t! ˙rxiereî, kaì suneisêlyen t! &Ihsoû e†w t|n a[l|n toû ˙rxierévw: 16 `dè Pétrow e¥st}kei pròw t_ yúrŸ ¡jv. &Ejêlyen o{n ` mayht|w ` ƒllow –w ‘n gnvstòw t! ˙rxiereî, kaì eÂpen t_ yurvr!, kaì e† s } g a g en tòn Pétron. 17 Légei o{n = paidískh = yurvròw t! Pétr~, M| kaì sù \k tôn mayhtôn e toû ˙nyrQpou toútou; Lég ei \k eî n o w, O[k e†mí. 18 E¥st}keisan dè o¥ doûloi kaì o¥ øphrétai ˙nyrakiàn pepoihkótew, –ti cúxow ‘n, kaì \y e r m a í n o n t o : ‘n dè met' a[tôn ` Pétrow e^stWw kaì yermainómenow. 19 ^O o{n ˙rxiereùw “rQthsen tòn &Ihsoûn perì tôn mayhtôn a[toû, kaì perì têw didaxêw a[toû. 20 &A p e k r í y h a[t! ` &Ihsoûw, &EgW parrhsíŸ \lálhsa t! kósm~: \gW pántote \d í d a j a \n sunagvg_ kaì \n t! ¥er ! , –pou pántote o¥ &Ioudaîoi sunérxontai, kaì \n krupt! \lálhsa o[dén. 21 Tí me \pervtÅw; &E p er Q t h s o n toùw ˙khkoótaw, tí \lálhsa a[toîw: Êde, o˚toi oÊdasin a$ eÂpon \gQ. 22 Taûta dè a[toû e†póntow, e

18.15 ` ƒllow ♦ ƒllow 18.20 pántote o¥ ♦ pántew o¥ 18.16 –w ‘n gnvstòw t! ˙rxiereî ♦ ` 18.21 \pervtÅw &EperQthson ♦ \rvtÅw gnvstòw toû ˙rxierévw &ErQthson 18.17 = paidískh = yurvròw t! Pétr~ ♦ 18.22 tôn øphretôn paresthkWw ♦ t! Pétr~ = paidískh = yurvrów paresthkWw tôn øphretôn 18.18 met' a[tôn ` Pétrow ♦ kaì ` 18.23 ` ♦ — Pétrow met' a[tôn 18.24 a[tòn ♦ o{n a[tòn 18.20 ` ♦ — 18.25 o{n \keînow ♦ \keînow 18.20 \lálhsa t! ♦ lelálhka t! 18.27 ` ♦ —

239 18.29 - 18.40 KATA IVANNHN

praitQrion, ®na m| mianyôsin, ˙ll' ®na fágvsin tò Pásxa. 29 &E j ê l yeno{n ` Pilátow pròw a[toúw, kaì eÂpen, Tína kathgo r í a n férete katà toû ˙nyrQpou toútou; 30 &A p e k r í y h s a n kaì eÂpon a[t!, E† m| ‘n o˚tow kakopoiów, o[k ƒn soi paredQkamen a[tón. 31 EÂpen o{n a[toîw ` Pilátow, Lábete a[tòn ømeîw, kaì katà tòn nómon ømôn krínate a[tón. EÂpon o{n a[t! o¥ &Ioudaîoi, ^Hmîn o[k ¡jestin ˙pokteînai o[déna: 32 ®na ` lógow toû &Ihsoû plhrvy_, on$ eÂpen, shmaínvn poí~ yanát~ æmellen ˙poyn§skein. 33 E†sêlyen o{n e†w tò praitQrion pálin ` Pilátow, kaì \f Q n h s en tòn &Ihsoûn, kaì eÂpen a[t!, Sù e ` basileùw tôn &I o u d a í v n ; 34 &A p e k r í y h a[t! ` &Ihsoûw, &Af' e^autoû sù toûto légeiw, h( ƒlloi soi eÂpon perì \moû; 35 &A p e k r í y h ` Pilátow, M}ti \gW &Ioudaîów e†mi; Tò ¡yn o wtò sòn kaì o¥ ˙rxiereîw parédvkán se \m o í : tí \poíhsaw; 36 &A p e k r í y h &I h s o û w, ^H basileía = \m| o[k ¡stin \k toû kósmou toútou: e† \k toû kósmou toútou ‘n = basileía = \m}, o¥ øphrétai ƒn o¥ \moì “gvnízonto, ®na m| paradoyô toîw &Ioudaíoiw: nûn dè = basileía = \m |o[k ¡stin \nteûyen . 37 E†pen o{n a[t! ` ` &Ihsoûw Pilátow, O[koûn basileùw e sú; &Apekríyh &Ihsoûw,Sù légeiw, –ti basileúw e†mi \gQ. &EgW e†w toûto gegénnhmai, kaì e† wtoûto \l}luya e†w tòn kósmon, ®na martur}sv t_ ˙lhyeí Ÿ . Pâw ` çn \k têw ˙lhyeí a w˙koúei mou têw fvnêw. 38 Légei a[t! ` Pilátow, Tí \stin ˙l}yeia; Kaì toûto e† p Q n , pálin \jêlyen pròw toùw &Ioudaíouw, kaì légei a[toîw, &EgW o[demían a†tían eørískv \n a[t!. 39 *E s t i n dè sun}yei aømîn, ®na £na ømîn ˙polúsv \n t! Pásxa: boúlesye o{n ømîn ˙polúsv tòn basiléa tôn &Ioudaívn; 40 &E k r a ú g a s a n o{n pálin pántew, lég o n t ew, M| toûton, ˙llà tòn Barabbân: ‘n dè ` Barabbâw l+st}w.

18.28 ˙ll' ®na ♦ ˙llà 18.36 ƒn ♦ — 18.29 pròw ♦ ¡jv pròw 18.36 ®na ♦ ˆƒn˜ ®na 18.29 eÂpen ♦ fhsín 18.37 &Ihsoûw ♦ ` &Ihsoûw 18.29 katà ♦ ˆkatà˜ 18.37 e†mi \gQ ♦ e†mi 18.30 eÂpon ♦ eÂpan 18.38 a†tían eørískv \n a[t! ♦ 18.30 kakopoiów ♦ kakòn poiôn eørískv \n a[t! a†tían 18.31 o{n a[t! ♦ a[t! 18.39 ømîn ˙polúsv \n ♦ ˙polúsv ømîn 18.33 e†w tò praitQrion pálin ♦ pálin \n e†w tò praitQrion 18.39 ømîn ˙polúsv tòn ♦ ˙polúsv 18.34 a[t! ` ♦ — ømîn tòn 18.34 &Af' e^autoû ♦ &Apò seautoû 18.40 pántew ♦ — 18.34 soi eÂpon ♦ eÂpón soi 240 KATA IVANNHN 19.1 - 19.14

Tót e o{n ¡lab en ` Pil át ow tòn &Ihsoûn, kaì 19 \m a s t í g v s en . 2 Kaì o¥ stratiôtai pléjantew stéfanon \j ˙kanyôn \péyh k a n a[toû t_ kefal_, kaì ¥mátion porfuroûn periébalon a[tón, 3 kaì ¡legon, Xaîre, ` basileùw tôn &Ioudaívn: kaì \dídoun a[t! ]apísmata. 4 &E j ê l yen o{n pálin ¡jv ` Pilátow, kaì légei a[toîw, *Ide, ƒgv ømîn a[tòn ¡j v ,®na gnôte –ti \n a[t! o[demían a†tían eørískv. 5 &E j ê l yen o{n ` &Ihsoûw ¡jv, forôn tòn ˙kányinon stéfanon kaì tò porfuroûn ¥mátion. Kaì légei a[toîw, *Ide, ` ƒnyrvpow. 6 %O te o{n eÂdon a[tòn o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ øphrétai, \k r a ú g a s a n légontew, Staúrvson, staúrvson a[tòn. Légei a[toîw ` Pilátow, Lábete a[tòn ømeîw kaì staurQsate: \gW gàr o[x eø r í s k v \n a[t! a†tían. 7 &A p e k r í y h s a n a[t! o¥ &I o u d a î o i , ^H m eî w nómon ¡xo m en , kaì katà tòn nómon =môn •feílei ˙poyaneîn, –ti e^autòn u¥òn yeo û \p o í h s en . 8 %O te o{n ækousen ` Pilátow toûton tòn lógon, mâllon \f o b } yh , 9 kaì e† s ê l yen e† w tò praitQrion pálin, kaì légei t! &Ihsoû, Póyen e sú; ^O dè &Ihsoûw ˙pókrisin o[k ¡dvken a[t!. 10 Légei o{n a[t! ` Pilátow, &Emoì o[ laleîw; O[k oÂdaw –ti \jousían ¡xv staurôsaí se, kaì \jousían ¡xv ˙polûsaí se; 11 &A p e k r í y h &I h s o û w, O[k eÂxew \jousían o[demían kat' \moû, e† m| ‘n soi dedoménon ƒnvyen :dià toûto ` paradidoúw mé soi meízona a^ martían ¡xei . 12 &E k toútou \z}tei ` Pilátow ˙polûsai a[tón. O¥ dè &Ioudaîoi ¡krazon légontew, &Eàn toûton ˙polús+ w,o[k e fílow toû Kaísarow: pâw ` basiléa e^autòn poiôn, ˙ntilégei t! Kaísari. 13 ^O o{n Pilátow ˙koúsaw toûton tòn lógon ægagen ¡jv tòn &Ihsoûn, kaì \káyisen \pì toû b}matow, e†w tópon legómenon Liyóstrvton, ^Ebraïstì dè 14 Ga b b a yâ : ‘n dè Paraskeu| toû Pásxa, vra% dè qseì £kth: qw

19.3 ¡legon ♦ ærxonto pròw a[tòn kaì 19.10 ˙polûsaí ♦ staurôsaí ¡legon 19.11 &Ihsoûw ♦ ˆa[t!˜ &Ihsoûw 19.3 \dídoun ♦ \dídosan 19.11 o[demían kat' \moû ♦ kat' \moû 19.4 &Ejêlyen o{n ♦ Kaì \jêlyen o[demían 19.4 \n a[t! o[demían a†tían 19.11 soi dedoménon ♦ dedoménon soi eørískv ♦ o[demían a†tían 19.11 paradidoúw ♦ paradoúw eørískv \n a[t! 19.12 \z}tei ` Pilátow ♦ ` Pilâtow 19.5 *Ide ♦ &Idoù \z}tei 19.6 a[tòn Légei ♦ Légei 19.12 ¡krazon ♦ \kraúgasan 19.7 =môn ♦ — 19.13 toûton tòn lógon ♦ tôn lógvn 19.7 e^autòn u¥òn yeoû ♦ u¥òn yeoû toútvn e^autòn 19.13 toû ♦ — 19.10 staurôsaí ♦ ˙polûsaí 19.14 dè qseì ♦ ‘n qw

241 19.15 - 19.27 KATA IVANNHN

kaì légei toîw &Ioudaíoiw, *Ide, ` basileùw ømôn. 15 O¥ dè \k r a ú g a s a n , )A r o n , Óron, staúrvson a[tón. Légei a[toîw ` Pilátow, Tòn basiléa ømôn staurQsv; &Apekríyhsan o¥ ˙rxiereîw, O[k ¡xo m enbasiléa e† m| Kaísara. 16 Tóte o{n parédvken a[tòn a[toîw, ®na staurvy_. Parélabon dè tòn &Ihsoûn kaì ægagon: 17 kaì bastázvn tòn stauròn a[toû \j ê l yen e† w tópon legómenon Kraníou Tópon, –w légetai ^Ebraïstì Golgoyâ: 18 –pou a[tòn \staúrvsan, kaì met' a[toû ƒllouw dúo, \nteûyen kaì \nteûyen ,méson dè tòn &I h s o û n . 19 *E g r a c en dè kaì títlon ` Pilátow, kaì ¡yh k en \p ì toû stauroû: ‘n dè gegramménon, &Ihsoûw ` Nazvraîow ` basil eù w tôn &Ioudaívn. 20 Toûton o{n tòn títlon polloì ˙n ég n v s a ntôn &Ioudaívn, –ti \ggùw ‘n ` tópow têw pólevw –pou \staurQyh ` &Ihsoûw: kaì ‘n gegramménon ^Ebraïstí, ^E l l h n i s t í , ^R v m a ï s t í . 21 *E l eg o n o{n t! Pilát~ o¥ ˙rxiereîw tôn &Ioudaívn, M| gráfe, ^O basileùw tôn &Ioudaívn: ˙ll' –ti &E k eî n o w e p en , Basileúw e†mi tôn &Ioudaívn. 22 &A p e k r í y h ` Pilátow, $O gégrafa, gégrafa. 23 O¥ o{n stratiôtai, –te \staúrvsan tòn &Ihsoûn, ¡labon tà ¥mátia a[toû, kaì \poíhsan téssara mérh, e^kást~ stratiQt+ mérow, kaì tòn xitôna. )Hn dè ` xi t W nƒrafow, \k tôn ƒnvyen øfantòw di' –lou. 24 EÂpon o{n pròw ˙ll}louw, M| sxísvmen a[tón, ˙llà láxvmen per ìa[toû, tínow ¡stai: ®na = graf| plhrvy_ = lég o u s a , Diemerísanto tà ¥mátiá mou e^autoîw, kaì \pì tòn ¥matismón mou ¡balon klêron. O¥ mèn o{n strat i ô t a i taûta \poíhsan. 25 E¥st}keisan dè parà t! staur! toû &I h s o û= m}thr a[toû, kaì = ˙delf| têw mhtròw a[toû, María = toû Klvpâ, kaì María = Magdalhn}. 26 &I h s o û w o{n †dWn t|n mhtéra, kaì tòn mayht|n parestôta on$ 27 Êde “gápa, légei t_ mhtrì a[toû, Gúnai, †doù ` u¥ów sou. EÂta légei t! mayht_, &Idoù = m}thr sou. Kaì ˙p' \keínhw têw vraw% ¡laben ` mayht|w a[t|n e†w tà Êdia.

19.15 O¥ dè \kraúgasan ♦ 19.20 ^Ellhnistí ^Rvmaïstí ♦ &Ekraúgasan o{n \keînoi ^Rvmaïstí ^Ellhnistí 19.16 dè tòn &Ihsoûn kaì ægagon ♦ o{n 19.24 EÂpon ♦ EÂpan tòn &Ihsoûn 19.24 = légousa ♦ ˆ= légousa˜ 19.17 tòn stauròn a[toû ♦ e^aut! tòn 19.26 a[toû ♦ — stauròn 19.26 †doù ♦ Êde 19.17 e†w tópon ♦ e†w tòn 19.27 &Idoù ♦ *Ide 19.17 –w ♦ o$ 242 KATA IVANNHN 19.28 - 19.40

28 Metà toûto †dWn ` &Ihsoûw –ti pánta ædh tetélestai, ®na teleivy_ = graf}, légei, Dicô. 29 Skeûow o{n ¡keito ªjouw mestón: o¥ dé, pl}santew spóggon ªjouw, kaì øssQp~ periyén t ew,pros}negkan a[toû t! stómati. 30 %O te o{n ¡l a b entò ªjow ` &Ihsoûw, eÂpen, Tetélestai: kaì klínaw t|n kefal}n, parédvken tò pneûma. 31 O¥ o{n &I o u d a î o i , ®na m| meín+ \pì toû stauroû tà sQmata \n t! sabbát~ \peì Paraskeu| ‘n — ‘n gàr megálh = =méra \keínou toû sabbátou — “rQthsan tòn Piláton ®na kateagôsin a[tôn tà skélh, kaì ˙ryôsin. 32 )Hlyon o{n o¥ stratiô t a i ,kaì toû mèn prQtou katéajan tà skélh kaì toû ƒllou toû sustaurvyén t o w a[t!: 33 \p ì dè tòn &I h s o û n \l yó n t ew, qw eÂdon a[tòn ædh teyn h k ó t a , o[ katéajan a[toû tà skélh: 34 ˙ll' e

19.28 †dWn ♦ e†dWw 19.35 \stin a[toû ♦ a[toû \stin 19.28 pánta ædh ♦ ædh pánta 19.35 k˙keînow ♦ kaì \keînow 19.29 o{n ♦ — 19.35 ømeîw pisteúshte ♦ kaì ømeîw 19.29 o¥ dé pl}santew ♦ — pisteúˆs˜hte 19.29 spóggon ♦ spóggon o{n 19.36 ˙p' ♦ — 19.29 ªjouw kaì ♦ mestòn toû ªjouw 19.38 taûta ♦ dè taûta 19.30 ` ♦ ˆ`˜ 19.38 ` ˙pò ♦ ˆ`˜ ˙pò 19.31 ®na m| ♦ \peì Paraskeu| ‘n ®na 19.38 ‘ren tò sôma toû &Ihsoû ♦ ‘ren m| tò sôma a[toû 19.31 \peì Paraskeu| ‘n ♦ — 19.39 tòn &Ihsoûn ♦ a[tòn 19.33 a[tòn ædh ♦ ædh a[tòn 19.40 \n ♦ — 19.34 e[yévw \jêlyen ♦ \jêlyen e[yùw

243 19.41 - 20.15 KATA IVANNHN

\n t a f i á z ei n . 41 )Hn dè \n t! tóp~ –pou \staurQyh kêpow, kaì \n t! k}p~ mnhmeîon kainón, \n > o[dépv o[deìw \téyh . 42 &E k eîo{n dià t|n Paraskeu|n tôn &Ioudaívn, –ti \ggùw ‘n tò mnhmeîon, ¡yhkan tòn &Ihsoûn.

T_ dè miÅ tôn sab b át vn Mar ía = Magd al hn| ¡r xet ai 20 prvfi, skotíaw ¡t io·shw, e†w tò mnhmeîon, kaì blépei tòn líyon “rménon \k toû mnhmeíou. 2 Tréxei o{n kaì ¡rxet a i prò wSímvna Pétron kaì pròw tòn ƒllon mayht|n on$ \fílei ` &I h s o û w, kaì légei a[toîw, )Hran tòn kúrion \k toû mnhmeíou, kaì o[k oÊdamen poû ¡yh k a n a[tón. 3 &E j ê l yen o{n ` Pétrow kaì ` ƒllow mayht}w, kaì ærxonto e†w tò mnhmeîon. 4 *E t r exo n dè o¥ dúo `moû: kaì ` ƒllow mayht|w proédramen táxion toû Pétrou, kaì ‘lyen prôtow e†w tò mnhmeîon, 5 kaì parakúcaw blépei keí m en a tà •yónia, o[ méntoi e†sêlyen . 6 *E r xet a i o{n Símvn Pétrow ˙kolouyôn a[t!, kaì e†sêlyen e†w tò mnhmeîon, kaì yev r eî tà •yónia keímena, 7 kaì tò soudárion o$ ‘n \pì têw kefalêw a[toû, o[ metà tôn •yonívn keímenon, ˙llà xvrìw \n t et u l i g m én o n e† w £n a tópon. 8 Tóte o{n e†sêlyen kaì ` ƒllow mayht|w ` \l yW nprôtow e†w tò mnhmeîon, kaì eÂden, kaì \p í s t eu s en : 9 o[dépv gàr Ædeisan t|n graf}n, –ti deî a[tòn \k nek r ô n ˙nastênai. 10 &A p ê l y o n o{n pálin pròw e^autoùw o¥ mayhtaí. 11 pròw t! mnhmeí~ María dè e¥st}kei pròw tò mnhmeîon klaíousa ¡j v : qw o{n ¡klaien, parékucen e†w tò mnhmeîon, 12 kaì yev r eî dúo ˙ggélouw \n leu k o î w kayez o m én o u w, £n a pròw t_ kefal_, kaì £n apròw toîw posín, –pou ¡keito tò sôma toû &Ihsoû. 13 Kaì légousin a[t_ \k eî n o i , Gúnai, tí klaíeiw; Lég ei a[toîw, –ti )Hran tòn kúrión mou, kaì o[k oÂda poû ¡yh k a na[tón. 14 Kaì taûta e†poûsa \stráfh e†w tà •písv, kaì yev r eîtòn &Ihsoûn e^stôta, kaì o[k Ædei –ti &Ihsoûw \stin. 15 Légei a[t_ ` &Ihsoûw, Gúnai, tí klaíeiw; Tína zhteîw; &Ekeính, dokoûsa –ti ` khpourów \stin, légei a[t!, Kúrie, e† sù \bástasaw a[tón,

19.41 \téyh ♦ ‘n teyeiménow mnhmeí~ 20.6 Símvn ♦ kaì Símvn 20.11 klaíousa ¡jv ♦ ¡jv klaíousa 20.10 e^autoùw ♦ a[toùw 20.14 Kaì taûta ♦ Taûta 20.11 pròw tò mnhmeîon ♦ pròw t! 20.15 ` &Ihsoûw ♦ &Ihsoûw

244 KATA IVANNHN 20.16 - 20.28 e† p é moi poû ¡yh k a w a[tón, k˙gW a[tòn ˙rô. 16 Légei a[t_ ` &I h s o û w, María. Strafeîsa \keính légei a[t!, ^Rabbouní — o$ légetai, Didáskale. 17 Légei a[t_ ` &Ihsoûw, M} mou ßptou, o·pv gàr ˙nabébhka pròw tòn patéra mou: poreúou dè pròw toùw ˙delfoúw mou, kaì e†pè a[toîw, &Anabaínv pròw tòn patéra mou kaì patéra ømôn, kaì yeó nmou kaì yeò nømôn. 18 *E r x e t a i María = Magdalhn| ˙paggéllousa toîw mayhtaîw –ti e^Qraken tòn kúrion, kaì taûta eÂpen a[t_. 19 O·shw o{n •cíaw, t_ =mérŸ \keín+ t_ miÅ tôn sabbátvn, kaì tôn yu r ô nkekleisménvn –pou ‘san o¥ mayhtaì sunhgménoi, dià tòn fóbon tôn &Ioudaívn, ‘lyen ` &Ihsoûw kaì ¡s t h e† w tò méson, kaì légei a[toîw, E†r}nh ømîn. 20 Kaì toûto e† p W n ¡d ei j en a[toîw tàw xeî r a w kaì t|n pleuràn a[toû. &E xá r h s a n o{n o¥ mayhtaì †dóntew tòn kúrion. 21 EÂpen o{n a[toîw ` &I h s o û w pálin, E†r}nh ømîn: kayWw ˙péstalkén me ` pat}r, k˙gW pémpv ømâw. 22 Kaì toûto e†pWn \nefúshsen kaì légei a[toîw, Lábete pneûma ßgion. 23 *A n tinvn ˙fête tàw a^ martíaw, ˙fiéntai a[toîw: ƒn tinvn kratête, kekráthntai. 24 Yvmâw dé, e

20.16 ` &Ihsoûw María ♦ &Ihsoûw 20.19 sunhgménoi ♦ — Mariám 20.20 a[toîw tàw ♦ tàw 20.16 ^Rabbouní ♦ ^Ebraïstí Rabbouni 20.20 a[toû ♦ a[toîw 20.17 ` ♦ — 20.21 ` &Ihsoûw ♦ ˆ` &Ihsoûw˜ 20.17 mou poreúou ♦ poreúou 20.23 ˙fiéntai ♦ ˙févntai 20.18 María ♦ Mariàm 20.24 ` &Ihsoûw ♦ &Ihsoûw 20.18 ˙paggéllousa ♦ ˙ggéllousa 20.25 t|n xeîrá mou ♦ mou t|n xeîra 20.18 e^Qraken ♦ ^EQraka 20.28 Kaì ˙pekríyh ♦ &Apekríyh 20.19 tôn sabbátvn ♦ sabbátvn

245 20.29 - 21.11 KATA IVANNHN

Yvmâw, kaì eÂpen a[t!, ^O kúriów mou kaì ` yeó wmou. 29 Légei a[t! ` &I h s o û w, %O ti e^Qrakáw me, pep í s t eu k a w; Makárioi o¥ m| †dóntew, kaì pisteúsantew. 30 Pollà mèn o{n kaì ƒlla shmeîa \poíhsen ` &Ihsoûw \n Q p i o n tôn mayhtôn a[toû, a$ o[k ¡stin gegramména \n t! biblí~ toút~. 31 Taûta dè gégraptai, ®na pisteúshte –ti &I h s o û w \s t i n ` xristòw ` u¥òw toû yeo û , kaì ®na pisteúontew zv|n ¡xhte \n t! •nómati a[toû.

Met à taût a \f anér vs en e^aut òn pálin ` &Ihsoûw toîw mayhtaîw a[toû 21 mayhtaîw \pì têw yalásshw têw Tiberiádow: \f a n ér v s en dè outvw.% 2 )Hsan `moû Símvn Pétrow, kaì Yvmâw ` leg ó m en o w Dídumow, kaì Nayana|l ` ˙pò Kanâ têw Galilaíaw, kaì o¥ toû Zebedaíou, kaì ƒlloi \k tôn mayhtôn a[toû dúo. 3 Légei a[toîw Símvn Pétrow, ^Upágv a^ lieúein. Légousin a[t!, &Erxómeya kaì =meîw sùn soí. &Ejêlyon kaì \n éb h s a n e† w tò ploîon e[yúw, kaì \n \keín+ t_ nuktì \píasan o[ d én . 4 Prvfiaw dè ædh genoménhw ¡sth ` &Ihsoûw e†w tòn a†gialón: o[ mén t o iÆdeisan o¥ mayhtaì –ti &Ihsoûw \stin. 5 Légei o{n a[toîw ` &Ihsoûw, Paidía, m} ti prosfágion ¡xet e; &A p e k r í y h s a n a[t!, O·. 6 ^O dè eÂpen a[toîw, Bálete e†w tà dejià mérh toû ploíou tò díktuon, kaì eør}sete. *Ebalon o{n, kaì o[kéti a[tò e^lkúsai Êsxusan ˙pò toû pl}youw tôn †xyú v n . 7 Légei o{n ` mayht|w \keînow on$ “gápa ` &Ihsoûw t! Pétr~ ,^O kúriów \stin. Símvn o{n Pétrow, ˙koúsaw –ti ` kúriów \stin, tòn \pendúthn diezQsato — ‘n gàr gumnów — kaì ¡balen e^autòn e†w t|n yálassan. 8 O¥ dè ƒlloi mayhtaì t! ploiarí~ ‘lyon — o[ gàr ‘san makràn ˙pò têw gêw, ˙ll' qw ˙pò phxôn diakosívn — súrontew tò díktuon tôn †xyú v n . 9 ^V wo{n ˙pébhsan e†w t|n gên, blépousin ˙nyrakiàn keimén h n kaì •cárion \pikeímenon, kaì ƒrton. 10 Légei a[toîw ` &I h s o û w, &E n ég k a t e ˙pò tôn •carívn @n \piásate nûn. 11 &A n é b h Símvn Pétrow, kaì e®lkusen tò díktuon \pì têw gêw,

20.30 a[toû ♦ ˆa[toû˜ 21.6 Êsxusan ♦ Êsxuon 20.31 pisteúshte ♦ pisteúˆs˜hte 21.8 ˙ll' ♦ ˙llà 21.3 e[yúw ♦ — 21.11 Símvn ♦ o{n Símvn 21.4 ` ♦ — 21.11 \pì têw gêw ♦ e†w t|n gên 21.5 ` ♦ ˆ`˜

246 KATA IVANNHN 21.12 - 21.23 mestòn †xyú v n megálvn e^katòn pent}konta triôn: kaì tosoútvn ªntvn, o[k \sxísyh tò díktuon. 12 Légei a[toîw ` &I h s o û w, Deûte ˙rist}sate. O[deìw dè \tólma tôn mayhtôn \j et á s a i a[tón, Sù tíw eÂ; e†dótew –ti ` kúriów \stin. 13 *Erxetai o{n ` &Ihsoûw, kaì lambánei tòn ƒrton, kaì dídvsin a[toîw, kaì tò •cárion `moívw. 14 Toûto ædh tríton \fanerQyh ` &Ihsoûw toîw mayhtaîw a[toû, \geryeìw \k nekrôn. 15 %O teo{n “rísthsan, légei t! Símvni Pétr~ ` &Ihsoûw, Símvn &Ivnâ, ˙gapÅw me pleîon toútvn; Légei a[t!, Naì kúrie: sù oÂdaw –ti filô se. Lég eia[t!, Bóske tà ˙rnía mou. 16 Légei a[t! pálin deúteron, Símvn &Ivnâ, ˙gapÅw me; Légei a[t!, Naì kúrie: sù oÂdaw –ti filô se. Lég eia[t!, Poímaine tà próbatá mou. 17 Légei a[t! tò tríton, Símvn &Ivnâ, fileîw me; &Elup}yh ` Pét r o w–ti eÂpen a[t! tò tríton, Fileîw me; Kaì eÂpen a[t!, Kúrie, sù pánta oÂdaw: sù ginQskeiw –ti filô se. Lég eia[t! ` &I h s o û w, Bóske tà próbatá mou. 18 &A m | n ˙m|n légv soi, –te ‘w neQterow, \zQnnuew sea u t ó n , kaì periepáteiw –pou æyel ew: –tan dè ghrás+w, \kteneîw tàw xeî r á wsou, kaì ƒllow se zQsei, kaì oÊsei –pou o[ yél ei w. 19 Toûto dè eÂpen, shmaínvn poí~ ya n á t ~ dojásei tòn yeó n . Kaì toûto e†pWn légei a[t!, &A k o l o ú y e i moi. 20 &E p i s t r a f eì w dè ` Pétrow blépei tòn mayht|n on$ “gápa ` &Ihsoûw ˙kolouyoûnta, ow$ kaì ˙népesen \n t! deípn~ \pì tò stêyow a[toû kaì eÂpen, Kúrie, tíw \stin ` par a d i d o ú w se; 21 Toûton †dWn ` Pétrow légei t! &Ihsoû, kúrie, o˚tow dè tí; 22 Légei a[t! ` &Ihsoûw, &Eàn a[tòn yél vménein £v w ¡r xo m a i , tí prów se; Sù ˙koloúyei moi. 23 &E j ê l yen o{n ` lógow o˚tow e† wtoùw ˙delfoúw, –ti ` mayht|w \keînow o[k ˙poyn § s k ei : kaì o[k eÂpen a[t! ` &Ihsoûw, –ti o[k ˙poyn§skei: ˙ll', &E à n a[tòn yél v ménein £vw ¡rxomai, tí prów se;

21.13 o{n ` ♦ — 21.17 sù pánta ♦ pánta sù 21.14 ` ♦ — 21.17 ` &Ihsoûw ♦ ˆ` &Ihsoûw˜ 21.14 a[toû ♦ — 21.20 dè ♦ — 21.15 &Ivnâ ♦ &Ivánnou 21.21 †dWn ♦ o{n †dWn 21.15 pleîon ♦ pléon 21.22 ˙koloúyei moi ♦ moi ˙koloúyei 21.16 &Ivnâ ♦ &Ivánnou 21.23 ` lógow o˚tow ♦ o˚tow ` lógow 21.17 &Ivnâ ♦ &Ivánnou 21.23 kaì o[k eÂpen ♦ o[k eÂpen dè 21.17 Kaì eÂpen ♦ Kaì légei 21.23 tí prów se ♦ ˆtí pròw sé˜

247 21.24 - 21.25 KATA IVANNHN

24 O˚tów \stin ` mayht|w ` marturôn perì toútvn, kaì grácaw taûta: kaì oÊdamen –ti ˙lhy}w \stin = marturía a[toû. 25 *E s t i ndè kaì ƒlla pollà –sa \poíhsen ` &Ihsoûw, ßtina \à ngráfhtai kay' £n, o[dè a[tòn oÂmai tòn kósmon xvrêsai tà grafómena biblía. &Am}n.

21.24 grácaw ♦ ` grácaw 21.25 –sa ♦ a$ 21.24 \stin = marturía a[toû ♦ a[toû 21.25 o[dè ♦ o[d' = marturía \stín 21.25 &Am}n ♦ —

248 PRAJEIS APOSTO LVN

òn mèn prôton lógon \poihs ámhn perì pánt vn, „ Yeóf il e, T @n ærjato ` &Ihsoûw poieîn te kaì didáskein, 2 ƒxri «w =méraw, \nteilámenow toîw ˙postóloiw dià pneúmatow a^ gíou o¬w \jeléjato, ˙nel}fyh: 3 o

1.2 ˙nel}fyh ♦ ˙nel}mfyh 1.8 \n pás+ ♦ ˆ\n˜ pás+ 1.3 tessarákonta ♦ tesserákonta 1.10 \syêti leuk_ ♦ \sy}sesin 1.5 baptisy}sesye \n pneúmati ♦ \n leukaîw pneúmati baptisy}sesye 1.11 eÂpon ♦ eÂpan 1.6 \phrQtvn ♦ “rQtvn 1.11 \mblépontew ♦ ˆ\m˜blépontew 1.8 l}cesye ♦ l}mcesye 1.11 ˙nalhfyeìw ♦ ˙nalhmfyeìw 1.8 moi ♦ mou

249 1.13 - 1.25 PRAJEIS APO STO LVN

¡xo n `dón. 13 Kaì –te e†sêlyon, ˙nébhsan e†w tò øper!on o˚ ‘san kataménontew, – te Pét r o wkaì &Iákvbow kaì &Ivánnhw kaì &A n d r é a w , Fílippow kaì Yvmâw, Baryolomaîow kaì Matyaîow, &I á k v b o w &A l f a í o u kaì Símvn ` Zhlvt}w, kaì &Ioúdaw &I a k Q b o u . 14 O˚toi pántew ‘san proskarteroûntew `moyumadòn t_ proseux_ kaì t_ de}sei, sùn gunaijìn kaì MaríŸ t_ mhtrì toû &Ihsoû, kaì sùn toîw ˙delfoîw a[toû. 15 Kaì \n taîw =méraiw taútaiw ˙nastàw Pétrow \n més ~tôn mayhtôn eÂpen — ‘n te ªxlow •nomátvn \pì tò a[tò qw e^katòn eÊ k o s i — 16 *A n d r e w ˙delfoí, ¡dei plhrvyênai t|n graf|n taúthn, ÷n proeîpen tò pneûma tò ßgion dià stómatow Dauìd perì &Ioúda, toû genoménou `dhgoû toîw sullaboûsin tòn &I h s o û n . 17 %O tikathriymhménow ‘n sùn =mîn, kaì ¡laxen tòn klêron têw diakoníaw taúthw — 18 O˚tow mèn o{n \kt}sato xv r í o n \k misyoû têw ˙dikíaw, kaì prhn|w genómenow \lákhsen mésow, kaì \jexú yhpánta tà splágxna a[toû. 19 Kaì gnvstòn \g én et o pâsin toîw katoikoûsin ^Ierousal}m, vste% klhyênai tò xvríon \keîno t_ †díŸ dialékt~ a[tôn &Akeldamá, toût ¡s t i n , xv r í o n a®matow — 20 Gégraptai gàr \n bíbl~ Calmôn, Genhy}tv = ¡pauliw a[toû ¡rhmow, kaì m| ¡stv ` katoikôn \n a[t_: kaí, T|n \piskop|n a[toû láboi £terow. 21 Deî o{n tôn sunelyóntvn =mîn ˙ndrôn \n pantì xrón~ \n > e†sêlyen kaì \j ê l yen \f ' =mâw ` kúriow &Ihsoûw, 22 ˙rjámenow ˙pò toû baptísmatow &Ivánnou, £vw têw =méraw «w ˙nel}fyh ˙f' =môn, mártura têw ˙nastásevw a[toû genésyai sùn =mîn £na toútvn. 23 Kaì ¡sthsan dúo, &Ivs|f tòn kaloúmenon Barsabân, ow$ \pekl}yh &Ioûstow, kaì Matyían. 24 Kaì proseujámeno i e p o n , Sù kúrie kardiognôsta pántvn, ˙nádeijon on$ \jeléjv, \k toútvn tôn dúo £na 25 labeîn tòn klêron têw diakoníaw taúthw kaì ˙postolêw, \j «w parébh

1.13 ˙nébhsan e†w tò øper!on ♦ e†w tò 1.17 sùn ♦ \n øper!on ˙nébhsan 1.19 &Akeldamá ♦ ^Akeldamáx 1.13 &Iákvbow kaì &Ivánnhw ♦ 1.20 láboi ♦ labétv &Ivánnhw kaì &Iákvbow 1.21 \n > ♦ > 1.13 Matyaîow ♦ Mayyaîow 1.22 ˙nel}fyh ♦ ˙nel}mfyh 1.14 kaì t_ de}sei ♦ — 1.22 genésyai sùn =mîn ♦ sùn =mîn 1.14 MaríŸ ♦ Mariàm genésyai 1.14 kaì sùn ♦ kaì 1.23 Barsabân ♦ Barsabbân 1.15 mayhtôn ♦ ˙delfôn 1.23 Matyían ♦ Mayyían 1.15 qw ♦ qseì 1.24 eÂpon ♦ eÂpan 1.16 taúthn ♦ — 1.25 klêron ♦ tópon 1.16 tòn ♦ — 1.25 \j ♦ ˙f'

250 PRAJEIS APO STO LVN 1.26 - 2.14

&I o ú d a w , poreuyênai e†w tòn tópon tòn Êdion. 26 Kaì ¡dvkan kl}rouw a[tôn, kaì ¡pesen ` klêrow \pì Matyían, kaì sugkatechfísyh metà tôn £ndeka ˙postólvn.

Kaì \n t! sump l hr oûs yai t|n =mér an têw Pent hk os t êw, 2 ‘san ßpantew `moyumadòn \pì tò a[tó. 2 Kaì \géneto ƒfnv \k toû o[ranoû ‘xow vsper% fer o m én h w pnoêw biaíaw, kaì \p l } r v s en –lon tòn oÂkon o˚ ‘san kay}menoi. 3 Kaì vfyhsan* a[toîw diamerizómenai glôssai qseì purów, \káyisén te \f' £n a £k a s t o n a[tôn. 4 Kaì \pl}syhsan ßpantew pneúmatow a^ gíou, kaì ærjanto laleîn e^téraiw glQssaiw, kayWw tò pneûma \dídou a[toîw ˙pofyéggesyai. 5 )Hsan dè \n ^Ier o u s a l | m katoikoûntew &Ioudaîoi, ƒndrew e[ l a b eî w, ˙pò pantòw ¡yn o u w tôn øpò tòn o[ranón. 6 Genoménhw dè têw fvnêw taúthw, sunêlyen tò plêyow kaì sunexú yh ,–ti ækouon e

1.26 a[tôn ♦ a[toîw 2.7 pántew kaì ♦ kaì 1.26 Matyían ♦ Mayyían 2.7 pròw ˙ll}louw ♦ — 2.1 ßpantew `moyumadòn ♦ pántew 2.7 O[k ♦ O[x `moû 2.7 †doù pántew ♦ †doù ßpantew 2.3 \káyisén te ♦ kaì \káyisen 2.12 ƒn yéloi ♦ yélei 2.4 ßpantew ♦ pántew 2.13 xleuázontew ♦ diaxleuázontew 2.4 a[toîw ˙pofyéggesyai ♦ 2.14 Pétrow ♦ ` Pétrow ˙pofyéggesyai a[toîw 2.14 ßpantew ♦ pántew 2.5 \n ♦ e†w 251 2.15 - 2.30 PRAJEIS APO STO LVN

kaì \nvtísasye tà ]}matá mou. 15 O[ gár, qw ømeîw øpolambánet e, o˚toi meyú o u s i n : ¡s t i n gàr vra% tríth têw =méraw: 16 ˙llà toûtó \stin tò e†rhménon dià toû prof}tou &I v } l , 17 Kaì ¡stai \n taîw \sxátaiw =méraiw, lég ei` yeó w, \k xeô˙pò toû pneúmatów mou \pì pâsan sárka: kaì profhteúsousin o¥ u¥oì ømôn kaì a¥ yugatérew ømôn, kaì o¥ neanískoi ømôn `ráseiw ªcontai, kaì o¥ presbúteroi ømôn \n ú p n i a \n u p n i a s y} s o n t a i : 18 kaí ge \pì toùw doúlouw mou kaí \p ìtàw doúlaw mou \n taîw =méraiw \keínaiw \kxeô ˙pò toû pneúmatów mou, kaì profhteúsousin. 19 Kaì dQsv térata \n t! o[ran! ƒnv, kaì shmeîa \pì têw gêw kátv, a

2.17 \núpnia ♦ \nupníoiw 2.23 xeirôn ♦ xeiròw 2.20 h( \lyeîn t|n ♦ \lyeîn 2.23 ˙neílete ♦ ˙neílate 2.22 ˙pò toû yeoû ˙podedeigménon ♦ 2.25 ProvrQmhn ♦ ProorQmhn ˙podedeigménon ˙pò toû yeoû 2.26 e[frányh ♦ h[frányh 2.22 kaì a[toì ♦ a[toì 2.27 %Aͅdou ♦ %Aͅdhn 2.23 labóntew ♦ —

252 PRAJEIS APO STO LVN 2.31 - 2.42 yeó w,\k karpoû têw •sfúow a[toû tò katà sárka ˙nast}sein tòn xristón, kayísai \pì toû yrónou a[toû, 31 proïdWn \l á l h s en perì têw ˙nastásevw toû xristoû, –ti o[ kateleífyh = cux| a[toû e†w %A ͅ dou, o[dè = sàrj a[toû e d endiafyorán. 32 Toût o n tòn &Ihsoûn ˙nésthsen ` yeó w, o˚ pántew =meîw \smen márturew. 33 T_ dejiÅ o{n toû yeo ûøcvyeí w,t}n te \paggelían toû a^ gíou pneúmatow labWn parà toû patrów, \jéxeen toûto o$ nùn ømeîw blépete kaì ˙koúete. 34 O[ gàr Dauìd ˙nébh e†w toùw o[ranoúw, lég eidè a[tów, EÂpen ` kúriow t! kurí~ mou, Káyou \k dej i ô n mou, 35 £v w ©n yô toùw \xyr o ú w sou øpopódion tôn podôn sou. 36 &A s f a l ô w o{n ginvskétv pâw oÂkow &Isra}l, –ti kaì kúrion kaì xristòn a[tòn ` yeò w \p o í h s en , toûton tòn &Ihsoûn on$ ømeîw \staurQsate. 37 &A k o ú s a n t e w dè katenúghsan t_ kardíŸ, eÂpón te pròw tòn Pétron kaì toùw loipoùw ˙postólouw, Tí poi}somen, poi}svmen ƒndrew ˙delfoí; 38 Pétrow dè ¡fh pròw a[toúw, Met a n o } s a t e, kaì baptisy}tv £kastow ømôn \pì t! •nómati &Ihsoû xristoû e† w ƒfesin a^ martiôn, kaì l}cesye t|n dvreàn toû a^ gíou pneúmatow. 39 ^U m î ngár \stin = \paggelía, kaì toîw téknoiw ømôn, kaì pâsin toîw e†w makrán, –souw ©n proskaléshtai kúriow ` yeò w=môn. 40 ^E t ér o i w te lógoiw pleíosin diemartúreto kaì parekálei lég v n ,SQyhte ˙pò têw geneâw têw skoliâw taúthw. 41 O¥ mèn o{n ˙sménvw ˙podejámenoi tòn lógon a[toû \b a p t í s yh s a n : kaì prosetéyh s a n t_ =mérŸ \k eí n + cuxaì qseì trisxíliai. 42 )Hsan dè proskarteroûntew t_ didax_ tôn ˙postólvn kaì t_ koinvníŸ, kaì t_ klásei toû ƒrtou kaì taîw proseuxaîw.

2.30 tò katà sárka ˙nast}sein tòn 2.37 t_ kardíŸ ♦ t|n kardían xristón ♦ — 2.37 poi}somen ♦ poi}svmen 2.30 toû yrónou ♦ tòn yrónon 2.38 ¡fh ♦ — 2.31 o[ kateleífyh ♦ o·te 2.38 Metano}sate ♦ Metano}sate \gkateleífyh ˆfhsín˜ 2.31 = cux| a[toû ♦ — 2.38 a^ martiôn ♦ tôn a^ martiôn ømôn 2.31 %Aͅdou o[dè ♦ %Aͅdhn o·te 2.38 l}cesye ♦ l}mcesye 2.33 a^ gíou pneúmatow ♦ pneúmatow toû 2.40 diemartúreto kaì parekálei ♦ a^ gíou diemartúrato kaì parekálei 2.33 nùn ømeîw ♦ ømeîw ˆkaì˜ a[toùw 2.34 ` ♦ ˆ`˜ 2.41 ˙sménvw ♦ — 2.36 kaì xristòn a[tòn ` yeòw 2.41 t_ ♦ \n t_ \poíhsen ♦ a[tòn kaì xristòn 2.42 koinvníŸ kaì ♦ koinvníŸ \poíhsen ` yeów 253 2.43 - 3.10 PRAJEIS APO STO LVN

43 &E g én et o dè pás+ cux_ fóbow, pollá te térata kaì shmeîa dià tôn ˙postólvn \gíneto. 44 Pántew dè o¥ pisteú o n t ew‘san \pì tò a[tó, kaì eÂxon ßpanta koiná, 45 kaì tà kt}mata kaì tàw øpárjeiw \pípraskon, kaì diemérizon a[tà pâsin, kayóti ƒn tiw xreían eÂxen . 46 Kay' =méran te proskarteroûntew `moyumadòn \n t! ¥er ! , klôntéw te kat' oÂkon ƒrton, metelámbanon trofêw \n ˙galliásei kaì ˙felóthti kardíaw, 47 a†noûntew tòn yeó n , kaì ¡xo n t ew xá r i n pròw –lon tòn laón. ^O dè kúriow prosetíyei toùw svzoménouw kay' =méran t_ \kklhsía.

&Ep ì tò a[t ò dè Pét r ow kaì &Ivánnhw ˙nébainon e†w tò 3 ¥eròn \pì t|n vran% têw proseuxêw t|n \náthn. 2 Kaí tiw ˙n|r xvlòw \k koilíaw mhtròw a[toû øpárxvn \bastázeto: on$ \t í y o u nkay' =méran pròw t|n yúran toû ¥eroû t|n legoménhn ^V r a í a n , toû a†teîn \lehmosúnhn parà tôn e†sporeuoménvn e† w tò ¥erón. 3 $O w†dWn Pétron kaì &Ivánnhn méllontaw e† s i én a i e† w tò ¥erón, “rQta \lehmosúnhn. 4 &A t e n í s a w dè Pétrow e†w a[tòn sùn t! &Ivánn+, eÂpen, Blécon e†w =mâw. 5 ^O dè \peîxen a[toîw, prosdokôn ti par' a[tôn labeîn. 6 EÂpen dè Pétrow, &Argúrion kaì xrusíon o[x øpárxei moi: o$ dè ¡xv , toûtó soi dídvmi. &En t! •nómati &Ihsoû xristoû toû 7 ¡geire Nazvraíou, ¡geirai kaì peripátei. Kaì piásaw a[tòn têw dejiâw xei r ò wægeiren: paraxrêma dè \stereQyhsan a[toû a¥ báseiw kaì tà sfurá. 8 Kaì \jallómenow ¡sth kaì periepátei, kaì e†sêlyen sùn a[toîw e†w tò ¥erón, peripatôn kaì a^ llómenow kaì a†nôn tòn yeó n . 9 Kaì eÂden a[tòn pâw ` laòw peripatoûnta kaì a†noûnta tòn yeó n : 10 \p eg í n v s k ó n te a[tòn –ti o˚tow ‘n ` pròw t|n \lehmosúnhn kay}menow \pì t_ ^VraíŸ púl+ toû ¥eroû: kaì \pl}syhsan yámbouw kaì \kstásevw \pì t! sumbebhkóti a[t!.

2.43 &Egéneto ♦ &Egíneto 3.7 a[toû a¥ báseiw ♦ a¥ báseiw 2.47 t_ \kklhsía ♦ \pì tò a[tó a[toû 3.1 &Epì tò a[tò dè Pétrow ♦ Pétrow 3.7 sfurá ♦ sfudrá dè 3.9 a[tòn pâw ` laòw ♦ pâw ` laòw 3.3 \lehmosúnhn ♦ \lehmosúnhn a[tòn labeîn 3.10 te ♦ dè 3.6 ¡geirai kaì ♦ ˆ¡geire kaì˜ 3.10 o˚tow ♦ a[tòw 3.7 paraxrêma ♦ a[tón paraxrêma

254 PRAJEIS APO STO LVN 3.11 - 3.24

11 Kratoûntow dè toû †ayén t o w xv l o û tòn Pétron kaì &I v á n n h n , sunédramen pròw a[toùw pâw ` laòw \pì t_ stoÅ t_ kaloumén+ Solomôntow, ¡kyamboi. 12 &I d W n dè Pétrow ˙pekrínato pròw tòn laón, *Andrew &Israhlîtai, tí yaumázete \p ì toút~, h( =mîn tí ˙tenízete, qw †díŸ dunámei h( e[sebeíŸ pepoihkósin toû peripateîn a[tón; 13 ^O yeòw &Abraàm kaì &I s a à k kaì &IakQb, ` yeò w tôn patérvn =môn, \dójasen tòn paîda a[toû &I h s o û n : on$ ømeîw mèn paredQkate, kaì “rn}sasye a[tòn katà prósvpon Pilátou, krínantow \keínou ˙p o l ú ei n . 14 ^U m eî wdè tòn ßgion kaì díkaion “rn}sasye, kaì +t}sasye& ƒndra fonéa xarisyênai ømîn, 15 tòn dè ˙rxhgòn têw zvêw ˙pekteínate: on$ ` yeò w ægeiren \k nek r ô n , o˚ =meîw mártu r éw \s m en . 16 Kaì \pì t_ pístei toû •nómatow a[toû, toûton on$ yev r eî t e kaì oÊdate \sterévsen tò ªnoma a[toû: kaì = pístiw = di' a[toû ¡dvken a[t! t|n `loklhrían taúthn ˙pénanti pántvn ømôn. 17 Kaì nûn, ˙delfoí, oÂda –ti katà ƒgnoian \prájate, vsper% kaì o¥ ƒrxontew ømôn. 18 ^O dè yeò w a$ prokat}ggeilen dià stómatow pántvn tôn profhtôn a[toû, payeî n tòn xristón, \pl}rvsen outvw.% 19 Metano}sate o{n kaì \p i s t r éc a t e, e† w tò \jaleifyênai ømôn tàw a^ martíaw, –pvw ©n ¡l yv s i nkairoì ˙nacújevw ˙pò prosQpou toû kuríou, 20 kaì ˙posteíl+ tòn prokexei r i s m én o n ømîn xristòn &Ihsoûn: 21 on$ deî o[ranòn mèn déj a s ya i ƒxri xrónvn ˙pokatastásevw pántvn, @n \l á l h s en ` yeò w dià stómatow pántvn tôn a^ gívn a[ t o û profhtôn ˙p' a†ônow. 22 Mvsêw mèn gàr pròw toùw patéraw eÂpen –ti Prof}thn ømîn ˙nast}sei kúriow ` yeò w =môn \k tôn ˙delfôn ømôn qw \mé: a[toû ˙koúsesye katà pánta –sa ©n lal}s+ pròw ømâw. 23 *E s t a i dé, pâsa cux}, htiw% \àn m| ˙koús+ toû prof}tou \keínou, \joloyreuy}setai ©n \k toû laoû. 24 Kaì pántew dè o¥ profêtai ˙pò Samou|l kaì

3.11 toû †ayéntow xvloû ♦ a[toû 3.20 kaì ♦ –pvw ©n ¡lyvsin kairoì 3.11 &Ivánnhn ♦ tòn &Ivánnhn ˙nacújevw ˙pò prosQpou toû 3.11 pròw a[toùw pâw ` laòw ♦ pâw ` kuríou kaì laòw pròw a[toùw 3.21 pántvn tôn a^ gívn a[toû ♦ tôn 3.12 Pétrow ♦ ` Pétrow a^ gívn 3.13 &Isaàk kaì ♦ ˆ` yeòw˜ &Isaàk kaì 3.21 profhtôn ˙p' a†ônow ♦ ˙p' ˆ` yeòw˜ a†ônow a[toû profhtôn 3.13 a[tòn ♦ — 3.22 Mvsêw ♦ Mvüsêw 3.18 a[toû payeîn tòn xristón ♦ 3.22 gàr pròw toùw patéraw ♦ — payeîn tòn xristòn a[toû 3.22 =môn ♦ ømôn 3.19 –pvw ©n ¡lyvsin kairoì 3.23 \joloyreuy}setai ♦ ˙nacújevw ˙pò prosQpou toû \joleyreuy}setai kuríou ♦ — 255 3.25 - 4.12 PRAJEIS APO STO LVN prokat}ggeilan tôn kayej ê w, –soi \lálhsan, kaì kat}ggeilan tàw =méraw taútaw. 25 ^U m eî w\s t eu¥oì tôn profhtôn, kaì têw diay}khw «w diéyet o` yeò wpròw toùw patéraw =môn, légvn pròw &Abraám, Kaì \n t! spérmatí sou \neuloghy}sontai pâsai a¥ patriaì têw gêw. 26 ^U m î n prôton ` yeó w, ˙nast}saw tòn paîda a[toû &I h s o û n , ˙pésteilen a[tòn e[logoûnta ømâw, \n t! ˙postréfein £kaston ˙pò tôn ponhriôn ømôn.

Lal oúnt vn dè a[t ôn pròw tòn laón, \pés t hs an a[t oîw o¥ 4 ¥ereîw kaì ` strathgòw toû ¥eroû kaì o¥ Saddoukaîoi, 2 diaponoúmenoi dià tò didáskein a[toùw tòn laón, kaì kataggéllein \n t! &Ihsoû t|n ˙nástasin tôn nekrôn. 3 Kaì \p éb a l o n a[toîw tàw xeî r a w, kaì ¡yen t o e† w t}rhsin e†w t|n a· r i o n : ‘n gàr e^spéra ædh. 4 Polloì dè tôn ˙kousántvn tòn lógon \písteusan: kaì \gen}yh ` ˙riymòw tôn ˙ndrôn qseì xiliádew pénte. 5 &E g én et o dè \pì t|n a·rion sunaxyê n a i a[tôn toùw ƒrxontaw kaì presbutérouw kaì grammateîw e†w ^Ierousal}m, 6 kaì *Annan tòn ˙rxieréa, kaì Kaïáfan, kaì &Ivánnhn, kaì &A l é j a n d r o n , kaì –soi ‘san \k gén o u w ˙rxieratikoû. 7 Kaì st } s a n t ew a[toùw \n més ~ \p u n yá n o n t o , &E n poíŸ dunámei h\n( poí~ •nómati \p o i } s a t e toûto ømeîw; 8 Tóte Pétrow plhsyeì w pneúmatow a^ gíou eÂpen pròw a[toúw, *Arxontew toû laoû kaì presbúteroi toû &I s r a } l , 9 e† =meîw s}meron ˙nakrinómeya \pì e[ er g es í Ÿ ˙nyrQpou ˙syen o û w, \n tíni o˚tow sésvstai: 10 gnvstòn ¡stv pâsin ømîn kaì pantì t! la! &Isra}l, –ti \n t! •nómati &Ihsoû xristoû toû Nazvraíou, on$ ømeîw \s t a u r Q s a t e, on$ ` yeò w ægeiren \k nek r ô n , \n toút~ o˚tow parésthken \nQpion ømôn øgi}w. 11 O˚tów \stin ` líyow ` \j o u yen h yeì w øf' ømôn tôn o†kodomoúntvn, ` genómenow e†w kefal|n gvníaw. 12 Kaì o[k ¡stin \n ƒll~ o[denì = svthría:

3.25 u¥oì ♦ o¥ u¥oì ♦ toùw presbutérouw kaì toùw 3.25 =môn ♦ ømôn grammateîw \n 3.25 \neuloghy}sontai ♦ 4.6 *Annan tòn ˙rxieréa kaì ˆ\n˜euloghy}sontai Kaïáfan kaì &Ivánnhn kaì 3.26 ` yeów ˙nast}saw ♦ ˙nast}saw ` &Aléjandron ♦ %Annaw ` yeòw ˙rxiereùw kaì Kaïáfaw kaì 3.26 &Ihsoûn ♦ — &Ivánnhw kaì &Aléjandrow 4.2 tôn ♦ t|n \k 4.7 més~ ♦ t! més~ 4.4 ` ♦ ˆ`˜ 4.8 toû &Isra}l ♦ — 4.4 qseì ♦ ˆqw˜ 4.9 sésvstai ♦ sésvtai 4.5 presbutérouw kaì grammateîw e†w 4.11 o†kodomoúntvn ♦ o†kodómvn

256 PRAJEIS APO STO LVN 4.13 - 4.25 o·te gàr ªnomá \stin £teron tò dedoménon \n˙nyrQpoiw, \n > £teron øpò tòn o[ranòn deî svyênai =mâw. 13 Yevroûntew dè t|n toû Pétrou parrhsían kaì &Ivánnou, kaì katalabómenoi –ti ƒnyrvpoi ˙grámmatoí e†sin kaì †diôtai, \ya ú m a z o n , \p eg í n v s k ó n te a[toùw –ti sùn t! &Ihsoû ‘san. 14 Tòn dè ƒnyrvpon blépontew sùn a[toîw e^stôta tòn teyer a p eu m é n o n , o[dèn eÂxon ˙nteipeîn. 15 Keleúsantew dè a[toùw ¡jv toû sunedríou ˙pelyeî n ,sunéballon pròw 16 ˙ll}louw, légontew, Tí poi}somen toîw ˙nyrQpoiw toútoiw; poi}svmen %O timèn gàr gnvstòn shmeîon gégonen di' a[tôn, pâsin toîw katoikoûsin ^Ierousal|m fanerón, kaì o[ dunámeya ˙rn}sasyai. 17 &A l l ' ®na m| \pì pleîon dianemhy_ e†w tòn laón, ˙peil_ ˙peilhsómeya a[toîw mhkéti laleîn \pì t! ˙peilhsQmeya •nó m a t i toút~ mhdenì ˙nyrQpvn. 18 Kaì kalésantew a[toúw, par}ggei l a n a[toîw tò kayólou m| fyég g es ya i mhdè didáskein \p ìt! •nómati toû &Ihsoû. 19 ^O dè Pét r o w kaì &Ivánnhw ˙pokriyén t ewpròw a[toùw eÂpon, E† díkaión \stin \nQpion toû yeo û ømôn ˙koúein mâllon h( toû yeo û , krínate. 20 O[ dunámeya gàr =meîw, a$ eÊdomen kaì “koúsamen, m| laleîn. 21 O¥ dè prosapeilhsámenoi ˙pélusan a[toúw, mhdèn eø r í s k o n t ew tò pôw kolásontai a[toúw, dià tòn laón, –ti pántew \dójazon tòn yeò n\p ìt! gegonóti. 22 &E t ô n gàr ‘n pleiónvn tessarákonta ` ƒnyrvpow \f' on$ \gegónei tò shmeîon toûto têw †ásevw. 23 &A p o l u y é n t e w dè ‘lyon pròw toùw †díouw, kaì ˙p}ggeilan –sa pròw a[toùw o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ presbúteroi eÂpon. 24 O¥ dè ˙koúsantew `moyumadòn ‘ran fvn|n pròw tòn yeó n ,kaì e p o n , Déspota, sù ` yeò w ` poi}saw tòn o[ranòn kaì t|n gên kaì t|n yá l a s s a n kaì pánta tà \n a[toîw: 25 ` dià stómatow Dauìd paidów sou e†pQn, %Ina tí \frúajan ¡yn h , kaì laoì

4.12 o·te ♦ o[dè 4.20 eÊdomen ♦ eÊdamen 4.12 tò ♦ øpò tòn o[ranòn tò 4.21 kolásontai ♦ kolásvntai 4.14 dè ♦ te 4.22 tessarákonta ♦ tesserákonta 4.16 poi}somen ♦ poi}svmen 4.22 \gegónei ♦ gegónei 4.16 ˙rn}sasyai ♦ ˙rneîsyai 4.23 eÂpon ♦ eÂpan 4.17 ˙peil_ ˙peilhsómeya ♦ 4.24 eÂpon ♦ eÂpan ˙peilhsQmeya 4.24 yeòw ` ♦ — 4.18 a[toîw ♦ — 4.25 dià ♦ toû patròw =môn dià 4.19 pròw a[toùw eÂpon ♦ eÂpon pròw pneúmatow a^ gíou a[toúw 4.25 %Ina tí ♦ ^Inatí

257 4.26 - 5.3 PRAJEIS APO STO LVN

\m el ét h s a n kená; 26 Parésthsan o¥ basileîw têw gêw, kaì o¥ ƒrxontew sun}xyh s a n\p ìtò a[tò katà toû kuríou, kaì katà toû xristoû a[toû: 27 sun}xyh s a n gàr \p' ˙lhyeí a w \p ì tòn ßgion paîdá sou &Ihsoûn, on$ ¡xr i s a w, ^H r œ d h w te kaì póntiow Pil á t o w, sùn ¡yn es i n kaì laoîw &Isra}l, 28 poiêsai –sa = xeí r sou kaì = boul} sou proQrisen gen és ya i . 29 Kaì tà nûn, kúrie, ¡p i d e\p ìtàw ˙peilàw a[tôn, kaì dòw toîw doúloiw sou metà parrhsíaw páshw laleîn tòn lógon sou, 30 \n t! t|n xeî r ásou \k t e í n e i n se e†w Êasin, kaì shmeîa kaì térata gínesyai dià toû •n ó m a t o w toû a^ gíou paidów sou &Ihsoû. 31 Kaì dehyén t v n a[tôn \saleúyh ` tópow \n > ‘san sunhgménoi, kaì \p l } s yh s a n ßpantew pneúmatow a^ gíou, kaì \láloun tòn lógon toû yeoû metà parrhsíaw. 32 Toû dè pl}youw tôn pisteusántvn ‘n = kardía kaì = a[t! cux| mía: kaì o[dè e

&A n | r dé tiw &Ananíaw •nómati, sùn Sap f eír + t_ gunaik ì 5 a[toû, \pQlhsen ktêma, 2 kaì \nosfísato ˙pò têw timêw, suneid u í a wkaì têw gunaikòw a[toû, kaì \négkaw mérow ti parà toùw pódaw tôn ˙postólvn ¡yh k en . 3 EÂpen dè Pét r o w, &A n a n í a ,

4.27 \pì ♦ \n t_ pólei taút+ \pì megál+ 4.28 boul} sou ♦ boul} ˆsou˜ 4.34 øp_rxen ♦ ‘n 4.30 xeîrá sou ♦ xeîrá ˆsou˜ 4.35 diedídoto ♦ diedídeto 4.31 pneúmatow a^ gíou ♦ toû a^ gíou 4.36 &Ivsêw ♦ &Ivs|f pneúmatow 4.37 parà ♦ pròw 4.32 = kardía ♦ kardía 5.1 Sapfeír+ ♦ Sapfír+ 4.32 = cux| ♦ cux| 5.2 suneiduíaw ♦ suneiduíhw 4.32 a[tôn ♦ a[t! 5.2 a[toû ♦ — 4.33 megál+ dunámei ♦ dunámei 5.3 Pétrow ♦ ` Pétrow

258 PRAJEIS APO STO LVN 5.4 - 5.18 dià tí \pl}rvsen ` Satanâw t|n kardían sou, ceúsasyaí se tò pneûma tò ßgion, kaì nosfísasyaí se ˙pò têw timêw toû xv r í o u ; 4 O[xì mén o nsoì ¡menen, kaì prayèn \n t_ s_ \jousíŸ øpêrxen ;Tí –ti ¡yo u\n t_ kardíŸ sou tò prâgma toûto; O[k \c eú s v ˙nyrQpoiw, ˙llà t! ye! . 5 &A k o ú v n dè ` &Ananíaw toùw lógouw toútouw, pes W n \j éc u j en : kaì \géneto fóbow mégaw \pì pántaw toùw ˙koúontaw taûta. 6 &A n a s t á n t e w dè o¥ neQteroi sunésteilan a[tón, kaì \jenégkantew ¡yacan. 7 &E g én et odè qw qrôn triôn diásthma, kaì = gun| a[toû m| e† d u î a tò gegonòw e†sêlyen . 8 &A p e k r í y h dè a[t_ ` Pétrow, E†pé moi, e† tosoútou tò xvríon ˙pédosye. ^H dè eÂpen, Naí, tosoú t o u . 9 ^O dè Pét r o w e p en pròw a[t}n, Tí –ti sunefvn}yh ømîn peirásai tò pneûma kuríou; &Idoú, o¥ pódew tôn yacántvn tòn ƒndra sou \pì t_ yúrŸ, kaì \joísousín se. 10 *E p es en dè paraxrêma parà toùw pódaw a[toû, kaì \j éc u j en : e† s el yó n t ew dè o¥ neanískoi e˚ron a[t|n nekrán, kaì \j en ég k a n t ew ¡ya c a n pròw tòn ƒndra a[têw. 11 Kaì \géneto fóbow még a w\f '–lhn t|n \kklhsían, kaì \pì pántaw toùw ˙koúontaw taûta. 12 Dià dè tôn xei r ô n tôn ˙postólvn \g í n et o shmeîa kaì \géneto térata \n t! la! pollá: kaì ‘san `moyumadòn ßpantew \n t_ stoÅ Solomôntow. 13 Tôn dè loipôn o[deìw \tólma kollâsyai a[toîw, ˙ll' \megálunen a[toùw ` laów: 14 mâllon dè prosetíyen t o pisteúontew t! kurí~, pl}yh ˙ndrôn te kaì gunaikôn: 15 vste% katà tàw plateíaw \kférein toùw ˙syen eî w, kaì tiyén a i\p ìklinôn kaì krabbátvn, ®na \rxoménou Pétrou k©n = skià \piskiás+ tinì a[tôn. 16 Sun}rxet o dè kaì tò plêyow tôn périj pólevn e†w ^Ierousal}m, férontew ˙syen eî w kaì •xlouménouw øpò pneumátvn ˙kayártvn, o®tinew \yerapeúonto ßpantew. 17 &A n a s t à w dè ` ˙rxiereùw kaì pántew o¥ sùn a[t! — = o{sa a®resiw tôn Saddoukaívn — \p l } s yh s a n z}lou, 18 kaì

5.3 se ˙pò ♦ ˙pò la! 5.5 taûta ♦ — 5.15 katà tàw ♦ kaì e†w tàw 5.8 a[t_ ` ♦ pròw a[t|n 5.15 klinôn kaì krabbátvn ♦ 5.9 eÂpen ♦ — klinarívn kaì krabáttvn 5.10 parà ♦ pròw 5.16 e†w ♦ — 5.12 \n t! la! pollá ♦ pollà \n t!

259 5.19 - 5.32 PRAJEIS APO STO LVN

\p éb a l o n tàw xeî r a w a[tôn \pì toùw ˙postólouw, kaì ¡yen t o a[toùw \n thr}sei dhmosíŸ. 19 *A g g e l o w dè kuríou dià têw nuktòw ænoijen tàw yúraw têw fulakêw, \jagagQn te a[toùw e p en , 20 Poreúesye, kaì stayén t ew laleîte \n t! ¥er ! t! la! pánta tà ]}mata têw zvêw taúthw. 21 &A k o ú s a n t e w dè e†sêlyon øpò tòn ªryron e†w tò ¥erón, kaì \dídaskon. Paragenómenow dè ` ˙rxiereùw kaì o¥ sùn a[t!, sunekálesan tò sunédrion kaì pâsan t|n gerousían tôn u¥ôn &Isra}l, kaì ˙pésteilan e†w tò desmvt}rion, ˙xyê n a i a[toúw. 22 O¥ dè øphrétai paragenómenoi o[x e˚ r o n a[toùw \n t_ fulak_: ˙nastrécantew dè ˙p}ggeilan, 23 légontew –ti Tò mèn desmvt}rion euromen% kek l ei s m én o n \n pás+ ˙sfaleíŸ, kaì toùw fúlakaw e^stôtaw prò tôn yurôn: ˙noíjantew dé, ¡sv o[dén a euromen.% 24 ^V wdè ækousan toùw lógouw toútouw – te ¥ereùw kaì ` strathgòw toû ¥eroû kaì o¥ ˙rxiereîw, dihpóroun perì a[tôn, tí ©n génoito toûto. 25 Paragenómenow dé tiw ˙p}ggeilen a[toîw –ti &Idoú, o¥ ƒndrew o¬w ¡yes ye\n t_ fulak_ e†sìn \n t! ¥er !e^stôtew kaì didáskontew tòn laón. 26 Tóte ˙pelyWn ` strathgòw sùn toîw øphrétaiw ‘gagen a[toúw, o[ met àbíaw, \foboûnto gàr tòn laón, ®na m| liyasyôsi n . 27 &A g a g ó n t e w dè a[toùw ¡sthsan \n t! sunedrí~. Kaì \phrQthsen a[toùw ` ˙rxiereúw, 28 légvn, O[ paraggelíŸ parhggeílamen ømîn m| didáskein \pì t! •nómati toút~; Kaì †doù peplhrQkate t|n ^Ierousal|m têw didaxêw ømôn, kaì boúlesye \pagageîn \f' =mâw tò a

5.18 a[tôn ♦ — 5.26 ‘gagen ♦ ‘gen 5.19 têw nuktòw ænoijen ♦ nuktòw 5.26 ®na ♦ — ˙noíjaw 5.28 O[ ♦ ˆO [˜ 5.22 øphrétai paragenómenoi ♦ 5.29 eÂpon ♦ eÂpan paragenómenoi øphrétai 5.31 doûnai ♦ ˆtoû˜ doûnai 5.23 mèn ♦ — 5.32 a[toû ♦ — 5.23 prò ♦ \pì 5.32 dè ♦ — 5.24 ¥ereùw kaì ` ♦ —

260 PRAJEIS APO STO LVN 5.33 - 6.3

33 O¥ dè ˙koúontew diepríonto, kaì \bouleúonto ˙neleîn ˙koúsantew a[toúw. 34 &A n a s t à w dé tiw \n t! sunedrí~ Farisaîow, •nómati Gamali}l, nomodidáskalow, tímiow pantì t! la!, \kéleusen ¡j vbraxú ti toùw ˙postólouw poiêsai. 35 EÂpén te pròw a[toúw, *Andrew &Israhlîtai, proséxet ee^autoîw \pì toîw ˙nyrQpoi w toútoiw, tí mél l et e prássein. 36 Prò gàr toútvn tôn =merôn ˙nésth Yeudâw, lég v n e n a í tina e^autón, > prosekl } yh ˙riymòw ˙ndrôn qseì tet r a k o s í v n : ow$ ˙n+réyh , kaì pántew –soi \peíyonto a[t! dielúyhsan kaì \génonto e†w o[dén. 37 Metà toûton ˙nésth &Ioúdaw ` Galilaîow \n taîw =méraiw têw ˙pografêw, kaì ˙pésthsen laòn ¥kanòn •písv a[toû: k˙keînow ˙pQleto, kaì pántew –soi \peíyonto a[t! dieskorpísyhsan. 38 Kaì tà nûn légv ømîn, ˙pósthte ˙pò tôn ˙nyrQpvn toútvn, kaì \ásate a[toúw: –ti \àn ” \j ˙nyrQpvn = boul| h( tò ¡rgon toûto, kataluy}setai: 39 e† dè \k yeo û \s t i n , o[ dúnasye katalûsai a[tó, m}pote kaì yeo m á xo i eø r eyê t e . 40 &E p eí s yh s a n dé a[t!: kaì proskalesámenoi toùw ˙postólouw, deí r a n t ew par}ggeilan m| laleîn \pì t! •nómati toû &Ihsoû, kaì ˙pélusan a[toúw. 41 O¥ mèn o{n \poreúonto xa í r o n t ew ˙pò prosQpou toû sunedríou, –ti øpèr toû •nómatow 42 toû &Ihsoû kathjiQyhsan ˙timasyênai. Pâsán te =méran, a[toû \n t! ¥er !kaì kat' oÂkon, o[k \paúonto didáskontew kaì e[aggelizómenoi &Ihsoûn tòn xristón.

&En dè taîw =méraiw taút aiw, plhyunónt vn tôn mayht ôn, 6 \g én et o goggusmòw tôn ^Ellhnistôn pròw toùw ^Ebraíouw, –ti pareyev r o û n t o \n t_ diakoníŸ t_ kayhmerin_ a¥ xêrai a[tôn. 2 Proskalesámenoi dè o¥ dQdeka tò plêyow tôn mayhtôn, eÂpon, O[k ˙restón \stin =mâw, kataleícantaw tòn lógon toû yeo û ,diakoneîn trapézaiw. 3 &E p i s k éc a s ye o{n, ˙delfoí, ƒndraw \j ømôn marturouménouw e^ptá, pl}reiw

5.33 ˙koúontew ♦ ˙koúsantew 5.39 dúnasye ♦ dun}sesye 5.33 \bouleúonto ♦ \boúlonto 5.39 a[tó ♦ a[toúw 5.34 ti toùw ˙postólouw ♦ toùw 5.40 a[toúw ♦ — ˙nyrQpouw 5.41 øpèr toû •nómatow toû &Ihsoû 5.36 prosekl}yh ˙riymòw ˙ndrôn kathjiQyhsan ♦ kathjiQyhsan qseì ♦ proseklíyh ˙ndrôn øpèr toû •nómatow ˙riymòw qw 5.42 &Ihsoûn tòn xristón ♦ tòn 5.37 ¥kanòn ♦ — xristòn &Ihsoûn 5.38 \ásate ♦ ƒfete 6.2 eÂpon ♦ eÂpan 5.38 boul| ♦ boul| auth% 6.3 o{n ♦ dé

261 6.4 - 7.3 PRAJEIS APO STO LVN

katast}somen pneú m a t o w a^ gíou kaì sofíaw, o¬w katast}svmen \pì têw xr eí a w taúthw. 4 ^H m eî w dè t_ proseux_ kaì t_ diakoníŸ toû lógou proskarter}somen. 5 Kaì æresen ` lógow \nQpion pl}rh pantòw toû pl}youw: kaì \jeléjanto Stéfanon, ƒndra pl}rhw pístevw kaì pneúmatow a^ gíou, kaì Fílippon, kaì Próxoron, kaì Nikánora, kaì Tímvna, kaì Parmenân, kaì Nikólaon pros}luton &Antioxéa , 6 o¬w ¡sthsan \nQpion tôn ˙postólvn: kaì proseujámenoi \péyhkan a[toîw tàw xeîraw. 7 Ka ì` lógow toû yeo ûh·janen, kaì \plhyúneto ` ˙riymòw tôn mayhtôn \n ^Ierousal|m sfódra, polúw te ªxlow tôn ¥erévn øp}kouon t_ pístei. 8 Stéfanow dè pl}rhw pístevw kaì dunámevw \poíei tér a t a kaì shmeîa megála \n t! la!. 9 &A n é s t h s a n dé tinew tôn \k têw sunagvgêw têw legoménhw Libertínvn, kaì Kurhnaívn, kaì &A l e j a n d r é v n , kaì tôn ˙pò Kilikíaw kaì &Asíaw, suzhtoûntew t! Stefán~. 10 Kaì o[k Êsxuon ˙ntistênai t_ sofíŸ kaì t! pneúmati > \lálei. 11 Tóte øpébalon ƒndraw légontaw –ti &A k h k ó a m e n a[toû laloûntow ]}mata blásfhma e†w Mvsên kaì tòn yeó n . 12 Sunekínhsán te tòn laòn kaì toùw presbutérouw kaì toùw grammateîw, kaì \pistántew sun}rpasan a[tón, kaì ægagon e†w tò sunédrion, 13 ¡s t h s á n te má r t u r a w ceudeîw légontaw, ^O ƒnyrvpow o˚tow o[ paúetai ]}mata blásfhma lalôn katà toû tópou toû a^ gíou kaì toû nómou: 14 ˙khkóamen gàr a[toû légontow –ti &Ihsoûw ` Nazvraîow o˚tow katalúsei tòn tópon toûton, kaì ˙llájei tà ¡yh a$ parédvken =mîn Mvsêw. 15 Kaì ˙tenísantew e†w a[tòn ßpantew o¥ kayez ó m en o i \n t! sunedrí~, eÂdon tò prósvpon a[toû qseì prósvpon ˙ggélou.

EÂpen dè ` ˙rxiereúw, E† ƒra taûta outvw% ¡xei; 2 ^O dè ¡fh, 7 *A n d r e w ˙delfoì kaì patérew, ˙koúsate. ^O yeò w têw dójhw vfyh* t! patrì =môn &Abraàm ªnti \n t_ Mes o p o t a m í Ÿ , prìn h( katoikêsai a[tòn \n Xarrán, 3 kaì eÂpen pròw a[tón,

6.3 a^ gíou ♦ — lalôn ]}mata 6.3 katast}svmen ♦ katast}somen 6.13 kaì ♦ ˆtoútou˜ kaì 6.8 pístevw ♦ xáritow 6.14 Mvsêw ♦ Mvüsêw 6.11 Mvsên ♦ Mvüsên 6.15 ßpantew ♦ pántew 6.13 ]}mata blásfhma lalôn ♦ 7.1 ƒra ♦ —

262 PRAJEIS APO STO LVN 7.4 - 7.17

*E j el ye\k têw gêw sou kaì \k têw suggeneíaw sou, kaì deûro e† wgên ÷n ƒn soi deíjv. 4 Tóte \jelyWn \k gêw Xaldaívn katœkhsen \n Xarrán: k˙keîyen ,metà tò ˙poyaneîn tòn patéra a[toû, metœkisen a[tòn e†w t|n gên taúthn e†w ÷n ømeîw nûn katoikeîte: 5 kaì o[k ¡dvken a[t! klhronomían \n a[t_, o[dè bêma podów: kaì \phggeílato doûnai a[t! e†w a[t! doûnai katásxes i na[t}n, kaì t! spérmati a[toû met' a[tón, o[k ªntow a[t! téknou. 6 &E l á l h s en dè outvw% ` yeó w,–ti ¡stai tò spérma a[toû pároikon \n g_ ˙llotríŸ, kaì doulQsousin a[tò kaì kakQsousin, ¡th tetrakósia. 7 Kaì tò ¡yn o w,> \àn douleúsvsin, krinô \g Q , e p en ` yeó w: kaì metà taûta \j el eú s o n t a i , kaì latreúsousín moi \n t! tóp~ toút~. 8 Kaì ¡d v k en a[t! diay}khn peritomêw: kaì outvw% \génnhsen tòn &I s a á k ,kaì periétemen a[tòn t_ =mérŸ t_ •gdó+: kaì ` &Isaàk tòn &IakQb, kaì ` &IakWb toùw dQdeka patriárxaw. 9 Kaì o¥ patriárxai zhlQsantew tòn &Ivs|f ˙pédonto e†w AÊgupton: kaì ‘n ` yeò wmet' a[toû, 10 kaì \jeíleto a[tòn \k pasôn tôn yl í c ev n a[toû, kaì ¡d v k en a[t! xárin kaì sofían \nantíon FaraW basilévw A†gúptou, kaì katésthsen a[tòn =goúmenon \p 'AÊgupton kaì –lon tòn oÂkon a[toû. 11 )Hlyen dè limòw \f' –lhn t|n gên A†gúptou kaì Xanaán, kaì ylíciw megálh: kaì o[x euriskon% xortásmata o¥ patérew =môn. 12 &A k o ú s a w dè &I a k W b ªnta sîta \n A†gúpt~, \japésteilen toùw patéraw =môn prôton. 13 Kaì \n t! deu t ér ~ ˙negnvrísyh &Ivs|f toîw ˙delfoî wa[toû, kaì faneròn \géneto t! FaraW tò génow toû &I v s } f . 14 &A p o s t e í l a w dè &Ivs|f metekalésato tòn patéra a[toû &IakQb, kaì pâsan t|n suggéneian, \n cuxaîw suggéneian a[toû e^bdom}konta pénte. 15 Katébh dè &IakWb e†w AÊgupton, kaì \t el eú t h s en a[tòw kaì o¥ patérew =môn: 16 kaì metetéyh s a n e† w Suxém , kaì \téyh s a n \n t! mn}mati o$ vn}sato& &Abraàm timêw ˙rguríou parà tôn u¥ôn &Emmòr toû Suxém . 17 KayWw dè

7.3 kaì \k ♦ kaì ˆ\k˜ 7.11 euriskon% ♦ huriskon% 7.3 gên ♦ t|n gên 7.12 sîta \n A†gúpt~ ♦ sitía e†w 7.7 douleúsvsin ♦ douleúsousin AÊgupton 7.7 eÂpen ` yeów ♦ ` yeòw eÂpen 7.13 toû ♦ ˆtoû˜ 7.8 ` &Isaàk ♦ &Isaàk 7.14 tòn patéra a[toû &IakQb ♦ 7.8 ` &IakWb ♦ &IakWb &IakWb tòn patéra a[toû 7.10 \jeíleto ♦ \jeílato 7.15 Katébh dè ♦ Kaì katébh 7.10 –lon ♦ ˆ\f'˜ –lon 7.16 o$ ♦ > 7.11 gên A†gúptou ♦ AÊgupton 7.16 &Emmòr toû ♦ &EmmWr \n

263 7.18 - 7.32 PRAJEIS APO STO LVN

æggizen ` xrónow têw \paggelíaw «w vmosen* ` yeò w t! &Abraám, h·jhsen ` laòw kaì \plhyúnyh \n A†gúpt~, 18 ƒxri o˚ ˙nésth basileùw £terow, ow$ o[k Ædei tòn &Ivs}f. 19 O˚tow katasofisámenow tò génow =môn, \kákvsen toùw patéraw =môn, toû poieîn ¡kyet atà bréfh a[tôn, e†w tò m| zvogoneîsyai. 20 &E n> kair! \genn}yh Mvsêw, kaì ‘n ˙steîow t! ye! : ow$ ˙netráfh mênaw treîw \n t! oÊk~ toû patrów. 21 &E k t eyén t a dè a[tón, ˙neíleto = yugáthr FaraQ, kaì ˙neyr é c a t o a[tòn e^aut_ e†w u¥ón. 22 Kaì \paideúyh Mvsêw pá s +sofíŸ A†guptívn: ‘n dè dunatòw \n lógoiw kaì ¡rgoiw. 23 ^V wdè \plhroûto a[t! tessarakontaet|w xrónow, ˙nébh \pì t|n kardían a[toû \piskécasyai toùw ˙delfoùw a[toû toùw u¥oùw &Isra}l. 24 Kaì †dQn tina ˙dikoúmenon, “múnato kaì \p o í h s en \k d í k h s i n t! kataponoumén~, patájaw tòn A†gúption: 25 \n ó m i z en dè suniénai toùw ˙delfoùw a[toû –ti ` ye ò wdià xei r ò wa[toû dídvsin a[toîw svthrían: o¥ dè o[ sunêkan. 26 T_ te \pioús+ =mérŸ vfyh* a[toîw maxoménoiw, kaì sun } l a s en a[toùw e†w e†r}nhn, e†pQn, *Andrew, ˙delfoí \ste ømeîw: ®na tí ˙dikeîte ˙ll}louw; 27 ^O dè ˙dikôn tòn plhsíon ˙pQsato a[tón, e† p Q n , Tíw se katésthsen ƒrxonta kaì 28 =môn dikast|n \f' =mâw; M| ˙neleîn me sù yél ei w, on$ trópon ˙neîlew xyèw tòn A†gúption; 29 *E f u g en dè Mvsêw \n t! lóg~ toút~, kaì \g én et o pároikow \n g_ Madiám, o˚ \g én n h s en u¥oùw dúo. 30 Kaì plhrvyén t v n \t ô n tessarákonta, vfyh* a[t! \n t_ \r}m~ toû ªrouw Sinâ ƒggelow kuríou \n flogì puròw bátou. 31 \yaúmasen ^O dè Mvsêw †dWn \ya ú m a z en tò –rama: proserxoménou dè a[toû katanoêsai, \g én et o fvn| kuríou pròw a[tón, 32 &E g W ` yeò w tôn patérvn sou, ` yeò w &A b r a à m kaì ` yeò w &I s a à k kaì `

7.17 vmosen* ♦ qmológhsen 7.25 a[toîw svthrían ♦ svthrían 7.18 ow$ ♦ ˆ\p' AÊgupton˜ ow$ a[toîw 7.19 patéraw =môn ♦ patéraw ˆ=môn˜ 7.26 sun}lasen ♦ sun}llassen 7.19 ¡kyeta tà bréfh ♦ tà bréfh 7.26 ømeîw ♦ — ¡kyeta 7.26 ®na tí ♦ ¥natí 7.20 Mvsêw ♦ Mvüsêw 7.27 =mâw ♦ =môn 7.21 &Ekteyénta dè a[tón ˙neíleto ♦ 7.28 xyèw ♦ \xyèw \kteyéntow dè a[toû ˙neílato 7.29 Mvsêw ♦ Mvüsêw a[tòn 7.30 tessarákonta ♦ tesserákonta 7.22 Mvsêw ♦ Mvüsêw ˆ\n˜ 7.30 kuríou ♦ — 7.22 ¡rgoiw ♦ ¡rgoiw a[toû 7.31 Mvsêw ♦ Mvüsêw 7.23 tessarakontaet|w ♦ 7.31 pròw a[tón ♦ — tesserakontaet|w 7.32 ` yeòw &Isaàk kaì ` yeòw ♦ &Isaàk 7.25 a[toû –ti ♦ ˆa[toû˜ –ti kaì

264 PRAJEIS APO STO LVN 7.33 - 7.45 yeò w &I a k Q b . *E n t r o m o w dè genómenow Mvsêw o[k \tólma katanoêsai. 33 EÂpen dè a[t! ` kúriow, Lûson tò øpódhma tôn podôn sou: ` gàr tópow \n > £sthkaw gê a^ gía \stín. 34 &I d W n e d o nt|n kákvsin toû laoû mou toû \n A†gúpt~, kaì toû stenagmoû a[tôn ækousa: kaì katébhn \jelésyai a[toúw: kaì nûn deûro, ˙postelô se e†w AÊgupton. 35 Toûton tòn Mvsên on$ “rn}santo e†póntew, Tíw se katésthsen ƒrxonta kaì dikast}n; Toûton ` yeò wƒrxonta kaì lutrvt|n ˙pésteilen \n xei r ì ˙ggélou toû •fyén t o w a[t! \n t_ bát~. 36 O˚tow \j}gagen a[toúw, poi}saw térata kaì shmeîa \n g_ A†gúpt~ kaì \n &E r u yr Å ya l á s s + , kaì \n t_ \r}m~ ¡th tessarákonta. 37 O˚tów \stin ` Mvsêw ` e†pWn toîw u¥oîw &Isra}l, Prof}thn ømîn ˙nast}sei kúriow ` yeò w=môn \k tôn ˙delfôn ømôn qw \m é. 38 O˚tów \stin ` genómenow \n t_ \kklhsíŸ \n t_ \r}m~ metà toû ˙ggélou toû laloûntow a[t! \n t! ªrei Sinâ kaì tôn 39 patérvn =môn: ow$ \déjato lógon zônta doûnai =mîn: >o[k lógia “yél h s a n øp}kooi genésyai o¥ patérew =môn, ˙ll' ˙pQsanto, kaì \stráfhsan t_ kardíŸ a[tôn e†w AÊgupton, 40 e† p ó n t ew t! &A a r Q n , Poíhson =mîn yeo ù w o$i proporeúsontai =môn: ` gàr Mvsêw o˚tow, ow$ \j}gagen =mâw \k gêw A†gúptou, o[k oÊdamen tí gégonen a[t!. 41 Kaì \mosxopoíhsan \n taîw =méraiw \k eí n a i w , kaì ˙n}gagon yusían t! e†dQl~, kaì e[fraínonto \n toîw ¡rgoiw tôn xei r ô n a[tôn. 42 *E s t r ec en dè ` yeó w, kaì parédvken a[toùw latreúein t_ stratiÅ toû o[ranoû: kayWw gégraptai \n bíbl~ tôn profhtôn, M| sfágia kaì yusíaw proshnégkaté moi ¡th tessarákonta \n t_ \r}m~, oÂkow &I s r a } l ; 43 Kaì ˙nelábete t|n skhn|n toû Molóx, kaì tò ƒstron toû yeo û ømôn ^Remfán, toùw túpouw o¬w \poi}sate Refán proskuneîn a[toîw: kaì metoikiô ømâw \pékeina Babulônow. 44 ^H skhn| toû marturíou ‘n toîw patrásin =môn \n t_ \r}m~, kayWw dietájato ` lalôn t! Mvs_, poiêsai a[t|n katà tòn túpon on$ e^vrákei. 45 $H n kaì e†s}gagon diadejámenoi o¥

7.32 Mvsêw ♦ Mvüsêw 7.38 lógon ♦ lógia 7.33 \n ♦ \f' 7.39 ˙ll' ♦ ˙llà 7.34 ˙postelô ♦ ˙posteílv 7.39 t_ kardíŸ ♦ \n taîw kardíaiw 7.35 Mvsên ♦ Mvüsên 7.40 Mvsêw ♦ Mvüsêw 7.35 yeòw ♦ yeòw ˆkaì˜ 7.40 gégonen ♦ \géneto 7.35 ˙pésteilen \n ♦ ˙péstalken sùn 7.42 tessarákonta ♦ tesserákonta 7.36 tessarákonta ♦ tesserákonta 7.43 ømôn ^Remfán ♦ ˆømôn˜ ^Raifán 7.37 Mvsêw ` e†pWn ♦ Mvüsêw ` eÊpaw 7.44 Mvs_ ♦ Mvüs_ 7.37 kúriow ` yeòw =môn ♦ ` yeòw 265 7.46 - 7.60 PRAJEIS APO STO LVN

patérew =môn metà &Ihsoû \n t_ katasxés eitôn \yn ô n ,@n \j ô s en ` yeò w ˙pò prosQpou tôn patérvn =môn, £vw tôn =merôn Dauíd: 46 ow$ e˚ren xárin \nQpion toû yeo û ,kaì +t}sato& eøreîn sk}nvma t! ye! &IakQb. 47 Solomôn dè Œkodómhsen a[t! oÂkon. 48 &A l l ' o[x ` ucistow% \n xei r o p o i } t o i w naoîw katoikeî, kayWw ` prof}thw légei, 49 ^O o[ranów moi yr ó n o w, = dè gê øpopódion tôn podôn mou: poîon oÂkon o†kodom}seté moi; légei kúriow: h( tíw tópow têw katapaúseQw mou; 50 O[xì = xeír mou \poíhsen taûta pánta; 51 Sklhrotráxhloi kaì ˙perítmhtoi t_ kardíŸ kaì toîw vsín,& ømeîw ˙eì t! pneúmati t! a^ gí~ ˙ntipíptete: qw o¥ patérew ømôn, kaì ømeîw. 52 Tína tôn profhtôn o[k \dívjan o¥ patérew ømôn; Kaì ˙pékteinan toùw prokataggeílantaw perì têw \l eú s ev w toû dikaíou, o˚ nûn ømeîw prodótai kaì foneîw gegénhsye: 53 o®tinew \lábete tòn nómon e†w diatagàw ˙ggélvn, kaì o[k \fulájate. 54 &A k o ú o n t e w dè taûta, diepríonto taîw kardíaiw a[tôn, kaì ¡bruxon toùw •dóntaw \p' a[tón. 55 ^U p á r xv n dè pl}rhw pneúmatow a^ gíou, ˙tenísaw e†w tòn o[ranón, eÂden dójan yeo û , kaì &Ihsoûn e^stôta \k dej i ô n toû yeo û , 56 kaì eÂpen, &Idoú, yev r ôtoùw o[ranoùw ˙ne~gménouw, kaì tòn u¥òn toû ˙nyrQpou \k dej i ô n e^stôta toû yeo û . 57 Krájantew dè fvn_ megál+, sunésxon tà „ta a[tôn, kaì vrmhsan% `moyumadòn \p' a[tón: 58 kaì \kbalóntew ¡jv têw pólevw, \liyobóloun: kaì o¥ márturew ˙péyen t otà ¥mátia parà toùw pódaw neaníou kalouménou Saúlou. 59 Kaì \liyobóloun tòn Stéfanon, \p i k a l o ú m en o n kaì légonta, Kúrie &Ihsoû, déjai tò pneûmá mou . 60 Yeìw dè tà gónata, ¡krajen fvn_ megál+, Kúrie, m| st}s+w a[toîw t|n a^ martían taúthn. Kaì toûto e†pWn \koim}yh.

7.46 ye! ♦ oÊk~ 7.56 ˙ne~gménouw ♦ dihnoigménouw 7.47 Œkodómhsen ♦ o†kodómhsen 7.58 parà ♦ a[tôn parà 7.48 naoîw ♦ — 7.60 t|n a^ martían taúthn ♦ taúthn 7.51 t_ kardíŸ ♦ kardíaiw t|n a^ martían 7.52 gegénhsye ♦ \génesye

266 PRAJEIS APO STO LVN 8.1 - 8.15

Saûl ow dè ‘n suneud ok ôn t_ ˙nair és ei a[t oû. &Egénet o 8 dè \n \keín+ t_ =mérŸ divgmòw mégaw \pì t|n \kklhsían t|n \n ^Ierosolúmoiw: pántew dè diespárhsan katà tàw xQraw têw &Ioudaíaw kaì Samareíaw, pl|n tôn ˙postólvn. 2 Sunekómis a n dè tòn Stéfanon ƒndrew e[labeîw, kaì \p o i } s a n t o kopetòn mégan \p' a[t!. 3 Saûlow dè \lumaíneto t|n \kklhsían, katà toùw oÊkouw e†sporeuómenow, súrvn te ƒndraw kaì gunaîkaw paredídou e†w fulak}n. 4 O¥ mèn o{n diasparéntew diêlyon, e[aggelizómenoi tòn lógon. 5 Fílippow dè katelyWn e†w pólin têw Samareíaw, \k } r u s s e n a[toîw tòn xristón. 6 Proseîxón te o¥ ªxloi toîw legoménoiw øpò toû Filíppou `moyumadón, \n t! ˙koúein a[toùw kaì blépein tà shmeîa a$ \poíei. 7 Pollôn gàr tôn \xó n t v n pneúmata ˙káyarta, boônta fvn_ megál+ \j}rxet o : polloì dè paraleluménoi kaì xvloì \yer a p eú yh s a n . 8 Kaì \géneto xarà megálh \n t_ pólei \keín+. 9 &A n | r dé tiw •nómati Símvn proüpêrxen \n t_ pólei mageúvn kaì \jistôn tò ¡yn o w têw Samareíaw, lég v n e n a í tina e^autòn mégan: 10 > proseîxon ˙pò mikroû £vw megálou, légontew, O˚tów \stin = dúnamiw toû yeo û= meg á l h . 11 Proseîxon dè a[t!, dià tò ¥kan! xrón~ taîw mageíaiw \j es t a k én a i a[toúw. 12 %O te dè \písteusan t! Filípp~ e[ a g g el i z o m én ~ tà perì têw basileíaw toû yeo û kaì toû •nómatow &Ihsoû xristoû, \baptízonto ƒndrew te kaì gunaîkew. 13 ^O dè Símvn kaì a[tòw \písteusen, kaì baptisyeì w‘n proskarterôn t! Filípp~: yev r ô nte dunámeiw kaì shmeîa ginómena, \jístato. 14 &A k o ú s a n t e w dè o¥ \n ^Ierosolúmoiw ˙póstoloi –ti dédektai = Samáreia tòn lógon toû yeo û ,˙pésteilan pròw a[toùw tòn Pétron kaì &Ivánnhn: 15 o®tinew katabántew proshújant operì a[tôn, –pvw lábvsin pneûma ßgion:

8.2 \poi}santo ♦ \poíhsan 8.10 ˙pò ♦ pántew ˙pò 8.5 pólin ♦ ˆt|n˜ pólin 8.10 megálh ♦ kalouménh megálh 8.6 te ♦ dè 8.12 tà ♦ — 8.7 Pollôn ♦ Polloì 8.13 dunámeiw kaì shmeîa ginómena ♦ 8.7 \j}rxeto ♦ \j}rxonto shmeîa kaì dunámeiw megálaw 8.8 Kaì \géneto xarà megálh ♦ ginoménaw &Egéneto dè poll| xarà 8.14 tòn Pétron ♦ Pétron 8.9 \jistôn ♦ \jistánvn

267 8.16 - 8.31 PRAJEIS APO STO LVN

16 o·pv gàr ‘n \p' o[denì a[tôn \pipeptvków, mónon dè bebaptisménoi øpêrxon e†w tò ªnoma toû xristoû &Ihsoû. 17 Tóte \petíyoun tàw xeî r a w \p ' a[toúw, kaì \lámbanon pneû m a ßgion. 18 Yeasámenow dè ` Símvn –ti dià têw \piyés ev w tôn xei r ô ntôn ˙postólvn dídotai tò pneûma tò ßgion, pros } n eg k en a[toîw xr}mata, 19 légvn, Dóte k˙moì t|n \j o u s í a n taúthn, ®na > \àn \piyô tàw xeî r a w, lambán+ pneûma ßgion. 20 Pétrow dè eÂpen pròw a[tón, Tò ˙rgúrión sou sùn soì eÊ h e† w ˙pQleian, –ti t|n dvreàn toû yeo û \n ó m i s a w dià xr h m á t v n ktâsyai. 21 O[k ¡stin soi merìw o[dè klêrow \n t! lóg~ toút~. ^H gàr kardía sou o[k ¡stin e[yeî a \n Q p i o n toû yeo û . 22 Metanóhson o{n ˙pò têw kakíaw sou taúthw, kaì de} yh t i toû yeo û , e† ƒra ˙fey} s et a í soi = \pínoia têw kardíaw sou. 23 E†w gàr xol|n pikríaw kaì súndesmon ˙dikíaw `rô se ªnta. 24 &A p o k r i y e ì w dè ` Símvn eÂpen, De}yhte ømeîw øpèr \moû pròw tòn kúrion, –pvw mhdèn \pély+ \p' \mè @n e†r}kate. 25 O¥ mèn o{n diamarturámenoi kaì lal}santew tòn lógon toû kuríou, øpéstrecan e†w ^Ierousal}m, polláw te kQmaw tôn Samareitôn e[hggelísanto. 26 *A g g e l o w dè kuríou \lálhsen pròw Fílippon, légvn, &A n á s t h y i kaì poreúou katà meshmbrían \pì t|n `dòn t|n katab a í n o u s a n ˙pò ^Ierousal|m e†w Gázan: auth% \stìn ¡r h m o w. 27 Kaì ˙nastàw \poreúyh: kaì †doú, ˙n|r A†yíoc e[ n o û xo w dunásthw Kandákhw têw basilísshw A†yiópvn, ow$ ‘n \p ìpáshw têw gázhw a[têw, ow$ \lhlúyei proskun}svn e†w ^I er o u s a l } m , 28 ‘n te øpostréfvn kaì kay}menow \pì toû ßrmatow a[toû, kaì ˙negínvsken tòn prof}thn &Hsafian. 29 EÂpen dè tò pneûma t! Filípp~, Próselye kaì koll}yhti t! ßrmati toút~. 30 ProsdramWn dè ` Fílippow ækousen a[toû ˙naginQskontow tòn prof}thn &Hsafian, kaì eÂpen, )Ará ge ginQsk ei w a$ ˙naginQskeiw; 31 ^O dè eÂpen, Pôw gàr ©n dunaímhn, \àn m} tiw `dhg}s+ me; Parekálesén te tòn

8.16 o·pv ♦ o[dépv øpéstrefon e†w ^Ierosóluma 8.16 xristoû ♦ kuríou 8.25 Samareitôn e[hggelísanto ♦ 8.17 \petíyoun ♦ \petíyesan Samaritôn e[hggelízonto 8.18 Yeasámenow ♦ &IdWn 8.27 têw basilísshw ♦ basilísshw 8.18 tò ßgion ♦ — 8.30 tòn prof}thn &Hsafian ♦ &Hsafian 8.21 \nQpion ♦ ¡nanti tòn prof}thn 8.22 yeoû ♦ kuríou 8.31 `dhg}s+ ♦ `dhg}sei 8.25 øpéstrecan e†w ^Ierousal}m ♦ 268 PRAJEIS APO STO LVN 8.32 - 9.8

Fílippon ˙nabánta kayísai sùn a[t!. 32 ^H dè per i o x| têw grafêw ÷n ˙negínvsken ‘n auth,% ^Vw próbaton \pì sfag|n æxyh ,kaì qw ˙mnòw \nantíon toû keírontow a[tòn ƒfvnow, outvw% o[k ˙noígei tò stóma a[toû. 33 &E n t_ tapeinQsei a[toû = krísiw a[toû æryh, t|n dè geneàn a[toû tíw dihg}setai; %Oti aÊretai ˙pò têw gêw = zv| a[toû. 34 &A p o k r i y e ì w dè ` e[noûxow t! Filípp~ eÂpen, Déomaí sou, perì tínow ` prof}thw légei toûto; Perì e^autoû, hper( ìe^térou tinów; 35 &A n o í j a w dè ` Fílippow tò stóma a[toû, kaì ˙rjámenow ˙pò têw grafêw taúthw, e[hggelísato a[t! tòn &Ihsoûn. 36 ^V w dè \poreúonto katà t|n `dón, ‘lyon \pí ti udvr:% kaí fhsin ` e[ n o û xo w, &I d o ú , udvr:% tí kvlúei me baptisyênai; 37 38 Kaì \kéleusen stênai tò ßrma: kaì katébhsan ˙mfóteroi e†w tò udvr,% – te Fílippow kaì ` e[ n o û xo w: kaì \báptisen a[tón. 39 %O te dè ˙nébhsan \k toû udatow,% pneûma kuríou hrpasen% tòn Fílippon: kaì o[k e d ena[tòn o[kéti ` e[noûxow, \poreúeto gàr t|n `dòn a[toû xa í r v n . 40 Fílippow dè eøréyh e†w *Azvton: kaì dierxómenow e[ h g g el í z e t o tàw póleiw pásaw, £vw toû \lyeî n a[tòn e†w Kaisáreian.

^O dè Saûl ow ¡t i \mp névn ˙p eil êw kaì fónou e†w toùw 9 mayhtàw toû kuríou, proselyWn t! ˙rxiereî, 2 +t}sato& pa r 'a[toû \pistolàw e†w Damaskòn pròw tàw sunagvgáw, –pvw \á n tinaw eur+% têw `doû ªntaw ƒndraw te kaì gunaîkaw, dedeménouw ˙gág+ e† w ^I er o u s a l } m . 3 &E ndè t! poreúesyai, \g én et oa[tòn \ggízein t_ Damask!: kaì \jaífnhw peri}stracen a[tòn fôw ˙pò toû o[ranoû: 4 kaì pesWn \pì t| ngên, ækousen fvn|n légousan a[t!, Saoúl, Saoúl, tí me diQkeiw; 5 EÂpen dé, Tíw eÂ, kúrie; ^O dè kúriow eÂpen, &EgQ e†mi &I h s o û w on$ sù diQkeiw: 6 ˙llà ˙násthyi kaì eÊselye e†w t|n pólin, kaì lalhy}setaí soi tí se deî poieîn. 7 O¥ dè ƒndrew o¥ sunodeúontew a[t! e¥st}keisan \neoí, ˙koúontew mèn têw \nneoí fvnêw, mhdéna dè yev r o û n t ew. 8 &H g ér yh dè ` Saûlow ˙pò têw gêw: ˙ne~gménvn te tôn •fyalmôn a[toû, o[déna ¡blepen,

8.32 keírontow ♦ keírantow 9.5 kúriow eÂpen ♦ — 8.33 a[toû = ♦ ˆa[toû˜ = 9.6 tí ♦ –tí 8.33 dè ♦ — 9.8 ` ♦ — 9.3 kaì \jaífnhw peri}stracen 9.8 te ♦ dè a[tòn fôw ˙pò ♦ \jaífnhw te 9.8 o[déna ♦ o[dèn a[tòn peri}stracen fôw \k

269 9.9 - 9.22 PRAJEIS APO STO LVN

xei r a g v g o û n t ew dè a[tòn e†s}gagon e†w Damaskón. 9 Kaì ‘n =méraw treîw m| blépvn, kaì o[k ¡fagen o[dè ¡pien. 10 )Hn dé tiw mayht|w \n Damask! •nómati &Ananíaw, kaì e p enpròw a[tòn ` kúriow \n `rámati, &Ananía. ^O dè eÂpen, &I d o ù \g Q , kúrie. 11 ^O dè kúriow pròw a[tón, &Anastàw poreúyhti \pì t|n ]úmhn t|n kalouménhn E[yeî a n ,kaì z}thson \n o†kíŸ &Ioúda Saûlon •nómati, Tarséa: †doù gàr proseúxet a i , 12 kaì eÂden \n `rámati ƒndra •nómati &Ananían e† s el yó n t a kaì \piyén t a a[t! xeî r a , –pvw ˙nabléc+. 13 &A p e k r í y h dè &Ananíaw, Kúrie, ˙k}koa ˙pò pollôn perì toû ˙ndròw toútou, –sa kakà \poíhsen toîw a^ gíoiw sou \n ^I er o u s a l } m : 14 kaì @de ¡xei \jousían parà tôn ˙rxierévn, dêsai pántaw toùw \pikalouménouw tò ªnomá sou. 15 EÂpen dè pròw a[tòn ` kúriow, Poreúou, –ti skeûow \klogêw moi \stìn o˚tow, toû bastásai tò ªnomá mou \nQpion \yn ô nkaì basilévn, u¥ôn te &Isra}l: 16 \g Wgàr øpodeíjv a[t! –sa deî a[tòn øpèr toû •nómatów mou payeî n . 17 &A p ê l y e n dè &Ananíaw kaì e†sêlyen e†w t|n o†kían, kaì \piyeì w \p ' a[tòn tàw xeî r a w e p en , Saoùl ˙delfé, ` kúriow ˙péstalkén me, ` •fyeí w soi \n t_ `d! " ærxou, –pvw ˙nabléc+w kaì plhsy_w pneúmatow a^ gíou. 18 Kaì e[yév w˙pépeson ˙pò tôn •fyalmôn a[toû qseì 19 te paraxrêma, lepídew, ˙néblecéntekaì ˙nastàw \b a p t í s yh , kaì labWn kaì trof|n \nísxusen. &E g én et o dè ` Saûlow metà tôn \n Damask! mayhtôn =méraw tináw. 20 Kaì e[yév w\n taîw sunagvgaîw \k}russen tòn xr i s t ó n , –ti o˚tów \stin ` u¥òw toû yeo û . 21 &E j í s t a n t o dè pántew o¥ ˙koúontew kaì ¡legon, O[x o˚tów \stin ` pory}saw \n ^I er o u s a l | m toùw \pikalouménouw tò ªnoma toûto, kaì @de e†w toûto \l}luyen ®na dedeménouw a[toùw ˙gág+ \p ìtoùw ˙rxiereîw; 22 Saûlow dè mâllon \n ed u n a m o û t o , kaì sunéxu n en

9.10 ` kúriow \n `rámati ♦ \n `rámati 9.17 me ♦ me &Ihsoûw ` kúriow 9.18 ˙pépeson ˙pò tôn •fyalmôn 9.12 \n `rámati ƒndra •nómati a[toû qseì ♦ ˙pépesan a[toû &Ananían ♦ ƒndra ˆ\n `rámati˜ ˙pò tôn •fyalmôn qw ^Ananían •nómati 9.19 ` Saûlow ♦ — 9.12 xeîra ♦ ˆtàw˜ xeîraw 9.20 xristón ♦ &Ihsoûn 9.13 ˙k}koa ♦ ækousa 9.21 \n ^Ierousal|m ♦ e†w 9.13 \poíhsen toîw a^ gíoiw sou ♦ toîw &Ierousal|m a^ gíoiw sou \poíhsen 9.21 \l}luyen ♦ \lhlúyei 9.15 moi \stìn ♦ \stín moi 9.22 sunéxunen toùw ♦ sunéxunnen 9.15 kaì ♦ te kaì ˆtoùw˜

270 PRAJEIS APO STO LVN 9.23 - 9.35 toùw &Ioudaíouw toùw katoikoûntaw \n Damask!, sumbibázvn –ti o˚tów \stin ` xristów. 23 ^V wdè \plhroûnto =mérai ¥kanaí, sunebouleúsanto o¥ &I o u d a î o i ˙neleîn a[tón: 24 \g n Q s yh dè t! Saúl~ = \p i b o u l | a[t ô n .Paret}roun te tàw púlaw =méraw te kaì nuktów, –pvw a[tòn ˙nélvsin: 25 labóntew dè a[tòn o¥ mayhtaì nuktów, kayêkan dià toû teíxouw, xalásantew \n spurídi. 26 Pa r a g en ó m en o w dè ` Saûlow \n ^Ierousal}m, \peirâto kollâsyai toîw mayhtaîw: kaì pántew \foboûnto a[tón, m| pisteúontew –ti \stìn mayht}w. 27 Barnábaw dè \pilabómenow a[tòn ægagen pròw toùw ˙postólouw, kaì dihg}sato a[toîw pôw \n t_ `d! eÂden tòn kúrion, kaì –ti \lálhsen a[t!, kaì pôw \n Damas k ! \p a r r h s i á s a t o \n t! •nómati toû &Ihsoû. 28 Kaì ‘n met' a[tôn e† s p o r eu ó m en o w e† w ^I er o u s a l } m , kaì e†sporeuómenow 29 kaì parrhsiazómenow \n t! •nómati toû kuríou &Ihsoû, \l á l ei \kporeuómenow te kaì sunez}tei pròw toùw ^Ellhnistáw: o¥ dè \pexeí r o u n \n a[tòn ˙neleîn. 30 &E p i g n ó n t ew dè o¥ ˙delfoì kat}gagon a[tòn e† w Kaisáreian, kaì \j a p és t ei l a n a[tòn e†w Tarsón. 31 A¥ mèn o{n \kklhsíai kay' –lhw têw &Ioudaíaw kaì Galilaíaw kaì Samareíaw eÂxon e†r}nhn o†kodomoúmenai, kaì poreuómenai t! fób~ toû kuríou kaì t_ parakl}sei toû a^ gíou pneúmatow \plhyúnonto. 32 &E g én et o dè Pétron dierxómenon dià pántvn katelyeî n kaì pròw toùw a^ gíouw toùw katoikoûntaw Lúddan. 33 E˚ren dè \k eîƒnyrvpón tina A†néan •nómati, \j \tôn •ktW 34 katakeímenon \pì krabbát~, ow$ ‘n paraleluménow. Kaì krabbátou e p ena[t! ` Pétrow, A†néa, †âtaí se &Ihsoûw ` xristów: ˙násthyi kaì strôson seaut!. Kaì e[yév w˙nésth. 35 Kaì

9.24 Paret}roun te ♦ Parethroûnto 9.28 &Ihsoû ♦ — dè kaì 9.29 a[tòn ˙neleîn ♦ ˙neleîn a[tón 9.25 a[tòn o¥ mayhtaì ♦ o¥ mayhtaì 9.31 A¥ mèn o{n \kklhsíai ♦ ^H mèn a[toû o{n \kklhsía 9.25 kayêkan dià toû teíxouw ♦ dià 9.31 eÂxon e†r}nhn o†kodomoúmenai toû teíxouw kayêkan a[tòn kaì poreuómenai ♦ eÂxen e†r}nhn 9.26 ` Saûlow \n ^Ierousal}m o†kodomouménh kaì poreuoménh \peirâto ♦ e†w &Ierousal|m 9.31 \plhyúnonto ♦ \plhyúneto \peírazen 9.32 Lúddan ♦ Lúdda 9.28 e†w ♦ kaì \kporeuómenow e†w 9.33 A†néan •nómati ♦ •nómati A†néan 9.28 kaì parrhsiazómenow ♦ 9.33 krabbát~ ♦ krabáttou parrhsiazómenow 9.34 ` xristów ♦ xristów

271 9.36 - 10.4 PRAJEIS APO STO LVN

e d o n a[tòn pántew o¥ katoikoûntew Lúddan kaì tòn &Assárvna, o®tinew \péstrecan \pì tòn kúrion. 36 &E n &I ó p p + dé tiw ‘n may}tria •nómati Tabhyá, ÷ diermhneuoménh légetai Dorkáw: auth% ‘n pl}rhw ˙gayôn ¡r g v n kaì \lehmosunôn @n \poíei. 37 &E g én et o dè \n taîw =méraiw \keínaiw ˙syen } s a s a n a[t|n ˙poyaneîn: loúsantew dè a[t|n ¡yh k a n \n øperœ~. 38 &E g g ù w dè o·shw Lúddhw t_ &I ó p p + , o¥ mayhtaì ˙koúsantew –ti Pétrow \stìn \n a[t_, ˙pésteilan pròw a[tón, parakaloûntew m| •knêsai dielyeî n £v w a[tôn. 39 &A n a s t à w dè Pétrow sunêlyen a[toîw: on$ paragenómenon ˙n}gagon e† wtò øper!on, kaì parésthsan a[t! pâsai a¥ xêrai klaíousai kaì \pideiknúmenai xitônaw kaì ¥mátia –sa \poíei met 'a[tôn o{sa = Dorkáw. 40 &E k b a l W n dè ¡jv pántaw ` Pétrow yeì wtà gónata proshújato: kaì \p i s t r éc a w pròw tò sôma, eÂpen, Tabhyá, ˙násthyi. ^H dè ænoijen toùw •fyalmoùw a[têw: kaì †doûsa tòn Pétron, ˙nekáyisen. 41 Doùw dè a[t_ xeî r a , ˙nésthsen a[t}n: fvn}saw dè toùw a^ gíouw kaì tàw x}raw, parésthsen a[t|n zô s a n . 42 Gnvstòn dè \géneto kay' –lhw têw &Iópphw, kaì polloì \písteusan \pì tòn kúrion. 43 &E g én et o dè =méraw ¥kanàw meînai a[tòn \n &Iópp+ pará tini Símvni burseî.

&A n | r dé tiw ‘n \n Kais ar eíŸ •nómat i Kor n}l iow, 10 e^katontárxhw \k speírhw têw kalouménhw &Italikêw, 2 e[ s eb | w kaì foboúmenow tòn yeò n sùn pantì t! oÊk~ a[toû, poiôn te \lehmosúnaw pollàw t! la!, kaì deómenow toû yeo û 3 \nnáthn dià pantów. EÂden \n `rámati fanerôw, qseì vran% \náthn têw =méraw, ƒggelon toû yeo û e† s el yó n t a pròw a[tón, kaì e† p ó n t a a[t!, Korn}lie. 4 ^O dè ˙tenísaw a[t! kaì ¡mfobow genómenow eÂpen, Tí \stin, kúrie; EÂpen dè a[t!, A¥ proseuxaí sou kaì a¥ \lehmosúnai sou ˙nébhsan e†w mnhmósunon

9.35 eÂdon ♦ eÂdan 9.38 a[tôn ♦ =môn 9.35 Lúddan kaì tòn &Assárvna ♦ 9.40 yeìw ♦ kaì yeìw Lúdda kaì tòn Sarôna 9.40 Tabhyá ♦ Tabiyá 9.36 Tabhyá ♦ Tabiyá 9.42 polloì \písteusan ♦ \písteusan 9.36 ˙gayôn ¡rgvn ♦ ¡rgvn ˙gayôn polloì 9.37 a[t|n ¡yhkan ♦ ¡yhkan ˆa[t|n˜ 9.43 a[tòn ♦ — 9.38 Lúddhw ♦ Lúddaw 10.1 ‘n ♦ — 9.38 pròw ♦ dúo ƒndraw pròw 10.2 te ♦ — 9.38 •knêsai ♦ •kn}s+w 10.3 vran% ♦ perì vran%

272 PRAJEIS APO STO LVN 10.5 - 10.20

\n Q p i o n toû yeo û . 5 Kaì nûn pémcon e†w &Iópphn ƒndraw, kaì 6 metápemcai Símvna tòn \pikaloúmenon Pétron: o˚tow ow$ \pikaleîtai Pétrow jenízetai pará tini Símvni burseî, > \stin o†kía parà yá l a s s a n : 7 qw dè ˙pêlyen ` ƒggelow ` lalôn t! Kornhlí~, fvn}saw dúo tôn o†ketôn a[toû, kaì stratiQthn e[sebê tôn proskarteroúntvn a[t!, 8 kaì \jhghsámenow a[toîw ßpanta, ˙pésteilen a[toùw e†w t|n &Iópphn. 9 T_ dè \paúrion, `doiporoúntvn \keínvn kaì t_ pólei \g g i z ó n t v n , ˙nébh Pétrow \pì tò dôma proseújasyai, perì vran% £kthn: 10 \g én et o dè próspeinow, kaì æyel en geúsasyai: parask eu a z ó n t v n dè \keínvn, \pépesen \p' a[tòn ¡kstasiw, 11 kaì yev r eîtòn o[ranòn ˙ne~gménon, kaì katabaînon \p' a[tòn skeûów ti qw •yónhn megálhn, téssarsin ˙rxaîw dedeménon, kaì kayiémenon \pì têw gêw: 12 \n > øpêrxen pánta tà tetrápoda têw gêw kaì tà yhría kaì tà e^rpetà kaì tà peteinà toû o[ranoû. 13 Kaì \géneto fvn| pròw a[tón, &A n a s t á w , Pétre, yûson kaì fáge. 14 ^O dè Pét r o w e p en , Mhdamôw, kúrie: –ti o[dépote ¡fagon pân koinòn h( ˙káyarton. 15 Kaì fvn| pálin \k deu t ér o u pròw a[tón, $A ` yeò w \k a yá r i s en , sù m| koínou. 16 Toûto dè \géneto \pì tríw: kaì pálin ˙nel}fyh tò skeûow e†w tòn o[ranón. 17 ^V w dè \n e^aut! dihpórei ` Pét r o wtí ©n eÊh tò –rama o$ e d en , kaì †doú, o¥ ƒndrew o¥ ˙pestalménoi ˙pò toû Kornhlíou, diervt}santew t|n o†kían Símvnow, \pésthsan \pì tòn pulôna, 18 kaì fvn}santew \punyánonto e† Símvn, ` \p i k a l o ú m en o w Pétrow, \nyáde jenízetai. 19 Toû dè Pétrou dienyumouménou perì toû `rámatow, eÂpen a[t! tò pneûma, &I d o ú , ƒndrew zhtoûsín se. 20 &A l l à ˙nastàw katábhyi, kaì poreúou sùn a[toîw, mhdèn diakrinómenow: dióti \gW

10.4 \nQpion ♦ ¡mprosyen 10.12 têw gêw kaì tà yhría kaì tà 10.5 e†w &Iópphn ƒndraw ♦ ƒndraw e†w e^rpetà kaì tà ♦ kaì e^rpetà têw &Iópphn gêw kaì 10.5 tòn \pikaloúmenon Pétron ♦ tina 10.14 h( ♦ kaì ow$ \pikaleîtai Pétrow 10.16 pálin ˙nel}fyh ♦ e[yùw 10.7 t! Kornhlí~ ♦ a[t! ˙nel}mfyh 10.7 a[toû ♦ — 10.17 kaì ♦ — 10.8 a[toîw ßpanta ♦ ßpanta a[toîw 10.17 ˙pò ♦ øpò 10.10 \keínvn \pépesen ♦ a[tôn 10.17 Símvnow ♦ toû Símvnow \géneto 10.19 a[t! ♦ ˆa[t!˜ 10.11 \p' a[tòn ♦ — 10.19 zhtoûsín ♦ treîw zhtoûntéw 10.11 dedeménon kaì ♦ — 10.20 dióti ♦ –ti

273 10.21 - 10.33 PRAJEIS APO STO LVN

˙péstalka a[toúw. 21 Katabàw dè Pétrow pròw toùw ƒndraw e p en , &I d o ú , \g Q e† m i on$ zhteîte: tíw = a†tía di' ÷n páreste; 22 O¥ dè eÂpon, Korn}liow e^katontárxhw, ˙n|r díkaiow kaì foboúmenow tòn yeó n ,marturoúmenów te øpò –lou toû ¡yn o u w tôn &Ioudaívn, \xr h m a t í s yh øpò ˙ggélou a^ gíou metapémcasyaí se e† wtòn oÂkon a[toû, kaì ˙koûsai ]}mata parà soû. 23 E†skalesámenow o{n a[toùw \jénisen. T_ dè \paúrion ` Pétrow \jêlyen sùn a[toîw, kaí tinew tôn ˙delfôn tôn ˙pò &Iópphw sunêlyon a[t!. 24 Kaì t_ \paúrion e† s ê l yo n e† w t|n Kaisáreian. ^O dè Korn}liow ‘n prosdokôn a[toúw, sugkalesámenow toùw suggeneîw a[toû kaì toùw ˙nagkaíouw fílouw. 25 ^V wdè \géneto toû e†selyeî ntòn Pétron, sunant}saw a[t! ` Korn}liow, pes W n \p ì toùw pódaw, prosekúnhsen. 26 ^O dè Pét r o w a[tòn ægeiren lég v n , &A n á s t h y i : k˙gW a[tòw ƒnyrvpów e†mi. 27 Kaì sunomilôn a[t! e† s ê l yen , kaì eørískei sunelhluyótaw polloúw, 28 ¡f h te pròw a[toúw, ^Umeîw \pístasye qw ˙yém i t ó n \s t i n ˙ndrì &Ioudaí~ kollâsyai h( prosérxes ya i ˙llofúl~: kaì \moì ` yeò w ¡d ei j en mhdéna koinòn h( ˙káyarton légein ƒnyrvpon: 29 diò kaì ˙nantirr}tvw ‘lyon metapemfyeí w.Punyánomai o{n, tíni lóg~ metepémcasyé me. 30 Kaì ` Korn}liow ¡fh, &Apò tetárthw =méraw méxr itaúthw têw vraw% æmhn nhsteúvn, kaì t|n \náthn vran% proseuxómenow \n t! oÊk~ mou: kaì †doú, ˙n|r ¡sth \n Q p i ó n mou \n \syêti lamprÅ, 31 kaí fhsin, Korn}lie, e† s h k o ú s yh sou = proseux}, kaì a¥ \lehmosúnai sou \m n } s yh s a n \n Q p i o n toû yeo û . 32 Pémcon o{n e†w &Iópphn, kaì meta k á l es a i Símvna ow$ \pikaleîtai Pétrow: o˚tow jenízetai \n o†kíŸ Símvnow bursévw parà yá l a s s a n : ow$ paragenómenow lal}sei soi. 33 &E j a u t ê w o{n ¡pemca prów se: sú te kalôw \p o í h s a w paragenómenow. Nûn o{n pántew =meîw \nQpion toû yeo ûpáresmen ˙koûsai pánta tà prostetagména soi øpò toû yeoû. 34 &Anoíjaw dè Pétrow tò stóma eÂpen,

10.22 eÂpon ♦ eÂpan 10.28 kaì \moì ♦ k˙moì 10.23 ` Pétrow ♦ ˙nastàw 10.30 nhsteúvn kaì ♦ — 10.24 Kaì t_ \paúrion e†sêlyon ♦ T_ 10.30 vran% ♦ — dè \paúrion e†sêlyen 10.32 ow$ paragenómenow lal}sei soi ♦ 10.26 a[tòn ægeiren ♦ ægeiren a[tòn — 10.26 k˙gW ♦ kaì \gW 10.33 øpò toû yeoû ♦ øpò toû kuríou

274 PRAJEIS APO STO LVN 10.35 - 10.47

&E p ' ˙lhyeí a w katalambánomai –ti o[k ¡stin prosvpol}pthw ` yeó w: 35 ˙ll' \n pantì ¡yn ei` foboúmenow a[tòn kaì \r g a z ó m en o w dikaiosúnhn, dektòw a[t! \s t i n . 36 Tòn lógon on$ ˙pésteilen toîw u¥oîw &Isra}l, e[ a g g e l i z ó m e n o w e† r } n h n dià &Ihsoû xristoû — o˚tów \stin pántvn kúriow — 37 ømeîw oÊdate, tò gen ó m en o n ]êma kay' –lhw têw &Ioudaíaw, ˙rjámenon ˙pò têw Galilaíaw, met àtò báptisma o$ \k}rujen &Ivánnhw: 38 &I h s o û n tòn ˙pò Nazarét, qw ¡xr i s en a[tòn ` yeò w pneúmati a^ gí~ kaì dunámei, ow$ diêlyen e[ er g et ô n kaì †Qmenow pántaw toùw katadunasteuoménouw øpò toû diabólou, –ti ` yeò w‘n met' a[toû. 39 Kaì =meîw \smen márturew pántvn @n \poíhsen ¡n te t_ xQrŸ tôn &Ioudaívn kaì \n ^Ier o u s a l } m : on$ kaì ˙neîlon kremásantew \pì júlou. 40 Toûton ` yeò wægeiren t_ trít+ =mérŸ, kaì ¡dvken a[tòn \m f a n ê genésyai, 41 o[ pantì t! la!, ˙llà mártusin toîw prokexei r o t o n h m én o i w øpò toû yeo û , =mîn, o®tinew sunefágomen kaì sunepíomen a[t! metà tò ˙nastênai a[tòn \k nek r ô n . 42 Kaì par}ggeilen =mîn khrújai t! la!, kaì diamartúrasyai –ti a[tów \stin ` qrisménow øpò toû yeo ûkrit|w zQntvn kaì nekrôn. 43 Toút~ pántew o¥ profêtai marturoûsin, ƒfesin a^ martiôn labeîn dià toû •nómatow a[toû pánta tòn pisteúonta e†w a[tón. 44 *E t ilaloûntow toû Pétrou tà ]}mata taûta, \pépesen tò pneûma tò ßgion \pì pántaw toùw ˙koúontaw tòn lógon. 45 Kaì \jésthsan o¥ \k per i t o m ê w pistoí, –soi sunêlyon t! Pétr~, –ti kaì \pì tà ¡yn h= dvreà toû a^ gíou pneúmatow \k k éxu t a i . 46 *H k o u o n gàr a[tôn laloúntvn glQssaiw, kaì meg a l u n ó n t v n tòn yeó n . Tóte ˙pekríyh ` Pét r o w, 47 M}ti tò udvr% kvlûsai dúnataí tiw, toû m| baptisyênai toútouw, o®tinew tò pneûma tò ßgion ¡labon kayWw kaì =meîw;

10.34 prosvpol}pthw ♦ 10.39 ˙neîlon ♦ ˙neîlan prosvpol}mpthw 10.40 t_ ♦ ˆ\n˜ t_ 10.36 on$ ♦ ˆon˜$ 10.42 a[tów ♦ o˚tów 10.37 ˙rjámenon ♦ ˙rjámenow 10.45 sunêlyon ♦ sunêlyan 10.38 Nazarét ♦ Nazaréy 10.46 ` ♦ — 10.39 \smen ♦ — 10.47 kvlûsai dúnataí ♦ dúnatai 10.39 \n ^Ierousal}m ♦ ˆ\n˜ kvlûsaí &Ierousal}m 10.47 kayWw ♦ qw

275 10.48 - 11.16 PRAJEIS APO STO LVN

48 Prosétajén te a[toùw baptisyênai \n t! •nómati toû kuríou. Tóte “rQthsan a[tòn \pimeînai =méraw tináw.

*Hk ous an dè o¥ ˙póstoloi kaì o¥ ˙del f oì o¥ ªntew 11 katà t|n &Ioudaían –ti kaì tà ¡yn h \d éj a n t o tòn lógon toû yeo û . 2 Kaì –te ˙nébh Pétrow e†w ^Ierosóluma, diekrínonto pròw a[tòn o¥ \k per i t o m ê w, 3 légontew –ti Pròw ƒndraw ˙krobustían ¡xo n t a w e† s ê l yew, kaì sunéfagew a[toîw. 4 &A r j á m e n o w dè ` Pétrow \jetíyet o a[toîw kayej ê w légvn, 5 &E g Wæmhn \n pólei &Iópp+ proseuxómenow, kaì eÂdon \n \k s t á s ei –rama, katabaînon skeûów ti, qw •yónhn megálhn téssarsin ˙rxaîw kayieménhn \k toû o[ranoû, kaì ‘lyen ƒxr i \m o û : 6 e† w÷n ˙tenísaw katenóoun, kaì eÂdon tà tetrápoda têw gêw kaì tà yhría kaì tà e^rpetà kaì tà peteinà toû o[ranoû. 7 *H k o u s a dè fvnêw legoúshw moi, &Anastáw, Pét r e, yû s o n kaì fáge. 8 EÂpon dé, Mhdamôw, kúrie: –ti pân koinòn h( ˙káyarton o[dépote e†sêlyen e†w tò stóma mou. 9 &A p e k r í y h dé moi fvn| \k deu t ér o u \k toû o[ranoû, $A ` yeò w \k a yá r i s en , sù m| koínou. 10 Toûto dè \géneto \pì tríw, kaì pálin ˙nespásyh ßpanta e†w tòn o[ranón. 11 Kaì †doú, \jautêw treîw ƒndrew \p és t h s a n \p ì t|n o†kían \n " æmhn, ˙pestalménoi ˙pò Kaisareíaw prów me. 12 EÂpen dé moi tò pneûma sunelyeî n a[toîw, mhdèn diakrinómenon. )Hlyon dè sùn \moì kaì o¥ ¢j ˙delfoì o˚toi, kaì e†s}lyomen e†w tòn oÂkon toû ˙ndrów: 13 ˙p}ggeilén te =mîn pôw eÂden tòn ƒggelon \n t! oÊk~ a[toû stayén t a ,kaì e†pónta a[t!, &Apósteilon e†w &Iópphn ƒndraw, kaì metápemcai Símvna, tòn \pikaloúmenon Pétron, 14 ow$ lal}sei ]}mata prów se, \n o

10.48 te ♦ dè 11.9 moi ♦ — 10.48 baptisyênai \n t! •nómati toû 11.10 pálin ˙nespásyh ♦ ˙nespásyh kuríou ♦ \n t! •nómati &Ihsoû pálin xristoû baptisyênai 11.11 æmhn ♦ ‘men 11.2 Kaì –te ♦ –te dè 11.12 moi tò pneûma ♦ tò pneûmá moi 11.2 ^Ierosóluma ♦ &Ierousal}m 11.12 diakrinómenon ♦ diakrínanta 11.3 Pròw ♦ E†sêlyew pròw 11.13 te ♦ dè 11.3 e†sêlyew ♦ — 11.13 tòn ƒggelon ♦ ˆtòn˜ ƒggelon 11.4 ` ♦ — 11.13 a[t! ♦ — 11.7 fvnêw ♦ kaì fvnêw 11.13 ƒndraw ♦ — 11.8 pân ♦ — 11.16 kuríou ♦ toû kuríou

276 PRAJEIS APO STO LVN 11.17 - 11.29

ømeîw dè baptisy}sesye \n pneúmati a^ gí~. 17 E† o{n t|n Êshn dvreàn ¡dvken a[toîw ` yeò wqw kaì =mîn, pisteúsasin \pì tòn kúrion &Ihsoûn xristón, \gW dè tíw æmhn dunatòw kvlûsai tòn yeó n ; 18 &A k o ú s a n t e w dè taûta =súxasan, kaì \d ó j a z o n tòn yeó n , légontew, *Ara ge kaì toîw ¡yn es i n ` yeò w t|n metánoian ¡dvken e†w zv}n. 19 O¥ mèn o{n diasparéntew ˙pò têw ylícevw têw genoménhw \p ìStefán~ diêlyon £vw Foiníkhw kaì Kúprou kaì &A n t i o x e í a w , mhdenì laloûntew tòn lógon e† m| mónon &I o u d a í o i w. 20 )Hsan dé tinew \j a[tôn ƒndrew Kúprioi kaì Kurhnaîoi, o®tinew e†selyóntew e†w &Antióxei a n , \l á l o u n pròw toùw ^Ellhnistáw, e[aggelizómenoi tòn kúrion &Ihsoûn. 21 Kaì ‘n xeì rkuríou met' a[tôn: polúw te ˙riymòw pisteúsaw \p é s t r e c e n \p ì tòn kúrion. 22 &H k o ú s yh dè ` lógow e†w tà „ta têw \kklhsíaw têw \n ^Ierosolúmoiw perì a[tôn: kaì \j a p és t ei l a n Barnában dielyeî n £v w &A n t i o x e í a w : 23 ow$ paragenómenow kaì †dWn t|n xárin toû yeo û\xá r h ,kaì parekálei pántaw t_ proyés eitêw kardíaw prosménein t! kurí~: 24 –ti ‘n ˙n|r ˙gayòw kaì pl}rhw pneúmatow a^ gíou kaì pístevw: kaì prosetéyh ªxl o w¥kanòw t! kurí~. 25 &E j ê l yen dè e† wTarsòn ` Barnábaw ˙nazhtêsai Saûlon, 26 kaì eørWn ægagen a[tòn e†w &Antióxei a n . &E g én et o dè a[toùw \niautòn –lon sunaxyê n a it_ \kklhsíŸ kaì didájai ªxlon ¥kanón, xr h m a t í s a i te prQton \n &Antioxeí Ÿ toùw mayhtàw Xristianoúw. 27 &E ntaútaiw dè taîw =méraiw katêlyon ˙pò ^Ierosolúmvn profêtai e†w &Antióxei a n . 28 &A n a s t à w dè e

11.17 dè ♦ — 11.22 dielyeîn ♦ ˆdielyeîn˜ 11.18 \dójazon ♦ \dójasan 11.23 toû ♦ ˆt|n˜ toû 11.18 *Ara ge ♦ *Ara 11.25 ` Barnábaw ♦ — 11.18 ¡dvken e†w zv}n ♦ e†w zv|n 11.26 a[tòn ♦ — ¡dvken 11.26 a[toùw ♦ a[toîw kaì 11.20 e†selyóntew ♦ \lyóntew 11.26 t_ ♦ \n t_ 11.20 pròw ♦ kaì pròw 11.26 prQton ♦ prQtvw 11.21 pisteúsaw ♦ ` pisteúsaw 11.28 mégan ♦ megálhn 11.22 \n ^Ierosolúmoiw ♦ o·shw \n 11.28 –stiw kaì ♦ htiw% &Ierousal|m 11.28 Kaísarow ♦ —

277 11.30 - 12.12 PRAJEIS APO STO LVN

vrisan% £kastow a[tôn e†w diakonían pémcai toîw katoikoûsin \n t_ &IoudaíŸ ˙delfoîw: 30 o$ kaì \poíhsan, ˙posteílantew pròw toùw presbutérouw dià xeiròw Barnába kaì Saúlou.

Kat ' \k eînon dè tòn kair òn \p éb al en ^Hr œd hw ` 12 basileùw tàw xeî r a w kakôsaí tinaw tôn ˙pò têw \k k l h s í a w. 2 &A n e î l e n dè &Iákvbon tòn ˙delfòn &Ivánnou maxaírŸ. 3 Kaì †dWn –ti ˙restón \stin toîw &Ioudaíoiw, proséyet osullabeîn kaì Pétron — ‘san dè a¥ =mérai tôn ˙zúmvn — 4 on$ kaì piásaw ¡yet oe† wfulak}n, paradoùw téssarsin tetradíoiw strativtôn fulássein a[tón, boulómenow metà tò Pásxa ˙nagageîn a[tòn t! la!. 5 ^O mèn o{n Pétrow \threîto \n t_ fulak_: proseux| dè ‘n \kten|w ginoménh øpò têw \kklhsíaw pròw tòn yeò nøpèr a[toû. 6 %O te dè ¡mellen a[tòn proágein ` ^Hrœdhw, t_ nuktì \keín+ ‘n ` Pétrow koimQmenow metajù dúo strativtôn, dedeménow a^ lúses i ndusín: fúlakéw te prò têw yúraw \t}roun t|n fulak}n. 7 Kaì †doú, ƒggelow kuríou \pésth, kaì fôw ¡lamcen \n t! o†k}mati: patájaw dè t|n pleuràn toû Pétrou, ægeiren a[tòn légvn, &Anásta \n táxei .Kaì \jépeson a[toû a¥ a^ lúseiw \k tôn xei r ô n . 8 EÂpén te ` ƒggelow pròw a[tón, Perízvsai kaì øpódhsai tà sandáliá sou. &Epoíhsen dè outvw.% Kaì légei a[t!, Peribaloû tò ¥mátión sou, kaì ˙koloúyei moi. 9 Kaì \j el yW n“koloúyei a[t!: kaì o[k Ædei –ti ˙lhyéw \stin tò ginómenon dià toû ˙ggélou, \dókei dè –rama blépein. 10 Di el yó n t ewdè prQthn fulak|n kaì deutéran, ‘lyon \pì t|n púlhn t|n sidhrân, t|n férousan e†w t|n pólin, htiw% a[tomáth “noíxyh a[toîw: kaì \jelyóntew proêlyon ]úmhn mían, kaì e[yévw ˙pésth ` ƒggelow ˙p' a[toû. 11 Kaì ` Pétrow, genómenow \n e^aut!, eÂpen, Nûn oÂda ˙lhyôw –ti \japésteilen kúriow tòn ƒggelon a[toû, kaì \j eí l et ó me \k xei r ò w ^H r œ d o u kaì páshw têw prosdokíaw toû laoû tôn &Ioudaívn. 12 SunidQn te ‘lyen

12.2 maxaírŸ ♦ maxaír+ 12.8 te ♦ dè 12.3 Kaì †dWn ♦ &IdWn dè 12.8 Perízvsai ♦ Zôsai 12.3 a¥ ♦ ˆa¥˜ 12.9 a[t! ♦ — 12.5 \kten|w ♦ \ktenôw 12.10 ‘lyon ♦ ‘lyan 12.5 øpèr ♦ perì 12.10 “noíxyh ♦ “noígh 12.6 ¡mellen ♦ æmellen 12.11 genómenow \n e^aut! ♦ \n e^aut! 12.6 a[tòn proágein ♦ proagageîn genómenow a[tòn 12.11 kúriow ♦ ˆ`˜ kúriow 12.7 \jépeson ♦ \jépesan 12.11 \jeíletó ♦ \jeílató

278 PRAJEIS APO STO LVN 12.13 - 12.25

\p ìt|n o†kían Maríaw têw mhtròw &Ivánnou toû \p i k a l o u m é n o u Márkou, o˚ ‘san ¥kanoì sunhyroisménoi kaì proseuxómenoi. 13 Kroúsantow dè toû Pétrou t|n yúran toû pulônow, prosêlyen paidískh øpakoûsai, •nómati ^Ródh. 14 Kaì \pignoûsa t|n fvn|n toû Pétrou, ˙pò têw xarâw o[k ænoijen tòn pulôna, e†sdramoûsa dè ˙p}ggeilen e^stánai tòn Pétron prò toû pulônow. 15 O¥ dè pròw a[t|n eÂpon, Maín+. ^H dè diïsxurízeto outvw% ¡xei n . O¥ dè ¡legon, ^O ƒggelow a[toû \s t i n . 16 ^O dè Pét r o w \p ém en en kroúvn: ˙noíjantew dè eÂdon a[tó n , kaì \jésthsan. 17 Kataseísaw dè a[toîw t_ xei r ìsigÅn, dihg}sato a[toîw pôw ` kúriow a[tòn \j}gagen \k têw fulakêw. EÂpen dé, &Apaggeílate &IakQb~ kaì toîw ˙delfoîw taûta. Kaì \j el yW n \p o r eú yh e† w £t er o n tópon. 18 Genoménhw dè =méraw, ‘n táraxow o[k •lígow \n toîw stratiQtaiw, tí ƒra ` Pét r o w \g én et o . 19 ^H r œ d h w dè \pizht}saw a[tòn kaì m| eørQn, ˙nakrínaw toùw fúlakaw, \kéleusen ˙paxyê n a i . Kaì katelyWn ˙pò têw &Ioudaíaw e†w t|n Kaisáreian diétriben. 20 )Hn dè ` ^Hrœdhw yumomaxôn Turíoiw kaì Sidvníoiw: `moyumadòn dè parêsan pròw a[tón, kaì peísantew Bláston tòn \pì toû koitônow toû basilévw, +toûnto& e†r}nhn, dià tò tréfesyai a[tôn t|n xQran ˙pò têw basilikêw. 21 Takt_ dè =mérŸ ` ^H r œ d h w \n d u s á m en o w \s yê t a basilik}n, kaì kayísaw \p ì toû b}matow, \dhmhgórei pròw a[toúw. 22 ^O dè dêmow 23 \p ef Q n ei , Fvn| yeoû kaì o[k ˙nyrQpou. Paraxrêma dè Yeoû fvn| \p á t a j en a[tòn ƒggelow kuríou, ˙ny' @n o[k ¡dvken dójan t! ye!: kaì genómenow skvlhkóbrvtow, \jécujen. 24 ^O dè lógow toû yeoû h·janen kaì \plhyúneto. 25 Barnábaw dè kaì Saûlow øpéstrecan e†w ^Ierousal}m, ˙pò plhrQ s a n t ew t|n diakonían, sumparalabóntew kaì &Ivánnhn tòn \piklhyénta Márkon.

12.12 Maríaw ♦ têw Maríaw 12.19 t|n ♦ — 12.13 toû Pétrou ♦ a[toû 12.20 ` ^Hrœdhw ♦ — 12.15 eÂpon ♦ eÂpan 12.21 kaì ♦ ˆkaì˜ 12.15 a[toû \stin ♦ \stin a[toû 12.22 Fvn| yeoû ♦ Yeoû fvn| 12.16 eÂdon ♦ eÂdan 12.23 dójan ♦ t|n dójan 12.17 a[toîw pôw ♦ ˆa[toîw˜ pôw 12.25 kaì &Ivánnhn ♦ &Ivánnhn 12.17 EÂpen dé ♦ EÂpen te

279 13.1 - 13.13 PRAJEIS APO STO LVN

)Hsan dé tinew \n &Ant ioxeíŸkatà t|n o{s an 13 \k k l h s í a n profêtai kaì didáskaloi, – te Barnábaw kaì SumeWn ` kaloúmenow Níger, kaì Loúkiow ` Kurhnaîow, Mana}n te ^H r œ d o u toû tetrárxou súntrofow, kaì Saûlow. 2 Leitourgoúntvn dè a[tôn t! kurí~ kaì nhsteuóntvn, eÂpen tò pneûma tò ßgion, &Aforísate d} moi tòn Barnában kaì tòn Saûlon e†w tò ¡rgon o$ proskéklhmai a[toúw. 3 Tóte nhsteúsantew kaì proseujámenoi kaì \piyén t ew tàw xeî r a w a[toîw, ˙pélusan. 4 O˚toi mèn o{n, \kpemfyén t ewøpò toû pneúmatow toû a^ gíou, te katêlyon e†w t|n Seleúkeian: \keîyen dè ˙pépleusan e†w t|n Kúpron. 5 Kaì genómenoi \n Salamîni, kat}ggellon tòn lógon toû yeo û\n taîw sunagvgaîw tôn &Ioudaívn: eÂxon dè kaì &I v á n n h n øphréthn. 6 Dielyóntew dè t|n nêson ƒxri Páfou, e˚ r ó n tina mágon ceudoprof}thn &Ioudaîon, > ªnoma 7 Barïhsoûn Barïhsoûw, ow$ ‘n sùn t! ˙nyupát~ Sergí~ Paúl~, ˙ndrì sunet!. O˚tow proskalesámenow Barnában kaì Saûlon \p ez } t h s e n ˙koûsai tòn lógon toû yeo û . 8 &A n y í s t a t o dè a[ t o î w &E l ú m a w, ` mágow — outvw% gàr meyer m h n eú et a i tò ªnoma a[toû — zhtôn diastrécai tòn ˙nyúpaton ˙pò têw pístevw. 9 Saûlow dé, ` kaì Paûlow, plhsyeì w pneúmatow a^ gíou, kaì ˙tenísaw e†w a[tòn 10 e p en , )V pl}rhw pantòw dólou kaì páshw ]Ÿdiourgíaw, u¥è diabólou, \xyr èpáshw dikaiosúnhw, o[ paús+ diastréfvn tàw `doùw kuríou tàw e[ yeí a w; 11 Kaì nûn †doú, xeì rkuríou \pì sé, kaì ¡s+ tuflów, m| blépvn tòn hlion% ƒxri kairoû. Paraxrêma dè \pépesen \p' a[tòn ˙xlùw kaì skótow, kaì periágvn \z}tei xei r a g v g o ú w. 12 Tóte †dWn ` ˙nyúpatow tò gegonòw \písteusen, \kplhssómenow \pì t_ didax_ toû kuríou. 13 &A n a x y é n t e w dè ˙pò têw Páfou o¥ perì tòn Paûlon ‘lyon e† wPérghn têw Pamfulíaw. &Ivánnhw dè ˙poxvr}saw ˙p'

13.1 tinew ♦ — 13.4 t|n Kúpron ♦ Kúpron 13.1 tetrárxou ♦ tetraárxou 13.6 t|n ♦ –lhn t|n 13.2 tòn Saûlon ♦ Saûlon 13.6 tina ♦ ƒndra tinà 13.4 O˚toi ♦ A[toì 13.6 Barïhsoûw ♦ Barihsoû 13.4 pneúmatow toû a^ gíou ♦ a^ gíou 13.9 kaì ˙tenísaw ♦ ˙tenísaw pneúmatow 13.10 kuríou ♦ ˆtoû˜ kuríou 13.4 t|n Seleúkeian ♦ Seleúkeian 13.11 dè \pépesen ♦ te ¡pesen 13.4 dè ♦ te 13.13 tòn ♦ —

280 PRAJEIS APO STO LVN 13.14 - 13.27 a[tôn øpéstrecen e†w ^Ierosóluma. 14 A[toì dè dielyóntew ˙pò têw Pérghw, paregénonto e†w &Antióxei a ntêw Pisidíaw, kaì e† s el yó n t ew e† w t|n sunagvg|n t_ =mérŸ tôn sabbátvn, \k á yi s a n . 15 Metà dè t|n ˙nágnvsin toû nómou kaì tôn profhtôn, ˙pésteilan o¥ ˙rxisunágvgoi pròw a[toúw, légontew, *Andrew ˙delfoí, e† ¡stin lógow \n ømîn parakl}sevw pròw tòn laón, légete. 16 &A n a s t à w dè Paûlow, kaì kataseísaw t_ xeirí, eÂpen, *A n d r e w &I s r a h l î t a i , kaì o¥ foboúmenoi tòn yeó n , ˙koúsate. 17 ^O yeòw toû laoû toútou \jeléjato toùw patéraw =môn, kaì tòn laòn ucvsen% \n t_ paroikíŸ \n g_ A†gúpt~, kaì metà braxíonow øchloû \j}gagen a[toùw \j a[têw. 18 Kaì qw tessarakontaetê xrónon \tropofórhsen a[toùw \n t_ \r}m~. 19 Kaì kayel W n ¡yn h e^ptà \n g_ Xanaán, kateklhronómhsen a[toîw t|n gên a[tôn. 20 Kaì metà taûta, qw ¡tesin tetrakosíoiw kaì pent}konta, ¡dvken kritàw £vw Samou|l toû prof}tou. 21 K˙keîyen +t}santo& basiléa, kaì ¡dvken a[toîw ` yeò wtòn Saoùl u¥òn Kíw, ƒndra \k fulêw Beniamín, ¡th tessarákonta. 22 Kaì metast}saw a[tón, ægeiren a[toîw tòn Dauìd e†w basiléa, > kaì eÂpen martur}saw, E˚ron Dauìd tòn toû &Iessaí, ƒndra katà t|n kardían mou, ow$ poi}sei pánta tà yel } m a t á mou. 23 Toútou ` yeò w˙pò toû spérmatow kat' \p a g g el í a n ægagen t! &Isra|l svthrían, 24 prokhrújantow &I v á n n o u prò prosQpou têw e†sódou a[toû báptisma metanoíaw t! &Isra}l. 25 ^V w dè \pl}rou ` &I v á n n h w tòn drómon, ¡legen, Tína me øponoeîte eÂnai; O[k e†mì \gQ. &All' †doú, ¡rxet a imet' \mé, o˚ o[k e†mì ƒjiow tò øpódhma tôn podôn lûs a i . 26 *A n d r e w ˙delfoí, u¥oì génouw &Abraám, kaì o¥ \n ømîn foboúmenoi tòn yeó n ,ømîn ` lógow têw svthríaw taúthw ˙pestálh. 27 O¥ gàr katoikoûntew\n^Ierousal|m kaì o¥

13.14 têw Pisidíaw ♦ t|n Pisidían metà taûta 13.14 e†selyóntew ♦ ˆe†s˜elyóntew 13.20 toû ♦ ˆtoû˜ 13.15 ¡stin lógow \n ømîn ♦ tíw \stin \n 13.21 tessarákonta ♦ tesserákonta ømîn lógow 13.22 a[toîw tòn Dauìd ♦ tòn Dauìd 13.17 \jeléjato ♦ &Isra|l \jeléjato a[toîw 13.17 A†gúpt~ ♦ A†gúptou 13.23 svthrían ♦ svtêra &Ihsoûn 13.18 tessarakontaetê ♦ 13.24 t! ♦ pantì t! la! tesserakontaetê 13.25 ` ♦ — 13.19 a[toîw ♦ — 13.25 Tína me ♦ Tí \mè 13.20 Kaì metà taûta ♦ — 13.26 ømîn ` ♦ =mîn ` 13.20 pent}konta ♦ pent}konta Kaì 13.26 ˙pestálh ♦ \japestálh

281 13.28 - 13.43 PRAJEIS APO STO LVN

ƒrxontew a[tôn, toûton ˙gno}santew, kaì tàw fvnàw tôn profhtôn tàw katà pân sábbaton ˙naginvskoménaw, krínantew \pl}rvsan. 28 Kaì mhdemían a†tían yanátou eø r ó n t ew, +t}santo& Piláton ˙naireyê n a i a[tón. 29 ^V w dè \t él es a n pánta tà perì a[toû gegramména, kayel ó n t ew ˙pò toû júlou, ¡yh k a n e† w mnhmeîon. 30 ^O dè yeò wægeiren a[tòn \k nekrôn: 31 ow$ vfyh* \pì =méraw pleíouw toîw sunanabâsin a[t! ˙pò têw Galilaíaw e†w ^Ierousal}m, o®tinéw e†sin márturew a[toû pròw tòn laón. 32 Kaì =meîw ømâw e[aggelizómeya t|n pròw toùw patéraw \paggelían genoménhn, –ti taúthn ` yeò w \k p ep l } r v k en toîw téknoiw a[tôn =mîn, ˙nast}saw &Ihsoûn: 33 qw kaì \n t! calm! t! deutér~ gégraptai, U¥ów mou e sú, \g Ws}meron gegénnhká se. 34 %O ti dè ˙nésthsen a[tòn \k nekrôn, mhkéti méllonta øpostréfein e†w diafyorán, outvw% eÊ r h k en–ti DQsv ømîn tà –sia Dauìd tà pistá. 35 Diò kaì \n e^tér~ légei, O[ dQseiw tòn –sión sou †deîn diafyorán: 36 Dauìd mèn gàr †díŸ geneÅ øphret}saw t_ toû yeo ûboul_ \k o i m } yh , kaì prosetéyh pròw toùw patéraw a[toû, kaì e d en diafyorán: 37 on$ dè ` yeò wægeiren, o[k eÂden diafyorán. 38 Gnvstòn o{n ¡stv ømîn, ƒndrew ˙delfoí, –ti dià toútou ømîn ƒfesiw a^ martiôn kataggélletai: 39 kaì ˙pò pántvn @n o[k Mvsévw “dun}yhte \n t! nóm~ Mvüsévw dikaivyênai, \n toút~ pâw ` pisteúv n dikaioûtai. 40 Blépete o{n m| \pély+ \f' ømâw tò e† r h m én o n \n toîw prof}taiw, 41 *I d et e, o¥ katafronhtaí, kaì ya u m á s a t e, kaì ˙fanísyhte: –ti ¡rgon \gW \rgázomai \n taîw =méraiw ømôn, o$ o[ m| pisteúshte, \án tiw \kdihgêtai ømîn. 42 dè a[tôn &E j i ó n t v n dè \k têw sunagvgêw tôn &Ioudaívn, parekáloun tà ¡yn he† wtò metajù sábbaton lalhyênai 43 ]}mata taûta a[toîw tà ]}mata. Luyeí s h w dè têw sunagvgêw, “koloúyhsan polloì tôn &Ioudaívn kaì tôn seboménvn proshlútvn t! Paúl~ kaì t! BarnábŸ: o®tinew proslaloûntew, ¡peiyon a[toùw \piménein t_ xáriti toû yeoû.

13.31 e†sin ♦ ˆnûn˜ e†sin 13.41 \gW \rgázomai ♦ \rgázomai \gW 13.32 a[tôn ♦ ˆa[tôn˜ 13.41 o$ ♦ ¡rgon o$ 13.33 t! deutér~ gégraptai ♦ 13.42 \k têw sunagvgêw tôn &Ioudaívn gégraptai t! deutér~ ♦ a[tôn 13.35 Diò ♦ Dióti 13.42 tà ¡ynh ♦ — 13.39 kaì ♦ ˆkaì˜ 13.42 ]}mata ♦ ]}mata taûta 13.39 t! ♦ — 13.43 ¡peiyon ♦ a[toîw ¡peiyon 13.40 \f' ømâw ♦ — 13.43 \piménein ♦ prosménein

282 PRAJEIS APO STO LVN 13.44 - 14.5

44 T! te \rxomén~ sabbát~ sxed ò npâsa = póliw sun}xyh ˙koûsai tòn lógon toû yeo û . 45 &I d ó n t ew dè o¥ &Ioudaîoi toùw ªxlou w \p l } s yh s a n z}lou, kaì ˙ntélegon toîw øpò toû Paúlou legoménoiw, ˙ntilégontew kaì blasfhmoûntew. 46 Parrhsiasámenoi dè ` Paûlow kaì ` Barnábaw eÂpon, ^Umîn ‘n ˙nagkaîon prôton lalhyênai tòn lógon toû yeo û . &E p ei d | dè ˙pvyeî s ye a[tón, kaì o[k ˙jíouw krínete e^autoùw têw a†vníou zvêw, †doù strefómeya e†w tà ¡yn h . 47 Outvw% gàr \n t ét a l t a i =mîn ` kúriow, Téyei k á se e†w fôw \yn ô n , toû eÂnaí se e†w svthrían £vw \sxátou têw gêw. 48 &A k o ú o n t a dè tà ¡yn h ¡xa i r en , kaì \dójazon tòn lógon toû kuríou, kaì \písteusan ¡xairon –soi ‘san tetagménoi e†w zv|n a†Qnion. 49 Dieféreto dè ` lógow toû kuríou di' –lhw têw xQraw. 50 O¥ dè &Ioudaîoi parQtrunan tàw seboménaw gunaîkaw kaì tàw e[sx}monaw kaì toùw prQtouw têw pólevw, kaì \p}geiran divgmòn \pì tòn Paûlon kaì tòn Barnában, kaì \j éb a l o n a[toùw ˙pò tôn `rívn a[tôn. 51 O¥ dè \k t i n a j á m en o i tòn koniortòn tôn podôn a[tôn \p' a[toúw, ‘lyon e†w &Ikónion. 52 O¥ dè mayhtaì \plhroûnto xarâw kaì pneúmatow a^ gíou.

&Egénet o dè \n &Ikoní~, kat à tò a[t ò e†s el yeîn a[t oùw 14 e† wt|n sunagvg|n tôn &Ioudaívn, kaì lalêsai outvw% vste% pisteûsai &Ioudaívn te kaì ^Ell}nvn polù plêyow. 2 O¥ dè ˙peiyoûntew &Ioudaîoi \p}geiran kaì \kákvsan tàw cuxàw tôn \yn ô n katà tôn ˙delfôn. 3 ^I k a n ò n mèn o{n xrónon diétrican parrhsiazómenoi \pì t! kurí~ t! marturoûnti t! lóg~ têw xá r i t o w a[toû, didónti shmeîa kaì térata gínesyai dià tôn xei r ô n a[tôn. 4 &E s xí s yh dè tò plêyow têw pólevw: kaì o¥ mèn ‘san sùn toîw &Ioudaíoiw, o¥ dè sùn toîw ˙postóloiw. 5 ^V wdè \géneto `rm| tôn \yn ô nte kaì &Ioudaívn sùn toîw ƒrxousin a[tôn, øbrísai kaì liyobolêsai a[toúw,

13.44 te ♦ dè 13.48 ¡xairen ♦ ¡xairon 13.44 yeoû ♦ kuríou 13.50 kaì tàw ♦ tàw 13.45 toû ♦ — 13.50 tòn Barnában ♦ Barnabân 13.45 legoménoiw ♦ lalouménoiw 13.51 a[tôn ♦ — 13.45 ˙ntilégontew kaì ♦ — 13.52 dè ♦ te 13.46 dè ` ♦ te ` 14.2 ˙peiyoûntew ♦ ˙peiy}santew 13.46 eÂpon ♦ eÂpan 14.3 marturoûnti ♦ marturoûnti ˆ\pì˜ 13.46 dè ˙pvyeîsye ♦ ˙pvyeîsye

283 14.6 - 14.20 PRAJEIS APO STO LVN

6 sunidóntew katéfugon e†w tàw póleiw têw Lukaoníaw, Lústran kaì Dérbhn, kaì t|n períxvron: 7 k˙keî ‘san e[aggelizómenoi. 8 Kaí tiw ˙n|r \n Lústroiw ˙dúnatow toîw posìn \káyhto, xv l ò w \k koilíaw mhtròw a[toû øpárxvn, ow$ o[dépote 9 ækouen peripep a t } k ei . O˚tow ækousen toû Paúlou laloûntow: ow$ ˙tenísaw a[t!, kaì †dWn –ti pístin ¡xei toû svyênai, 10 e p en •ryów megál+ t_ fvn_, &Anásthyi \pì toùw pódaw sou •ryôw.Kaì hlleto% kaì periepátei. 11 O¥ dè ªxloi, †dóntew o$ \poíhsen ` Paûlow, \pêran t|n fvn|n a[tôn Lukaonistì légontew, O¥ yeo ì `moivyén t ew ˙nyrQpoiw katébhsan pròw =mâw. 12 &E k á l o u n te tòn mèn Barnában, Día: tòn dè Paûlon, ^Ermên, \p ei d | a[tòw ‘n ` =goúmenow toû lógou. 13 ^O dè ¥er eù w toû Diòw toû ªntow prò têw pólevw a[tôn, taúrouw kaì stémmata \pì toùw pulônaw \n ég k a w, sùn toîw ªxloiw æyel en yú ei n . 14 &A k o ú s a n t e w dè o¥ ˙póstoloi Barnábaw kaì Paûlow, diarr}jantew tà ¥mátia a[tôn, e†sep}dhsan e†w tòn ªxlon, krázontew 15 kaì légontew, *Andrew, tí taûta poieîte; Kaì =meîw `moiopayeî w \s m en ømîn ƒnyrvpoi, e[aggelizómenoi ømâw ˙pò toútvn tôn mataívn \pistréfein \pì tòn yeò ntòn zônta, ow$ \p o í h s entòn o[ranòn kaì t|n gên kaì t|n yálassan kaì pánta tà \n a[toîw: 16 ow$ \n taîw par~xhménaiw geneaîw eÊasen pánta tà ¡yn hporeúesyai taîw `doîw a[tôn. 17 Kaítoige o[k ˙márturon e^autòn ˙fêken ˙gayopoiôn, o[ranóyen [mîn øetoùw didoùw kaì kairoùw karpofórouw, \mpiplôn trofêw kaì e[ f r o s ú n h w tàw kardíaw =môn. 18 Kaì taûta légontew, móliw katépausan toùw ªxlouw toû m| yúein a[toîw. 19 &E p ê l yo n dè ˙pò &Antioxeí a w kaì &Ikoníou &Ioudaîoi, kaì peísantew toùw ªxlouw, kaì liyásantew tòn Paûlon, ¡suron ¡j v têw pólevw, nomísantew a[tòn teyn á n a i . 20 Kuklvsántvn

14.7 ‘san e[aggelizómenoi ♦ 14.12 mèn ♦ — e[aggelizómenoi ‘san 14.13 dè ♦ te 14.8 \n Lústroiw ˙dúnatow ♦ 14.13 a[tôn ♦ — ˙dúnatow \n Lústroiw 14.14 e†sep}dhsan ♦ \jep}dhsan 14.8 øpárxvn ♦ — 14.15 tòn yeòn tòn ♦ yeòn 14.8 peripepat}kei ♦ periepáthsen 14.17 Kaítoige ♦ Kaítoi 14.9 pístin ¡xei ♦ ¡xei pístin 14.17 e^autòn ♦ a[tòn 14.10 t_ ♦ — 14.17 ˙gayopoiôn ♦ ˙gayourgôn 14.10 •ryôw ♦ •ryów 14.17 =môn ♦ ømôn 14.10 hlleto% ♦ hlato% 14.19 &Epêlyon ♦ &Epêlyan 14.11 dè ♦ te 14.19 nomísantew a[tòn teynánai ♦ 14.11 ` Paûlow ♦ Paûlow nomízontew a[tòn teynhkénai

284 PRAJEIS APO STO LVN 14.21 - 15.5 dè a[tòn tôn mayhtôn, ˙nastàw e†sêlyen e†w t|n pólin: kaì t_ \p a ú r i o n \j ê l yen sùn t! BarnábŸ e†w Dérbhn. 21 E[aggelisámenoí te t|n pólin \keínhn, kaì mayhteúsantew ¥kanoúw, øpéstrecan e†w t|n Lústran kaì &Ikónion kaì &A n t i ó x e i a n , 22 \p i s t h r í z o n t ew tàw cuxàw tôn mayhtôn, parakaloûntew \mménein t_ pístei, kaì –ti dià pollôn yl í c ev n deî =mâw e†selyeî n e† w t|n basileían toû yeo û . 23 Xeiroton}santew dè a[toîw presbutérouw kat' \k k l h s í a n , proseujámen o i metà nhsteiôn, paréyen t o a[toùw t! kurí~ e†w on$ pepisteúkeisan. 24 Kaì dielyóntew t|n Pisidían ‘lyon e†w Pamfulían. 25 Kaì lal}santew \n Pér g + tòn lógon, katébhsan e†w &Attáleian: 26 k˙keîyen ˙pépleusan e†w &A n t i ó x e i a n , –yen ‘san paradedoménoi t_ xáriti toû yeo û e† w tò ¡rgon o$ \pl}rvsan. 27 Paragenómenoi dè kaì sunagagóntew t|n \kklhsían, ˙n}ggeilan –sa \poíhsen ` yeò wmet' a[tôn, kaì –ti ænoijen toîw ¡yn es i n yú r a n pístevw. 28 Diétribon dè \keî xrónon o[k •lígon sùn toîw mayhtaîw.

Kaí tinew kat el yónt ew ˙p ò têw &Ioud aíaw, \d íd as k on 15 toùw ˙delfoùw –ti &Eàn m| peritémnhsye t! ¡yei Mvüsévw, o[ dúnasye svyênai. 2 Genoménhw o{n stásevw kaì zht}sevw o[k •líghw t! Paúl~ kaì t! BarnábŸ pròw a[toúw, ¡t a j a n˙nabaínein Paûlon kaì Barnában kaí tinaw ƒllouw \j a[tôn pròw toùw ˙postólouw kaì presbutérouw e†w ^I er o u s a l | m perì toû zht}matow toútou. 3 O¥ mèn o{n, propemfyén t ewøpò têw \kklhsíaw, di}rxonto t|n Foiníkhn kaì Samáreian, \kdihgoúmenoi t|n \pistrof|n tôn \yn ô n : kaì \p o í o u n xa r à n megálhn pâsin toîw ˙delfoîw. 4 Paragenómenoi dè e†w ^Ierousal}m, ˙pedéxyh s a n øpò têw \kklhsíaw kaì tôn ˙postólvn kaì tôn presbutérvn, ˙n}ggeilán te –sa ` yeò w \p o í h s en met' a[tôn. 5 &E j a n és t h s a n dé tinew tôn ˙pò têw a¥ r és ev w tôn Farisaívn pepisteukótew, lég o n t ew –ti Deî

14.20 a[tòn tôn mayhtôn ♦ tôn 14.28 \keî ♦ — mayhtôn a[tòn 15.1 peritémnhsye t! ¡yei ♦ 14.21 &Ikónion ♦ e†w &Ikónion peritmhyête t! ¡yei t! 14.21 &Antióxeian ♦ e†w &Antióxeian 15.2 o{n ♦ dè 14.23 presbutérouw kat' \kklhsían ♦ 15.3 Foiníkhn ♦ te Foiníkhn kat' \kklhsían presbutérouw 15.4 ˙pedéxyhsan øpò ♦ 14.24 Pamfulían ♦ t|n Pamfulían paredéxyhsan ˙pò 14.27 ˙n}ggeilan ♦ ˙n}ggellon

285 15.6 - 15.20 PRAJEIS APO STO LVN

peritémnein a[toúw, paraggéllein te threîn tòn nómon Mvüsévw. 6 Sun}xyh s a ndè o¥ ˙póstoloi kaì o¥ presbúteroi †deîn perì toû lógou toútou. 7 Pollêw dè suzht}sevw genoménhw, ˙nastàw Pétrow eÂpen pròw a[toúw, *A n d r e w ˙delfoí, ømeîw \pístasye –ti ˙f' =merôn ˙rxaívn ` yeò w\n =mîn \jeléjato, dià toû stómatów mou ˙koûsai tà ¡yn htòn lógon toû e[aggelíou, kaì pisteûsai. 8 Kaì ` kardiognQsthw yeò w \m a r t ú r h s en a[toîw, doùw a[toîw tò pneûma tò ßgion, kayWw kaì =mîn: 9 kaì o[dèn diékrinen met a j ù =môn te kaì a[tôn, t_ pístei kayarísaw tàw kardíaw a[tôn. 10 Nûn o{n tí peirázete tòn yeó n , \p i yeî n a i zugòn \pì tòn tráxhlon tôn mayhtôn, on$ o·te o¥ patérew =môn o·te =meîw †sxúsamen bastásai; 11 &A l l à dià têw xáritow toû kuríou &Ihsoû pisteúomen svyênai, kay' on$ trópon k˙keînoi. 12 &E s í g h s en dè pân tò plêyow, kaì ækouon Barnába kaì Paúlou \jhgouménvn –sa \poíhsen ` yeò wshmeîa kaì térata \n toîw ¡yn es i n di' a[tôn. 13 Metà dè tò sigêsai a[toúw, ˙pekríyh &Iákvbow légvn, *A n d r e w ˙delfoí, ˙koúsaté mou: 14 SumeWn \jhg}sato kayWw prôton ` yeò w \p es k éc a t o labeîn \j \yn ô n laòn \pì t! •nómati a[toû. 15 Kaì toút~ sumfvnoûsin o¥ lógoi tôn profhtôn, kayWw gégraptai, 16 Metà taûta ˙nastrécv, kaì ˙noikodom}sv t|n skhn|n Dauìd t|n peptvkuîan: kaì tà kateskamména a[têw ˙noikodom}sv, kaì ˙noryQsv a[t}n: 17 –pvw ©n \k z h t } s v s i n o¥ katáloipoi tôn ˙nyrQpvn tòn kúrion, kaì pánta tà ¡yn h ,\f 'o¬w \pikéklhtai tò ªnomá mou \p ' a[toúw, lég ei kúriow ` poiôn taûta pánta. 18 Gnvstà ˙p' a†ônów \stin t! ye! pánta tà ¡rga a[toû. 19 Diò \gW krínv m| parenoxleîn toîw ˙pò tôn \yn ô n \p i s t r éf o u s i n \p ì tòn yeó n : 20 ˙llà \pisteîlai a[toîw toû ˙péxes ya i˙pò tôn ˙li s g h m á t v n tôn e†dQlvn kaì têw porneíaw kaì toû pniktoû

15.6 dè ♦ te 15.14 \pì ♦ — 15.7 suzht}sevw ♦ zht}sevw 15.17 ` poiôn taûta pánta ♦ poiôn 15.7 ` yeòw \n =mîn \jeléjato ♦ \n taûta ømîn \jeléjato ` yeòw 15.18 \stin t! ye! pánta tà ¡rga 15.8 a[toîw tò ♦ tò a[toû ♦ — 15.9 o[dèn ♦ o[yèn 15.20 ˙pò ♦ —

286 PRAJEIS APO STO LVN 15.21 - 15.35 kaì toû a®matow. 21 Mvüsêw gàr \k gen eô n˙rxaívn katà pólin toùw khrússontaw a[tòn ¡xei ,\n taîw sunagvgaîw katà pân sábbaton ˙naginvskómenow. 22 Tóte ¡dojen toîw ˙postóloiw kaì toîw presbutéroiw sùn –l+ t_ \kklhsíŸ, \klejaménouw ƒndraw \j a[tôn pémcai e†w &A n t i ó x e i a n sùn Paúl~ kaì BarnábŸ, &Ioúdan tòn \p i k a l o ú m en o n Barsabbân, kaì Sílan, ƒndraw =gouménouw Barsabân \n toîw ˙delfoîw, 23 grácantew dià xei r ò w a[tôn táde, O¥ ˙póstoloi kaì o¥ presbúteroi kaì o¥ ˙delfoì toîw katà t|n &A n t i ó x e i a n kaì Surían kaì Kilikían ˙delfoîw toîw \j \yn ô n , xa í r ei n : 24 \p ei d | “koúsamen –ti tinèw \j =môn \jelyóntew \t á r a j a n ømâw lógoiw, ˙naskeuázontew tàw cuxàw ømôn, légontew per i t ém n es ya i kaì threîn tòn nómon, o

15.22 Paúl~ ♦ t! Paúl~ 15.28 a^ gí~ pneúmati ♦ pneúmati t! 15.22 \pikaloúmenon ♦ kaloúmenon a^ gí~ 15.23 táde ♦ — 15.28 tôn \pánagkew toútvn ♦ toútvn 15.23 kaì o¥ ˙delfoì ♦ ˙delfoì tôn \pánagkew 15.24 \jelyóntew ♦ ˆ\jelyóntew˜ 15.29 pniktoû ♦ pniktôn 15.24 légontew peritémnesyai kaì 15.30 ‘lyon ♦ katêlyon threîn tòn nómon ♦ — 15.33 ˙postólouw ♦ ˙posteílantaw 15.25 \klejaménouw ♦ \klejaménoiw a[toúw

287 15.36 - 16.7 PRAJEIS APO STO LVN

&A n t i o x e í Ÿ , didáskontew kaì e[aggelizómenoi, metà kaì e^térvn pollôn, tòn lógon toû kuríou. 36 Metà dé tinaw =méraw eÂpen Paûlow pròw Barnában, &E p i s t r éc a n t ew d| \piskecQmeya toùw ˙delfoùw =môn katà pâsan pólin, \n a

Kat }nt hs e n dè e†w Dérbhn kaì Lústran: kaì †doú, 16 mayht}w tiw ‘n \keî, •nómati Timóyeo w,u¥òw gunaików tinow &Ioudaíaw pistêw, patròw dè %Ellhnow: 2 ow$ \martureîto øpò tôn \n Lústroiw kaì &I k o n í ~ ˙delfôn. 3 Toûton “yél h s en ` Paûlow sùn a[t! \jelyeî n ,kaì labWn periétemen a[tón, dià toùw &Ioudaíouw toùw ªntaw \n toîw tópoiw \keínoiw: Ædeisan gàr ßpantew tòn patéra a[toû, –ti %Ellhn øpêrxen . 4 ^V w dè dieporeúonto tàw póleiw, paredídoun a[toîw fulássein tà dógmata tà kekriména øpò tôn ˙postólvn kaì tôn presbu t ér v n tôn \n ^Ierousal}m. 5 A¥ mèn o{n \kklhsíai \s t er eo û n t o t_ pístei, kaì \perísseuon t! ˙riym! kay' =méran. 6 Dielyóntew dè t|n Frugían kaì t|n Galatik|n xQran, kvluyén t ew øpò toû a^ gíou pneúmatow lalêsai tòn lógon \n t_ &A s í Ÿ , 7 \l yó n t ew katà t|n Musían \peírazon katà t|n

15.36 Paûlow pròw Barnában ♦ pròw 16.1 Lústran ♦ e†w Lústran Barnabân Paûlow 16.1 tinow ♦ — 15.36 =môn ♦ — 16.3 tòn patéra a[toû –ti %Ellhn ♦ 15.36 pâsan pólin ♦ pólin pâsan –ti %Ellhn ` pat|r a[toû 15.37 \bouleúsato sumparalabeîn ♦ 16.4 paredídoun ♦ paredídosan \boúleto sumparalabeîn kaì 16.4 kaì tôn ♦ kaì 15.38 sumparalabeîn ♦ 16.4 ^Ierousal}m ♦ ^Ierosolúmoiw sumparalambánein 16.6 Dielyóntew ♦ Diêlyon 15.39 o{n ♦ dè 16.6 t|n Galatik|n ♦ Galatik|n 15.40 yeoû ♦ kuríou 16.7 \lyóntew ♦ \lyóntew dè 15.41 Kilikían ♦ ˆt|n˜ Kilikían 16.7 katà t|n Biyunían poreúesyai ♦ 16.1 e†w ♦ ˆkaì˜ e†w e†w t|n Biyunían poreuyênai

288 PRAJEIS APO STO LVN 16.8 - 16.18

Biyunía nporeúesyai: kaì o[k eÊasen a[toùw tò pneûma: 8 parel yó n t ew dè t|n Musían katébhsan e†w Tr~áda. 9 Kaì –rama dià têw nuktòw vfyh* t! Paúl~: ˙n}r tiw ‘n MakedWn e^stQw, parakalôn a[tòn kaì légvn, Diabàw e†w Makedonían, bo}yhson =mîn. 10 ^V w dè tò –rama eÂden, e[yév w \z h t } s a m en \j el yeî n e† w t|n Makedonían, sumbibázontew –ti proskéklhtai =mâw ` kúriow e[aggelísasyai a[toúw. 11 &A n a x y é n t e w o{n ˙pò têw Tr~ádow, e[yudrom}samen e†w Sam o yr å k h n , t_ te \pioús+ e†w Neá p o l i n , 12 \k eî yén te e†w Filíppo u w, htiw% \stìn prQth têw merídow têw Makedoníaw póliw, kolvneía: ‘men dè \n a[t_ t_ pólei diatríbontew =mér a w tináw. 13 T_ te =mérŸ tôn sabbátvn \j}lyomen ¡jv têw pólevw parà potamón, o˚ \nomízeto proseux| eÂnai, kaì kayísantew \laloûmen taîw sunelyoúsaiw gunaijín. 14 Kaí tiw gun| •nómati Ludía, porfurópvliw pólevw Yuateírvn, sebom én h tòn yeó n , ækouen: «w ` kúriow di}noijen t|n kardían, proséxei ntoîw lalouménoiw øpò toû Paúlou. 15 ^V w dè \b a p t í s yh , kaì ` oÂkow a[têw, parekálesen lég o u s a , E† kekríkaté me pist|n t! kurí~ eÂnai, e†selyóntew e†w tòn oÂkón mou, meínate. Kaì parebiásato =mâw. 16 &E g én et o dè poreuoménvn =môn e†w proseux}n, paidískhn tinà ¡xo u s a n pneûma Púyvnow ˙pantêsai =mîn, htiw% \rgasían poll|n pareîxen toîw kuríoiw a[têw, manteuoménh. 17 Auth% katakolouy}sasa t! Paúl~ kaì =mîn, ¡krazen lég o u s a , kaìt!SílŸ O˚toi o¥ ƒnyrvpoi doûloi toû yeo ûtoû øcístou e†sín, o®tinew kataggéllousin =mîn `dòn svthríaw. 18 Toûto dè \poíei \pì pollàw =méraw. Diaponhyeì wdè ` Paûlow, kaì \pistrécaw, t!

16.7 pneûma ♦ pneûma &Ihsoû 16.12 kolvneía ♦ kolvnía 16.9 têw ♦ ˆtêw˜ 16.12 a[t_ ♦ taút+ 16.9 vfyh* t! Paúl~ ♦ t! Paúl~ 16.13 pólevw ♦ púlhw vfyh* 16.13 \nomízeto proseux| ♦ \nomízomen 16.9 tiw ‘n MakedWn ♦ MakedQn tiw proseux|n ‘n 16.15 meínate ♦ ménete 16.9 e^stQw ♦ e^stWw kaì 16.16 proseux}n ♦ t|n proseux|n 16.10 t|n ♦ — 16.16 Púyvnow ˙pantêsai ♦ Púyvna 16.10 kúriow ♦ yeòw øpantêsai 16.11 o{n ˙pò têw ♦ dè ˙pò 16.17 katakolouy}sasa ♦ 16.11 te ♦ dè katakolouyoûsa 16.11 Neápolin ♦ Néan Pólin 16.17 =mîn `dòn ♦ ømîn `dòn 16.12 \keîyén te ♦ k˙keîyen 16.18 ` ♦ — 16.12 prQth têw ♦ prQthˆw˜

289 16.19 - 16.33 PRAJEIS APO STO LVN

pneúmati eÂpen, Paraggéllv soi \n t! •nómati &Ihsoû xristoû, \jelyeîn ˙p' a[têw. Kaì \jêlyen a[t_ t_ vrŸ.% 19 &I d ó n t ew dè o¥ kúrioi a[têw –ti \jêlyen = \lpìw têw \r g a s í a w a[tôn, \pilabómenoi tòn Paûlon kaì tòn Sílan, e® l k u s a n e† w t|n ˙goràn \pì toùw ƒrxontaw, 20 kaì prosagagóntew a[toùw toîw strathgoîw eÂpon, O˚toi o¥ ƒnyrvpoi \ktarássousin =môn t|n pólin, &Ioudaîoi øpárxontew, 21 kaì kataggéllousin ¡yh a$ o[k ¡jestin =mîn paradéxes ya io[dè poieîn, ^Rvmaíoiw o{sin. 22 Kaì sunepésth ` ªxl o wkat' a[tôn, kaì o¥ strathgoì perirr}jantew a[tôn tà ¥mátia \kéleuon ]abdízein. 23 Polláw te \piyén t ewa[toîw plhgàw ¡balon e†w fulak}n, paraggeílantew t! des m o f ú l a k i ˙sfalôw threîn a[toúw: 24 –w, paraggelían toiaúthn e†lhfQw, ¡b a l e na[toùw e†w t|n \svtéran fulak}n, kaì toùw pódaw a[tôn “sfalísato e† wtò júlon. 25 Katà dè tò mesonúktion Paûlow kaì Sílaw proseuxómenoi umnoun% tòn yeó n , \p h k r o ô n t o dè a[tôn o¥ désmioi: 26 ƒfnv dè seismòw \géneto mégaw, vste% saleuyênai tà yem él i a toû desmvthríou: ˙neœxyh s á nte paraxrêma a¥ yúrai pâsai, kaì pántvn tà desmà ˙néyh . 27 *E j u p n o w dè genómenow ` desmofúlaj, kaì †dWn ˙ne~gménaw tàw yúraw têw fulakêw, spasámenow máxairan, ¡mellen e^autòn ˙naireîn, nomízvn \kpefeugénai toùw desmíouw. 28 &E f Q n h s en dè fvn_ megál+ ` Paûlow légvn, Mhdèn práj+w seaut! kakón: ßpantew gár \smen \nyáde. 29 A†t}saw dè fôta e†sep}dhsen, kaì ¡ntromow genómenow prosépesen t! Paúl~ kaì t! SílŸ, 30 kaì proagagWn a[toùw ¡j v ¡f h , Kúrioi, tí me deî poieîn ®na svyô; 31 O¥ dè eÂpon, Písteuson \pì tòn kúrion &Ihsoûn xristón, kaì svy}s+ sù kaì ` oÂków sou. 32 Kaì \lálhsan a[t! tòn lógon toû kuríou, kaì pâs i n toîw \n t_ o†kíŸ a[toû. 33 Kaì paralabWn a[toùw \n \k eí n + t_ vrŸ% têw nuktòw ¡lousen ˙pò tôn plhgôn, kaì \b a p t í s y h a[tòw kaì o¥ a[toû pántew paraxrêma.

16.18 t! •nómati ♦ •nómati 16.27 máxairan ¡mellen ♦ ˆt|n˜ 16.20 eÂpon ♦ eÂpan máxairan æmellen 16.22 perirr}jantew ♦ perir}jantew 16.28 fvn_ megál+ ` ♦ megál+ fvn_ ˆ`˜ 16.24 e†lhfQw ♦ labWn 16.29 t! SílŸ ♦ ˆt!˜ SilÅ 16.24 a[tôn “sfalísato ♦ 16.31 eÂpon ♦ eÂpan “sfalísato a[tôn 16.31 xristón ♦ — 16.26 ˙neœxyhsán te ♦ “neœxyhsan dè 16.32 kaì pâsin ♦ sùn pâsin

290 PRAJEIS APO STO LVN 16.34 - 17.5

34 &A n a g a g Q n te a[toùw e†w tòn oÂkon a[toû paréyh k en trápezan, kaì “gallíato panoikì pepisteukWw t! ye!. 35 ^H m ér a w dè genoménhw, ˙pésteilan o¥ strathgoì toùw ]abdoúxouw légontew, &Apóluson toùw ˙nyrQpouw \keínouw. 36 &A p } g g e i l e n dè ` desmofúlaj toùw lógouw toútouw pròw tòn Paûlon –ti &A p e s t á l k a s i n o¥ strathgoí, ®na ˙poluyête: nûn o{n \jelyóntew poreúesye \n e†r}n+. 37 ^O dè Paûlow ¡fh pròw a[toú w,Deírantew =mâw dhmosíŸ, ˙katakrítouw, ˙nyrQpouw ^R v m a í o u w øpárxontaw, ¡balon e†w fulak}n, kaì nûn láyra =mâw \kbállousin; O[ gár: ˙llà \l yó n t ew a[toì \j a g a g ét v s a n . 38 &A n } g g e i l a n dè toîw strathgoîw o¥ ]abdoûxoi tà ]}mata taûta: kaì \fob}yhsan ˙koúsantew –ti ^Rvmaîoí e† s i n , 39 kaì \lyóntew parekálesan a[toúw, kaì \jagagóntew “rQtvn \jelyeî ntêw pólevw. 40 &E j el yó n t ew dè \k têw fulakêw e† s ê l yo n pròw t|n Ludían: kaì †dóntew toùw ˙delfoúw, parekálesan a[toúw, kaì \jêlyon.

Diod eús ant ew dè t|n &Amf íp ol in kaì &Ap ol l vnían, 17 ‘lyon e†w Yessaloníkhn, –pou ‘n = sunagvg| tôn &I o u d a í v n : 2 katà dè tò e†vyòw t! Paúl~ e†sêlyen pròw a[toúw, kaì \pì sábbata tría dieléjato a[toîw ˙pò tôn grafôn, 3 dianoígvn kaì paratiyém en o w, –ti Tòn xristòn ¡dei payeî nkaì ˙nastênai \k nek r ô n ,kaì –ti O˚tów \stin ` xristòw &I h s o û w, on$ \gW kataggéllv ømîn. 4 Kaí tinew \j a[tôn \p e í s y h s a n , kaì proseklhrQyhsan t! Paúl~ kaì t! SílŸ, tôn te seboménvn ^Ell}nvn polù plêyow, gunaikôn te tôn prQtvn o[k •lígai. 5 Proslabómenoi dè o¥ &Ioudaîoi o¥ ˙peiyoûntew, tôn ˙goraívn tinàw ƒndraw ponhroúw, kaì •xlopoi}santew, \yorúboun t|n pólin: \pistántew te t_ o†kíŸ

16.34 a[toû ♦ — 16.40 toùw ˙delfoúw parekálesan 16.34 “gallíato panoikì ♦ a[toúw ♦ parekálesan toùw “galliásato panoikeì ˙delfoùw 16.36 toútouw ♦ ˆtoútouw˜ 16.40 \jêlyon ♦ \jêlyan 16.36 &Apestálkasin ♦ &Apéstalkan 17.1 &Apollvnían ♦ t|n &Apollvnían 16.37 ¡balon ♦ ¡balan 17.1 = ♦ — 16.37 \jagagétvsan ♦ =mâw 17.3 &Ihsoûw ♦ ˆ`˜ &Ihsoûw \jagagétvsan 17.4 polù plêyow ♦ plêyow polú 16.38 &An}ggeilan ♦ &Ap}ggeilan 17.5 Proslabómenoi ♦ ZhlQsantew 16.38 kaì \fob}yhsan ♦ \fob}yhsan 17.5 o¥ ˙peiyoûntew ♦ kaì dè proslabómenoi 16.39 \jelyeîn ♦ ˙pelyeîn ˙pò 17.5 tinàw ƒndraw ♦ ƒndraw tinàw 16.40 \k ♦ ˙pò 17.5 \pistántew te ♦ kaì \pistántew

291 17.6 - 17.18 PRAJEIS APO STO LVN

&I á s o n o w, \z } t o u n a[toùw ˙gageîn e†w tòn dêmon. 6 M| eøróntew dè a[toúw, ¡suron tòn &Iásona kaí tinaw ˙delfoùw \pì toùw politárxaw, boôntew –ti O¥ t|n o†kouménhn ˙nastatQsantew, o˚toi kaì \nyáde páreisin, 7 o¬w øpodédektai &Iásvn: kaì o˚toi pántew ˙pénanti tôn dogmátvn Kaísarow prássousin, basiléa lég o n t ew £t er o n e n a i , &I h s o û n . 8 &E t á r a j a n dè tòn ªxlon kaì toùw politárxaw ˙koúontaw taûta. 9 Kaì labóntew tò ¥kanòn parà toû &Iásonow kaì tôn loipôn, ˙pélusan a[toúw. 10 O¥ dè ˙delfoì e[yév wdià têw nuktòw \jépemcan tón te Paûlon kaì tòn Sílan e†w Béroian: o®tinew paragenómenoi e†w t|n sunagvg|n ˙p§esan tôn &Ioudaívn. 11 O˚toi dè ‘san e[ g en és t er o i tôn \n Yes s a l o n í k + , o®tinew \déjanto tòn lógon metà páshw proyumíaw, tò kay' =méran ˙nakrínontew tàw grafáw, e† ¡xo i taûta outvw.% 12 Polloì mèn o{n \j a[tôn \p í s t eu s a n , kaì tôn ^Ellhnídvn gunaikôn tôn e[sxhmónvn kaì ˙ndrôn o[k •lígoi. 13 ^V wdè ¡gnvsan o¥ ˙pò têw Yessaloníkhw &Ioudaîoi –ti kaì \n t_ Ber o í Ÿkathggélh øpò toû Paúlou ` lógow toû yeo û ,‘lyon k˙keî saleúontew toùw ªxlouw. 14 E[yév wdè tóte tòn Paûlon \japésteilan o¥ ˙delfoì poreúesyai qw \pì t|n yálassan: øpémenon dè – te Sílaw kaì ` Timóyeo w \k eî . 15 O¥ dè kayistôntew tòn Paûlon, ægag o na[tòn £vw &Ayhnôn: kaì labóntew \ntol|n pròw tòn Sílan kaì Timóyeo n ,®na qw táxista ¡lyvsin pròw a[tón, \j§esan. 16 &E n dè taîw &Ay}naiw \kdexo m én o u a[toùw toû Paúlou, parv j ú n et o tò pneûma a[toû \n a[t!, yev r o û n t i kateídvlon o{san t|n pólin. 17 Dielégeto mèn o{n \n t_ sunagvg_ toîw &I o u d a í o i w kaì toîw seboménoiw, kaì \n t_ ˙gorÅ katà pâsan =méran pròw toùw paratugxánontaw. 18 Tinèw dè kaì tôn Stvïkôn &E p i k o u r eí v n kaì tôn Stoïkôn filosófvn sunéballon a[t!.

17.5 ˙gageîn ♦ proagageîn 17.13 toùw ♦ kaì tarássontew toùw 17.6 tòn ♦ — 17.14 qw ♦ £vw 17.7 légontew £teron ♦ £teron 17.14 øpémenon dè ♦ øpémeinán te légontew 17.15 kayistôntew ♦ kayistánontew 17.10 têw ♦ — 17.15 a[tòn £vw ♦ £vw 17.10 ˙p§esan tôn &Ioudaívn ♦ tôn 17.15 Timóyeon ♦ tòn Timóyeon &Ioudaívn ˙p§esan 17.16 yevroûnti ♦ yevroûntow 17.11 tò ♦ — 17.18 tôn Stoïkôn ♦ Stoïkôn

292 PRAJEIS APO STO LVN 17.19 - 17.31

Kaí tinew ¡legon, Tí ©n yél o i` spermológow o˚tow légein; O¥ dé, Jén v n daimonívn dokeî kataggeleùw eÂnai: –ti tòn &Ihsoûn kaì t|n ˙nástasin e[hggelízeto. 19 &E p i l a b ó m en o í te a[toû, \p ìtòn *Areion págon ægagon légontew, Dunámeya gnônai, tíw = kain| auth% = øpò soû lalouménh didax}; 20 Jenízonta gár tina e†sféreiw e†w tàw ˙koàw =môn: boulómeya o{n gnônai, tí ©n yél o i taûta eÂnai — 21 &A y h n a î o i dè pántew kaì o¥ \p i d h m o û n t ew jénoi e†w o[dèn £teron e[kaíroun, h( lég ei n ti kaì ˙koúein kainóteron. 22 Stayeì wdè ` Paûlow \n més ~toû &Areíou págou ¡fh, *A n d r e w &A y h n a î o i , katà pánta qw deisidaimonestérouw ømâw yev r ô . 23 Dierxómenow gàr kaì ˙nayev r ô ntà sebásmata ømôn, e˚ron kaì bvmòn \n > \pegégrapto, &AgnQst~ ye! .$O n o{n ˙gnooûntew e[sebeîte, toûton \gW kataggéllv ømîn. 24 ^O yeò w` poi}saw tòn kósmon kaì pánta tà \n a[t!, o˚tow, o[ranoû kaì gêw kúriow øpárxvn, o[k \n xei r o p o i } t o i w naoîw katoikeî, 25 o[dè øpò xei r ô n ˙nyrQpvn yer a p eú et a i , prosdeómenów tinow, a[tòw didoùw pâsin zv|n kaì pno|n katà pánta: 26 \p o í h s én te \j e^nòw a®matow pân ¡yn o w˙nyrQpvn, katoikeîn \pì pân tò prósvpon têw gêw, `rísaw prostetagménouw kairoùw kaì tàw `royes í a w têw katoikíaw a[tôn: 27 zhteîn tòn kúrion, e† ƒra ge chlaf}seian a[tòn kaì euroien,% kaí ge o[ makràn ˙pò e^nòw e^kástou =môn øpárxonta. 28 &E na[t! gàr zômen kaì kinoúmeya kaì \smen: qw kaí tinew tôn kay' ømâw poihtôn e†r}kasin, Toû gàr kaì génow \smén. 29 Génow o{n øpárxontew toû yeo û ,o[k •feílomen nomízein xr u s ! h( ˙rgúr~ h( líy~, xarágmati téxn h w kaì \nyum}sevw ˙nyrQpou, tò yeî o n e n a i –moion. 30 Toùw mèn o{n xrónouw têw ˙gnoíaw øperidWn ` yeó w,tà nûn paraggéllei toîw ˙nyrQpoiw pâsin pantaxoû metanoeîn: 31 dióti ¡sthsen =méran, \n"

17.20 tí ©n yéloi ♦ tína yélei 17.25 katà ♦ kaì tà 17.21 e[kaíroun ♦ h[kaíroun 17.26 a®matow ♦ — 17.21 kaì ˙koúein ♦ h( ˙koúein ti 17.26 pân tò prósvpon ♦ pantòw 17.22 ` ♦ ˆ`˜ prosQpou 17.23 $On ♦ $O 17.27 kúrion ♦ yeòn 17.23 toûton ♦ toûto 17.27 ƒra ge ♦ ƒrage 17.24 kúriow øpárxvn ♦ øpárxvn 17.30 pâsin ♦ pántaw kúriow 17.31 dióti ♦ kayóti 17.25 ˙nyrQpvn ♦ ˙nyrvpínvn

293 17.32 - 18.10 PRAJEIS APO STO LVN

méllei krínein t|n o†kouménhn \n dikaiosún+, \n ˙ndrì > vrisen,% pístin parasxWn pâsin, ˙nast}saw a[tòn \k nekrôn. 32 &A k o ú s a n t e w dè ˙nástasin nekrôn, o¥ mèn \xl eú a z o n : o¥ dè eÂpon, &Akousómeyá sou pálin perì toútou. 33 Kaì outvw% ` Paûlow \jêlyen \k més o ua[tôn. 34 Tinèw dè ƒndrew kollhyén t ewa[t!, \písteusan: \n o

Met à dè taût a xvr is yeìw ` Paûl ow \k tôn &Ayhnôn 18 ‘lyen e†w Kórinyon. 2 Kaì eørQn tina &Ioudaîon •nómat i &A k ú l a n , Pontikòn t! génei, prosfátvw \lhluyóta ˙p ò têw &Italíaw, kaì Prískillan gunaîka a[toû, dià tò diatetaxénai tetaxén a i Klaúdion xvrízesyai pántaw toùw &Ioudaíouw \k têw ^RQmhw, prosêlyen a[toîw: 3 kaì dià tò `mótexn o n e n a i , t_ téxn+ ¡m en enpar' a[toîw kaì e†rgázeto: ‘san gàr skhnopoioì t|n téxn h n . 4 Dielégeto dè \n t_ sunagvg_ katà pân sábbaton, ¡peiyén te &Ioudaíouw kaì %Ellhnaw. 5 ^V wdè katêlyon ˙pò têw Makedoníaw – te Sílaw kaì ` Timóyeo w,suneíxet ot! pneúmati ` Paûlow, diamarturómenow toîw &Ioudaíoiw tòn xristòn &Ihsoûn. 6 &A n t i t a s s o m é n v n dè a[tôn kaì blasfhmoúntvn, \ktinajámenow tà ¥mátia, eÂpen pròw a[toúw, Tò a

17.32 eÂpon ♦ eÂpan 18.3 e†rgázeto ♦ “rgázeto 17.32 pálin perì toútou ♦ perì toútou 18.3 t|n téxnhn ♦ t_ téxn+ kaì pálin 18.5 pneúmati ♦ lóg~ 17.33 Kaì ♦ — 18.5 tòn ♦ eÂnai tòn 18.1 dè ♦ — 18.7 ‘lyen ♦ e†sêlyen 18.1 ` Paûlow ♦ — 18.7 &Ioústou ♦ Titíou &Ioústou 18.2 tetaxénai ♦ diatetaxénai 18.9 di' `rámatow \n nuktì ♦ \n nuktì 18.2 \k ♦ ˙pò di' `rámatow

294 PRAJEIS APO STO LVN 18.11 - 18.23 laów \stín moi polùw \n t_ pólei taút+. 11 &E k á yi s én te \niautòn kaì mênaw £j, didáskvn \n a[toîw tòn lógon toû yeoû. 12 Gallívnow dè ˙nyupateúontow têw &Axafiaw, katepésthsan `moyumadòn o¥ &Ioudaîoi t! Paúl~, kaì ægagon a[tòn \pì tò bêma, 13 légontew –ti Parà tòn nómon o˚tow ˙napeíyei toùw ˙nyrQpouw sébesyai tòn yeó n . 14 Méllontow dè toû Paúlou ˙noígein tò stóma, eÂpen ` Gallívn pròw toùw &I o u d a í o u w , E† mèn o{n ‘n ˙díkhmá ti h( ]Ÿdioúrghma ponhrón, „ &Ioudaîoi, katà lógon ©n “nesxómhn ømôn: 15 e† dè z}thmá \s t i nperì lógou kaì •nomátvn kaì nómou toû kay' ømâw, ªcesye a[toí: krit|w gàr \gW toútvn o[ boúlomai eÂnai. 16 Kaì ˙p}lasen a[toùw ˙pò toû b}matow. 17 &E p i l a b ó m en o i dè pántew o¥ %Ellhnew Svsyén h n tòn ˙rxisunágvgon ¡tupton ¡m p r o s yen toû b}matow. Kaì o[dèn toútvn t! Gallívni ¡mellen. 18 ^O dè Paûlow ¡ti prosmeínaw =méraw ¥kanáw, toîw ˙delfoîw ˙potajámenow, \jéplei e†w t|n Surían, kaì sùn a[t! Prískilla kaì &Akúlaw, kei r á m en o w t|n kefal|n \n Kegxreaîw: eÂxen gàr e[x}n. 19 Kat}nthsen dè e†w *Efeson, kaì \keínouw katélipen a[toû: a[tòw dè e†selyWn e†w t|n k˙keínouw sunagvg|n dieléxyh toîw &Ioudaíoiw. 20 &E r v t Q n t v n dè a[tôn \p ìpleíona xrónon meînai par' a[toîw, o[k \péneusen: 21 ˙ll' ˙petájato a[toîw e†pQn, Deî me pántvw t|n e^ort|n t|n \r xo m é n h n poiêsai e†w ^Ierosóluma: pálin dè ˙nakámcv pròw ømâw, toû yeo û yél o n t o w. &A n } x y h ˙pò têw &Efésou, 22 kaì ka t el yW n e† w Kaisáreian, ˙nabàw kaì ˙spasámenow t|n \k k l h s í a n , katébh e†w &Antióxei a n . 23 Kaì poi}saw xrónon tinà \j ê l yen , dierxómenow kayej ê w t|n Galatik|n xQran kaì Frugían, \pisthrízvn pántaw toùw mayhtáw.

18.11 te ♦ dè Kegxreaîw t|n kefal}n 18.12 ˙nyupateúontow ♦ ˙nyupátou 18.19 Kat}nthsen ♦ Kat}nthsan ªntow 18.19 kaì \keínouw ♦ k˙keínouw 18.13 o˚tow ˙napeíyei ♦ ˙napeíyei 18.19 dieléxyh ♦ dieléjato o˚tow 18.20 par' a[toîw ♦ — 18.14 o{n ♦ — 18.21 ˙ll' ♦ ˙llà 18.14 “nesxómhn ♦ ˙nesxómhn 18.21 ˙petájato a[toîw ♦ 18.15 z}thmá ♦ zht}matá ˙potajámenow kaì 18.15 gàr ♦ — 18.21 Deî me pántvw t|n e^ort|n t|n 18.17 o¥ %Ellhnew ♦ — \rxoménhn poiêsai e†w 18.17 ¡mellen ♦ ¡melen ^Ierosóluma ♦ — 18.18 t|n kefal|n \n Kegxreaîw ♦ \n 18.21 dè ♦ —

295 18.24 - 19.9 PRAJEIS APO STO LVN

24 &I o u d a î o w dé tiw &ApollWw •nómati, &Alejandreùw t! génei, ˙n|r lógiow, kat}nthsen e†w *Efeson, dunatòw çn \n taîw grafaîw. 25 O˚tow ‘n kathxhménow t|n `dòn toû kuríou, kaì zévn t! pneúmati \lálei kaì \dídasken ˙kribôw tà perì toû kuríou, \p i s t á m en o w mónon tò báptisma &Ivánnou: 26 o˚tów te ærjato parrhsiázesyai \n t_ sunagvg_. &A k o ú s a n t e w dè a[toû &A k ú l a w kaì Prískilla, proselábonto a[tón, kaì ˙kribésteron a[t! \jéyen t ot|n toû yeo û`dón. 27 Bou l o m én o u dè a[toû dielyeî n e† w t|n &Axafian, protrecámen o io¥ ˙delfoì ¡gracan toîw mayhtaîw ˙podéjasyai a[tón: ow$ paragenómenow sunebáleto polù toîw pepisteukósin dià têw xáritow: 28 e[ t ó n v w gàr toîw &Ioudaíoiw diakathlégxet odhmosíŸ, \pideiknùw dià tôn grafôn eÂnai tòn xristòn &Ihsoûn.

&Egénet o dé, \n t! tòn &Ap ol l W eÂnai \n Koríny~, 19 Paûlon dielyónta tà ˙nvterikà mérh \lyeî ne† w *E f es o n : kaì eørQn tinaw mayhtàw 2 e p en pròw a[toúw, E† pneûma ßgion \lábete pisteúsantew; O¥ dè eÂpon pròw a[tón, &A l l ' o[dè e† pneûma ßgión \stin, “koúsamen. 3 EÂpén te pròw a[toúw, E†w tí o{n \baptísyhte; O¥ dè eÂpon, E†w tò &Ivánnou báptism a . 4 EÂpen dè Paûlow, &Ivánnhw mèn \báptisen báptisma metanoíaw, t! la! légvn e†w tòn \rxómenon met' a[tòn ®na pisteúsvsin, toût' ¡stin, e†w tòn xristòn &Ihsoûn. 5 &A k o ú s a n t e w dè \baptísyhsan e†w tò ªnoma toû kuríou &I h s o û . 6 Kaì \piyén t o w a[toîw toû Paúlou tàw xeî r a w, ‘lyen tò pneûma tò ßgion \p' a[toúw, \láloun te glQssaiw kaì proef}teuon. 7 )Hsan dè o¥ pántew ƒndrew qseì dekadúo. 8 E†selyWn dè e† wt|n sunagvg|n \parrhsiázeto, \pì mênaw treîw dialegómenow kaì peíyvn tà perì têw basileíaw toû yeo û . 9 ^V wdé tinew \sklhrúnonto kaì “peíyoun, kakologoûntew t|n `dòn \nQpion toû pl}youw, ˙postàw ˙p' a[tôn ˙fQrisen toùw

18.25 kuríou \pistámenow ♦ &Ihsoû 19.2 o[dè ♦ o[d' \pistámenow 19.3 pròw a[toúw ♦ — 18.26 &Akúlaw kaì Prískilla ♦ 19.3 eÂpon ♦ eÂpan Prískilla kaì &Akúlaw 19.4 mèn ♦ — 18.26 toû yeoû `dón ♦ `dòn ˆtoû yeoû˜ 19.4 xristòn ♦ — 19.1 \lyeîn ♦ ˆkat˜elyeîn 19.6 tàw ♦ ˆtàw˜ 19.1 eørQn ♦ eøreîn 19.6 proef}teuon ♦ \prof}teuon 19.2 eÂpen ♦ eÂpén te 19.7 dekadúo ♦ dQdeka 19.2 eÂpon ♦ — 19.8 tà ♦ ˆtà˜

296 PRAJEIS APO STO LVN 19.10 - 19.21 mayhtáw, kay' =méran dialegómenow \n t_ sxo l _ Turánnou tinów. 10 Toûto dè \géneto \pì ¡th dúo, vste% pántaw toùw katoi k o û n t a w t|n &Asían ˙koûsai tòn lógon toû kuríou &I h s o û , &I o u d a í o u w te kaì %Ellhnaw. 11 Dunámeiw te o[ tàw tuxoúsaw \poíei ` yeò w dià tôn xei r ô n Paúlou, 12 vste% kaì \pì toùw ˙syen o û n t a w \p i f ér es ya i ˙pò toû xrvtòw a[toû soudária h( simikínyia, kaì ˙pallássesyai ˙p' a[tôn tàw nósouw, tá te pneúmata tà ponhrà \jérxes ya i˙p' a[tôn. 13 &E p exeí r h s a n dé tinew ˙pò tôn perierxoménvn &Ioudaívn \j o r k i s t ô n •nomázein \pì toùw ¡xo n t a w tà pneúmata tà ponhrà tò ªnoma toû kuríou &Ihsoû, légontew, ^Orkízomen ømâw tòn &I h s o û n on$ ` Paûlow khrússei. 14 )Hsan dé tinew u¥oì Skeuâ &Ioudaíou ˙rxierévw e^ptà o¥ toûto poioûntew. 15 &A p o k r i y è n dè tò pneûma tò ponhròn eÂpen, Tòn &Ihsoûn ginQskv, kaì tòn Paûlon \pístamai: ømeîw dè tínew \sté; 16 Kaì \fallómenow \p' a[toùw ` ƒnyrvpow \n > ‘n tò pneûma tò ponhrón, kaì katakurieúsan a[tôn, Êsxusen kat' a[tôn, vste% gumnoùw kaì tetraumatisménouw \kfugeîn \k toû oÊkou \k eí n o u . 17 Toûto dè \géneto gnvstòn pâsin &Ioudaíoiw te kaì %E l l h s i n toîw katoikoûsin t|n *E f es o n , kaì \pépesen fóbow \p ìpántaw a[toúw, kaì \megalúneto tò ªnoma toû kuríou &I h s o û . 18 Polloí te tôn pepisteukótvn ærxonto, \j o m o l o g o ú m en o i , kaì ˙naggéllontew tàw prájeiw a[tôn. 19 ^I k a n o ì dè tôn tà períerga prajántvn sunenégkantew tàw bíblouw katékaion \nQpion pántvn: kaì sunec}fisan tàw ti m à w a[tôn, kaì e˚ron ˙rguríou muriádaw pénte. 20 Outvw% katà krátow ` lógow toû kuríou h·janen kaì Êsxuen. 21 ^V w dè \plhrQyh taûta, ¡yet o ` Paûlow \n t! pneúmati, dielyWn t|n Makedonían kaì &Axafian, poreúesyai e†w ^I er o u s a l } m , e† p W n –ti Metà tò genésyai me \keî, deî me kaì

19.9 tinów ♦ — 19.15 eÂpen ♦ eÂpen a[toîw 19.10 &Ihsoû ♦ — 19.15 &Ihsoûn ♦ ˆmèn˜ &Ihsoûn 19.11 \poíei ` yeòw ♦ ` yeòw \poíei 19.16 \fallómenow \p' a[toùw ` 19.12 \piféresyai ♦ ˙poféresyai ƒnyrvpow ♦ \falómenow ` 19.12 \jérxesyai ˙p' a[tôn ♦ ƒnyrvpow \p' a[toùw \kporeúesyai 19.16 kaì katakurieúsan a[tôn ♦ 19.13 ˙pò ♦ kaì katakurieúsaw ˙mfotérvn 19.13 ^Orkízomen ♦ ^O rkízv 19.20 ` lógow toû kuríou ♦ toû kuríou ` 19.13 ` ♦ — lógow 19.14 tinew u¥oì Skeuâ ♦ tinow Skeuâ 19.21 ^Ierousal}m ♦ ^Ierosóluma 19.14 o¥ ♦ u¥oì

297 19.22 - 19.35 PRAJEIS APO STO LVN

^R Q m h n †deîn. 22 &A p o s t e í l a w dè e†w t|n Makedonían dúo tôn diak o n o ú n t v n a[t!, Timóyeo n kaì *Eraston, a[tòw \pésxen xrónon e†w t|n &Asían. 23 &E g én et odè katà tòn kairòn \keînon táraxow o[k •lígow perì têw `doû. 24 Dhm}triow gár tiw •nómati, ˙rgurokópow, poiôn naoùw ˙rguroûw &Artémidow, pareíxet o toîw texn í t a i w \r g a s í a n o[k •líghn: 25 o¬w sunayroísaw, kaì toùw perì tà toiaûta \rgátaw, eÂpen, *Andrew, \pístasye –ti \k taúthw têw \r g a s í a w = e[poría =môn \stin. 26 Kaì yev r eî t e kaì ˙koúete –ti o[ mónon &E f és o u , ˙llà sxed ò n páshw têw &Asíaw, ` Paûlow o˚tow peísaw metésthsen ¥kanòn ªxlon, légvn –ti o[k e† s ì n yeo ì o¥ dià xei r ô n ginómenoi. 27 O[ mónon dè toûto kinduneúei =mîn tò mérow e†w ˙pelegmòn \lyeî n ,˙llà kaì tò &Artémidow ¥eròn têw megálhw yeâ w ¥eròn &Artémidow e†w o[yèn logisyênai, méllein dè kaì kayaireîsyai t|n megaleióthta a[têw, ÷n –lh = &A s í a kaì = o†kouménh sébetai. 28 &A k o ú s a n t e w dè kaì genómenoi pl}reiw yumoû, ¡krazon légontew, Meg á l h = *A r t e m i w &E f es í v n . 29 Kaì \pl}syh = póliw –lh têw sugxúsevw: vrmhsán% te `moyumadòn e†w tò yéa t r o n ,sunarpásantew Gáïon kaì &Arístarxon Makedónaw, sunekd}mouw Paúlou. 30 Toû dè Paúlou bouloménou e†selyeî ne† wtòn dêmon, o[k eÊvn a[tòn o¥ mayhtaí. 31 Tinèw dè kaì tôn &Asiarxôn, ªntew a[t! fíloi, pémcantew pròw a[tón, parekáloun m| doûnai e^autòn e†w tò yéa t r o n . 32 *A l l o i mèn o{n ƒllo ti ¡krazon: ‘n gàr = \k k l h s í a sugkexu m én h , kaì o¥ pleíouw o[k Ædeisan tínow £n e k e n sunelhlúyei s a n . 33 &E kdè toû ªxlou proebíbasan &A l é j a n d r o n , probalóntvn a[tòn tôn &Ioudaívn. ^O dè &A l é j a n d r o w , kataseísaw t|n xeî r a , æyel en ˙pologeîsyai t! d}m~. 34 &E p i g n ó n t ew dè –ti &I o u d a î ó w \s t i n , fvn| \géneto mía \k pántvn qw \pì vraw% dúo krazóntvn, Megálh = *Artemiw &E f es í v n . 35 Katasteílaw dè ` grammateùw tòn ªxlon fhsín, *A n d r e w &E f és i o i , tíw gár \stin ƒnyrvpow ow$ o[ ginQskei t|n

19.24 \rgasían o[k •líghn ♦ o[k megaleióthtow •líghn \rgasían 19.29 –lh ♦ — 19.25 =môn ♦ =mîn 19.30 Toû dè Paúlou ♦ Paúlou dè 19.27 ¥eròn &Artémidow ♦ &Artémidow 19.32 £neken ♦ £neka ¥eròn 19.33 proebíbasan ♦ sunebíbasan 19.27 dè kaì ♦ te kaì 19.35 ƒnyrvpow ♦ ˙nyrQpvn 19.27 t|n megaleióthta ♦ têw

298 PRAJEIS APO STO LVN 19.36 - 20.8

&E f es í v n pólin nevkóron o{san têw megálhw yeâ w &A r t é m i d o w kaì toû Diopetoûw; 36 &A n a n t i r r } t v n o{n ªntvn toútvn, déon \s t ì n ømâw katestalménouw øpárxei n , kaì mhdèn propetèw prássein. 37 &H g á g et e gàr toùw ƒndraw toútouw, o·te ¥erosúlouw o·te blasfhmoûntaw t|n yeò nømôn. 38 E† mèn o{n Dh m } t r i o w kaì o¥ sùn a[t! texn î t a i ¡xo u s i n prów tina lógon, ˙goraîoi ƒgontai, kaì ˙nyúpatoí e†sin: \gkaleítvsan ˙ll}loi w. 39 E† dé ti perì e^térvn \pizhteîte, \n t_ \nnóm~ \k k l h s í Ÿ \p i l u y} s et a i . 40 Kaì gàr kinduneúomen \gkaleîsyai stásevw perì têw s}meron, mhdenòw a†tíou øpárxontow perì o˚ 41 o[ dunhsómeya doûnai lógon têw sustrofêw taúthw. Kaí ˙podoûnai taûta e†pQn, ˙pélusen t|n \kklhsían.

Metà dè tò paúsasyai tòn yórubon, proskalesámenow 20 ` Paûlow toùw mayhtáw, kaì ˙spasámenow, \jêlyen poreuyênai e†w t|n Makedonían. 2 DielyWn dè tà mérh \keîna, kaì parakalésaw a[toùw lóg~ poll!, ‘lyen e†w t|n ^Elláda. 3 Poi}saw te mênaw treîw, gen o m én h w a[t! \piboulêw øpò tôn &I o u d a í v n méllonti ˙nágesyai e†w t|n Surían, \géneto gnQmh toû øpostréfein dià Makedoníaw. 4 Suneípeto dè a[t! ƒxri têw &Asíaw SQpatrow Beroiaîow: Yes s a l o n i k év n dé, &A r í s t a r x o w kaì Sekoûndow, kaì Gáïow Derbaîow, kaì Timóyeo w: &A s i a n o ì dé, Tuxikòw kaì Trófimow. 5 O˚toi proselyóntew ¡m en o n =mâw \n Tr~ádi. 6 ^H m eî w dè \jepleúsamen met à tàw =méraw tôn ˙zúmvn ˙pò Filíppvn, kaì ælyomen pròw a[toùw e† wt|n Tr~áda ƒxri =merôn pénte, o˚ dietrícamen =méraw e^ptá. 7 &E ndè t_ miÅ tôn sabbátvn, sunhgménvn tôn mayhtôn klásai ƒrton, ` Paûlow dielégeto a[toîw, mél l v n \j i én a i t_ \p a ú r i o n , paréteinén te tòn lógon méxr i mesonuktíou. 8 )Hsan dè lampádew ¥kanaì \n t! øperœ~ o˚ ‘men sunhgménoi.

19.35 yeâw ♦ — 20.1 poreuyênai ♦ poreúesyai 19.37 ømôn ♦ =môn 20.1 t|n ♦ — 19.39 perì e^térvn ♦ peraitérv 20.3 a[t! \piboulêw ♦ \piboulêw 19.40 o˚ o[ ♦ o˚ ˆo[˜ a[t! 19.40 doûnai ♦ ˙podoûnai 20.3 gnQmh ♦ gnQmhw 19.40 lógon ♦ lógon perì 20.4 ƒxri têw &Asíaw SQpatrow ♦ 20.1 proskalesámenow ♦ SQpatrow Púrrou metapemcámenow 20.5 proselyóntew ♦ dè proelyóntew 20.1 ˙spasámenow ♦ parakalésaw 20.6 o˚ ♦ –pou ˙spasámenow 20.7 tôn mayhtôn ♦ =môn

299 20.9 - 20.21 PRAJEIS APO STO LVN

9 Kay}menow dé tiw neaníaw •nómati E·tuxow \pì têw yurídow, kataferómenow upn~% bayeî ,dialegoménou toû Paúlou \pì pleîon, katenexyeì w˙pò toû upnou% ¡pesen ˙pò toû tristégou kátv, kaì æryh nek r ó w. 10 Katabàw dè ` Paûlow \pépesen a[t!, kaì sumperilabWn eÂpen, M| yorubeîsye: = gàr cux| a[toû \n a[t! \stin. 11 &A n a b à w dè kaì klásaw ƒrton kaì geusámenow, \f' ¥kanón te `mil}saw ƒxri a[gêw, outvw% \jêlyen. 12 *Hgagon dè tòn paîda zônta, kaì parekl}yhsan o[ metrívw. 13 ^H m eî w dé, proselyóntew \pì tò ploîon, ˙n}xyh m en e† w t|n *A s s o n , \k eî yen méllontew ˙nalambánein tòn Paûlon: outvw% gàr ‘n diatetagménow, mél l v n a[tòw pezeúein. 14 ^V w dè su n éb a l en =mîn e†w t|n *Asson, ˙nalabóntew a[tòn ælyomen e† w Mitul}nhn. 15 K˙keîyen ˙popleúsantew, t_ \pioús+ kathnt}samen ˙ntikrú Xíou: t_ dè e^térŸ parebálomen e†w Sámon: kaì meínantew \n Trvgullí~, t_ \xo m én + ælyomen e†w Mílhton. 16 *E k r i n en gàr ` Paûlow parapleûsai t|n *E f e s o n , –pvw m| génhtai a[t! xronotribêsai \n t_ &AsíŸ: ¡s p eu d engár, e† dunatòn ‘n a[t!, t|n =méran têw Penthkostêw genésyai e†w ^Ierosóluma. 17 &A p ò dè têw Mil}tou pémcaw e†w *Efeson metekalésato toùw presbutérouw têw \kklhsíaw. 18 ^V w dè paregénonto pròw a[tón, eÂpen a[toîw, ^U m eî w \p í s t a s ye, ˙pò prQthw =méraw ˙f' «w \pébhn e†w t|n &A s í a n , pôw mey' ømôn tòn pánta xrónon \genómhn, 19 douleúvn t! kurí~ metà páshw tapeinofrosúnhw kaì pollôn dakrúvn kaì peirasmôn tôn sumbántvn moi \n taîw \p i b o u l a î w tôn &Ioudaívn: 20 qw o[dèn øpesteilámhn tôn su m f er ó n t v n , toû m| ˙naggeîlai ømîn kaì didájai ømâw dhmosíŸ kaì kat' oÊkouw, 21 diamarturómenow &Ioudaíoiw te kaì %E l l h s i n t|n e†w tòn yeò n metánoian, kaì pístin t|n e†w tòn

20.9 Kay}menow ♦ Kayezómenow 20.15 kaì meínantew \n Trvgullí~ ♦ — 20.11 ƒrton ♦ tòn ƒrton 20.15 \xomén+ ♦ dè \xomén+ 20.13 proselyóntew ♦ proelyóntew 20.16 *Ekrinen ♦ Kekríkei 20.13 e†w t|n ♦ \pì t|n 20.16 ‘n ♦ eÊh 20.13 ‘n diatetagménow ♦ 20.19 pollôn ♦ — diatetagménow ‘n 20.21 tòn yeòn ♦ yeòn 20.14 sunébalen ♦ sunéballen 20.21 pístin t|n ♦ pístin 20.15 ˙ntikrú ♦ ƒntikruw

300 PRAJEIS APO STO LVN 20.22 - 20.35 kúrion =môn &I h s o û n . 22 Kaì nûn †doú, \gW dedeménow t! pneúmati poreúomai e†w ^Ierousal}m, tà \n a[t_ sunant}sontá moi m| e†dQw, 23 pl|n –ti tò pneûma tò ßgion katà pólin diamartúretai légon –ti desmá me kaì ylíceiw ménousin. 24 &A l l ' o[denòw lógon poioûmai, o[dè ¡xv t|n cux}n mou timían \maut!, qw teleiôsai tòn drómon mou metà xa r â w,kaì t|n diakonían ÷n ¡labon parà toû kuríou &Ihsoû, diamartúrasyai tò e[ a g g él i o n têw xáritow toû yeo û . 25 Kaì nûn †doú, \g WoÂda –ti o[kéti ªcesye tò prósvpón mou ømeîw pántew, \n o ømâw tò pneûma tò ßgion ¡yet o \p i s k ó p o u w, poimaínein t|n \kklhsían toû kuríou kaì yeo û ,÷n periepoi}sato dià toû †díou a®matow. 29 &E g W gàr oÂda toûto, –ti e† s el eú s o n t a i metà t|n ƒfijín mou lúkoi bareîw e†w ømâw, m| fei d ó m en o i toû poimníou: 30 kaì \j ømôn a[tôn ˙nast}sontai ƒndrew laloûntew diestramména, toû ˙pospÅn toùw mayhtàw •písv a[tôn. 31 Diò grhgoreîte, mnhmoneúontew –ti trietían núkta kaì =méran o[k \pausámhn metà dakrúvn nouyet ô n £n a £k a s t o n . 32 Kaì tà nûn paratíyem a iømâw, ˙delfoí, t! ye! kaì t! lóg~ têw xáritow a[toû, t! dunamén~ \p o i k o d o m ê s a i , kaì doûnai ømîn klhronomían \n toîw =giasm én o i w pâsin. 33 &A r g u r í o u h( xrusíou h( ¥matismoû o[denòw \peyú m h s a . 34 A[toì ginQskete –ti taîw xreíaiw mou kaì toîw o{sin met' \moû øphréthsan a¥ xeî r ewa˚tai. 35 Pánta øp éd ei j a ømîn, –ti outvw% kopiôntaw deî ˙ntilambánesyai tôn ˙syen o ú n t v n , mnhmoneúein te tôn lógvn toû kuríou &Ihsoû, –ti a[tòw eÂpen, Makárión \stin mâllon didónai h( lambánein.

20.22 \gW dedeménow ♦ dedeménow \gW 20.27 yeoû ♦ yeoû ømîn 20.23 légon ♦ moi légon 20.28 o{n ♦ — 20.23 me kaì ylíceiw ♦ kaì ylíceiw me 20.28 kuríou kaì ♦ — 20.24 lógon ♦ lógou 20.28 †díou a®matow ♦ a®matow toû 20.24 o[dè ¡xv ♦ — †díou 20.24 cux}n mou ♦ cux|n 20.29 gàr oÂda toûto ♦ oÂda 20.24 metà xarâw ♦ — 20.32 ˙delfoí ♦ — 20.25 toû yeoû ♦ — 20.32 \poikodomêsai ♦ o†kodomêsai 20.26 \gW ♦ e†mi 20.32 ømîn ♦ t|n 20.27 ømîn ♦ —

301 20.36 - 21.11 PRAJEIS APO STO LVN

36 Kaì taûta e†pQn, yeì wtà gónata a[toû, sùn pâsin a[toîw proshújato. 37 ^I k a n ò w dè \géneto klauymòw pántvn: kaì \p i p es ó n t ew \p ì tòn tráxhlon toû Paúlou katefíloun a[tón, 38 •dunQmenoi málista \pì t! lóg~ > e†r}kei, –ti o[kéti méllousin tò prósvpon a[toû yev r eî n .Proépempon dè a[tòn e†w tò ploîon.

^Vw dè \génet o ˙naxyênai =mâw ˙pos p as yént aw ˙p ' 21 a[tô n , e[ yu d r o m } s a n t ew ælyomen e†w t|n Kôn, t_ dè e^jêw e†w t|n ^Ródon, k˙keîyen e†w Pátara: 2 kaì eøróntew plo î o n diaperôn e†w Foiníkhn, \pibántew ˙n}xyh m en . 3 &A n a f á n e n t e w dè t|n Kúpron, kaì katalipóntew a[t|n e[ Q n u m o n , \p l éo m en e† w Surían, kaì kat}xyh m en e† w Túron: \k eî s egàr ‘n tò ploîon ˙pofortizómenon tòn gómon. 4 Kaì ˙n eu r ó n t ew mayhtáw, \pemeínamen a[toû =méraw e^ptá: o®tinew t! Paúl~ ¡l eg o n dià toû pneúmatow, m| ˙nabaínein e†w ^I er o u s a l } m . 5 %O tedè \géneto =mâw \jartísai tàw =méraw, \j el yó n t ew \p o r eu ó m eya , propempóntvn =mâw pántvn sùn gunaijì nkaì téknoiw £vw ¡jv têw pólevw: kaì yén t ewtà gónata \p ìtòn a†gialòn proshujámeya . 6 Kaì ˙spasámenoi ˙ll}louw, \pébhmen e†w tò ploîon, \keînoi dè øpéstrecan e†w tà Êdia. 7 ^H m eî w dé, tòn ploûn dianúsantew ˙pò Túrou, kathnt}samen e†w Ptolemafida, kaì ˙spasámenoi toùw ˙delfoùw \meínamen =méran mían par' a[toîw. 8 T_ dè ælyomen \p a ú r i o n \j el yó n t ew o¥ perì tòn Paûlon ‘lyon e†w Kaisáreian: kaì e† s el yó n t ew e† w tòn oÂkon Filíppou toû e[ a g g el i s t o û , ªntow \k tôn e^ptá, \meínamen par' a[t!. 9 Toút~ dè ‘san yugatérew paryén o i téssarew profhteúousai. 10 &E p i m e n ó n t v n dè =môn =méraw pleíouw, katêlyén tiw ˙pò têw &I o u d a í a w prof}thw •nómati *Agabow. 11 Kaì \lyWn pròw =mâw,

20.37 \géneto klauymòw ♦ klauymòw 21.5 proshujámeya ♦ proseujámenoi \géneto 21.6 Kaì ˙spasámenoi ˙ll}louw 21.1 Kôn ♦ Kô \pébhmen ♦ &Aphspasámeya 21.3 &Anafánentew ♦ &Anafánantew ˙ll}louw kaì ˙nébhmen 21.3 kat}xyhmen ♦ kat}lyomen 21.8 o¥ perì tòn Paûlon ‘lyon ♦ 21.3 ‘n tò ploîon ♦ tò ploîon ‘n ælyomen 21.4 Kaì ˙neuróntew ♦ &Aneuróntew dè 21.9 paryénoi téssarew ♦ téssarew toùw paryénoi 21.4 ˙nabaínein e†w ^Ierousal}m ♦ 21.10 =môn ♦ — \pibaínein e†w ^Ierosóluma

302 PRAJEIS APO STO LVN 21.12 - 21.25 kaì ƒraw t|n zQnhn toû Paúlou, d}saw te a[toû toùw pódaw kaì tàw xeî r a w e p en , Táde légei tò pneûma tò ßgion, Tòn ƒndra o˚ \stin = zQnh auth,% outvw% d}sousin \n ^Ier o u s a l | m o¥ &I o u d a î o i , kaì paradQsousin e†w xeî r a w \yn ô n . 12 ^V w dè “koúsamen taûta, parekaloûmen =meîw te kaì o¥ \ntópioi, toû m| ˙nabaínein a[tòn e†w ^Ierousal}m. 13 &A p e k r í y h te ` Paûlow, Tí poieîte klaíontew kaì sunyrúptontéw mou t|n kardían; &EgW gàr o[ mónon deyê n a i ,˙llà kaì ˙poyaneîn e†w ^I er o u s a l | m e^toímvw ¡xv øpèr toû •nómatow toû kuríou &I h s o û . 14 M| peiyoménou dè a[toû, =suxásamen e†póntew, Tò yélhma toû kuríou genésyv. 15 Metà dè tàw =méraw taútaw \piskeuasámenoi ˙nebaínomen e†w ^Ierousal}m. 16 Sunêlyon dè kaì tôn mayhtôn ˙pò Kaisareíaw sùn =mîn, ƒgontew par' > jenisyômen, Mnásvní tini Kuprí~, ˙rxaí~ mayht_. 17 Genoménvn dè =môn e†w ^Ierosóluma, ˙sménvw \déjanto =mâw o¥ ˙delfoí. 18 T_ dè \pioús+ e†s§ei ` Paûlow sùn =mîn pròw &Iákvbon, pántew te paregénonto o¥ presbúteroi. 19 Kaì ˙spasámenow a[toúw, \jhgeîto kay' ¢n £kaston @n \poíhsen ` yeò w \n toîw ¡yn es i n dià têw diakoníaw a[toû. 20 O¥ dè ˙koús a n t ew \d ó j a z o n tòn kúrion: e†póntew a[t!, Yevreîw, ˙delfé, pósai muriádew e†sìn &Ioudaívn tôn pepisteukótvn: kaì pántew zhlvtaì toû nómou øpárxousin: 21 kathx}yhsan dè perì soû, –ti ˙postasían didáskeiw ˙pò Mvüsévw toùw katà Mvüséow tà ¡ynh pántaw &Ioudaíouw, lég v nm| peritémnein a[toùw tà tékna, mhdè toîw ¡yes i n peripateîn. 22 Tí o{n \stin; Pántvw deî plêyow sunelyeî n :˙koúsontai gàr –ti \l}luyaw. 23 Toûto o{n poíhson – soi légomen: e†sìn =mîn ƒndrew tés s a r ew e[ x| n ¡xo n t ew \f ' e^autôn: 24 toútouw paralabWn a^ gnísyhti sùn a[toîw, kaì dapánhson \p' a[toîw, ®na jur}svntai t|n kefal}n, kaì gnôsin pántew –ti @n kat}xhntai perì soû o[dén \s t i n , ˙llà stoixeî w kaì a[tòw tòn nómon fulássvn. 25 Perì

21.11 te a[toû ♦ e^autoû 21.20 &Ioudaívn ♦ \n toîw &Ioudaíoiw 21.13 &Apekríyh te ♦ Tóte ˙pekríyh 21.22 deî plêyow sunelyeîn ♦ — 21.14 Tò yélhma toû kuríou genésyv ♦ 21.22 gàr ♦ — Toû kuríou tò yélhma ginésyv 21.24 jur}svntai ♦ jur}sontai 21.15 ^Ierousal}m ♦ ^Ierosóluma 21.24 gnôsin ♦ gnQsontai 21.17 \déjanto ♦ ˙pedéjanto 21.24 tòn nómon fulássvn ♦ 21.20 kúrion e†póntew ♦ yeòn eÂpón te fulássvn tòn nómon

303 21.26 - 21.36 PRAJEIS APO STO LVN

dè tôn pepisteukótvn \yn ô n =meîw \pesteílamen, krínantew mhdèn toioûton threîn a[toúw, e† m| fulássesyai a[toùw tó te e† d v l ó yu t o n kaì tò a

21.25 mhdèn toioûton threîn a[toúw e† 21.31 sugkéxutai ♦ sugxúnnetai m| ♦ — 21.32 e^katontárxouw ♦ e^katontárxaw 21.25 kaì tò ♦ kaì 21.33 &Eggísaw dè ♦ Tóte \ggísaw 21.27 tàw xeîraw \p' a[tón ♦ \p' a[tòn 21.33 ©n ♦ — tàw xeîraw 21.34 \bóvn ♦ \pefQnoun 21.28 pantaxoû ♦ pantax_ 21.34 dunámenow dè ♦ dunaménou dè 21.29 e^vrakótew ♦ proevrakótew a[toû 21.31 dè ♦ te 21.36 krâzon ♦ krázontew

304 PRAJEIS APO STO LVN 21.37 - 22.10

37 Méllvn te e†ságesyai e†w t|n parembol|n ` Paûlow légei t! xiliárx~, E† ¡jestín moi e†peîn prów se; ^O dè ¡fh, ^E l l h n i s t ì ginQskeiw; 38 O[k ƒra sù e ` A†gúptiow ` prò toútvn tôn =merôn ˙nastatQsaw kaì \jagagWn e†w t|n ¡rhmon toùw tetrakisxilíouw ƒndraw tôn sikarívn; 39 EÂpen dè ` Paûlow, &EgW ƒnyrvpow mén e†mi &Ioudaîow, Tarseùw têw Kilikíaw, o[k ˙s}mou pólevw políthw: déo m a i dé sou, \p í t r ec ó n moi lalêsai pròw tòn laón. 40 &E p i t r éc a n t o w dè a[toû, ` Paûlow e^stWw \pì tôn ˙nabaymôn katéseisen t_ xei r ìt! la!: pollêw dè sigêw genoménhw, prosefQnei t_ ^Ebrafidi dialékt~ légvn,

*A n d r e w ˙d el f oì kaì pat ér ew, ˙k oús at é mou têw pròw 22 ømâw nunì ˙pologíaw. 2 &A k o ú s a n t e w dè –ti t_ ^Ebrafidi dialékt~ prosefQnei a[toîw, mâllon parésxon =suxían. Kaí fhsin, 3 &E g W mén e†mi ˙n|r &Ioudaîow, geg en n h m én o w \n Tars! têw Kilikíaw, ˙nateyr a m m én o w dè \n t_ pólei taút+ parà toùw pódaw Gamali}l, pepaideuménow katà ˙kríbeian toû patrœou nómou, zhlvt|w øpárxvn toû yeo û ,kayWw pántew ømeîw \ste s}meron: 4 ow$ taúthn t|n `dòn \dívja ƒxri yanátou, desmeúvn kaì paradidoùw e†w fulakàw ƒndraw te kaì gunaîkaw. 5 ^V wkaì ` ˙rxiereùw martureî moi, kaì pân tò presbutérion: par' @n kaì \pistolàw dejámenow pròw toùw ˙delfoúw, e†w Damaskòn \poreuómhn, ƒjvn kaì toùw \keîse ªntaw dedeménouw e†w ^Ierousal}m, ®na timvrhyôsin. 6 &E g én et o dé moi poreuomén~ kaì \ggízonti t_ Damask!, perì meshmbrían, \jaífnhw \k toû o[ranoû periastrácai fôw 7 ¥kanòn perì \mé. *E p es á te e†w tò ¡dafow, kaì ækousa ¡pesón fvnêw legoúshw moi, Saoúl, Saoúl, tí me diQkeiw; 8 &E g W dè ˙pekríyhn, Tíw eÂ, kúrie; EÂpén te prów me, &EgQ e†mi &Ihsoûw ` Nazvraîo w on$ sù diQkeiw. 9 O¥ dè sùn \moì ªntew tò mèn fôw \y e á s a n t o , kaì ¡mfoboi \génonto: t|n dè fvn|n o[k ækousan toû laloûntów moi. 10 EÂpon dé, Tí poi}sv, kúrie; ^O dè kúriow e p enprów me, &Anastàw poreúou e†w Damaskón: k˙keî soi

21.37 prów ♦ ti pròw 22.3 mén ♦ — 21.40 prosefQnei ♦ prosefQnhsen 22.9 kaì ¡mfoboi \génonto ♦ —

305 22.11 - 22.26 PRAJEIS APO STO LVN

lalhy}setai perì pántvn @n tétaktaí soi poiêsai. 11 ^V w dè o[k \néblepon ˙pò têw dójhw toû fvtòw \keínou, xei r a g v g o ú m en o w øpò tôn sunóntvn moi, ‘lyon e†w Damaskón. 12 &A n a n í a w dé tiw, ˙n|r e[seb|w katà tòn nómon, marturoúm en o wøpò pántvn tôn katoikoúntvn &Ioudaívn, 13 \l yW nprów me kaì \pistàw eÂpén moi, Saoùl ˙delfé, ˙náb l ec o n . K˙gW a[t_ t_ vrŸ% ˙nébleca e†w a[tón. 14 ^O dè e p en , ^O yeòw tôn patérvn =môn proexei r í s a t ó se gnônai tò yél h m aa[toû, kaì †deîn tòn díkaion, kaì ˙koûsai fvn|n \k toû stómatow a[toû. 15 %O ti¡s+ mártuw a[t! pròw pántaw ˙nyrQpou w @n e^Qrakaw kaì ækousaw. 16 Kaì nûn tí mélleiw; &A n a s t à w báptisai kaì ˙pólousai tàw a^ martíaw sou, \p i k a l es á m en o w tò ªnoma toû kuríou. 17 &E g én et o dé moi øpostrécanti e†w ^Ierousal}m, kaì proseuxoménou mou \n t! ¥er!, genésyai me \n \kstásei, 18 kaì †deîn a[tòn légontá moi, Speûson kaì ¡j el ye \n táxei \j ^Ier o u s a l } m : dióti o[ paradéjontaí sou t|n marturían perì \moû. 19 K˙gW eÂpon, Kúrie, a[toì \pístantai –ti \gW æmhn fulakízvn kaì dérvn katà tàw sunagvgàw toùw pisteúontaw \pì sé: 20 kaì –te \j exeî t otò a

22.12 e[seb|w ♦ e[lab|w xilíarxow e†ságesyai a[tòn 22.16 toû kuríou ♦ a[toû 22.24 e†pWn ♦ eÊpaw 22.18 t|n ♦ — 22.25 proéteinen ♦ proéteinan 22.20 \jexeîto ♦ \jexúnneto 22.26 e^katóntarxow ♦ e^katontárxhw 22.20 t_ ˙nairései a[toû ♦ kaì 22.26 ˙p}ggeilen t! xiliárx~ ♦ t! 22.23 Krazóntvn dè ♦ kraugazóntvn te xiliárx~ ˙p}ggeilen 22.24 a[tòn ` xilíarxow ƒgesyai ♦ ` 306 PRAJEIS APO STO LVN 22.27 - 23.9 xi l i á r x~ légvn, %Ora tí mél l ei w poieîn: ` gàr ƒnyrvpow o˚tow ^R v m a î ó w \s t i n . 27 ProselyWn dè ` xilíarxow eÂpen a[t!, Lége moi, e† sù ^Rvmaîow eÂ; ^O dè ¡fh, Naí. 28 &A p e k r í y h te ` xi l í a r xo w, &E g W polloû kefalaíou t|n politeían taúthn \k t h s á m h n . ^O dè Paûlow ¡fh, &EgW dè kaì gegénnhmai. 29 E[yév wo{n ˙pésthsan ˙p' a[toû o¥ méllontew a[tòn ˙netázein. Kaì ` xilíarxow dè \fob}yh, \pignoùw –ti ^Rvmaîów \stin, kaì –ti ‘n a[tòn dedekQw. 30 T_ dè \paúrion boulómenow gnônai tò ˙sfaléw, tò tí kathgo r eî t a i parà tôn &Ioudaívn, ¡lusen a[tòn ˙pò tôn desmôn, kaì \kéleusen \lyeî ntoùw ˙rxiereîw kaì –lon tò sunédrion a[tôn, kaì katagagWn tòn Paûlon ¡sthsen e†w a[toúw.

&A t e n í s a w dè ` Paûl ow t! suned r í~ eÂp en, *A n d r e w 23 ˙delfoí, \gW pás+ suneid}sei ˙gay_ pep o l í t eu m a i t! ye! ƒxr itaúthw têw =méraw. 2 ^O dè ˙rxiereùw &Ananíaw \p ét a j entoîw parestôsin a[t! túptein a[toû tò stóma. 3 Tóte ` Paûlow pròw a[tòn eÂpen, Túptein se méllei ` yeó w, toîxe kek o n i a m én e: kaì sù káy+ krínvn me katà tòn nómon, kaì paranomôn keleúeiw me túptesyai; 4 O¥ dè parestôtew eÂpon, Tò n ˙rxieréa toû yeo û loidoreîw; 5 *E f h te ` Paûlow, O[k Ædein, ˙delfoí, –ti \stìn ˙rxiereúw: gég r a p t a i gár, *Arxonta toû laoû sou o[k \reîw kakôw. 6 Gnoùw dè ` Paûlow –ti tò ¢n mérow \stìn Saddoukaívn, tò dè £teron Farisaívn, ¡krajen \n t! sunedrí~, *Andrew ˙delfoí, \gW Farisaîów e†mi, u¥òw Farisaíou: perì \lpídow kaì ˙nastásevw nekrôn \gW krínomai. 7 Toûto dè a[toû lal}santow, \géneto stásiw tôn 8 Farisaívn, kaì \s xí s yh tò plêyow. Saddoukaîoi mèn gàr Farisaívn kaì tôn légousin m| e n a i ˙nástasin, mhdè ƒggelon, m}te pneûma: Saddoukaívn Farisaîoi dè `mologoûsin tà ˙mfótera. 9 &E g én et o dè kraug|

22.26 %Ora ♦ — 23.4 eÂpon ♦ eÂpan 22.27 e† sù ♦ sù 23.5 *Arxonta ♦ –ti *Arxonta 22.28 te ♦ dè 23.6 ¡krajen ♦ ¡krazen 22.29 ‘n a[tòn ♦ a[tòn ‘n 23.6 Farisaíou ♦ Farisaívn 22.30 parà ♦ øpò 23.6 \gW krínomai ♦ ˆ\gW˜ krínomai 22.30 ˙pò tôn desmôn ♦ — 23.7 lal}santow ♦ e†póntow 22.30 \lyeîn ♦ sunelyeîn 23.7 Farisaívn ♦ Farisaívn kaì 22.30 –lon ♦ pân Saddoukaívn 22.30 a[tôn ♦ — 23.8 mhdè ♦ m}te

307 23.10 - 23.20 PRAJEIS APO STO LVN

megálh: kaì ˙nastántew o¥ grammateîw toû mérouw tôn Farisaívn diemáxonto légontew, O[dèn kakòn eørískomen \n t! ˙nyrQp~ toút~: e† dè pneûma \lálhsen a[t! h( ƒggelow, m| yeo m a xô m en . 10 Pollêw dè genoménhw stásevw, e[labhyeì w` xi l í a r xo w m| diaspasy_ ` Paûlow øp' a[tôn, \kéleusen tò str á t eu m a katabênai kaì a^ rpásai a[tòn \k més o ua[tôn, ƒgein te e†w t|n parembol}n. 11 T_ dè \pioús+ nuktì \pistàw a[t! ` kúriow eÂpen, Yársei Paûle: qw gàr diemartúrv tà perì \moû e†w ^Ierousal}m, outvw% se deî kaì e†w ^RQmhn marturêsai. 12 Genoménhw dè =méraw, poi}santéw tinew tôn &Ioudaívn sustrof}n, ˙neyem á t i s a n e^autoúw, lég o n t ew m}te fageîn m}te pieîn £vw o˚ ˙pokteínvsin tòn Paûlon. 13 )Hsan dè pleíouw tessarákonta o¥ taúthn t|n sunvmosían pepoihkótew: 14 o®tinew proselyóntew toîw ˙rxiereûsin kaì toîw presbutéroiw eÂpon, &Anayém a t i ˙neyem a t í s a m en e^autoúw, mhdenòw geúsasyai £vw o˚ ˙pokteínvmen tòn Paûlon. 15 Nûn o{n ømeîw \mfanísate t! xiliárx~ sùn t! sunedrí~, –pvw katagág+ a[tòn a·rion a[tòn katagág+ pròw ømâw, qw mél l o n t a w diaginQskein ˙kribésteron tà perì a[toû: =meîw dé, prò toû \g g í s a i a[tón, £toimoí \smen toû ˙neleîn a[tón. 16 &A k o ú s a w dè ` u¥òw têw ˙delfêw Paúlou tò ¡nedron, paragenómenow kaì e† s el yW n e† w t|n parembol}n, ˙p}ggeilen t! Paúl~. 17 Pro s k a l es á m en o w dè ` Paûlow £na tôn e^katontárxvn ¡fh, Tòn neanían toûton ˙págage pròw tòn xilíarxon: ¡xei gár ti ˙paggeîlai a[t!. 18 ^O mèn o{n paralabWn a[tòn ægagen pròw tò n xi l í a r xo n , kaí fhsin, ^O dés m i o w Paûlow proskalesámenów me “rQthsen toûton tòn neanían ˙gageîn prów se, ¡xo n t á ti lalêsaí soi. 19 &E p i l a b ó m en o w dè têw xei r ò w a[toû ` xilíarxow, kaì ˙naxvr}saw kat' †dían \punyáneto, Tí \s t i n o$ ¡xei w ˙paggeîlaí moi; 20 EÂpen dè –ti O¥ &Ioudaîoi

23.9 o¥ grammateîw ♦ tinèw tôn 23.13 tessarákonta ♦ tesserákonta grammatévn 23.13 pepoihkótew ♦ poihsámenoi 23.9 m| yeomaxômen ♦ — 23.14 eÂpon ♦ eÂpan 23.10 genoménhw ♦ ginoménhw 23.15 a·rion a[tòn katagág+ pròw ♦ 23.10 e[labhyeìw ♦ fobhyeìw katagág+ a[tòn e†w 23.10 katabênai kaì ♦ katabàn 23.16 tò ¡nedron ♦ t|n \nédran 23.11 Paûle ♦ — 23.17 ti ˙paggeîlai ♦ ˙paggeîlaí ti 23.12 tinew tôn &Ioudaívn sustrof}n ♦ 23.18 neanían ♦ neanískon sustrof|n o¥ &Ioudaîoi

308 PRAJEIS APO STO LVN 23.21 - 23.32 sunéyen t otoû \rvtêsaí se, –pvw a·rion e†w tò sunédrion katagág+w tòn Paûlon, qw méllontá ti ˙kribésteron méllontéw punyánesyai perì a[toû. 21 Sù o{n m| peisy_w a[toîw: \n e d r e ú o u s i n gàr a[tòn \j a[tôn ƒndrew pleíouw tessar á k o n t a , o®tinew ˙neyem á t i s a n e^autoùw m}te fageîn m}te pieîn £vw o˚ ˙nélvsin a[tón: kaì nûn £toimoí e†sin prosdexó m en o i t|n ˙pò soû \paggelían. 22 ^O mèn o{n xi l í a r xo w ˙pélusen tòn neanían, paraggeílaw Mhdenì \k l a l ê s a i –ti taûta \nefánisaw prów me. 23 Kaì proskalesámen o wdúo tinàw tôn e^katontárxvn eÂpen, ^E t o i m á s a t e stratiQtaw diakosíouw –pvw poreuyôsin £vw Kaisareíaw, kaì ¥ppeîw e^bdom}konta, kaì dejiolábouw diakosíouw, ˙pò tríthw vraw% têw nuktów: 24 kt}nh te parastêsai, ®na \p i b i b á s a n t ew tòn Paûlon diasQsvsin pròw F}lika tòn =gemóna: 25 grácaw \pistol|n periéxo u s a n tòn túpon toûton: 26 Klaúdiow Lusíaw t! kratíst~ =gemóni F}liki xaírein. 27 Tòn ƒndra toûton sullhfyén t aøpò tôn &Ioudaívn, kaì méllonta ˙naireîsyai øp' a[tôn, \pistàw sùn t! strateúmati \j ei l ó m h n a[tón, mayWn –ti ^Rvmaîów \stin. 28 Boulómenow dè gnônai t|n a†tían di' ÷n \nekáloun a[t!, kat}gagon a[tòn e†w tò sunédrion a[tôn: 29 on$ e˚ron \gkaloúmenon perì zhthmátvn toû nómou a[tôn, mhdèn ƒjion yanátou h( des m ô n ¡g k l h m a ¡xo n t a . 30 Mhnuyeí s h wdé moi \piboulêw e†w tòn ƒndra méllein ¡sesyai øpò tôn &Ioudaívn, \jautêw ¡pemca prów se, paraggeílaw kaì toîw kathgóroiw légein tà pròw a[tòn \pì soû. *Errvso. 31 O¥ mèn o{n stratiôtai, katà tò diatetagménon a[toîw, ˙nalabóntew tòn Paûlon, ægagon dià têw nuktòw e†w t|n &A n t i p a t r í d a . 32 T_ dè \paúrion \ásantew toùw ¥ppeîw

23.20 e†w tò sunédrion katagág+w tòn 23.28 dè gnônai ♦ te \pignônai Paûlon ♦ tòn Paûlon katagág+w 23.28 a[tòn ♦ — e†w tò sunédrion 23.29 ƒjion ♦ dè ƒjion 23.20 méllontá ♦ méllon 23.29 ¡gklhma ¡xonta ♦ ¡xonta 23.21 tessarákonta ♦ tesserákonta ¡gklhma 23.21 £toimoí e†sin ♦ e†sin £toimoi 23.30 méllein ¡sesyai øpò tôn 23.22 neanían ♦ neanískon &Ioudaívn ♦ ¡sesyai 23.23 tinàw ♦ ˆtinàw˜ 23.30 tà ♦ ˆtà˜ 23.25 periéxousan ♦ ¡xousan 23.30 *Errvso ♦ — 23.27 sullhfyénta ♦ sullhmfyénta 23.31 têw ♦ — 23.27 \jeilómhn a[tón ♦ \jeilámhn

309 23.33 - 24.12 PRAJEIS APO STO LVN

poreúes ya isùn a[t!, øpéstrecan e†w t|n parembol}n: 33 o®tinew e†selyóntew e†w t|n Kaisáreian, kaì ˙nadóntew t|n \p i s t o l | n t! =gemóni, parésthsan kaì tòn Paûlon a[t!. 34 &A n a g n o ù w dè ` =gemQn, kaì \pervt}saw \k poíaw \parxíaw \s t í n , kaì puyómenow –ti ˙pò Kilikíaw, 35 Diakoúsomaí sou, ¡f h ,–tan kaì o¥ kat}goroí sou paragénvntai. &Ekéleusén te a[tòn \n t! praitvrí~ ^Hrœdou fulássesyai.

Met à dè pént e =mér aw katébh ` ˙rxier eùw &A n a n í a w 24 metà tôn presbutérvn kaì ]}torow Tertúllou tinów, o®tinew \nefánisan t! =gemóni katà toû Paúlou. 2 Klhyén t o w dè a[toû, ærjato kathgoreîn ` Tértullow légvn, Pollêw e†r}nhw tugxánontew dià soû, kaì katoryvmátvn gin o m én v n t! ¡yn ei toút~ dià têw sêw pronoíaw, 3 pánt+ te kaì panta xo û ˙podexó m eya , krátiste Fêlij, metà páshw e[ xa r i s t í a w. 4 %I n adè m| \pì pleîón se \gkóptv, parakalô ˙koûsaí se =môn suntómvw t_ s_ \pieikeíŸ. 5 Eøróntew gàr tò nƒndra toûton loimón, kaì kinoûnta stásin pâsin toîw &I o u d a í o i w toîw katà t|n o†kouménhn, prvtostáthn te têw tôn Nazvraívn a¥résevw: 6 ow$ kaì tò ¥eròn \peírasen beb h l ô s a i : on$ kaì \krat}samen: 78par' o˚ dun}s+, a[tòw ˙nakrínaw, perì pántvn toútvn \pignônai @n =meîw kathgoroûmen a[toû. 9 Sunepéyen t odè kaì o¥ &Ioudaîoi, fáskontew taûta outvw% ¡xein. 10 &A p e k r í y h dè ` Paûlow, neú s a n t o w a[t! toû =gemónow légein,

6 ow$ kaì tò ¥eròn \peírasen bebhlôsai: on$ kaì \krat}samen: kaì katà tòn =méteron nómon “yel}samen krînai. 7 ParelyWn dè Lusíaw ` xilíarxow metà pollêw bíaw \k tôn xeirôn =môn ˙p}gagen, 8 sé: keleúsaw toùw kathgórouw a[toû ¡rxesyai \pì soû: par' o˚ dun}s+, a[tòw ˙nakrínaw, perì pántvn toútvn \pignônai @n =meîw kathgoroûmen a[toû.

23.32 poreúesyai ♦ ˙pérxesyai 24.1 tôn presbutérvn ♦ presbutérvn 23.34 ` =gemQn ♦ — tinôn 23.34 \parxíaw ♦ \parxeíaw 24.2 katoryvmátvn ♦ dioryvmátvn 23.35 &Ekéleusén te a[tòn ♦ Keleúsaw 24.5 stásin ♦ stáseiw 23.35 ^Hrœdou fulássesyai ♦ toû 24.10 dè ♦ te ^Hrœdou fulássesyai a[tón

310 PRAJEIS APO STO LVN 24.11 - 24.23

&E kpollôn \tôn ªnta se krit|n t! ¡yn eitoút~ \p i s t á m en o w, e[ yu m ó t er o n tà perì \mautoû ˙pologoûmai, 11 dunaménou sou gnônai –ti o[ pleíouw e†sín moi =mérai dek a d ú o , ˙f' «w ˙nébhn proskun}svn \n ^Ierousal}m: 12 kaì o·te \n t! ¥er ! e˚ r ó n me prów tina dialegómenon h( \p i s ú s t a s i n poioûnta ªxlou, o·te \n taîw sunagvgaîw, o·te katà t|n pólin. 13 O·te parastêsaí me dúnantai perì @n nûn kathgoroûsín mou. 14 ^O mologô dè toûtó soi, –ti katà t|n `dòn ÷n légousin a®resin, outvw% latreúv t! patrœ~ ye! ,pisteúvn pâsin toîw katà tòn nómon kaì toîw prof}taiw gegramménoiw: 15 \l p í d a ¡xv n e† w tòn yeó n , ÷n kaì a[toì o˚toi prosdéxo n t a i , ˙nástasin méllein ¡sesyai nekrôn, dikaívn te kaì ˙díkvn. 16 &E ntoút~ dè a[tòw ˙skô, ˙próskopon suneídhsin ¡xv npròw tòn yeò nkaì toùw ˙nyrQpouw dià pantów. 17 Di' \tôn dè pleiónvn paregenómhn \lehmosúnaw poi}svn e†w tò ¡yn o wmou kaì prosforáw: 18 \n o

24.10 e[yumóteron ♦ e[yúmvw 24.18 ˙pò ♦ dè ˙pò 24.11 gnônai ♦ \pignônai 24.19 deî ♦ ¡dei 24.11 dekadúo ♦ dQdeka 24.19 me ♦ \mé 24.11 \n ♦ e†w 24.20 \n \moì ♦ — 24.12 \pisústasin ♦ \pístasin 24.21 ¡kraja e^stWw \n a[toîw ♦ 24.13 O·te ♦ O[dè \kékraja \n a[toîw e^stWw 24.13 me dúnantai ♦ dúnantaí soi 24.21 øf' ♦ \f' 24.13 nûn ♦ nunì 24.22 &Akoúsaw dè taûta ` Fêlij 24.14 prof}taiw ♦ \n toîw prof}taiw ˙nebáleto a[toúw ♦ &Anebáleto 24.15 nekrôn ♦ — dè a[toùw ` Fêlij 24.16 dè ♦ kaì 24.22 e†pQn ♦ eÊpaw 24.16 ¡xvn ♦ ¡xein 24.23 te t! ♦ t! 24.17 paregenómhn ♦ — 24.23 tòn Paûlon ♦ a[tòn 24.17 kaì ♦ paregenómhn kaì 24.23 h( prosérxesyai ♦ — 24.18 o

311 24.24 - 25.9 PRAJEIS APO STO LVN

24 Metà dè =méraw tináw, paragenómenow ` Fêlij sùn Drousíll+ t_ gunaikì o·s+ &IoudaíŸ, metepémcato tòn Paûlon, kaì ækousen a[toû perì têw e†w xristòn pístevw. 25 Dialegoménou dè a[toû perì dikaiosúnhw kaì \gkrateíaw kaì toû krímatow toû méllontow ¡sesyai, ¡mfobow genómenow ` Fêlij ˙pekríyh, Tò nûn ¡xo nporeúou: kairòn dè metalabWn metakalésomaí se: 26 ßma kaì \lpízvn –ti xr}mata doy}setai a[t! øpò toû Paúlou, –pvw lús+ a[tón: diò kaì puknóteron a[tòn metapempómenow qmílei a[t!. 27 Dietíaw dè plhrvyeí s h w, ¡l a b en diádoxon ` Fêlij Pórkion Fêston: yél v n te xáritaw katayés ya i toîw &Ioudaíoiw ` Fêlij katélipen tòn Paûlon dedeménon.

Fês t ow o{n \pib àw t_ \parxíŸ, metà treîw =méraw 25 ˙nébh e†w ^Ierosóluma ˙pò Kaisareíaw. 2 &E n ef á n i s a n dè a[t! ` ˙rxiereùw kaì o¥ prôtoi tôn &I o u d a í v n katà toû Paúlou, kaì parekáloun a[tón, 3 a†toúmenoi xárin kat' a[toû, –pvw metapémchtai a[tòn e†w ^I er o u s a l } m , \n éd r a n poioûntew ˙neleîn a[tòn katà t|n `dón. 4 ^O mèn o{n Fêstow ˙pekríyh, threîsyai tòn Paûlon \n KaisareíŸ, e^autòn dè méllein \n táxei \kporeúesyai. 5 O¥ o{n dunatoì \n ømîn, fhsín, sugkatabántew, eÊ ti \stìn \n t! ˙ndrì toútv, kathgoreítvsan a[toû. 6 Diatrícaw dè \n a[toîw =méraw pleíouw h( dék a , katabàw e† wKaisáreian, t_ \paúrion kayísaw \pì toû b}matow \k él eu s e n tòn Paûlon ˙xyê n a i . 7 Paragenoménou dè a[toû, periésthsan o¥ ˙pò ^Ierosolúmvn katabebhkótew &Ioudaîoi, a†tiámata pollà kaì baréaa†tiQmata férontew katà toû Paûlou, a$ o[k Êsxuon ˙podeîjai, 8 ˙pologouménou a[toû –ti O·te e†w tòn nómon tôn &Ioudaívn, o·te e†w tò ¥erón, o·te e†w Kaísará ti hmarton.% 9 ^O Fêstow dè toîw &Ioudaíoiw yél v n xá r i n

24.24 gunaikì ♦ †díŸ gunaikì fhsín dunatoì 24.24 pístevw ♦ &Ihsoûn pístevw 25.5 toútv ♦ ƒtopon 24.25 ¡sesyai ♦ — 25.6 pleíouw ♦ o[ pleíouw •ktW 24.26 –pvw lús+ a[tón ♦ — 25.7 o¥ ♦ a[tòn o¥ 24.27 xáritaw ♦ xárita 25.7 férontew katà toû Paûlou ♦ 25.1 \parxíŸ ♦ \parxeíŸ kataférontew 25.2 dè a[t! ` ˙rxiereùw ♦ te a[t! o¥ 25.8 ˙pologouménou a[toû ♦ toû ˙rxiereîw Paúlou ˙pologouménou 25.4 \n KaisareíŸ ♦ e†w Kaisáreian 25.9 toîw &Ioudaíoiw yélvn ♦ yélvn 25.5 dunatoì \n ømîn fhsín ♦ \n ømîn toîw &Ioudaíoiw

312 PRAJEIS APO STO LVN 25.10 - 25.22 katayés y a i , ˙pokriyeì w t! Paúl~ eÂpen, Yéleiw e†w ^I er o s ó l u m a ˙nabáw, \keî per ì toútvn krínesyai \p' \moû; 10 EÂpen dè ` Paûlow,&Epì toû b}matow Kaísarow e^stQw e†mi, o˚ me deî krínesyai: &Ioudaíouw o[dèn “díkhsa, qw kaì sù kállion \piginQskeiw. 11 E† mèn gàr ˙dikô kaì ƒjion yanátou pépraxá ti, o[ paraitoûmai tò ˙poyaneîn: e† dè o[dén \stin @n o˚t o ikathgoroûsín mou, o[deíw me dúnatai a[toîw xa r í s a s ya i . Kaísara \pikaloûmai. 12 Tóte ` Fêstow sull a l } s a w metà toû sumboulíou ˙pekríyh, Kaísara \pikéklhsai; &Epì Kaísara poreús+. 13 ^H m er ô n dè diagenoménvn tinôn, &Agríppaw ` basileùw ka ìBerníkh kat}nthsan e†w Kaisáreian, ˙spasámenoi tòn ˙spasómenoi 14 Fêston. ^V wdè pleíouw =méraw diétriben \keî, ` Fêstow t! diétribon basileî ˙néyet otà katà tòn Paûlon, légvn, &An}r tíw \stin kataleleimménow øpò F}likow désmiow, 15 perì o˚, genoménou mou e†w ^Ierosóluma, \nefánisan o¥ ˙rxiereîw kaì o¥ presbúteroi tôn &Ioudaívn, a†toúmenoi kat' a[toû díkhn. 16 Pròw o¬w ˙pekríyhn, –ti o[k ¡stin ¡yo w ^R v m a í o i w xa r í z es ya í tina ƒnyrvpon e†w ˙pQleian, prìn h`( ka t h g o r o ú m en o w katà prósvpon ¡xo i toùw kathgórouw, tópon te ˙pologíaw láboi perì toû \gkl}matow. 17 Sunelyóntvn o{n a[ t ô n \n yá d e, ˙nabol|n mhdemían poihsámenow, t_ e^jêw kayísaw \pì toû b}matow, \kéleusa ˙xyê n a itòn ƒndra: 18 perì o˚ stayén t ewo¥ kat}goroi o[demían a†tían \péferon @n øpenóoun \gQ, 19 zht}mata dé tina perì têw †díaw deisidaimoníaw eÂxon pròw a[tón, kaì perí tinow &Ihsoû teyn h k ó t o w, on$ ¡fasken ` Paûlow z_n. 20 &A p o r o ú m e n o w dè \gW t|n perì toútou z}thsin, ¡legon, e† boúloito poreúesyai e†w ^I er o u s a l } m , k˙keî krínesyai perì toútvn. 21 Toû dè Paúlou \p i k a l es a m én o u thrhyênai a[tòn e†w t|n toû Sebastoû diágnvsin, \kéleusa threîsyai a[tón, £vw o˚ pémcv a[tòn pròw Kaísara. 22 &A g r í p p a w dè pròw tòn Fêston ¡f h ,

25.9 krínesyai ♦ kriyênai 25.18 øpenóoun \gQ ♦ \gW øpenóoun 25.11 gàr ♦ o{n ponhrôn 25.14 diétriben ♦ diétribon 25.20 toútou ♦ toútvn 25.15 díkhn ♦ katadíkhn 25.20 ^Ierousal}m ♦ ^Ierosóluma 25.16 e†w ˙pQleian ♦ — 25.21 pémcv ♦ ˙napémcv 25.17 a[tôn ♦ ˆa[tôn˜ 25.22 ¡fh ♦ — 25.18 \péferon ♦ ¡feron

313 25.23 - 26.6 PRAJEIS APO STO LVN

&E b o u l ó m h n kaì a[tòw toû ˙nyrQpou ˙koûsai. ^O dé, A·rion, fhsín, ˙koús+ a[toû. 23 T_ o{n \p a ú r i o n , \l yó n t o w toû &Agríppa kaì têw Berníkhw metà pollêw fantasíaw, kaì e†selyóntvn e†w tò ˙kroat}rion, sún te toîw xiliárxoiw kaì ˙ndrásin toîw kat' \jox|n o{sin têw pólevw, kaì keleúsantow toû F}stou, æxyh ` Paûlow. 24 Kaí fhsin ` Fêstow, &Agríppa basileû, kaì pántew o¥ sumparóntew =mîn ƒndrew, yevreîte toûton perì o˚ pân tò plêyow tôn &I o u d a í v n \n ét u xó n moi ¡n te ^Ierosolúmoiw kaì \n yá d e, \p i b o ô n t ew m| deîn z_n a[tòn mhkéti. 25 &E g W dè katalabómenow mhdèn ƒjion yanátou a[tòn pepraxén a i ,kaì a[toû dè toútou \pikalesaménou tòn Sebastón, ¡krina pémpein a[tón. 26 Perì o˚ ˙sfaléw ti grácai t! kurí~ o[k ¡xv .Diò pro}gagon a[tòn \f' ømôn, kaì málista \pì soû, basileû &Agríppa, –pvw têw ˙nakrísevw genoménhw sxô ti grácai. 27 *A l o g o n gár moi dokeî, pémponta désmion, m| kaì tàw kat' a[toû a†tíaw shmânai.

&A g r í p p a w dè pròw tòn Paûlon ¡fh, &Epit r ép et aí soi 26 øpèr sea u t o û légein. Tóte ` Paûlow ˙pelogeîto, \kteínaw t|n xeîra, 2 Perì pántvn @n \gkaloûmai øpò &Ioudaívn, basileû &A g r í p p a , hghmai% \mautòn makárion \pì soû méllvn ˙pologeîsyai s}meron: 3 málista gnQsthn ªnta sè pántvn \yôn tôn katà &I o u d a í o u w “yôn te kaì zhthmátvn: diò déomaí sou, makroyú m v w ˙koûsaí mou. 4 T|n mèn o{n bívsín mou t|n \k neóthtow, t|n ˙p' ˙rxêw genoménhn \n t! ¡yn eimou \n ^I er o s o l ú m o i w, Êsasin pántew o¥ &Ioudaîoi, 5 proginQskontéw me ƒnvyen , \à n yél v s i n martureîn, –ti katà t|n ˙kribestáthn a® r es i n têw =metéraw yrhskeíaw ¡zhsa Farisaîow. 6 Kaì nûn

25.22 ^O dé ♦ — 26.1 øpèr ♦ perì 25.23 toîw xiliárxoiw ♦ xiliárxoiw 26.1 ˙pelogeîto \kteínaw t|n xeîra ♦ 25.23 o{sin ♦ — \kteínaw t|n xeîra ˙pelogeîto 25.24 pân ♦ ßpan 26.2 ˙pologeîsyai s}meron ♦ s}meron 25.24 \piboôntew ♦ boôntew ˙pologeîsyai 25.24 z_n a[tòn ♦ a[tòn zên 26.3 “yôn ♦ \yôn 25.25 katalabómenow ♦ katelabómhn 26.3 sou ♦ — 25.25 yanátou a[tòn ♦ a[tòn yanátou 26.4 t|n \k ♦ ˆt|n˜ \k 25.25 kaì ♦ — 26.4 ^Ierosolúmoiw ♦ te ^Ierosolúmoiw 25.25 pémpein a[tón ♦ pémpein 26.4 o¥ ♦ ˆo¥˜ 25.26 sxô ti grácai ♦ sxô tí grácv

314 PRAJEIS APO STO LVN 26.7 - 26.20

\p '\l p í d itêw pròw toùw patéraw \paggelíaw genoménhw øpò toû yeo û £s t h k a krinómenow, 7 e† w÷n tò dvdekáfulon =môn \n \k t en eí Ÿ núkta kaì =méran latreûon \lpízei katantêsai: perì «w \l p í d o w \g k a l o û m a i , basileû &Agríppa, øpò &Ioudaívn. 8 Tí ƒpiston krínetai par' ømîn, e† ` yeò wnekroùw \geírei; 9 &E g Wmèn o{n ¡doja \maut! pròw tò ªnoma &Ihsoû toû Nazvraíou deîn pollà \nantía prâjai: 10 o$ kaì \poíhsa \n ^I er o s o l ú m o i w, kaì polloùw tôn a^ gívn \gW fulakaîw katékleisa, t|n parà tôn ˙rxierévn \jousían labQn, ˙n a i r o u m én v n te a[tôn kat}negka cêfon. 11 Kaì katà pásaw tàw sunagvgàw pollákiw timvrôn a[toúw, “nágkazon blasfh m eî n : perissôw te \mmainómenow a[toîw, \dívkon £vw kaì e†w tàw ¡jv póleiw. 12 &E no

26.6 pròw ♦ e†w ♦ légousan prów me 26.6 patéraw ♦ patéraw =môn 26.15 eÂpon ♦ eÂpa 26.7 basileû &Agríppa øpò &Ioudaívn 26.15 eÂpen ♦ kúriow eÂpen ♦ øpò &Ioudaívn basileû 26.16 eÂdew ♦ eÂdéw ˆme˜ 26.10 polloùw ♦ polloúw te 26.17 tôn ♦ \k tôn 26.10 fulakaîw ♦ \n fulakaîw 26.17 se ˙postéllv ♦ ˙postéllv se 26.12 kaì poreuómenow ♦ poreuómenow 26.18 øpostrécai ♦ \pistrécai 26.12 parà ♦ — 26.20 kaì ^Ierosolúmoiw e†w ♦ te kaì 26.14 dè ♦ te ^Ierosolúmoiw 26.14 laloûsan prów me kaì légousan

315 26.21 - 26.32 PRAJEIS APO STO LVN

toîw ¡yn es i n , ˙paggéllvn metanoeîn, kaì \pistréfein \pì tòn yeó n ,ƒjia têw metanoíaw ¡rga prássontaw. 21 %E n ek a toútvn me o¥ &Ioudaîoi o¥ &Ioudaîoi me sullabómenoi \n t! ¥er ! \p ei r ô n t o diaxei r í s a s y a i . 22 &E p i k o u r í a w o{n tuxWn têw parà toû yeo û , ƒxri têw =méraw taúthw £sthka marturómenow mikr! te kaì megál~, o[dèn \ktòw légvn @n te o¥ profêtai \lálhsan mellóntvn gínesyai kaì Mvüsêw, 23 e† payhtòw ` xristów, e† prôtow \j ˙nastásevw nekrôn fôw méllei kataggéllein t! la! kaì toîw ¡ynesin. 24 Taûta dè a[toû ˙pologouménou, ` Fêstow megál+ t_ fvn_ ¡fh, Maín+, Paûle: tà pollá se grámmata e†w manían peritrépei. 25 ^O dé, O[ maínomai, fhsín, krátiste Fêste, ˙llà ˙lhyeí a w kaì svfrosúnhw ]}mata ˙pofyég g o m a i . 26 &E p í s t a t a i gàr perì toútvn ` basileúw, pròw on$ kaì parrhsiazómenow lalô: lanyánein gàr a[tón ti toútvn o[ peíyomai o[dén: o[ gár \n gvníŸ pepragménon toûto. 27 Pisteúeiw, basileû &Agríppa, toîw prof}taiw; OÂda –ti pisteúeiw. 28 ^O dè &Agríppaw pròw tòn Paûlon ¡fh, &En •líg~ me peíyei wXristianòn genésyai. 29 ^O dè Paûlow eÂpen, E[jaímhn ©n t! ye! ,kaì \n •líg~ kaì \n poll! o[ mónon se, ˙llà kaì pántaw toùw ˙koúontáw mou s}meron, genésyai toioútouw `poîow k˙gQ e†mi, parektòw tôn desmôn toútvn. 30 Kaì taûta e† p ó n t o w a[toû, ˙nésth ` basileùw kaì ` =gemQn, h% te Ber n í k h , kaì o¥ sugkay}menoi a[toîw: 31 kaì ˙naxvr}santew \láloun pròw ˙ll}louw, lég o n t ew –ti O[dèn ya n á t o u ƒjion h( des m ô n prássei ` ƒnyrvpow o˚tow. 32 &A g r í p p a w dè t! F}st~ ¡fh, &Apolelúsyai \dúnato ` ƒnyrvpow o˚tow, e† m| \pekéklhto Kaísara.

26.20 ˙paggéllvn ♦ ˙p}ggellon 26.28 ¡fh ♦ — 26.21 o¥ &Ioudaîoi me ♦ me &Ioudaîoi 26.28 genésyai ♦ poiêsai 26.21 \n ♦ ˆªnta˜ \n 26.29 eÂpen ♦ — 26.22 parà ♦ ˙pò 26.29 poll! ♦ megál~ 26.23 la! ♦ te la! 26.29 k˙gQ ♦ kaì \gQ 26.24 ¡fh ♦ fhsin 26.30 Kaì taûta e†póntow a[toû 26.25 O[ ♦ Paûlow, O[ ˙nésth ♦ &Anésth te 26.26 ti ♦ ˆti˜ 26.31 ƒjion h( desmôn ♦ h( desmôn ƒjión 26.26 o[dén o[ gár ♦ o[yén o[ gár ˆti˜ \stin

316 PRAJEIS APO STO LVN 27.1 - 27.15

^Vw dè \kríyh toû ˙pop l eîn=mâw e†w t|n &Italían, 27 paredídoun tón te Paûlon kaí tinaw e^térouw desmQtaw e^katontárx+, •nómati &Ioulí~, speírhw Sebastêw. 2 &E p i b á n t ew dè ploí~ &A d r a m u t t h n ! , méllontew pleîn toùw katà t|n &Asían tópouw, ˙n}xyh m en ,ªntow sùn =mîn &A r i s t á r x o u Makedónow Yessalonikévw. 3 T_ te e^térŸ kat } xyh m ene† wSidôna: filanyrQpvw te ` &Ioúliow t! Paúl~ xr h s á m en o w \p ét r ec en pròw toùw fílouw poreuyén t a \p i m el eí a w tuxeî n . 4 K˙keîyen ˙naxyén t ew øpepleúsamen t|n Kúpron, dià tò toùw ˙némouw eÂnai \nantíouw. 5 Tó te pélagow tò katà t|n Kilikían kaì Pamfulían diapleúsantew, kat } l yo m en e† w Múra têw Lukíaw. 6 K˙keî eørWn ` e^katóntarxow ploîon &A l e j a n d r î n o n pléon e†w t|n &Italían, \n eb í b a s en =mâw e†w a[tó. 7 &E n¥kanaîw dè =méraiw braduplooûntew, kaì móliw genómenoi katà t|n Knídon, m| proseôntow =mâw toû ˙némou, øpepleúsamen t|n Kr}thn katà SalmQnhn: 8 móliw te paralegómenoi a[t|n ælyomen e†w tópon tinà kaloúmenon Kaloùw Liménaw, > \ggùw ‘n póliw Lasaía. 9 ^I k a n o û dè xrónou diagenoménou, kaì ªntow ædh \p i s f a l o û w toû ploów, dià tò kaì t|n nhsteían ædh parelhluyén a i , par§nei ` Paûlow 10 légvn a[toîw, *Andrew, yev r ô –ti metà ubrevw% kaì pollêw zhmíaw, o[ mónon toû fortíou kaì toû ploíou ˙llà kaì tôn cuxôn =môn, méllein 11 ¡s es ya i tòn ploûn. ^O dèe^katontárxhw t! kubern}t+ kaì e^katóntarxow t! naukl}r~ \p eí yet o mâllon h( toîw øpò toû Paúlou legoménoiw. 12 &A n e u y é t o u dè toû liménow øpárxontow pròw paraxei m a s í a n , o¥ pleíouw ¡yen t o boul|n ˙naxyê n a i k˙keîyen ,eÊ pvw dúnainto katant}santew e†w Foínika paraxei m á s a i , liména têw Kr}thw bléponta katà líba kaì katà xôron. 13 ^U p o p n eú s a n t o w dè nótou, dójantew têw proyés ev w kekrathkénai, ƒrantew Ósson parelégonto t|n Kr}thn. 14 Met' o[ polù dè ¡balen kat' a[têw ƒnemow tuf v n i k ó w, ` kaloúmenow E[roklúdvn: 15 sunarpasyén t o w dè

27.2 méllontew pleîn ♦ méllonti pleîn \peíyeto e†w 27.11 toû ♦ — 27.3 poreuyénta ♦ poreuyénti 27.12 pleíouw ♦ pleíonew 27.6 e^katóntarxow ♦ e^katontárxhw 27.12 k˙keîyen ♦ \keîyen 27.8 ‘n póliw ♦ póliw ‘n 27.12 eÊ pvw ♦ eÊpvw 27.11 \peíyeto mâllon ♦ mâllon 27.14 E[roklúdvn ♦ E[rakúlvn

317 27.16 - 27.31 PRAJEIS APO STO LVN

toû ploíou, kaì m| dunaménou ˙ntofyalmeîn t! ˙ném~, \p i d ó n t ew \f er ó m eya . 16 Nhsíon dé ti øpodramóntew kaloúmenon Klaúdhn móliw †sxúsamen per i k r a t eî w genésyai têw skáfhw: 17 ÷n ƒrantew, bohyeí a i w \xr ô n t o , øpozvnnúntew tò ploîon: foboúmenoí te m| e†w t|n Súrthn \kpésvsin, xa l á s a n t ew tò skeûow, outvw% \féronto. 18 Sfodrôw dè xei m a z o m én v n =môn, t_ e^jêw \kbol|n \poioûnto: 19 kaì t_ trít+ a[tóxei r ewt|n skeu|n toû ploíou \rrícamen. 20 M}te dè =líou m}te ƒstrvn \pifainóntvn \pì pleíonaw =méraw, xei m ô n ó w te o[k •lígou \pikeiménou, loipòn peri+reîto pâsa \l p ì w toû sQzesyai =mâw. 21 Pollêw dè ˙sitíaw øparxoúshw, tóte stayeì w ` Paûlow \n més ~ a[tôn eÂpen, *Edei mén , „ ƒndrew, pei ya r x} s a n t á w moi m| ˙nágesyai ˙pò têw Kr}thw, kerdêsaí te t|n ubrin% taúthn kaì t|n zhmían. 22 Kaì tà nûn parainô ømâw e[ yu m eî n : ˙pobol| gàr cuxêw o[demía ¡stai \j ømôn, pl|n toû ploíou. 23 Parésth gár moi taút+ t_ nuktì ƒggelow toû yeo û , o˚ e†mi, > kaì latreúv, 24 légvn, M| foboû, Paûle: Kaísarí se deî parastênai: kaì †doú, kexá r i s t a í soi ` yeò wpántaw toùw pléontaw metà soû. 25 Diò e[yumeîte ƒndrew: pisteúv gàr t! ye! –ti outvw% ¡stai kay' on$ trópon lelálhtaí moi. 26 E†w nêson dé tina deî =mâw \kpeseîn. 27 ^V wdè tessareskaidekáth nùj \géneto, diaferoménvn =môn \n t! &AdríŸ, katà méson têw nuktòw øpenóoun o¥ naûtai proságein tinà a[toîw xQran: 28 kaì bolísantew e˚ron •rguiàw eÊkosi: braxù dè diast}santew, kaì pálin bolísantew, e˚ron •rguiàw dekapénte: 29 foboúmenoí te m}pvw e† w traxeî w tópouw \kpésvmen, \k prúmnhw ]ícantew ˙gkúraw téssaraw, h·xonto =méran genésyai. 30 Tôn dè nautôn zhtoúntvn fugeîn \k toû ploíou, kaì xalasántvn t|n skáfhn e† wt|n yálassan, profásei qw \k prQraw mellóntvn ˙gkúraw \k t eí n ei n , 31 e p en ` Paûlow t! e^katontárx+ kaì toîw stratiQtaiw, &Eàn m| o˚toi meínvsin \n t! ploí~, ømeîw

27.16 Klaúdhn móliw †sxúsamen ♦ 27.23 ƒggelow ♦ — Kaûda †sxúsamen móliw 27.23 > ♦ ˆ\gW˜ > 27.17 Súrthn ♦ Súrtin 27.23 latreúv ♦ latreúv ƒggelow 27.19 \rrícamen ♦ ¡rrican 27.29 m}pvw e†w ♦ m} pou katà 27.20 pâsa \lpìw ♦ \lpìw pâsa 27.30 prQraw mellóntvn ˙gkúraw ♦ 27.21 dè ♦ te prœrhw ˙gkúraw mellóntvn

318 PRAJEIS APO STO LVN 27.32 - 27.44 svyênai o[ dúnasye. 32 Tóte o¥ stratiôtai ˙pékocan tà sxoinía têw skáfhw, kaì eÊasan a[t|n \kpeseîn. 33 *A x r i dè o˚ æmellen =méra gínesyai, parekálei ` Paûlow ßpantaw ¡mellen metalabeîn trofêw, lég v n , Tessareskaidekáthn s}meron =méran prosdokôntew ƒsitoi diateleîte, mhdèn proslabómenoi. 34 Diò parakalô ømâw proslabeîn trofêw: toûto gàr pròw têw ømetéraw svthríaw øpárxei :o[denòw gàr ømôn yrìj \k têw kefalêw peseîtai. 35 E†pWn dè taûta, kaì labWn ƒrton, e[xarísthsen t! ye! \nQpion pántvn: kaì klásaw ærjato \s yí ei n . 36 E·yumoi dè genómenoi pántew kaì a[toì proselábonto trofêw. 37 )Hmen dè \n t! ploí~ a¥ pâsai cuxaí, diakósiai e^bdom}konta £j. 38 Koresyén t ew dè têw trofêw \koúfizon tò ploîon, \kballómenoi tòn sîton e†w t|n yá l a s s a n . 39 %O tedè =méra \géneto, t|n gên o[k \pegínvskon: kólpon dé tina katenóoun ¡xo n t a a†gialón, e†w on$ \b o u l eú s a n t o , e† dunatón, \jôsai tò ploîon. 40 Kaì tàw ˙gkúraw perielóntew eÊvn e†w t|n yálassan, ßma ˙néntew tàw zeukthríaw tôn phdalívn: kaì \párantew tòn ˙rtémona t_ pneoús+ kateîxon e†w tòn a†gialón. 41 Peripesóntew dè e†w tópon diyálasson \pQkeilan t|n naûn: kaì = mèn prQra \r e í s a s a ¡m ei n en ˙sáleutow, = dè prúmna \lúeto øpò têw bíaw tôn kumátvn. 42 Tôn dè strativtôn boul| \géneto ®na toùw desmQtaw ˙pokteínvsin, m} tiw \kkolumb}saw diafúg+. 43 ^O dè e^katóntarxow, boulómenow diasôsai tòn Paûlon, \k Q l u s en a[toùw toû boul}matow, \kéleusén te toùw dunaménouw kolumbÅn ˙porrícantaw prQtouw \pì t|n gên \j i én a i : 44 kaì toùw loipoúw, o¬w mèn \pì sanísin, o¬w dè \pí tinvn tôn ˙pò toû ploíou. Kaì outvw% \géneto pántaw diasvyênai \pì t|n gên.

27.32 o¥ stratiôtai ˙pékocan ♦ pâsai cuxaì \n t! ploí~ ˙pékocan o¥ stratiôtai 27.38 têw ♦ — 27.33 æmellen =méra ♦ =méra æmellen 27.39 \bouleúsanto e† dunatón ♦ 27.33 mhdèn ♦ mhyèn \bouleúonto e† dúnainto 27.34 proslabeîn ♦ metalabeîn 27.40 ˙rtémona ♦ ˙rtémvna 27.34 \k ♦ ˙pò 27.41 \pQkeilan ♦ \pékeilan 27.34 peseîtai ♦ ˙poleîtai 27.41 tôn kumátvn ♦ ˆtôn kumátvn˜ 27.35 E†pWn ♦ EÊpaw 27.43 e^katóntarxow ♦ e^katontárxhw 27.37 )Hmen ♦ *Hmeya 27.43 ˙porrícantaw ♦ ˙porícantaw 27.37 \n t! ploí~ a¥ pâsai cuxaí ♦ a¥

319 28.1 - 28.14 PRAJEIS APO STO LVN

Kaì dias vyént ew, tóte \pégnvs an –t i Mel ít h = nês ow 28 kaleîtai. 2 O¥ dè bárbaroi pareîxon o[ t|n tuxoûsan filanyrvpían =mîn: ˙nácantew gàr purán, proselábonto pá n t a w=mâw, dià tòn øetòn tòn \festôta, kaì dià tò cûxow. 3 Sustréca n t o w dè toû Paúlou frugánvn plêyow, kaì \jelyoûsa \p i yén t o w \p ì t|n purán, ¡xi d n a \k têw yérm h w diejelyoûsa kayêcen têw xei r ò w a[toû. 4 ^V wdè eÂdon o¥ bárbaroi kremámenon tò yhríon \k têw xei r ò w a[toû, ¡legon pròw ˙ll}louw, Pántvw foneúw \stin ` ƒnyrvpow o˚tow, on$ diasvyén t a\k têw yalásshw = Díkh z_n o[k eÊasen. 5 ^O mèn o{n, ˙potinájaw tò yhríon e†w tò pûr, ¡payen o[dèn kakón. 6 O¥ dè prosedókvn a[tòn méllein pímprasyai h( katapíptein ƒfnv nekrón: \pì polù dè a[tôn prosdokQntvn, kaì yev r o ú n t v n mhdèn ƒtopon e†w a[tòn ginómenon, metaballómenoi ¡legon yeòn a[tòn eÂnai. 7 &E ndè toîw perì tòn tópon \keînon øpêrxen xvría t! prQt~ têw n}sou, •nómati Poplí~, ow$ ˙nadejámenow =mâw treîw =méraw filofrónvw \jénisen. 8 &E g én et o dè tòn patéra toû Poplíou puretoîw kaì dusenteríŸ sunexó m en o n katakeîsyai: pròw on$ ` Paûlow e†selyQn, kaì proseujámenow, \p i yeì w tàw xeî r a w a[t!, †ásato a[tón. 9 Toútou o{n genoménou, kaì o¥ loipoì o¥ ¡xo n t ew ˙syen eí a w \n t_ n}s~ pros}rxonto kaì \yer a p eú o n t o : 10 o$i kaì pollaîw timaîw \tímhsan =mâw, kaì ˙nagoménoiw \péyento tà pròw t|n xreían. 11 ˙n}xyhmen Metà dè treîw mênaw æxyh m en \n ploí~ parakexei m a k ó t i \n t_ n}s~, &Alejandrín~, paras}m~ Dioskoúroiw. 12 Kaì kataxyén t ew e† w Surakoúsaw \pemeínamen =méraw treîw: 13 –yen per i el yó n t ew kathnt}samen e†w ^R}gion, kaì metà mían =méran \pigenoménou nótou, deuteraîoi ælyomen e† w Potiólouw: 14 o˚ eøróntew ˙delfoúw, parekl}yhmen \p'

28.1 \pégnvsan ♦ \pégnvmen 28.6 yeòn a[tòn eÂnai ♦ a[tòn eÂnai 28.2 dè ♦ te yeón 28.2 ˙nácantew ♦ ßcantew 28.8 dusenteríŸ ♦ dusenterí~ 28.3 plêyow ♦ ti plêyow 28.9 o{n ♦ dè 28.3 \k ♦ ˙pò 28.9 ¡xontew ˙syeneíaw \n t_ n}s~ ♦ 28.3 diejelyoûsa ♦ \jelyoûsa \n t_ n}s~ ¡xontew ˙syeneíaw 28.4 ¡legon pròw ˙ll}louw ♦ pròw 28.10 t|n xreían ♦ tàw xreíaw ˙ll}louw ¡legon 28.11 æxyhmen ♦ ˙n}xyhmen 28.6 metaballómenoi ♦ 28.13 perielyóntew ♦ perielóntew metabalómenoi 28.14 \p' ♦ par'

320 PRAJEIS APO STO LVN 28.15 - 28.25 a[toîw \pimeînai =méraw e^ptá: kaì outvw% e†w t|n ^RQmhn ælyomen. 15 K˙keîyen o¥ ˙delfoì ˙koúsantew tà per ì=môn, \j ê l yo n e† w ˙pánthsin =mîn ƒxri &Appíou Fórou kaì Triôn Tabernôn: o¬w †dWn ` Paûlow, e[xarist}saw t! ye! , ¡l a b en yársow. 16 %O tedè ælyomen e†w ^RQmhn, ` e^katóntarxow parédvken toùw desmíouw t! stratopedárx+: t! dè Paúl~ \p et r á p h stratopedárx~ ménein kay' e^autón, sùn t! fulássonti a[tòn stratiQt+. 17 &E g é n e t o dè metà =méraw treîw sugkalésasyai tòn Paû l o n toùw ªntaw tôn &Ioudaívn prQtouw: sunelyóntvn dè a[tôn, ¡legen pròw a[toúw, *Andrew ˙delfoí, \gW o[dèn \n a n t í o n poi}saw t! la! h( toîw ¡yes i n toîw patrœoiw, dés m i o w \j ^Ier o s o l ú m v n paredóyhn e†w tàw xeî r a w tôn ^Rvmaívn: 18 o®tinew ˙nakrínantéw me \boúlonto ˙polûsai, dià tò mh d em í a n a†tían yanátou øpárxei n \n \moí. 19 &A n t i l e g ó n t v n dè tôn &I o u d a í v n , “nagkásyhn \pikalésasyai Kaísara, o[x qw toû ¡yn o u w mou ¡xv n ti kathgorêsai. 20 Dià taúthn o{n t|n a†tían parekálesa ømâw †deîn kaì proslalêsai: £neken gàr têw \lpídow toû &Isra|l t|n ßlusin taúthn períkeimai. 21 O¥ dè pròw a[tòn eÂpon, ^Hmeîw o·te grámmata perì soû \d ej á m eya ˙pò têw &Ioudaíaw, o·te paragenómenów tiw tôn ˙delfôn ˙p}ggeilen h( \lálhsén ti per ì soû ponhrón. 22 &A j i o û m e n dè parà soû ˙koûsai a$ froneîw: per ì mèn gàr têw a¥résevw taúthw gnvstón \s t i n =mîn –ti pantaxoû ˙ntilégetai. 23 Tajámenoi dè a[t! =méran, «kon pròw a[tòn e†w t|n jenían pleíonew: o

28.14 ælyomen ♦ ælyamen 28.17 *Andrew ˙delfoí \gW ♦ &EgQ 28.15 \jêlyon ♦ ‘lyan ƒndrew ˙delfoí 28.16 ælyomen ♦ e†s}lyomen 28.19 kathgorêsai ♦ kathgoreîn 28.16 ` e^katóntarxow parédvken toùw 28.21 eÂpon ♦ eÂpan desmíouw t! stratopedárx+ ♦ — 28.22 \stin =mîn ♦ =mîn \stin 28.16 t! dè Paúl~ \petráph ♦ 28.23 «kon ♦ ‘lyon \petráph t! Paúl~ 28.23 tà ♦ — 28.17 tòn Paûlon ♦ a[tòn 321 28.26 - 28.31 PRAJEIS APO STO LVN

\l á l h s en dià &Hsafiou toû prof}tou pròw toùw patéraw =môn, 26 légo n ,Poreúyhti pròw tòn laòn toûton kaì e†pón, &Ako_ ˙koúsete, kaì o[ m| sunête: kaì blépontew blécete, kaì o[ m| Êdhte: 27 \p a xú n yhgàr = kardía toû laoû toútou, kaì toîw vsìn& barévw ækousan, kaì toùw •fyalmoùw a[tôn \kámmusan: m}pote Êdvsin toîw •fyalmoîw, kaì toîw vsìn& ˙koúsvsin, kaì †ásvmai t_ kardíŸ sunôsin, kaì \pistrécvsin, kaì †ásomai a[toúw. 28 Gnvstòn o{n ¡stv ømîn, –ti toîw ¡yn es i n˙pestálh tò svt}rion toû yeo û ,a[toì kaì ˙koúsontai. 29 Kaì taûta a[toû e† p ó n t o w, ˙pêlyon o¥ &Ioudaîoi, poll|n ¡xo n t ew \n e^autoîw suz}thsin. 30 *E m ei n en dè ` Paûlow dietían –lhn \n †dí~ misyQmati, kaì ˙pedéxet opántaw toùw e†sporeuoménouw pròw a[tón, 31 khrússvn t|n basileían toû yeo û ,kaì didáskvn tà perì toû kuríou &Ihsoû xristoû, metà páshw parrhsíaw, ˙kvlútvw.

28.25 =môn ♦ ømôn 28.29 — 28.26 légon ♦ légvn 28.30 *Emeinen ♦ &Enémeinen 28.28 tò ♦ toûto tò 28.30 ` Paûlow ♦ —

322 IAKVBO U

ák vb ow, yeoû kaì kur íou &I hs oû xr is t oû doûl ow, taîw &I dQdeka fulaîw taîw \n t_ diasporÅ, xaírein. 2 Pâsan xaràn =g}sasye, ˙delfoí mou, –tan peirasmoîw peripéshte poikíloiw, 3 ginQskontew –ti tò dokímion ømôn têw pístevw katergázetai øpomon}n: 4 = dè øpomon| ¡rgon téleion \xétv, ®na ‘te téleioi kaì `lóklhroi, \n mhdenì leipómenoi. 5 E† dé tiw ømôn leípetai sofíaw, a†teítv parà toû didóntow yeo û pâsin a^ plôw, kaì o[k •neidízontow, kaì doy}setai a[t!. 6 A†teítv dè \n pístei, mhdèn diakrinómenow: ` gàr diakrinómenow ¡oiken klúdvni yalásshw ˙nemizomén~ kaì ]ipizomén~. 7 M| gàr o†ésyv ` ƒnyrvpow \keînow –ti l}cetaí ti parà toû kuríou. 8 &A n | r dícuxow, ˙katástatow \n pásaiw taîw `doîw a[toû. 9 Kauxásyv dè ` ˙delfòw ` tapeinòw \nt! ucei% a[toû: 10 ` dè ploúsiow \n t_ tapeinQsei a[toû: –ti qw ƒnyow xórtou pareleúsetai. 11 &A n é t e i l e n gàr ` hliow% sùn t! kaúsvni, kaì \j } r a n en tòn xórton, kaì tò ƒnyow a[toû \jépesen, kaì = e[ p r ép ei a toû prosQpou a[toû ˙pQleto: outvw% kaì ` ploúsiow \n taîw poreíaiw a[toû marany}setai. 12 Makáriow ˙n|r ow$ øpoménei pei r a s m ó n : –ti dókimow genómenow l}cetai tòn stéfanon têw zvêw, on$ \phggeílato ` kúriow toîw ˙gapôsin a[tón. 13 Mhdeìw peirazómenow legétv –ti &Apò yeo ûpeirázomai: ` gàr yeò w˙peírastów \stin kakôn, peirázei dè a[tòw o[déna: 14 £k a s t o w dè peirázetai, øpò têw †díaw \piyumíaw \jelkómenow kaì deleazómenow. 15 EÂta = \p i yu m í a sullaboûsa tíktei a^ martían: = dè a^ martía ˙potelesyeî s a ˙pokúei yánaton. 16 M| planâsye, ˙delfoí mou ˙gaphtoí. 17 Pâsa dósiw ˙gay| kaì pân dQrhma téleion ƒnvyén \stin, katabaînon ˙pò toû patròw tôn fQtvn, par' > o[k ¡ni parallag}, h( tropêw ˙poskíasma. 18 Boulhyeì w

1.5 o[k ♦ m| 1.12 l}cetai ♦ l}mcetai 1.7 l}cetaí ♦ l}mcetaí 1.12 ` kúriow ♦ —

323 1.19 - 2.6 IAKVBOU

˙pekúhsen =mâw lóg~ ˙lhyeí a w, e† w tò eÂnai =mâw ˙parx}n tina tôn a[toû ktismátvn. 19 %V s t e,˙delfoí mou ˙gaphtoí, ¡stv pâw ƒnyrvpow taxùw e† wtò ˙koûsai, bradùw e†w tò lalêsai, bradùw e†w •rg}n: 20 •rg| gàr ˙ndròw dikaiosúnhn yeo ûo[ katergázetai. 21 Diò ˙poyém en o i pâsan ]uparían kaì perisseían kakíaw, \n prŸ‡thti déjasye tòn ¡mfuton lógon, tòn dunámenon sôsai tàw cuxàw ømôn. 22 Gínesye dè poihtaì lógou, kaì m| mónon ˙kroataí, paralogizómenoi e^autoúw. 23 %O ti eÊ tiw ˙kroat|w lógou \stìn kaì o[ poiht}w, o˚tow ¡oiken ˙ndrì katanooûnti tò prósvpon têw genésevw a[toû \n \sóptr~: 24 katenóhsen gàr e^autòn kaì ˙pel}luyen , kaì e[yév w \p el á yet o `poîow ‘n. 25 ^O dè parakúcaw e†w nómon téleion tòn têw \leuyer í a wkaì para m eí n a w, o˚tow o[k ˙kroat|w \pilhsmonêw genómenow ˙llà poiht|w ¡rgou, o˚tow makáriow \n t_ poi}sei a[toû ¡stai. 26 EÊ tiw dokeî yrêskow eÂnai \n ømîn, m| xalinagvgôn glôssan a[toû, ˙llà ˙patôn kardían a[toû, toútou mátaiow = yr h s k eí a . 27 Yrhskeía kayarà kaì ˙míantow parà ye! kaì patrì auth% \stín, \pisképtesyai •rfanoùw kaì x}raw \n t_ ylícei a[tôn, ƒspilon e^autòn threîn ˙pò toû kósmou.

&A d e l f o í mou, m| \n prosvpolhcíaiw ¡xete t|n pís t in toû 2 kuríou =môn &Ihsoû xristoû têw dójhw. 2 &E à n gàr e†sély+ e† wt|n sunagvg|n ømôn ˙n|r xrusodaktúliow \n \syêti lamprÅ, e†sély+ dè kaì ptvxòw \n ]uparÅ \syêti, 3 kaì \p i b l éc h t e \p ì tòn foroûnta t|n \syêta t|n lamprán, kaì eÊ p h t e a[t!, Sù káyou @de kalôw, kaì t! ptvx! eÊphte, Sù stêyi \keî, h( káyou @de øpò tò øpopódión mou: 4 kaì o[ diekríyhte \n e^autoîw, kaì \génesye kritaì dialogismôn ponhrôn; 5 &A k o ú s a t e , ˙delfoí mou ˙gaphtoí. O[x ` yeò w \j el éj a t o toùw ptvxoùw toû kósmou plousíouw \n pístei, kaì klhr o n ó m o u w têw basileíaw «w \phggeílato toîw ˙gapôsin a[tón; 6 ^U m eî w dè “timásate tòn ptvxón. O[x o¥ ploúsioi

1.19 %Vste ♦ *Iste prosvpolhmcíaiw 1.19 pâw ♦ dè pâw 2.2 t|n ♦ — 1.20 o[ katergázetai ♦ o[k \rgázetai 2.3 kaì \pibléchte ♦ \pibléchte dè 1.25 o˚tow o[k ♦ o[k 2.3 a[t! ♦ — 1.26 \n ømîn ♦ — 2.3 @de øpò ♦ øpò 1.27 ye! ♦ t! ye! 2.4 kaì o[ ♦ o[ 2.1 prosvpolhcíaiw ♦ 2.5 toû kósmou ♦ t! kósm~

324 IAKVBOU 2.7 - 2.25 katadunasteúousin ømôn, kaì a[toì £lkousin ømâw e†w krit}ria; 7 O[k a[toì blasfhmoûsin tò kalòn ªnoma tò \p i k l h yèn \f ' ømâw; 8 E† méntoi nómon teleîte basilikón, katà t|n graf}n, &Agap}seiw tòn plhsíon sou qw seautón, kalôw po i eî t e: 9 e† dè prosvpolhpteîte, a^ martían \rgázesye, \l eg xó m en o i øpò toû nómou qw parabátai. 10 %O stiw gàr –lon tòn nómon thr}sei, ptaísei dè \n e^ní, gégonen pántvn ¡noxow. 11 ^O gàr e†pQn, M| moixeú s ei w, e p en kaí, M| foneúseiw: e† dè o[ moixeú s ei w, foneúseiw dé, gég o n a w parabáthw nómou. 12 Outvw% laleîte kaì outvw% poieîte, qw dià nómou \leuyer í a w méllontew krínesyai. 13 ^H gàr krísiw ˙néleow t! m| poi}santi ¡leow: katakauxâtai ¡leon krísevw. 14 Tí tò ªfelow, ˙delfoí mou, \àn pístin lég+ tiw ¡xei n ,¡r g a dè m| ¡x+ ;M| dúnatai = pístiw sôsai a[tón; 15 &E à n dè ˙delfòw h( ˙delf| gumnoì øpárxvsin kaì leipómenoi „sin têw \f h m ér o u trofêw, 16 eÊ p +dé tiw a[toîw \j ømôn, ^Upágete \n e† r } n + , yer m a í n es ye kaì xortázesye, m| dôte dè a[toîw tà \p i t } d ei a toû sQmatow, tí tò ªfelow; 17 Outvw% kaì = pístiw, \àn m| ¡rga ¡x+ ,nekrá \stin kay' e^aut}n. 18 &A l l ' \r eî tiw, Sù pístin ¡xei w,k˙gW ¡rga ¡xv :deîjón moi t|n pístin sou \k tôn ¡r g v nsou, k˙gQ deíjv soi \k tôn ¡rgvn mou t|n pístin mou. 19 Sù pisteúeiw –ti ` yeó w e< w \s t i n : kalôw poieîw: kaì tà daimónia pisteúousin, kaì fríssousin. 20 Yéleiw dè gnônai, „ ƒnyrvpe kené, –ti = pístiw xvrìw tôn ¡rgvn nekrá \stin; 21 &A b r a à m ` pat|r =môn o[k \j ¡rgvn \dikaiQyh, ˙nenégkaw &I s a à ktòn u¥òn a[toû \pì tò yusiast}rion; 22 Blépeiw –ti = píst i wsun}rgei toîw ¡rgoiw a[toû, kaì \k tôn ¡rgvn = pístiw \t el ei Q yh ; 23 Kaì \plhrQyh = graf| = légousa, &Epísteusen dè &Abraàm t! ye! ,kaì \logísyh a[t! e†w dikaiosúnhn, kaì fílow yeo û \k l } yh . 24 ^O râte toínun –ti \j¡rgvn dikaioûtai ƒnyrvpow, kaì o[k \k pístevw mónon. 25 ^O moívw dè kaì ^Raàb =

2.9 prosvpolhpteîte ♦ 2.15 „sin ♦ — prosvpolhmpteîte 2.17 ¡rga ¡x+ ♦ ¡x+ ¡rga 2.10 thr}sei ptaísei ♦ thr}s+ ptaís+ 2.18 \k tôn ¡rgvn sou k˙gQ deíjv soi 2.11 M| moixeúseiw ♦ M| moixeús+w ♦ xvrìw tôn ¡rgvn k˙gQ soi deíjv 2.11 M| foneúseiw ♦ M| foneús+w 2.18 pístin mou ♦ pístin 2.11 moixeúseiw foneúseiw ♦ moixeúeiw 2.19 ` yeów e

325 2.26 - 3.14 IAKVBOU

pórnh o[k \j ¡rgvn \dikaiQyh, øpodejaménh toùw ˙ggélouw, kaì e^térŸ `d! \kbaloûsa; 26 %V s p er gàr tò sôma xvrìw pneúmatow nekrón \stin, outvw% kaì = pístiw xvrìw tôn ¡rgvn nekrá \stin.

M| pol l oì didáskaloi gínes ye, ˙d el f oí mou, e†dót ew –t i 3 meîzon kríma lhcómeya . 2 Pollà gàr ptaíomen ßpantew. EÊ tiw \n lóg~ o[ ptaíei, o˚tow téleiow ˙n}r, dunatòw xa l i n a g v g ê s a i kaì –lon tò sôma. 3 *I d e, tôn ®ppvn toùw xa l i n o ù w e† w tà stómata bállomen pròw tò peíyes ya i a[toùw =mîn, kaì –lon tò sôma a[tôn metágomen. 4 &I d o ù , kaì tà ploîa, thli k a û t a ªnta, kaì øpò sklhrôn ˙némvn \launómena, metágetai øpò \l a xí s t o u phdalíou, –pou ©n = `rm| toû e[ yú n o n t o w boúlhtai. 5 Outvw% kaì = glôssa mikròn mélow \s t í n , kaì megalauxeî . &I d o ú , •lígon pûr =líkhn ulhn% ˙náptei. 6 Kaì = glôssa pûr, ` kósmow têw ˙dikíaw: outvw% = glôssa kayístatai \n toîw mélesin =môn, = spiloûsa –lon tò sôma, kaì flogízousa tòn troxòn têw genésevw, kaì flogizoménh øpò têw geén n h w. 7 Pâsa gàr fúsiw yhrívn te kaì peteinôn, e^rpetôn te kaì \nalívn, damázetai kaì dedámastai t_ fúsei t_ ˙nyrvpín+: 8 t|n dè glôssan o[deìw dúnatai ˙nyrQpvn damásai: ˙katásxet o n kakón, mest| †oû yanathfórou. 9 &E n a[t_ e[logoûmen tòn yeò nkaì patéra, kaì \n a[t_ katarQmeya toùw ˙nyrQpouw toùw kay' `moívsin yeo û gegonót a w: 10 \k toû a[toû stómatow \jérxet a i e[ l o g í a kaì katára. O[ xr}, ˙delfoí mou, taûta outvw% gínesyai. 11 M}ti = phg| \k têw a[têw •pêw brúei tò glukù kaì tò pikrón; 12 M| dúnatai, ˙delfoí mou, sukê \laíaw poiêsai, h( ƒmpelow sûka; Outvw% o[demia phg| a^ lukòn kaì glukù poiêsai udvr.% 13 Tíw sofòw kaì \pist}mvn \n ømîn; Deijátv \k têw kalêw ˙nastrofêw tà ¡r g a a[toû \n pra‡thti sofíaw. 14 E† dè zêlon pikròn ¡xet e kaì \riyeí a n \n t_ kardíŸ ømôn, m|

2.26 tôn ♦ — 3.5 •lígon ♦ =líkon 3.1 lhcómeya ♦ lhmcómeya 3.6 outvw% ♦ — 3.3 *Ide ♦ E† dè 3.8 dúnatai ˙nyrQpvn damásai ♦ 3.3 pròw ♦ e†w damásai dúnatai ˙nyrQpvn 3.4 sklhrôn ˙némvn ♦ ˙némvn 3.8 ˙katásxeton ♦ ˙katástaton sklhrôn 3.9 yeòn ♦ kúrion 3.4 ©n ♦ — 3.12 Outvw% o[demia phg| a^ lukòn kaì 3.4 boúlhtai ♦ boúletai ♦ O·te a^ lukòn 3.5 megalauxeî ♦ megála a[xeî

326 IAKVBOU 3.15 - 4.12 katakauxâsye kaì ceúdesye katà têw ˙lhyeí a w. 15 O[k ¡stin auth% = sofía ƒnvyen katerxoménh, ˙ll' \p í g ei o w, cuxik}, daimo n i Q d h w. 16 %O pou gàr zêlow kaì \riyeí a ,\k eî ˙katastasía kaì pân faûlon prâgma. 17 ^H dè ƒnvyen sofía prôton mèn a^ gn} \stin, ¡peita e†rhnik}, \pieik}w, e[peiy}w, mest | \l éo u w kaì karpôn ˙gayôn, ˙diákritow kaì ˙nupókritow. 18 Karpòw dè têw dikaiosúnhw \n e†r}n+ speíretai toîw poioûsin e†r}nhn.

Póyen pól emoikaì máxai \n ømîn; O[k \nteûyen, \k tôn 4 =donôn ømôn tôn strateuoménvn \n toîw mélesin ømôn; 2 &E p i yu m eî t e, kaì o[k ¡xet e: foneúete kaì zhloûte, kaì o[ dún a s ye \p i t u xeî n : máxes ye kaì polemeîte, o[k ¡xet e dià tò m| a†teîsyai ømâw: 3 a†teîte, kaì o[ lambánete, dióti kakôw a†teîsye, ®na \n taîw =donaîw ømôn dapan}shte. 4 Moixoì kaì moixal í d ew,o[k oÊdate –ti = filía toû kósmou ¡xyr atoû yeo û \s t i n ; $O w ©n o{n boulhy_ fílow eÂnai toû kósmou, \xyr ò w toû yeo û kayístatai. 5 (H dokeîte –ti kenôw = graf| légei; Pròw fyónon \pipoyeî tò pneûma o$ katœkhsen \n =mîn. 6 Meízona dè dídvsin xárin: diò légei, ^O yeò wøperhfánoiw ˙ntitássetai, tapeinoîw dè dídvsin xárin. 7 ^U p o t á g h t e o{n t! ye! : ˙ntísthte dè t! diaból~, kaì feújetai ˙f' ømôn. 8 &E g g í s a t e t! ye! , kaì \ggieî ømîn: kayarísate xeî r a w, a^ martvloí, kaì a^ gnísate kardíaw, dícuxoi. 9 Talaipvr}sate kaì peny}sate kaì klaúsate: ` gél v w ømôn e†w pényow metastraf}tv, kaì = xa r à e† w kat}feian. 10 TapeinQyhte \nQpion toû kuríou, kaì øcQsei ømâw. 11 M| katalaleîte ˙ll}lvn, ˙delfoí. ^O katalalôn ˙delfoû, kaì krínvn tòn ˙delfòn a[toû, katalaleî nómou, kaì krínei nómon: e† dè nómon kríneiw, o[k e poiht|w nómou, ˙llà krit}w. 12 E

3.15 ˙ll' ♦ ˙llà 4.9 metastraf}tv ♦ metatrap}tv 3.17 kaì ˙nupókritow ♦ ˙nupókritow 4.10 toû ♦ — 3.18 têw ♦ — 4.11 kaì krínvn ♦ h( krínvn 4.1 máxai ♦ póyen máxai 4.12 ` nomoyéthw ♦ ˆ`˜ nomoyéthw kaì 4.4 Moixoì kaì ♦ — krit}w 4.4 ©n ♦ \àn 4.12 ow$ kríneiw tòn £teron ♦ ` krínvn 4.5 katœkhsen ♦ katœkisen tòn plhsíon

327 4.13 - 5.10 IAKVBOU

13 *A g e nûn o¥ légontew, S}meron kaì a·rion poreusQmeya e† wt}nde t|n pólin, kaì poi}svmen \keî \niautòn £na, kaì \m p o r eu s Q m e y a , kaì kerd}svmen: 14 o®tinew o[k \pístasye tò \stin têw a·rion. Poía gár = zv| ømôn; &Atmìw gàr ¡s t a i = pròw •lígon fainoménh, ¡peita dè kaì ˙fanizoménh. 15 &A n t ì toû lég ei n ømâw, &Eàn ` kúriow yel } s + , kaì z}svmen, kaì poi}svmen toûto h( \keîno. 16 Nûn dè kauxâsye \n taîw ˙lazoneíaiw ømôn: pâsa kaúxhsiw toiaúth ponhrá \stin. 17 E†dóti o{n kalòn poieîn kaì m| poioûnti, a^ martía a[t! \stin.

*A g e nûn o¥ ploús ioi, klaús at e •l ol úzont ew \p ì taîw 5 talaipvríaiw ømôn taîw \perxoménaiw. 2 ^O ploûtow ømôn séshpen, kaì tà ¥mátia ømôn shtóbrvta gégonen: 3 ` xrusòw ømôn kaì ` ƒrgurow katívtai, kaì ` †òw a[tôn e†w martúrion ømîn ¡stai, kaì fágetai tàw sárkaw ømôn qw pûr. &E yh s a u r í s a t e \n \sxá t a i w =méraiw. 4 &I d o ù , ` misyòw tôn \rgatôn tôn ˙mhsántvn tàw xQraw ømôn, ` ˙pesterhménow ˙f' ømôn, krázei: kaì a¥ boaì tôn yer i s á n t v n e† w tà „ta kuríou SabaW y e† s el h l ú ya s i n . 5 &E t r u f } s a t e \p ì têw gêw kaì \s p a t a l } s a t e: \yr éc a t e tàw kardíaw ømôn qw \n =mérŸ sfagêw. 6 Katedikásate, \foneúsate tòn díkaion: o[k ˙ntitássetai ømîn. 7 Makroyum}sate o{n, ˙delfoí, £vw têw parousíaw toû kuríou. &Idoú, ` gevrgòw \kdéxet a itòn tímion karpòn têw gêw, makroyumôn \p' a[tón, £vw láb+ øetòn prQïmon kaì ªcimon. 8 Makroyum} s a t e kaì ømeîw, sthríjate tàw kardíaw ømôn, –ti = parousía toû kuríou æggiken. 9 M| stenázete kat' ˙ll}lvn, ˙delfoí, ®na m| kriyête: †doú, ` krit|w prò tôn yurôn £s t h k en . 10 ^U p ó d ei g m a lábete, ˙delfoí mou, têw kakopayeí a w, kaì têw makroyumíaw, toùw prof}taw o$i\lálhsan t! •nómati

4.13 kaì a·rion poreusQmeya ♦ h( 4.15 z}svmen kaì poi}svmen ♦ a·rion poreusómeya z}somen kaì poi}somen 4.13 poi}svmen ♦ poi}somen 5.5 qw ♦ — 4.13 \niautòn £na ♦ \niautòn 5.7 a[tón ♦ a[t! 4.13 \mporeusQmeya ♦ 5.7 øetòn prQïmon ♦ próïmon \mporeusómeya 5.9 kat' ˙ll}lvn ˙delfoí ♦ ˙delfoí 4.13 kerd}svmen ♦ kerd}somen kat' ˙ll}lvn 4.14 gár = ♦ = 5.10 mou têw kakopayeíaw ♦ têw 4.14 ¡stai ♦ \ste kakopayíaw 4.14 dè ♦ — 5.10 t! ♦ \n t!

328 IAKVBOU 5.11 - 5.20 kuríou. 11 &I d o ú , makarízomen toùw øpoménontaw: t|n øpomon|n &IWb “koúsate, kaì tò télow kuríou Êdete,–ti eÊdete polúsplagxnów \stin kaì o†ktírmvn. 12 Prò pántvn dé, ˙delfoí mou, m| •mnúete, m}te tòn o[ranón, m}te t|n gên, m}te ƒllon tinà –rkon: ætv dè ømôn tò naí, naí, kaì tò o·, o·: ®na m| eÊw øpòkrísin péshte. 13 Kakopayeî tiw \n ømîn; Proseuxés yv .E[yumeî tiw; Callétv. 14 &A s y e n e î tiw \n ømîn; Proskalesásyv toùw presbutérouw têw \kklhsíaw, kaì proseujásyvsan \p' a[tón, ˙leícantew a[tòn \laí~ \n t! •nómati toû kuríou: 15 kaì = e[ x|têw pístevw sQsei tòn kámnonta, kaì \gereî a[tòn ` kúriow: k©n a^ martíaw ” pepoihkQw, ˙fey} s et a i a[t!. 16 &E j o m o l o g eî s ye ˙ll}loiw tà paraptQmata, kaì e·xes ye øpèr ˙ll}lvn, –pvw †ayête. Polù †sxúei déh s i w dikaíou \n er g o u m én h . 17 &H l í a w ƒnyrvpow ‘n `moiopay|w =mîn, kaì proseux_ proshújato toû m| bréjai: kaì o[k ¡brejen \pì têw gêw \niautoùw treîw kaì mênaw £j. 18 Kaì pálin proshújato, kaì ` o[ranòw øetòn ¡dvken, kaì = gê \blásthsen tòn karpòn a[têw. 19 &A d e l f o í , \á n tiw \n ømîn planhy_ ˙pò têw ˙lhyeí a w, kaì \p i s t r éc + tiw a[tón, 20 ginvskétv –ti ` \pistrécaw a^ martvlòn \k plánhw `doû a[toû sQsei cux|n \k yanátou, kaì kalúcei plêyow a^ martiôn.

5.11 øpoménontaw ♦ øpomeínantaw 5.16 ˙ll}loiw ♦ o{n ˙ll}loiw 5.11 Êdete ♦ eÊdete 5.16 tà paraptQmata ♦ tàw a^ martíaw 5.11 \stin ♦ \stin ` kúriow 5.19 &Adelfoí ♦ &Adelfoí mou 5.12 eÊw øpòkrísin ♦ øpò krísin 5.20 cux|n ♦ cux|n a[toû 5.14 a[tòn \laí~ ♦ ˆa[tòn˜ \laí~

329 PETRO U A

ét r ow, ˙p ós t ol ow &I hs oû xr is t oû, \k l ek t oîw parepid}moiw P diasporâw Póntou, Galatíaw, Kappadokíaw, &Asíaw, kaì Biyuníaw, 2 katà prógnvsin yeo ûpatrów, \n a^ giasm! pneúmatow, e†w øpako|n kaì ]antismòn a®matow &Ihsoû xristoû: xáriw ømîn kaì e†r}nh plhyunyeíh. 3 E[loghtòw ` yeò wkaì pat|r toû kuríou =môn &Ihsoû xr i s t o û , ` katà tò polù a[toû ¡leow ˙nagenn}saw =mâw e†w \l p í d a zôsan di' ˙nastásevw &Ihsoû xristoû \k nek r ô n , 4 e† w klhronomían ƒfyarton kaì ˙míanton kaì ˙máranton, tethrhménhn \n o[ranoîw e†w ømâw, 5 toùw \n dunámei yeo û frourouméno u wdià pístevw e†w svthrían e^toímhn ˙pokalu f yê n a i \n kair! \sxát~. 6 &E n > ˙galliâsye, •lígon ƒrti, e† déo n \s t í n , luphyén t ew \n poikíloiw peirasmoîw, 7 ®na tò dokímion ømôn têw pístevw polù timiQteron xrusíou toû ˙polluménou, dià puròw dè dokimazoménou, eørey_ e†w ¡p a i n o n kaì tim|n kaì e†w dójan \n ˙pokalúcei &Ihsoû xr i s t o û : 8 on$ o[k e†dótew ˙gapâte, e†w on$ ƒrti m| `rôntew, pisteúontew dé, ˙galliâsye xarÅ ˙neklal}t~ kaì dedojasmén+, 9 komizómenoi tò télow têw pístevw ømôn, svthrían cuxôn. 10 Perì «w svthríaw \jez}thsan kaì \j h r eú n h s a n profêtai o¥ perì têw e†w ømâw xáritow profhteúsantew: 11 \r eu n ô n t ew e† w tína h( poîon kairòn \d}lou tò \n a[toîw pneûma xristoû, promarturómenon tà e†w xristòn pay}mata, kaì tàw metà taûta dójaw. 12 O

1.6 \stín ♦ ˆ\stìn˜ 1.9 ømôn ♦ ˆømôn˜ 1.7 polù timiQteron ♦ polutimóteron 1.10 \jhreúnhsan ♦ \jhraúnhsan 1.7 tim|n kaì e†w dójan ♦ dójan kaì 1.11 \reunôntew ♦ \raunôntew tim|n 1.12 \n ♦ ˆ\n˜ 1.8 e†dótew ♦ †dóntew 330 PETRO U A 1.15 - 2.6 susxhmat i z ó m en o i taîw próteron \n t_ ˙gnoíŸ ømôn \p i yu m í a i w, 15 ˙llà katà tòn kalésanta ømâw ßgion kaì a[toì ßgioi \n pás+ ˙nastrof_ gen}yhte: 16 dióti gégraptai, %Agioi gínesye, –ti \gW ßgiów e†mi. 17 Kaì e† patéra \pikaleîsye tòn ˙prosvpol}ptvw krínonta katà tò e^kástou ¡rgon, \n fób~ tò ntêw paroikíaw ømôn xrónon ˙nastráfhte: 18 e† d ó t ew –ti o[ fyartoîw, ˙rgurí~ h( xrusí~, \lutrQyhte \k têw mataíaw ømôn ˙nastrofêw patroparadótou, 19 ˙llà timí~ a®mati qw ˙mnoû ˙mQm o u kaì ˙spílou xristoû, 20 proegnvsménou mèn prò katabolêw kósmou, fanervyén t o w dè \p' \sxátvn tôn xrónvn di' ømâw, 21 toùw di' a[toû pisteúontaw e†w yeó n ,tòn \geíranta a[tòn \k nek r ô n , kaì dójan a[t! dónta, vste% t|n pístin ømôn kaì \lpída eÂnai e†w yeó n . 22 Tàw cuxàw ømôn =gnikótew \n t_ øpako_ têw ˙lhyeí a wdià pneúmatow e†w filadelfían ˙nupókriton, \k kayarâw kardíaw ˙ll}louw ˙gap}sate \k t en ô w: 23 ˙nagegennhménoi o[k \k sporâw fyartêw, ˙llà ˙fyárt o u , dià lógou zôntow yeo û kaì ménontow e†w tòn a†ôna. 24 Diót i ,Pâsa sàrj qw xórtow, kaì pâsa dója ˙nyrQpou qw ƒnyow xórtou. &Ejhrányh ` xórtow, kaì tò ƒnyow a[toû \j ép es en : 25 tò dè ]êma kuríou ménei e†w tòn a†ôna. Toûto dé \stin tò ]êma tò e[aggelisyèn e†w ømâw.

&A p o y é m e n o i o{n pâs an kakían kaì pánt a dólon kaì 2 øpokríseiw kaì fyónouw kaì pásaw katalaliáw, 2 qw ˙rtigénnhta bréfh, tò logikòn ƒdolon gála \pipoy}sate, ®na \n a[t! a[jhyête, 3 eÊ p er \g eú s a s ye –ti xrhstòw ` kúriow: 4 pròw on$ proserxómenoi, líyon zônta, øpò ˙nyrQpvn mèn ˙podedokimasménon, parà dè ye! \klektón, ¡ntimon, 5 kaì a[toì qw líyoi zôntew o†kodomeîsye oÂkow pneumatików, ¥eráteuma ßgion, ˙nenégkai pneumatikàw yusíaw e[ p r o s d ék t o u w t! ye! dià &Ihsoû xristoû. 6 Dióti periéxei \n t_ graf_, &I d o ú , tíyhmi \n SiWn líyon ˙krogvniaîon, \klektón,

1.16 %Agioi gínesye ♦ ˆ–ti˜ %Agioi 1.23 e†w tòn a†ôna ♦ — ¡sesye 1.24 ˙nyrQpou ♦ a[têw 1.16 e†mi ♦ ˆe†mi˜ 1.24 a[toû ♦ — 1.17 ˙prosvpol}ptvw ♦ 2.2 a[jhyête ♦ a[jhyête e†w ˙prosvpol}mptvw svthrían 1.20 \sxátvn ♦ \sxátou 2.3 eÊper ♦ e† 1.21 pisteúontaw ♦ pistoùw 2.5 ¥eráteuma ♦ e†w ¥eráteuma 1.22 dià pneúmatow ♦ — 2.5 t! ♦ ˆt!˜ 1.22 kayarâw ♦ ˆkayarâw˜ 2.6 t_ ♦ —

331 2.7 - 2.21 PETRO U A

¡n t i m o n :kaì ` pisteúvn \p' a[t! o[ m| kataisxuny_. 7 ^U m î n o{n = tim| toîw pisteúousin: ˙peiyoûsin dé, Líyon on$ ˙pedokímasan o¥ o†kodomoûntew, o˚tow \gen}yh e†w kefal|n gvníaw, 8 kaí, Líyow proskómmatow kaì pétra skandálou: o$i proskóptousin t! lóg~ ˙peiyoûntew: e†w o$ kaì \téyh s a n . 9 ^U m eî w dè génow \klektón, basíleion ¥eráteuma, ¡yn o w ßgion, laòw e†w peripoíhsin, –pvw tàw ˙retàw \jaggeílhte toû \k skótouw ømâw kalésantow e†w tò yaumastòn a[toû fôw: 10 o¥ potè o[ laów, nûn dè laòw yeo û :o¥ o[k “lehménoi, nûn dè \lehyéntew. 11 &A g a p h t o í , parakalô qw paroíkouw kaì parepid}mouw, ˙péxes ya itôn sarkikôn \piyumiôn, a®tinew strateúontai katà têw cuxêw: 12 t|n ˙nastrof|n ømôn ¡xo n t ewkal}n \n toîw ¡yn es i n , ®na, \n > katalaloûsin ømôn qw kakopoiôn, \k tôn kalôn ¡r g v n , \p o p t eú s a n t ew, dojásvsin tòn yeò n \n =mérŸ \piskopêw. 13 ^U p o t á g h t e o{n pás+ ˙nyrvpín+ ktísei dià tòn kúrion: eÊ t e basileî, qw øperéxo n t i : 14 eÊ t e=gemósin, qw di' a[toû pempoménoiw e†w \kdíkhsin kakopoiôn, ¡painon dè ˙gayopoiôn. 15 %O ti outvw% \stìn tò yél h m a toû yeo û , ˙gayopoioûntaw fimoûn t|n tôn ˙frónvn ˙nyrQpvn ˙gnvsían: 16 qw \l eú yer o i , kaì m| qw \pikálumma ¡xo n t ew têw kakíaw t|n \l eu yer í a n , ˙ll' qw doûloi yeo û . 17 Pántaw tim}sate. T|n ˙delfóthta ˙gap}sate. Tòn yeò nfobeîsye. Tòn basiléa timâte. 18 O¥ o†kétai, øpotassómenoi \n pantì fób~ toîw despótaiw, o[ mónon toîw ˙gayoîw kaì \pieikésin, ˙llà kaì toîw skolioîw. 19 Toûto gàr xá r i w, e† dià suneídhsin yeo û øpoférei tiw lúpaw, pásxvn ˙díkvw. 20 Poîon gàr kléow, e† a^ martánontew kaì kolafizómenoi øpomeneîte; &All' e† ˙gayopoioûntew kaì pásxontew øpomeneîte, toûto xáriw parà ye! . 21 E†w toûto gàr \k l } yh t e, –ti kaì xristòw ¡payen øpèr =môn, ømîn øpolimp á n v n øpogrammón, ®na \pakolouy}shte toîw Êxnesin

2.7 ˙peiyoûsin dé Líyon ♦ 2.13 o{n ♦ — ˙pistoûsin dè Líyow 2.16 doûloi yeoû ♦ yeoû doûloi 2.12 ¡xontew kal}n \n toîw ¡ynesin ♦ 2.17 ˙gap}sate ♦ ˙gapâte \n toîw ¡ynesin ¡xontew kal}n 2.21 =môn ♦ ømôn 2.12 \popteúsantew ♦ \popteúontew

332 PETRO U A 2.22 - 3.12 a[toû: 22 ow$ a^ martían o[k \poíhsen, o[dè eøréyh dólow \n t! stómati a[toû: 23 ow$ loidoroúmenow o[k ˙nteloidórei, pásxvn o[k “peílei, paredídou dè t! krínonti dikaívw: 24 ow$ tàw a^ martíaw =môn a[tòw ˙n}negken \n t! sQmati a[toû \pì tò júlon, ®na, taîw a^ martíaiw ˙pogenómenoi, t_ dikaiosún+ z}svmen: o˚ t! mQlvpi a[toû †áyhte. 25 )Hte gàr qw próbata planQmena: ˙ll' \p es t r á f h t e nûn \pì tòn poiména kaì \pískopon tôn cuxôn ømôn.

^O moívw, a¥ gunaîkew, øpot as s ómenai toîw †díoiw 3 ˙ndrásin, ®na, kaì eÊ tinew ˙peiyoûsin t! lóg~, dià têw tôn gunaikôn ˙nastrofêw ƒneu lógou kerdhy}sontai, 2 \p o p t eú s a n t ew t|n \n fób~ a^ gn|n ˙nastrof|n ømôn. 3 #Vn ¡s t v o[x ` ¡jvyen \mplokêw trixôn, kaì periyés ev w xr u s í v n , h( \ndúsevw ¥matívn kósmow: 4 ˙ll' ` kruptòw têw kardíaw ƒnyrvpow, \n t! ˙fyárt~ toû prŸéow kaì =suxíou pneúmatow, – \stin \nQpion toû yeo ûpoluteléw. 5 Outvw% gár pote kaì a¥ ßgiai gunaîkew a¥ \lpízousai \pì yeò n \k ó s m o u n e^autáw, øpotas s ó m en a i toîw †díoiw ˙ndrásin: 6 qw Sárra øp}kousen t! &Abraám, kúrion a[tòn kaloûsa, «w \gen}yhte tékna, ˙gayopoioûsai kaì m| foboúmenai mhdemían ptóhsin. 7 O¥ ƒndrew `moívw, sunoikoûntew katà gnôsin, qw ˙syen es t ér ~ skeúei t! gunaikeí~ ˙ponémontew tim}n, qw kaì sugkl h r o n ó m o i xá r i t o w zvêw, e†w tò m| \gkóptesyai tàw proseuxàw ømôn. 8 Tò dè télow, pántew `mófronew, sumpayeî w,filádelfoi, e· s p l a g xn o i , filófronew: 9 m| ˙podidóntew kakòn ˙ntì kakoû, h( loidorían ˙ntì loidoríaw: to[nantíon dè e[logoûntew, e† d ó t ew –ti e†w toûto \kl}yhte, ®na e[logían klhronom}shte. 10 ^O gàr yél v nzv|n ˙gapÅn, kaì †deîn =méraw ˙gayáw, pausátv t|n glôssan a[toû ˙pò kakoû, kaì xeí l ha[toû toû m| lalêsai dólon: 11 \k k l i n á t v ˙pò kakoû, kaì poihsátv ˙gayón: zhthsátv e† r } n h n , kaì divjátv a[t}n. 12 %O ti

2.24 a[toû †áyhte ♦ †áyhte sugklhronómoiw 2.25 planQmena ˙ll' ♦ planQmenoi 3.8 filófronew ♦ tapeinófronew ˙llà 3.9 e†dótew ♦ — 3.1 a¥ ♦ ˆa¥˜ 3.10 glôssan a[toû ♦ glôssan 3.4 prŸéow ♦ praévw 3.10 xeílh a[toû ♦ xeílh 3.5 \pì ♦ e†w 3.11 ˙pò ♦ dè ˙pò 3.7 sugklhronómoi ♦

333 3.13 - 4.4 PETRO U A

•f ya l m o ì kuríou \pì dikaíouw, kaì „ta a[toû e†w déhsin a[tôn: prósvpon dè kuríou \pì poioûntaw kaká. 13 Kaì tíw ` kakQsvn ømâw, \àn toû ˙gayoû mimhtaì génhsye; 14 &A l l ' e† kaì pásxoite dià dikaiosúnhn, makárioi: tòn dè fóbon a[tôn m| fobhyête, mhdè taraxyê t e: 15 kúrion dè tòn yeò na^ giásate \n taîw kardíaiw ømôn: £toimoi dè ˙eì pròw ˙pologían pantì t! a†toûnti ømâw lógon perì têw \n ømîn \l p í d o w, metá prŸ‡thtow kaì fóbou: 16 suneídhsin ¡xo n t ew katalalôsin ˙gay}n, ®na, \n > katalaloûsin ømôn qw kakopoivn, kataisxunyôsin o¥ \phreázontew ømôn t|n ˙gay|n \n xrist! ˙nastrof}n. 17 Kreîtton gàr ˙gayopoioûntaw, e† yél o itò yél h m a toû yeo û , pásxei n , h( kakopoioûntaw. 18 %O ti kaì xr i s t ò w ßpaj perì a^ martiôn ¡payen ,díkaiow øpèr ˙díkvn, ®na ømâw prosagág+ t! ye! , ya n a t v yeì w mèn sarkí, zvopoihyeì w dè pneúmati, 19 \n > kaì toîw \n fulak_ pneúmasin poreuyeì w \k } r u j e n , 20 ˙peiy}sasín pote, –te ˙pejedéxet o= toû yeo û makroyumía \n =méraiw Nôe, kataskeuazoménhw kibvtoû, e†w ÷n •lígai, toût' ¡stin •ktW cuxaí, diesQyhsan di' udatow:% 21 o$ ˙ntítupon nûn kaì =mâw sQzei báptisma, o[ sarkòw ˙póyes i w]úpou, ˙llà suneid}sevw ˙gayêw \perQthma e†w yeó n , di' ˙nastásevw &Ihsoû xristoû, 22 –w \stin \n dej i Å toû yeo û , poreuyeì w e† w o[ranón, øpotagéntvn a[t! ˙ggélvn kaì \jousiôn kaì dunámevn.

Xr is t oû o{n payónt ow øp èr =môn sar k í, kaì ømeîw t|n 4 a[t|n ¡nnoian `plísasye: –ti ` payWn \n sarkí, pépautai a^ martíaw: 2 e† wtò mhkéti ˙nyrQpvn \piyumíaiw, ˙llà yel } m a t i yeo û tòn \píloipon \n sarkì biôsai xrónon. 3 ømîn &A r k e t ò w gàr =mîn ` parelhluyWw xrónow toû bíou tò yél h m a tôn \yn ô n katergásasyai, peporeuménouw \n ˙selgeía i w, \p i yu m í a i w, o†noflugíaiw, kQmoiw, pótoiw, kaì ˙yem í t o i w e† d v l o l a t r eí a i w: 4 \n > jen í z o n t a i , m|

3.13 mimhtaì ♦ zhlvtaì 3.22 toû ♦ ˆtoû˜ 3.15 yeòn ♦ xristòn 4.1 øpèr =môn ♦ — 3.15 dè ˙eì ♦ ˙eì 4.1 \n ♦ — 3.15 metá ♦ ˙llà metà 4.3 =mîn ♦ — 3.16 katalaloûsin ømôn qw 4.3 toû bíou tò yélhma ♦ tò boúlhma kakopoivn ♦ katalaleîsye 4.3 katergásasyai ♦ kateirgásyai 3.20 •lígai ♦ •lígoi 4.3 e†dvlolatreíaiw ♦ 3.21 ˙ntítupon nûn kaì =mâw ♦ kaì e†dvlolatríaiw ømâw ˙ntítupon nûn

334 PETRO U A 4.5 - 4.19 suntrexó n t v nømôn e†w t|n a[t|n têw ˙svtíaw ˙náxusin, blasfhmoûntew: 5 o$i ˙podQsousin lógon t! e^toímvw ¡xo n t i krînai zôntaw kaì nekroúw. 6 E†w toûto gàr kaì nekroîw e[ h g g el í s yh , ®na kriyôsin mèn katà ˙nyrQpouw sarkí, zôsin dè katà yeòn pneúmati. 7 Pántvn dè tò télow æggiken: svfron}sate o{n kaì n}cate e†w tàw proseuxáw: 8 prò pántvn dè t|n e†w e^autoùw ˙gáphn \ktenê ¡xo n t ew, –ti ˙gáph kalúcei plêyow a^ martiôn: 9 filójenoi e†w ˙ll}louw ƒneu goggusmôn: 10 £k a s t o w kayWw ¡l a b en xá r i s m a , e† w e^autoùw a[tò diakonoûntew, qw kaloì o†konómoi poikílhw xáritow yeo û : 11 eÊ tiw laleî, qw lógia yeo û :eÊ tiw diakoneî, qw \j †sxúow qw xorhgeî ` yeó w:®na \n pâsin dojázhtai ` yeò wdià &Ihsoû xristoû, > \stìn = dója kaì tò krátow e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn. &Am}n. 12 &A g a p h t o í , m| jenízesye t_ \n ømîn purQsei pròw peirasmòn ømîn ginomén+, qw jénou ømîn sumbaínontow: 13 ˙llà kayò koinvneîte toîw toû xristoû pay}masin, xaírete, ®na kaì \n t_ ˙pokalúcei têw dójhw a[toû xa r ê t e ˙gal l i Q m en o i . 14 E† •neidízesye \n •nómati xristoû, ma k á r i o i :–ti tò têw dójhw kaì tò toû yeo ûpneûma \f' ømâw ˙napaúetai: katà mèn a[toùw blasfhmeîtai, katà dè ømâw dojázetai. 15 M| gár tiw ømôn pasxét vqw foneúw, h( klépthw, h( kakopoiów, h( qw ˙llotrioepískopow: 16 e† dè qw Xristianów, m| a†sxunésyv, dojazétv dè tòn yeò n\n t! mér eitoút~. 17 %O ti` kairòw toû ƒrjasyai tò kríma ˙pò toû oÊkou toû yeo û :e† dè prôton ˙f' =môn, tí tò télow tôn ˙peiyoúntvn t! toû yeo û e[ a g g el í ~ ; 18 Kaì e† ` díkaiow móliw sœzetai, ` ˙seb|w kaì a^ martvlòw poû faneîtai; 19 %V s t e kaì o¥ pásxontew katà tò yél h m a toû yeo û , qw pist! ktíst+ paratiyésyvsan tàw cuxàw a[tôn \n ˙gayopoifiŸ.

4.7 tàw ♦ — katà dè ømâw dojázetai ♦ — 4.8 dè ♦ — 4.15 ˙llotrioepískopow ♦ 4.8 kalúcei ♦ kalúptei ˙llotriepískopow 4.9 goggusmôn ♦ goggusmoû 4.16 mérei ♦ •nómati 4.11 qw xorhgeî ♦ «w xorhgeî 4.17 ` ♦ ˆ`˜ 4.14 katà mèn a[toùw blasfhmeîtai 4.19 qw ♦ —

335 5.1 - 5.14 PETRO U A

Pr es b u t é r o u w toùw \n ømîn par ak al ô ` sump r es b út er ow 5 kaì mártuw tôn toû xristoû payhmátvn, ` kaì têw melloúshw ˙pokalúptesyai dójhw koinvnów: 2 poimánate tò \n ømîn poímnion toû yeo û , \p i s k o p o û n t ew m| ˙nagkastôw, ˙ll' e^kousívw: mhdè a†sxrokerdôw, ˙llà proyúmvw: 3 mhdè qw katakurieúontew tôn kl}rvn, ˙llà túpoi ginómenoi toû poimníou. 4 Kaì fanervyén t o w toû ˙rxipoímenow, komieîsye tòn ˙marántinon têw dójhw stéfanon. 5 ^O moívw, neQ t er o i , øpotághte presbutéroiw: pántew dè ˙ll}loiw øpotassómenoi, t|n tapeinofrosúnhn \gkombQsasye: –ti ` yeò wøperhfánoiw ˙ntitássetai, tapeinoîw dè dídvsin xárin. 6 TapeinQyhte o{n øpò t|n krataiàn xeî r a toû yeo û , ®na ømâw øcQs+ \n kair!, 7 pâ s a nt|n mérimnan ømôn \pirrícantew \p' a[tón, –ti a[t! mélei per ì ømôn. 8 N}cate, grhgor}sate: ` ˙ntídikow ømôn diábolo w, qw lévn vruómenow,& per i p a t eî zhtôn tína katapí+: 9 > ˙ntísthte stereoì t_ pístei, e†dótew tà a[tà tôn payhmátvn t_ \n kósm~ ømôn ˙delfóthti \piteleîsyai. 10 ^O dè yeò wpáshw xáritow, ` kalésaw ømâw e†w t|n a†Qnion a[toû dójan \n xrist! &Ihsoû, •lígon payóntaw a[tòw katartísai ømâw, sthríjei, syen Q s ei , yem el i Q s ei . 11 A[t! = dója kaì tò krátow e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn. &Am}n. 12 Dià Silouanoû ømîn toû pistoû ˙delfoû, qw logízomai, di' •lígvn ¡g r a c a , parakalôn kaì \pimarturôn taúthn eÂnai ˙lhyê xárin toû yeo ûe† w÷n e^st}kate. 13 &A s p á z e t a i ømâw = \n Babulôni suneklekt}, kaì Márkow ` u¥ów mou. 14 &A s p á s a s y e ˙ll}louw \n fil}mati ˙gáphw. E†r}nh ømîn pâsin toîw \n xrist! &Ihsoû. &Am}n.

5.1 toùw ♦ o{n 5.8 tína katapí+ ♦ ˆtina˜ katapieîn 5.2 \piskopoûntew ♦ ˆ\piskopoûntew˜ 5.9 kósm~ ♦ ˆt!˜ kósm~ 5.2 ˙ll' ♦ ˙llà 5.10 &Ihsoû ♦ ˆ&Ihsoû˜ 5.2 e^kousívw ♦ e^kousívw katà yeón 5.10 katartísai ømâw ♦ katartísei 5.3 mhdè ♦ mhd' 5.11 = dója kaì ♦ — 5.5 øpotassómenoi ♦ — 5.11 tôn a†Qnvn ♦ — 5.5 ` ♦ ˆ`˜ 5.12 e^st}kate ♦ stête 5.7 \pirrícantew ♦ \pirícantew 5.14 &Ihsoû. &Am}n. ♦ —

336 PETRO U B

umeWn Pétrow, doûl owkaì ˙póstolow &Ihsoû xristoû, toîw S †sótimon =mîn laxoûsin pístin \n dikaiosún+ toû yeo û =môn kaì svtêrow &Ihsoû xristoû: 2 xá r i w ømîn kaì e†r}nh plh yu n yeí h \n \pignQsei toû yeo û , kaì &Ihsoû toû kuríou =môn: 3 ^V wpánta =mîn têw yeí a wdunámevw a[toû tà pròw zv|n kaì e[ s éb ei a n dedvrhménhw, dià têw \pignQsevw toû kalésantow =mâw dià dójhw kaì ˙retêw: 4 di' @n tà tímia =mîn kaì még i s t a \p a g g él m a t a dedQrhtai, ®na dià toútvn génhsye yeí a w koinvnoì fúsevw, ˙pofugóntew têw \n kósm~ \n \piyumíŸ fyorâw. 5 Kaì a[tò toûto dé, spoud|n pâsan pareisenégkantew, \pixorhg}sate \n t_ pístei ømôn t|n ˙ret}n, \n dè t_ ˙ret_ t|n gnôsin, 6 \n dè t_ gnQsei t|n \g k r á t ei a n , \n dè t_ \gkrateíŸ t|n øpomon}n, \n dè t_ øpomon_ t|n e[sébeian, 7 \n dè t_ e[sebeíŸ t|n filadelfían, \n dè t_ filadelfí Ÿ t|n ˙gáphn. 8 Taûta gàr ømîn øpárxonta kaì pleonázonta, o[k ˙rgoùw o[dè ˙kárpouw kayísthsin e†w t|n toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû \pígnvsin. 9 #Vͅ gàr m| páres t i ntaûta, tuflów \stin, muvpázvn, l}yhn labWn toû kayarismo ûtôn pálai a[toû a^ martiôn. 10 Diò mâllon, ˙delfoí, spoudásate bebaían ømôn t|n klêsin kaì \klog|n poieîsyai: taûta gàr poioûntew o[ m| ptaíshté pote: 11 outvw% gàr plousívw \pixorhghy}setai ømîn = eÊsodow e†w t|n a†Qnion basileían toû kuríou =môn kaì svtêrow &Ihsoû xristoû. 12 Diò o[k ˙mel}sv ˙eì ømâw øpomimn§skein perì toútvn, kaíper e†dótaw, kaì \sthrigménouw \n t_ paroús+ ˙lhyeí Ÿ . 13 Díkaion dè =goûmai, \f' –son e†mì \n toút~ t! skhnQmati, diegeí r ei n ømâw \n øpomn}sei: 14 e† d W w –ti taxin} \stin = ˙póyes i wtoû skhnQmatów mou, kayWw kaì ` kúriow =môn &I h s o û w xr i s t ò w \d } l v s én moi. 15 Spoudásv dè kaì e^kástote ¡xei nømâw metà t|n \m|n ¡jodon t|n toútvn mn}mhn poieîsyai.

1.3 dià dójhw kaì ˙retêw ♦ †díŸ dój+ =mîn kaì ˙ret_ 1.4 kósm~ ♦ t! kósm~ 1.4 =mîn kaì mégista ♦ kaì mégista 1.12 o[k ˙mel}sv ♦ mell}sv

337 1.16 - 2.9 PETRO U B

16 O[ gàr sesofisménoiw múyoiw \jakolouy}santew \g n v r í s a m e n ømîn t|n toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû dúnamin kaì parousían, ˙ll' \póptai genhyén t ewtêw \keínou megalei ó t h t o w. 17 LabWn gàr parà yeo ûpatròw tim|n kaì dójan, fvnêw \nexyeíshw a[t! toiâsde øpò têw megaloprepoûw dójhw, O˚tów \stin ` u¥ów mou ` ˙gaphtów, e†w on$ \gW e[ d ó k h s a : 18 kaì taúthn t|n fvn|n =meîw “koúsamen \j o[ranoû \nexyeî s a n , sùn a[t! ªntew \n t! ªrei t! a^ gí~. 19 Kaì ¡xo m enbebaióteron tòn profhtikòn lógon, > kalôw poieîte proséxo n t ew, qw lúxn~ faínonti \n a[xmhr! tóp~, £vw o˚ =méra diaugás+, kaì fvsfórow ˙nateíl+ \n taîw kardíaiw ømôn: 20 toûto prôton ginQskontew, –ti pâsa profhteía grafêw †díaw \p i l ú s ev w o[ gínetai. 21 O[ gàr yel } m a t i ˙nyrQpou “néxyh potè profhteía, ˙ll' øpò pneúmatow a^ gíou ferómenoi \lálhsan ßgioi yeoû ƒnyrvpoi.

&Egénont o dè kaì ceud op r of êt ai \n t! la!, qw kaì \n ømîn 2 ¡s o n t a i ceudodidáskaloi, o®tinew pareisájousin a¥réseiw ˙pvleíaw, kaì tòn ˙gorásanta a[toùw despóthn ˙rnoúmenoi, \págontew e^autoîw taxin|n ˙pQleian. 2 Kaì polloì \jakolouy}sousin a[tôn taîw ˙selgeíaiw, di' o¬w = `dòw têw ˙lhyeí a wblasfhmhy}setai. 3 Kaì \n pleonejíŸ plastoîw lógoiw ømâw \mporeúsontai: o

1.17 O˚tów \stin ` u¥ów ♦ ^O u¥ów poté ˙llà 1.17 ˙gaphtów ♦ ˙gaphtów mou o˚tów 1.21 ßgioi ♦ ˙pò \stin 2.3 nustájei ♦ nustázei 1.18 ªrei t! a^ gí~ ♦ a^ gí~ ªrei 2.6 katastrof_ ♦ ˆkatastrof_˜ 1.21 potè profhteía ˙ll' ♦ profhteía 2.6 ˙sebeîn ♦ ˙sebéˆs˜in

338 PETRO U B 2.10 - 2.22 e[ s eb eî w \k pei r a s m o û ]úesyai, ˙díkouw dè e†w =méran krísevw kolazoménouw threîn: 10 málista dè toùw •písv sarkòw \n \piyumíŸ miasmoû poreuoménouw, kaì kurióthtow katafronoûntaw. Tolmhtaí, a[yádeiw, dójaw o[ trémousin blasfhmoûntew: 11 –pou ƒggeloi, †sxúï kaì dunámei meí z o n ew ªntew, o[ fér o u s i n kat' a[tôn parà kurí~ blásfhmon krísin. 12 O˚toi dé, qw ƒloga z!a fusikà gegenhména e†w ßlvsin kaì fyorán, \n o gár tiw htthtai,% toút~ kaì dedoúlvta i . 20 E† gàr ˙pofugóntew tà miásmata toû kósmou \n \p i g n Q s ei toû kuríou kaì svtêrow &Ihsoû xristoû, toútoiw dè pálin \mplakéntew =ttôntai, gégonen a[toîw tà ¡sxata xeí r o n a tôn prQtvn. 21 Kreîtton gàr ‘n a[toîw m| \p eg n v k én a i t|n `dòn têw dikaiosúnhw, h( \pignoûsin \p i s t r éc a i \k têw paradoyeí s h w a[toîw a^ gíaw \ntolêw. 22 Sumbébhken dè a[toîw tò têw ˙lhyoûw paroimíaw, Kúvn

2.11 kurí~ ♦ kuríou 2.17 e†w a†ôna ♦ — 2.12 fusikà gegenhména ♦ 2.18 ªntvw ˙pofugóntaw ♦ •lígvw gegennhména fusikà ˙pofeúgontaw 2.12 katafyar}sontai ♦ kaì 2.19 kaì ♦ — fyar}sontai 2.20 kuríou ♦ kuríou ˆ=môn˜ 2.13 komioúmenoi ♦ ˙dikoúmenoi 2.21 \pistrécai ♦ øpostrécai 2.15 katalipóntew ♦ kataleípontew 2.22 dè ♦ — 2.17 nefélai ♦ kaì `míxlai

339 3.1 - 3.13 PETRO U B

\p i s t r éc a w \p ì tò Êdion \jérama, kaí ˚w lousaménh e†w kúlisma borbórou.

Taút hn æd h, ˙gap ht oí, deut ér an ømîn gráf v \p is t ol }n, 3 \n a

2.22 kúlisma ♦ kulismòn 3.10 = =méra ♦ =méra 3.3 \sxátou ♦ \sxátvn 3.10 \n nuktí ♦ — 3.3 =merôn ♦ =merôn ˆ\n˜ \mpaigmon_ 3.10 luy}sontai ♦ luy}setai 3.7 a[toû ♦ a[t! 3.10 kataka}setai ♦ eørey}setai 3.9 ` ♦ — 3.11 o{n ♦ outvw% 3.9 =mâw ♦ ømâw 3.11 ømâw ♦ ˆømâw˜

340 PETRO U B 3.14 - 3.18

14 Dió, ˙gaphtoí, taûta prosdokôntew, spoudásate ƒspiloi kaì ˙mQmhtoi a[t! eøreyê n a i \n e†r}n+. 15 Kaì t|n toû kuríou =môn makroyumían svthrían =geîsye, kayWw kaì ` ˙gaphtòw =môn ˙delfòw Paûlow katà t|n a[t! doyeî s a n sofían ¡gracen ømîn: 16 qw kaì \n pásaiw taîw \pistolaîw, lalôn \n a[taîw perì toútvn: \n o

3.15 a[t! doyeîsan ♦ doyeîsan a[t! 3.16 o

341 IVANNO U A

‘n ˙p' ˙rxêw, o$ ˙khkóamen, oe$ ^vr ák amen toîw $O •fyalmoîw =môn, o$ \yea s á m eya , kaì a¥ xeî r ew =môn \c h l á f h s a n perì toû lógou têw zvêw. 2 Kaì = zv| \fanerQyh, kaì e^vrákamen, kaì marturoûmen, kaì ˙paggéllomen ømîn t|n zv|n t|n a†Qnion, htiw% ‘n pròw tòn patéra, kaì \fanerQyh =mîn. 3 $O e^vrákamen kaì ˙khkóamen, ˙paggéllomen ømîn, ®na kaì ømeîw koinvnían ¡xh t emey' =môn: kaì = koinvnía dè = =metér ametà toû patròw kaì metà toû u¥oû a[toû &Ihsoû 4 ømôn xr i s t o û : kaì taûta gráfomen ømîn, ®na = xarà =môn ” peplhrvménh. 5 Kaì ¡stin auth% = ˙ggelía ÷n ˙khkóamen ˙p' a[toû kaì ˙naggéllomen ømîn, –ti ` yeò wfôw \stín, kaì skotía \n a[t! o[k ¡stin o[demía. 6 &E à n eÊ p v m en –ti koinvnían ¡xo m en met' a[toû, kaì \n t! skótei per i p a t ô m en , ceudómeya , kaì o[ poioûmen t|n ˙l}yei a n : 7 \à ndè \n t! fvtì peripatômen, qw a[tów \stin \n t! fvtí, koinvnían ¡xo m enmet' ˙ll}lvn, kaì tò a

Tek nía mou, taût a gr áf v ømîn, ®na m| a^ már t ht e. Kaì \án 2 tiw a^ márt+, paráklhton ¡xo m enpròw tòn patéra, &Ihsoûn xr i s t ò n díkaion: 2 kaì a[tòw ¥lasmów \stin perì tôn a^ martiôn =môn: o[ perì tôn =metérvn dè mónon, ˙llà kaì perì –lou toû kósmou. 3 Kaì \n toút~ ginQskomen –ti \gnQkamen a[tón, \àn tàw \ntolàw a[toû thrômen. 4 ^O lég v n , *E g n v k a a[tón, kaì tàw \ntolàw a[toû m| thrôn, ceústhw \stín, kaì \n toút~ = ˙l}yei a o[k ¡stin: 5 ow$ d' ©n thr_ a[toû tòn lógon, ˙lhyôw \n

1.3 ømîn ♦ kaì ømîn 1.7 xristoû ♦ — 1.4 ømîn ♦ =meîw 2.4 *Egnvka ♦ –ti *Egnvka

342 IVANNO U A 2.6 - 2.21 toút~ = ˙gáph toû yeo ûteteleívtai. &En toút~ ginQskomen –ti \n a[t! \smén: 6 ` lég v n \n a[t! ménein •feílei, kayWw \keînow periepáthsen, kaì a[tòw outvw% peripateîn. 7 &A d e l f o í , o[k \ntol|n kain|n gráfv ømîn, ˙ll' \ntol|n palaián, ÷n eÊ xet e˙p' ˙rxêw: = \ntol| = palaiá \stin ` lógow on$ “koúsate ˙p' ˙rxêw. 8 Pálin \ntol|n kain|n gráfv ømîn, – \s t i n˙lhyèw \n a[t! kaì \n ømîn: –ti = skotía parágetai, kaì tò fôw tò ˙lhyinòn ædh faínei. 9 ^O lég v n \n t! fvtì eÂnai kaì tòn ˙delfòn a[toû misôn, \n t_ skotíŸ \stìn £vw ƒrti. 10 ^O ˙gapôn tòn ˙delfòn a[toû \n t! fvtì ménei, kaì skándalon \n a[t! o[k ¡stin. 11 ^O dè misôn tòn ˙delfòn a[toû \n t_ skotíŸ \stín, kaì \n t_ skotíŸ peripateî, kaì o[k oÂden poû øpágei, –ti = skotía \túflvsen toùw •fyalmoùw a[toû. 12 Gr á f v ømîn, teknía, –ti ˙févntai ømîn a¥ a^ martíai dià tò ªnoma a[toû. 13 Gráfv ømîn, patérew, –ti \gnQkate tòn ˙p' ˙rxêw. Gráfv ømîn, neanískoi, –ti nenik}kate tòn ponhrón. Gráfv ømîn, paidía, –ti \gnQkate tòn patéra. 14 *E g r a c a ømîn, patérew, –ti \gnQkate tòn ˙p' ˙rxêw. *Egraca ømîn, neanískoi, –ti †sxuroí \ste, kaì ` lógow toû yeo û\n ømîn ménei, kaì nenik}kate tòn ponhrón. 15 M| ˙gapâte tòn kósmon, mhdè tà \n t! kósm~. &Eán tiw ˙gapÅ tòn kósmon, o[k ¡stin = ˙gáph toû patròw \n a[t!. 16 %O tipân tò \n t! kósm~, = \piyumía têw sarków, kaì = \piyumía tôn •fyalmôn, kaì = ˙lazoneía toû bíou, o[k ¡s t i n\k toû patrów, ˙ll' \k toû kósmou \stín. 17 Kaì ` kósmow parágetai, kaì = \piyumía a[toû: ` dè poiôn tò yélhma toû yeoû ménei e†w tòn a†ôna. 18 Paidía, \sxáth vra% \stín: kaì kayWw “koúsate –ti ` ˙ntíxristow ¡rxet a i ,kaì nûn ˙ntíxristoi polloì gegónasin: –yen ginQskomen –ti \sxáth vra% \stín. 19 &E j =môn \jêlyon, ˙ll' o[k ‘san \j =môn: e† gàr ‘san \j =môn, memen}keisan ©n mey' =môn: ˙ll' ®na fanervyôsin –ti o[k e†sìn pántew \j =môn. 20 Kaì ømeîw xrîsma ¡xet e˙pò toû a^ gíou, kaì oÊdate pánta. 21 O[k ¡graca ømîn, –ti o[k oÊdate t|n ˙l}yei a n , ˙ll'

2.6 outvw% ♦ ˆoutvw˜% 2.18 ` ♦ — 2.7 &Adelfoí ♦ &Agaphtoí 2.19 \jêlyon ♦ \jêlyan 2.7 “koúsate ˙p' ˙rxêw ♦ “koúsate 2.19 gàr ‘san \j =môn ♦ gàr \j =môn 2.13 Gráfv ømîn paidía ♦ ¡graca ‘san ømîn paidía 2.20 pánta ♦ pántew

343 2.22 - 3.8 IVANNO U A

–ti oÊdate a[t}n, kaì –ti pân ceûdow \k têw ˙lhyeí a wo[k ¡s t i n . 22 Tíw \stin ` ceústhw, e† m| ` ˙rnoúmenow –ti &Ihsoûw o[k ¡stin ` xristów; O˚tów \stin ` ˙ntíxristow, ` ˙rnoúmenow tòn patéra kaì tòn u¥ón. 23 Pâw ` ˙rnoúmenow tòn u¥òn o[dè tòn patéra ¡xei . 24 ^U m eî w o[n o$ “koúsate ˙p' ˙rxêw, \n ømîn menétv. &Eàn \n ømîn meín+ o$ ˙p' ˙rxêw “koúsate, kaì ømeîw \n t! u¥! kaì \n t! patrì meneîte. 25 Kaì auth% \stìn = \paggelía ÷n a[tòw \p h g g eí l a t o =mîn, t|n zv|n t|n a†Qnion. 26 Taûta ¡g r a c a ømîn perì tôn planQntvn ømâw. 27 Kaì ømeîw, tò xr í s m a o$ \lábete ˙p' a[toû \n ømîn ménei, kaì o[ xr eí a n¡xet e ®na tiw didásk+ ømâw: ˙ll' qw tò a[tò xrísma didáskei ømâw perì pántvn, kaì ˙lhyéw \stin, kaì o[k ¡stin ceûdow, kaì kayWw \dídajen ømâw, men eî t e \n a[t!. 28 Kaì nûn, teknía, ménete \n a[t!: ®na –tan fanervy_, ¡xô m enparrhsían, kaì m| a†sxunyômen ˙p' a[toû \n t_ parousíŸ a[toû. 29 &E à n e† d ê t e –ti díkaiów \stin, ginQskete –ti pâw ` poiôn t|n dikaiosúnhn \j a[toû gegénnhtai.

*I d et e potap|n ˙gáp hn dédvken =mîn ` pat }r , ®na ték na 3 ye o ûklhyômen. Dià toûto ` kósmow o[ ginQskei ømâw, –ti o[k ¡gnv a[tón. 2 &A g a p h t o í , nûn tékna yeo û \s m én , kaì o·pv \f a n er Q yh tí \sómeya : oÊdamen dè –ti \àn fanervy_, –moioi a[t! \sómeya ,–ti •cómeya a[tòn kayQw \stin. 3 Kaì pâw ` ¡xv nt|n \lpída taúthn \p' a[t! a^ gnízei e^autón, kayWw \k eî n o w a^ gnów \stin. 4 Pâw ` poiôn t|n a^ martían, kaì t|n ˙nomían poieî: kaì = a^ martía \stìn = ˙nomía. 5 Kaì oÊdate –ti \k eî n o w \f a n er Q yh , ®na tàw a^ martíaw =môn ƒr+: kaì a^ martía \n a[t! o[k ¡stin. 6 Pâw ` \n a[t! ménvn o[x a^ martánei: pâw `a^ martánvn o[x e^Qraken a[tón, o[dè ¡gnvken a[tón. 7 Tekní a , mhdeìw planátv ømâw: ` poiôn t|n dikaiosúnhn díkaiów \stin, kayWw \keînow díkaiów \stin: 8 ` poiôn t|n a^ martían \k toû diabólou \stín, –ti ˙p' ˙rxêw ` diábolow a^ martánei. E†w toûto \fanerQyh ` u¥òw toû yeo û , ®na lús+ tà

2.23 ¡xei ♦ ¡xei ` `mologôn tòn u¥òn fanervy_ sxômen kaì tòn patéra ¡xei 2.29 pâw ♦ kaì pâw 2.24 o[n ♦ — 3.1 klhyômen. ♦ klhyômen: kaì 2.27 \n ømîn ménei ♦ ménei \n ømîn \smén. 2.27 a[tò ♦ a[toû 3.1 ømâw ♦ =mâw 2.27 meneîte ♦ ménete 3.2 dè ♦ — 2.28 –tan fanervy_ ¡xômen ♦ \àn 3.5 =môn ♦ —

344 IVANNO U A 3.9 - 3.24

¡r g a toû diabólou. 9 Pâw ` gegennhménow \k toû yeo ûa^ martían o[ poieî, –ti spérma a[toû \n a[t! ménei: kaì o[ dúnatai a^ martán ei n , –ti \k toû yeo û gegénnhtai. 10 &E n toút~ fanerá \s t i ntà tékna toû yeo ûkaì tà tékna toû diabólou: pâw ` m| poiôn dikaiosúnhn o[k ¡stin \k toû yeo û ,kaì ` m| ˙gapôn tòn ˙delfòn a[toû. 11 %O ti auth% \stìn = ˙ggelía ÷n “koúsate ˙p' ˙rxêw, ®na ˙gapômen ˙ll}louw: 12 o[ kayWw Káïn \k toû ponhroû ‘n, kaì ¡sfajen tòn ˙delfòn a[toû. Kaì xárin tínow ¡s f a j ena[tón; %Oti tà ¡rga a[toû ponhrà ‘n, tà dè toû ˙delfoû a[toû díkaia. 13 M| yaumázete, ˙delfoí mou, e† miseî ømâw ` kósmow: 14 =meîw oÊdamen –ti metabeb}kamen \k toû yanátou e†w t|n zv}n, –ti ˙gapômen toùw ˙delfoúw. ^O m| ˙gapôn tòn ˙delfón, ménei \n t! yanát~. 15 Pâw ` misôn tòn ˙delfòn a[toû ˙nyrvpoktónow \stín: kaì oÊdate –ti pâw ˙nyrvpoktó n o w o[k ¡xei zv|n a†Qnion \n e^aut! ménousan. 16 &E ntoút~ \gnQkamen t|n ˙gáphn, –ti \keînow øpèr =môn t|n cux|n a[toû ¡yh k en : kaì =meîw •feílomen øpèr tôn ˙delfôn tàw cuxàw tiyén a i . 17 $O wd' ©n ¡x+ tòn bíon toû kósmou, kaì yev r _ tòn ˙delfòn a[toû xreían ¡xo n t a , kaì kleís+ tà splágxna a[toû ˙p' a[toû, pôw = ˙gáph toû yeo ûménei \n a[t!; 18 Teknía mou, m| ˙gapômen lóg~ mhdè t_ glQss+, ˙ll' \n ¡rg~ kaì ˙lhyeí Ÿ . 19 Kaì \n toút~ ginQskomen –ti \k têw ˙lhyeí a w \s m én , kaì ¡mprosyen a[toû peísomen tàw kardíaw =môn, 20 –ti \àn kataginQsk+ =môn = kardía, –ti meízvn \stìn ` yeò wtêw kardíaw =môn, kaì ginQskei pánta. 21 &A g a p h t o í , \à n = kardía =môn m| kataginQsk+ =môn, parrhsían ¡xo m enpròw tòn yeó n , 22 kaì o$ \àn a†tômen, lambánomen par' a[toû, –ti tàw \n t o l à wa[toû throûmen, kaì tà ˙restà \nQpion a[toû poioûmen. 23 Kaì auth% \stìn = \ntol| a[toû, ®na pisteúsvmen t! •nómati toû u¥oû a[toû &Ihsoû xristoû, kaì ˙gapômen ˙ll}louw, kayWw ¡dvken \ntol}n. 24 Kaì ` thrôn tàw \ntolàw

3.13 M| ♦ ˆKaì˜ m| 3.19 Kaì \n toút~ ginQskomen ♦ ˆKaì˜ 3.13 mou ♦ — \n toút~ gnvsómeya 3.14 tòn ˙delfón ♦ — 3.19 tàw kardíaw ♦ t|n kardían 3.15 e^aut! ♦ a[t! 3.21 =môn m| kataginQsk+ =môn ♦ 3.16 tiyénai ♦ yeînai ˆ=môn˜ m| kataginQsk+ 3.18 mou ♦ — 3.22 par' ♦ ˙p' 3.18 ˙ll' ♦ ˙llà 3.23 \ntol}n ♦ \ntol|n =mîn

345 4.1 - 4.15 IVANNO U A

a[ t o û\n a[t! ménei, kaì a[tòw \n a[t!. Kaì \n toút~ ginQskomen –ti ménei \n =mîn, \k toû pneúmatow o˚ =mîn ¡dvken.

&A g a pht oí, m| pant ì pneúmat i pisteúet e, ˙l l à dokimázet e 4 tà pneúmata, e† \k toû yeo û \s t i n : –ti polloì ceudoprofêtai \jelhlúyasin e†w tòn kósmon. 2 &E n toút~ ginQsketai tò pneûma toû yeo û :pân pneûma o$ `mologeî &I h s o û n xr i s t ò n \n sarkì \lhluyóta \k toû yeo û \s t í n : 3 kaì pân pneûma o$ m| `mologeî &Ihsoûn xristòn \n sarkì \l h l u yó t a , \k toû yeo û o[k ¡stin: kaì toûtó \stin tò toû ˙ntixr í s t o u , o$ ˙khkóate –ti ¡rxet a i , kaì nûn \n t! kósm~ \s t ì n ædh. 4 ^U m eî w \k toû yeo û \s t é, teknía, kaì nenik}kate a[toúw: –ti meízvn \stìn ` \n ømîn h( ` \n t! kósm~. 5 A[toì \k toû kósmou e† s í n :dià toûto \k toû kósmou laloûsin, kaì ` kósmow a[tôn ˙koúei. 6 ^H m eî w \k toû yeo û \s m en : ` ginQskvn tòn yeó n , ˙koúei =môn: ow$ o[k ¡stin \k toû yeo û ,o[k ˙koúei =môn. &Ek toútou ginQskomen tò pneûma têw ˙lhyeí a wkaì tò pneûma têw plánhw. 7 &A g a p h t o í , ˙gapômen ˙ll}louw: –ti = ˙gáph \k toû yeo û \s t i n ,kaì pâw ` ˙gapôn \k toû yeo ûgegénnhtai, kaì ginQskei tòn yeó n . 8 ^O m| ˙gapôn o[k ¡gnv tòn yeó n :–ti ` yeò w˙gáph \s t í n . 9 &E ntoút~ \fanerQyh = ˙gáph toû yeo û\n =mîn, –ti tòn u¥òn a[toû tòn monogenê ˙péstalken ` yeò we† wtòn kósmon, ®na z}svmen di' a[toû. 10 &E ntoút~ \stìn = ˙gáph, o[x –ti =meîw “gap}samen tòn yeó n ,˙ll' –ti a[tòw “gáphsen =mâw, kaì ˙pésteilen tòn u¥òn a[toû ¥lasmòn perì tôn a^ martiôn =môn. 11 &A g a p h t o í , e† outvw% ` yeò w“gáphsen =mâw, kaì =meîw •feílomen ˙ll}louw ˙gapÅn. 12 yeò n o[deìw pQpote teyéa t a i : \à n ˙gapômen ˙ll}louw, ` yeò w \n =mîn ménei, kaì = ˙gáph a[toû teteleivménh \stin \n =mîn. 13 &E n toút~ ginQskomen –ti \n a[t! ménomen kaì a[tòw \n =mîn, –ti \k toû pneúmatow a[toû dédvken =mîn. 14 Kaì =meîw teyeá m eyakaì marturoûmen –ti ` pat|r ˙péstalken tòn u¥òn svtêra toû kósmou. 15 $O w ©n `molog}s+ –ti &Ihsoûw \stin ` u¥òw toû yeo û ,` yeò w\n a[t!

4.2 ginQsketai ♦ ginQskete 4.12 teteleivménh \stin \n =mîn ♦ \n 4.3 &Ihsoûn xristòn \n sarkì =mîn teteleivménh \stin \lhluyóta ♦ tòn &Ihsoûn 4.15 ©n ♦ \àn 4.10 “gap}samen ♦ “gap}kamen 346 IVANNO U A 4.16 - 5.10 ménei, kaì a[tòw \n t! ye! . 16 Kaì =meîw \gnQkamen kaì pepisteúkamen t|n ˙gáphn ÷n ¡xei ` yeòw \n =mîn. ^O yeò w ˙gáph \stín, kaì ` ménvn \n t_ ˙gáp+, \n t! ye! mén ei ,kaì ` 17 yeò w \n a[t! ménei. &E ntoút~ teteleívtai = ˙gáph mey' a[t! =mô n , ®na parrhsían ¡xv m en \n t_ =mérŸ têw krísevw, –ti kayWw \keînów \stin, kaì =meîw \smen \n t! kósm~ toút~. 18 Fóbow o[k ¡stin \n t_ ˙gáp+, ˙ll' = teleía ˙gáph ¡jv bállei tòn fóbon, –ti ` fóbow kólasin ¡xei :` dè foboúmenow o[ teteleívtai \n t_ ˙gáp+. 19 ^H m eî w ˙gapômen a[tón, –ti a[tòw prôtow “gáphsen =mâw. 20 &E á ntiw eÊp+ –ti &Agapô tòn yeó n ,kaì tòn ˙delfòn a[toû mis_, ceústhw \stín: ` gàr m| ˙gap ô n tòn ˙delfòn a[toû on$ e^Qraken, tòn yeò n on$ o[x e^Qra k en pôw dúnatai ˙gapÅn; 21 Kaì taúthn t|n \ntol|n ¡xo m en˙p' a[toû, ®na ` ˙gapôn tòn yeó n ,˙gapÅ kaì tòn ˙delfòn a[toû.

Pâw ` pisteúvn –ti &Ihsoûw \stin ` xristów, \k toû yeoû 5 gegénnhtai: kaì pâw ` ˙gapôn tòn genn}santa ˙gapÅ kaì tòn gegennhménon \j a[toû. 2 &E n toút~ ginQskomen –ti ˙gapômen tà ték n a toû yeo û , –tan tòn yeò n ˙gapômen, kaì tàw \n t o l à w a[toû thrômen. 3 Auth% gár \stin = ˙gáph toû yeo û , ®na tàw \n t o l à wa[toû thrômen: kaì a¥ \ntolaì a[toû bareîai o[k e†sín. 4 %O tipân tò gegennhménon \k toû yeo ûnikÅ tòn kósmon: kaì auth% \stìn = níkh = nik}sasa tòn kósmon, = pístiw 5 =môn. Tíw \stin ` nikôn tòn kósmon, e† m| ` pisteúvn –ti ømvn &I h s o û w \s t i n ` u¥òw toû yeo û ; 6 O˚tów \stin ` \lyWn di' udatow% kaì a®matow, &Ihsoûw xristów: o[k \n t! udati% mónon, ˙ll' \n t! udati% kaì t! a®mati. Kaì tò pneûmá \stin tò marturoûn, –ti tò pneûmá \stin = ˙l}yeia . 7 %O titreîw e†sin o¥ marturoûntew, 8 tò pneûma, kaì tò udvr,% kaì tò a

4.19 a[tón ♦ — 5.5 Tíw ♦ tíw ˆdé˜ 4.20 pôw ♦ o[ 5.6 kaì t! ♦ kaì \n t! 5.1 kaì tòn ♦ ˆkaì˜ tòn 5.9 hn% ♦ –ti 5.2 thrômen ♦ poiômen 5.10 a[t! ♦ e^aut!

347 5.11 - 5.21 IVANNO U A

e† wt|n marturían, ÷n memartúrhken ` yeò wperì toû u¥oû a[toû. 11 Kaì auth% \stìn = marturía, –ti zv|n a†Qnion ¡dvken =mîn ` yeó w,kaì auth% = zv| \n t! u¥! a[toû \stin. 12 ^O ¡xvn tòn u¥òn ¡xei t|n zv}n: ` m| ¡xv ntòn u¥òn toû yeo ût|n zv|n o[k ¡xei. 13 Taûta ¡graca ømîn toîw pisteúousin e†w tò ªnoma toû u¥oû toû yeo û ,®na e†dête –ti zv|n a†Qnion, ¡xet ekaì ®na pisteúhte e†w tò ªnoma toû øioû toû yeo û . 14 Kaì auth% \stìn = parr h s í a ÷n ¡xo m en pròw a[tón, –ti \án ti a†tQmeya katà tò yél h m a a[toû, ˙koúei =môn: 15 kaì \àn oÊdamen –ti ˙koúei =môn, o$ \àn a†tQmeya , oÊdamen –ti ¡xo m en tà a†t}mata a$ +t}kamen& par' a[toû. 16 &E á ntiw Êd+ tòn ˙delfòn a[toû a^ martánonta a^ martían m| pròw yánaton, a†t}sei, kaì dQsei a[t! zv}n toîw a^ martánousin m| pròw yánaton. *Estin a^ martía pròw yá n a t o n : o[ perì \keínhw légv ®na \rvt}s+. 17 Pâsa ˙dikía a^ martía \stín: kaì ¡stin a^ martía o[ pròw yánaton. 18 OÊdamen –ti pâw ` gegennhménow \k toû yeo ûo[x a^ martánei: ˙ll' ` gen n h yeì w \k toû yeo û threî \autón, kaì ` ponhròw o[x ßptetai a[toû. 19 OÊdamen –ti \k toû yeo û \s m en , kaì ` kósmow –low \n t! ponhr! keîtai. 20 OÊdamen dè –ti ` u¥òw toû yeo û hkei,% kaì dédvken =mîn diánoian ®na ginQskvmen tòn ˙lhyinón: kaì \s m èn \n t! ˙lhyin!, \n t! u¥! a[toû &Ihsoû = zv| = a†Qniow xr i s t ! . O˚tów \stin ` ˙lhyinòw yeó w, kaì zv| a†Qniow. 21 e^autoùw Teknía, fulájate e^autà ˙pò tôn e†dQlvn. &Am}n.

5.13 ømîn toîw pisteúousin e†w tò pisteúousin ªnoma toû u¥oû toû yeoû ♦ ømîn 5.15 par' ♦ ˙p' 5.13 a†Qnion ¡xete ♦ ¡xete a†Qnion 5.18 \autón ♦ a[tón 5.13 kaì ®na pisteúhte ♦ toîw 5.21 &Am}n ♦ —

348 IVANNO U B

presbúterow \klekt_ kuríŸ kaì toîw ték noiwa[t êw,o¬w ^O \g W˙gapô \n ˙lhyeí Ÿ ,kaì o[k \gW mónow, ˙llà kaì pántew o¥ \gnvkótew t|n ˙l}yei a n , 2 dià t|n ˙l}yei a nt|n ménousan \n =mîn, kaì mey' =môn ¡stai e†w tòn a†ôna: 3 ¡s t a i mey' =môn xáriw, ¡leow, e†r}nh parà yeo ûpatrów, kaì parà kuríou &Ihsoû xristoû toû u¥oû toû patrów, \n ˙lhyeí Ÿkaì ˙gáp+. 4 &E xá r h n lían –ti eurhka% \k tôn téknvn sou peripatoûntaw \n ˙lhyeí Ÿ , kayWw \ntol|n \lábomen parà toû patrów. 5 Kaì nûn \rvtô se, kuría, o[x qw \ntol|n gráfvn soi kain}n, ˙llà ÷n eÊxomen ˙p' ˙rxêw, ®na ˙gapômen ˙ll}louw. 6 Kaì auth% \stìn = ˙gáph, ®na peripatômen katà tàw \ntolàw a[ t o û . Auth% \stin = \ntol}, kayWw “koúsate ˙p' ˙rxêw, ®na \n a[t_ peripatête. 7 %O tipolloì plánoi e†sêlyón e†w tòn kósmon, o¥ m| `mologoûntew &Ihsoûn xristòn \rxómenon \n sarkí. O˚tów \stin ` plánow kaì ` ˙ntíxristow. 8 Blépete e^autoúw, ®na m| ˙polésvmen a$ e†rgasámeya , ˙llà misyòn pl}rh ˙polábvmen. 9 Pâw ` parabaínvn kaì m| ménvn \n t_ didax_ toû xristoû, yeò n o[k ¡xei : ` mén v n \n t_ didax_ toû xr i s t o û , o˚tow kaì tòn patéra kaì tòn u¥òn ¡xei . 10 EÊ tiw ¡r xet a ipròw ømâw, kaì taúthn t|n didax|n o[ férei, m| lambánete a[tòn e† wo†kían, kaì xaírein a[t! m| légete: 11 ` gàr légvn a[t! xaírein koinvneî toîw ¡rgoiw a[toû toîw ponhroîw. 12 Pollà ¡xv nømîn gráfein, o[k \boul}yhn dià xártou kaì mélanow: ˙llà \lpízv \lyeî npròw ømâw, kaì stóma pròw stóma lalêsai, ®na = xarà =môn ” peplhrvménh. 13 &A s p á z e t a í se tà tékna têw ˙delfêw sou têw \klektêw. &Am}n.

1.3 kuríou ♦ — 1.9 parabaínvn ♦ proágvn 1.5 gráfvn soi kain}n ♦ kain|n 1.9 toû xristoû o˚tow ♦ o˚tow gráfvn soi 1.11 gàr légvn ♦ légvn gàr 1.6 \stin = \ntol} ♦ = \ntol} \stin 1.12 \lyeîn ♦ genésyai 1.7 e†sêlyón ♦ \jêlyon 1.12 ” peplhrvménh ♦ peplhrvménh ” 1.8 ˙polésvmen ♦ ˙poléshte 1.13 &Am}n ♦ — 1.8 ˙polábvmen ♦ ˙polábhte 349 IVANNO U G

presbúterow Gafi~ t! ˙gap ht !, on$ \gW ˙gapô \n ^O ˙lhyeíŸ. 2 &A g a p h t é , perì pántvn e·xomaí se e[odoûsyai kaì øgiaínein, kayWw e[odoûtaí sou = cux}. 3 &E xá r h n gàr lían, \r xo m én v n ˙delfôn kaì marturoúntvn sou t_ ˙lhyeí Ÿ , kayWw sù \n ˙lhyeí Ÿperipateîw. 4 Meizotéran toútvn o[k ¡xv xarán, ®na ˙koúv tà \mà tékna \n ˙lhyeíŸ peripatoûnta. 5 &A g a p h t é , pistòn poieîw o$ \àn \rgás+ e†w toùw ˙delfoùw kaì e†w toùw jénouw, 6 o$i \martúrhsán sou t_ ˙gáp+ \nQpion \k k l h s í a w: o¬w kalôw poi}seiw propémcaw ˙jívw toû yeo û . 7 ^U p èrgàr toû •nómatow \jêlyon mhdèn lambánontew ˙pò tôn \yn ô n . 8 ^H m eî w o{n •feílomen ˙polambánein toùw toioútouw, ®na sunergoì ginQmeya t_ ˙lhyeíŸ. 9 *E g r a c á t_ \kklhsíŸ: ˙ll' ` filoprvteúvn a[tôn Diotref|w o[k \pidéxet a i=mâw. 10 Dià toûto, \àn ¡lyv, øpomn}s va[toû tà ¡rga a$ poieî, lógoiw ponhroîw fluarôn =mâw: kaì m| ˙rkoúmenow \pì toútoiw, o·te a[tòw \pidéxet a i toùw ˙delfoúw, kaì toùw bouloménouw kvlúei, kaì \k têw \k k l h s í a w \k b á l l ei . 11 &A g a p h t é , m| mimoû tò kakón, ˙llà tò ˙gayón. ^O ˙gayopoiôn \k toû yeo û \s t í n : ` kakopoiôn o[x e^Qraken tòn yeó n . 12 Dhmhtrí~ memartúrhtai øpò pántvn, kaì øp' a[têw têw ˙lhyeí a w:kaì =meîw dè marturoûmen, kaì oÊdate –ti = marturía =môn ˙lhy}w \stin. 13 Pollà eÂxon gráfein, ˙ll' o[ yél vdià mélanow kaì kalámou soi grácai: 14 \l p í z v dè e[yév w †deîn se, kaì stóma pròw stóma lal}somen. E†r}nh soi. &Aspázontaí se o¥ fíloi. &Aspázou toùw fílouw kat' ªnoma.

1.4 ˙lhyeíŸ ♦ t_ ˙lhyeíŸ 1.12 øp' ♦ øpò 1.5 e†w toùw jénouw ♦ toûto jénouw 1.12 oÊdate ♦ oÂdaw 1.7 \ynôn ♦ \ynikôn 1.13 gráfein ♦ grácai soi 1.8 ˙polambánein ♦ øpolambánein 1.13 grácai ♦ gráfein 1.9 t_ ♦ ti t_ 1.14 †deîn se ♦ se †deîn

350 IO UDA

oúd aw &I hs oû xr is t oû doûl ow, ˙d el f òw dè &IakQbou, toîw &I \n ye! patrì “gíasménoiw, kaì &Ihsoû xrist! tethrhménoiw, klhtoîw: 2 ¡l eo w ømîn kaì e†r}nh kaì ˙gáph plhyunyeíh. 3 &A g a p h t o í , pâsan spoud|n poioúmenow gráfein ømîn perì têw koinêw svthríaw, ˙nágkhn ¡sxon grácai ømîn, parakalôn \p a g v n í z e s y a i t_ ßpaj paradoyeí s + toîw a^ gíoiw pístei. 4 Pareisédusan gár tinew ƒnyrvpoi, o¥ pálai progegramménoi e† wtoûto tò kríma, ˙sebeîw, t|n toû yeo û=môn xárin metatiyén t ewe† w˙sélgeian, kaì tòn mónon despóthn yeó nkaì kúrion =môn &Ihsoûn xristòn ˙rnoúmenoi. 5 ^U p o m n ê s a i dè ømâw boúlomai, e†dótaw ømâw ßpaj toûto, –ti ` kúriow, laòn \k gêw A†gúptou sQsaw, tò deú t er o n toùw m| pisteúsantaw ˙pQlesen. 6 &A g g é l o u w te toùw m| thr}santaw t|n e^autôn ˙rx}n, ˙llà ˙polipóntaw tò Êdion o†kht}rion, e†w krísin megálhw =méraw desmoîw ˙ïdíoiw øpò zófon tet}rhken. 7 ^V wSódoma kaì Gómorra, kaì a¥ perì a[tàw póleiw, tòn –moion toútoiw trópon \kporneúsasai, kaì ˙pelyoûsai •písv sarkòw e^téraw, prókeintai deîgma, puròw a†vníou díkhn øpéxo u s a i . 8 ^O moívw méntoi kaì o˚toi \nupniazómenoi sárka mèn miaínousin, kurióthta dè ˙yet o û s i n , dójaw dè blasfhmoûsin. 9 ^O dè Mixa|l ` ˙rxággelow, –te t! diaból~ diakrinómenow dielégeto perì toû Mvüsévw sQmatow, o[k Mvsévw \t ó l m h s en krísin \penegkeîn blasfhmíaw, ˙ll' eÂpen, &E p i t i m } s a i soi kúriow. 10 O˚toi dè –sa mèn o[k oÊdasin blasf h m o û s i n : –sa dè fusikôw, qw tà ƒloga z!a, \pístantai, \n toútoiw fyeí r o n t a i . 11 O[aì a[toîw: –ti t_ `d! toû Káïn \p o r e ú y h s a n , kaì t_ plán+ toû Balaàm misyoû \jexú yh s a n , kaì t_ ˙ntilogíŸ toû Kóre ˙pQlonto. 12 O˚toí e†sin \n taîw ˙gápaiw ømôn spiládew, suneuvxoúmenoi, ˙fóbvw e^autoùw

1.1 “gíasménoiw ♦ “gaphménoiw ˆømâw˜ pánta –ti ˆ`˜ kúriow ßpaj 1.3 svthríaw ♦ =môn svthríaw 1.7 toútoiw trópon ♦ trópon toútoiw 1.4 xárin ♦ xárita 1.9 ˙ll' ♦ ˙llà 1.4 yeón ♦ — 1.12 \n ♦ o¥ \n 1.5 ømâw ßpaj toûto –ti ` kúriow ♦ 351 1.13 - 1.25 IO UDA

poimaínontew: nef él a i ƒnudroi, øpò ˙némvn paraferómenai: déndra fyinopvriná, ƒkarpa, dìw ˙poyanónta, \krizvyén t a : 13 kúmata ƒgria ya l á s s h w, \p a f r í z o n t a tàw e^autôn a†sxúnaw: ˙stérew planêtai, o

1.15 pántaw toùw ˙sebeîw a[tôn ♦ 1.23 \n fób~ sœzete \k puròw pâsan cux|n a^ rpázontew ♦ sœzete \k puròw 1.16 \piyumíaw a[tôn ♦ \piyumíaw a^ rpázontew o¬w dè \leâte \n e^autôn fób~ 1.18 –ti \n \sxát~ xrón~ ♦ ˆ–ti˜ \p' 1.24 a[toúw ♦ ømâw \sxátou ˆtoû˜ xrónou 1.25 sof! ♦ — 1.20 t_ a^ givtát+ ømôn pístei 1.25 dója kaì megalvsúnh ♦ dià \poikodomoûntew e^autoúw ♦ &Ihsoû xristoû toû kuríou =môn \poikodomoûntew e^autoùw t_ dója megalvsúnh a^ givtát+ ømôn pístei 1.25 \jousía ♦ \jousía prò pantòw 1.22 \leeîte diakrinoménoi ♦ \leâte toû a†ônow diakrinoménouw

352 PRO S RVMAIO US

aûl ow, doûl ow &I hs oû xr is t oû, klhtòw ˙póstolow, P ˙fvrisménow e†w e[aggélion yeo û , 2 o$ proephggeílato dià tôn profhtôn a[toû \n grafaîw a^ gíaiw, 3 perì toû u¥oû a[toû, toû genoménou \k spérmatow Dauìd katà sárka, 4 toû `risyén t o w u¥oû yeo û \n dunámei, katà pneûma a^ givsúnhw, \j ˙nastásevw nekrôn, &Ihsoû xristoû toû kuríou =môn, 5 di' o˚ \l á b o m en xá r i n kaì ˙postol|n e†w øpako|n pístevw \n pâsin toîw ¡yn es i n , øpèr toû •nómatow a[toû, 6 \n o latreúv \n t! pneúmatí mou \n t! e[aggelí~ toû u¥oû a[toû, qw ˙dialeíptvw mneían ømôn poioûmai, 10 pántote \pì tôn proseuxôn mou deómenow, eÊ pvw ædh potè e[odvy}somai \n t! yel } m a t i toû yeo û \l yeî n pròw ømâw. 11 &E p i p o yô gàr †deîn ømâw, ®na ti metadô xárisma ømîn pneumatikón, e†w tò sthrixyê n a iømâw, 12 toûto dé \s t i n , sumparaklhyênai \n ømîn dià têw \n ˙ll}loiw pístevw ømôn te kaì \moû. 13 O[ yél v dè ømâw ˙gnoeîn, ˙delfoí, –ti pollákiw proeyém h n \l yeî n pròw ømâw — kaì \kvlúyhn ƒxri toû deûro — ®na tinà karpòn sxô kaì \n ømîn, kayWw kaì \n toîw loipoîw ¡yn es i n . 14 %E l l h s í n te kaì barbároiw, sofoîw te kaì ˙no}toiw •feiléthw e†mí: 15 outvw% tò kat' \mè próyumon kaì ømîn toîw \n ^RQm+ e[aggelísasyai. 16 O[ gàr \paisxúnomai tò e[aggélion toû xristoû: dúnamiw gàr yeo û \s t i n e† w svthrían pantì t! pisteúonti, &Ioudaí~ te prôton kaì %E l l h n i . 17 Dikaiosúnh gàr yeo û\n a[t! ˙pokalúptetai \k pístevw e†w pístin, kayWw gégraptai, ^O dè díkaiow \k pístevw z}setai.

1.1 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 1.16 toû xristoû ♦ — 1.8 øpèr ♦ perì

353 1.18 - 1.32 PRO S RVMAIOUS

18 &A p o k a l ú p t e t a i gàr •rg| yeo û ˙p' o[ranoû \pì pâsan ˙sébeian kaì ˙dikían ˙nyrQpvn tôn t|n ˙l}yei a n\n ˙dikíŸ katexó n t v n : 19 dióti tò gnvstòn toû yeo ûfanerón \stin \n a[toîw: ` gàr yeò w a[toîw \fanérvsen. 20 Tà gàr ˙órata a[toû ˙pò ktísevw kósmou toîw poi}masin nooúmena kayorâtai, h% te ˙fidiow a[toû dúnamiw kaì yei ó t h w, e† w tò eÂnai a[toùw ˙napolog}touw: 21 dióti gnóntew tòn yeó n ,o[x qw yeò n \d ó j a s a n h( e[xarísthsan, ˙ll' \mataiQyhsan \n toîw dialogismoîw a[tôn, kaì \s k o t í s yh = ˙súnetow a[tôn kardía. 22 Fáskontew eÂnai sofoì \mvrányhsan, 23 kaì ællajan t|n dójan toû ˙fyártou yeo û\n `moiQmati e†kónow fyartoû ˙nyrQpou kaì peteinôn kaì tetrapódvn kaì e^rpetôn. 24 Diò kaì parédvken a[toùw ` yeò w\n taîw \piyumíaiw tôn kardiôn a[tôn e† w˙kayarsían, toû ˙timázesyai tà sQmata a[tôn \n e^autoîw: 25 o®tinew met } l l a j a n t|n ˙l}yei a n toû yeo û \n t! ceú d ei , kaì \sebásyhsan kaì \látreusan t_ ktísei parà tòn ktísanta, –w \stin e[loghtòw e†w toùw a†ônaw. &Am}n. 26 Dià toûto parédvken a[toùw ` yeò we† wpáyh ˙timíaw: a® te gàr y} l ei a ia[tôn met}llajan t|n fusik|n xrêsin e†w t|n parà fúsin: 27 `moívw te kaì o¥ ƒrrenew, ˙féntew t|n fusik|n xr ê s i n têw yhleíaw, \jekaúyhsan \n t_ •réjei a[tôn e†w ˙ll}louw, ƒrsenew \n ƒrsesin t|n ˙sxhmosúnhn katergazó m en o i , kaì t|n ˙ntimisyían ÷n ¡dei têw plánhw a[tôn \n e^autoîw ˙polambánontew. 28 Kaì kayWw o[k \dokímasan tòn yeò n¡xei n\n \pignQsei, parédvken a[toùw ` yeò we† w˙dókimon noûn, poieîn tà m| kay}konta, 29 peplhrvménouw pás+ ˙dikíŸ, porneíŸ, ponhríŸ, pleonejíŸ kakíŸ: mestoùw fyónou, fónou, ¡ridow, dólou, kakohyeí a w: ciyuristáw, 30 katalálouw, yeo s t u g eî w, øb r i s t á w, øperhfánouw, ˙lazónaw, \feuretàw kakôn, goneûsin ˙peiyeî w, 31 ˙sunétouw, ˙sunyét o u w, ˙stórgouw, ˙spón d o u w, ˙nele}monaw: 32 o®tinew tò dikaívma toû yeo û \p i g n ó n t e w , –ti o¥ tà toiaûta prássontew ƒjioi yanátou e†sín,

1.19 gàr yeòw ♦ yeòw gàr 1.27 ƒrrenew ♦ ƒrsenew 1.21 e[xarísthsan ♦ h[xarísthsan 1.29 porneíŸ ♦ — 1.24 kaì ♦ — 1.31 ˙spóndouw ♦ — 1.24 e^autoîw ♦ a[toîw

354 PRO S RVMAIOUS 2.1 - 2.16 o[ mónon a[tà poioûsin, ˙llà kaì suneudokoûsin toîw prássousin.

Diò ˙napol óght ow eÂ, „ ƒnyrvp e pâw ` krínvn: \n > gàr 2 kríneiw tòn £t er o n , seautòn katakríneiw, tà gàr a[tà prásseiw ` krínvn. 2 OÊdamen dè –ti tò kríma toû yeo û\s t i n katà ˙l}yei a n \p ì toùw tà toiaûta prássontaw. 3 Logíz+ dè toûto, „ ƒnyrvpe ` krínvn toùw tà toiaûta prássontaw kaì poiôn a[tá, –ti sù \kfeúj+ tò kríma toû yeo û ; 4 (H toû ploút o utêw xrhstóthtow a[toû kaì têw ˙noxêw kaì têw makroyumíaw katafroneîw, ˙gnoôn –ti tò xrhstòn toû yeo ûe† w metánoián se ƒgei; 5 Katà dè t|n sklhróthtá sou kaì ˙metanóhton kardían yh s a u r í z ei w seaut! •rg|n \n =mérŸ •rgêw kaì ˙pokalúcevw kaì dikaiokrisíaw toû yeo û , 6 ow$ ˙podQsei e^kást~ katà tà ¡rga a[toû: 7 toîw mèn kay' øp o m o n | n ¡r g o u ˙gayoû dójan kaì tim|n kaì ˙fyarsían zhtoûsin, zv|n a†Qnion: 8 toîw dè \j \riyeí a w,kaì ˙peiyoûsin mèn t_ ˙lhyeí Ÿpeiyoménoiw dè t_ ˙dikíŸ, yumòw kaì •rg}, 9 yl í c i w kaì stenoxvría, \pì pâsan cux|n ˙nyrQpou toû katergazoménou tò kakón, &Ioudaíou te prôton kaì %Ellhnow: 10 dója dè kaì tim| kaì e†r}nh pantì t! \rgazomén~ tò ˙gayón, &I o u d a í ~ te prôton kaì %Ellhni: 11 o[ gár \stin prosvpolhcía parà t! ye! . 12 %O soi gàr ˙nómvw hmarton,% ˙nómvw kaì ˙poloûntai: kaì –soi \n nóm~ hmarton,% dià nómou kriy}sontai: 13 o[ gàr o¥ ˙kroataì toû nómou díkaioi parà t! ye! ,˙ll' o¥ poihtaì toû nómou dikaivy}sontai. 14 %O tan gàr ¡yn htà m| nómon ¡xo n t afúsei tà toû nómou poi_, o˚toi, nómon m| ¡xo n t ew, e^autoîw e†sin nómow: 15 o®tinew \ndeíknuntai tò ¡r g o n toû nómou graptòn \n taîw kardíaiw a[tôn, summarturoúshw a[tôn têw suneid}sevw, kaì metajù ˙ll}lvn tôn logismôn kathgoroúntvn h( kaì ˙pologouménvn, 16 \n =mérŸ –te krineî ` yeò wtà kruptà tôn ˙nyrQpvn, katà tò e[aggélión mou, dià &Ihsoû xristoû.

2.5 kaì dikaiokrisíaw ♦ 2.13 ˙kroataì toû ♦ ˙kroataì dikaiokrisíaw 2.13 t! ♦ ˆt!˜ 2.8 mèn ♦ — 2.13 poihtaì toû ♦ poihtaì 2.8 yumòw kaì •rg} ♦ •rg| kaì yumów 2.14 poi_ ♦ poiôsin 2.11 prosvpolhcía ♦ 2.16 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû prosvpolhmcía

355 2.17 - 3.8 PRO S RVMAIOUS

17 *I d esù &Ioudaîow \ponomáz+, kaì \panapaú+ t! nóm~, kaì kauxâsai \n ye! , 18 kaì ginQskeiw tò yél h m a , kaì dokimázeiw tà diaféronta, kathxoúmenow \k toû nómou, 19 pépoiyáw te seautòn `dhgòn eÂnai tuflôn, fôw tôn \n skótei, 20 paideut|n ˙frónvn, didáskalon nhpívn, ¡xo n t at|n mórfvsin têw gnQsevw kaì têw ˙lhyeí a w\n t! nóm~: 21 `o{n didáskvn £teron, seautòn o[ didáskeiw; ^O khrússvn m| kléptein, klépteiw; 22 ^O lég v n m| moixeú ei n , moixeú ei w; ^O bdelussómenow tà eÊ d v l a , ¥erosuleîw; 23 $O w \n nóm~ kauxâsai, dià têw parabásevw toû nómou tòn yeò n˙timázeiw; 24 Tò gàr ªnoma toû yeo ûdi' ømâw blasfhmeîtai \n toîw ¡yn es i n , kayWw gégraptai. 25 Peritom| mèn gàr vfeleî,& \àn nómon práss+w: \àn dè parabáthw nómou ”w, = per i t o m } sou ˙krobustía gégonen. 26 &E à no{n = ˙krobustía tà dikaiQmata toû nómou fuláss+, o[xì = ˙krobustía a[toû e†w peritom|n logisy}setai; 27 Kaì krineî = \kfúsevw ˙krobustía, tòn nómon teloûsa, sè tòn dià grámmatow kaì peritomêw parabáthn nómou; 28 O[ gàr ` \n t! faner! &Ioudaîów \stin, o[dè = \n t! faner! \n sarkì peritom}: 29 ˙ll' ` \n t! krupt! &I o u d a î o w, kaì peritom| kardíaw \n pneúmati, o[ grámmati: o˚ ` ¡painow o[k \j ˙nyrQpvn, ˙ll' \k toû yeoû.

Tí o{n tò per is s òn toû &Ioud aíou, h( tíw = vf& él eia têw 3 peritomêw; 2 Polù katà pánta trópon: prôton mèn gàr –ti \p i s t eú yh s a n tà lógia toû yeo û . 3 Tí gàr e† “písthsán tinew; M| = ˙pistía a[tôn t|n pístin toû yeo ûkatarg}sei; 4 M| génoito: ginésyv dè ` yeò w˙lhy}w, pâw dè ƒnyrvpow ceústhw, kayWw gég r a p t a i , %O pvw ©n dikaivy_w \n toîw lógoiw sou, kaì 5 nik}seiw nik}s+w \n t! krínesyaí se. E† dè = ˙dikía =môn yeo û dikaiosúnhn sunísthsin, tí \roûmen; M| ƒdikow ` yeò w` \p i f ér v n t|n •rg}n; — katà ƒnyrvpon légv — 6 M| génoito: \p eì pôw krineî ` yeò w tòn kósmon; 7 E† gàr = ˙l}yei atoû yeo û \n t! \m! ceúsmati \perísseusen e†w t|n dójan a[toû, tí ¡t i k˙gW qw a^ martvlòw krínomai; 8 Kaì m} — kayWw blasfhmoúmeya ,kaì kayQw fasín tinew =mâw légein — –ti

2.17 *Ide ♦ E† dè 3.2 gàr ♦ ˆgàr˜ 2.17 t! ♦ — 3.4 nik}s+w ♦ nik}seiw 2.26 o[xì ♦ o[x 3.7 gàr ♦ dè

356 PRO S RVMAIOUS 3.9 - 3.30

Poi}svmen tà kakà ®na ¡ly+ tà ˙gayá; #Vn tò kríma ¡ndikón \stin. 9 Tí o{n; Proexó m eya ; O[ pántvw: pro+tiasámeya gàr &I o u d a í o u w te kaì %Ellhnaw pántaw øf' a^ martían eÂnai, 10 kayWw gégraptai –ti O[k ¡stin díkaiow o[dè e

3.12 “xreiQyhsan ♦ “xreQyhsan 3.26 ¡ndeijin ♦ t|n ¡ndeijin 3.12 poiôn ♦ ` poiôn 3.28 o{n pístei dikaioûsyai ♦ gàr 3.12 o[k ¡stin £vw ♦ ˆo[k ¡stin˜ £vw dikaioûsyai pístei 3.22 kaì \pì pántaw ♦ — 3.29 dè ♦ — 3.25 têw pístevw ♦ ˆtêw˜ pístevw 3.30 \peíper ♦ eÊper

357 3.31 - 4.16 PRO S RVMAIOUS

têw pístevw. 31 Nómon o{n katargoûmen dià têw pístevw; M| génoito: ˙llà nómon ¥stômen.

Tí o{n \roûmen &Ab r aàm tòn pat ér a =môn eørhk énai katà 4 sárka; 2 E† gàr &Abraàm \j ¡rgvn \dikaiQyh, ¡xei kaúxhma, ˙ll' o[ pròw tòn yeó n . 3 Tí gàr = graf| légei; &E p í s t eu s en dè &Abraàm t! ye! , kaì \logísyh a[t! e†w dikaiosúnhn. 4 T! dè \rgazomén~ ` misyòw o[ logízetai katà xá r i n , ˙llà katà •feílhma. 5 T! dè m| \rgazomén~, pisteúonti dè \p ìtòn dikaioûnta tòn ˙sebê, logízetai = pístiw a[toû e†w dikaiosúnhn. 6 Kayáper kaì Dauìd légei tòn makarismòn toû ˙nyrQpou, > ` yeò wlogízetai dikaiosúnhn xv r ì w ¡r g v n , 7 Makárioi @n ˙féyh s a na¥ ˙nomíai, kaì @n \p ek a l ú f yh s a n a¥ a^ martíai. 8 Makáriow ˙n|r > o[ m| logíshtai kúriow a^ martían. 9 ^O makarismòw o{n o˚tow \pì t|n peritom}n, h( kaì \pì t|n ˙krobustían; Légomen gàr –ti &E l o g í s yh t! &Abraàm = pístiw e†w dikaiosúnhn. 10 Pôw o{n \l o g í s yh ; &E n peritom_ ªnti, h( \n ˙krobustíŸ; O[k \n peritom_, ˙ll' \n ˙krobustíŸ: 11 kaì shmeîon ¡laben peritomêw, sfragîda têw dikaiosúnhw têw pístevw têw \n t_ ˙krob u s t í Ÿ : e† w tò eÂnai a[tòn patéra pántvn tôn pisteuónt v ndi' ˙krobustíaw, e†w tò logisyênai kaì a[toîw t|n dikaiosúnhn: 12 kaì patéra peritomêw toîw o[k \k peritomêw mónon, ˙llà kaì toîw stoixoûsin toîw Êxnesin têw pístevw têw \n t_ ˙krobustíŸ toû patròw =môn &Abraám. 13 O[ gàr dià nómou = \paggelía t! &Abraàm h( t! spérmati a[toû, tò klhronómon a[tòn eÂnai toû kósmou, ˙llà dià dikaiosúnhw pístevw. 14 E† gàr o¥ \k nómou klhronómoi, kekénvtai = pístiw, kaì kat}rghtai = \paggelía: 15 ` gàr nómow •rg|n katergázetai: o˚ gàr o[k ¡s t i nnómow, o[dè parábasiw. 16 Dià toûto \k pístevw, ®na katà xárin, e†w tò eÂnai bebaían t|n \p a g g el í a npantì t! spérmati, o[ t! \k toû nómou mónon, ˙llà kaì t! \k pístevw &Abraám, –w \stin pat|r pántvn =môn —

3.31 ¥stômen ♦ ¥stánomen 4.11 kaì a[toîw t|n ♦ ˆkaì˜ a[toîw 4.1 &Abraàm tòn patéra =môn ˆt|n˜ eørhkénai ♦ eørhkénai &Abraàm 4.12 pístevw têw \n t_ ˙krobustíŸ ♦ tòn propátora =môn \n ˙krobustíŸ pístevw 4.2 tòn ♦ — 4.13 toû ♦ — 4.8 > ♦ o˚ 4.15 gàr o[k ♦ dè o[k 4.9 –ti ♦ —

358 PRO S RVMAIOUS 4.17 - 5.11

17 kayWw gégraptai –ti Patéra pollôn \yn ô n téyei k á se — katén a n t i o˚ \písteusen yeo û , toû zvopoioûntow toùw nekroúw, kaì kaloûntow tà m| ªnta qw ªnta. 18 $O w par' \lpída \p ' \l p í d i \p í s t eu s en , e† w tò genésyai a[tòn patéra pollôn \yn ô n , katà tò e†rhménon, Outvw% ¡stai tò spérma sou. 19 Kaì m| ˙syen } s a w t_ pístei, o[ katenóhsen tò e^autoû sôma ædh nen ek r v m én o n — e^katontaéthw pou øpárxvn — kaì t|n nékrvsin têw m}traw Sárraw: 20 e† wdè t|n \paggelían toû yeo ûo[ diekríyh t_ ˙pistíŸ, ˙ll' \nedunamQyh t_ pístei, doùw dójan t! ye! , 21 kaì plhroforhyeì w–ti o$ \p}ggeltai, dunatów \stin kaì poiêsai. 22 Diò kaì \logísyh a[t! e†w dikaiosúnhn. 23 O[k \gráfh dè di' a[tòn mónon, –ti \logísyh a[t!: 24 ˙llà kaì di' =mâw, o

Dik aivyént ew o{n \k pís t evw, e†r }nhn ¡xomen pròw tòn ¡xvmen 5 yeò ndià toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû, 2 di' o˚ kaì t|n prosagvg|n \sx}kamen t_ pístei e†w t|n xá r i n taúthn \n " e^st}kamen, kaì kauxQmeya \p' \lpídi têw dójhw toû yeo û . 3 O[ mónon dé, ˙llà kaì kauxQmeya \n taîw ylícesin, e†dótew –ti = yl î c i w øpomon|n katergázetai, 4 = dè øpomon| dokim}n, = dè dokim| \lpída: 5 = dè \lpìw o[ kataisxúnei, –ti = ˙gáph toû yeoû \kkéxutai \n taîw kardíaiw =môn dià pneúmatow a^ gíou toû doyén t o w =mîn. 6 *E t i gàr xristów, ªntvn =môn ˙syen ô n , katà kairòn øpèr ˙sebôn ˙péya n en . 7 Móliw gàr øpèr dikaíou tiw ˙poyaneîtai: øpèr gàr toû ˙gayoû táxa tiw kaì tolmÅ ˙poyaneî n . 8 Sunísthsin dè t|n e^autoû ˙gáphn e†w =mâw ` yeó w, –ti ¡ti a^ martvlôn ªntvn =môn xristòw øpèr =môn ˙péya n en . 9 Poll! o{n mâllon, dikaivyén t ew nûn \n t! a®mati a[toû, svyhsómeya di' a[toû ˙pò têw •rgêw. 10 E† gàr \xyr o ìªntew kathllághmen t! ye! dià toû yanátou toû u¥oû a[toû, poll! mâllon katallagéntew svyhsómeya \n t_ zv_ a[toû: 11 o[ mónon dé, ˙llà kaì kauxQmenoi \n t! ye! dià toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû, di' o˚ nûn t|n katallag|n \lábomen.

4.19 o[ ♦ — 5.2 t_ pístei ♦ ˆt_ pístei˜ 4.19 ædh ♦ ˆædh˜ 5.6 katà ♦ ¡ti katà 4.22 kaì ♦ ˆkaì˜ 359 5.12 - 6.5 PRO S RVMAIOUS

12 Dià toûto, vsper% di' e^nòw ˙nyrQpou = a^ martía e†w tòn kósmon e†sêlyen ,kaì dià têw a^ martíaw ` yánatow, kaì outvw% e† wpántaw ˙nyrQpouw ` yánatow diêlyen ,\f '> pántew hmarton% — 13 ƒxri gàr nómou a^ martía ‘n \n kósm~: a^ martía dè o[k \l l o g eî t a i , m| ªntow nómou. 14 &A l l ' \b a s í l eu s en ` Mvsévw yá n a t o w ˙pò &Adàm méxr i Mvüsévw kaì \p ìtoùw m| a^ mart}santaw \pì t! `moiQmati têw parabásevw &Adám, –w \s t i n túpow toû méllontow. 15 &A l l ' o[x qw tò paráptvma, outvw% kaì tò xárisma. E† gàr t! toû e^nòw paraptQmati o¥ po l l o ì ˙péya n o n , poll! mâllon = xáriw toû yeo û kaì = dvreà \n xáriti t_ toû e^nòw ˙nyrQpou &Ihsoû xristoû e†w toùw polloùw \perísseusen. 16 Kaì o[x qw di' e^nòw a^ mart}santow, tò dQrhma: tò mèn gàr kríma \j e^nòw e†w katákrima, tò dè xá r i s m a \k pollôn paraptvmátvn e†w dikaívma. 17 E† gàr t! toû e^nòw paraptQmati ` yánatow \basíleusen dià toû e^nów, poll! mâllon o¥ t|n perisseían têw xáritow kaì têw dvreâw têw dikaiosúnhw lambánontew \n zv_ basileúsousin dià toû e^nòw &Ihsoû xristoû. 18 *A r a o{n qw di' e^nòw paraptQmatow e†w pántaw ˙nyrQpouw e†w katákrima, outvw% kaì di' e^nòw dikaiQmatow e†w pántaw ˙nyrQpouw e†w dikaívsin zvêw. 19 %V s p ergàr dià têw parakoêw toû e^nòw ˙nyrQpou a^ martvloì katestáyhsan o¥ polloí, outvw% kaì dià têw øpakoêw toû e^nòw díkaioi katastay}sontai o¥ polloí. 20 Nómow dè pareisêlyen , ®na pleonás+ tò paráptvma: o˚ dè \pleónasen = a^ martía, øpereperísseusen = xáriw: 21 ®na vsper% \basíleusen = a^ martía \n t! yanát~, outvw% kaì = xáriw basileús+ dià dikaiosúnhw e†w zv|n a†Qnion, dià &Ihsoû xristoû toû kuríou =môn.

&Epiménvmen = Tí o{n \r oûmen; &Ep iménomen t_ a^ mar t íŸ, ®na = xáriw &Epimenoûmen 6 pleonás+; 2 M| génoito. O®tinew ˙peyá n o m en t_ a^ martíŸ, pôw ¡ti z}somen \n a[t_; 3 (H ˙gnoeîte –ti –soi \baptísyhmen e† w xr i s t ò n &I h s o û n , e† w tòn yánaton a[toû \baptísyhmen; 4 Sunetáfhmen o{n a[t! dià toû baptísmatow e†w tòn yánaton: ®na vsper% “géryh xristòw \k nek r ô ndià têw dójhw toû patrów, outvw% kaì =meîw \n kainóthti zvêw peripat}svmen. 5 E† gàr

5.14 &All' ♦ &Allà 6.1 &Epiménomen ♦ \piménvmen

360 PRO S RVMAIOUS 6.6 - 6.23 súmfutoi gegónamen t! `moiQmati toû yanátou a[toû, ˙llà kaì têw ˙nastásevw \sómeya : 6 toûto ginQskontew, –ti ` palaiòw =môn ƒnyrvpow sunestaurQyh, ®na katarghy_ tò sôma têw a^ martíaw, toû mhkéti douleúein =mâw t_ a^ martíŸ: 7 ` gàr ˙poyanWn dedikaívtai ˙pò têw a^ martíaw. 8 E† dè ˙peyá n o m en sùn xrist!, pisteúomen –ti kaì suz}somen a[t!: 9 e† d ó t ew –ti xristòw \geryeì w \k nek r ô n o[kéti ˙poyn§skei: yá n a t o w a[toû o[kéti kurieúei. 10 $O gàr ˙péya n en , t_ a^ martíŸ ˙péya n en \f á p a j : o$ dè z_, z_ t! ye! . 11 Outvw% kaì ømeîw logízesye e^autoùw nekroùw mèn eÂnai t_ a^ martíŸ, zôntaw dè t! ye! \n xrist! &Ihsoû t! kurí~ =môn. 12 M| o{n basileuétv = a^ martía \n t! ynht! ømôn sQmati, e† wtò øpakoúein a[t_ \n taîw \piyumíaiw a[toû: 13 mhdè paristánete tà mélh ømôn –pla ˙dikíaw t_ a^ martíŸ: ˙llà parast}sate e^autoùw t! ye! qw \k nek r ô n zôntaw, kaì tà mélh ømôn –pla dikaiosúnhw t! ye! . 14 ^A m a r t í a gàr ømôn o[ kurieúsei: o[ gár \ste øpò nómon, ˙ll' øpò xárin. 15 Tí o{n; ^A m a r t } s o m e n , –ti o[k \smèn øpò nómon, ˙ll' øpò xá r i n ; M| génoito. 16 O[k oÊdate –ti > paristánete e^autoùw doúlouw e†w øpako}n, doûloí \ste > øpakoúete, ætoi a^ martíaw e† w yá n a t o n , h( øpakoêw e†w dikaiosúnhn; 17 Xáriw dè t! ye! , –ti ‘te doûloi têw a^ martíaw, øphkoúsate dè \k kardíaw e†w on$ paredóyhte túpon didaxêw: 18 \l eu yer v yén t ew dè ˙pò têw a^ martíaw, \doulQyhte t_ dikaiosún+. 19 &A n y r Q p i n o n légv dià t|n ˙syén ei a n têw sarkòw ømôn: vsper% gàr parest}sate tà mélh ømôn doûla t_ ˙kayarsíŸ kaì t_ ˙nomíŸ e†w t|n ˙nomían, outvw% nûn parast}sate tà mélh ømôn doûla t_ dikaiosún+ e†w a^ giasmón. 20 %O tegàr doûloi ‘te têw a^ martíaw, \l eú yer o i ‘te t_ dikaiosún+. 21 Tína o{n karpòn eÊxet etóte \f 'o

6.11 nekroùw mèn eÂnai ♦ ˆeÂnai˜ 6.13 qw ♦ qseì nekroùw mèn 6.14 ˙ll' ♦ ˙llà 6.11 t! kurí~ =môn ♦ — 6.15 ^Amart}somen ♦ a^ mart}svmen 6.12 a[t_ \n ♦ — 6.15 ˙ll' ♦ ˙llà

361 7.1 - 7.17 PRO S RVMAIOUS

xá r i s m a toû yeo û zv| a†Qniow \n xrist! &Ihsoû t! kurí~ =môn.

(H ˙gnoeîte, ˙del f oí — ginQs k ous in gàr nómon lal ô — 7 –ti ` nómow kurieúei toû ˙nyrQpou \f' –son xrónon z_; 2 ^H gàr upandrow% gun| t! zônti ˙ndrì dédetai nóm~: \àn dè ˙poyán+ ` ˙n}r, kat}rghtai ˙pò toû nómou toû ˙ndrów. 3 *A r a o{n zôntow toû ˙ndròw moixalìw xrhmatísei, \àn génhtai ˙ndrì e^tér~: \àn dè ˙poyán+ ` ˙n}r, \leuyér a \s t ì n ˙pò toû nómou, toû m| e n a i a[t|n moixalída, genoménhn ˙ndrì e^tér~. 4 %V s t e, ˙delfoí mou, kaì ømeîw \ya n a t Q yh t e t! nóm~ dià toû sQmatow toû xristoû, e†w tò genésyai ømâw e^tér~, t! \k nekrôn \geryén t i , ®na karpofor}svmen t! ye! . 5 %O te gàr ‘men \n t_ sarkí, tà pay}mata tôn a^ martiôn tà dià toû nómou \n h r g eî t o \n toîw mélesin =môn e†w tò karpoforêsai t! ya n á t ~ . 6 Nunì dè kathrg}yhmen ˙pò toû nómou, ˙poyanóntew \n > kateixómeya , vste% douleúein =mâw \n kainóthti pneúmatow, kaì o[ palaióthti grámmatow. 7 Tí o{n \r o û m en ; ^O nómow a^ martía; M| génoito: ˙llà t|n a^ martían o[k ¡gnvn, e† m| dià nómou: t}n te gàr \piyumían o[k Ædein, e† m| ` nómow ¡legen, O[k \piyum}seiw: 8 ˙form|n dè laboûsa = a^ martía dià têw \ntolêw kateirgásato \n \moì pâ s a n \p i yu m í a n : xv r ì w gàr nómou a^ martía nekrá. 9 &E g W dè ¡z v n xv r ì w nómou poté: \lyoúshw dè têw \ntolêw, = a^ martía ˙nézhsen, \gW dè ˙péya n o n : 10 kaì eøréyh moi = \ntol| = e†w zv}n, auth% e†w yánaton: 11 =gàr a^ martía ˙form|n laboûsa dià têw \n t o l ê w \j h p á t h s én me, kaì di' a[têw ˙pékteinen. 12 %V s t e` mèn nómow ßgiow, kaì = \ntol| a^ gía kaì dikaía kaì ˙gay}. 13 Tò o{n ˙gayòn \moì gégonen yánatow; M| gén o i t o . &A l l à = a^ martía, ®na fan_ a^ martía, dià toû ˙gayoû moi katergazoménh yánaton — ®na génhtai kay' øperbol|n a^ martvlòw = a^ martía dià têw \ntolêw. 14 OÊdamen gàr –ti ` nómow pneumatików \stin: \gW dè sarkików e†mi, pepraménow øpò t|n a^ martían. 15 $O gàr katergázomai, o[ ginQskv: o[ gàr o$ yél v , toûto prássv: ˙ll' o$ misô, toûto poiô. 16 E† dè o$ o[ yél v ,toûto poiô, súmfhmi t! nóm~ –ti kalów. 17 Nunì dè

7.13 gégonen ♦ \géneto 7.14 sarkików ♦ sárkinów

362 PRO S RVMAIOUS 7.18 - 8.10 o[kéti \gW katergázomai a[tó, ˙ll' = o†koûsa \n \moì a^ martía. 18 OÂda gàr –ti o[k o†keî \n \moí, toût' ¡stin \n t_ sarkí mou, ˙gayón: tò gàr yél ei nparákeitaí moi, tò dè katergázesyai tò kalòn o[x eørískv. 19 O[ gàr o$ yél v , poiô ˙gayón: ˙ll' o$ o[ yél vkakón, toûto prássv. 20 E† dè oo[$ yél v\g Q ,toûto poiô, o[kéti \gW katergázomai a[tó, ˙ll' = o†koûsa \n \moì a^ martía. 21 Eørískv ƒra tòn nómon t! yé l o n t i\m o ìpoieîn tò kalón, –ti \moì tò kakòn parákeitai. 22 Sun}domai gàr t! nóm~ toû yeo ûkatà tòn ¡sv ƒnyrvpon: 23 blépv dè £teron nómon \n toîw mélesín mou ˙nt i s t r a t eu ó m en o n t! nóm~ toû noów mou, kaì a†xmalvtízontá me t! nóm~ têw a^ martíaw t! ªnti \n toîw me \n t! mélesín mou. 24 Talaípvrow \gW ƒnyrvpow: tíw me ]úsetai \k toû sQmatow toû yanátou toútou; 25 E[xaristô t! ye! dià &I h s o û xr i s t o û toû kuríou =môn. *Ara o{n a[tòw \gW t! mèn no› douleúv nóm~ yeoû, t_ dè sarkì nóm~ a^ martíaw.

O[dèn ƒra nûn kat ák r ima toîw \n xris t ! &I hs oû, m| kat à 8 sárka peripatoûsin, ˙llà katà pneûma. 2 ^O gàr nómow toû pneúmatow têw zvêw \n xrist! &Ihsoû “leuyér v s énme ˙pò toû nómou têw a^ martíaw kaì toû yanátou. 3 Tò gàr ˙dúnaton toû nómou, \n > “syén ei dià têw sarków, ` yeò w tòn e^autoû u¥òn pémcaw \n `moiQmati sarkòw a^ martíaw kaì perì a^ martíaw katékrin en t|n a^ martían \n t_ sarkí: 4 ®na tò dikaívma toû nómou plhrvy_ \n =mîn, toîw m| katà sárka peripatoûsin, ˙llà katà pneûma. 5 O¥ gàr katà sárka ªntew tà têw sarkòw fronoûsin: o¥ dè katà pneûma tà toû pneúmatow. 6 Tò gàr frónhma têw sarkòw yánatow: tò dè frónhma toû pneúmatow zv| kaì e† r } n h : 7 dióti tò frónhma têw sarkòw ¡xyr ae† wyeó n , t! gàr nóm~ toû yeo ûo[x øpotássetai, o[dè gàr dúnatai: 8 o¥ dè \n sarkì ªntew ye! ˙résai o[ dúnantai. 9 ^U m eî w dè o[k \stè \n sarkí, ˙ll' \n pneúmati, eÊper pneûma yeo ûo†keî \n ømîn. E† dé tiw pneûma xristoû o[k ¡xei ,o˚tow o[k ¡stin a[toû. 10 E† dè xr i s t ò w \n ømîn, tò mèn sôma nekròn dià a^ martían, tò dè

7.17 ˙ll' ♦ ˙llà 7.25 E[xaristô ♦ Xáriw dè 7.18 o[x eørískv ♦ o· 8.1 m| katà sárka peripatoûsin 7.19 ˙ll' ♦ ˙llà ˙llà katà pneûma ♦ — 7.20 \gQ toûto ♦ ˆ\gW˜ toûto 8.2 me ♦ se 7.20 ˙ll' ♦ ˙llà 8.9 ˙ll' ♦ ˙llà 7.23 me t! ♦ me \n t!

363 8.11 - 8.27 PRO S RVMAIOUS

pneûma zv| dià dikaiosúnhn. 11 E† dè tò pneûma toû \g eí r a n t o w &I h s o û n \k nek r ô n o†keî \n ømîn, ` \geíraw tòn xr i s t ò n \k nek r ô n zvopoi}sei kaì tà ynhtà sQmata ømôn, dià tò \noikoûn a[toû pneûma \n ømîn. 12 *A r a o{n, ˙delfoí, •feilétai \smén, o[ t_ sarkí, toû katà sárka z_n: 13 e† gàr katà sárka zête, mél l et e ˙po yn § s k ei n : e† dè pneúmati tàw prájeiw toû sQmatow ya n a t o û t e, z}sesye. 14 %O soi gàr pneúmati yeo ûƒgontai, o˚toí e†sin u¥oì yeo û . 15 O[ gàr \lábete pneûma douleíaw pálin e†w fóbon, ˙ll' \lábete pneûma u¥oyes í a w,\n > krázomen, &Abba, ` pat}r. 16 A[tò tò pneûma summartureî t! pneúmati =môn, –ti \s m èn tékna yeo û : 17 e† dè ték n a , kaì klh r o n ó m o i : klhronómoi mèn yeo û , sugklhronómoi dè xristoû: eÊper sumpásxomen, ®na kaì sundojasyômen. 18 Logízomai gàr –ti o[k ƒjia tà pay}mata toû nûn kairoû pròw t|n méllousan dójan ˙pokalufyênai e†w =mâw. 19 ^H gàr ˙pokaradokía têw ktísevw t|n ˙pokálucin tôn u¥ôn toû yeo û ˙pekdéxet a i . 20 T_ gàr mataióthti = ktísiw øpetágh, o[x e^koûsa, ˙llà dià tòn øpotájanta, \p' e^lpídi: 21 –ti kaì a[t| = ktísiw \leuyer v y} s et a i ˙pò têw douleíaw têw fyorâw e†w t|n \l eu y e r í a n têw dójhw tôn téknvn toû yeo û . 22 OÊdamen gàr –ti pâ s a = ktísiw sustenázei kaì sunvdínei ƒxr i toû nûn. 23 O[ mónon dé, ˙llà kaì a[toì t|n ˙parx|n toû pneúmatow ¡xo n t ew, kaì =meîw a[toì \n e^autoîw stenázomen, u¥oyes í a n ˙pekdexó m en o i , t|n ˙polútrvsin toû sQmatow =môn. 24 T_ gàr \l p í d i \s Q yh m en : \l p ì w dè blepoménh o[k ¡stin \lpíw: o$ gàr blépei tiw, tí kaì \lpízei; 25 E† dè o$ o[ blépomen \lpízomen, di' øpomonêw ˙pekdexómeya. 26 ^V s a ú t v w dè kaì tò pneûma sunantilambánetai taîw ˙syen eí a i w =môn: tò gàr tí proseujómeya kayò deî , o[k oÊdamen, ˙ll' a[tò tò pneûma øperentugxánei øpèr =môn stenagmoîw ˙lal}toiw: 27 ` dè \reunôn tàw kardíaw oÂden tí tò

8.11 &Ihsoûn ♦ tòn &Ihsoûn 8.23 kaì =meîw ♦ =meîw kaì 8.11 tòn ♦ — 8.24 tí kaì ♦ — 8.11 tò \noikoûn a[toû pneûma ♦ toû 8.26 taîw ˙syeneíaiw ♦ t_ ˙syeneíŸ \noikoûntow a[toû pneúmatow 8.26 proseujómeya ♦ proseujQmeya 8.14 e†sin u¥oì yeoû ♦ u¥oì yeoû e†sin 8.26 ˙ll' ♦ ˙llà 8.15 ˙ll' ♦ ˙llà 8.26 øpèr =môn ♦ — 8.20 \p' ♦ \f' 8.27 \reunôn ♦ \raunôn

364 PRO S RVMAIOUS 8.28 - 9.6 frónhma toû pneúmatow, –ti katà yeò n \n t u g xá n ei øpèr a^ gívn. 28 OÊda m endè –ti toîw ˙gapôsin tòn yeò npánta sunergeî e†w ˙gayón, toîw katà próyes i n klhtoîw o{sin. 29 %O ti o¬w proégnv, kaì proQrisen summórfouw têw e†kónow toû u¥oû a[toû, e†w tò eÂnai a[tòn prvtótokon \n polloîw ˙delfoîw: 30 o¬w dè proQrisen, toútouw kaì \k á l es en : kaì o¬w \kálesen, toútouw kaì \d i k a í v s en : o¬w dè \dikaívsen, toútouw kaì \dójasen. 31 Tí o{n \roûmen pròw taûta; E† ` yeò wøpèr =môn, tíw kay' =môn; 32 %O wge toû †díou u¥oû o[k \feísato, ˙ll' øpèr =môn pántvn parédvken a[tón, pôw o[xì kaì sùn a[t! tà pánta =mîn xarísetai; 33 Tíw \gkalései katà \klektôn yeo û ;Yeòw ` dikaiôn: 34 tíw ` katakrínvn; Xristòw ` ˙poyanQn, mâllon dè kaí \geryeí w, ow$ kaì ¡s t i n \n dej i Å toû yeo û , ow$ kaì \ntugxánei øpèr =môn. 35 Tíw =mâw xvrísei ˙pò têw ˙gáphw toû xristoû; Ylîciw, h( stenoxvría, h( divgmów, h( limów, h( gumnóthw, h( kí n d u n o w, h( máxaira; 36 KayWw gégraptai –ti %Enekén sou ya n a t o ú m e y a –lhn t|n =méran: \logísyhmen qw próbata sfagêw. 37 &A l l ' \n toútoiw pâsin øpernikômen dià toû ˙gap}santow =mâw. 38 Pépeismai gàr –ti o·te yánatow o·te zv| o·te ƒggeloi o·te ˙rxaì o·te dunámeiw o·te \nestôta o·te méllonta 39 o·te ucvma% o·te báyow o·te tiw ktísiw e^téra dun}s et a i=mâw xvrísai ˙pò têw ˙gáphw toû yeo ûtêw \n xrist! &Ihsoû t! kurí~ =môn.

&A l } y e i a n légv \n xris t !, o[ ceúdomai, summar t ur oús hw 9 moi têw suneid}seQw mou \n pneúmati a^ gí~, 2 –ti lúph moi \s t ì nmegálh, kaì ˙diáleiptow •dúnh t_ kardíŸ mou. 3 E[xómhn gàr a[tòw \gW ˙náyem a e n a i ˙pò toû xristoû øpèr tôn ˙delfôn mou, tôn suggenôn mou katà sárka: 4 o®tinéw e† s i n &I s r a h l î t a i , @n = u¥oyes í a kaì = dója kaì a¥ diayêkai kaì = nomoyes í akaì = latreía kaì a¥ \paggelíai, 5 @n o¥ patérew, kaì \j @n ` xristòw tò katà sárka, ` çn \pì pántvn, yeò w e[ l o g h t ò w e† w toùw a†ônaw. &Am}n. 6 O[x o

8.32 ˙ll' ♦ ˙llà méllonta ♦ \nestôta o·te 8.34 katakrínvn ♦ katakrinôn méllonta o·te dunámeiw 8.34 Xristòw ♦ Xristòw ˆ&Ihsoûw˜ 9.3 E[xómhn gàr a[tòw \gW ˙náyema 8.34 kaí \geryeíw ♦ \geryeíw eÂnai ♦ H[xómhn gàr ˙náyema 8.38 dunámeiw o·te \nestôta o·te eÂnai a[tòw \gW

365 9.7 - 9.26 PRO S RVMAIOUS

\k p ép t v k en ` lógow toû yeo û . O[ gàr pántew o¥ \j &Isra}l, o˚toi &Isra}l: 7 o[d' –ti e†sìn spérma &Abraám, pántew ték n a : ˙ll' &En &Isaàk klhy}setaí soi spérma. 8 Toût' ¡stin, o[ tà tékna têw sarków, taûta tékna toû yeo û :˙llà tà tékna têw \p a g g e l í a w logízetai e†w spérma. 9 &E p a g g el í a w gàr ` lógow o˚tow, Katà tòn kairòn toûton \leúsomai, kaì ¡stai t_ SárrŸ u¥ów. 10 O[ mónon dé, ˙llà kaì ^Rebékka \j e^nòw koíthn ¡xo u s a , &I s a à k toû patròw =môn — 11 m}pv gàr gennhyén t v n , mhdè prajántvn ti ˙gayòn h( kakón, ®na = kat' \klog|n próyes i w toû yeo ûmén+, o[k \j ¡rgvn, ˙ll' \k toû kaloûntow, 12 \r r } yh a[t_ –ti ^O meí z v n douleúsei t! \lássoni. 13 KayWw gégraptai, Tòn &IakWb “gáphsa, tòn dè &Hsaû \míshsa. 14 Tí o{n \r o û m en ; M| ˙dikía parà t! ye! ; M| génoito. 15 Mvs_ T! gàr Mvüs_ légei, &Ele}sv on$ ©n \leô, kaì o†kteir}sv on$ ©n o†kteírv. 16 *A r a o{n o[ toû yél o n t o w, o[dè toû tréxo n t o w, ˙llà toû \leoûntow yeo û . 17 Légei gàr = graf| t! Far a W–ti E†w a[tò toûto \j}geirá se, –pvw \ndeíjvmai \n soì t|n dúnamín mou, kaì –pvw diaggel_ tò ªnomá mou \n pás+ t_ g_. 18 *Ara o{n on$ yélei \leeî: on$ dè yélei sklhrúnei. 19 &E r eî wo{n moi, Tí ¡ti mémfetai; T! gàr boul}mati a[toû tíw ˙nyés t h k en ; 20 Menoûnge, „ ƒnyrvpe, sù tíw e ` ˙ntapokrinómenow t! ye! ;M| \reî tò plásma t! plásanti, Tí me \poíhsaw outvw;% 21 (H o[k ¡xei \jousían ` kerameùw toû phloû, \k toû a[toû furámatow poiêsai o$ mèn e†w tim|n skeûow, o$ dè e†w ˙timían; 22 E† dè yél v n ` yeò w \n d eí j a s ya i t|n •rg}n, kaì gnvrísai tò dunatòn a[toû, ænegken \n poll_ makroyumíŸ skeúh •rgêw kathrtisména e†w ˙pQleian: 23 kaì ®na gnvrís+ tòn ploûton têw dójhw a[toû \pì skeúh \léouw, a$ prohtoímasen e†w dójan, 24 o¬w kaì \kálesen =mâw o[ mónon \j &I o u d a í v n , ˙llà kaì \j \yn ô n ; 25 ^V w kaì \n t! ^Vshè légei, Kalésv tòn o[ laón mou laón mou: kaì t|n o[k “gaphménhn “gaph m én h n . 26 Kaì ¡stai, \n t! tóp~ o˚ \rr}yh a[toîw, O[ laów mou ømeîw, \keî klhy}sontai u¥oì yeo ûzôntow.

9.11 kakón ♦ faûlon 9.16 \leoûntow ♦ \leôntow 9.12 \rr}yh ♦ \rréyh 9.19 o{n moi Tí ♦ moi o{n Tí ˆo{n˜ 9.15 gàr Mvüs_ ♦ Mvüseî gàr 9.20 Menoûnge „ ƒnyrvpe ♦ )V 9.15 o†kteir}sv ♦ o†ktir}sv ƒnyrvpe menoûnge 9.15 o†kteírv ♦ o†ktírv 9.26 \rr}yh ♦ \rréyh

366 PRO S RVMAIOUS 9.27 - 10.10

27 &H s a fi a w dè krázei øpèr toû &Isra}l, &Eàn ” ` ˙riymòw tôn u¥ôn &Isra|l qw = ƒmmow têw yalásshw, tò katáleimma svy}setai: 28 lógon gàr suntelôn kaì suntémnvn \n dikaiosún+: –ti lógon suntetmhménon poi}sei kúriow \pì têw gêw. 29 Kaì kayWw proeírhken &Hsafiaw, E† m| kúriow SabaWy \g k a t él i p en =mîn spérma, qw Sódoma ©n \gen}yhmen, kaì qw Gómorra ©n qmoiQyhmen. 30 Tí o{n \roûmen; %Oti ¡yn htà m| diQkonta dikaiosúnhn, katélaben dikaiosúnhn, dikaiosúnhn dè t|n \k pístevw: 31 &I s r a | l dé, diQkvn nómon dikaiosúnhw, e†w nómon dikaiosúnhw o[k ¡f ya s en . 32 Dià tí; %Oti o[k \k pístevw, ˙ll' qw \j ¡rgvn nómou: prosékocan gàr t! líy~ toû proskómmatow, 33 kayWw gégraptai, &Idoù tíyhmi \n SiWn líyon proskómmatow kaì pétran skandálou: kaì pâw ` pisteúvn \p' a[t! o[ kataisxuny}setai.

&A d e l f o í , = mèn e[dok ía têw \mêw kar d íaw kaì = déhs iw 10 = pròw tòn yeò nøpèr toû &Isra}l \stin e†w svthrían. 2 Marturô gàr a[toîw –ti zêlon yeo û ¡xo u s i n , ˙ll' o[ kat' \p í g n v s i n . 3 &A g n o o û n t e w gàr t|n toû yeo û dikaiosúnhn, kaì t|n †dían dikaiosúnhn zhtoûntew stêsai, t_ dikaiosún+ toû yeo û o[x øpetághsan. 4 Télow gàr nómou xristòw e†w dikaiosúnhn pantì t! pisteúonti. 5 Mvüsêw gàr gráfei t|n dik a i o s ú n h n t|n \k toû nómou, –ti ` poi}saw a[tà ƒnyrvpow z}setai \n a[toîw. 6 ^H dè \k pístevw dikaiosúnh outvw% légei, M| eÊp+w \n t_ kardíŸ sou, Tíw ˙nab}setai e†w tòn o[ranón; — toût' ¡stin xristòn katagageîn — 7 æ, Tíw katab}setai e†w t|n ƒbusson; — toût' ¡stin xristòn \k nek r ô n˙nagageîn. 8 &A l l à tí légei; &Eggúw sou tò ]êmá \s t i n ,\n t! stómatí sou kaì \n t_ kardíŸ sou: toût' ¡stin tò ]êma têw pístevw o$ khrússomen: 9 –ti \àn `molog}s+w \n t! stómatí sou kúrion &I h s o û n , kaì pisteús+w \n t_ kardíŸ sou –ti ` yeò w a[tòn ægeiren \k nek r ô n , svy}s+: 10 kardíŸ gàr pisteúetai e†w

9.27 katáleimma ♦ øpóleimma 9.33 pâw ♦ — 9.28 \n dikaiosún+ –ti lógon 10.1 = pròw ♦ pròw suntetmhménon ♦ — 10.1 toû &Isra}l \stin ♦ a[tôn 9.31 dikaiosúnhw o[k ♦ o[k 10.3 dikaiosúnhn zhtoûntew ♦ 9.32 nómou prosékocan gàr ♦ ˆdikaiosúnhn˜ zhtoûntew prosékocan 10.5 toû ♦ ˆtoû˜

367 10.11 - 11.5 PRO S RVMAIOUS

dikaiosúnhn, stómati dè `mologeîtai e†w svthrían. 11 Légei gàr = graf}, Pâw ` pisteúvn \p' a[t! o[ kataisxuny}setai. 12 O[ gár \stin diastol| &Ioudaíou te kaì %Ellhnow: ` gàr a[tòw kúriow pántvn, ploutôn e†w pántaw toùw \p i k a l o u m én o u w a[tón. 13 Pâw gàr ow$ ©n \pikaléshtai tò ªnoma kuríou svy}setai. 14 Pôw o{n \p i k a l és o n t a i e† w on$ o[k \p í s t eu s a n ; Pôw dè pisteúsousin o˚ o[k ækousan; Pôw dè ˙koúsousin xvrìw khrússontow; 15 Pôw dè khrújousin \àn m| ˙postalô s i n ; KayWw gégraptai, ^Vw qraîoi o¥ pódew tôn e[aggelizoménvn e†r}nhn, tôn e[aggelizoménvn tà ˙gayá. 16 &A l l ' o[ pántew øp}kousan t! e[aggelí~. &Hsafiaw gàr légei, Kúrie, tíw \písteusen t_ ˙ko_ =môn; 17 *A r a = pístiw \j ˙koêw, = dè˙ko| dià ]}matow yeo û . 18 &A l l à légv, m| o[k ækousan; Menoûnge: E†w pâsan t|n gên \jêlyen ` fyó g g o w a[tôn, kaì e† wtà pérata têw o†kouménhw tà ]}mata a[tôn. 19 &A l l à légv, m| o[k ¡gnv &Isra}l; Prôtow Mvüsêw légei, &E g W parazhlQsv ømâw \p' o[k ¡yn ei , \p ì ¡yn ei ˙sunét~ parorgiô ømâw. 20 &H s a fi a w dè ˙potolmÅ kaì légei, Eøréyh n toîw \mè m| zhtoûsin, \mfan|w \genómhn toîw \mè m| \p er v t ô s i n . 21 Pròw dè tòn &Isra|l légei, %Olhn t|n =méran \j ep ét a s a tàw xeî r á w mou pròw laòn ˙peiyoûnta kaì ˙ntilégonta.

Légv o{n, m| ˙pQs at o` yeòw tòn laòn a[toû; M| 11 génoito. Kaì gàr \gW &Israhlíthw e†mí, \k spérmatow &A b r a á m , fulêw Benïamín. 2 O[k ˙pQsato ` yeò wtòn laòn a[toû on$ proégnv. (H o[k oÊdate \n &HlíŸ tí légei = graf}; ^Vw \n t u g xá n ei t! ye! katà toû &Isra}l, légvn, 3 Kúrie, toùw prof}taw sou ˙pékteinan, kaì tà yusiast}riá sou katésk a c a n : k˙gW øpeleífyhn mónow, kaì zhtoûsin t|n cux}n mou. 4 &A l l à tí légei a[t! ` xrhmatismów; Katélipon \maut! e^ptakisxilíouw ƒndraw, o®tinew o[k ¡kamcan gónu t_ Báal. 5 Outvw% o{n kaì \n t! nûn kair! leîmma kat' \klog|n xáritow

10.14 \pikalésontai ♦ \pikalésvntai 10.17 yeoû ♦ xristoû 10.14 pisteúsousin ♦ pisteúsvsin 10.19 o[k ¡gnv &Isra}l ♦ &Isra|l o[k 10.14 ˙koúsousin ♦ ˙koúsvsin ¡gnv 10.15 khrújousin ♦ khrújvsin 10.19 \pì ♦ \p' 10.15 tôn e[aggelizoménvn e†r}nhn ♦ 10.20 Eøréyhn ♦ Eøréyhn ˆ\n˜ — 11.2 légvn ♦ — 10.15 tà ♦ ˆtà˜ 11.3 kaì tà ♦ tà

368 PRO S RVMAIOUS 11.6 - 11.23 gégonen . 6 E† dè xáriti, o[kéti \j ¡rgvn: \peì = xáriw o[kéti gínetai xáriw. E† dè \j ¡rgvn, o[kéti \stìn xáriw: \peì tò ¡rgon o[kéti \stìn ¡rgon. 7 Tí o{n; $O \pizhteî &Isra}l, toûto o[k \p ét u xen , = dè \klog| \pétuxen , o¥ dè loipoì \pvrQyhsan: 8 kayWw gégraptai, *Edvken a[toîw ` yeò wpneûma katanújevw, •fyalmoùw toû m| blépein, kaì „ta toû m| ˙koúein, £vw têw s}meron =méraw. 9 Kaì Dauìd légei, Genhy}tv = trápeza a[tôn e†w pagída kaì e†w y}ran, kaì e†w skándalon, kaì e†w ˙ntapódoma a[toîw: 10 skotisy}tvsan o¥ •fyalmoì a[tôn toû m| blépein, kaì tòn nôton a[tôn dià pantòw súgkamcon. 11 Légv o{n, m| ¡ptaisan ®na pésvsin; M| génoito: ˙llà t! a[tôn paraptQmati = svthría toîw ¡yn es i n , e† w tò parazhlôsai a[toúw. 12 E† dè tò paráptvma a[tôn ploûtow kósmou, kaì tò htthma% a[tôn ploûtow \yn ô n ,pós~ mâllon tò pl}rvma a[tôn; 13 ^U m î n gàr légv toîw ¡yn es i n . &E f ' –son mèn e†mi \gW \yn ô n ˙póstolow, t|n diakonían mou dojázv: 14 eÊ pvw parazhlQsv mou t|n sárka, kaì sQsv tinàw \j a[tôn. 15 E† gàr = ˙pobol| a[tôn katallag| kósmou, tíw = próslhciw, e† m| zv| \k nekrôn; 16 E† dè = ˙parx| a^ gía, kaì tò fúrama: kaì e† = ]íza a^ gía, kaì o¥ kládoi. 17 E† dé tinew tôn kládvn \jeklásyhsan, sù dè ˙griélaiow çn \n ek en t r í s yh w \n a[toîw, kaì sugkoinvnòw têw ]ízhw kaì têw pióthtow têw \laíaw \génou, 18 m| katakauxô tôn kládvn: e† dè katakauxâsai, o[ sù t|n ]ízan bastázeiw, ˙ll' = ]íza sé. 19 &E r eî w o{n, &Ejeklásyhsan kládoi, ®na \gW \g k en t r i s yô . 20 Kalôw: t_ ˙pistíŸ \jeklásyhsan, sù dè t_ pístei £sthkaw. M| øchlofrónei, ˙llà foboû: 21 e† gàr ` yeò w tôn katà fúsin kládvn o[k \feísato, m}pvw o[dé sou feísetai. 22 *I d e o{n xrhstóthta kaì ˙potomían yeo û : \p ì mèn toùw pesóntaw, ˙potomían: \pì dé se, xrhstóthta, \àn \p i m eí n + w t_ xrhstóthti: \peì kaì sù \kkop}s+. 23 Kaì \keînoi dé, \àn m| \pimeínvsin t_ ˙pistíŸ, \gkentrisy}sontai:

11.6 E† dè \j ¡rgvn o[kéti \stìn xáriw 11.20 øchlofrónei ♦ øchlà frónei \peì tò ¡rgon o[kéti \stìn ¡rgon ♦ 11.21 m}pvw ♦ ˆm} pvw˜ — 11.22 ˙potomían \pì ♦ ˙potomía \pì 11.13 gàr ♦ dè 11.22 xrhstóthta \àn \pimeín+w ♦ 11.13 mèn ♦ mèn o{n xrhstóthw yeoû \àn \pimén+w 11.15 próslhciw ♦ próslhmciw 11.23 Kaì \keînoi ♦ K˙keînoi 11.17 kaì têw ♦ têw 11.23 \pimeínvsin ♦ \piménvsin 11.18 ˙ll' ♦ ˙llà

369 11.24 - 12.3 PRO S RVMAIOUS

dunatòw gár ` yeò w \s t i n pálin \gkentrísai a[toúw. 24 E† gàr sù \k têw katà fúsin \jekóphw ˙grielaíou, kaì parà fúsin \n ek en t r í s yh w e† w kalliélaion, pós~ mâllon o˚toi, o¥ katà fúsin, \gkentrisy}sontai t_ †díŸ \laíŸ; 25 O[ gàr yél vømâw ˙gnoeîn, ˙delfoí, tò must}rion toûto, ®na m| ‘te par' e^autoîw frónimoi, –ti pQrvsiw ˙pò mérouw t! &I s r a | l gégonen, ƒxri o˚ tò pl}rvma tôn \yn ô n e† s él y+ : 26 kaì outvw% pâw &Isra|l svy}setai: kayWw gégraptai, %Hjei \k SiWn ` ]uómenow, kaì ˙postrécei ˙sebeíaw ˙pò &IakQb: 27 kaì auth% a[toîw = par' \moû diay}kh, –tan ˙félvmai tàw a^ martíaw a[tôn. 28 Katà mèn tò e[aggélion, \xyr o ì di' ømâw: katà dè t|n \klog}n, ˙gaphtoì dià toùw patéraw. 29 &A m e t a m é l h t a gàr tà xarísmata kaì = klêsiw toû yeo û . 30 %V s p ergàr kaì ømeîw potè “peiy}sate t! ye! ,nûn dè “le}yhte t_ toútvn ˙peiyeí Ÿ : 31 outvw% kaì o˚toi nûn “peíyhsan, t! ømetér~ \léei ®na kaì a[toì \lehyôsin: 32 sunékleisen gàr ` yeò wtoùw pántaw e†w ˙peíyei a n ,®na toùw pántaw \le}s+. 33 )V báyow ploútou kaì sofíaw kaì gnQsevw yeo û .^V w ˙nejereúnhta tà krímata a[toû, kaì ˙nejixníastoi a¥ `doì a[toû. 34 Tíw gàr ¡gnv noûn kuríou; (H tíw súmboulow a[toû \g én et o ; 35 (H tíw proédvken a[t!, kaì ˙ntapodoy}setai a[t!; 36 %O ti\j a[toû kaì di' a[toû kaì e†w a[tòn tà pánta: a[t! = dója e†w toùw a†ônaw. &Am}n.

Par ak a l ô o{n ømâw, ˙del f oí, dià tôn o†ktirmôn toû 12 yeo û ,parastêsai tà sQmata ømôn yusían zôsan, a^ gían, e[áreston t! ye! ,t|n logik|n latreían ømôn. 2 Kaì m| susxhmatízesye susxhmatízesyai t! a†ôni toút~, ˙llà metamorfoûsyai t_

metamorfoûsye ˙nakainQsei toû noòw ømôn, e†w tò dokimázein ømâw tí tò yélhma toû yeoû tò ˙gayòn kaì e[áreston kaì téleion. 3 Légv gár, dià têw xáritow têw doyeí s h wmoi, pantì t! ªnti \n ømîn, m| øperfroneîn par' o$ deî froneîn, ˙llà froneîn e†w

11.23 ` yeòw \stin ♦ \stin ` yeòw 12.2 susxhmatízesyai ♦ 11.25 par' ♦ ˆpar'˜ susxhmatízesye 11.26 kaì ˙postrécei ♦ ˙postrécei 12.2 metamorfoûsyai ♦ 11.30 kaì ♦ — metamorfoûsye 11.31 \lehyôsin ♦ ˆnûn˜ \lehyôsin 12.2 ømôn ♦ — 11.33 ˙nejereúnhta ♦ ˙nejeraúnhta

370 PRO S RVMAIOUS 12.4 - 13.3 tò svfroneîn, e^kást~ qw ` yeò w \m ér i s en métron pístevw. 4 Kayáper gàr \n e^nì sQmati mélh pollà ¡xo m en ,tà dè mélh pánta o[ t|n a[t|n ¡xei prâjin: 5 outvw% o¥ polloì ¢n sômá \s m en\n xrist!, ` dè kay' e

Pâs a cux| \jousíaiw øper exoús aiw øp ot as s és yv: o[ 13 gár \stin \jousía e† m| øpò yeo û ,a¥ dè o{sai \jousíai øpò toû yeo ûtetagménai e†sín. 2 %V s t e ` ˙ntitassómenow t_ \j o u s í Ÿ , t_ toû yeo û diatag_ ˙nyés t h k en : o¥ dè ˙nyes t h k ó t ew e^autoîw kríma l}contai. 3 O¥ gàr ƒrxontew o[k e†sìn fóbow

12.4 mélh pollà ♦ pollà mélh 12.20 &Eàn o{n ♦ &Allà \àn 12.5 ` ♦ tò 13.1 \jousíai øpò toû ♦ øpò 12.14 ømâw ♦ ˆømâw˜ 13.2 l}contai ♦ l}mcontai 12.15 kaì ♦ —

371 13.4 - 14.4 PRO S RVMAIOUS

tôn ˙gayôn ¡rgvn, ˙llà tôn kakôn. Yéleiw dè m| fobeîsyai t|n \jousían; Tò ˙gayòn poíei, kaì £jeiw ¡painon \j a[têw: 4 yeo ûgàr diákonów \stín soi e†w tò ˙gayón. &Eàn dè tò kakòn poi_w, foboû: o[ gàr e†kê t|n máxairan foreî: yeo ûgàr diákonów \stin, ¡kdikow e†w •rg|n t! tò kakòn prássonti. 5 Diò ˙nágkh øpotássesyai, o[ mónon dià t|n •rg}n, ˙llà kaì dià t|n suneídhsin. 6 Dià toûto gàr kaì fórouw teleîte: leitourgoì gàr yeo û e† s i n , e† w a[tò toûto proskarteroûntew. 7 &A p ó d o t e o{n pâsin tàw •feiláw: t! tòn fóron tòn fóron: t! tò télow tò télow: t! tòn fóbon tòn fóbon: t! t|n tim|n t|n tim}n. 8 Mhdenì mhdèn •feílete, e† m| tò ˙gapÅn ˙ll}louw: ` gàr ˙gapôn tòn £t er o n , nómon pepl}rvken. 9 Tò gár, O[ kléceiw, o[ moixeú s ei w, o[ foneúseiw, o[ kléceiw, o[k \piyum}seiw, kaì eÊ ceudomartur}seiw tiw e^téra \ntol}, \n toút~ t! lóg~ ˙nakefalaioûtai, \n t!, &A g a p } s e i w tòn plhsíon sou qw seautón. 10 ^H ˙gáph t! plhsíon kakòn o[k \rgázetai: pl}rvma o{n nómou = ˙gáph. 11 Kaì toûto, e†dótew tòn kairón, –ti vra% =mâw ædh \j upnou% \g er yê n a i : nûn gàr \ggúteron =môn = svthría h( –te \p i s t eú s a m en . 12 ^H nùj proékocen, = dè =méra æggiken: ˙poyQmeya o{n tà ¡rga toû skótouw, kaí \ndusQmeya tà –pla toû fvtów. 13 ^V w\n =mérŸ, e[sxhmónvw peripat}svmen, m| kQmoiw kaì méya i w,m| koítaiw kaì ˙selgeíaiw, m| ¡ridi kaì z}l~. 14 &A l l ' \n d ú s a s ye tòn kúrion &Ihsoûn xristón, kaì têw sarkòw prónoian m| poieîsye, e†w \piyumíaw.

Tòn dè ˙syenoûnt a t_ pístei proslamb ánes ye, m| e†w 14 diakríseiw dialogismôn. 2 $O w mèn pisteúei fageîn pánta, ` dè ˙syen ô n láxana \syíei. 3 ^O \syí v n tòn m| \s yí o n t a m| \jouyen eí t v , kaì ` m| \syívn tòn \syíonta m| krinétv: ` yeòw gàr a[tòn proselábeto. 4 Sù tíw e ` krínvn ˙llótrion o†kéthn; T! †dí~ kurí~ st}kei h( píptei. Stay}setai

13.3 tôn ˙gayôn ¡rgvn ˙llà tôn 13.9 \n t! ♦ ˆ\n t!˜ kakôn ♦ t! ˙gay! ¡rg~ ˙llà t! 13.11 =mâw ædh ♦ ædh ømâw kak! 13.12 kaí \ndusQmeya ♦ \ndusQmeya 13.7 o{n ♦ — ˆdè˜ 13.8 ˙gapÅn ˙ll}louw ♦ ˙ll}louw 13.14 &All' ♦ ˙llà ˙gapân 14.3 kaì ` ♦ `dè 13.9 toút~ t! lóg~ ♦ t! lóg~ toút~

372 PRO S RVMAIOUS 14.5 - 14.22 dé: dunatòw gár \stin ` yeò wstêsai a[tón. 5 $O w mèn krínei =méran par' =méran, ow$ dè krínei pâsan =méran. %Ekastow \n t! †dí~ no› plhroforeísyv. 6 ^O fronôn t|n =méran, kurí~ froneî: kaì ` m| fronôn t|n =méran, kurí~ o[ froneî. Kaì ` \s yí v nkurí~ \syíei, e[xaristeî gàr t! ye! :kaì ` m| \syívn kurí~ o[k \s yí ei , kaì e[xaristeî t! ye! . 7 O[deìw gàr =môn e^aut! z_, kaì o[deìw e^aut! ˙poyn§skei. 8 &E á n te gàr zômen, t! kurí~ zômen: \án te ˙poyn§skvmen, t! kurí~ ˙poyn§skomen: \án te o{n zômen, \án te ˙poyn§skvmen, toû kuríou \smén. 9 E†w toûto gàr xristòw kaì ˙péya n enkaì ˙nésth kaì ¡z h s en , ®na kaì nekrôn kaì zQntvn kurieús+. 10 Sù dè tí kríneiw tòn ˙delfón sou; (H kaì sù tí \jouyen eî wtòn ˙delfó nsou; Pántew gàr parasthsómeya t! b}mati toû xr i s t o û . 11 Gégraptai gár, Zô \gQ, légei kúriow: –ti \moì kámcei pân gónu, kaì pâsa glôssa \jomolog}setai t! ye! . 12 *Ara o{n £kastow =môn perì e^autoû lógon dQsei t! ye!. 13 Mhkét io{n ˙ll}louw krínvmen: ˙llà toûto krínate mâllon, tò m| tiyén a ipróskomma t! ˙delf! h( skándalon. 14 OÂda kaì pépeismai \n kurí~ &Ihsoû, –ti o[dèn koinòn di' a[toû: e† m| t! logizomén~ ti koinòn eÂnai, \keín~ koinón. 15 E† dè dià brôma ` ˙delfów sou lupeîtai, o[kéti katà ˙gáphn peripateîw. M| t! brQmatí sou \keînon ˙póllue, øpèr o˚ xristòw ˙péya n en . 16 M| blasfhmeísyv o{n ømôn tò ˙gayón: 17 o[ gár \stin = basileía toû yeo ûbrôsiw kaì pósiw, ˙llà dikaiosúnh kaì e†r}nh kaì xarà \n pneúmati a^ gí~. 18 ^O gàr \n toútoiw douleúvn t! xrist! e[árestow t! ye! ,kaì dókimow toîw ˙nyrQpoiw. 19 *A r a o{n tà têw e†r}nhw diQkvmen, kaì tà têw o†kodomêw têw e†w ˙ll}louw. 20 M| £neken brQmatow katálue tò ¡r g o n toû yeo û . Pánta mèn kayará, ˙llà kakòn t! ˙nyrQp~ t! dià proskómmatow \syíonti. 21 Kalòn tò m| fageîn kréa, mhdè pieîn oÂnon, mhdè \n > ` ˙delfów sou proskóptei h( skandalízetai h( ˙syen eî . 22 Sù pístin ¡xei w;

14.4 dunatòw gár \stin ` yeòw ♦ 14.12 o{n ♦ ˆo{n˜ dunateî gàr ` kúriow 14.12 t! ye! ♦ ˆt! ye!˜ 14.5 mèn ♦ mèn ˆgàr˜ 14.14 a[toû ♦ e^autoû 14.6 kaì ` m| fronôn t|n =méran 14.15 dè ♦ gàr kurí~ o[ froneî ♦ — 14.18 toútoiw ♦ toút~ 14.9 kaì ˙péyanen kaì ˙nésth ♦ 14.21 h( skandalízetai h( ˙syeneî ♦ — ˙péyanen 14.22 ¡xeiw ♦ ˆ÷n˜ ¡xeiw 14.10 xristoû ♦ yeoû

373 14.23 - 15.13 PRO S RVMAIOUS

katà seautòn ¡xe \nQpion toû yeo û .Makáriow ` m| krínvn e^autòn \n > dokimázei. 23 ^O dè diakrinómenow, \àn fág+, katakékritai, –ti o[k \k pístevw: pân dè o$ o[k \k pístevw, a^ martía \stín. 24 T! dè dunamén~ ømâw sthríjai katà tò e[aggélión mou kaì tò k}rugma &Ihsoû xristoû, katà ˙pokálucin musthríou xr ó n o i w a†vníoiw sesighménou, 25 fanervyén t o w dè nûn, diá te grafôn profhtikôn, kat' \pitag|n toû a†vníou yeo û ,e† w øpako|n pístevw e†w pánta tà ¡yn h gnvrisyén t o w, 26 món~ sof! ye!, dià &Ihsoû xristoû, > = dója e†w toùw a†ônaw. &Am}n.

&O feíl omendè =meîw o¥ dunat oìtà ˙syen}mat atôn 15 ˙dunátvn bastázein, kaì m| e^autoîw ˙réskein. 2 %E k a s t o w =môn t! plhsíon ˙reskétv e†w tò ˙gayòn pròw o†kodom}n. 3 Kaì gàr ` xristòw o[x e^aut! æresen, ˙llá, kayWw gégraptai, O¥ •neidismoì tôn •neidizóntvn se \pépeson \p ' \m é. 4 %O sagàr proegráfh, e†w t|n =metéran didaskalían proegráfh, ®na dià têw øpomonêw kaì dià têw parakl}sevw tôn grafôn t|n \lpída ¡xv m en . 5 ^O dè yeò wtêw øpomonêw kaì têw parakl}sevw dœh ømîn tò a[tò froneîn \n ˙ll}loiw katà xr i s t ò n &I h s o û n : 6 ®na `moyumadòn \n e^nì stómati dojázhte tòn yeò nkaì patéra toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû. 7 Diò proslambánesye ˙ll}louw, kayWw kaì ` xristòw proselábeto 8 =mâw ømâw, e†w dójan yeo û . Légv dé, xristòn &Ihsoûn diákonon gegenêsyai peritomêw øpèr ˙lhyeí a w yeo û , e† w tò bebaiôsai tàw \paggelíaw tôn patérvn: 9 tà dè ¡ynh øpèr \léouw dojásai tòn yeó n ,kayWw gégraptai, Dià toûto \jomolog}somaí soi \n ¡yn es i n , kaì t! •nómatí sou calô. 10 Kaì pálin légei, E[frányhte, ¡yn h ,metà toû laoû a[toû. 11 Kaì pálin, A†neîte tòn kúrion pánta tà ¡yn h ,kaì \painésate a[tòn pántew o¥ laoí. 12 Kaì pálin &Hsafiaw légei, *Estai = ]íza toû &Iessaí, kaì ` ˙nistámenow ƒrxei n \yn ô n : \p ' a[t! ¡yn h \l p i o û s i n . 13 ^O dè yeò wtêw \lpídow plhrQsai ømâw páshw xarâw kaì

14.24 — 15.7 yeoû ♦ toû yeoû 14.25 — 15.8 dé xristòn &Ihsoûn ♦ gàr xristòn 14.26 — 15.11 tòn kúrion pánta tà ¡ynh ♦ 15.3 \pépeson ♦ \pépesan pánta tà ¡ynh tòn kúrion 15.4 proegráfh ®na ♦ \gráfh ®na 15.11 \painésate ♦ \painesátvsan

374 PRO S RVMAIOUS 15.14 - 15.28 e† r } n h w \n t! pisteúein, e†w tò perisseúein ømâw \n t_ \lpídi, \n dunámei pneúmatow a^ gíou. 14 Pépeismai dé, ˙delfoí mou, kaì a[tòw \gW perì ømôn, –ti kaì a[toì mestoí \ste ˙gayvsúnhw, pep l h r v m én o i páshw gnQsevw, dunámenoi kaì ƒllouw nouyet eî n . 15 Tolmhróteron dè ¡graca ømîn, ˙delfoí, ˙pò mérouw, qw \panamimn}skvn ømâw, dià t|n xárin t|n doyeî s á n moi øpò toû yeo û , 16 e† w tò e n a í me leitourgòn &Ihsoû xristoû e†w tà ¡yn h , ¥erourgoûnta tò e[aggélion toû yeo û ,®na génhtai = prosforà tôn \yn ô n e[ p r ó s d ek t o w, =giasménh \n pneúmati a^ gí~. 17 *E xv o{n kaúxhsin \n xrist! &Ihsoû tà pròw tòn yeó n . 18 O[ gàr tolm}sv laleîn ti @n o[ kateirgásato xristòw di' \moû, e†w øpako|n \yn ô n , lóg~ kaì ¡rg~, 19 \n dunámei shmeívn kaì terátvn, \n dunámei pneúmatow yeo û : vste% me ˙pò ^I er o u s a l | m kaì kúkl~ méxr i toû &Illurikoû peplhrvkénai tò e[ a g g él i o n toû xristoû: 20 outvw% dè filotimoúmenon e[ a g g el í z es ya i , o[x –pou vnomásyh& xristów, ®na m| \p' ˙llótrion yem él i o n o†kodomô: 21 ˙llá, kayWw gégraptai, O

15.14 gnQsevw ♦ ˆtêw˜ gnQsevw 15.18 laleîn ti ♦ ti laleîn 15.14 ƒllouw ♦ ˙ll}louw 15.19 yeoû ♦ ˆyeoû˜ 15.15 ˙delfoí ♦ — 15.24 \àn poreúvmai ♦ ©n poreúvmai 15.16 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 15.24 \leúsomai pròw ømâw ♦ — 15.17 kaúxhsin ♦ ˆt|n˜ kaúxhsin 15.27 a[tôn e†sin ♦ e†sìn a[tôn

375 15.29 - 16.12 PRO S RVMAIOUS

di' ømôn e†w t|n Spanían. 29 OÂda dè –ti \rxómenow pròw ømâw \n plhrQmati e[logíaw toû e[aggelíou toû xristoû \leúsomai. 30 Para k a l ôdè ømâw, ˙delfoí, dià toû kuríou =môn &Ihsoû xr i s t o û , kaì dià têw ˙gáphw toû pneúmatow, sunagvnísasyaí moi \n taîw proseuxaîw øpèr \moû pròw tòn yeó n : 31 ®na ]usyô ˙pò tôn ˙peiyoúntvn \n t_ &IoudaíŸ, kaì ®na = diakonía mou = e† w ^I er o u s a l | m e[ p r ó s d ek t o w génhtai toîw a^ gíoiw: 32 ®na \n xa r Å ¡l yv pròw ømâw dià yel } m a t o w yeo û , kaì sunanapaúsvmai ømîn. 33 ^O dè yeò wtêw e†r}nhw metà pántvn ømôn. &Am}n.

Sunís t hmidè ømîn Foíbhn t|n ˙del f |n=môn, o{san 16 diákonon têw \k k l h s í a w têw \n Keg xr ea î w: 2 ®na a[t|n pro s d éj h s ye \n kurí~ ˙jívw tôn a^ gívn, kaì parastête a[t_ \n > ©n ømôn xr§z+ prágmati: kaì gàr a[t| prostátiw pollôn \gen}yh, kaì a[toû \moû. 3 Prískillan &A s p á s a s y e Prískan kaì &A k ú l a n toùw sunergoúw mou \n xrist! &Ihsoû, 4 o®tinew øpèr têw cuxêw mou tòn e^autôn tráxhlon øpéyh k a n , o

15.28 t|n ♦ — 16.1 diákonon ♦ ˆkaì˜ diákonon 15.29 toû e[aggelíou toû ♦ — 16.2 a[toû \moû ♦ \moû a[toû 15.30 ˙delfoí ♦ ˆ˙delfoí˜ 16.5 &Axafiaw ♦ &Asíaw 15.31 ®na = ♦ = 16.6 Mariám ♦ Marían 15.31 génhtai toîw a^ gíoiw ♦ toîw a^ gíoiw 16.6 =mâw ♦ ømâw génhtai 16.7 gegónasin ♦ gégonan 15.32 ¡lyv ♦ \lyWn 16.8 &Amplían ♦ &Ampliâton 15.32 kaì ♦ —

376 PRO S RVMAIOUS 16.13 - 16.24

Trúfainan kaì Trufôsan tàw kopiQsaw \n kurí~. &A s p á s a s y e Persída t|n ˙gapht}n, htiw% pollà \kopíasen \n kur í ~ . 13 &A s p á s a s y e ^R o û f o n tòn \klektòn \n kurí~, kaì t|n mhtéra a[toû kaì \moû. 14 &A s p á s a s y e &A s ú g k r i t o n , Flégonta, ^E r m â n ,Patróban, ^Ermên, kaì toùw sùn a[toîw ˙delfoúw. 15 &A s p á s a s y e Filólogon kaì &Ioulían, Nhréa kaì t|n ˙delf| na[toû, kaì &Olumpân, kaì toùw sùn a[toîw pántaw a^ gíouw. 16 &A s p á s a s y e ˙ll}louw \n fil}mati a^ gí~. &Aspázontai ømâw a¥ \kklhsíai toû xristoû. 17 Parakalô dè ømâw, ˙delfoí, skopeîn toùw tàw dixostasíaw kaì tà skándala, parà t|n didax|n ÷n ømeîw \m á yet e, poioûntaw: kaì \kklínate ˙p' a[tôn. 18 O¥ gàr toioûtoi t! kurí~ =môn &Ihsoû xrist! o[ douleúousin, ˙llà t_ e^autôn koilíŸ: kaì dià têw xrhstologíaw kaì e[logíaw \j a p a t ô s i n tàw kardíaw tôn ˙kákvn. 19 ^H gàr ømôn øpako| e† wpántaw ˙fíketo. Xaírv o{n tò \f' ømîn: yél vdè ømâw sofoùw mèn eÂnai e†w tò ˙gayón, ˙keraíouw dè e†w tò kakón. 20 ^O dè yeò wtêw e†r}nhw suntrícei tòn Satanân øpò toùw pódaw ømôn \n táxei. ^H xáriw toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû mey' ømôn. 21 &A s p á z o n t a i ømâw Timóyeo w ` sunergów mou, kaì Loúkiow kaì &Iásvn kaì Svsípatrow o¥ suggeneîw mou. 22 &A s p á z o m a i ømâw \gW Tértiow, ` grácaw t|n \pistol}n, \nkurí~. 23 &A s p á z e t a i ømâw Gáïow ` jénow mou kaì têw \kklhsíaw –lhw. &A s p á z e t a i ømâw *Erastow ` o†konómow têw pólevw, kaì Koúartow ` ˙delfów. 24 ^H xáriw toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû metà pántvn ømôn. &Am}n.

16.14 ^Ermân Patróban ^Ermên ♦ 16.19 mèn ♦ — ^Ermên Patrobân ^Ermân 16.20 xristoû ♦ — 16.16 toû ♦ pâsai toû 16.21 &Aspázontai ♦ &Aspázetai 16.17 \kklínate ♦ \kklínete 16.23 têw \kklhsíaw –lhw ♦ –lhw têw 16.18 &Ihsoû ♦ — \kklhsíaw 16.19 Xaírv o{n tò \f' ømîn yélv ♦ \f' 16.23 ˙delfów ♦ ˙delfów + 14.24-26 ømîn o{n xaírv yélv 16.24 —

377 PRO S KO RINYIO US A

aûl ow klhtòw ˙póstolow &Ihsoû xristoû dià yel}mat ow P yeo û , kaì Svsyén h w ` ˙delfów, 2 t_ \kklhsíŸ toû yeo û t_ o·s+ \n Koríny~, =giasménoiw \n xrist! &Ihsoû, klhtoîw a^ gíoiw, sùn pâsin toîw \pikalouménoiw tò ªnoma toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû \n pantì tóp~, a[tôn te kaì =môn: 3 xá r i wømîn kaì e†r}nh ˙pò yeo ûpatròw =môn kaì kuríou &Ihsoû xristoû. 4 E[xari s t ôt! ye! mou pántote perì ømôn, \pì t_ xáriti toû yeo û t_ doyeí s + ømîn \n xrist! &Ihsoû: 5 –ti \n pantì \p l o u t í s y h t e \n a[t!, \n pantì lóg~ kaì pás+ gnQsei, 6 kayWw tò martúrion toû xristoû \bebaiQyh \n ømîn: 7 vste% ømâw m| østereîsyai \n mhdenì xarísmati, ˙pekdexo m én o u w t|n ˙pokálucin toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû, 8 ow$ kaì bebaiQsei ømâw £vw télouw, ˙negkl}touw \n t_ =mérŸ toû kuríou =môn &I h s o û xr i s t o û . 9 Pistòw ` yeó w,di' o˚ \kl}yhte e†w koinvnían toû u¥oû a[toû &Ihsoû xristoû toû kuríou =môn. 10 Parakalô dè ømâw, ˙delfoí, dià toû •nómatow toû kurío u=môn &Ihsoû xristoû, ®na tò a[tò léghte pántew, kaì m| ” \n ømîn sxísmata, ‘te dè kathrtisménoi \n t! a[t! no› kaì \n t_ a[t_ gnQm+. 11 &E d h l Q yh gár moi perì ømôn, ˙delfoí mou, øpò tôn Xlóhw, –ti ¡ridew \n ømîn e†sin. 12 Légv dè toûto, –ti £kastow ømôn légei, &EgW mén e†mi Paúlou, &EgW dè &A p o l l Q , &E g W dè Khfâ, &EgW dè xristoû. 13 Meméristai ` xr i s t ó w; M| Paûlow \staurQyh øpèr ømôn, h( e†w tò ªnoma Paúlou \baptísyhte; 14 E[xaristô t! ye! –ti o[déna ømôn \b á p t i s a , e† m| Kríspon kaì Gáïon: 15 ®na m} tiw eÊp+ –ti e†w tò \m ò n ªnoma \báptisa. 16 &E b á p t i s a dè kaì tòn Stefanâ oÂkon: loipòn o[k oÂda eÊ tina ƒllon \báptisa. 17 O[ gàr ˙pésteilén me xristòw baptízein, ˙ll' e[aggelízesyai: o[k \n sofíŸ lógou, ®na m| kenvy_ ` stauròw toû xristoû.

1.1 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 1.14 t! ye! ♦ ˆt! ye!˜ 1.2 te ♦ — 1.15 \báptisa ♦ \baptísyhte 1.8 xristoû ♦ ˆxristoû˜ 1.17 ˙ll' ♦ ˙llà

378 PRO S KO RINYIO US A 1.18 - 2.4

18 ^O lógow gàr ` toû stauroû toîw mèn ˙polluménoiw mvría \s t í n , toîw dè s~zoménoiw =mîn dúnamiw yeo û \s t i n . 19 Gégraptai gár, &A p o l ô t|n sofían tôn sofôn, kaì t|n súnesin tôn sunetôn ˙yet } s v . 20 Poû sofów; Poû grammateúw; Poû suzhtht|w toû a†ônow toútou; O[xì \m W r a n en ` yeò w t|n sofían toû kósmou toútou; 21 &E p ei d | gàr \n t_ sofíŸ toû yeo ûo[k ¡gnv ` kósmow dià têw sofíaw tòn yeó n , e[ d ó k h s en ` yeò w dià têw mvríaw toû khrúgmatow sôsai toùw pisteúontaw. 22 &E p ei d | kaì &Ioudaîoi shmeîon a†toûsin, kaì %Ellhnew sofían zhtoûsin: 23 =meîw dè khrússomen xr i s t ò n \s t a u r v m én o n , &I o u d a í o i w mèn skándalon, %Ellhsin dè mvrían: 24 a[toîw dè toîw klhtoîw, &Ioudaíoiw te kaì %E l l h s i n , xr i s t ò n yeo û dúnamin kaì yeo û sofían. 25 %O ti tò mvròn toû yeo ûsofQteron tôn ˙nyrQpvn \stín, kaì tò ˙syenèw toû yeoû †sxuróteron tôn ˙nyrQpvn \stín. 26 Blépete gàr t|n klêsin ømôn, ˙delfoí, –ti o[ polloì sofoì katà sárka, o[ polloì dunatoí, o[ polloì e[geneîw: 27 ˙llà tà mvrà toû kósmou \jeléjato ` yeó w,®na toùw sofoùw kataisxún+: kaì tà ˙syen êtoû kósmou \jeléjato ` yeó w,®na kataisxún+ tà †sxurá: 28 kaì tà ˙genê toû kósmou kaì tà \j o u yen h m én a \j el éj a t o ` yeó w, kaì tà m| ªnta, ®na tà ªnta ka t a r g } s + : 29 –pvw m| kaux}shtai pâsa sàrj \nQpion toû yeo û . 30 &E ja[toû dè ømeîw \ste \n xrist! &Ihsoû, ow$ \gen}yh =mîn sofía ˙pò yeo û ,dikaiosúnh te kaì a^ giasmów, kaì ˙polútrvsiw: 31 ®na, kayWw gégraptai, ^O kauxQmenow, \n kurí~ kauxásyv.

K˙gW \lyWn pròw ømâw, ˙del f oí, ‘l yon o[ kay' øper ox|n 2 lógou h( sofíaw kataggéllvn ømîn tò martúrion toû yeo û . 2 O[ gàr ¡krina toû e†dénai ti \n ømîn, e† m| &Ihsoûn xristón, kaì toûton \staurvménon. 3 Kaì \gW \n ˙syen eí Ÿkaì \n fób~ kaì \n tróm~ poll! \genómhn pròw ømâw. 4 Kaì ` lógow mou kaì tò k}rugmá mou o[k \n peiyoîw ˙nyrvpínhw sofíaw lógoiw, ˙ll'

1.20 kósmou toútou ♦ kósmou 1.28 kaì tà m| ♦ tà m| 1.22 shmeîon ♦ shmeîa 1.30 =mîn sofía ♦ sofía =mîn 1.23 %Ellhsin ♦ ¡ynesin 2.1 martúrion ♦ must}rion 1.25 †sxuróteron tôn ˙nyrQpvn \stín 2.2 toû e†dénai ti ♦ ti e†dénai ♦ †sxuróteron tôn ˙nyrQpvn 2.3 Kaì \gW ♦ k˙gW 1.27 toùw sofoùw kataisxún+ ♦ 2.4 peiyoîw ˙nyrvpínhw sofíaw kataisxún+ toùw sofoúw lógoiw ♦ peiyoîˆw˜ sofíaw ˆlógoiw˜

379 2.5 - 3.4 PRO S KO RINYIO US A

\n ˙podeíjei pneúmatow kaì dunámevw: 5 ®na = pístiw ømôn m| ” \n sofíŸ ˙nyrQpvn, ˙ll' \n dunámei yeoû. 6 Sofían dè laloûmen \n toîw teleíoiw: sofían dè o[ toû a†ônow toútou, o[dè tôn ˙rxóntvn toû a†ônow toútou, tôn katargouménvn: 7 ˙llà laloûmen sofían yeo û\n musthrí~, t|n ˙pokekrumménhn, ÷n proQrisen ` yeò wprò tôn a†Qnvn e†w dójan =môn: 8 ÷n o[deìw tôn ˙rxóntvn toû a†ônow toútou ¡g n v k en : e† gàr ¡gnvsan, o[k ©n tòn kúrion têw dójhw \s t a ú r v s a n : 9 ˙llà kayWw gégraptai, $A •fyalmòw o[k eÂden, kaì o{w o[k ækousen, kaì \pì kardían ˙nyrQpou o[k ˙nébh, a$ =toímasen ` yeò w toîw ˙gapôsin a[tón. 10 ^H m î n dè ` yeò w ˙pekálucen dià toû pneúmatow a[toû: tò gàr pneûma pánta \r eu n Å , kaì tà báyh toû yeo û . 11 Tíw gàr oÂden ˙nyrQpvn tà toû ˙nyrQpou, e† m| tò pneûma toû ˙nyrQpou tò \n a[t!; Outvw% kaì tà toû yeo ûo[deìw oÂden, e† m| tò pneûma toû yeo û . 12 ^H m eî wdè o[ tò pneûma toû kósmou \lábomen, ˙llà tò pneûma tò \k toû yeo û , ®na e†dômen tà øpò toû yeo û xa r i s y é n t a =mîn. 13 $A kaì laloûmen, o[k \n didaktoîw ˙nyrv p í n h w sofíaw lógoiw, ˙ll' \n didaktoîw pneúmatow a^ gíou, pneumatikoîw pneumatikà sugkrínontew. 14 Cuxi k ò w dè ƒnyrvpow o[ déxet a i tà toû pneúmatow toû yeo û : mvría gàr a[t! \stin, kaì o[ dúnatai gnônai, –ti pneumatikôw ˙nakrínetai. 15 ^O dè pneumatikòw ˙nakrínei mèn pánta, a[tòw dè øp' o[denòw ˙nakrínetai. 16 Tíw gàr ¡g n v noûn kuríou, ow$ sumbibásei a[tón; ^Hmeîw dè noûn xristoû ¡xomen.

Kaì \gQ, ˙d el f oí, o[k “dun}yhn ømîn lal ês ai qw 3 pneumatikoîw, ˙ll' qw sarkikoîw, qw nhpíoiw \n xrist!. 2 Gála ømâw \p ó t i s a , kaì o[ brôma: o·pv gàr \dúnasye, ˙ll' o{te ¡ti nûn dúnasye: 3 ¡t igàr sarkikoí \ste: –pou gàr \n ømîn zêlow kaì ¡riw kaì dixostasíai, o[xì sarkikoí \ste, kaì katà ƒnyrvpon peripateîte; 4 %O tan gàr lég+ tiw,&EgW mén e† m iPaúlou, £terow dé, &EgW &ApollQ, o[xì sarkikoí \ste;

2.7 sofían yeoû ♦ yeoû sofían 3.1 Kaì \gQ ♦ K˙gQ 2.10 ` yeòw ˙pekálucen ♦ 3.1 ømîn lalêsai ♦ lalêsai ømîn ˙pekálucen ` yeòw 3.1 sarkikoîw ♦ sarkínoiw 2.10 a[toû ♦ — 3.2 kaì ♦ — 2.10 \reunÅ ♦ \raunÅ 3.2 o{te ♦ o[dè 2.11 oÂden e† ♦ ¡gnvken e† 3.3 kaì dixostasíai ♦ — 2.13 a^ gíou ♦ — 3.4 o[xì sarkikoí ♦ o[k ƒnyrvpoí 2.15 mèn ♦ ˆtà˜ 380 PRO S KO RINYIO US A 3.5 - 3.23

5 Tíw o{n \s t i n Paûlow, tíw dè &ApollQw, ˙ll' h( diákonoi di' @n \p i s t eú s a t e, kaì e^kást~ qw ` kúriow ¡dvken; 6 &E g W \f ú t eu s a , &A p o l l W w \p ó t i s en , ˙ll' ` yeò w h·janen. 7 %V s t e o·te ` futeúvn \stín ti, o·te ` potízvn, ˙ll' ` a[jánvn yeó w. 8 ^O futeúvn dè kaì ` potízvn £n e†sin: £kastow dè tòn Êdion misyòn l}cetai katà tòn Êdion kópon. 9 yeoû gár \smen sunergoí: yeoû geQrgion, yeoû o†kodom} \ste. 10 Katà t|n xá r i n toû yeo û t|n doyeî s á n moi, qw sofòw ˙rxitéktvn yem él i o n téyei k a , ƒllow dè \poikodomeî. %Ekastow dè blepétv pôw \poikodomeî. 11 Yemélion gàr ƒllon o[deìw dúnatai yeî n a iparà tòn keímenon, –w \stin &Ihsoûw xristów. 12 E† dé tiw \poikodomeî \pì tòn yem él i o n toûton xrusón, ƒrguron, líyouw timíouw, júla, xórton, kalámhn, 13 e^kástou tò ¡rgon faneròn gen}setai: = gàr =méra dhlQsei, –ti \n purì ˙pokalúptetai: kaì e^kástou tò ¡rgon `poîón \stin tò pûr dokimásei . 14 EÊ tinow tò ¡rgon ménei o$ \poikodómhsen, misyòn l}cetai. 15 EÊ tinow tò ¡rgon kataka}setai, zhmivy}setai: a[tòw dè svy}setai, outvw% dè qw dià purów. 16 O[k oÊdate –ti naòw yeo û \s t e, kaì tò pneûma toû yeo û o†keî \n ømîn; 17 EÊ tiw tòn naòn toû yeo ûfyeí r ei ,fyer eîtoûton ` yeów: ` gàr naòw toû yeoû ßgiów \stin, o®tinéw \ste ømeîw. 18 Mhdeìw e^autòn \japatátv: eÊ tiw dokeî sofòw eÂnai \n ømîn \n t! a†ôni toút~, mvròw genésyv, ®na génhtai sofów. 19 ^H gàr sofía toû kósmou toútou mvría parà t! ye! \stin. Gégraptai gár, ^O drassómenow toùw sofoùw \n t_ panourgíŸ a[tôn. 20 Kaì pálin, Kúriow ginQskei toùw dialogismoùw tôn sofôn, –ti e† s ì n mátaioi. 21 %V s t e mhdeìw kauxásyv \n ˙nyrQpoiw: pánta gàr ømôn \stin, 22 eÊ t e Paûlow, eÊte &A p o l l Q w , eÊ t e Khfâw, eÊte kósmow, eÊte zv}, eÊte yánatow, eÊte \n es t ô t a , eÊ t e méllonta: pánta ømôn \stin, 23 ømeîw dè xristoû, xristòw dè yeoû.

3.5 Tíw o{n \stin Paûlow, tíw dè 3.10 téyeika ♦ ¡yhka &ApollQw, ˙ll' h( ♦ tí o{n \stin 3.12 toûton ♦ — &Apollôw tí dé \stin Paûlow 3.13 dokimásei ♦ ˆa[tò˜ dokimásei 3.6 ˙ll' ♦ ˙llà 3.14 l}cetai ♦ l}mcetai 3.8 l}cetai ♦ l}mcetai 3.22 \stin ♦ —

381 4.1 - 4.17 PRO S KO RINYIO US A

Out% vw =mâw logizés yv ƒnyr vp ow, qw øphr ét aw xr is t oû 4 kaì o†konómouw musthrívn yeo û . 2 $O dè loipón, zhteîtai \n toîw o†konómoiw, ®na pistów tiw eørey_ . 3 &E m o ì dè e†w \l á xi s t ó n \s t i n ®na øf' ømôn ˙nakriyô, h( øpò ˙nyrvpínhw =m ér a w: ˙ll' o[dè \mautòn ˙nakrínv. 4 O[dèn gàr \maut! súnoid a ,˙ll' o[k \n toút~ dedikaívmai: ` dè ˙nakrínvn me kúriów \stin. 5 %V s t em| prò kairoû ti krínete, £vw ©n ¡ly+ ` kúriow, ow$ kaì fvtísei tà kruptà toû skótouw, kaì fanerQsei tàw boulàw tôn kardiôn: kaì tóte ` ¡painow gen}setai e^kást~ ˙pò toû yeoû. 6 Taûta dé, ˙delfoí, metesxhmátisa e†w \mautòn kaì &A p o l l W di' ømâw, ®na \n =mîn máyhte tò m| øpèr o$ gég r a p t a i froneîn, ®na m| e

4.2 $O dè ♦ #Vde 4.11 gumnhteúomen ♦ gumniteúomen 4.6 &ApollW ♦ &Apollôn 4.13 blasfhmoúmenoi ♦ 4.6 o$ gégraptai froneîn ♦ a$ dusfhmoúmenoi gégraptai 4.14 nouyetô ♦ nouyetôˆn˜ 4.9 –ti ` ♦ ` 4.17 téknon mou ♦ mou téknon

382 PRO S KO RINYIO US A 4.18 - 5.12

˙namn}sei tàw `doúw mou tàw \n xrist!, kayWw pantaxoû \n pás+ \kklhsíŸ didáskv. 18 ^V wm| \rxoménou dé mou pròw ømâw \fusiQyhsán tinew. 19 &E l eú s o m a i dè taxév w pròw ømâw, \à n ` kúriow yel } s + , kaì gnQsomai o[ tòn lógon tôn pefusivménvn, ˙llà t|n dúnamin. 20 O[ gàr \n lóg~ = basileía toû yeo û , ˙ll' \n dunámei. 21 Tí yél et e; &E n ]ábd~ ¡lyv pròw ømâw, h( \n ˙gáp+ pneúmatí te prŸóthtow;

%O lvw ˙koúet ai \n ømîn por neía, kaì toiaút h porneía, 5 htiw% o[dè \n toîw ¡yn es i n •nomázetai, vste% gunaîká tina toû patròw ¡xei n . 2 Kaì ømeîw pefusivménoi \sté, kaì o[xì mâllon \peny}sate, ®na \jary_ \k més o uømôn ` tò ¡rgon toûto poi}saw. 3 &E g Wmèn gàr qw ˙pWn t! sQmati parWn dè t! pneúmati, ædh kékrika qw parQn, tòn outvw% toûto katergasámenon, 4 \n t! •nómati toû kuríou =môn &Ihsoû xr i s t o û , sunaxyén t v n ømôn kaì toû \moû pneúmatow, sùn t_ dunámei toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû, 5 paradoûnai tòn toi o û t o n t! SatanÅ e†w ªleyr o n têw sarków, ®na tò pneûma svy_ \n t_ =mérŸ toû kuríou &Ihsoû. 6 O[ kalòn tò kaúxhma ømôn. O[k oÊdate –ti mikrà zúmh –lon tò fúrama zumoî; 7 &E k k a yá r a t e t|n palaiàn zúmhn, ®na ‘te néon fúrama, kayQw \ste ƒzumoi. Kaì gàr tò Pásxa =môn øpèr =môn \túyh xr i s t ó w: 8 vste% e^ortázvmen, m| \n zúm+ palaiÅ, mhdè \n zúm+ kakíaw kaì ponhríaw, ˙ll' \n ˙zúmoiw e†likrineíaw kaì ˙lhyeíaw. 9 *E g r a c a ømîn \n t_ \pistol_ m| sunanamígnusyai pórnoiw: 10 kaì o[ pántvw toîw pórnoiw toû kósmou toútou h( toîw pleonéktaiw, h( ßrpajin, h( e†dvlolátraiw: \peì •feílete ƒra \k toû kósmou \jelyeî n . 11 Nûn dè ¡graca ømîn m| sunanam í g n u s ya i , \á n tiw ˙delfòw •nomazómenow ” pórnow, h( pleonékthw, h( e†dvlolátrhw, h( loídorow, h( méyu s o w, h( ßrpaj: t! toioút~ mhdè sunesyíein. 12 Tí gár moi kaí toùw ¡jv krínein;

4.17 xrist! ♦ xrist! ˆ&Ihsoû˜ 5.4 dunámei toû kuríou =môn &Ihsoû 4.21 prŸóthtow ♦ pra‡thtow xristoû ♦ dunámei toû kuríou 5.1 •nomázetai ♦ — =môn &Ihsoû 5.2 \jary_ ♦ ˙ry_ 5.5 &Ihsoû ♦ — 5.2 poi}saw ♦ prájaw 5.7 øpèr =môn ♦ — 5.3 qw ˙pWn ♦ ˙pWn 5.10 kaì o[ ♦ o[ 5.4 =môn &Ihsoû xristoû 5.10 h( ßrpajin ♦ kaì ßrpajin sunaxyéntvn ♦ ˆ=môn˜ &Ihsoû 5.10 •feílete ♦ vfeílete& sunaxyéntvn 5.12 kaí ♦ —

383 5.13 - 6.17 PRO S KO RINYIO US A

O[xì toùw ¡sv ømeîw krínete; 13 Toùw dè ¡jv ` yeò wkrineî. Kaí \jareîte tòn ponhròn \j ømôn a[tôn.

Tol mÅtiw ømôn, prâgma ¡xvn pròw tòn £ter on,krínes yai 6 \p ìtôn ˙díkvn, kaì o[xì \pì tôn a^ gívn; 2 O[k oÊdate –ti o¥ ßgioi tòn kósmon krinoûsin; Kaì e† \n ømîn krínetai ` kósmow, ˙nájioí \ste krithrívn \laxístvn; 3 O[k oÊdate –ti ˙ggélouw krinoûmen ;M}ti ge bivtiká; 4 Bivtikà mèn o{n krit}ria \àn ¡xh t e, toùw \jouyen h m én o u w \n t_ \kklhsíŸ, toútouw kayízete. 5 Pròw \ntrop|n ømîn légv. Outvw% o[k ¡ni \n ømîn sofòw o[dè e< w, ow$ dun}setai diakrînai ˙nà méson toû ˙delfoû a[toû, 6 ˙llà ˙delfòw metà ˙delfoû krínetai, kaì toûto \pì ˙pístvn; 7 *H d h mèn o{n –lvw htthma% ømîn \stin, –ti krímata ¡xet emey' e^autôn. Dià tí o[xì mâllon ˙dikeîsye; Dià tí o[xì mâllon ˙pos t er eî s ye; 8 &A l l à ømeîw ˙dikeîte kaì ˙postereîte, kaì taûta ˙delfoúw. 9 (H o[k oÊdate –ti ƒdikoi basileían yeo ûo[ klhronom}sousi n ; M| planâsye: o·te pórnoi, o·te e† d v l o l á t r a i , o·te moixoí, o·te malakoí, o·te ˙rsenokoîtai, 10 o·te pleonéktai, o·te kléptai, o·te méyu s o i , o[ loídoroi, o[x ßrpagew, basileían yeo ûo[ klhronom}sousin. 11 Kaì taûtá tinew ‘te: ˙llà ˙peloúsasye, ˙llà =giásyhte, ˙ll' \d i k a i Q yh t e \n t! •nómati toû kuríou &Ihsoû, kaì \n t! pneúmati toû yeoû =môn. 12 Pánta moi ¡jestin, ˙ll' o[ pánta sumférei: pánta moi ¡j es t i n , ˙ll' o[k \gW \jousiasy}somai øpó tinow. 13 Tà brQmata t_ koilíŸ, kaì = koilía toîw brQmasin: ` dè yeò wkaì taúthn kaì taûta katarg}sei. Tò dè sôma o[ t_ porneíŸ, ˙llà t! kurí~, kaì ` kúriow t! sQmati: 14 ` dè yeò wkaì tòn kúrion ægeiren kaì =mâw \jegereî dià têw dunámevw a[toû. 15 O[k oÊdate –ti tà sQmata ømôn mélh xristoû \stin; *Araw o{n tà 16 (H o[k mélh toû xr i s t o û poi}sv pórnhw mélh; M| génoito. O[k oÊdate –ti ` kollQmenow t_ pórn+ ¢n sômá \stin; *Esontai gár, fhsín, o¥ dúo e†w sárka mían. 17 ^O dè kollQmenow t!

5.13 Kaí \jareîte ♦ &Ejárate kléptai o·te pleonéktai o[ 6.2 O[k ♦ (H o[k 6.10 o[ klhronom}sousin ♦ 6.5 sofòw o[dè e

384 PRO S KO RINYIO US A 6.18 - 7.13 kurí~ ¢n pneûmá \stin. 18 Feúgete t|n porneían. Pân a^ márthma o$ \àn poi}s+ ƒnyrvpow \ktòw toû sQmatów \stin: ` dè porneúvn e†w tò Êdion sôma a^ martánei. 19 (H o[k oÊdate –ti tò sôma ømôn naòw toû \n ømîn a^ gíou pneúmatów \stin, o˚ ¡xet e˙pò yeo û ;Kaì o[k \stè e^autôn, 20 “gorásyhte gàr timêw: dojásate d| tòn yeò n\n t! sQmati ømôn, kaì \n t! pneúmati ømôn, ßtiná \stin toû yeoû.

Per ì dè @n \gr ácat é moi, kal òn ˙nyr Qp ~ gunaik òw m| 7 ßptesyai. 2 Dià dè tàw porneíaw £kastow t|n e^autoû gunaîka \xét v , kaì e^kásth tòn Êdion ƒndra \xét v . 3 T_ gunaikì ` ˙n|r t|n •feiloménhn e·noian ˙podidótv: `moívw dè kaì = gun| t! ˙ndrí. 4 ^H gun| toû †díou sQmatow o[k \jousiázei, ˙ll' ` ˙n}r: `moívw dè kaì ` ˙n|r toû †díou sQmatow o[k \j o u s i á z ei , ˙ll' = gun}. 5 M| ˙postereîte ˙ll}louw, e† m} ti ©n \k sumfQnou pròw kairón, ®na sxolázhte t_ nhsteíŸ kaì t_ proseux_ ,kaì pálin \pì tò a[tò sunérxhsye, ®na m| peiráz+ ømâw ` Satanâw dià t|n ˙krasían ømôn. 6 Toûto dè légv katà suggnQmhn, o[ kat' \pitag}n. 7 Yélv gàr pántaw ˙nyrQpouw e n a i qw kaì \mautón: ˙ll' £kastow Êdion xá r i s m a ¡xei \k yeoû, ow$ mèn outvw,% ow$ dè outvw.% 8 Légv dè toîw ˙gámoiw kaì taîw x}raiw, kalòn a[toîw \stin \à nmeínvsin qw k˙gQ. 9 E† dè o[k \gkrateúontai, gamhsátvsan: kreîsson gár \stin gamêsai h( puroûsyai. 10 Toîw dè gegamhkósin paraggéllv, o[k \gQ, ˙ll' ` kúriow, gunaîka ˙pò ˙ndròw m| xv r i s yê n a i : 11 \à ndè kaì xvrisy_, menétv ƒgamow, h( t! ˙ndrì katallag}tv — kaì ƒndra gunaîka m| ˙fiénai. 12 Toîw dè loipoîw \gW légv, o[x ` kúriow: eÊ tiw ˙delfòw gunaîka ¡xei ƒpiston, kaì a[t| suneudokeî o†keîn met' a[toû, m| ˙fiétv a[t}n. 13 Kaì gun| htiw% ¡xei ƒndra ƒpiston, kaì aøtòw suneudokeî o†keîn met' a[têw, m|

6.20 kaì \n t! pneúmati ømôn ßtiná 7.7 gàr ♦ dè \stin toû yeoû ♦ — 7.7 ˙ll' ♦ ˙llà 7.1 moi ♦ — 7.7 xárisma ¡xei ♦ ¡xei xárisma 7.3 •feiloménhn e·noian ♦ •feil|n 7.7 ow$ mèn outvw,% ow$ ♦ ` mèn outvw% ` 7.4 ˙ll' ` ♦ ˙llà ` 7.8 \stin ♦ — 7.4 ˙ll' = ♦ ˙llà = 7.9 kreîsson ♦ kreîtton 7.5 m} ti ♦ m}ti 7.10 ˙ll' ♦ ˙llà 7.5 sxolázhte ♦ sxoláshte 7.12 \gW légv ♦ légv \gW 7.5 t_ nhsteíŸ kaì ♦ — 7.13 htiw% ♦ eÊ tiw 7.5 sunérxhsye ♦ ‘te 7.13 aøtòw ♦ o˚tow

385 7.14 - 7.33 PRO S KO RINYIO US A

˙fiétv a[tón. 14 ^H g í a s t a i gàr ` ˙n|r ` ƒpistow \n t_ gunaikí, kaì =gíastai = gun| = ƒpistow \n t! ˙ndrí: \peì ƒra tà tékna ømôn ˙káyartá \stin, nûn dè ßgiá \stin. 15 E† dè ` ƒpistow xv r í z et a i , xv r i z és yv . O[ ded o ú l v t a i ` ˙delfòw h( = ˙delf| \n toîw toioútoiw: \n dè e†r}n+ kéklhken =mâw ` yeó w. 16 Tí gàr oÂdaw, gúnai, e† tòn ƒndra sQseiw; (H tí oÂdaw, ƒner, e† t|n gunaîka sQseiw; 17 E† m| e^kást~ qw \mérisen ` yeó w, £k a s t o n qw kéklhken ` kúriow, outvw% peripateítv. Kaì outvw% \n taîw \k k l h s í a i w pásaiw diatássomai. 18 Peritetmhménow tiw \k l } yh ;M| \pispásyv. &En ˙krobustíŸ tiw \kl}yh; M| peritemnésyv. 19 ^H per i t o m | o[dén \stin, kaì = ˙krobustía o[dén \stin, ˙llà t}rhsiw \ntolôn yeo û . 20 %E k a s t o w \n t_ kl}sei " \kl}yh, \n taút+ menétv. 21 Doûlow \kl}yhw; M} soi melétv: ˙ll' e† kaì dúnasai \leúyer o wgenésyai, mâllon xr ê s a i . 22 ^O gàr \n kurí~ klhyeì w doûlow, ˙peleúyer o w kuríou \stín: `moívw kaì ` \leúyer o wklhyeí w,doûlów \stin xr i s t o û . 23 Timêw “gorásyhte: m| gínesye doûloi ˙nyrQpvn. 24 %Ekastow \n > \kl}yh, ˙delfoí, \n toút~ menétv parà ye!. 25 Perì dè tôn paryén v n \p i t a g | n kuríou o[k ¡xv : gnQmhn dè dídvmi qw “lehménow øpò kuríou pistòw eÂnai. 26 Nomízv o{n toûto kalòn øpárxei ndià t|n \nestôsan ˙nágkhn, –ti kal ò n ˙nyrQp~ tò outvw% eÂnai. 27 Dédesai gunaikí; M| z}tei lúsin. Lélusai ˙pò gunaików; M| z}tei gunaîka. 28 &E à n dè kaì g}m+w, o[x hmartew:% kaì \àn g}m+ = paryén o w,o[x hmarten.% Ylîcin dè t_ sarkì £jousin o¥ toioûtoi: \gW dè ømôn feídomai. 29 Toûto dé fhmi, ˙delfoí, ` kairòw sunestalménow: tò loipón \stin ®na kaì o¥ ¡xo n t ew gunaîkaw qw m| ¡xo n t ew „sin: 30 kaì o¥ klaíontew, qw m| klaíontew: kaì o¥ xaírontew, qw m| xa í r o n t ew: kaì o¥ ˙gorázontew, qw m| katéxo n t ew: 31 kaì o¥ xrQmenoi t! kósm~ toút~, qw m| kataxrQmenoi: parágei gàr tò sxêma toû kósmou toútou. 32 Yélv dè ømâw ˙merímnouw e n a i .^O ƒgamow merimnÅ tà toû kuríou, pôw ˙rései t! kurí~: 33 ` dè gam}saw merimnÅ tà toû kósmou, pôw ˙rései t_ gunaikí.

7.13 a[tón ♦ tòn ƒndra 7.22 kaì ♦ — 7.14 ˙ndrí ♦ ˙delf! 7.28 g}m+w ♦ gam}s+w 7.15 =mâw ♦ ømâw 7.29 tò loipón \stin ♦ \stín: tò loipón 7.17 yeów ♦ kúriow 7.31 t! kósm~ toút~ ♦ tòn kósmon 7.17 kúriow ♦ yeów 7.32 ˙rései ♦ ˙rés+ 7.18 ˙krobustíŸ tiw \kl}yh ♦ 7.33 ˙rései ♦ ˙rés+ ˙krobustíŸ kéklhtaí tiw 386 PRO S KO RINYIO US A 7.34 - 8.7

34 Meméristai kaì = gun| kaì = paryén o w.^H ƒgamow merimnÅ tà toû kuríou, ®na ” a^ gía kaì sQmati kaì pneúmati: = dè gam}sasa merimnÅ tà toû kósmou, pôw ˙rései t! ˙ndrí. 35 To û t odè pròw tò ømôn a[tôn sumféron légv: o[x ®na bróxon ømîn \p i b á l v , ˙llà pròw tò e·sxhmon kaì e[ p r ó s ed r o n t! kurí~ ˙perispástvw. 36 E† dé tiw ˙sxhmoneîn \p ìt|n paryén o na[toû nomízei, \àn ” øpérakmow, kaì outvw% •feílei gínesyai, o$ yél eipoieítv: o[x a^ martánei: gameítvsan. 37 $O w dè £sthken e^draîow \n t_ kardíŸ, m| ¡xv n˙nágkhn, \j o u s í a n dè ¡xei per ì toû †díou yel } m a t o w, kaì toûto kékriken \n t_ kardíŸ a[toû, toû threîn t|n e^autoû paryén o n , kalôw poieî. 38 vste% kaì ` \kgamízvn kalôw poieî: ` dè m| e^kgamízvn kreîsson poieî. 39 Gun| dédetai nóm~ \f' –son xrónon z_ ` ˙n|r a[têw: \àn dè kaí koimhy_ ` ˙n}r, \leuyér a \s t ì n > yél eigamhyênai, mónon \n kurí~. 40 Makarivtéra dé \stin \à n outvw% meín+, katà t|n \m|n gnQmhn: dokô dè k˙gW pneûma yeoû ¡xein.

Per ì dè tôn e†d vl oyút vn, oÊd amen –t i pánt ew gnôs in 8 ¡xo m en .^H gnôsiw fusioî, = dè ˙gáph o†kodomeî. 2 E† dé tiw dokeî e†dénai ti, o[dépv o[dèn ¡gnvken kayWw deî gnônai: 3 e† dé tiw ˙gapÅ tòn yeó n ,o˚tow ¡gnvstai øp' a[toû. 4 Perì têw brQsevw o{n tôn e†dvloyútvn, oÊdamen –ti o[dèn eÊdvlon \n kósm~, kaì –ti o[deìw yeò w £t er o w e† m| e

7.34 Meméristai ♦ Kaì meméristai 7.38 ` dè ♦ kaì ` 7.34 kaì = paryénow. ^H ƒgamow ♦ = 7.38 m| e^kgamízvn ♦ m| gamízvn ƒgamow kaì = paryénow 7.38 kreîsson poieî ♦ kreîsson 7.34 sQmati kaì ♦ t! sQmati kaì t! poi}sei 7.34 ˙rései ♦ ˙rés+ 7.39 nóm~ ♦ — 7.35 sumféron ♦ súmforon 7.39 kaí ♦ — 7.35 e[prósedron ♦ e[páredron 8.2 dé ♦ — 7.37 e^draîow \n t_ kardíŸ ♦ \n t_ 8.2 e†dénai ♦ \gnvkénai kardíŸ a[toû e^draîow 8.2 o[dépv o[dèn ¡gnvken ♦ o·pv 7.37 kardíŸ a[toû toû ♦ †díŸ kardíŸ ¡gnv 7.37 poieî ♦ poi}sei 8.4 £terow ♦ — 7.38 ` \kgamízvn ♦ ` gamízvn t|n 8.7 suneid}sei toû e†dQlou £vw ƒrti e^autoû paryénon ♦ sunhyeíŸ £vw ƒrti toû e†dQlou

387 8.8 - 9.11 PRO S KO RINYIO US A

o{sa molúnetai. 8 Brôma dè =mâw o[ parísthsin t! ye! :o·te gàr \àn fágvmen per i s s eú o m en , o·te \àn m| fágvmen østeroúmeya . 9 Blépete dè m}pvw = \jousía ømôn auth% próskomma génhtai toîw ˙syen o û s i n . 10 &E à ngár tiw Êd+ se tòn ¡xo n t a gnôsin \n e†dvleí~ katakeímenon, o[xì = suneídhsiw a[toû ˙syen o û w ªntow o†kodomhy}setai e†w tò tà e†dvlóyuta \s yí ei n ; 11 Kaì ˙poleîtai ` ˙syen ô n˙delfòw \pì t_ s_ gnQsei, di' on$ xristòw ˙péya n en ; 12 Outvw% dè a^ martánontew e†w toùw ˙delfoúw, kaì túptontew a[tôn t|n suneídhsin ˙syen o û s a n , e† w xr i s t ò n a^ martánete. 13 Dióper e† brôma skandalízei tòn ˙delfón mou, o[ m| fágv kréa e†w tòn a†ôna, ®na m| tòn ˙delfón mou skandalísv.

O[k e†mì ˙pós t ol ow; O[k e†mì \leúyer ow; O[xì &Ihs oûn 9 xr i s t ò n tòn kúrion =môn e^Qraka; O[ tò ¡rgon mou ømeîw \s t e \n kurí~; 2 E† ƒlloiw o[k e†mì ˙póstolow, ˙llá ge ømîn e† m i := gàr sfragìw têw \mêw ˙postolêw ømeîw \ste \n kurí~. 3 ^H \m| ˙pología toîw \mè ˙nakrínousin auth% \stín. 4 M| o[k ¡xo m en \j o u s í a n fageîn kaì pieîn; 5 M| o[k ¡xo m en \j o u s í a n ˙delf|n gunaîka periágein, qw kaì o¥ loipoì ˙póstoloi, kaì o¥ ˙delfoì toû kuríou, kaì Khfâw; 6 (H mónow \gW kaì Barnábaw o[k ¡xo m en \j o u s í a n toû m| \rgázesyai; 7 Tíw strateúetai †díoiw •cvníoiw poté; Tíw futeúei ˙mpelôna, kaì \k toû karpoû a[toû o[k \syíei; (H tíw poimaínei poímnhn, kaì \k toû gálaktow têw poímnhw o[k \syíei; 8 M| katà ƒnyrvpon taûta 9 Mvsévw lalô; (H o[xì kaì ` nómow taûta légei; &E n gàr t! Mvüsévw nóm~ gégraptai, O[ fimQseiw boûn ˙loônta. M| tôn boôn mélei t! ye! ; 10 (H di' =mâw pántvw légei; Di' =mâw gàr \g r á f h , –ti \p' \lpídi •feílei ` ˙rotriôn ˙rotriÅn, kaì ` ˙loôn têw \l p í d o w a[toû metéxei n \p ' \l p í d i . 11 E† =meîw ømîn

8.8 parísthsin ♦ parast}sei 9.1 e^Qraka ♦ e^óraka 8.8 gàr \àn fágvmen perisseúomen 9.2 têw \mêw ♦ mou têw o·te \àn m| fágvmen 9.3 auth% \stín ♦ \stin auth% østeroúmeya ♦ \àn m| fágvmen 9.4 pieîn ♦ peîn østeroúmeya o·te \àn fágvmen 9.6 toû ♦ — perisseúomen 9.7 \k toû karpoû ♦ tòn karpòn 8.9 m}pvw ♦ m} pvw 9.8 o[xì ♦ — 8.9 ˙syenoûsin ♦ ˙syenésin 9.8 légei ♦ o[ légei 8.11 Kaì ˙poleîtai ♦ &Apóllutai gàr 9.9 fimQseiw ♦ khmQseiw 8.11 ˙delfòw \pì ♦ \n 9.10 \p' \lpídi •feílei ♦ •feílei \p' 8.11 gnQsei ♦ gnQsei ` ˙delfòw \lpídi 9.1 ˙póstolow; O[k e†mì \leúyerow; ♦ 9.10 têw \lpídow a[toû metéxein \p' \leúyerow; O[k e†mì ˙póstolow; \lpídi ♦ \p' \lpídi toû metéxein 9.1 xristòn ♦ — 388 PRO S KO RINYIO US A 9.12 - 9.26 tà pneumatikà \speíramen, méga e† =meîw ømôn tà sarkikà yer í s o m en ; 12 E† ƒlloi têw \jousíaw ømôn metéxo u s i n ,o[ mâ l l o n =meîw; &All' o[k \xr h s á m eya t_ \jousíŸ taút+, ˙llà pánta stégomen, ®na m| \gkop}n tina dômen t! e[aggelí~ toû xr i s t o û . 13 O[k oÊdate –ti o¥ tà ¥erà \rgazómenoi \k toû ¥eroû \s yí o u s i n , o¥ t! yusiasthrí~ prosedreúontew t! yu s i a s t h r í ~ summerízontai; 14 Outvw% kaì ` kúriow diétajen toîw tò e[aggélion kataggéllousin \k toû e[aggelíou z_n. 15 &E g W dè o[denì \xr h s á m h n toútvn: o[k ¡graca dè taûta ®na outvw% gén h t a i\n \moí: kalòn gár moi mâllon ˙poyaneîn, htò( kaúxhmá mou ®na tiw kenQs+. 16 &E à n gàr e[aggelízvmai, o[k ¡s t i nmoi kaúxhma: ˙nágkh gár moi \píkeitai: o[aì dé moi \s t í n , \à n m| e[aggelízvmai. 17 E† gàr e^kWn toûto prássv, misyòn ¡xv :e† dè ƒkvn, o†konomían pepísteumai. 18 Tíw o{n moí \s t i n ` misyów; %Ina e[aggelizómenow ˙dápanon y} s v tò e[ a g g él i o n toû xristoû, e†w tò m| kataxr}sasyai t_ \jousíŸ mou \n t! e[aggelí~. 19 &E l eú yer o w gàr çn \k pántvn, pâsin \m a u t ò n \d o ú l v s a , ®na toùw pleíonaw kerd}sv. 20 Kaì \g en ó m h n toîw &Ioudaíoiw qw &Ioudaîow, ®na &Ioudaíouw kerd}sv: toîw øpò nómon qw øpò nómon, ®na toùw øpò nómon kerd}sv: 21 toîw ˙nómoiw qw ƒnomow, m| çn ƒnomow ye! ˙ll' ¡n n o m o w xr i s t ! , ®na kerd}sv ˙nómouw. 22 &E g en ó m h n toîw ˙syen és i n qw ˙syen } w, ®na toùw ˙syen eî w kerd}sv. Toîw pâsin gégona tà pánta, ®na pántvw tinàw sQsv. 23 Toûto dè poiô dià tò e[aggélion, ®na sugkoinvnòw a[toû génvmai. 24 O[k oÊdate –ti o¥ \n stadí~ tréxo n t ew pántew mèn tréxo u s i n , e< w dè lambánei tò brabeîon; Outvw% tréxet e,®na katalábhte. 25 Pâw dè ` ˙gvnizómenow pánta \gkrateúetai: \keînoi mèn o{n ®na fyartòn stéfanon lábvsin, =meîw dè ƒfyarton. 26 &E g W toínun outvw% tréxv qw o[k ˙d}lvw: outvw% pukteúv, qw o[k ˙éra

9.12 \jousíaw ømôn ♦ ømôn \jousíaw 9.18 moí ♦ moú 9.12 \gkop}n tina ♦ tina \gkop|n 9.18 toû xristoû ♦ — 9.13 \k ♦ ˆtà˜ \k 9.20 qw øpò nómon ♦ qw øpò nómon m| 9.13 prosedreúontew ♦ paredreúontew çn a[tòw øpò nómon 9.15 o[denì \xrhsámhn ♦ o[ kéxrhmai 9.21 ye! ♦ yeoû o[denì 9.21 xrist! ♦ xristoû 9.15 ®na tiw kenQs+ ♦ o[deìw kenQsei 9.21 kerd}sv ♦ kerdánv toùw 9.16 dé ♦ gár 9.22 qw ♦ — 9.16 m| e[aggelízvmai ♦ m| 9.22 tà ♦ — e[aggelísvmai 9.23 Toûto ♦ pánta

389 9.27 - 10.17 PRO S KO RINYIO US A

dérvn: 27 ˙ll' øpvpiázv mou tò sôma kaì doulagvgô, m}pvw, ƒlloiw khrújaw, a[tòw ˙dókimow génvmai.

O[ yél v dè ømâw ˙gnoeîn, ˙del f oí, –t i o¥ pat ér ew =môn 10 pántew øpò t|n nefélhn ‘san, kaì pántew dià têw ya l á s s h w diêlyon, 2 kaì pántew e†w tòn Mvüsên \baptísanto \n t_ nef él + kaì \n t_ yaláss+, 3 kaì pántew tò a[tò brôma pneumatikòn ¡fagon, 4 kaì pántew tò a[tò póma pneumatikòn ¡p i o n : ¡p i n o n gàr \k pneumatikêw ˙kolouyoúshw pétraw: = dè pétra ‘n ` xristów. 5 &A l l ' o[k \n toîw pleíosin a[tôn e[ d ó k h s en ` yeó w: katestrQyhsan gàr \n t_ \r}m~. 6 Taûta dè túpoi =môn \g en } yh s a n , e† w tò m| eÂnai =mâw \piyumhtàw kakôn, kayWw k˙keînoi \peyú m h s a n . 7 Mhdè e†dvlolátrai gínesye, kayQw tinew a[tôn: vsper% gég r a p t a i , &E k á yi s en ` laòw fageîn kaì pieîn, kaì ˙nésthsan paízein. 8 Mhdè porneúvmen ,kayQw tinew a[tôn \pórneusan, kaì ¡peson \n miÅ =mérŸ eÊkosi treîw xiliádew. 9 Mhdè \kpeirázvmen tòn xr i s t ó n , kayWw kaí tinew a[tôn \peírasan, kaì øpò tôn ªfevn ˙pQlonto. 10 Mhdè goggúzete, kayWw kaí tinew a[tôn \g ó g g u s a n , kaì ˙pQlonto øpò toû •loyreutoû. 11 Taûta dè pánta túpoi sunébainon \keínoiw: \gráfh dè pròw nouyes í a n =môn, e†w o¬w tà télh tôn a†Qnvn kat}nthsen. 12 %V s t e ` dokôn e^stánai, blepétv m| pés+. 13 Peirasmòw ømâw o[k eÊ l h f en e† m| ˙nyrQpinow: pistòw dè ` yeó w, ow$ o[k \ásei ømâw peirasyênai øpèr o$ dúnasye, ˙llà poi}sei sùn t! peirasm! kaì t|n ¡kbasin, toû dúnasyai ømâw øpenegkeîn. 14 Dióper, ˙gaphtoí mou, feúgete ˙pò têw e†dvlolatreíaw. 15 ^V wfronímoiw légv, krínate ømeîw – fhmi. 16 Tò pot}rion têw e[ l o g í a w o$ e[logoûmen, o[xì koinvnía toû a®matow toû xristoû \s t í n ; Tòn ƒrton on$ klômen, o[xì koinvnía toû sQmatow toû xr i s t o û \s t í n ; 17 %O tie

9.27 ˙ll' ♦ ˙llà 10.9 kaí tinew ♦ tinew 9.27 m}pvw ♦ m} pvw 10.9 ˙pQlonto ♦ ˙pQllunto 10.1 dè ♦ gàr 10.10 kayWw kaí ♦ kayáper 10.2 \baptísanto ♦ \baptísyhsan 10.11 pánta túpoi sunébainon ♦ 10.3 brôma pneumatikòn ♦ tupikôw sunébainen pneumatikòn brôma 10.11 kat}nthsen ♦ kat}nthken 10.4 póma pneumatikòn ¡pion ♦ 10.13 ømâw øpenegkeîn ♦ øpenegkeîn pneumatikòn ¡pion póma 10.14 e†dvlolatreíaw ♦ e†dvlolatríaw 10.4 dè pétra ♦ pétra dè 10.16 toû a®matow toû xristoû \stín ♦ 10.7 pieîn ♦ peîn \stìn toû a®matow toû xristoû 10.8 ¡peson \n ♦ ¡pesan

390 PRO S KO RINYIO US A 10.18 - 10.33 gàr pántew \k toû e^nòw ƒrtou metéxo m en . 18 Blépete tòn &I s r a | l katà sárka: o[xì o¥ \syíontew tàw yusíaw koinvnoì toû yusiasthríou e†sín; 19 Tí o{n fhmi; %Oti eÊdvlón tí \stin; (H –ti e†dvlóyutón tí \stin; 20 &A l l ' –ti a$ yúei tà ¡yn h , dai m o n í o i w yú ei , kaì o[ ye! : o[ yél v dè ømâw koinvnoùw tôn daimonívn gínesyai. 21 O[ dúnasye pot}rion kuríou pínein kaì pot}rion daimonívn: o[ dúnasye trapézhw kuríou metéxei n kaì trapézhw daimonívn. 22 (H parazhloûmen tòn kúrion; M| †sxuróteroi a[toû \smén; 23 Pánta moi ¡j es t i n , ˙ll' o[ pánta sumférei. Pánta moi ¡j es t i n , ˙ll' o[ pánta o†kodomeî. 24 Mhdeìw tò e^autoû zhteítv, ˙llà tò toû e^térou £kastow. 25 Pân tò \n makéll~ pvloúmenon \syíete, mhdèn ˙nakrínontew dià t|n suneídhsin: 26 Toû gàr kuríou = gê kaì tò pl}rvma a[têw. 27 E† dé tiw kaleî ømâw tôn ˙pístvn, kaì yél et eporeúesyai, pân tò para t i yém en o n ømîn \syíete, mhdèn ˙nakrínontew dià t|n suneídhsin. 28 &E à ndé tiw ømîn eÊp+, Toûto e†dvlóyutón \stin, m| \syíete di' \keînon tòn mhnúsanta kaì t|n suneídhsin: Toû gàr kuríou = gê kaì tò pl}rvma a[têw. 29 Suneídhsin dè légv, o[xì t|n e^autoû, ˙llà t|n toû e^térou: ®na tí gàr = \leuyer í a mou krínetai øpò ƒllhw suneid}sevw; 30 E† \gW xáriti metéxv , tí blasfhmoûmai øpèr o˚ \gW e[xaristô; 31 EÊte o{n \syíete, eÊ t epínete, eÊte ti poieîte, pánta e†w dójan yeo ûpoieîte. 32 &A p r ó s k o p o i gínesye kaì &Ioudaíoiw kaì %Ellhsin kaì t_ \k k l h s í Ÿ toû yeo û : 33 kayWw k˙gW pánta pâsin ˙réskv, m| zhtôn tò \mautoû sumféron, ˙llà tò tôn pollôn, ®na svyôsin.

10.18 o[xì ♦ o[x 10.24 £kastow ♦ — 10.19 eÊdvlón ♦ e†dvlóyutón 10.26 gàr kuríou ♦ kuríou gàr 10.19 e†dvlóyutón ♦ eÊdvlón 10.27 dé ♦ — 10.20 yúei tà ¡ynh daimoníoiw yúei ♦ 10.28 e†dvlóyutón ♦ ¥eróyutón yúousin daimoníoiw 10.28 Toû gàr kuríou = gê kaì tò 10.20 ye! ♦ ye! ˆyúousin˜ pl}rvma a[têw ♦ — 10.23 Pánta moi ¡jestin ˙ll' o[ pánta 10.29 ®na tí ♦ ¥natí sumférei Pánta moi ¡jestin ♦ 10.32 gínesye kaì &Ioudaíoiw ♦ kaì Pánta ¡jestin ˙ll' o[ pánta &Ioudaíoiw gínesye sumférei Pánta ¡jestin 10.33 sumféron ♦ súmforon

391 11.1 - 11.20 PRO S KO RINYIO US A

Mimhtaí mou gínesye, kayWw k˙gW xristoû. 11 2 &E p a i n ô dè ømâw, ˙delfoí, –ti pánta mou mémnhsye, kaì kayWw parédvka ømîn tàw paradóseiw katéxet e. 3 Yélv dè ømâw e†dénai, –ti pantòw ˙ndròw = kefal| ` xristów \stin: kefal| dè gunaików, ` ˙n}r: kefal| dè xristoû, ` yeó w. 4 Pâw ˙n|r proseuxómenow h( profhteúvn, katà kefalêw ¡xv n , kata i s xú n ei t|n kefal|n a[toû. 5 Pâsa dè gun| proseuxom én h h( profhteúousa ˙katakalúpt~ t_ kefal_, kataisxúnei t|n kefal|n e^autêw: ¢n gár \stin kaì tò a[tò t_ \j u r h m én + . 6 E† gàr o[ katakalúptetai gun}, kaì keirásyv: e† dè a†sxròn gunaikì tò keírasyai h( jurâsyai, katakaluptésyv. 7 &A n | r mèn gàr o[k •feílei katakalúptesyai t|n kefal}n, e†kWn kaì dója yeo û øpárxvn: gun| dè dója ˙ndrów \stin. 8 O[ gár \stin ˙n|r \k gunaik ó w, ˙llà gun| \j ˙ndrów: 9 kaì gàr o[k \ktísyh ˙n|r dià t|n gunaîka, ˙llà gun| dià tòn ƒndra: 10 dià toûto •feílei = gun| \jousían ¡xei n \p ì têw kefalêw dià toùw ˙ggélouw. 11 Pl|n o·te ˙n|r xvrìw gunaików, o·te gun| xvrìw ˙ndrów, \n kurí~. 12 %V s p ergàr = gun| \k toû ˙ndrów, outvw% kaì ` ˙n|r dià têw gunaików, tà dè pánta \k toû yeo û . 13 &E n ømîn a[toîw krínate: prépon \stìn gunaîka ˙katakálupton t! ye! proseúxes ya i ; 14 (H o[dè a[t| = fúsiw didáskei ømâw, –ti ˙n|r mèn \àn komÅ, ˙timía a[t! \stín; 15 Gun| dè \àn komÅ, dója a[t_ \s t í n . %O ti = kómh ˙ntì peribolaíou dédotai. 16 E† dé tiw dokeî filóneikow eÂnai, =meîw toiaúthn sun}yei a no[k ¡xomen, o[dè a¥ \kklhsíai toû yeoû. 17 Toûto dè paraggéllvn o[k \painô, –ti o[k e†w tò kreîtton ˙ll' e† wtò «tton sunérxes ye. 18 Prôton mèn gàr sunerxoménvn ømôn \n \kklhsíŸ, ˙koúv sxísmata \n ømîn øpárxei n , kaì mérow ti pisteúv. 19 Deî gàr kaì a¥réseiw \n ømîn e n a i ,®na o¥ dókimoi faneroì génvntai \n ømîn. 20 Sunerxoménvn o{n ømôn \pì tò a[tó, o[k ¡stin kuriakòn

11.2 ˙delfoí ♦ — 11.14 (H o[dè a[t| = fúsiw ♦ o[dè = 11.3 xristoû ♦ toû xristoû fúsiw a[t| 11.5 e^autêw ♦ a[têw 11.15 dédotai ♦ dédotai ˆa[t_˜ 11.7 gun| ♦ = gun| 11.17 kreîtton ˙ll' e†w tò «tton ♦ 11.11 ˙n|r xvrìw gunaików o·te gun| kreîsson ˙llà e†w tò «sson xvrìw ˙ndrów ♦ gun| xvrìw 11.19 o¥ ♦ ˆkaì˜ o¥ ˙ndròw o·te ˙n|r xvrìw gunaikòw

392 PRO S KO RINYIO US A 11.21 - 12.2 deîpnon fageîn. 21 %E k a s t o w gàr tò Êdion deîpnon prolambánei \n t! fageîn, kaì ow$ mèn pei n Å , ow$ dè meyú ei . 22 M| gàr o†kíaw o[k ¡xet ee† wtò \syíein kaì pínein; (H têw \kklhsíaw toû yeo û katafroneîte, kaì kataisxúnete toùw m| ¡xo n t a w; Tí ømîn eÊ p v ; &E p a i n és v ømâw \n toút~; O[k \painô. 23 &E g W gàr parélabon ˙pò toû kuríou, o$ kaì parédvka ømîn, –ti ` kúriow &I h s o û w \n t_ nuktì " paredídoto ¡laben ƒrton, 24 kaì e[ xa r i s t } s a w ¡k l a s en , kaì eÂpen, Lábete, fágete, Toûtó moú \s t i ntò sôma tò øpèr ømôn klQmenon: toûto poieîte e†w t|n \m | n ˙námnhsin. 25 ^V s a ú t v w kaì tò pot}rion, metà tò deipnêsai, légvn, Toûto tò pot}rion = kain| diay}kh \stìn \n t! \m! a®mati: toûto poieîte, `sákiw ©n pínhte, e†w t|n \m|n ˙námnhsin. 26 ^O sákiw gàr ©n \syíhte tòn ƒrtontoûton, kaì tò pot}rion toûto pínhte, tòn yánaton toû kuríou kataggéllete ƒxri o˚ ©n ¡ly+. 27 %V s t e ow$ ©n \syí+ tòn ƒrton toûton h( pín+ tò pot}rion toû kuríou ˙najívw toû kuríou, ¡noxow ¡stai toû sQmatow kaì toû a®matow toû kuríou. 28 Dokimazétv dè ƒnyrvpow e^autón, kaì outvw% \k toû ƒrtou \syiétv, kaì \k toû pothríou pinétv. 29 ^O gàr \syívn kaì pínvn ˙najívw, kríma e^aut! \syíei kaì pínei, m| diakrínvn tò sôma toû kuríou. 30 Dià toûto \n ømîn polloì ˙syen eî wkaì ƒrrvstoi, kaì koimôntai ¥kanoí. 31 E† gàr e^autoùw diekrínomen, o[k ©n \k r i n ó m eya . 32 Krinómenoi dé, øpò kuríou paideuómeya ,®na m| sùn t! kósm~ katakriyômen. 33 %V s t e, ˙delfoí mou, sunerxómenoi e†w tò fageîn, ˙ll}louw \kdéxes ye. 34 E† dé tiw peinÅ, \n oÊk~ \syiétv: ®na m| e† wkríma sunérxhsye. Tà dè loipá, qw ©n ¡lyv, diatájomai.

Per ì dè tôn pneumat ik ôn, ˙d el f oí, o[ yélv ømâw 12 ˙gnoeîn. 2 OÊdate –ti –te ¡yn h‘te pròw tà eÊdvla tà

11.22 ømîn eÊpv ♦ eÊpv ømîn 11.27 toûton ♦ — 11.23 paredídoto ♦ paredídeto 11.27 ˙najívw toû kuríou ♦ ˙najívw 11.24 Lábete fágete ♦ — 11.29 ˙najívw ♦ — 11.24 klQmenon ♦ — 11.29 toû kuríou ♦ — 11.25 ©n ♦ \àn 11.31 gàr ♦ dè 11.26 ©n \syíhte ♦ \àn \syíhte 11.32 kuríou ♦ ˆtoû˜ kuríou 11.26 toûto ♦ — 11.34 dé tiw ♦ tiw 11.26 ©n ¡ly+ ♦ ¡ly+

393 12.3 - 12.23 PRO S KO RINYIO US A

ƒfvna, qw ©n ægesye, ˙pagómenoi. 3 Diò gnvrízv ømîn, –ti o[deìw \n pneúmati yeo û lalôn légei &Anáyem a &I h s o û n : kaì o[deìw dúnatai e†peîn, Kúrion &Ihsoûn, e† m| \n pneúmati a^ gí~. 4 Diairéseiw dè xarismátvn e†sín, tò dè a[tò pneûma. 5 Kaì diairéseiw diakoniôn e†sín, kaì ` a[tòw kúriow. 6 Kaì diairéseiw \nerghmátvn e†sín, ` dè a[tów \stin yeó w,` \nergôn tà pánta \n pâsin. 7 ^E k á s t ~ dè dídotai = fanérvsiw toû pneúmatow pròw tò sumféron. 8 #Vͅ mèn gàr dià toû pneúmatow dídotai lógow sofíaw, ƒll~ dè lógow gnQsevw, katà tò a[tò pneûma: 9 e^tér~ dè pístiw, \n t! a[t! pneúmati: ƒll~ dè xa r í s m a t a †amátvn \n t! a[t! pneúmati: 10 ƒll~ dè \n er g } m a t a dunámevn, ƒll~ dè profhteía, ƒll~ dè diakr í s ei w pneumátvn, e^tér~ dè génh glvssôn, ƒll~ dè e^rmhneía glvssôn: 11 pánta dè taûta \nergeî tò ¢n kaì tò a[tò pneûma, diairoûn †díŸ e^kást~ kayWw boúletai. 12 Kayáper gàr tò sôma £n \stin, kaì mélh ¡xei pollá, pá n t adè tà mélh toû sQmatow toû e^nów, pollà ªnta, £n \stin sôma: outvw% kaì ` xristów. 13 Kaì gàr \n e^nì pneúmati =meîw pántew e†w ¢n sôma \baptísyhmen, eÊte &Ioudaîoi eÊte %E l l h n ew, eÊ t e doûloi eÊte \leúyer o i : kaì pántew e†w ¢n pneûma \p o t í s yh m en . 14 Kaì gàr tò sôma o[k ¡stin ¢n mél o w˙llà pollá. 15 &E à n eÊ p + ` poúw, %Oti o[k e†mì xeí r , o[k e†mì \k toû sQmatow: o[ parà toûto o[k ¡stin \k toû sQmatow; 16 Kaì \àn eÊ p +tò o{w, %Oti o[k e†mì •fyalmów, o[k e†mì \k toû sQmatow: o[ parà toûto o[k ¡stin \k toû sQmatow; 17 E† –lon tò sôma •fyalmów, poû = ˙ko}; E† –lon ˙ko}, poû = ªsfrhsiw; 18 Nunì dè ` yeò w¡yet otà mélh ¢n £kaston a[tôn \n t! sQmati, kayWw “yél h s en . 19 E† dè ‘n tà pánta ¢n mél o w,poû tò sôma; 20 Nûn dè pollà mèn mél h , ¢n dè sôma. 21 O[ dúnatai dè ` •fyalmòw e† p eî n t_ xei r í , Xreían sou o[k ¡xv : h( pálin = kefal| toîw posí n ,Xreían ømôn o[k ¡xv . 22 &A l l à poll! mâllon tà dokoûn t a mélh toû sQmatow ˙syen és t er a øpárxei n , ˙nagkaîá \s t i n : 23 kaì a$ dokoûmen ˙timótera eÂnai toû sQmatow, toútoiw

12.3 &Ihsoûn kaì ♦ &Ihsoûw kaì 12.10 dè profhteía ƒll~ dè ♦ ˆdè˜ 12.3 Kúrion &Ihsoûn ♦ Kúriow &Ihsoûw profhteía ƒll~ ˆdè˜ 12.6 \stin ♦ — 12.10 dè génh ♦ génh 12.9 dè pístiw ♦ pístiw 12.12 ¡xei pollá ♦ pollà ¡xei 12.9 †amátvn \n t! a[t! ♦ †amátvn \n 12.12 toû e^nów ♦ — t! e^nì 12.13 e†w ¢n pneûma ♦ ¢n pneûma

394 PRO S KO RINYIO US A 12.24 - 13.10 tim|n perissotéran peritíyem en :kaì tà ˙sx}mona =môn e[ s xh m o s ú n h n perissotéran ¡xei : 24 tà dè e[sx}mona =môn o[ xr eí a n ¡xei : ˙ll' ` yeò w sunekérasen tò sôma, t! østeroûnti per i s s o t ér a n doùw tim}n, 25 ®na m| ” sxísmata \n t! sQmati, ˙llà tò a[tò øpèr ˙ll}lvn merimnôsin tà mélh. 26 Kaì eÊte pásxei ¢n mélow, sumpásxei pánta tà mélh: eÊte dojázetai ¢n mélow, sugxaírei pánta tà mélh. 27 ^U m eî w dé \ste sôma xr i s t o û , kaì mélh \k mér o u w. 28 Kaì o¬w mèn ¡yet o` yeò w\n t_ \k k l h s í Ÿ prôton ˙postólouw, deú t er o n prof}taw, tríton didaskálouw, ¡peita dunámeiw, eÂta xarísmata †amátvn, ˙ntil}ceiw, kubern}seiw, gén h glvssôn. 29 M| pántew ˙póstoloi; M| pántew profêtai; M| pántew didáskaloi; M| pántew dunámeiw; 30 M| pántew xarísmata ¡xo u s i n †amátvn; M| pántew glQssaiw laloûsin; M| pántew diermhneúousin; 31 Zhloûte dè tà xa r í s m a t a tà kreíttona. Kaì ¡ti kay' øperbol|n `dòn ømîn deíknumi.

&Eàn taîw glQs s aiw tôn ˙nyr Qp vn lalô kaì tôn 13 ˙ggélvn, ˙gáphn dè m| ¡xv ,gégona xalkòw “xôn h( kúmbalon ˙lalázon. 2 Kaì \àn ¡xv profhteían, kaì e†dô tà must}ria pánta kaì pâsan t|n gnôsin, kaì \àn ¡xv pâsan t|n pístin, vste% ªrh meyi s t á n ei n , ˙gáphn dè m| ¡xv , o[yén e†mi. 3 Kaì \àn cvmísv pánta tà øpárxontá mou, kaì \àn paradô tò sôm á mou ®na kauy}svmai, ˙gáphn dè m| ¡xv ,o[dèn kauy}somai vfeloûmai.& 4 ^H ˙gáph makroyumeî, xrhsteúetai: = ˙gáph o[ zhloî: = ˙gáph o[ perpereúetai, o[ fusioûtai, 5 o[k ˙sxhmoneî, o[ zhteî tà e^autêw, o[ parojúnetai, o[ logízetai tò kakón, 6 o[ xaírei \pì t_ ˙dikíŸ, sugxaírei dè t_ ˙lhyeí Ÿ , 7 pánta stégei, pánta pisteúei, pánta \lpízei, pánta øpoménei. 8 ^H ˙gáph o[dépote \kpíptei: eÊte dè profhteîai, katarghy}sontai: eÊte glôssai, paúsontai: eÊte gnôsiw, katarghy}setai. 9 &E k mérouw dè ginQskomen, kaì \k mér o u w profhteúomen: 10 –tan dè ¡ly+ tò tél ei o n , tóte tò \k mér o u w

12.24 ˙ll' ♦ ˙llà 13.2 meyistánein ♦ meyistánai 12.24 østeroûnti ♦ østeroumén~ 13.3 Kaì \àn cvmísv ♦ k©n cvmísv 12.25 sxísmata ♦ sxísma 13.3 kauy}svmai ♦ kaux}svmai 12.26 dojázetai ¢n ♦ dojázetai ˆ¢n˜ 13.4 zhloî = ˙gáph ♦ zhloî ˆ= ˙gáph˜ 12.28 eÂta ♦ ¡peita 13.8 \kpíptei ♦ píptei 12.28 ˙ntil}ceiw ♦ ˙ntil}mceiw 13.9 dè ♦ gàr 12.31 kreíttona ♦ meízona 13.10 tóte ♦ —

395 13.11 - 14.14 PRO S KO RINYIO US A

katarghy}setai. 11 %O teæmhn n}piow, qw n}piow \láloun, qw n}piow \frónoun, qw n}piow \logizómhn: –te dè gégona ˙n}r, kat}rghka tà toû nhpíou. 12 Blépomen gàr ƒrti di' \sóptrou \n a†nígmati, tóte dè prósvpon pròw prósvpon: ƒrti ginQskv \k mér o u w,tóte dè \pignQsomai kayWw kaì \pegnQsyhn. 13 Nunì dè ménei pístiw, \lpíw, ˙gáph, tà tría taûta: meízvn dè toútvn = ˙gáph.

DiQk et e t|n ˙gáp hn: zhl oût e dè tà pneumat ik á, 14 mâllon dè ®na profhteúhte. 2 ^O gàr lalôn glQss+ o[k ˙nyrQpoiw laleî, ˙llà t! ye! :o[deìw gàr ˙koúei, pneúmati dè laleî must}ria. 3 ^O dè profhteúvn ˙nyrQpoiw laleî o†kodom|n kaì paráklhsin kaì paramuyían. 4 ^O lalôn glQss+ e^autòn o†kodomeî, ` dè profhteúvn \kklhsían o†kodomeî. 5 Yélv dè pántaw ømâw laleîn glQssaiw, mâllon dè ®na profhteúhte: meí z v n gàr ` profhteúvn h( ` lalôn glQssaiw, \ktòw e† m| diermhneúei, ®na = \kklhsía o†kodom|n láb+. 6 Nunì dé, ˙delfoí, \àn ¡lyv pròw ømâw glQssaiw lalôn, tí ømâw vfel}sv,& \àn m| ømîn lal}sv h\n( ˙pokalúcei, h( \n gnQsei, h( \n profhteíŸ h( \n didax_; 7 %O mvw tà ƒcuxa fvn|n didónta, eÊte a[lów, eÊte kiyára, \àn di a s t o l | n toîw fyóggoiw m| didô, pôw gnvsy}setai tò a[loúmenon h( tò kiyarizómenon; 8 Kaì gàr \àn ƒdhlon fvn|n sálpigj d!, tíw paraskeuásetai e†w pólemon; 9 Outvw% kaì ømeîw dià têw glQsshw \àn m| e·shmon lógon dôte, pôw gnvsy} s et a i tò laloúmenon; *Esesye gàr e†w ˙éra laloûntew. 10 Tosaûta, e† túxoi, génh fvnôn \stìn \n kósm~ kaì o[dèn a[tôn ƒfvnon. 11 &E à no{n m| e†dô t|n dúnamin têw fvnêw, ¡s o m a i t! laloûnti bárbarow, kaì ` lalôn \n \moì bárbarow. 12 Outvw% kaì ømeîw, \peì zhlvtaí \ste pneumátvn, pròw t|n o†kod o m | n têw \kklhsíaw zhteîte ®na perisseúhte. 13 Dióper ` lal ô n glQss+ proseuxés yv ®na diermhneú+. 14 &E à n gàr

13.11 qw n}piow \láloun ♦ \láloun qw 14.5 diermhneúei ♦ diermhneú+ n}piow 14.6 Nunì ♦ Nûn 13.11 qw n}piow \frónoun ♦ \frónoun 14.6 \n didax_ ♦ ˆ\n˜ didax_ qw n}piow 14.7 didô ♦ d! 13.11 qw n}piow \logizómhn ♦ 14.8 fvn|n sálpigj ♦ sálpigj fvn|n \logizómhn qw n}piow 14.10 \stìn ♦ e†sin 13.11 dè ♦ — 14.10 a[tôn ♦ — 14.2 t! ♦ — 14.13 Dióper ♦ Diò 14.5 gàr ♦ dè 14.14 gàr ♦ ˆgàr˜

396 PRO S KO RINYIO US A 14.15 - 14.31 proseúxvmai glQss+, tò pneûmá mou proseúxet a i ,` dè noûw mou ƒkarpów \s t i n . 15 Tí o{n \stín; Proseújomai t! pneúmati, proseújomai dè kaì t! nofi: calô t! pneúmati, calô dè kaì t! nofi. 16 &E p eì \à n e[ l o g } s + w t! pneúmati, ` ˙naplhrôn tòn tópon toû †diQtou pôw \reî tò &Am|n \pì t_ s_ e[xaristíŸ, \p ei d | tí légeiw o[k oÂden; 17 Sù mèn gàr kalôw e[xaristeîw, ˙ll' ` £t er o w o[k o†kodomeîtai. 18 E[xaristô t! ye! mou, pántvn ømôn mâllon glQssaiw lalôn: 19 ˙ll' \n \kklhsíŸ yél vpénte lógouw dià toû noów mou lalêsai, ®na kaì ƒllouw kathx}sv, h( muríouw lógouw \n glQss+. 20 &A d e l f o í , m| paidía gínesye taîw fresín: ˙llà t_ kakíŸ nhpiázet e,taîw dè fresìn téleioi gínesye. 21 &E n t! nóm~ gégraptai –ti &E ne^teroglQssoiw kaì \n xeí l es i n e^téroiw la l } s vt! la! toút~, kaì o[d' outvw% e†sakoúsontaí mou, légei kúriow. 22 %V s t ea¥ glôssai e†w shmeîón e†sin, o[ toîw pisteúousin, ˙llà toîw ˙pístoiw: = dèprofhteía, o[ toîw ˙pístoiw, ˙llà toîw pisteúousin. 23 &E à n o{n sunély+ = \k k l h s í a –lh \pì tò a[tó, kaì pántew glQssaiw lalôsin, e† s él yv s i n dè †diôtai h( ƒpistoi, o[k \roûsin –ti maínesye; 24 &E à n dè pántew profhteúvsin, e†sély+ dé tiw ƒpistow h( †diQthw, \légxet a iøpò pántvn, ˙nakrínetai øpò pántvn, 25 kaì outvw% tà kruptà têw kardíaw a[toû fanerà gínetai: kaì outvw% pesWn \pì prósvpon proskun}sei t! ye! ˙paggéllvn –ti ^O yeòw ªntvw \n ømîn \stin. 26 Tí o{n \s t í n , ˙delfoí; %Otan sunérxhsye, £kastow ømôn calmòn ¡xei , didax|n ¡xei , glôssan ¡xei , ˙pokálucin ¡xei , e^rmhneían ¡xei .Pánta pròw o†kodom|n ginésyv. 27 EÊte glQss+ tiw laleî, katà dúo h( tò pleîston treîw, kaì ˙nà mérow, kaì e

14.16 e[log}s+w t! ♦ e[log_w ˆ\n˜ glQssaiw 14.18 mou ♦ — 14.25 kaì outvw% tà ♦ tà 14.18 lalôn ♦ lalô 14.25 ^O yeòw ªntvw ♦ *O ntvw ` yeòw 14.19 ˙ll' ♦ ˙llà 14.26 ømôn ♦ — 14.19 dià toû noów ♦ t! nofi 14.26 glôssan ¡xei ˙pokálucin ♦ 14.21 e^téroiw ♦ e^térvn ˙pokálucin ¡xei glôssan 14.23 glQssaiw lalôsin ♦ lalôsin

397 14.32 - 15.10 PRO S KO RINYIO US A

gàr kay' £na pántew profhteúein, ®na pántew manyánvsin, kaì pántew parakalôntai: 32 kaì pneúmata profhtôn prof}taiw øpotássetai. 33 O[ gár \stin ˙katastasíaw ` yeó w,˙llà e†r}nhw, qw \n pásaiw taîw \kklhsíaiw tôn a^ gívn. 34 A¥ gunaîkew ømôn \n taîw \kklhsíaiw sigátvsan: o[ gàr \p i t ét r a p t a i a[taîw laleîn, ˙ll' øpotássesyai, kayWw kaì ` nómow légei. 35 E† dé ti mayeî n yél o u s i n , \n oÊk~ toùw †díouw ƒndraw \pervtátvsan: a†sxròn gár \stin gunaijìn \n \k k l h s í Ÿ laleîn. 36 (H ˙f' ømôn ` lógow toû yeo û\j ê l yen ;(H e†w ømâw mónouw kat}nthsen; 37 EÊ tiw dokeî prof}thw eÂnai h( pneumatików, \piginvskétv a$ gráfv ømîn, –ti kuríou e†sìn \ntolaí. 38 E† dé tiw ˙gnoeî, ˙gnoéitv. 39 %V s t e,˙delfoí, zhloûte tò profhteúein, kaì tò laleîn glQssaiw m| kvlúete: 40 pánta e[sxhmónvw kaì katà tájin ginésyv.

Gnvr í z v dè ømîn, ˙del f oí, tò e[aggél ion o$ 15 e[ h g g e l i s á m h n ømîn, o$ kaì parelábete, \n > kaì e^st}kate, 2 di' o˚ kaì sœzesye: tíni lóg~ e[hggelisámhn ømîn, e† katéxet e, \k t ò w e† m| e†k_ \pisteúsate. 3 Parédvka gàr ømîn \n prQtoiw, o$ kaì parélabon, –ti xristòw ˙péya n enøpèr tôn a^ martiôn =môn katà tàw grafáw: 4 kaì –ti \táfh: kaì –ti \g } g er t a i t_ trít+ =mérŸ katà tàw grafáw: 5 kaì –ti vfyh* KhfÅ, eÂta toîw dQdeka: 6 ¡p ei t a vfyh* \pánv pentakosíoiw ˙delfoîw \fápaj, \j @n o¥ pleíouw ménousin £vw ƒrti, tinèw dè kaì \koim}yhsan: 7 ¡p ei t a vfyh* &IakQb~, eÂta toîw ˙postóloiw pâsin: 8 ¡s xa t o n dè pántvn, qspereì t! \k t r Q m a t i , vfyh* k˙moí. 9 &E g Wgár e†mi ` \láxistow tôn ˙postólvn, ow$ o[k e†mì ¥kanòw kaleîsyai ˙póstolow, dióti \d í v j a t|n \kklhsían toû yeo û . 10 Xáriti dè yeo û e† m i – e†mi, kaì = xá r i w a[toû = e†w \mè o[ ken| \gen}yh, ˙llà

14.34 ømôn ♦ — 14.38 ˙gnoéitv ♦ ˙gnoeîtai 14.34 \pitétraptai ♦ \pitrépetai 14.39 ˙delfoí ♦ ˙delfoí ˆmou˜ 14.34 ˙ll' ♦ ˙llà 14.39 glQssaiw m| kvlúete ♦ m| 14.34 øpotássesyai ♦ kvlúete glQssaiw øpotassésyvsan 14.40 pánta ♦ pánta dè 14.35 gunaijìn \n \kklhsíŸ laleîn ♦ 15.4 trít+ =mérŸ ♦ =mérŸ t_ trít+ gunaikì laleîn \n \kklhsíŸ 15.6 pleíouw ♦ pleíonew 14.37 e†sìn \ntolaí ♦ \stìn \ntol} 15.6 kaì ♦ —

398 PRO S KO RINYIO US A 15.11 - 15.29 perissóteron a[tôn pántvn \kopíasa, o[k \gW dé, ˙ll' = xá r i w toû yeo û = sùn \moí. 11 EÊte o{n \gQ, eÊte \keînoi, outvw% khrússomen kaì outvw% \pisteúsate. 12 E† dè xristòw khrússetai –ti \k nek r ô n \g } g er t a i , pôw légousín tinew \n ømîn –ti ˙nástasiw nekrôn o[k ¡stin; 13 E† dè ˙nástasiw nekrôn o[k ¡stin, o[dè xristòw \g}gertai: 14 e† dè xristòw o[k \g}gertai, kenòn ƒra tò k}rugma =môn, ken| dè kaì = pístiw ømôn. 15 Eøriskómeya dè kaì ceudomárturew toû yeo û ,–ti \martur}samen katà toû yeo û–ti ægeiren tòn xr i s t ó n , on$ o[k ægeiren, eÊper ƒra nekroì o[k \geírontai. 16 E† gàr nekroì o[k \geírontai, o[dè xristòw \g}gertai: 17 e† dè xr i s t ò wo[k \g}gertai, mataía = pístiw ømôn: ¡ti \stè \n taîw a^ martíaiw ømôn. 18 *A r a kaì o¥ koimhyén t ew \n xrist! ˙pQlonto. 19 E† \n t_ zv_ taút+ “lpikótew \smèn \n xrist! mónon, \leeinóteroi pántvn ˙nyrQpvn \smén. 20 Nunì dè xr i s t ò w \g } g er t a i \k nek r ô n , ˙parx| tôn kekoimhménvn \géneto. 21 &E p ei d | gàr di' ˙nyrQpou ` yánatow, kaì di' ˙nyrQpou ˙nástasiw nekrôn. 22 %V s p er gàr \n t! &A d à m pántew ˙poyn§skousin, outvw% kaì \n t! xrist! pántew z~opoihy}sontai. 23 %E k a s t o w dè \n t! †dí~ tágmati: ˙parx| xr i s t ó w, ¡p ei t a o¥ toû xristoû \n t_ parousíŸ a[toû. 24 EÂta tò télow, –tan parad! t|n basileían t! ye! kaì patrí, –tan katarg}s+ pâsan ˙rx|n kaì pâsan \jousían kaì dúnamin. 25 Deî gàr a[tòn basileúein, ƒxri o˚ ƒn y_ pántaw toùw \xyr o ù w øpò toùw pódaw a[toû. 26 *E s xa t o w \xyr ò w katargeîtai ` yá n a t o w. 27 Pánta gàr øpétajen øpò toùw pódaw a[to û .%O tan dè eÊp+ –ti Pánta øpotétaktai, dêlon –ti \ktòw toû øpotájantow a[t! tà pánta. 28 %O tan dè øpotag_ a[t! tà pánta, tóte kaì a[tòw ` u¥òw øpotag}setai t! øpotájanti a[t! tà pánta, ®na ” ` yeòw tà pánta \n pâsin. 29 &E p eìtí poi}sousin o¥ baptizómenoi øpèr tôn nekrôn; E† –lvw nekroì o[k \geírontai, tí kaì baptízontai øpèr tôn

15.10 ˙ll' ♦ ˙llà 15.21 ` ♦ — 15.10 = sùn ♦ ˆ=˜ sùn 15.24 parad! ♦ paradid! 15.12 tinew \n ømîn ♦ \n ømîn tinew 15.25 ƒn ♦ — 15.14 tò ♦ ˆkaì˜ tò 15.28 kaì ♦ ˆkaì˜ 15.14 dè kaì ♦ kaì 15.28 yeòw tà ♦ yeòw ˆtà˜ 15.19 “lpikótew \smèn \n xrist! ♦ \n 15.29 baptízontai øpèr tôn nekrôn ♦ Xrist! “lpikótew \smèn baptízontai øpèr a[tôn 15.20 \géneto ♦ — 399 15.30 - 15.49 PRO S KO RINYIO US A

nekrôn; 30 Tí kaì =meîw kinduneúomen pâsan vran;% 31 Kay' =méran ˙poyn§skv, n| t|n ømetéran kaúxhsin, ÷n ¡xv \n xr i s t ! &I h s o û t! kurí~ =môn. 32 E† katà ƒnyrvpon \yh r i o m á xh s a \n &Efés~, tí moi tò ªfelow, e† nek r o ì o[k \g eí r o n t a i , Fágvmen kaì pívmen, a·rion gàr ˙poyn§skomen. 33 M| planâsye: Fyeí r o u s i n æyh xrhstà `milíai kakaí. 34 &E k n } c a t e dikaívw kaì m| a^ martánete: ˙gnvsían gàr yeo û tinèw ¡xousin: pròw \ntrop|n ømîn légv. 35 &A l l ' \r eîtiw, Pôw \geírontai o¥ nekroí; Poí~ dè sQmati ¡r xo n t a i ; 36 *A f r o n , sù o$ speíreiw, o[ z~opoieîtai \àn m| ˙poyán+: 37 kaì o$ speíreiw, o[ tò sôma tò genhsómenon speíreiw, ˙llà gumnòn kókkon, e† túxoi, sítou æ tinow tôn loipôn: 38 ` dè yeò w a[t! dídvsin sôma kayWw “yél h s en , kaì e^kást~ tôn spermátvn tò Êdion sôma. 39 O[ pâsa sàrj = a[t| sárj: ˙llà ƒllh mèn ˙nyrQpvn, ƒllh dè sàrj kthnôn, ƒllh dè †xyú v n , ƒllh dè pthnôn. 40 Kaì sQmata \pouránia, kaì sQmata \pígeia: ˙ll' e^téra mèn = tôn \pouranívn dója, e^téra dè = tôn \pigeívn. 41 *A l l h dója =líou, kaì ƒllh dója sel}nhw, kaì ƒllh dója ˙stérvn: ˙st|r gàr ˙stérow diaférei \n dój+. 42 Outvw% kaì = ˙nástasiw tôn nekrôn. Speíretai \n fyo r Å , \g eí r et a i \n ˙fyarsíŸ: 43 speíretai \n ˙timíŸ, \geíretai \n dój+: speíretai \n ˙syen eí Ÿ , \g eí r et a i \n dunámei: 44 speíretai sôma cuxikón, \geíretai sôma pneumatikón. *Estin sôma cuxikón, kaì ¡s t i n sôma pneumati k ó n . 45 Outvw% kaì gégraptai, &Egéneto ` prôtow ƒnyrvpow &Adàm e†w cux|n zôsan. ^O ¡sxatow &Adàm e†w pneûma z~opoioûn. 46 &A l l ' o[ prôton tò pneumatikón, ˙llà tò cuxikón, ¡peita tò pneumatikón. 47 ^O prôtow ƒnyrvpow \k gêw, xoïków: ` deú t er o w ƒnyrvpow ` kúriow \j o[ranoû. 48 O

15.31 ÷n ♦ ˆ˙delfoí˜ ÷n 15.39 pthnôn ♦ †xyúvn 15.34 légv ♦ lalô 15.40 ˙ll' ♦ ˙llà 15.35 &All' ♦ &Allà 15.44 *Estin sôma cuxikón ♦ E† ¡stin 15.36 *Afron ♦ *Afrvn sôma cuxikón 15.38 a[t! dídvsin ♦ dídvsin a[t! 15.44 kaì ¡stin sôma ♦ ¡stin kaì 15.38 tò ♦ — 15.47 ` kúriow ♦ — 15.39 †xyúvn ♦ sàrj pthnôn 15.49 forésvmen ♦ forésomen

400 PRO S KO RINYIO US A 15.50 - 16.9

50 Toûto dé fhmi, ˙delfoí, –ti sàrj kaì a

Per ìdè têw logíaw têw e†w toùw a^ gíouw, vs% p er diét aja 16 taîw \kklhsíaiw têw Galatíaw, outvw% kaì ømeîw poi}sate. 2 Katà mían sabbátvn £kastow ømôn par' e^aut! tiyét v , yh s a u r í z v n – ti ©n e[odôtai, ®na m}, –tan ¡lyv, tóte logíai gínvntai. 3 %O tan dè paragénvmai, o¬w \àn dokimáshte di' \pistolôn, toútouw pémcv ˙penegkeîn t|n xárin ømôn e†w ^I er o u s a l } m : 4 \à ndè ” ƒjion toû k˙mè poreúesyai, sùn \moì poreúson t a i . 5 &E l eú s o m a i dè pròw ømâw, –tan Makedonían diélyv: Makedonían gàr diérxomai: 6 pròw ømâw dè tuxòn pa r a m en ô , h( kaì paraxei m á s v , ®na ømeîw me propémchte o˚ \à n poreúvmai. 7 O[ yél vgàr ømâw ƒrti \n paród~ †deîn: \l p í z vdè xrónon tinà \pimeînai pròw ømâw, \àn ` kúriow \p i t r ép + . 8 &E p i m en ô dè \n &Efés~ £vw têw Penthkostêw: 9 yú r a gár moi ˙né~gen meg á l h kaì \nerg}w, kaì ˙ntikeímenoi polloí.

15.50 dúnantai ♦ dúnatai 16.2 ©n ♦ \àn 15.51 mèn ♦ — 16.2 logíai ♦ logeîai 15.55 kéntron Poû sou %Aͅdh tò nîkow ♦ 16.4 ” ƒjion ♦ ƒjion ” nîkow Poû sou Yánate tò kéntron 16.7 dè ♦ gàr 16.1 logíaw ♦ logeíaw 16.7 \pitrép+ ♦ \pitréc+ 16.2 sabbátvn ♦ sabbátou

401 16.10 - 16.24 PRO S KO RINYIO US A

10 &E à n dè ¡ly+ Timóyeo w, blépete ®na ˙fóbvw génhtai pròw ømâw: tò gàr ¡rgon kuríou \rgázetai qw kaì \gQ. 11 M} tiw o{n a[tòn \jouyen } s + :propémcate dè a[tòn \n e†r}n+, ®na ¡ly+ prów me: \kdéxo m a igàr a[tòn metà tôn ˙delfôn. 12 Perì dè &A p o l l W toû ˙delfoû, pollà parekálesa a[tòn ®na ¡ly+ pròw ømâw metà tôn ˙delfôn: kaì pántvw o[k ‘n yél h m a®na nûn ¡ly+, \leúsetai dè –tan e[kair}s+. 13 Grhgoreîte, st}kete \n t_ pístei, ˙ndrízesye, krataioûsye. 14 Pánta ømôn \n ˙gáp+ ginésyv. 15 Parakalô dè ømâw, ˙delfoí — oÊdate t|n o†kían Stefanâ, –ti \s t ì n˙parx| têw &Axafiaw, kaì e†w diakonían toîw a^ gíoiw ¡tajan e^autoúw — 16 ®na kaì ømeîw øpotásshsye toîw toioútoiw, kaì pantì t! sunergoûnti kaì kopiônti. 17 Xaírv dè \p ìt_ parousíŸ Stefanâ kaì Fourtounátou kaì &Axaïkoû, –ti tò ømôn østérhma o˚toi ˙nepl}rvsan. 18 &A n é p a u s a n gàr tò \mòn pneûma kaì tò ømôn: \piginQskete o{n toùw toioútouw. 19 &A s p á z o n t a i ømâw a¥ \kklhsíai têw &Asíaw: ˙spázontai ømâw \n kurí~ pollà &Akúlaw kaì Prískilla, sùn t_ kat' oÂkon a[tôn \k k l h s í Ÿ . 20 &A s p á z o n t a i ømâw o¥ ˙delfoì pántew. &Aspásasye ˙ll}louw \n fil}mati a^ gí~. 21 ^O ˙spasmòw t_ \m_ xei r ìPaúlou. 22 EÊ tiw o[ fileî tòn kúrion &Ihsoûn xristón, ætv ˙náyem a .Maràn ˙yá. 23 ^H xáriw toû kuríou &Ihsoû xristoû mey' ømôn. 24 ^H ˙gáph mou metà pántvn ømôn \n xrist! &Ihsoû. &Am}n.

16.10 kaì \gQ ♦ k˙gQ 16.19 Prískilla ♦ Príska 16.17 Fourtounátou ♦ Fortounátou 16.22 &Ihsoûn xristón ♦ — 16.17 ømôn ♦ øméteron 16.22 Maràn ˙yá ♦ Marana ya 16.19 &Asíaw ˙spázontai ♦ &Asíaw 16.23 xristoû ♦ — ˙spázetai 16.24 &Am}n ♦ —

402 PRO S KO RINYIO US B

aûl ow ˙p ós t ol ow &I hs oû xr is t oû dià yel }mat ow yeoû, kaì P Timóyeo w` ˙delfów, t_ \kklhsíŸ toû yeo ût_ o·s+ \n Koríny~, sùn toîw a^ gíoiw pâsin toîw o{sin \n –l+ t_ &AxafiŸ: 2 xá r i wømîn kaì e†r}nh ˙pò yeo ûpatròw =môn kaì kuríou &I h s o û xr i s t o û . 3 E[loghtòw ` yeò wkaì pat|r toû kuríou =môn &I h s o û xr i s t o û , ` pat|r tôn o†ktirmôn kaì yeò w páshw parakl}sevw, 4 ` parakalôn =mâw \pì pás+ t_ ylícei =môn, e† wtò dúnasyai =mâw parakaleîn toùw \n pás+ ylícei, dià têw parakl}sevw «w parakaloúmeya a[toì øpò toû yeo û . 5 –ti kayWw perisseúei tà pay}mata toû xristoû e†w =mâw, outvw% dià toû xr i s t o û perisseúei kaì = paráklhsiw =môn. 6 EÊte dè yl i b ó m eya , øpèr têw ømôn parakl}sevw kaì svthríaw, têw \n er g o u m é n h w \n øpomon_ tôn a[tôn payhmátvn @n kaì =meîw pásxomen: kaì = \lpìw =môn bebaía øpèr ømôn: eÊte parakal o ú m eya , øpèr têw ømôn parakl}sevw kaì svthríaw: 7 e† d ó t ew –ti vsper% koinvnoí \ste tôn payhmátvn, outvw% kaì têw parakl}sevw. 8 O[ gàr yél o m en ømâw ˙gnoeîn, ˙delfoí, øpèr têw ylícevw =môn têw genoménhw =mîn \n t_ &AsíŸ, –ti kay' øperbol|n \bar}yhmen øpèr dúnamin, vste% \j a p o r h yê n a i =mâw kaì toû z_n. 9 &A l l à a[toì \n e^autoîw tò ˙pókrima toû ya n á t o u \s x} k a m en , ®na m| pepoiyótew „men \f' e^autoîw ˙ll' \p ìt! ye! t! \geíronti toùw nekroúw: 10 ow$ \k thlikoútou yanátou \rrúsato =mâw kaì ]úetai, e†w on$ “lpíkamen –ti kaì ¡ti ]úsetai, 11 sunupourgoúntvn kaì ømôn øpèr =môn t_ de}sei, ®na \k pollôn prosQpvn tò e†w =mâw xárisma dià pollôn e[xaristhy_ øpèr ømôn. 12 ^H gàr kaúxhsiw =môn auth% \stín, tò martúrion têw suneid}sevw =môn, –ti \n a^ plóthti kaì e†likrineíŸ yeo û , o[k

1.1 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 1.7 vsper% ♦ qw 1.6 têw \nergouménhw \n øpomon_ tôn 1.8 =mîn ♦ — a[tôn ♦ eÊte parakaloúmeya 1.8 \bar}yhmen øpèr dúnamin ♦ øpèr øpèr têw ømôn parakl}sevw têw dúnamin \bar}yhmen \nergouménhw \n øpomon_ tôn 1.10 ]úetai ♦ ]úsetai a[tôn 1.10 –ti ♦ ˆ–ti˜ 1.6 eÊte parakaloúmeya øpèr têw 1.11 øpèr ømôn ♦ øpèr =môn ømôn parakl}sevw kaì 1.12 yeoû o[k ♦ toû yeoû ˆkaì˜ o[k svthríaw ♦ — 403 1.13 - 2.4 PRO S KO RINYIO US B

\n sofíŸ sarkik_ ˙ll' \n xáriti yeo û ,˙nestráfhmen \n t! kósm~, perissotérvw dè pròw ømâw. 13 O[ gàr ƒlla gráfomen ømî n , ˙ll' h( a$ ˙naginQskete h( kaì \piginQskete, \lpízv dè –ti kaì £vw tél o u w \p i g n Q s es ye: 14 kayWw kaì \pégnvte =mâw ˙pò mérouw, –ti kaúxhma ømôn \smén, kayáper kaì ømeîw =môn, \n t_ =mérŸ toû kuríou &Ihsoû. 15 Kaì taút+ t_ pepoiy}sei \boulómhn \lyeî npròw ømâw tò próteron, ®na deutéran xárin ¡xê t e: 16 kaì di' ømôn dielyeî n e† wMakedonían, kaì pálin ˙pò Makedoníaw \lyeî npròw ømâw, kaì øf' ømôn propemfyênai e†w t|n &Ioudaían. 17 Toûto o{n bouleuómenow, m} ti ƒra t_ \lafríŸ \xr h s á m h n ; (H a$ bouleúomai, katà sárka bouleúomai, ®na ” par' \moì tò Naì, naì kaì tò O’, o·; 18 Pistòw dè ` yeó w,–ti ` lógow =môn ` pròw ømâw o[k \g én et o Naì kaì o·. 19 ^O gàr toû yeo ûu¥òw &Ihsoûw xr i s t ò w ` \n ømîn di' =môn khruxyeí w, di' \moû kaì Silouanoû kaì Timoyéo u ,o[k \géneto Naì kaì O·, ˙llà Naì \n a[t! gégonen. 20 %O sai gàr \paggelíai yeo û ,\n a[t! tò Naí, kaì \n a[t! tò &Am}n, t! ye! pròw dójan di' =môn. 21 ^O dè beb a i ô n =mâw sùn ømîn e†w xristón, kaì xr í s a w =mâw, yeó w, 22 ` kaì sfragisámenow =mâw, kaì doùw tòn ˙rrabôna toû pneúmatow \n taîw kardíaiw =môn. 23 &E g W dè mártura tòn yeò n \p i k a l o û m a i \p ì t|n \m|n cux}n, –ti feidómenow ømôn o[kéti ‘lyon e†w Kórinyon. 24 O[x –ti kurieúomen ømôn têw pístevw, ˙llà sunergoí \smen têw xarâw ømôn: t_ gàr pístei e^st}kate.

*Ek r ina dè \maut ! toût o, tò m| pál in \n lúp + pròw ømâw 2 \l yeî n . 2 E† gàr \gW lupô ømâw, kaì tíw \stin ` e[fraínvn me, e† m| ` lupoúmenow \j \moû; 3 Kaì ¡graca ømîn toûto a[tó, ®na m| \lyWn lúphn ¡xv ˙f' @n ¡dei me xaírein, pepoiyWw \pì pántaw ømâw, –ti = \m| xarà pántvn ømôn \stín. 4 &E k gàr pollêw ylícevw kaì sunoxêw kardíaw ¡graca ømîn dià pollôn

1.13 kaì £vw ♦ £vw 1.18 \géneto ♦ ¡stin 1.14 &Ihsoû ♦ ˆ=môn˜ &Ihsoû 1.19 gàr toû yeoû ♦ toû yeoû gàr 1.15 \lyeîn pròw ømâw tò próteron ♦ 1.20 kaì \n a[t! ♦ diò kaì di' a[toû próteron pròw ømâw \lyeîn 2.1 dè ♦ gàr 1.15 ¡xête ♦ sxête 2.2 \stin ♦ — 1.17 bouleuómenow m} ti ♦ boulómenow 2.3 ømîn ♦ — m}ti 2.3 ¡xv ♦ sxô

404 PRO S KO RINYIO US B 2.5 - 3.4 dakrúvn, o[x ®na luphyête, ˙llà t|n ˙gáphn ®na gnôte ÷n ¡xv perissotérvw e†w ømâw. 5 E† dé tiw lelúphken, o[k \mè lelúphken, ˙llà ˙pò mérouw: ®na m| \pibarô pántaw ømâw. 6 ^I k a n ò n t! toioút~ = \p i t i m í a auth% = øpò tôn pleiónvn: 7 vste% to[nantíon mâllon ømâw xarísasyai kaì parakalésai, m}pvw t_ perissotérŸ lúp+ katapoy_ ` toioûtow. 8 Diò parakalô ømâw kurôsai e†w a[tòn ˙gáphn. 9 E†w toûto gàr kaì ¡graca, ®na gnô t|n dokim|n ømôn, e† e†w pánta øp}kooí \ste. 10 #Vͅ dé ti xarízesye, kaì \gQ: kaì gàr \gW eÊ ti kexá r i s m a i , > kexá r i s m a i , di' ømâw \n prosQp~ xristoû, 11 ®na m| pleonekthyômen øpò toû Satanâ: o[ gàr a[toû tà no}mata ˙gnooûmen. 12 &E l yW ndè e†w t|n Tr~áda e†w tò e[aggélion toû xristoû, ka ì yú r a w moi ˙ne~gménhw \n kurí~, 13 o[k ¡sxhka ƒnesin t! pneúmatí mou, t! m| eøreîn me Títon tòn ˙delfón mou: ˙llà ˙potajámenow a[toîw \j ê l yo n e† w Makedonían. 14 T! dè ye! xá r i wt! pántote yriambeúonti =mâw \n t! xrist!, kaì t|n •sm|n têw gnQsevw a[toû faneroûnti di' =môn \n pantì tóp~. 15 %O tixristoû e[vdía \smèn t! ye! \n toîw s~zoménoiw kaì \n toîw ˙polluménoiw: 16 o

&Arxómeya pál ine^aut oùw sunis t ánein; E† m| xr§zomen, vw% 3 tinew, sustatikôn \pistolôn pròw ømâw, h\jømôn( sustatikôn; 2 ^H \pistol| =môn ømeîw \sté, \ggegramménh \n taîw kardíaiw =môn, ginvskoménh kaì ˙naginvskoménh øpò pántvn ˙nyrQpvn: 3 faneroúmenoi –ti \stè \pistol| xristoû diakonhyeî s aøf' =môn, \ggegramménh o[ mélani, ˙llà pneúmati yeo ûzôntow, o[k \n plajìn liyínaiw, ˙ll' \n plajìn kardíaiw sarkínaiw. 4 Pepoíyhsin dè toiaúthn ¡xo m en dià toû

2.7 m}pvw ♦ m} pvw 2.16 zvêw ♦ \k zvêw 2.10 kaì \gQ ♦ k˙gQ 2.17 loipoí ♦ polloì 2.10 eÊ ti ♦ o$ 2.17 katenQpion toû ♦ katénanti 2.10 > kexárismai ♦ eÊ ti kexárismai 3.1 E† ♦ (H 2.16 yanátou ♦ \k yanátou 3.1 ømôn sustatikôn ♦ ømôn

405 3.5 - 3.18 PRO S KO RINYIO US B

xr i s t o û pròw tòn yeó n : 5 o[x –ti ¥kanoí \smen ˙f' e^autôn logísasyaí ti qw \j e^autôn, ˙ll' = ¥kanóthw =môn \k toû yeo û : 6 ow$ kaì ¥kánvsen =mâw diakónouw kainêw diay}khw, o[ grámmatow, ˙llà pneúmatow: tò gàr grámma ˙pokténei, tò dè pneûma z~opoieî. 7 E† dè = diakonía toû yanátou \n grámmasi n , \n t et u p v m én h \n líyoiw, \gen}yh \n dój+, vste% m| dúnasyai ˙tenísai toùw u¥oùw &Isra|l e†w tò prósvpon Mvüsévw dià t|n dójan toû prosQpou a[toû, t|n katargouménhn, 8 pôw o[xì mâllon = diakonía toû pneúmatow ¡s t a i \n dój+; 9 E† gàr = diakonía têw katakrísevw dója, poll! mâllon perisseúei = diakonía têw dikaiosúnhw \n dój+. 10 Kaì gàr o[ dedójastai tò dedojasménon \n toút~ t! mérei, £neken têw øperballoúshw dójhw. 11 E† gàr tò katargoúmenon, dià dójhw, poll! mâllon tò ménon, \n dój+. 12 *E xo n t e w o{n toiaúthn \lpída, poll_ parrhsíŸ xr Q m e y a : 13 kaì o[ kayáper Mvüsêw \tíyei kálumma \pì tò prósvpon e^autoû, pròw tò m| ˙tenísai toùw u¥oùw &Isra|l e†w tò télow toû katargouménou: 14 ˙ll' \pvrQyh tà no}mata a[tôn: ƒxri gàr têw s}meron tò a[tò kálumma \pì t_ ˙nagnQsei têw palaiâw diay}khw ménei m| ˙nakaluptómenon, – ti \n xrist! katargeîtai. 15 &A l l ' £v w s}meron, =níka ˙naginQsketai Mvüsêw, kálumma \pì t|n kardían a[tôn keîtai. 16 ^H n í k ad' ©n \pistréc+ pròw kúrion, periaireîtai tò kálumma. 17 ^O dè kúriow tò pneûmá \stin: o˚ dè tò pneûma kuríou, \keî \leuyer í a . 18 ^H m eî w dè pántew, ˙nakekalummén~ prosQp~ t|n dójan kuríou katoptrizómenoi, t|n a[t|n e† k ó n a metamorfoúmeya ˙pò dójhw e†w dójan, kayáper ˙pò kuríou pneúmatow.

3.5 ¥kanoí \smen ˙f' e^autôn ♦ ˙f' 3.14 ˙ll' ♦ ˙llà e^autôn ¥kanoí \smen 3.14 tò ♦ =méraw tò 3.6 ˙pokténei ♦ ˙pokténnei 3.14 – ti ♦ –ti 3.7 \n líyoiw ♦ líyoiw 3.15 ˙naginQsketai ♦ ©n 3.9 gàr = diakonía ♦ gàr t_ diakoníŸ ˙naginQskhtai 3.9 \n ♦ — 3.16 d' ©n ♦ dè \àn 3.10 £neken ♦ e®neken 3.17 \keî ♦ — 3.13 e^autoû ♦ a[toû

406 PRO S KO RINYIO US B 4.1 - 4.15

Dià toût o ¡xont ew t|n diak onían taút hn, kayWw 4 “le}yhmen, o[k \k k a k o û m en : 2 ˙llà ˙peipámeya tà kruptà têw a†sxúnhw, m| per i p a t o û n t ew \n panourgíŸ mhdè doloûntew tòn lógon toû yeo û ,˙llà t_ fanerQsei têw ˙lhyeí a w sunistôntew e^autoùw pròw pâsan suneídhsin ˙nyrQpvn \nQpion toû yeo û . 3 E† dè kaì ¡stin kekalumménon tò e[aggélion =môn, \n toîw ˙polluménoiw \stìn kekalumménon: 4 \n o

4.1 \kkakoûmen ♦ \gkakoûmen 4.6 lámcai ♦ lámcei 4.2 sunistôntew ♦ sunistánontew 4.6 &Ihsoû ♦ ˆ&Ihsoû˜ 4.4 a[toîw ♦ — 4.10 kuríou ♦ — 4.5 xristòn &Ihsoûn ♦ &Ihsoûn 4.12 mèn ♦ — xristòn 4.14 dià ♦ sùn

407 4.16 - 5.15 PRO S KO RINYIO US B

16 Diò o[k \kkakoûmen, ˙ll' e† kaì ` ¡jv =môn ƒnyrvpow diafyeí r et a i , ˙ll' ` ¡svyen ˙nakainoûtai =mérŸ kaì =mérŸ. 17 Tò gàr parautíka \lafròn têw ylícevw =môn kay' øperbol|n e†w øperbol|n a†Qnion bárow dójhw katergázetai =mîn, 18 m| skopoúntvn =môn tà blepómena, ˙llà tà m| blepómena: tà gàr blepómena próskaira: tà dè m| blepómena a†Qnia.

OÊd amengàr –ti \àn = \pígeiow =môn o†kía toû sk}nouw 5 kataluy_, o†kodom|n \k yeo û ¡xo m en , o†kían ˙xei r o p o í h t o n , a†Qnion \n toîw o[ranoîw. 2 Kaì gàr \n toút~ stenázomen, tò o†kht}rion =môn tò \j o[ranoû \pendúsasyai \p i p o yo û n t ew: 3 eÊ g e kaì \ndusámenoi o[ gumnoì eøreyh s ó m eya . 4 Kaì gàr o¥ ªntew \n t! sk}nei stenázomen baroúmenoi: \f' > o[ yél o m en \k d ú s a s ya i , ˙ll' \pendúsasyai, ®na katapoy_ tò yn h t ò n øpò têw zvêw. 5 ^O dè katergasámenow =mâw e†w a[tò toûto yeó w,` kaì doùw =mîn tòn ˙rrabôna toû pneúmatow. 6 Yarroûntew o{n pántote, kaì e†dótew –ti \ndhmoûntew \n t! sQmati \kdhmoûmen ˙pò toû kuríou — 7 dià pístevw gàr peripatoûm en , o[ dià eÊdouw — 8 ya r r o û m en dé, kaì e[ d o k o û m en mâllon \kdhmêsai \k toû sQmatow, kaì \n d h m ê s a i pròw tòn kúrion. 9 Diò kaì filotimoúmeya , eÊ t e \n d h m o û n t ew, eÊ t e \k d h m o û n t ew, e[ á r es t o i a[t! eÂnai. 10 Toùw gàr pántaw =mâw fanervyênai deî ¡mprosyen toû b}matow toû xr i s t o û , ®na komíshtai £kastow tà dià toû sQmatow, pròw a$ ¡prajen, eÊte ˙gayón, eÊte kakón. 11 E†dótew o{n tòn fóbon toû kuríou ˙nyrQpouw peíyomen, ye! dè pef a n er Q m eya : \l p í z v dè kaì \n taîw suneid}sesin ømôn pefanerôsyai. 12 O[ gàr pálin e^autoùw sunistánomen ømîn, ˙llà ˙form|n didóntew ømîn kaux}matow øpèr =môn, ®na ¡xh t epròw toùw \n prosQp~ kauxvménouw kaì o[ kardíŸ. 13 EÊte gàr \j és t h m en , ye! : eÊ t e svfronoûmen, ømîn. 14 ^H gàr ˙gáph toû xr i s t o û sunéxei =mâw, krínantaw toûto, –ti e† e

4.16 \kkakoûmen ♦ \gkakoûmen 5.10 kakón ♦ faûlon 4.16 ¡svyen ♦ ¡sv =môn 5.12 gàr ♦ — 5.3 eÊge kaì \ndusámenoi ♦ eÊ ge kaì 5.12 o[ kardíŸ ♦ m| \n kardíŸ \kdusámenoi 5.14 e† ♦ — 5.5 kaì ♦ —

408 PRO S KO RINYIO US B 5.16 - 6.10 pántvn ˙péya n en®na o¥ zôntew mhkéti e^autoîw zôsin, ˙llà t! øpèr a[tôn ˙poyanónti kaì \geryén t i . 16 %V s t e =meîw ˙pò toû nûn o[déna oÊdamen katà sárka: e† dè kaì \gnQkamen katà sárka xristón, ˙llà nûn o[kéti ginQskomen. 17 %V s t e eÊ tiw \n xr i s t ! , kain| ktísiw: tà ˙rxaîa parêlyen , †doú, gégonen 18 kainà tà pánta. Tà dè pánta \k toû yeo û ,toû tà pánta kainá katallá j a n t o w =mâw e^aut! dià &Ihsoû xristoû, kaì dóntow =mîn t|n diakonían têw katallagêw: 19 qw –ti yeò w‘n \n xrist! kósmon katallássvn e^aut!, m| logizómenow a[toîw tà paraptQmata a[tôn, kaì yém en o w\n =mîn tòn lógon têw katallagêw. 20 ^U p èr xr i s t o û o{n presbeúomen, qw toû yeo û parakaloûntow di' =môn: deómeya øpèr xristoû, katallághte t! ye! . 21 Tòn gàr m| gnónta a^ martían, øpèr =môn a^ martían \poíhsen, ®na =meîw genQmeya dikaiosúnh yeoû \n a[t!.

Suner goûnt ew dè kaì par ak al oûmen m| e†w kenòn t|n 6 xá r i n toû yeo û déjasyai ømâw — 2 légei gár, Kair! dekt! \p}kousá sou, kaì \n =mérŸ svthríaw \bo}yhsá soi: †doú, nûn kairòw e[prósdektow, †doú, nûn =méra svthríaw — 3 mhdemían \n mhdenì didóntew proskop}n, ®na m| mvmhy_ = diakonía: 4 ˙ll' \n pantì sunistôntew e^autoùw qw yeo û diákonoi, \n øpomon_ poll_, \n ylícesin, \n ˙nágkaiw, \n stenoxvríaiw, 5 \n plhgaîw, \n fulakaîw, \n ˙katastasíaiw, \n kópoiw, \n ˙grupníaiw, \n nhsteíaiw, 6 \n a^ gnóthti, \n gnQsei, \n makroyumíŸ, \n xrhstóthti, \n pneúmati a^ gí~, \n ˙gáp+ ˙nupokrít~, 7 \n lóg~ ˙lhyeí a w, \n dunámei yeo û , dià tôn –plvn têw dikaiosúnhw tôn dejiôn kaì ˙risterôn, 8 dià dójhw kaì ˙timíaw, dià dusfhmíaw kaì e[fhmíaw: qw plánoi kaì ˙lhyeî w: 9 qw ˙gnooúmenoi, kaì \piginvskómenoi: qw ˙po yn § s k o n t ew, kaì †doú, zômen: qw paideuómenoi, kaì m| ya n a t o ú m en o i : 10 qw lupoúmenoi, ˙eì dè xaírontew: qw ptvxoí, polloùw dè ploutízontew: qw mhdèn ¡xo n t ew, kaì pánta katéxontew.

5.16 dè ♦ — 5.21 gàr ♦ — 5.17 tà pánta ♦ — 6.4 sunistôntew ♦ sunistántew 5.18 &Ihsoû ♦ —

409 6.11 - 7.8 PRO S KO RINYIO US B

11 Tò stóma =môn ˙né~gen pròw ømâw, Korínyioi, = kardía =môn peplátuntai. 12 O[ stenoxvreîsye \n =mîn, stenoxvreîsye dè \n toîw splágxnoiw ømôn. 13 T|n dè a[t|n ˙ntimisyían — qw téknoiw légv — platúnyhte kaì ømeîw. 14 M| gínesye e^terozugoûntew ˙pístoiw: tíw gàr metox| dikaiosún+ kaì ˙nomíŸ; Tíw dè koinvnía fvtì pròw skótow; 15 Tíw dè sumfQnhsiw xrist! pròw Belíar; (H tíw merìw pist! metà ˙pístou; 16 Tíw dè sugkatáyes i w na! yeo û metà e†dQlvn; ^U m e î w gàr naòw yeo û \s t e zôntow, kayWw eÂpen ` yeó w –ti &E n o i k } s v \n a[toîw, kaì \mperipat}sv: kaì ¡somai a[tôn yeó w,kaì a[toì ¡sontaí moi laów. 17 Diò, &Ejélyet e \k més o u a[tôn kaì ˙forísyhte, lég eikúriow, kaì ˙kayártou m| ßptesye: k˙gW e†sdéjomai ømâw, 18 kaì ¡somai ømîn e†w patéra, kaì ømeîw ¡sesyé moi e†w u¥oùw kaì yu g a t ér a w, légei kúriow pantokrátvr.

Taút aw o{n ¡xontew tàw \paggel íaw, ˙gap ht oí, 7 kayarísvmen e^autoùw ˙pò pantòw molusmoû sarkòw kaì pneúmatow, \piteloûntew a^ givsúnhn \n fób~ yeoû. 2 Xvr}sat e =mâw: o[déna “dik}samen, o[déna \fyeí r a m en , o[déna \pleonekt}samen. 3 O[ pròw katákrisin légv: proeírhka gár, –ti \n taîw kardíaiw =môn \stè e†w tò sunapoyaneîn kaì suz_n. 4 Poll} moi parrhsía pròw ømâw, poll} moi kaúxhsiw øpèr ømôn: pepl}rvmai t_ parakl}sei, øperperisseúomai t_ xarÅ \pì pás+ t_ ylícei =môn. 5 Kaì gàr \lyóntvn =môn e†w Makedonían o[demían ¡s xh k enƒnesin = sàrj =môn, ˙ll' \n pantì ylibómenoi: ¡j v yen máxai, ¡svyen fóboi. 6 &A l l ' ` parakalôn toùw tapeinoùw parekálesen =mâw, ` yeó w, \n t_ parousíŸ Títou: 7 o[ mónon dè \n t_ parousíŸ a[toû, ˙llà kaì \n t_ parakl}sei " parekl}yh \f' ømîn, ˙naggéllvn =mîn t|n ømôn \p i p ó yh s i n , tòn ømôn •durmón, tòn ømôn zêlon øpèr \moû, vste% me mâllon xarênai. 8 %O tie† kaì \lúphsa ømâw \n t_ \p i s t o l _ , o[ metamélomai, e† kaì metemelómhn: blépv gàr –ti

6.14 Tíw dè ♦ h( tíw 6.17 &Ejélyete ♦ &Ejélyate 6.15 xrist! ♦ xristoû 7.3 O[ pròw katákrisin ♦ Pròw 6.16 ^Umeîw ♦ ^Hmeîw katákrisin o[ 6.16 \ste ♦ \smen 7.8 gàr ♦ ˆgàr˜ 6.16 moi ♦ mou 410 PRO S KO RINYIO US B 7.9 - 8.6

= \pistol| \keính, e† kaì pròw vran,% \lúphsen ømâw. 9 Nûn xa í r v , o[x –ti \lup}yhte, ˙ll' –ti \lup}yhte e†w metánoian: \l u p } y h t e gàr katà yeó n , ®na \n mhdenì zhmivyête \j =môn. 10 ^H gàr katà yeò nlúph metánoian e†w svthrían ˙metamélhton katergázetai: = dè toû kósmou lúph yánaton katergázetai. 11 &I d o ù gár, a[tò toûto, tò katà yeò n luphyênai ømâw, póshn kateirgásato ømîn spoud}n, ˙llà ˙pologían, ˙llà ˙ganákthsin, ˙llà fóbon, ˙llà \pipóyhsin, ˙llà zêlon, ˙llà \kdíkhsin. &En pantì sunest}sate e^autoùw a^ gnoùw eÂnai \n t! prágmati. 12 *A r a e† kaì ¡graca ømîn, o[x e® n ek en toû ˙dik}santow, o[dè e®neken toû ˙dikhyén t o w, £neken £neken ˙ll' e®neken toû fanervyênai t|n spoud|n ømôn t|n øpèr £neken =môn pròw ømâw \nQpion toû yeo û . 13 Dià toûto parakekl}meya.

&E p ì dè t_ parakl}sei ømôn perissotérvw mâllon \pì t_ ømôn: perissotérvw dè \xá r h m en\p ìt_ xarÅ Títou, –ti ˙napépautai tò pneûma a[toû ˙pò pántvn ømôn. 14 %O tieÊ ti a[t! øpèr ømôn kekaúxhmai, o[ kat+sxúnyhn: ˙ll' qw pánta \n ˙lhyeí Ÿ \l a l } s a m en ømîn, outvw% kaì = kaúxhsiw =môn = \pì Títou ˙l}yei a \g en } yh . 15 Kaì tà splágxna a[toû perissotérvw e†w ømâw \stín, ˙namimnhskoménou t|n pántvn ømôn øpako}n, qw metà fóbou kaì trómou \déjasye a[tón. 16 Xaírv –ti \n pantì yarrô \n ømîn.

Gnvr ízomen dè ømîn, ˙del f oí, t|n xár in toû yeoû t|n 8 dedoménhn \n taîw \kklhsíaiw têw Makedoníaw: 2 –ti \n poll_ dokim_ ylícevw = perisseía têw xarâw a[tôn kaì = katà báyouw ptvxeí aa[tôn \perísseusen e†w tòn ploûton têw a^ plóthtow a[tôn. 3 %O tikatà dúnamin, marturô, kaì øpèr dúnamin a[yaíretoi, 4 metà pollêw parakl}sevw deómenoi =môn, t|n xá r i nkaì t|n koinvnían têw diakoníaw têw e†w toùw a^ gíouw: 5 kaì o[ kayWw “lpísamen, ˙ll' e^autoùw ¡dvkan prôton t! kurí~, kaì =mîn dià yel } m a t o w yeo û . 6 E†w tò

7.10 ˙metamélhton katergázetai ♦ 7.12 ˙ll' e®neken ♦ ˙ll' £neken ˙metamélhton \rgázetai 7.13 ømôn perissotérvw ♦ =môn 7.11 ømâw ♦ — perissotérvw 7.11 \n t! ♦ t! 8.2 tòn ploûton ♦ tò ploûtow 7.12 o[x e®neken ♦ o[x £neken 8.3 øpèr ♦ parà 7.12 o[dè e®neken ♦ o[dè £neken 8.5 ˙ll' ♦ ˙llà

411 8.7 - 8.23 PRO S KO RINYIO US B

parakalésai =mâw Títon, ®na kayWw proen}rjato, outvw% kaì \p i t el és + e† w ømâw kaì t|n xárin taúthn. 7 &A l l ' vsper% \n pantì perisseúete, pístei, kaì lóg~, kaì gnQsei, kaì pás+ spoud_, kaì t_ \j ømôn \n =mîn ˙gáp+, ®na kaì \n taút+ t_ xá r i t i perisseúhte. 8 O[ kat' \pitag|n légv, ˙llà dià têw e^térvn spoudêw kaì tò têw ømetéraw ˙gáphw gn}sion dokimázvn. 9 GinQskete gàr t|n xárin toû kuríou =môn &Ihsoû xr i s t o û , –ti di' ømâw \ptQxeu s en , ploúsiow vn,* ®na ømeîw t_ \k eí n o u ptvxeí Ÿ plout}shte. 10 Kaì gnQmhn \n toút~ dídvmi: toûto gàr ømîn sumférei, o®tinew o[ mónon tò poiêsai ˙llà kaì tò yél ei n proen}rjasye ˙pò pérusi. 11 nunì dè kaì tò poiêsai \p i t el és a t e, –pvw, kayáper = proyumía toû yél ei n , outvw% kaì tò \pitelésai \k toû ¡xei n . 12 E† gàr = proyumía prókeitai, kayò \àn ¡x+ tiw, e[prósdektow, o[ kayò o[k ¡xei . 13 O[ gàr ®na ƒlloiw ƒnesiw, ømîn dè ylíciw: ˙ll' \j †sóthtow, \n t! nûn kair! tò ømôn perísseuma e†w tò \keínvn østérhma, 14 ®na kaì tò \keínvn perísseuma génhtai e†w tò ømôn østérhma: –pvw génhtai †sóthw, 15 kayWw gégraptai, ^O tò polú, o[k \pleónasen: kaì ` tò •lígon, o[k “lattónhsen. 16 Xáriw dè t! ye! t! didónti t|n a[t|n spoud|n øpèr ømôn \n t_ kardíŸ Títou. 17 %O tit|n mèn paráklhsin \déjato, spoudaióterow dè øpárxvn, a[yaíretow \jêlyen pròw ømâw. 18 Sunepémcamen dè met 'a[toû tòn ˙delfón, o˚ ` ¡painow \n t! e[ a g g el í ~ dià pasôn tôn \kklhsiôn: 19 o[ mónon dé, ˙llà kaì xei r o t o n h y e ì w øpò tôn \kklhsiôn sunékdhmow =môn sùn t_ xá r i t itaút+ t_ diakonoumén+ øf' =môn pròw t|n a[toû toû kuríou dójan kaì proyumían =môn: 20 stellómenoi toûto, m} tiw =mâw mvm}shtai \n t_ a^ dróthti taút+ t_ diakonoumén+ øf' =môn: 21 pronooúmenoi kalà o[ mónon \nQpion kuríou ˙llà kaì \nQpion ˙nyrQpvn. 22 Sunepémcamen dè a[toîw tòn ˙delfò n =môn, on$ \dokimásamen \n polloîw pollákiw spoudaîon ªnta, nunì dè polù spoudaióteron, pepoiy}sei poll_ t_ e† wømâw. 23 EÊte øpèr Títou, koinvnòw \mòw kaì e† w ømâw sunergów: eÊte ˙delfoì =môn, ˙póstoloi \kklhsiôn,

8.7 ømôn \n =mîn ♦ =môn \n ømîn 8.16 didónti ♦ dónti 8.12 tiw ♦ — 8.19 a[toû ♦ ˆa[toû˜ 8.13 dè ♦ — 8.21 pronooúmenoi ♦ pronooûmen gàr

412 PRO S KO RINYIO US B 8.24 - 9.13 dója xristoû. 24 T|n o{n ¡ndeijin têw ˙gáphw ømôn, kaì =môn ka u x} s ev w øpèr ømôn, e†w a[toùw \ndeíjasye e†w prósvpon tôn \kklhsiôn.

Per ìmèn gàr têw diak oníawtêw e†w toùw a^ gíouw per is s ón 9 moí \stin tò gráfein ømîn: 2 oÂda gàr t|n proyumían ømôn, ÷n øpèr ømôn kauxômai Makedósin, –ti &Axafia pareskeúastai ˙pò pérusi: kaì ` \j ømôn zêlow “réyi s en toùw pleíonaw. 3 *E p em c a dè toùw ˙delfoúw, ®na m| tò kaúxhma =môn tò øpèr ømôn kenvy_ \n t! mér eitoút~: ®na, kayWw ¡legon, pareskeuasménoi ‘te: 4 m}pvw, \àn ¡lyvsin sùn \moì Makedónew kaì eurvsin% ømâw ˙paraskeuástouw, kataisxunyômen =meîw — ®na m| légvmen ømeîw — \n t_ øpostásei taút+ têw kaux}sevw. 5 &A n a g k a î o n o{n =ghsámhn parak a l és a i toùw ˙delfoúw, ®na proélyvsin e†w ømâw, kaì prokatartísv s i n t|n prokathggelménhn e[logían ømôn, taúthn e^toímhn eÂnai, outvw% qw e[logían kaì m| qw pleonejían. 6 Toûto dé, ` speírvn feidoménvw, fei d o m én v w kaì yer í s ei : kaì ` speírvn \p' e[logíaiw, \p' e[logíaiw kaì yer í s ei . 7 %E k a s t o w kayWw proaireîtai t_ kardíŸ: m| \k lúphw h\j( ˙nágkhw: ¥laròn gàr dóthn ˙gapÅ ` yeó w. 8 Dunatòw dè ` yeò w pâsan xárin perisseûsai e†w ømâw, ®na \n pantì pántote pâsan a[tárkeian ¡xo n t ewperisseúhte e†w pân ¡rgon ˙gayón: 9 kayWw gégraptai, &Eskórpisen, ¡dvken toîw pénhsin: = dikaiosúnh a[toû ménei e†w tòn a†ôna. 10 ^O dè \pixorhgôn spérma t! speíronti, kaì ƒrton e†w brôsin xorhg}sai, kaì plhyúnai tòn spóron ømôn, kaì a[j}sai tà gen}mata têw dikaiosú n h w ømôn: 11 \n pantì ploutizómenoi e†w pâsan a^ plóthta, htiw% katergázetai di' =môn e[xaristían t! ye! . 12 %O ti= diakonía têw leitourgíaw taúthw o[mónon \stìn prosanaplhroûsa tà øster}mata tôn a^ gívn, ˙llà kaì perisseúousa dià pollôn e[xaristiôn t! ye! : 13 dià têw

8.24 \ndeíjasye ♦ \ndeiknúmenoi 9.7 proaireîtai ♦ pro§rhtai 9.2 ` \j ♦ tò 9.8 Dunatòw ♦ Dunateî 9.4 m}pvw ♦ m} pvw 9.10 spérma ♦ spóron 9.4 légvmen ♦ légv 9.10 xorhg}sai kaì plhyúnai ♦ 9.4 têw kaux}sevw ♦ — xorhg}sei kaì plhyuneî 9.5 prokathggelménhn ♦ 9.10 a[j}sai ♦ a[j}sei proephggelménhn

413 9.14 - 10.13 PRO S KO RINYIO US B

dokimê wtêw diakoníaw taúthw dojázontew tòn yeò n\p ìt_ øpotag_ têw `mologíaw ømôn e† wtò e[aggélion toû xristoû, kaì a^ plóthti têw koinvníaw e†w a[toùw kaì e†w pántaw: 14 kaì a[tôn de}sei øpèr ømôn \pipoyoúntvn ømâw dià t|n øperbállousan xárin toû yeo û\f 'ømîn. 15 Xáriw dè t! ye! \pì t_ ˙nekdihg}t~ a[toû dvreÅ.

A[t òw dè \gW Paûlow par ak al ô ømâw dià têw 10 prŸótht o w kaì \pieikeíaw toû xristoû, ow$ katà prósvpon mèn tapeinòw \n ømîn, ˙pWn dè yarrô e†w ømâw: 2 déomai dé, tò m| parWn yarrêsai t_ pepoiy}sei " logízomai tolmêsai \pí tinaw toùw logizoménouw =mâw qw katà sárka peripatoûntaw. 3 &E nsarkì gàr peripatoûntew, o[ katà sárka stra t eu ó m eya — 4 tà gàr –pla têw strateíaw =môn o[ sarki k á ,˙llà dunatà t! ye! pròw kayaíresin •xurvmátvn — 5 logismoùw kayairoûntew kaì pân ucvma% \pairómenon katà têw gnQsevw toû yeo û ,kaì a†xmalvtízontew pân nóhma e† wt|n øpako|n toû xristoû, 6 kaì \n e^toím~ ¡xo n t ew \k d i k ê s a i pâsan parako}n, –tan plhrvy_ ømôn = øpako}. 7 Tà katà prósvpon blépete; EÊ tiw pépoiyen e^aut! xristoû e n a i , toûto logizésyv pálin ˙f' e^autoû, –ti kayWw a[tòw xr i s t o û , outvw% kaì =meîw xristoû. 8 &E á n te gàr kaì perissó t er ó n ti kaux}svmai perì têw \jousíaw =môn — «w ¡d v k en` kúriow =mîn e†w o†kodom}n, kaì o[k e†w kayaíresin ømôn — o[k a†sxuny}somai: 9 ®na m| dójv qw ©n \kfobeîn ømâw dià tôn \pistolôn. 10 %O ti, A¥ mèn \pistolaí, fhsín, bareîai kaì †sxuraí: = dè parousía toû sQmatow ˙syen } w,kaì ` lógow \jouyen h m én o w. 11 Toûto logizésyv ` toioûtow, –ti o

9.15 dè ♦ — 10.8 =mîn ♦ — 10.1 prŸóthtow ♦ pra‡thtow 10.10 mèn \pistolaí ♦ \pistolaì mén 10.7 ˙f' ♦ \f' 10.12 sunioûsin ♦ suniâsin 10.7 =meîw xristoû ♦ =meîw 10.13 o[xì ♦ o[k 10.8 te gàr kaì ♦ ˆte˜ gàr

414 PRO S KO RINYIO US B 10.14 - 11.13

\f i k és ya i ƒxri kaì ømôn. 14 O[ gàr qw m| \fiknoúmenoi e†w ømâw øperekteínomen e^autoúw: ƒxr igàr kaì ømôn \fyásamen \n t! e[aggelí~ toû xristoû: 15 o[k e†w tà ƒmetra kauxQmenoi, \n ˙llotríoiw kópoiw, \lpída dè ¡xo n t ew,a[janoménhw têw pístevw ømôn, \n ømîn megalunyênai katà tòn kanóna =môn e† w perisseían, 16 e† wtà øperékeina ømôn e[aggelísasyai, o[k \n ˙llotrí~ kanóni e†w tà £toima kaux}sasyai. 17 ^O dè kauxQmeno w, \n kurí~ kauxásyv. 18 O[ gàr ` e^autòn sunistôn, \keînów \stin dókimow, ˙ll' on$ ` kúriow sunísthsin.

*O felon ˙neíxesyé mou mikrònt_ ˙frosún+: ˙llà kaì 11 ˙néxes yé mou. 2 Zhlô gàr ømâw yeo ûz}l~: =rmosámhn gàr ømâw e^nì ˙ndrì paryén o na^ gn|n parastêsai t! xrist!. 3 Foboûmai dè m}pvw qw ` ªfiw E·an \jhpáthsen \n t_ panourgíŸ a[toû, outvw% fyar_ tà no}mata ømôn ˙pò têw a^ plóthtow têw e† wtòn xristón. 4 E† mèn gàr ` \rxómenow ƒllon &I h s o û n khrússei on$ o[k \khrújamen, h( pneûma £teron lambánete o$ o[k \lábete, h( e[aggélion £teron o$ o[k \déjasye, 5 kalôw “neíxes ye. Logízomai gàr mhdèn østerhkénai tôn ˙neíxesye øpèr lían ˙postólvn. 6 E† dè kaì †diQthw t! lóg~, ˙ll' o[ t_ gnQsei: ˙ll' \n pantì fanervyén t ew \n pâsin e†w ømâw. 7 (H a^ martían \poíhsa \mautòn tapeinôn ®na ømeîw øcvyête, –ti dvreàn tò toû yeo û e[ a g g él i o n e[ h g g el i s á m h n ømîn; 8 *A l l a w \k k l h s í a w \s ú l h s a , labWn •cQnion pròw t|n ømôn diakonían: 9 kaì parWn pròw ømâw kaì østerhyeí w,o[ katenárkh s a o[denów: tò gàr østérhmá mou prosanepl}rvsan o¥ ˙delfoí, \lyóntew ˙pò Makedoníaw: kaì \n pantì ˙barê ømîn \mautòn \t}rhsa kaì thr}sv. 10 *E s t i n ˙l}yei a xr i s t o û \n \moí, –ti = kaúxhsiw auth% o[ frag}setai e† w\m è\n toîw klímasin têw &Axafiaw. 11 Dià tí; –ti o[k ˙gapô ømâw; ^O yeò w oÂden. 12 $O dè poiô, kaì poi}sv, ®na \kkócv t|n ˙form|n tôn yel ó n t v n ˙form}n, ®na \n > kauxôntai, eø r eyô s i n kayWw kaì =meîw. 13 O¥ gàr toioûtoi ceudapóstoloi,

10.18 sunistôn ♦ sunistánvn 11.3 a^ plóthtow ♦ a^ plóthtow ˆkaì têw 10.18 ˙ll' ♦ ˙llà a^ gnóthtow˜ 11.1 t_ ˙frosún+ ♦ ti ˙frosúnhw 11.4 “neíxesye ♦ ˙néxesye 11.3 m}pvw ♦ m} pvw 11.6 fanervyéntew ♦ fanerQsantew 11.3 E·an \jhpáthsen ♦ \jhpáthsen 11.9 o[denów ♦ o[yenów Euan% 11.9 ømîn \mautòn ♦ \mautòn ømîn 11.3 outvw% ♦ —

415 11.14 - 11.32 PRO S KO RINYIO US B

\r g á t a i dólioi, metasxhmatizómenoi e†w ˙postólouw xristoû. 14 Kaì o[ yaumastón: a[tòw gàr ` Satanâw metasxhmatízetai e† w ƒggelon fvtów. 15 O[ még ao{n e† kaì o¥ diákonoi a[toû metasxhmatízontai qw diákonoi dikaiosúnhw, @n tò tél o w ¡stai katà tà ¡rga a[tôn. 16 Pálin légv, m} tíw me dój+ ƒfrona eÂnai: e† dè m}ge, k©n qw ƒfrona déjasyé me, ®na k˙gW mikrón ti kaux}svmai. 17 $O lalô, o[ lalô katà kúrion, ˙ll' qw \n ˙frosún+, \n taút+ t_ øpostásei têw kaux}sevw. 18 &E p eì polloì kauxôntai katà t}n sárka, k˙gW kaux}somai. 19 ^H d év w gàr ˙néxes ye tôn ˙frónvn, frónimoi ªntew. 20 &A n é x e s y e gár, eÊ tiw ømâw katadouloî, eÊ tiw katesyíei, eÊ tiw lambánei, eÊ tiw \paíretai, eÊ tiw ømâw e†w prósvpon dérei. 21 Katà ˙timían légv, qw –ti =meîw “syen } s a m en : \n > d' ƒn tiw tolmÅ — \n ˙frosún+ légv — tolmô k˙gQ. 22 ^E b r a î o í e† s i n ; k˙gQ: &Israhlîtaí e†sin; k˙gQ: spérma &Abraám e†sin; k˙gQ: 23 diákonoi xristoû e†sin; — parafronôn lalô — øpèr \gQ: \n kópoiw perissotérvw, \n plhgaîw øperballóntvw, \n fulakaîw perissotérvw, \n ya n á t o i w pollákiw, 24 øpò &Ioudaívn pentákiw tessarákonta parà mían ¡l a b o n . 25 Trìw \rabdísyhn, ßpaj \liyásyhn, trìw \n a u á g h s a , nuxy} m er o n \n t! buy! pep o í h k a : 26 `doiporíaiw pollákiw, kindúnoiw potamôn, kindúnoiw l+stôn, kindúnoiw \k génouw, kindúnoiw \j \yn ô n , kindúnoiw \n pólei, kindúnoiw \n \r h m í Ÿ , kindúnoiw \n yaláss+, kindúnoiw \n ceu d a d él f o i w: 27 \n kóp~ kaì móxy~ ,\n ˙grupníaiw pollákiw, \n lim! kaì dícei, \n nhsteíaiw pollákiw, \n cúxei kaì gumnóthti. 28 Xvrìw tôn parektów, = \pisústasíw mou = kay'=méran, = mérimna pasôn tôn \k k l h s i ô n . 29 Tíw ˙syen eî , kaì o[k ˙syen ô ; Tíw skandalízetai, kaì o[k \gW puroûmai; 30 E† kauxâsyai deî, tà têw ˙syen eí a w mou kaux}somai. 31 ^O yeòw kaì pat|r toû kurío u &I h s o û xr i s t o û oÂden, ` çn e[loghtòw e†w toùw a†ônaw, –ti o[ ceúdomai. 32 &E n Damask! ` \yn á r xh w &A r é t a toû

11.14 yaumastón ♦ yaûma fulakaîw perissotérvw ♦ 11.17 lalô katà kúrion ♦ katà kúrion fulakaîw perissotérvw \n lalô plhgaîw øperballóntvw 11.18 t}n ♦ — 11.24 tessarákonta ♦ tesserákonta 11.20 ømâw e†w prósvpon ♦ e†w 11.25 \rabdísyhn ♦ \rrabdísyhn prósvpon ømâw 11.27 \n kóp~ ♦ kóp~ 11.21 “syen}samen ♦ “syen}kamen 11.28 \pisústasíw mou ♦ \pístasíw moi 11.23 plhgaîw øperballóntvw \n 11.31 xristoû ♦ —

416 PRO S KO RINYIO US B 11.33 - 12.13 basilévw \froúrei t|n Damaskhnôn pólin, piásai me yél v n : 33 kaì dià yu r í d o w \n sargán+ \xa l á s yh n dià toû teíxouw kaì \jéfugon tàw xeîraw a[toû.

Kauxâs yai d| o[ sumf ér ei moi: \leús omai gàr e†w 12 •ptasíaw kaì ˙pokalúceiw kuríou. 2 OÂda ƒnyrvpon \n xrist! prò \tôn dekatessárvn — eÊ t e \n sQmati o[k oÂda: eÊ t e \k t ò w toû sQmatow o[k oÂda: ` yeò w oÂden — a^ rpagénta tòn toioûton £v wtrítou o[ranoû. 3 Kaì oÂda tòn toioûton ƒnyrvpon — eÊ t e\n sQmati, eÊte \ktòw toû sQmatow, o[k oÂda: ` yeò w oÂden — 4 –ti =rpágh e†w tòn parádeison, kaì ækousen ƒrrhta ]}mata, a$ o[k \jòn ˙nyrQp~ lalêsai. 5 ^U p èr toû toioútou kaux}somai: øpèr dè \mautoû o[ kaux}somai, e† m| \n taîw ˙syen eí a i w mou: 6 \à n gàr yel } s v kaux}sasyai, o[k ¡s o m a i ƒfrvn: ˙l}yei a n gàr \rô: feídomai dé, m} tiw e†w \mè logíshtai øpèr o$ blépei me, h( ˙koúei ti \j \moû. 7 Kaì t_ øperbol_ tôn ˙pokalúcevn ®na m| øperaírvmai, \dóyh moi skóloc t_ sarkí, ƒggelow Satân, ®na me kolafíz+, ®na m| øperaírvma i . 8 ^U p èrtoútou trìw tòn kúrion parekálesa ®na ˙post_ ˙p' \moû. 9 Kaì eÊrhkén moi, &Arkeî soi = xáriw mou: = gàr dúnamíw mou \n ˙syen eí Ÿteleioûtai. %Hdista o{n mâllon kaux}somai \n taîw ˙syen eí a i w mou, ®na \p i s k h n Q s + \p ' \m è = dúnamiw toû xristoû. 10 Diò e[dokô \n ˙syen eí a i w, \n ubresin,% \n ˙nágkaiw, \n divgmoîw, \n stenoxvríaiw, øpèr xristoû: –tan gàr ˙syenô, tóte dunatów e†mi. 11 Gégona ƒfrvn kauxQmenow: ømeîw me “nagkásate: \gW gàr vfeilon* øf' ømôn sunístasyai: o[dèn gàr østérhsa tôn øp èrlían ˙postólvn, e† kaì o[dén e†mi. 12 Tà mèn shmeîa toû ˙postól o ukateirgásyh \n ømîn \n pás+ øpomon_, \n shmeíoiw kaì térasin kaì dunámesin. 13 Tí gár \stin o$ =tt}yhte øpèr tàw

11.32 Damaskhnôn pólin ♦ pólin ˙pokalúcevn dió ®na Damaskhnôn 12.7 Satân ♦ Satanâ 11.32 yélvn ♦ — 12.9 mou \n ♦ \n 12.1 d| o[ sumférei moi ♦ deî o[ 12.9 teleioûtai ♦ teleîtai sumféron mén 12.10 \n stenoxvríaiw ♦ kaì 12.1 gàr ♦ dè stenoxvríaiw 12.3 \ktòw ♦ xvrìw 12.11 kauxQmenow ♦ — 12.5 mou ♦ — 12.12 \n shmeíoiw ♦ shmeíoiw te 12.6 ti ♦ ˆti˜ 12.13 =tt}yhte ♦ =ssQyhte 12.7 ˙pokalúcevn ®na ♦

417 12.14 - 13.4 PRO S KO RINYIO US B

loipàw \kklhsíaw, e† m| –ti a[tòw \gW o[ katenárkhsa ømôn; Xarísasyé moi t|n ˙dikían taúthn. 14 &I d o ú , tríton e^toímvw ¡xv \lyeî npròw ømâw, kaì o[ katanark}sv ømôn: o[ gàr zhtô tà ømôn, ˙llà ømâw: o[ gàr •feílei tà ték n atoîw goneûsin yhsaurízein, ˙ll' o¥ goneîw toîw téknoiw. 15 &E g W dè hdista% dapan}sv kaì \k d a p a n h y} s o m a i øpèr tôn cuxôn ømôn, e† kaì perissotérvw ømâw ˙gapôn, «tton ˙gapômai. 16 *E s t v dé, \gW o[ katebárhsa ømâw: ˙ll' øpárxvn panoûrgow, dól~ ømâw ¡l a b o n . 17 M} tina @n ˙péstalka pròw ømâw, di' a[toû \p l eo n é k t h s a ømâw; 18 Parekálesa Títon, kaì sunapésteila tòn ˙delfón: m} ti \pleonékthsen ømâw Títow; O[ t! a[t! pneúmati periepat}samen; O[ toîw a[toîw Êxnesin; 19 Pálin dokeîte –ti ømîn ˙pologoúmeya ;KatenQpion toû yeo û\n xrist! laloûmen: tà dè pánta, ˙gaphtoí, øpèr têw ømôn o†kodomêw. 20 Foboûmai gár m}pvw \lyWn o[x o®ouw yél v eurv% ømâw, k˙gW eøreyô ømîn o

Tr ít on toût o ¡r xomai pròw ømâw. &Epì stómat ow dúo 13 martúrvn kaì triôn stay}setai pân ]êma. 2 Proeírhka kaì prolégv, qw parWn tò deúteron, kaì ˙pWn nûn gráfv toîw prohmarthkósin kaì toîw loipoîw pâsin, –ti \àn ¡l yve† wtò pálin, o[ feísomai: 3 \p eìdokim|n zhteîte toû \n \m o ì laloûntow xristoû, ow$ e†w ømâw o[k ˙syen eî ,˙llà dunateî \n ømîn: 4 kaì gàr e† \staurQyh \j ˙syen eí a w, ˙llà z_ \k dunámevw yeo û . Kaì gàr =meîw ˙syen o û m en \n a[t!, ˙llà zhsómeya sùn a[t! \k dunámevw yeo ûe† wømâw.

12.14 e^toímvw ♦ toûto e^toímvw 12.20 m}pvw \lyWn ♦ m} pvw \lyWn 12.14 ømôn o[ ♦ o[ 12.20 m}pvw ¡reiw zêloi ♦ m} pvw ¡riw 12.14 ˙ll' ♦ ˙llà zêlow 12.15 e† kaì ♦ e† 12.21 \lyónta me tapeinQsei ♦ 12.15 ˙gapôn «tton ♦ ˙gapôˆn˜ «sson \lyóntow mou tapeinQs+ me 12.16 ˙ll' ♦ ˙llà 13.2 gráfv ♦ — 12.18 m} ti ♦ m}ti 13.4 e† ♦ — 12.19 Pálin ♦ Pálai 13.4 zhsómeya ♦ z}somen 12.19 KatenQpion toû ♦ katénanti 418 PRO S KO RINYIO US B 13.5 - 13.14

5 ^E a u t o ù w peirázete e† \stè \n t_ pístei, e^autoùw dokimázete. (H o[k \piginQskete e^autoúw, –ti &Ihsoûw xristòw \n ømîn \s t í n ; e† m} ti ˙dókimoí \ste. 6 &E l p í z v dè –ti gnQsesye –ti =meîw o[k \s m èn ˙dókimoi. 7 E[xómai dè pròw tòn yeó n ,m| poiêsai ømâw kakòn mhdén, o[x ®na =meîw dókimoi fanômen, ˙ll' ®na ømeîw tò kalòn poiête, =meîw dè qw ˙dókimoi „men. 8 O[ gàr dunámeyá ti katà têw ˙lhyeí a w,˙ll' øpèr têw ˙lhyeí a w. 9 Xaíromen gàr –tan =meîw ˙syen ô m en , ømeîw dè dunatoì ‘te: toûto dè kaì e[xómeya ,t|n ømôn katártisin. 10 Dià toûto taûta ˙pWn gráfv, ®na parWn m| ˙potómvw xr } s v m a i , katà t|n \jousían ÷n ¡dvkén moi ` kúriow e†w o†kodom}n, kaì o[k e†w kayaíresin. 11 Loipón, ˙delfoí, xaírete: katartízesye, parakaleîsye, tò a[tò froneîte, e†rhneúete: kaì ` yeò wtêw ˙gáphw kaì e† r } n h w ¡s t a i mey' ømôn. 12 &A s p á s a s y e ˙ll}louw \n a^ gí~ fil}mati. 13 &Aspázontai ømâw o¥ ßgioi pántew. 14 ^H xáriw toû kuríou &I h s o û xr i s t o û , kaì = ˙gáph toû yeo û ,kaì = koinvnía toû a^ gíou pneúmatow metà pántvn ømôn. &Am}n.

13.5 \stín e† m} ti ♦ e† m}ti 13.10 ¡dvkén moi ` kúriow ♦ ` kúriow 13.7 E[xómai ♦ E[xómeya ¡dvkén moi 13.8 ˙ll' ♦ ˙llà 13.14 &Am}n ♦ — 13.9 dè kaì ♦ kaì

419 PRO S GALATAS

aûl ow ˙p ós t ol ow o[k ˙p' ˙nyr Qp vn, o[d è di' ˙nyr Qp ou, P ˙llà dià &I h s o û xr i s t o û , kaì yeo û patròw toû \g eí r a n t o w a[tòn \k nek r ô n , 2 kaì o¥ sùn \moì pántew ˙delfoí, taîw \kklhsíaiw têw Galatíaw: 3 xá r i w ømîn kaì e†r}nh ˙pò yeo ûpatrów, kaì kuríou =môn &Ihsoû xristoû, 4 toû dóntow e^autòn perì tôn a^ martiôn =môn, –pvw \jélhtai =mâw \k toû \n es t ô t o w a†ônow ponhroû, katà tò yél h m a toû yeo û kaì patròw =môn: 5 > = dója e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn ˙m}n. 6 Yaumázv –ti outvw% taxév w metatíyes ye ˙pò toû kalésantow ømâw \n xáriti xristoû e†w £teron e[aggélion: 7 o$ o[k ¡stin ƒllo, e† m} tinéw e†sin o¥ tarássontew ømâw kaì yél o n t ew metastrécai tò e[aggélion toû xristoû. 8 &A l l à kaì e[aggelízetai \à n =meîw h( ƒggelow \j o[ranoû e[aggelízhtai ømîn par' o$ e[ h g g el i s á m eya ømîn, ˙náyem a ¡s t v . 9 ^V w proeir}kamen, kaì ƒrti pálin légv, eÊ tiw ømâw e[aggelízetai par' o$ parelábete, ˙náyem a ¡s t v . 10 *A r t i gàr ˙nyrQpouw peíyv h( tòn yeó n ; (H zhtô ˙nyrQpoiw ˙réskein; E† gàr ¡ti ˙nyrQpoiw æreskon, xristoû doûlow o[k ©n æmhn. 11 Gnvrízv dè ømîn, ˙delfoí, tò e[aggélion tò e[aggelisyèn øp' \moû, –ti o[k ¡s t i n katà ƒnyrvpon. 12 O[dè gàr \gW parà ˙nyrQpou parélabon a[tó, o·te \didáxyh n ,˙llà di' ˙pokalúcevw &Ihsoû xristoû. 13 &H k o ú s a t e gàr t|n \m|n ˙na s t r o f } n pote \n t! &Ioudaïsm!, –ti kay' øperbol|n \d í v k o n t|n \kklhsían toû yeo û , kaì \póryoun a[t}n: 14 kaì proékopton \n t! &Ioudaïsm! øpèr polloùw sunhlikiQtaw \n t! génei mou, perissotérvw zhlvt|w øpárxvn tôn patrikôn mou paradósevn. 15 %O tedè e[dókhsen ` yeò w` ˙forísaw me \k koilíaw mhtrów mou kaì kalésaw dià têw xáritow a[toû, 16 ˙poka l ú c a i tòn u¥òn a[toû \n \moì ®na e[aggelízvmai

1.3 kaì kuríou =môn ♦ =môn kaì 1.6 xristoû ♦ ˆxristoû˜ kuríou 1.8 ømîn par' ♦ ˆømîn˜ par' 1.4 perì ♦ øpèr 1.10 gàr ¡ti ♦ ¡ti 1.4 \nestôtow a†ônow ♦ a†ônow toû 1.11 dè ♦ gàr \nestôtow 1.15 ` yeòw ♦ ˆ` yeòw˜

420 PRO S GALATAS 1.17 - 2.10 a[tòn \n toîw ¡yn es i n , e[ yév w o[ prosaneyém h n sarkì kaì a®mati: 17 o[dè ˙nêlyon e†w ^Ierosóluma pròw toùw prò \moû ˙postólo u w,˙llà ˙pêlyon e†w &Arabían, kaì pálin øpéstreca e†w Damaskón. 18 *E p ei t a metà ¡th tría ˙nêlyon e†w ^Ierosóluma ¥storêsai Pétron, kaì \pémeina pròw a[tòn =méraw dekapénte. 19 %E t er o ndè tôn ˙postólvn o[k eÂdon, e† m| &Iákvbon tòn ˙delfòn toû kuríou. 20 $A dè gráfv ømîn, †doù \nQpion toû yeo û–ti o[ ceúdomai. 21 *E p ei t a ‘lyon e†w tà klímata têw Suríaw kaì têw Kilikíaw. 22 *H m h n dè ˙gnooúmenow t! prosQp~ taîw \kklhsíaiw têw &Ioudaíaw taîw \n xrist!: 23 mónon dè ˙koúontew ‘san –ti ^O diQkvn =mâw poté, nûn e[aggelízetai t|n pístin hn% pote \póryei. 24 Kaì \dójazon \n \moì tòn yeón.

*Ep eit a dià dek at es s ár vn \t ôn pálin ˙néb hn e†w 2 ^I er o s ó l u m a metà Barnába, sumparalabWn kaì Títon: 2 ˙nébhn dè katà ˙pokálucin, kaì ˙neyém h na[toîw tò e[ a g g él i o n o$ khrússv \n toîw ¡yn es i n , kat' †dían dè toîw dokoûsin, m}pvw e†w kenòn tréxv h( ¡dramon. 3 &A l l ' o[dè Títow ` sùn \moí, %Ellhn vn,* “nagkásyh per i t m h yê n a i : 4 dià dè toùw pareisáktouw ceudadélfouw, o®tinew pareisêlyon kataskopêsai t|n \l eu yer í a n =môn ÷n ¡xo m en \n xrist! &I h s o û , ®na =mâw katadoulQsvntai: 5 o

1.18 Pétron ♦ Khfân katadoulQsousin 2.2 m}pvw ♦ m} pvw 2.6 yeòw ♦ ˆ`˜ yeòw 2.4 katadoulQsvntai ♦ 2.9 mèn ♦ —

421 2.11 - 3.6 PRO S GALATAS

11 %O te dè ‘lyen Pét r o w e† w &A n t i ó x e i a n , katà prósvpon a[t! ˙ntésthn, –ti kategnvsménow ‘n. 12 Prò toû gàr \lyeî n tinaw ˙pò &I a k Q b o u , metà tôn \yn ô n sun}syien: –te dè ‘lyon, øpéstellen kaì ˙fQrizen e^autón, foboúmenow toùw \k peritomêw. 13 Kaì sunupekríyhsan a[t! kaì o¥ loipoì &I o u d a î o i , vste% kaì Barnabâw sunap}xyh a[tôn t_ øpokrísei. 14 &A l l ' –te eÂdon –ti o[k •ryopodoûsin pròw t|n ˙l}yei a ntoû e[ a g g el í o u , e p o n , t! Pétr~ ¡mprosyen pántvn, E† sú, &I o u d a î o w øpárxvn, \yn i k ô w z_w kaì o[k &Ioudaïkôw, tí tà ¡yn h ˙nagkázeiw &Ioudafizein; 15 ^H m eî w fúsei &Ioudaîoi kaì o[k \j \yn ô n a^ martvloí, 16 e† d ó t ew –ti o[ dikaioûtai ƒnyrvpow \j ¡r g v nnómou, \àn m| dià pístevw &Ihsoû xristoû, kaì =meîw e†w xr i s t ò n &I h s o û n \p i s t eú s a m en , ®na dikaivyômen \k pístevw xr i s t o û , kaì o[k \j ¡rgvn nómou: dióti o[ dikaivy}setai \j ¡r g v n nómou pâsa sárj. 17 E† dé, zhtoûntew dikaivyênai \n xr i s t ! , eø r éyh m en kaì a[toì a^ martvloí, Óra xr i s t ò w a^ martíaw diákonow; M| gén o i t o . 18 E† gàr a$ katélusa, taûta pálin o†kodomô, parabáthn \mautòn sunísthmi. 19 &E g W gàr dià nómou nóm~ ˙péya n o n , ®na ye! z}sv. 20 Xrist! sunestaúrvmai: zô dé, o[kéti \gQ, z_ dè \n \moì xristów: odè$ nûn zô \n sarkí, \n pístei zô t_ toû u¥oû toû yeo û ,toû ˙gap } s a n t ó w me kaì paradóntow e^autòn øpèr \moû. 21 O[k ˙yet ôt|n xárin toû yeo û :e† gàr dià nómou dikaiosúnh, ƒra xristòw dvreàn ˙péyanen.

)V ˙nóht oiGalátai, tíw ømâw \bás k anent_ ˙lhyeíŸ m| 3 peíyes ya i ,o

2.11 Pétrow ♦ Khfâw nómou ♦ –ti \j ¡rgvn nómou o[ 2.13 kaì o¥ ♦ ˆkaì˜ o¥ dikaivy}setai 2.14 Pétr~ ♦ KhfÅ 2.18 sunísthmi ♦ sunistánv 2.14 z_w kaì o[k &Ioudaïkôw tí ♦ kaì 3.1 t_ ˙lhyeíŸ m| peíyesyai ♦ — o[xì &Ioudaïkôw z_w pôw 3.1 \n ømîn ♦ — 2.16 –ti ♦ ˆdè˜ –ti 3.4 EÊge ♦ EÊ ge 2.16 dióti o[ dikaivy}setai \j ¡rgvn

422 PRO S GALATAS 3.7 - 3.22 t! ye! ,kaì \logísyh a[t! e†w dikaiosúnhn. 7 GinQskete ƒra –ti o¥ \k pístevw, o˚toí e†sin u¥oí &Abraám. 8 Proïdoûsa dè = graf| –ti \k pístevw dikaioî tà ¡yn h` yeó w,proeuhggelísato t! &Abraàm –ti &Eneuloghy}sontai \n soì pánta tà ¡yn h . 9 %V s t eo¥ \k pístevw e[logoûntai sùn t! pist! &Abraám. 10 %O soi gàr \j ¡rgvn nómou e†sín, øpò katáran e†sín: gégraptai gár, &Epikatáratow pâw ow$ o[k \mménei \n pâsin toîw gegramménoiw \n t! biblí~ toû nómou, toû poiêsai a[tá. 11 %O tidè \n nóm~ o[deìw dikaioûtai parà t! ye! ,dêlon: –ti ^O díkaiow \k pístevw z}setai: 12 ` dè nómow o[k ¡stin \k pístevw, ˙ll' ^O poi}saw a[tà ƒnyrvpow z}setai \n a[toîw. 13 xr i s t ò w =mâw \jhgórasen \k têw katáraw toû nómou, genómenow øpèr =môn katára: gégraptai gár, &Epikatáratow pâw ` kremámenow \pì júlou: 14 ®na e†w tà ¡yn h= e[logía toû &A b r a à m génhtai \n xrist! &Ihsoû, ®na t|n \p a g g el í a n toû pneúmatow lábvmen dià têw pístevw. 15 &A d e l f o í , katà ƒnyrvpon légv: –mvw ˙nyrQpou kekurvmén h n diay}khn o[deìw ˙yet eî h( \pidiatássetai. 16 T! dè &Abraàm \rr}yhsan a¥ \paggelíai, kaì t! spérmati a[toû. O[ lég ei ,Kaì toîw spérmasin, qw \pì pollôn, ˙ll' qw \f' e^nów, Kaì t! spérmatí sou, –w \stin xristów. 17 Toûto dè légv, diay}khn prokekurvménhn øpò toû yeo û e† w xr i s t ò n ` met à ¡t h tetrakósia kaì triákonta gegonWw nómow o[k ˙kuroî, e†w tò katargê s a i t|n \paggelían. 18 E† gàr \k nómou = klhronomía, o[kéti \j \paggelíaw: t! dè &Abraàm di' \paggelíaw kexá r i s t a i ` yeó w. 19 Tí o{n ` nómow; Tôn parabásevn xárin prosetéyh ,ƒxri o˚ ¡ly+ tò spérma > \p}ggeltai, diatageìw di' ˙ggélvn \n xei r ì mesítou. 20 ^O dè mes í t h w e^nòw o[k ¡stin, ` dè yeò w e< w \s t i n . 21 ^O o{n nómow katà tôn \paggeliôn toû yeo û ; M| génoito. E† gàr \d ó yhnómow ` dunámenow zvopoiêsai, ªntvw ©n \k nómou ‘n = dikaiosúnh. 22 &A l l à sunékleisen = graf| tà pánta øpò a^ martían, ®na = \paggelía \k pístevw &Ihsoû xristoû doy_ toîw pisteúousin.

3.7 e†sin u¥oí ♦ u¥oí e†sin 3.17 e†w xristòn ♦ — 3.10 &Epikatáratow ♦ –ti 3.17 ¡th tetrakósia kaì triákonta ♦ &Epikatáratow tetrakósia kaì triákonta ¡th 3.10 \n pâsin ♦ pâsin 3.19 ƒxri ♦ ƒxriw 3.12 ƒnyrvpow ♦ — 3.21 toû yeoû ♦ ˆtoû yeoû˜ 3.13 gégraptai gár ♦ –ti gégraptai 3.21 ©n \k nómou ♦ \k nómou ©n 3.16 \rr}yhsan ♦ \rréyhsan 423 3.23 - 4.14 PRO S GALATAS

23 Prò toû dè \lyeî nt|n pístin, øpò nómon \frouroúmeya , sugkekleisménoi e†w t|n méllousan pístin ˙pokalufyênai. 24 %V s t e` nómow paidagvgòw =môn gégonen e†w xristón, ®na \k pístevw dikaivyômen. 25 &E l yo ú s h w dè têw pístevw, o[kéti øpò paidagvgón \smen. 26 Pántew gàr u¥oì yeo û \s t e dià têw pístevw \n xrist! &Ihsoû. 27 %O soi gàr e†w xristòn \b a p t í s yh t e, xr i s t ò n \n ed ú s a s ye. 28 O[k ¡ni &Ioudaîow o[dè %E l l h n , o[k ¡ni doûlow o[dè \leúyer o w, o[k ¡ni ƒrsen kaì yê l u : pántew gàr ømeîw e

Légv dé, \f' –son xrónon ` klhronómow n}piów \stin, 4 o[dèn diaférei doúlou, kúriow pántvn vn:* 2 ˙llà øpò \p i t r ó p o u w \s t ì n kaì o†konómouw, ƒxr i têw proyes m í a w toû patrów. 3 Outvw% kaì =meîw, –te ‘men n}pioi, øpò tà stoixeî atoû kósmou ‘men ded o u l v m én o i : 4 –te dè ‘lyen tò pl}rvma toû xr ó n o u , \j a p és t ei l en ` yeò w tòn u¥òn a[toû, genómenon \k gunaików, gen ó m en o n øpò nómon, 5 ®na toùw øpò nómon \j a g o r á s + , ®na t|n u¥oyes í a n ˙polábvmen. 6 %O ti dé \ste u¥oí, \japésteilen ` yeò wtò pneûma toû u¥oû a[toû e†w tàw kardíaw ømôn, krâzon, &Abbâ, ` pat}r. 7 %V s t e o[kéti e doûlow, ˙ll' u¥ów: e† dè u¥ów, kaì klhronómow yeo ûdià xristoû. 8 &A l l à tóte mén, o[k e†dótew yeó n , \d o u l eú s a t e toîw m| fúsei o{sin yeo î w: 9 nûn dé, gnóntew yeó n , mâllon dè gnvsyén t ew øpò yeo û , pôw \pistréfete pálin \pì tà ˙syen ê kaì pt v xà stoixeî a , o

3.23 sugkekleisménoi ♦ 4.7 ˙ll' ♦ ˙llà sugkleiómenoi 4.7 yeoû dià xristoû ♦ dià yeoû 3.29 kaì ♦ — 4.8 m| fúsei ♦ fúsei m| 4.3 ‘men dedoulvménoi ♦ æmeya 4.11 m}pvw ♦ m} pvw dedoulvménoi 4.14 mou tòn \n t_ ♦ ømôn \n t_ 4.6 ømôn ♦ =môn

424 PRO S GALATAS 4.15 - 4.31

\n t_ sarkí mou o[k \jouyen } s a t e o[dè \jeptúsate, ˙ll' qw ƒggelon yeo û \d éj a s yé me, qw xristòn &Ihsoûn. 15 Tíw o{n ‘n ` makarismòw ømôn; Marturô gàr ømîn –ti, e† dunatón, toùw •fyalmoùw ømôn \j o r ú j a n t ew ©n \dQkaté moi. 16 %V s t e \xyr ò w ømôn gégona ˙lhyeú v n ømîn; 17 Zhloûsin ømâw o[ kalôw, ˙llà \kkleîsai ømâw yél o u s i n , ®na a[toùw zhloûte. 18 Kalòn dè tò zhloûsyai \n kal! pántote, kaì m| mónon \n t! pareînaí me pròw ømâw. 19 Teknía mou, o¬w pálin vdínv,& ƒxri o˚ morfvy_ xristòw \n ømîn, 20 æyel o n dè pareînai pròw ømâw ƒrti, kaì ˙llájai t|n fvn}n mou, –ti ˙poroûmai \n ømîn. 21 Légeté moi, o¥ øpò nómon yél o n t ew e n a i , tòn nómon o[k ˙koúete; 22 Gégraptai gár, –ti &Abraàm dúo u¥oùw ¡sxen :£n a \k têw paidískhw, kaì £na \k têw \leuyér a w. 23 &A l l ' ` mèn \k têw paidískhw katà sárka gegénnhtai, ` dè \k têw \leuyér a w dià têw \p a g g el í a w. 24 %A t i n á \s t i n ˙llhgoroúmena: a˚tai gár e† s i ndúo diayêkai: mía mèn ˙pò ªrouw Sinâ, e†w douleían gennôsa, htiw% \stìn %Agar. 25 Tò gàr %Agar Sinâ ªrow \stìn \n t_ &ArabíŸ, sustoixeî dè t_ nûn ^Ierousal}m, douleúei dè met à tôn téknvn a[têw. 26 ^H dè ƒnv ^Ierousal|m \leuyér a \s t í n , htiw% \stìn m}thr pántvn =môn: 27 gégraptai gár, E[frányhti, steîra, = o[ tíktousa: ]êjon kaì bóhson, = o[k vdínousa:& –ti pollà tà tékna têw \r}mou mâllon h( têw \xo ú s h w tòn ƒndra. 28 ^H m eî wdé, ˙delfoí, katà &Isaák, \paggelíaw tékna \smén. 29 &A l l ' vsper% tóte ` katà sárka gennhyeì w \d í v k en tòn katà pneûma, outvw% kaì nûn. 30 &A l l à tí légei = graf}; *Ekbale t|n paidískhn kaì tòn u¥òn a[têw, o[ gàr m| klhronom}s+ ` u¥òw têw paidískhw metà toû u¥oû têw \leuyér a w. 31 *A r a , ˙delfoí, o[k \smèn paidískhw tékna, ˙llà têw \leuyéraw.

4.14 ˙ll' ♦ ˙llà 4.25 gàr ♦ dè 4.15 Tíw o{n ‘n ♦ poû o{n 4.25 dè metà ♦ gàr metà 4.15 ©n ♦ — 4.26 pántvn ♦ — 4.18 tò ♦ — 4.28 ^Hmeîw ♦ ^Umeîw 4.19 Teknía ♦ tékna 4.28 \smén ♦ \sté 4.19 ƒxri ♦ méxri 4.30 klhronom}s+ ♦ klhronom}sei 4.23 dià têw ♦ di' 4.31 *Ara ♦ Dió

425 5.1 - 5.21 PRO S GALATAS

T_ \leuyer íŸ o{n " xris t òw =mâw “leuyér vs en, st}kete, 5 kaì m| pálin zug! douleíaw \néxesye. 2 *I d e, \g W Paûlow légv ømîn, –ti \àn peritémnhsye, xr i s t ò w ømâw o[dèn vfel}sei.& 3 Martúromai dè pálin pantì ˙nyrQp~ peritemnomén~, –ti •feiléthw \stìn –lon tòn nómon poiê s a i . 4 Kathrg}yhte ˙pò toû xristoû, o®tinew \n nóm~ 5 \jepésete dikaioûsye: têw xáritow \jepésate. ^H m eî w gàr pneúmati \k pístevw \lpída dikaiosúnhw ˙pekdexó m eya . 6 &E n gàr xrist! &I h s o ûo·te peritom} ti †sxúei, o·te ˙krobustía, ˙llà pístiw di' ˙gáphw \n er g o u m én h . 7 &E t r éxet e kalôw: tíw ømâw \nékocen t_ ˙lhyeí Ÿ m| peíyes ya i ; 8 ^H pei s m o n | o[k \k toû kaloûntow ømâw. 9 Mikrà zúmh –lon tò fúrama zumoî. 10 &E g W pépoiya e†w ømâw \n kurí~, –ti o[dèn ƒllo fron}sete: ` dètarássvn ømâw bastásei tò kríma, –stiw ©n ”. 11 &E g W dé, ˙delfoí, e† peritom|n ¡ti khrússv, tí ¡ti diQkomai; *Ara kat}rghtai tò skándalon toû stauroû. 12 *O fel o n kaì ˙pokócontai o¥ ˙nastatoûntew ømâw. 13 ^U m eî w gàr \p' \leuyer í Ÿ \k l } yh t e, ˙delfoí: mónon m| t|n \leuyer í a ne† w˙form|n t_ sarkí, ˙llà dià têw ˙gáphw douleúete ˙ll}loiw. 14 ^O gàr pâw nómow \n e^nì lóg~ plhroûtai, \n t!, &Agap}seiw tòn plhsíon sou qw e^autón. 15 E† dè ˙ll}louw dáknete kaì katesyíete, blépete m| øpó ˙ll}lvn ˙nalvyête. 16 Légv dé, pneúmati peripateîte, kaì \piyumían sarkòw o[ m| teléshte. 17 ^H gàr sàrj \piyumeî katà toû pneúmatow, tò dè pneûma katà têw sarków: taûta dè ˙ntíkeitai ˙ll}loiw, ®n a m| a$ ©n yél h t e, taûta poiête. 18 E† dè pneúmati ƒgesye, o[k \stè øpò nómon. 19 Fanerà dé \stin tà ¡rga têw sarków, ßtiná \stin moixeí a , porneía, ˙kayarsía, ˙sélgeia, 20 e† d v l o l a t r eí a , farmakeía, ¡xyr a i , ¡r ei w, zêloi, yumoí, \r i yeî a i , dixostasíai, a¥réseiw, 21 fyónoi, fónoi, méya i , kômoi,

5.1 o{n " xristòw =mâw “leuyérvsen, 5.15 øpó ♦ øp' st}kete ♦ =mâw xristòw 5.17 dè ˙ntíkeitai ˙ll}loiw ♦ gàr “leuyérvsen: st}kete o{n ˙ll}loiw ˙ntíkeitai 5.4 toû ♦ — 5.17 ©n ♦ \àn 5.7 t_ ♦ ˆt_˜ 5.19 moixeía ♦ — 5.10 ©n ♦ \àn 5.20 e†dvlolatreía ♦ e†dvlolatría 5.14 plhroûtai ♦ pepl}rvtai 5.20 ¡reiw zêloi ♦ ¡riw zêlow 5.14 e^autón ♦ seautón 5.21 fónoi ♦ —

426 PRO S GALATAS 5.22 - 6.13 kaì tà –moia toútoiw: a$ prolégv ømîn, kayWw kaì proeîpon, –ti o¥ tà toiaûta prássontew basileían yeo ûo[ klhronom}sousin. 22 ^O dè karpòw toû pneúmatów \stin ˙gáph, xa r á , e† r } n h , makroyumía, xrhstóthw, ˙gayvsúnh, pístiw, 23 prŸóthw, \gkráteia: katà tôn toioútvn o[k ¡stin nómow. 24 O¥ dè toû xr i s t o û , t|n sárka \staúrvsan sùn toîw pay}masin kaì taîw \piyumíaiw. 25 E† zômen pneúmati, pneúmati kaì stoixômen. 26 M| gin Q m eya kenódojoi, ˙ll}louw prokaloúmenoi, ˙ll}loiw fyonoûntew.

&A d e l f o í , \àn kaì prolhfy_ ƒnyr vp ow ¡n tini 6 paraptQm a t i , ømeîw o¥ pneumatikoì katartízete tòn toioûton \n pneúmati prŸóthtow, skopôn seautón m| kaì sù peirasy_w. 2 &A l l } l v n tà bárh bastázete, kaì outvw% ˙na p l h r Q s a t e tòn nómon toû xristoû. 3 E† gàr dokeî tiw eÂnaí ti, mhdèn vn,* e^autòn frenapatÅ: 4 tò dè ¡rgon e^autoû dokimazétv £kastow, kaì tóte e†w e^autòn mónon tò kaúxhma £j ei , kaì o[k e†w tòn £teron. 5 %E k a s t o w gàr tò Êdion fortíon bastásei. 6 Koinvneítv dè ` kathxoúmenow tòn lógon t! kathxoûnti \n pâsin ˙gayoîw. 7 M| planâsye, yeòw o[ mukthrízetai: ogàr$ \à n speír+ ƒnyrvpow, toûto kaì yer í s ei . 8 %O ti ` speírvn e†w t|n sárka e^autoû, \k têw sarkòw yer í s eifyorán: ` dè speírvn e†w tò pneûma, \k toû pneúmatow yer í s eizv|n a†Qnion. 9 Tò dè kalòn poioûntew m| \kkakômen: kair! gàr †dí~ yer í s o m en , m| \kluómenoi. 10 *A r a o{n qw kairòn ¡xo m en , \r g a z Q m eya tò ˙gayòn pròw pántaw, málista dè pròw toùw o†keíouw têw pístevw. 11 *I d et e phlíkoiw ømîn grámmasin ¡graca t_ \m_ xei r í . 12 %O soi yél o u s i n e[ p r o s v p ê s a i \n sarkí, o˚toi ˙nagkázousin ømâw peritémnesyai, mónon ®na m| t! staur! toû xristoû diQkvntai. 13 O[dè gàr o¥ peritetmhménoi a[toì

5.21 kaì proeîpon ♦ proeîpon 6.3 e^autòn frenapatÅ ♦ frenapatÅ 5.23 prŸóthw ♦ pra‡thw e^autón 5.24 t|n ♦ ˆ&Ihsoû˜ t|n 6.9 \kkakômen ♦ \gkakômen 6.1 prolhfy_ ♦ prolhmfy_ 6.12 m| t! ♦ t! 6.1 prŸóthtow ♦ pra‡thtow 6.12 diQkvntai ♦ m| diQkvntai 6.2 ˙naplhrQsate ♦ ˙naplhrQsete 6.13 peritetmhménoi ♦ peritemnómenoi

427 6.14 - 6.18 PRO S GALATAS

nómon fulássousin, ˙llà yél o u s i n ømâw peritémnesyai, ®na \n t_ ømetérŸ sarkì kaux}svntai. 14 &E m o ì dè m| génoito kauxâsyai e† m| \n t! staur! toû kuríou =môn &Ihsoû xr i s t o û : di' o˚ \moì kósmow \staúrvtai, k˙gW t! kósm~. 15 &E ngàr xrist! &Ihsoû o·te peritom} ti †sxúei, o·te ˙krobustía, ˙llà kain| ktísiw. 16 Kaì –soi t! kanóni toút~ stoix}sousin, e†r}nh \p' a[toúw, kaì ¡leow, kaì \pì tòn &Isra|l toû yeoû. 17 Toû loipoû, kópouw moi mhdeìw parexét v :\g Wgàr tà stígmata toû kuríou &Ihsoû \n t! sQmatí mou bastázv. 18 ^H xáriw toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû metà toû pneúmatow ømôn, ˙delfoí. &Am}n.

6.14 t! kósm~ ♦ kósm~ peritom} tí \stin 6.15 &En gàr xrist! &Ihsoû o·te 6.17 kuríou ♦ — peritom} ti †sxúei ♦ O·te gàr

428 PRO S EFESIO US

aûl ow, ˙p ós t ol ow &I hs oû xr is t oû dià yel }mat ow yeoû, P toîw a^ gíoiw toîw o{sin \n &Efés~ kaì pistoîw \n xrist! &I h s o û : 2 xá r i wømîn kaì e†r}nh ˙pò yeo ûpatròw =môn kaì kuríou &Ihsoû xristoû. 3 E[loghtòw ` yeò wkaì pat|r toû kuríou =môn &Ihsoû xr i s t o û , ` e[log}saw =mâw \n pás+ e[logíŸ pneumatik_ \n toîw \pouraníoiw \n xrist!: 4 kayWw \jeléjato =mâw \n a[t! prò katabolêw kósmou, eÂnai =mâw a^ gíouw, kaì ˙mQmouw katenQpion a[toû \n ˙gáp+, 5 proorísaw =mâw e†w u¥oyes í a n dià &Ihsoû xristoû e†w a[tón, katà t|n e[dokían toû yel } m a t o w a[toû, 6 e† w ¡p a i n o n dójhw têw xáritow a[toû, \n " \xa r í t v s en =mâw \n t! “gaphmén~: 7 \n > ¡xomen t|n ˙polútrvsin dià toû a®matow a[toû, t|n ƒfesin tôn paraptvmátvn, katà tòn ploûton têw xáritow a[toû, 8 «w \p er í s s eu s en e† w =mâw \n pás+ sofíŸ kaì fron}sei, 9 gnvrísaw =mîn tò must}rion toû yel } m a t o w a[toû, katà t|n e[ d o k í a n a[toû, ÷n proéyet o \n a[t! 10 e† w o†konomían toû plhrQmatow tôn kairôn, ˙nakefalaiQsasyai tà pánta \n t! xr i s t ! ,tà \pì toîw o[ranoîw kaì tà \pì têw gêw: 11 \n a[t!, \n > kaì \klhrQyhmen proorisyén t ew katà próyes i n toû tà pánta \n er g o û n t o w katà t|n boul|n toû yel } m a t o w a[toû, 12 e† w tò e n a i=mâw e†w ¡painon dójhw a[toû, toùw prohlpikótaw \n t! xr i s t ! : 13 \n > kaì ømeîw, ˙koúsantew tòn lógon têw ˙lhyeí a w, tò e[aggélion têw svthríaw ømôn, \n > kaì pisteúsantew \s f r a g í s yh t e t! pneúmati têw \paggelíaw t! a^ gí~, 14 –w \stin ˙rrabWn têw klhronomíaw =môn, e†w ˙polútrvsin têw peripoi}sevw, e†w ¡painon têw dójhw a[toû. 15 Dià toûto k˙gQ ˙koúsaw t|n kay' ømâw pístin \n t! kurí~ &Ihsoû kaì t|n ˙gáphn t|n e†w pántaw toùw a^ gíouw, 16 o[ paúomai e[xaristôn øpèr ømôn, mneían ømôn poioúmenow \pì

1.1 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 1.10 gêw ♦ gêw \n a[t! 1.1 \n &Efés~ ♦ ˆ\n &Efés~˜ 1.11 a[t! \n ♦ — 1.6 \n " ♦ «w 1.14 –w ♦ – 1.7 tòn ploûton ♦ tò ploûtow 1.16 ømôn poioúmenow ♦ poioúmenow

429 1.17 - 2.10 PRO S EFESIO US

tôn proseuxôn mou: 17 ®na ` yeò wtoû kuríou =môn &Ihsoû xr i s t o û , ` pat|r têw dójhw, dQ+ ømîn pneûma sofíaw kaì ˙poka l ú c ev w, \n \pignQsei a[toû: 18 pefvtisménouw toùw •fyalmoùw têw kardíaw ømôn, e†w tò e† d én a i ømâw tíw \stin = \l p ì wtêw kl}sevw a[toû, kaì tíw ` ploûtow têw dójhw têw klhro n o m í a w a[toû \n toîw a^ gíoiw, 19 kaì tí tò øperbállon mégeyo wtêw dunámevw a[toû e†w =mâw toùw pisteúontaw, katà t|n \nér g ei a n toû krátouw têw †sxúow a[toû 20 ÷n \n}rghsen \n t! xrist!, \geíraw a[tòn \k tôn nekrôn, kaì \káyisen \n dejiÅ a[toû \n toîw \pouraníoiw, 21 øperánv páshw ˙rxêw kaì \j o u s í a w kaì dunámevw kaì kurióthtow, kaì pantòw •nómatow •nomazoménou o[ mónon \n t! a†ôni toút~, ˙llà kaì \n t! méllonti: 22 kaì pánta øpétajen øpò toùw pódaw a[toû, kaì a[tòn ¡dvken kef a l | n øpèr pánta t_ \kklhsíŸ, 23 htiw% \stìn tò sôma a[toû, tò pl}rvma toû tà pánta \n pâsin plhrouménou.

Kaì ømâw ªnt aw nek r oùw toîw par ap t Qmas in kaì taîw 2 a^ martí a i w, 2 \n a

1.18 ømôn ♦ ˆømôn˜ 2.3 ‘men ♦ æmeya 1.18 kaì ♦ — 2.7 tòn øperbállonta ploûton ♦ tò 1.20 tôn nekrôn kaì \káyisen ♦ øperbállon ploûtow nekrôn kaì kayísaw 2.8 têw ♦ — 2.1 a^ martíaiw ♦ a^ martíaiw ømôn

430 PRO S EFESIO US 2.11 - 3.6

\s m e n poíhma, ktisyén t ew \n xrist! &Ihsoû \pì ¡rgoiw ˙gayoîw, o pâsa o†kodom| sunarmologouménh a·jei e†w naòn ßgion \n kurí~, 22 \n > kaì ømeîw sunoikodomeîsye e†w katoikht}rion toû yeoû \n pneúmati.

Toút ouxár in\gW Paûlow ` dés miowtoû xristoû &Ihsoû 3 øp èr ømôn tôn \yn ô n , 2 eÊ g e“koúsate t|n o†konomían têw xá r i t o w toû yeo û têw doyeí s h w moi e†w ømâw, 3 –ti katà ˙pokálucin \gnQrisén moi tò must}rion, kayWw proégraca \n •líg~, 4 pròw o$ dúnasye ˙naginQskontew noêsai t|n súnesín mou \n t! musthrí~ toû xristoû: 5 oe$ ^téraiw geneaîw o[k \g n v r í s yh toîw u¥oîw tôn ˙nyrQpvn, qw nûn ˙pekalúfyh toîw a^ gío i w˙postóloiw a[toû kaì prof}taiw \n pneúmati: 6 e n a i tà

2.11 ømeîw potè ♦ potè ømeîw 2.19 sumpolîtai ♦ \stè sumpolîtai 2.12 ‘te \n ♦ ‘te 2.20 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 2.13 \ggùw \gen}yhte ♦ \gen}yhte 3.1 &Ihsoû ♦ ˆ&Ihsoû˜ \ggùw 3.2 eÊge ♦ eÊ ge 2.15 e^a[t! ♦ a[t! 3.3 –ti ♦ ˆ–ti˜ 2.17 kaì toîw ♦ kaì e†r}nhn toîw 3.3 \gnQrisén ♦ \gnvrísyh

431 3.7 - 3.21 PRO S EFESIO US

¡yn hsugklhronóma kaì sússvma kaì summétoxa têw \p a g g el í a w a[toû \n t! xrist!, dià toû e[aggelíou, 7 o˚ \g en ó m h n diákonow katà t|n dvreàn têw xáritow toû yeo û , t|n doyeî s á nmoi katà t|n \nérgeian têw dunámevw a[toû. 8 &E m o ì t! \laxistotér~ pántvn a^ gívn \dóyh = xáriw auth,% \n toîw ¡y n e s i n e[ a g g el í s a s ya i tòn ˙nejixníaston ploûton toû xr i s t o û , 9 kaì fvtísai pántaw tíw = o†konomía toû musthríou toû ˙pokekrumménou ˙pò tôn a†Qnvn \n t! ye! t! tà pánta ktísanti dià &I h s o û xr i s t o û , 10 ®na gnvrisy_ nûn taîw ˙rxaîw kaì taîw \jousíaiw \n toîw \pouraníoiw dià têw \kklhsíaw = polupoíkilow sofía toû yeo û , 11 katà próyes i ntôn a†Qnvn ÷n \p o í h s en \n xrist! &Ihsoû t! kurí~ =môn: 12 \n > ¡xomen t|n parrhsían kaì t|n prosagvg|n \n pep o i y} s ei dià têw pístevw a[toû. 13 Diò a†toûmai m| \kkakeîn \n taîw ylícesín mou øpèr ømôn, htiw% \stìn dója ømôn. 14 Toútou xárin kámptv tà gónatá mou pròw tòn patéra toû kuríou =môn &I h s o û xr i s t o û , 15 \j o˚ pâsa patrià \n o[ranoîw kaì \pì gêw •nomázetai, 16 ®na dœh ømîn, katà tòn ploûton têw dójhw a[toû, dunámei krataivyênai dià toû pneúmatow a[toû e† wtòn ¡sv ƒnyrvpon, 17 katoikêsai tòn xristòn dià têw pístevw \n taîw kardíaiw ømôn: 18 \n ˙gáp+ \rrizvménoi kaì teyem el i v m én o i ®na \jisxúshte katalabésyai sùn pâsin toîw a^ gíoiw tí tò plátow kaì mêkow kaì báyow kaì ucow,% 19 gnônaí te t|n øperbállousan têw gnQsevw ˙gáphn toû xristoû, ®na plhrvyête e†w pân tò pl}rvma toû yeoû. 20 T! dè dunamén~ øpèr pánta poiêsai øpèr \kperissoû @n a†toúm eya h( nooûmen, katà t|n dúnamin t|n \nergouménhn \n =mîn, 21 a[t! = dója \n t_ \kklhsíŸ \n xrist! &Ihsoû, e†w pásaw tàw geneàw toû a†ônow tôn a†Qnvn. &Am}n.

3.6 a[toû \n t! xrist! ♦ \n Xrist! 3.11 xrist! ♦ t! Xrist! &Ihsoû 3.12 t|n prosagvg|n ♦ prosagvg|n 3.7 \genómhn ♦ \gen}yhn 3.13 \kkakeîn ♦ \gkakeîn 3.7 t|n doyeîsán ♦ têw doyeíshw 3.14 toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû 3.8 \n ♦ — ♦ — 3.8 tòn ♦ tò 3.16 dœh ♦ d! 3.8 ploûton ♦ ploûtow 3.16 tòn ploûton ♦ tò ploûtow 3.9 pántaw ♦ ˆpántaw˜ 3.18 báyow kaì ucow% ♦ ucow% kaì báyow 3.9 dià &Ihsoû xristoû ♦ — 3.21 \kklhsíŸ ♦ \kklhsíŸ kaì

432 PRO S EFESIO US 4.1 - 4.18

Par ak al ôo{n ømâw \gQ, ` dés miow\n kur í~,˙jívw 4 peripatêsai têw kl}sevw «w \kl}yhte, 2 metà páshw tapeinofrosúnhw kaì prŸóthtow, met àmakroyumíaw, ˙nexó m en o i ˙ll}lvn \n ˙gáp+, 3 spoudázontew threîn t|n e^nóthta toû pneúmatow \n t! sundésm~ têw e†r}nhw. 4 $E n sôma kaì ¢n pneûma, kayWw kaì \kl}yhte \n miÅ \lpídi têw kl}sevw ømôn: 5 e< w kúriow, mía pístiw, ¢n báptisma, 6 e< w yeò w kaì pat|r pántvn, ` \pì pántvn, kaì dià pántvn, kaì \n pâsin =mîn. 7 ^E n ì dè e^kást~ =môn \dóyh = xáriw katà tò métron têw dvreâw toû xr i s t o û . 8 Diò légei, &Anabàw e†w ucow% +xmalQteusen& a†xmalvsían, kaì ¡dvken dómata toîw ˙nyrQpoiw. 9 Tò dé, &Anébh, tí \stin e† m| –ti kaì katébh prôton e†w tà katQtera mérh têw gêw; 10 ^O katabáw, a[tów \s t i nkaì ` ˙nabàw øperánv pántvn tôn o[ranôn, ®na plhrQs+ tà pánta. 11 Kaì a[tòw ¡dvken toùw mèn ˙postólouw, toùw dè prof}taw, toùw dè e[aggelistáw, toùw dè poiménaw kaì didaskálouw, 12 pròw tòn katartismòn tôn a^ gívn, e†w ¡rgon diakoníaw, e†w o†kodom|n toû sQmatow toû xristoû: 13 méxr i katan t } s v m en o¥ pántew e†w t|n e^nóthta têw pístevw kaì têw \p i g n Q s ev w toû u¥oû toû yeo û , e† w ƒndra téleion, e†w métron =likíaw toû plhrQmatow toû xr i s t o û : 14 ®na mhkéti „men n}pioi, kludvnizómenoi kaì periferómenoi pantì ˙ném~ têw didaskalíaw, \n t_ kubeíŸ tôn ˙nyrQpvn, \n panourgíŸ pròw 15 t|n meyo d eí a n têw plánhw: ˙lhyeú o n t ew dè \n ˙gáp+ meyodían a[j}svmen e†w a[tòn tà pánta, –w \stin = kefal}, ` xristów, 16 \j o˚ pân tò sôma sunarmologoúmenon kaì sumbibazómenon dià páshw a^ fêw têw \pixorhgíaw, kat' \nérgeian \n mét r ~e^nòw e^kástou mérouw, t|n a·jhsin toû sQmatow poieîtai e†w o†kodom|n e^autoû \n ˙gáp+. 17 Toûto o{n légv kaì martúromai \n kurí~, mhkéti ømâw peripateîn, kayWw kaì tà loipà ¡yn hperipateî \n mataióthti toû noòw a[tôn, 18 \s k o t i s m én o i t_ dianoíŸ, ªntew ˙phllotrivménoi têw zvêw toû yeo ûdià t|n ƒgnoian t|n o{san \n a[toîw, dià t|n pQrvsin têw kardíaw a[tôn:

4.2 prŸóthtow ♦ pra‡thtow 4.9 mérh ♦ ˆmérh˜ 4.6 =mîn ♦ — 4.15 ` ♦ — 4.8 kaì ♦ — 4.17 loipà ♦ — 4.9 prôton ♦ — 4.18 \skotisménoi ♦ \skotvménoi

433 4.19 - 5.5 PRO S EFESIO US

19 o®tinew ˙phlghkótew e^autoùw parédvkan t_ ˙selgeíŸ, e†w \r g a s í a n ˙kayarsíaw páshw \n pleonejíŸ. 20 ^U m eî w dè o[x outvw% \máyet etòn xristón, 21 eÊ g ea[tòn “koúsate kaì \n a[t! \d i d á xyh t e, kayQw \stin ˙l}yei a \n t! &Ihsoû: 22 ˙poyés ya i øm â w,katà t|n protéran ˙nastrof}n, tòn palaiòn ƒnyrvpon, tòn fyei r ó m en o n katà tàw \piyumíaw têw ˙páthw: 23 ˙naneo û s ya i dè t! pneúmati toû noòw ømôn, 24 kaì \n d ú s a s ya i tòn kainòn ƒnyrvpon, tòn katà yeò n ktisyén t a \n dikaiosún+ kaì `sióthti têw ˙lhyeíaw. 25 Diò ˙poyém en o i tò ceûdow laleîte ˙l}yei a n £k a s t o w metà toû plhsíon a[toû: –ti \smèn ˙ll}lvn mélh. 26 &O rgízesye kaì m| a^ martánete: ` hliow% m| \piduétv \pì t! parorgism! ømôn: 27 mhdè dídote tópon t! diaból~. 28 ^O kléptvn mhkéti kleptétv: mâllon dè kopiátv, \rgazómenow tò ˙gayón taîw xer s í n , ®na ¡x+ met a d i d ó n a i t! xreían ¡xo n t i . 29 Pâw lógow sapròw \k toû stómatow ømôn m| \kporeuésyv, ˙ll' eÊ tiw ˙gayòw pròw o†kodom|n têw xreíaw, ®na d! xárin toîw ˙koúousin. 30 Kaì m| lupeîte tò pneûma tò ßgion toû yeo û , \n > \sfragísyhte e†w =méran ˙polutrQsevw. 31 Pâsa pikría kaì yumòw kaì •rg| kaì kraug| kaì blasfhmía ˙ry}tv ˙f' ømôn, sùn pás+ kakíŸ: 32 gínesye dè e†w ˙ll}louw xrhstoí, e· s p l a g xn o i , xa r i z ó m en o i e^autoîw, kayWw kaì ` yeò w\n xrist! \xarísato =mîn.

Gínes yeo{n mimhtaì toû yeoû, qw ték na˙gap ht á: 2 kaì 5 peri p a t eî t e \n ˙gáp+, kayWw kaì ` xristòw “gáphsen =mâw, kaì parédvken e^autòn øpèr =môn prosforàn kaì yusían t! ye! e†w •sm|n e[vdíaw. 3 Porneía dè kaì pâsa ˙kayarsía h( pleonejía mhdè •nomazésyv \n ømîn, kayWw prépei a^ gíoiw: 4 kaì a†sxróthw, kaì mvrología, h( e[trapelía, tà o[k ˙n}konta: ˙llà mâllon e[xaristía. 5 Toûto gàr ¡ste ginQskontew, –ti pâw pórnow, h( ˙káyartow, h( pleonékthw, –w \s t i n e† d v l o l á t r h w, o[k ¡xei klhronomían \n t_ basileíŸ toû

4.21 eÊge ♦ eÊ ge 4.32 =mîn ♦ ømîn 4.26 t! ♦ ˆt!˜ 5.3 pâsa ˙kayarsía ♦ ˙kayarsía 4.28 tò ˙gayón taîw xersín ♦ taîw pâsa ˆ†díaiw˜ xersìn tò ˙gayón 5.4 tà o[k ˙n}konta ♦ a$ o[k ˙nêken 4.29 ˙ll' ♦ ˙llà 5.5 ¡ste ♦ Êste 4.32 dè ♦ ˆdè˜ 5.5 –w ♦ –

434 PRO S EFESIO US 5.6 - 5.28 xr i s t o û kaì yeo û . 6 Mhdeìw ømâw ˙patátv kenoîw lógoiw: dià taûta gàr ¡r xet a i = •rg| toû yeo û \p ì toùw u¥oùw têw ˙peiyeí a w. 7 M| o{n gínesye summétoxoi a[tôn: 8 ‘te gár pote skótow, nûn dè fôw \n kurí~: qw tékna fvtòw peripateîte — 9 ` gàr karpòw toû pneúmatow \n pás+ ˙gayvsún+ kaì dikaiosún+ kaì ˙lhyeí Ÿ — 10 dokimázontew tí \stin e[ á r es t o n t! kurí~: 11 kaì m| sugkoinvneîte toîw ¡rgoiw toîw ˙kárpoiw toû skótouw, mâllon dè kaì \légxet e: 12 tà gàr krufê ginómena øp' a[tôn a†sxrón \stin kaì légein. 13 Tà dè pánta \legxómena øpò toû fvtòw faneroûtai: pân gàr tò faner o ú m en o n fôw \stín. 14 Diò légei, *Egeire ` kayeú d v nkaì ˙násta \k tôn nekrôn, kaì \pifaúsei soi ` xristów. 15 Blépete o{n pôw ˙kribôw peripateîte, m| qw ƒsofoi, ˙ll' qw sofoí, 16 \j a g o r a z ó m en o i tòn kairón, –ti a¥ =mérai ponhraí e†sin. 17 Dià toûto m| gínesye ƒfronew, ˙llà su n i én t ew tí tò yél h m a toû kuríou. 18 Kaì m| meyú s k es ye oÊn~, \n > \s t ì n ˙svtía, ˙llà plhroûsye \n pneúmati, 19 laloûntew e^autoîw calmoîw kaì umnoiw% kaì Œdaîw pneumatikaîw, Ïdontew kaì cállontew \n t_ kardíŸ ømôn t! kurí~, 20 e[ xa r i s t o û n t ew pántote øpèr pántvn \n •nómati toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû t! ye! kaì patrí, 21 øpotassómenoi ˙ll}loiw \n fób~ xristoû. yeoû 22 A¥ gunaîkew, toîw †díoiw ˙ndrásin øpotássesye, qw t! kurí~. 23 –ti ˙n}r \stin kefal| têw gunaików, qw kaì ` xristòw kefal| têw \k k l h s í a w, kaì a[tòw \stin svt|r toû sQmatow. 24 &A l l ' qsper = \kklhsía øpotássetai t! xrist!, outvw% kaì a¥ gunaîkew toîw †díoiw ˙ndrásin \n pantí. 25 O¥ ƒndrew, ˙gapâte tàw gunaîkaw e^autôn, kayWw kaì ` xristòw “gáphsen t|n \kklhsían, kaì e^autòn parédvken øpèr a[têw: 26 ®na a[t|n a^ giás+, kayarísaw t! loutr! toû udatow% \n ]}mati, 27 ®na parast}s+ a[t|n e^aut! ¡ndojon t|n \kklhsían, m| ¡xo u s a n spîlon h( ]utída æ ti tôn toioútvn, ˙ll' ®na ” a^ gía kaì ƒmvmow. 28 Outvw% •feílousin o¥ ƒndrew ˙gapÅn tàw

5.9 pneúmatow ♦ fvtòw 5.23 kaì a[tòw \stin ♦ a[tòw 5.15 pôw ˙kribôw ♦ ˙kribôw pôw 5.24 &All' qsper ♦ &Allà qw 5.17 suniéntew ♦ suníete 5.24 †díoiw ♦ — 5.19 calmoîw ♦ ˆ\n˜ calmoîw 5.25 e^autôn ♦ — 5.19 \n ♦ — 5.27 a[t|n ♦ a[tòw 5.22 øpotássesye ♦ — 5.28 o¥ ♦ ˆkaì˜ o¥

435 5.29 - 6.11 PRO S EFESIO US

e^autôn gunaîkaw qw tà e^autôn sQmata. ^O ˙gapôn t|n e^autoû gunaîka, e^autòn ˙gapÅ: 29 o[deìw gár pote t|n e^autoû sárka \m í s h s en , ˙ll' \ktréfei kaì yálpei a[t}n, kayWw kaì ` kúriow t|n \kklhsían: 30 –ti mélh \smèn toû sQmatow a[toû, \k têw sarków a[toû kaí \k tôn •stévn a[toû. 31 ˙ntì toútou kataleícei ƒnyrvpow tòn patéra a[toû kaì t|n mhtéra, kaì proskollhy}setai pròw t|n gunaîka a[toû, kaì ¡sontai o¥ dúo e†w sárka mían. 32 Tò must}rion toûto méga \stín: \gW dè légv e†w xristón kaì e†w t|n \kklhsían. 33 Pl|n kaì ømeîw o¥ kay' £na, £kastow t|n e^autoû gunaîka outvw% ˙gapátv qw e^autón: = dè gun| ®na fobêtai tòn ƒndra.

Tà ték na, øp ak oúet e toîw goneûsin ømôn \n kur í~: toût o 6 gár \stin díkaion. 2 Tíma tòn patéra sou kaì t|n mhtéra htiw% \stìn \ntol| prQth \n \paggelíŸ, 3 ®na e{ soi génhtai, kaì ¡s +makroxróniow \pì têw gêw. 4 Kaì o¥ patérew, m| parorgízete tà tékna ømôn, ˙ll' \ktréfete a[tà \n paideíŸ kaì nouyes í Ÿ kuríou. 5 O¥ doûloi, øpakoúete toîw kuríoiw katà sárka, metà fóbou kaì trómou, \n a^ plóthti têw kardíaw ømôn, qw t! xr i s t ! : 6 m| kat' •fyalmodouleían qw ˙nyrvpáreskoi, ˙ll' qw doûloi toû xristoû, poioûntew tò yél h m a toû yeo û \k cuxêw, 7 met' e[noíaw douleúontew qw t! kurí~ kaì o[k ˙nyrQpoiw: 8 e†dótew –ti o$ \án ti £kastow poi}s+ ˙gayón, toûto komieîtai parà toû kuríou, eÊte doûlow, eÊte \leúyer o w. 9 Kaì o¥ kúrioi, tà a[tà poieîte pròw a[toúw, ˙niéntew t|n ˙peil}n: e† d ó t ew–ti kaì ømôn a[tôn ` kúriów \stin \n o[ranoîw, kaì prosvpolhcía o[k ¡stin par' a[t!. 10 Tò loipón, ˙delfoí mou, \ndunamoûsye \n kurí~, kaì \n t! krátei têw †sxúow a[toû. 11 &E n d ú s a s ye t|n panoplían toû yeo û , pròw tò dúnasyai ømâw stênai pròw tàw meyo d eí a w toû

5.29 ˙ll' ♦ ˙llà •fyalmodoulían 5.29 kúriow ♦ xristòw 6.6 toû xristoû ♦ xristoû 5.30 \k têw sarków a[toû kaí \k tôn 6.8 o$ \án ti £kastow ♦ £kastow \án ti •stévn a[toû ♦ — 6.8 komieîtai parà toû ♦ komísetai 5.31 tòn patéra a[toû kaì t|n ♦ ˆtòn˜ parà patéra kaì ˆt|n˜ 6.9 ømôn a[tôn ♦ a[tôn kaì ømôn 6.1 \n kurí~ ♦ ˆ\n kurí~˜ 6.9 prosvpolhcía ♦ 6.4 ˙ll' ♦ ˙llà prosvpolhmcía 6.5 kuríoiw katà sárka ♦ katà 6.10 Tò loipón ˙delfoí mou ♦ Toû sárka kuríoiw loipoû 6.6 •fyalmodouleían ♦ 436 PRO S EFESIO US 6.12 - 6.24 diabólou. 12 %O tio[k ¡stin =mîn = pálh pròw a dun}sesye pánta tà bélh toû ponhroû tà pepurvména sbésai . 17 Kaì t|n perikefalaían toû svthríou déjasyai, kaì t|n máxairan toû pneúmatow, – \stin ]êma yeo û : 18 dià páshw proseuxêw kaì de}sevw proseuxómenoi \n pantì kair! \n pneúmati, kaì e† wa[tò toûto ˙grupnoûntew \n pás+ proskarter}sei kaì de}sei per ìpántvn tôn a^ gívn, 19 kaì øpèr \moû, ®na moi doy_ lógow \n ˙noíjei toû stómatów mou \n parrhsíŸ gnvrísai tò must}rion toû e[aggelíou, 20 øpèr o˚ presbeúv \n a^ lúsei, ®na \n a[t! parrhsiásvmai, qw deî me lalêsai. 21 %I n adè e†dête kaì ømeîw tà kat' \mé, tí prássv, pánta ømîn gnvrísei Tuxikòw ` ˙gaphtòw ˙delfòw kaì pistòw diákonow \n kurí~: 22 on$ ¡pemca pròw ømâw e†w a[tò toûto, ®na gnôte tà perì =môn, kaì parakalés+ tàw kardíaw ømôn. 23 E†r}nh toîw ˙delfoîw kaì ˙gáph metà pístevw ˙pò yeo û patròw kaì kuríou &Ihsoû xristoû. 24 ^H xáriw metà pántvn tôn ˙gapQntvn tòn kúrion =môn &Ihsoûn xristòn \n ˙fyarsíŸ. &Am}n.

6.12 toû a†ônow ♦ — 6.17 déjasyai ♦ déjasye 6.16 \pì pâsin ♦ \n pâsin 6.18 toûto ♦ — 6.16 tà pepurvména ♦ ˆtà˜ 6.21 ømîn gnvrísei ♦ gnvrísei ømîn pepurvména 6.24 &Am}n ♦ —

437 PRO S FILIPPHSIO US

aûl ow kaì Timóyeow, doûl oi &I hs oû xr is t oû, pâsin toîw P a^ gíoiw \n xrist! &Ihsoû toîw o{sin \n Filíppoiw, sùn \p i s k ó p o i w kaì diakónoiw: 2 xá r i wømîn kaì e†r}nh ˙pò yeo û patròw =môn kaì kuríou &Ihsoû xristoû. 3 E[xaristô t! ye! mou \pì pás+ t_ mneíŸ ømôn, 4 pántote \n pás+ de}sei mou øpèr pántvn ømôn metà xarâw t|n déhsin poioúmenow, 5 \p ìt_ koinvníŸ ømôn e†w tò e[aggélion, ˙pò prQthw =méraw ƒxri toû nûn: 6 pepoiyWw a[tò toûto, –ti ` \n a r j á m en o w \n ømîn ¡rgon ˙gayòn \pitelései ƒxr i =méraw xr i s t o û &I h s o û : 7 kayQw \stin díkaion \moì toûto froneîn øpèr pántvn ømôn, dià tò ¡xei nme \n t_ kardíŸ ømâw, ¡n te toîw desmoîw mou kaì \n t_ ˙pologíŸ kaì bebaiQsei toû e[aggelíou, sugkoinvnoúw mou têw xáritow pántaw ømâw ªntaw. 8 Mártuw gár moú \s t i n ` yeó w, qw \pipoyô pántaw ømâw \n splágxnoiw &I h s o û xr i s t o û . 9 Kaì toûto proseúxomai, ®na = ˙gáph ømôn ¡t imâllon kaì mâllon perisseú+ \n \pignQsei kaì pás+ a†sy}sei, 10 e† wtò dokimázein ømâw tà diaféronta, ®na ‘te e† l i k r i n eî w kaì ˙próskopoi e†w =méran xristoû, 11 pep l h r v m én o i karpôn dikaiosúnhw tôn dià &Ihsoû xristoû, e†w dójan kaì ¡painon yeoû. 12 GinQskein dè ømâw boúlomai, ˙delfoí, –ti tà kat' \mè mâllon e†w prokop|n toû e[ a g g el í o u \l } l u yen : 13 vste% toùw des m o ú w mou faneroùw \n xrist! genésyai \n –l~ t! praitvrí~ kaì toîw loipoîw pásin, 14 kaì toùw pleíonaw tôn ˙delfôn \n kurí~, pepoiyótaw toîw desmoîw mou, perissotérvw tolmÅn ˙fóbvw tòn lógon laleîn. 15 Tinèw mèn kaì dià fyónon kaì ¡rin, tinèw dè kaì di' e[dokían tòn xristòn khrússousin: 16 o¥ mèn \j \riyeí a wtòn xristòn kataggéllousin, o[x a^ gnôw,

1.1 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 1.16 \riyeíaw tòn xristòn 1.5 prQthw ♦ têw prQthw kataggéllousin o[x a^ gnôw 1.8 \stin ♦ — o†ómenoi ylîcin \piférein toîw 1.8 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû desmoîw mou ♦ ˙gáphw e†dótew –ti 1.11 karpôn dikaiosúnhw tôn ♦ e†w ˙pologían toû e[aggelíou karpòn dikaiosúnhw tòn keîmai

438 PRO S FILIPPHSIO US 1.17 - 2.3 o†ómenoi ylîcin \piférein toîw desmoîw mou: 17 o¥ dè \j ˙gáphw, e† d ó t ew–ti e†w ˙pologían toû e[aggelíou keîmai. 18 Tí gár; Pl|n pantì tróp~, eÊte profásei eÊte ˙lhyeí Ÿ , xr i s t ò w kataggél l et a i : kaì \n toút~ xaírv, ˙llà kaì xar}somai. 19 OÂda gàr –ti toûtó moi ˙pob}setai e†w svthrían dià têw ømôn de}sevw, kaì \pixorhgíaw toû pneúmatow &Ihsoû xristoû, 20 katà t|n ˙pokaradokían kaì \lpída mou, –ti \n o[denì a†sxuny}somai, ˙ll' \n pás+ parrhsíŸ, qw pántote, kaì nûn megaluny}setai xristòw \n t! sQmatí mou, eÊte dià zvêw eÊte dià yanátou. 21 &E m o ì gàr tò z_n, xristów: kaì tò ˙poyaneîn, kérdow. 22 E† dè tò z_n \n sarkí, toûtó moi karpòw ¡rgou: kaì tí a¥r}soma i o[ gnvrízv. 23 Sunéxo m a i dè \k tôn dúo, t|n \p i yu m í a n ¡xv n e† w tò ˙nalûsai kaì sùn xrist! eÂnai, poll! mâllon kreîsson: 24 tò dè \piménein \n t_ sarkì ˙nagkaióteron di' ømâw. 25 Kaì toûto pepoiyWw oÂda –ti menô, kaì sumparamenô pâsin ømîn e†w t|n ømôn prokop|n kaì xa r à n têw pístevw, 26 ®na tò kaúxhma ømôn perisseú+ \n xr i s t ! &I h s o û \n \moí, dià têw \mêw parousíaw pálin pròw ømâw. 27 Mónon ˙jívw toû e[aggelíou toû xristoû politeúesye, ®na eÊte \lyWn kaì †dWn ømâw, eÊte ˙pQn, ˙koúsv tà perì ømôn, –ti st}kete \n e^nì pneúmati, miÅ cux_ sunayloûntew t_ pístei toû e[aggelíou, 28 kaì m| pturómenoi \n mhdenì øpò tôn ˙ntikeiménvn: htiw% a[toîw mén \stin ¡ndeijiw ˙pvleíaw, ømîn dè svthríaw, kaì toûto ˙pò yeo û : 29 –ti ømîn \xa r í s yh tò øpèr xristoû, o[ mónon tò e†w a[tòn pisteúein, ˙llà kaì tò øpèr a[toû pásxei n : 30 tòn a[tòn ˙gôna ¡xo n t ew o

EÊ tiw o{n par ák l hs iw \n xris t !, eÊ ti par amúyion 2 ˙gáphw, eÊ tiw koinvnía pneúmatow, eÊ tiw splágxna kaì o†ktirmoí, 2 plhrQsaté mou t|n xarán, ®na tò a[tò fronête, t|n a[t|n ˙gáphn ¡xo n t ew, súmcuxoi, tò ¢n fronoûntew: 3 mhdèn katà \ríyei a n h( ken o d o j í a n , ˙llà t_ tapeinofrosún+

1.17 ˙gáphw e†dótew –ti e†w ˙pologían 1.24 \n ♦ ˆ\n˜ toû e[aggelíou keîmai ♦ \riyeíaw 1.25 sumparamenô ♦ paramenô tòn xristòn kataggéllousin o[x 1.27 ˙koúsv ♦ ˙koúv a^ gnôw o†ómenoi ylîcin \geírein 1.28 a[toîw mén \stin ♦ \stìn a[toîw toîw desmoîw mou 1.28 ømîn ♦ ømôn 1.18 pantì ♦ –ti pantì 2.3 katà \ríyeian h( ♦ kat' \riyeían 1.23 mâllon ♦ ˆgàr˜ mâllon mhdè katà

439 2.4 - 2.25 PRO S FILIPPHSIO US

˙ll}louw =goúmenoi øperéxo n t a w e^autôn: 4 m| tà e^autôn £k a s t o w skopeîte, ˙llà kaì tà e^térvn £kastow. 5 Toûto gàr froneísyv \n ømîn o$ kaì \n xrist! &Ihsoû: 6 ow$ \n morf_ yeo û øpárxvn, o[x a^ rpagmòn =g}sato tò eÂnai Âsa ye! , 7 ˙ll' e^autòn \kénvsen, morf|n doúlou labQn, \n `moiQmati ˙nyrQpvn genómenow: 8 kaí sx}mati eøreyeì wqw ƒnyrvpow, \t a p eí n v s en e^autón, genómenow øp}koow méxr i ya n á t o u , ya n á t o u dè stauroû. 9 Diò kaì ` yeò wa[tòn øperúcvsen, kaì \xa r í s a t o a[t! ªnoma tò øpèr pân ªnoma: 10 ®na \n t! •nómati &I h s o ûpân gónu kámc+ \pouranívn kaì \pigeívn kaì kataxyo n í v n , 11 kaì pâsa glôssa \jomolog}shtai –ti kúriow &Ihsoûw xristów, e†w dójan yeoû patrów. 12 %V s t e,˙gaphtoí mou, kayWw pántote øphkoúsate, m| qw \n t_ parousíŸ mou mónon, ˙llà nûn poll! mâllon \n t_ ˙pousíŸ mou, metà fóbou kaì trómou t|n e^autôn svthrían katergázesye: 13 ` yeò wgár \stin ` \nergôn \n ømîn kaì tò yél ei nkaì tò \nergeîn øpèr têw e[dokíaw. 14 Pánta poieîte xv r ì w goggusmôn kaì dialogismôn, 15 ®na génhsye ƒmemptoi kaì ˙kéraioi, tékna yeo û˙mQmhta \n més ~geneâw skoliâw kaì diestramménhw, \n o

2.4 skopeîte ˙llà kaì ♦ skopoûntew 2.13 ` yeòw ♦ yeòw ˙llà ˆkaì˜ 2.15 ˙mQmhta \n més~ ♦ ƒmvma méson 2.4 e^térvn £kastow ♦ e^térvn £kastoi 2.17 &All' ♦ ˙llà 2.5 gàr froneísyv ♦ froneîte 2.18 d' ♦ dè 2.7 ˙ll' ♦ ˙llà 2.21 xristoû &Ihsoû ♦ &Ihsoû xristoû 2.9 a[t! ♦ a[t! tò 2.23 ˙pídv ♦ ˙fídv

440 PRO S FILIPPHSIO US 2.26 - 3.11

=ghs á m h n &E p a f r ó d i t o n tòn ˙delfòn kaì sunergòn kaì sustratiQthn mou, ømôn dè ˙póstolon, kaì leitourgòn têw xr eí a w mou, pémcai pròw ømâw: 26 \p ei d | \p i p o yô n ‘n pántaw ømâw, kaì ˙dhmonôn, dióti “koúsate –ti “syén h s en : 27 kaì gàr “syén h s enparapl}sion yanát~, ˙llà ` yeò wa[tòn “léhsen, o[k a[tòn dè mónon, ˙llà kaì \mé, ®na m| lúphn \pì lúphn sxô. 28 Spoudaiotérvw o{n ¡pemca a[tón, ®na, †dóntew a[tòn pálin, xarête, k˙gW ˙lupóterow „. 29 Prosdéxes ye o{n a[tòn \n kurí~ metà páshw xarâw, kaì toùw toioútouw \ntímouw ¡xet e: 30 –ti dià tò ¡rgon toû xristoû méxr i ya n á t o u æggisen, parabouleusámeno wt_ cux_, ®na ˙naplhrQs+ tò ømôn østérhma têw prów me leitourgíaw.

Tò loip ón, ˙d el f oí mou, xaíret e \n kur í~. Tà a[tà 3 gráfein ømîn, \moì mèn o[k •knhrón, ømîn dè ˙sfaléw. 2 Blépete toùw kúnaw, blépete toùw kakoùw \rgátaw, blépete t|n katatom}n: 3 =meîw gár \s m en = per i t o m } , o¥ pneúmati yeo û latreúontew, kaì kauxQmenoi \n xrist! &Ihsoû, kaì o[k \n sarkì pepoiyótew: 4 kaíper \gW ¡xv npepoíyhsin kaì \n sarkí: eÊ tiw dokeî ƒllow pepoiyén a i\n sarkí, \gW mâllon: 5 peritom| •kta}merow, \k gén o u w &I s r a } l , fulêw Beniamín, ^E b r a î o w \j ^Ebraívn, katà nómon Farisaîow, 6 katà zêlon diQkvn t|n \k k l h s í a n , katà dikaiosúnhn t|n \n nóm~ genómenow ƒmemptow. 7 &A l l ' ßtina ‘n moi kérdh, taûta hghmai% dià tòn xr i s t ò n zhmían. 8 &A l l à mén o{n kaì =goûmai pánta zhm í a n e n a i dià tò øperéxo n têw gnQsevw xristoû &Ihsoû toû kuríou mou: di' on$ tà pánta \zhmiQyhn, kaì =goûmai skúbala e n a i , ®na xristòn kerd}sv, 9 kaì eøreyô \n a[t!, m| ¡xv n \m | ndikaiosúnhn t|n \k nómou, ˙llà t|n dià pístevw xr i s t o û , t|n \k yeo û dikaiosúnhn \pì t_ pístei: 10 toû gnônai a[tón kaì t|n dúnamin têw ˙nastásevw a[toû, kaì t|n koinvnían tôn payhmátvn a[toû, summorfoúmenow t! yanát~ a[to û , 11 eÊ pvw katant}sv e†w t|n \janástasin tôn nekrôn.

2.27 a[tòn “léhsen ♦ “léhsen a[tón 3.8 eÂnai ®na ♦ ®na 2.30 toû ♦ — 3.10 t|n koinvnían tôn ♦ ˆt|n˜ 2.30 parabouleusámenow ♦ koinvnían ˆtôn˜ paraboleusámenow 3.10 summorfoúmenow ♦ 3.6 zêlon ♦ zêlow summorfizómenow 3.7 &All' ♦ ˆ&Allà˜ 3.11 tôn ♦ t|n \k 3.8 mén o{n ♦ menoûnge

441 3.12 - 4.7 PRO S FILIPPHSIO US

12 O[x –ti ædh ¡labon, h( ædh teteleívmai: diQkv dé, e† kaì katalábv \f' > kaì katel}fyhn øpò toû xristoû &Ihsoû. 13 o·pv &A d e l f o í , \g W \m a u t ò n o[ logízomai kateilhfénai: ¢ndé, tà mèn •písv \pilanyanómenow, toîw dè ¡mprosyen \p ek t ei n ó m en o w, 14 katà skopòn diQkv \pì tò brabeîon têw ƒnv kl}s ev w toû yeo û \n xrist! &Ihsoû. 15 %O soi o{n téleioi, toûto fronômen: kaì eÊ ti e^térvw froneîte, kaì toûto ` yeò wømîn ˙pokalúcei: 16 pl|n e†w o$ \fyásamen, t! a[t! stoixeî n kanóni, tò ˙utò froneîn. 17 Summimhtaí mou gínesye, ˙delfoí, kaì skopeîte toùw outvw% peripatoûntaw, kayWw ¡xet etúpon =mâw. 18 Polloì gàr peripatoûsin, o¬w pollákiw ¡legon ømîn, nûn dè kaì klaívn légv, toùw \xyr o ù w toû stauroû toû xristoû: 19 @n tò télow ˙pQleia, @n ` yeò w= koilía, kaì = dója \n t_ a†sxún+ a[tôn, o¥ tà \p í g ei a fronoûntew. 20 ^H m ô n gàr tò políteuma \n o[ra n o î w øpárxei , \j o˚ kaì svtêra ˙pekdexó m eya , kúrion &I h s o û n xr i s t ó n : 21 ow$ metasxhmatísei tò sôma têw tapeinQsevw =môn, e† wtò genésyai a[tò súmmorfon t! sQmati têw dójhw a[toû, katà t|n \nérgeian toû dúnasyai a[tòn kaì øpotájai e^a[t! tà pánta.

%Vs t e, ˙d el f oí mou ˙gapht oì kaì \pipóyht oi, xar à kaì 4 stéfanów mou, outvw% st}kete \n kurí~, ˙gaphtoí. 2 E[odían parakalô, kaì Suntúxhn parakalô, tò a[tò froneîn \n kurí~. 3 Naì, \rvtô kaí se, súzuge gn}sie, sullambánou a[taîw, a®tinew \n t! e[aggelí~ sun}ylhsán moi, metà kaì Kl}mentow, kaì tôn loipôn sunergôn mou, @n tà •nómata \n bíbl~ zvêw. 4 Xa í r et e \n kurí~ pántote: pálin \rô, xaírete. 5 Tò \p i ei k èw ømôn gnvsy}tv pâsin ˙nyrQpoiw. ^O kúriow \ggúw. 6 Mhdèn mer i m n â t e, ˙ll' \n pantì t_ proseux_ kaì t_ de}sei metà e[xaristíaw tà a†t}mata ømôn gnvrizésyv pròw tòn yeó n . 7 Kaì = e†r}nh toû yeo û = øperéxo u s a pánta noûn,

3.12 katel}fyhn øpò toû xristoû 3.16 kanóni tò ˙utò froneîn ♦ — &Ihsoû ♦ katel}mfyhn øpò 3.21 e†w tò genésyai a[tò ♦ — xristoû ˆ&Ihsoû˜ 3.21 e^a[t! ♦ a[t! 3.14 \pì ♦ e†w 4.3 súzuge gn}sie ♦ gn}sie súzuge

442 PRO S FILIPPHSIO US 4.8 - 4.23 frour}sei tàw kardíaw ømôn kaì tà no}mata ømôn \n xrist! &Ihsoû. 8 Tò loipón, ˙delfoí, –sa \stìn ˙lhyê, –sa semná, –sa díkaia, –sa a^ gná, –sa prosfilê, –sa e·fhma, eÊ tiw ˙ret| kaì eÊ tiw ¡painow, taûta logízesye. 9 $A kaì \máyet ekaì parelábete kaì “koúsate kaì eÊdete \n \moí, taûta prássete: kaì ` yeòw têw e†r}nhw ¡stai mey' ømôn. 10 &E xá r h n dè \n kurí~ megálvw, –ti ædh potè ˙neyá l et e tò øpèr \moû froneîn: \f' > kaì \froneîte, “kaireîsye dé. 11 O[x –ti kay' østérhsin légv: \gW gàr ¡mayon, \n o

4.13 xrist! ♦ — 4.19 tòn ploûton ♦ tò ploûtow 4.15 l}cevw ♦ l}mcevw 4.23 pántvn ømôn. &Amhn. ♦ toû 4.17 ˙ll' ♦ ˙llà pneúmatow ømôn.

443 PRO S KO LASSAEIS

aûl ow ˙p ós t ol ow &I hs oû xr is t oû dià yel }mat ow yeoû, kaì P Timóyeo w ` ˙delfów, 2 toîw \n Kolassaîw a^ gíoiw kaì pistoîw ˙delfoîw \n xrist!: xáriw ømîn kaì e†r}nh ˙pò yeo û patròw =môn kaì kuríou &Ihsoû xristoû. 3 E[xaristo û m ent! ye! kaì patrì toû kuríou =môn &Ihsoû xr i s t o û , pántote perì ømôn proseuxómenoi, 4 ˙koúsantew t|n pístin ømôn \n xrist! &Ihsoû, kaì t|n ˙gáphn t|n e†w pántaw toùw a^ gíouw, 5 dià t|n \lpída t|n ˙pokeiménhn ømîn \n toîw o[ran o î w, ÷n prohkoúsate \n t! lóg~ têw ˙lhyeí a w toû e[ a g g el í o u , 6 toû paróntow e†w ømâw, kayWw kaì \n pantì t! kósm~, kaì ¡s t i n karpoforoúmenon, kaì a[janómenon kayWw kaì \n ømîn ˙f' «w =méraw “koúsate kaì \pégnvte t|n xárin toû yeo û \n ˙lhyeí Ÿ : 7 kayWw kaì \máyet e˙pò &Epafrâ toû ˙gaphto ûsundoúlou =môn, –w \stin pistòw øpèr ømôn diákonow toû xr i s t o û , 8 ` kaì dhlQsaw =mîn t|n ømôn ˙gáphn \n pneúmati. 9 Dià toûto kaì =meîw, ˙f' «w =méraw “koúsamen, o[ pauómeya øpèr ømôn proseuxómenoi, kaì a†toúmenoi ®na plhrvyête t|n \p í g n v s i n toû yel } m a t o w a[toû \n pás+ sofíŸ kaì sunései pneumatik_, 10 peripatêsai ømâw ˙jívw toû kurío ue† wpâsan ˙réskeian, \n pantì ¡rg~ ˙gay! karpoforoûntew kaì a[janómenoi e†w t|n \pígnvsin toû yeo û : 11 \n pás+ dunámei dunamoúmenoi katà tò krátow têw dójhw a[toû, e†w pâsan øpomon|n kaì makroyumían metà xarâw: 12 e[ xa r i s t o û n t ew t! patrì t! ¥kanQsanti =mâw e†w t|n merída toû kl}rou tôn a^ gívn \n t! fvtí, 13 ow$ \rrúsato =mâw \k têw \j o u s í a w toû skótouw, kaì metésthsen e†w t|n basileían toû 14 ˙polútrvsin dià u¥oû têw ˙gáphw a[toû, \n > ¡xomen t|n ˙polútrvsin, t|n toû a®matow 15 a[toû ƒfesin tôn a^ martiôn: –w \stin e†kWn toû yeo û toû ˙orátou,

1.1 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 1.6 kaì ¡stin ♦ \stìn 1.2 Kolassaîw ♦ Kolossaîw 1.7 kaì ♦ — 1.2 kaì kuríou &Ihsoû xristoû ♦ — 1.10 ømâw ♦ — 1.3 kaì ♦ — 1.10 e†w t|n \pígnvsin ♦ t_ \pignQsei 1.4 t|n e†w ♦ ÷n ¡xete e†w 1.12 =mâw ♦ ømâw

444 PRO S KO LASSAEIS 1.16 - 1.29 prvtótokow páshw ktísevw: 16 –ti \n a[t! \ktísyh tà pánta, tà \n toîw o[ranoîw kaì tà \pì têw gêw, tà `ratà kaì tà ˙órata, eÊ t e yr ó n o i , eÊ t e kurióthtew, eÊte ˙rxaí, eÊte \jousíai: tà pánta di' a[toû kaì e† wa[tòn ¡ktistai: 17 kaì a[tów \stin prò pántvn, kaì tà pánta \n a[t! sunésthken. 18 Kaì a[tów \stin = kef a l | toû sQmatow, têw \kklhsíaw: –w \stin ˙rx}, prvtótokow \k tôn nekrôn, ®na génhtai \n pâsin a[tòw prvteúvn: 19 –ti \n a[t! e[dókhsen pân tò pl}rvma katoikêsai, 20 kaì di' a[toû ˙pokatallájai tà pánta e†w a[tón, e†rhnopoi}saw dià toû a®matow toû stauroû a[toû, di' a[toû, eÊte tà \pì têw gêw, eÊte tà \pì toîw o[ranoîw. 21 Kaì ømâw potè ªntaw ˙phllotrivménouw kaì \xyr o ù wt_ dianoíŸ \n toîw ¡rgoiw toîw ponhroîw, nunì dè ˙pokat}llajen 22 \n t! sQmati têw sarkòw a[toû dià toû yanátou, parastêsai ømâw a^ gíouw kaì ˙mQmouw kaì ˙negkl}touw katenQpion a[toû: 23 eÊ g e \p i m én et e t_ pístei teyem el i v m én o i kaì e^draîoi, kaì m| metakinoúmenoi ˙pò têw \lpídow toû e[aggelíou o˚ “koúsate, toû khruxyén t o w\n pás+ t_ ktísei t_ øpò tòn o[ranón, o˚ \genómhn \gW Paûlow diákonow. 24 Nûn xaírv \n toîw pay}masin øpèr ømôn, kaì ˙ntanap l h r ôtà øster}mata tôn ylícevn toû xristoû \n t_ sarkí mou øpèr toû sQmatow a[toû, – \stin = \kklhsía: 25 «w \g en ó m h n \g W diákonow, katà t|n o†konomían toû yeo û t|n doyeî s á n moi e†w ømâw, plhrôsai tòn lógon toû yeo û , 26 tò must}rion tò ˙pokekrumménon ˙pò tôn a†Qnvn kaì ˙pò tôn geneôn: nunì dè \fanerQyh toîw a^ gíoiw a[toû, 27 o

1.16 tà \n ♦ \n 1.23 t_ ktísei ♦ ktísei 1.16 tà \pì ♦ \pì 1.26 nunì ♦ nûn 1.20 di' a[toû eÊte ♦ ˆdi' a[toû˜ eÊte 1.27 –w ♦ – 1.20 \pì toîw ♦ \n toîw 1.28 &Ihsoû ♦ — 1.23 eÊge ♦ eÊ ge

445 2.1 - 2.15 PRO S KO LASSAEIS

Yél vgàr ømâw e†dénai =lík on˙gôna ¡xv per ìømôn kaì 2 tôn \n LaodikeíŸ, kaì –soi o[x e^vrákasin tò prósvpón mo u \n sarkí, 2 ®na paraklhyôsin a¥ kardíai a[tôn, sumbibasyén t v n\n ˙gáp+, kaì e†w pánta ploûton têw plhroforí a wtêw sunésevw, e†w \pígnvsin toû musthríou toû yeo ûkaì patròw kaì toû xristoû, 3 \n > e†sin pántew o¥ yh s a u r o ì têw sofíaw kaì têw gnQsevw ˙pókrufoi. 4 Toûto dè légv, ®na m} tiw ømâw paralogízhtai \n piyanologíŸ. 5 E† gàr kaì t_ sarkì ƒpeimi, ˙llà t! pneúmati sùn ømîn e†mí, xaírvn kaì blépvn ømôn t|n tájin, kaì tò sterévma têw e†w xristòn pístevw ømôn. 6 ^V wo{n parelábete tòn xristòn &Ihsoûn tòn kúrion, \n a[t! peripateîte, 7 \r r i z v m én o i kaì \poikodomoúmenoi \n a[t!, kaì bebaioúmenoi \n t_ pístei, kayWw \didáxyh t e, perisseúontew \n a[t_ \n e[xaristíŸ. 8 Blépete m} tiw ømâw ¡stai ` sulagvgôn dià têw filosofíaw kaì kenêw ˙páthw, katà t|n parádosin tôn ˙nyrQpvn, katà tà stoixeî atoû kósmou, kaì o[ katà xristón: 9 –ti \n a[t! katoikeî pân tò pl}rvma têw yeó t h t o w svmatikôw, 10 kaí \ste \n a[t! peplhrvménoi, –w \stin = kefal| páshw ˙rxêw kaì \jousíaw: 11 \n > kaì perietm}yhte peritom_ ˙xei r o p o i } t ~ , \n t_ ˙pekdúsei toû sQmatow tôn a^ martiôn têw sarków, \n t_ per i t o m _ toû xristoû, 12 suntaféntew a[t! \n t! baptísmati, \n > kaì sunhgéryhte dià têw pístevw têw \nergeíaw toû yeo û ,toû \geírantow a[tòn \k tôn nekrôn. 13 Kaì ømâw, nek r o ù w ªntaw \n toîw paraptQmasin kaì t_ ˙krobustíŸ têw sarkòw ømôn, sunezvopoíhsen ømâw sùn a[t!, xarisámenow =mîn pánta tà paraptQmata, 14 \j a l eí c a w tò kay' =môn xei r ó g r a f o n toîw dógmasin, o$ ‘n øpenantíon =mîn: kaì a[tò ‘rken \k toû mésou, proshlQsaw a[tò t! staur!: 15 ˙pekdusámenow tàw ˙rxàw

2.1 perì ♦ øpèr mhdeìw 2.1 e^vrákasin ♦ e^órakan 2.7 \n t_ ♦ t_ 2.2 sumbibasyéntvn ♦ 2.7 \n a[t_ ♦ — sumbibasyéntew 2.11 tôn a^ martiôn ♦ — 2.2 pánta ploûton ♦ pân ploûtow 2.12 baptísmati ♦ baptism! 2.2 kaì patròw kaì toû ♦ — 2.12 tôn ♦ — 2.3 têw gnQsevw ♦ gnQsevw 2.13 \n ♦ ˆ\n˜ 2.4 dè légv ®na m} tiw ♦ légv ®na

446 PRO S KO LASSAEIS 2.16 - 3.10 kaì tàw \j o u s í a w, \d ei g m á t i s en \n parrhsíŸ, yriambeúsaw a[toùw \n a[t!. 16 M| o{n tiw ømâw krinétv \n brQsei h( \n pósei, h( \n mér ei e^ortêw h( noumhníaw h( sabbátvn: 17 ß \stin skià tôn mellóntvn, tò dè sôma xr i s t o û . 18 Mhdeìw ømâw katab r a b eu ét v yél v n \n tapeinofrosún+ kaì yrhskeíŸ tôn ˙ggélvn, am|e$ ^Qraken \mbateúvn, e†kê fusioúmenow øpò toû noòw têw sarkòw a[toû, 19 kaì o[ kratôn t|n kefal}n, \j o˚ pân tò sôma, dià tôn a^ fôn kaì sundésmvn \pixorhgoúmenon kaì sumbibazómenon, a·jei t|n a·jhsin toû yeoû. 20 E† ˙peyá n et e sùn xrist!, ˙pò tôn stoixeí v n toû kósmou, tí qw zôntew \n kósm~ dogmatízesye, 21 M| ßc+, mhdè geús+, mhdè yíg+w — 22 ß \stin pánta e†w fyoràn t_ ˙poxr}sei — katà tà \ntálmata kaì didaskalíaw tôn ˙nyrQpvn; 23 %A t i n á \s t i n lógon mèn ¡xo n t a sofíaw \n \yel o yr h s k eí Ÿ kaì tapeinofrosún+ kaì ˙feidíŸ sQmatow, o[k \n tim_ tinì pròw plhsmon|n têw sarków.

E† o{n sunhgér yht et! xrist!, tà ƒnv zhteît e,o˚ ` 3 xr i s t ó w \s t i n \n dej i Å toû yeo û kay}menow. 2 Tà ƒnv froneîte, m| tà \pì têw gêw. 3 &A p e y á n e t e gár, kaì = zv| ømôn kékru p t a i sùn t! xrist! \n t! ye! . 4 %O tan ` xristòw fanervy_, = zv| =môn, tóte kaì ømeîw sùn a[t! fanervy}sesye \n dój+. 5 NekrQsate o{n tà mélh ømôn tà \pì têw gêw, porneían, ˙kayarsí a n ,páyow, \piyumían kak}n, kaì t|n pleonejían, htiw% \stìn e†dvlolatreía, 6 di' a$ ¡rxet a i = •rg| toû yeo û \p ì toùw u¥oùw têw ˙peiyeí a w: 7 &E no

2.16 h( \n pósei ♦ kaì \n pósei 3.4 =môn ♦ ømôn 2.16 noumhníaw ♦ neomhníaw 3.5 ømôn ♦ — 2.17 xristoû ♦ toû xristoû 3.5 e†dvlolatreía ♦ e†dvlolatría 2.18 m| e^Qraken ♦ e^óraken 3.6 \pì toùw u¥oùw têw ˙peiyeíaw ♦ 2.23 \yeloyrhskeíŸ ♦ \yeloyrhskíŸ ˆ\pì toùw u¥oùw têw ˙peiyeíaw˜ 2.23 kaì ˙feidíŸ ♦ ˆkaì˜ ˙feidíŸ 3.7 a[toîw ♦ toútoiw

447 3.11 - 3.24 PRO S KO LASSAEIS

\p í g n v s i n kat' e†kóna toû ktísantow a[tón: 11 –pou o[k ¡ni %E l l h n kaì &Ioudaîow, per i t o m | kaì ˙krobustía, bárbarow, Skúyhw, doûlow, \leúyer o w:˙llà tà pánta kaì \n pâsin xristów. 12 &E n d ú s a s ye o{n, qw \klektoì toû yeo û , ßgioi kaì o†ktirmôn “gaphménoi, splágxna o†ktirmoû, xr h s t ó t h t a , tapeinofrosúnhn, prŸóthta, makroyumían: 13 ˙nexó m en o i ˙ll}lv n , kaì xarizómenoi e^autoîw, \án tiw prów tina ¡x+ momf}n: kayWw kaì ` xristòw \xa r í s a t o ømîn, outvw% kaì ømeîw: 14 \p ìpâsin dè toútoiw t|n ˙gáphn, htiw% \stìn súndesmow têw teleióthtow. 15 Kaì = e†r}nh toû yeo ûbrabeuétv \n taîw kardíaiw ømôn, e† w÷n kaì \kl}yhte \n e^nì sQmati: kaì e[ xá r i s t o i gínesye. 16 ^O lógow toû xristoû \noikeítv \n ømîn pl o u s í v w \n pás+ sofíŸ: didáskontew kaì nouyet o û n t ew e^autoúw, calmoîw, kaì umnoiw,% kaì Œdaîw pneumatikaîw, \n xá r i t i Ïdontew \n t_ kardíŸ ømôn t! kurí~. 17 Kaì pân – ti ©n poiête, \n lóg~ h( \n ¡rg~, pánta \n •nómati kuríou &Ihsoû, e[xaristoûntew t! ye! kaì patrì di' a[toû. 18 A¥ gunaîkew, øpotássesye toîw †díoiw ˙ndrásin, qw ˙nêken \n kurí~. 19 O¥ ƒndrew, ˙gapâte tàw gunaîkaw, kaì m| pikraínesye pròw a[táw. 20 Tà tékna, øpakoúete toîw goneûsin katà pánta: toûto gàr \stin e[árestón \n kurí~. 21 O¥ patérew, m| \reyí z et età tékna ømôn, ®na m| ˙yumôsin. 22 O¥ doûloi, øpakoúete katà pánta toîw katà sárka kuríoiw, m| \n •fyalmodouleíaiw qw ˙nyrvpáreskoi, ˙ll' \n a^ plóthti kardíaw, foboúmenoi tòn yeó n : 23 kaì pân o$ ti \àn poiête, \k cuxêw \rgázesye, qw t! kurí~ kaì o[k ˙nyrQpoiw: 24 e† d ó t ew –ti ˙pò kuríou l}cesye t|n ˙ntapódosin têw klhronomíaw: t!

3.11 tà ♦ ˆtà˜ 3.17 kaì patrì ♦ patrì 3.12 prŸóthta ♦ pra‡thta 3.18 †díoiw ♦ — 3.13 xristòw ♦ kúriow 3.20 \stin e[árestón ♦ e[árestón 3.14 htiw% ♦ – \stin 3.15 yeoû ♦ xristoû 3.22 •fyalmodouleíaiw ♦ 3.16 kaì umnoiw% kaì ♦ umnoiw% •fyalmodoulíŸ 3.16 xáriti ♦ ˆt_˜ xáriti 3.22 yeón ♦ kúrion 3.16 t_ kardíŸ ♦ taîw kardíaiw 3.23 kaì pân oti$ ♦ o$ 3.16 kurí~ ♦ ye! 3.24 l}cesye ♦ ˙pol}mcesye 3.17 ©n ♦ \àn

448 PRO S KO LASSAEIS 3.25 - 4.16 gàr kurí~ xr i s t ! douleúete. 25 ^O dè ˙dikôn komieîtai o$ “díkhsen: kaì o[k ¡stin prosvpolhcía.

O¥ kúr ioi, tò díkaion kaì t|n †sót ht a toîw doúl oiw 4 paréxesye, e†dótew –ti kaì ømeîw ¡xete kúrion \n o[ranoîw. 2 T_ proseux_ proskartereîte, grhgoroûntew \n a[t_ \n e[ xa r i s t í Ÿ : 3 proseuxómenoi ßma kaì perì =môn, ®na ` yeò w ˙noíj+ =mîn yú r a ntoû lógou, lalêsai tò must}rion toû xr i s t o û , di' o$ kaì dédemai: 4 ®na fanerQsv a[tó, qw deî me lalêsai. 5 &E nsofíŸ peripateîte pròw toùw ¡jv, tòn kairòn \j a g o r a z ó m e n o i . 6 ^O lógow ømôn pántote \n xáriti, ßlati “rtuménow, e†dénai pôw deî ømâw e^nì e^kást~ ˙pokrínesyai. 7 Tà kat' \mè pánta gnvrísei ømîn Tuxików, ` ˙gaphtòw ˙delf ò wkaì pistòw diákonow kaì súndoulow \n kurí~: 8 on$ ¡p em c apròw ømâw e†w a[tò toûto, ®na gn! tà perì ømôn kaì parak a l és + tàw kardíaw ømôn: 9 sùn &Onhsím~ t! pist! kaì ˙gaph t !˙delf!, –w \stin \j ømôn. Pánta ømîn gnvrioûsin tà @de. 10 &A s p á z e t a i ømâw &Arístarxow ` sunaixmálvtów mou, kaì Mârkow ` ˙neciòw BarnábŸ, perì o˚ \lábete \ntoláw — \à n ¡l y+ pròw ømâw, déj a s ye a[tón: 11 kaì &Ihsoûw ` legómenow &I o û s t o w, o¥ ªntew \k per i t o m ê w: o˚toi mónoi sunergoì e†w t|n basileían toû yeo û , o®tinew \gen}yhsán moi parhgoría. 12 &A s p á z e t a i ømâw &Epafrâw ` \j ømôn, doûlow xristoû, pántote ˙gvnizómenow øpèr ømôn \n taîw proseuxaîw, ®na stête téleioi kaì peplhrvménoi \n pantì yel } m a t i toû yeo û . 13 Marturô gàr a[t! –ti ¡xei zêlon polùn øpèr ømôn kaì tôn \n LaodikeíŸ kaì tôn \n ^Ierapólei. 14 &A s p á z e t a i ømâw Loukâw ` †atròw ` ˙gaphtów, kaì Dhmâw. 15 &A s p á s a s y e toùw \n LaodikeíŸ ˙delfoúw, kaì Numfân, kaì t|n kat' oÂkon a[toû \k k l h s í a n . 16 Kaì –tan ˙nagnvsy_ par' ømîn = \pistol},

3.24 gàr ♦ — 4.9 gnvrioûsin ♦ gnvrísousin 3.25 dè ˙dikôn komieîtai ♦ gàr 4.12 xristoû ♦ xristoû ˆ&Ihsoû˜ ˙dikôn komísetai 4.12 stête ♦ stayête 3.25 prosvpolhcía ♦ 4.12 peplhrvménoi ♦ prosvpolhmcía peplhroforhménoi 4.1 o[ranoîw ♦ o[ran! 4.13 zêlon polùn ♦ polùn pónon 4.8 gn! tà perì ømôn ♦ gnôte tà perì 4.15 Numfân ♦ Númfan =môn 4.15 a[toû ♦ a[têw

449 4.17 - 4.18 PRO S KO LASSAEIS

poi}sate ®na kaì \n t_ Laodikaívn \kklhsíŸ ˙nagnvsy_, kaì t|n \k Laodikeíaw ®na kaì ømeîw ˙nagnôte. 17 Kaì eÊpate &A r x í p p ~ , Blépe t|n diakonían ÷n parélabew \n kurí~, ®na a[t|n plhroîw. 18 ^O ˙spasmòw t_ \m_ xei r ìPaúlou. Mnhmoneúeté mou tôn desmôn. ^H xáriw mey' ømôn. &Am}n.

4.16 Laodikaívn ♦ Laodikévn 4.18 &Am}n ♦ —

450 PRO S YESSALO NIKEIS A

aûl ow kaì Sil ouanòw kaì Timóyeow, t_ \kklhsíŸ P Yessalonikévn \n ye! patrí, kaì kurí~ &Ihsoû xrist!: xá r i wømîn kaì e†r}nh ˙pò yeo ûpatròw =môn kaì kuríou &Ihsoû xristoû. 2 E[xaristoûmen t! ye! pántote perì pántvn ømôn, mneían ømôn poioúmenoi \pì tôn proseuxôn =môn, 3 ˙dialeíptvw mnhmoneúontew ømôn toû ¡rgou têw pístevw, kaì toû kópou têw ˙gáphw, kaì têw øpomonêw têw \lpídow toû kuríou =môn &Ihsoû xr i s t o û , ¡m p r o s yen toû yeo û kaì patròw =môn: 4 e† d ó t ew, ˙delfoì “gaphménoi øpò yeo û ,t|n \klog|n ømôn: 5 –ti tò e[ a g g él i o n =môn o[k \gen}yh e†w ømâw \n lóg~ mónon, ˙llà kaì \n dunámei, kaì \n pneúmati a^ gí~, kaì \n plhroforíŸ poll_, kayWw oÊdate o

1.1 ˙pò yeoû patròw =môn kaì kuríou 1.7 kaì ♦ kaì \n &Ihsoû xristoû ♦ — 1.8 \n t_ &AxafiŸ ˙llà kaì \n pantì ♦ 1.2 ømôn poioúmenoi ♦ poioúmenoi ˆ\n t_˜ &AxafiŸ ˙ll' \n pantì 1.4 yeoû ♦ ˆtoû˜ yeoû 1.8 =mâw ¡xein ♦ ¡xein =mâw 1.5 \n plhroforíŸ ♦ ˆ\n˜ plhroforíŸ 1.10 tôn nekrôn ♦ ˆtôn˜ nekrôn 1.5 \n ømîn ♦ ˆ\n˜ ømîn 1.10 ˙pò ♦ \k 1.7 túpouw ♦ túpon

451 2.1 - 2.15 PRO S YESSALO NIKEIS A

A[t oì gàr oÊdat e, ˙d el f oí, t|n eÊs od on =môn t|n pròw 2 ømâw, –ti o[ ken| gégonen: 2 ˙llà propayóntew kaì øbrisyén t e w , kayWw oÊdate, \n Filíppoiw, \parrhsiasámeya \n t! ye! =môn lalêsai pròw ømâw tò e[aggélion toû yeo û\n poll! ˙gôni. 3 ^H gàr paráklhsiw =môn o[k \k plánhw, o[dè \j ˙kayarsíaw, o·te \n dól~: 4 ˙llà kayWw dedokimásmeya øpò toû yeo ûpisteuyênai tò e[aggélion, outvw% laloûmen, o[x qw ˙nyrQpoiw ˙réskontew, ˙llà t! ye! t! dokimázonti tàw kard í a w =môn. 5 O·te gár pote \n lóg~ kolakeíaw \gen}yhmen, kayWw oÊdate, o·te \n profásei pleonejíaw: yeò wmártuw: 6 o·te zhtoûntew \j ˙nyrQpvn dójan, o·te ˙f' ømôn o·te ˙pó ƒllvn ,dunámenoi \n bárei eÂnai, qw xristoû ˙póstoloi, 7 ˙ll' \gen}yhmen æpioi \n més ~ømôn qw ©n trofòw yálp+ tà e^autêw tékna: 8 outvw,% `meirómenoi ømôn, e[dokoûmen metado û n a iømîn o[ mónon tò e[aggélion toû yeo û ,˙llà kaì tàw e^autôn cuxáw, dióti ˙gaphtoì =mîn gegénhsye. 9 Mnhmoneúete gár, ˙delfoí, tòn kópon =môn kaì tòn móxyo n : nuktòw gár kaì =méraw \rgazómenoi, pròw tò m| \pibarêsaí tina ømôn, \k h r ú j a m en e† w ømâw tò e[aggélion toû yeo û . 10 ^U m eî w márturew kaì ` yeó w, qw `sívw kaì dikaívw kaì ˙mémptvw ømîn toîw pisteúousin \gen}yhmen: 11 kayáper oÊdate qw £n a £k a s t o n ømôn, qw pat|r tékna e^autoû, parakaloûntew ømâw kaí paramuyoúmenoi 12 kaì marturómenoi, e†w tò peripatêsai ømâw ˙jívw toû yeo ûtoû kaloûntow ømâw e†w t|n e^autoû basileían kaì dójan. 13 Dià toûto kaì =meîw e[xaristoûmen t! ye! ˙dialeíptvw, –ti paralabóntew lógon ˙koêw par' =môn toû yeo û , \d éj a s ye o[ lógon ˙nyrQpvn, ˙llà kayQw \stin ˙lhyôw, lógon yeo û , ow$ kaì \nergeîtai \n ømîn toîw pisteúousin. 14 ^U m eî w gàr mimhtaì \g en } yh t e, ˙delfoí, tôn \kklhsiôn toû yeo û tôn o[sôn \n t_ &I o u d a í Ÿ \n xrist! &Ihsoû: –ti tà a[tà \páyet e kaì ømeîw øpò tô n†dívn sumfuletôn, kayWw kaì a[toì øpò tôn &Ioudaívn, 15 tôn kaì tòn kúrion ˙pokteinántvn &Ihsoûn kaì toùw †díouw

2.3 o·te ♦ o[dè 2.8 gegénhsye ♦ \gen}yhte 2.4 t! ye! ♦ ye! 2.9 gár kaì ♦ kaì 2.6 ˙pó ƒllvn ♦ ˙p' ƒllvn 2.12 peripatêsai ♦ peripateîn 2.7 ˙ll' ♦ ˙llà 2.13 Dià ♦ Kaì dià 2.7 æpioi ♦ n}pioi 2.15 †díouw ♦ — 2.7 qw ©n ♦ qw \àn

452 PRO S YESSALO NIKEIS A 2.16 - 3.10 prof}taw, kaì =mâw \kdivjántvn, kaì ye! m| ˙reskóntvn, kaì pâsin ˙nyrQpoiw \nantívn, 16 kvluóntvn =mâw toîw ¡yn es i n lalêsai ®na svyôsin, e†w tò ˙naplhrôsai a[tôn tàw a^ martíaw pántote: ¡fyasen dè \p' a[toùw = •rg| e†w télow. 17 ^H m eî w dé, ˙delfoí, ˙porfanisyén t ew ˙f' ømôn pròw kairòn vraw,% prosQp~ o[ kardíŸ, perissotérvw \s p o u d á s a m en tò prósvpon ømôn †deîn \n poll_ \piyumíŸ: 18 dió “yel } s a m en \l yeî n pròw ømâw, \gW mèn Paûlow kaì ßpaj kaì díw, kaì \nékocen =mâw ` Satanâw. 19 Tíw gàr =môn \lpìw h( xa r à h( stéfanow kaux}sevw; (H o[xì kaì ømeîw, ¡mprosyen toû kuríou =môn &Ihsoû \n t_ a[toû parousíŸ; 20 ^U m eî w gár \ste = dója =môn kaì = xará.

Diò mhkét i stégont ew, e[d ok }s amen kataleif yênai \n 3 &A y } n a i w mónoi, 2 kaì \pémcamen Timóyeo ntòn ˙delfòn =môn kaì diákonon toû yeo ûkaì sunergòn =môn \n t! e[ a g g el í ~ toû xristoû, e†w tò sthríjai ømâw kaì parakalésai ømâw perì têw pístevw ømôn, 3 tò mhdéna saínesyai \n taîw yl í c es i n taútaiw: a[toì gàr oÊdate –ti e†w toûto keímeya . 4 Kaì gàr –te pròw ømâw ‘men, proelégomen ømîn –ti méllomen yl í b es ya i , kayWw kaì \géneto kaì oÊdate. 5 Dià toûto k˙gQ, mhkéti stégvn, ¡pemca e†w tò gnônai t|n pístin ømôn, m}pvw \p eí r a s en ømâw ` peirázvn, kaì e†w kenòn génhtai ` kópow =môn. 6 *A r t i dè \lyóntow Timoyéo upròw =mâw ˙f' ømôn, kaì e[ a g g el i s a m én o u =mîn t|n pístin kaì t|n ˙gáphn ømôn, kaì –ti ¡xe t emneían =môn ˙gay|n pántote, \pipoyoûntew =mâw †deîn, kayá p er kaì =meîw ømâw: 7 dià toûto parekl}yhmen, ˙delfoí, \f 'ømîn \pì pás+ t_ ylícei kaì ˙nágk+ =môn dià têw ømôn pístevw: 8 –ti nûn zômen, \àn ømeîw st}kete \n kurí~. 9 Tína gàr e[xa r i s t í a n dunámeya t! ye! ˙ntapodoûnai perì ømôn, \p ìpás+ t_ xarÅ " xaíromen di' ømâw ¡mprosyen toû yeo û =môn, 10 nuktòw kaì =méraw øpèr \kperissoû deómenoi e†w tò †deîn ømôn tò prósvpon, kaì katartísai tà øster}mata têw pístevw ømôn;

2.18 dió ♦ dióti 3.2 ømâw perì ♦ øpèr 3.2 diákonon toû yeoû kaì sunergòn 3.5 m}pvw ♦ m} pvw =môn \n t! ♦ sunergòn toû yeoû 3.7 ylícei kaì ˙nágk+ ♦ ˙nágk+ kaì \n t! ylícei

453 3.11 - 4.14 PRO S YESSALO NIKEIS A

11 A[tòw dè ` yeò wkaì pat|r =môn, kaì ` kúriow =môn &I h s o û w xr i s t ó w, kateuyúnai t|n `dòn =môn pròw ømâw: 12 ømâw dè ` kúriow pleonásai kaì perisseúsai t_ ˙gáp+ e†w ˙ll} l o u w kaì e†w pántaw, kayáper kaì =meîw e†w ømâw, 13 e† w tò sthríj a iømôn tàw kardíaw ˙mémptouw \n a^ givsún+, ¡m p r o s yen toû yeo û kaì patròw =môn, \n t_ parousíŸ toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû metà pántvn tôn a^ gívn a[toû.

Tò loipòn Loip òn o{n, ˙del f oí, \r vt ômen ømâw kaì par ak al oûmen 4 \n kurí~ &Ihsoû kayWw parelábete par' =môn tò pôw deî ømâw peripateîn kaì ˙réskein ye! ,®na perisseúhte mâllon. 2 OÊdate gàr tínaw paraggelíaw \dQkamen ømîn dià toû kuríou &I h s o û . 3 Toûto gár \stin yél h m a toû yeo û , ` a^ giasmòw ømôn, ˙péxes ya iømâw ˙pò têw porneíaw: 4 e† d én a i £k a s t o n ømôn tò e^autoû skeûow ktâsyai \n a^ giasm! kaì tim_, 5 m| \n páyei \p i yu m í a w, kayáper kaì tà ¡yn h tà m| e†dóta tòn yeó n : 6 tò m| øperbaínein kaì pleonekteîn \n t! prágmati tòn ˙delfòn a[toû: dióti ¡k d i k o w ` kúriow perì pántvn toútvn, kayWw kaì 7 proeípamen proeípomen ømîn kaì diemarturámeya . O[ gàr \kálesen =mâw ` yeò w \p ì ˙kayarsíŸ, ˙ll' \n a^ giasm!. 8 Toigaroûn ` ˙yet ô n o[k ƒnyrvpon ˙yet eî , ˙llà tòn yeò n tòn kaì dónta tò pneûma a[toû tò ßgion e†w ømâw. 9 Perì dè têw filadelfíaw o[ xr eí a n ¡xet e gráfein ømîn: a[toì gàr ømeîw yeo d í d a k t o í \s t e e† w tò ˙gapÅn ˙ll}louw: 10 kaì gàr poieîte a[tò e†w pántaw toùw ˙delfoùw toùw \n –l+ t_ MakedoníŸ. Parakaloûmen dè ømâw, ˙delfoí, perisseúein mâllon, 11 kaì filotimeîsyai =suxázein, kaì prássein tà Êdia, kaì \r g á z es ya i taîw †díaiw xer s ì n ømôn, kayWw ømîn parhggeílamen: 12 ®na peripatête e[sxhmónvw pròw toùw ¡jv, kaì mhdenòw xreían ¡xhte. 13 O[ yél o m endè ømâw ˙gnoeîn, ˙delfoí, perì tôn kekoimhménvn, ®na m| lupêsye, kayWw kaì o¥ loipoì o¥ m| ¡xo n t e w \l p í d a . 14 E† gàr pisteúomen –ti &Ihsoûw ˙péya n en kaì

3.11 xristów ♦ — 4.6 proeípomen ♦ proeípamen 3.13 xristoû ♦ — 4.8 kaì dónta ♦ ˆkaì˜ didónta 3.13 a[toû. ♦ a[toû. ˆ&Am}n˜. 4.10 toùw \n ♦ ˆtoùw˜ \n 4.1 kayWw ♦ ®na kayWw 4.11 †díaiw ♦ ˆ†díaiw˜ 4.1 ®na ♦ kayWw kaì peripateîte ®na 4.13 kekoimhménvn ♦ koimvménvn 4.6 ` ♦ —

454 PRO S YESSALO NIKEIS A 4.15 - 5.14

˙nésth, outvw% kaì ` yeò wtoùw koimhyén t a wdià toû &Ihsoû ƒjei sùn a[t!. 15 Toûto gàr ømîn légomen \n lóg~ kuríou, –ti =meîw o¥ zôntew o¥ per i l ei p ó m en o i e† w t|n parousían toû kuríou, o[ m| fyásvmen toùw koimhyén t a w. 16 %O tia[tòw ` kúriow \n keleús m a t i , \n fvn_ ˙rxaggélou, kaì \n sálpiggi yeo û , katab}setai ˙p' o[ranoû, kaì o¥ nekroì \n xrist! ˙nast}sontai prôton: 17 ¡p ei t a =meîw o¥ zôntew, o¥ perileipómenoi, ßma sùn a[toîw a^ rpaghsómeya \n nef él a i w e† w ˙pánthsin toû kuríou e†w ˙éra: kaì outvw% pántote sùn kurí~ \s ó m eya . 18 %V s t e parakaleîte ˙ll}louw \n toîw lógoiw toútoiw.

Per ì dè tôn xrónvn kaì tôn kair ôn, ˙d el f oí, o[ xreían 5 ¡xet e ømîn gráfesyai. 2 A[toì gàr ˙kribôw oÊdate –ti = =mér akuríou qw klépthw \n nuktì outvw% ¡rxet a i : 3 –tan gàr légvsin, E†r}nh kaì ˙sfáleia, tóte a†fnídiow a[toîw \f í s t a t a i ªleyr o w, vsper% = vdìn& t_ \n gastrì \xo ú s + , kaì o[ m| \kfúgvsin. 4 ^U m eî wdé, ˙delfoí, o[k \stè \n skótei, ®na = =méra ømâw qw klépthw kataláb+: 5 pántew ømeîw u¥oì fvtów \s t ekaì u¥oì =méraw: o[k \smèn nuktòw o[dè skótouw: 6 ƒra o{n m| kayeú d v m enqw kaì o¥ loipoí, ˙llà grhgorômen kaì n}fvmen. 7 O¥ gàr kayeú d o n t ew nuktòw kayeú d o u s i n : kaì o¥ meyu s k ó m e n o i , nuktòw meyú o u s i n . 8 ^H m eî w dé, =méraw ªntew, n}fvmen, \ndusámenoi yQraka pístevw kaì ˙gáphw, kaì perikefalaían, \lpída svthríaw. 9 %O tio[k ¡yet o=mâw ` yeò w e† w•rg}n, ˙ll' e†w peripoíhsin svthríaw dià toû kuríou =môn &I h s o û xr i s t o û , 10 toû ˙poyanóntow øpèr =môn, ®na, eÊte 11 grhgorômen eÊte kayeú d v m en , ßma sùn a[t! z}svmen. Diò grhgoroûmen parakaleîte ˙ll}louw, kaì o†kodomeîte e

5.2 = ♦ — 5.6 kaì o¥ ♦ o¥ 5.3 gàr ♦ — 5.9 ˙ll' ♦ ˙llà 5.5 ømeîw ♦ gàr ømeîw

455 5.15 - 5.28 PRO S YESSALO NIKEIS A

•ligocúxouw, ˙ntéxes ye tôn ˙syen ô n , makroyumeîte pròw pá n t a w. 15 ^O râte m} tiw kakòn ˙ntì kakoû tini ˙pod!: ˙llà pá n t o t etò ˙gayòn diQkete kaì e†w ˙ll}louw kaì e†w pántaw. 16 Pántote xaírete: 17 ˙dialeíptvw proseúxes ye: 18 \n pantì e[ xa r i s t e î t e : toûto gàr yél h m a yeo û \n xrist! &Ihsoû e†w ømâw. 19 Tò pneûma m| sbénnute: 20 profhteíaw m| 21 dokimázontew \j o u yen eî t e: pánta dè dokimázete: tò kalòn katéxet e: 22 ˙pò pantòw eÊdouw ponhroû ˙péxesye. 23 A[tòw dè ` yeò wtêw e†r}nhw a^ giásai ømâw `loteleîw: kaì `lóklhron ømôn tò pneûma kaì = cux| kaì tò sôma ˙mémptvw \n t_ parousíŸ toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû thrhyeí h . 24 Pistòw ` kalôn ømâw, ow$ kaì poi}sei. 25 &Adelfoí, proseúxesye perì =môn. 26 &A s p á s a s y e toùw ˙delfoùw pántaw \n fil}mati a^ gí~. 27 ^O rkízv ømâwtòn kúrion, ˙nagnvsyênai t|n \pistol|n pâsin toîw a^ gíoiw ˙delfoîw. 28 ^H xáriw toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû mey' ømôn. &Am}n.

5.15 diQkete kaì ♦ diQkete ˆkaì˜ 5.27 a^ gíoiw ♦ — 5.25 perì ♦ ˆkaì˜ perì 5.28 &Am}n ♦ — 5.27 ^Orkízv ♦ &Enorkízv

456 PRO S YESSALO NIKEIS B

aûl ow kaì Sil ouanòw kaì Timóyeow t_ \kklhsíŸ P Yessalonikévn \n ye! patrì =môn kaì kurí~ &Ihsoû xr i s t ! : 2 xá r i wømîn kaì e†r}nh ˙pò yeo ûpatròw =môn kaì kuríou &Ihsoû xristoû. 3 E[xaristeîn •feílomen t! ye! pántote perì ømôn, ˙delfoí, kayWw ƒjión \stin, –ti øperaujánei = pístiw ømôn, kaì pleonázei = ˙gáph e^nòw e^kástou pántvn ømôn e†w ˙ll}louw: 4 vste% =mâw a[toùw \n ømîn kauxâsyai \n taîw \k k l h s í a i w toû yeo û øpèr têw øpomonêw ømôn kaì pístevw \n pâsin toîw divgmoîw ømôn kaì taîw ylícesin a

1.2 =môn ♦ ˆ=môn˜ 1.4 kauxâsyai ♦ \gkauxâsyai 1.4 =mâw a[toùw ♦ a[toùw =mâw

457 2.1 - 2.15 PRO S YESSALO NIKEIS B

&Er vt ômen dè ømâw, ˙del f oí, øp èr têw par ous íaw toû 2 kuríou =môn &I h s o û xr i s t o û , kaì =môn \pisunagvgêw \p' a[tón, 2 e† wtò m| taxév wsaleuyênai ømâw ˙pò toû noów, m}te yr o eî s ya i , m}te dià pneúmatow, m}te dià lógou, mhtè di' \p i s t o l ê w qw di' =môn, qw –ti \nésthken = =méra toû xristoû: 3 m} tiw ømâw \japat}s+ katà mhdéna trópon: –ti \àn m| ¡ly+ = ˙postasía prôton, kaì ˙pokalufy_ ` ƒnyrvpow têw a^ martíaw, ` u¥òw têw ˙pvleíaw, 4 ` ˙ntikeímenow kaì øperairómenow \pì pánta legómenon yeò n h( séb a s m a , vste% a[tòn e†w tòn naòn toû yeo ûqw yeò nkayísai, ˙podeiknúnta e^autòn –ti ¡s t i n yeó w. 5 O[ mnhmoneúete –ti ¡ti çn pròw ømâw, taûta ¡legon ømîn; 6 Kaì nûn tò katéxo noÊdate, e†w tò ˙pokalufyênai a[tòn \n t! e^autoû kair!. 7 Tò gàr must}rion ædh \nergeîtai têw ˙nomíaw: mónon ` katéxv nƒrti, £v w \k més o u génhtai, 8 kaì tóte ˙pokalufy}setai ` ƒnomow, on$ ` kúriow ˙nalQsei t! pneúmati toû stómatow a[toû, kaì katarg}sei t_ \pifaneíŸ têw parousíaw a[toû: 9 o˚ \stin = parousí akat' \nérgeian toû Satanâ \n pás+ dunámei kaì shmeí o i w kaì térasin ceúdouw, 10 kaì \n pás+ ˙pát+ têw ˙dikíaw \n toîw ˙polluménoiw, ˙ny' @n t|n ˙gáphn têw ˙lhyeí a w o[k \déjanto e†w tò svyênai a[toúw. 11 Kaì dià toûto pémcei a[toîw ` yeò w \n ér g ei a n plánhw, e†w tò pisteûsai a[toùw t! ceúdei: 12 ®na kriyôsin pántew o¥ m| pisteúsantew t_ ˙lhyeíŸ, ˙ll' e[dok}santew \n t_ ˙dikíŸ. 13 ^H m e î w dè •feílomen e[xaristeîn t! ye! pántote perì øm ô n ,˙delfoì “gaphménoi øpò kuríou, –ti e®leto ømâw ` yeò w ˙p' ˙rxêw e†w svthrían \n a^ giasm! pneúmatow, kaì pístei ˙lhyeí a w: 14 e† w o$ \kálesen ømâw dià toû e[ a g g el í o u =môn, e†w peripoíhsin dójhw toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû. 15 *A r a o{n, ˙delfoí, st}kete, kaì krateîte tàw paradóseiw aw$ \didáxyhte, eÊte dià lógou, eÊte di' \pistolêw =môn.

2.2 m}te yroeîsyai ♦ mhdè yroeîsyai 2.11 pémcei ♦ pémpei 2.2 xristoû ♦ kuríou 2.12 ˙ll' e[dok}santew \n ♦ ˙llà 2.3 a^ martíaw ♦ ˙nomíaw e[dok}santew 2.4 qw yeòn ♦ — 2.13 e®leto ♦ e®lato 2.8 ˙nalQsei ♦ ˆ&Ihsoûw˜ ˙neleî 2.13 ˙p' ˙rxêw ♦ ˙parx|n 2.10 têw ˙dikíaw \n ♦ ˙dikíaw 2.14 \kálesen ♦ ˆkaì˜ \kálesen

458 PRO S YESSALO NIKEIS B 2.16 - 3.15

16 A[tòw dè ` kúriow =môn &Ihsoûw xristów, kaì ` yeò wkaì pat|r =môn ` ˙gap}saw =mâw, kaì doùw paráklhsin a†vnían kaì \lpída ˙gay|n \n xáriti, 17 parakalésai ømôn tàw kardíaw, kaì sthríjai ømâw \n pantì lóg~ kaì ¡rg~ ˙gay!.

Tò loip òn, proseúxes ye, ˙d el f oí, perì =môn, ®na ` lógow 3 toû kuríou tréx+ kaì dojázhtai, kayWw kaì pròw ømâw, 2 kaì ®na ]usyômen ˙pò tôn ˙tópvn kaì ponhrôn ˙nyrQpvn: o[ gàr pántvn = pístiw. 3 Pistòw dé \stin ` kúriow, ow$ sthríjei ømâw kaì fulájei ˙pò toû ponhroû. 4 Pepoíyamen dè \n kurí~ \f ' ømâw, –ti a$ paraggéllomen ømîn, kaì poieîte kaì poi}sete. 5 ^O dè kúriow kateuyúnai ømôn tàw kardíaw e†w t|n ˙gáphn toû yeoû, kaì e†w t|n øpomon|n toû xristoû. 6 Paraggéllomen dè ømîn, ˙delfoí, \n •nómati toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû, stéllesyai ømâw ˙pò pantòw ˙delfoû ˙táktvw peripatoûntow, kaì m| katà t|n parádosin ÷n parélabon par' =môn. 7 A[toì gàr oÊdate pôw deî mimeîsyai =mâw: –ti o[k “takt}samen \n ømîn, 8 o[dè dvreàn ƒrton \f á g o m en pará tinow, ˙ll' \n kóp~ kaì móxy~ , núkta kaì =méran \rgazómenoi, pròw tò m| \p i b a r ê s a í tina ømôn: 9 o[x –ti o[k ¡xo m en \j o u s í a n , ˙ll' ®na e^autoùw túpon dômen ømîn e† wtò mimeîsyai =mâw. 10 Kaì gàr –te ‘men pròw ømâw, toûto pa r h g g él l o m en ømîn –ti eÊ tiw o[ yél ei \r g á z es ya i , mhdè \s yi é t v . 11 &A k o ú o m e n gár tinaw peripatoûntaw \n ømîn ˙táktv w, mhdèn \rgazoménouw, ˙llà periergazoménouw. 12 Toîw dè toioútoiw paraggéllomen kaì parakaloûmen dià toû kuríou =môn &I h s o û xr i s t o u , ®na metà =suxíaw \rgazómenoi tòn e^autôn ƒrton \syívsin. 13 ^U m eî w dé, ˙delfoí, m| \k k a k } s h t e kalopoioûntew. 14 E† dé tiw o[x øpakoúei t! lóg~ =môn dià têw \pistolêw, toûton shmeioûsye, kaì m| sunanamígnusye a[t!, ®na \ntrap_, 15 kaì m| qw \xyr ò n =geîsye, ˙llà nouyeteîte qw ˙delfón.

2.16 ` yeòw kaì ♦ ˆ`˜ yeòw ` =méraw 2.17 ømâw \n pantì lóg~ kaì ¡rg~ ♦ \n 3.12 dià toû kuríou =môn &Ihsoû pantì ¡rg~ kaì lóg~ xristou ♦ \n kurí~ &Ihsoû 3.4 ømîn kaì ♦ ˆkaì˜ Xrist! 3.6 =môn &Ihsoû ♦ ˆ=môn˜ &Ihsoû 3.13 \kkak}shte ♦ \gkak}shte 3.6 parélabon ♦ parelábosan 3.14 kaì m| sunanamígnusye ♦ m| 3.8 núkta kaì =méran ♦ nuktòw kaì sunanamígnusyai

459 3.16 - 3.18 PRO S YESSALO NIKEIS B

16 A[tòw dè ` kúriow têw e†r}nhw dœh ømîn t|n e†r}nhn dià pantòw \n pantì tróp~. ^O kúriow metà pántvn ømôn. 17 ^O ˙spasmòw t_ \m_ xei r ìPaúlou, – \stin shmeîon \n pás+ \pistol_: outvw% gráfv. 18 ^H xáriw toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû metà pántvn ømôn. &Am}n.

3.18 &Am}n ♦ —

460 PRO S EBRAIO US

ol umer ôw kaì pol ut r óp vw pálai ` yeòw lal }s aw toîw P patrásin \n toîw prof}taiw, \p' \sxátou tôn =merôn toútvn \lálhsen =mîn \n u¥!, 2 on$ ¡yh k en klhronómon pántvn, di 'o˚ kaì toùw a†ônaw \poíhsen, 3 ow$ çn ˙paúgasma têw dójhw kaì xarakt|r têw øpostásevw a[toû, férvn te tà pánta t! ]}mati têw dunámevw a[toû, di' e^autoû kayarismòn poihsámenow tôn a^ martiôn =môn, \káyisen \n dej i Åtêw megalv s ú n h w \n øchloîw, 4 tosoút~ kreíttvn genómenow tôn ˙ggélvn, –s~ diaforQteron par' a[toùw keklhronómhken ªnoma. 5 Tíni gàr eÂpén pote tôn ˙ggélvn, U¥ów mou e sú, \gW s}meron gegénnhká se; Kaì pálin, &EgW ¡somai a[t! e†w patéra, kaì a[tòw ¡stai moi e†w u¥ón; 6 %O tan dè pálin e† s a g á g + tòn prvtótokon e†w t|n o†kouménhn légei, Kaì proskunhsátvsan a[t! pántew ƒggeloi yeo û . 7 Kaì pròw mèn toùw ˙ggélouw légei, ^O poiôn toùw ˙ggélouw a[toû pneúmata, kaì toùw leitourgoùw a[toû puròw flóga: 8 pròw dè tòn u¥ón, ^O yrónow sou, ` yeó w,e† wtòn a†ôna toû a†ônow: ]ábdow e[ yú t h t o w = ]ábdow têw basileíaw sou. 9 &H g á p h s a w dikaiosúnhn, kaì \míshsaw ˙nomían: dià toûto ¡xr i s énse ` yeó w` yeó wsou, ¡laion ˙galliásevw parà toùw metóxouw sou. 10 Kaí, Sù kat' ˙rxáw, kúrie, t|n gên \yem el í v s a w, kaì ¡rga tôn xei r ô n soú e†sin o¥ o[ranoí: 11 a[toì ˙poloûntai, sù dè diaméneiw: kaì pántew qw ¥mátion palaivy}sontai, 12 kaì qseì peribólaion e^líjeiw a[toùw, kaì ˙llag}sontai: sù dè ` a[tòw e ,kaì tà ¡th sou o[k \kleícousin. 13 Pròw tína dè tôn ˙ggélvn eÊrhkén pote, Káyou \k dej i ô n mou, £vw ©n yô toùw \xyr o ú wsou øpopódion tôn podôn sou; 14 O[xì pántew e†sìn leitourgikà pneúmata, e†w diakonían ˙postellómena dià toùw méllontaw klhronomeîn svthrían;

1.2 toùw a†ônaw \poíhsen ♦ \poíhsen ♦ tôn a^ martiôn poihsámenow toùw a†ônaw 1.8 ]ábdow e[yúthtow = ♦ kaì = 1.3 di' e^autoû kayarismòn ♦ ]ábdow têw e[yúthtow kayarismòn 1.12 a[toùw kaì ♦ a[toúw qw ¥mátion 1.3 poihsámenow tôn a^ martiôn =môn kaì

461 2.1 - 2.17 PRO S EBRAIOUS

Dià toût o deî per is s ot ér vw =mâw proséxein toîw 2 ˙kousyeî s i n , m}pote pararruômen. 2 E† gàr ` di' ˙ggélvn lalhyeì wlógow \géneto bébaiow, kaì pâsa parábasiw kaì parako| ¡laben ¡ndikon misyapodosían, 3 pôw =meîw \k f eu j ó m eya thlikaúthw ˙mel}santew svthríaw; %Htiw, ˙rx|n laboûsa laleîsyai dià toû kuríou, øpò tôn ˙kousántvn e†w =mâw \bebaiQyh, 4 sunepimarturoûntow toû ye o ûshmeíoiw te kaì térasin, kaì poikílaiw dunámesin, kaì pneúmatow a^ gíou merismoîw, katà t|n a[toû yélhsin. 5 O[ gàr ˙ggéloiw øpétajen t|n o†kouménhn t|n méllousan, perì «w laloûmen. 6 Diemartúrato dé poú tiw légvn, Tí \s t i n ƒnyrvpow, –ti mimn}sk+ a[toû; (H u¥òw ˙nyrQpou, –ti \p i s k ép t + a[tón; 7 &H l á t t v s a w a[tòn braxú ti par' ˙ggélouw: dój+ kaì tim_ \stefánvsaw a[tón: 8 pánta øpétajaw øpokátv tôn podôn a[toû. &En gàr t! øpotájai a[t! tà pánta, o[dèn ˙fêken a[t! ˙nupótakton. Nûn dè o·pv `rômen a[t! tà pánta øpotetagména. 9 Tòn dè braxú ti par' ˙ggélouw “lattvménon blépomen &Ihsoûn, dià tò páyhma toû ya n á t o u dój+ kaì tim_ \stefanvménon, –pvw xáriti yeo û øpèr pantòw geúshtai yanátou. 10 *E p r ep en gàr a[t!, di' on$ tà pánta, kaì di' o˚ tà pánta, polloùw u¥oùw e†w dójan ˙gagónta, tòn ˙rxhgòn têw svthríaw a[tôn dià payhmátvn teleiôsai. 11 %O te gàr a^ giázvn kaì o¥ a^ giazómenoi, \j e^nòw pántew: di' ÷n a†tían o[k \p a i s xú n et a i ˙delfoùw a[toùw kaleîn, 12 légvn, &A p a g g e l ô tò ªnomá sou toîw ˙delfoîw mou, \n més ~ \k k l h s í a w ømn}sv se. 13 Kaì pálin, &EgW ¡somai pepoiyWw \p' a[t!. Kaì pálin, &Idoù \gW kaì tà paidía ß moi ¡dvken ` yeó w. 14 &E p eì o{n tà paidía kekoinQnhken sarków kaì a®matow, kaì a[tòw paraplhsívw metésxen tôn a[tôn, ®na dià toû yanátou katarg}s+ tòn tò krátow ¡xo n t atoû yanátou, toût' ¡stin tòn diábolo n , 15 kaì ˙palláj+ toútouw, –soi fób~ yanátou dià pantòw toû z_n ¡noxoi ‘san douleíaw. 16 O[ gàr d}pou ˙gg él v n \p i l a m b á n et a i , ˙llà spérmatow &Abraàm \p i l a m b á n e t a i . 17 %O yen vfeilen* katà pánta toîw ˙delfoîw

2.1 =mâw proséxein ♦ proséxein =mâw øpotájai ˆa[t!˜ 2.1 pararruômen ♦ pararuômen 2.14 sarków kaì a®matow ♦ a®matow 2.8 gàr t! øpotájai a[t! ♦ t! gàr kaì sarków

462 PRO S EBRAIOUS 2.18 - 3.16

`moivyênai, ®na \l e} m v n génhtai kaì pistòw ˙rxiereùw tà pròw tòn yeó n , e† w tò ¥láskesyai tàw a^ martíaw toû laoû. 18 &E n > gàr péponyen a[tòw peirasyeí w, dúnatai toîw peirazoménoiw bohyêsai.

%O yen, ˙d el f oì ßgioi, kl}sevw \pour aníou mét oxoi, 3 kat a n o } s a t e tòn ˙póstolon kaì ˙rxieréa têw `mologíaw =môn &Ihsoûn xristón, 2 pistòn ªnta t! poi}santi a[tón, qw kaì Mvüsêw \n –l~ t! oÊk~ a[toû. 3 Pleíonow gàr dójhw o˚tow parà Mvüsên “jívtai, kay' –son pleíona tim|n ¡xei toû oÊkou ` kataskeuásaw a[tón. 4 Pâw gàr oÂkow kataskeuázetai øpó tinow: ` dè tà pánta kataskeuásaw yeó w. 5 Kaì Mvüsêw mèn pistòw \n –l~ t! oÊk~ a[toû qw yer á p v n , e† w martúrion tôn lalhyhsomén v n : 6 xr i s t ò wdè qw u¥òw \pì tòn oÂkon a[toû: o˚ oÂków \smen =meîw, \ánper t|n parrhsían kaì tò kaúxhma têw \l p í d o w méxr i télouw bebaían katásxvmen. 7 Dió, kayWw légei tò pneûma tò ßgion, S}meron \àn têw fvnêw a[toû ˙koúshte, 8 m| sklhrúnhte tàw kardíaw ømôn, qw \n t! parapikrasm!, katà t|n =méran toû peirasmoû \n t_ \r}m~, 9 o˚ \peírasan me o¥ patérew ømôn, \dokimasán me, kaì eÂdon tà ¡rga mou tessarákonta ¡th. 10 Diò prosQxyi s a t_ geneÅ \keín+, kaì e p o n ,&A e ì planôntai t_ kardíŸ: a[toì dè o[k ¡gnvsan tàw `doúw mou: 11 qw vmosa* \n t_ •rg_ mou, E† e†seleúsontai e†w t|n katápausín mou. 12 Blépete, ˙delfoí, m}pote ¡stai ¡n tini ømôn kardía ponhrà ˙pistíaw \n t! ˙postênai ˙pò yeo û zôntow: 13 ˙llà parakaleîte e^autoùw kay' e^kásthn =méran, ƒxri o˚ tò s}meron kaleîtai, ®na m| sklhruny_ \j ømôn tiw ˙pát+ têw a^ martíaw: 14 métoxoi gàr gegónamen toû xristoû, \á n p er t|n ˙rx|n têw øpostásevw méxr i télouw bebaían katásxvmen: 15 \n t! lég es ya i , S}meron \àn têw fvnêw a[toû ˙koúshte, m| sklhrúnhte tàw kardíaw ømôn, qw \n t! 16 parapikrasm!. Tinèw gàr ˙koúsantew parepíkranan, Tínew ˙ll' o[ pántew o¥ \jelyóntew \j A†gúptou dià Mvüsévw.

3.1 xristón ♦ — 3.9 tessarákonta ♦ tesserákonta 3.2 –l~ ♦ ˆ–l~˜ 3.10 \keín+ ♦ taút+ 3.3 dójhw o˚tow ♦ o˚tow dójhw 3.13 ƒxri ♦ ƒxriw 3.4 tà ♦ — 3.13 \j ømôn tiw ♦ tiw \j ømôn 3.6 \ánper ♦ \ánˆper˜ 3.14 gegónamen toû xristoû ♦ toû 3.6 méxri télouw bebaían ♦ — xristoû gegónamen 3.9 me o¥ ♦ o¥ 3.16 Tinèw ♦ Tínew 3.9 \dokimasán me ♦ \n dokimasíŸ

463 3.17 - 4.13 PRO S EBRAIOUS

17 Tísin dè prosQxyi s en tessarákonta ¡th; O[xì toîw a^ mart}sasin, @n tà kôla ¡pesen \n t_ \r}m~; 18 Tísin dè vmosen* m| e†seleúsesyai e†w t|n katápausin a[toû, e† m| toîw ˙peiy}sasin; 19 Kaì blépomen –ti o[k “dun}yhsan e†selyeî n di' ˙pistían.

Fob hyômen o{n m}pot e kataleip oménhw \p aggel íaw 4 e† s el yeî n e† w t|n katápausin a[toû, dok_ tiw \j ømôn østerhkénai. 2 Kaì gár \smen e[hggelisménoi, kayáper k˙keînoi: ˙ll' o[k vfélhsen& ` lógow têw ˙koêw \keínouw, m| sugkekraménouw t_ pístei toîw ˙koúsasin. 3 E†serxómeya gàr e† wt|n katápausin o¥ pisteúsantew, kayWw eÊrhken, ^Vw vmosa* \n t_ •rg_ mou, E† e†seleúsontai e†w t|n katápausín mou: kaítoi tôn ¡rgvn ˙pò katabolêw kósmou genhyén t v n . 4 EÊrhken gár pou perì têw e^bdómhw outvw,% Kaì katépausen ` yeò w\n t_ =mérŸ t_ e^bdóm+ ˙pò pántvn tôn ¡rgvn a[toû: 5 kaì \n toút~ pálin, E† e†seleúsontai e†w t|n katápausín mou. 6 &E p eì o{n ˙poleípetai tinàw e†selyeî n e† w a[t}n, kaì o¥ próteron e[aggelisyén t ew o[k e†sêlyon di' ˙peíyei a n , 7 pálin tinà `rízei =méran, S}meron, \n Dauìd légvn, metà tosoûton xrónon, kayWw eÊrhtai, S}meron \àn têw fvnêw a[toû ˙koúshte, m| sklhrúnhte tàw kardíaw ømôn. 8 E† gàr a[toùw &Ihsoûw katépausen, o[k ©n perì ƒllhw \lálei met à taûta =méraw. 9 *A r a ˙poleípetai sabbatismòw t! la! toû yeo û . 10 ^O gàr e†selyWn e†w t|n katápausin a[toû kaì a[tòw katépausen ˙pò tôn ¡rgvn a[toû, vsper% ˙pò tôn †dívn ` yeó w. 11 Spoudásvmen o{n e†selyeî n e† w \k eí n h n t|n katápausin, ®na m| \n t! a[t! tiw øpodeígmati pés+ têw ˙peiyeí a w. 12 Zôn gàr ` lógow toû yeo û , kaì \nerg}w, kaì tomQterow øpèr pâsan máxairan dístomon, kaì diïknoúmenow ƒxri merismoû cuxêw te kaì pneúmatow, a^ rmôn te kaì muelôn, kaì kritikòw \nyum}sevn kaì \nnoiôn kardíaw. 13 Kaì o[k ¡stin ktísiw ˙fan|w \nQpion a[toû: pánta dè gumnà kaì tetraxhlisména toîw •fyalmoîw a[toû pròw on$ =mîn ` lógow.

3.17 tessarákonta ♦ tesserákonta 4.3 gàr e†w t|n ♦ gàr e†w ˆt|n˜ 4.2 sugkekraménouw ♦ 4.7 eÊrhtai ♦ proeírhtai sugkekerasménouw 4.12 cuxêw te ♦ cuxêw

464 PRO S EBRAIOUS 4.14 - 5.14

14 *E xo n t ew o{n ˙rxieréa még a n , dielhluyóta toùw o[ranoúw, &Ihsoûn tòn u¥òn toû yeo û ,kratômen têw `mologíaw. 15 O[ gàr ¡xo m en ˙rxieréa m| dunámenon sumpayêsai taîw ˙syen eí a i w =môn, pepeiraménon dè katà pánta kay' `moióthta, xvrìw a^ martíaw. 16 ProserxQmeya o{n metà parrh s í a w t! yrón~ têw xáritow, ®na lábvmen ¡leon, kaì xárin eurvmen% e†w e·kairon bo}yeian.

Pâw gàr ˙r xier eúw, \j ˙nyrQp vn lamb anómenow, øp èr 5 ˙nyrQ p v n kayístatai tà pròw tòn yeó n , ®na prosfér+ dôrá te kaì yusíaw øpèr a^ martiôn: 2 metriopayeî n dunámenow toîw ˙gnooûsin kaì planvménoiw, \peì kaì a[tòw períkeitai ˙syén ei a n : 3 kaì dià taúthn •feílei, kayWw perì toû laoû, outvw% kaì perì e^autoû, prosférein øpèr a^ martiôn. 4 Kaì o[x e^aut! tiw lambánei t|n tim}n, ˙llà kaloúmenow øpò toû yeo û , kayáper kaì &AarQn. 5 Outvw% kaì ` xr i s t ò w o[x e^autòn \d ó j a s en genhyênai ˙rxieréa, ˙ll' ` lal}saw pròw a[tón, U¥ów mou e sú, \gW s}meron gegénnhká se. 6 KayWw kaì \n e^tér~ légei, Sù ¥ereùw e†w tòn a†ôna katà t|n tájin Melxisedék. 7 $O w\n taîw =méraiw têw sarkòw a[toû, de}seiw te kaì ¥kethríaw pròw tòn dunámenon sœzein a[tòn \k yanátou metà kraugêw †sxurâw kaì dakrúvn prosenégkaw, kaì e† s a k o u s yeì w ˙pò têw e[labeíaw, 8 kaíper çn u¥ów, ¡mayen ˙f' @n ¡payen t|n øpako}n, 9 kaì teleivyeì w \g én et o toîw øpakoúousi na[t! pâsin aÊtiow svthríaw a†vníou: 10 prosagoreuyeì wøpò toû yeo û˙rxiereùw katà t|n tájin Melxisedék. 11 Perì o˚ polùw =mîn ` lógow kaì duserm}neutow légein, \p eìnvyroì gegónate taîw ˙koaîw. 12 Kaì gàr •feílontew eÂnai didáskaloi dià tòn xrónon, pálin xreían ¡xet etoû didáskein ømâw, tína tà stoixeî atêw ˙rxêw tôn logívn toû yeo û :kaì gegóna t e xreí a n ¡xon t ew gálaktow, kaì o[ stereâw trofêw. 13 Pâw gàr ` metéxv ngálaktow ƒpeirow lógou dikaiosúnhw: n}piow gár \stin. 14 Teleívn dé \stin = stereà trof}, tôn dià

4.15 pepeiraménon ♦ pepeirasménon 5.4 kayáper ♦ kayQsper 4.16 ¡leon ♦ ¡leow 5.9 toîw øpakoúousin a[t! pâsin ♦ 5.3 dià taúthn ♦ di' a[t|n pâsin toîw øpakoúousin a[t! 5.3 e^autoû ♦ a[toû 5.12 tína ♦ tinà 5.3 øpèr ♦ perì 5.12 kaì o[ ♦ ˆkaì˜ o[

465 6.1 - 6.17 PRO S EBRAIOUS

t|n £jin tà a†syht}ria gegumnasména \xó n t v npròw diákrisin kaloû te kaì kakoû.

Dió, ˙fént ewtòn têw ˙rxêw toû xris t oûlógon, \pì t|n 6 teleió t h t a ferQmeya , m| pálin yem él i o n kataballómenoi metanoíaw ˙pò nekrôn ¡rgvn, kaì pístevw \pì yeó n , 2 baptismôn didaxêw, \piyés eQ w te xei r ô n , ˙nastáseQw te nekrôn, kaì krímatow a†vníou. 3 Kaì toûto poi}svmen, \ánper \p i t r ép + ` yeó w. 4 &A d ú n a t o n gàr toùw ßpaj fvtisyén t a w, geusaménouw te têw dvreâw têw \pouraníou, kaì metóxouw genhyén t a w pneúmatow a^ gíou, 5 kaì kalòn geusaménouw yeo û ]êma, dunámeiw te méllontow a†ônow, 6 kaì parapesóntaw, pálin ˙nakainízein e†w metánoian, ˙nastauroûntaw e^autoîw tòn u¥òn toû yeo ûkaì paradeigmatízontaw. 7 Gê gàr = pioûsa tòn \p' a[têw pollákiw \rxómenon øetón, kaì tíktousa botánhn e·yet o n \k eí n o i w di' o¬w kaì gevrgeîtai, metalambánei e[logíaw ˙pò toû yeo û : 8 \k f ér o u s a dè ˙kányaw kaì tribólouw, ˙dókimow kaì katáraw \ggúw, «w tò télow e†w kaûsin. 9 Pepeísmeya dè per ìømôn, ˙gaphtoí, tà kreíssona kaì \xó m en a svthríaw, e† kaì outvw% laloûmen: 10 o[ gàr ƒdikow ` yeò w\p i l a yés ya itoû ¡rgou ømôn, kaì toû kópou têw ˙gáphw «w \nedeíjasye e†w tò ªnoma a[toû, diakon}santew toîw a^ gíoiw kaì diakonoûntew. 11 &E p i yu m o û m en dè £kaston ømôn t|n a[t|n \n d eí k n u s ya i spoud|n pròw t|n plhroforían têw \lpídow ƒxri télouw: 12 ®na m| nvyroì génhsye, mimhtaì dè tôn dià pístevw kaì makroyumíaw klhronomoúntvn tàw \paggelíaw. 13 T! gàr &A b r a à m \p a g g ei l á m en o w ` yeó w, \p eì kat' o[denòw eÂxen meí z o n o w •mósai, vmosen* kay' e^autoû, 14 légvn, )H m|n e[ l o g ô n e[ l o g } s v se, kaì plhyúnvn plhyunô se. 15 Kaì outvw% makroyum}saw \pétuxen têw \paggelíaw. 16 *A n y r v p o i mèn gàr katà toû meízonow •mnúousin, kaì páshw a[toîw ˙ntilogíaw péraw e†w bebaívsin ` –rkow. 17 &E n > perissóteron boulómenow ` yeò w \p i d eî j a i toîw klhronómoiw têw \paggelíaw tò ˙metáyet o ntêw boulêw a[toû, \mesíteusen

6.3 poi}svmen ♦ poi}somen 6.10 toû kópou ♦ — 6.7 pollákiw \rxómenon ♦ \rxómenon 6.14 )H ♦ E† pollákiw 6.16 mèn ♦ —

466 PRO S EBRAIOUS 6.18 - 7.12

–rk ~ , 18 ®na dià dúo pragmátvn ˙metayét v n ,\n o

O˚tow gàr ` Melxis ed ék , basileùw Sal }m, ¥er eùw toû 7 ye o ûtoû øcístou, ` sunant}saw &Abraàm øpostréfonti ˙pò têw kopêw tôn basilévn kaì e[log}saw a[tón, 2 > kaì dek á t h n ˙pò pántvn \mérisen &Abraám — prôton mèn e^rmhneuómenow basileùw dikaiosúnhw, ¡peita dè kaì basileùw Sa l } m , – \stin basileùw e†r}nhw: 3 ˙pátvr, ˙m}tvr, ˙genealóghtow, m}te ˙rx|n =merôn m}te zvêw télow ¡xv n , ˙fvmoivménow dè t! u¥! toû yeo û — ménei ¥er eù w e† w tò dihnekéw. 4 Yevreîte dè phlíkow o˚tow, > kaì dekáthn &Abraàm ¡d v k en \k tôn ˙kroyinívn ` patriárxhw. 5 Kaì o¥ mèn \k tôn u¥ôn Leu› t|n ¥erateían lambánontew \ntol|n ¡xo u s i n ˙podekatoûn tòn laòn katà tòn nómon, toût' ¡stin toùw ˙delfoùw a[tôn, kaíper \jelhluyótaw \k têw •sfúow &A b r a á m : 6 ` dè m| gen ea l o g o ú m en o w \j a[tôn dedekátvken tòn &Abraám, kaì tòn ¡xo n t a tàw \paggelíaw e[lóghken. 7 Xvrìw dè páshw ˙ntilogíaw, tò ¡latton øpò toû kreíttonow e[ l o g eî t a i . 8 Kaì @de mèn dek á t a w ˙poyn§skontew ƒnyrvpoi lambánousi n : \k eî dé, marturoúmenow –ti z_. 9 Kaí, qw ¡pow e† p eî n , dià &Abraàm kaì Leu› ` dekátaw lambánvn dedekát v t a i : 10 ¡t igàr \n t_ •sfúï toû patròw ‘n, –te sun}nthsen a[t! ` Melxisedék. 11 E† mèn o{n teleívsiw dià têw Leuïtikêw ¥ervsúnhw ‘n — ` laòw gàr \p ' a[t_ nenomoyét h t o — tíw ¡ti xreía, katà t|n tájin Melxisedèk £teron ˙nístasyai ¥eréa, kaì o[ katà t|n tájin &AarWn légesyai; 12 Metatiyem én h w gàr têw ¥ervsúnhw,

6.18 yeón ♦ ˆtòn˜ yeón 7.10 ` ♦ — 7.4 kaì ♦ ˆkaì˜ 7.11 a[t_ nenomoyéthto ♦ a[têw 7.6 tòn &Abraám ♦ &Abraàm nenomoyéthtai 7.9 dià ♦ di'

467 7.13 - 7.28 PRO S EBRAIOUS

\j ˙nágkhw kaì nómou metáyes i wgínetai. 13 &E f ' on$ gàr légetai taû t a , fulêw e^téraw metésxhken, ˙f' «w o[deìw prosésxhken t! yusiasthrí~. 14 Pródhlon gàr –ti \j &Ioúda ˙natétalken ` kúriow =môn, e† w÷n ful|n o[dèn per ì¥ervsúnhw Mvüsêw \l á l h s en . 15 Kaì perissóteron ¡ti katádhlón \stin, e† katà t|n `moióthta Melxisedèk ˙nístatai ¥ereùw £terow, 16 ow$ o[ katà nómon \n t o l ê w sarkikêw gégonen, ˙llà katà dúnamin zvêw ˙katalútou: 17 martureî gàr –ti Sù ¥ereùw e†w tòn a†ôna kat àt|n tájin Melxisedék. 18 &A y é t h s i w mèn gàr gínetai proagoúshw \ntolêw, dià tò a[têw ˙syen èwkaì ˙nvfeléw: 19 o[dèn gàr \teleívsen ` nómow, \peisagvg| dè kreíttonow \l p í d o w, di' «w \ggízomen t! ye! . 20 Kaì kay' –son o[ xvrìw `rk v m o s í a w — o¥ mèn gàr xvrìw `rkvmosíaw e†sìn ¥ereîw gegonótew, 21 ` dè met à`rkvmosíaw, dià toû légontow pròw a[ t ó n , *V m o s en kúriow kaì o[ metamelhy}setai, Sù ¥ereùw e†w tòn a†ôna katà t|n tájin Melxisedék — 22 katà tosoûton kreíttonow diay}khw gégonen ¡gguow &Ihsoûw. 23 Kaì o¥ mèn pleíonéw e†sin gegonótew ¥er eî w, dià tò yanát~ kvlúesyai paraménein: 24 ` dè, dià tò ménein a[tòn e†w tòn a†ôna, ˙parábat o n ¡xei t|n ¥ervsúnhn. 25 %O yenkaì sQzein e†w tò pantelèw dúnatai toùw proserxoménouw di' a[toû t! ye! , pántote zôn e†w tò \ntugxánein øpèr a[tôn. 26 Toioûtow gàr =mîn ¡prepen ˙rxiereúw, –siow, ƒkakow, ˙míantow, kexv r i s m én o w ˙pò tôn a^ martvlôn, kaì øchlóterow tôn o[ranôn genómenow: 27 ow$ o[k ¡xei kay' =méran ˙nágkhn, vsper% o¥ ˙rxiereîw, próteron øpèr tôn †dívn a^ martiôn yusíaw ˙naférein, ¡peita tôn toû laoû: toûto gàr \poíhsen \fápaj, e^autòn ˙nenégkaw. 28 ^O nómow gàr ˙nyrQpouw kayísthsin ˙rxiereîw, ¡xo n t a w ˙syén ei a n : ` lógow dè têw `rkvmosíaw têw metà tòn nómon, u¥òn e†w tòn a†ôna teteleivménon.

7.14 o[dèn perì ¥ervsúnhw ♦ perì 7.21 katà t|n tájin Melxisedék ♦ — ¥erévn o[dèn 7.22 tosoûton ♦ tosoûto ˆkaì˜ 7.16 sarkikêw ♦ sarkínhw 7.26 ¡prepen ♦ kaì ¡prepen 7.17 martureî ♦ martureîtai

468 PRO S EBRAIOUS 8.1 - 8.13

Kef ál aion dè \pì toîw legoménoiw: toioût on ¡xomen 8 ˙rxieréa, ow$ \káyisen \n dej i Å toû yrónou têw meg a l v s ú n h w \n toîw o[ranoîw, 2 tôn a^ gívn leitourgów, kaì têw skhnêw têw ˙lhyinêw, ÷n ¡phjen ` kúriow, kaì o[k ƒnyrvpow: 3 pâw gàr ˙rxiereùw e†w tò prosférein dôrá te kaì yusíaw kayístatai: –yen ˙nagkaîon ¡xei nti kaì toûton o$ prosenégk+. 4 E† mèn gàr ‘n \pì gêw, o[d' ©n ‘n ¥ereúw, ªntvn tôn ¥erévn tôn prosferóntvn katà tòn nómon tà dôra, 5 o®tinew øpodeígmati kaì skiÅ latreúousin tôn \pouranívn, kayWw kexr h m á t i s t a i Mvüsêw méllvn \piteleîn t|n skhn}n, %Ora, gár fhsín, po i } s ei w pánta katà tòn túpon tòn deixyén t a soi \n t! ªrei. 6 Nunì dè diaforvtéraw tétuxen lei t o u r g í a w, –s~ kaì kreíttonów \stin diay}khw mesíthw, htiw% \pì kreíttosin \p a g g el í a i w nenomoyét h t a i . 7 E† gàr = prQth \keính ‘n ƒmemptow, o[k ©n deutéraw \zhteîto tópow. 8 Memfómenow gàr a[ t o î w légei, &Idoù, =mérai ¡rxontai, légei kúriow, kaì suntelésv \pì tòn oÂkon &Isra|l kaì \pì tòn oÂkon &Ioúda diay}khn kain}n: 9 o[ katà t|n diay}khn ÷n \poíhsa toîw patrási na[tôn \n =mérŸ \pilaboménou mou têw xei r ò wa[tôn \j a g a g eî n a[toùw \k gêw A†gúptou: –ti a[toì o[k \némeinan \n t_ diay}k+ mou, k˙gW “mélhsa a[tôn, légei kúriow. 10 %O ti auth% = diay}kh ÷n diay}somai t! oÊk~ &Isra|l metà tàw =méraw \keínaw, lég eikúriow, didoùw nómouw mou e† wt|n diánoian a[tôn, kaì \pì kardíaw a[tôn \pigrácv a[toúw: kaì ¡s o m a i a[toîw e†w yeó n , kaì a[toì ¡sontaí moi e†w laón. 11 Kaì o[ m| didájvsin £kastow tòn políthn a[toû, kaì £k a s t o w tòn ˙delfòn a[toû, légvn, Gnôyi tòn kúrion: –ti pántew e† d } s o u s í n me, ˙pò mikroû a[tôn £vw megálou a[tôn. 12 %O ti ®levw ¡somai taîw ˙dikíaiw a[tôn, kaì tôn a^ martiôn a[tôn kaì tôn ˙nomiôn a[tôn o[ m| mnhsyô ¡ti. 13 &E n t! légein, Kain|n, pepalaívken t|n prQthn. Tò dè palaioúmenon kaì ghráskon, \ggùw ˙fanismoû.

8.2 kaì o[k ♦ o[k 8.6 Nunì ♦ nunˆì˜ 8.4 gàr ♦ o{n 8.8 a[toîw ♦ a[toùw 8.4 ¥erévn tôn ♦ — 8.11 mikroû a[tôn ♦ mikroû 8.4 tòn ♦ — 8.12 kaì tôn ˙nomiôn a[tôn ♦ —

469 9.1 - 9.15 PRO S EBRAIOUS

EÂxen mèn o{n kaì = prQth dikaiQmat alatreíaw, tó te 9 ßgion kosmikón. 2 Skhn| gàr kateskeuásyh = prQth, \n " h% te luxnía kaì = trápeza kaì = próyes i wtôn ƒrtvn, htiw% légetai ßgia. 3 Metà dè tò deúteron katapétasma skhn| = legoménh ßgia a^ gívn, 4 xr u s o û n ¡xo u s a yu m i a t } r i o n , kaì t|n kibvtòn têw diay}khw perikekalumménhn pántoyen xrusí~, \n " stámnow xrusê ¡xo u s atò mánna, kaì = ]ábdow &AarWn = blast}sasa, kaì a¥ plákew têw diay}khw: 5 øperánv dè a[têw Xeroubìm dójhw kataskiázonta tò ¥last}rion: perì @n o[k ¡s t i n nûn légein katà mérow. 6 Toútvn dè outvw% kateskeuasmén v n , e† w mèn t|n prQthn skhn|n dià pantòw e† s í a s i n o¥ ¥ereîw, tàw latreíaw \piteloûntew: 7 e† w dè t|n deutéran ßpaj toû \niautoû mónow ` ˙rxiereúw, o[ xvrìw a®m a t o w, o$ prosférei øpèr e^autoû kaì tôn toû laoû ˙gnohmátvn: 8 toûto dhloûntow toû pneúmatow toû a^ gíou, m}pv pefanerôsyai t|n tôn a^ gívn `dón, ¡ti têw prQthw skhnêw \xo ú s h w stásin: 9 htiw% parabol| e†w tòn kairòn tòn \n es t h k ó t a , kay' on$ dôrá te kaì yusíai prosférontai, m| dunámenai katà suneídhsin teleiôsai tòn latreúonta, 10 mónon \pì brQmasin kaì pómasin kaì diafóroiw baptismoîw kaì dikaiQmasin sarków, méxr ikairoû dioryQsevw \pikeímena. 11 Xristòw dè paragenómenow ˙rxiereùw tôn mellóntvn ˙gayôn ,dià têw meízonow kaì teleiotéraw skhnêw, o[ xei r o p o i } t o u , toût' ¡stin, o[ taúthw têw ktísevw, 12 o[dè di' a®matow trágvn kaì mósxvn, dià dè toû †díou a®matow e†sêlyen \f á p a j e† w tà ßgia, a†vnían lútrvsin eørámenow. 13 E† gàr tò a

9.1 kaì ♦ ˆkaì˜ 9.11 mellóntvn ♦ genoménvn 9.5 Xeroubìm ♦ Xeroubìn 9.13 taúrvn kaì trágvn ♦ trágvn kaì 9.9 on$ ♦ ÷n taúrvn 9.10 kaì dikaiQmasin ♦ dikaiQmata 9.14 ømôn ♦ =môn

470 PRO S EBRAIOUS 9.16 - 10.2 para b á s ev n , t|n \paggelían lábvsin o¥ keklhménoi têw a†vníou klhronomíaw. 16 %O pou gàr diay}kh, yánaton ˙nágkh féresyai toû diayem én o u . 17 Diay}kh gàr \pì nekroîw bebaía, \p eì m}pote †sxúei –te z_ ` diayém en o w. 18 %O yeno[d' = prQth xv r ì w a®matow \gkekaínistai. 19 Lalhyeí s h w gàr páshw \n t o l ê wkatà nómon øpò Mvüsévw pantì t! la!, labWn tò a

Skiàn gàr ¡xvn ` nómow tôn mellónt vn˙gayôn, o[k 10 a[t|n t|n e†kóna tôn pragmátvn, kat' \niautòn taîw a[taîw yusíaiw aw$ prosférousin e†w tò dihnekéw, o[dépote dúnantai toùw proserxoménouw teleiôsai. 2 &E p eì o[k ©n \p a ú s a n t o prosferómenai, dià tò mhdemían ¡xei n ¡t i suneídhsin a^ martiôn toùw latreúontaw, ßpaj

9.18 o[d' ♦ o[dè 9.26 nûn ♦ nunì 9.19 nómon ♦ tòn nómon 9.26 a^ martíaw ♦ ˆtêw˜ a^ martíaw 9.19 kaì trágvn ♦ ˆkaì tôn trágvn˜ 10.1 dúnantai ♦ dúnatai 9.24 ßgia e†sêlyen ` ♦ e†sêlyen ßgia

471 10.3 - 10.22 PRO S EBRAIOUS

kekayarménouw; 3 &A l l ' \n a[taîw ˙námnhsiw a^ martiôn kat' \n i a u t ó n : 4 ˙dúnaton gàr a yel } m a t i =giasménoi \smén, o¥ dià têw prosforâw toû sQmatow &Ihsoû xristoû \fápaj. 11 Kaì pâw mèn ¥er eù w £s t h k en kay' =méran leitourgôn, kaì tàw a[tàw pollákiw prosférvn yusíaw, a®tinew o[dépote dúnantai perieleîn a^ martíaw: 12 a[tòw dè mían øpèr a^ martiôn prosenégkaw yu s í a n e† w tò dihnekèw, \káyisen \n dej i Å toû yeo û , 13 tò loipòn \kdexó m en o w £v w teyô s i n o¥ \xyr o ì a[toû øpopódion tôn podôn a[toû. 14 MiÅ gàr prosforÅ teteleívken e†w tò dih n ek èw toùw a^ giazoménouw. 15 Martureî dè =mîn kaì tò pneûma tò ßgion: metà gàr tò proeirhkénai, 16 Auth% = diay}kh ÷n diay}somai pròw a[toùw metà tàw =méraw \keínaw, lég ei kúri o w,didoùw nómouw mou \pì kardíaw a[tôn, kaì \pì tôn dianoiôn a[tôn \p i g r á c v a[toúw: 17 kaì tôn a^ martiôn a[tôn kaì tôn ˙nomiôn a[tôn o[ m| mnhsyô ¡ti. 18 %O pou dè ƒfesiw toútvn, o[kéti prosforà perì a^ martíaw. 19 *E xo n t ew o{n, ˙delfoí, parrhsían e†w t|n eÊ s o d o n tôn a^ gívn \n t! a®mati &Ihsoû, 20 ÷n \nekaínisen =mîn `dòn prósfaton kaì zôsan, dià toû katapetásmatow, toût' ¡stin, têw sarkòw a[toû, 21 kaì ¥eréa még a n \p ì tòn oÂkon toû yeo û , 22 proserxQmeya met à˙lhyinêw kardíaw \n plhroforíŸ pístev w, \r r a n t i s m én o i tàw kardíaw ˙pò suneid}sevw ponhrâw, kaì lelouménoi tò sôma udati% kayar!:

10.2 kekayarménouw ♦ 10.12 a[tòw ♦ o˚tow kekayarisménouw 10.15 proeirhkénai ♦ e†rhkénai 10.8 Yusían kaì prosforàn ♦ Yusíaw 10.16 tôn dianoiôn ♦ t|n diánoian kaì prosforàw 10.17 mnhsyô ♦ mnhsy}somai 10.8 tón ♦ — 10.22 \rrantisménoi ♦ ]erantisménoi 10.9 ` yeów ♦ — 10.22 lelouménoi ♦ lelousménoi 10.10 o¥ ♦ — 472 PRO S EBRAIOUS 10.23 - 10.39

23 katéxv m ent|n `mologían têw \lpídow ˙klinê, pistòw gàr ` \p a g g ei l á m en o w: 24 kaì katanoômen ˙ll}louw e†w parojusmòn ˙gáphw kaì kalôn ¡rgvn, 25 m| \gkataleípontew t|n \p i s u n a g v g | n e^autôn, kayWw ¡yo wtisín, ˙llà para k a l o û n t ew, kaì tosoút~ mâllon, –s~ blépete \ggízousan t|n =méran. 26 ^E k o u s í v w gàr a^ martanóntvn =môn metà tò labeîn t|n \p í g n v s i n têw ˙lhyeí a w, o[kéti perì a^ martiôn ˙poleípetai yu s í a , 27 foberà dé tiw \kdox| krísevw, kaì puròw zêlow \s yí ei n méllontow toùw øpenantíouw. 28 &A y e t } s a w tiw nómon Mvüsévw xvrìw o†ktirmôn \pì dusìn h( trisìn mártusin Mvsévw ˙poyn§skei: 29 pós~, dokeîte, xeí r o n o w ˙jivy}setai timvríaw ` tòn u¥òn toû yeo ûkatapat}saw, kaì tò a =giásyh, kaì tò pneûma têw xáritow \n u b r í s a w; 30 OÊdamen gàr tòn e†pónta, &Emoì \kdíkhsiw, \gW ˙ntapodQsv, légei kúriow: kaì pálin, kúriow krineî tòn laòn a[toû. 31 Foberòn tò \mpeseîn e†w xeîraw yeoû zôntow. 32 &A n a m i m n § s k e s y e dè tàw próteron =méraw, \n a

10.30 légei kúriow ♦ — 10.35 misyapodosían megálhn ♦ 10.30 kúriow krineî ♦ krineî kúriow megálhn misyapodosían 10.34 desmoîw mou ♦ desmíoiw 10.37 xronieî ♦ xronísei 10.34 e^autoîw ♦ e^autoùw 10.38 díkaiow ♦ díkaiów mou 10.34 \n o[ranoîw ♦ —

473 11.1 - 11.16 PRO S EBRAIOUS

*Es t in dè pístiw \lpizoménvn øpós t as iw, pragmát vn 11 ¡l eg xo w o[ blepoménvn. 2 &E n taút+ gàr \m a r t u r } yh s a n o¥ presbúteroi. 3 Pístei nooûmen kathrtísyai toùw a†ônaw ]}mati yeo û ,e† wtò m| \k fainoménvn tá blepó m en a gegonénai. 4 Pístei pleíona yusían *Abel parà Káïn pros}negken t! ye! ,di' «w \martur}yh eÂnai díkaiow, marturoûntow \pì toîw dQroiw a[toû toû yeo û :kaì di' a[têw ˙poyanWn ¡ti laleîtai. 5 Pístei ^EnWx metetéyh toû m| †deîn yá n a t o n , kaì o[x eørísketo, dióti metéyh k en a[tòn ` yeó w: prò gàr têw metayés ev wa[toû memartúrhtai e[hresthkénai t! ye! : 6 xv r ì w dè pístevw ˙dúnaton e[arestêsai: pisteûsai gàr deî tòn proserxómenon t! ye! ,–ti ¡stin, kaì toîw \k z h t o û s i n a[tòn misyapodóthw gínetai. 7 Pístei xr h m a t i s yeì w Nôe per ì tôn mhdépv blepoménvn, e[labhyeì w kateskeúasen kibvtòn e†w svthrían toû oÊkou a[toû: di' «w katékrinen tòn kósmon, kaì têw katà pístin dikaiosúnhw \g én et o klhronómow. 8 Pístei kaloúmenow &Abraàm øp}kousen \j el yeî n e† w tòn tópon on$ æmellen lambánein e†w klhronomían, kaì \jêlyen m| \pistámenow poû ¡rxet a i . 9 Pístei parœkhsen t|n gên e† w gên têw \p a g g el í a w, qw ˙llotrían, \n skhnaîw katoik}saw metà &Isaàk kaì &IakQb, tôn sugklhronómvn têw \paggelíaw têw a[têw: 10 \j ed éxet o gàr t|n toùw yem el í o u w ¡xo u s a n pólin, «w texn í t h w kaì dhmiourgòw ` yeó w. 11 Pístei kaì a[t| Sárra dúnamin e†w katabol|n spérmatow ¡laben, kaì parà kairòn =likíaw ¡teken, \peì pistòn =g}sato tòn \paggeilámenon. 12 Diò kaì ˙f' e^nòw \genn}yhsan, kaì taûta nenekrvménou, kayWw tà ƒstra toû o[ranoû t! pl}yei ,kaì qw = ƒmmow = parà tò xeîlow têw yalásshw = ˙naríymhtow. 13 Katà pístin ˙péya n o no˚toi pántew, m| labóntew tàw \p a g g el í a w, ˙llà pórrvyen a[tàw †dóntew, kaì ˙spasámenoi, kaì `molog}santew –ti jénoi kaì parepídhmoí e†sin \pì têw gêw. 14 O¥ gàr toiaûta légontew \mfanízousin –ti patrída \p i z h t o û s i n . 15 Kaì e† mèn \keí n h w \m n h m ó n eu o n ˙f' «w \j ê l yo n , e xo n ©n kairòn ˙nakámcai. 16 Nûn dè kreíttonow

11.3 tá blepómena ♦ tò blepómenon 11.8 tòn ♦ — 11.4 laleîtai ♦ laleî 11.11 Sárra ♦ Sárra steîra 11.5 eørísketo ♦ hørísketo 11.11 ¡teken ♦ — 11.5 a[toû ♦ — 11.15 \jêlyon ♦ \jébhsan 11.5 e[hresthkénai ♦ e[aresthkénai 474 PRO S EBRAIOUS 11.17 - 11.34

•régontai, toût' ¡s t i n , \p o u r a n í o u : diò o[k \paisxúnetai a[toùw ` yeó w, yeò w \p i k a l eî s ya i a[tôn: =toímasen gàr a[toîw pólin. 17 Pístei prosen}noxen &Abraàm tòn &Isaàk peirazómenow, kaì tòn monogenê proséferen ` tàw \paggelíaw ˙nadejámenow, 18 pròw on$ \lal}yh, –ti &En &Isaàk klhy}setaí soi spérma: 19 logisámenow –ti kaì \k nek r ô n \g eí r ei n dunatòw ` yeó w: –yen a[tò nkaì \n parabol_ \komísato. 20 Pístei per ì mellóntvn e[ l ó g h s en &I s a à k tòn &IakWb kaì tòn &Hsaû. 21 Pístei &IakWb ˙poyn§skvn £kaston tôn u¥ôn &Ivs|f e[lóghsen, kaì prosekúnhsen \pì tò ƒkron têw ]ábdou a[toû. 22 Pístei &I v s | fteleutôn perì têw \jódou tôn u¥ôn &Isra|l \m n h m ó n e u s e n , kaì perì tôn •stévn a[toû \neteílato. 23 Pístei Mvüsêw gennhyeì w \k r ú b h trímhnon øpò tôn patérvn a[toû, dióti e d o n ˙steîon tò paidíon: kaì o[k \fob}yhsan tò diátagma toû basilévw. 24 Pístei Mvüsêw mégaw genómenow “rn}sato légesyai u¥òw yugatròw FaraQ, 25 mâllon e^lómenow sugkakouxeî s ya i t! la! toû yeo û h( próskairon ¡xei n a^ martíaw ˙pólausin: 26 meízona ploûton =ghsámenow tôn A†gúptou yhsaurôn tòn •neidismòn toû xristoû: ˙péblepen gàr e†w t|n misyapodosían. 27 Pístei katélipen AÊgupton, m| fobhyeì wtòn yumòn toû basilévw: tòn gàr ˙óraton qw `rôn \k a r t ér h s en . 28 Pístei pep o í h k en tò Pásxa kaì t|n prósxusin toû a®matow, ®na m| ` •loyreúvn tà prvtótoka yíg+ a[tôn. 29 Pístei diébhsan t|n &Eruyràn Yálassan qw dià jhrâw: «w peîran labóntew o¥ A†gúptioi katepóyhsan. 30 Pístei tà teí xh &I er i xW ¡p es en , kuklvyén t a \p ì e^ptà =méraw. 31 Pístei ^Raàb = pórnh o[ sunapQleto toîw ˙peiy}sasin, dejaménh toùw kataskópouw met' e†r}nhw. 32 Kaì tí ¡ti légv; &Epileícei gàr me dihgoúmenon ` xrónow perì GedeQn, Barák te kaì SamcQn kaì &Iefyáe, Dauíd te kaì Samou|l kaì tôn profhtôn: 33 o$i dià pístevw kathgvnísanto basileíaw, e†rgásanto dikaiosúnhn, \p ét u xo n \p a g g el i ô n , ¡f r a j a n stómata leóntvn, 34 ¡s b es a n dúnamin purów, ¡fugon stómata maxaíraw, \nedunamQyhsan

11.20 perì ♦ kaì perì 11.32 te kaì SamcQn kaì ♦ SamcQn 11.29 «w ♦ gêw «w 11.34 maxaíraw \nedunamQyhsan ♦ 11.30 ¡pesen ♦ ¡pesan maxaírhw \dunamQyhsan 11.32 gàr me ♦ me gàr

475 11.35 - 12.10 PRO S EBRAIOUS

˙pò ˙syen eí a w, \g en } yh s a n †sxuroì \n polém~, parembolàw ¡k l i n a n ˙llotrívn. 35 *E l a b o n gunaîkew \j ˙nastásevw toùw nekroùw a[tôn: ƒlloi dè \tumpanísyhsan, o[ prosdejámenoi t|n ˙polútrvsin, ®na kreíttonow ˙nastásevw túxvsin: 36 £t er o idè \mpaigmôn kaì mastígvn peîran ¡labon, ¡ti dè desmôn kaì fulakêw: 37 \l i yá s yh s a n , \p r í s yh s a n , \p ei r á s y h s a n , \n fón~ maxaíraw ˙péya n o n : periêlyon \n mhlvtaîw, \n a†geíoiw dérmasin, østeroúmenoi, ylibómenoi, kak o u xo ú m en o i — 38 @n o[k ‘n ƒjiow ` kósmow — \n \rhmíaiw planQmenoi kaì ªresin kaì sphlaíoiw kaì taîw •paîw têw gêw. 39 Kaì o˚toi pántew, marturhyén t ewdià têw pístevw, o[k \k o m í s a n t o t|n \paggelían, 40 toû yeo ûperì =môn kreîttón ti problecaménou, ®na m| xvrìw =môn teleivyôsin.

Toigar oûn kaì =meîw, tos oût on ¡xont ew perikeímenon 12 =mîn néfow martúrvn, ªgkon ˙poyém en o ipánta kaì t|n e[ p er í s t a t o n a^ martían, di' øpomonêw tréxv m en tòn prokeímenon =mîn ˙gôna, 2 ˙forôntew e†w tòn têw pístevw ˙r xh g ò n kaì teleivt|n &Ihsoûn, ow,$ ˙ntì têw prokeiménhw a[t! xa r â w, øpémeinen staurón, a†sxúnhw katafron}saw, \n dej i Å te toû yr ó n o u toû yeo û kekáyiken. 3 &A n a l o g í s a s y e gàr tòn toiaúthn øpomemenhkóta øpò tôn a^ martvlôn e†w ˙utòn ˙ntilogían, ®na m| kámhte taîw cuxaîw ømôn \k l u ó m en o i . 4 O·pv méxr ia®matow ˙ntikatésthte pròw t|n a^ martían ˙ntagvnizómenoi: 5 kaì \klélhsye têw parakl}sevw, htiw% ømîn qw u¥oîw dialégetai, U¥é mou, m| •ligQrei paideíaw kurí o u , mhdè \klúou øp' a[toû \legxómenow: 6 on$ gàr ˙gapÅ kúr i o wpaideúei: mastigoî dè pánta u¥òn on$ paradéxet a i . 7 E† E†w paideían øpoménete, qw u¥oîw ømîn prosféretai ` yeó w: tíw gàr \stin u¥òw on$ o[ paideúei pat}r; 8 E† dè xvríw \ste paideíaw, «w mét o xo igegónasin pántew, ƒra nóyoi \ste kaì o[x u¥oí. 9 EÂta toùw mèn têw sarkòw =môn patéraw eÊxomen paideutàw, kaì \netrepómeya :o[ poll! mâllon øpotaghsómeya t! patrì tôn pneumátvn, kaì z}somen; 10 O¥

11.37 \peirásyhsan ♦ — 12.7 \stin ♦ — 11.37 maxaíraw ♦ maxaírhw 12.8 \ste kaì o[x u¥oí ♦ kaì o[x u¥oí 11.38 \n ♦ \pì \ste 12.3 ˙utòn ♦ e^autòn 12.9 poll! ♦ polù ˆdè˜ 12.4 méxri ♦ méxriw

476 PRO S EBRAIOUS 12.11 - 12.26 mèn gàr pròw •lígaw =méraw katà tò dokoûn a[toîw \paídeuon: ` dè \pì tò sumféron, e†w tò metalabeîn têw a^ gióthtow a[toû. 11 Pâsa dè paideía pròw mèn tò paròn o[ dokeî xarâw eÂnai, ˙llà lúphw: usteron% dè karpòn e†rhnikòn toîw di' a[têw gegumnasménoi w ˙podídvsin dikaiosúnhw. 12 Diò tàw pareiménaw xeî r a wkaì tà paraleluména gónata ˙noryQsate: 13 kaì troxiàw •ryàw poi}sate toîw posìn ømôn, ®na m| tò xvlòn \ktrap_, †ay_ dè mâllon. 14 E†r}nhn diQkete metà pántvn, kaì tòn a^ giasmón, o˚ xv r ì w o[deìw ªcetai tòn kúrion: 15 \p i s k o p o û n t ew m} tiw østerôn ˙pò têw xáritow toû yeo û :m} tiw ]íza pikríaw ƒnv fú o u s a \n o xl _ , kaì dià ta[têw mianyôsin polloí: 16 m} tiw pórnow, h( béb h l o w, qw &Hsaû, ow$ ˙ntì brQsevw miâw ˙pédoto tà prvtotókia a[toû. 17 *I s t e gàr –ti kaì metépeita, yél v n klhronomêsai t|n e[logían, ˙pedokimásyh: metanoíaw gàr tópon o[x e˚ren, kaíper metà dakrúvn \kzht}saw a[t}n. 18 O[ gàr proselhlúyate chlafvmén~ ªrei, kaì kekaumén~ purí, kaì gnóf~, kaì skót~, kaì yu él l + , 19 kaì sálpiggow æx~, kaì fvn_ ]hmátvn, «w o¥ ˙koúsantew par+t}santo m| prosteyê n a i a[toîw lógon: 20 o[k ¡feron gàr tò diastellómenon, K©n yhríon yíg+ toû ªrouw, liyobolhy}setai: 21 kaí, outvw% foberòn ‘n tò fantazómenon, Mvüsêw eÂpen, *Ekfobów e†mi kaì ¡ntromow. 22 &A l l à proselhlúyate SiWn ªrei, kaì pólei yeo ûzôntow, ^Ierousal|m \p o u r a n í ~ , kaì muriásin ˙ggélvn, 23 panhgúrei kaì \kklhsíŸ prvtotókvn \n o[ranoîw ˙pogegramménvn, kaì krit_ ye! pántvn, kaì pneúmasin dikaívn teteleivménvn, 24 kaì diay}khw néaw mesít+ &Ihsoû, kaì a®mati ]antismoû kreîtton laloûnti parà tòn %Abel. 25 Blépete m| parait}shsye tòn laloûnta. E† gàr \keînoi o[k ¡fugon, tòn \p ìgêw paraithsámenoi xrhmatízonta, poll! mâllon =meîw o¥ tòn ˙p' o[ranôn ˙postrefómenoi: 26 o˚ = fvn| t|n gên \sáleusen

12.13 poi}sate ♦ poieîte 12.23 \n o[ranoîw ˙pogegramménvn ♦ 12.15 dià ta[têw ♦ di' a[têw ˙pogegramménvn \n o[ranoîw 12.16 ˙pédoto ♦ ˙pédeto 12.25 ¡fugon ♦ \jéfugon 12.16 a[toû ♦ e^autoû 12.25 tòn \pì gêw paraithsámenoi ♦ \pì 12.18 ªrei ♦ — gêw paraithsámenoi tòn 12.18 skót~ ♦ zóf~ 12.25 poll! ♦ polù

477 12.27 - 13.15 PRO S EBRAIOUS

tóte, nûn dè \p}ggeltai, légvn, *Eti ßpaj \gW seív o[ mónon t|n gên, ˙llà kaì tòn o[ranón. 27 Tò dé, *Eti ßpaj, dhloî tôn saleuo m én v n t|n metáyes i n , qw pepoihménvn, ®na meín+ tà m| saleuómena. 28 Diò basileían ˙sáleuton paralambánontew, ¡xv m en xá r i n , di' «w latreúomen e[aréstvw t! ye! met à a†doûw kaì e[ l a b eí a w: 29 kaì gàr ` yeò w=môn pûr katanalískon.

^H fil ad el f ía menét v. 2 Têw filojeníaw m| 13 \p i l a n yá n es ye: dià taúthw gàr ¡layón tinew jenísantew ˙ggélouw. 3 Mimn}skesye tôn desmívn, qw sundedeménoi: tôn kakouxouménvn, qw kaì a[toì ªntew \n sQmati. 4 Tímiow ` gámow \n pâsin, kaì = koíth ˙míantow: pórnouw dè kaì moixoùw krineî ` yeó w. 5 &A f i l á r g u r o w ` trópow, ˙rkoúmenoi toîw paroûsin: a[tòw gàr eÊrhken, O[ m} se ˙nô, o[d' o[ m} se \gkataleípv. 6 %V s t e ya r r o û n t a w =mâw légein, Kúriow \moì bohyów, kaì o[ fobhy}somai tí poi}sei moi ƒnyrvpow. 7 Mnhmoneúete tôn =gouménvn ømôn, o®tinew \lálhsan ømîn tòn lógon toû yeo û : @n ˙nayev r o û n t ew t|n ¡kbasin têw ˙nastrofêw, mimeîsye t|n pístin. 8 &I h s o û w xr i s t ò w xyèw kaì s}meron ` a[tów, kaì e†w toùw a†ônaw. 9 Didaxaîw poikílaiw kaì jénaiw m| paraféresye: kalòn gàr xáriti bebaioûsyai t|n kardían, o[ brQmasin, \n o

12.26 seív ♦ seísv 13.4 dè ♦ gàr 12.27 tôn saleuoménvn t|n ♦ ˆt|n˜ tôn 13.5 \gkataleípv ♦ \gkatalípv saleuoménvn 13.6 kaì ♦ ˆkaì˜ 12.28 latreúomen ♦ latreúvmen 13.8 xyèw ♦ \xyèw 12.28 a†doûw kaì e[labeíaw ♦ 13.9 peripat}santew ♦ peripatoûntew e[labeíaw kaì déouw 13.15 o{n ♦ ˆo{n˜

478 PRO S EBRAIOUS 13.16 - 13.25 yu s í a n a†nésevw dià pantòw t! ye! , toût' ¡stin, karpòn xei l év n `mologoúntvn t! •nómati a[toû. 16 Têw dè e[poifiaw kaì koinvníaw m| \pilanyánesye: toiaútaiw gàr yusíaiw e[ a r es t eî t a i ` yeó w. 17 Peíyes yetoîw =gouménoiw ømôn, kaì øpeíkete: a[toì gàr ˙grupnoûsin øpèr tôn cuxôn ømôn, qw lógon ˙podQsontew: ®na metà xarâw toûto poiôsin, kaì m| stenázontew: ˙lusitelèw gàr ømîn toûto. 18 Pr o s eú xes ye perì =môn: pepoíyamen gàr –ti kal|n suneídhsin ¡xo m en , \n pâsin kalôw yél o n t ew ˙nastréfesyai. 19 Perissotérv wdè parakalô toûto poiêsai, ®na táxion ˙pokatastayô ømîn. 20 ^O dè yeò w têw e†r}nhw, ` ˙nagagWn \k nek r ô n tòn poiména tôn probátvn tòn mégan \n a®mati diay}khw a†vníou, tòn kúrion =môn &Ihsoûn, 21 katartísai ømâw \n pantì ¡rg~ ˙gay! e†w tò poiêsai tò yél h m aa[toû, poiôn \n ømîn tò e[ á r es t o n \n Q p i o n a[toû, dià &Ihsoû xristoû: > = dója e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn. &Am}n. 22 Para k a l ô dè ømâw, ˙delfoí, ˙néxes ye toû lógou têw parakl}sevw: kaì gàr dià braxév n \p és t ei l a ømîn. 23 GinQsk et e tòn ˙delfòn Timóyeo n ˙poleluménon, mey' o˚, \àn táxion ¡rxhtai, ªcomai ømâw. 24 &A s p á s a s y e pántaw toùw =gouménouw ømôn, kaì pántaw toùw a^ gíouw. &Aspázontai ømâw o¥ ˙pò têw &Italíaw. 25 ^H xáriw metà pántvn ømôn. &Am}n.

13.18 pepoíyamen ♦ peiyómeya 13.21 tôn a†Qnvn ♦ ˆtôn a†Qnvn˜ 13.21 ¡rg~ ♦ — 13.23 ˙delfòn ♦ ˙delfòn =môn 13.21 ømîn ♦ =mîn 13.25 &Am}n ♦ —

479 PRO S TIMO YEO N A

aûl ow ˙p ós t ol ow &I hs oû xr is t oû kat' \pitag|n yeoû P svtêrow =môn, kaì kurióu &Ihsoû xristoû têw \lpídow =môn, 2 Timoyé~ gnhsí~ tékn~ \n pístei: xáriw, ¡leow, e†r}nh ˙pò yeoû patròw =môn kaì xristoû &Ihsoû toû kuríou =môn. 3 KayWw parekálesá se prosmeînai \n &Efés~, poreuómenow e†w Makedonían, ®na paraggeíl+w tisìn m| e^terodidaskaleîn, 4 mhdè proséxei nmúyoiw kaì genealogíaiw ˙perántoiw, a®tinew zht}seiw paréxo u s i n mâllon h( o†konomían yeo ût|n \n pístei. 5 Tò dè télow têw paraggelíaw \s t ì n˙gáph \k kayarâw kardíaw kaì suneid}sevw ˙gayêw kaì pístevw ˙nupokrítou: 6 @n tinew ˙stox}santew \jetráphsan e† w mataiologían, 7 yél o n t ew e n a i nomodidáskaloi, m| nooûntew m}te a$ lég o u s i n , m}te perì tínvn diabebaioûntai. 8 OÊdamen dè –ti kalòw ` nómow, \án tiw a[t! nomímvw xrêtai, 9 e† d W wtoûto, –ti dikaí~ nómow o[ keîtai, ˙nómoiw dè kaì ˙nupoták t o i w, ˙sebésin kaì a^ martvloîw, ˙nosíoiw kaì patralœaiw beb}loiw,patrolœaiw kaì mhtrolœaiw, ˙ndrofónoiw, mhtralœaiw 10 pórnoiw, ˙rsenokoítaiw, ˙ndrapodistaîw, ceú s t a i w, \p i ó r k o i w, kaì eÊ ti £teron t_ øgiainoús+ didaskalíŸ ˙ntíkei t a i , 11 katà tò e[aggélion têw dójhw toû makaríou yeoû, o$ \pisteúyhn \gQ. 12 Kaì xárin ¡xv t! \ndunamQsantí me xrist! &Ihsoû t! kurí~ =môn, –ti pistón me =g}sato, yém en o we† wdiakonían, 13 tòn próteron ªnta blásfhmon kaì diQkthn kaì øbrist}n: ˙llà “le}yhn, –ti ˙gnoôn \poíhsa \n ˙pistíŸ: 14 øperepleónasen dè = xáriw toû kuríou =môn metà pístevw kaì ˙gáphw têw \n xrist! &Ihsoû. 15 Pistòw ` lógow kaì páshw ˙podoxêw ƒjiow, –ti xristòw &Ihsoûw ‘lyen e†w tòn kósmon a^ martvloùw sôsai, @n prôtów e†mi \gQ: 16 ˙llà dià toûto

1.1 &Ihsoû xristoû kat' ♦ xristoû 1.2 =môn kaì ♦ kaì &Ihsoû kat' 1.4 zht}seiw ♦ \kzht}seiw 1.1 kurióu &Ihsoû xristoû ♦ xristoû 1.12 Kaì ♦ — &Ihsoû 1.13 tòn ♦ tò

480 PRO S TIMO YEO N A 1.17 - 2.14

“le}yhn, ®na \n \moì prQt~ \ndeíjhtai &Ihsoûw xristòw t|n pâsa nmakroyumían, pròw øpotúpvsin tôn mellóntvn pisteúein \p' a[t! e†w zv|n a†Qnion. 17 T! dè basileî tôn a†Qnvn, ˙fyárt~, ˙orát~, món~ sofô ye! ,tim| kaì dója e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn. &Am}n. 18 Taúthn t|n paraggelían paratíyem a ísoi, téknon Timóyee, katà tàw proagoúsaw \pì sè profhteíaw, ®na strateú+ \n a[taîw t|n kal|n strateían, 19 ¡xv n pístin kaì ˙gay|n suneídhsin, hn% tinew ˙pvsámenoi perì t|n pístin \n a u á g h s a n : 20 @n \stin ^Uménaiow kaì &Aléjandrow, o¬w parédvka t! SatanÅ, ®na paideuyôsin m| blasfhmeîn.

Par ak al ô o{n prôton pánt vn poieîs yai de}s eiw, 2 proseuxáw, \nteújeiw, e[xaristíaw, øpèr pántvn ˙nyrQpvn: 2 øpèr basilévn kaì pántvn tôn \n øperox_ ªntv n ,®na æremon kaì =súxion bíon diágvmen \n pás+ e[ s eb eí Ÿ kaì semnóthti. 3 toûto gàr kalòn kaì ˙pódekton \n Q p i o n toû svtêrow =môn yeo û , 4 ow$ pántaw ˙nyrQpouw yél ei svyênai kaì e† w \p í g n v s i n ˙lhyeí a w \l yeî n . 5 E

1.16 &Ihsoûw xristòw t|n pâsan ♦ 2.9 kaì tàw gunaîkaw \n ♦ ˆkaì˜ xristòw &Ihsoûw t|n ßpasan gunaîkaw \n 1.17 sofô ♦ — 2.9 h( xrus! ♦ kaì xrusí~ 2.3 gàr ♦ — 2.12 Gunaikì dè didáskein ♦ 2.7 \n xrist! ♦ — Didáskein dè gunaikì

481 2.15 - 3.16 PRO S TIMO YEO N A

o[k “pat}yh, = dè gun| ˙pathyeî s a \n parabásei gég o n en : 15 svy}setai dè dià têw teknogoníaw, \àn meínvsin \n pístei kaì ˙gáp+ kaì a^ giasm! metà svfrosúnhw.

Pis t òw ` lógow: eÊ tiw \pis k op êw •r éget ai, kaloû ¡rgou 3 \p i yu m eî . 2 Deî o{n tòn \pískopon ˙nepílhpton eÂnai, miâw gu n a i k ò w ƒndra, nhfáleon, sQfrona, kósmion, filójenon, didaktik ó n : 3 m| pároinon, m| pl}kthn, m| a†sxrokerdê, ˙ll' \p i ei k ê , ƒmaxon, ˙filárguron: 4 toû †díou oÊkou kalôw proïstámenon, tékna ¡xo n t a \n øpotag_ metà páshw semnóthtow. 5 E† dé tiw toû †díou oÊkou prostênai o[k oÂden, pôw \kklhsíaw yeo û \p i m el } s et a i ; 6 M| neófuton, ®na m| tufvyeì we† wkríma \mpés+ toû diabólou. 7 Deî dè a[tòn kaì marturían kal|n ¡xei n˙pò tôn ¡jvyen ,®na m| e†w •neidismòn \m p és + kaì pagída toû diabólou. 8 Diakónouw qsaútvw semnoúw, m| dilógouw, m| oÊn~ poll! proséxo n t a w, m| a†sxrokerdeîw, 9 ¡xo n t a w tò must}rion têw pístevw \n kayarÅ suneid}sei. 10 Kaì o˚toi dè dokimazésyvsan prôton, eÂta diakoneítvsan, ˙négklhtoi ªntew. 11 Gunaîkaw qsaútvw semnáw, m| diabólouw, nhfaléouw, pistàw \n pâsin. 12 Diákonoi ¡stvsan miâw gunaikòw ƒndrew, ték n v nkalôw proïstámenoi kaì tôn †dívn oÊkvn. 13 O¥ gàr kalôw diakon}santew baymòn e^autoîw kalòn peripoioûntai, kaì poll|n parrhsían \n pístei t_ \n xrist! &Ihsoû. 14 Taûtá soi gráfv, \lpízvn \lyeî npròw sè táxion: 15 \à n dè bradúnv, ®na e†d_w pôw deî \n oÊk~ yeo û˙nastréfesyai, htiw% \stìn \kklhsía yeo ûzôntow, stûlow kaì e^draívma têw ˙lhyeí a w. 16 Kaì `mologouménvw méga \stìn tò têw e[sebeíaw must}rion: yeò w \f a n er Q yh \n sarkí, \dikaiQyh \n pneúmati, vfyh* ˙ggéloiw, \khrúxyh \n ¡ynes i n , \p i s t eú yh \n kósm~, ˙nel}fyh \n dój+.

2.14 ˙pathyeîsa ♦ \japathyeîsa 3.11 nhfaléouw ♦ nhfalíouw 3.2 ˙nepílhpton ♦ ˙nepílhmpton 3.14 táxion ♦ \n táxei 3.2 nhfáleon ♦ nhfálion 3.16 yeòw ♦ ow$ 3.3 m| a†sxrokerdê ˙ll' ♦ ˙llà 3.16 ˙nel}fyh ♦ ˙nel}mfyh 3.7 a[tòn ♦ —

482 PRO S TIMO YEO N A 4.1 - 4.16

Tò dè pneûma ]ht ôwlégei, –ti \n østéroiw kair oîw 4 ˙post}sontaí tinew têw pístevw, proséxo n t ew pneúmasin plánoiw kaì didaskalíaiw daimonívn, 2 \n øpokrísei ceudol ó g v n , kekauthriasménvn t|n †dían suneídhsin, 3 kvluóntvn gameîn, ˙péxes ya i brvmátvn, a$ ` yeò w ¡k t i s en e† w metálhcin metà e[xaristíaw toîw pistoîw kaì \pegnvkósin t|n ˙l}yei a n . 4 %O ti pân ktísma yeo ûkalón, kaì o[dèn ˙póblhton, metà e[xaristíaw lambanómenon: 5 a^ giázetai gàr dià lógou yeoû kaì \nteújevw. 6 Taû t a øpotiyém en o w toîw ˙delfoîw kalòw ¡s+ diákonow &I h s o û xr i s t o û , \n t r ef ó m en o w toîw lógoiw têw pístevw, kaì têw kalêw didaskalíaw " parhkoloúyhkaw. 7 Toùw dè beb}louw kaì graQdeiw múyouw paraitoû. Gúmnaze dè seautòn pròw e[ s éb ei a n : 8 = gàr svmatik| gumnasía pròw •lígon \stìn vfélimow:& = dèe[sébeia pròw pánta vfélimów& \stin, \paggelían ¡xousa zvêw têw nûn kaì têw melloúshw. 9 Pistòw ` lógow kaì páshw ˙podoxêw ƒjiow. 10 E†w toûto gàr kaì kopiômen kaì •neidizómeya ,–ti “lpíkamen \pì ye! zônti, –w \s t i n svt|r pántvn ˙nyrQpvn, málista pistôn. 11 Parággelle taûta kaì dídaske. 12 Mhdeíw sou têw neóthtow katafroneítv, ˙llà túpow gínou tôn pistôn \n lóg~, \n ˙nastrof_, \n ˙gáp+, \n pneúmati, \n pístei, \n a^ gneíŸ. 13 %E v w ¡r xo m a i , prósexe t_ ˙nagnQsei, t_ parakl}sei, t_ didaskalíŸ. 14 M| ˙mélei toû \n soì xarísmatow, o$ \dóyh soi dià profhteíaw metà \piyés ev w tôn xei r ô n toû presbuteríou. 15 Taûta meléta, \n toútoiw Êsyi, ®na sou = prokop| fanerà ” \n pâsin. 16 *E p exeseaut! kaì t_ didaskalíŸ. &Epímene a[toîw: toûto gàr poiôn kaì seautòn sQseiw kaì toùw ˙koúontáw sou.

4.2 kekauthriasménvn ♦ 4.10 kaì kopiômen kaì •neidizómeya ♦ kekausthriasménvn kopiômen kaì ˙gvnizómeya 4.3 metálhcin ♦ metálhmcin 4.12 pneúmati \n ♦ — 4.6 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 4.15 \n pâsin ♦ pâsin

483 5.1 - 5.22 PRO S TIMO YEO N A

Pr es b ut ér ~ m| \pip l }j+w, ˙l l à parakálei qw pat ér a: 5 nevtérouw, qw ˙delfoúw: 2 presbutéraw, qw mhtéraw: nevtéraw, qw ˙delfáw, \n pás+ a^ gneíŸ. 3 X}raw tíma tàw ªntvw x} r a w. 4 E† dé tiw x}ra tékna h( ¡kgona ¡xei ,manyanétvsan prôton tòn Êdion oÂkon e[sebeîn, kaì ˙moibàw ˙podidónai toîw progónoiw: toûto gár \stin ˙pódekton \nQpion toû yeo û . 5 ^H dè ªntvw x}ra kaì memonvménh ælpiken \pì tón yeó n ,kaì prosménei taîw de}sesin kaì taîw proseuxaîw nuktòw kaì =méraw. 6 ^H dè spatalôsa, zôsa téyn h k en . 7 Kaì taûta parággelle, ®na ˙nepílhptoi „sin. 8 E† dé tiw tôn †dívn kaì málista tôn o†keívn o[ pronoeî, t|n pístin ærnhtai, kaì ¡stin ˙pístou xeí r v n . 9 X}ra katalegésyv m| ¡latton \tôn e^j}konta, gegonuîa e^nòw ˙ndròw gun}, 10 \n ¡rgoiw kaloîw marturouménh, e† \teknotrófhsen, e† \jenodóxhsen, e† a^ gívn pódaw ¡nicen, e† yliboménoiw \p}rkesen, e† pantì ¡rg~ ˙gay! \p h k o l o ú yh s en . 11 Nevtéraw dè x}raw paraitoû: –tan gàr katastrhn i á s v s i n toû xristoû, gameîn yél o u s i n , 12 ¡xo u s a i kríma, –ti t|n prQthn pístin “yét h s a n . 13 %A m a dè kaì ˙rgaì manyánousin, perierxómenai tàw o†kíaw, o[ mónon dè ˙rgaí, ˙llà kaì flúaroi kaì períergoi, laloûsai tà m| déonta. 14 Boúlo m a i o{n nevtéraw gameîn, teknogoneîn, o†kodespoteîn, mhdemían ˙form|n didónai t! ˙ntikeimén~ loidoríaw xárin. 15 *H d hgár tinew \jetráphsan •písv toû Satanâ. 16 EÊ tiw pistòw h( pist| ¡xei x}raw, \parkeítv a[taîw, kaì m| bareísyv = \kklhsía, ®na taîw ªntvw x}raiw \parkés+. 17 O¥ kalôw proestôtew presbúteroi diplêw timêw ˙jioúsyvsan, málista o¥ kopiôntew \n lóg~ kaì didaskalíŸ. 18 Lég eigàr = graf}, Boûn ˙loônta o[ fimQseiw: kaí, *Ajiow ` \r g á t h w toû misyoû a[toû. 19 Katà presbutérou kathgorían m| paradéxo u , \k t ò w e† m| \pì dúo h( triôn martúrvn. 20 Toùw a^ martánonta w \n Q p i o n pántvn ¡legxe, ®na kaì o¥ loipoì fóbon ¡xv s i n . 21 Diamartúromai \nQpion toû yeo ûkaì kuríou &Ihsoû xr i s t o û kaì tôn \klektôn ˙ggélvn, ®na taûta fuláj+w xvrìw prokrímatow, mhdèn poiôn katà prósklhsin. 22 Xeîraw taxév w

5.5 tón ♦ — 5.21 kuríou &Ihsoû xristoû ♦ xristoû 5.7 ˙nepílhptoi ♦ ˙nepílhmptoi &Ihsoû 5.8 tôn o†keívn ♦ o†keívn 5.21 prósklhsin ♦ prósklisin 5.16 pistòw h( ♦ —

484 PRO S TIMO YEO N A 5.23 - 6.12 mhdenì \pitíyei ,mhdè koinQnei a^ martíaiw ˙llotríaiw: sea u t ò n a^ gnòn t}rei. 23 Mhkéti ødropótei, ˙ll' oÊn~ •líg~ xrô, dià tòn stómaxon sou kaì tàw puknáw soû ˙syen eí a w. 24 Tinôn ˙nyrQpvn a¥ a^ martíai pródhloí e†sin, proágousai e†w krísin: tisìn dè kaì \p a k o l o u yo û s i n . 25 ^V s a ú t v w kaì tà kalà ¡rga pródhla \stín: kaì tà ƒllvw ¡xonta krubênai o[ dúnantai.

%O soi e†sìn øpò zugòn doûl oi, toùw †díouw des p ót aw páshw 6 timêw ˙jíouw =geísyvsan, ®na m| tò ªnoma toû yeo ûkaì = didaskalía blasfhmêtai. 2 O¥ dè pistoùw ¡xo n t ewdespótaw m| katafroneítvsan, –ti ˙delfoí e†sin: ˙llà mâllon douleuétvsan, –ti pistoí e†sin kaì ˙gaphtoì o¥ têw e[ergesíaw ˙ntilambanómenoi. Taûta dídaske kaì parakálei. 3 EÊ tiw e^terodidaskaleî, kaì m| prosérxet a iøgiaínousin lógoiw, toîw toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû, kaì t_ kat' e[ s éb ei a n didaskalíŸ, 4 tetúfvtai, mhdèn \pistámenow, ˙llà nosôn perì zht}seiw kaì logomaxíaw, \j @n gínetai fyónow, ¡r i w, blasfhmíai, øpónoiai ponhraí, 5 diaparatribaì diefyarménvn ˙nyrQpvn tòn noûn, kaì ˙pesterhménvn têw ˙lhyeí a w,nomizóntvn porismòn eÂnai t|n e[sébeian. &A f í s t a s o ˙pò tôn toioútvn. 6 *E s t i n dè porismòw mégaw = e[ s éb ei a metà a[tarkeíaw: 7 o[dèn gàr e†shnégkamen e†w tòn kósmon, dêlon –ti o[dè \jenegkeîn ti dunámeya : 8 ¡xo n t ew dè diatrofàw kaì skepásmata toútoiw ˙rkesyhsómeya . 9 O¥ dè boulómenoi plouteîn \mpíptousin e†w peirasmòn kaì pagída kaì \piyumíaw pollàw ˙no}touw kaì blaberáw, a®tinew buyízousin toùw ˙nyrQpouw e†w ªleyr o nkaì ˙pQleian. 10 ^R í z agàr pántvn tôn kakôn \stin = filarguría: «w tinew •regómenoi ˙peplan}yhsan ˙pò têw pístevw, kaì e^autoùw periépeiran •dúnaiw pollaîw. 11 Sù dé, „ ƒnyrvpe toû yeo û , taûta feûge: dívke dè dikaiosú n h n , e[ s éb ei a n , pístin, ˙gáphn, øpomon}n, prŸóthta. 12 &A g v n í z o u tòn kalòn ˙gôna têw pístevw, \pilaboû têw a†vníou zvêw, e†w ÷n \kl}yhw, kaì qmológhsaw t|n kal|n

5.23 ˙ll' ♦ ˙llà 6.5 &Afístaso ˙pò tôn toioútvn ♦ — 5.23 sou kaì ♦ kaì 6.7 dêlon ♦ — 5.25 kalà ¡rga pródhla \stín ♦ ¡rga 6.11 toû ♦ — tà kalà pródhla 6.11 prŸóthta ♦ praüpayían

485 6.13 - 6.21 PRO S TIMO YEO N A

`molog í a n \n Q p i o n pollôn martúrvn. 13 Paraggéllv soi \n Q p i o n toû yeo û toû zvopoioûntow tà pánta, kaì xristoû &I h s o û toû martur}santow \pì Pontíou Pilátou t|n kal|n `mologían, 14 thrêsaí se t|n \ntol|n ƒspilon, ˙nepílhpton, méxr itêw \pifaneíaw toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû, 15 ÷n kairoîw †díoiw deíjei ` makáriow kaì mónow dunásthw, ` basileùw tôn basileuóntvn, kaì kúriow tôn kurieuóntvn, 16 ` mónow ¡xv n˙yanasían, fôw o†kôn ˙prósiton, on$ eÂden o[deìw ˙nyrQpvn, o[dè †deîn dúnatai: > tim| kaì krátow a†Qnion. &Am}n. 17 Toîw plousíoiw \n t! nûn a†ôni parággelle, m| øchlofroneîn, mhdè “lpikénai \pì ploútou ˙dhlóthti, ˙ll' \n t! ye! t! zônti, t! paréxo n t i=mîn pánta plousívw e†w ˙pólausin: 18 ˙gayoergeîn, plouteîn \n ¡rgoiw kaloîw, e[ m e t a d ó t o u w e n a i , koinvnikoúw, 19 ˙poyhsaurízontaw e^autoîw yem él i o n kalòn e†w tò méllon, ®na \pilábvntai têw a†vnióu zvêw. 20 )V Timóyee, t|n paray}khn fúlajon, \ktrepómenow tàw beb}louw kenofvníaw kaì ˙ntiyés ei wtêw ceudvnúmou gnQsevw: 21 hn% tinew \paggellómenoi perì t|n pístin “stóxhsan. ^H xáriw metà soû. &Am}n.

6.13 soi ♦ ˆsoi˜ 6.17 \n t! ye! t! zônti ♦ \pì ye! 6.13 zvopoioûntow ♦ z~ogonoûntow 6.19 a†vnióu ♦ ªntvw 6.14 ˙nepílhpton ♦ ˙nepílhmpton 6.21 metà soû. &Am}n. ♦ mey' ømôn.

486 PRO S TIMO YEO N B

aûl ow, ˙p ós t ol ow &I hs oû xr is t oû dià yel }mat ow yeoû, P kat' \paggelían zvêw têw \n xrist! &Ihsoû, 2 Timoyé~ ˙ga p h t ! tékn~: xáriw, ¡leow, e†r}nh ˙pò yeo û patròw kaì xristoû &Ihsoû toû kuríou =môn. 3 Xárin ¡xv t! ye! ,> latreúv ˙pò progónvn \n kayarÅ sun ei d } s ei , qw ˙diáleipton ¡xv t|n perì soû mneían \n taîw de}sesín mou nuktòw kaì =méraw, 4 \p i p o yô n se †deîn, memnhménow sou tôn dakrúvn, ®na xa r â wplhrvyô, 5 øpómnhsin lambánvn têw \n soì ˙nupokrítou pístevw, htiw% \n œ k h s enprôton \n t_ mámm+ sou Lvfidi kaì t_ mhtrí sou E[ník+, pépeismai dè –ti kaì \n soí. 6 Di' ÷n a†tían ˙nami m n } s k v se ˙nazvpureîn tò xárisma toû yeo û , – \stin \n soì dià têw \piyés ev w tôn xei r ô n mou. 7 O[ gàr ¡dvken =mîn ` yeò wpneûma deilíaw, ˙llà dunámevw kaì ˙gáphw kaì svfronismoû. 8 M| o{n \paisxuny_w tò martúrion toû kuríou =môn, mhdè \m ètòn désmion a[toû: ˙llà sugkakopáyhson t! e[ a g g el í ~ katà dúnamin yeo û , 9 toû sQsantow =mâw kaì kalésantow kl}sei a^ gíŸ, o[ katà tà ¡rga =môn, ˙llà kat' †dían próyes i n kaì xárin t|n doyeî s a n =mîn \n xrist! &Ihsoû prò xrónvn a†vnívn, 10 fanervyeî s a n dè nûn dià têw \p i f a n eí a w toû svtêrow =môn &Ihsoû xristoû, katarg}santow mèn tòn yánaton, fvtísantow dè zv|n kaì ˙fyarsían dià toû e[ a g g el í o u , 11 e† w o$ \téyh n\g Wkêruj kaì ˙póstolow kaì didáskalow \yn ô n . 12 Di' ÷n a†tían kaì taûta pásxv, ˙ll' o[k \p a i s xú n o m a i : oÂda gàr > pepísteuka, kaì pépeismai –ti dunatów \stin t|n paray}khn mou fulájai e†w \keínhn t|n =méran. 13 ^U p o t ú p v s i n ¡xe øgiainóntvn lógvn @n par' \moû ækousaw, \n pístei kaì ˙gáp+ t_ \n xrist! &Ihsoû. 14 T|n kal|n paray}khn fúlajon dià pneúmatow a^ gíou toû \noikoûntow \n =mîn.

1.1 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 1.10 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 1.5 lambánvn ♦ labWn 1.11 \ynôn ♦ — 1.9 kat' ♦ katà

487 1.15 - 2.17 PRO S TIMO YEO N B

15 OÂdaw toûto, –ti ˙pestráfhsán me pántew o¥ \n t_ &AsíŸ, @n \stin Fúgelow kaì ^Ermogénhw. 16 Dœh ¡leow ` kúriow t! &O nhsifó r o uoÊk~: –ti pollákiw me ˙nécujen, kaì t|n ßlusín mou o[k \p a i s xú n yh , 17 ˙llà genómenow \n ^RQm+, spou d a i ó t er o n \z } t h s én me kaì e˚ren — 18 dœh a[t! ` kúriow eø r eî n ¡l eo w parà kuríou \n \keín+ t_ =mérŸ — kaì –sa \n &Efés~ dihkónhsen, béltion sù ginQskeiw.

Sù o{n, ték nonmou, \ndunamoû \n t_ xár it it_ \n xrist! 2 &I h s o û . 2 Kaì a$ ækousaw par' \moû dià pollôn martúrvn, taûta paráyou pistoîw ˙nyrQpoiw, o®tinew ¥kanoì ¡sontai kaì e^térouw didájai. 3 Sù o{n kakopáyhson qw kalòw stratiQthw &I h s o û xr i s t o û . 4 O[deìw strateuómenow \mpléketai taîw toû bío upragmateíaiw, ®na t! stratolog}santi ˙rés+. 5 &E à n dè kaì ˙yl_ tiw, o[ stefanoûtai \àn m| nomímvw ˙yl}s+. 6 Tòn kopiônta gevrgòn deî prôton tôn karpôn metalambánein. 7 Nóei a$ lég v :dœh gár soi ` kúriow súnesin \n pâsin. 8 Mnhmóneue &Ihsoûn xristòn \ghgerménon \k nek r ô n , \k spérmatow Dauíd, katà tò e[aggélión mou: 9 \n > kakopayô méxr idesmôn, qw kakoûrgow: ˙ll' ` lógow toû yeo ûo[ dédetai. 10 Dià toûto pánta øpoménv dià toùw \klektoúw, ®na kaì a[toì svthríaw túxvsin têw \n xrist! &Ihsoû, metà dójhw a†vníou. 11 Pistòw ` lógow: e† gàr sunapeyá n o m en , kaì suz}somen: 12 e† øpoménomen, kaì sumbasileúsomen: e† ˙rnoúmeya , k˙keînow ˙rn}setai =mâw: 13 e† ˙pistoûmen, \keînow pistòw ménei: ˙rn}sasyai e^autòn o[ dúnatai. 14 Taûta øpomímnhske, diamarturómenow \nQpion toû kuríou m| logomaxeî n e† w o[dèn xr}simon, \pì katastrof_ tôn ˙kouóntvn. 15 Spoúdason seautòn dókimon parastêsai t! ye! , \r g á t h n ˙nepaísxunton, •ryotomoûnta tòn lógon têw ˙lhyeí a w. 16 Tàw dè beb}louw kenofvníaw perifistaso: \pì pleîon gàr prokócousin ˙sebeíaw, 17 kaì ` lógow a[tôn qw gággraina nom|n £j ei : @n \stìn ^Uménaiow kaì Filhtów:

1.17 spoudaióteron ♦ spoudaívw 2.9 ˙ll' ♦ ˙llà 2.3 Sù o{n kakopáyhson ♦ 2.12 ˙rnoúmeya ♦ ˙rnhsómeya Sugkakopáyhson 2.13 e^autòn ♦ gàr e^autòn 2.3 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 2.14 kuríou ♦ yeoû 2.7 a$ légv dœh ♦ o$ légv dQsei 2.14 e†w ♦ \p'

488 PRO S TIMO YEO N B 2.18 - 3.9

18 o®tinew per ì t|n ˙l}yei a n “stóxhsan, légontew t|n ˙nástas i nædh gegonénai, kaì ˙natrépousin t}n tinvn pístin. 19 ^O mén t o i stereòw yem él i o w toû yeo û £s t h k en , ¡xv n t|n sfragîda taúthn, *Egnv kúriow toùw ªntaw a[toû, kaí, &A p o s t } t v ˙pò ˙dikíaw pâw ` •nomázvn tò ªnoma kuríou. 20 &E nmegál+ dè o†kíŸ o[k ¡stin mónon skeúh xrusâ kaì ˙rgurâ, ˙llà kaì júlina kaì •strákina, kaì a$ mèn e†w tim}n, a$ dè e†w ˙timían. 21 &E à no{n tiw \kkayár+ e^autòn ˙pò toútvn, ¡s t a iskeûow e†w tim}n, =giasménon, kaì e·xrhston t! desp ó t + , e† w pân ¡rgon ˙gayòn =toimasménon. 22 Tàw dè nevterikàw \piyumíaw feûge: dívke dè dikaiosúnhn, pístin, ˙gáphn, e†r}nhn, metà tôn \pikalouménvn tòn kúrion \k kayarâw kardíaw. 23 Tàw dè mvràw kaì ˙paideútouw zht}seiw parai t o û , e† d W w –ti gennôsin máxaw. 24 Doûlon dè kuríou o[ deî máxes ya i , ˙ll' æpion eÂnai pròw pántaw, didaktikón, ˙nejíkakon, 25 \n prŸóthti paideúonta toùw ˙ntidiatiyem én o u w: m}pote d! a[toîw ` yeò w metánoian e†w \p í g n v s i n ˙lhyeí a w, 26 kaì ˙nan}cvsin \k têw toû diabólou pagídow, \zvgrhménoi øp' a[toû e†w tò \keínou yélhma.

Toût o dè gínvs k e, –t i \n \sxát aiw =mér aiw \ns t }s ont ai 3 kairoì xalepoí. 2 *E s o n t a i gàr o¥ ƒnyrvpoi fílautoi, filárguroi, ˙lazónew, øper}fanoi, blásfhmoi, goneûsin ˙peiyeî w, ˙xáristoi, ˙nósioi, 3 ƒstorgoi, ƒspondoi, diáboloi, ˙krateîw, ˙n}meroi, ˙filágayoi, 4 prodótai, propeteîw, tetufvménoi, fil}donoi mâllon h( filóyeo i , 5 ¡xo n t ew mórfvsin e[sebeíaw, t|n dè dúnamin a[têw “rnhménoi: kaì toútouw ˙potrépou. 6 &E ktoútvn gár e†sin o¥ \ndúnontew e†w tàw o†kíaw, kaì a†xmalvteúontew gunaikária sesvreuména a^ martíaiw, ˙gómena \piyumíaiw poikílaiw, 7 pántote manyánonta, kaì mhdépote e†w \pígnvsin ˙lhyeí a w\l yeî n dunámena. 8 $O ntrópon dè &Iannêw kaì &Iambrêw ˙ntésthsan Mvüs_ , outvw% kaì o˚toi ˙nyístantai t_ ˙lhyeí Ÿ ,ƒnyrvpoi katefyarménoi tòn noûn, ˙dókimoi perì t|n pístin. 9 &A l l ' o[

2.18 t|n ˙nástasin ♦ ˆt|n˜ 2.25 d! ♦ dQ+ ˙nástasin 3.6 a†xmalvteúontew ♦ 2.21 kaì ♦ — a†xmalvtízontew 2.24 ˙ll' ♦ ˙llà 3.8 Mvüs_ ♦ Mvüseî 2.25 prŸóthti ♦ pra‡thti

489 3.10 - 4.8 PRO S TIMO YEO N B

prokócousin \pì pleîon: = gàr ƒnoia a[tôn ¡kdhlow ¡stai pâsin, qw kaì = \keínvn \géneto. 10 Sù dè parhkoloúyhkáw mou t_ didaskalíŸ, t_ ˙gvg_, t_ proyés ei ,t_ pístei, t_ makro yu m í Ÿ , t_ ˙gáp+, t_ øpomon_, 11 toîw divgmoîw, toîw pay}masin, o<á moi \géneto \n &Antioxeí Ÿ ,\n &Ikoní~, \n Lústroiw, o®ouw divgmoùw øp}negka: kaì \k pántvn me \r r ú s a t o ` kúriow. 12 Kaì pántew dè o¥ yél o n t ew e[ s eb ô w z_n \n xrist! &Ihsoû divxy} s o n t a i . 13 Ponhroì dè ƒnyrvpoi kaì góhtew prokócousin \pì tò xeî r o n , planôntew kaì planQmenoi. 14 Sù dè méne \n o

Diamar t úr o m a io{n \gW \nQpion toû yeoû, kaì toû kur íou 4 &I h s o û xr i s t o û , toû méllontow krínein zôntaw kaì nekroúw, katà t|n \pifáneian a[toû kaì t|n basileían a[toû, 2 k}rujon tòn lógon, \písthyi e[kaírvw, ˙kaírvw, ¡legjon, \p i t í m h s o n , parakáleson, \n pás+ makroyumíŸ kaì didax_. 3 *E s t a igàr kairòw –te têw øgiainoúshw didaskalíaw o[k ˙n éj o n t a i , ˙llà katà tàw \piyumíaw tàw †díaw e^autoîw \p i s v r eú s o u s i n didaskálouw, knhyómenoi t|n ˙ko}n: 4 kaì ˙pò mèn têw ˙lhyeí a wt|n ˙ko|n ˙postrécousin, \pì dè toùw múyouw \ktrap}sontai. 5 Sù dè nêfe \n pâsin, kakopáyhson, ¡r g o n poíhson e[aggelistoû, t|n diakonían sou plhrofórh s o n . 6 &E g Wgàr ædh spéndomai, kaì ` kairòw têw \m ê w ˙nalúsevw \fésthken. 7 Tòn ˙gôna tòn kalòn “gQn i s m a i , tòn drómon tetéleka, t|n pístin tet}rhka: 8 loipón, ˙pókeitaí moi ` têw dikaiosúnhw stéfanow, on$ ˙podQsei moi ` kúriow \n \keín+ t_ =mérŸ, ` díkaiow krit}w: o[

3.10 parhkoloúyhkáw ♦ xristoû &Ihsoû parhkoloúyhsáw 4.1 katà ♦ kaì 3.14 tínow ♦ tínvn 4.3 \piyumíaw tàw †díaw ♦ †díaw 3.15 tà ¥erà ♦ ˆtà˜ ¥erà \piyumíaw 3.16 ¡legxon ♦ \legmón 4.6 \mêw ˙nalúsevw ♦ ˙nalúseQw 4.1 o{n \gW ♦ — mou 4.1 toû kuríou &Ihsoû xristoû ♦ 4.7 ˙gôna tòn kalòn ♦ kalòn ˙gôna

490 PRO S TIMO YEO N B 4.9 - 4.22 mónon dè \moí, ˙llà kaì pásin toîw “gaphkósin t|n \pifáneian a[toû. 9 Spoúdason \lyeî nprów me taxév w: 10 Dhmâw gár me \g k a t él i p en , ˙gap}saw tòn nûn a†ôna, kaì \p o r eú yh e† w Yessaloníkhn: Kr}skhw e† wGalatían, Títow e†w Dalmatían. 11 Loukâw \stìn mónow met' \moû. Márkon ˙nalabWn ƒge metà seautoû: ¡stin gár moi e·xrhstow e†w diakonían. 12 Tuxikòn dè 13 ˙pésteila e†w *Efeson. Tòn felónhn on$ ˙pélipon \n failónhn Tr~ádi parà Kárp~, \rxómenow fére, kaì tà biblía, málista tàw membránaw. 14 &A l é j a n d r o w ` xalkeùw pollá moi kakà \n ed eí j a t o : ˙podœh a[t! ` kúriow katà tà ¡rga a[toû: 15 on$ kaì sù fulássou, lían gàr ˙nyés t h k entoîw =metéroiw lógoiw. 16 &E nt_ prQt+ mou ˙pologíŸ o[deíw moi sumparegéneto, ˙llà pántew me \gkatélipon: m| a[toîw logisyeí h . 17 ^O dè kúriów moi parésth, kaì \nedunámvsén me, ®na di' \moû tò k}rugma plhroforhy_, kaì ˙koús+ pánta tà ¡yn h :kaì \rrúsyhn \k stómatow léontow. 18 Kaì ]úsetaí me ` kúriow ˙pò pantòw ¡r g o u ponhroû, kaì sQsei e†w t|n basileían a[toû t|n \pouránion: > = dója e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn. &Am}n. 19 *A s p a s a i Prískan kaì &Akúlan, kaì tòn &Onhsifórou oÂkon. 20 *E r a s t o w ¡m ei n en \n Koríny~: Trófimon dè ˙pélipon \n Mil}t~ ˙syen o û n t a . 21 Spoúdason prò xei m ô n o w \l yeî n . &A s p á z e t a í se E·boulow, kaì Poúdhw, kaì Lînow, kaì Klaudía, kaì o¥ ˙delfoì pántew. 22 ^O kúriow &Ihsoûw xristòw metà toû pneúmatów sou. ^H xáriw mey' ømôn. &Am}n.

4.13 felónhn ♦ failónhn 4.17 ˙koús+ ♦ ˙koúsvsin 4.14 ˙podœh ♦ ˙podQsei 4.18 Kaì ]úsetaí ♦ ^Rúsetaí 4.15 ˙nyésthken ♦ ˙ntésth 4.22 &Ihsoûw xristòw ♦ — 4.16 sumparegéneto ♦ paregéneto 4.22 &Am}n ♦ —

491 PRO S TITO N

aûl ow, doûl ow yeoû, ˙pós t ol ow dè &Ihsoû xristoû, kat à P pístin \klektôn yeo ûkaì \pígnvsin ˙lhyeí a wtêw kat' e[ s é b e i a n , 2 \p ' \l p í d i zvêw a†vníou, ÷n \phggeílato ` ˙ceud|w yeò wprò xrónvn a†vnívn, 3 \f a n ér v s en dè kairoîw †díoiw tòn lógon a[toû \n khrúgmati o$ \pisteúyhn \gW kat' \p i t a g | n toû svtêrow =môn yeo û , 4 Tít~ gnhsí~ tékn~ katà koin|n pístin: xáriw, ¡leow, e†r}nh ˙pò yeo ûpatrów, kaì kuríou &Ihsoû xristoû toû svtêrow =môn. 5 Toútou xárin katélipón se \n Kr}t+, ®na tà leíponta \p i d i o r yQ s + , kaì katast}s+w katà pólin presbutérouw, qw \g Q soi dietajámhn: 6 eÊ tíw \stin ˙négklhtow, miâw gunaikòw ˙n}r, ték n a ¡xv n pistá, m| \n kathgoríŸ ˙svtíaw h( ˙nupótakta. 7 Deî gàr tòn \pískopon ˙négklhton eÂnai, qw yeo ûo†konómon: m| a[yádh, m| •rgílon, m| pároinon, m| pl}kthn, m| a†sxrokerdê, 8 ˙llà filójenon, filágayon, sQfrona, díkaion, –sion, \gkratê, 9 ˙ntexó m en o n toû katà t|n di d a x| npistoû lógou, ®na dunatòw ” kaì parakaleîn \n t_ didaskalíŸ t_ øgiainoús+, kaì toùw ˙ntilégontaw \légxein. 10 E†sìn gàr polloì kaì ˙nupótaktoi, mataiológoi kaì fren a p á t a i , málista o¥ \k per i t o m ê w, 11 o¬w deî \pistomízein: o®tin ew–louw oÊkouw ˙natrépousin, didáskontew am|deî$ , a†sxroû kérdouw xárin. 12 EÂpén tiw \j a[tôn, Êdiow a[tôn prof}thw, Krêtew ˙eì ceû s t a i , kakà yhría, gastérew ˙rgaí. 13 ^H marturía auth% \stìn ˙lhy}w. Di' ÷n a†tían ¡legxe a[toùw ˙potómvw, ®na øgiaínvsin \n t_ pístei, 14 m| proséxo n t ew &I o u d a ï k o î w múyoiw, kaì \ntolaîw ˙nyrQpvn ˙postrefoménvn t|n ˙l}yei a n . 15 Pánta mèn kayarà toîw kayaroîw: toîw dè memiasménoiw kaì ˙pístoiw o[dèn kayarón: ˙llà memíantai a[tôn kaì ` noûw kaì = suneídhsiw. 16 yeò n `mologoûsin

1.4 ¡leow e†r}nh ♦ kaì e†r}nh ˙nupótaktoi 1.4 kuríou &Ihsoû xristoû ♦ xristoû 1.10 peritomêw ♦ têw peritomêw &Ihsoû 1.15 mèn ♦ — 1.5 katélipón ♦ ˙pélipón 1.15 memiasménoiw ♦ memiamménoiw 1.10 kaì ˙nupótaktoi ♦ ˆkaì˜

492 PRO S TITO N 2.1 - 3.2 e† d én a i , toîw dè ¡rgoiw ˙rnoûntai, bdeluktoì ªntew kaì ˙peiyeîw kaì pròw pân ¡rgon ˙gayòn ˙dókimoi.

Sù dè lálei a$ prépei t_ øgiainoús + didaskalíŸ: 2 2 presbútaw nhfaléouw eÂnai, semnoúw, sQfronaw, nhfalíouw øgiaínontaw t_ pístei, t_ ˙gáp+, t_ øpomon_: 3 presbútidaw qsaútv w \n katast}mati ¥eroprepeîw, m| diabólouw, m| oÊn~ poll! dedoulvménaw, kalodidaskálouw, 4 ®na svfronízvsin tàw néaw filándrouw eÂnai, filotéknouw, 5 sQfronaw, a^ gnáw, o†kouroúw ˙gayáw, øpotassoménaw toîw †díoiw ˙ndrásin, ®na m| ` lógow toû yeo ûblasfhmêtai: 6 toùw nevtérouw qsaútvw parakálei svfroneîn: 7 perì pánta seautòn parexó m en o w túpon kalôn ¡rgvn, \n t_ didaskalíŸ ˙diafyorían, semnó t h t a , ˙fyarsían, 8 lógon øgiê, ˙katágnvston, ®na ` \j \n a n t í a w \n t r a p _ , mhdèn ¡xv n perì =môn légein faûlon. 9 Doúlouw †díoiw despótaiw øpotássesyai, \n pâsin e[ a r és t o u w e n a i , m| ˙ntilégontaw, 10 m| nosfizoménouw, ˙llà pístin pâsan \ndeiknuménouw ˙gay}n, ®na t|n didaskalían toû svtêrow =môn yeo ûkosmôsin \n pâsin. 11 &E p ef á n h gàr = xáriw toû yeo û = svt}riow pâsin ˙nyrQpoiw, 12 paideúousa =mâw ®na, ˙rnhsámenoi t|n ˙sébeian kaì tàw kosmikàw \piyumíaw, svfrónvw kaì dikaívw kaì e[ s eb ô w z}svmen \n t! nûn a†ôni, 13 prosdexó m en o i t|n makarían \l p í d akaì \pifáneian têw dójhw toû megálou yeo ûkaì svtêrow =môn &Ihsoû xristoû, 14 ow$ ¡dvken e^autòn øpèr =môn, ®na lutrQshtai =mâw ˙pò páshw ˙nomíaw, kaì kayarís+ e^aut! laòn perioúsion, zhlvt|n kalôn ¡rgvn. 15 Taûta lálei, kaì parakálei, kaì ¡legxe met àpáshw \pitagêw. Mhdeíw sou perifroneítv.

^Up o m í m n h s k e a[t oùw ˙r xaîw kaì \jous íaiw 3 øpotássesyai, peiyarxeî n , pròw pân ¡r g o n ˙gayòn e^toímouw eÂnai, 2 mhdéna blasfhmeîn, ˙máxouw eÂnai, \p i ei k eî w, pâsan \ndeiknuménouw prŸóthta pròw pántaw

2.2 nhfaléouw ♦ nhfalíouw 2.10 pístin pâsan ♦ pâsan pístin 2.5 o†kouroúw ♦ o†kourgoúw 2.10 toû ♦ t|n toû 2.7 ˙diafyorían ♦ ˙fyorían 2.11 = svt}riow ♦ svt}riow 2.7 ˙fyarsían ♦ — 3.1 kaì ♦ — 2.8 perì =môn légein ♦ légein perì 3.2 prŸóthta ♦ pra‡thta =môn

493 3.3 - 3.15 PRO S TITO N

˙nyrQpouw. 3 )Hmen gár pote kaì =meîw ˙nóhtoi, ˙peiyeî w, planQmenoi, douleúontew \piyumíaiw kaì =donaîw poikílaiw, \n kakíŸ kaì fyón~ diágontew, stughtoí, misoûntew ˙ll}louw. 4 %O tedè = xrhstóthw kaì = filanyrvpía \pefánh toû svtêrow =môn yeoû, 5 o[k \j ¡rgvn tôn \n dikaiosún+ @n \poi}samen =meîw, ˙llà katà tòn a[toû ¡leon ¡svsen =mâw, dià loutroû paliggenesíaw kaì ˙nakainQsevw pneúmatow a^ gíou, 6 o˚ \j éxeen\f '=mâw plousívw, dià &Ihsoû xristoû toû svtêrow =môn, 7 ®na dikaivyén t ewt_ \keínou xáriti, klhronómoi genQmeya kat' \lpída zvêw a†vníou. 8 Pistòw ` lógow, kaì perì toútvn boúlomaí se diabebaioûsyai, ®na frontízvsin kalôn ¡r g v n profistasyai o¥ pepisteukótew ye! . Taûtá \stin tà kalà kaì vfélima& toîw ˙nyrQpoiw: 9 mvràw dè zht}seiw kaì genealogía wkaì ¡reiw kaì máxaw nomikàw perifistaso: e†sìn gàr ˙nvfeleîw kaì mátaioi. 10 A¥retikòn ƒnyrvpon metà mían kaì deutéran nouyes í a n paraitoû, 11 e† d W w –ti \jéstraptai ` toioûtow, kaì a^ martánei, çn a[tokatákritow. 12 %O tan pémcv &Artemân prów se h( Tuxikón, spoúdason \l yeî n prów me e†w Nikópolin: \keî gàr kékrika paraxei m á s a i . 13 Zhnân tòn nomikòn kaì &ApollW spoudaívw própemcon, ®na mhdèn a[toîw leíp+. 14 Manyanétvsan dè kaì o¥ =méteroi kalôn ¡rgvn profistasyai e†w tàw ˙nagkaíaw xreíaw, ®na m| „sin ƒkarpoi. 15 &A s p á z o n t a í se o¥ met' \moû pántew. *Aspasai toùw filoûntaw =mâw \n pístei. ^H xáriw metà pántvn ømôn. &Am}n.

3.5 @n ♦ a$ 3.8 tà ♦ — 3.5 tòn a[toû ¡leon ♦ tò a[toû ¡leow 3.13 &ApollW ♦ &Apollôn 3.7 genQmeya ♦ genhyômen 3.15 &Am}n ♦ —

494 PRO S FILHMO NA

aûl ow désmiow xris t oû &I hs oû, kaì Timóyeow ` ˙del f ów, P Fil} m o n i t! ˙gapht! kaì sunerg! =môn, 2 kaì &ApfíŸ t_ ˙gapht_, kaì &A r x í p p ~ t! sustratiQt+ =môn, kaì t_ kat' oÂkón sou \kklhsíŸ: 3 xá r i wømîn kaì e†r}nh ˙pò yeo ûpatròw =môn kaì kuríou &Ihsoû xristoû. 4 E[xaristô t! ye! mou, pántote mneían sou poioúmenow \p ìtôn proseuxôn mou, 5 ˙koúvn sou t|n ˙gáphn, kaì t|n pístin ÷n ¡xei wpròw tòn kúrion &Ihsoûn kaì e†w pántaw toùw a^ gíouw, 6 –pvw = koinvnía têw písteQw sou \nerg|w génhtai \n \p i g n Q s ei pantòw ˙gayoû toû \n =mîn e†w xristòn &Ihsoûn. 7 Xárin gàr ¡xo m enpoll|n kaì paráklhsin \pì t_ ˙gáp+ sou, –ti tà splágxna tôn a^ gívn ˙napépautai dià soû, ˙delfé. 8 Diò poll|n \n xrist! parrhsían ¡xv n \p i t á s s ei n soi tò ˙nêkon, 9 dià t|n ˙gáphn mâllon parakalô, toioûtow çn qw Paûlow presbúthw, nunì dè kaì désmiow &Ihsoû xristoû. 10 Parakalô se perì toû \moû téknou, on$ \génnhsa \n toîw desmoîw mou, &On}simon, 11 tón poté soi ƒxrhston, nunì dè soì kaì \moì e·xrhston, –n ˙népemca: 12 sù dè a[tón, toût' ¡stin tà \mà splágxna, proslaboû: 13 on$ \gW \boulómhn pròw \m a u t ò n katéxei n , ®na øpèr soû diakon_ moi \n toîw desmoîw toû e[aggelíou: 14 xv r ì w dè têw sêw gnQmhw o[dèn “yél h s a poiêsai, ®na m| qw katà ˙nágkhn tò ˙gayón sou ”, ˙llà katà e^koúsion. 15 Táxa gàr dià toûto \xv r í s yh pròw vran,% ®na a†Qnion a[tòn ˙péx+ w: 16 o[kéti qw doûlon, ˙ll' øpèr doûlon, ˙delfòn ˙gaphtón, málista \moí, pós~ dè mâllon soì kaì \n sarkì kaì \n kurí~. 17 E† o{n me ¡xei wkoinvnón, proslaboû a[tòn qw \m é. 18 E† dé ti “díkhsén se h( •feílei, toûto \moì \l l ó g e i : 19 \g W Paûlow ¡graca t_ \m_ xei r í , \g W ˙potísv: ®na m| légv soi –ti kaì seautón moi prosofeíleiw. 20 Naí, ˙delfé,

1.2 ˙gapht_ ♦ ˙delf_ 1.11 dè soì ♦ dè ˆkaì˜ soì 1.6 &Ihsoûn ♦ — 1.12 sù dè ♦ soi 1.7 Xárin gàr ¡xomen poll|n ♦ 1.12 proslaboû ♦ — xaràn gàr poll|n ¡sxon 1.13 diakon_ moi ♦ moi diakon_ 1.9 &Ihsoû xristoû ♦ xristoû &Ihsoû 1.18 \llógei ♦ \llóga 1.10 mou ♦ —

495 1.21 - 1.25 PRO S FILHMO NA

\g Qsou •naímhn \n kurí~: ˙nápausón mou tà splágxna \n kurí~. 21 PepoiyWw t_ øpako_ sou ¡gracá soi, e†dWw –ti kaì øpèr o$ lég v poi}seiw. 22 %A m a dè kaì e^toímazé moi jenían: \lpízv gàr –ti dià tôn proseuxôn ømôn xarisy}somai ømîn. 23 &A s p á z o n t a í se &Epafrâw ` sunaixmálvtów mou \n xr i s t ! &I h s o û , 24 Mârkow, &Arístarxow, Dhmâw, Loukâw, o¥ sunergoí mou. 25 ^H xáriw toû kuríou =môn &Ihsoû xristoû metà toû pneúmatow ømôn. &Am}n.

1.20 splágxna \n kurí~ ♦ splágxna 1.23 &Aspázontaí ♦ &Aspázetaí \n xrist! 1.25 =môn ♦ — 1.21 o$ ♦ a$ 1.25 &Am}n ♦ —

496 APO KALUCIS IVANNO U

pokáluciw &Ihs oû xr is t oû, ÷n ¡dvk en a[t ! ` yeòw &A deîjai toîw doúloiw a[toû, a$ deî gen és ya i \n táxei , kaì \s } m a n en ˙posteílaw dià toû ˙ggélou a[toû t! doúl~ a[toû &I v á n n + , 2 ow$ \martúrhsen tòn lógon toû yeo ûkaì t|n 3 marturían &Ihsoû xristoû, –sa e d en . Makáriow ` eÂden kaì ßtina e†sin kaì ßtina ˙naginQskvn, kaì o¥ ˙koúontew toùw lógouw têw profhteíaw xr} genésyai kaì throûntew tà \n a[t_ gegramména: ` gàr kairòw \ggúw. metà taûta 4 &I v á n n h w taîw e^ptà \kklhsíaiw taîw \n t_ &AsíŸ: xáriw ømîn kaì e†r}nh ˙pò yeo û ` çn kaì ` ‘n kaì ` \rxómenow: kaì 5 ˙pò tôn e^ptà pneumátvn ß \n Q p i o n toû yrónou a[toû: kaì ß \stin ˙pò &Ihsoû xristoû, ` mártuw ` pistów, ` prvtótokow tôn nekrôn, kaì ` ƒrxvn tôn basilévn têw gêw. T!˙gapônti ˙gap}santi =mâw, kaì loúsanti =mâw ˙pò tôn a^ martiôn =môn \n t! a®mati a[toû: 6 kaì \poíhsen =mâw basileían, ¥ereîw t! ye! kaì patrì a[to û :a[t! = dója kaì tò krátow e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn. &A m } n . 7 &I d o ú , ¡r xet a i metà tôn nefelôn, kaì ªcetai a[tòn pâw •fyalmów, kaì o®tinew a[tòn \jekénthsan: kaì kócontai \p' a[tòn pâsai a¥ fulaì têw gêw. Naí, ˙m}n. 8 &E g Qe† m itò *Alfa kaì tò )V, légei kúriow ` yeó w,` çn kaì ` ‘n kaì ` \rxómenow, ` pantokrátvr. 9 &E g W &I v á n n h w, ` ˙delfòw ømôn kaì koinvnòw \n t_ sugkoinvnòw yl í c eikaì basileíŸ kaì øpomon_ \n xrist! &Ihsoû, \genómhn \n t_ n}s~ t_ kaloumén+ Pátm~, dià tòn lógon toû yeo ûkaì dià t|n marturían &Ihsoû xristoû. 10 &E g en ó m h n \n pneúmati \n t_ kuriak_ =mérŸ: kaì ækousa fvn|n •písv mou megálhn qw sálpigg o w, 11 legoúshw, $O blépeiw grácon e†w biblíon, kaì pémcon taîw e^ptà \kklhsíaiw, e†w *Efeson, kaì e†w Smúrnan, kaì e†w Pérgamon, kaì e†w Yuáteira, kaì e†w Sárdeiw, kaì e†w Filadélfei a n , kaì e†w Laodíkeian. 12 Kaì \keî \péstreca

1.4 yeoû ♦ — 1.9 dià t|n ♦ t|n 1.5 loúsanti =mâw ˙pò ♦ lúsanti 1.9 xristoû ♦ — =mâw \k 1.10 fvn|n •písv mou ♦ •písv mou 1.6 tôn a†Qnvn ♦ ˆtôn a†Qnvn˜ fvn|n 1.9 koinvnòw ♦ sugkoinvnòw 1.12 \keî ♦ — 1.9 xrist! ♦ —

497 1.13 - 2.6 APO KALUCIS IVANNO U

blépein t|n fvn|n htiw% \lálei met ' \m o û . Kaì \pistrécaw e d o n e^ptà luxníaw xrusâw, 13 kaì \n més ~tôn e^ptà luxniôn u¥òn –moion øi! ˙nyrQpou, \ndeduménon pod}rh, kaì periezvsménon pròw toîw mastoîw zQnhn xrusên. 14 ^H dè qseì ¡rion kefal| a[toû kaì a¥ tríxew leu k a ì qw ¡rion leukón, qw xiQn: kaì o¥ •fyalmoì a[toû qw flòj purów: 15 kaì o¥ pódew a[toû –moioi xalkolibán~, qw \n kamín~ pepurvménoi: kaì = fvn| 16 xeirì a[toû a[toû qw fvn| ødátvn pollôn. Kaì ¡xv n\n t_ dej i Å a[toû xei r ì ˙stéraw e^ptá: kaì \k toû stómatow a[toû ]omfaía dístomow •jeîa \kporeuoménh: kaì = ªciw a[toû, qw ` hliow% faínei \n t_ dunámei a[toû. 17 Kaì –te eÂdon a[tón, ¡pesa pròw \péyhken toù wpódaw a[toû qw nekrów: kaì ¡yh k en t|n dejiàn a[toû dejiàn a[toû xeîra \p '\m é,légvn, M| foboû: \gQ e†mi ` prôtow kaì ` ¡sxatow, 18 kaì ` zôn, kaì \g en ó m h n nekrów, kaì †doú, zôn e†mì e†w toùw kleîdaw a†ônaw tôn a†Qnvn, ˙m}n: kaì ¡xv tàw kleîw toû ya n á t o u kaì toû %A ͅdou. 19 Grácon o{n a$ eÂdew, kaì ß e†sin, kaì a$ mél l ei gínesyai metà taûta: 20 tò must}rion tôn e^ptà ˙stérvn @n e d ew\p ìtêw dejiâw mou, kaì tàw e^ptà luxníaw tàw xrusâw. O¥ e^ptà ˙stérew ƒggeloi tôn e^ptà \kklhsiôn e†sín: kaì a¥ e^ptà luxníai $aw luxníai a¥ e^ptà e^ptà \kklhsíai e†sín. eÂdew T! ˙ggél~ têw \n &Efés~ \kklhsíaw grácon, 2 Táde légei ` kratôn toùw e^ptà ˙stéraw \n t_ dej i Å a[toû, ` peripatôn \n més ~tôn e^ptà luxniôn tôn xrusôn: 2 OÂda tà ¡r g asou, kaì tòn kópon sou, kaì t|n øpomon}n sou, kaì –ti o[ dún+ bastásai kakoúw, kaì \peírasaw toùw lég o n t a w e^autoùw ˙postólouw eÂnai kaì o[k e†sín, kaì e˚rew \bástasaw kaì 3 øpomon|n ¡xeiw a[toùw ceudeîw, kaì øpomon|n ¡xei wkaì \bástasaw dià tò 4 &All' ªnomá mou kaì o[k \kopíasaw. &A l l à ¡xv katà soû, –ti t|n ˙gáphn sou t|n prQthn ˙fêkaw. 5 Mnhmóneue o{n póyen \kpéptvkaw péptvkaw, kaì metanóhson, kaì tà prôta ¡rga poíhson: e† dè m}, ¡rxomaí soi taxú, kaì kin}sv t|n luxnían sou \k toû tópou a[têw, \àn m| metano}s+w. 6 &A l l à toûto ¡xei w, –ti

1.13 e^ptà ♦ — 1.20 @n ♦ o¬w 1.13 øi! ♦ u¥òn 2.2 kópon sou ♦ kópon 1.13 xrusên ♦ xrusân 2.2 eÂnai ♦ — 1.15 pepurvménoi ♦ pepurvménhw 2.3 o[k \kopíasaw ♦ o[ kekopíakew 1.16 a[toû xeirì ♦ xeirì a[toû 2.4 ˙fêkaw ♦ ˙fêkew 1.18 ˙m}n ♦ — 2.5 taxú ♦ — 1.19 gínesyai ♦ genésyai

498 APO KALUCIS IVANNO U 2.7 - 2.17 miseîw tà ¡r g a tôn Nikolaïtôn, a$ k˙gW misô. 7 ^O ¡xvn o{w ˙kousátv tí tò pneûma légei taîw \kklhsíaiw. T! nikônti dQsv a[t! fageîn \k toû júlou têw zvêw, – \stin \nt! més~ toû paradeísou paradeís~ toû yeoû mou. 8 Kaì t! ˙ggél~ têw \n Smúrn+ \kklhsíaw grácon, Táde légei ` prôtow kaì ` ¡sxatow, ow$ \géneto nekròw kaì ¡z h s en : 9 OÂdá sou tà ¡rga kaì t|n ylícin kaì t|n ptvxeí a n , ˙llà ploúsiow eÂ: kaì t|n blasfhmían \k tôn legóntvn &I o u d a í o u w e n a i e^autoúw, kaì o[k e†sín, ˙llà sunagvg| toû 10 Satanâ. Mhdèn foboû am$ él l ei w payeî n : †doú, d} méllei pásxein baleîn ` diábolow \j ømôn e†w fulak}n, ®na peirasyête: kaì £j et e yl í c i n =merôn déka. Gínou pistòw ƒxri yanátou, kaì =méraw dQsv soi tòn stéfanon têw zvêw. 11 ^O ¡xvn o{w ˙kousátv tí tò pneûma légei taîw \kklhsíaiw. ^O nikôn o[ m| ˙dikhy_ \k toû yanátou toû deutérou. 12 Kaì t! ˙ggél~ têw \n Pergám~ \kklhsíaw grácon, Táde légei ` ¡xv nt|n ]omfaían t|n dístomon t|n •jeîan: 13 O d atà ¡rga sou kaì poû katoikeîw, –pou ` yrónow toû Satanâ: kaì krateîw tò ªnomá mou, kaì o[k “rn}sv t|n pístin mou \n taîw =méraiw \n a

2.7 mou ♦ — 2.13 \n a

18 Kaì t! ˙ggél~ têw \n Yuateíroiw \kklhsíaw grácon, Táde légei ` u¥òw toû yeo û , ` ¡xv n toùw •fyalmoùw a[toû qw flóga purów, kaì o¥ pódew a[toû –moioi xalkolibán~: 19 OÂdá sou tà ¡rga, kaì t|n ˙gáphn kaì t|n pístin kaì t|n diakonían kaì t|n øpomon}n sou, kaì tà ¡rga sou, tà ¡sxata 20 &Allà pleíona tôn prQtvn. &A l l ' ¡xv katà soû –ti ˙feîw t|n gunaîká soû &Iezábel, = légei e^aut|n profêtin, kaì didáskei kaì planÅ toùw \moùw doúlouw porneûsai kaì fageîn e† d v l ó yu t a . 21 Kaì ¡dvka a[t_ xrónon ®na metano}s+, kaì o[ yél eimetanoêsai \k têw porneíaw a[têw. 22 &I d o ú , bállv a[t|n e†w klínhn, kaì toùw moixeú o n t a w met' a[têw e†w ylícin megálhn, \àn m| metano}svsin \k tôn ¡rgvn a[têw. 23 Kaì tà tékna a[têw ˙poktenô \n yanát~: kaì gnQsontai pâsai a¥ \k k l h s í a i –ti \gQ e†mi ` \reunôn nefroùw kaì kardíaw: kaì dQsv ømîn e^kást~ katà tà ¡rga ømôn. 24 ^U m î n dè légv, toîw loipoîw toîw \n Yuateíroiw, –soi o[k ¡xo u s i n t|n didax|n taúthn, o®tinew o[k ¡gnvsan tà bayéa toû Satanâ, qw légousin, o[ bállv \f' ømâw ƒllo bárow. 25 Pl|n o$ ¡xet e krat}sate, ƒxr i o˚ ©n hjv.% 26 Kaì ` nikôn kaì ` thrôn ƒxri télouw tà ¡rga mou, dQsv a[t! \jousían \pì tôn \yn ô n : 27 kaì poimaneî a[toùw \n ]ábd~ sidhrÅ: qw tà skeúh tà keramiká, suntrib}setai: qw k˙gW eÊlhfa parà toû patrów mou: 28 kaì dQsv a[t! tòn ˙stéra tòn prvïnón. 29 ` ¡xv n o{w ˙kousátv tí tò pneûma légei taîw \kklhsíaiw.

Kaì t! ˙ggél~ têw \n Sárdesin \kklhsíaw grácon, 3 Táde légei ` ¡xv ntà e^ptà pneúmata toû yeo ûkaì toùw kaì z_w e^ptà ˙stéraw: OÂdá sou tà ¡rga, –ti ªnoma ¡xei w –ti z_w,kaì st}rijon = 2 t}rhson nekròw eÂ. Gínou grhgorôn, kaì st}rison tà loipà a$ ¡mellon = ¡m el l ew ˙pobállein: o[ gàr eurhká% sou tà ¡rga æmellew peplhrvména \nQpion toû yeo ûmou. 3 Mnhmóneue o{n pôw eÊ l h f a w kaì ækousaw, kaì t}rei, kaì metanóhson. &Eàn o{n m| gnQs+ grhgor}s+w, hjv% \pí se qw klépthw, kaì o[ m| gn!w poían

2.20 &All' ♦ &Allà 2.27 suntrib}setai ♦ suntríbetai 2.20 soû &Iezábel = légei ♦ &Iezábel = 3.2 ¡mellew ˙pobállein ♦ ¡mellon légousa ˙poyaneîn 2.23 \reunôn ♦ \raunôn 3.3 \pí se qw ♦ qw 2.25 ƒxri ♦ ƒxriˆw˜

500 APO KALUCIS IVANNO U 3.4 - 3.16 vr% a n hjv% \pí se. 4 &A l l ' •líga ¡xei w •nómata \n Sárdesin, a$ o[k \mólunan tà ¥mátia a[tôn: kaì peripat}sousin met' \moû \n leu k o î w, –ti ƒjioí e†sin. 5 ^O nikôn, o˚tow peribaleîtai \n ¥matíoiw leukoîw: kaì o[ m| \jaleícv tò ªnoma a[toû \k têw bíblou têw zvêw, kaì `molog}sv tò ªnoma a[toû \nQpion toû patrów mou, kaì \nQpion tôn ˙ggélvn a[toû. 6 ^O ¡xvn o{w ˙kousátv tí tò pneûma légei taîw \kklhsíaiw. 7 Kaì t! ˙ggél~ têw \n FiladelfeíŸ \kklhsíaw grácon,

Táde légei ` ßgiow, ` ˙lhyinów, ` ¡xv n t|n kleîn toû Dauíd, DAD ` ˙noígvn kaì o[deìw kleísei a[t}n, eÊ m| ` ˙noígvn: kaì kaì kleívn o[deìw ˙noíjei. 8 OÂdá sou tà ¡rga: †doú, dédvka \nQpión sou yú r a n˙ne~gménhn, ÷n o[deìw dúnatai kleîsai a[t}n, –ti mikràn ¡xei wdúnamin, kaì \t}rhsáw mou tòn lógon, kaì o[k “rn}sv tò ªnomá mou. 9 &I d o ú , dídvmi \k têw sunagvgêw toû Satanâ, tôn legóntvn e^autoùw &Ioudaíouw eÂnai, kaì o[k e† s í n , ˙llà ceúdontai: †doú, poi}sv a[toùw ®na hjvsin% kaì proskun}svsin \nQpion tôn podôn sou, kaì gnôsin –ti –ti \gW “gáphsá se. 10 %O ti\t}rhsaw tòn lógon têw øpomonêw mou, k˙gQ se thr}sv \k têw vraw% toû peirasmoû, têw melloúshw ¡r xes ya i \p ì têw o†kouménhw –lhw, pei r á s a i toùw katoikoûntaw \pì têw gêw. 11 *E r xo m a i taxú: krátei o$ ¡xei w, ®na mhdeìw láb+ tòn stéfanón sou. 12 ^O nikôn, poi}sv a[tòn stúlon \n t! na! toû yeo ûmou, kaì ¡j vo[ m| \jély+ ¡ti, kaì grácv \p' a[tòn tò ªnoma toû yeo ûmou, kaì tò ªnoma têw pólevw toû yeo ûmou, têw kainêw ^Ierousal}m, ÷ katabaínei \k toû o[ranoû ˙pò toû yeo û mou, kaì tò ªnomá mou tò ˙pò tò kainón . 13 ^O ¡xvn o{w ˙kousátv tí tò pneûma légei taîw \kklhsíaiw. 14 Kaì t! ˙ggél~ têw \n LaodikeíŸ \kklhsíaw grácon, Táde légei ` &Am}n, ` mártuw ` pistòw kaì ˙lhyinów, = ˙rx| têw ktísevw toû yeo û : 15 OÂdá sou tà ¡rga, –ti o·te cuxròw e o·te zestów: ªfelon cuxròw ‘w h( zes t ó w. 16 Outvw% –ti xliaròw

3.4 &All' •líga ¡xeiw ♦ &Allà ¡xeiw 3.8 ˙ne~gménhn ♦ “ne~gménhn •líga 3.9 dídvmi ♦ didô 3.5 o˚tow ♦ outvw% 3.9 hjvsin% kaì proskun}svsin ♦ 3.7 toû ♦ — hjousin% kaì proskun}sousin 3.7 a[t}n eÊ m| ` ˙noígvn ♦ kaì 3.9 “gáphsá ♦ \gW “gáphsá kleívn 3.12 katabaínei ♦ katabaínousa 3.7 ˙noíjei ♦ ˙noígei 501 3.17 - 4.6 APO KALUCIS IVANNO U

e , kaì o[ zestòw o·te cuxrów, mél l v se \mésai \k toû stómatów mou. 17 %O ti lég ei w, Ploúsiów e†mi, kaì peploúthka, kaì o[denòw xreían ¡xv ,kaì o[k oÂdaw –ti sù e ` talaípvrow kaì ` \l eei n ò w kaì ptvxòw kaì tuflòw kaì gumnów: 18 sumbouleúv soi ˙gorásai xrusíon par' \moû pepurvménon \k purów, ®na plout}s+w, kaì ¥mátia leuká, ®na peribál+, kaì kolloúrion m| fanervy_ = a†sxúnh têw gumnóthtów sou: kaì kollúrion 19 ¡gxrison ®na \gxrís+ toùw •fyalmoúw sou, ®na blép+w. &E g W –souw z}leue \à n filô, \légxv kaì paideúv: z}lvson o{n kaì metanóhson. 20 &I d o ú , £s t h k a \p ì t|n yúran kaì kroúv: \án tiw ˙koús+ têw fvnêw mou, kaì ˙noíj+ t|n yúran, kaì e†seleúsomai pròw a[tón, kaì deipn}sv met' a[toû, kaì a[tòw met' \moû. 21 ^O nikôn, dQsv a[t! kayísai met' \moû \n t! yrón~ mou, qw k˙gW \n í k h s a , kaì \káyisa metà toû patrów mou \n t! yrón~ a[toû. 22 ^O ¡xvn o{w ˙kousátv tí tò pneûma légei taîw \kklhsíaiw.

Met à taût a eÂd on, kaì †doú, yúra ˙ne~gménh \n t! 4 o[ran!, kaì = fvn| = prQth ÷n ækousa qw sálpiggow légousa laloúshw met' \moû, légvn &Anába @de, kaì deíjv soi a$ deî genésyai metà taûta. 2 Kaì e[yév w \g en ó m h n \n pneúmati: toû yrónou kaì †doú, yr ó n o w ¡k ei t o \n t! o[ran!, kaì \pì tòn yr ó n o n 3 –moiow =`moía kay}menow, –moiow `rásei líy~ †áspidi kaì sardí~: kaì Âriw `rásei 4 smaragdín~ kuklóyen toû yrónou `moívw –rasiw smaragdínvn. Kaì

KD kukló yentoû yrónou yrónoi eÊkosi téssarew: kaì \pì toùw

KD yr ó n o u w toùw eÊkosi téssaraw presbutérouw kayhménouw, perib eb l h m én o u w \n ¥matíoiw leukoîw, kaì \pì tàw kefalàw a[tôn stefánouw xrusoûw. 5 Kaì \k toû yrónou \kporeúontai ˙strapaì kaì fvnaì kaì brontaí. Kaì e^ptà lampádew puròw kaiómenai \nQpion toû yrónou a[toû, a® e†sin e^ptà pneúmata toû yeo û : 6 kaì \nQpion toû yrónou qw yálassa øalính, `moía krustál l ~ .Kaì \n més ~toû yrónou kaì kúkl~ toû yrónou

3.16 o[ ♦ o·te e†seleúsomai 3.17 Ploúsiów ♦ –ti Ploúsiów 4.1 ˙ne~gménh ♦ “ne~gménh 3.17 o[denòw ♦ o[dèn 4.2 Kaì e[yévw ♦ E[yévw 3.17 ` \leeinòw ♦ \leeinòw 4.3 –moiow ♦ kaì ` kay}menow –moiow 3.18 xrusíon par' \moû ♦ par' \moû 4.3 `moívw ♦ –moiow xrusíon 4.3 –rasiw smaragdínvn ♦ `rásei 3.18 kollúrion ♦ kollˆo˜úrion smaragdín~ 3.18 ®na \gxrís+ ♦ \gxrîsai 4.4 yrónoi ♦ yrónouw 3.19 z}lvson ♦ z}leue 4.4 yrónouw toùw ♦ yrónouw 3.20 kaì e†seleúsomai ♦ ˆkaì˜ 4.5 a[toû a® e†sin ♦ ß e†sin tà

502 APO KALUCIS IVANNO U 4.7 - 5.6 téssara z!a gémonta •fyalmôn ¡mprosyen kaì ªpisyen . 7 Kaì tò z!on tò prôton –moion léonti, kaì tò deúteron z!on tò prósvpon qw –moion mósx~, kaì tò tríton z!on ¡xo n prósvpon ˙nyrQpou, ƒnyrvpow 8 kaì tò tét a r t o n z!on –moion ˙et! petomén~. Kaì tà tétarton téss a r a z!a, ¢n kay' ¢n¡xo n ˙nà ptérugaw ¢j kuklóyen , kaì a[tôn ¡xon ¡s v yen gémousin •fyalmôn, kaì ˙nápausin o[k ¡xo u s i n =méraw kaì nuktów, lég o n t ew, %A g i o w , ßgiow, ßgiow, kúriow ` ßgiow 9x yeò w` pantokrátvr, ` ‘n kaì ` çn kaì ` \rxómenow. 9 Kaì –tan dôsin tà z!a dójan kaì tim|n kaì e[xaristían t! kayhmén~ \p ìtoû yrónou, t! zônti e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn, 10 pesoûntai o¥ eÊ k o s i téssarew presbúteroi \nQpion toû KD kayhménou \pì toû yrónou, kaì proskun}sousin t! zônti e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn, kaì baloûsin toùw stefánouw a[tôn \n Q p i o n toû yrónou, légontew, 11 *A j i o w e , ` kúriow kaì ` yeò w =môn, ` ßgiow, labeîn t|n dójan kaì t|n tim|n kaì t|n dúnamin :–ti sù ¡ktisaw pánta, kaì dià tò yél h m á sou ‘san tà pánta e†sìn kaì \ktísyhsan.

Kaì eÂdon \pì t|n dejiàn toû kayhménou \pì toû yrónou 5 biblíon gegramménon ¡svyen kaì ¡jvyen , katesfragisménon sfragîsin e^ptá. 2 Kaì eÂdon ƒggelon †sxuròn khrússonta \n fvn_ megál+, Tíw ƒjiów \stin ˙noîjai tò biblíon, kaì lûsai tàw sfragîdaw a[toû; 3 Kaì o[deìw \d ú n a t o \n t! o[ran! ƒnv, o·te \pì têw gêw,o·te øpokátv o[dè \pì o[dè øpokátv têw gêw, ˙noîjai tò biblíon, o·te blépein a[tó. 4 Kaì \gW ¡k l a i o n polú, –ti o[deìw ƒjiow eøréyh ˙noîjai tò biblíon, o·te blépein a[tó. 5 Kaì e

Dauíd, ` ˙noígvn tò biblíon kaì tàw e^ptà sfragîdaw a[toû. DAD ˙noîjai 6 Kaì eÂdon \n més ~toû yrónou kaì tôn tessárvn zœvn, kaì \n més~ tôn presbutérvn, ˙rníon e^sthkòw qw \sfagménon, ¡xo n kérata e^ptà kaì •fyalmoùw e^ptá, a$ e†sin tà e^ptà pneúmata

4.7 ¡xon ♦ ¡xvn tò 5.3 ƒnv ♦ — 4.7 ˙nyrQpou ♦ qw ˙nyrQpou 5.3 o·te \pì ♦ o[dè \pì 4.8 ¡xon ♦ a[tôn ¡xvn 5.3 o·te øpokátv ♦ o[dè øpokátv 4.9 dôsin ♦ dQsousin 5.4 \gW ♦ — 4.9 toû yrónou ♦ t! yrón~ 5.5 ` ˙noígvn ♦ ˙noîjai 4.11 ` ßgiow ♦ — 5.6 ¡xon ♦ ¡xvn 4.11 pánta ♦ tà pánta 5.6 a$ ♦ o® 5.1 ¡jvyen ♦ ªpisyen 5.6 tà e^ptà ♦ tà ˆe^ptà˜ 5.2 \stin ♦ —

503 5.7 - 6.4 APO KALUCIS IVANNO U

toû yeo û˙postellómena e†w pâsan t|n gên. 7 Kaì ‘lyen ,kaì eÊ l h f en \k têw dejiâw toû kayhménou \pì toû yrónou. 8 Kaì –te

KD ¡l a b en tò biblíon, tà téssara z!a kaì o¥ eÊ k o s i téssarew presbúteroi ¡peson \nQpion toû ˙rníou, ¡xo n t ew £k a s t o w kiyáraw kiyáran, kaì fiálaw xrusâw gemoúsaw yumiamátvn, a® e†sin 9 a¥ proseuxaì proseuxaì tôn a^ gívn. Kaì Ïdousin Œd|n kain}n, légontew, *A j i o w e labeîn tò biblíon, kaì ˙noîjai tàw sfragîdaw a[toû: –ti \sfághw, kaì “górasaw t! ye! =mâw \n t! a®matí sou \k páshw fulêw kaì glQsshw kaì laoû kaì ¡yn o u w, 10 kaì \p o í h s a w a[toùw t! ye! =môn basileîw kaì ¥ereîw, kaì basileúsousin \pì têw gêw. 11 Kaì eÂdon, kaì ækousa qw fvn|n ˙ggélvn pollôn kúkl~ toû yrónou kaì tôn zœvn kaì tôn presbutérvn: kaì ‘n ` ˙riymòw a[tôn muriádew muriádvn, kaì xi l i á d ew xi l i á d v n , 12 légontew fvn_ megál+, *Ajión \stin tò ˙rníon tò \sfagménon labeîn t|n dúnamin kaì tòn ploûton kaì sofían kaì †sxùn kaì tim|n kaì dójan kaì e[logían. 13 Kaì o$ \stin pân ktísma o$ \n t! o[ran!, kaì \pì têw gêw, kaì øpokátv têw ß\stin gêw, kaì \pì têw yalásshw \stín, kaì tà \na[toîw, pántaw ækousa légontaw, T! kayhmén~ \pì toû yrónou kaì t! ˙rní~ = e[ l o g í akaì = tim| kaì = dója kaì tò krátow e†w toùw a†ônaw 14 ¡legon tôn a†Qnvn. &Am}n. Kaì tà téssara z!a légonta tò &A m } n . Kaì o¥ presbúteroi ¡peson, kaì prosekúnhsan.

Kaì eÂdon –ti ænoijen tò ˙rníon mían \k tôn e^ptà 6 sfragídvn, kaì ækousa e^nòw \k tôn tessárvn zœvn 2 eÂdon kaì légontow, qw fvn| brontêw, *Erxou kaì Êde. Kaì †doú, †doú ®ppow leuków, kaì ` kay}menow \p' a[tòn ¡xvn tójon: kaì \dóyh a[t! stéfanow, kaì \jêlyen nikôn, kaì ®na nik}s+. 3 Kaì –te ænoijen t|n deutéran sfragîda, ækousa toû deutérou zœou légontow, *Erxou. 4 Kaì \jêlyen ƒllow ®ppow purrów purów: kaì t! kayhmén~ \p' a[tòn \dóyh a[t! labeîn t|n

5.6 ˙postellómena ♦ ˙pestalménoi 5.13 &Am}n ♦ — 5.8 ¡peson ♦ ¡pesan 5.14 légonta ♦ ¡legon 5.8 proseuxaì ♦ a¥ proseuxaì 5.14 tò ♦ — 5.9 =mâw ♦ — 5.14 ¡peson ♦ ¡pesan 5.10 basileîw ♦ basileían 6.1 –ti ♦ –te 5.11 qw ♦ — 6.1 kaì Êde ♦ — 5.12 tòn ♦ — 6.2 †doú ♦ eÂdon kaì †doù 5.13 \stín ♦ — 6.3 deutéran sfragîda ♦ sfragîda 5.13 a[toîw, pántaw ♦ a[toîw pánta, t|n deutéran 5.13 toû yrónou ♦ t! yrón~ 6.4 purów ♦ purrów

504 APO KALUCIS IVANNO U 6.5 - 6.14 e† r } n h n \k têw gêw, ®na ˙ll}louw sfájvsin: kaì \dóyh a[t! máxaira megálh. 5 Kaì –te ænoijen t|n sfragîda t|n tríthn, ækousa toû trítou zœou légontow, *Erxou kaì Êde.Kaì †doú, ®ppow eÂdon kaì †doú mélaw, kaì ` kay}menow \p' a[tòn ¡xv nzugòn \n t_ xei r ì a[toû. 6 Kaì ækousa fvn|n \n més ~tôn tessárvn zœvn légousan, Xoînij sítou dhnaríou, kaì treîw xoínikew kriyêw dhnaríou: kaì tò ¡laion kaì tòn oÂnon m| ˙dik}s+w. 7 Kaì –te ænoijen t|n sfragîda t|n tetárthn, ækousa toû 8 tetártou zœou légontow, *Erxou kaì Êde. Kaì †doú, ®ppow eÂdon kaì †doú xl v r ó w ,kaì ` kay}menow \pánv a[toû, ªnoma a[t! ` Yánatow, kaì ` %A ͅdhw “koloúyei a[t!. Kaì \d ó yha[t! \jousía \pì tò “koloúyei met' a[toû tétarton têw gêw ˙pokteînai \n ]omfaíŸ kaì \n lim! kaì \n yanát~, kaì øpò tôn yhrívn têw gêw. 9 Kaì –te ænoijen t|n pémpthn sfragîda, eÂdon øpokátv toû yu s i a s t h r í o u tàw cuxàw tôn \sfagménvn dià tòn lógon toû yeo û ,kaì dià t|n marturían toû ˙rníou ÷n eÂxon, 10 kaì ¡k r a j a n fvn_ megál+, légontew, %Evw póte, ` des p ó t h w, ` fvn|n megálhn ßgiow kaì ˙lhyinów, o[ kríneiw kaì \kdikeîw tò a

6.4 ®na ♦ kaì ®na a[toû 6.4 sfájvsin ♦ sfájousin 6.8 \dóyh a[t! ♦ \dóyh a[toîw 6.5 *Erxou kaì Êde. ♦ *Erxou. Kaì 6.9 toû ˙rníou ♦ — eÂdon, 6.11 ˙napaúsvntai ♦ ˙napaúsontai 6.6 fvn|n ♦ qw fvn|n 6.11 xrónon ♦ xrónon mikrón 6.6 kriyêw ♦ kriyôn 6.11 plhrQsvsin ♦ plhrvyôsin 6.7 toû ♦ fvn|n toû 6.11 kaì o¥ méllontew ♦ o¥ méllontew 6.7 kaì Êde ♦ — 6.11 ˙pokténesyai ♦ ˙pokténnesyai 6.8 †doú ♦ eÂdon kaì †doù 6.12 mélaw \géneto ♦ \géneto mélaw 6.8 ` Yánatow ♦ ˆ`˜ Yánatow 6.13 ¡peson ♦ ¡pesan 6.8 “koloúyei a[t! ♦ “koloúyei met' 6.13 baloûsa ♦ bállei

505 6.15 - 7.7 APO KALUCIS IVANNO U

kaì nêsow \k tôn tópvn a[tôn \kin}yhsan. 15 Kaì o¥ basileîw têw gêw, kaì o¥ megistânew, kaì o¥ xilíarxoi, kaì o¥ ploúsioi, pâw \leúyerow kaì o¥ †sxuroí, kaì pâw doûlow kaì \l eú yer o w, ¡k r u c a n e^autoùw e†w tà sp}laia kaì e† wtàw pétraw tôn •révn, 16 kaì légousin toîw ªresin kaì taîw pétraiw, Pés et e\f '=mâw, kaì t! yrón~ krúcate =mâw ˙pò prosQpou toû kayhménou \pì toû yr ó n o u , kaì ˙pò têw •rgêw toû ˙rníou: 17 –ti ‘lyen = =méra = megálh têw •rgêw a[toû, kaì tíw dúnatai stayênai;

Kaì metà toût o eÂd on téssaraw ˙ggél ouw e^stôtaw \pì tàw 7 téssaraw gvníaw têw gêw, kratoûntaw toùw téssaraw ˙némouw têw gêw, ®na m| pné+ ƒnemow \pì têw gêw, m}te \pì têw 2 pân ya l á s s h w, m}te \pí ti déndron. Kaì eÂdon ƒllon ƒggelon ˙nabaínonta ˙pò ˙natolêw =líou, ¡xo n t a sfragîda yeo û zôntow: kaì ¡krajen fvn_ megál+ toîw téssarsin ˙ggéloiw, o

IB \k fulêw Gád, dQdeka xiliádew: 6 IB \k fulêw &As}r, dQdeka xiliádew:

IB \k fulêw Nefyaleím, dQdeka xiliádew:

IB \k fulêw Manassê, dQdeka xiliádew: 7 IB \k fulêw SumeQn, dQdeka xiliádew:

IB \k fulêw Leufi, dQdeka xiliádew:

IB \k fulêw &Isaxár, dQdeka xiliádew: 8 IB \k fulêw ZaboulQn, dQdeka xiliádew:

6.17 a[toû ♦ a[tôn 7.4 \sfragisménvn \k ♦ 7.1 Kaì ♦ — \sfragisménoi \k 7.1 ti ♦ pân 7.5 \sfragisménai ♦ \sfragisménoi 7.3 o˚ ♦ — 7.5 ^Roubím ♦ ^Roub|n 7.4 kaì tessarákonta ♦ 7.6 Nefyaleím ♦ Nefyalìm tesserákonta 7.7 &Isaxár ♦ &Issaxàr

506 APO KALUCIS IVANNO U 7.9 - 8.2

\k fulêw &Ivs}f, dQdeka xiliádew: IB

\k fulêw Beniamín, dQdeka xiliádew \sfragisménai. IB \sfragisménoi 9 Metà taûta e d o n , kaì †doú, ªxlow polúw, on$ ˙riymêsai o[deìw \dúnato, \k pantòw ¡yn o u w kaì fulôn kaì laôn kaì “dúnato glvssôn, e^stQtaw \nQpion toû yrónou kaì \nQpion toû e^stôtew ˙rníou, peribeblhménouw stolàw leukáw, kaì foínikaw \n peribeblhménoi taîw xer s ì n a[tôn: 10 kaì krázousin fvn_ megál+, légontew, ^H svthría t! ye! =môn t! kayhmén~ \pì t! yrón~, kaì t! ˙rní~. 11 Kaì pántew o¥ ƒggeloi e¥st}keisan kúkl~ toû yrónou kaì tôn presbutérvn kaì tôn tessárvn zœvn, kaì ¡peson \n Q p i o n toû yrónou \pì tà prósvpa a[tôn, kaì yrónou a[toû \pì prosekúnh s a n t! ye! , 12 légontew, &Am}n: ^H e[logía kaì = dója kaì = sofía kaì = e[xaristía kaì = tim| kaì = dúnamiw kaì = †sxùw t! ye! =môn e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn. &Am}n. 13 Kaì ˙pekríyh e

Kaì –te ænoijen t|n sfragîd at|n e^bdómhn, \géneto sig| 8 \n t! o[ran! qw =miQrion. 2 Kaì eÂdon toùw e^ptà ˙ggélouw o$i \nQpion toû yeo ûe^st}kasin, kaì \dóyhsan a[toîw e^ptà sálpiggew.

7.8 \sfragisménai ♦ \sfragisménoi 7.14 \leúkanan ♦ \leúkanan a[tàw 7.9 o[deìw ♦ a[tòn o[deìw 7.15 t! yrón~ ♦ toû yrónou 7.9 e^stQtaw ♦ e^stôtew 7.16 o[d' o[ ♦ o[dè 7.9 foínikaw ♦ foínikew 7.17 poimaínei ♦ poimaneî 7.11 ¡peson ♦ ¡pesan 7.17 `dhgeî ♦ `dhg}sei 7.14 eÂpon ♦ eÊrhka 8.1 –te ♦ –tan

507 8.3 - 8.13 APO KALUCIS IVANNO U

3 Kaì ƒllow ƒggelow ‘lyen ,kaì \stáyh \pì toû yu s i a s t h r í o u , ¡xv n libanvtòn xrusoûn: kaì \dóyh a[t! dQsei yu m i á m a t a pollá, ®na dQs+ taîw proseuxaîw tôn a^ gívn pántvn \pì tò yusiast}rion tò xrusoûn tò \nQpion toû yr ó n o u . 4 Kaì ˙nébh ` kapnòw tôn yumiamátvn taîw proseuxaîw tôn a^ gívn \k xei r ò w toû ˙ggélou \nQpion toû yeo û . 5 Kaì eÊlhfen ` ƒggelow tòn libanvtón, kaì \gémisena[tòn \k toû puròw toû yusiasthríou, kaì ¡b a l en e† w t|n gên: kaì fvnaì kaì \génonto brontaì kaì fvnaì kaì ˙strapaì kaì seismów. brontaì 6 Kaì o¥ e^ptà ƒggeloi o¥ ¡xo n t ewtàw e^ptà sálpiggaw =toímasan e^autoùw ®na salpísvsin. 7 Kaì ` prôtow \sálpisen, kaì \géneto xálaza kaì pûr memigména \n a®mati, kaì \bl}yh e†w t|n gên: kaì tò tríton têw gêw katekáh, kaì tò tríton tôn déndrvn katekáh, kaì pâw xórtow xlvròw katekáh. 8 Kaì ` deúterow ƒggelow \sálpisen, kaì qw ªrow méga kaiómenon \bl}yh e†w t|n yálassan: kaì \géneto tò tríton têw ya l á s s h w a

8.3 dQs+ ♦ dQsei 8.12 tò tríton a[têw m| fán+ = =méra 8.6 e^autoùw ♦ a[toùw ♦ = =méra m| fán+ tò tríton 8.8 kaiómenon ♦ purì kaiómenon a[têw 8.9 \n ♦ tôn \n 8.13 toîw katoikoûsin ♦ toùw 8.9 diefyárh ♦ diefyárhsan katoikoûntaw

508 APO KALUCIS IVANNO U 9.1 - 9.12 katoikoûsin \pì têw gêw, \k tôn loipôn fvnôn têw sálpiggow tôn triôn ˙ggélvn tôn mellóntvn salpízein.

Kaì ` pémp t ow ƒggel ow \s ál p is en, kaì eÂd on ˙s t ér a \k toû 9 o[ranoû peptvkóta e†w t|n gên, kaì \dóyh a[t! = kleìw toû fréatow têw ˙bússou. 2 Kaì ænoijen tò fréar têw ˙bússou, kaì ˙nébh kapnòw \k toû fréatow qw kapnòw kamínou kaioménhw, kaì \skotísyh ` hliow% kaì ` ˙|r \k toû kapnoû toû fréatow. 3 Kaì \k toû kapnoû \jêlyon ˙krídew e†w t|n gên, kaì \dóyh a[taîw \jousía, qw ¡xo u s i n \j o u s í a n o¥ skorpíoi têw gêw. 4 Kaì \rréyh a[taîw ®na m| ˙dik}svsin tòn xó r t o ntêw gêw, o[dè pân xlvrón, o[dè pân déndron, e† m| toùw ˙nyrQpouw o®tinew o[k ¡xo u s i n t|n sfragîda toû yeo û \p ì tôn metQpvn a[tôn. 5 Kaì \dóyh a[taîw ®na m| ˙pokteínvsin a[toúw, ˙ll' ®na basanisyôsin mênaw pénte: kaì ` basanismòw a[tôn qw basanismòw skorpíou, –tan país+ ƒnyrvpon. 6 Kaì \n taîw =méraiw \keínaiw zht}sousin o¥ ƒnyrvpo itòn yánaton, kaì o[ m| eør}sousin a[tón: kaì \p i yu m } s o u s i n ˙poyaneîn, kaì feújetai ˙p' a[tôn ` yánatow. 7 Kaì tà `moiQmata tôn ˙krídvn –moia ®ppoiw =toimasménoiw e† wpólemon, kaì \pì tàw kefalàw a[tôn qw stéfanoi xrusoî, kaì tà prósvpa a[tôn qw prósvpa ˙nyrQpvn. 8 Kaì eÂxon tríxaw qw tríxaw gunaikôn, kaì o¥ •dóntew a[tôn qw leóntvn ‘san. 9 Kaì eÂxon yQrakaw qw yQrakaw sidhroûw, kaì = fvn| tôn pterúgvn a[tôn qw fvn| a^ rmátvn ®ppvn pollôn trexó n t v n e† w pólemon. 10 Kaì ¡xo u s i n o[ràw `moíaw skorpíoiw, kaì kéntra. Kaì \n taîw o[raîw a[tôn \j o u s í a n &En = \jousía a[tôn ¡xo u s i n toû ˙dikêsai toùw ˙nyrQpouw mênaw pénte. 11 *E xo u s a i basiléa \p' a[tôn ƒggelon têw ˙bússou: ªnoma a[t! ^Ebraïstì &AbbadQn, \n dè t_ ^Ellhnik_ ªnoma ¡xei &A p o l l ú v n . 12 ^H o[aì = mía ˙pêlyen : †doú, ¡rxet a i ¡t i dúo o[aì metà taûta.

9.2 kaioménhw kaì \skotísyh ♦ feúgei ` yánatow ˙p' a[tôn megálhw kaì \skotQyh 9.7 xrusoî ♦ –moioi xrus! 9.4 ˙dik}svsin ♦ ˙dik}sousin 9.10 \jousían ¡xousin toû ♦ = 9.4 a[tôn ♦ — \jousía a[tôn 9.5 a[taîw ♦ a[toîw 9.11 *Exousai basiléa \p' a[tôn ♦ 9.5 basanisyôsin ♦ *Exousin \p' a[tôn basiléa tòn basanisy}sontai 9.11 &AbbadQn \n dè ♦ &AbaddWn kaì 9.6 feújetai ˙p' a[tôn ` yánatow ♦ \n

509 9.13 - 10.3 APO KALUCIS IVANNO U

13 Kaì ` £ktow ƒggelow \sálpisen, kaì ækousa fvn|n mían \k tôn tessárvn kerátvn toû yusiasthríou toû xrusoû toû 14 légontow \n Q p i o n toû yeo û , légousan t! £k t ~ ˙ggél~ ` ¡xv n t|n sálpigga, Lûson toùw téssaraw ˙ggélouw toùw dedeménouw \pì t! potam! t! megál~ E[frát+. 15 Kaì \lúyhsan o¥ téssarew t|n =méran ƒggeloi o¥ =toimasménoi e†w t|n vran% kaì e† wt|n =méran kaì mêna kaì \niautón, ®na ˙pokteínvsin tò tríton tôn ˙nyrQpvn. 16 ¥ppikoû Kaì ` ˙riymòw tôn strateumátvn toû ®ppou muriádew muriádvn: ækousa tòn ˙riymòn a[tôn. 17 Kaì outvw% eÂdon toùw ®ppouw \n t_ `rásei, kaì toùw kayhménouw \p' a[tôn, ¡xo n t a w yQ r a k a w purínouw kaì øakinyínouw kaì yei Q d ei w: kaì a¥ kefalaì tôn ®ppvn qw kefalaì leóntvn, kaì \k tôn stomátvn a[tôn \kporeúetai pûr kaì kapnòw kaì yeîon. 18 &Apò tôn triôn \k plhgôn toútvn ˙pektányhsan tò tríton tôn ˙nyrQpvn, ˙pò toû puròw kaì toû kapnoû kaì toû yeí o utoû \kporeuoménou \k tôn stomátvn a[tôn. 19 ^H gàr \jousía tôn ®ppvn \n t! stómati a[tôn \s t í n ,kaì \n taîw o[raîw a[tôn: a¥ gàr o[raì ªfesin a[tôn –moiai ªfevn, ¡xo u s a i kefaláw, kaì \n a[taîw ˙dikoûsin. 20 Kaì o¥ loipoì tôn ˙nyrQpvn, o$i o[k ˙pektányhsan \n taîw plhgaîw taútaiw, o[ met en ó h s a n \k tôn ¡r g v n tôn xei r ô n a[tôn, ®na m| proskun}svsin tà daimónia, kaì tà eÊ d v l a tà xrusâ kaì tà ˙rgurâ kaì tà xalkâ kaì tà dúnantai lí yi n a kaì tà júlina, a$ o·te blépein dúnatai, o·te ˙koúein, o·te peripateîn: 21 kaì o[ metenóhsan \k tôn fónvn a[tôn, farmákvn o·te \k tôn farmakeiôn a[tôn, o·te \k têw porneíaw a[tôn, o·te \k tôn klemmátvn a[tôn.

Kaì eÂdon ƒggelon †sxur òn katabaínont a \k toû 10 o[ranoû, peribeblhménon nefélhn, kaì = Âriw \pì têw kefalêw a[toû, kaì tò prósvpon a[toû qw ` hliow,% kaì o¥ 2 eÂxen pódew a[toû qw stúloi purów: kaì ¡xv n \n t_ xei r ì a[toû biblidárion biblíon ˙ne~gménon: kaì ¡yh k entòn póda a[toû tòn dejiòn \p ìtêw yalásshw, tòn dè e[Qnumon \pì têw gêw, 3 kaì ¡krajen

9.13 tessárvn ♦ ˆtessárvn˜ 9.20 proskun}svsin ♦ 9.14 légousan ♦ légonta proskun}sousin 9.15 e†w t|n =méran ♦ =méran 9.20 dúnatai ♦ dúnantai 9.16 ®ppou muriádew ♦ ¥ppikoû 9.21 farmakeiôn ♦ farmákvn dismuriádew 10.1 ƒggelon ♦ ƒllon ƒggelon 9.18 ˙pò toû ♦ \k toû 10.2 biblíon ˙ne~gménon ♦ 9.19 ªfevn ♦ ªfesin biblarídion “ne~gménon 9.20 o[ ♦ o[dè

510 APO KALUCIS IVANNO U 10.4 - 11.4 fvn_ megál+ vsper% lév nmukâtai: kaì –te ¡krajen, \lálhsan a¥ e^ptà brontaì tàw e^autôn fvnáw. 4 Kaì –te \lálhsan a¥ e^ptà brontaí, ¡m el l o n gráfein: kaì ækousa fvn|n \k toû o[ranoû, légousan, Sfrágison a$ \lálhsan a¥ e^ptà brontaí, kaì m| a[tà grác+w. 5 Kaì ` ƒggelow on$ eÂdon e^stôta \pì têw ya l á s s h w kaì \pì têw gêw ‘ren t|n xeî r a a[toû t|n dejiàn e†w 6 tòn o[ranón, kaì vmose* n t! zônti e†w toùw a†ônaw tôn vmosen* \n a†Qnvn, ow$ ¡ktisen tòn o[ranòn kaì tà \n a[t!, kaì t|n gên kaì tà \n a[t_, kaì t|n yálassan kaì tà \n a[t_, –ti xrónow o[kéti ¡stai: 7 ˙ll' \n taîw =méraiw têw fvnêw toû e^bdómou ˙ggélou, –tan méll+ salpízein, kaì \t el és yh tò must}rion telesy_ toû yeo û ,qw e[hggélisen toùw doúlouw a[toû toùw prof}taw. 8 Kaì = fvn| ÷n ækousa \k toû o[ranoû, pálin laloûsa met' \m o û ,kaì légousa, %Upage, lábe tò biblidárion tò ˙ne~gménon \n t_ xei r ìtoû ˙ggélou toû e^stôtow \pì têw ya l á s s h w kaì \pì têw gêw. 9 Kaì ˙pêlyon pròw tòn ƒggelon, légvn a[t! doûnaí moi tò biblidárion. Kaì légei moi, Lábe dów kaì katáfage a[tó: kaì pikraneî sou t|n koilían, ˙ll' \n t! 10 stómatí sou ¡stai glukù qw méli. Kaì ¡labon tò biblíon biblidárion \k têw xei r ò wtoû ˙ggélou, kaì katéfagon a[tó, kaì ‘n \n t! stómatí mou qw méli, glukú: kaì –te ¡fagon a[tó, \pikrányh = 11 koilía mou. Kaì légousín moi, Deî se pálin profhteûsai légei \p ì laoîw kaì \pì ¡yn es i n kaì glQssaiw kaì basileûsin polloîw.

Kaì \dóyh moi kál amow–moiow ]áb d ~,légvn, 11 *E g ei r a i , kaì métrhson tòn naòn toû yeo û , kaì tò *Egeire yu s i a s t } r i o n , kaì toùw proskunoûntaw \n a[t!. 2 Kaì t|n a[l|n t|n ¡jvyen toû naoû ¡kbale ¡jv, kaì m| a[t|n ¡jvyen metr}s+w, –ti \dóyh toîw ¡yn es i n :kaì t|n pólin t|n a^ gían 3 pat}sousin mênaw tessarákonta kaì dúo. Kaì dQsv toîw tessarákonta dúo =MB dus ì nmártusín mou, kaì profhteúsousin =méraw xilíaw diakosíaw e^j}konta peribeblhménoi sákkouw. 4 O˚toí e†sin a¥

10.4 ¡mellon ♦ æmellon 10.9 biblidárion ♦ biblarídion 10.6 t! ♦ \n t! 10.10 biblíon ♦ biblarídion 10.7 doúlouw a[toû ♦ e^autoû doúlouw 10.11 \pì ¡ynesin ♦ ¡ynesin 10.8 laloûsa ♦ laloûsan 11.1 *Egeirai ♦ *Egeire 10.8 légousa ♦ légousan 11.2 ¡jv ♦ ¡jvyen 10.8 biblidárion ♦ biblíon 11.2 tessarákonta kaì ♦ 10.8 ˙ne~gménon ♦ “ne~gménon tesserákonta ˆkaì˜ 10.9 ˙pêlyon ♦ ˙pêlya

511 11.5 - 11.14 APO KALUCIS IVANNO U

dú o \l a î a i , kaì a¥ dúo luxníai a¥ \nQpion toû kuríou têw gêw 5 e^stôtew e^stôsai. Kaì eÊ tiw a[toùw yél ei˙dikêsai, pûr \kporeúetai \k toû stómatow a[tôn, kaì katesyíei toùw \xyr o ù wa[tôn: kaì eÊ tiw yél eia[toùw ˙dikêsai, outvw% deî a[tòn ˙poktanyênai. 6 \jousían kleîsai O˚toi ¡xo u s i n tòn o[ranòn \jousían kleîsai, ®na m| øetòw tòn o[ranón bréx+ tàw =méraw têw profhteíaw a[tôn: kaì \jousían ¡xo u s i n\p ìtôn ødátvn, stréfein a[tà e†w a

11.4 e^stôsai ♦ e^stôtew 11.10 dQsousin ♦ pémcousin 11.5 yélei a[toùw ♦ yel}s+ a[toùw 11.11 e†w a[toúw ♦ \n a[toîw 11.6 tòn o[ranòn \jousían kleîsai ♦ 11.11 ¡pesen ♦ \pépesen t|n \jousían kleîsai tòn 11.12 ækousa ♦ ækousan o[ranón 11.12 fvn|n megálhn ♦ fvnêw megálhw 11.6 `sákiw \àn yel}svsin \n pás+ 11.12 légousan ♦ legoúshw plhg_ ♦ \n pás+ plhg_ `sákiw 11.12 &Anábhte ♦ &Anábate \àn yel}svsin 11.13 =mérŸ ♦ vrŸ% 11.9 hmisu% ♦ kaì hmisu% 11.14 = o[aì = tríth †doú ♦ †doù = o[aì 11.9 ˙f}sousin ♦ ˙fíousin = tríth 11.10 e[frany}sontai ♦ e[fraínontai

512 APO KALUCIS IVANNO U 11.15 - 12.6

15 Kaì ` £bdomow ƒggelow \sálpisen, kaì \g én o n t ofvnaì megálai \n t! o[ran!, légousai, &Egéneto = basileía toû kósmou, toû kuríou =môn, kaì toû xristoû a[toû, kaì 16 basileúsei e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn. Kaì o¥ eÊ k o s i KD téssar ew presbúteroi o¥ \nQpion toû yr ó n o u toû yeo û kay}menoi \pì toùw yrónouw a[tôn, ¡peson \pì tà prósvpa o$i káyhntai a[tôn, kaì prosekúnhsan t! ye! , 17 légontew, E[xaristoûmén soi, kúrie ` yeò w` pantokrátvr, ` çn kaì ` ‘n, –ti eÊlhfaw t|n dúnamín sou t|n megálhn, kaì \basíleusaw. 18 Kaì tà ¡yn h vrgísyhsan,& kaì ‘lyen = •rg} sou, kaì ` kairòw tôn nekrôn kriyênai ,kaì doûnai tòn misyòn toîw doúloiw sou toîw prof}taiw kaì toîw a^ gíoiw kaì toîw fobouménoiw tò ªnomá sou, toîw mikroîw kaì toîw megáloiw, kaì diafyeî r a i toùw diafyeírontaw t|n gên. 19 Kaì “noígh ` naòw toû yeo û\n t! o[ran!, kaì vfyh* = “noíxyh kibvtò w têw diay}khw toû kuríou \n t! na! a[toû: kaì a[toû \g én o n t o ˙strapaì kaì fvnaì kaì brontaì kaì xál a z a brontaì kaì seismòw megálh.

Kaì shmeîon méga vf* yh \n t! o[r an!, gun| 12 peribeblhménh tòn hlion,% kaì = sel}nh øpokátv tôn podôn a[têw, kaì \pì têw kefalêw a[têw stéfanow ˙stérvn dQdeka: 2 kaì \n gastrì ¡xo u s a , ¡k r a z en vdínousa,& kaì basanizoménh tekeîn. 3 Kaì vfyh* ƒllo shmeîon \n t! o[ran!, kaì †doú, drákvn puròw mégaw, ¡xv n kefalàw e^ptà kaì mégaw purów = mégaw purrów = kérata déka, kaì \pì tàw kefalàw a[toû e^ptà diad}mata. purròw mégaw 4 Kaì = o[rà a[toû súrei tò tríton tôn ˙stérvn toû o[ranoû, kaì ¡balen a[toùw e†w t|n gên: kaì ` drákvn £s t h k en \n Q p i o n têw gunaikòw têw melloúshw tekeîn, ®na, –tan ték+, tò téknon a[têw katafág+. 5 Kaì ¡teken u¥òn ƒrrena, ow$ méllei poimaínein pánta tà ¡yn h\n ]ábd~ sidhrÅ: kaì =rpásyh tò téknon a[têw pròw tòn yeò nkaì pròw tòn yrónon a[toû. 6 Kaì = gun| ¡fugen e†w t|n ¡rhmon, –pou ¡xei \keî tópon =toimasménon

11.15 légousai ♦ légontew 11.19 yeoû ♦ yeoû ` 11.16 o¥ \nQpion toû yrónou ♦ ˆo¥˜ 11.19 toû kuríou ♦ a[toû \nQpion 11.19 brontaì ♦ brontaì kaì seismòw 11.16 ¡peson ♦ ¡pesan 12.2 ¡krazen ♦ kaì krázei 11.18 toîw mikroîw kaì toîw megáloiw ♦ 12.3 puròw mégaw ♦ mégaw purrów toùw mikroùw kaì toùw megálouw 12.5 ƒrrena ♦ ƒrsen

513 12.7 - 12.17 APO KALUCIS IVANNO U

˙pò tréfvsin øpò toû yeo û , ®na \keî \ktréfvsin a[t|n =méraw xilíaw diakosíaw e^j}konta. 7 Kaì \géneto pólemow \n t! o[ran!: ` Mixa|l kaì o¥ ƒggeloi a[toû polemêsai metà toû drákontow: kaì ` drákvn 8 Êsxusan \p o l ém h s en , kaì o¥ ƒggeloi a[toû, kaì o[k Êsxusen, o[dè tópow eøréyh a[t! ¡ti \n t! o[ran!. 9 Kaì \bl}yh ` drákvn ` mégaw, ` ªfiw ` ˙rxaîow,` kaloúmenow diábolow kaìSatanâw, ` planôn t|n o†kouménhn –lhn: \bl}yh e†w t|n gên, kaì o¥ ƒggeloi a[toû met' a[toû \bl}yhsan. 10 Kaì ækousa fvn|n megálhn \n t! o[ran!, légousan, *Arti \géneto = svthría kaì = dúnamiw kaì = basileía toû yeo û=môn, kaì = \jousía toû xr i s t o û a[toû: –ti \bl}yh ` kat}gorow tôn ˙delfôn =môn, ` kathgorôn a[tôn \n Q p i o n toû yeo û =môn =méraw kaì nuktów. 11 Kaì a[toì \níkhsan a[tòn dià tò a

12.6 øpò ♦ ˙pò 12.12 o[ranoì ♦ ˆo¥˜ o[ranoì 12.6 \ktréfvsin ♦ tréfvsin 12.12 t_ g_ kaì t_ yaláss+ ♦ t|n gên 12.7 polemêsai ♦ toû polemêsai kaì t|n yálassan 12.8 a[t! ♦ a[tôn 12.13 ƒrrena ♦ ƒrsena 12.9 Satanâw ♦ ` Satanâw 12.14 dúo ♦ a¥ dúo 12.10 kat}gorow ♦ kat}gvr 12.14 –pvw tréfhtai ♦ –pou tréfetai 12.10 a[tôn ♦ a[toùw

514 APO KALUCIS IVANNO U 13.1 - 13.12

Kaì \stáyhn \pì t|n ƒmmon têw yalás s hw:kaì eÂd on\k 13 têw yalásshw yhríon ˙nabaînon, ¡xo nkérata déka kaì kefalàw e^ptá, kaì \pì tôn kerátvn a[toû déka diad}mata, kaì \p ìtàw kefalàw a[toû •nómata blasfhmíaw. 2 Kaì tò yhríon, o$ eÂdon, ‘n –moion pardálei, kaì o¥ pódew a[toû qw ƒrkou, kaì tò stóma a[toû qw stóma léontow: kaì ¡d v k ena[t! ` drákvn t|n dúnamin a[toû, kaì tòn yrónon a[toû, kaì \j o u s í a n megálhn. 3 Kaì mían \k tôn kefalôn a[toû qseì \sfagménhn e†w yánaton: kaì = plhg| toû yanátou a[toû \yer a p eú yh : kaì \ya ú m a s en –lh = gê •písv toû yhríou: 4 kaì prosekúnhsan t! drákonti t! dedvkóti t|n \jousían t! yh r í ~ ,kaì prosekúnhsan t! yhrí~, légontew, Tíw –moiow t! 5 yh r í ~ ; Kaì tíw dúnatow polemêsai met' a[toû; Kaì \dóyh dúnatai a[t! stóma laloûn megála kaì blasfhmían: kaì \dóyh a[t! \j o u s í a pólemon poiêsai mênaw tessarákonta dúo. 6 Kaì ænoijen tò stóma a[toû e†w blasfhmían pròw tòn yeó n , blasfhmêsai tò ªnoma a[toû, kaì t|n skhn|n a[toû, toùw \n t! o[ran! skhnoûntaw. 7 Kaì \dóyh a[t! poiêsai pólemon metà tôn a^ gívn, kaì nikêsai a[toúw: kaì \dóyh a[t! \jousía \p ìpâsan ful|n kaì laòn kaì glôssan kaì ¡yn o w. 8 kaì proskun}sousin a[t! pántew o¥ katoikoûntew \pì têw gêw, @n a[tòn o[ gégraptai tò ªnoma \n t! biblí~ têw zvêw toû ˙rníou toû \s f a g m én o u ˙pò katabolêw kósmou. 9 EÊ tiw ¡xei o{w, 10 ˙kousátv. EÊ tiw ¡xei a†xmalvsían, øpágei: eÊ tiw \n e†w maxaírŸ ˙pokteneî, deî a[tòn \n maxaírŸ ˙poktanyênai. deî a[tòn #Vdé \stin = øpomon| kaì = pístiw tôn a^ gívn. 11 Kaì eÂdon ƒllo yhríon ˙nabaînon \k têw gêw, kaì eÂxen kérata dúo –moia ˙rní~, kaì \lálei qw drákvn. 12 Kaì t|n \j o u s í a n toû prQtou yhríou pâsan poieî \nQpion a[toû. Kaì \p o í eit|n gên kaì toùw \n a[t_ katoikoûntaw ®na

13.1 \stáyhn ♦ \stáyh 13.8 a[t! ♦ a[tòn 13.1 •nómata ♦ •nómaˆta˜ 13.8 @n ♦ o˚ 13.3 qseì ♦ qw 13.8 ªnoma ♦ ªnoma a[toû 13.3 \yaúmasen ♦ \yaumásyh 13.10 ¡xei a†xmalvsían ♦ e†w 13.4 t! dedvkóti ♦ –ti ¡dvken a†xmalvsían e†w a†xmalvsían 13.4 dúnatow ♦ dúnatai 13.10 maxaírŸ ˙pokteneî ♦ maxaír+ 13.5 blasfhmían ♦ blasfhmíaw ˙poktanyênai 13.5 pólemon ♦ — 13.10 deî ♦ — 13.5 tessarákonta ♦ tesserákonta 13.10 maxaírŸ ˙poktanyênai ♦ ˆkaì˜ maxaír+ ˙poktanyênai 13.6 blasfhmían ♦ blasfhmíaw 13.12 \poíei ♦ poieî

515 13.13 - 14.4 APO KALUCIS IVANNO U

®na kaì pûr poi_ proskun}svsin tò yh r í o n tò prôton, o˚ \yer a p eú yh = plhg| katabaínein \k toû yanátou a[toû. 13 Kaì poieî shmeîa megála, kaì pûr ®na toû o[ranoû e†w \k toû o[ranoû katabaín+ \pì t|n gên \nQpion tôn ˙nyrQpvn. 14 Kaì planÅ toùw \moùw toùw katoikoûntaw \pì têw gêw dià tà shmeîa a$ \dóyh a[t! poiêsai \nQpion toû yh r í o u ,légvn toîw katoikoûsin \pì têw gêw poiêsai e†kóna t! têw yh r í ~ oeÂx$ en t|n plhg|n kaì ¡zhsen ˙pò têw maxaíraw. maxaíraw kaì 15 ¡zhsen Kaì \dóyh a[t! pneûma doûnai t_ e†kóni toû yhríou, ®na kaì lal}s+ = e†kWn toû yhríou, kaì poi}s+, –soi \àn m| proskun}svsin t_ e†kóni toû yhríou, ˙poktanyôsin. 16 Kaì poieî pántaw, toùw mikroùw kaì toùw megálouw, kaì toùw plousíouw kaì toùw ptvxoúw, kaì toùw \leuyér o u w kaì toùw dôsin xáragma doúlouw, ®na dQsvsin a[toîw xarágmata \pì têw xei r ò w 17 tôn metQpvn a[tô n têw dejiâw, h\( pì tò métvpon a[tôn, kaì ®na m} tiw dúnhtai dúnatai ˙gorásai h( pvlêsai, e† m| ` ¡xv ntò xáragma, tò ªnoma toû yh r í o u h( tòn ˙riymòn toû •nómatow a[toû. 18 #Vde = sofía \stín. ^O ¡xv nnoûn chfisátv tòn ˙riymòn toû yhríou: a[toû ˙riymòw gàr ˙nyrQpou \stín, kaì ` ˙riymòw a[toû \s t ì n

XJϚ e^jakósia e^j}konta £j.

˙rníon Kaì eÂdon, kaì †doú, tò ˙rníon e^sthkòw \pì tò ªrow RMD 14 SiQn, kaì met' a[toû ˙riymów e^katòn tessarákonta téssarew xiliádew, ¡xousai tò ªnoma a[toû kaì tò ªnoma toû patròw a[toû gegramménon \pì tôn metQpvn a[tôn. 2 kaì ækousa fvn|n \k toû o[ranoû, qw fvn|n ødátvn pollôn, kaì qw fvn|n brontêw megálhw: kaì = fvn| ÷n ækousa qw kiyar~dôn kiyarizóntvn \n taîw kiyáraiw a[tôn. 3 Kaì Ïdousin Œd|n kain|n \nQpion toû yrónou, kaì \nQpion tôn “dúnato tessárvn zœvn kaì tôn presbutérvn: kaì o[deìw \dúnato

RMD mayeî nt|n Œd}n, e† m| a¥e^katòn tessarákonta téssarew xi l i á d ew, o¥ “gorasménoi ˙pò têw gêw. 4 O˚toí e†sin o$imet à

13.12 proskun}svsin ♦ 13.16 dQsvsin ♦ dôsin proskun}sousin 13.16 xarágmata ♦ xáragma 13.13 kaì pûr ®na ♦ ®na kaì pûr poi_ 13.17 dúnatai ♦ dúnhtai 13.13 katabaín+ \pì ♦ katabaínein e†w 13.18 a[toû \stìn ♦ a[toû 13.14 toùw \moùw ♦ — 13.18 e^jakósia ♦ e^jakósioi 13.14 o$ eÂxen ♦ ow$ ¡xei 14.1 e^sthkòw ♦ e^stòw 13.14 kaì ¡zhsen ˙pò têw maxaíraw ♦ 14.1 ˙riymów ♦ — têw maxaírhw kaì ¡zhsen 14.1 tessarákonta ♦ tesserákonta 13.15 pneûma doûnai ♦ doûnai pneûma 14.3 Ïdousin ♦ Ïdousin ˆqw˜ 13.15 –soi ♦ ˆ®na˜ –soi 14.3 tessarákonta ♦ tesserákonta

516 APO KALUCIS IVANNO U 14.5 - 14.13 gunaikôn o[k \molúnyhsan: paryén o igár e†sin. O˚toí e†sin o¥ ˙kolouyoûntew t! ˙rní~ –pou ©n øpág+. O˚toi øpò &Ihsoû \àn “go r á s yh s a n ˙pò tôn ˙nyrQpvn, ˙parx| t! ye! kaì t! 5 ˙rní~. kaì o[x eø r éyh \n t! stómati a[tôn ceûdow: ƒmvmoi \n t! stómati a[tôn o[x gár e†sin. eøréyh 6 Kaì eÂdon ƒggelon petómenon \n mes o u r a n } m a t i , ¡xo n t a e[ a g g él i o n a†Qnion, e[aggelísai toùw kayhménouw \pì têw gêw, kaì \pì pân ¡yn o wkaì ful|n kaì glôssan kaì laón, 7 légvn \n fvn_ megál+, Fob}yhte tòn kúrion, kaì dóte a[t! dójan, –ti yeón ‘lyen = vra% têw krísevw a[toû, kaì proskun}sate a[tòn tòn t! poi}santi poi}santa tòn o[ranòn kaì t|n gên kaì t|n yálassan kaì phgàw ødátvn. 8 Kaì ƒllow deúterow ƒggelow “koloúyhsen, légvn, ƒggelow deúterow *E p es en BabulWn = megálh, \k toû oÊnou toû yumoû têw *Epesen ¡pesen porneíaw a[têw pepótiken pánta tà ¡ynh. 9 Kaì ƒllow ƒggelow trítow “koloúyhsen a[toîw, lég v n\n fvn _megál+, EÊ tiw proskuneî tò yhríon kaì t|n e†kóna a[toû, kaì lambánei xáragma \pì toû metQpou a[toû, h( \pì t|n xeî r a a[toû, 10 kaì a[tòw píetai \k toû oÊnou toû yumoû toû yeo û , toû kekerasménou ˙krátou \n t! pothrí~ têw •rgêw a[toû, kaì basanisy}setai \n purì kaì yeí ~ \n Q p i o n tôn a^ gívn ˙ggélvn, kaì \n Q p i o n toû ˙rníou: 11 kaì ` kapnòw toû basanismoû a[tôn e† wa†ônaw a†Qnvn ˙nabaínei: kaì o[k ¡xo u s i n ˙nápausin =méraw kaì nuktòw o¥ proskunoûntew tò yh r í o nkaì t|n e†kóna a[toû, kaì eÊ tiw lambánei tò xáragma 12 toû •nómatow a[toû. #Vde = øpomon| tôn a^ gívn \stín: o¥ @de o¥ throûntew tàw \ntolàw toû yeoû kaì t|n pístin &Ihsoû. 13 Kaì ækousa fvnêw \k toû o[ranoû legoúshw, Grácon, legoúshw moi Makárioi o¥ nekroì o¥ \n kurí~ ˙poyn§skontew ˙p' ƒrti:

14.4 e†sin o¥ ˙kolouyoûntew ♦ o¥ 14.7 a[tòn tòn poi}santa ♦ t! ˙kolouyoûntew poi}santi 14.4 øpò &Ihsoû ♦ — 14.7 t|n yálassan ♦ yálassan 14.5 o[x eøréyh \n t! stómati a[tôn 14.8 deúterow ƒggelow ♦ ƒggelow ♦ \n t! stómati a[tôn o[x deúterow eøréyh 14.8 *Epesen ♦ *Epesen ¡pesen 14.5 gár ♦ — 14.8 \k ♦ ÷\k 14.6 ƒggelon ♦ ƒllon ƒggelon 14.10 tôn a^ gívn ˙ggélvn ♦ ˙ggélvn 14.6 toùw ♦ \pì toùw a^ gívn 14.7 kúrion ♦ yeón 14.13 légei Naí ♦ Naí légei

517 14.14 - 15.4 APO KALUCIS IVANNO U

Naí légei légei Naí tò pneûma, ®na ˙napaúsvntai \k tôn kópvn a[tôn: tà dè ¡rga a[tôn ˙kolouyeî met' a[tôn. 14 Kaì eÂdon, kaì †doú, nefélh leuk}, kaì \pì t|n nefélhn kay}menon –moion u¥! ˙nyrQpou, ¡xv n\p ìtêw kefalêw a[toû stéfanon xrusoûn, kaì \n t_ xei r ìa[toû drépanon •jú. 15 Kaì ƒllow ƒggelow \jêlyen \k toû naoû, krázvn \n fvn_ megál+ t! kayhmén~ \pì têw nefélhw, Pém c o ntò drépanón sou kaì toû yerísai yér i s o n : –ti ‘lyen = vra% yer í s a i , –ti \jhrányh ` yer i s m ò w têw gêw. 16 Kaì ¡balen ` kay}menow \pì t|n nefélhn tò drépanon a[toû \pì t|n gên, kaì \yerísyh = gê. 17 Kaì ƒllow ƒggelow \jêlyen \k toû naoû toû \n t! o[ran!, ¡xv nkaì a[tòw drépanon •jú. 18 Kaì ƒllow ƒggelow \j ê l yen \k toû yusiasthríou, ¡xv n \j o u s í a n \p ì toû purów, \fQnhsen \n kaì \fQnhsen kraug_ megál+ t! ¡xo n t itò drépanon tò •jú, légvn, Pémcon sou tò drépanon tò •jù kaì trúghson toùw ækmasen = staful| têw gêw bótruaw têw ˙mpélou têw gêw, –ti ækmasan a¥ stafulaì 19 Kaì \jébalen a[têw. Kaì ¡balen ` ƒggelow tò drépanon a[toû e†w t|n gên, kaì \t r ú g h s en t|n ƒmpelon têw gêw, kaì ¡balen e†w t|n lhnòn toû yumoû toû yeo ûtòn mégan. 20 Kaì \pat}yh = lhnòw ¡j v yentêw pólevw, kaì \jêlyen a

AX xalinôn tôn ®ppvn, ˙pò stadívn xilívn e^jakosívn.

Kaì eÂdon ƒllo shmeîon \n t! o[r an!méga kaì 15 ya u m a s t ó n , ˙ggélouw e^ptà ¡xo n t a w plhgàw e^ptà tàw \sxátaw, –ti \n a[taîw \telésyh ` yumòw toû yeoû. 2 Kaì eÂdon qw yálassan øalínhn memigménhn purí, kaì têw e†kónow kaì toùw nikôntaw \k toû yhríou kaì \k têw e†kónow a[toû kaì \k \k toû yhríou toû ˙riymoû toû •nómatow a[toû, e^stôtaw \pì t|n yálassan 3 ¡xontaw tàw t|n øalínhn, ¡xo n t a w kiyáraw toû yeo û . Kaì Ïdousin t|n Œd| nMvüsévw toû doúlou toû yeo û ,kaì t|n Œd|n toû ˙rníou, légo n t ew,Megála kaì yaumastà tà ¡rga sou, kúrie ` yeò w` pantokrátvr: díkaiai kaì ˙lhyinaì a¥ `doí sou, ` basileùw 4 dojásei tôn \ynôn. Tíw o[ m| fobhy_ se, kúrie, kaì dojás+ tò ªnomá

14.13 ˙napaúsvntai ♦ ˙napa}sontai 14.18 ¡xvn ♦ ˆ`˜ ¡xvn 14.13 dè ♦ gàr 14.18 kraug_ ♦ fvn_ 14.14 u¥! ♦ u¥òn 15.4 se ♦ — 14.16 t|n nefélhn ♦ têw nefélhw 15.4 dojás+ ♦ dojásei 14.18 \jêlyen ♦ ˆ\jêlyen˜

518 APO KALUCIS IVANNO U 15.5 - 16.7 sou; %Oti mónow ßgiow: –ti pánta tà ¡yn h hjousin% kaì pántew proskun}so u s i n \n Q p i ó n sou, –ti tà dikaiQmatá sou \fanerQyhsan. 5 Kaì metà taûta eÂdon, kaì “noígh ` naòw têw skhnêw toû marturíou \n t! o[ran!: 6 kaì \jêlyon o¥ e^ptà ƒggeloi o¥ ¡xo n t ew tàw e^ptà plhgàw \k toû naoû, o$i ‘san \ndeduménoi línon kayaròn lamprón, kaì periezvsménoi perì tà st}yh zQnaw xrusâw: 7 kaì ¢n \k tôn tessárvn zœvn ¡dvken toîw e^ptà ˙ggéloiw e^ptà fiálaw xrusâw gemoúsaw toû yumoû toû yeo ûtoû zôntow e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn. 8 Kaì \gemísyh ` naòw kapnoû \k têw dójhw toû yeo û ,kaì \k têw dunámevw \k toû kapnoû a[toû: kaì o[deìw \dúnato e†selyeî n e† w tòn naón, ƒxri “dúnato telesyôsin a¥ e^ptà plhgaì tôn e^ptà ˙ggélvn.

Kaì ækous afvnêw megálhw \k toû naoû, legoús hw 16 toîw e^ptà ˙ggéloiw, ^Upágete,kaì \kxéa t e tàw e^ptà fiálaw toû yumoû toû yeoû e†w t|n gên. 2 Kaì ˙pêlyen ` prôtow, kaì \jéxeen t|n fiálhn a[toû e† w \pì t|n gên: kaì \g én et o £l k o w kakòn kaì ponhròn \pì toùw ˙nyrQpouw toùw ¡xo n t a w tò xáragma toû yhríou, kaì toùw proskunoûntaw t_ e†kóni a[toû. 3 Kaì ` deúterow ƒggelow \jéxeen t|n fiálhn a[toû e†w t|n yá l a s s a n : kaì \géneto a

15.4 ßgiow ♦ –siow 16.3 ƒggelow ♦ — 15.6 o¥ ¡xontew ♦ ˆo¥˜ ¡xontew 16.3 zôsa ˙péyanen ♦ zvêw ˙péyanen 15.6 o$i ‘san ♦ — tà 16.1 fvnêw megálhw ♦ megálhw fvnêw 16.4 e†w tàw ♦ tàw 16.1 \kxéate ♦ \kxéete 16.6 ¡dvkaw ♦ ˆd˜édvkaw

519 16.8 - 16.19 APO KALUCIS IVANNO U

8 Kaì ` tétartow ƒggelow \jéxeen t|n fiálhn a[toû \pì toùw ˙nyrQpouw tòn hlion:% kaì \dóyh a[t! kaumatísai \n purì toùw \n purí ˙nyrQpouw. 9 Kaì \kaumatísyhsan o¥ ƒnyrvpoi kaûma méga, kaì \blasf}mhsan o¥ ƒnyrvpoi tò ªnoma toû yeo ûtoû ¡xo n t o w \j o u s í a n \p ì tàw plhgàw taútaw, kaì o[ metenóhsan doûnai a[t! dójan. 10 pémptow ƒggelow Kaì ` pémptow \jéxeen t|n fiálhn a[toû \pì tòn yrónon toû yhríou: kaì \géneto = basileía a[toû \skotvménh: kaì 11 \massônto \m a s ô n t o tàw glQssaw a[tôn \k toû pónou, kaì \b l a s f } m h s a n tòn yeò n toû o[ranoû \k tôn pónvn a[tôn kaì \k tôn e^lkôn a[tôn, kaì o[ metenóhsan \k tôn ¡rgvn a[tôn. 12 £ktow ƒggelow Kaì ` £k t o w \j éxeent|n fiálhn a[toû \pì tòn potamòn tòn mégan E[fráthn: kaì \jhrányh tò udvr% a[toû, ®na ˙natolôn e^toimasy_ = `dòw tôn basilévn tôn ˙pò ˙natolêw =líou. 13 Kaì eÂdon \k toû stómatow toû drákontow, kaì \k toû stómatow toû yh r í o u , kaì \k toû stómatow toû ceudoprof}tou, 14 tría ˙káyarta pneúmata ˙káyarta tría qw bátraxoi: e† s ì n gàr pneúmata daimónvn daimonívn poioûnta shmeîa, a$ \kporeúetai \pì toùw basileîw têw o†kouménhw –lhw, sunagageîn a[toùw e†w tòn pólemon têw =méraw \keínhw têw megálhw toû yeo ûtoû pantokrátorow — 15 &I d o ú , ¡r xo m a i qw klépthw. Makáriow ` grhgorôn kaì thrôn tà ¥mátia a[toû, ®na m| gumnòw peripat_, kaì blépvsin t|n ˙sxhmosúnhn a[toû — 16 Kaì sun}gagen a[toùw e†w tòn tópon MagedQn tòn kaloúmenon ^Ebraïstì ^ArmagedQn. 17 £bdomow ƒggelow Kaì ` £b d o m o w \j éxeen t|n fiálhn a[toû \p ì tòn ˙éra: \iw kaì \jêlyen fvn| megálh ˙pò toû naoû toû o[ranoû, ˙pò toû yr ó n o u , légousa, Gégonen. 18 Kaì \génonto ˙strapaì kaì seismòw \géneto brontaì kaì fvnaí, kaì seismòw mégaw, o

16.8 ƒggelow ♦ — 16.17 toû o[ranoû ♦ — 16.8 \n purì toùw ˙nyrQpouw ♦ toùw 16.18 brontaì kaì fvnaí ♦ fvnaì kaì ˙nyrQpouw \n purí brontaí 16.9 o¥ ƒnyrvpoi tò ♦ tò 16.18 kaì seismòw ♦ kaì seismòw 16.9 \jousían ♦ t|n \jousían \géneto 16.12 E[fráthn ♦ tòn E[fráthn 16.18 o¥ ƒnyrvpoi \génonto ♦ ƒnyrvpow 16.13 ˙káyarta tría ♦ tría ˙káyarta \géneto 16.14 \keínhw ♦ — 16.19 ¡peson ♦ ¡pesan 16.17 ˙pò toû naoû ♦ \k toû naoû

520 APO KALUCIS IVANNO U 16.20 - 17.10

\n Q p i o ntoû yeo û ,doûnai a[t_ tò pot}rion toû oÊnou toû yu m o û têw •rgêw a[toû. 20 Kaì pâsa nêsow ¡fugen, kaì ªrh o[x eø r é y h s a n . 21 Kaì xálaza megálh, qw talantiaía, katabaínei \k toû o[ranoû \pì toùw ˙nyrQpouw: kaì \blasf}mhsan o¥ ƒnyr v p o i tòn yeò n \k têw plhgêw têw xalázhw: –ti megálh \stìn = plhg| a[têw sfódra. autê%

Kaì ‘lyen e

17.1 tôn ødátvn tôn ♦ ødátvn 17.8 yaumásontai ♦ yaumasy}sontai 17.3 gémon ♦ gémonˆta˜ 17.8 tà •nómata ♦ tò ªnoma 17.3 ¡xon ♦ ¡xvn 17.8 –ti ‘n tò yhríon ♦ tò yhríon –ti 17.4 kexrusvménh ♦ kaì kexrusvménh ‘n 17.6 a^ gívn \k ♦ a^ gívn kaì \k 17.10 e†sin e^ptà ♦ e^ptá e†sin 17.8 øpágein ♦ øpágei 17.10 ¡peson ♦ ¡pesan

521 17.11 - 18.3 APO KALUCIS IVANNO U

a[tòn deî ƒl l o w o·pv ‘lyen : kaí, –tan ¡ly+, •lígon deî a[tòn meînai. 11 o˚tow kaì tò yhríon o$ ‘n, kaì o[k ¡stin, kaì a[tòw ªgdoów \s t i n , kaì \k tôn e^ptá \stin, kaì e†w ˙pQleian øpágei. 12 Kaì tà déka kérata, a$ eÂdew, dék abasileîw e†sín, o®tinew basileían o·pv ¡l a b o n , ˙ll' \jousían qw basileîw mían vran% lambánousin 13 gnQmhn ¡xousin metà toû yh r í o u . O˚toi mían ¡xo u s i n gnQmhn, kaì t|n \jousían dúnamin kaì t|n \jousían a[tôn t! yhrí~ didóasin. 14 O˚toi metà toû ˙rníou polem}sousin, kaì tò ˙rníon nik}sei a[toúw, –ti kúriow kurívn \stìn kaì basileùw basilévn, kaì o¥ met' a[toû, klhtoì kaì \klektoì kaì pistoí. 15 Kaì légei moi, Tà udata,% a$ eÂdew, o˚ = pórnh káyhtai, laoì kaì ªxloi e†sín, kaì ¡yn hkaì glôssai. 16 Kaì tà déka kérata, a$ eÂdew, kaì tò yh r í o n , o˚toi mis}sousin t|n pórnhn, kaì “rhmvménhn poi } s o u s i n a[t|n kaì gumn|n poi}sousin a[t}n, kaì tàw sárkaw a[têw fágontai, kaì a[t|n katakaúsousin \n purí. 17 ^O gàr yeò w ¡d v k en e† w tàw kardíaw a[tôn poiêsai t|n gnQmhn a[toû, kaì poiêsai gnQmhn mían, kaì doûnai t|n telesy}sontai basileían a[tôn t! yhrí~, ƒxri telesyôsin o¥ lógoi toû ye o û . 18 Kaì = gun}, ÷n eÂdew, ¡stìn = póliw = megálh, = ¡xo u s a basileían \pì tôn basilévn têw gêw.

Kaì metà Met à taût a eÂd on ƒl l on ƒggel on katabaínont a \k 18 toû o[ranoû, ¡xo n t a \j o u s í a n megálhn: kaì = gê 2 ¡krajen \n \f v t í s yh \k têw dójhw a[toû. Kaì ¡krajen †sxurÅ fvn_, *Epesen ¡pesen légvn, *Epesen BabulWn = megálh, kaì \géneto katoikht}rion daimónvn, kaì fulak| pantòw pneúmatow ˙kayár t o u ,kaì fulak| pantòw •rnéou ˙kayártou kaì 3 yumoû toû oÊnou memishménou. %O ti \k toû oÊnou toû yumoû têw porneíaw a[tê wpeptQkasin pánta tà ¡yn h ,kaì o¥ basileîw têw gêw met' a[têw \pórneusan, kaì o¥ ¡mporoi têw gêw \k têw dunámevw toû str}nouw a[têw \ploúthsan.

17.10 deî a[tòn ♦ a[tòn deî 17.17 telesyôsin ♦ telesy}sontai 17.12 ˙ll' ♦ ˙llà 18.2 ¡krajen ♦ ¡krajen \n 17.13 ¡xousin gnQmhn ♦ gnQmhn 18.2 *Epesen ♦ *Epesen ¡pesen ¡xousin 18.2 daimónvn ♦ daimonívn 17.13 t|n \jousían ♦ \jousían 18.2 kaì memishménou ♦ ˆkaì fulak| 17.16 gumn|n poi}sousin a[t}n ♦ pantòw yhríou ˙kayártou˜ kaì gumn}n memishménou 17.17 gnQmhn mían ♦ mían gnQmhn 18.3 peptQkasin ♦ pépvkan

522 APO KALUCIS IVANNO U 18.4 - 18.15

4 Kaì ækousa ƒllhn fvn|n \k toû o[ranoû, légousan, *E j el ye \j a[têw ` laów mou, ®na m| sugkoinvn}shte taîw &Ejélyete a^ martíaiw a[têw, kaì \k tôn plhgôn a[têw ®na m| lábhte: 5 –ti \koll}yhsan a[têw a¥ a^ martíai ƒxri toû o[ranoû, kaì 6 \mnhmóneusen \m n h m ó n eu s en ` yeò w tà ˙dik}mata a[têw. &A p ó d o t e a[t_ qw a[têw kaì a[t| ˙pédvken, kaì diplQsate a[t_ diplâ katà tà ¡rga ˙pédvken ømîn a[têw: \n t!pothrí~ > \k ér a s en kerásate a[t_ diploûn. pothrí~ a[têw 7 %O sa \dójasena[t|n kaì \s t r h n í a s en , tosoûton dóte a[t_ e^aut|n ba s a n i s m ò n kaì pényow: –ti \n t_ kardíŸ a[têw légei –ti Káyhmai basílissa, kaì x}ra o[k e†mí, kaì pényow o[ m| Êdv. 8 Dià toûto \n miÅ =mérŸ hjousin% a¥ plhgaì a[têw, yánatow yánatow kaì pényow kaì limów, kaì \n purì katakauy}setai, –ti †sxuròw kúriow ` yeò w` krínaw a[t}n. 9 Kaì klaúsousin kaì kócontai \p' a[t|n o¥ basileîw têw gêw o¥ met' a[têw porneúsantew kaì strhniásantew, –tan blépvsin tòn kapnòn têw purQsevw a[têw, 10 ˙pò makróyen e^sthkótew dià tòn fóbon toû basanismoû a[têw, lég o n t ew,O[aí, o[aí, = póliw = megálh BabulQn, = póliw = †sxurá, –ti miÅ vrŸ% ‘lyen = krísiw sou. 11 Kaì o¥ ¡m p o r o i têw gêw klaúsousin kaì peny}sousin \p' klaíousin penyoûsin a[t_, –ti tòn gómon a[tôn o[deìw ˙gorázei o[kéti: 12 gómon xr u s o û , kaì ˙rgúrou, kaì líyou timíou, kaì margarítou, kaì bussínou, kaì porfuroû, kaì shrikoû, kaì kokkínou: kaì pân bússou júlon yúïnon, kaì pân skeûow \lefántinon, kaì pân skeûow \k júlou timivtátou, kaì xalkoû, kaì sid}rou, kaì marmárou: 13 kaì kinámvmon, kaì yumiámata, kaì múron, kaì líbanon, kaì kt}nh kaì oÂnon, kaì ¡l a i o n , kaì semídalin, kaì sîton, kaì próbata, kaì próbata kt}nh : kaì ®ppvn, kaì ]aidôn, kaì svmátvn, kaì cuxàw ]edôn ˙nyrQpvn. 14 Kaì = •pQra têw \piyumíaw têw cuxêw sou ˙pêlyen ˙pò soû, kaì pánta tà liparà kaì tà lamprà 15 ˙pQleto ˙pò soû, kaì o[kéti a[tà o[ m| eur+w% . O¥ ˙pêlyen o[ m| eør}ˆsei˜w a[tá ¡m p o r o i toútvn, o¥ plout}santew ˙p' a[têw, ˙pò makróyen

18.4 *Ejelye \j a[têw ` laów mou ♦ 18.13 yumiámata ♦ ƒmvmon kaì &Ejélyate ` laów mou \j a[têw yumiámata 18.6 a[t_ diplâ ♦ tà diplâ 18.13 próbata kaì kt}nh ♦ kt}nh kaì 18.11 klaúsousin ♦ klaíousin próbata 18.11 peny}sousin ♦ penyoûsin 18.13 ]aidôn ♦ ]edôn 18.11 a[t_ ♦ a[t}n 18.14 •pQra ♦ •pQra sou 18.12 margarítou ♦ margaritôn 18.14 cuxêw sou ♦ cuxêw 18.12 porfuroû kaì shrikoû ♦ 18.14 a[tà o[ m| eur+w% ♦ o[ m| a[tà porfúraw kaì sirikoû eør}sousin 18.13 kinámvmon ♦ kinnámvmon

523 18.16 - 19.3 APO KALUCIS IVANNO U

st}sont a idià tòn fóbon toû basanismoû a[têw, klaíontew 16 légontew kaì penyoûntew, kaì légontew, O[aí, o[aí, = póliw = meg á l h , = per i b eb l h m én h bússinon kaì porfuroûn kaì \n xrus! kókkinon, kaì kexr u s v m én h xr u s í ~ kaì líy~ timí~ kaì margarítaiw: 17 –ti miÅ vrŸ% “rhmQyh ` tosoûtow ploûtow.Kaì ˆ`˜ \pì tôn pâw kubern}thw, kaì pâw ` \pì tópon plévn, kaì naûtai, kaì ploívn –soi t|n yá l a s s a n \r g á z o n t a i , ˙pò makróyen ¡sthsan, 18 kaì ¡k r a z o n , blépontew tòn kapnòn têw purQsevw a[têw, lég o n t ew, Tíw `moía t_ pólei t_ meg á l + ; 19 Kaì ¡balon xoûn \pì tàw kefalàw a[tôn, kaì ¡k r a z o n klaíontew kaì penyoûntew, kaì légontew, O[aí, o[aí, = póliw = megálh, \n " \ploúthsan pántew o¥ ¡xo n t ew tà ploîa \n t_ yaláss+ \k têw timióthtow a[têw, –ti miÅ vrŸ% “rhmQyh. 20 E[fraínou \p' a[t_, o[rané, kaì o¥ ßgioi, kaì o¥ ˙póstoloi, kaì o¥ profêtai, –ti ¡k r i n en` yeòw tò kríma ømôn \j a[têw. 21 Kaì ‘ren e

Kaì metà Met à taût a æk ous a qw fvn|n megálhn ªxlou 19 polloû \n t! o[ran!, legóntvn, ^Allhloúïa: = svt h r í akaì = dúnamiw kaì = dója toû yeo û=môn: 2 –ti ˙lhyi n a ìkaì díkaiai a¥ kríseiw a[toû: –ti ¡krinen t|n pórnhn t|n megálhn, htiw% diéfyei r ent|n gên \n t_ porneíŸ a[têw, kaì 3 têw xeiròw \j ed í k h s en tò a

18.16 kaì légontew ♦ légontew 18.24 a®mata ♦ a

524 APO KALUCIS IVANNO U 19.4 - 19.15

4 e† wtoùw a†ônaw tôn a†Qnvn. Kaì ¡peson o¥ presbúteroi o¥ ¡pesan eÊ k o s i téssarew, kaì tà téssara z!a, kaì prosekúnhsan t! KD ye! t! kayhmén~ \pì toû yr ó n o u , légontew, &Am}n: t! yrón~ 5 ^A l l h l o ú ï a . Kaì fvn| ˙pò toû yr ó n o u \j ê l yen , légousa, \k A†neîte tòn yeò n=môn pántew o¥ doûloi a[toû, kaì o¥ foboúmenoi a[tón, o¥ mikroì kaì o¥ megáloi. 6 Kaì ækousa qw fvn|n ªxlou polloû, kaì qw fvn|n ødátvn pollôn, kaì qw fvn|n brontôn †sxurôn, légontew, ^Allhloúïa: –ti legóntvn = légontaw \b a s í l eu s en kúriow ` yeò w =môn ` pantokrátvr. 7 Xaírvmen kaì ˙galliQmeya ,kaì dômen t|n dójan a[t!: –ti ‘lyen ` gámow toû ˙rníou, kaì = gun| a[toû =toímasen e^aut}n. 8 Kaì \d ó yha[t_ ®na peribálhtai bússinon lampròn kaì kayarón: tò gàr bússinon tà dikaiQmata tôn a^ gívn \stín. 9 Kaì légei moi, Grácon, Makárioi o¥ e†w tò deîpnon toû gámou toû ˙rníou keklhménoi. Kaì légei moi, O˚toi o¥ lógoi ˙lhyinoì toû yeo û e†sin toû yeoû 10 e† s i n . Kaì ¡pesa ¡mprosyen tôn podôn a[toû ¡peson pr o s k u n ê s a i a[t!: kaì légei moi, %Ora m}: súndoulów sou e† m ì kaì tôn ˙delfôn sou tôn \xó n t v n t|n marturían &Ihsoû: t! ye! proskúnhson: = gàr marturía toû &Ihsoû \stìn tò pneûma têw profhteíaw. 11 Kaì eÂdon tòn o[ranòn ˙ne~gménon, kaì †doú, ®ppow leuków, kaì ` kay}menow \p' a[tón, kaloúmenow pistòw kaì ˙lhyi n ó w, kaì \n dikaiosún+ krínei kaì polemeî. 12 O¥ dè •fyal m o ìa[toû flòj purów, kaì \pì t|n kefal|n a[toû dia d } m a t a pollá: ¡xv n •nómata gegramména kaì ªnoma gegramménon o$ o[deìw oÂden e† m| a[tów, 13 kaì peribeblhménow ¥mátion bebamménon a®mati: kaì kaleîtai tò ªnoma a[toû, ` kéklhtai 14 lógow toû yeo û . Kaì tà strateúmata tà \n t! o[ran! \n “koloúyei a[t! \pì ®ppoiw leukoîw, \ndeduménoi bússinon leuk ò n kayarón. 15 Kaì \k toû stómatow a[toû \kporeúetai ]omfaía dístomow •jeîa, ®na \n a[t_ patáj+ tà ¡yn h : kaì

19.4 ¡peson ♦ ¡pesan 19.10 toû ♦ — 19.4 toû yrónou ♦ t! yrón~ 19.11 ˙ne~gménon ♦ “ne~gménon 19.5 tòn yeòn ♦ t! ye! 19.11 kaloúmenow ♦ ˆkaloúmenow˜ 19.5 kaì o¥ foboúmenoi ♦ ˆkaì˜ o¥ 19.12 flòj ♦ ˆqw˜ flòj foboúmenoi 19.12 •nómata gegramména kaì ♦ — 19.6 légontew ♦ legóntvn 19.13 kaleîtai ♦ kéklhtai 19.6 =môn ♦ ˆ=môn˜ 19.14 tà \n ♦ ˆtà˜ \n 19.7 ˙galliQmeya kaì dômen ♦ 19.14 \pì ♦ \f' ˙galliômen kaì dQsvmen 19.15 dístomow ♦ — 19.8 kaì kayarón ♦ kayarón

525 19.16 - 20.3 APO KALUCIS IVANNO U

a[tòw poimaneî a[toùw \n ]ábd~ sidhrÅ: kaì a[tòw pateî t|n lhnòn toû oÊnou toû yumoû têw •rgêw toû yeo ûtoû pantok r á t o r o w. 16 Kaì ¡xei \pì tò ¥mátion kaì \pì tòn mhròn a[toû ªnoma gegramménon, Basileùw basilévn kaì kúriow kurívn. 17 £na ƒggelon Kaì eÂdon ƒggelon e^stôta \n t! =lí~: kaì ¡krajen fvn_ megál+, légvn pâsin toîw •rnéoiw toîw petoménoiw \n

toû megálou = mesouran}mat i , Deûte, sunáxyh t e e† w tò deîpnon tò méga toû tòn mégan yeo û , 18 ®na fághte sárkaw basilévn, kaì sárkaw xiliárxvn, kaì sárkaw †sxurôn, kaì sárkaw ®ppvn kaì tôn kayhménvn \p' a[tôn, kaì sárkaw pántvn, \leuyér v n te kaì doúlvn, kaì mikrôn mikrôn te kaì megálvn. 19 Kaì eÂdon tò yhríon, kaì toùw basileîw têw gêw, kaì tà strateúmata a[tôn sunhgména poiêsai pólemon metà toû kayhménou \pì toû ®ppou, kaì metà toû strateúmatow a[toû. 20 met' a[toû ` Kaì \piásyh tò yhríon, kaì ` met ' a[toû ceudoprof}thw ` poi}saw tà shmeîa \nQpion a[toû, \n o

Ka ì eÂd on ƒggel on katabaínont a \k toû o[ranoû, 20 ¡xo n t at|n kleîn têw ˙bússou, kaì ßlusin megálhn \p ì t|n xeî r a a[toû. 2 Kaì \kráthsen tòn drákonta, tòn ªfin kaì tòn ˙rxaîon, –w \stin diábolow kaì ` Satanâw, ` planôn t|n o†kouménhn –lhn, kaì ¡dhsen a[tòn xília ¡th, 3 kaì ¡balen a[tò ne† wt|n ƒbusson, kaì ¡kleisen kaì \sfrágisen \pánv a[toû, ®na m| planÅ ¡ti tà ¡yn h ,ƒxri telesy_ tà xília ¡th: metà luyênai kaì metà taûta deî a[tòn luyênai mikròn xrónon. a[tòn

19.17 ƒggelon ♦ £na ƒggelon ˙rxaîow 19.17 fvn_ ♦ ˆ\n˜ fvn_ 20.2 ` planôn t|n o†kouménhn –lhn ♦ 19.18 mikrôn te ♦ mikrôn — 19.19 pólemon ♦ tòn pólemon 20.3 planÅ ♦ plan}s+ 19.20 ` met' a[toû ♦ met' a[toû ` 20.3 kaì metà ♦ metà 19.20 t|n kaioménhn ♦ têw kaioménhw 20.3 a[tòn luyênai ♦ luyênai a[tòn 20.2 tòn ªfin tòn ˙rxaîon ♦ ` ªfiw `

526 APO KALUCIS IVANNO U 20.4 - 20.14

4 Kaì eÂdon yrónouw, kaì \káyisan \p' a[toúw, kaì kríma \d ó yh a[toîw: kaì tàw cuxàw tôn pepelekisménvn dià t|n marturían &Ihsoû, kaì dià tòn lógon toû yeo û ,kaì o®tinew o[ prosekúnhsan tò yh r í o n , o[dè t|n e† k ó n a a[toû, kaì o[k t! yhrí~ o·te ¡l a b o n tò xáragma \pì tò métvpon, kaì \p ì t|n xeî r a a[tôn: métvpon a[tôn kaì ¡zhsan, kaì \basíleusan metà toû xristoû tà xí l i a ¡t h . 5 Kaí o¥ loipoì tôn nekrôn o[k ¡zhsan ƒxri telesy_ tà xília ¡t h . Auth% = ˙nástasiw = prQth. 6 Makáriow kaì ßgiow ` ¡xv n mérow \n t_ ˙nastásei t_ prQt+: \pì toútvn ` deúterow yá n a t o w o[k ¡xei \jousían, ˙ll' ¡sontai ¥ereîw toû yeo û kaì toû xristoû, kaì basileúsousin met' a[toû xília ¡th. 7 Kaì –tan telesy_ tà xília ¡th, luy}setai ` Satanâw \k metà têw fulakêw a[toû, 8 kaì \jeleúsetai planêsai tà ¡yn htà \n taîw téssarsin gvníaiw têw gêw, tòn GWg kaì tòn MagQg, sunaga g eî n a[toùw e†w tòn pólemon: @n ` ˙riymòw qw = ƒmmow ˙riymòw a[tôn têw yalásshw. 9 Kaì ˙nébhsan \pì tò plátow têw gêw, kaì \k ú k l v s a n t|n parembol|n tôn a^ gívn kaì t|n pólin t|n \kúkleusan “ga p h m én h n : kaì katébh pûr \k toû o[ranoû ˙pò toû yeo û , kaì katéfagen a[toúw. 10 Kaì ` diábolow ` planôn a[toùw \bl}yh e† wt|n límnhn toû puròw kaì yeí o u ,–pou kaì tò yhríon kaì ` ceudoprof}thw: kaì basanisy}sontai =méraw kaì nuktòw e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn. 11 Kaì eÂdon yrónon mégan leukón, kaì tòn kay}menon \p' leukòn mégan a[tón o˚ ˙pò prosQpou ¡fugen = gê kaì ` o[ranów, kaì tópow o[x eøréyh a[toîw. 12 Kaì eÂdon toùw nekroúw, toùw megálouw kaì toùw mikroúw, e^stôtaw \nQpion toû yrónou, kaì biblía “neœxyh s a n : kaì ƒllo biblíon “neœxyh , – \stin têw zvêw: ænoijan kaì \kríyhsan o¥ nekroì \k tôn gegramménvn \n toîw biblíoiw, 13 katà tà ¡rga a[tôn. Kaì ¡dvken = yálassa toùw nekroùw \n a[t_ nekroúw toùw \n a[t_, kaì ` Yánatow kaì ` %Aͅ dhw ¡dvkan toùw nekroùw toùw \n a[toîw: kaì \kríyhsan £kastow katà tà ¡rga \n a[toîw nekroúw a[tôn. 14 Kaì ` Yánatow kaì ` %A ͅ dhw \bl}yhsan e†w t|n límnhn toû purów: o˚tow ` yánatow ` deúterów \stin, = límnh

20.4 tà ♦ — 20.9 \kúklvsan ♦ \kúkleusan 20.5 Kaí ♦ — 20.9 ˙pò toû yeoû ♦ — 20.6 xília ♦ ˆtà˜ xília 20.11 prosQpou ♦ toû prosQpou 20.8 tòn MagQg ♦ MagQg 20.12 “neœxyhsan ♦ “noíxyhsan 20.8 ˙riymòw ♦ ˙riymòw a[tôn 20.12 “neœxyh ♦ “noíxyh

527 20.15 - 21.10 APO KALUCIS IVANNO U

15 t_ bíbl~ toû purów. kaì eÊ tiw o[x eøréyh \n t! biblí~ têw zvêw gegramménow, \bl}yh e†w t|n límnhn toû purów.

Kaì eÂdon o[ranòn kainòn kaì gên kain}n: ` gàr parêlyen 21 prôtow o[ranòw kaì = prQth gê ˙pêlyon, kaì = yá l a s s a o[k ¡stin ¡ti. 2 Kaì t|n pólin t|n a^ gían, ˙pò toû yeoû \k ^I er o u s a l | m kain}n, eÂdon katabaínousan \k toû o[ranoû toû o[ranoû ˙pò toû yeo û , =toimasménhn qw númfhn kekosmhménhn t! ˙ndrì a[têw. 3 Kaì ækousa fvnêw megálhw \k toû o[ranoû, legoúshw, &Idoú, = skhn| toû yeo ûmetà tôn ˙nyrQpvn, kaì sk h n Q s eimet' a[tôn, kaì a[toì laòw a[toû ¡sontai, kaì 4 met' a[tôn ¡stai a[tòw ` yeò w ¡s t a i met' a[tôn: kaì \jaleícei pân dákruon \jaleícei ˙p' a[tôn ˙pò tôn •fyalmôn a[tôn, kaì ` yánatow o[k ¡stai ¡ti: o·te pényow, o·te kraug}, o·te pónow o[k ¡stai ¡ti: –ti tà prôta ˙pêlyen kainà 5 poiô pánta ˙pêlyon. Kaì eÂpen ` kay}menow \pì t! yrón~, &Idoú, pánta

pistoì kaì kainà poiô. Kaì légei moi, Grácon: –ti o˚toi o¥ lógoi ˙lhyinoì toû yeoû Gégona: ˙lhyinoì kaì pistoí e† s i n . 6 Kaì eÂpén moi, Gégona: tò *A l f a \gW tò dQsv a[t! kaì tò )V, = ˙rx| kaì tò télow. &EgW t! dicônti dQsv \k têw 7 dQsv a[t! phgêw toû udatow% têw zvêw dvreán. ^O nikôn klhronom}sei taûta, kaì ¡s o m a i a[t! yeó w, kaì a[tòw ¡stai moi u¥ów. 8 Toîw dè deiloîw kaì ˙pístoiw kaì a^ martvloîw kaì \b d el u g m én o i w kaì foneûsin kaì pórnoiw kaì farmákoiw kaì e† d v l o l á t r a i w, kaì pâsin toîw ceudésin, tò mérow a[tôn \n t_ límn+ t_ kaiomén+ purì kaì yeí~, – \stin ` yánatow ` deúterow. 9 Kaì ‘lyen e

20.15 t! biblí~ ♦ t_ bíbl~ 21.5 moi ♦ — 21.1 ˙pêlyon ♦ ˙pêlyan 21.5 ˙lhyinoì kaì pistoí ♦ pistoí kaì 21.3 o[ranoû ♦ yrónou ˙lhyinoì 21.3 laòw ♦ laoì 21.6 Gégona ♦ Gégonan. &EgQ ˆe†mi˜ 21.3 ¡stai met' a[tôn ♦ met' a[tôn 21.8 a^ martvloîw kaì ♦ — ¡stai ˆa[tôn yeów˜ 21.9 gemoúsaw ♦ tôn gemóntvn 21.4 ˙pò ♦ \k 21.9 gunaîka t|n númfhn ♦ númfhn 21.4 –ti ♦ ˆ–ti˜ t|n gunaîka 21.4 ˙pêlyon ♦ ˙pêlyan 21.10 \p' ♦ \pì 21.5 pánta kainà poiô ♦ kainà poiô 21.10 t|n megálhn ♦ — pánta

528 APO KALUCIS IVANNO U 21.11 - 21.24

11 ¡xo u s a n t|n dójan toû yeo û : ` fvst|r a[têw –moiow líy~ 12 timivtát~, qw líy~ †áspidi krustallízonti: ¡xo u s a teîxow krustalízonti méga kaì øchlón, ¡xo u s apulônaw dQdeka, kaì \pì toîw pulôsin ˙ggélouw dQdeka, kaì •nómata \pigegramména, ß 13 \s t i n •nómata tôn dQdeka fulôn tôn u¥ôn &I s r a } l . &A p ò \stin u¥ôn ˙natolôn, pulônew treîw: kaì ˙pò borrâ, pulônew treîw: kaì ˙pò nótou, pulônew treîw: kaì ˙pò dusmôn, pulônew treîw. 14 Kaì tò teîxow têw pólevw ¡xo n yem el í o u w dQdeka, kaì \p' a[tôn dQdeka •nómata tôn dQdeka ˙postólvn toû ˙rníou. 15 Kaì ` lalôn met' \moû eÂxen mét r o nkálamon xrusoûn, ®na metr}s+ t|n pólin, kaì toùw pulônaw a[têw, kaì tò teîxow a[têw. 16 Kaì = póliw tetrágvnow keîtai, kaì tò mêkow a[têw –son tò plátow. Kaì \métrhsen t|n pólin t! kalám~ \pì stadíouw stadíouw dQdeka xiliádvn: dQdeka tò mêkow kaì tò plátow dekadúotò kaì tò ucow% a[têw Êsa \stín. 17 Kaì \métrhsen tò teî xo w a[têw e^katòn tessarákonta tessárvn phxôn, métron ˙nyrQpou, – RMD \s t i n ˙ggélou. 18 Kaì ‘n = \ndómhsiw toû teíxouw a[têw, Êaspiw: kaì = póliw xrusíon kayarón, –moion øél~ kayar!. øál~ 19 O¥ yem él i o i toû teíxouw têw pólevw pantì líy~ timí~ Kaì o¥ kekosmhménoi. ^O yem él i o w ` prôtow, Êaspiw: ` deú t er o w, sápfei r o w: ` trítow, xalkhdQn: ` tétartow, smáragdow: 20 ` pémptow, sardónuj: ` £ktow,sárdion: ` £b d o m o w, xr u s ó l i yo w: sárdiow ` ªgdoow, b}rullow: ` ¡natow,topázion: ` dékatow, xr u s ó p r a s o w: ` e^ndékatow, øákinyow: ` dvdékatow, ˙méyu s o w. 21 Kaì o¥ dQdeka pulônew, dQdeka margarîtai: ˙nà e

21.12 \stin •nómata ♦ \stin ˆtà 21.17 tessarákonta ♦ tesserákonta •nómata˜ 21.18 ‘n ♦ — 21.12 tôn u¥ôn ♦ u¥ôn 21.18 \ndómhsiw ♦ \ndQmhsiw 21.13 ˙natolôn ♦ ˙natolêw 21.18 øél~ ♦ øál~ 21.14 ¡xon ♦ ¡xvn 21.19 sápfeirow ♦ sápfirow 21.16 –son ♦ –son ˆkaì˜ 21.20 ˙méyusow ♦ ˙méyustow 21.16 stadíouw ♦ stadívn 21.21 uelow% ♦ ualow% 21.16 dQdeka tò ♦ tò

529 21.25 - 22.11 APO KALUCIS IVANNO U

t|n dójan ˆkaì têw gêw férousin a[t! dójan kaì tim|n tôn \yn ô n e† w a[t}n. t|n tim|n˜ a[tôn 25 Kaì o¥ pulônew a[têw o[ m| kleisyôsin =méraw — nùj gàr o[k ¡stai \keî — 26 kaì oÊsousin t|n dójan kaì t|n tim|n tôn a[t|n ®na 27 e†selyôsin \yn ô n e† w a[t}n: kaì o[ m| e†sély+ e†w a[t|n pân koinón, ` poiôn kaì poioûn bdélugma kaì ceûdow: e† m| o¥ geg r a m m én o i \n t! biblí~ têw zvêw toû ˙rníou.

Kaì ¡deijén moi pot amòn kayar òn ud% at ow zvêw, 22 lam p r ò n qw krústallon, \kporeuómenon \k toû yr ó n o u toû yeo û kaì toû ˙rníou. 2 &E nmés~ têw plateíaw \nteûyen a[têw, kaì toû potamoû \nteûyen kaì \keîyen , júlon zvêw, ˙podidoùw poioûn karpoùw dQdeka, katà mêna £k a s t o n ˙podidoùw tòn £kaston karpòn a[toû: kaì tà fúlla toû júlou e†w yer a p eí a ntôn 3 \keî \yn ô n . Kaì pân katáyem ao[k ¡stai ¡ti: kaì ` yrónow toû yeo ûkaì toû ˙rníou \n a[t_ ¡stai: kaì o¥ doûloi a[toû latreúsousi n a[t!, 4 kaì ªcontai tò prósvpon a[toû: kaì tò ªnoma a[toû \p ìtôn metQpvn a[tôn. 5 Kaì nùj o[k ¡stai \kei, o[ xreía kaì xreían o[k ¡xo u s i n lúxnou kaì fvtòw =líou, –ti kúriow ` yeò wfvtieî a[toúw: kaì basileúsousin e†w toùw a†ônaw tôn a†Qnvn. 6 eÂpén Kaì légei moi, O˚toi o¥ lógoi pistoì kaì ˙lhyinoí: kaì kúriow ` yeò wtôn pneumátvn tôn profhtôn ˙pésteilen tòn ƒggelon a[toû deîjai toîw doúloiw a[toû a$ deî gen és ya i \n táxei . 7 Kaì †doú, ¡r xo m a i taxú. Makáriow ` thrôn toùw lógouw têw profhteíaw toû biblíou toútou. Kaì \gW blépvn kaì 8 K˙gW &Ivánnhw ` ˙koúvn kaì blépvn taûta. Kaì –te ˙koúvn eÂdon ækousa kaì ¡b l ec a , ¡p es o n proskunêsai ¡mprosyen tôn 9 deiknúntów podôn toû ˙ggélou toû deiknúontów moi taûta. Kaì légei moi, %Ora m}: súndoulów soú e†mi, kaì tôn ˙delfôn sou tôn profhtôn, kaì tôn throúntvn toùw lógouw toû biblíou toútou: t! ye! proskúnhson. 10 Kaì légei moi, M| sfragís+w toùw lógouw têw profhteíaw 11 –ti ` kairòw to û biblíou toútou: ` kairòw gàr \g g ú w \s t i n . ^O ˙dikôn

21.24 a[t! ♦ — 22.5 \kei kaì xreían o[k ¡xousin ♦ ¡ti 21.24 dójan kaì tim|n tôn \ynôn ♦ t|n kaì o[k ¡xousin xreían fvtòw dójan a[tôn 22.5 fvtieî ♦ fvtísei \p' 21.27 poioûn ♦ ˆ`˜ poiôn 22.6 légei ♦ eÂpén 22.1 kayaròn ♦ — 22.6 kúriow ♦ ` kúriow 22.2 ˙podidoùw ♦ ˙podidoûn 22.8 ¡peson ♦ ¡pesa

530 APO KALUCIS IVANNO U 22.12 - 22.21

˙dikhsátv ¡ti: kaì ` ]uparòw ]upareuy}tv ¡ti: kaì ` díkaiow dikaiosúnhn poihsátv ¡t i :kaì ` ßgiow a^ giasy}tv ¡ti. 12 &I d o ú , ¡r xo m a i taxú, kaì ` misyów mou met' \moû, ˙podoûnai 13 e^kást~ qw tò ¡r g o n ¡s t a i a[toû. \g W tò *Alfa kaì tò )V, a[toû ¡stai *A 14 ` prôtow kaì ` ¡sxatow, = ˙rx|kaì tò télow. Makárioi o¥ ˙rx| kaì télow, ` prôtow kaì ` poioûntew tàw \ntolàw a[toû, ®na ¡stai = \jousía a[tôn \pì tò ¡sxatow júlon têw zvêw, kaì toîw pulôsin e†sélyvsin e†w t|n pólin. 15 *E j vo¥ kúnew kaì o¥ farmakoì kaì o¥ pórnoi kaì o¥ foneîw kaì o¥ e†dvlolátrai, kaì pâw filôn kaì poiôn ceûdow. ` filôn 16 &E g W &I h s o û w ¡p em c a tòn ƒggelón mou marturêsai ømîn ta û t a\p ìtaîw \kklhsíaiw. &EgQ e†mi = ]íza kaì tò génow

Dauíd, ` ˙st|r ` lampròw ` prvïnów. DAD 17 Kaì tò pneûma kaì = númfh légousin, *Erxou. Kaì ` ˙koúvn e†pátv, *Erxou. Kaì ` dicôn \rxés yv : ` yél v n labétv udvr% zvêw dvreán. 18 Marturô \gW pantì t! ˙koúonti toùw lógouw têw profhteíaw toû biblíou toútou, \án tiw \piy_ \p' a[tá, \p i y} s a i ` yeò w \p ' a[tòn tàw plhgàw tàw gegramménaw \n \piy}sei \p' 19 a[tòn ` yeòw t! biblí~ toút~: kaì \án tiw ˙fél+ ˙pò tôn lógvn toû e^ptà plhgàw biblíou têw profhteíaw taúthw, ˙féloi ` yeò wtò mérow a[toû ˙feleî ˙pò toû júlou têw zvêw, kaì \k têw pólevw têw a^ gíaw, tôn gegramménvn \n t! biblí~ toút~. 20 Légei ` marturôn taûta, Naí, ¡rxomai taxú. &Am}n. Naí, ¡rxou, kúrie &Ihsoû. &Ihsoû xristé 21 ^H xáriw toû kuríou &Ihsoû xristoû metà pántvn tôn a^ gívn. &Am}n.

22.11 ]upareuy}tv ♦ ]upany}tv 22.19 ˙féloi ♦ ˙feleî 22.12 ¡stai ♦ \stìn 22.20 Naí ¡rxou ♦ *Erxou 22.14 poioûntew ♦ plúnontew 22.21 xristoû ♦ — 22.14 \ntolàw a[toû ♦ stolàw a[tôn 22.21 tôn a^ gívn &Am}n ♦ — 22.18 \piy}sai ♦ \piy}sei

531

£ ¤ ¦ ¨ ¦ ¤  ¤  ¦   £  ¦ 

£   ¦  % & ¤  ¨ ¤  - ¤ ¤ / 0 1 2 ¦

4 5 7 9 4 5 7 9 : 4 ; 4 5 7 9

And to the readers: May the Lord save all of you, brethren. Amen, amen, and amen

— Ancient colophon

532 Appendix: The Case for Byzantine Priority Maurice A. Robinson

There has been no change in people’s opinions of the Byzantine text. Critics may be kinder to Byzantine readings — but for reasons not related to their Byzantine nature. It’s not really much of a change. – Bob Waltz (Internet email) Introduction From the beginning of the modern critical era in the nineteenth century the Byzantine Textform has had a questionable reputation. Associated as it was with the faulty Textus Receptus editions which stemmed from Erasmus’ or Ximenes’ uncritical selection of a small number of late manuscripts (hereafter MS S), scholars in general have tended to label the Byzantine form of text “late and secondary,” due both to the relative age of the extant witnesses which provide the majority of its known support and to the internal quality of its read- ings as subjectively perceived. Yet even though the numerical base of the Byzantine Textform rests primarily among the late minuscules and uncials of the ninth century and later, the antiquity of that text reaches at least as far back as its predecessor exemplars of the late fourth and early fifth century, as reflected in MS S A/02 and W/032.1 Certainly the Textus Receptus had its problems, not the least of which was its failure to reflect the Byzantine Textform in an accurate manner. But the Byzantine Textform is not the TR, nor need it be asso- ciated with the TR or those defending such in any manner.2 Rather, the Byzantine Textform is the form of text which is known to have pre- dominated among the Greek-speaking world from at least the fourth century until the invention of printing in the sixteenth century.3 The

* This essay was presented as part of the “Symposium on New Testament Studies: A Time for Reappraisal,” held at Southeastern Baptist Theological Seminary, Wake Forest, North Carolina, 6-7 April 2000. It was previously published in the internet resource TC: A Journal of Biblical Textual Criticism 6 (2001). 1 The MS S comprising the Byzantine Textform can be divided into various categories (e.g., von Soden’s Kx Kr Kc Ka K1 Ki etc.), most of which reflect regional or temporal sub-types within that Textform, all basically reflecting the overarching and reasonably uni- fied Byzantine Textform which dominated transmissional history from at least the fourth century onward. 2 This includes all the various factions which hope to find authority and certainty in a single “providentially preserved” Greek text or English translation (usually the KJV). It need hardly be mentioned that such an approach has nothing to do with actual text-critical theory or praxis. 3 B. F. Westcott and F. J. A. Hort, Introduction to the New Testament in the Original Greek: With Notes on Selected Readings (Peabody, MA: Hendrickson rep. ed., 1988 [1882]) xiii, 91-92, noted that “the [fourth-century] text of Chrysostom and other Syrian [= Byzantine] fathers . . . [is] substantially identical with the common late text”; and that “this is no isolated phenomenon,” but “the fundamental text of late extant Greek MSS gener- ally is beyond all question identical with the dominant Antiochian [= Byzantine] . . . text of the second half of the fourth century. . . . The Antiochian Fathers and the bulk of extant MS S . . . must have had in the greater number of extant variations a common original either contemporary with or older than our oldest extant MS S” (emphasis added).

533 Appendix: The Case for Byzantine Priority issue which needs to be explained by any theory of NT textual criticism is the origin, rise and virtual dominance of the Byzantine Textform within the history of transmission. Various attempts have been made in this direction, postulating either the “AD 350 Byzantine recension” hypothesis of Westcott and Hort,4 or the current “process” view pro- mulgated by modern schools of eclectic methodology.5 Yet neither of these explanations sufficiently accounts for the phenomenon, as even some of their own prophets have declared.6 The alternative hypothesis has been too readily rejected out of hand, perhaps because, as Lake declared, it is by far the “least interesting”7 in terms of theory and too simple in praxis application: the concept that the Byzantine Textform as found amid the vast major- ity of MS S may in fact more closely reflect the original form of the NT text than any single MS, small group of MS S, or texttype. Further, that such a theory can more easily account for the rise and dominance of the Byzantine Textform with far fewer problems than are found in the alternative solutions proposed by modern eclectic scholarship. To establish this point, two issues need to be addressed: first, a demon- stration of the weaknesses of current theories and methodologies; and secondly, the establishment of the case for the Byzantine Textform as an integrated whole, in both theory and praxis. A Problem of Modern Eclecticism: Sequential Variant Units and the Resultant “Original” Text Modern eclectic praxis operates on a variant unit basis without any apparent consideration of the consequences. The resultant situa- tion is simple: the best modern eclectic texts simply have no proven existence within transmissional history, and their claim to represent the autograph or the closest approximation thereunto cannot be sub- stantiated from the extant MS, versional or patristic data. Calvin L.

4 Westcott and Hort, Introduction, 132-139. Although Westcott and Hort termed the Byzantine MS S “Syrian,” the current term is utilized in the present paper. 5 See Ernest C. Colwell, “Method in Establishing the Nature of Text-Types of New Tes- tament Manuscripts,” in his Studies in Methodology in Textual Criticism of the New Testa- ment, New Testament Tools and Studies 9, ed. Bruce M. Metzger (Grand Rapids: Eerd- mans, 1968) 53; idem, “Method in Grouping New Testament Manuscripts,” ibid., 15-20; idem, “Hort Redivivus: A Plea and a Program,” ibid., 164. 6 Cf. Epp’s pointed critiques of modern eclectic theory and praxis: Eldon J. Epp, “The Twentieth Century Interlude in New Testament Textual Criticism,” JBL 93 (1974) 386-414; idem, “The Eclectic Method in New Testament Textual Criticism: Solution or Symptom?” HTR 69 (1976) 211-57; idem, “New Testament Textual Criticism in America: Requiem for a Discipline,” JBL 98 (1979) 94-98; idem, “A Continuing Interlude in New Testament Textual Criticism,” HTR 73 (1980) 131-51. All except “Requiem” are now included in Eldon Jay Epp and Gordon D. Fee, Studies in the Theory and Method of New Testament Textual Criticism, Studies and Documents 45 (Grand Rapids: Eerdmans, 1993). 7 Kirsopp Lake, “The Text of Mark in Some Dated Lectionaries,” in H. G. Wood, ed., Amicitiae Corolla: A Volume of Essays presented to James Rendel Harris, D. Litt., on the Occasion of his Eightieth Birthday (London: University of London, 1933) 153: “The least interesting hypothesis – [is] that there was one original MS, and that it had the Byzantine text.”

534 Appendix: The Case for Byzantine Priority

Porter has noted pointedly that modern eclecticism, although not based upon a theory of the history of the text . . . does reflect a certain presupposition about that history. It seems to assume that very early the original text was rent piece- meal and so carried to the ends of the earth where the textual critic, like lamenting Isis, must seek it by his skill.8 Such a scenario imposes an impossible burden upon textual restoration, since not only is the original text no longer extant in any known MS or texttype, but no MS or group of MS S reflects such in its overall pattern of readings.9 There thus remains no transmissional guide to suggest how such an “original” text would appear when found.10 One should not be surprised to find that the only certain con- clusions of modern eclecticism seem to be that the original form of the NT text (a) will not resemble the Byzantine Textform; but (b) will resemble the Alexandrian texttype. It is one thing for modern eclecticism to defend numerous read- ings when considered solely as isolated units of variation. It is quite another matter for modern eclecticism to claim that the sequential result of such isolated decisions will produce a text closer to the autograph (or canonical archetype) than that produced by any other method.11 While all eclectic methods utilize what appear to be sufficient internal and external criteria to provide a convincing and persuasive case for an “original” reading at any given point of variation, strangely lacking is any attempt to defend the resultant sequential text as a transmissional entity. The lay reader can be overwhelmingly con- vinced regarding any individual eclectic decision due to its apparent plausibility, consistency, and presumed credibility; arguments offered at this level are persuasive.12 A major problem arises, however, as soon as those same readings are viewed as a connected sequence; at such a point the resultant text must be scrutinized in transmissional and historical terms.

8 Calvin L. Porter, “A Textual Analysis of the Earliest Manuscripts of the Gospel of John” (PhD Diss., Duke University, 1961) 12. 9 Text-critical discussions concern only about 10% of the NT text where units of mean- ingful variation exist. The remaining bulk of the text presents the autograph form of the NT text with no significant variation. The “pattern of readings” phenomenon concerns a discernible pattern involving only the units of existing variation considered sequentially as they combine to produce a standardized form of the NT text. 10 Cf. the pessimism in this regard stated in Eldon Jay Epp, “The Multivalence of the Term ‘Original Text’ in New Testament Textual Criticism,” HTR 92 (1999) 280. 11 D. C. Greetham, Textual Scholarship: An Introduction (New York: Garland, 1992) 323, notes that such a procedure “assumes that one can easily tell which is the ‘error’ and which the genuine reading. The problem is that this evidence . . . is then used to disallow read- ings from the ‘bad’ manuscripts and to welcome those from the ‘good,’ in a perfect exem- plification of circular reasoning.” 12 Such a method of presentation is a good part of the appeal in Bruce M. Metzger, A Textual Commentary on the Greek New Testament (London: United Bible Societies, 1971 [1st ed.]; Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1994 [2nd ed.]).

535 Appendix: The Case for Byzantine Priority

Colwell noted that “Westcott and Hort’s genealogical method slew the Textus Receptus.”13 Westcott and Hort appealed to a purely hypothetical stemma of descent which they “did not apply . . . to the manuscripts of the New Testament”; yet they claimed thereby to “show clearly that a majority of manuscripts is not necessarily to be preferred as correct.”14 Possibility (which is all that was claimed) does not amount to probability; the latter requires evidence which the for- mer does not. As Colwell noted, by an “a priori possibility” Westcott and Hort could “demolish the argument based on the numerical supe- riority urged by the adherents of the Textus Receptus.”15 The TR (and for all practical purposes, the Byzantine Textform) thus was over- thrown on the basis of a hypothesis which was not demonstrable as probable. Hort’s reader of the stemmatic chart was left uninformed that the diagrammed possibility which discredited the Byzantine Textform was not only unprovable, but highly improbable in light of transmissional considerations. Thus on the basis of unproven possibili- ties the Westcott-Hort theory postulated its “Syrian [Byzantine] recension” of ca. AD 350. A parallel exists: modern eclecticism faces a greater problem than did the Byzantine text under the theoretical stemma of Westcott and Hort. Not only does its resultant text lack genealogical support within transmissional theory, but it fails the probability test as well. That the original text or anything close to such would fail to perpetu- ate itself sequentially within reasonably short sections of text is a key weakness affecting the entire modern eclectic theory and method. The problem is not that the entire text of a NT book nor even of a chapter might be unattested by any single MS: most MS S (including those of the Byzantine Textform) have unique or divergent readings within any extended portion of text; no two MS S agree completely in all particu- lars. However, the problem with the resultant sequential aspect of modern eclectic theory is that its preferred text repeatedly can be shown to have no known MS support over even short stretches of text – and at times even within a single verse.16 The problem increases geo- metrically as a sequence of variants extends over two, three, five, or

13 Ernest C. Colwell, “Genealogical Method: Its Achievements and its Limitations,” Methodology, 75. 14 Ibid., 65. Emphasis original. See the hypothetical stemmatic chart and discussion of “possibilities” in Westcott and Hort, Introduction, p. 54. 15 Ibid. 16 As examples (which could be multiplied): (1) Mt 20:23 contains seven variant units, only three of which (the first, second and sixth) are sufficient to leave the resultant text of NA27 with no support; (2) Lk 6:26 contains five variant units, which together leave the NA27 text without support; (3) Mk 11:3 contains but two variant units, in which the witnesses to 27 the NA text are mutually exclusive (variant 1, text =BD 2427 pc; variant 2, text = > DL 579 892 1241 pc); (4) Jn 6:23, with four variant units, needs but the second and third to produce a NA27 verse with no support. For additional examples, see Maurice A. Robinson, “Investigating Text-Critical Dichotomy: A Critique of Modern Eclectic Praxis from a Byzantine-Priority Perspective,” Faith and Mission 16 (1999) 17-19.

536 Appendix: The Case for Byzantine Priority more verses.17 This raises serious questions about the supposed transmissional history required by eclectic choice. As with Hort’s genealogical appeal to a possible but not probable transmission, it is transmissionally unlikely that a short sequence of variants would leave no supporting witness within the manuscript tradition; the probability that such would occur repeatedly is virtually nil. Modern eclecticism creates a text which, within repeated short sequences, rapidly degenerates into one possessing no support among manuscript, versional, or patristic witnesses. The problem deteriorates further as the scope of sequential variation increases.18 One of the complaints against the Byzantine Textform has been that such could not have existed at an early date due to the lack of a single pre-fourth century MS reflecting the specific pattern of agreement characteristic of that Textform,19 even though the Byzantine Textform can demon- strate its specific pattern within the vast majority of witnesses from at least the fourth century onward.20 Yet those who use the modern eclectic texts are expected to accept a proffered “original” which simi- larly lacks any pattern of agreement over even short stretches of text that would link it clearly with that which is found in any MS, group of MS S, version, or patristic witness within the entire manuscript tradi- tion. Such remains a perpetual crux for the “original” text of modern eclecticism. If a legitimate critique can be made against the Byzantine Textform because early witnesses fail to reflect its specific pattern of readings, the current eclectic models (regardless of edition) can be criticized more severely, since their resultant texts demonstrate a pat- tern of readings which is not attested among the extant witnesses.21

17 74 @

As scattered examples, (1) Ac 17:26 is supported by MS S ? A B 33 81 1175; if v. 27 is added, the support drops to B and 33; after v. 28, only MS 33 remains, and if v. 29 is added, the resultant text no longer can be found in any extant Greek MS; (2) Mk 7:24, with five units of variation, is supported in toto only by MS L; Mk 7:25 with four variant units is supported in toto only by MS B; if the two verses are taken together, no extant MS supports the resultant text. 18 Westcott and Hort, Introduction, 243, acknowledged this as regards the variant units in Mk 14:30, 68, 72a,72b: “the confusion of attestation . . . is so great that of the seven principal MS S @ ABCDLD no two have the same text in all four places.” The NA27 vari- ants for Mk 14:72 alone leave the text with no MS in support. 19 E. g., D. A. Carson, The King James Version Debate: A Plea for Realism (Grand Rapids: Baker, 1979) 44; also Gordon D. Fee, “The Majority Text and the Original Text of the New Testament,” ch. 10 in Epp and Fee, Theory and Method, 186; idem, “Modern Tex- tual Criticism and the Majority Text: A Rejoinder,” JETS 21 (1978) 159-160. 20 This does not mean that Byzantine MS S do not differ from one another, but only that their differences do not affect their overall pattern of readings as contrasted with that found in the text of modern eclecticism. Cf. Robinson, “Dichotomy,” 29, n. 3, where it is noted that, among the Byzantine witnesses, “most MS S . . . have large blocks of consecu- tive verses without significant variation”; also, when a random group of 20 Byzantine MS S was examined, only rarely did “more than one or two MS S [depart] from the Byzantine norm” at any point. 21 Reasoned eclecticism derives from a methodological circularity which causes irrecon- cilable conflict between theory and resultant text. As Fredson Bowers, Bibliography and Textual Criticism, Lyell Lectures, Oxford, Trinity Term, 1959 (Oxford: Clarendon, 1964) 126, observes, “essentially idle guesses [in individual variant units] are thereupon utilized as evidence for the . . . choice of readings,” producing a resultant pattern which bears no relation to what is evidenced in extant witnesses. 537 Appendix: The Case for Byzantine Priority

The principle of Ockham’s Razor applies,22 and the cautious scholar seriously must ask which theory possesses the fewest speculative or questionable points when considered from all angles. Modern eclectic proponents fail to see their resultant text as falling under a greater condemnation, even though such a text is not only barely possible to imagine having occurred under any reasonable historical process of transmission, but whatever transmissional history would be required to explain their resultant text is not even remotely probable to have occurred under any normal circumstances. Yet mod- ern eclectics continue to reject a lesser argument ex silentio regarding the likelihood of Byzantine propagation in areas outside of Egypt dur- ing the early centuries (where archaeological MS finds happen not to be forthcoming), while their own reconstructed text requires a hypothet- ical transmissional history which transcends the status of the text in all centuries. The parallels do not compare well. It seems extremely difficult to maintain archetype or autograph authenticity for any artificially-constructed eclectic text when such a text taken in sequence fails to leave its pattern or reconstructable traces within even one extant witness to the text of the NT; this is especially so when other supposedly “secondary” texttypes and Textforms are preserved in a reasonable body of extant witnesses with an acceptable level of reconstructability. The essence of a Byzantine-priority method

Any method which would restore the original text of the NT must follow certain guidelines and procedures within normative NT text-critical scholarship. It will not suffice merely to declare one form of the text superior in the absence of evidence, nor to support any theory with only selected and partial evidence which favors the case in question.23 The lack of balance in such matters plagues much of mod- ern reasoned eclecticism,24 since preferred readings are all too often defended as primary simply because they are non-Byzantine. Princi- ples of internal evidence are similarly manipulated, as witnessed by the

22 Ockham’s Razor is known in two complementary forms: “A plurality should not be assumed without necessity,” and “It is useless to do with more what can be done with fewer.” 23 Cf. J. K. Elliott, “Keeping up with Recent Studies XV: New Testament Textual Criti- cism,” ExpT 99 (1987/8) 41, “Textual criticism should . . . involve trying to find explana- tions for all readings in the manuscripts or in the patristic citations whether those readings may justifiably be claimed as original or secondary” (emphasis original). 24 As Epp stated regarding modern eclectic praxis, “we have made little progress in tex- tual theory since Westcott-Hort; . . . we simply do not know how to make a definitive determination as to what the best text is; . . . we do not have a clear picture of the transmission and alteration of the text in the first few centuries; and, accordingly, . . . the Westcott-Hort kind of text has maintained its dominant position largely by default,” Epp, “Twentieth-Century Interlude,” Theory and Method, 87.

538 Appendix: The Case for Byzantine Priority repeated statements as to what “most scribes” (i. e. those responsible for the Byzantine Textform) would do in a given situation, when in fact “most scribes” did nothing of the kind on any regular basis.25

The real issue facing NT textual criticism is the need to offer a transmissional explanation of the history of the text which includes an accurate view of scribal habits and normal transmissional considera- tions. Such must accord with the facts and must not prejudge the case against the Byzantine Textform. That this is not a new procedure or a departure from a previous consensus can be seen by the expression of an essential Byzantine-priority hypothesis in the theory of Westcott and Hort (quite differently applied, of course). The resultant method- ology of the Byzantine-priority school is in fact more closely aligned with that of Westcott and Hort than any other.26 Despite his myriad of qualifying remarks, Hort stated quite clearly in his Introduction the principles which, if applied directly, would legitimately support the Byzantine-priority position: As soon as the numbers of a minority exceed what can be explained by accidental coincidence, . . . their agreement . . . can only be explained on genealogical grounds[. W]e have thereby passed beyond purely numerical relations, and the necessity of examining the genealogy of both minority and majority has become apparent. A theoretical presumption indeed remains that a majority of extant docu- ments is more likely to represent a majority of ancestral documents at each stage of transmission than vice versa.27 There is nothing inherently wrong with Hort’s “theoretical pre- sumption.” Apart from the various anti-Byzantine qualifications made throughout the entire Introduction,28 the Westcott-Hort theory would

25 Cf. Bruce M. Metzger, The Text of the New Testament: Its Transmission, Corruption, and Restoration, 3rd enl. ed. (New York: Oxford University Press, 1992) 200: “What would a conscientious scribe do when he found that the same passage was given differently in two or more manuscripts which he had before him? . . . Most scribes incorporated both read- ings in the new copy which they were transcribing. This produced what is called a confla- tion of readings, and is characteristic of the later, Byzantine type of text” [emphasis added]. Had such indeed occurred on the scale stated by Metzger, the Byzantine text would be far different than currently found. A careful examination of scribal practices will reveal how rarely conflation or other supposed “scribal tendencies” actually occurred, and how limited was the propagation of such among the MS S. 26 Fee, “Majority Text and Original Text,” Theory and Method, 191, correctly noted that the Byzantine-priority theory (termed “majority text”) was “in terms of method . . . on the same end” of the spectrum “as Westcott-Hort.” 27 Westcott and Hort, Introduction, 45 (emphasis added). 28 Hort immediately followed his statement with the disclaimer that “the presumption is too minute to weigh against the smallest tangible evidence of other kinds” (ibid.). The remainder of the Introduction reflects an attempt to refute this initial principle through (1) a hypothetical genealogical stemma which places the majority of witnesses as merely a sub-branch within the transmissional tradition (54-57); (2) claims regarding “conflation” as exclusive to the Byzantine Textform (93-107); and (3) a “Syrian [Byzantine] recension” ca. AD 350 (132-139 and passim). Colwell noted that “Hort organized his entire argument

539 Appendix: The Case for Byzantine Priority revert to an implicit acceptance and following of this initial principle in accord with other good and solid principles which they elsewhere state. Thus, a “proper” Westcott-Hort theory which did not initially exclude the Byzantine Textform would reflect what might be expected to occur under “normal” textual transmission.29 Indeed, Hort’s initial “theoretical presumption” finds clear acceptance in the non-biblical realm. Fredson Bowers assumes a basic “normality” of transmission as the controlling factor in the promulgation of all handwritten documents;30 he also holds that a text reflected in an overwhelming majority of MS S is more likely to have a chronological origin preceding that of any text which might be found in a small minority: [Stemmatic textual analysis] joins with science in requiring the assumption of normality as the basis for any working hypothesis. ... Ifone collates 20 copies of a book and finds . . . that only 1 copy shows the uncorrected state . . . “normality” makes it highly probable that the correction . . . was made at an earlier point in time . . . than [a form] . . . that shows 19 with uncorrected type and only 1 with corrected. ... The mathematical odds are excellent that this sampling of 20 copies can be extrapolated in accord with normality.31 Such a claim differs but little from that made by Scrivener 150 years ago,32 and suggests that perhaps it is modern scholarship which to depose the Textus Receptus” and never actually demonstrated or applied his hypotheti- cal claims against the Byzantine Textform (Colwell, “Hort Redivivus,” Methodology, 158). Since Hort’s suppositions cannot be established as fact, the natural course should be a return to the initial “theoretical presumption.” 29 Had Westcott-Hort constructed a NT text without an anti-Byzantine bias, their text would have ended up far more Byzantine than most scholars today would imagine. Colwell (“Hort Redivivus,” Methodology, 160-170) summarizes their good and valid working prin- ciples, which fit in well with the Byzantine-priority hypothesis and methodology: (1) “Begin with readings”; (2) “Characterize individual scribes and manuscripts”; (3) “Group the manuscripts”; (4) Construct a historical framework; (5) Make “final judgment on read- ings.” 30 Bowers, Bibliography, 83-84, notes that “the appeal to normality is [usually] so unnecessary as to be omitted without loss from the marshalling of evidence.” Modern eclecticism insists, assuming a rejection of the Byzantine Textform, that a prevailing and continued “abnormality” was the driving factor within early NT transmissional history. 31 Bowers, Bibliography, 74-75, emphasis added. 32 “That mere numbers should decide a question of sacred criticism never ought to have been asserted by any one; never has been asserted by a respectable scholar. . . . But I must say that the counter-proposition, that numbers have ‘no determining voice,’ is to my mind full as unreasonable, and rather more startling. . . . The reading of the majority is so far prefer- able. Not that a bare majority shall always prevail, but that numerical preponderance, espe- cially where it is marked and constant, is an important element in the investigation of the genuine readings of Holy Scripture,” Frederick Henry [Ambrose] Scrivener, An Exact Transcript of the Codex Augiensis (Cambridge: Deighton, Bell, and Co., 1859) vii-viii, emphasis added. Scrivener’s clear assertion should be compared with Wallace’s revisionist claim that Scrivener “explicitly stated that the Byzantine cursives on which the MT [Major- ity Text] theory rests are without much value” (Daniel B. Wallace, “Historical Revisionism and the Majority Text Theory: The Cases of F. H. A. Scrivener and Herman C. Hoskier,” NTS 41 [1995] 283).

540 Appendix: The Case for Byzantine Priority has moved beyond “normality” – a scientific view of transmissional development in light of probability – in favor of a subjectively-based approach to the data.33 To complete the comparison in the non-biblical realm, modern eclectics should also consider the recent comments of D. C. Greetham: Reliance upon individual critical perceptions (often mas- querading as “scientific” methodology) . . . can result in extreme eclecticism, subjectivism, and normalization according to the esthetic dictates of the critic. ... The opposite extreme . . . maintains that . . . the only honest recourse is to select that specific ... extant document which . . . seems best to represent authorial intention, and once having made that selection, to follow the readings of the document as closely as possible.34 When considering the above possibilities, Hort’s initial “theo- retical presumption” is found to be that representing the scientifically-based middle ground, positioned as a corrective to both of Greetham’s extremes. As Colwell stated, We need Hort Redivivus. We need him as a counter-influence to the two errors I have discussed: (1) the ignoring of the history of the manuscript tradition, and (2) overemphasis upon the internal evidence of readings. In Hort’s work two principles (and only two) are regarded as so important that they are printed in capital letters in the text and in italics in the table of contents. One is “ALL TRUSTWORTHY RESTORATION OF CORRUPTED TEXTS IS FOUNDED ON THE STUDY OF THEIR HISTORY,” and the other, “KNOWLEDGE OF DOCUMENTS SHOULD PRECEDE FINAL JUDGMENT UPON READINGS.”35 Beyond an antipathy for the Byzantine Textform and a historical reconstruction which attempted to define that Textform as the secondary result of a formal revision of the fourth century, Westcott and Hort made no idle claim regarding the importance of transmissional history and its related elements as the key to

33 Even Richard Bentley in 1713 (Remarks upon a Late Discourse of Free Thinking) out- lined what in essence was a method that would produce a Byzantine-related result: “It is good . . . to have more anchors than one; . . . that by a joint and mutual help all the faults may be mended. . . . The very distances of places, as well as numbers of the books, demonstrate that there could be no collusion. . . . Though the various readings always increase in proportion, . . . the text, by an accurate collation . . . is ever the more correct, and comes nearer to the true words of the author.” (Quoted in Samuel P. Tregelles, An Account of the Printed Text of the Greek New Testament [London: Bagster, 1854] 50-51, emphasis original). 34 Greetham, “Textual Criticism,” Textual Scholarship, 299-300. 35 Colwell, “Hort Redivivus,” Methodology, 155-156, quoting respectively Westcott and Hort, Introduction, 40 and 31.

541 Appendix: The Case for Byzantine Priority determining the original text of the NT.36 Had all things been equal, the more likely scenario which favored a predominantly Byzantine text would have been played out.37 In that sense, the present Byzantine-priority theory reflects a return to Hort, with the intent to explore the matter of textual transmission when a presumed formal Byzantine recension is no longer a factor. A transmissional approach to textual criticism is not unparal- leled. The criticism of the Homeric epics proceeds on much the same line. Not only do Homer’s works have more manuscript evidence available than any other piece of classical literature (though far less than that available for the NT), but Homer also is represented by MS S from a wide chronological and geographical range, from the early papyri through the uncials and Byzantine-era minuscules.38 The paral- lels to the NT transmissional situation are remarkably similar, since the Homeric texts exist in three forms: one shorter, one longer, and one in-between. (1) The shorter form in Homer is considered to reflect Alexandrian critical know-how and scholarly revision applied to the text;39 the Alexandrian text of the NT is clearly shorter, has apparent Alexandrian connections, and may well reflect recensional activity.40

36 Yet as Epp pointed out, “Hort resolved the issue [of competing texts], not on the basis of the history of the text, but in terms of the presumed inner quality of the texts and on grounds of largely subjective judgments of that quality” (Epp, “Interlude,” Theory and Method, 94, emphasis original). Of course, once the Byzantine text is eliminated from con- sideration, historical transmissional reconstruction becomes superfluous. 37 Fee also notes the anti-Byzantine bias and its effect upon Westcott and Hort’s methodology: “Hort did not use genealogy in order to discover the original NT text. . . . Hort used genealogy solely to dispense with the Syrian (Byzantine) text. Once he has eliminated the Byzantines . . . his preference for the Neutral (Egyptian) MS S was based strictly on intrinsic and transcriptional probability” (Gordon D. Fee, “Rigorous or Rea- soned Eclecticism – Which?” in J. K. Elliott, ed., Studies in New Testament Language and Text: Essays in Honour of George D. Kilpatrick on the Occasion of his Sixty-fifth Birthday [Leiden: Brill, 1976] 177). Obviously, removal of that bias at the initial stage necessarily would lead to quite different conclusions. 38 According to Alan J. B. Wace and Frank H. Stubbings, “The Transmission of the Text,” ch. 6 of their A Companion to Homer (London: Macmillan & Co., 1962) 229, n. 4, R. A. Pack in 1949 listed “381 items for the Iliad and 111 for the Odyssey, besides a large number of quotations in other writers and some 60 items which should be classified as indirect sources”; 229, n. 3 states that the more complete “manuscripts of the Iliad ... [total around] 190, ranging in date from the fifth to the eighteenth centuries. . . . For manuscripts of the Odyssey, . . . Allen . . . lists 75, from the tenth to the eighteenth cen- turies”; 232, n. 40, “The earliest fragment of a papyrus codex of Homer is . . . part of a single leaf . . . dated to the second (?) century A. D. Codices become common inthe third century, and are the rule in the fourth.” 39 See the description of Alexandrian critical scholarship and methods in William R. Farmer, The Last Twelve Verses of Mark (Cambridge: University Press, 1974) 13-17. 40 See Maurice A. Robinson, “The Recensional Nature of the Alexandrian Text-Type: A Response to Selected Criticisms of the Byzantine-Priority Theory,” Faith and Mission 11 (1993) 46-74 [issue published 1997].

542 Appendix: The Case for Byzantine Priority

(2) The longer form of the Homeric text is characterized by popular expansion and scribal “improvement”; the NT Western text gen- erally is considered the “uncontrolled popular text” of the second century with similar characteristics. (3) Between these extremes, a “medium” or “vulgate” text exists, which resisted both the popular expansions and the critical revi- sions; this text continued in much the same form from the early period into the minuscule era.41 The NT Byzantine Textform reflects a similar continuance from at least the fourth century onward. Yet the conclusions of Homeric scholarship based on a transmissional-historical approach stand in sharp contrast to those of NT eclecticism: We have to assume that the original . . . was a medium [= vulgate] text. . . . The longer texts ... were gradually shaken out: if there had been . . . free trade in long, medium, and short copies at all periods, it is hard to see how this process could have commenced. Accordingly the need of account- ing for the eventual predominance of the medium text, when the critics are shown to have been incapable of producing it, leads us to assume a medium text or vulgate in existence during the whole time of the hand-transmission of Homer. This consideration . . . revives the view . . . that the Home- ric vulgate was in existence before the Alexandrian period. . . . [Such] compels us to assume a central, average, or vul- gate text.42

Not only is the parallel between NT transmissional history and that of Homer striking, but the same situation exists regarding the works of Hippocrates. Allen notes that “the actual text of Hippocrates in Galen’s day was essentially the same as that of the mediaeval MSS ... [just as] the text of [Homer in] the first century B. C. . . . is the same as that of the tenth-century minuscules.”43

In both classical and NT traditions there thus seems to be a “scribal continuity” of a basic “standard text” which remained rela- tively stable, preserved by the unforced action of copyists through the centuries who merely copied faithfully the text which lay before them.

41 Thomas W. Allen, Homer: The Origins and the Transmission (Oxford: Clarendon, 1924) 326, contrasts the Homeric vulgate and longer form against the work of the Alexandrian revisers, “In neither case had their labours any effect. . . . The vulgate did not change, and the long texts withered of themselves.” 42 Allen, Homer, 327, emphasis added. Allen additionally states that “the unrevised vul- gate . . . showed a more genuine text” (281-2), and that “the Alexandrine’s labours . . . had no effect on the book trade and the character of the copies produced” (309, emphasis added). 43 Allen, Homer, 312-313, emphasis added. 543 Appendix: The Case for Byzantine Priority

Further, such a text appears to prevail in the larger quantity of copies in Homer, Hippocrates, and the NT tradition. Apart from a clear indica- tion that such consensus texts were produced by formal recension, it would appear that normal scribal activity and transmissional continu- ity would preserve in most manuscripts “not only a very ancient text, but a very pure line of very ancient text.”44 Principles to be Applied toward Restoration of the Text The Byzantine-priority position (or especially the so-called “majority text” position) is often caricatured as only interested in the weight of numbers and simple “nose-counting” of MS S when attempt- ing to restore the original form of the NT text.45 Aside from the fact that such a mechanical and simplistic method would offer no solution in the many places where the Byzantine Textform is divided among its mass of witnesses, such a caricature leads one to infer that no serious application of principles of NT textual criticism exist within such a the- ory. This of course is not correct. There are external and internal criteria which characterize a Byzantine-priority praxis, and many of these closely resemble or are identical to the principles espoused within other schools of textual restoration. Of course, the principles of Byzantine-priority necessarily differ in application from those found elsewhere. The Byzantine-priority principles reflect a “reasoned transmis- sionalism” which evaluates internal and external evidence in the light of transmissional probabilities. This approach emphasizes the effect of scribal habits in preserving, altering, or otherwise corrupting the text, the recognition of transmissional development leading to family and texttype groupings, and the ongoing maintenance of the text in its general integrity as demonstrated within our critical apparatuses. The overriding principle is that textual criticism without a history of transmission is impossible.46 To achieve this end, all readings in sequence need to be accounted for within a transmissional history, and no read- ing can be considered in isolation as a “variant unit” unrelated to the rest of the text.

44 The words are Hort’s (Westcott and Hort, Introduction, 250-251), as applied to the text of Codex Vaticanus, but here applied with sufficient justification to the more general text represented by the vast majority of MS S. 45 Fee, “Majority Text and Original Text,” Theory and Method, 207, caricatures “Bur- gon’s seven ‘notes of truth’ ” as “simply seven different ways of saying that the majority is always right.” Daniel B. Wallace, “The Majority Text Theory: History, Methods, and Cri- tique,” in Bart D. Ehrman and Michael W. Holmes, eds., The Text of the New Testament in Contemporary Research: Essays on the Status Quaestionis, Studies and Documents 46, ed. Eldon Jay Epp et al. (Grand Rapids: Eerdmans, 1995) 310, n. 67 states bluntly: “The ratio- nale for the Majority text may be complex, but the method (for most Majority text defenders) is quite simple: count noses.” 46 So also Porter, “Textual Analysis,” 31.

544 Appendix: The Case for Byzantine Priority

In this system, final judgment on readings requires the strong application of internal evidence after an initial evaluation of the exter- nal data has been made.47 Being based primarily on transmissional factors, the Byzantine-priority theory continually links its internal cri- teria to external considerations. This methodology always asks the prior question: does the reading which may appear “best” on internal grounds (no matter how plausible such might appear) really accord with known transmissional factors regarding the perpetuation and preservation of texts?48 Such an approach parallels Westcott and Hort, but with the added caveat against dismissing the Byzantine Textform as a significant transmissional factor. Indeed, while the present theory in many respects remains quite close to that of Westcott and Hort, the primary variance is reflected in certain key assumptions and a few less obvious principles. Because of these initial considerations, the conclu- sions regarding the original form of the NT text will necessarily differ significantly from those of Westcott and Hort. Principles of Internal Evidence The basic principles of internal and external evidence utilized by Byzantine-priority advocates are quite familiar to those who practice either rigorous or reasoned eclecticism. At least one popular principle (that of favoring the shorter reading) is omitted; other principles are cautiously applied within a transmissionally-based framework in which external evidence retains significant weight. The primary princi- ples of internal evidence include the following: 1. Prefer the reading that is most likely to have given rise to all others within a variant unit. This principle fits in perfectly within a primarily transmissional process; it is utilized by both rigorous and reasoned eclectics, and is the guiding principle of the Nestle-Aland “local-genealogical” method.49 For Byzantine-priority this principle has great weight: it is extremely important to attempt to explain the rise of all readings within a variant unit with sequential transmission in mind. The eclectic model continually evaluates variant units in isola- tion, attempting to determine in each individual case that reading which seems most likely to have produced all others within that vari- ant unit. The Byzantine-priority principle, on the other hand, insists on not taking a variant unit in isolation from the remainder of the text,

47 Cf. Colwell’s ordered principles cited above, n. 29, for an overview of the entire pro- cess. 48 Current eclectic praxis might favor a reading found in a single MS. Following a transmissional procedure, such would be ruled out immediately, despite any claimed inter- nal plausibilities. 49 See Kurt Aland and Barbara Aland, The Text of the New Testament: An Introduction to the Critical Editions and to the Theory and Practice of Modern Textual Criticism, 2nd rev. & enl. ed. (Grand Rapids: Eerdmans, 1989), 34. The “local-genealogical method” is mysteri- ously defined as “applying to each passage individually the approach used by classical philology for a whole tradition.”

545 Appendix: The Case for Byzantine Priority but always to ask how the reading which appears to be superior in any variant unit fits in with a full transmissional overview. Such a proce- dure involves the readings of all the units in near proximity: how they developed, were perpetuated, and grew into their relative proportions among the extant data. This procedure elevates the overall value of this principle and serves as a check against excess in application. The principle is not negated, but modified. The textual researcher always must ask whether the reading that initially appears to support the rise of all others in a given variant unit is equally that which by its transmissional history remains most likely to have given rise to all other readings in the surrounding text as a whole. If one initially assumes a reading with extremely weak transmissional support to be original, a sufficient explanation must be provided as to how other competing readings could have derived from the first, and also how such readings could have ended up in transmissional relation to neighboring variant units. When such explanations become problem- atic, this in itself becomes presumptive that another reading in a given unit may in fact have been the source of all competitors, and that the researcher should reexamine the case instead of accepting what at first appeared most plausible when viewed in isolation. Only thus can a final candidate be established within each variant unit – “reasoned transmissionalism” at work. 2. The reading which would be more difficult as a scribal creation is to be preferred. This internal canon is predicated upon the assumption that a scribe would not deliberately produce nonsense, nor make a pas- sage more difficult to understand. If a more common word stood in an exemplar, a scribe would not normally substitute a rare word. Yet scribes do produce nonsense accidentally, and at times may even obfus- cate a plain and simple reading for unknown reasons. There needs to be a transmissional corollary of qualification: difficult readings created by individual scribes do not tend to perpetuate in any significant degree within transmissional history. This principle can be demonstrated in any relatively complete apparatus by examining the many singular or quasi-singular readings which were never or rarely perpetuated. The same can be said for readings in small groups of MS S, whether due to family or sub-texttype ties, or by coincidence. Transferring the corol- lary to the primary principle, the more difficult reading is to be preferred when such is found in the transmissional majority of witnesses rather than when such is limited to a single witness or an interrelated minority group. The reasoning behind this assumption is obvious: while a minority of scribes might adopt any difficult reading for at least a time, the chances are slim that the vast majority of scribes would adopt such a reading were a simpler one originally dominant from the autograph. The

546 Appendix: The Case for Byzantine Priority researcher still must demonstrate on internal grounds that the “more difficult” reading is in fact such, as well as the transmissional likeli- hood of that reading having been original within that variant unit.50 3. Readings which conform to the known style, vocabulary, and syntax of the original author are to be preferred. While this principle is valid, its application in modern eclectic praxis is fraught with difficul- ties. Other factors, including transmissional history, need to be considered before a final stylistic determination can be made in regard to a given passage.51 Merely because kai or euyuw are “characteristic” in Mark or oun in John does not mean that one automatically should prefer such a reading over the alternatives. Stylistic criteria taken in isolation can easily lead to wrong decisions if the degree and quality of transmissional support are not equally considered. A basic assumption is that scribes in general would be unlikely to alter the style and vocab- ulary of a given author when copying that which lay before them. Further, in any given instance, a minority of scribes might create an intentional or accidental variation which either conforms the text to a writer ’sstyle, or which moves the text away from an author’s normal style. Transmissional criteria serves as a check and balance against mere

50 Cf. Bertil Albrektson, “Difficilior Lectio Probabilior: A Rule of Textual Criticism and its use in Old Testament Studies,” in B. Albrektson et al. eds., Remembering All the Way: A Collection of Old Testament Studies published on the Occasion of the Fortieth Anniversary of the Oudtestamentisch Werkgezelschap in Nederland, Oudtestamentische Studien 21 (Leiden: Brill, 1981) 9, 11: “It is not enough for a reading simply to be difficilior: it must also fit the context and make better sense than the rival variant”; “a lectio difficilior may be more difficult simply because it is wrong. . . . It would be foolish to raise the mistake of the copyist to the status of original text.” 51 One cannot, for example, invoke any considerations of “Markan” style, vocabulary or

88 B syntax in Mk 2:16 when determining between the grammateiw tvn Farisaivn ( A BL vid mss 1 13

W D 0130 33 2427 pc bbo ) and the grammateiw kai oi Farisaioi (C ACDY f f 700 892 1006 1342 1506 a c e ff 2 r1 lat sy samss bopt). The first phrase appears nowhere else in the NT, while the second is found 17x in the gospels and nowhere else in Mk. Metzger states (Textual Commentary in loc.), “The more unusual expression oi grammateiw tvn Farisaivn is to be preferred, since the tendency of scribes would have been to insert kai after oi grammateiw under the influence of the common expression.” This, however, requires the case alteration of tvn Farisaivn to oi Farisaioi , which complicates the pro- cess and requires recensional activity on the part of a large number of scribes. It remains easier to comprehend a limited recensional action, localized primarily in Egypt, which pro- duced the minority phrase. Cf. the parallel Lk 5:30 (Mt 22:11 mentions only Pharisees), where the Alexandrian text reads oi Farisaioi kai oi grammateiw autvn(B C L W J 133 579 700 892 1241 2542 l-844 l-2211 pc lat). Recensional alteration in Mark would create a greater harmony between the Alexandrian parallels; in Lk, B (D 205 209 788) pc it samss bo resolved the difficulty by omitting the troublesome autvn. Yet the Byzantine Textform in 13 1 h ms

Lk, oi grammateiw autvn kai oi Farisaioi ( C A YCf 1006 1342 1506 r sy [sa boms]), clearly reflects a “more difficult” reading, since there the scribes apparently belong to the telvnvn kai allvn of 5:29 and not to the Pharisees. Thus the Byzantine reading in Lk alone explains the Alexandrian and Western alterations there, as well as the parallel recensional activity in Mark. Any other view leaves the Byzantine text of Lk 5:30 unex- plainable. The Mk 2:16 variant is not discussed in either J. K. Elliott, “An Eclectic Textual Commentary on the Greek Text of Mark’s Gospel,” in Eldon Jay Epp and Gordon D. Fee, eds., New Testament Textual Criticism: Its Significance for Exegesis. Essays in Honour of Bruce M. Metzger (Oxford: Clarendon, 1981) 47-60; or J. K. Elliott, The Language and Style of the Gospel of Mark, Supplements to Novum Testamentum, 71 (Leiden, Brill, 1993).

547 Appendix: The Case for Byzantine Priority stylistic, syntactical, content, and vocabulary considerations, allowing one to arrive at a more certain result. Attention to transmissional con- siderations prevents a naive acceptance of a variant solely due to stylistic conformity, especially when such is dependent upon favored MS S which fluctuate stylistically within a given book.52 For example, what does one do with oun in John? Certainly this word is distinctive of Johannine style, and on thoroughgoing eclectic principles perhaps should always be preferred (although structural considerations might alter such a decision).53 Modern reasoned eclec- ticism seems to prefer oun only when supported by favored MS S, even if such support is limited. On a transmissional-historical basis, oun when found in limited perpetuation among a small minority of witnesses would be ruled out due to lack of a reasonable amount of transmissional support. Modern eclectic methodology cannot satisfac- torily distinguish a Johannine from a non-Johannine oun on the basis of either internal criteria or its small group of favored MS S. There needs to be a transmissional criterion for authenticity, since cases such as this cannot be resolved by an appeal to style, to limited external evidence, or to the reading that may have given rise to the others. Transmissional considerations offer a better solution in such cases than do eclectic methodologies. Similarly, how would one handle variation between de and oun in John? That gospel actually uses de more frequently than oun (de Byz 231x, NA27 212x; oun Byz 201x, NA27 200x), even though oun is “stylistically Johannine.” De thus can not be ruled out when opposed by oun. The optimal (and only) solution is a reliance upon all external evidence, coupled with a solid view of historical-transmissional considerations. 4. Readings which clearly harmonize or assimilate the wording of one passage to another are to be rejected. That scribes engaged in some harmonization or assimilation to parallel passages or contexts can be demonstrated repeatedly within the pages of a critical apparatus. Col- well noted that harmonization to parallels in the immediate context occurs more frequently than to remote parallels.54 Yet, one must carefully guard against the assumption that verbal identity where par- allels exist is presumptive evidence against authenticity. Merely because harmonization or assimilation could occur at a given location,

52 See further the discussion of oun in John as found in Robinson, “Recensional Nature,” 51-54. 53 Cf. the discourse analysis considerations in Vern Poythress, “The Use of the Intersen- tence Conjunctions DE, OUN, KAI, and Asyndeton in the Gospel of John,” NovT 26 (1984) 312-346; also, Steve Booth, Selected Peak Marking Features in the Gospel of John, American University Studies, Series 7: Theology and Religion, vol. 178 (New York: Peter Lang, 1996), 100-106.

54 45 66 D See Ernest C. Colwell, “Method in Evaluating Scribal Habits: A Study of D , , 75

D ,” Methodology, 113, 124.

548 Appendix: The Case for Byzantine Priority one must not assume that scribes would harmonize whenever possible. Nor is scribal harmonization when it does occur more characteristic of the Byzantine-era scribes than any other. Once more, transmissional aspects remain the primary basis for decision. The apparatuses demon- strate that most of the numerous cases of harmonization or assimilation did not perpetuate in any great quantity. While scribes did harmonize at various places, and that frequently enough, the vast majority of scribes did not accept or perpetuate such alterations to any significant degree. Even if parallel locations were known from personal familiarity with scripture, most scribes did not adopt or add to the text that which was not in the exemplar before them. Harmonization sim- ply did not occur on the grand scale.55 It would be a transmissional absurdity to assume numerous “harmonization-prone” scribes adopt- ing a few dozen harmonizations into their Byzantine MS S while failing to continue the process in hundreds of other places where scribes had produced more plausible and attractive harmonizations – none of which were incorporated into the main stream of transmission.56 The question can be framed precisely: were scribes more likely in any given instance deliberately to revise the text in the direction of harmonization, or would they generally tend simply to copy and pre- serve what lay before them? The answer is provided only by examining the data in the apparatuses which demonstrates transmissional reality. One will find that most of the time scribes would maintain and pre- serve the text of their exemplar. When harmonization or assimilation did occur, it was sporadic. The MS S which systematically harmonized to parallel passages were few (e.g., the scribes of Codex Bezae and various Caesarean witnesses are more typically harmonistic than what is alleged against Byzantine scribes). While certain Byzantine readings may appear to harmonize at various points, it would be a fallacy to charge the Byzantine scribes with a harmonistic tendency for the fol- lowing reasons: (a) the Byzantine MS S fail to harmonize in most situations; (b) the alleged harmonizations within the Byzantine Textform are relatively infrequent; (c) alleged Byzantine harmonization often fails to conform precisely to the parallel passage; and (d) the Byzantine scribes fail to harmonize in hundreds of places

55 See Maurice A. Robinson, “Two Passages in Mark: A Critical Test for the Byzantine-Priority Hypothesis,” Faith and Mission 13 (1996) 74, 82-93, 96-97, in particular the five questions regarding supposed Byzantine harmonization, p. 91. 56 One need only examine the location-name in the parallels Mt 8:28/Mk 5:1/Lk 8:26: is the demoniac Gadarene, Gergesene, or Gerasene? Had the Byzantine scribes truly been inclined toward harmonization, one would expect an identical term in all three gospels.

Instead, E reads Gadarhnvn in Mark and Luke, but Gergeshnvn in Matthew. Since harmonization did not occur where it was more likely, it becomes far less likely elsewhere (note that NA27 reads differently in all three places [Mk/Lk Gerashnvn, Mt Gadarhnvn]; yet the overall NA27 text is supported only by Codex Vaticanus).

549 Appendix: The Case for Byzantine Priority where a minority of supposedly earlier scribes had created highly per- suasive and attractive harmonizations.57 5. Readings reflecting common scribal piety or religiously- motivated expansion and alteration are secondary. From a transmissional-historical aspect, this principle is viewed somewhat differently from that which is commonly held. Pious expansions or substitutions initiated by a single scribe or a small number of scribes are unlikely to gain acceptance within the manuscript tradition. Were this not the case, one would see a continual expansion of divine names and titles: “Jesus” becomes “Jesus Christ,” then “the Lord Jesus Christ,” then “the Lord and Savior Jesus Christ.” “Lord” would become “Lord Jesus” or “Lord God”; “Spirit” would become “Holy Spirit,” and so forth. While such alterations and expansions can be demonstrated to have occurred frequently within the manuscript tra- dition, such cases remain sporadic, localized, and shared among only a small minority of scribes. Most NT scribes did not engage in wholesale pious expansion. Conversely, when a minority of witnesses might lack one or more appellatives, this does not indicate pious expansion by all other witnesses. The shorter reading may be due to accidental omis- sion triggered by common endings (homoioteleuta) among the various nomina sacra within a phrase. One cannot presume that the majority of scribes would adopt piously-expanded readings on a merely coinci- dental but not systematic basis under normal transmissional conditions. A minority of scribes, however, might easily expand delib- erately or omit unintentionally. Were pious expansion indeed typical and dominant, one would wonder why most such cases were not adopted by the transmissional majority. One cannot have it both ways – scribes either conform to certain patterns en masse, or they practice certain habits on a primarily individual and sporadic basis. Since most vagaries produced by individual scribes remained unadopted within the transmissional tradition, there should be no doubt regarding the actual situation. An example of “limited perpetuation” is provided in 1Cor 5:5 (nomina sacra in small caps):

F 46 th hmera tou KU NA27 B 630 1739 pc Tert Epiph

vid H

F 61 st

th hmera tou KU IU G C vg th hmera tou KU IU XU D pc b Ambst th hmera tou KU hmvn IU XU AFGP33104 365 1241s 1881 al avgcl syp, h** cop Lcf

57 W. F. Wisselink, Assimilation as a Criterion for the Establishment of the Text: A Compar- ative Study on the basis of Passages from Matthew, Mark and Luke (Kampen: J. H. Kok, 1989) should not be ignored, particularly his summary 239-243, at the end of which he states, “Assimilation [= harmonization] is not restricted to a single group of manuscripts, neither to a single gospel. . . . Nothing can be concluded [thereby] . . . regarding the age of any variant or the value of any text-type. The current thesis, that the Byzantine text-type is . . . inferior because of its harmonizing or assimilating character, is method- ologically not based on sound foundations” [emphasis added]. 550 Appendix: The Case for Byzantine Priority

While modern eclectic advocates might argue that all readings beyond the shortest (that preferred by NA27) are “pious expansions,” such an approach is too simplistic and ignores the transmissional and transcriptional probabilities that point clearly to the Byzantine Textform as the reading from which all the others derived.58

The MS S comprising the bulk of the Byzantine Textform (basi-

cally I in NA27) did not adopt the remaining “natural” expansions found in other witnesses ( KU IU XU or KU hmvn IU XU ). Yet, had NA27 been original, it would be peculiar if nearly all the Byzantine-era scribes were to stop at KU IU without further embellishment, especially when such was found in supposedly “earlier” MS S from the Western and Alexandrian traditions. This argues strongly that the vast majority of Byzantine-era scribes did not create or perpetuate pious expansions, but simply preserved the text which lay before them in their exemplars.59 It is transcriptionally more likely that the small minority of

Alexandrian and Caesarean MS S ( J 46 B 630 1739 pc) reflect simple homoioteleuton from the Byzantine reading, skipping from U to U. A minority reading created by transcriptional error is far easier to accept than to rationalize such a shorter reading as the source from which only a partial expansion was made by the Byzantine majority. 6. The primary evaluation of readings should be based upon tran- scriptional probability. This principle goes back to Westcott and Hort, and has no inherent weaknesses. Scribes did make errors and deliberate alterations, and readings need to be categorized and assessed according to their conformity to such scribal tendencies.60 Other methods apply this principle inconsistently, more or less commensurate with the pref- erences of the critic; the application of this principle thus becomes unfairly biased.

58 The NA27 text is considered to reflect a consensus judgment of modern reasoned eclecticism. Its editors have stated that “this text is a working text . . . [and] is not to be considered as definitive, but as a stimulus to further efforts toward defining and verifying the text of the New Testament” (Barbara and Kurt Aland et al., eds., Nestle-Aland Novum Testamentum Graece, 27th edition [Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1993] 45*). Since the NA27 text remains approximately 99.5% identical to that of Westcott-Hort 1881, one may assume a nearly stable consensus regarding its final form. 59 As an illustration: the “expected” amhn which in the Byzantine Textform closes most NT books is absent from the text of Acts, James, and 3Jn. Only a small minority of wit- nesses (C 36 453 614 1175 1505 al) add the closing term at the end of Acts; a smaller minority at the end of James (614 1505 1852 pc); and a similar minority at the end of 3Jn (L 614 1852 al). There is no logical reason why the Byzantine MS S would leave out an amhn at the end of three books while supposedly adding it everywhere else – unless the inclusion or exclusion truly reflects the original text of each book. The Byzantine majority was never attracted or influenced to make such an addition in these cases. Apart from a presumption of Byzantine priority, this would reflect a mystery without solution. 60 See, for example, Colwell, “Scribal Habits,” 114-123, where the individual habits of

45 66 75

K K the scribes of K , , and are categorized according to type.

551 Appendix: The Case for Byzantine Priority

A transmissional aspect needs to be recognized: an error or deliberate alteration made in a single MS or a few MS S is unlikely to be perpetuated in quantity. The many singular and quasi-singular readings which exist demonstrate the unlikelihood of a transcriptionally-based scribal creation extending much beyond any MS or MS S which first pro- duced it. The chances that any sensible alteration subsequent to the autograph would extend beyond a small group of localized witnesses would be slim. Indeed, such readings as characterize minority texttype witnesses generally remain limited and localized. That any deliberate alteration or transcriptional error would gain the cooperation of scribes so as to dominate the entire stream of transmission is a null proposition: scribes demonstrably did not engage in such a practice on the grand scale. Earlier exemplars would serve to nullify the growth and widespread dissemination of more recent scribal alterations, thus holding in check the unbridled mass of minority variants. An impor- tant corollary follows: 7. Transcriptional error is more likely to be the ultimate source of many sensible variants rather than deliberate alteration. Many variant readings have their root in transcriptional causes. While this principle includes all cases which produce pure “nonsense,” it also includes many in which the end result in some way “makes sense.” Sensible readings may arise from the simple omission of a letter, syllable, or word; so too readings produced by haplography, dittography, homoioteleuton or other forms of transcriptional error.61 Even an error that produced a nonsense reading may result later in other sensi- ble variants, created in an attempt to correct the earlier error. When examining any variant unit, one first should consider whether transcriptional factors could have caused one or more of its readings. A more plausible solution will arise from this approach than from an assumption of the less frequent deliberate alteration. While many readings can only be explained as due to intentional alteration, the primary principle remains of seeking first a transcriptional cause for variant readings. Many readings could be due to either accidental transcriptional error or intentional alteration; one always must weigh the evidence before settling on one cause over another.62 8. Neither the shorter nor longer reading is to be preferred. The rea- soned eclectic principle here omitted is the familiar lectio brevior potior, or giving preference to the shorter reading, assuming all other

61 E. g. line-skipping, confusion of letters, errors of the ear, and misreading. 62 For example, the shorter variant in Lk 6:1 lacks the word deuteroprvtv. While such could be explained as due to simple homoioteleuton (- tv ∩ – tv), the difficult nature of the longer reading suggests intentional alteration by a limited number of scribes. See Robinson, “Recensional Nature,” 59-61.

552 Appendix: The Case for Byzantine Priority matters to be equal63 - a principle which has come under fire even by modern eclectics.64 Not only can its legitimacy be called into question, but its rejection as a working principle can readily be justified. The net effect of such a principle is to produce an a priori bias on insufficient internal grounds which favors the shorter Alexandrian text. The underlying premise is faulty: it assumes that scribes have a constant tendency to expand the text, whether in regard to sacred names, or by a conflationary combination of disparate narratives, lest anything orig- inal be lost.65 Yet scribal habits as exemplified in the extant data simply do not support such a hypothesis. Had the later scribes done according to all that has been claimed for them, the resultant Byzantine Textform would be far longer than that currently found: divine titles would be extensively expanded, parallel passages would be in greater harmony, and a universally-conflated text would dominate. Such simply is not the case. The problem as usual is a text-critical leap to a conclusion refuted by a careful examination of the extant data. While scribes did engage in various practices which would produce a “longer” text, such occurred only on an independent, haphazard, and sporadic basis. Such minority scribal expansions can readily be discerned in any critical apparatus (even among Byzantine-era witnesses) and rejected on the basis of their minority support. Scribes simply did not expand or har- monize the text en masse, and any principle of internal evidence which suggests and is dependent upon the contrary becomes self-refuted by transmissional evidence.66 The converse principle – that the longer reading should be pre- ferred – is equally rejected. A few may argue thus, such as A. C. Clark and C.-B. Amphoux, who favor the Western type of text,67 but such no more can be applied mechanically to the text than can the “shorter reading,” despite any apparent logic or plausibility which may be adduced. Such a principle simply will not work within a transmissional

63 Matters rarely are equal: shorter readings may be due to transcriptional error or intentional removal of a perceived difficulty. Such skew the case and minimize whatever benefit derives from the principle (which is based on a questionable premise of continued scribal expansion). 64 See for example, Elliott, “Recent Studies” 43: “My own observation is that in general it is the longer text that is original.” 65 This is the rationale in Metzger, Text of the NT, 200: “Rather than make a choice . . . (with the attendant possibility of omitting the genuine reading), most scribes incorporated both readings in the new copy which they were transcribing.” Such a claim simply is not true (cf. n. 25 above). 66 Metzger often appeals to assumed scribal proclivities in order to discredit and elimi- nate the Byzantine reading, yet only a minority of scribes should be implicated at any given point. Cf. Metzger, Textual Commentary, xxvi-xxvii and examples such as Mt 1 :7-8; 4:10; 5:22; 9:8; 11:15 and passim. 67 See Albert C. Clark, The Primitive Text of the Gospels and Acts (Oxford: Clarendon, 1914); idem, The Descent of Manuscripts (Oxford: Clarendon, 1918); Léon Vaganay and Christian-Bernard Amphoux, Introduction to New Testament Textual Criticism (Cam- bridge: University Press, 1992).

553 Appendix: The Case for Byzantine Priority framework. Further, it has a similar bias favoring the Western text, just as the “shorter reading” favors the Alexandrian text. Elements which reflect “normal” transmissional considerations should not be over- thrown or negated on the basis of a built-in bias within a text-critical principle. Principles of External Evidence The Byzantine-priority method looks at external evidence as a primary consideration within a transmissional-historical framework. The key issue in any unit of variation is not mere number, but how each reading may have arisen and developed in the course of transmission to reflect whatever quantitative alignments and textual groupings might exist. To this end a careful consideration and applica- tion of various external principles must be applied to each reading within a variant unit.68 Certain of these criteria are shared among vari- ous eclectic methodologies, but none demonstrate a clear linkage to transmissional-historical factors under such systems.

1. The quantity of preserved evidence for the text of the NT precludes conjectural emendation. The NT text has been preserved to an extent far exceeding that of any other hand-transmitted literature of antiquity. Thus, the likelihood that conjectural emendation might restore the original form of the text is virtually nil. While other critics do not exclude conjectural emendation as a possibility, conjecture does not gain a serious foothold in contemporary praxis, nor is there any press- ing need for such.69 Conjecture argues a historical model requiring an unparalleled transmissional catastrophe in which all known witnesses – manuscript, versional, and patristic – failed to preserve the original text at a given point. Given the quantity of NT evidence, such becomes doubtful in the extreme, and if otherwise valid would call into question every word found in any extant witness.70

68 Cf. the seven canons of John W. Burgon, The Traditional Text of the Holy Gospels: Vindicated and Established, ed. Edward Miller (London: George Bell and Sons, 1896) 40-67. Five of Burgon’s canons deal with external evidence (Antiquity, Number, Variety, Respectability of Witnesses, Continuity) and two with internal evidence (Context and “Internal Considerations,” which includes grammatical matters and logical continuity). Burgon’s seven canons remain valid, and can be applied within a transmissional framework. Modification, however, of Burgon’s more extreme positions must be made before his more valuable principles can be clearly discerned. These include his often abusive rhetoric and bombast, his appeal to speculative theological arguments, and various factual inaccuracies now known to exist in his account of manuscript, versional, and patristic evidence. 69 Ac 16:12 in UBS4/NA27 is a modern eclectic exception; see Metzger, Textual Com- mentary in loc. The perception of a possible historical inaccuracy has led the editors to offer a conjectural solution, regardless of dissent from both Metzger and Aland. Despite limited versional support (vgmss, slav, Provençal, Old German), for all practical purposes the conjecture remains, lacking Greek support. Note that Westcott and Hort admitted no conjecture into their actual text, though they did identify many places where a “primitive error” was claimed to have corrupted the MS tradition. 70 Elliott, “Recent Studies,” 43, states that “the manuscripts are of importance primarily as bearers of readings,” and rules out conjecture on the ground that “it is unlikely that the original text has not survived somewhere in our known manuscripts.”

554 Appendix: The Case for Byzantine Priority

2. Readings which appear sporadically within transmissional his- tory are suspect. Assuming the general normality of manuscript transmission, the original text should leave a significant imprint over the range of transmissional history. Optimally, an original reading should demonstrate a continuity of perpetuation from the autograph to the invention of printing. Readings which fit this criterion have an initial presumptive authenticity that cannot easily be overturned. Cer- tain corollaries follow:

a. A reading preserved in only a single MS, version or father is sus- pect. As with conjecture, it remains transmissionally unlikely that all MS S, versions, and fathers save one should have strayed from the origi- nal reading. Even if some witnesses are considered “best” within a given portion of text, it remains unlikely that any such witness stand- ing alone would have preserved the original text against all other witnesses. So too the next corollary: b. Readings preserved in a small group of witnesses are suspect. Just as with single testimony, readings preserved in but two witnesses are unlikely to have preserved the original reading against all remaining testimony. This principle can be extended to other small groups, whether three or four MS S, or even more, so long as such groups remain smaller than a larger texttype (which is treated under other principles). Such cases reflect only sporadic or limited transmission. 3. Variety of testimony is highly regarded. This principle addresses two areas, neither sufficient to establish the text, but either of which lends support to a given reading. a. A reading supported by various versions and fathers demonstrates a wider variety of support than a reading lacking such. The greater the variety of support, the more weight is lent to a reading. However, if a reading possesses only versional or patristic support without being evi- denced in the Greek manuscript tradition, such a reading is secondary. Isolated patristic or versional testimony is not sufficient to overturn the reading most strongly supported among the Greek MS base.

b. Among Greek MS S, a reading shared among differing texttypes is more strongly supported than that which is localized to a single texttype or family group. Diversity of support for a reading is far stronger than the testimony of any single manuscript or small group of MS S.71 Over- looked by many is the fact that the Byzantine Textform is the most

71 See J. Harold Greenlee, Introduction to New Testament Textual Criticism (Grand Rapids: Eerdmans, 1964) 115-116: “If a reading has the support of good witnesses of sev- eral text-types it is more probable that the reading antedates the rise of the local texts instead of having originated in one of the local texts.” Within the present theory, the Byzantine Textform is considered as that from which all the minority groups ultimately derived, yet Greenlee’s principle still applies with equal vigor when evaluating external sup- port.

555 Appendix: The Case for Byzantine Priority frequent beneficiary of such diverse support: there are far more instances wherein an Alexandrian-Byzantine or Western- Byzantine alignment exists than an Alexandrian-Western alignment wherein the Byzantine stands wholly apart.72 Indeed, were all Alexandrian-Byzantine or Western-Byzantine readings in the MS S, fathers, and versions considered as primarily representing the Byzantine Textform (in accord with the present hypothesis), all wit- nesses would appear far more “Byzantine” than by methods which exclude such co-alignments from consideration as Byzantine. Specific texttype alignments in either case naturally remain distinct on the basis of quantitative analysis.73

4. Wherever possible, the raw number of MSS should be intelligently reduced. “Genealogical method” is accepted whenever such can be firmly established. “Family” groups such as f1 and f13 have long been cited under one siglum, and a few MS S are known copies of earlier extant witnesses. In many other cases a close genealogical connection can be established and thus mere numbers can be reduced in a proper manner. At times a group of MS S can be shown to stem from a single scribe with one exemplar (e.g. the eight MS S copied by George Her- monymus or the seven copied by Theodore Hagiopetrites); other MS S stem from a single recension (e.g. the ca. 124 MS S of Theophylact’s

72 This category does not include what Westcott and Hort termed “distinctive” Byzantine readings, i. e. those wholly unattested by any ante-Nicene Father, version, or MS. While Hort’s definition was flawed by presupposing a formal AD 350 Byzantine revision, it remains a reasonable criterion for identifying otherwise unattested Byzantine readings in the pre-fourth century era. The early papyri have removed some previously “distinctive” readings from this small category; see Harry A. Sturz, The Byzantine Text-Type and New Testament Textual Criticism (Nashville: Thomas Nelson, 1984) 55-69, 145-208. Sturz has been misinterpreted by some adverse critics; however, the contextual definition deals only with the status of the evidence in Hort’s day, and the modern papyrus discoveries indeed have disproven Hort’s claims that no “distinctive” Byzantine reading could have existed before AD 350. One should reconsider any remaining claims in the light of possible future discoveries. 73 Cf. Darrell D. Hannah, The Text of I Corinthians in the Writings of Origen, The New Testament in the Greek Fathers: Texts and Analyses 4, ed. Bart D. Ehrman (Atlanta: Schol- ars Press, 1997) 269, 271-272. Hannah clearly shows (Tables I and II) that (as expected) “Origen’s text is thoroughly Alexandrian” in that epistle (average ca. 77%). Yet when Byzantine-Alexandrian alignments are taken into consideration, Origen is ca. 60%

Byzantine – and this in a situation where the Alexandrian MS S L B C are themselves only ca. 51% Byzantine (Tables III-V, 273-4). Cf. Burgon’s parallel claim regarding the early Fathers (Burgon, Traditional Text, 101): “The testimony therefore of the Early Fathers is emphatically . . . in favour of the Traditional Text, being about 3:2.” The matter is not that Burgon’s patristic editions were uncritical; Hannah’s data are plain: Origen, the most “Alexandrian” patristic writer, does read 3:2 (ca. 60%) with the Byzantine Textform in 1Cor. No one should be surprised were that proportion to increase among other Fathers in modern critical editions. This type of Byzantine alignment will only be seen, however, if patristic textual studies display their statistics in a manner parallel to that of Hannah. Han- nah’s presentation is flawed, however, by a certain circularity based upon an a priori assumption: “Origen’s relatively high (62%) agreement with [the] Byzantine . . . result[s] from Alexandrian and Byzantine witnesses sharing the same reading. . . . The Byzantine text was constructed from a mixture of Alexandrian readings and other elements . . . [These results are] just what we should expect if it is in fact a later text which arose during the fourth century” (Hannah, 292, emphasis added).

556 Appendix: The Case for Byzantine Priority commentary on John, which differ so little from one another that Theophylact’s Johannine archetype readily can be reconstructed). Such numerical reductions restore the source text of the descendants and prevent a multiplication of totals for the sake of mere number. Such also includes grouping the various Byzantine subtypes (K1 Ka Ki Kr etc.) according to their hypothetical archetypes; these then become single secondary-level sources within the Byzantine Textform. The Kr subtype in particular is known to be late and secondary, having been produced out of the Kx type with lectionary and liturgical interests in mind. The MS S of that subtype resemble each other far more than they do the dominant Kx type. When recognizable genealogical ties can be established, MS S can be grouped under their reconstructed archetype and reduced to a common siglum, wherein number carries no more weight than its archetype. What is not legitimate is to force the genealogical method to do more than it can, and to impose a genealogy which treats an entire texttype as a single witness. Less legitimate is to claim a given texttype or texttypes as the assumed parent(s) of other texttypes without demonstrable transmissional evidence. Such was the essence of Westcott and Hort’s hypothetical stemma and subsequent claims made with the sole intent of discrediting the Byzantine Textform. On the basis of transmissional considerations, the Byzantine-priority hypothesis would claim that the original form of the NT text would be more likely to manifest itself within whatever texttype might be over- whelmingly attested within the manuscript tradition, to the exclusion of all others. Such appeals to “normality,” and is far more plausible than a piecemeal eclectic reassemblage of a hypothetical “original” which finds no representative among the extant witnesses. The texttype which on the basis of transmissional factors would appear to possess the strongest claim to reflect the original text can be termed the “Textform” from which all other texttypes and subtypes necessar- ily derive. The present theory asserts that the Byzantine best fulfills this demand, thus the designation “Byzantine Textform.” All compet- ing forms of the text reflect “texttypes,” “subtypes,” or “families,” each of which developed transmissionally out of that original Textform. 5. Manuscripts still need to be weighed and not merely counted. The preceding principle encompassed the intelligent reduction of wit- nesses based upon proven genealogical ties. Yet all MS S still need to be categorized regarding their text-critical value and “weight.” A basic component of “weight” is the transcriptional reliability of a MS. A later MS may preserve an earlier form of text; a well-copied MS may preserve an inferior form of text; a poorly-copied MS may preserve an otherwise superior form of text. The effects upon transmission caused by indi- vidual scribal practice need to be taken into consideration when 557 Appendix: The Case for Byzantine Priority assigning a particular “weight” to a given MS at any point of variation. Thus, a determination of individual scribal habits becomes of prime importance. A MS whose scribe had a penchant for haplography or changes in word order will be of less significance when evaluating vari- ant readings which parallel those types of error. A scribe whose problems involved dittography or frequent substitutions of synonyms will be of less weight regarding readings reflecting those types of varia- tion. The study of scribal habits of individual MS S has not taken place on a wide scale, despite the oft-repeated claim that “weight” prevails over mere “number” (one suspects the slogan is used more as a catch-phrase to discredit the Byzantine numerical majority rather than as a call for establishing on solid grounds the true text-critical “weight” of individual MS S). Much more needs to be done in this regard, since the studies which so far have appeared have only scratched the surface.74 An evaluation of individual scribal habits would allow a bet- ter perception of the significance of individual MS S as they support or oppose given variants. 6. It is important to seek out readings with demonstrable antiquity. While the age of a MS is not as significant as the text it contains (which text derives from an earlier source), it is important to determine the earliest known attestation for a variant reading amid the extant evi- dence. A reading which lacks even a modicum of early support may be suspect. This is particularly so when the earliest testimony for a given reading occurs quite late in the transmissional process. One problem is determining “late” versus “early.” While readings found in sources of a given date are at least as old as the witnesses involved, silence in the earliest period (due to a paucity of evidence) does not require rejection of readings solely because they lack early attestation. When extant testimony decreases, some loss of attestation is to be expected, and readings lacking attestation in the early period cannot be summarily dismissed. Methodological failure on this point neutralizes Westcott and Hort, since subsequent discoveries have established the early existence of many readings which they had con- sidered late and secondary. Had such information been available to them, those readings could not have been as easily dismissed. Indeed,

74 Limited studies of scribal proclivities include the following: Colwell, “Scribal Habits,” Methodology, 106-124; James R. Royse, “The Treatment of Scribal Leaps in Metzger’s Tex- tual Commentary,” NTS 29 (1983) 539-551; idem, “Scribal Tendencies in the Transmission of the Text of the New Testament,” in Ehrman and Holmes, Text of the NT, 239-252; idem, “Scribal Habits in the Transmission of New Testament Texts,” in Wendy D. O’Flaherty, ed., The Critical Study of Sacred Texts (Berkeley: Graduate Theological Union, 1979) 139-161; Peter M. Head, “Observations on Early Papyri of the Synoptic Gospels, especially on the ‘Scribal Habits,’” Biblica 71 (1990) 240-243; idem, “Re-Inking the Pen: Evidence 13 from P. Oxy. 657 ( M ) concerning Unintentional Scribal Errors,” NTS 43 (1997) 466-73; and Maurice A. Robinson, “Scribal Habits among Manuscripts of the Apocalypse” (PhD Diss., Southwestern Baptist Theological Seminary, 1982).

558 Appendix: The Case for Byzantine Priority if most sensible readings were in existence by AD 200,75 caution should be applied when establishing the antiquity of a reading based solely on extant representatives. Chronologically “late” MS S are known to pre- serve earlier non-Byzantine texts well into the minuscule era; there is no reason to assume that minuscules preserving a Byzantine type of text fail to reflect a similar “early” character.76 Where, indeed, might one make a demarcation? While some may prefer a fourth-century boundary, there is no compelling reason to disqualify the fifth or sixth century, or even the ninth or tenth century. The real issue appears to be an opposition to any authoritative inroad for the Byzantine Textform. Yet, there are valid reasons for considering the texts of all MS S extend- ing into the late tenth or early eleventh century as “early.” An explanation is in order: Apart from colophon information which would date the time of writing and the age of the exemplar, one cannot establish the actual antiquity of the text in any given MS. Since colophons of such detail do not exist, other means of assessing textual antiquity must be consid- ered. Pertinent to this point are two major disruptions within transmissional history: “copying revolutions,” wherein numerous ancient MS S were subjected to massive recopying efforts, replacing their previous exemplars en masse. (a) The first “copying revolution” occurred when Christianity was legitimized under Constantine. The church of the early fourth century moved from a persecuted minority to an approved entity with governmental sponsorship. It is no coincidence that a change in writ- ing material (from cheap and fragile papyrus to costly and durable vellum) occurred at this time. The earliest extant vellum MS S (e. g., the

fourth- and fifth-century uncials N , A, B, C, D, and W) and many later uncials would have been copied directly from papyrus exemplars. This is demonstrated by the lack of stemmatic or genealogical ties among most early vellum and papyrus witnesses.77 The common archetypes of closely-related uncials such as EFGH or SUVV as well as those of the relatively “independent” uncials up through the ninth century are likely to have been early papyrus exemplars. This principle would not have been missed had the later uncials not been Byzantine in character. If correct, then all vellum uncials should be utilized when attempting

75 Colwell, “Nature of Text-Types,” Methodology, 55: “The overwhelming majority of readings were created before the year 200” [emphasis original]. 76 Cf. Nigel G. Wilson, “The Libraries of the Byzantine World,” Greek, Roman, and Byzantine Studies 8 (1967) 71-72: “The historian George Syncellus, writing about A. D. 800, says that he found something in a very accurately written volume . . .[whose exemplar] had been corrected by St Basil himself. This means that books dating back to the fourth century could still be brought to light in the early ninth.” 77 75

The close ties between O (discovered 1955) and B confirmed the early existence of an Alexandrian text which otherwise had been questioned in view of previous papyrus dis- coveries. One should allow for the possible discovery of future links between other extant vellum uncials and their papyrus-based ancestors.

559 Appendix: The Case for Byzantine Priority to restore the original text of the NT: their immediate archetypes would have generally preceded the change of writing material engen- dered by the altered political status of the previously persecuted church.78 (b) The second “copying revolution” occurred in the ninth century when handwriting switched rapidly from uncial to minuscule script.79 This change likely was initiated or at least endorsed by Theodore of Studium and was swiftly accepted throughout the Greek-speaking world as a replacement for the more ponderous uncial script. Within a century and a half, the uncial script had ceased to exist among continuous-text NT MSS and soon after that disappeared even from the more traditional and conservative lectionaries. The upshot of this copying revolution was similar to what transpired following the papyrus-to-vellum conversion of the fourth century: uncial MS S of far earlier date were recopied in great quantity into the new and popular minuscule script and then destroyed.80 A very strong presumption thus exists that the exemplars of the earliest genealogically-unrelated minuscule MS S were uncials dating from a much earlier time. These include the minuscules of the ninth and tenth centuries, and likely many within the eleventh century as well. Their exemplars were certainly not any contemporary uncials that only recently had been copied (the destruction of recent exem- plars would be economically problematic), but far earlier uncial exemplars dating from the 4th-6th centuries. These would have been sought out for both their general accuracy and antiquity.81 As Streeter noted, In the ninth century there was a notable revival of learning in the Byzantine Empire. A natural result of this would be to cause Christian scholars to seek a better text of the Gospels by going back from current texts to more ancient

78 While papyrus NT MSS continued to be copied until at least the eighth century, none 75 of the extant papyri beyond P /B are closely related to any known uncial witness. Neither do any extant papyri of late date appear to be copied from any extant vellum MS. The papyri and uncial MS S all appear to reflect isolated and independent lines of transmission. 79 Elpido Mioni, Introduzione alla Paleografia Greca, Studi Bizantini e Neogreci 5 (Padova: Liviana Editrice, 1973) 64, states that “Such a reform was ‘the most profound that the Greek handwriting had undergone in its 2500 years of existence’” (translation by the present writer). 80 Mioni, Introduzione, 64, states, “At the beginning of the ninth century the transliter- ation . . . of many works from majuscule to minuscule script commences. . . . On the one hand, this transformation provoked the irreparable destruction of practically all codices in uncial, which were no longer recopied; on the other hand, this transliteration became the sal- vation for humanity of numerous works which otherwise would have been irreparably lost” (present writer’s translation; emphasis added). 81 For example, Paul Gachter, “Codex D [05] and Codex L [039],” JTS 35 (1934) 248-266, assembles evidence which suggests that the ninth-century Byzantine uncial L/039 “certainly has something of the authority of a manuscript of the fourth or fifth century” (265) and “might be proved to be in close relationship with a manuscript of the third [!] century” (266). 560 Appendix: The Case for Byzantine Priority

MS S.... Ananalogy may be found in the effect of the revival of learning under Charlemagne on the text of the Latin classics. MS S of the seventh and eighth centuries . . . are full of corruptions which do not occur in MS S of the subsequent period.82 The disappearance of those uncial exemplars was due to “instant obsolescence” following the transfer into the new minuscule script. Once copied, the uncial exemplars were apparently disassembled and utilized for scrap and secular purposes, or washed and scraped and reused for palimpsest works both sacred and secular.83 Such is the proper understanding of the “orphan” status of the early minuscules as stated by Lake, Blake, and New:84 they did not claim that every exem- plar at all times was systematically destroyed after copying, but that, during the conversion period, once a minuscule copy of an uncial exemplar had been prepared, the immediate uncial predecessor was dis- assembled and reused for other purposes.85 That this procedure

82 B. H. Streeter, “The Early Ancestry of the Textus Receptus of the Gospels,” JTS 38 (1937) 229. 83 The known reuse of disassembled uncial MS S to receive palimpsest copies of continuous-text minuscules and lectionaries illustrates sacred use. Theological use is exem- plified by Codex Ephraemi Rescriptus (C/04), rewritten with the sermons of Ephraem the Syrian. An example of profane use is reflected by the lectionary fragment l-974 (cent. XIII) which had been cut to serve as the lining for a slipper (see Aland and Aland, Text of the NT, plate 53). 84 Kirsopp Lake, “The Ecclesiastical Text,” Excursus 1 in Kirsopp Lake, Robert P.Blake, and Silva New, “The Caesarean Text of the Gospel of Mark,” HTR 21 (1928) 348-349: “Many of the MS S now at Sinai, Patmos, and Jerusalem must be copies written in the scrip- toria of these monasteries. We expected to find . . . many cases of direct copying. But there are practically no such cases. . . . The amount of direct genealogy which has been detected . . . is almost negligible. . . . There are . . . families of distant cousins – but the manuscripts . . . are almost all orphan children without brothers or sisters. . . . It is hard to resist the conclusion that the scribes usually destroyed their exemplars when they had copied the sacred books.” Carson, KJV Debate, 47-48, especially 47, n. 5, claims that this statement involves a “logical fallacy.” But this wrongly implicates Lake, Blake, and New, who urged only that the lack of genealogical ties among the minuscules suggested an extensive destruction of their immediate uncial exemplars at the time of conversion from uncial to minuscule script. Lake, Blake, and New perhaps provided unclear communication on this point, but certainly not a “logical fallacy.” 85 See L. D. Reynolds and N. G. Wilson, Scribes and Scholars: A Guide to the Transmission of Greek and Latin Literature, 3rd ed. (Oxford: Clarendon, 1991) 58-61, regarding the “Renaissance of the Ninth Century” (58): “The text of almost all authors depends ultimately on one or more books written in minuscule script at this [ninth century] date or shortly after. . . . The quantity of literature that is available to us from the papyri and the uncial manuscripts is only a small proportion of the whole”; also, “A further assumption generally made is that one minuscule copy was made from one uncial copy. The uncial book was then discarded, and the minuscule book became the source of all further copies. This theory has a certain a priori justification on two grounds, since [1] the task of transliteration from a script that was becoming less and less familiar would not be willingly undertaken more often than was absolutely necessary, and [2] there is at least some likelihood that after the destruction of the previous centuries many texts survived in one copy only” (60). While Reynolds and Wilson admit that “these arguments do not amount to proof, and there are cases which can only be explained by more complicated hypotheses” (60), the more complex cases cited actually parallel the Greek NT situation, in which many uncial MS S reflecting diverse textual streams appear to have been copied inde- pendently into the minuscule script and then the uncial exemplars were destroyed.

561 Appendix: The Case for Byzantine Priority occurred on the grand scale is demonstrated by the dearth of uncial MS S when contrasted to the large quantity of unrelated minuscule MS S as shown in the following chart:86

Chart 1: The Extant Continuous-Text MS S in Centuries II-XVI This dichotomy is evidenced even during the earliest portion of the minuscule era when both scripts coexisted.87 The minuscule MS S from the ninth through perhaps the first half of the eleventh century are very likely to represent uncial exemplars far earlier than those uncials which date from the ninth century. Thus, many early minus- cules are likely only two or three generations removed from papyrus ancestors of the fourth century or before, perhaps even closer. There are no indicators opposing such a possibility, and the stemmatically independent nature of most early minuscule witnesses (their “orphan” status as per Lake, Blake, and New) increases the likelihood and proba- bility of such a case.88 It becomes presumptuous to suppose otherwise,

86 The data are taken from Aland and Aland, Text of the NT, 81, Table 4: “Distribution of Greek manuscripts by century.” 87 Lake, “Ecclesiastical Text,” 348, correctly asked, “Why are there only a few fragments (even in the two oldest of the monastic collections, Sinai and St. Saba) which come from a date earlier than the 10th century? There must have been in existence many thousands of manuscripts of the gospels in the great days of Byzantine prosperity, between the fourth and the tenth centuries. There are now extant but a pitiably small number.” 88 Certain majority text supporters have claimed that only the Byzantine MS S were con- sidered “good” and would wear out from heavy use. MS S regarded as substandard suppos- edly were set aside, thus explaining their preservation. Such a claim, however, indicts even the extant early Byzantine MS S. The argument is specious at best, and fails to take account of the entirety of the data. There is no evidence to support selective preservation based on the type of text a MS contained. The fact that MS S disappeared with greater frequency dur- ing the two “copying revolutions” readily accounts for a far greater quantity of loss and destruction than normal wear and tear. Such conversion assumes the later product to be proportional to the previous state of manuscript existence; it does not require that the few MS S and fragments which would survive from the earlier period would maintain a similar proportion in a chance minority survival. Selectivity based upon the type of text contained in a MS does not seem to have been a factor in either copying or preservation. At best, the MS S selected for conversion during either copying revolution would be considered “good” as regards scribal character, but this says nothing about the quality of the text. Scribal excel- lence in terms of accuracy and orthography was urged by many writers (including Cas- siodorus and Theodore of Studium). Few scribes would want to spend time, energy, effort or expense in copying, correcting, or deciphering MS S of demonstrably poor scribal quality.

562 Appendix: The Case for Byzantine Priority especially when many minuscules are already recognized by modern eclectics to contain “early” texts (defined, of course, by their non-Byzantine nature). As Scrivener noted in 1859, It has never I think been affirmed by any one . . . that the mass of cursive documents are corrupt copies of the uncials still extant: the fact has scarcely been suspected in a single instance, and certainly never proved. ... Itis enough that such an [early] origin is possible, to make it at once unreasonable and unjust to shut them out from a “determining voice” (of course jointly with others) on questions of doubtful reading.89 It is basically an a priori bias against Byzantine uncials and early minuscules which prevents their recognition as preserving a very early type of text. If such MS S in fact are bearers of ancient tradition, one cannot set an exclusionary date before at least the mid-eleventh century. Note that the Byzantine-priority theory does not rise or fall upon a late cutoff period; the theory could proceed in much the same form were the end of the sixth century made the cutoff date.90 How- ever, if a strong presumption exists that (at least) the earliest minuscules preserve a much more ancient text, an earlier cutoff could not be done except at risk of eliminating the evidence of many “late” MS S containing texts which are representative of “early” exemplars spanning a broad chronological and geographical range.

7. The concept of a single “best” MS or small group of MSS is unlikely to have transmissional evidence in its favor. While certain “early” MS S may be considered of superior quality as regards the copying skill of their scribes or the type of text they contain, such does not

89 Scrivener, Codex Augiensis, viii, emphasis original. Scrivener’s clear statement once more should be contrasted with Wallace’s “revisionist” assertions (Wallace, “Revisionism,” 283). Scrivener himself (Codex Augiensis, vi) sharply contradicts Wallace: “If in my judg- ment the Elzevir text [TR] approaches nearer on the whole to the sacred autographs . . . it is only because I believe that it is better attested to” (emphasis added). In a letter written near the end of Scrivener’s life (Nov 18, 1889), Scrivener states, “I reject Dr. Hort’s baseless theories as earnestly as he [Burgon] does, and am glad to see they are not gaining ground . . . [even though] I stand midway between the two schools, inclining much more to Bur- gon than to Hort” (Edward Meyrick Goulburn, John William Burgon, Late Dean of Chich- ester: A Biography, 2 vols. [London: John Murray, 1892] 2:229, emphasis added). Wallace attempts to prove too much when charging pro-Byzantine supporters with revisionist ten- dencies. There is no reason to substitute a “new revisionism” which distorts Scrivener’s position merely to discredit the claims of the pro-Byzantine supporters. 90 Scrivener earlier had suggested the tenth century as the appropriate cutoff period (Codex Augiensis, xx), but later carefully nuanced the cutoff date as “where there is a real agreement between all the documents containing the Gospels up to the sixth century, and in other parts of the New Testament up to the ninth” (Plain Introduction, 2nd ed., 484, emphasis added). Even so, there would be “far more numerous cases where the most ancient documents are at variance with each other” as opposed to such common agreement (ibid.). In such cases, “the later uncial and cursive copies” become “of much importance, as the surviving representatives of other codices, very probably . . . earlier, than any now extant” (ibid.). Thus, in the bulk of the variant units, Scrivener asserts that the later wit- nesses must be heard, and that with “a determining voice” (Augiensis, viii).

563 Appendix: The Case for Byzantine Priority automatically confer an authoritative status to such MS S. To reiterate: late MS S also contain “early” texts; poorly-copied MS S can contain “good” texts; carefully-copied MS S may contain texts of inferior qual- ity; within various texttypes some MS S will be better representatives than others. But transmissional considerations preclude the concept that any single MS or small group of MS S might hold a status superior either to a texttype or the full conspectus of the stream of transmission. Since the Byzantine Textform is considered to be that form of the text from which all other forms derived, it encompasses the remaining component texttype groups. Yet among the MS S which directly comprise the Byzantine Textform, there is no single “best” MS nor any “best group” of MS S; nor can minority Byzantine subgroups override the aggregate integrity of the general Byzantine transmission.

8. An exclusive following of the oldest MSS or witnesses is transmissionally flawed. The oldest manuscript of all would be the autograph, but such is not extant. Given the exigencies affecting early transmissional history and the limited data preserved from early times, it is a methodological error to assume that “oldest is best.” Since the age of a MS does not necessarily reflect the age of its text, and since later MS S may preserve a text more ancient than that found in older witnesses, the “oldest is best” concept is based on a fallacy. While older MS S, versions, and fathers demonstrate a terminus a quo for a given reading, their respective dates do not confer authenticity; they only establish the existence of a given reading at a given date. All readings within a variant unit should be considered under all aspects of transmission: minority readings which leave no continual trace throughout transmissional history are suspect; they are not made more authentic merely by an appearance in one or a few ancient witnesses. 9. Transmissional considerations coupled with internal principles point to the Byzantine Textform as a leading force in the history of transmission. The Byzantine Textform is not postulated a priori to be the original form of the text, nor even the superior texttype. The con- clusion follows only as a logical deduction from internal and external considerations viewed from within a transmissional-historical frame- work. Note particularly that there is no automatic probability that the majority of witnesses will overwhelm the MS tradition at any particular point – this despite transmissional expectations. Many variant units show the mass of Byzantine-era MS S divided nearly evenly among two or more competing readings.91 This serves as clear evidence that there

91 See the “Mpt” designation in Zane C. Hodges and Arthur L. Farstad, The Greek New Testament according to the Majority Text, 2nd ed. (Nashville: Thomas Nelson, 1985); also, bracketed and marginal passages in Maurice A. Robinson and William G. Pierpont, eds., The Greek New Testament According to the Byzantine Textform (Southborough, MA: Chilton Book Publishing, 2001). 564 Appendix: The Case for Byzantine Priority can be no automatic anticipation of either textual uniformity or over- whelming numerical support at any point among the MS S comprising the Byzantine Textform.92 When a relative uniformity does occur beyond the equally-divided cases, this indicates a transmissional tran- scendence of probabilities, and serves as presumptive evidence in favor of those readings which find strong transmissional support as a result of unplanned consequence. Rather than a cause for suspicion or rejec- tion, those places where the MS S of the Byzantine Textform stand nearly uniform argue strongly for transmissional originality, based upon the evidence of the divided cases. Once the Byzantine Textform gains validity on the basis of the preceding considerations, it can be granted a significant voice regard- ing the establishment of the original text. The result flows naturally from transmissional considerations, but is not dictated by presupposi- tions external to transmissional factors. Indeed, were any other texttype to demonstrate the same transmissional criteria, that texttype would be favored over the Byzantine. Note that the Byzantine-priority hypothesis can do nothing to resolve the many cases where external evidence is divided and where no reading clearly dominates. In such cases, internal principles coupled with transmissional probabilities must be invoked to determine the strongest reading.93 Similarly, in many cases internal principles offer no clear decision, and external canons must take a leading role.94 Cases

92 The Apocalypse is a case in point: there are two competing types of text within the Byzantine majority (An and Q), neither type dominant, and both often at variance with one another. Yet these disparate types agree frequently against the Old Uncial and Egyptian papyrus readings. In the Apocalypse the Byzantine MS S happen to diverge more often than they converge, whereas elsewhere in the NT Byzantine convergence is more fre- quent. 93 2 2

For example, Mt 21:30, where Robinson-Pierpont read deuterv (Q BC LMSZV 1 f 28 33 205 700 892 1342 1424 1506 2542 pm mae bo) and Hodges-Farstad (with NA27) 13 read eterv (Q *C*DKUWDYPf 2 157 346 565 579 788 1071 pm): the evidence is divided and no parallel passage is involved. One must determine from internal evidence the more likely original reading. Mt elsewhere uses eterow 7x, Mk 1x, Jn 1x, and Lk an over- whelming 32x; Mt uses deuterow 3x, Mk 3x, Lk 3x, Jn 4x. While eterow is characteristically Lukan, in Mt there is too little data to confirm a tendency. The Robinson-Pierpont deci- sion for deuterv reflects a stylistic consideration: Mt enumerates “first” and “second” in Mt 22:25-26 and 22:38-39, and elsewhere does not juxtapose prvtow and eterow. Thus deuterv appears to be the most reasonable decision in view of Matthean usage. 94 No clear-cut internal principle can determine in Lk 23:42 between eiw thn basileian and en th basileia. Lukan gospel usage shows en th basileia 6x and eiw thn basileian 3x; en th 71x (NA27 69x) and eiw thn 44x (NA27 39x). The alternate form occurs too fre- quently to be dismissed. Acts has eiw thn basileian only 1x, with no cases of en th basileia, but eiw thn occurs 54x (NA27 53x), and en th 41x (NA27 45x). Reuben J. Swanson, ed., New Testament Greek Manuscripts: Luke (Sheffield: Sheffield Academic Press, 1995)

75 S gives the external evidence in Lk 23:42: eiw thn basileian = R BL;en th basileia = 1 13

Q ACKMUWGDYLPCf f 2 33 28 157 565 579 700 1071 1424. All theories will make a decision based on a particular estimation of the external evidence. The Byzantine-priority position follows reasonable transmissional considerations in rejecting the reading of three MS S (two localized to Egypt) in favor of that supported overwhelm- ingly within the manuscript tradition.

565 Appendix: The Case for Byzantine Priority also exist where the MS S are divided and where internal evidence is not determinative, in which a reasonable scholarly estimate is the best one can expect.95 The primary rules for balancing internal and external evidence are simple, and are ordered in accordance with known facts regarding scribal habits: (1) one should evaluate readings with the intention of discovering antecedent transcriptional causes;96 (2) readings should be considered in the light of possible intentional alteration; (3) finally, readings within a variant unit must be evaluated from a transmissional-historical perspective to confirm or modify prelimi- nary assessments. The rigorous application of this methodology will lead to valid conclusions established on a sound transmissional basis. Such accords with what the extant manuscript evidence considered in light of transmissional process and known scribal habits tells us.97

95 h In Mt 24:33, the MS S are divided between panta tauta (B L DY565 579 pm eqsy) 1 13 l p and tauta panta (T DKWG 0281 f f 33 700 892 1241 1424 -2211 pm lat sy ). The same phrase (with its own variations) recurs in the next verse. Matthean usage is divided (panta tauta 4x Byz, 2x NA27; tauta panta 5x Byz, 6x NA27). The present writer’s Byzantine edition reads tauta panta, but not with a level of certainty parallel to the pre- ceding examples. Note that the dominant reading of the parallels in Mt and Mk is only tauta solus, and thus does not bear on the present case. See also Mt 21:33, which reads 1 either anyrvpow alone (T BC*DKLDYPf 33 565 579 700 1424 pm)oranyrvpow tiw (Cc EFGMUYc V 2 28 69 124 157 346 788 1071 pm); the external evidence is seriously divided. In terms of internal considerations, this would be the only place where Mt uses the Lukan phrase anyrvpow tiw. This in itself is not sufficient to rule out the longer reading. Homoioteleuton from -w to -w could have caused the omission. There simply is insufficient evidence to decide either way from a Byzantine-priority approach. 96 Note the apt observation of J. Neville Birdsall, “The Source of Catena Comments in John 21:25,” NovT 36 (1994) 277: “The view that scribes exercized [sic] independent critical judgement in the process of transcription . . . appears to me to go completely con- trary to the known habits of scribes. [Scribal] changes . . . tended to be of orthography or grammar, or perhaps of vocabulary on stylistic grounds.” 97 This does not mean that every unit of variation has a simple explanation, nor that there are but few places where external evidence is seriously divided, where internal evi- dence may be ambiguous, or where both factors may combine. Absolute certainty even within a Byzantine-priority perspective cannot be obtained in such cases. Further, the Byzantine-priority theory remains subject to revision in light of new evidence. The present writer has revised his former hypothesis (see Maurice A. Robinson and William G. Pierpont, eds., The New Testament according to the Byzantine/Majority Textform [Atlanta: Original Word, 1991] xxx-xxxi) regarding cross-comparison and correction of MS S as a pri- mary factor in the establishment and stabilization of Byzantine dominance. Collation research in the pericope adulterae (Jn 7:53-8:11) makes it abundantly clear that cross-correction did not occur on such a scale as to alter significantly the textual relations of various streams of descent. The data now reinforce Lake, Blake, and New regarding the general independence of many lines of transmission within the Byzantine Textform, which lines of necessity derive from early times.

566 Appendix: The Case for Byzantine Priority

Selected Objections to the Byzantine-Priority Hypothesis98 While modern eclectics demand that the Byzantine-priority hypothesis present a reasonable defense and explanation of its theory and conclusions,99 their own method is ahistorical, creating a text with- out a theory, thereby extricating themselves from complications more severe than those faced under Byzantine-priority. Were modern eclec- tics required to delineate and defend the presumed transmissional history underlying their preferred text, the explanation would be far more difficult. For any textual theory, logical and reasonable solutions must be provided regarding a multiplicity of historical and transmissional issues; otherwise there exists no secure underpinning for its conclusions. The following typical objections to the Byzantine-priority theory can be paralleled by similar objections against modern eclectic theory in regard to its presumed transmissional model. The matter of most importance is whether the answer supplied by either faction accords transmissionally with historical probability or with mere historical optimism.100

98 The scope of the present paper precludes a detailed interaction with the specific cri- tiques against various pro-Byzantine theories (most concern “majority text” hypotheses and a predominantly theological approach). These critiques include Richard A. Taylor, “Queen Anne Resurrected? A Review Article,” JETS 20 (1977) 377-81; idem, “’Queen Anne’ Revisited: A Rejoinder,” JETS 21 (1978) 169-171; Gordon D. Fee, “Modern Textual Criticism and the Revival of the Textus Receptus,” JETS 21 (1978) 19-33; idem, “Rejoin- der,” 157-160; idem, “A Critique of W. N. Pickering’s The Identity of the New Testament Text: A Review Article,” WTJ 41 (1979) 397-423 [Fee’s articles are combined and rewritten as “The Majority Text and the Original Text of the New Testament,” in Epp and Fee, The- ory and Method, 183-208]; D. A. Carson, “Fourteen Theses,” chapter 7 of his KJV Debate, 43-78; Michael W. Holmes, “The ‘Majority text debate’: new form of an old issue,” Theme- lios 8:2 (January 1983) 13-19; Roger L. Omanson, “A Perspective on the Study of the New Testament Text,” Bible Translator 34 (1983) 107-108; Daniel B. Wallace, “Some Second Thoughts on the Majority Text,” BibSac 146 (1989) 270-290; idem, “The Majority Text and the Original Text: Are they Identical?” BibSac 148 (1991) 151-169; idem, “Inspiration, Preservation, and New Testament Textual Criticism,” Grace Theological Journal 12 (1992) 21-50; idem, “Majority Text Theory,” in Ehrman and Holmes, Text of the NT, 307-315; T. R. Ralston, “The ‘Majority Text’ and Byzantine Origins,” NTS 38 (1992) 122-137. 99 The present writer has replied to various criticisms and challenges; see Robinson, “Two Passages in Mark,” 66-111; idem, “Recensional Nature,” 46-74. Many critiques of the “majority text” position are valid, particularly the refutation of extreme claims which have nothing to do with Byzantine-priority, and questionable appeals to “providential preserva- tion.” The fallacy of the “theological argument” is demonstrated by William D. Barrick, “Ancient Manuscripts and Biblical Exposition,” The Master’s Seminary Journal 9:1 (1998) 25-38, who appeals to “providential preservation” in order to establish the Alexandrian reading as the “original” text of 1Cor 11:24 (the omission of klvmenon): “If John 19:36 is authentic and accurate, how can ‘broken’ be correct in I Corinthians 11:24? ... [The Byzantine reading is] an addition to the original text. . . . Those who made such an addition are subject to God’s judgment because they did not rightly preserve His written Word. . . . The pastor or expositor who continues to propagate the corrupted Word in the public obser- vance of the Lord’s Table will be held accountable for actively perverting the Scriptures rather than preserving them” (Barrick, 37; emphasis added). Such a line of reasoning on any side is of course self-defeating. 100 Cf. Kent D. Clarke, Textual Optimism: A Critique of the United Bible Societies’ Greek New Testament, JSNT Supplement Series 138 (Sheffield: Sheffield Academic Press, 1997). Bowers, Bibliography, 165, suggests that “a point should be reached at which our common-sense view of probability rebels at being asked to accept any more coincidence as the result of mere chance.”

567 Appendix: The Case for Byzantine Priority

1. No early Byzantine manuscripts prior to the fourth century. Some response to this objection has already been provided, but a cumulative combination of factors provides the best reply:

(a) The limited and localized nature of the extant early MS S sug- gests that presumptions regarding text-critical antiquity may be flawed. For classical works, Bowers notes that “the possibility exists that the extant copies (when few) do not accurately represent the orig- inal proportion.”101 Were a thousand extant papyri and uncial MS S extant from before the fourth century which were relatively complete and sufficiently representative of the entire Eastern empire (by the location of their discovery), perhaps one could speak with greater authority than from the 63 fragmentary papyri we currently possess from that era. The resources of the pre-fourth century era unfortu- nately remain meager, restricted to a limited body of witnesses. Even if the text-critical evidence is extended through the eighth century, there would be only 424 documents, mostly fragmentary. In contrast to this meager total, the oft-repeated apologetic appeal to the value and restorative significance of the 5000+ remaining Greek NT MSS becomes an idle boast in the writings of modern eclectics when those numerous MS S are not utilized to restore the original text.102 (b) The “copying revolutions” previously noted seriously affected the continuity of the transmissional stream. This problem is not adverse, but requires a proper consideration of its effect. The first revolution transferred the NT text from papyrus to vellum; pre-existing papyri were destroyed or otherwise abandoned. This eliminated many predecessors of extant vellum MS S as well as those of non-extant vellum descendants. The second revolution – the conver- sion from uncial to minuscule script – was just as radical. It effectively eliminated the need to preserve uncial MS S once a minuscule copy had been made. There is no reason to reject the earliest minuscules, even many dating into the eleventh century, as copies of uncial exemplars no longer extant. The small number of extant pre-ninth-century uncial MS S and fragments may themselves derive from papyrus predecessors left to deteriorate after vellum copies were made. If the genealogically independent early minuscules stem from now-lost independent uncials which themselves stemmed from independent early papyri, then no MS is inherently preferable merely because of its age, material

101 Bowers, Bibliography, 75. 102 Cf. Gordon D. Fee, “Textual Criticism of the New Testament,” in Epp and Fee, The- ory and Method, 3. After noting the “5,338 Greek MS S,” Fee declares “the task of the textual critic” as “to sift through all this material, carefully collating (comparing) each MS with all the others” before final decisions can be made. Such in fact has never been done; rather, modern eclecticism appears to be predicated on a desire swiftly to reduce the massive quantity of MS S to a small and manageable number. Thus, the elimination of the Byzantine majority becomes a convenient remedy.

568 Appendix: The Case for Byzantine Priority or script.103 The genealogical independence of most of the existing MS S points back to the earliest times.104 (c) The local text of Egypt105 is not likely to reflect that which permeated the primary Greek-speaking portion of the Empire (South- ern Italy through modern Greece and Turkey to Antioch on the Orontes), from which we have no MS, versional, or patristic data from before the mid-fourth century.106 After that point one finds from that region a highly pervasive and dominant Byzantine stream. It is far more reasonable to assume that the predecessors of that stream simply retained the same textual complexion which earlier had permeated that region.107 Otherwise, the greater task is to explain a previous

103 Only the so-called Kr Byzantine subtype reflects late and clear stemmatic depen- dence in MS S of the twelfth and later centuries. See Frederik Wisse, The Profile Method for the Classification and Evaluation of Manuscript Evidence as applied to the Continuous Greek Text of The Gospel of Luke, Studies and Documents 44; ed., Irving Alan Sparks et al. (Grand Rapids: Eerdmans, 1982) 92. Such a late recension does not reflect the dominant Byzantine Textform found in the Kx text. 104 Cf. G. W. S. Friedrichsen, “The Gothic Version and the Fourth-Century Byzantine Text,” JTS 39 (1938) 42-43: “The Gothic version [mid-fourth century] is based on a Byzantine text which approximated to that of Chrysostom, and is represented in the Gospels by the [8th-10th century] uncials EFGHSUV,and in the Pauline Epistles by KLP.” See also Bruce M. Metzger, “The Gothic Version,” in his The Early Versions of the New Tes- tament: Their Origin, Transmission, and Limitations (Oxford: Clarendon, 1977) 375-393, especially 384-385. The significance of the Byzantine Vorlage of the Gothic version should not be underestimated when considering the late uncials and early minuscules made from now non-extant uncial documents. 105 See Colin H. Roberts and T. C. Skeat, The Birth of the Codex (London: British Academy, 1987) 3: “An overwhelming proportion of the evidence comes from Egypt, and even then . . . from various provincial towns and villages. . . . We cannot assume that . . . the proportions . . . which have survived from different periods, reflect the position in the ancient world generally.” Further (35), “We cannot be certain either that they are typical of Egypt as a whole, or . . . of the Graeco-Roman world as a whole.” 106 Epp, “Continuing Interlude,” Theory and Method, 119, critiqued Kurt Aland regard- ing the Egyptian papyri: “It may be strictly correct to say that the early history of the text is directly and immediately visible only in these earliest papyri and uncials. Yet, can we really . . . be content with Egypt as the exclusive locale for this glimpse into the earliest textual history? Was any NT book written there, and does not Egypt therefore clearly represent only a secondary and derivative stage in textual history? . . . Can we proceed with any assurance that these . . . randomly surviving earliest MS S are in any real sense representative of the entire earliest history of the text?” Epp’s amazing 1991 reversal on this point (cited below) appeals to possibility and not probability and fails to establish any such convincing basis. 107 Eldon Jay Epp, “New Testament Papyrus Manuscripts and Letter Carrying in Greco-Roman Times,” in Birger A. Pearson, et al., eds., The Future of Early Christianity: Essays in Honor of Helmut Koester (Minneapolis: Fortress, 1991) 55, makes a peculiar reversal without sufficient evidence (emphasis added): “(1) the various textual complex- ions . . . found in Egypt – did not have to originate there, but could . . . have moved any- where in the Mediterranean area. . . . (2) it is . . . quite probable, that the present array of text-types represented in the Egyptian New Testament papyri do . . . represent text-types from the entire Mediterranean region.” Not only does Epp contradict Roberts and Skeat 1987, but also his own 1980 statement cited above. Epp 1991 does demonstrate a widespread communication between Egypt and other areas of the Roman Empire during the early centuries, but his evidence concerns only the carrying of personal letters and commercial or official documents – not any NT MSS. In most cited situations, letters often went astray, were lost, or remained unanswered. Epp 1991 provides no evidence proving that NT documents during the era of persecution traveled as other trans-Empire docu- ments. Nor does he demonstrate that any early NT papyrus or uncial fragment reflects a

569 Appendix: The Case for Byzantine Priority non-Byzantine dominance in that region which was thoroughly over- whelmed by the Byzantine model within less than a century without a word of historical confirmation or authorization, whether from fathers, councils, or ecclesiastical or governmental decree.108 Also, one must explain a reversal of dominance in the widest region without see- ing a parallel change in smaller regions of the Empire, where local varieties of text maintained their regional influence with but sporadic Byzantine intrusion influencing their readings over an extended period. (d) The silence of early testimony from the primary Greek-speaking region of the Empire leads to two opposite views. Modern eclectics assume an early dominance of a non-Byzantine text in those areas which later became the stronghold of Byzantine sup- port, despite the transmissional unlikelihood of such having occurred in history. The Byzantine-priority advocates suggest that the later existence and dominance of the Byzantine Textform in that region provides presumptive evidence favoring a similar dominance in earlier times.109 It is reasonable to suppose that, as texts spread geographi- cally from their initial locale, regional alteration would increase proportionally to distance. This is especially the case given the “uncontrolled popular text” phenomenon of the early centuries. Copies produced within a close proximity to the site of origin or initial reception of a given text would be expected to retain a more uniform textual complexion closely resembling that of the autograph; this would occur without the imposition of formal “controls” upon the copying or dissemination of the text. Copies produced at a more palaeography suggesting an origin outside of Egypt. Timothy J. Finney, “The Ancient Wit- nesses of the Epistle to the Hebrews: A Computer-Assisted Analysis of the Papyrus and Uncial Manuscripts of PROS EBRAIOUS” (PhD Diss, Murdoch University, 1999) 194-211

13 46 V U demonstrates that various early papyri and uncials ( U A B D I) have similar orthography, and on the hypothesis that shared orthography implies shared provenance, Finney suggests that these witnesses were copied in the same region, possibly Egypt. 108 Eldon Jay Epp, “The Significance of the Papyri for determining the Nature of the New Testament Text in the Second Century: A Dynamic View of Textual Transmission,” in Epp and Fee, Theory and Method, 274-297 [original article published 1989] anticipated his later 1991 position, but with the cautionary note that his speculation “is largely an exercise in historical-critical imagination” (274). No such caution appears in Epp 1991. Neverthe- less, Epp 1989 still stated that the 45 earliest papyri “all come from Egypt and . . . twenty of these . . . were unearthed at Oxyrhynchus” (277); and, while it is “possible . . . that one or even all of these early Christian papyri could have been written elsewhere. . . . it must be remembered that virtually all of the papyri are from Egyptian rubbish heaps and presumably, therefore, were in extended use – most likely in Egypt” (279). Since a non-Egyptian origin for fragments found in that region cannot be proven, all speculation to the contrary remains “historical and creative imagination” (283) rather than anything resembling fact. 109 Tertullian, De Praescr. Haer., 36, appeals in the early third century to the apostolic cathedrae in the primary Greek-speaking region of the Empire as places where the “authen- tic writings” of the NT authors either had originated or were first sent and where authorita- tive copies could still be found. The significant point is that Tertullian’s appeal was not made to North Africa, Europe, Egypt or Palestine, but to those same primary Greek-speaking regions from which we have no extant evidence during the first three cen- turies. 570 Appendix: The Case for Byzantine Priority remote distance from the site of origin would tend to diverge in greater quantity. If such a hypothesis is correct, the primary Greek-speaking region during the period of “geographical silence” would be expected to retain a Byzantine text, just as other localized regions preserved their disparate texts in the European and African West as well as in Egypt and Palestine; this is basic transmissional the- ory at work. (e) To draw a comparison with another widely-held hypothesis, the early existence of the Byzantine Textform rests on a stronger basis than the Synoptic Q. The two- and four-source theories argue for the necessary existence of a Q document without possessing even a frag- ment of such. Internal evidence is claimed to point inexorably in that direction (whether the present writer concurs is not an issue). On the assumption that such speculation represents fact, scholars create con- cordances, synopses, and even theologies for Q; some even claim “proof” of its existence by appealing to textual variants in a non-extant document!110 Many eclectic scholars freely accept Q as a “real” first-century document despite the utter lack of manuscript evidence for such. Yet these same scholars paradoxically argue against possible authenticity of the Byzantine Textform on the basis of a lack of pre-fourth century documentary evidence. But no Q document or frag- ment has ever been found (and likely will not), from any century. Yet from at least AD 350 onward the Byzantine Textform does exist. Thus the evidence favoring the early existence of the Byzantine Textform is far stronger than the case for Q. A pre-fourth century dominant Byzantine Textform more emphatically can be postulated within the primary Greek-speaking region of the Empire, despite a lack of early evidence. Transmissionally, there is no compelling reason to conclude a non-Byzantine dominance in that region prior to the fourth century since no reasonable minority representation was left among later wit- nesses in that same region even though such clearly occurred elsewhere.111

(f) Until the discovery of W 75 in 1955, a relatively “pure” Alexandrian MS was unknown among the Egyptian papyri; there was no proof that a text similar to that of Codex Vaticanus existed prior to

the fourth century. Before W 75, some had suggested that Origen had

110 See James M. Robinson and C. Heil, “Zeugnisse eines schriftlichen, griechischen

vorkanonischen Textes: Mt 6,28b X *, P.Oxy. 655 I, 1-17 (EvTh 36) und Q 12,27,” ZNW 89 (1998) 30-44; also James M. Robinson, “A Written Greek Sayings Cluster Older than Q: A Vestige,” HTR 92 (1999) 61-77. 111 Westcott and Hort knew the implications of the extant Byzantine evidence and were compelled to postulate a “Syrian [= Byzantine] recension” to account for the rapid appear- ance and dominance of the Byzantine Textform in that primary Greek-speaking region of the Empire from the mid-fourth century onward.

571 Appendix: The Case for Byzantine Priority created the Alexandrian text following his relocation to Caesarea.112

The “mixed” papyri found prior to Y 75 had provoked speculation that the Alexandrian texttype was the end product of a recent recension.113

Y 75 of course changed matters dramatically. But until a mere 45 years ago, no one could speak dogmatically regarding the early existence of a text resembling Vaticanus. Similarly, one cannot rule out the possibil- ity (slim to be sure) that a second or third century Byzantine MS might someday be discovered in the sands of Egypt. Were such to occur, cer- tain researchers still would be inclined to describe such a MS as merely “containing” more “Byzantine-like” readings than other early docu- ments; this due to an a priori view that the Byzantine text could only be “much later.”114 2. Major disruptions in transmissional history eliminated non-Byzantine predecessors. These objections fall under two main heads: the Diocletian persecution and the rise of Islam. (a) The claim is that various persecutions, and especially that of Diocletian, so decimated the number of NT MSS that previously domi- nant texttypes were all but eliminated, leaving the rising Byzantine to fill the gap.115 This really assumes too much: an initial presumption is that a non-Byzantine text dominated the Eastern Empire; then, when persecutors demanded scriptures for destruction, the Alexandrian text was that which was overwhelmingly surrendered. Persecutions, how- ever, were not selective in their textual targets. The MS S surrendered

112 See Kirsopp Lake, “The Text of the Gospels in Alexandria,” American Journal of The- ology 6 (1902) 82-83: “It would be difficult to find a dozen readings in which a purely ‘Neutral’ variant is supported by an authority earlier than Origen. . . . The ‘Neutral’ type of text . . . so far as we know, was not used previously.” Most interesting is Lake’s state- ment (83, n. 6): “It may be argued that it [the ‘neutral’ text] existed before [Origen]” – but 75

Lake chose not to adopt that line of argument (even though Z now proves such correct!) on the ground that this was “really the same argument as that used by the disciples and successors of Dean Burgon when they appeal . . . to the lost archetypes of the cursives, 75 which, they think, would have supported the ‘Traditional’ text.” In light of Z proving Alexandrian antiquity, the line of objection urged by Lake and repeated by current oppo- nents of the Byzantine Textform seems seriously weakened. 113 See Frederic G. Kenyon, Recent Developments in the Textual Criticism of the Greek Bible, The Schweich Lectures of the British Academy, 1932 (London: For the British Academy by Humphrey Milford, Oxford University Press, 1933) 68: “The papyri of earlier date than B . . . suffice to show that the B text did not prevail universally in Egypt. . . . B may still represent a tradition which has come down with little contamination from the 45 earliest times; but, if so, the stream ran in a narrow channel.” In fact, Z had convinced Kenyon (69-70) that Origen had brought the “Caesarean” text with him from Egypt into 75

Palestine, replacing the dominant “Alexandrian” text there! Lacking Z , Kenyon remained skeptical regarding a pre-Origenic Alexandrian text resembling B in Egypt. 114 Gordon D. Fee, Papyrus Bodmer II (P66): Its Textual Relationships and Scribal Char- acteristics, Studies and Documents 34 (Salt Lake City: University of Utah, 1968), avoids 66 labeling any readings of Z as “Byzantine,” even though many of its readings align with 66 the Byzantine Textform: Z has a “tendency toward a ‘Byzantine type’ of reading” (29), but does not “give early witness to readings heretofore judged as ‘Byzantine’ . . . [rather,] the Byzantine MS S reflect . . . the scribal tendencies that are already to be found in the sec- ond century” (emphasis added). Yet there is no good reason why such readings in early papyri could not be “Byzantine,” demonstrating an outside influence upon the localized Egyptian text of the second and third centuries. 115 Cf. Holmes, “Majority Text Debate,” 16. 572 Appendix: The Case for Byzantine Priority and destroyed in a given region would reflect the general proportion of existing MS S, regardless of texttype; so too those which survived. Were 1000 MS S destroyed in a local area of which only 100 were Byzantine, even a 90% decimation would leave a survival proportion similar to that which was destroyed. One cannot stretch credulity to presume a reversal of texttype dominance as the result of basically random persecutions.116 Some suggest that the Diocletian persecution was more severe in Palestine and Egypt, thereby wiping out the dominant Alexandrian text in those regions. Less-severely persecuted regions then would have their texts free to dominate. But another fallacy exists: had the Alexandrian text been original, it should have dominated the Greek-speaking portion of the Eastern Empire. It then would retain its dominance even if the text in any other region were utterly destroyed. But if Alexandrian dominance did not continue, one should assume only a local and regional aspect for that text, and understand that before Constantine the Byzantine Textform had already become dom- inant in the primary Greek-speaking region of the Empire. This would exclude or minimize Alexandrian influence outside of Egypt and Palestine. Either way, the claimed early dominance of the Alexandrian text is called into question.117 Other factors suggest a proportional destruction and survival of MS S as regards texttype. Nigel Wilson has noted the loss or destruction of even Byzantine-era MS S by means unrelated to persecution: One may lament the loss of texts, both classical and theo- logical, that took place in the Byzantine age. But . . . circumstances were much against them. Destruction by fire and foreign invasion was frequent. Writing material was relatively scarce and expensive. . . . Lending resulted in loss, ... despite the fact that many books were marked with the owner’s name together with the curse of the three hundred and eighteen fathers of the Council of Nicaea on anyone who should steal or sell the books to others. . . . Perhaps we should rather be surprised that so much survived.118

116 This does not mean that the existing papyri and vellum fragments which survived the eras of persecution, the conversion to vellum, and the conversion to minuscule script would retain a proportion representative of predecessor MS S. The two “copying revolu- tions” minimize the likelihood of proportional representation from preceding eras. One may rightly presume that, at the point of each “revolution,” those MS S which were con- verted into a different form would maintain the existing proportion, while the few frag- ments which remained from the previous era would become dis- proportionate. This could explain the diversity found among the many surviving pre-ninth-century uncial fragments. 117 Imperial persecution or later Islamic destruction similarly should have affected LXX MS S possessed by Christians in the early centuries, but few claims to that effect exist. 118 Wilson, “The Libraries,” 79.

573 Appendix: The Case for Byzantine Priority

It thus becomes a wonder that even the Byzantine Textform sur- vived the manifold difficulties of its era, including the Fourth Crusade’s sack of Constantinople (AD 1204), and the Ottoman con- quest (AD 1453). Yet MS S of Byzantine and non-Byzantine type did survive the destructions of that era, in a manner which reflected their proportional distribution. There is little reason to suppose that the NT text ever suffered anything more than proportional destruction during any time of persecution, whether by Decius, Diocletian, Julian the Apostate, Mohammedan rulers, or even misguided and fanatical Christians.

(b) The Islamic Conquest was not as totally destructive to NT MS S as has been claimed.119 Monasteries and churches in both Palestine and Egypt continued literary activity following the conquest120 and maintained communication with the Eastern and Western Empire,121 even while facing pressure to abandon Christianity and convert to Islam.122 Hatch puts this in proper perspective: When the Arabs conquered Egypt, Palestine, and Syria, . . . the monastic and ecclesiastical libraries . . . naturally came under their control. Many books must have perished in this troubled epoch, but some escaped destruction. . . . Chris- tianity was regarded by the Moslems as a divinely revealed religion, and they would not ordinarily have felt impelled to destroy copies of the Christian Scriptures. The Arabs were in fact much less fanatical and harsh in the treatment of their Christian subjects than is sometimes supposed, and they did not aim at a wholesale conversion of the Christians.123

119 Fee, “Modern Textual Criticism,” 30; Omanson, “Perspective,” 107; Holmes, “’Majority Text Debate,’” 16-17. 120 Yizhar Hirschfeld, The Judean Desert Monasteries in the Byzantine Period (New Haven: Yale University Press, 1992) 16-17, notes that while “the negative effects of the Arab conquest . . . were profound and far-reaching,” the Muslim rulers were “reasonably tolerant.” Further, “monasticism in the Judean desert did not cease to exist. . . . The few monasteries that withstood the crisis . . . continued to play an important role in the his- tory of the Eastern Church.” See also S. H. Griffith, “Greek into Arabic: Life and Letters in the Monasteries of Palestine in the Ninth Century,” Byzantion 56 (1986) 117-38. 121 Otto F. A. Meinardus, “Historical Notes on the Lavra of Mar Saba,” Eastern Churches Review 2 (1968/9) 394, states, “The Arab conquest of Palestine could not have seriously affected the monastic life in the Grand Lavra, for, approximately a decade later, in 649, John, the higoumenos of the Grand Lavra, went to Rome to attend the first Lateran Synod.” 122 Streeter, “Early Ancestry,” 229, suggests that “a number of Christian refugees would certainly have fled to Constantinople bringing with them their most valued portable pos- sessions,” including NT MSS. This in part might explain the non-Byzantine minuscules found in existing Greek monasteries. 123 William H. P. Hatch, “An Uncial Fragment of the Gospels [0196],” HTR 23 (1930) 152.

574 Appendix: The Case for Byzantine Priority

Kurt Aland has suggested that the real cause of Egyptian textual difference from the Byzantine mainstream relates to a much earlier theological conflict between Eastern and Egyptian Christianity: [One] should keep Egyptian Church history more firmly in sight. . . . The alienation from the eastern church . . . set in among the Christian population of Egypt during the fourth century and reached its culmination in the . . . fifth century [with] ... the formation of the monophysite church[. This] allows us to presuppose a tradition of the New Testament text isolated at least from the later Koine – an isolation strengthened by the Arab domination.124 So also Farag, who discusses the state of Egyptian Christianity two centuries before the Arab conquest: Abba Shenouda (333-451 A. D.) . . . devoted his life to fight pagan and Byzantine corruption in all its forms. The dream of his life was to emancipate Egypt religiously by separating the Coptic Church from Constantinople. . . . [and] achieving political independence from the Byzantine state.125 Despite the isolation, communication continued with the East- ern Greek Church even after the Arab Conquest. The effect was both textual and political: The witnesses of the Egyptian text of the Greek New Tes- tament. . . . were all the more clearly subject to the influence of the Koine [= Byzantine text] with the passing of time. Political isolation did not keep the Greek monas- teries in Egypt free from the influence of the Byzantine church.126

124 Kurt Aland, “The Coptic New Testament,” in Robert H. Fischer, ed., A Tribute to Arthur Vööbus: Studies in Early Christian Literature and Its Environment, Primarily in the Syrian East (Chicago: The Lutheran School of Theology, 1977) 11-12. Note that Aland considers such relative isolation from Eastern Orthodoxy as “preserving” what he consid- ered the “older” and “more authentic” form of the NT text. Yet this theological isolation also may have had a regionalizing and limiting effect upon the NT text in Egypt. If so, the communication and cooperation between Egypt and the primary Greek-speaking region of the Empire was already at a minimum long before the Islamic conquest. 125 Farag Rofail Farag, Sociological and Moral Studies in the Field of Coptic Monasticism, Supplement 1 to the Annual of Leeds University Oriental Society (Leiden: Brill, 1964) 7. 126 Aland, “Coptic New Testament,” 12. Aland suggests that “till proof is shown to the contrary, we can expect the Coptic manuscripts to be relatively free from this [Byzantine] influence.” However, the political and linguistic isolation of the Coptic Church from Greek Byzantine Christianity is sufficient to explain the Coptic Alexandrian text without presuming a near-autograph originality.

575 Appendix: The Case for Byzantine Priority

The continued existence and survival of the Coptic Church127 and monasteries in Egypt128 and Palestine129 exemplifies the true situa- tion, negating claims to the contrary.130 3. Chrysostom’s influence made the Byzantine the preferred text of Constantinople; this text later was imposed upon the Eastern Greek church by Imperial or Ecclesiastical decree.131 A “new” or localized text, even if used by a popular Greek Father would not become transmissionally popular merely due to his reputation.132 A previous traditional textual dominance over a wider region would not be aban- doned on such grounds. Less plausible than regional replacement is that any “new” or localized text would expand into Empire-wide dom- inance without ecclesiastical or Imperial decree. No such imposition of control is documented historically. It places an impossible demand on transmission to see a late, minority, and regionally localized text on its own outstripping and virtually eradicating whatever predecessor

127 See Farag, Coptic Monasticism, 11: “According to historical records . . . there had been hundreds of monasteries and thousands of monks and nuns in Egypt up to the VII century.” Most of these “disappeared and only a few survived,” primarily due to the inter- nal “decadence of Coptic Monasticism.” The fifth-century Historia Monachorum in Aegypto 5.1-4 claimed twelve churches and 10,000 monks in Oxyrhynchus alone. Such statistics call into question the “representative” nature of the extant manuscript evidence dating within the first seven centuries in Egypt (116 fragmentary Greek papyri, ca. 300 Greek uncial fragments, and around 600 Coptic fragments). Whether such is truly “representative” remains an open question. 128 Farag, ibid., 43-44, describes the situation of the Coptic monasteries which existed into the tenth century: “The monasteries were freely visited. . . . Monasteries enjoyed reli- gious freedom. . . . Some Muslim princes . . . patronize[d] monasteries and contribute[d] towards their economical welfare.” 129 See Hirschfeld, Monasteries, xiv-xv: “From the fifth century onward, the Judean desert was one of the most important centers of monasticism in the empire” (locations mapped, xviii). Monks came to these sites from “Asia Minor. . . . Cyprus, Greece, or Italy. . . . Mesopotamia, Syria, Arabia, and Egypt,” with “monks from Palestine . . . in the minority” (13). Although “most of the monasteries in the Judean desert were abandoned at [the time of the Arab Conquest], the monastic institutions not only survived, but con- stantly had to be replenished by new converts from outlying regions” (17), many of whom may have brought their personal copies of Scripture with them. 130 Consider also the continued existence and literary production of St Catherine’s monastery at Mount Sinai, with Greek NT MSS spanning a period from the Arab Conquest into the Byzantine minuscule era. Many of these MS S demonstrate a continued communica- tion with the outside Byzantine world while under Muslim governance. Farag, Coptic Monasticism, 44, cites a tenth-century Arabic MS which describes 54 active Christian monasteries in Muslim regions, only nine of which (including Sinai) belong to Egypt; the others range from Baghdad to Palestine. 131 Cf. Carson, KJV Debate, 51, 113-114; Fee, “Modern Textual Criticism,” 30. 132 Cf. Philip Jenkins, Hidden Gospels: How the Search for Jesus lost its Way (Oxford, 2001), 121, when refuting those who would claim an Ignatian creation of the monarchial bishopric: “Even had Ignatius planned to revolutionize the office of bishop, as was sug- gested . . . , it is extremely unlikely that the very diverse world of Christianity could have been transformed, and so rapidly, by the eccentric vision of one man, albeit an important mar- tyr. It is vastly more likely that episcopal structures were already fundamental to the churches across the Mediterranean world, though the power and prestige of bishops cer- tainly did grow as the second century progressed” (emphasis added). Mutatis mutandis, were one to replace “Ignatius” with “Chrysostom,” and “the office of bishop” with “the NT text,” substituting “the Byzantine Textform” for “episcopal structures” and “bishops,” also reading “the fourth century” for “the second century,” and the parallel becomes extremely close.

576 Appendix: The Case for Byzantine Priority texts had previously dominated in either a local region or a wider geo- graphical range. Yet this unlikely scenario is urged without historical evidence by some who oppose the Byzantine Textform. But as Colwell noted, “the Byzantine . . . text-type . . . had in its origin no such single focus as the Latin had in Jerome.”133

The complex character of the MS S comprising the Byzantine Textform demonstrates that any “official” sanctions – even if they had existed – simply did not work. A consistent form of text was not pre- served even in the region surrounding Constantinople.134 Rather, as Lake, Blake, and New had suggested on the basis of numerous collations of Byzantine MS S, the lack of an observable commonalty of text with clear stemmatic ties tends to indicate that scribes remained independent of any official sanctions as they copied their exemplar MS S. As Scrivener noted,

No one who has at all studied the cursive MS S. can fail to be struck with the individual character impressed on almost every one of them. . . . The fancy which was once taken up, that there existed a standard Constantinopolitan text, to which all copies written within the limits of that Patriarchate were conformed, has been [quoting Tregelles] “swept away at once and forever” ... byacloser examination of the copies themselves. Surely then it ill becomes us absolutely to reject as unworthy of serious discussion, the evidence of witnesses (whose mutual variations vouch for their indepen- dence and integrity) because their tendency on the whole is to uphold the authority of [the Byzantine Textform].135 Scrivener ’sobservation was reiterated a century later by Jacob Geerlings, who noted regarding the Byzantine Textform that, its origin did not wholly center in Constantinople, nor was its evolution the concern of either ecumenical councils or patriarchs. . . . Its origins as well as those of other so-called text-types probably go back to the autographs. ... The Eastern Church never officially adopted or recognized a received or authorized text. . . . At no point in its history was it ever adopted officially by the Eastern Church, quite unlike to the status of Jerome’s Vulgate in the Western Church. . . . The term “rescension” [sic] which is sometimes applied to the Byzantine text implies . . . deliberate attempts

133 Colwell, “Nature of Text-Types,” Methodology, 53. 134 Cf. Ernest C. Colwell, “The Complex Character of the Late Byzantine Text of the Gospels,” JBL 54 (1935) 212, 220, “There is no homogeneity in the late medieval text of the gospels. The universal and ruthless dominance of the middle ages by one text-type is now recognized as a myth”; “The nature of the text copied was a matter of no concern to some of the scribes in the late middle ages.” 135 Scrivener, Augiensis, xiii. Emphasis original.

577 Appendix: The Case for Byzantine Priority

by a group of scribes or ecclesiastical authorities . . . to revise or correct the Greek text. . . . The case, as we have observed above, was otherwise.136 Apart from viewing the Byzantine as a Chrysostom-influenced or officially-imposed text, other critics have opted for a different means of explaining the rise and dominance of the Byzantine Textform: 4. The Byzantine Textform is the result of a process which over the centuries steadily moved away from the original form of the text in the inter- est of smoothness, harmonization, conflation, and grammatical “improvements.” Colwell claimed that “a text-type is a process, not the work of one hand,”137 and that “scholars have been forced” to this conclusion due to their study of the Alexandrian texttype.138 Also, “the story of the manuscript tradition of the New Testament is the story of progression from a relatively uncontrolled tradition to a rigorously controlled tradition.”139 In view of what Scrivener and Geerlings stated above, one seriously must consider Colwell’s further comment: “The important questions . . . are, Where were controls applied? Why? By whom?”140 If no such controls ever were actually imposed, the situation becomes radically altered. Geerlings also explains the Byzantine Textform by a “process” model, following von Soden’s suggestion that the Ka and K1 texts reflect the initial stages of a developmental process that resulted in the majority Kx and large Kr groups.141 While the later Kr sub-group did develop out x x of the MS S which comprise the K group, the K is not so easily classi- fied. The transmissionally more logical view would be that Kx more likely reflects the overarching text from which all minority Byzantine sub-types developed at different periods. This would coincide with Col- well, albeit to a different conclusion: the Beta [= Alexandrian] Text-type par excellence is the type found in the later rather than the earlier witnesses; . . . the Alpha [= Byzantine] Text-type is found in von Soden’s Kx or Kr rather than in Ka (Family P)orK1 or Alexandrinus or Chrysostom.142

136 Jacob Geerlings, Family E and its Allies in Mark, Studies and Documents 31 (Salt Lake City: University of Utah, 1968) 1. 137 Colwell, “Nature of Text-Types,” Methodology, 53. Emphasis original. Cf. Colwell, “Method in Grouping,” Methodology, 15-20. 138 Ibid. 139 Colwell, “Hort Redivivus,” Methodology, 164. Emphasis original. 140 Ibid. 141 Geerlings, Family E in Mark, 1. 142 Colwell, “Method in Grouping,” Methodology, 18, emphasis added. Colwell views these “later” forms as the final stage of the process. However, given the various copying revolutions already discussed, it is more likely that these “later” witnesses actually preserve the earlier and more authentic archetypal form than vice versa.

578 Appendix: The Case for Byzantine Priority

Yet Colwell’s “process presuppositions” are non sequitur, and beg the question: he states, (1) “Scribes do not automatically, as scribes, copy accurately”; and (2) “Close agreement between manuscripts is possible only where there was some control. Wide divergence between manuscripts indicates lack of control.”143 The better procedure would be to redefine the presuppositions in light of transmissional evidence: (1) Scribes for the most part were generally careful and reasonably accurate in their copying endeavors. Were this not so, the MS S of the NT and all ancient works swiftly would have become a mass of confusion, and one would despair at ever recovering an original form of the text. While all scribes blundered or made intentional alterations to the text at various times, the overall character of the copied text was not so affected as to preclude a reasonably accurate transmission on “normal” terms, thus facilitating the recovery of an original from comparison of various witnesses; (2) Colwell defines “control” as “editions with sanctions,” imposed from a source beyond the individual scribe.144 Ye t there is no demonstrable unity of text within the Byzantine Textform MS S, and likewise no evidence that controls were ever imposed on the r NT texts before the late K recension.145 The primary locus of “con- trol” resided in the scribes’ perceived duty to be careful and accurate, duplicating the exemplar MS as precisely as possible. This level of “con- trol” is wholly sufficient to explain most observable phenomena: there was a general accuracy in representing the text, while blunders and intentional alterations would differentiate the various texttypes and subtypes over the long period of transmissional history. The primary problem with the “process” model is how to account for such a process functioning under the constraints of transmission and locale. Hodges has spoken to this point in a classic statement which nullifies the “process” view as a solution to transmissional history: No one has yet explained how a long, slow process spread out over many centuries as well as over a wide geographical area, and involving a multitude of copyists, who often knew nothing of the state of the text outside of their own monasteries or scriptoria, could achieve this widespread uniformity out of the diversity presented by the earlier [Western and Alexandrian] forms of text. . . . An unguided process achieving relative stability and uniformity in the diversified textual, historical, and cultural circumstances in

143 Colwell, “Hort Redivivus,” Methodology, 165. 144 Ibid., 168. 145 In 1935, Colwell (“Complex Character,” 221) had claimed (without evidence) that “the period of rigorous attempts at control . . . lies between 300 and 1200.” Such a claim was not repeated in his later works.

579 Appendix: The Case for Byzantine Priority

which the New Testament was copied, imposes impossible strains on our imagination.146 A properly-nuanced “process” would recognize the various transmissional factors, as well as the tendency toward regional devia- tion into localized forms. This sort of process would produce texttypes and sub-types within a localized region, but not on its own any convergence into a single dominant Textform. The absence of con- trol runs counter to Colwell’s presuppositions and conclusions; yet apart from formal control, a transmissional “process” would result in various texts diverging continually from the parent Textform. Such indeed is evidenced in the various regional texttypes and subtypes which exist in contrast to the uncontrolled Byzantine parent. Inaccuracies and misleading claims The Byzantine Textform has been caricatured by adverse critics as “late” (by MS date), “secondary” (by readings), and “corrupt” (by a false assumption of scribal proclivities). These points readily can be discussed as a matter of opposing opinion. Yet some cases exist where inaccurate and misleading claims are made against the Byzantine Textform. These are stated as fact and remain in print without subse- quent correction, thereby misleading and further biasing readers against the Byzantine Textform. Three selected examples from two Byzantine-priority opponents illustrate this situation: 1. Gordon Fee makes an outstandingly inaccurate claim when opposing the Byzantine inclusion of Jn 5:3b-4.147 He speaks dogmati- cally regarding the enclosed (or “embedded”) genitive construction, thn tou udatow kinhsin, which appears at the end of Jn 5:3 in the Byzantine Textform: This use of an enclosed genitive presents extraordinarily difficult problems for Johannine authenticity. ... There are some word-order invariables [in Johannine style] (e. g. amhn amhn legv umin; never umin legv). Another of these invariables is with genitive constructions where both nouns are definite (e. g. the eyes of the blind). There are 97 such occurrences in the Gospel (not including those places where both nouns are genitives as in 12:3 thw osmhw tou murou), plus 27 others in 1 and 2 John. In every case the word order invariably is the moving of the water.

146 Zane C. Hodges, “The Implications of Statistical Probability for the History of the Text,” Appendix C in Wilbur N. Pickering, The Identity of the New Testament Text, rev. ed. (Nashville: Thomas Nelson, 1980) 168. 147 Gordon D. Fee, “On the Inauthenticity of John 5:3b-4,” Evangelical Quarterly 54 (1982) 207-218, written in response to the defense of the passage in Zane Hodges, “The Angel at Bethesda – John 5:4,” BibSac 136 (1979) 25-39 (“It is Hodges’ article in particular that has prompted this present paper,” 208).

580 Appendix: The Case for Byzantine Priority

It is as improbable for John to have written thn tou udatow kinhsin as it would be for a proper Bostonian to say, “I’m fixin’ to go up town; y’all come with me, ya hear?” One may count on it: had John written 5:3b he would have said thn taraxhn [sic] tou udatow.148 Yet a simple electronic scan of the Johannine writings149 reveals that the embedded genitive construction not only appears three times elsewhere in John (Jn 6:51; 14:30; 18:10), but with one exception (Mt 13:55, o tou tektonow uiow) this construction is otherwise exclusive to John among the gospels.150 The embedded genitive in Jn 5:3b actually is more characteristic of Johannine style than of any other gospel,151 and its presence in Jn 5:3b argues more for Johannine authenticity rather than inauthenticity. 2. On the same page, Fee claims inauthenticity in Jn 5:4 because of the phrase aggelow kuriou, claimed to be in “almost all of the early uncials.” Since this phrase does not tally with Johannine usage, it must have been a Byzantine “creation.” Fee admits that kuriou is “lacking in the later majority” of MS S (the bulk of the Byzantine Textform), but he directs his attention to the “early uncials” (which are not listed). But contra Fee, the “Byzantine” reading is simply aggelow standing alone, in accord with the minuscule data. Further, the uncial evidence is not as Fee states. According to the apparatuses,152 aggelow kuriou is read by the uncials A K L Y DP0233. Of these, only MS A (fifth century) is “early.” The remaining kuriou uncials come from the eighth (L 0233) and ninth (K Y DP) centuries. In contrast, all remaining uncials which contain Jn 5:4 read aggelow alone, and these date within the same time frame as those uncials containing the kuriou expansion. In addition, the Jn 5:4 uncials which do not include kuriou outnumber those which include; these are the following: sixth century, 078; eighth century, E; ninth century, C3 (C* omits the entire verse) F G H M U V YLC;

148 Ibid., 212, emphasis original. Fee’s closing phrase is erroneously quoted from the Byzantine text of Jn 5:4; Fee intended the reconstruction thn kinhsin tou udatow. Cases “where both nouns are genitive” (such as Jn 12:3) are actually irrelevant. Also, legv umin preceded by amhn (in Jn by the unique amhn amhn) remains identical throughout all four gospels. The only issue is whether an embedded genitive construction occurs elsewhere in Jn; Fee declares that absolutely not to be the case. 149 Fee’s statistical claims require some modification: non-embedded forms “where both nouns are definite” (excluding “where both nouns are genitives”) occur in Jn only 87x in NA27 (86x in Byz), and 24x in 1Jn-2Jn NA27/Byz, according to an Online Bible electronic scan (search restricted to articular nouns). 150 The Johannine embedded genitives read as follows: Jn 5:3, thn tou udatow kinhsin; Jn 6:51, thw tou kosmou zvhw; Jn 14:30, otou kosmou arxvn; Jn 18:10, ton tou arxierevw doulon. Minor variations occur in each location, but the Byzantine and NA27 texts retain the embedded genitive construction throughout. 151 The only other NT occurrences of embedded genitives appear in Acts (4x Byz; 3x NA27), Paul (9x), Hebrews (3x), and the Petrine literature (9x). 152 Constantine von Tischendorf, Novum Testamentum Graece: Editio Octava Critica Maior, 2 vols. (Leipzig: Giesecke & Devrient, 1869; rep. ed., Graz: Akademische Druck und Verlagsanstalt, 1965); cf. Reuben J. Swanson, ed., New Testament Greek Manuscripts: John (Sheffield: Sheffield Academic Press, 1995). 581 Appendix: The Case for Byzantine Priority tenth century, S G. The uncial majority reads aggelow alone in a 2:1 proportion against those adding the extraneous kuriou. The sixth-century 078 stands in near-equal contrast to the “early” fifth-century MS A on the opposing side.153 Aggelow kuriou simply is not the “Byzantine” reading, nor does such predominate even among the uncials (“early” or “late”). The minority pious expansion aggelow kuriou thus cannot be urged as a “proof” of the non-Johannine charac- ter of Jn 5:3b-4. Had such an expansion been original to the Byzantine Textform, there would be no explanation for its later omission in the majority of uncials or minuscules; nor was kuriou ever omitted from the same phrase elsewhere (Mt 1:20, 24; 2:13, 19; Lk 1:11; 2:9; Ac 7:30; 12:7, 23). Since kuriou is not original to the Byzantine text of Jn 5:4, conclusions regarding inauthenticity cannot be established on this basis.154 3. Daniel Wallace creates “revisionist history” in asserting that the Byzantine Textform was neither dominant nor in the “majority” until the ninth century.155 Not only does such a claim run counter to what has been acknowledged since Westcott and Hort,156 but it simply does not accord with the known facts.157 Sufficient manuscript158 and

153 MS 078 is one of the “constant witnesses” in SQE. See also Henry Alford, The Greek New Testament: With a Critically Revised Text, 7th ed., 4 vols. (London: Rivingtons, 1874), in loc. Jn 5:4, where 078 is cited as Id). 154 Fee’s other claims of inauthenticity are subject to challenge, but such lies beyond the scope of the present paper. The point at issue is accuracy and a fair representation of the evidence. 155 Wallace, “Majority Text Theory,” in Ehrman and Holmes, Text of the NT, 311: “Among the Greek MS S, what is today the majority did not become a majority until the ninth century.” A particular bias is evidenced in Ehrman-Holmes: thoroughgoing and rea- soned eclecticism are defended by advocates of those particular theories (Elliott, 321-335; Holmes, 336-360); yet the Byzantine and “majority text” positions are critiqued by an opponent (Wallace, 297-320) rather than discussed by an advocate. 156 Compare once more Westcott and Hort, Introduction, xiii, 92: “The fundamental text of late extant Greek MSS generally is beyond all question identical with the dominant Anti- ochian [= Byzantine] ... text of the second half of the fourth century” (emphasis added). 157 Wallace previously had carefully qualified his statement (emphasis added through- out): (1) Wallace, “Inspiration, Preservation,” 30: “As far as our extant witnesses reveal, the Byzantine text did not become the majority text until the ninth century”; (2) Wallace, “Majority Text and Original Text,” 159: “Among extant Greek manuscripts, what is today the majority text did not become a majority until the ninth century. In fact, as the extant witnesses reveal, the majority text did not exist in the first four centuries.” The point, of course, is whether the extant witnesses provide a complete portrayal of transmissional his- tory. The paucity of preserved evidence from localized regions, coupled with transmissional considerations, strongly suggests the contrary. If so, Wallace’s claims are flawed and misrepresent the actual situation. 158 The predecessor exemplars of MS S A/02 (gospels) and W/032 (in Matthew and Lk 8:13-24:53) reflect stemmatically-unrelated Byzantine source exemplars. Thus, both A/02 and W/032 reflect the end product of an earlier line of Byzantine transmission deriving from separate streams. Many other papyri and uncial fragments from centuries IV – IX tes- tify to a widespread Byzantine presence, even in post-fourth century Egypt. The fifth and sixth century Byzantine uncials (N/022, O/023, P/024, Q/026, R/027, S/042, F/043, 064, 0253) demonstrate this point, providing no reason to reject Westcott and Hort here. The transmissional evidence itself points dramatically in a direction contrary to Wallace’s claims.

582 Appendix: The Case for Byzantine Priority patristic159 evidence exists from the mid-fourth century onward to establish this point. Wallace not only ignores a previous scholarly con- sensus, but fails to consider the transmissional factors which have restricted all evidence from the pre-ninth century period. His current claim is little more than “eclectic nose-counting” of extant witnesses, on the faulty presumption that such might accurately depict the total NT transmissional situation in the pre-ninth century era. There is no reason to engage in a questionable form of nose-counting against a pre- vious scholarly consensus, let alone to ignore contrary versional and patristic evidence which is strongly supportive of Byzantine dominance from the mid-fourth century onward. The limited number of extant witnesses prior to the ninth century is insufficient to establish the true proportional nature of the text in that era. The early data are too limited (as respects the Byzantine region) and too localized (as respects the Alexandrian or Egyptian region) for mere numerical nose-counting to hold any authority, since such is likely to be non-representative of the actual situation regarding the text in the early centuries. Put simply, Westcott and Hort were cor- rect regarding post-fourth century Byzantine dominance. It reflects a very peculiar type of wish-fulfillment to argue “revisionist history” on this point merely due to the number of extant MS witnesses which pre- date the ninth century. Concluding Observations Every variant unit can be evaluated favorably from a Byzantine-priority perspective, and all units should be carefully exam- ined when attempting to restore the original text. While some examples of Byzantine-priority analysis have appeared in the present essay, it is impossible within a short study to present a complete or comprehen- sive discussion of variants. Although an analysis of significant individual variant units can be provided in short studies, a thorough text-critical examination should cover many sequential units within a given portion of text. Most variant units require extended discussion in order to establish the text in a persuasive manner; short summaries often are weakened by a failure to present all the relevant material regarding a variant unit.160 The present writer elsewhere has offered

159 Chrysostom in the fourth century used a Byzantine or “proto-Byzantine” type of text; so too Gregory of Nyssa (see James A. Brooks, The New Testament Text of Gregory of Nyssa, The New Testament in the Greek Fathers 2; ed. Gordon Fee [Atlanta: Scholars’ Press, 1991] 263-267). Apart from Photius in the ninth century (see J. Neville Birdsall, “The Text of the Gospels in Photius,” JTS, n. s. 7 [1956] 42-55, 190-98; “Photius and the Text of the Fourth Gospel,” NTS 4 [1957/8] 61-63; “The Text of the Acts and the Epistles in Photius,” JTS, n. s. 9 [1958] 278-291), patristic writers beyond the fourth century rarely reflect any text resembling a predominantly non-Byzantine document. 160 The brevity of discussion given most variants is symptomatic of Metzger’s Textual Commentary. The valuable contrary opinions expressed by a minority of the UBS Com- mittee either are not mentioned or are stated with even less information than that allotted to the majority decision. A textual commentary should be far more detailed and compre- hensive than that which we currently possess. 583 Appendix: The Case for Byzantine Priority detailed examples which illustrate the working principles and conclu- sions of the Byzantine-priority hypothesis as compared with those of modern eclecticism.161 While the present essay cannot present a detailed exposition of the Byzantine-priority theory, it does provide an overview of its pre- suppositions, principles and praxis, demonstrating itself to be a legitimate theory under the broad banner of NT textual criticism, and a viable alternative to modern eclecticism. The Byzantine-priority hypothesis is far more complex than it may appear; it does not encour- age a simplistic eclectic approach nor a narrow theological outlook toward a predetermined result. The final determination of that text remains problematic in too many cases, despite its primarily externally-based methodology. Absolute certainty in regard to the entire NT text can not be expected, given the evidence as preserved. Under all theories, ca. 90% of the original text of the NT is considered established. Byzantine-priority merely attempts to extend that quan- tity, following reasonable principles of internal and external evidence, balanced by historical and transmissional factors. Byzantine-priority provides no domain or shelter for those unwilling to labor diligently, or for unscholarly individuals whose goal is merely a biased theological perspective or the advocacy of a particu- lar translation. Rather, the theory manifests a compelling and logical perspective which can stand on its own merits. It attempts to explain the evidential data preserved to critical scholarship in the quest toward the goal of establishing the original text of the canonical Greek New Testament. Byzantine-priority has a methodological consistency which can- not be demonstrated among the modern eclectic alternatives. This consistency derives from an insistence on a primarily documentary theory (following Westcott and Hort). This is coupled with an under- standing of internal principles within a transmissional-historical framework. Apart from this essential base, any claim to approach or establish an authoritative form of the original text of the New Testa- ment consistently will fall short. The problem within modern eclecticism has long been recog- nized. Colwell declared in 1955, “The great task of textual criticism for the generation of scholars who are now beginning their work is the

161 See Robinson, “Dichotomy”; idem, “Recensional Nature”; and idem, “Two passages in Mark.”

584 Appendix: The Case for Byzantine Priority rewriting of the history of the text and the recreation of theory.”162 Ye t Kenneth W.Clark in 1968 stated, We require a critical history of transmission.. . . Some new angle, some novel experiment must be tried if we would in our time achieve a breakthrough. . . . This is the funda- mental need before we may move on to a thorough and systematic revision of the critical text. The remedy we need can only come through a better diagnosis. The true diagno- sis will of necessity be a new and different one.163

Epp in 1974 declared that “the establishment of the NT text can be achieved only by a reconstruction of the history of that early text. . . . Obviously, doing this is harder than saying it.”164 Clark and Epp are correct: for the past century, eclecticism has functioned without an integrated history of textual transmission. That its resultant text has no root in any single document, group of docu- ments, or texttype is an unfortunate by-product of its self-imposed methodology. Thoroughgoing eclecticism remains a scholarly endeavor divorced from external considerations; reasoned eclecticism attempts to strike a balance between internal and external criteria. Yet both systems fail precisely at the point of transmissional history: their resultant text remains without consistent documentary support, and represents a piecemeal assemblage comprised of a disparate and unrelated mélange of preferred readings taken from isolated variant units.165 At this point Byzantine-priority theory does not fail, but offers a transmissionally legitimate resultant text which is well-supported among the manuscript base that undergirds the Byzantine Textform. If modern eclectic theory with its problematic resultant text can secure a niche within NT textual criticism, so much more the Byzantine-priority hypothesis with its insistence upon the establishment of a solid transmissional base before applying principles of internal and external criticism. Byzantine-priority thus can be

162 E. C. Colwell, “Foreword” to Bruce M. Metzger, Annotated Bibliography of the Tex- tual Criticism of the New Testament 1914-1939, Studies and Documents 16 (Copenhagen: Ejnar Munksgaard, 1955) viii. Cf. Robert Devreesse, Introduction à l’Étude des Manuscrits Grecs (Paris: Imprimerie Nationale, Librairie C. Klincksieck, 1954) 175: “La critique textuelle du Nouveau Testament a échoué dans une impasse. . . . Il fallait donc essayer une nouvelle méthode.” 163 Kenneth W.Clark, “Today ’sProblems with the Critical Text of the New Testament,” in J. Coert Rylaarsdam ed., Transitions in Biblical Scholarship, Essays in Divinity 6, gen. ed. Jerald C. Brauer (Chicago: University of Chicago, 1968) 167, 168-9. The current Byzantine-priority hypothesis derives from suggestions made by Kenneth W. Clark when the present writer studied with him from 1971-1977. 164 Epp, “Twentieth Century Interlude,” Theory and Method, 96. 165 Yet cf. the confident assertion of Gordon D. Fee and Douglas Stuart, How to Read the Bible for All Its Worth, 2nd ed. (Grand Rapids: Zondervan, 1993) 33: “For the New Tes- tament . . . the ‘best text’ has already been determined by scholars who are experts in this field” (emphasis added). One then must wonder, “What need have we of further wit- nesses?”

585 Appendix: The Case for Byzantine Priority accepted as a preferable alternative to modern eclectic theories which ultimately fail to present a transmissionally viable “original” text.

Despite modern eclectic expressions regarding what NT textual criticism “really” needs, current text-critical thought steadily moves away from the highest ideals and goals. Current eclectic speculation involves heterodox scribes who are claimed to have preserved a more genuine text than the orthodox,166 as well as a general uncertainty whether the original text can be recovered, or whether any concept of an “original” text can be maintained.167 The Byzantine-priority posi- tion offers a clear theoretical and practical alternative to the pessimistic suppositions of postmodern eclectic subjectivity. The vari- ous eclectic schools continue to flounder without an underlying history of transmission to explain and anchor the hypothetically “best attainable” NT text which they have constructed out of bits and pieces of scattered readings. In the meantime, the Byzantine-priority theory remains well-founded and very much alive, despite the orations and declamations which continue to be uttered against it.168

166 See Bart D. Ehrman, The Orthodox Corruption of Scripture: The Effect of Early Chris- tological Controversies on the Text of the New Testament (Oxford: Oxford University Press, 1993), particularly 3-31 and 274-280. Yet cf. P. Henry, “Why is Contemporary Scholarship so Enamored of Ancient Heretics?” in Elizabeth A. Livingstone, ed., Studia Patristica, vol. 17, part 1 (Oxford: Pergamon, 1982) 123-126, who speaks of the postmodernist rise of “another paradigm which seems . . . well on the way to becoming a scholarly orthodoxy” (123): “the heretics are the true religious geniuses. . . . The current fascination is more with heretics than with their heresies. . . . We tend to see everything in terms of power struggles . . . [and] assume that whatever happens is most adequately explained by the dynamics of politics. . . . Anyone in authority . . . [is] under suspicion. And in the early church, the [orthodox] Fathers are . . . those who came out on top. Given our assump- tions, their very identity as [orthodox] Fathers puts them on trial” (124-6). 167 The postmodern paradigm is admitted in Epp, “Multivalence,” 280: “The term ‘origi- nal’ has exploded into a complex and highly unmanageable multivalent entity. . . . Fresh dimensions of originality emerge from behind the variant readings.” Future textual critics should “favor accommodation of the richness of the manuscript tradition, with its multi- plicity of texts and its multivalent originals, rather than the myopic quest for a single origi- nal text” (280-1). Some will be thankful that “not all will agree” with Epp (281), and cer- tainly not those working within a Byzantine-priority framework. The goal of reconstruct- ing a close approximation to “the” original text remains legitimate and should not be gain- said by the shifting temper of the times. 168 Most recently, cf. J. L. North, “The Oxford Debate on the Textual Criticism of the New Testament, held at New College on May 6, 1897: An End, not a Beginning, for the Textus Receptus,” in D. G. K. Taylor, ed., Studies in the Early Text of the Gospels and Acts: The Papers of the First Birmingham Colloquium on the Textual Criticism of the New Testa- ment, Texts and Studies, 3rd ser., eds. D. C. Parker and D. G. K. Taylor (Birmingham: Uni- versity of Birmingham, 1999) 1-25; especially 25, n. 51.

586 LIST OF ABBREVIATIONS BibSac Bibliotheca Sacra ExpT Expository Times HTR Harvard Theological Review JBL Journal of Biblical Literature JETS Journal of the Evangelical Theological Society JTS Journal of Theological Studies NA27 Kurt Aland, Barbara Aland, et al., eds. Nestle-Aland Novum Testamentum Graece, 27th ed. (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1993). NovT Novum Testamentum NTS New Testament Studies SD Studies and Documents SQE Kurt Aland, ed., Synopsis Quattuor Evangeliorum, 13th rev. ed. (Stuttgart: Deutsche Bibelgesellschaft, 1985). WTJ Westminster Theological Journal ZNW Zeitschrift für die neutestamentliche Wissenschaft und die Kunde der älteren Kirche

587 REVELATION