SVALBARD: Kvar Skal Vi Gjera Av All CO2-En? Vi Skal Lagra Han, Får Vi Vona
Total Page：16
File Type：pdf, Size：1020Kb
8 SAMFUNN DAG OG TID FREDAG 25. MARS 2011 –Vi må forska på lagring før CO2-fangst SVALBARD: Kvar skal vi gjera av all CO2-en? Vi skal lagra han, får vi vona. Men før eller seinare går vi i alle høve tom for fossilt brennstoff. FOSSILT BRENNSTOFF Universitetssenteret i Longyear- på Svalbard skal inn på statsbud- JON HUSTAD byen freistar å få til; dei vil lagra sjettet. Når kan de setja i gang? [email protected] CO2-en under bakken, og der skal – Det ryktet har ikkje eg høyrt. han halda seg i minst ti tusen år. Men eg vil streka under at det er ei som ikkje likar matema- Eit forskarlag leitt av geologipro- viktig ikkje å gå for fort fram. Vi tikk, kan hoppa ned til den fessor Snorre Olaussen har dei er framleis på eit laboratoriesta- Dfyrste mellomoverskrifta. seinaste åra bora fire hòl i ulike dium. Men kol: Fyrst ei gladmelding for geologiske formasjonar på Spits- Det dei så langt har gjort på dei som er urolege for klimaend- bergen; ned i desse hola skal vi Svalbard, er å bora fire brunnar ringane: Også kolet vil taka slutt. pressa CO2, og CO2-en skal koma ned til 870 meter under bakken. For å finna ut når, kan vi læra oss frå kolkraftverket i Longyear- Der set dei på vatn under trykk litt enkel renterekning. Korleis byen. for å sprekkja opp bergarten, så finn vi ut fordoblingstakta på – Lat oss gå rett på sak: Det ser ein kor mykje vatn ein kan noko? Vel, då treng vi i utgangs- som du og medforskarane gjer pumpa inn, og kor mykje berg- Longyearbyen kan verta det fyrste CO2-frie samfunnet i verda, og eitt som attpå står og fell på kolproduksjon. Men nokre vilkår må stettast fyrst: Forskarlaget til Snorre Olaussen må fullføra arbeidet, og arbeidet punktet å lære litt kvadratrotrek- her på Svalbard, kan det berga arten toler, fortel Olaussen. må konkludera med at CO2 kan lagrast trygt under bakken, og at drivhusgassen som skal lagrast, fyrst vert fanga i kolkraftverket på ein effektiv og ikkje altfor dyr måte. Foto: Longyearbyen CO2 Lab ning, men her hoppar vi over verda? – Vi gjer altså det motsette av grunnlagsproblematikken og – Det var då eit kraftig spørs- det ein gjer når ein borar etter vore gjort, og vert gjort, mange på dette, er forskingsorganisa- gjer det heile svært enkelt: Tak mål. Men det eg kan seia, er at skifergass. Vi sprekkjer òg opp stader i verda. Til dømes har Stat- sjonen SINTEF. Det er særleg éin alltid utgangspunkt i 70 og del vi på Svalbard har eit unikt høve berget, men i staden for å henta oil heilt sidan 1996 pumpa CO2 plass SINTEF ser for seg som lag- med prosentauken, og du får til å få til noko på eit svært lite ut det som er mellom laga, put- ned under havbotnen på Sleip- ringsstad, den store Utsira-forma- doblingstakta: 1 prosents auke i område. Alt vi gjer, gjer vi innan tar vi ting ned mellom laga. Men ner-feltet i Nordsjøen. Å pumpa sjonen – eit 300 kilometer langt året på det vi reknar på, og det ein radius på sju kilometer. Vi tek vi nyttar eksakt den same tekno- CO2 ned i grunnen er òg ein van- felt av porøs sandstein oppover heile fordoblar seg på 70 år, 2 kol opp i dalen, køyrer det ned logien. leg metode for å få opp meir norskekysten. Der syner seis- prosent og det tek 35 år, og så til eit varmekraftverk, og så er olje. Men det Olaussen grunnleg- miske granskingar at potensialet bortetter. altså planen å taka den CO2-en vi BRA SÅ LANGT gjande sett freistar å finna ut, for- for lagring av CO2 kan vera rundt Så sjølve kolet. I fjor brende tek frå mor natur og senda han På Svalbard er sjølvsagt voluma tel han, er å sjå kor trygg denne 40 milliardar tonn. SINTEF mei- folket i verda sju milliardar tonn attende til mor natur. små, men så langt har dei pumpa lagringa er – for om CO2-en ein ner det kan gje oss lagringsinn- kol, eller sju gigatonn (GT), som Men dit er det langt fram, for- ned hundretusen tonn med vatn i gong kjem ut att i lufta eller i tekter på 4000 milliardar kroner. det heiter – den historiske gjen- tel Olaussen. året. Bergarten har så langt svelgt sjøen, er dei negative prosessane Men kven tek ansvaret om nomsnittlege veksten har elles – Fyrst må vi røkja etter om unna det volumet, fortel geologi- i gang på nytt. denne eventuelle lagringa ein vore på to prosent i året sidan berggrunnen toler denne lag- professoren. eller annan gong i framtida ikkje 1750. Verda hadde i 2006 kjende ringa; om berget har eigenskapar – CO2 finst i tre former: VI VEIT LITE synte seg å vera trygg? Peter M. reservar på 1600 GT; veksten i som gjer at det kan halda på CO2- turr is, væske og gass. Pumpar du Då er vi framme ved pessimis- Haugan er professor i geofysikk kolbruken mellom 1998 og 2008 en. Vi freistar enkelt og greitt å inn CO2-en som gass, treng du tane versus optimistane. Det er i Bergen og har laga ei utgreiing var globalt på 3,4 prosent. Held finna ut korleis bergrunnen rea- enorme volum, pumpar du han etter kvart mange som har ein for Greenpeace om farane ved dette fram, og held Kina og India gerer når vi fører inn ei væske inn som væske, treng du små visjon om at Nordsjøen og Noreg CO2-lagring. fram med å veksa, så kjem vi til som har høgre trykk enn det volum. Har du eit rom som er fylt skal taka imot enorme meng- – Det som er sikkert, er at om å nytta 14 milliardar tonn i 2032, som er der no. Men botnlina er at med CO2-gass, og gjer den om til der CO2 gjennom røyrleidningar ein skal taka betalt for å lagra og verda vil vera tømd for kjende Noreg har tilskot å koma med til væske, får alt plass i ein sukker- frå Europa, for så å pumpa gas- CO2, så må nokon garantera for kolreservar i 2072. Vert veksten verda. Store Norske har ein unik bit. Men mykje forsking står att: sen ned i bergartane i Nordsjøen. at lagringsstadene er tette, og det berre på to prosent, er kolreser- tryggleik og driv svært effektivt, Vi må mellom anna finna ut meir Slik får vi både i pose og sekk: må dei vera i fem til ti tusen år. vane tømde i 2096. og Svalbard har bergartar som om volumproblematikken og Fyrst skal vi pumpa opp det fos- EU er heilt klåre på dette: Private No vil vi heilt sikkert finna ser ut til å vera godt eigna til lag- korleis CO2 oppfører seg; kva ret- sile brennstoffet, så skal vi taka firma kan ikkje taka ansvaret, meir kol, men den kjem til å ring. Vi kan altså tilby noko på ningar han går i og så bortetter. pengar for å pumpa den skade- ansvaret skal liggja på nasjonal- verta dyrare å utvinna, og det er kvart steg av kolsyklusen, gjen- Men fyrst må vi altså få denne lege CO2-en ned att. Oppsum- staten som tek på seg lagringa. neppe enorme ukjende mengder nom heile verdikjeda. CO2-en ned i bakken. mert: Det Olaussen og medforska- der ute. Sagt på ein annan måte: – Det går nokså sterke rykte Det kjem nok til å lukkast, for rane eventuelt får til i småskala SJU OLJEFOND Om hundre år er verda etter om at CO2-rensing av kraftverket å pumpa CO2 ned i bakken har på Svalbard, skal nasjonen få til Kor dyre kan så eventuelle lek- mykje å døma tømd for fossilt i ekstremskala i havet, og slik kasjar verta? Det har konsulent- brennstoff. 2,5 milliardar år med gjera Noreg endå rikare, eventu- selskapet Point Carbon rekna oppmagasinert fossilt brennstoff elt ekstremt mykje fattigare. på, fortel Teknisk Ukeblad. Om vil då ha vorte borte på tre hun- – Fangst og reinsing krev I oktober 2009 kunne olje- og vi tek utgangspunkt i EUs kvo- dre og femti år. energiminister Terje Riis-Johan- tehandelsystem og seier at pri- minst 20 prosent meir energi enn sen innkassera ein av dei stør- sen per utsleppt tonn berre vert SVALBARD ste sigrane sine. Gjennom hardt dyrare og dyrare, som er planen, I mellomtida må vi likevel gjera vanleg kraftproduksjon. press fekk Noreg eit tillegg i den og reknar med at prisen er 546 noko, brenning av 1600 giga- såkalla «London-protokollen». Det kroner per tonn i 2030, og at tonn med fritt utslepp av CO2 går vart lovleg å eksportera CO2 over Noreg har fått lagra alle desse ikkje, seier klimaforskarane, og Professor i geofysikk Peter Haugan landegrensene. Ein av dei som 40 milliardane tonn med CO2, ja, dette «noko» er det forskarane på meiner vi kan verta ekstremt rik så vil ein lekkasje av alle desse DAG OG TID FREDAG 25. MARS 2011 SAMFUNN 9 Vil du skriVe for Allkunne? På www.allkunne.no finn du kvalitetssikra artiklar om nynorsk kulturhistorie. Vi er ikkje så store enno, men vi er gode! Alle tekstar blir vurderte av ein kompetent redaksjon, og all skriving for Allkunne blir honorert etter vanlege leksikonsatsar. Ta kontakt for meir informasjon. 70 04 75 95 [email protected] 2010 Gyldendalprisen er tildelt Vigdis Hjorth Longyearbyen kan verta det fyrste CO2-frie samfunnet i verda, og eitt som attpå står og fell på kolproduksjon. Men nokre vilkår må stettast fyrst: Forskarlaget til Snorre Olaussen må fullføra arbeidet, og arbeidet må konkludera med at CO2 kan lagrast trygt under bakken, og at drivhusgassen som skal lagrast, fyrst vert fanga i kolkraftverket på ein effektiv og ikkje altfor dyr måte.