Vertebrate Tracksites in the Obernkirchen Sandstone (Late Berriasian, Early Cretaceous) of Northwest Germany— Their Stratigrap

Total Page:16

File Type:pdf, Size:1020Kb

Vertebrate Tracksites in the Obernkirchen Sandstone (Late Berriasian, Early Cretaceous) of Northwest Germany— Their Stratigrap Pala¨ontol Z (2012) 86:231–267 DOI 10.1007/s12542-012-0131-7 REVIEW ARTICLE Vertebrate tracksites in the Obernkirchen Sandstone (late Berriasian, Early Cretaceous) of northwest Germany— their stratigraphical, palaeogeographical, palaeoecological, and historical context Jahn J. Hornung • Annina Bo¨hme • Torsten van der Lubbe • Mike Reich • Annette Richter Received: 26 November 2010 / Accepted: 25 October 2011 / Published online: 14 March 2012 Ó The Author(s) 2012. This article is published with open access at Springerlink.com Abstract The northern German Lower Cretaceous are inaccessible today. Additionally, historical descriptions Bu¨ckeberg Formation yields numerous dinosaur tracksites, of the tracks were of highly variable quality and often some of which have produced material of impressive qual- published in remote and today nearly unobtainable sources. ity. Stratigraphically, the localities are concentrated in the Here we provide a catalogue of 13 tracksites compiled from Obernkirchen Sandstone, a thin subunit within this forma- the literature and some new observations. Of these 13 tion. The Obernkirchen Sandstone represents mainly a tracksites, only five are still accessible and currently under sandy barrier to back-barrier and lagoonal setting within a study. Descriptions of each locality are provided, with a limnic deltaic facies complex, which was deposited during comprehensive compilation of existing data on lithofacies, the late Berriasian (Cypridea alta formosa ostracod sub- stratigraphy, palaeogeography and palaeoecology of the zone) in the southeast of the Lower Saxony Basin, northwest Obernkirchen Sandstone and equivalent strata. A short Germany. A few tracksites occur more proximally in coeval review of the track-bearing lithofacies assemblage indicates fluvial deposits. Dinosaur footprint assemblages were left by that the outcrop areas have distinctly different facies and ornithopods, theropods, sauropods, ankylosaurs, and small, environments, and, therefore, track-bearing horizons can bipedal ornithischians. Other vertebrate tracks are those of only be correlated stratigraphically between adjacent out- turtles and, possibly, crocodilians. Due to the decrease in crops. For this reason, the identification of a megatracksite sandstone quarrying in recent decades, many old tracksites in the Obernkirchen Sandstone is currently regarded as premature and uncertain. J. J. Hornung (&) Á A. Bo¨hme Keywords Vertebrate tracks Á Dinosauria Á Cretaceous Á Geowissenschaftliches Zentrum, Abt. Geobiologie, Berriasian Á Obernkirchen Á Mu¨nchehagen Á Germany Georg-August-Universita¨tGo¨ttingen, Goldschmidtstr. 3, 37077 Go¨ttingen, Germany e-mail: [email protected] Kurzfassung Die unterkretazische Bu¨ckeberg-Formation Nordwest-Deutschlands ist reich an Fundstellen von Di- A. Bo¨hme e-mail: [email protected] nosaurierfa¨hrten, von denen einige hervorragend erhaltenes Material lieferten. Diese Fundstellen sind stratigraphisch T. van der Lubbe Á A. Richter auf ein geringma¨chtiges Intervall, den Obernkirchen- Niedersa¨chsisches Landesmuseum Hannover, Sandstein, konzentriert. Der Obernkirchen-Sandstein Willy-Brandt-Allee 5, 30169 Hannover, Germany e-mail: [email protected] repra¨sentiert eine sandige Barrieren- und Lagunen-Fazies innerhalb eines limnisch-deltaischen Fazieskomplexes, der A. Richter e-mail: [email protected] wa¨hrend des spa¨ten Berriasiums (Cypridea alta formosa Ostrakoden-Subzone) im Su¨dosten des Niedersa¨chsischen M. Reich (&) Beckens abgelagert wurde. Einige Fa¨hrtenfundstellen lie- Geowissenschaftliches Zentrum, Museum, Sammlungen gen auch in etwas proximaleren, gleichaltrigen, fluviatilen and Geopark, Georg-August-Universita¨tGo¨ttingen, Goldschmidtstr. 1-5, 37077 Go¨ttingen, Germany Ablagerungen. Erzeuger der Dinosaurierfa¨hrten waren e-mail: [email protected] Ornithopoden, Theropoden, Sauropoden, Ankylosaurier 123 232 J. J. Hornung et al. sowie kleine, bipede Ornithischia. Weitere Wirbeltier- vertebrates, including turtles, crocodiles, and dinosaurs Fa¨hrten wurden von Schildkro¨ten und mo¨glicherweise (e.g. Roemer 1836; von Meyer 1841, 1857, 1859; von Krokodilen hinterlassen. Aufgrund des Ru¨ckgangs im Meyer in Dunker 1846). Sandstein-Abbau im Verlauf der vergangenen Jahrzehnte Although extremely abundant and probably known to sind viele der alten Fa¨hrten-Fundstellen heute nicht mehr quarry workers for centuries, reliable accounts of dinosaur aufgeschlossen. Historische Beschreibungen sind von un- tracks were not reported before the middle of the 19th terschiedlicher Qualita¨t und ha¨ufig nur in schwer erha¨ltli- century. According to Grabbe (1881), the mining supervi- chen Quellen publiziert. Hier pra¨sentieren wir einen sor Heidtmeier reported the occurrence of a trail of con- Katalog mit 13 Fundstellen, zusammengestellt aus Litera- secutive tracks more than 100 m long which was turquellen und neuen Untersuchungen. Nur fu¨nf Fundstellen uncovered in a quarry near Wendthagen in the 1850s. sind heute noch zuga¨nglich und derzeit Gegenstand wei- Unfortunately, there are no other records of this find. terer Forschungen. Sa¨mtliche Fundstellen werden vorge- In 1879, the first dinosaur tracks reported from Germany stellt und der Kenntnisstand u¨ber Lithofazies, Stratigraphie, rather sneaked into the scientific record. At the December Pala¨ogeographie und Pala¨oo¨kologie des Obernkirchener meeting of the Deutsche Geologische Gesellschaft (Ger- Sandsteins zusammengefasst. Lithofazies-Daten zeigen, man Geological Society), held on 3 December 1879, in dass eine feinstratigraphische Korrelation individueller Berlin, Wilhelm Hauchecorne presented a letter and a Horizonte innerhalb des Sandstein-Komplexes nur zwi- drawing by mining engineer Fritz F. von Du¨cker, in which schen sehr eng benachbarten Aufschlu¨ssen mo¨glich ist und he reported the discovery of ‘‘bird tracks’’ in the Bad deutliche Faziesunterschiede zwischen den Fa¨hrtenvor- Rehburg area. At the same meeting, Wilhelm Dames kommen bestehen. Daher erscheint die derzeitige commented that these tracks were very similar to those Datengrundlage als nicht hinreichend, um den Obernkirchen- from the English Wealden, which had been identified as Sandstein in seiner Gesamtheit als Megatracksite zu dinosaur tracks shortly before. Both contributions consisted charakterisieren. of a single sentence each, included in the published pro- ceedings of the meeting (Dames in Beyrich et al. 1879; Schlu¨sselwo¨rter Wirbeltier-Fa¨hrten Á Dinosauria Á Hauchecorne in Beyrich et al. 1879). Kreide Á Berriasium Á Obernkirchen Á Mu¨nchehagen Á The geologist Carl Struckmann was the first researcher Deutschland to provide a scientific description of these tracks. During the summer of 1879, more tracks were found at Wo¨lping- hausen (Rehburg mountains, see locality 4 below) and Introduction immediately vividly discussed in local press reports (Anonymous 1879a, b). These early discussions, led mostly The Berriasian Bu¨ckeberg Formation is well-known for its by Struckmann, centred around a ‘‘bird-like’’ animal as a wealth of dinosaur tracks (Ballerstedt 1905; Dietrich 1927; potential trackmaker. This view was not left unchallenged– Lehmann 1978), but their documentation is mostly con- in fact, the ornithologist Wilhelm Pralle suggested the tri- fined to isolated specimens or localities. Important dis- dactyl imprints had been made by the mani (!) of giant coveries of the last two decades are mostly reported in anurans (Anonymous 1879b). In 1880, Struckmann sub- general overviews or abstracts (Wings et al. 2005a; stantiated his results and published the first papers on the Lehmann 2006; Lehmann et al. 2006; A. Richter et al. ‘‘Ornithoidichnites’’, referring them to the dinosaur 2007; U. Richter et al. 2007; Richter et al. 2009; Richter Iguanodon (Struckmann 1880a, b). 2007;Bo¨hme et al. 2009; van der Lubbe et al. 2009). To corroborate his identification, Struckmann sent a Nearly all tracksites from the Bu¨ckeberg Formation are gypsum cast of one of the tracks to Louis Dollo, in Brus- located stratigraphically within the Obernkirchen Sand- sels, who was the most important authority on Iguanodon stone, a thin subunit exposed in the northern and western at the time, and was studying the famous ‘‘herd’’ of this vicinities of Hannover. At least since early medieval times, dinosaur found at the Bernissart coal mine in 1878. Dollo this sandstone has been a valued dressing stone and (1883: 113) reported a perfect match of this track with the building material. Intensive quarrying since the 11th cen- pedal skeleton of a specimen he identified as Iguanodon tury AD led to the use of the nearly pure quartzose sand- mantelli. stone in hundreds of buildings and monuments across At least two specimens of Struckmann’s material are northern Germany, Europe, and in places as far abroad as still preserved in the Niedersa¨chsisches Landesmuseum, Jakarta, Indonesia (Hamm 1938; Graupner 1977; Harnack Hannover. One right pes impression of a large ornithopod 1989; Broschinski 2004). Since the beginning of the 19th (NLMH 105.747, Fig. 1) can be identified as the specimen century, this formation became increasingly well-known as which was deemed an exception by him, as he believed it a lagerstaette for rare but well-preserved Cretaceous was tetradactyl instead of tridactyl (Struckmann 1880a: 99, 123 Vertebrate tracksites in the Obernkirchen Sandstone 233 Fig. 1 Right pes impression (hypichnial relief) of a large ornithopod public collection. a Specimen as preserved today; b Specimen as (NLMH 105.747), Bu¨ckeberg
Recommended publications
  • Öffentliche Bekanntmachung Kreiswahl Am 12
    Öffentliche Bekanntmachung Kreiswahl am 12. September 2021 im Landkreis Schaumburg Gemäß § 28 Abs. 6 des Niedersächsischen Kommunalwahlgesetzes i.d.F. vom 28.01.2014 (Nds. GVBl. S. 35), zuletzt geändert durch Gesetz vom 10.06.2021 (Nds. GVBl. S. 368) und § 38 der Niedersächsischen Kommunalwahlordnung i.d.F. vom 05.07.2006 (Nds. GVBl. S. 280, 431), zuletzt geändert durch Verordnung vom 01.07.2021 (Nds. GVBl. S. 446), mache ich die für die Kreiswahl am 12. September 2021 im Landkreis Schaumburg zugelassenen Wahlvorschläge bekannt: Bewerberinnen und Bewerber im Wahlbereich 1 - Stadt Rinteln (1) Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD) 1 Bredemeier, Birte Dipl.-Umweltwissenschaftlerin *1982 Rinteln 2 Ruhnau, Carsten Lehrer *1977 Rinteln 3 Kirchhoff, Bernd Systemadministrator *1971 Rinteln 4 Teigeler-Tegtmeier, Astrid Geschäftsführerin *1963 Rinteln 5 Schumann, Philipp Staatl. anerkannter Erzieher *1985 Rinteln 6 Berlitz, Linda Auszubildende *2001 Rinteln 7 Posnien, Volker Dipl.-Finanzwirt *1962 Rinteln 8 Neumann, Ursula Rentnerin *1951 Rinteln 9 Sprick, Burkhard Fachkrankenpfleger *1961 Rinteln 10 Mehrens, Petra Lehrerin *1960 Rinteln 11 Sander, Sebastian Bürokaufmann *1973 Rinteln 12 Künneke, Helmuth Rentner *1947 Rinteln (2) Christlich Demokratische Union Deutschlands in Niedersachsen (CDU) 1 Steding, Marion Dipl.-Bauingenieurin *1974 Rinteln 2 Rauch, Veit Fleischermeister *1968 Rinteln 3 Kretzer, Thorsten Rechtsanwalt *1969 Rinteln 4 Hoppe, Steffen Schüler *1998 Rinteln 5 Lee, Anthony-Robert Landwirt *1976 Rinteln 6 Seidel, Ulrich
    [Show full text]
  • INHOUDSOPGAVE 1 Ligging, Grenzen En Omvang 2 2
    INHOUDSOPGAVE PAGINA 1 Ligging, grenzen en omvang 2 2 Landschappelijke structuur 4 3 Infrastructuur 10 4 Nederzettingen 13 5 Bevolking 16 6 Middelen van bestaan 18 7 Sociale en culturele voorzieningen 25 8 Ontwikkeling 1850 - 1940 28 Bronnen 35 Bijlagen 37 HET OVERSTICHT Zwolle, mei 1990. 1 Ligging, grenzen en omvang Losser is een verstedelijkte plattelandsgemeente in het oosten van Twente. Het bestuurlijke en administratieve centrum wordt gevormd door het dorp Losser. Tot de gemeente behoren verder de kerkdorpen Beuningen, Glane, De Lutte en Overdinkel en de buurschappen Elfter Horne, Notter Horne, Rader Horne, de Marke, Mekkelhorst, de Poppe, de Zoeke en Zuid Lutte. In het noorden grenst de gemeente Losser aan de gemeente Denekamp, in het oosten en zuiden aan de Bondsrepubliek Duitsland en in het westen aan de gemeenten Enschede, Oldenzaal en Weerselo. Langs de oostgrens, aan de Nederlandse zijde, bevinden zich vier officiële grensovergangen namelijk in De Lutte "De Poppe E-30" en "De Poppe", te Overdinkel "Tiekerhook" en één te Glane. Op kaart 1 is de ligging van de gemeente Losser in Twente weergegeven. De gemeente Losser is ontstaan in 1811. Toen werden het stadsgericht Oldenzaal (de stad en de naaste omgeving) en het richterambt Oldenzaal in drieën gesplitst en ontstonden de gemeenten Losser, Oldenzaal en Weerselo. Het zuidoostelijk gedeelte van het voormalige richterambt Oldenzaal (het dorp Losser en de buurschap Losser) vormde toen de gemeente Losser. Op 1 juli 1818 werd hier aan toegevoegd het gehele oostelijke gedeelte van het voormalige richterambt Oldenzaal, de marken Berghuizen, Beuningen en De Lutte. In latere jaren werden gedeelten van Berghuizen weer bij Oldenzaal gevoegd en in 1955 werd nagenoeg geheel Noord- en Zuid- Berghuizen door Oldenzaal geannexeerd.
    [Show full text]
  • Bijlage 3A Samenwerkingen
    Aan de gemeenteraad van Tubbergen Inlichtingen bij Zaaknummer De raadsgriffier 3974 Mevrouw H.J.M.J. van Limbeek-ter Haar Bijlagen: 1 Onderwerp Verzenddatum: 5 januari 2018 Raadsbrief 2017 nr. 47 Geachte raadsleden, Waarover gaat deze brief? In onze vergadering van 19 december 2017 hebben wij het navolgende onderwerp besproken: Opheffing Bedrijfsvoeringsregeling Twentebedrijf Ons besluit Wij hebben in die vergadering besloten: In te stemmen met het voorstel om de Bedrijfsvoeringsregeling Twentebedrijf op te heffen Korte toelichting Op 27 oktober 2016 is besloten de rechtspersoon Twentebedrijf voorlopig niet met taken te vullen. Dit besluit over een andere ontwikkelroute Twentebedrijf betekende op hoofdlijnen het labelen van bestaande samenwerkingen, het uitbouwen van bestaande samenwerkingen, en het verder brengen van nieuwe samenwerkingsinitiatieven met de merknaam Twentebedrijf. Er is niet langer een meerwaarde voor de bestaande, aparte rechtspersoon Twentebedrijf, waartoe eerder besloten is. De deelnemers aan de regeling stemmen in met het voorstel om de Bedrijfsvoeringsregeling Twentebedrijf op te heffen. Het opheffen van de regeling is een feit wanneer de colleges, respectievelijk het dagelijks bestuur, van twee derde van de deelnemers daartoe besluiten. Inmiddels is gebleken dat sowieso twee derde van de deelnemers met de opheffing heeft ingestemd. Nadere toelichting Het besluit van 27 oktober 2016 over de ontwikkelroute Twentebedrijf betekent op hoofdlijnen het labelen van bestaande samenwerkingen, het uitbouwen van bestaande samenwerkingen, het verder brengen van nieuwe samenwerkingsinitiatieven via coalitions of the willing met als perspectief het ontwikkelen van productieve (4K’s) samenwerkingen. Op 12 juli 2017 hebben wij in onze bestuursvergadering, via een voortgangsbericht van de Kring van Twentse secretarissen, kennis genomen van de voortgang op een aantal samenwerkingen en initiatieven.
    [Show full text]
  • The World at the Time of Messel: Conference Volume
    T. Lehmann & S.F.K. Schaal (eds) The World at the Time of Messel - Conference Volume Time at the The World The World at the Time of Messel: Puzzles in Palaeobiology, Palaeoenvironment and the History of Early Primates 22nd International Senckenberg Conference 2011 Frankfurt am Main, 15th - 19th November 2011 ISBN 978-3-929907-86-5 Conference Volume SENCKENBERG Gesellschaft für Naturforschung THOMAS LEHMANN & STEPHAN F.K. SCHAAL (eds) The World at the Time of Messel: Puzzles in Palaeobiology, Palaeoenvironment, and the History of Early Primates 22nd International Senckenberg Conference Frankfurt am Main, 15th – 19th November 2011 Conference Volume Senckenberg Gesellschaft für Naturforschung IMPRINT The World at the Time of Messel: Puzzles in Palaeobiology, Palaeoenvironment, and the History of Early Primates 22nd International Senckenberg Conference 15th – 19th November 2011, Frankfurt am Main, Germany Conference Volume Publisher PROF. DR. DR. H.C. VOLKER MOSBRUGGER Senckenberg Gesellschaft für Naturforschung Senckenberganlage 25, 60325 Frankfurt am Main, Germany Editors DR. THOMAS LEHMANN & DR. STEPHAN F.K. SCHAAL Senckenberg Research Institute and Natural History Museum Frankfurt Senckenberganlage 25, 60325 Frankfurt am Main, Germany [email protected]; [email protected] Language editors JOSEPH E.B. HOGAN & DR. KRISTER T. SMITH Layout JULIANE EBERHARDT & ANIKA VOGEL Cover Illustration EVELINE JUNQUEIRA Print Rhein-Main-Geschäftsdrucke, Hofheim-Wallau, Germany Citation LEHMANN, T. & SCHAAL, S.F.K. (eds) (2011). The World at the Time of Messel: Puzzles in Palaeobiology, Palaeoenvironment, and the History of Early Primates. 22nd International Senckenberg Conference. 15th – 19th November 2011, Frankfurt am Main. Conference Volume. Senckenberg Gesellschaft für Naturforschung, Frankfurt am Main. pp. 203.
    [Show full text]
  • 180501 Pgr. Auetal-Niedernwöhren
    Niedernwöhren18++ hat die letzten 4 Spiele gewonnen Dienstag, 1. 5. 2018, 15 Uhr Kreisliga Schaumburg SC Auetal Einen guten Lauf verzeichnen unsere Gäste aktuell. Nach einer miserablen Hinrunde geriet Niedernwöhren gar in Nr. Name Einsätze Tore Abstiegsnöte. Inzwischen ist davon keine Rede mehr. Vor SC Auetal 1 Müller, A. „Bomber“ 7 TW vier Wochen verlor der TuS zuletzt (2:3 zu Hause gegen 20 Yetiz, Metin 2 TW Steinbergen). Anschließend kam ein 1:1 Krankenhagen, was - Ebeling, Henrik Urlaub angesichts der Krankenhäger Schwäche auch nicht prickelnd TuS Niedernwöhren ist. 3 Rauhut, Felix 21 1 4 Franke, Janni 3 - Sportplatz an der Obersburg, 31749 Auetal ( Rehren A/O ) Dann platzte der Koten beim TuS Niedernwöhren … die 5 Diedler, Marcel 10 folgenden vier Spiele wurden alle gewonnen: 2:1 gegen 6 Adsiz, Ercan 22 2 Hevesen, 4:1 in Steinbergen, 1:0 gegen Lüdersfeld, vorigen - Feldmann, Tobias verletzt Sonntag 4:0 gegen SC Rinteln. Liebe Fußball-Freunde, 8 Meyer, JF “Major” 19 - Nachholspiele heute Im Rinteln-Spiel sorgten Engwer, Hellmanns, Golly und 9 Mahmo, Samer gesperrt willkommen zum nächsten Heimspiel an TSV Eintracht Exten - Sachsenhagen Popadic für Niedernwöhrens Treffer. Gefährlich ist die 10 Wagner, Sebastian 19 4 der ‚Obersburg‘. Sahen wir gegen TSV Hagenburg - MTV Rehren A/R Nummer 10 der Gäste, Khalil Milagne Messanba Fofana. 11 Meyer, Florian 25 1 Steinbergen vorgestern am Sonntag, geht’s TSV Krankenhagen - SV Engern Keine Ahnung, ob er wirklich mit den drei Vornamen gerufen - Mieruch, Marius verletzt heute gegen Niedernwöhren weiter. FC Hevesen - Victoria Lauenau wird. Bis man diese durch hat, hat bei einem Warnruf in der - Guire, Moussa gesperrt TSV Steinbergen - Schw.
    [Show full text]
  • Factsheet Jeugdsportmonitor Overijssel 2016
    Colofon Jeugdsportmonitor Overijssel 2016 Provinciaal onderzoek naar sport, bewegen en leefstijl onder jongeren (4 tot en met 17 jaar) Mei 2017 In opdracht van de provincie Overijssel en de deelnemende gemeenten Drs. Marieke van Vilsteren Sportservice Overijssel Hogeland 10 8024 AZ Zwolle www.sportserviceoverijssel.nl Overname van dit rapport of gedeelten daaruit is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. Algemene informatie In het najaar van 2016 is voor de derde keer de Jeugdsportmonitor uitgevoerd door Sportservice Overijssel in opdracht van de provincie Overijssel en in samenwerking met Overijsselse gemeenten. De Jeugdsportmonitor geeft een goed beeld van het sport- en beweeggedrag en de leefstijl van jeugd en jongeren in Overijssel (4 tot en met 17 jaar). De provinciale resultaten worden in deze factsheet besproken. Gemeentelijke cijfers staan weergegeven in het tabellenboek en de gemeentelijke factsheets. Sportservice Overijssel Sportservice Overijssel is het provinciale kenniscentrum voor sport en bewegen in de Respons Ruim provincie Overijssel. Wij willen met onze kennis de verschillende maatschappelijke partijen hand- 15.000 vatten aanreiken, zodat investeringen in sport en bewegen efficiënt en effectief worden ingezet. leerlingen hebben Daarbij maken we gebruik van bestaande kennis, meegedaan aan de maar ontwikkelen we ook monitoren voor nog Jeugdsportmonitor! ontbrekende gegevens. Sportservice Overijssel zorgt voor regelmatige herhaling van onderzoek, een vereiste om ontwikkelingen nauwlettend te kunnen volgen en trends te kunnen waarnemen. Sportservice Overijssel heeft als doel om zoveel mogelijk inwoners de kans te geven (blijvend) te 52% sporten en te bewegen. In navolging op het rapport ‘Fit en Gezond in Overijssel’, een primair onderwijs tweejaarlijks monitoronderzoek naar sport, bewegen en leefstijl onder volwassenen, is in 2012 48% door Sportservice Overijssel ook een tweejaarlijkse voortgezet onderwijs monitor opgezet om sport, bewegen en leefstijl van de Overijsselse jeugd en jongeren in kaart te brengen: de Jeugdsportmonitor.
    [Show full text]
  • Directions Sketch
    Directions sketch Towards Nienburg Petershagen Towards Hannover Bad Nenndorf 482 65 Stadthagen Helpsen S Kirchhorsten Minden 2 K19 Nienstädt 65 Sülbeck 65 Plant 1 Bückeburg Bahnhofstr. 56-60 83 L442 P 31691 Helpsen Porta Westfalica Bad Eilsen 482 2 2 S Rinteln 83 Towards Dortmund HAUTAU GmbH K19 Wilhelm-Hautau-Straße 2 (former Am Allerholz) P 100 m 31691 Helpsen Plant 2 Tel +49 5724 / 393-0 PIZ Test and innovation centre Wilhelm-Hautau-Straße 2 (former Am Allerholz) Fax +49 5724 / 393-125 31691 Helpsen [email protected] Your way to Helpsen by Autobahn 2 Dortmund - Hannover Autobahn 2 Dortmund - Hannover Autobahn 2 Hannover - Dortmund Exit 33 / Porta Westfalica Exit 35 / Bad Eilsen Exit 38 / Bad Nenndorf On the B 482 in the direction of Turn left towards Bückeburg. After 1.5 Turn right in the direction of Stadthagen Nienburg. After approx. 8 km turn km at the traffic lights turn right in the (B 65). Shortly before Stadthagen, right onto the B 65 in the direction of direction of Bad Eilsen. Through the immediately after an underpass, turn Bückeburg and Stadthagen. Past villages Bad Eilsen and Ahnsen in the right onto the bypass towards Bückeburg Bückeburg, through the villages direction of Vehlen. In the village of and Minden. Drive the ring road to the Vehlen and Gelldorf. Sülbeck at the Vehlen you come to the B 65. Turn right end. Turn right again in the direction of height of the church (located on the in the direction of Stadthagen. Through Bückeburg. Through the town Nienstädt. right hand side), at the traffic lights the village Gelldorf.
    [Show full text]
  • 1 Census of Marine Life Participants 2000-2010
    Census of Marine Life Participants 2000-2010 Raza Abidi, Dalhousie University, Canada Jo Acebes, Asia Research Center, Philippines Arturo Acero, Universidad Nacional de Colombia, Colombia Shanta Nair Achuthankutty, National Centre for Antarctic and Ocean Research, India C.T. Achuthankutty, National Institute of Oceanography, India Colleen Adam, DIVERSITAS, France Sarah Adamowicz, University of Guelph, Canada Nathan Adams, United States Helena Adão, University of Évora, Portugal Adrian Aebischer, University of Bern and Museum Fribourg, Switzerland Steven Africk, Acentech Inc, United States Vikram Agadi, National Institute Scientific Communication & Information Resources, India Yogi Agrawal, Sequoia Scientific, United States Maite Aguado, Universidad Autonóma de Madrid, Spain Anelio Aguayo-Lobo, Instituto Antarctico Chileno, Chile Paula Aguiar, University of the Azores, Portugal John Ahearn, Museum Victoria, Australia Sayyed Ahmed, Sultan Qaboos University, Sultanate of Oman Shane Ahyong, National Institute of Water & Atmospheric Research (NIWA), New Zealand Jim Aiken, Plymouth Marine Laboratory, United Kingdom Cameron Ainsworth, University of British Columbia, Canada Laura Airoldi, Università di Bologna, Italy Belinda Aker, National Oceanography Centre, Southampton, United Kingdom Dag Aksnes, University of Bergen, Norway Farid Al-Abdali, Five Oceans LLC, Sultanate of Oman Nasser Al-Azri, HMR Environmental Engineering Cunsultants, Sultanate of Oman Adnan Al-Azri, Sultan Qaboos University, Sultanate of Oman Monica Albuquerque, University Lusófona de Humanidades e Tecnologias, Portugal Jacqueline Alder, UNEP, Kenya Viviana Alder, University of Buenos Aires, Argentina Juan Luis Aleget, Universitat de Girona, Spain Yaroslava Alekseeva, Russian Academy of Sciences, Russia Vera Alexander, University of Alaska Fairbanks, United States Karen Alexander, University of New Hampshire, United States Daniel Alexandrov, European University at St. Petersburg, Russia J.R.B.
    [Show full text]
  • Nieuwsbrief 2015-1
    2015 01 NIEUWSBRIEF Via deze nieuwsbrief informeren wij u over de professionalisering van onze organisatie, de activiteiten van de afdelingen en nieuwe ontwikkelingen op ons vakgebied. Woonlastenstijging Twentse gemeenten meer dan landelijk gemiddelde De gemeentelijke woonlasten stijgen dit jaar gemiddeld iets meer dan de inflatie. Een gemiddeld huishouden betaalt € 12 meer aan lokale belastingen. Dat is 1,7%, terwijl de verwachte inflatie 1% is. In vier Twentse gemeenten stijgen de woonlasten minder dan de inflatie, maar in de meeste gemeenten is de stijging meer dan de verwachte inflatie. Dat blijkt uit de Atlas van de lokale lasten van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (Coelo), die eind maart verscheen. Het Gemeentelijk Belastingkantoor Met welke gemeenten vergelijken Twente (GBT) haakt hierop in met een we Twentse gemeenten? nieuwsbrief over de woonlasten van de - Drie Overijsselse steden met Twentse gemeenten. Dit jaarlijkse over- meer dan 50.000 inwoners: zicht bevat gegevens over de hoogte en Deventer, Hardenberg en Zwolle de ontwikkeling van lokale lasten van - Drie Overijsselse gemeenten met Twentse gemeenten die zijn aangesloten minder dan 50.000 inwoners: bij het GBT: Almelo, Borne, Enschede, Dalfsen, Raalte en Zwartewaterland Haaksbergen, Hengelo, Losser en - Daarnaast maken we vergelijkingen Oldenzaal. Vergelijkingen zijn gemaakt met landelijke cijfers. met andere Overijsselse gemeenten en met landelijke gemiddelden. De cijfers Hieronder geven we drie belangrijke van 2015 zijn als basis genomen. uitgangspunten aan, die een rol spelen Daarnaast geeft dit overzicht inzicht bij vergelijking van woonlasten tussen in meerdere manieren van vergelijking gemeenten. van lokale lasten. De uitkomsten van vergelijkingen van lokale lasten hangen Gemiddelde waarde van een woning vaak af van de gekozen methode.
    [Show full text]
  • Die Offene Pforte Sowie Mehreren Skulpturen
    Fortsetzung Juli Aug. Sonntag 2. Juli, 11–18 Uhr Sept. Ulrich und Edelgard Böhne Ursula Deppe Tel. 05752 92203 Tel. 05706 2021 [email protected] [email protected] Breslauer Straße 1 Dickertstraße 68 Sonntag 6. August, 11–16 Uhr Samstag 30. Sept., 16–24 Uhr 31749 Auetal, OT Rehren 32457 Porta Westfalica, OT Lohfeld Martina Döllner Andreas Behrens Thema: Rosen zeigen unsere Thema: Naturnaher Garten der Tel. 0175 3458033 Tel. 05751 75495 Begeisterung. Rosen in Verbindung vier Jahreszeiten. (wie 30. April) [email protected] [email protected] mit Clematis sowie zwei Garten- Herminenstr. 23, 31675 Bückeburg Arensburger Straße 2 teiche mit Seerosen. Kaffee und Sonntag 2. Juli, 11 Uhr–18 Uhr Thema: Kleines Idyll mitten in 31737 Rinteln, OT Steinbergen Kuchen auf Wunsch. Martina und Hermann Döpke der Stadt. Thema: Offene Pforte mal anders! [email protected] »Offene Pforte bei Nacht«. Anette Deterding www.rosenparadies-loccum.de Sonntg 13. August, 11–18 Uhr Kreuz und quer durch die Pflanzen- Tel. 05726 610 Niedersachsenstraße 8 Ingrid Bödeker welt, winterharte Fuchsia, [email protected] 31547 Rehburg-Loccum Tel. 0571 75909 Bananenpflanzen. Hauptsstr. 54, 31719 Wiedensahl Thema: Rosenblütenmeer für Kronenweg 34 Thema: Großer Haus- und Arbeits- alle Sinne. (wie 4. und 18. Juni) 32457 Porta Westfalica garten. Naturnaher Hausgarten mit OT Hausberge Okt. unterschiedlichen Staudenrabatten Samstag 8. Juli, 11–17 Uhr Thema: (wie am 11. Juni) nach dem Motto von Karl Förster: Sonntag 9. Juli, 11–17 Uhr Es wird durchgeblüht. Leidenschaft- Waltraud Schmieding Samstag 19. August, ab 11 Uhr liches Sammeln von Fuchsien in Tel.
    [Show full text]
  • Fahrplan Schulzentrum Helpsen Gültig Ab 01.09.2015 Anfahrten
    Fahrplan Schulzentrum Helpsen gültig ab 01.09.2015 Fahrtrichtung Niedernwöhren/Meerbeck/Wiedensahl/Stadthagen Anfahrten Ort Haltestelle 1.Std 1.Std 2.Std Sonderveranstaltungen Wiedensahl Sportplatz 07:32 08:08 14:00 Wiedensahl Ronnenberg 07:34 08:09 14:01 Wiedensahl Mitte 07:35 08:10 14:02 Wiedensahl Niemitz 07:36 08:11 14:03 Niedernwöhren Abzw.Mittelbrink 07:38 08:13 14:04 Niedernwöhren Wilkening 07:39 08:14 14:05 Niedernwöhren Grundschule Niedernwöhren Suthmeier 07:41 08:16 14:06 Niedernwöhren Bahnhof Str. 07:42 08:18 14:08 Meerbeck Schweer 07:43 Hobbensen Ort 07:44 Levesen Kreuzung 07:46 Helpsen IGS 07:50 Niedernwöhren Alte Schule 07:32 08:00 Meerbeck Lange Str. 07:34 08:24 14:14 Meerbeck Bartels 07:37 08:25 14:16 Meerbeck Sparkasse 07:39 08:26 14:17 Meerbeck Gallweg 07:40 08:27 14:18 Volksdorf Kuckshagen 07:41 08:28 14:20 Volksdorf Mitte 07:42 08:29 14:21 Volksdorf Abzw.Hiddensen 07:44 08:30 14:23 Helpsen IGS 07:50 08:35 14:30 Stadthagen Hütten Str. 07:15 08:06 13:49 Breslauer Str. 07:16 08:05 13:47 ZOH 07:19 08:03 13:45 Untere Str. 07:35 13:32 Helpsen IGS 07:50 08:14 14:15 Fahrtrichtung Niedernwöhren/Meerbeck/Wiedensahl/Stadthagen Rückfahrten Ort Haltestelle 5.Std 5.Std 6.Std 6.Std 8.Std 8.Std Sonderveranstaltungen Helpsen IGS 12:33 12:33 13:23 13:20 15:55 15:45 18:15 17:50 HALTEPUNKT 4 6 4 6 4 4 6 Volksdorf Abzw Hiddensen 12:41 13:26 15:58 18:20 Volksdorf Mitte 12:42 13:27 15:59 18:21 Volksdorf Kuckshagen 12:43 13:28 16:00 18:22 Meerbeck Gallweg 12:44 13:29 16:01 18:23 Meerbeck Sparkasse 12:45 13:30 16:03 18:24 Niedernwöhren Bahnhof Str.
    [Show full text]
  • Wasserstoffregion Schaumburg
    HyStarter-Konzept Schaumburg // Abbildungsverzeichnis WASSERSTOFFREGION SCHAUMBURG HyStarter-Konzept ENTWURF Landkreis Schaumburg Impressum Herausgeber Landkreis Schaumburg Jahnstraße 20, 31655 Stadthagen Projektleitung Landkreis Schaumburg Leitstelle Klimaschutz Horst Roch ([email protected]) Verantwortlich für den Inhalt Spilett new technologies GmbH Schöneberger Str. 18, 10963 Berlin https://www.spilett.de Autoren Jonas Koch und Nadine Hölzinger (Spilett new technologies GmbH) Unter Mitarbeit von: Dr. Frank Koch und Frederik Budschun (EE ENERGY ENGINEERS GmbH) Laura Wienpahl, Tim Röpcke und Ciara Dunks (Reiner Lemoine Institut) Dr. Hanno Butsch und Fabian Rottmann (Becker Büttner Held Consulting AG) Titelbild © BMVI / grafische Gestaltung David Borgwardt (Spilett new technologies GmbH) Layout David Borgwardt (Spilett new technologies GmbH) Druck DRUCKHAUS-ONLINE.DE, Mengelingscher Weg 10a, 31688 Nienstädt Stand: Januar 2021 Die Strategiedialoge zu HyStarter wurden beauftragt im Rahmen des HyLand-Programms durch das Bundesministerium für Verkehr und digitale Infrastruktur (BMVI), koordiniert durch die NOW GmbH Vorwort 2019 wurde der Landkreis Schaumburg als ein- zige niedersächsische Kommune in der ersten Runde des HyStarter-Wettbewerbs ausge- wählt. Die Auswahl als Wasserstoffregion ist ein markanter Meilenstein für uns und hat die im Landkreis vorhandene, anhaltend hohe Motivation unterstützt. Der Landkreis Schaumburg besitzt dabei eine hohe Eignung als Pilotregion. Schaumburg ist mittelständisch geprägt und bildet „Deutsch-
    [Show full text]