Jaarverslag 2019 LochemEnergie

Jaarverslag LochemEnergie, oktober 2019

VOORWOORD

Voor je ligt (of staat op uw beeldscherm) het eerste jaarverslag namens het bestuur van LochemEnergie. Voor de Algemene Ledenvergaderingen waren er uiteraard altijd financiële jaarverslagen, maar voor het overzicht van wat er allemaal gebeurd was in het afgelopen jaar, waren jullie aangewezen op mijn verslag tijdens de ledenvergadering. Twee ontwikkelingen dit jaar versterkten de vraag naar een jaarverslag. Ten eerste een grote hoeveelheid nieuwe vrijwilligers, met name bij de energiecoaches en het communicatieteam. Zij kenden de geschiedenis van LochemEnergie niet, en waren erg benieuwd wat er allemaal bij LochemEnergie gebeurt. De tweede ontwikkeling was dat er een 10-jarig jubileum in aantocht is, en dan stijgt altijd de vraag naar informatieoverzichten.

De vraag stellen is bij LochemEnergie meestal ook zorgen dat er een antwoord komt. Dus het communicatieteam ging aan de slag. Zij hebben alle afdelingen en werkgroepen van LochemEnergie gevraagd een verslag te maken: met wie werk je samen, waarom en wat heb je gedaan? Het resultaat daarvan lees je hier. Indrukwekkend vind ik, en dat kan ik ook zeggen mede namens het bestuur. Super wat er allemaal bedacht en uitgewerkt wordt door die gezamenlijke drijfveer om Lochem - maar eigenlijk de hele wereld - duurzaam te maken. En dat door kennis, kunde en middelen te delen, coöperatief dus.

Nico Groen Voorzitter LochemEnergie

Jaarverslag LochemEnergie 2019 2 INHOUDSOPGAVE

DEEL A. DE COÖPERATIEVE VERENIGING

Bestuur ...... 4 Organisatiestructuur ...... 6 Vrijwilligers ...... 7 Werkgeverscommissie ...... 9 Administratie ...... 9 Klantvolgsysteem Voorstroom ...... 10 Onderzoek visie/missie ...... 11 Communicatie ...... 13 Vertrouwenspersoon ...... 14

DEEL B. WERKGROEPEN

OPWEKKEN Collectief Zon ...... 15 Wind ...... 17 IJsselwind B.V...... 18 LochemEnergie Waterkracht u.a...... 19 LochemEnergie Warmte u.a...... 21

BESPAREN Energiecoaches ...... 22 Stage Martijn: Huisscan tools voor energiecoaches en LEMM-model ...... 23 Stage Marysia: Weging motieven bij duurzaamheidskeuzes ...... 24 Innovatie: Waterstof in Berkeloord ...... 24 Innovatie: Hanzebox ...... 26 Educatie: Junior energiecoach, lessen basisschool, Energie Challenge ...... 27

MOBILITEIT Project Efro Charge & Go ...... 30 Elektrische auto’s delen ...... 30 Ontwikkelen deelautoplatform met particuliere deelauto’s ...... 30 Laadpalenplan ...... 31 Stage Hannah: Laadpalenexploitatie voor e-coops? ...... 34 Innovatie: TMF-app ...... 34 Educatie: Elektrische auto op basisschool tijdens Kinderboekenweek ...... 35

DEEL C. EXTERNE CONTACTEN / RELATIES

Gemeente Lochem ...... 36 ECCO-project Interreg_NWE 496 ...... 36 Emovia ...... 37 Coöperatieauto ...... 38 Mobiliteit Samen ...... 38 The Mobility Factory ...... 38 Aardgasvrij Laren ...... 39

Jaarverslag LochemEnergie 2019 3

DEEL A. DE COÖPERATIEVE VERENIGING

BESTUUR

Leden Algemeen bestuur Nico Groen (voorzitter) (DB) Hans Geerlink (penningmeester) (DB) Carolien van Hemel (secretaris) Hennie Altena Maarten Delen (DB) Bert van Es David van Lynden (DB) Ria Markvoort

LochemEnergie wordt geleid door het Algemeen Bestuur (AB) dat de dagelijkse leiding van de coöperatie delegeert aan het Dagelijks Bestuur (DB).

Vergaderingen Het Algemeen Bestuur komt jaarlijks ongeveer zes keer bij elkaar. Het Dagelijks Bestuur overlegt elke maand. En natuurlijk zijn er allerlei overleggen tussendoor – in kleinere groepjes, vaak samen met betrokken medewerkers en vrijwilligers – om een bepaald thema voor te bereiden of uit te werken, zoals de algemene ledenvergaderingen, of om besluiten te nemen over bijvoorbeeld nieuwe projecten.

Doel LochemEnergie mag zich gelukkig prijzen met een groot aantal actieve vrijwilligers, die in werkgroepen gezamenlijk werken aan meer energiebesparing en de duurzame opwek van energie in onze mooie gemeente. De werkgroepen communicatie, vrijwilligers, energiecoaches, wind, zon, waterkracht, elektrisch vervoer, gasloos wonen, en waterstof als jongste telg, hebben allemaal een vaste contactpersoon in het bestuur. Dat mag ook wel, want in de werkgroepen gebeurt ontzettend veel. Daarnaast heeft het bestuur de strategische en financiële leiding over de coöperatie LochemEnergie, en is er contact met verbonden organisaties (zoals de coöperaties voor waterkracht en warmte en IJsselwind BV). Alles natuurlijk geschraagd door de besluitvorming in de algemene ledenvergadering. Het bestuur heeft ook een werkgeverscommissie die verantwoordelijk is voor de betaalde krachten bij LochemEnergie. Eind 2019 hebben we 2,5 fte op de loonlijst staan. (Zie medewerkers in organisatiestructuur).

Projecten c.q. activiteiten In 2019 zijn voor diverse projecten besluiten genomen en voorbereidingen getroffen. Het heeft in dit boekjaar tot een beperkt aantal investeringen geleid, de rest komt in 2020. In samenwerking met de gemeente kwam er een snellader voor elektrische auto’s aan Hanzeweg 8 in Lochem. De gemeente heeft de subsidie voor de tweede snellader die in Gorssel komt, al aan ons overgemaakt. In samenwerking met enkele leden zijn twee elektrische auto’s aangeschaft die ook als deelauto zullen worden ingezet. Van de provincie kregen we subsidie om acht elektrische auto’s uit te rusten met deelautohardware en -software.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 4

Samen met de drie andere energiecoöperaties hebben we een extra storting gedaan in het aandelenkapitaal van IJsselwind BV om de kosten van de voorbereidingsfase van de twee windturbines te kunnen betalen.

Twee belangrijke subsidietrajecten werden in 2019 afgerond, inclusief accountantscontrole. In het EFRO-project Robuust & Co hebben we met zes andere energiecoöperaties veel van elkaar geleerd en ook materiaal gemaakt om anderen verder te helpen met onze ervaringen. Ook de provinciale bijdrage in ons project zonnepanelen op huurwoningen (PV-huur) werd definitief vastgesteld. De subsidie stelde ons in staat om voor de bewoners een aantrekkelijk huurtarief voor hun zonnepanelen te berekenen.

Met ingang van 2019 hebben we met financiële steun van de gemeente een coördinator vrijwilligers/energiecoaches in dienst kunnen nemen voor 16 uur per week. In samenwerking met deze coördinator is eind 2019 een aanvraag ingediend voor het uitvoeren van de landelijke Regeling Reductie Energieverbruik (RRE), die in 2020 zal worden uitgevoerd.

Tot slot een leuk en een minder leuk bericht. Leuk: Stichting DOEN heeft het restant van de lening die we bij hen hadden opgenomen kwijtgescholden, onder de voorwaarde dat we het binnen onze doelstelling nuttig besteden. Minder leuk: we moeten ons zonnepark Aalsvoort in 2020 verplaatsen, omdat de betreffende grond door de gemeente verkocht is; dat zal helaas in 2020 tot extra kosten leiden, waarvoor we in 2019 al een reservering hebben gedaan.

Zoals elk jaar komen alle financiële cijfers samen in de jaarrekening 2019. Daaruit blijkt dat de omzet van onze coöperatie uit reguliere en incidentele activiteiten in 2019 € 434.000 bedroeg (2018: € 367.000). Na aftrek van alle kosten konden we € 36.000 toevoegen aan onze reserves ten behoeve van onze toekomstige activiteiten (2018: € 29.000).

Al met al zijn we heel trots op de resultaten die we met alle vrijwilligers en medewerkers in 2019 hebben bereikt; een prima uitgangssituatie voor ons lustrumjaar 2020. Wij zien uit naar de dag waarop we samen gaan vieren dat LochemEnergie tien jaar bestaat: 10.10.2020.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 5

ORGANISATIESTRUCTUUR

Jaarverslag LochemEnergie 2019 6 JURIDISCHE GROEPSSTRUCTUUR

Jaarverslag LochemEnergie 2019 7 VRIJWILLIGERS

Leden Bert van Es Yvonne Nieuwpoort

Algemeen Evenals het voorgaande jaar kon LE rekenen op de actieve bijdrage van zo’n 90 vrijwilligers. Voorwaar, geen gering aantal. Daar zijn we dan ook reuze blij mee. Door verhuizing buiten de gemeente Lochem vallen er elk jaar wel enkele vrijwilligers af, maar gelukkig komen er telkens ook weer nieuwe vrijwilligers bij. Nieuwe leden van LE kunnen bij hun aanmelding kenbaar maken dat ze geïnformeerd willen worden over het vrijwilligerswerk. Dat resulteert altijd in een afspraak voor een bezoek aan huis waarin uitgebreid wordt ingegaan op alle facetten en mogelijkheden van het vrijwilligerswerk. Een dergelijk gesprek levert vaak een nieuwe vrijwilliger op. Veel (aspirant) vrijwilligers hebben interesse in een specifiek thema en kunnen op basis daarvan worden gekoppeld aan een werkgroep. Ook zijn er vrijwilligers die zich beschikbaar stellen voor ‘losse’ klussen zonder dat ze deel uitmaken van een werkgroep.

Coördinator vrijwilligers Door de omvang van het aantal vrijwilligers en de breedte van het werkveld (uiteenlopende activiteiten) was er in 2019 behoefte aan een structurele coördinatie van het vrijwilligerswerk. Na vacaturestelling en sollicitatieprocedure konden we met behulp van een financiële voorziening van Gemeente Lochem een vrijwilligerscoördinator aanstellen. Dat is Yvonne Nieuwpoort geworden. Informatievoorziening Vanuit de vrijwilligers kwam een aantal wensen naar voren. Eén daarvan was dat men graag beter geïnformeerd wilde worden over lopende activiteiten binnen LochemEnergie. Dat was een logische vraag. Immers, wanneer je deel uitmaakt van een actieve werkgroep dan weet je veel, en hoor je veel over het onderwerp waarmee jouw werkgroep bezig is. Maar inzicht van de stand van zaken bij andere werkgroepen ontbreekt. Door het organiseren van speciale vrijwilligersbijeenkomsten in de vorm van koffie-, lunch- , stamppot- en pizzasessies zijn we in 2019 gestart met een bredere informering van de vrijwilligers. Er is volop interesse getoond in deze sessies waarin telkens één of meerdere werkgroepen een presentatie geeft over de werkzaamheden binnen die werkgroep.

Handboek vrijwilligers Vrijwilligerswerk is een serieuze zaak. Daarom is een goede overeenkomst tussen de vrijwilliger en LochemEnergie noodzakelijk. In 2019 zijn we gestart met de ontwikkeling van een vrijwilligersovereenkomst – samen met Hennie Altena - waarin praktisch alle zaken die in het vrijwilligerswerk naar voor kunnen komen geregeld zijn. Bij de ontwikkeling van deze overeenkomst bleek dat het bestaande ‘Handboek Vrijwilliger’ niet meer up-to-date was en aan revisie toe. In dit handboek worden veel, al dan niet wettelijk verplichte, zaken en regelingen uitgewerkt en toegelicht. Dus voorafgaand aan de actie om elke vrijwilliger te voorzien van een overeenkomst is eerst gewerkt aan het nieuwe ‘Handboek Vrijwilliger’. Veel vrijwilligers die al jaren een actieve bijdrage leveren, zullen nu door een inhaalslag alsnog worden gevraagd om de vrijwilligersovereenkomst met LE te ondertekenen. Door de invoering van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) zijn in dit kader een aantal documenten deel gaan uitmaken van de benodigde formulierenstroom.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 8 WERKGEVERSCOMMISSIE 2019

Leden Nico Groen Maarten Delen

Doel In 2019 is LochemEnergie de formele werkgever geworden van een aantal eigen medewerkers. Vanuit die situatie ontstond behoefte aan het beleggen van de werkgeversverantwoordelijkheid bij het bestuur van LochemEnergie. Vanuit het bestuur zijn Nico Groen en Maarten Delen benoemd in de ‘werkgeverscommissie’. De werkgeverscommissie draagt zorg voor de werving en selectie van medewerkers, voert het gesprek over de arbeidsvoorwaarden van de medewerkers, draagt zorg voor de medewerkers op het gebied van begeleiding, scholing en beoordeling. De meeste medewerkers werken met regelmaat op ons kantoor in het Stadshuus. Hans Geerlink is direct leidinggevende van de mensen in de staf.

Activiteiten 2019 In 2019 heeft de werkgeverscommissie de werving en selectie begeleid van de aan te stellen coördinator vrijwilligers LochemEnergie. Het dagelijks bestuur (DB) heeft Yvonne Nieuwpoort benoemd als coördinator vrijwilligers. De commissie heeft arbeidscontracten opgesteld voor Tonnie Tekelenburg en Heimerik Lukkien en daarover met hen overeenstemming bereikt. Het contract met Wendela Vos als wagenparkbeheerder is geëindigd op 1 januari 2020 omdat Wendela een baan vond in het onderwijs. Op 1 december 2019 is Nicoline Meutstege in haar plaats gekomen. In de tweede helft van 2019 is veel aandacht uitgegaan naar de energiecoaches. De coaches hebben als vrijwilliger een lossere band met LochemEnergie maar hebben in hun functie veel behoefte aan duidelijkheid, aan richting en aan dialoog. Daarnaast zijn zij oren en ogen en ambassadeurs van LochemEnergie.

Toekomst Gesprekken met de coaches en andere vrijwilligers maken duidelijk dat LochemEnergie nog stappen heeft te zetten om alle vrijwilligers de aandacht te geven die ze behoeven. LochemEnergie verkeert in de transitie van een pure vrijwilligersorganisatie naar een professionele organisatie. Dat laatste is LochemEnergie nog niet. Een mooie uitdaging voor 2020.

ADMINISTRATIE

Leden Hans Geerlink (penningmeester en dagelijkse leiding) Heimerik Lukkien (boekhouder) Inge van Tilburg (office-manager)

Doel Doel is het uitvoeren van een veelheid aan administratieve taken. Natuurlijk maakt de boekhouding daar deel van uit, maar ook contractbeheer, contacten met werknemers en leden, communicatie en beheer van het mailverkeer.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 9 Activiteiten 2019 Nieuw kantoor Op 3 januari hadden we een mijlpaal: we betrokken ons nieuwe kantoor in het Stadshuus! Dankzij de inzet van veel vrijwilligers is in enkele weken tijd een grote kantoorruimte compleet gerenoveerd met een mooie laminaatvloer en frisse muren. We hebben nu de beschikking over een ruimte waar met gemak 15 personen kunnen werken en vergaderen. Ook bijeenkomsten tot ongeveer 30 personen kunnen hier worden georganiseerd.

Klantvolgsysteem Namens de administratie zat Inge van Tilburg officieel in de werkgroep CRM-systeem. Maar de voltallige administratie heeft in 2019 veel tijd en energie geïnvesteerd in het optuigen van een klantvolgsysteem. Er is gekozen voor het systeem van ‘Voorstroom’ (zie hierna in dit jaarverslag). Voor het beheer van de deelnemers in onze zonneparken werkten we al met Voorstroom. We hadden dus al enige ervaring. Samen met de ontwikkelaars uit Deventer wordt het systeem voortdurend aangepast en verder ontwikkeld. Hiermee wordt de gecompliceerde administratie rondom relaties, klanten en leden beter beheersbaar en gebruiksvriendelijker.

Administratie voor de cooperatie St. Josephkerk LochemEnergie adviseerde het bestuur van de St. Josephkerk bij de vorming van een eigen energie coöperatie met 22 parochianen/deelnemers voor het exploiteren van 198 zonnepanelen. Nu het zonnedak in werking is (eind 2019), verzorgt LochemEnergie nog de jaarlijkse administratie.

KLANTVOLGSYSTEEM ‘VOORSTROOM’

Leden werkgroep CRM Gerrit Schutman Paul Stolte Inge van Tilburg Yvonne Nieuwpoort

Doel Invoeren van een sofwaresysteem waarmee LochemEnergie haar relaties efficiënt kan beheren en volgen, zodat we hen goed van dienst kunnen zijn. Samen met de start-up Voorstroom uit Deventer is in 2019 gewerkt aan het ontwikkelen van een goed werkend klantvolgsysteem. In ‘goed Nederlands’ wordt dit ook wel een CRM-systeem genoemd (Customer Relationship Management-systeem). Voorstroom ontwikkelde al eerder softwaresystemen voor LochemEnergie, zoals de inschrijftool voor collectieve opwekprojecten en het dashboard voor het beheer van gerealiseerde zonneparken. Gebaseerd op deze database-technologieën werd een goed werkend klantvolgsysteem ontwikkeld. Dit klantvolgsysteem kreeg de naam ‘Voorstroom’.

Resultaat Met Voorstroom (www.voorstroom.nl) kunnen we alle contacten die bij ons binnenkomen, of dat nu vragen zijn via mail, telefoon, website of anderszins, bijhouden en volgen in de tijd. Taken kunnen worden toegewezen aan specifieke vrijwilligers van LochemEnergie, zoals energiecoaches en werkgroepleden. Zo ontsnapt niets meer aan onze aandacht en kunnen we beter opvolging geven. Ook kunnen we beter achteraf meten wat de resultaten van verschillende acties zijn. Voorstroom is

Jaarverslag LochemEnergie 2019 10 inmiddels geheel naar onze wensen ingericht en een stuk goedkoper dan bestaande systemen die het allemaal ‘net niet’ waren. Link: www.voorstroom.nl/presentatie-hier-opgewekt2019/

ONDERZOEK ROL EN POSITIE LOCHEMENERGIE ANNO 2019

Leden David van Lynden Marianne Scheepens

Doel Op de ALV van 15 mei 2019 is een ledenpeiling gehouden over de rol en de positie van LE in 2019. Redenen voor het stellen van deze vragen waren dat we merkten dat de rol en positie van LochemEnergie c.q. een lokale energiecoöperatie in het maatschappelijke speelveld niet duidelijk is bij de inwoners van de gemeente Lochem, of niet vertrouwd wordt. Een veel gehoorde opmerking door energiecoaches bij huisbezoeken: “Jullie zijn toch van de gemeente?” Maar ook: “Ik vertrouwde jullie (gratis) hulp niet; jullie moeten toch ook ergens je geld van krijgen?” Of soms word je niet serieus genomen. Wethouder Gemeente Lochem: “Ik hoop dat we duurzaamheid snel op de kaart hebben, want dan zijn jullie (LE) niet meer nodig.”

De stellingen waren: 1. LE is succesvol als de energietransitie door de markt wordt overgenomen! 2. LE moet ernaar streven dat 50% van de duurzame energieprojecten in handen komen van de burgers. 3. Het is gerechtvaardigd dat de gemeente soepelere voorwaarden hanteert voor LE dan voor het commerciële bedrijfsleven, omdat LE investeert in de maatschappelijke doelen van de gemeente.

De resultaten waren als volgt: 1. Voor 11 / Tegen 31 / Weet niet 3 2. Voor 42 / Tegen 3 / Weet niet 0 3. Voor 39 / Tegen 4 / Weet niet 2

De resultaten gaven aan dat de leden van LE niet willen dat de markt het overneemt, in ieder geval niet alleen. Maar ook werd duidelijk dat de leden gaan voor een versterking van de burger-positie.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 11 Focusgroepen Afgesproken werd om een onderzoek op te starten naar de rol en de positie van LochemEnergie en hoe wij daarover communiceren. David van Lynden en Marianne Scheepens namen daarin het voortouw. Op 24 en 25 september kwamen focusgroepen bij elkaar. De eerste met Mathijs van Maanen, Johan Bouma, Yvonne de Kruijff, Sven Wallage, Marlies Gommers, Keimpe Bloem en Marianne Scheepens, o.l.v. bestuurslid Maarten Delen. De tweede met Yvonne Nieuwpoort, Fred van der Heide, Charlotte Janssen, Inge van Tilburg, Homme Siebenga, Derk Reijnen en Marianne Scheepens, o.l.v. bestuursvoorzitter Nico Groen. Op 6 oktober verdiepten het bestuur en medewerkers zich in de vraag tijdens een heidag. David presenteerde een eerste verslag van de uitkomsten op de ALV van 31 oktober.

Belangrijkste uitkomsten: 1. Wat is core business van LochemEnergie? De opwek van energie en bewustwording/e-coaches worden beide even vaak genoemd als core business. 2. Wat voor soort organisatie zijn wij? ‘Lokaal energiebedrijf’ en ‘vrijwilligersorganisatie’ houden elkaar in evenwicht. Proeftuin zijn/onderzoeksorganisatie wordt als middel gezien. 3. Wat is goed label voor LE? Geen eensluidend antwoord. Dingen die erin moeten zitten: lokaal, energie en coöperatie. 4. De pay off ‘je eigen energie’ roept niet veel op. Bij keuze tussen ‘je’ of ‘onze’ staken de stemmen. 5. De uitspraak ‘LE is organisatie zonder winstoogmerk’ roept veel reactie op. Voorstanders geven aan dat ‘het goed klinkt’. Tegenstanders zeggen: feitelijk onjuist (volgens de wet) en bijvoorbeeld tegenstanders van windenergie slaan je ermee om de oren. 6. Wel of geen lidmaatschap van bedrijven is discussiepunt. Voorstanders vinden dat ze er gewoon bij horen, maar met 1 stem, net als een burger. Tegenstanders zeggen: je verliest je onafhankelijkheid. 7. ‘Van en voor burgers’ is onderscheidend element ten opzichte van commerciële bedrijven. Goed om dat in communicatie naar voren te brengen.

Voorstel voor korte- en lange-termijnmissie Voor de bestuursvergadering van 10 december is een voorstel geschreven voor een update van de visie/missie van LE uit 2014. Het mooie is dat de visie en missie niet veranderd zijn in 10 jaar LE. Omdat het niet goed gaat met de aarde, willen we nog steeds de transitie aanjagen door lokaal inwoners aan te sporen zelf energie te besparen en op te wekken, dan wel collectieve opwek te realiseren. Wel is er een lange-termijnmissie aan toegevoegd, namelijk om alle inwoners van de gemeente Lochem zelfvoorzienend te laten worden of (mede-) producent en (mede)eigenaar van lokale duurzame energie via eigen burgercoöperaties. LochemEnergie zou daarvoor facilitator kunnen zijn.

Communicatie Nog niet alles is uitgekristalliseerd, maar op basis van het onderzoek zijn een aantal communicatie-afspraken gemaakt: LochemEnergie is een coöperatie van actieve burgers die de omschakeling naar duurzame energie willen versnellen door samen te ondernemen, samen verantwoordelijkheid te nemen en samen de verdiensten te herinvesteren. LochemEnergie is onderdeel van nationale en internationale coöperatieve energiebeweging. LochemEnergie in vijf korte zinnetjes - is een burger-energiecoöperatie waaraan iedereen mee kan doen. - is van en voor de inwoners van de gemeente Lochem - richt zich op maximaal energie besparen en maximaal lokaal energie opwekken. - maakt duurzame energie leuk, omdat je er zelf wat over te zeggen hebt. - ondersteunt burgers, wijkbewoners, verenigingen, mkb-bedrijven met hun energieplannen.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 12

COMMUNICATIE

Leden Marianne Scheepens Nicoline Meutstege Helga Vos Charlotte Jansen (tot 1 oktober 2019) Marlies Gommers (v.a. mei 2019)

Doel De werkgroep Communicatie draagt zorg voor de interne en externe communicatie vanuit LochemEnergie. Dit gebeurt in samenspraak met het bestuur en de werkgroepen.

Activiteiten Tot mei 2019 verzorgden Marianne en Nicoline de communicatie. Helga verzorgde 8 jaar lang de techniek van de website. Vanaf 2019 bouwde ze af maar als vrijwilliger blijft ze verbonden met LochemEnergie. Vanaf mei werd de werkgroep uitgebreid met Marlies Gommers.

Nieuwsbrieven Als vaste communicatiemiddelen zijn er de algemene nieuwsbrief die tweemaandelijks verschijnt voor onze 900 leden maar ook voor een 800 belangstellenden. Voor de actieve vrijwilligers verschijnt tweemaandelijks de VoorKennis. Vanaf het moment dat de tweemaandelijkse vrijwilligersbijeenkomsten worden georganiseerd door Yvonne Nieuwpoort (coördinator vrijwilligers vanaf 1 juli 2019), werd de Voorkennis omgebouwd naar Wat er speelt ... Op de vrijwilligersbijeenkomsten komt veel actualiteit aan bod. Wat er speelt ... doet daar dan verslag van in de week na de bijeenkomst.

Regionale bladen We sturen regelmatig berichten naar Berkelbode en de Gids. De gemeente Lochem wil ook berichten van LochemEnergie opnemen op haar gemeente-pagina’s. Omdat daar niet altijd gegarandeerd plaats voor was, werd de mogelijkheid van eigen hele/halve pagina in de Berkelbode onderzocht. Voordeel daarvan zou ook zijn dat LochemEnergie als organisatie een ‘onafhankelijk gezicht’ zou krijgen.

Website en andere pr-middelen De werkgroep droeg zorg voor het onderhoud van en de agenda op de website, verzorgde de publiciteit voor de Algemene Ledenvergaderingen, nieuwsberichten voor voornamelijk de Berkelbode, Weekblad de Gids en gorssel.nl. Daarnaast werden tekst en lay-out verzorgd voor flyers voor diverse diensten en producten.

Social media Charlotte Jansen heeft voor LochemEnergie de Instagram-pagina opgestart. Doordat zij een fulltimebaan vond, had ze daar uiteraard geen tijd meer voor.

Knelpunten Knelpunt voor de werkgroep was de kleine bezetting. Ambities zijn er volop, maar kunnen helaas – zeker voor social media - niet helemaal waargemaakt worden. Een andere uitdaging was de communicatie (intern) vanuit bestuur en werkgroepen naar de werkgroep.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 13

Toekomst In 2020 zal de discussie over een eigen hele/halve pagina in de Berkelbode worden voortgezet en resulteren in een proef van een half jaar tot het tienjarig bestaan van LE in oktober 2020. Ook aan de versterking van de werkgroep wordt gewerkt.

VERTROUWENSPERSOON

Vertrouwenspersoon Inge van Tilburg

Doel Vrijwilligers en medewerkers bij LochemEnergie hebben interactie met onder andere collega- vrijwilligers, medewerkers, klanten (o.a. huurders van de deelauto’s) en leden. De energiecoaches komen ook bij mensen thuis om hun werk te doen. Daarbij kan het voorkomen dat je te maken krijgt met ongewenste zaken zoals discriminatie, pesten, agressie of seksuele intimidatie. Voor het melden van incidenten, zo nodig opvangen, begeleiden en ondersteunen van vrijwilligers en medewerkers met klachten op de genoemde gebieden heeft LochemEnergie Inge van Tilburg als vertrouwenspersoon aangesteld.

Activiteiten 2019

In 2019 zijn er geen meldingen binnengekomen bij de vertrouwenspersoon. Dit lijkt mooi, maar kan ook te maken hebben met de relatieve onbekendheid van de vertrouwenspersoon binnen LochemEnergie.

In 2020 zal de rol van vertrouwenspersoon meer bekendheid worden gegeven binnen de organisatie.

Contactgegevens Inge van Tilburg 06-50527549 / [email protected]

Jaarverslag LochemEnergie 2019 14 B. WERKGROEPEN: OPWEK VAN ENERGIE

COLLECTIEF ZON

Leden André Lobbert Elena Woessink-Beketova Esther Veldhoen Guus Westgeest Paul Stolte

Doel Het doel van Collectief Zon is meer lokale opwek van hernieuwbare energie met zonneparken op daken.

Vergaderfrequentie Een keer per maand komen de leden van de werkgroep Zon Collectief bijeen om lopende projecten en kansen voor nieuwe ontwikkelingen te bespreken.

Projecten Er zijn 6 zonneparken waarmee LochemEnergie collectief energie opwekt. De onderstaande tabel geeft het jaar weer waarin het zonnepark in gebruik is genomen, het aantal panelen en de opgewekte energie in de jaren 2018 en 2019. Aan onze zonneparken nemen in totaal 118 mensen deel.

opwek kWh

Zonnepark Opening jaar Aantal panelen 2018 2019

Gemeente huis 2013 200 54948 51337

Zonnepark WILA 1 2014 130 31912 30268

Zonnepark SafanDarley 1 2015 205 48946 40198*

Zonnepark Aalsvoort 2015 372 101125 91728

Zonnepark SafanDarley 2 2018 200 8507 54470

Zonnepark St. Josephkerk 2019 198 - 4372

Totaal 1305 245438 272373

* lager vanwege storing door defecte omvormer

De totale opwek is beïnvloed door een storing in het Zonnepark SafanDarley 1. Dankzij een analyse met Voorstroom kon vastgesteld worden dat er een storing was en kon dit worden opgelost. Het zonnepark St Josephkerk is pas eind 2019 in gebruik genomen en heeft dus slechts een gedeelte van 2019 geproduceerd.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 15 Postcoderoos (PCR) Alle zonneparken uit 2018 en 2019 zijn gerealiseerd met de ‘postcoderoosregeling’ (PCR). Dit zorgt ervoor dat lokale deelnemers aan onze projecten kunnen profiteren van belastingvoordeel. Hierdoor krijgen zij voor hun opgewekte stroom een korting op hun energierekening. LochemEnergie verkoopt de opgewekte stroom aan Greenchoice.

Landelijke expertgroep Postcoderoosregeling De huidige PCR wordt in 2021 gewijzigd. Het ministerie van Economische Zaken overlegt daarvoor met de branche. Er is een landelijke expertgroep geformeerd vanuit Energie Samen. Samen met enkele andere energiecoöperaties maakt LochemEnergie (Paul Stolte) daar deel van uit. Zo volgen we de ontwikkelingen op de voet. Vooral onze praktijkervaringen zijn waardevolle input voor een nieuwe regeling.

Ontwikkeling van de St. Josephkerk Een mooi resultaat van een van de projecten is het zonnepark St. Josephkerk met 198 panelen op het dak. Er werd er een aparte coöperatie voor opgericht. De administratie van LE verzorgt de administratie van het park.

Stappenplan van Zon Collectief Om de doorlooptijd te verkorten en uniformiteit in procedures aan te brengen tijdens voorbereidingen en realisatie van projecten werd een stappenplan ontwikkeld. Dit bestaat uit de volgende elementen: 1. Vinden van geschikt dak 2. 1e contact met de dakeigenaar en eerste kijk naar een dakeigenschappen 3. Checks (constructie van dak, hypotheek) 4. Principeakkoord (opstalrecht via notaris) 5. Offertes aanvragen (leverancier van zonnepanelen, Liander, meetbedrijf) 6. Opdrachtverlening en -uitvoering. 7. Exploitatie inregelen Tegelijkertijd worden leden geworven zodat het project gefinancierd kan worden. Nadat contracten door de deelnemers zijn ondertekend en betalingen binnen zijn gekomen, wordt opdracht gegeven aan een leverancier van zonnepanelen en Liander.

Onderhoud van zonneparken In september 2019 heeft ons zonnepark WILA een schoonmaakbeurt gehad. We hebben een professioneel schoonmaakbedrijf gehuurd dat de zonnepanelen met osmose-water gereinigd heeft. Dat betekent dat er geen agressieve schoonmaakproducten werden gebruikt, dus milieuvriendelijk. Daarnaast is er een inspectie uitgevoerd door de leverancier van de zonnepanelen, waaruit is gebleken dat deze aan de veiligheidseisen voldoen.

Plannen van de werkgroep Zon Collectief

Om meer mensen een kans te geven om lokaal duurzame energie op te wekken ontwikkelt LochemEnergie binnenkort nog twee parken: Zon op ‘t Onderschoer en Zonnepark Boschloo.

Deze projecten zijn ontwikkeld volgens het stappenplan. Voor Zonnepark Boschloo kunnen reeds offertes worden aangevraagd terwijl Zon op ’t Onderschoer nog aan de start staat. Voor Zonnepark Boschloo is aansluiting verzekerd, en werden in 2019 leden geworven.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 16

Daarnaast werken wij een aantal uitdagingen bij de ontwikkeling van nieuwe projecten, zoals het ontbreken van toereikende dakconstructies en het verkrijgen van een opstalrecht (soms wil de hypotheekverstrekker hier niet aan meewerken). De werkgroep werkt de komende tijd aan oplossingen.

WERKGROEP WIND

Leden Hans Geerlink Maarten Delen Tonnie Tekelenburg Gerrit Schutman Gerard Weersink Otto Hettinga Wim Schonewille Henk Stormink Frans Wittenberg Elena Woessink-Beketova David van Lynden Machuut Eversteijn (alleen kleine windmolens)

Doel Herstart werkgroep Wind Begin 2019 is in overleg met het bestuur van LE vastgesteld dat een herstart van de werkgroep Wind binnen LochemEnergie zinvol en nodig is. In de eerste helft van 2019 is vooral informatie verzameld en werd de basis gelegd voor een eerste werkgroepbijeenkomst. Ter voorbereiding is o.a. gebruik gemaakt van de werkgroepdocumenten uit 2014, de gemeentelijke informatie en standpunten, de LE werkgroep Wind, RES- en GEA-documenten en de uitgangspunten van LochemEnergie. Voor de start van de werkgroep Wind waren er intensieve contacten met PureEnergie voor een verregaande samenwerking tussen PureEnergie en LochemEnergie.

Activiteiten De startbijeenkomst van de werkgroep vond plaats op maandag 26 augustus om 19.30 uur. In de 2e helft van 2019 hebben 3 bijeenkomsten van de werkgroep Wind plaatsgevonden.

Belangrijk uitgangspunt bij de start van de werkgroep was het document: Beleidskader grootschalige windenergie gemeente Lochem versie 30 juli 2019. Belangrijkste doel van de werkgroep was om in 2019 een tweetal documenten op te leveren en vast te stellen in overleg met het Algemeen Bestuur van LochemEnergie: - Visie- en missiedocument en - Randvoorwaarden en uitgangspunten. Uit het Visie- en missiedocument: “Ons ultieme doel is dat we zelfvoorzienend worden voor onze behoefte aan duurzame energie. Voor het bereiken van dat doel kan LochemEnergie niet zonder de toepassing van grootschalige windenergie.”

Jaarverslag LochemEnergie 2019 17 Verder heeft de werkgroep meegewerkt aan de samenwerkingsdocumenten tussen LochemEnergie en PureEnergie.

Leden van de werkgroep Wind zijn o.a. betrokken geweest bij: • Besprekingen van het GEA (Gelders Energie Akkoord) • Bijeenkomsten van de RES CTR (Regionale Energie Strategie Cleantech Regio) • Opzetten beleidskaders grootschalige wind Gemeente Lochem • Contact met en over actiegroep Larense Broek.

Het bestuur van LochemEnergie heeft in oktober akkoord gegeven op de documenten en de aanpak en gaf de werkgroep mandaat voor de verdere aanpak en opzet van windmolens binnen de gemeente Lochem. Op basis van deze documenten heeft de werkgroep de activiteiten verder uitgebreid, opgepakt en opgevolgd. Dit betrof ook het opzetten van activiteiten ter voorbereiding van contacten met diverse organisaties die we willen betrekken bij de voortgang van de werkgroep zoals: • coöperaties, om samen acties in de regio te ontwikkelen, • actiegroepen, om elkaars doelen en uitgangspunten te bespreken zodat we in ieder geval op basis van overleg verder kunnen, • natuurorganisaties, om de natuur en ecologische gevolgen te bespreken. Ook de eerste maanden van 2020 zullen gebruikt worden voor het verder opzetten en organiseren van de benodigde contacten, kennis en informatie.

Kleine windmolens Naast de acties die betrekking hebben op grootschalige wind zijn een aantal werkgroepleden ook bezig met kleine en middelgrote windmolens. Het gaat dan om windmolens die binnen de gemeentelijke voorwaarden op dit moment geplaatst mogen worden in het agrarisch gebied in Lochem. Dit kunnen windmolens zijn voor privé gebruik en/of voor een aantal gebruikers (PCR- project). De mogelijkheden, informatie en businesscase worden de komende maanden verder uitgewerkt bij voorkeur op basis van een praktisch voorbeeld, een geïnteresseerde partij binnen de gemeente Lochem.

Toekomst Begin 2020 zal gebruikt worden voor het verder opzetten en organiseren van de benodigde contacten, kennis en informatie. Belangrijkste in het vervolgtraject zijn de definitieve adviesdocumenten van de RES en GEA en de besluitvorming van de Gemeente Lochem.

IJSSELWIND LochemEnergie is voor 25% mede-eigenaar van IJsselwind B.V.

Bestuurslid in IJsselwind namens LochemEnergie Maarten Delen

Doel Het gezamenlijk bouwen van drie windturbines in Zutphen: twee turbines voor IJsselwind (burger- energie coöperaties BrummenEnergie, ZutphenEnergie, EnergieRijk Voorst en LochemEnergie) en een voor het Waterschap Rijn en IJssel.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 18

Activiteiten: van planologische fase naar procesfase In 2019 verleent de gemeente Zutphen IJsselwind de vergunning om samen met het waterschap van Rijn en IJssel drie turbines te bouwen; IJsselwind zal twee turbines bouwen aan de noordkant van het Twentekanaal en WRIJ een aan de zuidkant. Om de raad te kunnen overtuigen van het belang van dit besluit hebben college van B&W en IJsselwind intensief samengewerkt. Van groot belang in de samenwerking waren naast de gedrevenheid en het lef van de wethouder zeker ook het succes van de omgevingsadviesraad en het bewonersplatform. In de omgevingsadviesraad geven omwonenden en betrokkenen aan welke voorzieningen zij wensen om de overlast van de turbines te minimaliseren en te compenseren. In het bewonersplatform komen de directe buren van de turbines op voor hun belangen. Na het toekennen van de vergunning heeft IJsselwind met succes een SDE-subsidie aangevraagd en hebben een aantal omwonenden beroep aangetekend tegen het raadsbesluit bij de Raad van State. Dit beroep loopt in september 2020 nog steeds.

In 2019 heeft IJsselwind de grond gekocht van de provincie Gelderland waarop de molens moeten komen te staan. Met deze grond heeft IJsselwind tevens de boerderij gekocht op dit perceel. De aankoop is mogelijk gemaakt door de Stichting Obligatiehouders IJsselwind, die daarvoor is opgericht.

In 2019 is de Adviesgroep IJsselwind ontstaan. In de adviesgroep worden de modellen besproken waarmee de opbrengst van het windpark wordt verdeeld: 20% voor de omgeving en 80% voor de vier coöperaties. Uitgangspunt van de verdeling is dat de middelen van IJsselwind beschikbaar blijven voor duurzame energie-opwek op coöperatieve basis.

Eind 2019 ziet de toekomst van IJsselwind er voorspoedig uit, maar is nog steeds geen absolute zekerheid. De vergunning is verleend, de SDE-subsidie toegekend. Maar het beroep bij de Raad van State loopt nog. IJsselwind is van de planologische fase, gericht op het verkrijgen van een bouwvergunning, overgegaan naar de fase waarin de bouw van de molens centraal staat. Om deze fase goed aan te sturen is het projectteam van Otto Hettinga en Paul van Bree versterkt met de financiële en juridische expertise van Hans Geerlink.

EEFDEWATERKRACHT: LOCHEMENERGIE WATER U.A.

Bestuursleden Erik Nieuwenhuis Alfred te Pas Henk Stormink

In 2019 betrokken werkgroepleden • Tonnie Tekelenburg • Hans Geerlink

Doel Als de gemeente Lochem CO2-neutraal wil worden is hoeveelheid duurzame energie die in de gemeente zou moeten worden opgewekt, groot. Omdat de wind niet altijd waait, de zon niet altijd schijnt, is het goed om ook waterkracht niet onbenut te laten. Daarom richt EefdeWaterkracht zich

Jaarverslag LochemEnergie 2019 19 op het realiseren van, in eerste instantie, een waterkrachtcentrale bij stuw in het afleidingskanaal van de Berkel, naast het welbekende sluizencomplex in Eefde. Voorwaarde daarbij is dat de waterkrachttechniek die wordt gekozen, zich reeds in de praktijk heeft bewezen.

2019 Op 19 juni 2019 vond in restaurant De Sluis in Eefde een bijeenkomst plaats met een groot aantal van de voorinschrijvers voor de watercertificaten van EefdeWaterkracht. Het blijde nieuws was dat er voldoende voorinschrijvingen waren om de waterkrachtcentrale in Eefde te kunnen financieren. Toch was eind 2019 nog niet duidelijk of het aanleggen van de waterkrachtinstallatie in Eefde (en later in Lochem) doorgaat of niet – ondanks alle inspanningen van het bestuur van EefdeWaterkracht en enkele werkgroepleden. “De procedure om de waterkrachtcentrale vergund te krijgen bij het Waterschap Rijn en IJssel lijkt wel een oneindige achtbaan met hoge pieken en diepe dalen, en een hoog ‘kan-nie-waar-zijn’-gehalte”, aldus Alfred te Pas. Want wat in 2012 begon met het gebiedsproces High Port Eefde, is nog steeds niet gerealiseerd. Wel is inmiddels toestemming verkregen van Rijkswaterstaat om een waterkrachtcentrale aan te leggen die steunt op de stuwklep van het afleidingskanaal. Het waterschap is welwillend en denkt mee, maar … elke keer is er weer een nieuwe hobbel omdat het bij hen voortschrijdende inzicht voortdurend nieuwe vragen oproept.

Voor de vijzeltechniek (volgens de voltallige werkgroep de beste optie) moest in opdracht van het waterschap een visveiligheidsonderzoek worden uitgevoerd. In augustus deelde producent Landustrie echter mee dat zij dit onderzoek niet meer wilde uitvoeren. Vervolgens werd de bovenslagrad-techniek geselecteerd van het bedrijf EQA. Kort gezegd houdt dit in dat een eenvoudig waterrad, dat is verbonden met een dynamo, aan de kleppen van de stuw wordt gehangen. EQA was al met het waterschap in voorbereiding voor de plaatsing van zo’n installatie op een andere locatie (de zgn. EQA-BOX plug and play). Het waterschap twijfelt er echter aan of de stuwklep in Eefde voldoende stevig is om de EQA-BOX te dragen. Inmiddels is het bedrijf EQA gevraagd om aan te tonen dat de stuwklep wel stevig genoeg is. Als mogelijk alternatief is er nog een derde, nog niet beproefde techniek, die van Deepwater Energy. Dit bedrijf kan ons op termijn wellicht verder helpen, maar pas nadat zij – tot genoegen van het waterschap – drie installaties hebben gerealiseerd in Berkelland en Doesburg. En dat duurt nog wel even, vrezen we.

Het bestuur van EefdeWaterkracht heeft nu aan het waterschap gevraagd om een techniek te kiezen zodat in het najaar van 2020 de vergunning kan worden aangevraagd. Dit proces zal achter de schermen plaatsvinden en de verwachting is dat er in augustus 2020 een go/no-go-moment is. Het bestuur hoopt er het beste van.

Voor de circa 150 voorinschrijvers op het waterkrachtproject in Eefde is er dus voorlopig helaas nog geen definitief nieuws. Inmiddels is hun gevraagd nog even geduld te hebben.

Toekomst Mocht er toestemming komen om een waterkrachtcentrale in Eefde te bouwen, dan moet de aansluiting van de waterkrachtinstallatie op het elektriciteitsnetwerk van Liander nog worden gerealiseerd. Geprobeerd wordt om toestemming te krijgen van Rijkswaterstaat om aan te sluiten op de transformator in een van de sluisgebouwen in Eefde. Dit zou namelijk aanzienlijke kosten besparen. Zodra er groen licht is voor Eefde zal direct worden gestart met de realisatie van eenzelfde waterkrachtinstallatie in stad Lochem, bij de fietsbrug over de Berkel.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 20 LOCHEMENERGIE WARMTE U.A.

Bestuursleden Stef van der Zee Kari Stormink Erik Mol Tonnie Tekelenburg

Doel De energietransitie eindigt niet met de lokale opwek van groene stroom. Mobiliteit en verwarming tellen hard mee in de energierekening en CO2-uitstoot. Naast energiebesparing en lokale opwek van hernieuwbare elektriciteit ziet LochemEnergie zich voor de uitdaging gesteld om haar leden te begeleiden op gebied van de warmtetransitie. Er zijn individuele oplossingen en we kunnen voorlichting geven over warmtepompen, maar we zullen ook na moeten denken over collectieve warmtenetten.

De gemeente Lochem maakt warmteplannen, een taak die voortkomt uit het nationale energie akkoord. In 2018 werd LochemEnergie gevraagd om mee te denken over deze ontwikkelingen: met name warmte uit water. Ondertussen liep er in Laren ook al een wijk-van-de-toekomst verkenning: de werkgroep Aardgasvrij Laren.

Activiteiten In januari 2019 heeft LochemEnergie medewerking verleend aan het oprichten van een nieuwe coöperatie: LochemEnergie Warmte U.A. Gedurende dit jaar heeft deze coöperatie een sluimerend bestaan gekend waarin projecten werden gezocht om kennis en ervaring op te doen op het thema warmte. In november werd een projectvoorstel ingediend bij de Cleantech Regio (CTR) voor een verkenning op warmte uit asfalt. In samenwerking met het consortium Aendless worden plannen gemaakt om warmte op te wekken uit de nieuwe rondweg om de stad Lochem. De rol van LochemEnergie Warmte is het contact met inwoners over de geschiktheid van wijken en welk product tegen welke prijs acceptabel is voor warmtelevering uit een laagtemperatuur-net.

Toekomst Eind december 2019 kregen we groen licht voor het project, maar inmiddels weten we dat er nog wat hobbels moeten worden genomen en verwachten we niet dat het project voor de zomervakantie 2020 kan worden gestart. Maar als het zo ver is, dan gaan we met een nieuwe werkgroep aan de slag en zullen we inwoners betrekken bij de warmtevraag en de technische-economische mogelijkheden van warmte uit asfalt.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 21 DEEL B. WERKGROEPEN: ENERGIEBESPARING

ENERGIECOACHES

Leden Ria Bielderman Keimpe Bloem Gerrit Bosscher Hans Botman Cees van Doorn Fred ter Heide Theo Kok Bob Molenkamp Derk Reijnen Gerrit Schutman Jos van der Spek John Susebeek Leon Tromp Guus Westgeest Peter Wolfraad

Energiecoaches zijn enthousiaste vrijwilligers met kennis van en/of affiniteit met energiebesparing. Elke energiecoach krijgt een opleiding. Daarnaast vindt regelmatig overleg plaats. Via workshops en trainingen wordt de kennis up tot date gehouden.

Doel De energiecoaches richten zich op energiebesparing thuis. Inwoners van de gemeente Lochem kunnen via de websites lochemenergie.net of energieloketlochem.nl een gratis huisbezoek van 1 à 2 uur aanvragen voor advies.

Activiteiten De energiecoaches legden in 2019 ca. 300 huisbezoeken af. Bij zo’n huisbezoek gaat het in eerste instantie over verbruik en de mogelijkheden om het verbruik terug te dringen. Dat kan vaak met kleine aanpassingen. Beperken van verbruik is vooral een zaak van gedrag. Gedrag, zo weten we allemaal eigenlijk wel, is een zaak van lange adem en daar zullen wij nog heel lang met elkaar mee bezig zijn. Maar verminderen van verbruik kan zeker ook worden bereikt met een goede/betere isolatie. Na een gesprek over isolatie komen vaak nog allerlei andere zaken op tafel. De mensen die bezocht worden hebben zich vaak al verdiept in de mogelijkheden, alleen zien ze vaak door de bomen het bos niet meer door het enorme aanbod van informatie.

Onafhankelijk advies Een vraag die vaak op tafel komt is: “Wie kan ik vragen om de werkzaamheden voor isolatie, ventilatie, zonnepanelen, dubbel of triple glas uit te voeren?” Of: “Wat kan ik doen als mijn CV stuk gaat?” De coaches hebben geen banden met bedrijven en zijn daardoor volledig onafhankelijk. Dankzij die onafhankelijkheid kunnen zij vaak een aantal namen doorgeven van bedrijven uit de gemeente Lochem of directe omgeving die een goede naam hebben. Mensen kunnen dan een eigen

Jaarverslag LochemEnergie 2019 22 keus maken. Gaat het over zonnepanelen, dan is er de mogelijkheid dat de energiecoach meekijkt met offertes en daarin adviseert. Bewoners op weg helpen doen de coaches dus met veel plezier, de uiteindelijke keuzes maken bewoners zelf.

Verslag Om van elkaar te weten wat er geadviseerd is, wordt er na elk huisbezoek een kort verslag gemaakt. In dit verslag kunnen de bewoners alles wat besproken is, nog eens rustig nalezen en daar op eventueel terugkomen.

Toekomst Wijkaanpak De energiecoaches komen vaak bij mensen op bezoek die al het nodige voorwerk gedaan hebben. De grote massa wordt echter nog niet bereikt, omdat vaak prioriteiten anders liggen bij starters of jonge gezinnen. Verduurzamen levert weliswaar het nodige op, maar het kost eerst wel geld. En hoewel er met beperkte budgetten veel mogelijk is, blijkt dit toch een barrière te zijn. Daarom wordt nu een wijkaanpak overwogen. Als proef is een wijk (150 huizen) in Lochem gekozen en werden de bewoners uitgenodigd voor een informatieavond in het Stadshuus. De kleine groep die kwam vond het zinvol, maar de grootste deel van de groep werd niet bereikt.

Workshop Isoleren kan je leren Gelijk met de wijkaanpak is er een Doe Het Zelf (DHZ)-cursus ontwikkeld. Tijdens een dergelijke cursus zou er informatie gegeven worden over wat wel en wat beslist niet verstandig is om te doen. De gedachte erachter is dat er in een wijk veel gelijksoortige huizen staan en dat bewoners daar vaak dezelfde behoeften hebben, die ze beter samen kunnen aanpakken: omdat samen werken leuk is en omdat het financieel aantrekkelijker is. Door de geringe opkomst bij de wijkaanpak, is dit nog niet gerealiseerd.

Vacatures Gezien de huidige vraag naar energiecoaches en met het oog op de toekomst zijn er op korte en langere termijn nieuwe energiecoaches nodig. Dat hoeven niet direct techneuten te zijn, hoewel het altijd fijn is wanneer er een paar bij zitten. Het belangrijkste is affiniteit met verduurzamen. Na een opleiding en een begeleiding vanuit de huidige coaches mogen nieuwe coaches uiteindelijk zelfstandig advies gaan uitbrengen.

Meer vraag naar verwarming/verkoeling op langere termijn Ook op langere termijn zullen de coaches huisbezoeken afleggen en bewoners adviseren. Gezien de ingezette energietransitie, waarbij in 2030 duidelijke stappen gezet moeten zijn, wordt een grote vraag naar verwarming/verkoeling verwacht. Wanneer de Gemeente stappen gaat zetten en de burgers duidelijk gaat maken wat er op termijn in bepaalde wijken en kernen gaat gebeuren, wordt een grotere vraag van bewoners naar energiecoaches verwacht.

STAGES

Master-studenten • Martijn Oudshoorn (Rijksuniversiteit Groningen) • Marysia Loots (Technische Universiteit Twente)

Begeleider John Susebeek

Jaarverslag LochemEnergie 2019 23

Martijn Oudshoorn Martijn Oudshoorn, Student ‘Energy and Environmental Sciences’ (EES) programma van de Faculty of Sciences and Engineering van de Rijks Universiteit Groningen ( RUG) heeft bij LochemEnergie zijn afstudeerstage gelopen in de periode februari 2019 tot en met november 2019. Martijn heeft, na een intakegesprek met Tonnie en John, in november 2018 besloten dat hij zijn EES masterstudie wilde afronden met een master thesis op het onderwerp ‘de energietransitie en de impact op burgers’ in een organisatie als LochemEnergie. Een organisatie die bezig is met de energietransitie en dit realiseert door dicht bij de burger te staan. Hij heeft deze master thesis kunnen afronden in Groningen met een 9 (negen). Het resultaat van de stage was de vergelijking van verschillende House scan tools en de ontwikkeling van een gebruiksvriendelijk RES-ontwikkelmodel, de LEMM genaamd. Vanuit de Rijksuniversiteit Groningen is de stage begeleid door Winnie Leenes. Martijn heeft een bijzondere indruk bij ons achtergelaten en we zijn blij en vereerd dat hij zijn master stage bij LochemEnergie heeft willen doen.

Marysia Loots Marysia Loots, Studente ‘Sustainable Energie Technology’ aan de Universiteit Twente uit Enschede is bij LochemEnergie in november 2019 begonnen met haar master stage en hoopt die in juni 2020 te kunnen afronden met een presentatie van haar (stage)studieresultaten. Het onderwerp van haar master thesis is ‘Laren van het (aard)gas af’. Zij onderzoekt een beslismodel waarbij een weging gegeven kan worden aan de belangrijkheid van argumenten om zo al dan niet voor een verduurzamingsmaatregel te kiezen. De stage is tevens begeleid door Tonnie Tekelenburg van LochemEnergie en door Frans Coenen van de Universiteit Twente. Een beschrijving van Aardgasvrij Laren bij deel C: externe relaties.

INNOVATIE HANZEBOX PILOT

Leden Paul Stolte (projectleider) Alfred te Pas Gerrit Bosscher Guus Wiselius Elena Woessink-Beketova Tonnie Tekelenburg Klaas Hallenga Dick van Maanen Mart Schouten Cees Verkerk

Doel De Hanzebox registreert real-time energieverbruik, -opwek en -teruglevering in een huishouden. Door het inzicht in deze energiestromen te vergroten kan tot wel 15% worden bespaard op het stroom- en gasverbruik. Bij de ontwikkeling wordt ernaar gestreefd om de kosten ten opzichte van andere soortgelijke systemen zo laag mogelijk te houden. Bovendien wordt de Hanzebox ontwikkeld met gebruikmaking van blokchaintechnologie, zodat het straks mogelijk wordt om overschotten en tekorten aan stroom onderling te verhandelen binnen een veilige omgeving. Door open source software te gebruiken zit je niet vast aan een bepaalde (energie)leverancier.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 24 Externe partijen De Hanzebox wordt ontwikkeld met ondersteuning van netbeheerder Alliander en in samenwerking met partners die hun oorsprong hebben in ‘De Gasfabriek’ te Deventer. Dit zijn met name HanzeNet (energiemarktplaats), Coinversable (blockchain-technologie) en Voorstroom (software voor coöperaties). Het Hanzebox-project wordt mede mogelijk gemaakt door de Gemeente Lochem met een bijdrage uit het Innovatiefonds.

Activiteiten 2019 In het najaar van 2019 gingen de voorbereidingen van start voor de ontwikkeling van de LochemEnergie HanzeBox. Er werden informatieavonden gehouden voor (toekomstige) belangstellenden. Hieruit werd de pilotgroep gevormd. Deze groep kwam regelmatig bij elkaar om samen met de externe partijen te bepalen welke elementen de consument inzicht geven in de verschillende energiestromen en op welke manier je die informatie het best kunt tonen.

Nabije toekomst In 2020 zal een eerste uitrol gaan plaatsvinden onder de voormalige deelnemers aan ons proeftuinproject Slim Net Lochem. Ook hun ervaringen nemen we mee in het ontwerp. Vanaf medio 2020 zal iedereen kunnen vóór-intekenen voor een HanzeBox.

INNOVATIE WERKGROEP H2L: PILOT WATERSTOF BERKELOORD LOCHEM

In november 2018 werd binnen LochemEnergie de werkgroep H2L (Hydrogen to Lochem) opgericht.

Leden Guus Westgeest, LochemEnergie (projectleider) Fleur Elfrink , Liander Paul Stolte, LochemEnergie (stuurgroep) Nico de Vos, BBSB Martien van Dijk, Remeha

Doel Een duurzamer energieverbruik met behoud van het monumentale beschermde stadsbeeld.

Voorgeschiedenis LochemEnergie, Liander en de BBSB (Belangenvereniging Beschermd Stadsgezicht Berkeloord) willen in het kader van de energietransitie samen de monumentale woningen in de wijk Berkeloord gaan verwarmen met waterstof. Het idee voor dit initiatief kwam tot stand tijdens de workshop Waterstof van het Energie Atelier van de Gemeente Lochem in juli 2018.

Het project In een cluster van 10-15 woningen, waarvan de bestaande gasleidingen met elkaar zijn verbonden, zal een pilot plaatsvinden. De gasleidingen worden geschikt gemaakt voor waterstof en in de woningen zal een waterstofketel worden geplaatst. Eerst zullen de woningen een strenge quick scan ondergaan en daarna een deep scan. Doel hiervan is om energiebesparende maatregelen te treffen – zo veel als mogelijk is bij dit soort woningen. Aangezien waterstof erg duur is, is zo’n besparingsslag nodig om het project haalbaar te maken.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 25 De deelnemende projectpartners zijn op dit moment LochemEnergie, Liander (Alliander), BBSB, Remeha en de Gemeente Lochem. De ‘kickoff’ van het project vond plaats in juli 2019. Gestreefd wordt naar een concrete start met waterstof in het najaar van 2021.

Activiteiten: Onderzoek naar andere verwarmingsmogelijkheden De werkgroep deed volledigheidshalve eerst onderzoek naar de verschillende mogelijkheden om monumenten te verwarmen zodra aardgas niet langer beschikbaar is. Uit dit onderzoek bleek dat het afdoende isoleren van de monumentale woningen in de wijk Berkeloord niet of nauwelijks tot de mogelijkheden behoort. Hierdoor geeft het toepassen van zgn. laagtemperatuur-verwarming (LT), zoals met warmtepompen, problemen met het comfort. Het plaatsen van zonnepanelen is niet toegestaan, omdat de wijk een ‘rijksbeschermd stadsgezicht’ is. Het aanleggen van een warmtenet is bovendien een kostbare zaak en richt veel schade aan in de wijk.

Het onderzoek bevestigde aldus dat het gebruik van het bestaande gasnet voor waterstof een goede keuze lijkt om een bijdrage te leveren aan de energietransitie. Verwarmen met waterstof is uitstootvrij en het monumentale aangezicht van de wijk wordt er niet door aangetast. De pilot zal moeten uitwijzen hoe het verwarmen met waterstof technisch te realiseren is en of het uiteindelijk financieel haalbaar is. Natuurlijk is het de bedoeling dat de te gebruiken waterstof op duurzame wijze uit zonne- of windenergie wordt geproduceerd. Voor de pilot zelf maakt dat nog niet uit.

Communicatie In april en september 2019 zijn er twee bewonersbijeenkomsten geweest. Naar aanleiding daarvan meldden ongeveer 25 bewoners als geïnteresseerden zich aan.

Toekomst Eerst zullen zgn. quick scans worden uitgevoerd om te komen tot een cluster van 10-15 geschikte woningen. In het najaar van 2020 wordt het waterstofhuis in Apeldoorn als demo en opleidingsplaats in werking gezet.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 26 EDUCATIE ENERGIEBESPARING

LochemEnergie realiseert zich dat “de jeugd de toekomst heeft”. Bewust en zuinig omgaan met energie is van groot belang voor onze toekomst. Daarom is LochemEnergie ook actief op scholen, zowel in het basis- als in het voortgezet onderwijs.

GASTLESSEN DUURZAAMHEID OP BASISSCHOLEN

Leden Fred ter Heide Heidi Olde Scheper in samenwerking met de Gemeente Lochem

Doel Het begrip ‘duurzaamheid’ concreter te maken voor basisschoolleerlingen van de groepen 6, 7 en 8, door een gastles Duurzaamheid te geven op basisscholen in Lochem in opdracht van de Gemeente Lochem.

Activiteiten De les wordt aangeboden in de gids van Stichting Welzijn Lochem (SWL), waar de scholen voorafgaand aan het komende schooljaar een keuze kunnen maken uit verschillende gastlessen. In 2019 is op 6 scholen in de gemeente Lochem een gastles Duurzaamheid gegeven in groepen 6, 7 en 8.

Toekomst In de gids van SWL 2020/2021 wordt onze les weer aangeboden. Wij zijn van plan de les voor volgend jaar weer aan te passen aan recente ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid.

EDUCATIE JUNIOR ENERGIECOACH

Doel Junior energiecoach is een landelijk project voor kinderen samen met hun ouders thuis: juniorcoach.nl. Door leuke opdrachten, puzzels, filmpjes enzovoort worden alle leden van een gezin aan het werk/aan het denken gezet over hun energiegebruik.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 27

Financiën De Gemeente Lochem stelde in 2019 geld beschikbaar voor de deelname van 50 huishoudens. In 2019 deden 15 gezinnen mee. Zij waren wel heel enthousiast.

Activiteit LochemEnergie/Fred ter Heide ondersteunt dit project door middel van het verspreiden van informatie op de basisscholen.

Toekomst Het plan is om in 2020 door te gaan met Junior Energiecoach.

EDUCATIE ENERGIE CHALLENGE VOORTGEZET ONDERWIJS

Energie Challenge is een project van LochemEnergie in samenwerking met de Gemeente Lochem en het Staring College vanaf 2015.

Leden LochemEnergie Heidi Olde Scheper Machuut Eversteijn

Doel Leerlingen van het voortgezet onderwijs kennis laten maken met de dilemma's en kansen in de transitie naar een duurzame en CO2-neutrale samenleving in hun naaste omgeving. Ieder jaar is er een ander thema. Aan de hand hiervan bedenken en stellen leerlingen vragen aan bewoners, bedrijven en instellingen. Tegelijkertijd is er een groep leerlingen die de Challenge organiseert en zo leert samenwerken en leert om een dergelijke grote activiteit op te zetten.

Leerlingen van 4VWO in driedaagse De LochemEnergie Challenge vindt jaarlijks plaats in de laatste week voor de zomervakantie, de reguliere lessen zijn dan al gestopt. De beoordeling van de Challenge maakt dan ook geen deel uit van een cijfer. Heel 4 vwo, ongeveer 100 leerlingen, neemt deel aan dit programma dat drie dagen duurt.

De organiserende groep bestaat uit 6 tot 8 leerlingen uit 4 en 5 vwo. De groep wordt vóór januari van het jaar gevormd. Vanaf januari gaat deze groep aan de slag onder begeleiding van vrijwilligers van LochemEnergie en een docent van het Staring College.

Thematiek De voorbereidende groep selecteert in samenspraak met LochemEnergie een thema. Het onderwerp is gerelateerd aan klimaatproblematiek. Eerder ging het over: energiebesparing, aardgasvrije wijken/dorpen en extreme droogte/hitte. In de reguliere lessen ANW (algemene natuurwetenschappen) worden de leerlingen voorbereid op het thema en het maken van een interview.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 28 Uitvoering De organiserende groep verdeelt de taken en kiest een voorzitter, journalisten, presentatoren en onderzoekers. Zij maken de planning voor de Challenge.

Dag 1: In groepjes van vier leerlingen oriënteren leerlingen zich op de thematiek en maken vragen voor het bedrijf of de instelling die zij gaan bezoeken.

Dag 2: De leerlingen gaan in met hun groepje op bezoek bij de bedrijven en instellingen om de voorbereide interviewvragen voor te leggen. Tijdens het interview is het belangrijk door te vragen om zo meer diepgang in het gesprek te krijgen.

Dag 3: De leerlingen maken hun rapportage waarin ze worden uitgedaagd concrete en originele oplossingen op het vraagstuk te formuleren. De avond van de derde dag presenteren de ongeveer 25 groepjes hun resultaten voor medeleerlingen, ouders, docenten en geïnterviewden. Eerst in vier deelgroepen in aanwezigheid van een deskundig jurylid. Per deelgroep wordt één presentatie geselecteerd op basis van vooraf afgesproken criteria: de kwaliteit van de presentatie, de originaliteit van de oplossing, de bruikbaarheid van de oplossing. Vervolgens presenteren de vijf winnaars uit de voorronde plenair hun conclusies. De voltallige jury selecteert daaruit de winnende groep. Tijdens de organisatie worden de leerlingen in het gehele proces begeleid door 2 medewerkers van LochemEnergie. De begeleiders van LochemEnergie en het Staring College stellen zich zo veel mogelijk terughoudend op.

Methodische achtergrond Dilemma-gericht onderwijs waarin leerlingen geconfronteerd worden met vraagstukken in de samenleving en leren meedenken over mogelijke oplossingen. De organiserende groep wordt gestimuleerd door eigen verantwoordelijkheid te nemen voor onder andere: zelf vergaderingen en deelvergaderingen plannen, zelf artikelen schrijven voor de lokale krant, afspraken maken met de meewerkende bedrijven en instellingen, het kritisch beoordelen van de interviewvragen die de leerlingen opstellen. Gezamenlijk bewaakt de groep de voortgang.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 29 B. WERKGROEPEN DUURZAME MOBILITEIT ELEKTRIP

Efro: Charge & Go-project

LochemEnergie/Elektrip is van 2017 tot eind 2020 deelnemer in het Efro Charge & Go project onder leiding van de Radboud Universiteit Nijmegen en ontvangt daaruit financiële middelen.

Over EFRO Oost-Nederland Het operationeel programma EFRO Oost-Nederland (Op Oost) is een gezamenlijk subsidieprogramma van de EU, de rijksoverheid en de provincies Overijssel en Gelderland en werkt aan structurele versterking van de economie in beide provincies. Het doel is dat innovatieprocessen bij Oost- Nederlandse MKB-bedrijven worden versterkt en hun businesscases verder worden ontwikkeld.

Over Charge & Go Chargo & Go richt zich op het stimuleren en faciliteren van het gebruik van Elektrisch Vervoer (EV) in de regio. In het project wordt een open source laadplatform ontwikkeld, waarmee vraag en aanbod van laadcapaciteit slim kan worden gemanaged en ingezet. LochemEnergie heeft in dit project de opdracht deelautoconcepten te onderzoeken.

ELEKTRIP

Elektrip is sinds 2014 een werkgroep van LochemEnergie. In 2019 bestond Elektrip uit vrijwilligers en betaalde medewerkers:

Leden Hennie Altena: voorzitter en bestuurslid LochemEnergie Loet Otto: administratie, tariefsystemen en contractontwikkeling Marianne Scheepens: inrichting TMF app

Betaalde medewerkers Wendela Vos: wagenparkbeheer en klantcontact Nicoline Meutstege: vanaf december 2019 wagenparkbeheer en klantcontact Marianne Scheepens: communicatie Tonnie Tekelenburg: projectleider Charge&Go, e-deelauto experimenten, laadpalenplannen, begeleiden overgenomen projecttaken van CaseMaster Solutions, installatie van hardware Inverse Cloudboxxen (TMF)

Jaarverslag LochemEnergie 2019 30 Doel Elektrip is het platform van LochemEnergie dat staat voor duurzame mobiliteit. Doel is het stimuleren van elektrisch rijden en het ontwikkelen, stimuleren en diensten verlenen op het gebied van coöperatieve deelautoconcepten (manieren om auto’s te delen). Elektrip is belast met het uitvoeren van taken die zijn vastgelegd in het EFRO Charge & Go- projectplan Experimenten e-deelauto’s en slimme laadinfrastructuur en ontvangt hiervoor subsidie tot eind 2020. Elektrip beperkt haar taken tot de plattelandsgemeente Lochem.

Activiteiten

Losse verhuur Losse verhuur is een van de deelautoconcepten, naast dorpsauto, bedrijfsauto, bezorgauto enzovoort. In onderstaand een overzicht van het gebruik vanaf 2016. Het is een doorlopende activiteit van Elektrip.

vaste jaar aantal deelauto- auto's huurder gebruikers

2016 11 7 64 2017 11 7 52 2018 9,5 8 67 2019 10 3 34

Een van de redenen dat de aantallen gebruikers niet oplopen in de jaren is het feit dat de reserveringsapp niet beschikbaar kwam door grote ontwikkelproblemen bij de app-bouwer. We bleven afhankelijk een houtje-touwtje-systeem op basis van e-mail, een Google agenda en sleutelkastjes. We switchten van app-bouwer en kozen voor het coöperatieve Europese bedrijf The Mobility Factory. Lees meer bij Innovatie onder aan dit hoofdstuk.

E-TRIP en pendeldienst Op verzoek van de Gemeente Lochem ontwikkelde Elektrip een nieuwe vorm van dienstverlening: E- TRIP, een deelauto inclusief chauffeur. Samen met de Superrr in Almen werd deze dienst ontwikkeld en in gang gezet. Elektrip zorgde voor de E-TRIP-auto in Almen (naast een elektrische deelauto voor de losse verhuur), promotiecampagnes en strippenkaarten. In 2019 is 42 keer gebruik gemaakt van de service door 23 gebruikers. De Superrr te Almen zorgde voor de uitvoering: zij regelde het klantcontact en vrijwillige chauffeurs. De gemeente stond in 2019 garant voor het geval er meer of minder kilometers werden gereden dan afgesproken met de leasemaatschappij. Tevens kon een beroep worden gedaan op subsidie uit het EFRO-project tot een maximum van 40% van de gerealiseerde uitgaven. De tarieven voor E-TRIP werden afgesproken met de gemeente Lochem op basis van OV-opstap en kilometerprijs. Na een aanloopperiode had de dienstverlening rendabel moeten zijn, maar de praktijk wijst uit dat dit tot nu toe tegenvalt. Het lijkt niet waarschijnlijk dat E-TRIP zonder subsidie kostendekkend kan worden gemaakt. Om die reden werd in 2019 contact gelegd met de Stichting Welzijn Lochem, SWL. Met hulp van deze organisatie zou E-TRIP een bredere inbedding in de hele gemeente Lochem kunnen krijgen. Met haar vrijwilligers kan SWL het klantcontact en de vrijwilliger chauffeurs regelen.

Ook voert Superrr via E-TRIP de ritten voor de pendeldienst uit (servicedienst van de gemeente Lochem voor ophalen documenten). In 2019 waren er 19 gebruikers.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 31

Blik op 2020 Behalve met SWL is Elektrip inmiddels in gesprek met woonzorgcentrum De Hoge Weide voor samenwerking omtrent E-TRIP. En er is op verzoek van de Gemeente Lochem een extra E-TRIP- deelauto in voorbereiding bij de traverse-Zuid in Eefde (met 50% gemeentelijke subsidie). Mogelijk kunnen in de toekomst deelauto’s van Elektrip per kern worden gebruikt voor zowel de E- TRIP-service (met chauffeur) als de losse verhuur.

Deelauto’s bij bedrijven, instellingen en overheden Al jaren is Elektrip tussenpersoon voor het leasen van e-deelauto’s aan de Gemeente Lochem. Momenteel zijn het er 4: 2 bestelbusjes en 2 e-personenauto’s. De gemeente gebruikt de voertuigen op werkdagen. Elektrip mag deze auto’s verhuren in het weekend. Er wordt helaas in het weekend zelden gebruik gemaakt van deze auto’s. Omdat de TMF-app nog niet fiscusproof is, kan de gemeente het privégebruik van deze auto’s door haar medewerkers nog niet toestaan. Ook aan de SWL zijn 2 auto’s geleverd. De SWL heeft 1 auto in Gorssel en 1 in Lochem. Deze worden gebruikt voor dienstreizen van het personeel en vrijwilligers.

Blik op 2020 De auto’s van SWL zullen in de loop van 2020 worden ingezet voor E-TRIP. Er zal worden gewerkt aan het fiscusproof maken van de reserveringsapp van TMF. Vanaf juni 2020 start er bij garagebedrijf Frits Keizer een experiment met de verhuur van een deelauto van Elektrip.

Particuliere investering e-deelauto In 2019 werd een propositie (mogelijkheid) ontwikkeld waardoor leden van LochemEnergie kunnen investeren in een elektrische deelauto (voor minimaal 4 jaar). Het werkt als volgt. Een lid (of meerdere leden voor een gezamenlijke ‘adoptie’deelauto) zoekt een elektrisch voertuig uit. Het lid (of de leden) maakt 75% van de aanschafkosten plus die van een laadpaal over aan LochemEnergie. Hierbij wordt overigens de particulierenkorting van de autodealer van tevoren afgetrokken van de aanschafkosten van de auto. LochemEnergie koopt het voertuig en maakt daarbij gebruik van ondernemersvoordelen (BTW en MIA) en zet het voertuig op de balans met afschrijving in 5 jaar. LochemEnergie vraagt de subsidie aan van de provincie Gelderland voor (nieuw gekochte) deelauto’s. Met dit geld wordt de hardware voor het delen van de auto ingebouwd en wordt 4 jaar lang het maandelijkse gebruik van de TMF- app betaald. De investeerder betaalt de reguliere kosten: de belastingen, (een gedeelte van) de autoverzekering en het onderhoud. LochemEnergie int de inkomsten uit de verhuur en betaalt 75% excl. BTW aan de investeerder. Na 4 jaar kan worden besloten om door te gaan of wordt het voertuig verkocht, waarbij LochemEnergie ten minste 20% van de boekwaarde ontvangt.

Sinds het najaar 2019 is deze propositie van kracht en eind 2019 werden al twee elektrische deelauto’s met investeerders gerealiseerd: één in Exel en één in Eefde.

Blik op 2020 Een tweede deel auto met particuliere investeerder is in Eefde in voorbereiding. Het delen van dit type auto moet nog op gang komen: de particuliere investeerders worden eerst in de gelegenheid gesteld om rustig te wennen aan het gebruik van de reserveringsapp. Want het reserveren van de auto geldt ook voor henzelf.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 32 ZZP/MKB e-deelauto Ook het MKB en ZZP-ers kunnen gebruik maken van het TMF-platform van Elektrip voor het delen van elektrische voertuigen die zij zelf bezitten. Zij worden dan lid van LE en gaan hun elektrische voertuig delen. In 2019 werd gestart met het experiment met één zo’n auto. De coöperatieve e- deelautoverzekering voor dit product bevindt zich nog in een experimentele fase. Het is nog te vroeg voor promotie.

Promotie Elektrip heeft in het afgelopen jaar allerlei voorlichtings- en bewustwordingscampagnes uitgevoerd, zoals: folders en posters, filmpjes, infostands, presentaties voor leden van LochemEnergie (ook op ALV’s), social media, website, persberichten, voorlichtingsbijeenkomsten.

Onze samenleving blijft zich op gebied van duurzame mobiliteit ontwikkelen. LochemEnergie was, en is nog steeds, in ons land koploper op gebied van het e-deelautoconcept. Omdat duurzame mobiliteit nog niet gebruikelijk is, moest de promotie ook worden gericht op het op gang brengen van een bewustwordingsproces op gebied van zowel elektrisch rijden als het delen van auto’s.

Laadpaleninfrastructuur Sinds enkele jaren is LochemEnergie actief ten aanzien van de ontwikkeling van een laadpaleninfrastructuur. Zo werd in 2018 eerst een strategisch laadpalenplan geschreven. Daarna werd de uitvoering hiervan ter hand genomen conform de zgn. ‘Lochemse aanpak’. Dit houdt in dat de laadpaal wordt aangesloten achter de meterkast van een MKB-bedrijf of particulier. Het bedrijf of de particulier verkoopt via de laadpaal stroom aan de gebruikers en verdient op die manier de investering in de laadpaal terug. Op deze manier werden in 2019 13 dubbele laadpalen geplaatst. Just4Future begeleidde de belangstellenden in het proces om de laadpalen te realiseren. De Gemeente Lochem bleek bereid om te investeren in twee snellaadpalen, in stad Lochem en in Gorssel.

Blik op 2020 De snelladers in Lochem en Gorssel zullen worden gerealiseerd. De snellader in Gorssel zal dicht bij woonhuizen staan en wordt daarom een watergekoelde versie die minder geluid veroorzaakt. In 2020 zal ook worden gestart met een experiment met smartcharging-laadpalen: één in Exel, twee in Lochem, en één in Eefde. Tot slot zal worden onderzocht of het zelf exploiteren van laadpalen rendabel is voor LochemEnergie.

Toekomst Eind 2020 stopt de subsidie vanuit het Efro Charge & Go-project. Elektrip heeft in afwachting van een goed functionerende app in de afgelopen jaren nog niet intensief campagne gevoerd. Toen de reserveringsapp eindelijk operationeel was, zorgde de Coronacrisis ervoor dat mensen afzagen van deelautohuur. We hopen dat na de coronacrisis meer mensen de voordelen van het gebruik van een e-deelauto met onze gebruikersvriendelijke app zullen ervaren en benutten. Om goed beslagen ten ijs te komen over de voortgang van Elektrip na het Charge & Go-project bereidt de werkgroep een notitie voor waarin enkele toekomstscenario’s worden uitgewerkt. Het bestuur van LE zal op basis van deze informatie en adviezen een keuze maken op welke wijze Elektrip na 2020 verdergaat.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 33 STAGE: ONDERZOEK LAADPAALEXPLOITATIE DOOR ENERGIECOÖPERATIES

Bachelor-student Hannah Fröb, Radboud Universiteit Nijmegen

Begeleider Tonnie Tekelenburg

Doel Het onderzoeken van de kansen en bedreigingen voor energiecoöperaties op het gebied van de exploitatie van laadpalen.

Activiteiten In het voorjaar 2019 verrichtte Hannah Fröb haar onderzoek. Hannah vergeleek vier initiatieven in Culemborg, Groningen en twee gemeenten in Duitsland (Hannah is Duitse). Met medewerking van Norbert Buiter, de GroenFiscalist, bestudeerde ze wat de rol kan zijn voor een energiecoöperatie en hoe het verdienmodel kan uitpakken.

Advies Hannah’s advies was genuanceerd: • Het aanleggen van laadinfrastructuur kan een logische vervolgstap zijn voor lokale energiecoöperaties. De onderzochte businesscases zijn nu nog niet winstgevend. • Medewerking van de gemeente is essentieel bij het verkrijgen van vergunningen en financiële middelen. • In rurale gebieden zoals in Lochem hebben mensen voldoende ruimte om te parkeren en te laden op eigen grond. Koppel daar de laadvoorzieningen aan sociale functies of bestaande ondernemingen om publiek laden aantrekkelijk te maken.

Resultaat De werkgroep Elektrip en onze laadpaal-specialisten waren enthousiast over het gedegen advies, en gingen aan de slag met de volgende stappen: • Een convenant met de Gemeente Lochem dat ook LochemEnergie publieke laadpalen op openbare grond mag plaatsen. • Een procedure om 4 laadpalen van EV-net over te kunnen nemen. • Een plan ter goedkeuring aan het bestuur van LochemEnergie voor de investering in 10 extra publiek toegankelijke laadpalen in onze gemeente.

Toekomst De uitvoering van deze stappen is inmiddels gerealiseerd in 2020.

INNOVATIE MOBILITEIT TMF APP

Ontwikkeling TMF-reserveringsapp en tarievensysteem Elektrip is in 2019 erg druk geweest met het invoeren van een reserveringsapp en een tarievensysteem. Er is gekozen voor de reserveringsapp van The Mobility Factory, TMF. We zijn als

Jaarverslag LochemEnergie 2019 34 LochemEnergie ook coöperant geworden van TMF. TMF kan vele reserveringssystemen bieden. Wij hebben gekozen voor een betaling met credits, een model dat al een paar jaar met succes gehanteerd wordt door Partago in Gent (België). De credits moeten vooraf worden gekocht in de vorm van een kleine of grote prepaid bundel of een klein of groot abonnement. De prijs van een credit hangt af van de gekozen vorm. De ontwikkeling van een goedwerkende app heeft in 2019 veel werk gekost. Vanaf april/mei zijn we gaan testen met Elektrip-gebruikers. Maar het finetunen kostte veel tijd. TMF is ook een bedrijf in opbouw en dat in een aantal landen tegelijkertijd: België, Duitsland, Spanje en Nederland. Communiceren over zaken die nog in ontwikkeling zijn is zelfs met onze Vlaamssprekende zuiderburen niet altijd eenvoudigJ

Toekomst We hebben goede hoop op een goed werkende app in 2020. Ondanks de problemen zien we veel potentie in de app en het bedrijf. Reserveringssystemen voor deelauto’s is de core business van TMF; het is geen bijproduct. Dat is merkbaar.

EDUCATIE MOBILITEIT KINDERBOEKENWEEK ‘REIS JE MEE?’

In samenwerking met leerkrachten van de 17 basisscholen in de gemeente Lochem, Bibliotheek Lochem, gemeente Lochem en Stichting Welzijn Lochem (SWL).

Leden Wendela Vos Hennie Altena Marlies Gommers Gerrit Schutman Marianne Scheepens Léon Tromp

Doel Kinderen op de basisschool kennis laten nemen van de verschillen tussen benzineauto’s en elektrische auto’s.

Activiteit Het thema van de Kinderboekenweek ‘Reis je mee?’ leende zich bij uitstek om vanuit LochemEnergie/Elektrip een bijdrage te leveren. Reizen kan tenslotte ook per elektrische auto! Daarom kwam LochemEnergie/ Elektrip tijdens de Kinderboekenweek in oktober met een elektrische auto naar het schoolplein van alle 17 basisscholen in Lochem. In de klas vertelden de mensen van Elektrip over milieuvervuiling, fossiele brandstoffen, het rijden op benzine en op elektriciteit. De leerlingen van groep 5/6 stelden vragen over opladen, laadpalen in de omgeving, accu's en de prijs van een elektrische auto. Op het schoolplein mochten ze onder de motorkap van de elektrische auto van Elektrip kijken, ruiken en luisteren naar de stille motor. Om de verschillen tussen een benzine-auto en elektrische auto te demonstreren zette de juf haar benzine-auto ernaast. De kinderen zagen en roken grote verschillen: meer lawaai, stank en veel meer draden en slangen. Ter afsluiting reed de chauffeur van Elektrip een demonstratie-rondje op het schoolplein.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 35 C. EXTERNE CONTACTEN / RELATIES

GEMEENTE LOCHEM

LochemEnergie is voornamelijk actief binnen de gemeentegrenzen van Lochem. En als het om verduurzaming gaat heeft de gemeenteraad van de Gemeente Lochem een paar jaar geleden dezelfde ambitie uitgesproken als LochemEnergie, namelijk een energieneutrale gemeente in 2030. Logischerwijs is er dan op tal van terreinen ook contact met de gemeente. Dat is gewoonlijk een plezierige samenwerking.

Bestuurlijk overleg Ons bestuur heeft tweemaal per jaar ‘bestuurlijk overleg’ met het gemeentebestuur over lopende zaken en ontwikkelingen. Dat gaat soms over concrete projecten, maar ook over gemeentelijk beleid, zoals het formuleren van beleidskaders voor grootschalige opwekprojecten en de evaluatie van zonnevelden. Met de gemeente is in 2019 een overeenkomst gesloten voor het kunnen ontwikkelen van laadpalen in de openbare ruimte.

Overleg met ambtenaren Met gemeenteambtenaren is met enige regelmaat overleg vanuit diverse werkgroepen: energiecoaches, Elektrip, communicatie. Dat overleg is naar behoefte. Bijvoorbeeld over de opzet en uitvoering van een landelijk project als de Regeling Reductie Energiegebruik (RRE). In 2019 is die regeling op aangeven van LochemEnergie aangevraagd door de gemeente. In 2020 wordt hij door LE ten uitvoer gebracht. Soms vragen we aan de gemeente concrete ondersteuning, financieel of praktisch, bij projecten. Een voorbeeld daarvan is ons innovatieve waterstofproject Berkeloord. Met de gemeente hebben we in 2019, 2020 en 2021 ook afspraken over een financiële ondersteuning van het werk van de energiecoaches en andere vrijwilligers; jaarlijks evalueren we dat. De gemeente geeft ons ook enige financiële ondersteuning bij het in stand houden van de pendeldienst met de elektrische auto tussen de westelijke kernen en het gemeentehuis en voor duurzaamheidslessen op de basisscholen. En de gemeente heeft financiële ondersteuning verleend voor de aanleg van twee snellaadstations (in Lochem en Gorssel) voor elektrische auto’s, wat in landelijk gebied vrij uniek is.

Overleg met raadsleden Met diverse gemeenteraadsleden is ook wel contact. We streven ernaar dat in de toekomst iets gestructureerder te gaan doen omdat de duurzaamheidsdoelstellingen steeds dominanter op de agenda van de gemeente komen te staan en wij menen daarin een mooie rol te kunnen spelen. Af en toe spreken we bij raadsbijeenkomsten in over onderwerpen die wij belangrijk vinden voor de Lochemse gemeenschap.

ECCO-PROJECT: INTERREG NWE_496

ECCO maakt werk van energie uit eigen regio LochemEnergie is een van de kartrekkers van het Europese Interregproject NWE_496 ECCO (Energy Community COoperations) dat loopt van 2017 tot eind 2021. Binnen ECCO draait alles om het lokaal opwekken van duurzame energie. Aanleiding is de grote energietransitie waar we voor staan. Door lokaal initiatieven te ontwikkelen, ontstaat een breed draagvlak voor duurzame energie, mede doordat de desbetreffende regio direct van de opbrengsten profiteert. De projecten die onder ECCO- vlag van de grond komen, worden mede mogelijk gemaakt met de financiële steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling, verstrekt via het Interreg-programma Noordwest-Europa.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 36 De plannen/projecten binnen ECCO moeten onder meer bijdragen aan: • de productie van hernieuwbare energie; • de vermindering van de uitstoot van fossiele brandstoffen; • de versterking van de regionale economie; • de versterking van de sociale samenhang; • het verkrijgen van draagvlak onder inwoners, bedrijven en organisaties voor het opwekken van duurzame energie in het landschap; • het ontwikkelen van een regionale variant op basis van de lokale plannen.

De rol van LochemEnergie De ECCO-kartrekkersrol van LochemEnergie bestaat uit drie pijlers: • ze stimuleert en faciliteert gemeenten, inwoners, bedrijven en organisaties bij het opstellen van hun energieplannen door te coördineren en te adviseren; • ze is nauw betrokken bij het opstellen van een regionaal energieplan rond lokale energieproductie; • ze stimuleert de beschikbaarstelling van fysieke ruimte om die duurzame energie daadwerkelijk te gaan opwekken.

Project van internationale allure Het ECCO-project is internationaal. In Nederland zijn ook actief Het Groene Woud in Noord-Brabant en ZLTO. Daarnaast zijn organisaties actief in Duitsland, Frankrijk, België, Ierland en Wales. Om van elkaar te leren werken de initiatiefnemers en kartrekkers met elkaar samen door bij elkaar op bezoek te gaan en kennis en ervaringen uit te wisselen. De projectleiding is in handen van het Innovatiesteunpunt in België.

Conferenties Elke ‘kartekker’ moet ook een conferentie organiseren. LochemEnergie deed dat in 2018. In juni 2019 vond de conferentie plaats in Redon (Frankrijk-Bretagne)

EXTERNE PARTIJEN VOOR DUURZAME MOBILITEIT

Emovia Emovia heeft eind 2017 binnen het ECCO-project taken toebedeeld gekregen om het elektrisch (deelauto)rijden te promoten en regionale partners te ondersteunen (gemeenten en zustercoöperaties). Emovia had de ambitie om het duurzame mobiliteitscentrum van de regio te worden, compleet met een eigen verdienmodel. In dit centrum zouden alle partners vertegenwoordigd zijn: bedrijfsleven, overheden en energiecoöperaties. Ondanks een mooie lijst van activiteiten is dit emovia niet gelukt. Wel heeft emovia veel profijt gehad van de resultaten van het Charge & Go-project van LochemEnergie/Elektrip. Dankzij de ervaringen van Elektrip heeft emovia veel kennis en informatie in de regio kunnen verspreiden. Voor Elektrip heeft emovia in 2019 niet veel kunnen betekenen bij de dagelijkse uitvoering van e-deelauto- experimenten en -communicatie.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 37 Coöperatieauto Culemborg Coöperatieauto is als mobiliteitscoöperatie in 2019 in beeld gekomen toen zij evenals Elektrip de internationaal werkende TMF-app ging gebruiken. De ambitie van Coöperatieauto is een landelijke organisatie te worden die ondersteuning geeft aan lokale, coöperatieve initiatieven voor het gebruik van de TMF-app. Het is voor TMF ondoenlijk om vanuit Barcelona goed contact te houden met alle partijen die werken met de TMF-app. Elektrip krijgt facturen van Coöperatieauto voor TMF-diensten zoals het inbouwen van Cloudboxxen (de hardware voor de reserveringsapp) en de maandfee voor het gebruik van de app. Coöperatieauto kreeg in het Charge & Go-project opdrachten om de TMF- app-ondersteuning en doorontwikkeling op te pakken op eigen kosten en risico. Toekomst: de gehanteerde autodeelconcepten bij de verschillende coöperaties verschillen sterk. Wat dat betekent voor Cooperatieauto als centraal aanspreekpunt voor TMF in Nederland zal moeten blijken.

MobiliteitSamen MobiliteitSamen is de landelijke koepelorganisatie die in 2019 werd opgericht om lokale burgerinitiatieven te ondersteunen bij vraagstukken en dienstverlening op het gebied van duurzame mobiliteit. Vooralsnog is het een nationale lobbyclub voor het samen leren en uitwisselen van kennis tussen de leden (energie- en mobiliteitscoöperaties). MobiliteitSamen heeft voor mobiliteitscoöperaties de Green Deal Autodelen getekend. Trekkers zijn de coöperaties uit Hilversum, Groningen, Lochem en Culemborg. LochemEnergie heeft in het kader van het ECCO- project geholpen bij de oprichting. LochemEnergie levert voorlopig een bestuurslid (Tonnie Tekelenburg). Toekomst: Het plan is om in 2020 twee werkgroepen op te richten: Centrale aanschaf van koop- en lease-e-deelauto’s (prijsvoordeel) en Coöperatieve exploitatie van laadpalen.

The Mobility Factory (TMF) In eerste instantie is in het kader van het Charge & Go-project samengewerkt met projectpartner Casemaster Solutions om een nieuwe app/deelplatform te ontwikkelen voor coöperatieve e- deelautodienstverlening. Na jaren zwoegen heeft Elektrip dit ontwikkeltraject gestopt, omdat de leverancier niet in staat bleek deze app goed-werkend te krijgen. In november 2018 werd gekozen voor de TMF-app. LochemEnergie heeft toen € 4000 inleggeld betaald bij oprichting van TMF en werd zo mede-eigenaar van deze Europese app. Vanaf april 2019 heeft Elektrip de app getest. Toekomst: De app zal in 2020 definitief in gebruik worden genomen. In de komende tijd zal energie gestopt worden in het verder ontwikkelen van de app, onder andere in het fiscusproof maken ervan.

AARDGASVRIJ LAREN

Vanuit de werkgroep Wonen en Duurzaamheid van Wakker Laorne is een initiatief ontstaan voor het mogelijk aardgasvrij maken van Laren. Dat initiatief heeft geleid tot een officieel project Wijk van de toekomst, een van de 18 proefprojecten in Gelderland vanuit het Gelders Energieakkoord. De intentie is om de gebouwde omgeving in Laren en het omliggende buitengebied op termijn aardgasvrij te maken, waarbij de belangen van de inwoners en bedrijven gewaarborgd zijn en de inwoners en bedrijven vrij zijn hieraan deel te nemen.

Jaarverslag LochemEnergie 2019 38 Toekomst In 2020 gaat het onderzoek van start met een goede inventarisatie van de gebouwde omgeving en mogelijke technische en financiële oplossingen. De werkgroep bestaat uit vrijwilligers en wordt professioneel ondersteund worden door het ingenieursbureau Witteveen + Bosch, de Gemeente Lochem en de provincie Gelderland. LochemEnergie is ondersteunend partner van het project. Zie aardgasvrijlaren.nl

Jaarverslag LochemEnergie 2019 39