INSPEKCJA OCHRONY RODOWISKA WOJEWÓDZKI INSPEKTORAT OCHRONY RODOWISKA W GDAÑSKU
R A P O R T O STANIE RODOWISKA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO W 2000 ROKU
Biblioteka Monitoringu rodowiska Gdañsk 2001 W y d a n o z e r o d k ó w : Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Gdañsku oraz Wojewódzkiego 0unduszu Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej w Gdañsku
O p r a c o w a l i : pracownicy WIO: Iwona Boruchalska, Barbara Gdaniec-Rohde, Agnieszka Gorzeñ, Joanna Kochanowska, El¿bieta Korzec, Marian Mazur, Halina Olbromska, Ewa Sajek, Miros³aw Sasal, Jaros³aw Stañczyk, Piotr Trybuszewski, Andrzej Walkowiak, Wies³awa Wonicka, Alicja Za³upka, Adam Zarembski, Renata Zarêba
R a p o r t o p r a c o w a n o p o d k i e r u n k i e m : Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Ochrony rodowiska w Gdañsku Andrzeja Walkowiaka
Sk³ad tekstu i motyw graficzny na ok³adce: Iwona Czeszumska
W opracowaniu wykorzystano materia³y: Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Gdañsku Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Olsztynie Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Gdañsku Agencji Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdañskiej
Nak³ad 500 egz. ISBN 83-7217-138-6
Druk: Graphicus Oficyna Ltd. Sp. z o.o. ul. Mciwoja 7 81-361 Gdynia S p i s t r e c i
Wstêp ...... 5
1. Ogólna charakterystyka województwa pomorskiego ...... 7
2. Powietrze ...... 15 Monitoring powietrza ...... 15 Emisja ...... 45
3. Ha³as ...... 48
4. Wody ...... 54
4.1 Gospodarka ciekowa w województwie pomorskim ...... 54 4.2 Monitoring rzek ...... 74 Wis³a ...... 75 S³upia ...... 77 £eba ...... 78 £upawa ...... 78 Reda ...... 80 Pianica ...... 82 Karwianka ...... 83 Czarna Wda ...... 84 Wda i jej dop³ywy ...... 85 £eba i jej dop³ywy ...... 90 Radunia i jej dop³ywy ...... 96 Mot³awa i jej dop³ywy ...... 106 Szkarpawa i jej dop³ywy ...... 111 Stan czystoci rzek województwa pomorskiego ...... 119 4.3 Monitoring jezior ...... 124 Monitoring jezior reperowych objêtych sieci¹ krajow¹ ...... 124 Monitoring regionalny ...... 124 Podsumowanie ...... 138 4.4 Zalew Wilany ...... 141 Podsumowanie ...... 145 4.5 Stan sanitarny k¹pielisk ...... 146 K¹pieliska morskie ...... 146 K¹pieliska ródl¹dowe ...... 148 Rzeki ...... 148 Porty ...... 149 Podsumowanie ...... 149 4.6 Zaopatrzenie w wodê miast i wsi województwa pomorskiego ...... 150 Zaopatrzenie w wodê miast ...... 150 Zaopatrzenie w wodê wsi ...... 157 Ocena jakoci wody z ujêcia powierzchniowego w Straszynie ...... 160
5. Gospodarka odpadami ...... 165 Monitoring odpadów ...... 165 Odpady przemys³owe ...... 167 Odpady komunalne ...... 173
6. Nadzwyczajne zagro¿enia rodowiska ...... 180
7. Zak³ady szczególnie uci¹¿liwe dla rodowiska ...... 185
8. Inwestycje proekologiczne w województwie pomorskim ...... 189 Ochrona wód ...... 189 Ochrona powietrza ...... 191 Inwestycje w gospodarce odpadami ...... 192
9. G³ówne kierunki dzia³añ inspekcyjnych i prac laboratorium WIO ...... 193
Wykorzystane materia³y ...... 195
4 W S T Ê P
"Raport o stanie rodowiska województwa pomorskiego w 2000 roku" jest kolejnym opracowaniem wydanym przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Gdañsku w ramach Biblioteki Monitoringu rodowiska. Wydanie to stanowi kontynuacjê cyklicznie ukazuj¹cych siê informacji z zakresu ochrony wód powierzchniowych, powietrza atmosferycznego, ochrony przed ha³asem, gospodarki odpadami, nadzwyczajnych zagro¿eñ rodowiska oraz dzia³alnoci kontrolnej Inspekcji Ochrony rodowiska.
Raport '2000 zawiera aktualn¹ ocenê stanu rodowiska w województwie pomorskim w wybranych komponentach wraz z okreleniem kierunków zachodz¹cych zmian. Wykorzystano w nim g³ównie materia³y Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Gdañsku, w tym Delegatury w S³upsku, Pomorskiego Inspektora Sanitarnego, Agencji Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdañskiej oraz dane statystyczne. Podstawê opracowania stanowi³y materia³y z kontroli przeprowadzonych przez Inspekcjê Ochrony rodowiska oraz wyniki prowadzonych badañ monitoringowych (rzeki, jeziora i ha³as).
Celem niniejszej publikacji jest uaktualnienie informacji dotycz¹cych stanu rodowiska, przekazywanych spo³eczeñstwu, organom samorz¹dowym, mass mediom oraz zainteresowanym instytucjom i osobom w postaci wydawanych co roku "Raportów o stanie rodowiska".
Sk³adam serdeczne podziêkowanie wszystkim, którzy przyczynili siê do powstania Raportu '2000.
Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony rodowiska
Andrzej Walkowiak
5 6 1.
OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
Pomorskie - po³o¿one w pó³nocnej czêci Polski nad Morzem Ba³tyckim - zajmuje powierzchniê 18293 km2 i s¹siaduje z czterema województwami: warmiñsko-mazurskim, kujawsko-pomorskim, wielkopolskim, zachodniopomorskim oraz z Rosj¹.
Województwo obejmuje 4 powiaty grodzkie (miasta na prawach powiatów: Gdañsk, Gdynia, S³upsk i Sopot), 15 powiatów ziemskich, 123 gminy (25 miejskich, 17 miejsko-wiejskich i 81 wiejskich). Na jego terenie znajduj¹ siê 42 miasta oraz 2994 miejscowoci wiejskie. Pomorskie zamieszkuje 2192.3 tys. osób i w stosunku do roku ubieg³ego, w którym liczba ludnoci wynosi³a 2185.7 tys. osób, nast¹pi³ wzrost zaludnienia; szczególnie wzros³a liczba ludnoci w wieku produkcyjnym - z 60.7% do 61.2%. Województwo nale¿y do wysoko zurbanizowanych (68.5% ludnoci zamieszkuje w miastach) oraz do nielicznych w kraju z dodatnim saldem migracji, maj¹cym tendencjê wzrostow¹ (od ubieg³ego roku wzros³o od 0.3 do 0.5). Przyrost naturalny jest wysoki i wynosi 2.4 promila (Polska 0.0), gêstoæ zaludnienia - 120 mieszk./km2 (Polska 124 mieszk./km2). Najbardziej zaludnionym miastem jest Gdañsk - stolica województwa (457.9 tys. mieszkañców), dalsz¹ kolejnoæ zajmuj¹ Gdynia (255.0 tys.) i S³upsk (102.2 tys.)
Województwo pomorskie ma charakter przemys³owo-rolniczy. Realizacja za³o¿eñ Strategii Rozwoju Województwa Pomorskiego (Uchwa³a Nr 271/XXI/2000 Sejmiku Województwa Pomorskiego z dnia 3 lipca 2000 roku) stwarza szansê dla naszego regionu, aby sta³ siê wiod¹cym w zachowaniu rodowiska przyrodniczego i kulturowego w zgodzie z potencja³em gospodarczym. Potencja³ gospodarczy województwa to bran¿e tradycyjne, takie jak przemys³ stoczniowy, rafineryjny, spo¿ywczy, maszynowy, meblowy, transport i us³ugi portowe. Porty morskie: Gdañsk i Gdynia stanowi¹ wa¿ne wêz³y transportu i s¹ znacz¹cymi obszarami rozwojowymi dla ró¿nej dzia³alnoci produkcyjnej i us³ugowej. Gdañska Stocznia Remontowa nale¿y do czo³owych zak³adów tego typu na wiecie. Pomorskie jest regionem kraju, w którym wzros³y nak³ady inwestycyjne w stosunku do roku ubieg³ego, szczególnie w budownictwie, handlu, transporcie i ³¹cznoci; zwiêkszy³a siê równie¿ produkcja przemys³owa.
7
e
i k
s
r
u
z
a
m
-
o
k
s
ñ
i
m
r
a
w
o
w t z d ó w e j o w Stary Stary Krynica Krynica Morska Dzierzgoñ goñ Dzierz- Sztutowo Mapa województwa pomorskiego województwa Mapa Stary Stary Targ Pole Prabuty Miko³ajki Stare Pom. Nowy Dwór Nowy Gdañski Zatoka ys.1.1 Gdañska Stegna Malbork Nowy Staw Nowy R administracyjny podzia³ - Gardeja Malbork Sztum Osta- szewo Kwidzyn Kwidzyn Ryjewo Mi³o- radz Lichnowy Cedry Wielkie Sadlinki Tczew Suchy D¹b Gniew Subkowy ki Pelplin czyn Pszczó³- Gd. Tczew Morzesz- Pruszcz Gd. Pucka Zatoka Sopot Smêtowo Graniczne Gdañsk Pruszcz Gd. Pruszcz Gd. gard Starogard Staro- Skórcz Bobowo Skórcz Tr¹bki Tr¹bki Wielkie Kolbudy Grn. Kosa- kowo Gdynia Puck Skarszewy Osiek Ru- mia W³adys³awowo ¯ukowo Reda Zblewo Lubichowo Puck Przywidz Wejhe- rowo Liniewo Szemud Przodkowo Somonino Kaliska Nowa Karczma Wejhe- rowo Osieczna Wo da Krokowa Czarna Luzino Stara Kiszewa Stara Kartuzy Chmielno Stê¿yca Linia Gniewino Kocierzyna Kocierzyna £êczyce Karsin województwo kujawsko-pomorskie województwo Czersk Sierakowice Choczewo Sulêczyno Lipusz Lêbork Cewice Dziemiany Brusy Par- chowo Wicko Nowa Wie Nowa Lêborska £eba Studzienice Chojnice Czarna D¹brówka Chojnice Bytów Potêgowo Kona- rzyny
G³ówczyce e
Cz³uchów
i Lipnica
Borzy- tuchom
k
Cz³uchów
c
Damnica
y Tuchomie
Ko³czy- g³owy
t Dêbnica Kaszubska
³ Smo³dzino
Przechlewo
a
Debrzno
B
S³upsk
e Kocza³a
Trzebielino
z
S³upsk
r
Rzeczenica
o Czarne Miastko
Kobylnica M Kêpice
Ustka
województwo województwo wielkopolskie
e
i
k
s
r
o
m
o
p
o
i n
d
o
h
c
a z
o
w t z d ó w e j o w
8 Pod wzglêdem wielkoci nak³adów inwestycyjnych, które w 1999 roku wynosi³y 6913.5 mln z³, województwo pomorskie zajmuje szóste miejsce w kraju (5.5% nak³adów inwestycyjnych w Polsce), po województwach: mazowieckim, l¹skim, wielkopolskim, ma³opolskim i ³ódzkim.
Pomorskie, w którym dominuj¹ gleby rednie i ma³o urodzajne, charakteryzuje siê przeciêtnymi warunkami do rozwoju rolnictwa. G³ównymi rejonami rolniczymi s¹ ¯u³awy Wilane, z najbardziej ¿yznymi glebami (mady), i ziemia s³upska. U¿ytki rolne zajmowa³y 912 tys. ha (49.9%) powierzchni województwa. Powierzchnia gruntów ornych wynosi³a 726.2 tys. ha (79.6% powierzchni u¿ytków rolnych). Sporód powiatów ziemskich najwy¿szy procent gruntów ornych wystêpowa³ w cz³uchowskim (86.4), nowodworskim (86.3) i malborskim (85.8), natomiast najmniejszy w powiecie lêborskim (65.3). Powierzchnia zasiewów wynosi³a 640.2 tys. ha i by³a zagospodarowana g³ównie na: - zbo¿a podstawowe - 63.0% - ziemniaki - 6.8% - buraki cukrowe - 2.6%.
Województwo pomorskie to: - bogate zasoby wód powierzchniowych i podziemnych - dobre jakociowo wody podziemne - mo¿liwoæ retencjonowania wody - znikoma degradacja powierzchni ziemi - du¿a jeziornoæ i lesistoæ - dostêp do wód morskich - nadmorskie pasma rekreacyjne. Naturalne walory rodowiskowe wybrze¿a, jak nadmorskie po³o¿enie, przybrze¿ne jeziora, kompleksy lene, du¿a iloæ jezior sprzyjaj¹ rozwojowi turystyki i rekreacji. Gdañsk znany jest na wiecie, nie tylko w Europie, ze swoich licznych zabytków, które nied³ugo zostan¹ wpisane, obok Zamku w Malborku, na Listê wiatowego Dziedzictwa UNESCO. S³owiñski Park Narodowy ju¿ od 1977 roku wpisany jest do Sieci wiatowych Rezerwatów Biosfery UNESCO, ze wzglêdu na bogat¹ awifaunê i zró¿nicowan¹ szatê rolinn¹. Du¿¹ czêæ terenu województwa zakwalifikowano do obszarów wêz³owych o znaczeniu miêdzynarodowym, wa¿nych dla zachowania dziedzictwa przyrodniczego Europy (koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska). W tej grupie elementów sieci znalaz³y siê miêdzy innymi: Pojezierze Kaszubskie, Bory Tucholskie i Wybrze¿e Ba³tyku. Osobliwoci¹ na skalê co najmniej europejsk¹ s¹ jeziora lobeliowe. W Europie jednym z wiêkszych rejonów ich wystêpowania, oprócz Skandynawii i Wysp Brytyjskich, jest w³anie polskie Pomorze. rodowisko naturalne województwa pomorskiego dziêki ogromnemu bogactwu i ró¿norodnoci walorów przyrodniczych i krajobrazowych wyró¿nia nasz region pod wzglêdem turystycznym w kraju i poza jego granicami.
Wed³ug ostatnich danych G³ównego Urzêdu Statystycznego w 1999 roku, w porównaniu z rokiem 1998, zmniejszy³y siê nak³ady inwestycyjne na ochronê rodowiska w pomorskim. Wynosi³y one 501.5 mln z³otych (5.8% nak³adów na ochronê rodowiska w Polsce) i przeznaczone zosta³y g³ównie na ochronê powietrza (46.9%), ochronê wód (42.7%) oraz ochronê powierzchni ziemi (9.6%). Najwiêcej zainwestowano w ochronê rodowiska w Gdañsku (58.7%), a z powiatów - w pucki (4.9%). Najmniej zainwestowano w powiat nowodworski (0.1%).
9 Komentarz Znacznie zmniejszy³o siê zu¿ycie wody na cele przemys³owe z powodu m.in. szerszego zastosowania obiegów zamkniêtych. W tym wody poch³odnicze - umownie czyste. Najwiêcej cieków ogó³em odprowadza powiat kwidzyñski - hm3, najmniej powiat nowodworski - 1.1 hm3. 48.8 Najwiêcej cieków nie oczyszczanych odprowadzaj¹ powiaty: gdañski, pucki i tczewski. Sporód miast na prawach powiatu Gdañsk odprowadza najwiê- hm3). cej cieków ogó³em (45.2 hm3) i nie oczyszczanych (8.7 Zmniejszy³a siê w porównaniu z rokiem ubieg³ym iloæ cieków nie oczyszczanych. W kraju woj. pomorskie zajmuje 1 miejsce w ogólnej iloci oczyszczanych cieków z podwy¿szonym usuwaniem biogenów. tj. 6 miejsce Ma³y odsetek cieków nie oczyszczanych - 13.8%, w kraju. 9 8 9 7 9 7 7 7 4 1 9 7 6 9 4 1 6 12 13 12 11 Lokata wg województw 9.3 790.3 850.1 134.6 919.6 384.2 376.4 174.1 736.0 373.3 297.2 Polska 9492.2 1589.9 2664.8 2288.4 1589.9 1292.7 7788.9 1045.4 1850.2 1999 r. 10684.5 Gospodarka wodno-ciekowa Gospodarka i Urz¹d Statystyczny w Gdañsku 1.6 3.1 0.1 28.1 90.2 10.9 75.5 63.2 15.5 90.7 24.3 63.2 14.4 234.3 102.9 103.3 195.3 105.1 166.7 151.2 105.1 1999 r. Ochrona rodowiska w województwie pomorskim Ochrona
9.3 2.5 3.0 0.1 14.5 94.5 75.8 65.0 16.3 92.9 24.9 64.9 15.1 236.7 116.0 106.2 202.5 108.0 168.9 152.6 108.0 1998 r. 1998 Województwo pomorskie Tab.1.1 na podstawie aktualnych na roczników podstawie aktualnych wydanych przez G³ówny Urz¹d Statystyczny w Warszawie Wskanik Zu¿ycie wody na potrzeby gospodarki ogó³em [hm3] w tym: przemys³ rolnictwo i lenictwo zaopatrzenie wodoci¹gów cieki przemys³owe i komunalne odprowa- dzane do wód powierzchniowych ogó³em [hm3] w tym: sieci¹ kanalizacyjn¹ bezporednio z zak³adów cieki wymagaj¹ce oczyszczenia ogó³em [hm3] w tym: oczyszczane - mechanicznie - chemicznie - biologicznie - z podwy¿szonym usuwaniem biogenów nie oczyszczane cieki komunalne odprowadzane sieci¹ kanalizacyjn¹, ogó³em [hm3] w tym: oczyszczane - mechanicznie - chemicznie - biologicznie - z podwy¿szonym usuwaniem biogenów nie oczyszczane
10 Komentarz c.d.
Najd³u¿sza Najd³u¿sza sieæ wodoci¹g. powieciew kartuskim - 1227.2 km, najkrótsza powieciew lêborskim - 220.4 km. Najd³u¿sza kanalizacja - Gdañsku w 624.7 km. pomorskie - Województwo o czo³ówce w województw najd³u¿- szej sieci kanalizacyjnej. i przedsiêbiorstw Bez wodoci¹gowo-kanalizacyjnych. zak³adów liczbie najmniejszej o województw 3 do nale¿y pomorskie Woj. zak³adów odprowadzaj¹cych cieki a nie w wyposa¿onych oczyszczalnie. i oczyszczalni biologicznych mechanicznych jest Najwiêcej powieciew s³upskim (40 szt.), usuwaniem z podwy¿szonym biogenów - powieciew puckim i wejherowskim. (49), oczyszczalni s³upskim najwiêcej - powiecie w Ogó³em, najmniej - (3). kwidzyñskim w ogólnej% W liczby ludnoci miast 96.9% obs³ugiwana jest przez oczyszczalnie - cieków kraju. w 1 miejsce - 6 8 7 4 5 6 6 9 3 5 5 2 10 12 10 12 12 12 14 Lokata wg województw - 17 330 626 130 892 140 325 2822 1640 1310 1182 1675 2209 1727 Polska 1261.7 1999 r. 19909.1 18647.3 46752.3 203625.5 odarka wodno-ciekowa p Gos 6 1 i Urz¹d Statystyczny w Gdañsku 74 32 36 10 21 65 55 10 98 169 137 163 133.2 1999 r. 9883.3 1547.6 3475.1 1588.5 1455.3 Ochrona rodowiska w województwie pomorskim Ochrona
- - - 6 7 1 70 32 32 18 67 52 15 89 141 115 156 930.3 1998 r. 9357.0 3187.7 Województwo pomorskie Województwo Tab.1.1 na podstawie aktualnych na roczników podstawie aktualnych wydanych przez G³ówny Urz¹d Statystyczny w Warszawie Wskanik Wodoci¹gi, kanalizacja, sieæ [km] Wodoci¹gi, - wodoci¹gowa: rozdzielcza magistralna - kanalizacyjna Jednostki cieki odprowadzaj¹ce miejsca wg odprowadzania oraz oczysz- w wyposa¿one czalnie, ogó³em odprowadzaj¹ce bezporednio do pow. wód oczyszczalnie w - wyposa¿one - bez oczyszczalni odprowadzaj¹ce cieki do ziemi lub do kanalizacji miejskiej cieków: Oczyszczalnie przemys³owe - mechaniczne - chemiczne - biologiczne komunalne - mechaniczne - chemiczne - biologiczne biogenów usuwaniem - z podwy¿szonym Ludnoæ obs³ugiwana przez oczyszczalnie [tys.] ogó³em cieków, miasta tym: w wsie
11 Komentarz c.d. * Miasta oczyszczalnie.w wyposa¿one Wszystkie miasta s¹ wyposa¿one sieæw wodoci¹gow¹; Polsce 840 w posiada miasta miast kanalizacjê,wszystkie tym w pomorskiego. województwa Najwiêcej kraju w przekszta³conychosadów termicznie; osady takie nie 8 s¹ogóle w w województwach poddawane obróbce termicznej. tendencja malej¹ca. Wyrana - zanieczyszczeñ ogó³em Z emisja py³owych najwiêksza miast (1315 Gañsk t/r), z powiatów jak roku w ubieg³ym - powiat tczewski (1030 t/r); najmniejsza (5 - t/r).nowodworski Z miast najwiêksza emisja zanieczyszczeñogó³em - gazowych (21973Gdañsk t/r), z powiatów nadal przoduje powiat kwi- dzyñski (8664 t/r); najmniejsza - powiat(56 nowodworski t/r). przeli- zanieczyszczeñ w Z py³owych emisja najwiêksza miast czeniu na powierzchniê - Gdynia (8.8 t/km2), z - powiatów - kocierski bytowski, i najmniejsza (1.5 nadal t/km2); tczewski nowodworski. przeli- w zanieczyszczeñ gazowych emisja Z najwiêksza miast jak czeniu powiatach (83.9- na w powierzchniê Gdañsk t/km2); roku w ubieg³ym, tj. najwiêksza - (10.4kwidzyñskim w t/km2), najmniejsza(0.09 - nowodworskim t/km2). w - - - 6 4 3 1 10 10 15 12 14 11 10 11 11 czne Lokata wg y województw - - - 42 778 537 197 4888 Polska 1999 r. 354400 201800 167900 326100 385900 875 * 875 2169200 1181600 odarka wodno-ciekowa p Powietrze atmosfer Powietrze Gos 2 3 i Urz¹d Statystyczny w Gdañsku 42 39 19 18 0.4 2.9 6687 4919 9046 4475 54107 30531 10594 35421 1999 r. Ochrona rodowiska w województwie pomorskim Ochrona
- - 2 3 42 39 21 16 0.5 3.1 8637 7469 9925 57239 32906 12130 1998 r. Województwo pomorskie Województwo Tab.1.1 na podstawie aktualnych roczników na podstawie aktualnych wydanych przez G³ówny Urz¹d wStatystyczny Warszawie Wskanik Miasta i miastach Miasta w oczyszczalnie cieków ogó³em przez oczyszczalnie obs³ugiwane - mechaniczne - biologiczne biogenów usuwaniem - z podwy¿szonym nie przez oczyszczalnie obs³ugiwane Osady z oczyszczalni cieków komunalnych [t suchej masy] ogó³em ci¹guw wytworzone roku przekszta³cone termicznie tym: w Zak³ady prze- szczególnie - uci¹¿liwe emisja [t/r] zanieczyszczeñ powietrza mys³owych zanieczyszczeñ emisja py³owych py³y tym: ze w spalania paliw (bezzanieczyszczeñ emisja gazowych CO2) tym: w dwutlenek siarki wêgla tlenek azotu tlenek zanieczyszczeñ Emisja z py³owych zak³adów [t/km2] szczególnie uci¹¿liwych zanieczyszczeñ z Emisja gazowych zak³adów [t/km2] (bez CO2) szczególnie uci¹¿liwych
12 Komentarz c.d. Zak³ady szczególnie uci¹¿liwe w woj. pomorskim emituj¹ ma³o metali ciê¿kich: - cynk 0.01% iloci w kraju - mangan 1.46% jw. - o³ów 0.03% jw. W urz¹dzeniach oczyszczaj¹cych zatrzymano i zneutralizowano 97.5% wytworzonych zanieczyszczeñ py³owych. Najwiêcej odpadów nagromadzono w powiecie kwidzyñskim - tys. ton, najmniej w s³upskim - 2.2 ton. 2286.7 Najwiêcej wytworzono w powiecie kwidzyñskim - 1190.3 tys. tys. ton ton, prawie 50% w skali województwa, z tego 618.1 unieszkodliwiono; najmniej w pow. kocierskim - 7.1 tys. ton. Tereny sk³adowania odpadów, zrekultywowane w ci¹gu roku: na ha - 4 miejsce w kraju. 173.5 ha w kraju, pomorskie 15.8 zorganizowanych wysypisk w kraju, województwie Na 998 pomorskim znajduj¹ siê 63, co daje 6 miejsce w kraju. Najwiêcej odpadów komunalnych wytwarza Austria - prawie 700 kg/1 mieszkañca. Odpadów niebezpiecznych w krajach UE najwiêcej wytwarzaj¹ Niemcy - 9993 tys. t, potem Nrancja i Hiszpania, a najmniej Luksemburg - 200 tys. t i Irlandia. - 9 8 8 5 8 10 11 12 10 11 Lokata wg województw 238 Odpady 1718 1351 49219 14659 12317 43486 34700 28000 15307 26605 Polska 3724.1 1999 r. 92030.3 30500.3 126254.7 2009758.6 Powietrze atmosferycznePowietrze i Urz¹d Statystyczny w Gdañsku 88 71 11 740 2876 1060 123.2 1999 r. 2406.4 1230.7 1052.5 20153.3 Ochrona rodowiska w województwie pomorskim Ochrona
- 89 76 13 909.9 103.2 1998 r. 1998 2334.4 1321.3 19536.9 Województwo pomorskie Tab.1.1 na podstawie aktualnych roczników na podstawie aktualnych wydanych przez G³ówny Urz¹d wStatystyczny Warszawie Wskanik Zak³ady uci¹¿liwe dla czystoci powietrza ogó³em w tym: wyposa¿one urz¹dzenia do redukcji zanieczyszczeñ py³owych gazowych Odpady przemys³owe uci¹¿liwe dla rodowiska [tys. t] nagromadzone wytworzone, w tym: - wykorzystane gospodarczo - unieszkodliwione (termicznie, kompostowanie) - przejciowo gromadzone Odpady komunalne wywiezione i unieszkodliwione, ogó³em [tys. m3] wywiezione (sta³e) wywiezione (p³ynne) dla porównania wywiezione sta³e [tys. t] - Niemcy - Nrancja - Wielka Brytania - Hiszpania - W³ochy
13 Komentarz c.d. Obszary te stanowi¹ 32.5% obszaru ca³ego kraju; w woj. pomor- skim - 32.4% ca³ej powierzchni województwa. A¿ 13% liczby obszarów chronionego krajobrazu znajduje siê na krajowej iloci - 2 miejsce w terenie woj. pomorskiego, tj. 1/8 kraju. Na ogóln¹ liczbê 1269 rezerwatów przyrody, 110 po³o¿o- nych jest w pomorskim, co daje 2 miejsce kraju. Lesistoæ województwa wyra¿ona w % powierzchni - 35.4% (3 miejsce w kraju). Brakuje w woj. pom. terenów zieleni ogólnodostêpnej i osiedl. Nak³ady inwestycyjne na ochronê rodowiska zmala³y, jednak wybudowano wiêcej sieci kanal. i oczyszczalni z pod- wy¿szonym usuwaniem biogenów. Urz¹dzenia do ochrony powietrza przekazane eksploatacji mia³y wiêksz¹ zdolnoæ redukcji zanieczyszczeñ gazowych i py³owych. Wydano te¿ wiêcej rodków na rekultywacjê terenów sk³ado- wania odpadów; najwiêcej nak³adów zu¿y³ powiat pucki - 24.4 mln z³, najmniej nowodworski - 0.7 z³. W woj. pomorskim powsta³o 12 oczyszczalni komun.; najwiêcej wydano na budowê oczyszczalni o wy¿szym stopniu oczyszcza- nia - na 52 takie w kraju, 6 wykonano woj. pom. (3 miejsce). Woj. pom. jest jednym z 3 województw, które posiada najwiêcej oczyszczalni cieków na wsiach - 1704 w kraju, 155 woj. oczyszczalni pom. - dot. to oczyszczalni zbiorczych, nadto 980 przyzagrodowych (2 miejsce w kraju). Woj. pom. nale¿y do województw, które wydatkowa³y najwiêcej rodków na ochronê przyrody (3 miejsce w kraju) i edukacjê ekologiczn¹ (3 miejsce). ------7 5 8 9 5 6 6 8 5 6 8 10 Lokata wg województw 53 6.8 366 188 395 16.2 51.0 4108 222.0 703.5 33243 Polska 8584.9 3765.2 4042.2 1999 r. 307014.9 144087.2 104334.7 2450816.3 7152557.0 10158810.1 Walory przyrodnicze Walory Nak³ady inwestycyjne Nak³ady 6 6 i Urz¹d Statystyczny w Gdañsku 14 0.1 0.0 4.2 32.2 48.1 2381 253.6 501.5 229.1 213.9 235.2 1999 r. 6673.3 23416.2 15315.2 592883.2 153003.5 394475.0 Ochrona rodowiska w województwie pomorskim Ochrona
- 4 22 13 9.9 1.1 0.1 2.6 22.6 251.3 777.4 356.3 288.5 475.2 1998 r. 1998 5749.5 23407.5 15154.7 Województwo pomorskie 589308.4 153079.2 391917.5 Tab.1.1 na podstawie aktualnych roczników na podstawie aktualnych wydanych przez G³ówny Urz¹d wStatystyczny Warszawie Wskanik Obszary o szczególnych walorach przyrodniczych prawnie chronione ogó³em [ha] w tym: parki narodowe rezerwaty przyrody parki krajobrazowe obszary chronionego krajobrazu pozosta³e formy Pomniki przyrody [szt.] Nak³ady inwestycyjne na ochronê rodowiska, ogó³em [mln z³] na 1 mieszkañca w z³ w tym: ochrona wód ochrona powietrza ochrona powierzchni ziemi ochrona przyrody i krajobrazu ochrona przed ha³asem pozosta³e Efekty rzeczowe uzyskane w wyniku przekazania do u¿ytku inwestycji ochrony rodowiska oczyszczalnie cieków - biologiczne - z podwy¿szonym usuwaniem biogenów sieæ kanalizacyjna - cieki [km] sieæ kanalizacyjna - wody opadowe [km]
14 2.
POWIETRZE
Monitoring powietrza
Na terenie województwa pomorskiego na stan jakoci powietrza atmosferycznego ma wp³yw emisja zanieczyszczeñ pochodz¹cych: - z procesów energetycznego spalania paliw (py³, dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek wêgla) - ze rodków transportu (wêglowodory, tlenek wêgla, py³, o³ów) - z procesów produkcyjnych (wêglowodory i ich pochodne, fluor, py³y siarki i cementu, siarkowodór i inne specyficzne dla danej produkcji substancje).
Pomiary stanu zanieczyszczenia powietrza wykonywa³y komplementarnie trzy instytucje: Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Gdañsku, Wojewódzka Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Gdañsku oraz 0undacja Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdañskiej (ARMAAG). Badania prowadzono na terenie Trójmiasta i S³upska oraz we wszystkich miastach licz¹cych powy¿ej 20 tys. mieszkañców, tj. w Tczewie, Starogardzie Gdañskim, Wejherowie, Rumi, Malborku, Kwidzynie, Lêborku, Chojnicach, Kocierzynie, Pruszczu Gdañskim, Pucku; dodatkowo prowadzono pomiary w Cz³uchowie, Czarnem, Debrznie, Miastku, Bytowie, Kêpicach, Czarnej D¹brówce, Tuchomiu, Dêbnicy Kaszubskiej, G³ówczycach, Potêgowie, Konarzynach, Rzeczenicy, Koczale, Lipnicy, Wicku, Cewicach, Nowej Karczmie, Dziemianach, Karsinie, Starej Kiszewie oraz w Ustce i £ebie, a tak¿e w miejscowociach po³o¿onych na terenie S³owiñskiego Parku Narodowego - w Czo³pinie i Klukach oraz na terenie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego.
Lokalizacjê oraz zakres pomiarów stacji monitoringu powietrza przedstawiono na Rys.2.1 i 2.1a (z wy³¹czeniem opadu py³u, który omówiono w dalszej czêci rozdzia³u).
Zakres pomiarów obejmowa³ redniodobowe i redniookresowe stê¿enia: - dwutlenku azotu, dwutlenku siarki, py³u zawieszonego, tlenku wêgla - substancji specyficznych: ozonu, fluoru, formaldehydu, benzenu, ksylenu i toluenu - o³owiu, miedzi, kadmu, substancji smo³owych, benzo(a)pirenu i WWA w pyle zawieszonym
15 owe: g WSSE ARMAAG WIO Tlenek wêgla Tlenek Dwutlenek azotu Dwutlenek Py³zawieszony Dwutlenek siarki Dwutlenek luor Wêglowodory Ozon e monitorin j Badane wskaniki:
Stac
y
a
n
n
a
a l
l
i
i
W
Krynica Morska Krynica
W
w
a
e
j
l
e
a
z
Z
r
e Dzierzgoñ
i M Prabuty Z a t o k a G d a ñ s k a k s ñ a d G MALBORK NW. DWÓR NW. GDAÑSKI Sztum II
Staw Nowy
Patrz - Rys.2.1a
KWIDZYN Hel
a k s Pelplin l Gniew GDAÑSK Jastarnia e
H TCZEW Z a t . at Z
a P c u a k SOPOT j GDYNIA e r.) (2000 z r e Mosty
i Skórcz PRUSZCZ M GDAÑSKI PUCK W£ADYS£AWOWO Skarszewy REDA ¯ukowo GDAÑSKI STAROGARD RUMIA Darzlubie Zbychowo Nowa Karczma KARTUZY Czarna Woda Czarna Stara Kiszewa
WEJHEROWO
Czersk
Karsin
KOCIERZYNA
Dziemiany
Cewice
Brusy
LÊBORK
Wicko
E
CHOJNICE
Czarna
I £EBA
D¹brówka
BYTÓW
K
Potêgowo
G³ówczyce
C
Konarzyny
Lipnica
Y
I
Kluki
T
Tuchomie CZ£UCHÓW £
Czo³pino A
DEBRZNO Patrz - Rys.2.1a B S£UPSK Dêbnica
Kaszubska E Rzeczenica Kocza³a
Zakres monitoringu powietrza atmosferycznego prowadzonego na terenie województwa województwa terenie na prowadzonego atmosferycznego powietrza monitoringu Zakres
Z R
MIASTKO O CZARNE
KÊPICE M Rys.2.1 py³u) opadu pomiaru punktów wy³¹czeniem (z pomorskiego USTKA
16 ) ) 22 22 22 22 (SO , NO , py³ ozon, zaw., tlenek wêgla) (fluor) 22 (SO , NO , py³ zaw.) 22 22 22 22 22 (SO , NO , py³ ozon, zaw., tlenek wêgla) SO , NO , py³ benzen, zaw., ksylen, toluen (SO , NO , py³ zaw.) 22 (SO , NO , py³ tlenek zaw., wêgla) (SO , NO , py³ benzen, zaw., toluen, ksylen) (SO , NO , py³ tlenek zaw., wêgla) (SO , NO , py³ ozon, zaw., tlenek wêgla) 22 (SO , NO , py³ tlenek zaw., wêgla) 22 (SO , NO , py³ zaw.) (SO , NO , py³ zaw.) (SO , NO , py³ zaw.) 2 ) 2 22 22 (NO ,) Z a t o k a k o t a Z 22 G d a ñ s k a k s ñ d a G (SO , NO , py³ benzen, zaw., toluen, ksylen) (NO (SO , NO , py³ benzen, zaw., toluen, ksylen) 22 (SO , NO , py³ fluor) zaw., 22 (py³ mied, o³ów, zaw., subst. smo³owe, (py³ mied, o³ów, zaw., subst. smo³owe, (SO , NO , py³ zaw.) (SO , NO , py³ zaw.) 22 (SO , NO , py³ zaw.) 22 - SO , NO , ozon,formaldehyd, py³ fluor, zaw., toulen, ksylen GDAÑSK suma w WWA tym benzo(a)piren) 11. GdañskPrzeróbka 11. suma w WWA tym benzo(a)piren) 1. Gdañsk 1. ródmiecie Gdañsk 2. Morena Dêbinki ul. Gdañsk 3. Wrzeszcz Legionów ul. Gdañsk 4. Wrzeszcz Gdañsk 5. Nowy Port Gdañsk Ch³opska6. Przymorzeul. Sopot 7. 8. GdyniaKarwiny Gdynia 9. ródmiecie Gdynia 10. Grabówek HackiegoOpataGdynia 12. ul. 1. Gdañsk Stogi ul. Kaczeñce Gdañskul. 1. Stogi GdañskPowstañców 2. ul. Warszaw. Ostrzycka Gdañsk ul. 3. Szadó³ki Leczkowa ul. Gdañsk 4. Wrzeszcz GdañskWyzwolenia 5. ul. Nowy Port P³owcamipod Bitwy Sopot ul. 6. PorêbskiegoGdynia 7. ul. Pogórze Kopernika Gdynia ul. 8. Red³owo Spokojna Gdynia 4. ul. 1. Gdañsk ul. D³ugi Targ (sieæ krajowa i regionalna - OPSIS- krajowa regionalna (sieæ i Targ Gdañsk D³ugi 1. ul. 2. GdañskKocierska 2. ul. 3. Gdynia ul. Bema (sieæ krajowaGdynia Bema (sieæ 3. - ul. GdañskStarowilna 5. ul. Nowy Port
SOPOT GDYNIA Oliwa II
WSSE ARMAAG WIO
k
s
ñ
a
d G w Stacje monitoringowe: tó y B 22 S£UPSK 2000 r.) 2000 22 2 ( (SO , NO , py³, formaldehyd)
2 2 (SO , NO , py³ zawieszony, kadm)o³ów, 2 (NO ) 22 2 2 (NO ) (NO ) 2 2 2 (NO ) (SO , NO , py³ zawieszony) (NO ) 2 (NO ) (NO ) (NO ) (NO )
(NO )
a
b e £
ul. Banacha ul. 10
1. ul. Szarych Szeregów 2. ñ
1. ul. Gdañska I 2. Ul. Gdañska II 3. pl. Zwyciêstwa 4. pl. D¹browskiego 5. ul. Szczeciñska I 6. ul. Szczeciñska II Ba³tycka ul. 7. 8. ul. Kopernika 9. ul. Lutos³awskiego Poznañska ul. 10. Kniaziewicza 30 ul. 11. a
n
a z
k o st P U
o atmosferycznego powietrza monitoringu pomiarowych stanowisk Lokalizacja
w
o ³ r a
D I na terenie Trójmiasta i S³upska Rys.2.1a
17 oraz - opad py³u, a w nim: o³ów, kadm.
Poziom zanieczyszczenia atmosfery oceniono w oparciu o Za³¹cznik nr 1 do Rozporz¹dzenia Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa z dnia 28.04.1998 roku, w sprawie dopuszczalnych wartoci stê¿eñ substancji zanieczyszczaj¹cych w powietrzu atmosferycznym (Dz.U. Nr 55 z dnia 06.05.1998r.)
Analizuj¹c wyniki pomiarów imisji mo¿na stwierdziæ, ¿e w ostatnich latach stan jakoci powietrza w województwie pomorskim uleg³ zdecydowanej poprawie. Obserwowany dla nich trend ma charakter malej¹cy. S¹ jednak miejsca, gdzie dla niektórych zanieczyszczeñ stê¿enia rednioroczne pozostaj¹ na nie zmienionym poziomie lub wzrastaj¹. Dotyczy to g³ównie zanieczyszczeñ zwi¹zanych bezporednio z komunikacj¹ samochodow¹, takich jak dwutlenek azotu czy ozon, i jest to charakterystyczne dla g³ównych ci¹gów komunikacyjnych w aglomeracjach.
Dwutlenek siarki
Jego g³ównym ród³em na terenie województwa pomorskiego jest energetyka, dlatego te¿ wystêpuje tu wyrana zmiennoæ sezonowa stê¿eñ w skali roku. Nie notuje siê przekroczeñ stê¿eñ dopuszczalnych, a rednioroczne s¹ znacznie poni¿ej dopuszczalnej wartoci i zale¿¹ w du¿ym stopniu od charakteru uciep³ownienia miasta (elektrociep³ownie, kot³ownie miejskie, kot³ownie lokalne, paleniska domowe oraz rodzaj stosowanego opa³u). rednioroczne stê¿enie dwutlenku siarki na obszarze województwa pomorskiego zawiera³o siê w przedziale od 2 do 18 µg/m3. rednioroczne stê¿enia powy¿ej 40% wartoci dopuszczalnej wystêpowa³y jedynie w Gdañsku Nowym Porcie (18 µg/m3) i w Pucku (18 µg/m3). Znacznie wy¿szy poziom zanieczyszczenia notowano w sezonie grzewczym. Najwiêksze sezonowe zró¿nicowanie stopnia zanieczyszczenia obserwowano w miastach, takich jak: Puck, Chojnice, Kocierzyna, Wejherowo, Lêbork oraz w niektórych rejonach Gdañska, Sopotu i Tczewa. Bardzo dobr¹ jakoæ powietrza w ci¹gu ca³ego roku stwierdzono na terenie Ustki - na poziomie 2 µg/m3, tj. 7% dopuszczalnego stê¿enia dla terenów uzdrowiskowych (30 µg/m3), oraz na terenie S³upska - w granicach 2 µg/m3 i Kwidzyna - 3 µg/m3, tj. 5 do 8% dopuszczalnej wartoci. Na terenie Gdañska poziom stê¿enia dwutlenku siarki kszta³towa³ siê w granicach 13-45% dopuszczalnego stê¿enia, a na terenie Gdyni - 10-30%.
Ocenê stanu zanieczyszczenia powietrza w województwie pomorskim na podstawie redniorocznego stê¿enia dwutlenku siarki przedstawiono na Rys.2.2 i 2.2a. Wyniki pomiarów zawieraj¹ Tab.2.1, 2.2, 2.4. Porównanie stanu czystoci powietrza w wiêkszych miastach województwa pomorskiego z lat 1993-2000 pokazano na Rys.2.3.
W porównaniu do roku 1999, w roku 2000 dwutlenek siarki: - zmala³: w Sopocie, Pucku, Wejherowie, Tczewie, Chojnicach, Rumi, Kwidzynie - pozosta³ na nie zmienionym poziomie: w Gdañsku, Starogardzie Gdañskim, S³upsku - wzrós³ nieznacznie: w Gdyni, Kocierzynie, Lêborku, Malborku, Ustce i £ebie.
18
I E C K T Y A £ B W£ADYS£AWOWO E Z £EBA R M O i e M r z e Jastarnia PUCK j a H e l s Z a t . k a P u c k a
USTKA Hel WEJHEROWO LÊBORK RUMIA GDYNIA Patrz - Rys.2.2a
Z a t o k a I
G d a ñ s k a a SOPOT n S£UPSK l a i GDAÑSK W j a z e Krynica Morska i e r y M n Czarna KARTUZY l a i D¹brówka ¯ukowo W l e w Z a PRUSZCZ NW. DWÓR KÊPICE GDAÑSKI GDAÑSKI BYTÓW KOCIERZYNA Nowy Staw Tuchomie TCZEW Skarszewy
MIASTKO MALBORK
STAROGARD Sztum GDAÑSKI Pelplin Brusy Dzierzgoñ
Czarna Woda Gniew Czersk Skórcz Prabuty
CZARNE KWIDZYN CHOJNICE CZ£UCHÓW
DEBRZNO
Rys.2.2 Ocena stanu czystoci powietrza atmosferycznego na terenie województwa pomorskiego na podstawie redniorocznego obszar ochrony uzdrowiskowej stê¿enia dwutlenku siarki (2000 r.) I Stê¿enie dwutlenku siarki: 20 % normy i poni¿ej
40 % - ,, - i poni¿ej GDYNIA 60 % - ,, - i poni¿ej
80 % - ,, - i poni¿ej
SOPOT 100 % - ,, - i poni¿ej
GDAÑSK powy¿ej 100 % normy Z a t o k a Oliwa G d a ñ s k a Stê¿enie Stê¿enie dopuszczalne: dopuszczalne: Da = 40 µ g/m3 Da = 30 µ g/m3
Rys.2.2a Ocena stanu czystoci powietrza atmosferycznego na terenie Trójmiasta na podstawie redniorocznego stê¿enia dwutlenku siarki (2000 r.)
19 Dwutlenek siarki
Gdañsk*
Sopot* miejscowoæ uzdrowiskowa ** Gdynia*
Puck
Wejherowo
Tczew
Starogard Gd.
Kocierzyna
S³upsk*
Chojnice
0 20 40 60 80 100 150 % Da
2000 rok 1999 rok 1993 rok 1997 rok ** - Sopot w 1993 roku nie by³ uzdrowiskiem; * redni poziom dane z tego roku porównano z normatywem z kilku stacji obowi¹zuj¹cym w tamtym czasie
Rys.2.3 Zmiany stanu czystoci powietrza atmosferycznego w latach 1993-2000 na podstawie redniorocznego stê¿enia dwutlenku siarki
20 Dwutlenek azotu
Gdañsk*
Sopot* miejscowoæ uzdrowiskowa ** Gdynia*
Puck
Wejherowo
Tczew
Starogard Gd.
Kocierzyna
S³upsk*
Chojnice
0 20 40 60 80 100 140 % Da
2000 rok 1999 rok 1993 rok 1997 rok ** - Sopot w 1993 roku nie by³ uzdrowiskiem; * redni poziom dane z tego roku porównano z normatywem z kilku stacji obowi¹zuj¹cym w tamtym czasie
Rys.2.4 Zmiany stanu czystoci powietrza atmosferycznego w latach 1993-2000 na podstawie redniorocznego stê¿enia dwutlenku azotu
21 3 Da = 30 µg/m 30 = Da Stê¿enie dopuszczalne: 3 Obszar ParkuObszar Krajobrazowego Obszar ParkuObszar Narodowego Obszar ochrony ochrony Obszar uzdrowiskowej 20 % normy i poni¿ej 40 % - ,, - i poni¿ej 60 % - ,, - i poni¿ej 80 % - ,, - i poni¿ej 100 % - ,, - i poni¿ej powy¿ej 100 % normy ¿enie dwutlenku azotu: dwutlenku ¿enie ê Stê¿enie dopuszczalne: µg/m 20 = Da St W przypadku skupisk stacji pokazano wielkociekstremalne
3
a
y n
n
a
l a
l
i
i
W
Morska Krynica
W
a
Stê¿enie dopuszczalne:
Da = 25 µg/m 25 = Da
j w
e
e
l
z
3
r a
e
Z i Dzierzgoñ
M Prabuty Z a t o k a G d a ñ s k a k s ñ a d G Stê¿enie dopuszczalne: µg/m 40 = Da NW. DWÓR NW. GDAÑSKI Sztum MALBORK
II
Staw Nowy Patrz - Rys.2.4a
KWIDZYN Hel
a k s r.) (2000
l Gniew e Jastarnia GDAÑSK
H Pelplin Z a t . at Z TCZEW
a P c u a k j SOPOT
e GDYNIA z r e i Mosty Skórcz M PUCK PRUSZCZ GDAÑSKI Skarszewy ¯ukowo GDAÑSKI W£ADYS£AWOWO STAROGARD RUMIA Darzlubie Nowa Karczma Czarna Woda Czarna Zbychowo KARTUZY Stara Kiszewa WEJHEROWO
Czersk
Karsin
KOCIERZYNA
Dziemiany
Cewice
Brusy
LÊBORK
Wicko
BYTÓW Czarna
CHOJNICE
D¹brówka
£EBA
Potêgowo
E
Lipnica I
G³ówczyce
Konarzyny
I
K
Tuchomie
C
Kluki
Patrz - Rys.2.4a Y CZ£UCHÓW
Debrzno
T
Dêbnica Kaszubska £
Czo³pino A Kocza³a
S£UPSK B
Rzeczenica E
Ocena stanu czystocipowietrza atmosferycznego naterenie województwa Z
Czarne R Kêpice
MIASTKO
O M USTKA Rys.2.5 Rys.2.5 azotu dwutlenku stê¿enia redniorocznego podstawie na pomorskiego
22 Z a t o k a k o t a Z G d a ñ s k a k s ñ d a G II GDAÑSK SOPOT GDYNIA Oliwa 3 Stê¿enie Stê¿enie dopuszczalne: µg/m = 25 Da 3 Obszar ochrony ochrony Obszar uzdrowiskowej (2000 r.) r.) (2000
k
s
ñ
a d
G w tó 20 % normy poni¿ej i 40 % - ,, - i poni¿ej 60 % - ,, - i poni¿ej 80 % - ,, - i poni¿ej 100 % - ,, - i poni¿ej 100 powy¿ej % normy Da = 40 µg/m = 40 Da y Stê¿enie dopuszczalne: B ¿enie dwutlenku azotu: ê S£UPSK
St
a b
e £
ñ
a
n
z
ka o st P U
o
w o ³ r a Ocena stanu czystoci powietrza atmosferycznego na terenie Trójmiasta i S³upska S³upska i Trójmiasta terenie na atmosferycznego powietrza czystoci stanu Ocena
D
I na podstawie redniorocznego stê¿enia dwutlenku azotu dwutlenku stê¿enia redniorocznego podstawie na Rys.2.5a
23 Dwutlenek azotu
Brak sezonowoci w kszta³towaniu siê poziomu stê¿eñ dwutlenku azotu w skali roku, a nawet wystêpowanie wy¿szych stê¿eñ w sezonie letnim ni¿ zimowym, jak równie¿ wyranie wy¿szy poziom stê¿eñ w pobli¿u tras komunikacyjnych, wskazuj¹, ¿e na poziom jego stê¿eñ w powietrzu ma du¿y wp³yw komunikacja. rednioroczne stê¿enie dwutlenku azotu na obszarze województwa pomorskiego waha³o siê od 3 µg/m3 do 46 µg/m3. Jego niski poziom notowano na terenie S³owiñskiego Parku Narodowego - w Czo³pinie i Klukach - 3-4 µg/m3, tj. 15-20% normy dla terenów parków narodowych. Niski poziom obserwowano g³ównie w ma³ych miastach i na obszarach wiejskich, a tak¿e na terenie Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego (lene obszary promocyjne). Równie¿ w peryferyjnych dzielnicach Gdañska, Gdyni i S³upska stê¿enia by³y 2-3-krotnie ni¿sze w stosunku do ródmiecia. Wy¿szy poziom stê¿eñ wystêpowa³ na terenach miast, szczególnie w pobli¿u przebiegu arterii komunikacyjnych o du¿ym natê¿eniu ruchu samochodowego. Wysoki poziom stwierdzono w Gdañsku Wrzeszczu na dwóch stanowiskach, gdzie wartoci wynosi³y od 43 do 46 µg/m3. Nast¹pi³o wiêc tu przekroczenie dopuszczalnego stê¿enia redniorocznego (40 µg/m3). W Starogardzie Gdañskim odnotowano poziom równy dopuszczalnej normie, tj. 40 µg/m3. W pozosta³ych miastach nie by³o przekroczeñ wartoci dopuszczalnej - poziom kszta³towa³ siê w granicach od 4 do 36 µg/m3, czyli od 10 do 90% normy.
Ocenê stanu czystoci powietrza w województwie pomorskim na podstawie redniorocznego stê¿enia dwutlenku azotu przedstawiono na Rys.2.5 i 2.5a. Wyniki badañ zawieraj¹ Tab.2.1, 2.2, 2.3 i 2.4. Porównanie stanu czystoci powietrza z lat 1993-2000 pokazano na Rys.2.4.
W porównaniu do roku 1999, w roku 2000 dwutlenek azotu: - zmala³: w Gdañsku, Sopocie, Gdyni, Wejherowie, Starogardzie Gdañskim, Kocierzynie, Pruszczu Gdañskim, Malborku - pozosta³ na nie zmienionym poziomie: w Tczewie i Kwidzynie - wzrós³: w Pucku, Rumi, S³upsku, Chojnicach, Lêborku, Ustce i £ebie.
Py³ zawieszony
Analizuj¹c wyniki pomiarów nale¿y stwierdziæ, ¿e na wysokoæ stê¿enia zapylenia w powietrzu du¿y wp³yw, oprócz energetyki, mog¹ mieæ procesy produkcyjne, roz³adunek materia³ów sypkich, sk³adowiska materia³ów pylistych oraz pylenie wtórne z pod³o¿a. Py³ zawieszony, obok dwutlenku siarki i dwutlenku azotu, nale¿y do zanieczyszczeñ powietrza z grupy zanieczyszczeñ energetycznych. Na Rys.2.8 pokazano przebieg stê¿eñ redniodobowych zanieczyszczeñ energetycznych z punktów pomiarowych WIO Gdañsk na terenie Gdañska, Gdyni i S³upska.
W pomiarach stê¿enia py³u zawieszonego ogó³em jego rednioroczne stê¿enie na obszarze województwa pomorskiego waha³o siê od 53 µg/m3 (71% normy) do 60 µg/m3 (80% normy). Najwy¿sze stê¿enia wyst¹pi³y w Gdañsku Przeróbce (60 µg/m3 - 80% normy), w Gdyni Grabówku (56 µg/m3 - 75% normy), w Gdañsku na Starym Miecie i w Gdyni ródmieciu (po 53 µg/m3 - 71% normy), nie przekraczaj¹c dopuszczalnego stê¿enia redniorocznego, czyli 75 µg/m3. W pomiarach stê¿enia py³u zawieszonego PM10 (norma - 50 µg/m3), jego wysoki poziom notowano na terenie Gdañska przy ul. Wyzwolenia i ul. Leczkowa (po 40 µg/m3 - 80% normy),
24
E K I Y C £ T W£ADYS£AWOWO B A E £EBA M Z i R e r O z e M j a Jastarnia PUCK H e l s Z a t . k a P u c k a USTKA Hel WEJHEROWO
LÊBORK RUMIA GDYNIA Patrz - Rys.2.6a
I Z a t o k a
SOPOT a S£UPSK G d a ñ s k a n l a i GDAÑSK W j a r z e Krynica Morska M i e y n KARTUZY l a Czarna D¹brówka ¯ukowo W i e w Z a l PRUSZCZ NW. DWÓR Kêpice GDAÑSKI GDAÑSKI BYTÓW KOCIERZYNA Nowy Staw Tuchomie TCZEW Skarszewy
MIASTKO MALBORK
STAROGARD Sztum GDAÑSKI Pelplin Brusy Dzierzgoñ
Czarna Woda Gniew Czersk Skórcz Prabuty
CZARNE KWIDZYN CZ£UCHÓW CHOJNICE
DEBRZNO
Rys.2.6 Ocena stanu czystoci powietrza atmosferycznego na terenie województwa pomorskiego na podstawie redniorocznego obszar ochrony stê¿enia py³u zawieszonego (2000 r.) uzdrowiskowej
I Stê¿enie py³u zawieszonego: 20 % normy i poni¿ej
GDYNIA 40 % - ,, - i poni¿ej
60 % - ,, - i poni¿ej
80 % - ,, - i poni¿ej SOPOT 100 % - ,, - i poni¿ej
GDAÑSK powy¿ej 100 % normy Z a t o k a G d a ñ s k a Oliwa W przypadku skupisk stacji pokazano wielkoci ekstremalne
Rys.2.6a Ocena stanu czystoci powietrza atmosferycznego na terenie Trójmiasta na podstawie redniorocznego stê¿enia py³u zawieszonego (2000 r.)
25 Py³ zawieszony
Gdañsk*
Sopot* miejscowoæ uzdrowiskowa ** Gdynia*
Puck
Wejherowo
Tczew
Starogard Gd.
Kocierzyna
S³upsk*
0 20 40 60 80 100 150 % Da
2000 rok 1999 rok 1993 rok ** - Sopot w 1993 roku nie by³ uzdrowiskiem; * redni poziom dane z tego roku porównano z normatywem z kilku stacji obowi¹zuj¹cym w tamtym czasie
Rys.2.7 Zmiany stanu czystoci powietrza atmosferycznego w latach 1993-2000 na podstawie redniorocznego stê¿enia py³u zawieszonego
26
ñ e i z d u r g ñ i e z d u r g ñ i z e d u r g
d a t i p o s l d l a t i p o s d a p o l t i s
i n k r i z e d a p k i n i r e z d a p i n k r e i z d a p uszczalne 150= uszczalne 150= uszczalne 125=
p p p
ñ i e s e z w r i ñ e s e z r w ñ i e s e z r w
i ñ p e r i e s ñ e i p i r e s ñ i p e r e i s
stê¿enie do stê¿enie stê¿enie do stê¿enie stê¿enie do stê¿enie
i i c p e l l i c i p e c i p e l i
w c i e r e z c c e i w r e z c w c i e r e z c
j m a j m a j m a
Py³ Py³ zawieszony
i ñ i w e c k e ñ i w c i e k e ñ e i w c i k e
c e z r m a c e z r m a c r e m a z
y l t u l t u y l t u y
ñ e z t c y s ñ e z t c y s ñ e z t c y s
i ñ e z d u r g ñ i z e d u r g i ñ e z d u r g
d a t p o s l i d a p o l t i s d a t p o s l
i r.) (2000
i n k i r e z d a p i n k r i z e d a p i n k i r e z d a p uszczalne 150= uszczalne 150= uszczalne 150=
p p p
i ñ e s e z w r ñ i e s e z w r i ñ e s e z w r
i ñ p e i r e s i ñ p e i r e s ñ i p e r i e s
stê¿enie do stê¿enie stê¿enie do stê¿enie stê¿enie do stê¿enie
l i c i p e i c p e l i l i c i p e
i w c e r e z c i w c e r e z c w c i e r e z c
j m a j m a j m a
Dwutlenekazotu
i ñ i w e c k e ñ i w c i e k e i ñ i w e c k e
c e z r m a c e z r m a c e z r m a
l t u y l t u y l t u y
ñ e z t c y s ñ e z c y t s ñ e z t c y s
ñ e i z d u r g i ñ z e d u r g i ñ z e d u r g
d a t i p o s l d l a t i p o s d l a t i p o s
k i n i r z e d a p k i n i r e z d a p k i n i r z e d a p uszczalne 150= uszczalne 150= uszczalne 150=
p p p
i ñ e s e z r w ñ e i s e z r w i ñ e s e z r w
ñ e i r i e s p r ñ i e p e i s i r ñ i e s p e
stê¿enie do stê¿enie stê¿enie do stê¿enie stê¿enie do stê¿enie
l i c i p e l i c i p e l i c i p e
i w c e r e z c r e w c i z e c w c i e r e z c
j m a j m a j m a
Dwutleneksiarki i ñ e c e i w k i ñ w c i e k e i ñ i w c e k e
c e z r m a c e z r m a c e z r m a
l t u y l t u y l t u y
Stê¿enia redniodobowe dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i py³u zawieszonego w wybranych stacjach pomiarowych pomiarowych stacjach w wybranych zawieszonego py³u i azotu dwutlenku siarki, dwutlenku redniodobowe Stê¿enia
ñ e z t c y s ñ e z t c y s ñ e z t c y s
] [ / m
g ] ] e / m m [ [ / w
g g o e b e o w d w m o o i o b b n o o d
d d r i o m m e e i o i n n n
d d r e r e i i e e e ¿ n n ê e t e ¿ ¿ s s s t t ê ê
3 3 3
S £ U P S K G Rys.2.8 WIO Gdañsk (Gdañsk - Stare Miasto, Gdynia ul. Bema, S³upsk ul. Kniaziewicza) D A Ñ G S D K Y N I A
27 Tczewa na ul. Targowej (41 µg/m3 - 82% normy) i S³upska przy ul. Kniaziewicza (43 µg/m3 - 86% normy). W pomiarach stê¿enia py³u zawieszonego metod¹ reflektometryczn¹ (norma - 75 µg/m3) uzyskano statystycznie najni¿sze stê¿enia sporód stosowanych metod. Stê¿enie na poziomie 20% normy wyst¹pi³o na terenie ochrony uzdrowiskowej w Ustce (8 µg/m3) oraz w S³upsku przy ul.Banacha, w Rumi i Gdyni Karwinach (10 µg/m3). Najwy¿sze stê¿enie rednioroczne stwierdzono w Kocierzynie - 47 µg/m3 (63% normy). Stê¿enia rednioroczne s¹ doæ wysokie, chocia¿ nie przekraczaj¹ dopuszczalnej wartoci.
Ocenê stanu zanieczyszczenia powietrza w województwie pomorskim na podstawie redniorocznego stê¿enia py³u zawieszonego przedstawiono na Rys.2.6 i 2.6a. Wyniki pomiarów zawieraj¹ Tab.2.1, 2.2, 2.4. Porównanie stanu czystoci powietrza z lat 1993-2000 ilustruje Rys.2.7.
W porównaniu do roku 1999, w roku 2000 py³ zawieszony: - zmala³: w Sopocie, Pucku, Wejherowie, Tczewie, Starogardzie Gdañskim, Kocierzynie, Kwidzynie, Lêborku, Ustce - pozosta³ na nie zmienionym poziomie: w Gdañsku (oprócz ul. Powstañców Warszawskich, gdzie zdecydowanie wzrós³), Gdyni, Rumi, £ebie - wzrós³: w S³upsku, Chojnicach, Malborku.
Mied, o³ów, kadm, substancje smo³owe, WWA i benzo(a)piren w pyle zawieszonym
Na terenie Gdañska Przeróbki i Gdyni Grabówka w próbach py³u zawieszonego ogó³em oznaczano zawartoæ miedzi, o³owiu, substancji smo³owych, kadmu i wielopiercieniowych wêglowodorów aromatycznych (WWA), w tym benzo(a)pirenu. Na terenie S³upska w próbach py³u zawieszonego PM10 oznaczano o³ów i kadm. Wartoci redniorocznych stê¿eñ wymienionych zanieczyszczeñ przedstawia tabela na stronie 37.
W punktach pomiarowych nie zanotowano przekroczeñ dopuszczalnego stê¿enia redniorocznego o³owiu, miedzi i kadmu, a oznaczone wyniki by³y znacznie ni¿sze od dopuszczalnej normy. W porównaniu z rokiem 1999, w 2000 roku zmala³o stê¿enie o³owiu w Gdañsku Przeróbce i Gdyni Grabówku, natomiast stê¿enie miedzi zmala³o w Gdyni Grabówku, a wzros³o w Gdañsku Przeróbce. Suma WWA nie jest normowana. Mo¿na jedynie stwierdziæ, ¿e stê¿enie wielopiercieniowych wêglowodorów aromatycznych w powietrzu atmosferycznym systematycznie wzrasta w ostatnich latach. Emisja tych zwi¹zków jest w znacznej mierze skutkiem niepe³nego spalania paliw, a wiêc ich ród³em jest komunikacja oraz energetyka (g³ównie ma³e kot³ownie lokalne, paleniska domowe).
Na Rys.2.9 pokazano stê¿enia substancji smo³owych i benzo(a)pirenu w poszczególnych miesi¹cach 2000 roku. Najni¿sze stê¿enia benzo(a)pirenu wystêpowa³y w okresie letnim, a najwy¿sze w okresie zimowym. Potwierdza to, i¿ przyczyn¹ wzrostu tego zanieczyszczenia s¹ procesy spalania paliw. rednioroczne stê¿enia benzo(a)pirenu i substancji smo³owych w Gdañsku Przeróbce i Gdyni Grabówku od lat przekraczaj¹ wartoæ dopuszczaln¹, przy czym w porównaniu z rokiem 1999, w 2000 roku rednioroczne stê¿enie benzo(a)pirenu zmala³o, a stê¿enie substancji smo³owych wzros³o w obu punktach.
28 Tab.2.1 rednioroczne stê¿enie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i py³u zawieszonego w województwie pomorskim w latach 1999-2000
Stê¿enie rednioroczne w µg/m3 Nad- Lokalizacja stacji Rodzaj zór Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu Py³ zawieszony
1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r.
Gdañsk - Stare Miasto ul. D³ugi Targ Podst. W 6 8 26 20 53 ** 53 **
Gdañsk ródmiecie ul. Rajska SNO S 9 6 44 26 15 15
Gdañsk ul. Powstañców Warszawskich Podst. A 12 9 31 27 13*** 36***
Gdañsk Nowy Port ul. Na Zaspê SNO S 15 13 36 33 13 13
Gdañsk Nowy Port ul. Wyzwolenia Podst. A 15 18 20 19 41*** 40***
Gdañsk Stogi ul. Kaczeñce Podst. A 15 13 17 17 30*** 28***
Gdañsk Szadó³ki ul. Ostrzycka Podst. A 4 6 10 13 27*** 29***
Gdañsk Przymorze ul. Ch³opska SNO S 7 8 34 29 11 11
Gdañsk Wrzeszcz ul. Legionów SNO S 11 6 50 43 17 17
Gdañsk Wrzeszcz ul. Dêbinki SNO S 8 7 42 46 11 11
Gdañsk Wrzeszcz ul. Leczkowa Podst. A 22 12 22 19 43*** 40***
Gdañsk Morena ul. Jakowa Dolina SNO S 7 5 32 28 12 12
Gdañsk Przeróbka ul. G³êboka Lok. S - - - - 56 ** 60 **
Sopot ul. Bitwy pod P³owcami * Podst. A 8 6 16 15 - -
Sopot ul. Chrobrego 6/8 * SNO S 8 5 34 23 11 11
Gdynia ul. Bema Podst. W 6 6 28 26 62 ** 53 **
Gdynia Pogórze ul. Porêbskiego Podst. A 8 12 14 15 35*** 34***
Gdynia Red³owo ul. Kopernika Reg. A - 10 - 13 - 28***
Gdynia ul. Opata Hackiego 13 SNO S 7 10 40 27 12 15
Gdynia Karwiny ul. Staffa SNO S 4 4 33 24 12 10
Gdynia ródmiecie ul. ¯wirki i Wigury SNO S 5 6 42 26 14 11
Gdynia Grabówek ul. Morska Lok. S - - - - 49 ** 56 **
Tczew ul. Obr. Westerplatte 10 SNO S 14 10 18 19 41 31
Tczew ul. Targowa Podst. A 12 7 16 15 42*** 41***
Pruszcz Gdañski ul. Wojska Polskiego 9 SNO S 11 6 38 22 18 16
Starogard Gdañski - Rynek SNO S 11 11 50 40 21 20
Kocierzyna - Rynek 9 SNO S 10 11 25 21 48 47
Puck ul. 1 Maja 12 SNO S 20 16 28 34 45 34
Wejherowo ul. Pucka 17 SNO S 14 9 39 36 32 26
Rumia ul. Lena SNO S 9 7 22 26 10 10
S³upsk ul. Kniaziewicza 30 Podst. W 3 3 13 14 39*** 43***
29 Tab.2.1 rednioroczne stê¿enie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i py³u zawieszonego w województwie pomorskim w latach 1999-2000 c.d.
Stê¿enie rednioroczne w µg/m3 Nad- Lokalizacja stacji Rodzaj zór Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu Py³ zawieszony
1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r.
S³upsk Zatorze ul. Banacha SNO S 2 2 11 16 14 10
S³upsk ul. Szarych Szeregów SNO S 3 3 15 19 11 14
Chojnice ul. Szpitalna SNO S 21 10 19 20 29 31
Kwidzyn ul. Chopina SNO S 5 3 19 19 21 19
Lêbork ul. Czo³gistów SNO S 1 6 15 18 13 12
Malbork ul. Konopnickiej SNO S 4 5 31 25 15 18
Ustka ul. Marynarki Polskiej * SNO S 1 2 11 15 10 8
£eba ul. Nadmorska * SNO S 2 6 12 19 11 11 Stê¿enie dopuszczalne 40 40 50/75 ** / 50 *** Stê¿enie dopuszczalne * 30 25 40/50 ** / 40 ***
30 Tab.2.2 rednioroczne i redniookresowe stê¿enie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i py³u zawieszonego w województwie pomorskim (2000 r.)
Stê¿enie rednioroczne i redniookresowe w µg/m3 Nad- Lokalizacja stacji Rodzaj zór Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu Py³ zawieszony
zimowy letni rok zimowy letni rok zimowy letni rok
Gdañsk - Stare Miasto ul. D³ugi Targ Podst. W 10 7 8 22 19 20 54** 51** 53**
Gdañsk ródmiecie ul. Rajska SNO S 8 3 6 31 21 26 20 10 15
Gdañsk ul. Powstañców Warszaw. Podst. A 11 7 9 28 26 27 28*** 45*** 36***
Gdañsk Nowy Port ul. Na Zaspê SNO S 17 10 13 33 33 33 20 6 13
Gdañsk Nowy Port ul. Wyzwolenia Podst. A 21 14 18 22 17 19 45 29 40***
Gdañsk Stogi ul. Kaczeñce Podst. A 18 9 13 22 12 17 28*** 28*** 28***
Gdañsk Szadó³ki ul. Ostrzycka Podst. A 6 5 6 11 17 13 29*** 27*** 29***
Gdañsk Przymorze ul. Ch³opska SNO S 9 7 8 31 28 29 15 7 11
Gdañsk Wrzeszcz ul. Legionów SNO S 9 4 6 45 40 43 24 11 17
Gdañsk Wrzeszcz ul. Dêbinki SNO S 8 7 7 47 46 46 15 8 11
Gdañsk Wrzeszcz ul. Leczkowa Podst. A 13 11 12 19 19 19 45*** 34*** 40***
Gdañsk Morena ul. Jakowa Dolina SNO S 6 5 5 29 29 29 15 10 12
Gdañsk Przeróbka ul. G³êboka Lok. S ------50 70 60**
Sopot ul. Bitwy pod P³owcami * Podst. A 7 6 6 17 12 15 - - -
Sopot ul. Chrobrego 6/8 * SNO S 8 2 5 26 20 23 17 7 11
Gdynia ul. Bema Podst. W 7 5 6 30 22 26 54** 51** 53**
Gdynia Pogórze ul. Porêbskiego Podst. A 15 10 12 17 13 15 39 29 34***
Gdynia Red³owo ul. Kopernika Reg. A 9 11 10 16 11 13 32*** 23*** 28***
Gdynia ul. Opata Hackiego 13 SNO S 12 9 10 30 26 27 17 13 15
Gdynia Karwiny ul. Staffa SNO S 5 4 4 26 24 24 14 7 10
Gdynia ródm. ul. ¯wirki i Wigury SNO S 7 5 6 29 24 26 15 8 11
Gdynia Grabówek ul. Morska Lok. S ------54** 59** 56**
Tczew ul. Obr. Westerplatte 10 SNO S 16 5 10 22 16 19 53 10 31
Tczew ul. Targowa Podst. A 9 6 7 17 13 15 47*** 35*** 41***
Pruszcz Gd. ul. Wojska Polskiego 9 SNO S 9 2 6 25 20 22 22 9 16
Starogard Gdañski - Rynek SNO S 13 8 11 48 32 40 25 14 20
Kocierzyna - Rynek 9 SNO S 17 5 11 22 21 21 72 21 47
Puck ul. 1 Maja 12 SNO S 27 5 16 39 31 34 56 12 34
Wejherowo ul. Pucka 17 SNO S 12 5 9 35 37 36 38 15 26
Rumia ul. Lena SNO S 10 4 7 25 28 26 13 7 10
S³upsk ul. Kniaziewicza 30 Podst. W 3 3 3 17 11 14 50*** 35*** 43***
31 Tab.2.2 rednioroczne i redniookresowe stê¿enie dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i py³u zawieszonego w województwie pomorskim (2000 r.) c.d.
Stê¿enie rednioroczne i redniookresowe w µg/m3 Nad- Lokalizacja stacji Rodzaj zór Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu Py³ zawieszony
zimowy letni rok zimowy letni rok zimowy letni rok
S³upsk Zatorze ul. Banacha SNO S 2 1 2 15 17 16 13 7 10
S³upsk ul. Szarych Szeregów SNO S 5 1 3 21 18 19 20 8 14
Chojnice ul. Szpitalna SNO S 17 4 10 19 22 20 47 15 31
Kwidzyn ul. Chopina SNO S 6 1 3 21 17 19 30 9 19
Lêbork ul. Czo³gistów SNO S 10 2 6 16 20 18 19 7 12
Malbork ul. Konopnickiej SNO S 7 3 5 24 28 25 29 8 18
Ustka ul. Marynarki Polskiej * SNO S 2 1 2 16 15 15 12 4 8
£eba ul. Nadmorska * SNO S 4 7 6 15 21 19 17 5 11 50/75 ** Stê¿enie dopuszczalne 40 40 50 *** - - - Stê¿enie dopuszczalne * 30 25 40/50 ** 40 ***
32 Tab.2.3 rednioroczne stê¿enie dwutlenku azotu oznaczanego metod¹ pasywn¹ w województwie pomorskim w latach 1999-2000
Stê¿enie rednioroczne dwutlenku azotu w µg/m3 Lokalizacja stanowiska - metoda pasywna
1999 r. 2000 r.
Gdañsk ul. Kocierska - 7
Gdynia ul. Spokojna - 9 S³upsk ul. Kniaziewicza 12 9
S³upsk ul. Gdañska I 12 10
S³upsk ul. Gdañska II 25 19 S³upsk pl. Zwyciêstwa 26 19
S³upsk pl. D¹browskiego 28 20
S³upsk ul. Szczeciñska I 24 17 S³upsk ul. Szczeciñska II 15 12
S³upsk ul. Ba³tycka 22 17
S³upsk ul. Kopernika 25 18 S³upsk ul. Lutos³awskiego 23 16
S³upsk ul. Poznañska 14 11
Dêbnica Kaszubska - 6
G³ówczyce ul. Kociuszki - 6 S³owiñski Park Narodowy, Kluki ** 4 4
S³owiñski Park Narodowy, Czo³pino ** 3 3
Potêgowo - 5 Kêpice ul. Niepodleg³oci 8 7
Kêpice ul. Bielaka 5 4
Konarzyny ul. Szeroka - 5 Cz³uchów ul. Wojska Polskiego I 16 13
Cz³uchów ul. Wojska Polskiego II 10 9
Cz³uchów ul. S³owackiego 11 9 Debrzno ul. Niepodleg³oci - 7
Debrzno ul. Balickiego - 6
Czarne ul. Zamkowa - 5 Czarne ul. Moniuszki - 6
Rzeczenica - 9
Kocza³a ul. Klonowa - 5 Bytów ul. Drzyma³y 9 9
33 Tab.2.3 rednioroczne stê¿enie dwutlenku azotu oznaczanego metod¹ pasywn¹ w województwie pomorskim w latach 1999-2000 c.d.
Stê¿enie rednioroczne dwutlenku azotu w µg/m3 Lokalizacja stanowiska - metoda pasywna
1999 r. 2000 r.
Bytów ul. Armii Krajowej 12 11
Bytów ul. Gdañska 10 8
Lipnica - 5 Czarna D¹brówka 5 4
Miastko ul. Wybickiego 13 9
Miastko ul. Dworcowa 10 8 Miastko ul. Armii Krajowej 14 12
Tuchomie 8 8
Wicko - 6
Cewice - 5 Nowa Karczma - 6
Dziemiany - 7
Karsin - 6 Stara Kiszewa - 8
Dar¿lubie * - 4
Mosty * - 6 Zbychowo * - 5 40 Stê¿enie dopuszczalne w µg/m3 30 * 20 **
34 Tab.2.4 Maksymalne stê¿enie redniodobowe dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i py³u zawieszonego w województwie pomorskim (2000 r.)
Maksymalne stê¿enie redniodobowe w µg/m3 Nad- Lokalizacja stacji Rodzaj zór Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu Py³ zawieszony
Gdañsk - Stare Miasto ul. D³ugi Targ Podst. W 50 52 88 **
Gdañsk ródmiecie ul. Rajska SNO S 44 84 72
Gdañsk ul. Powstañców Warszawskich Podst. A 49 70 295***
Gdañsk Nowy Port ul. Na Zaspê SNO S 68 85 71
Gdañsk Nowy Port ul. Wyzwolenia Podst. A 72 51 147***
Gdañsk Stogi ul. Kaczeñce Podst. A 69 52 143***
Gdañsk Szadó³ki ul. Ostrzycka Podst. A 24 83 79***
Gdañsk Przymorze ul. Ch³opska SNO S 39 61 56
Gdañsk Wrzeszcz ul. Legionów SNO S 34 94 67
Gdañsk Wrzeszcz ul. Dêbinki SNO S 33 94 49
Gdañsk Wrzeszcz ul. Leczkowa Podst. A 81 47 122***
Gdañsk Morena ul. Jakowa Dolina SNO S 30 76 45
Gdañsk Przeróbka ul. G³êboka Lok. S - - 231 **
Sopot ul. Bitwy pod P³owcami * Podst. A 20 36 107***
Sopot ul. Chrobrego 6/8 * SNO S 25 59 51
Gdynia ul. Bema Podst. W 40 95 73 **
Gdynia Pogórze ul. Porêbskiego Podst. A 50 43 110***
Gdynia Red³owo ul. Kopernika Reg. A 26 34 81***
Gdynia ul. Opata Hackiego 13 SNO S 43 68 46
Gdynia Karwiny ul. Staffa SNO S 22 75 42
Gdynia ródmiecie ul. ¯wirki i Wigury SNO S 32 84 46
Gdynia Grabówek ul. Morska Lok. S - - 135 **
Tczew ul. Obr. Westerplatte 10 SNO S 35 44 186
Tczew ul. Targowa Podst. A 29 43 118***
Pruszcz Gdañski ul. Wojska Polskiego 9 SNO S 81 74 80
Starogard Gdañski - Rynek SNO S 24 100 108
Kocierzyna - Rynek 9 SNO S 69 65 199
Puck ul. 1 Maja 12 SNO S 86 66 180
Wejherowo ul. Pucka 17 SNO S 33 74 134
Rumia ul. Lena SNO S 20 51 68
S³upsk ul. Kniaziewicza 30 Podst. W 6 27 109***
35 Tab.2.4 Maksymalne stê¿enie redniodobowe dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i py³u zawieszonego w województwie pomorskim (2000 r.) c.d.
Maksymalne stê¿enie redniodobowe w µg/m3 Nad- Lokalizacja stacji Rodzaj zór Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu Py³ zawieszony
S³upsk Zatorze ul. Banacha SNO S 9 41 85
S³upsk ul. Szarych Szeregów SNO S 19 51 135
Chojnice ul. Szpitalna SNO S 39 48 137
Kwidzyn ul. Chopina SNO S 30 39 140
Lêbork ul. Czo³gistów SNO S 38 47 79
Malbork ul. Konopnickiej SNO S 29 89 112
Ustka ul. Marynarki Polskiej * SNO S 8 29 37
£eba ul. Nadmorska * SNO S 25 44 57 Stê¿enie dopuszczalne 150 150 125 / 150 ** Stê¿enie dopuszczalne * 125 100 100 / 125 **
Rodzaje oznaczeñ w tabelach:
Podst. - sieæ podstawowa monitoringu krajowego SNO - sieæ nadzoru ogólnego nad jakoci¹ powietrza w miastach Lok. - sieæ lokalna Reg. - sieæ regionalna W, WIO - Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska S, WSSE - Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna A, ARMAAG - Agencja Regionalnego Monitoringu Atmosfery Aglomeracji Gdañskiej * - obszar ochrony uzdrowiskowej ** - py³ zawieszony ogó³em oznaczany metod¹ wagow¹ *** - py³ zawieszony PM10 bez oznaczenia - py³ zawieszony oznaczany metod¹ reflektometryczn¹
36 - - 1 2000r. 10.0 [ng/m3] - - - Kadm (Cd) 1999r. - 34.3 27.7 2000r. - [ng/m3] - Suma WWA 33.7 29.8 1999r. - 7.1 5.6 2000r. 1.0 (BaP) [ng/m3] - 8.7 6.7 Benzo/a/piren 1999r. - 21.8 19.0 2000r. 10.0 [µg/m3] Smo³owe - Substancje 18.3 16.9 1999r. Stê¿enie rednioroczne Sa 0.09 0.08 0.03 2000r. 0.5 [µg/m3] - O³ów (Pb) 0.11 0.10 1999r. - 0.15 0.23 2000r. 0.6 [µg/m3] - Mied (Cu) 0.11 0.38 1999r. 60.8 56.2 43.3 2000r. 75.0 (wag.) [µg/m3] 50.0 * 35 mied, o³ów, substancje smo³owe oraz kadm i WWA, a w nim benzo/a/piren nim w a WWA, i kadm oraz smo³owe substancje o³ów, mied, 55.8 48.5 1999r. Py³ zawieszony S S W zór Nad- Stê¿enia rednioroczne w latach 1999-2000 dla py³u zawieszonego ogó³em i PM10 i oznaczane w nim w oznaczane i PM10 i ogó³em zawieszonego py³u dla 1999-2000 latach w rednioroczne Stê¿enia uszczalna p Jednostka S³upsk * administracyjna Wartoæ do ul. Kniaziewicza Gdynia Grabówek Gdañsk Przeróbka * - py³ zawieszony PM10 zawieszony * - py³
37 ]
3
m
/
g
n
[
]
3
m
/
g
m
[
Rys.2.9 Zró¿nicowanie redniomiesiêcznych zawartoci benzo(a)pirenu i substancji smo³owych w powietrzu (2000 r.)
Tlenek wêgla
Jest to zanieczyszczenie powstaj¹ce g³ównie w wyniku niepe³nego spalania paliw; jego ród³em jest transport drogowy oraz energetyczne spalanie paliw. W punktach pomiarowych nie zanotowano przekroczeñ dopuszczalnej normy stê¿enia tlenku wêgla, a jego stê¿enia rednioroczne by³y du¿o ni¿sze od dopuszczalnej wartoci. Poziom stê¿eñ kszta³towa³ siê od 278 µg/m3 (14% normy) w Gdyni do 559 µg/m3 (28% normy) w Tczewie. W sezonie grzewczym by³y one oko³o 40% wiêksze ni¿ w okresie letnim. Równie¿ stê¿enia redniodobowe by³y poni¿ej dopuszczalnej normy, z czego najwy¿sze zanotowano na dwóch stacjach w Gdañsku: przy ul. Leczkowa i ul. Wyzwolenia - po 1741 µg/m3 (35% normy), natomiast najni¿sze w Gdyni - 773 µg/m3 (15% normy).
38 Wartoci stê¿eñ 30-minutowych by³y tak¿e niskie. Maksymalne stê¿enie 30-minutowe wyst¹pi³o w Gdañsku przy ulicy Leczkowa; wynosi³o ono 6007 µg/m3 - 30% normy.
rednioroczne i redniookresowe stê¿enia tlenku wêgla na poszczególnych stacjach przedstawia Tab.2.5, a jego maksymalne stê¿enia 30-minutowe i redniodobowe - Tab.2.5a.
W porównaniu do roku 1999, w roku 2000 tlenek wêgla: - zmala³: w Gdañsku Wrzeszczu (ul. Leczkowa), Gdañsku Szadó³kach (ul. Ostrzycka), Sopocie (ul. Bitwy pod P³owcami), Gdyni Pogórzu (ul. Porêbskiego) - wzrós³: w Tczewie (ul. Targowa) i Gdañsku Nowym Porcie (ul. Wyzwolenia).
Tab.2.5 Stê¿enia rednioroczne i redniookresowe tlenku wêgla w latach 1999-2000
Stê¿enie w µg/m3
Punkt grzewczy letni rok
1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r. Gdañsk Wrzeszcz ul. Leczkowa 722 591 517 476 620 533 Gdañsk Nowy Port ul. Wyzwolenia 438 539 416 479 420 510 Gdañsk Szadó³ki ul. Ostrzycka 549 560 486 336 518 489 Sopot ul. Bitwy pod P³owcami * 471 354 420 214 446 284 Gdynia Pogórze ul. Porêbskiego 467 339 441 216 454 278 Tczew ul. Targowa 607 686 491 421 537 559 2000 Stê¿enie dopuszczalne 1350 *
Tab.2.5a Maksymalne stê¿enia chwilowe i redniodobowe tlenku wêgla
Maksymalne stê¿enie w µg/m3 Punkt Trzydziestominutowe redniodobowe Gdañsk Wrzeszcz ul. Leczkowa 6007 1741 Gdañsk Nowy Port ul. Wyzwolenia 3441 1741 Gdañsk Szadó³ki ul. Ostrzycka 2589 1530 Sopot ul. Bitwy pod P³owcami * 3151 895 Gdynia Pogórze ul. Porêbskiego 3504 773 Tczew ul. Targowa 3683 1557 20000 5000 Stê¿enie dopuszczalne 13500 * 3500 *
* - obszar ochrony uzdrowiskowej
39 Opad py³u, opad kadmu i o³owiu
Badania opadu py³u oraz zawartego w nim o³owiu i kadmu prowadzi³y Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Gdañsku i Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne z terenu województwa pomorskiego.
W pomiarach opadu py³u nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej normy, tj. 200 g/m2 x rok. Najwy¿sz¹ wartoæ uzyskano w S³upsku przy ul. Lutos³awskiego - 175 g/m2 x rok (87.5% dopuszczalnej normy) i w Gdañsku przy ul. Wielopole - 168 g/m2 x rok (84% dopuszczalnej normy). W porównaniu z rokiem 1999, w 2000 roku nie odnotowano znacz¹cych ró¿nic w wielkoci opadu py³u.
W pomiarach opadu o³owiu na stanowisku w Gdañsku Nowym Porcie przy ul. Wielopole wyst¹pi³o przekroczenie dopuszczalnej wartoci opadu o³owiu (0.1 g/m2 x rok), tj. 0.114 g/m2 x rok (114% normy). Opad o³owiu w oko³o 90% punktów pomiarowych w 2000 roku zmala³ w porównaniu do roku 1999. Wzrós³ natomiast nieznacznie w punktach: Gdañsk ul. Wielopole, Gdynia Witomino, Gdynia Or³owo, Gdynia ródmiecie oraz w Prabutach.
W przypadku kadmu nie stwierdzono przekroczenia wartoci dopuszczalnych, tj. 0.01 g/m2 x rok. Najwy¿szy opad wyst¹pi³ w S³upsku w iloci 0.00195 g/m2 x rok, co stanowi 19.6% normy, natomiast najni¿szy w £ebie - 0.00016 g/m2 x rok, tj. 1.6% normy. W porównaniu z rokiem 1999, w 2000 roku w Gdañsku przy ul. Szerokiej oraz w Sopocie przy ul. Pu³askiego opad kadmu zmala³, a w Gdyni przy ul. Waszyngtona oraz w Gdañsku przy ul. Wielopole pozosta³ na nie zmienionym poziomie.
Zestawienia opadu py³u oraz metali zawiera Tab.2.6.
Ozon
Ozon jest zanieczyszczeniem wtórnym, a do jego powstawania prowadzi ci¹g reakcji fotochemicznych, w których bior¹ udzia³ wêglowodory i tlenki azotu z udzia³em promieniowania s³onecznego. Stê¿enie ozonu pozostaje w cis³ym zwi¹zku z zanieczyszczeniem powietrza, g³ównie spalinami samochodowymi. Pomiary stê¿eñ prowadzono na dwóch stanowiskach w Gdañsku i dwóch w Gdyni. Wartoci mieci³y siê w normie. Uzyskano wyniki od 26 µg/m3 (24% normy) na D³ugim Targu w Gdañsku do 73 µg/m3 (66% normy) w Gdyni na ul. Porêbskiego. Na wszystkich stanowiskach wartoci stê¿eñ w sezonie letnim by³y wy¿sze, nawet dwukrotnie, od wyników w sezonie grzewczym. Wprawdzie nie stwierdzono na terenie Aglomeracji Gdañskiej przekroczeñ dopuszczalnego stê¿enia ozonu w skali roku, to jednak jego poziom jest wysoki w pewnych okresach - problem ten praktycznie wystêpuje w aglomeracjach miejskich ca³ego wiata. W roku 2000 stê¿enie ozonu okrelane jako rednia z omiogodzinnych stê¿eñ mierzonych pomiêdzy godz. 10-18 zmala³o w porównaniu z rokiem 1999.
Zestawienie wyników pomiarów tej substancji zawiera Tab.2.7.
40 Tab.2.6 Opad py³u ogó³em, kadmu i o³owiu w latach 1999-2000
Opad py³u Opad o³owiu Opad kadmu Instytucja Miasto - dzielnica [g/(m2 x rok)] [g/(m2 x rok)] [g/(m2 x rok)] 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r.
Gdañsk 56 54 0.044 0.024 - 0.00020 WSSE ródmiecie (rednio) 57 65 0.054 0.027 - 0.00013 WIO w tym: ul. Szeroka 63 74 0.095 0.017 0.0007 0.00025 WSSE Wrzeszcz 59 60 0.041 0.024 - 0.00017 WSSE Oliwa - Zaspa 49 51 0.063 0.022 - 0.00012 WSSE Nowy Port ( rednio) 65 67 0.094 0.111 - 0.00018 WIO w tym: Dzielnica Portowa 60 55 0.056 0.042 - 0.00020 WIO ul. Wielopole 172 168 0.105 0.114 0.0004 0.00041 WSSE Niedwiednik - Piecki Migowo 59 48 0.035 0.016 - 0.00003 WSSE Siedlce - Che³m 77 58 0.046 0.024 - 0.00015 WSSE Ujecisko - Szadó³ki 75 67 0.027 0.014 - 0.00009 WSSE Kie³pinek - Kie³pino Górne 43 40 0.028 0.014 - 0.00009 WSSE Orunia - w. Wojciech 53 48 0.031 0.013 - 0.00010 WSSE B³onia - P³onia 51 49 0.034 0.015 - 0.00012 WSSE Kêpa Sobieszewska 39 47 0.032 0.012 - 0.00187 WSSE Trójmiejski Park Krajobrazowy 56 48 0.038 0.018 - 0.00010 Gdynia 45 49 0.011 0.012 - - WSSE ródmiecie (rednio) 37 45 0.010 0.009 - - WIO w tym: ul. Bema 39 49 0.081 - 0.0006 0.0006 WIO ul. Waszyngtona 120 114 0.200 - - - WSSE Chylonia 44 47 0.013 0.011 - - WSSE Ob³u¿e 54 45 0.012 0.011 - - WSSE Oksywie 47 60 0.017 0.017 - - WSSE Witomino 43 41 0.009 0.013 - - WSSE Or³owo 42 42 0.007 0.008 - - WSSE Ma³y i Wielki Kack 42 60 0.007 0.010 - - WSSE Sopot * ( rednio ) - 0.00021 36 38 0.039 0.012 WIO w tym: ul. Pu³awskiego 0.0006 0.00022 WSSE Tczew 29 38 0028 0.009 - - WSSE Starogard Gdañski 59 49 0.004 0.004 - 0.00029 WSSE Wejherowo 49 47 0.006 0.006 - - WSSE Reda 29 35 0.007 0.004 - - WSSE Rumia 38 44 0.005 0.005 - - WSSE Kartuzy 54 48 0.005 0.004 - - WSSE Kocierzyna 62 55 0.006 0.005 - - WSSE Pruszcz Gdañski 47 54 0.037 0.014 - 0.00044 WSSE Puck 30 28 0.007 0.004 - -
41 Tab.2.6 Opad py³u ogó³em, kadmu i o³owiu w latach 1999-2000 c.d.
Opad py³u Opad o³owiu Opad kadmu Instytucja Miasto - dzielnica [g/(m2 x rok)] [g/(m2 x rok)] [g/(m2 x rok)] 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r.
WSSE W³adys³awowo 37 35 0.005 0.004 - - WSSE Jastrzêbia Góra 27 28 0.003 0.003 - - WSSE Jurata Jastarnia * 26 28 0.003 0.003 - - WSSE S³upsk (rednio) - 66 - 0.003 - 0.00128 WIO w tym: ul. Kniaziewicza 35 30 - - - - WIO ul. Gdañska I 72 50 - - - - WIO ul. Gdañska II 118 89 - - - - WIO ul. Zwyciêstwa 76 69 - - - - WIO ul. D¹browskiego 94 79 - - - - WIO ul. Szczeciñska I 123 109 - - - - WIO ul. Szczeciñska II 69 67 - - - - WIO ul. Ba³tycka 136 149 - - - - WIO ul. Kopernika 107 103 - - - - WIO ul. Lutos³awskiego 167 175 - - - - WIO ul. Poznañska 73 84 - - - - WSSE Lêbork 58 69 - 0.009 - 0.00195 WSSE Ustka * - 53 - 0.002 - 0.00060 WSSE £eba * 40 39 - 0.004 - 0.00016 WSSE Kwidzyn 50 56 0.006 0.005 - - WSSE Malbork 56 49 - 0.004 - - WSSE Nowy Staw 54 46 - 0.004 - - WSSE Prabuty 70 63 0.005 0.006 - - WSSE Sztum 58 36 - 0.003 - - WSSE Krynica Morska * 31 30 - 0.003 - - WSSE Jantar - Stegna 59 31 - 0.003 - - WSSE K¹ty Rybackie - 25 - 0.003 - - WIO Cz³uchów w tym: ul. S³owackiego 67 139 - - - - ul. Wojska Polskiego I 103 85 - - - - ul. Wojska Polskiego II 32 36 - - - - WIO Kêpice 48 48 - - - - WIO Miastko w tym: ul. Wybickiego 141 114 - - - - ul. Dworcowa 90 114 - - - - ul. Armii Krajowej 94 110 - - - - WIO Tuchomie 92 131 - - - - WIO Bytów w tym: ul. Drzyma³y 47 43 - - - - ul. Armii Krajowej 60 60 - - - - ul. Gdañska 46 48 - - - - WIO Czarna D¹brówka 33 80 - - - -
42 Tab.2.6 Opad py³u ogó³em, kadmu i o³owiu w latach 1999-2000 c.d.
Opad py³u Opad o³owiu Opad kadmu Instytucja Miasto - dzielnica [g/(m2 x rok)] [g/(m2 x rok)] [g/(m2 x rok)] 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r. S³owiñski Park Narodowy WIO - Kluki 32 39 - - - - - Czo³pino 25 47 - - - - WSSE Chojnice - 58 - 0.016 - - WIO Czarne - 88 - - - - WIO Debrzno - 44 - - - - WIO Potêgowo - 93 - - - - WIO Cewice - 57 - - - - WIO Wicko - 116 - - - - WIO G³ówczyce - 63 - - - - WIO Kocza³a - 43 - - - - WIO Rzeczenica - 93 - - - - WIO Konarzyny - 87 - - - - WIO Dêbnica Kaszubska - 41 - - - - WIO Nowa Karczma - 50 - - - - WIO Stara Kiszewa - 69 - - - - WIO Karsin - 72 - - - - WIO Dziemiany - 48 - - - - WIO Lipnica - 51 - - - - Wartoæ dopuszczalna Da 200 0.1 0.01
* - obszar ochrony uzdrowiskowej
Tab.2.7 Stê¿enie ozonu w latach 1999-2000
Stê¿enie ozonu w µg/m3 jako rednia z 8-godzinnych stê¿eñ pomiêdzy godz. 10:00-18:00 Lokalizacja stacji pomiarowej 1999 r. 2000 r.
rok okres zimowy okres letni rok
Gdañsk - ul. D³ugi Targ 52 21 32 26 Gdañsk Nowy Port - ul. Wyzwolenia 98.3 40 82 61 Gdañsk Szadó³ki - ul. Ostrzycka 96.3 36 - - Gdynia Red³owo - ul. Kopernika - 37 78 57 Gdynia Pogórze - ul. Porêbskiego 98.9 53 94 73 Stê¿enie dopuszczalne jako rednia roczna 110 110 z 8-godzinnych stê¿eñ pomiêdzy godz. 10:00-18:00
43 Stê¿enia substancji specyficznych
Pomiary stê¿eñ substancji specyficznych, takich jak fluor, benzen, ksylen, toluen oraz formaldehyd wykonywano w wybranych stacjach kontrolnych na terenie Trójmiasta i S³upska.
Najwiêkszym ród³em emisji fluoru na terenie województwa pomorskiego s¹ Gdañskie Zak³ady Nawozów 0osforowych. W 2000 roku nie stwierdzono przekroczeñ dopuszczalnego stê¿enia redniorocznego fluoru. Wyniki kszta³towa³y siê na poziomie znacznie poni¿ej dopuszczalnej wartoci z wyj¹tkiem Nowego Portu, gdzie stê¿enie rednioroczne by³o na granicy stê¿enia dopuszczalnego. Poziom stê¿enia fluoru w ostatnich latach nie uleg³ zmianie.
G³ównym ród³em benzenu jest komunikacja, transport samochodowy, stacje i bazy paliw oraz wytwórnie mas bitumicznych. Pomiary prowadzone w Gdañsku i Gdyni nie wykaza³y przekroczeñ dopuszczalnych norm, stwierdzono tak¿e znaczne obni¿enie poziomu stê¿eñ w 2000 roku w porównaniu z rokiem 1999.
G³ównym ród³em toluenu i ksylenu jest komunikacja i transport samochodowy oraz stacje i bazy paliw, jak równie¿ procesy malarskie. Pomiary prowadzone w Gdañsku i Gdyni w ci¹gu ostatnich lat nie wykazuj¹ przekroczeñ dopuszczalnych norm i kszta³tuj¹ siê na poziomie zdecydowanie poni¿ej dopuszczalnych wartoci. W porównaniu z 1999 rokiem, w 2000 roku rednioroczne stê¿enie ksylenu wzros³o nieznacznie, natomiast toluenu nieznacznie zmala³o w Gdañsku ródmieciu i w Gdañsku Wrzeszczu, a w Gdyni minimalnie wzros³o. S¹ to jednak zmiany niewielkie i mo¿na uznaæ, ¿e poziom stê¿eñ tych zanieczyszczeñ nie uleg³ zmianom w ostatnich latach.
W pomiarach stê¿eñ formaldehydu prowadzonych na stacji pomiarowej w S³upsku uzyskano wartoæ stê¿enia 2.6 µg/m3, tj. nieco powy¿ej 50% dopuszczalnej normy. W porównaniu z rokiem 1999, w 2000 roku nast¹pi³ znaczny wzrost stê¿enia redniorocznego.
Zestawienie wyników pomiarów tych substancji zawiera Tab.2.8.
Tab.2.8 Stê¿enie rednioroczne dla fluoru, ksylenu, toluenu, benzenu i formaldehydu w latach 1999-2000
Stê¿enie rednioroczne w µg/m3 Jednostka Nad- 0luor Benzen Toluen Ksylen 0ormaldehyd administracyjna zór 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r. 1999 r. 2000 r.
Gdañsk Nowy Port WSSE 2 1.9 ------
Gdañsk ul. Starowilna WIO 0.9 0.9 ------
Gdañsk - Stare Miasto WIO 0.5 0.3 - - - 5.9 - 3 - 6
Gdañsk ródmiecie WSSE - - 1.8 1 4.6 4.3 3.4 4.2 - -
Gdañsk Wrzeszcz WSSE - - 2.2 1 5.3 4 3.3 4.4 - -
Gdynia ul. Bema WIO 0.2 - 2.7 1.5 5.1 5.2 5.2 3.3 - -
Gdynia ródmiecie WSSE - - 2.2 1 5.3 5.8 3.3 6.1 - -
S³upsk WSSE ------1.5 2.6 Wartoæ dopuszczalna 2 2.5 10 10 4
44 Emisja
Wed³ug danych G³ównego Urzêdu Statystycznego w województwie pomorskim emisja gazów do atmosfery z zak³adów o znacz¹cej emisji wynosi oko³o 55000 ton w roku.
Ca³kowit¹ iloæ emitowanych do atmosfery gazów z poszczególnych powiatów województwa pomorskiego pokazuje Rys.2.10.
Tab.2.9 Udzia³y ilociowe poszczególnych zak³adów emituj¹cych najwiêksze iloci zanieczyszczeñ na terenie województwa pomorskiego (2000 r.)
Emisja do powietrza Nazwa zak³adu Py³ ogó³em Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu [Mg] [Mg] [Mg] Zespó³ Elektrociep³owni Wybrze¿e S.A. 759.56 10631.26 3984.73 w Gdañsku Rafineria Gdañska S.A. w Gdañsku - 6058 1439 International Paper - Kwidzyn S.A. 788.69 3665.45 2291.11 w Kwidzynie "Energetyka Cieplna" Sp. z o.o. w S³upsku 132.91 348.78 104.54 Zak³ad Energetyki Cieplnej Sp. z o.o. 152.52 311.19 97.65 w Tczewie Gdañskie Przedsiêbiorstwo Energetyki 266.33 280.77 146.1 Cieplnej Sp. z o.o. w Gdañsku Optiroc Gniew Sp. z o.o. w Gniewie 94.3 239.1 42.3 Siarkopol S. A. w Gdañsku 2 231 46 Miejski Zak³ad Energetyki Cieplnej 101.27 201.57 69.22 Sp. z o.o. w Chojnicach Przedsiêbiorstwo Energetyki Cieplnej 30.75 155.24 68.01 Sp. z o.o. w Malborku Okrêgowe Przedsiêbiorstwo Energetyki 111.85 129.91 88.02 Cieplnej Sp. z o.o. w Gdyni Cementownia Wejherowo 128.6 120 50.3 Cukrownia Malbork S.A. 131.33 104.63 60.58 Cukrownia "Nowy Staw" S.A. 38.72 98.44 45.67 w Nowym Stawie Cukrownia "Pelplin" w Pelplinie 33.12 88.81 43.69 Przedsiêbiorstwo Energetyki Cieplnej 77.4 84.96 40.84 "Empec" Sp. z o.o. w Ustce "Kospec" Sp. z o.o. w Kocierzynie 23.46 84.32 34.23 Wienerberger Cegielnia Lêbork Sp. z o.o. 28.67 77.29 32.12
45 Tab.2.9 Udzia³y ilociowe poszczególnych zak³adów emituj¹cych najwiêksze iloci zanieczyszczeñ na terenie województwa pomorskiego (2000 r.) c.d.
Emisja do powietrza Nazwa zak³adu Py³ ogó³em Dwutlenek siarki Dwutlenek azotu [Mg] [Mg] [Mg] Wspólne Przedsiêbiorstwo "Promex" S.C. 117.53 66.33 35.38 w Pruszczu Gdañskim "Relpol Centrum" Sp. z o.o. w Warszawie 13.65 62.6 21.92 Oddzia³ w Sztumie Cukrownia "Pruszcz" w Pruszczu Gd. S.A. 61.15 59.68 33.6 Miejskie Przedsiêbiorstwo Energetyki Cieplnej 23.4 56.8 28.5 Sp. z o.o. w Bytowie "Stolon" S.A. w S³upsku 32.36 48.63 15.48 Miejskie Przedsiêbiorstwo Ciep³owniczo- 33.69 40.69 22.93 Komunalne 'Koksik" Sp. z o.o. Kaszubska Wytwórnia Dro¿d¿y Sp. z o.o. 150.76 32.46 3.3 w Maszewie Lêborskim Stocznia Remontowa "Nauta" S.A. w Gdyni 11.37 31.33 16.17 Zarz¹d Morskiego Portu Gdynia S.A. 9.44 28.14 261.7 w Gdyni "Nestle" Polska S.A. w Warszawie 16.73 26.22 8.86 Zak³ad Produkcyjny w Kobylnicy Pucka Gospodarka Komunalna Sp. z o.o. 35 26 14 w Pucku Gminna Energetyka Cieplna Sp. z o.o. 4.34 25.03 8.44 w Skarszewach 0abryka Mebli Okrêtowych "0amos" 20.1 22.11 10.12 Przeds. Pañstwowe w Starogardzie Gd. Przedsiêbiorstwo Energetyki Cieplnej 5.94 21.85 10.69 Sp. z o.o. w Nowym Dworze Gdañskim Zarz¹d Morskiego Portu Gdañsk S.A. 10.45 20.26 7.51 w Gdañsku Gdañska Stocznia "Remontowa" w Gdañsku 12.56 14.65 20.99 Pomorska 0abryka Dro¿d¿y "Polmos" S.A. 1.68 12.73 1.67 w Tczewie Energetyka Cieplna "Halex" w Dzierzgoniu 14.85 8.82 1.98 S³upskie 0abryki Mebli Sp. z o.o. w S³upsku 5.11 8.09 2.01 Stocznia Gdynia S.A. w Gdyni 50.72 7.58 22.67 Rejonowy Zarz¹d Infrastruktury w Szczecinie 6.22 2.38 1.94 Jednostka Wojskowa w Czarnem Eaton Truck Components S.A. w Tczewie 0.03 0.42 6.97 Stocznia Pó³nocna S.A. w Gdañsku 4.96 0.23 4.17 "Metrix" S.A. w Tczewie 0.01 0.09 2.08
46 Emisja zanieczyszczeñ do powietrza atmosferycznego z zak³adów emituj¹cych najwiêksze iloci zanieczyszczeñ na terenie województwa pomorskiego wynosi³a: - py³ ogólny - 3543.53 Mg/rok - dwutlenek siarki - 23533.84 Mg/rok - dwutlenek azotu - 9247.19 Mg/rok. Zak³ady zaliczone do najwiêkszych róde³ zanieczyszczeñ zlokalizowane s¹ na terenie aglomeracji trójmiejskiej oraz miasta Kwidzyna.
Py³ ogó³em 7.5% 16.6% 15.6% 22.3% International Paper - Kwidzyn S. A. w Kwidzynie 48.8% Zespó³ Elektrociep³owni Wybrze¿e S.A. w Gdañsku 24.8% Gdañskie Przedsiêbiorstwo Energetyki Cieplnej 43.1% 21.4% Sp. z o.o. w Gdañsku Pozosta³e ród³a zanieczyszczeñ Dwutlenek azotu International Paper - Kwidzyn S.A. w Kwidzynie Zespó³ Elektrociep³owni Wybrze¿e S.A. w Gdañsku 13.5% Dwutlenek siarki 25.7% Rafineria Gdañska S.A. w Gdañsku International Paper - Kwidzyn S.A. w Kwidzynie Pozosta³e ród³a zanieczyszczeñ Zespó³ Elektrociep³owni Wybrze¿e S.A. w Gdañsku 45.2% 15.6% Rafineria Gdañska S.A. w Gdañsku Pozosta³e ród³a zanieczyszczeñ
E K I Y C £ T B A E Z M R i O e r z e M j a H e l Z a t . s k P u c k a a
GDYNIA
Z a t o k a
G d a ñ s k a
SOPOT
S£UPSK a GDAÑSK l a n i a W y z e j n M i e r a l W i l e w Z a
Rys.2.10 Ca³kowita iloæ emitowanych do atmosfery gazów z poszczególnych powiatów województwa pomor- skiego (wg danych GUS)
47 3.
H A £ A S
Ha³as to subiektywne pojêcie niekorzystnego oddzia³ywania dwiêków o ró¿nej czêstotliwoci. Wed³ug polskiej normy ha³asem jest dwiêk o dowolnym charakterze akustycznym i niepo¿¹dany w danych warunkach.
W zale¿noci od czêstotliwoci drgañ akustycznych rozró¿niamy ha³as: - s³yszalny: 16 Hz - 16000 Hz, - nies³yszalny: 2 Hz - 50 Hz - ha³as infradwiêkowy 10000 Hz - 100000 Hz - ha³as ultradwiêkowy.
Szkodliwe lub uci¹¿liwe skutki ha³asu zale¿¹ od: - natê¿enia ha³asu - poziomu ekspozycji - rodzaju róde³ ha³asu.
ród³a ha³asu mog¹ byæ: - mechaniczne (np. ha³as wywo³any przez maszyny i urz¹dzenia o napêdzie mechanicznym, elektrycznym, pneumatycznym) - aerodynamiczne i hydrodynamiczne (np. ruch gazów i cieczy w ruroci¹gach, wentylatorach itp.) - technologiczne (np. ha³as wywo³any zmian¹ spójnoci materia³u, jak kruszenie, ³amanie itp.)
Obowi¹zuj¹ce w 2000 roku akty prawne, reguluj¹ce problematykê ha³asu, to:
- ustawa z dnia 31 stycznia 1980 r. o ochronie i kszta³towaniu rodowiska (tekst jednolity w obwieszczeniu Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa z 21 marca 1994 r. - Dz.U. nr 49, poz. 196) - ustawa z dnia 5 grudnia 1996 r., zmieniaj¹ca ustawê o zmianie zakresu dzia³ania niektórych miast oraz miejskich strefach us³ug publicznych (Dz.U. nr 156, poz. 773) - ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony rodowiska (Dz.U. nr 77, poz. 335) - rozporz¹dzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 1998 r. w sprawie kar pieniê¿nych za naruszenie wymagañ ochrony rodowiska oraz rejestru decyzji dotycz¹cych tych kar (Dz.U. 162, poz. 1138)
48 - rozporz¹dzenie Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów ha³asu w rodowisku (Dz.U. nr 66, poz. 436).
Do dzia³alnoci Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w zakresie ochrony przed ha³asem nale¿y:
- prowadzenie kontroli zak³adów posiadaj¹cych decyzjê o dopuszczalnym poziomie ha³asu w rodowisku - reagowanie na interwencje i skargi mieszkañców - uczestnictwo w odbiorze inwestycji - prowadzenie pomiarów ha³asu drogowego w wybranych miejscowociach województwa - przekazywanie interwencji mieszkañców do organów samorz¹dowych zgodnie z ich kompetencjami - naliczanie kar pieniê¿nych dla jednostek nie dotrzymuj¹cych warunków dopuszczalnych - prowadzenie postêpowañ administracyjnych zwi¹zanych z odraczaniem i rozliczaniem kar pieniê¿nych.
G³ównym ród³em uci¹¿liwoci akustycznej dla rodowiska zewnêtrznego jest dzia³alnoæ prowadzona w obiektach przemys³owych oraz ruch drogowy, kolejowy i lotniczy. Niestety, niejednokrotnie takim ród³em jest równie¿ dzia³alnoæ rozrywkowa (dyskoteki, koncerty, festiwale, kawiarnie lub bary).
Ha³as przemys³owy
Obowi¹zuj¹ce w Polsce procedury lokalizacyjne pozwalaj¹ na skuteczne egzekwowanie wymogów ochrony rodowiska przed ha³asem w odniesieniu do nowo powstaj¹cych obiektów przemys³owych; dotyczy to równie¿ obiektów modernizowanych, przebudowywanych i rozbudowywanych. Najwiêcej k³opotów przysparzaj¹ obiekty istniej¹ce, powsta³e przed rokiem 1995. Analiza badañ wykaza³a, i¿ najwiêksze zagro¿enie ha³asem powoduj¹ nastêpuj¹ce dzia³y gospodarki: - drzewny - spo¿ywczy oraz - dzia³alnoæ us³ugowa, zwi¹zana z obróbk¹ metali i kamienia.
Ha³as drogowy
Realizuj¹c zadania monitoringu w zakresie ochrony przed ha³asem, WIO w Gdañsku wykona³ w 2000 roku badania ha³asu komunikacyjnego w 73 punktach pomiarowych na terenie województwa pomorskiego.
Pomiary ha³asu drogowego objê³y nastêpuj¹ce miejscowoci i trasy komunikacyjne:
1 - miasto Gdañsk - 18 punktów pomiarowych 2 - miasto Starogard Gdañski - 37 punktów pomiarowych
49 3 - miasto Sopot - 3 punkty pomiarowe 4 - miasto Gdynia - 3 punkty pomiarowe 5 - miasto Kartuzy - 1 punkt pomiarowy 6 - miasto S³upsk - 4 punkty pomiarowe 7 - miejscowoæ letniskowa Ustka - 4 punkty pomiarowe 8 - przy trasie Gdañsk-Szczecin - 6 punktów pomiarowych.
Na terenie Gdañska od kilku lat wykonywane s¹ pomiary w tych samych punktach pomiarowych. Zlokalizowane s¹ one przy g³ównych ci¹gach komunikacyjnych, gdzie odleg³oæ od róde³ ha³asu jest stosunkowo niewielka; o ich wyborze zadecydowa³y m.in. sygna³y nap³ywaj¹ce od mieszkañców. S¹ to nastêpuj¹ce punkty: - ulica Elbl¹ska - pomiary wykonano w 2 punktach: jeden przy elewacji budynku, drugi 1.5 m od krawêdzi jezdni; W punkcie zlokalizowanym bli¿ej jezdni równowa¿ny poziom ha³asu Leq wyniós³ powy¿ej 70 dB(A), w drugim punkcie - 67.4 dB(A); w obu przypadkach natê¿enie ruchu pojazdów stanowi³o powy¿ej 2000 pojazdów na godzinê. Pomiary wykonane w obu punktach wiadcz¹, i¿ rejon przy ulicy Elbl¹skiej nale¿y do szczególnie uci¹¿liwych. - ulica Reduta ¯bik - jeden punkt pomiarowy; ród³em ha³asu jest trasa wylotowa na Warszawê; poziom równowa¿ny na elewacji wyniós³ powy¿ej 70 dB(A). - ulica Grunwaldzka - 6 punktów pomiarowych (cztery z nich na elewacjach budynków); W piêciu przypadkach równowa¿ny poziom ha³asu wyniós³ powy¿ej 75 dB(A). - ulica Trakt w. Wojciecha - 2 punkty pomiarowe; W obu przypadkach zanotowano wysoki poziom ha³asu, powy¿ej 74 dB(A). - ulica Kartuska - 2 punkty pomiarowe; W obu - powy¿ej 73 dB(A). W pozosta³ych punktach poziom ha³asu kszta³towa³ siê na poziomie od 66.8 dB(A) przy ulicy Chrobrego we Wrzeszczu do 73.4 dB(A) przy ulicy S³owackiego.
Na terenie Starogardu Gdañskiego przeprowadzono pomiary w 37 punktach, i tak: - ulica Lubichowska - pomiary wykonano w 6 punktach pomiarowych; Równowa¿ny poziom ha³asu we wszystkich punktach wynosi³ od 64.2 do 72.2 dB(A). - ulica Gdañska - 3 punkty pomiarowe; Poziom ha³asu kszta³towa³ siê w granicach od 71.2 do 72.1 dB(A). - ulica Kociuszki - 3 punkty pomiarowe; Poziom ha³asu: od 68.1 do 72.8 dB(A). - ulica Owidzka - 2 punkty pomiarowe; Poziom ha³asu: od 62.5 do 76.5 dB(A). - ulica Pelpliñska - 2 punkty pomiarowe; Poziom ha³asu: od 69.9 do 70.3 dB(A). - ulica Skarszewska - 2 punkty pomiarowe; Poziom ha³asu: od 76.1 do 76.5 dB(A). W pozosta³ych punktach: od 41.2 do 57.3 dB(A).
50 Na terenie Sopotu przeprowadzono pomiary w 3 punktach pomiarowych przy g³ównych ci¹gach komunikacyjnych; poziom ha³asu wynosi³ od 72.3 do 73.6 dB(A).
Na terenie Gdyni monitoring ha³asu drogowego prowadzono w 3 punktach pomiarowych, i tak: - ulica Pawia; Ha³as od Obwodowej Trójmiasta; poziom ha³asu wyniós³ 72.3 dB(A). Równowa¿ny poziom ha³asu Leq w pozosta³ych 2 punktach wynosi³ od 69.7 do 71.5 dB(A).
Kszta³towanie siê wyników pomiarów ha³asu w ostatnich latach
W zakresie ha³asu przemys³owego, jak wykazuj¹ kontrole, wyniki pomiarów wiadcz¹ wyranie o obni¿eniu emisji ha³asu z zak³adów przemys³owych. Zawdziêczamy to g³ównie wprowadzaniu nowych technologii. Równie¿ udzia³ w odbiorze inwestycji oraz warunki, jakie musi spe³niaæ inwestor w zakresie ochrony rodowiska, skutecznie zmniejszaj¹ liczbê obiektów emituj¹cych ponadnormatywny poziom dwiêku do rodowiska. Ha³as komunikacyjny utrzymuje siê od kilku lat wci¹¿ na wysokim poziomie i jest spowodowany zwiêkszeniem natê¿enia iloci pojazdów.
Tab.3.1 Zestawienie wyników pomiarów ha³asu drogowego z wybranych miast województwa pomorskiego (2000 r.)
Poziomy statystyczne dwiêku Charakterystyka natê¿enia ruchu Punkt pomiarowy Laeq Lmin Lmax L ciê¿kie % poj. dB(a) dB(a) dB(a) poj./h poj./h ciê¿kich G D A Ñ S K Elbl¹ska 67 72.7 54.3 89 1806 186 10.3 Elbl¹ska 67 67.4 53.9 77.6 2928 246 8.4 Reduta ¯bik 7C 73.5 56.5 89.1 3446 438 12.7 Grunwaldzka / Miszewskiego 77.5 64.2 95.3 2076 60 2.9 Grunwaldzka / Newska 77 58.2 96.5 2010 36 1.8 S³owackiego 88 73.4 56.8 87.8 1464 84 5.7 Wa³y Piastowskie 1 73.1 54.7 91.5 846 72 8.5 Kartuska 89 73.3 51.1 89.8 1420 102 7.2 Kartuska 288 74.3 52.5 90.2 1112 78 7.0 Grunwaldzka 519 75 61.3 97.5 2496 114 4.6 Grunwaldzka 519 75.8 61.2 98.6 1486 148 10.0 Grunwaldzka 166 74.6 55.2 87.3 2394 48 2.0 Grunwaldzka 166 77.1 54.1 93.8 2274 72 3.2 Trakt w. Wojciecha 155 76.1 55.6 93.5 1854 168 9.1 Trakt w. Wojciecha 153 74.2 54.6 92.8 1268 86 6.8 Wie¿ycka 2 73 53.8 89.1 534 115 21.5 Chrobrego 78C 66.8 53.6 76.2 656 16 2.4 Kielnieñska 110 68 52.7 77.2 530 48 9.1
51 Tab.3.1 Zestawienie wyników pomiarów ha³asu drogowego z wybranych miast województwa pomorskiego (2000 r.) c.d.
Poziomy statystyczne dwiêku Charakterystyka natê¿enia ruchu Punkt pomiarowy Laeq Lmin Lmax L ciê¿kie % poj. dB(a) dB(a) dB(a) poj./h poj./h ciê¿kich S O P O T Grunwaldzka 65 72.3 50 90.3 990 24 2.4 Niepodleg³oci 756 73.6 53.8 93.9 3516 66 1.9 Powstañców Warszawy 73.3 52.6 92.5 1224 36 2.9 G D Y N I A l¹ska 51 71.5 63.6 75.8 1685 98 5.8 Koperkowa 4D/3 69.7 41.7 82.3 327 10 3.1 Pawia 2 72.3 52.4 82.9 1776 270 15.2 REDA - WEJHEROWO - BO¯EPOLE WIELKIE Reda, ul. Gdañska 75.6 62.8 78.9 1860 240 12.9 Wejherowo, ul. I BPWP 73.6 61.5 77.8 1765 210 11.9 Bo¿epole Wielkie 72.5 56.3 75.6 598 78 13.0 U S T K A Dar³owska 25 72.1 0 0 780 102 13.1 S³upska 69.4 48.9 85.9 732 54 7.4 S³upska / k. Dworca PKP 69.1 51.3 85.1 568 12 2.1 Marynarki Polskiej 4 64.5 51.1 79.9 420 6 1.4 K A R T U Z Y Bieliñskiego 5 68 46.9 87.2 480 45 9.4 STAROGARD GDAÑSKI Mickiewicza 74.7 50.7 92.3 480 66 13.8 Paderewskiego 11 69.5 54.4 86.3 184 - 0.0 Kana³owa 13 67 46.3 84.2 114 12 10.5 Zblewska 23 74.3 48.4 92.2 774 120 15.5 Al. Niepodleg³oci / k. cmentarza 70.8 49.5 88.1 264 42 15.9 Sambora 60.7 46 71.8 48 - 0.0 Sobieskiego 5/7 68.2 49.2 85.2 258 12 4.7 Gen. Hallera 29 69.6 56.3 84.8 972 24 2.5 Kiliñskiego 10 56 45.4 70.8 - - 0.0 Pi³sudskiego 12 67.1 48.6 83.7 174 6 3.4 Chojnicka 68.2 51.3 88 342 18 5.3 Kociuszki 40 69 54.2 90.9 354 24 6.8 Kociuszki 48 68.1 56.2 81.3 384 18 4.7 Kociuszki 87 72.8 45.5 91.9 216 24 11.1 Monte Cassino 10 62.3 43.2 79.6 44 - 0.0
52 Tab.3.1 Zestawienie wyników pomiarów ha³asu drogowego z wybranych miast województwa pomorskiego (2000 r.) c.d.
Poziomy statystyczne dwiêku Charakterystyka natê¿enia ruchu Punkt pomiarowy Laeq Lmin Lmax L ciê¿kie % poj. dB(a) dB(a) dB(a) poj./h poj./h ciê¿kich STAROGARD GDAÑSKI Jana Paw³a II 65.7 44.9 82.4 132 6 4.5 Owidzka 14 76.5 43.9 98.2 156 30 19.2 Owidzka 40 62.5 52.3 67.1 336 36 10.7 Gdañska 5 71.4 53.9 89 1056 72 6.8 Gdañska 21 72.1 52.9 81.7 936 60 6.4 Gdañska 39 71.2 54.4 79.1 870 96 11.0 Kopernika 58.2 46.6 72 498 28 5.6 Lubichowska 30 74.6 55.1 87.5 708 84 11.9 Lubichowska 58 68.5 45.1 92.2 828 42 5.1 Lubichowska 86 72.2 42.1 94.5 612 48 7.8 Lubichowska 87 70.1 52.1 75.4 720 42 5.8 Lubichowska 113 70 42.7 72.7 498 54 10.8 Lubichowska 186 64.2 53 68.1 390 36 9.2 Sikorskiego 12 / SAM 68.4 52.4 72.2 576 30 5.2 Pelpliñska 4 70.3 43.1 91.3 238 24 10.1 Pelpliñska 16 69.9 46.1 89.4 216 24 11.1 Pomorska 11D 64.8 50.9 72.1 288 12 4.2 Skarszewska / POLMOS 76.1 55.6 92.5 900 72 8.0 Skarszewska 88 76.5 60.8 95.7 672 48 7.1 Leszczynowa 41.2 32.6 66.8 12 - 0.0 Zielona 14 70 46.5 91.6 362 20 5.5 Kociewska 15 57.3 39.9 72.3 18 - 0.0 S £ U P S K Szczeciñska / ZSR 74.8 52.7 93 1284 186 14.5 Szczeciñska / Grotgiera 73.9 55.7 88.1 1668 168 10.1 Zamkowa 73.3 56.1 98.6 2034 144 7.1 Lutos³awskiego 72.7 55 83.9 1098 144 13.1 S£UPSK - LÊBORK Mianowice 72.3 41.2 91.7 408 60 14.7 Potêgowo 76.1 40.8 40.8 534 78 14.6 Lenice 75.6 40.6 97.8 306 48 15.7
53 4.
W O D Y
4.1
GOSPODARKA CIEKOWA W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM
Na terenie województwa pomorskiego w zewidencjonowanych przez Inspekcjê Ochrony rodowiska ród³ach zanieczyszczeñ - komunalnych i przemys³owych - wytworzono oko³o 170 hm3 cieków.
cieki wprowadzone do wód powierzchniowych niemal w ca³oci poddawane by³y oczyszczaniu, nie oczyszczone stanowi³y zaledwie 0.63% ich ogólnej iloci. Struktura ich oczyszczania przedstawia³a siê nastêpuj¹co:
- oczyszczanie mechaniczno-biologiczne 89.10% - oczyszczanie mechaniczno-biologiczno-chemiczne 5.30% - oczyszczanie mechaniczno-chemiczne 2.90% - oczyszczanie mechaniczne 2.07%.
Ca³kowity ³adunek zanieczyszczeñ w odprowadzonych ciekach oczyszczonych, wyra¿ony wskanikami charakterystycznymi, wynosi³: - w BZT (biochemicznym zapotrzebowaniu tlenu) 2.64 tys. ton 5 - w ChZT (chemicznym zapotrzebowaniu tlenu) 19.90 tys. ton - w azocie ogólnym 2.58 tys. ton - w fosforze ogólnym 0.32 tys. ton.
W porównaniu z rokiem 1999 uleg³a zmniejszeniu iloæ odprowadzonych cieków oraz wielkoæ ³adunku zanieczyszczeñ, co stanowi konsekwencjê systematycznego zmniejszania zu¿ycia wody, a tak¿e budowy nowych oraz poprawy pracy rozbudowywanych i modernizowanych oczyszczalni.
54 Poni¿ej przedstawiono, wyra¿on¹ w procentach, zmianê iloci cieków i wielkoci ³adunku zanieczyszczeñ odprowadzonego do wód powierzchniowych w 2000 roku, w stosunku do roku 1999. I tak: - iloæ cieków uleg³a zmniejszeniu o 8.2% - ³adunki uleg³y zmniejszeniu: w BZT o 24.2% 5 w fosforze ogólnym o 18.8% w azocie ogólnym o 12.0% w ChZT o 3.8%.
Ca³kowit¹ iloæ cieków odprowadzanych z poszczególnych powiatów województwa pomorskiego ilustruje Rys.4.1.1.
Rys.4.1.1 Ca³kowita iloæ cieków odprowadzanych z poszczególnych powiatów województwa
E pomorskiego (wg danych GUS) K I Y C £ T B A E Z R O M Z a t . P u c k a
GDYNIA Z a t o k a G d a ñ s k a SOPOT S£UPSK GDAÑSK y n l a W i l e w Z a
cieki komunalne
Oczyszczone cieki komunalne stanowi³y 65.7% cieków ogó³em. Struktura ich oczyszczania przedstawia³a siê nastêpuj¹co:
- oczyszczane mechaniczno-biologicznie 95.80% - oczyszczane mechaniczno-chemicznie 3.80% - oczyszczane mechanicznie 0.40%.
55 Tab.4.1.1 zawiera wykaz i charakterystykê kontrolowanych komunalnych róde³ zanieczyszczeñ. Rys.4.1.3 przedstawia ich lokalizacjê.
Z oczyszczalni na terenie województwa pomorskiego wprowadzono do wód powierzchniowych 112.2 hm3 oczyszczonych cieków o nastêpuj¹cym ³adunku zanieczyszczeñ: - w BZT 1.75 tys. ton 5 - w ChZT 6.26 tys. ton - w azocie ogólnym 2.05 tys. ton - w fosforze ogólnym 0.23 tys. ton. Wielkoæ odprowadzonego ³adunku zanieczyszczeñ uleg³a obni¿eniu w porównaniu z rokiem 1999, i tak: - dla fosforu ogólnego o 30.3% - dla BZT o 14.2% 5 - dla azotu ogólnego o 9.7% - dla ChZT o 4.1%. Na przestrzeni lat 1998-2000 systematycznie zmniejsza³o siê zu¿ycie wody i nast¹pi³ spadek iloci odprowadzonych w tym okresie cieków o 9.4%.
Kszta³towanie siê iloci cieków oraz wielkoci ³adunku zanieczyszczeñ w ciekach komunalnych w kolejnych latach z przedzia³u 1998-2000 pokazuje Rys.4.1.2.
Rys.4.1.2 Iloæ i ³adunek oczyszczonych cieków komunalnych w latach 1998-2000
56 3 1000 - 10000 - ,, - ,, - 10000 - 1000 poni¿ej 1000 - ,, - 10000 - 50000 - ,, - ,, - 50000 - 10000 powy¿ej 50000 m 50000 powy¿ej /dobê szczalnie komunalne: szczalnie y (2000 r.) (2000 Ocz
a
n
Piaski y
a
n
l
a
l
i Krynica Morska
i
W
W
Przezmark a
j
ñ
o
e
i r z w
z g
D
e
e
z
l
r
a e
Wa¿niejsze oczyszczalnie cieków i Z
M Dzierzgoñ J. Dzierzgoñ Stare Pole Stare
a
w Pom.
i
a k s
p ñ
Miko³ajki
r e
i
n
a a R GD. R P
k . n
z Stegna a
Ó S K
Prabuty
a g
u a
. D¹brówka . Z aZt o k a T
J w Ma³e Rys.4.1.3 Rys.4.1.3 komunalnych w województwie pomorskim
i
G dGa ñ k a s L MALBORK NW. DW NW.
Watkowice
a Gardeja
w
a
"Wschód" n
i
L
A Sadlinki
£ Sztum
Staw
Nowy g o a
Czerwone Stogi t
S
N
y r S
t
a Pastwiska I KWIDZYN
Montowskie
Mi³oradz
W Hel
"Wis³a
Gniew
Cedry Wlk.
a a "Zaspa"
k w Pelplin
a
GDAÑSK
s ³
Jastarnia l t o
TCZEW
e Swaro¿yn M H a j Z a t . t a Z Turze
e Morzeszczyn P u c k a k c P u Dêbogórze
z SOPOT
GDYNIA e
r i
e b ê Pszczó³ki
i ³
M a K
Skórcz
GDAÑSKI .
PRUSZCZ J
Swarzewo a SKI
PUCK
c y
Ñ z
Leno
r
e i Skarszewy
Lubichowo W STAROGARD GDA Kielno
a
d
Jastrzêbia Góra Jastrzêbia a W
d
Dzier¿¹¿no
e a
R i n
Przywidz u Somonino
Orle KARTUZY d Zblewo
a Przodkowo
c a
i e R c n Lubañ
y
a z r WEJHEROWO
i
t s
P Woda
Czarna Czarna
O
Krokowa .
J
Luzino
Nadole
J.¯arnowieckie
e
i
Chmielno k
s
ñ Klincz Wlk.
u e
d Stê¿yca z
a
R d
Borsk
. y
Bia³ogóra J z
a d Gniewino
b CIERZYNA
W e Czersk
e i
.
£ k J
s
ñ
i l
KO d
i a a d w d r Sierakowice B
o W G
Choczewo
z
.
s
J
u a
M
Sulêczyno
o
.
k
J s
Cewice ñ Brusy
b
e Semirowice
r i .
s
a J LÊBORK
a S
J E
.
J
I
CHOJNICE e Ugoszcz
i
e
i
k
k s
Charzykowy
s
w
K . ñ
a
i i o
J
.
s k
p
J
r y
u
a z W
³
£eba
r
K
S
C a Ó
h
o W C
k Swornegacie
s
Ó Y
b
Potêgowo a BYT
e
d r
£
. B
T J a w
G³ówczyce a o
p
£ k o
u s
CZ£UCH
n
p t
£
ê y
a r
a z
a k
A d c K
w
r n
z
. o
Damnica B t y S Dêbnica Kaszubska J s
z
.
¹ r
Debrzno
J z
B
b
r
e
Przechlewo h
D C Ko³czyg³owy Kusowo J. J.
Gardno a E i a a
Rêdzikowo p z
³u r r
S p y
ie z c
W z Z S Kocza³a
Rzeczenica Wyczechy a
c
i
n R Rowy r
Dretyñ
Kobylnica e
z d a
e C w i Czarne
O S£UPSK G k
MIASTKO
s
ñ
i c
Kêpice ê
M i
b
o . Strzelino
Sycewice
B J Biesowice Ustka Bruskowo Bruskowo Wlk.
57 5 4.1 2.2 1.6 1.13 0.43 1.37 1.43 2.69 0.15 0.72 1.17 5.67 2.18 P og. 13 7.77 12.8 21.7 10.2 6.89 3.91 2.86 9.33 8.89 N N og. 16.39 96.82 26.61 13.69 [kg/d] 6 48 89 124 43.8 53.8 18.3 12.6 49.73 12.09 28.37 55.16 ChZT 209.18 159.31 £adunek odprowadzany do odbiornika 7.9 50.9 81.7 29.7 6.55 10.4 3.34 0.93 2.16 8.16 15.8 10.69 20.98 47.93 BZT5 B nia MB MBC Sposób MB 800 MB 650 MB 264 MB 432 MB 700 MB 4000 MB 1900 MB 1260 MB 1354 MB 1000 MB 1200 oczyszcza- 541 180 487 147 361 410 105 105 126 607 890 938 Iloæ 1417 5379 [m3/d] cieków (2000 (2000 r.) Brda £eba Bytowa Czernica Okalnica Odbiornik Bukowina Che³st przez Che³st Niechwaszcz Martwa Wis³a Martwa Struga Czerska Choczewsk¹ Strugê Choczewsk¹ Gwda przez Czernicê Gwda przez Czernicê przez Kana³ przez ledziowy Kana³ jezioro Charzykowskie jez. przez Charzykowskie Str. Jarcewsk¹ i jez. Wagner Brusy Cedry Bytów Gmina Czersk Czarne Czarne Czarne Cewice Cewice Wielkie Chojnice Chojnice Chmielno Choczewo Charzykowy Charakterystyka oczyszczalni komunalnych z terenu województwa pomorskiego województwa terenu z komunalnych oczyszczalni Charakterystyka
Tab.4.1.1 Zak³ad Zak³ad Gospodarki Brusach, w Komunalnej oczyszczalnia Brusach w Bytowie w cieków Oczyszczalnia Gminna oczyszczalnia cieków Wielkich Cedrach w Jednostka SiemirowiceWojskowa Gminna Cewicach oczyszczalnia w cieków Spó³ka Wodoci¹gowo-Kanalizacyjna Wodna oczyszczalniaCharzykowy, Charzykowach w Urz¹d Gminy oczyszczalnia Chmielno, Chmielna dla Ko¿yczkowie w Choczewie w cieków Oczyszczalnia Chojnicach w cieków Oczyszczalnia miejscowoci w cieków Oczyszczalnia Swornegacie Spó³dzielnia Mieszk. "Nadzieja" - Wyczechy oczyszczalnia Wyczechach wiejska w Czarnem JW w cieków Oczyszczalnia Czarnem w cieków Oczyszczalnia Zak³ad Us³ug oczyszczalnia Komunalnych, Czersku w
58 0.8 0.8 1.3 0.14 0.37 0.82 1.07 1.13 9.59 0.56 0.49 P og. 10.31 115.3 52.73 6.1 4.6 5.9 747 2.21 7.16 5.19 6.83 4.94 11.3 N og. 26.27 62.44 13.46 1063.66 [kg/d] 22 8.43 35.4 9.07 10.6 89.4 80.48 18.85 14.34 436.4 16.45 12.12 ChZT 748.91 3296.4 £adunek odprowadzany do odbiornika 3 9.2 3.2 1.3 4.37 3.83 2.12 2.44 2.79 33.9 30.26 422.4 BZT5 448.36 272.39 B nia Sposób MB 300 MB 800 MB 900 MB 513 MB 500 MB 375 MB 800 MB 400 MB 4000 MB 1600 MB 1100 oczyszcza- MB 35000 MB 180000 /w budowie/ 121 118 264 696 340 174 118 235 358 131 Iloæ 2193 1115 19206 87907 [m3/d] cieków c.d.
(2000 r.) (2000 Wda Wis³a Skotawa Odbiornik Dzierzgoñ Wis³a mia³a Wis³a Przekop ciek bez nazwy spod Dargolezy rowy melioracyjne jezioro ¯arnowieckie jezioro ¯arnowieckie Basen W³adys³awa IV Gwda przez Debrzynkê Gwda przez Chrz¹stawê przez Strugê Bychowsk¹ £upawa przez Charstnicê Gniew Karsin Gmina Gdañsk Gdañsk Gdañsk Gardeja Dêbnica Debrzno Damnica Gniewino Gniewino Cz³uchów Dzierzgoñ Kaszubska G³ówczyce Charakterystyka oczyszczalni komunalnych z terenu województwa pomorskiego województwa terenu z komunalnych oczyszczalni Charakterystyka
Tab.4.1.1 Zak³ad Oczyszczalnia cieków w Cz³uchowie Gminna oczyszczalnia cieków w Damnicy Zak³ad Wodoci¹gów i Kanalizacji Debrzno, oczyszczalnia cieków w Debrznie Wiejska oczyszczalnia cieków w Dêbnicy Kaszubskiej Rejonowe Przeds. Wodoci¹gów i Kanalizacji w Dzierzgoniu, oczyszczalnia Dzierzgoniu Oczyszczalnia cieków we wsi Gardeja Oczyszczalnia cieków "Zaspa" w Gdañsku Saur Neptun Gdañsk Oczyszczalnia cieków "Gdañsk-Wschód" w Gdañsku Oczyszczalnia cieków "Wis³a" Wiejska oczyszczalnia cieków w G³ówczycach Miejska oczyszczalnia cieków w Gniewie Oczyszczalnia cieków w Gniewinie Oczyszczalnia cieków w Nadolu Orodek Wypoczynkowy "Czarnowodzianka" w Borsku
59 - 2.2 1.3 1.1 1.9 1.9 1.04 0.95 2.76 0.22 0.33 4.62 33.6 1.43 P og. 96.53 - 8.5 7.6 5.9 5.63 10.2 8.93 1.61 13.7 4.83 N N og. 40.07 18.74 47.55 50.54 1381.17 [kg/d] - 21 32 24.8 52.8 4.13 51.5 7.43 101.3 11.28 57.93 ChZT 131.39 2799.5 198.36 402.19 £adunek odprowadzany do odbiornika 8.1 7.49 0.45 18.2 15.5 2.27 0.93 9.12 0.75 14.05 47.36 973.1 79.93 13.69 BZT5 156.55 B nia MB MB Sposób MB 347 MB 400 MB 300 MB 770 MB 350 MB 360 MB 2500 MB 6000 oczyszcza- MB 10000 MB 18000 MB 135000 MB 113000 72 99 250 580 135 131 189 242 840 179 113 Iloæ 3585 2756 6002 74257 [m3/d] cieków c.d.
(2000 r.) (2000 £eba Brodek Kwacza Wieprza Wieprza Wierzyca Odbiornik Karwianka Zatoka Pucka przez Bibrow¹ Zalew Wilany Zalew Wilany Morze Ba³tyckie Brda Brda przez Rudê Klasztorna Struga Klasztorna Struga jezioro Wierzysko przez Ma³¹ Wierzycê przez Strumieñ Leny Gmina Kêpice Kêpice Lêbork Morska Morska Kartuzy Kartuzy Krynica Krynica Kocza³a Liniewo Krokowa Krokowa Kobylnica Kosakowo Kocierzyna Ko³czyg³owy Charakterystyka oczyszczalni komunalnych z terenu województwa pomorskiego województwa terenu z komunalnych oczyszczalni Charakterystyka
Tab.4.1.1 Zak³ad Miejska Kartuzach oczyszczalnia w cieków dla Centrum cieków Oczyszczalnia Dzier¿¹¿nie w Rehabilitacyjnego Kêpicach w cieków Oczyszczalnia Zak³ad Us³ug S³upsk Wodnych - oczyszczalnia Biesowicach wiejska w Sycewicach oczyszczalnia w cieków Wiejska Gminna Koczale w oczyszczalnia cieków wiejska Oczyszczalnia Oczyszczalnia cieków dla Gdyni Dêbogórzu w Kocierzynie w cieków Oczyszczalnia Oczyszczalnia cieków dla Krokowej Minkowicachw Oczyszczalnia cieków Bia³ogórzew Morskiej Krynicy w cieków Oczyszczalnia Spó³ka w Piaskach,Wodno-ciekowa oczyszczalnia Piaskach w Lêborkuw cieków Oczyszczalnia Orlu oczyszczalnia w cieków Osiedlowa
60 0.08 1.31 6.87 8.39 0.34 2.16 0.38 0.04 0.82 0.41 0.82 0.73 0.14 4.28 P og. 7 2.5 2.5 4.1 16.5 1.45 0.26 0.23 6.26 9.94 N og. 10.22 54.23 17.51 134.43 [kg/d] 6 5.5 7.1 3.19 2.81 1.82 12.7 26.06 68.77 48.33 83.42 63.37 108.1 ChZT 257.65 £adunek odprowadzany do odbiornika 1.9 1.38 8.69 9.49 0.74 2.16 0.48 1.91 0.76 6.91 50.41 23.38 19.45 50.19 BZT5 nia MB MB MB MB MB Sposób MB 240 MB 405 MB 400 MB 446 /rozruch/ MB 8600 MB 3300 MB 3000 MB 3200 oczyszcza- MB 12000 92 89 46 96 71 88 350 160 443 Iloæ 1375 5601 1765 1852 1219 [m3/d] cieków c.d.
(2000 r.) (2000 £eba Liwa Janka Nogat Mi³acz wiêta Wierzyca Dar¿ynka Odbiornik Bolszewka Zelgoszczówka Kana³ Panieñski Wilczyñski Rów przez rów melioracyjny przez rów melioracyjny Wieprza przez Studnicê Wierzyca przez Leniwkê £eba Nowa Gmina Pelplin Luzino Prabuty Miastko Miastko Malbork Mi³oradz Karczma Miko³ajki Potêgowo Pomorskie Lubichowo Nowy Dwór Morzeszczyn Charakterystyka oczyszczalni komunalnych z terenu województwa pomorskiego województwa terenu z komunalnych oczyszczalni Charakterystyka
Tab.4.1.1 Zak³ad Oczyszczalnia cieków w Lubichowie Oczyszczalnia cieków "Luzino" eksploatowana przez gm. Luzino Oczyszczalnia cieków w £ebie Oczyszczalnia cieków Spó³ki Wodno- -ciekowej "Nogat" w Czerwonych Stogach Spó³dzielnia Mieszkaniowa Dretyñ - oczyszczalnia wiejska w Dretyniu Oczyszczalnia cieków w Miastku Zak³ad Gospodarki Komunalnej Miko³ajki Pomorskie Gminny Zak³ad Gospodarki Komunalnej w Mi³oradzu, oczyszczalnia w Mi³oradzu Gminna oczyszczalnia cieków "Morzeszczyn" Gminna oczyszczalnia cieków w Lubaniu Oczyszczalnia cieków "SZOP" w Nowym Dworze Gdañskim Oczyszczalnia cieków w Pelplinie Gminna oczyszczalnia cieków w Potêgowie Pneumologiczny Zak³ad Opieki Zdrowotnej w Prabutach
61 3.2 4.2 0.5 1.1 3.48 3.15 0.46 2.43 1.62 2.12 0.38 0.53 0.33 0.35 P og. 27.59 4.6 2.8 1.1 15.4 3.21 9.56 3.33 2.47 1.95 16.8 6.98 1.44 N og. 12.76 13.63 118.31 [kg/d] 5 5.5 1.6 20.6 7.29 6.85 94.5 15.8 30.57 69.86 10.62 10.72 10.11 53.76 ChZT 240.16 £adunek odprowadzany do odbiornika 1 2.9 3.9 0.3 3.08 4.24 2.46 1.11 74.3 1.46 0.78 88.2 9.14 0.17 28.68 BZT5 B B nia MB MBC MBC Sposób M1200 MB 800 MB 600 MB 400 MB 300 MB 400 MB 800 MB 2000 MB 1082 MB 1000 oczyszcza- 82 98 790 400 284 169 268 380 138 118 300 937 300 100 Iloæ 5457 [m3/d] cieków c.d.
(2000 r.) (2000 G³ania G³ania Wietcisa lub gleba Bielawka Bagienica Odbiornik Bukowina Moszczeniczka Morze Ba³tyckie Kana³ Palemona jezioro Liwieniec Klasztorna Struga Postoliñska Struga przez Czarn¹ Wodê Gwda przez Czernicê Brda przez Lipczynkê Wierzyca przez Wietcisê przez Strugê Krzeszowsk¹ Puck Gmina S³upsk S³upsk S³upsk S³upsk Prabuty Ryjewo Sadlinki Przywidz Pszczó³ki Skarszewy Rzeczenica Przodkowo Przechlewo Sierakowice Charakterystyka oczyszczalni komunalnych z terenu województwa pomorskiego województwa terenu z komunalnych oczyszczalni Charakterystyka
Tab.4.1.1 Zak³ad Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów, Kanalizacji i Ciep³ownictwa "Pewik" w Prabutach Gminna oczyszczalnia cieków w Przechlewie Gminna oczyszczalnia cieków w Przodkowie Gminna oczyszczalnia cieków "Przywidz" Komunalna oczyszczalnia cieków w Pszczó³kach Oczyszczalnia cieków w Swarzewie Z-d Bud¿etowy "Pomezania" Gminna Oczyszcz. cieków w Montowskich Pastwiskach Gminna oczyszczalnia cieków w Rzeczenicy Gminna oczyszczalnia cieków w Sadlinkach Gminna oczyszczalnia cieków w Sierakowicach Miejska oczyszczalnia cieków w Skarszewach Oczyszczalnia w Strzelinie Spó³dzielnia Mieszkaniowa w Kusowie Oczyszczalnia cieków JW w Rêdzikowie Gminna oczyszczalnia cieków w Bruskowie Wielkim
62 0.3 0.5 1.3 0.5 35.4 0.29 0.82 3.55 0.02 0.09 1.05 0.05 1.81 P og. 13.02 12.02 8.2 8.5 371 6.43 1.83 33.6 3.85 0.41 2.74 0.09 2.69 N og. 87.07 24.16 36.41 135.25 [kg/d] 3 25 808 4.17 5.97 5.52 19.24 18.31 46.44 11.11 101.3 89.18 36.14 ChZT 462.14 1254.64 £adunek odprowadzany do odbiornika 4.1 1.6 0.6 309 4.13 7.65 2.65 7.82 0.27 0.77 58.92 43.36 19.23 17.04 BZT5 165.03 nia MB MB MB Sposób MB 500 MB 740 MB 400 MB 660 MB 400 MB 1618 MB 6000 MB 5500 MB 3500 oczyszcza- MB 66000 MB 19200 MB 24000 68 80 532 203 750 160 115 135 161 120 516 Iloæ 2250 26400 10177 11005 [m3/d] cieków c.d.
(2000 r.) (2000 Wis³a S³upia S³upia Bytowa Kwacza £upawa Radunia Wierzyca Odbiornik jezioro Parlety Wis³a Królewiecka z jeziora Damaszka jezioro Tuchomskie Stary Nogat przez rów przez rów melioracyjny przez rów melioracyjny Szpêgawa przez odp³yw Czarna Wda przez Kaniê Mot³awa przez Szpêgawê Ustka Sztum Gmina S³upsk Stegna Tczew Tczew Tczew Stê¿yca Szemud Gdañski Sycewice Starogard Stare Pole Somonino Sulêczyno Studzienice Charakterystyka oczyszczalni komunalnych z terenu województwa pomorskiego województwa terenu z komunalnych oczyszczalni Charakterystyka
Tab.4.1.1 Zak³ad Oczyszczalnia cieków w S³upsku Grupowa Oczyszczalnia cieków dla Somonina w S³awkach Narodowa Mundacja Ochrony rodowiska w Elbl¹gu, oczyszczalnia Starym Polu Miejska oczyszczalnia cieków w Starogardzie Gdañskim Spó³ka Wodna "Mierzeja" w Stegnie, oczyszczalnia cieków w Stegnie Oczyszczalnia cieków w Stê¿ycy Oczyszczalnia w Ugoszczy Gminna oczyszczalnia cieków "Sulêczyno" Wiejska oczyszczalnia cieków w Sycewicach Oczyszczalnia cieków w Kielnie eksploatowana przez gm. Szemud Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji w Sztumie, oczyszczalnia Sztumskim Polu Gminna oczyszczalnia cieków w Swaro¿ynie Komunalna oczyszczalnia cieków w Turzu Oczyszczalnia cieków w Tczewie Gminna oczyszczalnia cieków w Rowach
63 1 20.9 1.63 1.91 10.1 0.98 P og. 3.8 36.6 8.91 N N og. 56.14 16.45 36.06 /dobê]) 3 [kg/d] 15 76.5 60.76 63.39 66.93 ChZT 319.76 £adunek odprowadzany do odbiornika 50 3.6 26.5 80.12 18.88 15.85 BZT5 nia MBC Sposób MB 300 MB 3661 MB 4800 MC 1260 oczyszcza- MB 10000 okrelono przepustowoæ oczyszczalni [m okrelono przepustowoæ oczyszczalni 101 192 Iloæ 6320 1828 1150 1359 [m3/d] cieków c.d.
(liczb¹ obok obok (liczb¹ (2000 r.) (2000 hemicznie S³upia Wierzyca Odbiornik Czarna Wda Zatoka Pucka Zatoka Pucka C - c - C przez rów przez melioracyjny rów Wierzyca przez Piesienicê Wierzyca ogicznie Ustka Gmina Zblewo Wielki Klincz Wielki W³adys³awowo W³adys³awowo W³adys³awowo B - biol - B znie Charakterystyka oczyszczalni komunalnych z terenu województwa pomorskiego województwa terenu z komunalnych oczyszczalni Charakterystyka
Tab.4.1.1 Zak³ad Oczyszczalnia cieków w Ustce w cieków Oczyszczalnia Klinczu Wielkim w cieków Oczyszczalnia Hel dla miejscowoci cieków Oczyszczalnia Jastrzêbiej w cieków Oczyszczalnia Górze Spó³ka "Swarzewo" Wodno-ciekowa Juracie-Jastarnioczyszczalnia w cieków Zblewie oczyszczalnia w cieków Komunalna sposób oczyszczania: M - mechanic - M oczyszczania: sposób
64 Do wiêkszych oczyszczalni komunalnych województwa pomorskiego zalicza siê oczyszczalnie Gdañska, Gdyni i S³upska, dla których w poni¿szej tabeli przedstawiono iloæ oczyszczonych cieków oraz wielkoæ ³adunku w 2000 roku.
Oczyszczalnie komunalne cieki i ³adunek w Gdañsku - w Gdyni - w S³upsku "Wschód", "Zaspa" "Dêbogórze"
Iloæ cieków [hm3] 39.2 27.18 9.64
ChZT [tys. ton] 1.48 1.02 0.29
Azot ogólny [tys. ton] 0.66 0.50 0.14
Mosfor ogólny [tys. ton] 0.060 0.037 0.013
W najwiêkszej oczyszczalni komunalnej województwa pomorskiego - "Wschód" - nast¹pi³ dalszy, znacz¹cy spadek stê¿enia fosforu ogólnego w oczyszczonych ciekach. W konsekwencji, dwukrotnemu zmniejszeniu uleg³a wielkoæ odprowadzonego z oczyszczalni ³adunku zanieczyszczeñ w fosforze ogólnym. £adunek zanieczyszczeñ odprowadzony z oczyszczalni "Wschód" w 2000 roku, wyra¿ony w chemicznym zapotrzebowaniu tlenu, stanowi³ 19.3% ca³kowitego ³adunku cieków komunalnych województwa w ChZT. Dla porównania: w roku 1994 mechaniczno-chemiczna oczyszczalnia "Wschód" odprowadzi³a ³adunek ChZT, którego wielkoæ stanowi³a a¿ 40% ³adunku cieków komunalnych województwa.
oczyszczalnie Wschód + Zaspa przemys³owe w Gdañsku 34% 23% 16% Dêbogórze 21% w Gdyni 6% Udzia³ w oczyszczaniu cieków pozosta³e oczyszczalnie oczyszczalnia komunalna poszczególnych oczyszczalni komunalne w S³upsku województwa pomorskiego
Wielkoæ ³adunku zanieczyszczeñ oraz iloæ cieków odprowadzon¹ przez komunalne oczyszczalnie Gdañska, Gdyni i S³upska w kolejnych latach z przedzia³u 1995-2000, przedstawiono w poni¿szej tabeli. Pokazuje ona zdecydowan¹ tendencjê malej¹c¹ poszczególnych ³adunków.
Oczyszczalnie komunalne Gdañska, Gdyni i S³upska Wyszczególnienie 1995 r. 1996 r. 1997 r. 1998 r. 1999 r. 2000 r. Iloæ cieków 87.9 88.8 85.5 87.8 85.7 76.0 [hm3] £adunek ChZT 11.8 11.7 11.8 10.3 3.0 2.8 [tys. ton] £adunek azotu 3.7 3.9 3.8 2.9 1.26 1.30 [tys. ton] £adunek fosforu 0.32 0.33 0.25 0.29 0.14 0.11 [tys. ton]
65 cieki przemys³owe
Z przemys³owych róde³ zanieczyszczeñ na terenie województwa pomorskiego (wg danych za 2000 rok) odprowadzono do wód powierzchniowych 58.7 hm3 cieków. cieki przemys³owe stanowi³y 34.3% ogólnej iloci cieków odprowadzonych z terenu województwa.
cieki przemys³owe by³y w wiêkszoci oczyszczane, nie oczyszczone stanowi³y 1.9% ich ogólnej iloci. Struktura ich oczyszczania przedstawia³a siê nastêpuj¹co:
- oczyszczane mechaniczno-biologicznie 76.3% - oczyszczane mechaniczno-biologiczno-chemicznie 15.3% - oczyszczane mechanicznie 5.3% - oczyszczane mechaniczno-chemicznie 1.2%.
W Tab.4.1.2 przedstawiono charakterystykê wa¿niejszych lub lokalnie uci¹¿liwych przemys³owych róde³ zanieczyszczeñ w województwie pomorskim, objêtych ewidencj¹ Inspekcji Ochrony rodowiska. Ich lokalizacjê pokazano na Rys.4.1.4.
W porównaniu z rokiem 1999 iloæ cieków przemys³owych uleg³a zmniejszeniu o oko³o 6 hm3. £adunek zanieczyszczeñ cieków przemys³owych, wyra¿ony wartociami wskaników charakterystycznych, przedstawia³ siê nastêpuj¹co:
- w BZT 887.0 ton 5 - w ChZT 13596.3 tony - w azocie ogólnym 536.4 tony - w fosforze ogólnym 90.1 tony.
Udzia³ cieków przemys³owych w ca³kowitym ³adunku zanieczyszczeñ wprowadzonym do wód powierzchniowych województwa, wyra¿ony w chemicznym zapotrzebowanu tlenu, a tak¿e w azocie ogólnym, kszta³towa³ siê na poziomie z roku 1999.
Ze zewidencjonowanych przemys³owych róde³ zanieczyszczeñ, które odprowadzaj¹ cieki do wód powierzchniowych, najwiêkszymi s¹ Zak³ady International Paper w Kwidzynie (oko³o 77% udzia³u w iloci cieków przemys³owych, 85% w ³adunku ChZT, oko³o 68% w BZT , ponad 5 65% w fosforze ogólnym oraz ponad 36% w azocie ogólnym).
O wielkoci ³adunku zanieczyszczeñ ze róde³ przemys³owych, wprowadzonym do wód powierzchniowych województwa pomorskiego decyduj¹ nastêpuj¹ce zak³ady:
- International Paper Kwidzyn - "Polpharma" Starogard Gdañski - Rafineria Gdañsk.
66 0.00 2.28 3.50 1.92 0.10 0.00 0.00 0.09 0.56 0.17 0.31 0.00 P og. 65.41 16.98 0.00 6.52 3.52 3.27 0.51 0.00 0.00 0.00 0.72 0.30 0.63 0.00 N N og. 36.12 42.62 [%] 5.72 3.79 1.43 0.73 0.38 0.38 0.23 0.23 0.14 0.13 0.13 0.13 0.12 85.40 ChZT £adunek odprowadzony do odbiornika 4.83 8.26 2.80 2.12 2.72 1.08 0.99 1.93 0.46 0.35 0.86 0.21 0.00 67.95 BZT5 [%] 0.87 7.97 6.60 1.12 0.17 0.32 1.44 0.06 0.07 0.38 0.02 0.60 0.04 Iloæ 76.56 cieków - - - M M (2000 r.) MB MBC Sposób MB i M MB MC 480 MC 3760 MB 2600 MBC 450 MBC 19300 MBC 13000 oczyszczania £eba Nogat Nogat Pianica Wierzyca Wierzyca i Pieliskê Odbiornik Bolszewka Wis³oujcie Wis³a i Liwa Mosa Twierdzy baseny portowe Zatoka Gdañska przez rów i przez stawy rów Postoliñska Struga Wda przez Trzebiochê Wda Wis³a przez Rozwójkê Wis³a Wis³a Przekop Wis³a i Martwa w województwie pomorskim Sztum Sztum Gmina Luzino Pelplin Gdañsk Gdañsk Gdañsk Gdañsk £êczyce Gdañski Kwidzyn Krokowa Starogard Stare Pole Kocierzyna Wa¿niejsze lub lokalnie uci¹¿liwe przemys³owe ród³a zanieczyszczeñ ród³a przemys³owe uci¹¿liwe lokalnie lub Wa¿niejsze
Tab.4.1.2 Zak³ad Zak³ady International Paper S.A. Kwidzynie w "Port-Service" Balastowych Wód Oczyszczalnia Gdañsku w o.o. z Sp. Zak³ady "Polpharma"Marmaceutyczne S.A. Starogardzie w Gdañskim Rafineria Gdañska S.A. Gdañskuw Przemys³owych cieków Oczyszczalnia w Lubkowie "Kany" Ekologiczne Indywidualne Gospodars- two Rolne - Trzody ChlewnejChów Czerni-w "Agro-Rolimpex") (daw. nie Cukrownia "Pelplin" S.A. w Pelplinie Zak³ad Produkcji w Z¹browie Wody Spó³dzielnia MleczarskaOkrêgowa Wejherowo - oddzia³ Luziniew Gospodarstwo Rolne "Konpol" Koniecwa³dziew Gorzelnia Gociszewie w Zak³ady Porcelany Sto³owej "Lubiana" w £ubianie M¹czek £êczyceWytwórnia "Siarkopol" S.A. w Gdañsku J. Pi³sudskiego im. Remont. Stocznia Gdañska 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 L.p.
67 0.00 0.05 0.60 3.02 0.00 0.15 0.03 1.56 0.16 0.13 0.00 0.83 0.00 0.17 P og. 0.00 0.02 0.25 0.52 0.00 0.12 0.02 1.77 0.06 0.08 0.00 0.05 0.00 0.18 N N og. [%] 0.10 0.09 0.07 0.07 0.06 0.05 0.05 0.05 0.05 0.04 0.04 0.04 0.03 0.03 ChZT £adunek odprowadzony do odbiornika 0.10 0.76 0.33 0.31 0.43 0.38 0.04 0.24 0.09 0.09 0.23 0.04 0.09 0.13 BZT5 [%] 1.15 0.05 0.24 0.04 0.05 0.01 0.10 0.75 0.06 0.09 0.03 0.08 0.13 0.03 Iloæ cieków c.d.
- - M MB MB MB MB M 100 Sposób (2000 r.) (2000 MB 310 MB 600 MB 250 MB 1000 MB 1750 MB - 150 MB - 278 MB oczyszczania Wis³a Nogat Nogat S³upia Wierzyca Wierzyca Odbiornik Martwa Wis³a Martwa Kana³ Kana³ Juranda £azienkowskie Liwa przez rów jez. Charzykowskie jezioro Grabowskie ciek spod Dargolezy Struga Ciechociñska jezioro Cz³uchowskie meliorac. i Wandówkê przez rów przez melioracyjny rów przez Jarcewsk¹ Strugê w województwie pomorskim Sztum Tczew Gmina Gdañsk Gdañski Malbork Chojnice Kwidzyn Chojnice Starogard Miko³ajki Cz³uchów Kobylnica Skarszewy Pomorskie G³ówczyce Kocierzyna Wa¿niejsze lub lokalnie uci¹¿liwe przemys³owe ród³a zanieczyszczeñ ród³a przemys³owe uci¹¿liwe lokalnie lub Wa¿niejsze
Tab.4.1.2 Zak³ad Mabryka Wódek GdañskichMabryka Wódek S.A. Starogardziew "Polmos") (daw. Gdañskim "Eurofoods Pogódki" Kartuzach w Oddzia³ w Pogódkach Spó³dzielnia MleczarskaOkrêgowa Chojnicach w Stadnina Koni Wiosce w Nowej Stocznia "Tczew" Tczewie w Agencja Skarbu Rolnej Pañstwa, W³asnoci oczyszczalnia Balewo Spó³dzielnia MleczarskaOkrêgowa Cz³ucho- w Cz³uchowie w Zak³ad wie, "Nestle" Polska Sp. z o.o. w Kobylnicy "daka-Polska" Sp. z o.o. Szczecinie w Utylizacji Unice Oddzia³ "Intertex" Malborkuw Sp. z o.o. (daw. "Makop") Gorzelnia Szczypkowicach w Gospodarstwo Rolne, Tuczu Trzody Merma Kocierskim Grabowie w Chlewnej Zarz¹d Morskiego Portu Gdañsk S.A. w Gdañsku Agencja Skarbu Rolnej Pañstwa W³asnoci Bydgoszczy, w Gospodarstwo Silno 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 L.p.
68 0.24 0.00 0.10 0.24 0.24 0.13 0.05 0.00 0.00 0.04 0.11 0.09 0.08 0.00 0.00 P og. 0.29 0.00 0.01 0.29 0.21 0.11 0.04 0.00 0.00 0.02 0.08 0.12 0.10 0.00 0.01 N N og. [%] 0.03 0.03 0.02 0.02 0.02 0.02 0.02 0.02 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 0.01 ChZT £adunek odprowadzony do odbiornika 0.12 0.00 0.21 0.10 0.12 0.24 0.07 0.12 0.10 0.04 0.09 0.04 0.01 0.00 0.01 BZT5 [%] 0.10 0.01 0.03 0.01 0.04 0.01 0.01 0.00 0.15 0.10 0.01 0.02 0.02 0.03 0.02 Iloæ cieków c.d.
- - - - M M M MB MB M 50 M MBC MBC MB 87 MB 45 MB Sposób (2000 r.) (2000 MB 153 oczyszczania Reda Wierzyca Bielawka Odbiornik Lipczynka i Gocicinkê Dzierzgonka Tyna Wysoka Martwa Wis³a Martwa Kana³ Kana³ Juranda Struga Czerska rów melioracyjny rów melioracyjny rów basen portowy basen nr portowy 2 Reda przez Reda Bolszewkê Jarcewsk¹ Strugê i rów jezioro M¹drzechowskie jez. przez Charzykowskie w województwie pomorskim Stara Gmina Czersk Gdynia Gdañsk Kiszewa Chojnice Kwidzyn Pszczó³ki Stare Pole Dzierzgoñ Dzierzgoñ Stary Targ Wejherowo Przechlewo Wejherowo Studzienice Wa¿niejsze lub lokalnie uci¹¿liwe przemys³owe ród³a zanieczyszczeñ ród³a przemys³owe uci¹¿liwe lokalnie lub Wa¿niejsze
Tab.4.1.2 Zak³ad Mabryka Mebli "Klose" w MebliGocicinie "Klose" w Mabryka Stocznia "Nauta" Remontowa w Gdyni Gorzelnia "Góra" Góra miejscowoci w Mabryka Czerska Mebli "Klose" Czersku w Oczyszczalnia Zielonki eksploat. przez "Ekolog" Zak³ad Gospodarki Cieplnej w Zielonkach Agencja S.P.Rolnej W³asnoci oczyszczalnia Z³otowo Spó³dzielnia Mleczarska Okrêgowa Cz³uchów Zak³ad Produkcyjny Przechlewiew Zak³ad "Mides" Dzierzgoniuw Cementownia "Wejherowo" Wejherowie w S.A. Wybrze¿e Zespó³ Elektrociep³owni EC-2 w Gdañsku Z-d Dowiadczalny Hodowli i Aklimatyzacji Rolin Nie¿ychowicach, Gospodarstwo w Czarto³omie w Zak³ad "Prefbud" Dzierzgoniuw "Expom" Przedsiêbiorstwo Naprawczo-Produk- o.o. z Sp. Kwidzyn cyjne ¯elis³awkach Gorzelnia w "¯elis³awki" "Naftobazy" Sp. z o.o. 20 Nr Paliw Baza Ugoszczyw 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 L.p.
69 0.04 0.04 0.02 0.06 0.00 0.09 0.02 0.00 0.00 0.00 0.02 0.00 0.02 0.03 P og. 0.03 0.05 1.02 0.12 0.00 0.01 0.02 0.00 0.01 0.00 0.03 0.00 0.00 0.03 N N og. [%] 0.01 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 ChZT £adunek odprowadzony do odbiornika 0.03 0.02 0.03 0.02 0.02 0.02 0.01 0.02 0.00 0.00 0.02 0.01 0.00 0.00 BZT5 [%] 0.01 0.01 0.13 0.01 0.00 0.00 0.01 0.02 0.02 0.01 0.02 0.00 0.00 0.01 Iloæ cieków c.d.
- - - B M MB MB MB MB MB M 45 M B 100 MB 40 MB Sposób MB 224 (2000 r.) (2000 oczyszczania Wda Liwa Che³st Boruja G³ana Radunia Wierzyca Odbiornik Wandówka rów melioracyjny rów melioracyjny rów melioracyjny rów melioracyjny rów jezioro Barlewickie przez rów przez melioracyjny rów Wieprza przez Wieprza Studnicê w województwie pomorskim Sztum Sztum Bytów Karsin Gniew Gmina S³upsk Miastko Kwidzyn Kwidzyn Kwidzyn Lichnowy Lichnowy Somonino Choczewo Wa¿niejsze lub lokalnie uci¹¿liwe przemys³owe ród³a zanieczyszczeñ ród³a przemys³owe uci¹¿liwe lokalnie lub Wa¿niejsze
Tab.4.1.2 Zak³ad Agencja S.P. Rolnej W³asnoci PGR Parchowo, oczyszczalnia Parszewie w Agencja S.P.Rolnej W³asnoci oczyszczalnia w Bronnie Przedsiêbiorstwo Produkcyjno-Handlowe Miastku w "Garwild" S.A. Winiarnia Stacja Hodowli i Unasienniania Zwierz¹t Bydgoszczy,w Zak³ad Sztumie-Czerniniew Przedsiêbiorstwo Produkcyjno-Us³ugowe "Unimark" Marezie w Zak³adyPañstwowe Zbo¿owe w Kwidzynie, m³yn Mi³osnejw S³upskie Gumowych Zak³ady Wyrobów "Guma Pomorska" G³obiniew Gorzelnia "Zwartowo" Zwartowie w Zak³ad Produkcji Spo¿ywczej Karsin Przedsiêbiorstwo Rolno-Us³ugowe Lichnowy Sp. z o.o. w Lichnowach Przedsiêbiorstwo "Argos"Pañstwowe Bytowiew /w upad³oci/ Us³ugPrzedsiêbiorstwo "PUR"Rolniczych Sp. z o.o. Czerniniew Gorzelnia "Brody Pomorskie" Brodach w Pomorskich MieszkanioweOsiedle Borcz 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 L.p.
70 0.00 0.00 0.00 0.28 0.00 P og. 0.00 0.00 0.00 0.12 0.00 N og. [%] /dobê]) 3 0.00 0.00 0.00 0.00 0.00 ChZT £adunek odprowadzony do odbiornika 0.00 0.34 0.28 0.05 0.03 BZT5 [%] 0.01 0.07 0.02 0.03 0.01 Iloæ cieków c.d.
- - MB M 20 M 59 Sposób (2000 r.) (2000 oczyszczania (liczb¹ obok [m (liczb¹ okrelono przepustowoæ oczyszczalni Brda Liwa S³upia G³ana Odbiornik Kamionka chemicznie C - - C w województwie pomorskim S³upsk S³upsk Gmina Kwidzyn Chojnice Przechlewo biologicznie Wa¿niejsze lub lokalnie uci¹¿liwe przemys³owe ród³a zanieczyszczeñ ród³a przemys³owe uci¹¿liwe lokalnie lub Wa¿niejsze
B - - B Tab.4.1.2 mechanicznie Zak³ad M - - M Wytwórnia Napojów G³obino "Merm-Tucz" Merma Tuczu Trzody Chlewnej Kwidzyn-Górki Przeds. Produkcyjno-Handlowe "Rolpex" Sp. z o.o. Szczytno, Gorzelnia w Lisewie Pomorska Stacja Dowiadczalna w Bukówce Zak³ad Dowiadczalny Ziemniaka w Nie¿ycho- wicach, Gospodarstwo w Niwach 58 59 60 61 62 L.p. sposób oczyszczania:
71 3 ch cieków: ch s³owe - - s³owe y y rzem p poni¿ej 1000 - ,, - ,, - 1000 poni¿ej powy¿ej 50000 m 50000 powy¿ej /dobê 1000 - 10000 - ,, - ,, - 10000 - 1000 10000 - 50000 - ,, - ,, - 50000 - 10000 rowadzan p ród³a (2000 r.) (2000
iloæ od iloæ
a
n
y
a
n
l
a
l
i
Krynica Morska
i
W
W
a
j
ñ
o
i e r
z w z
g
D e
oñ
e
z g
l
r
a
e
i opis poni¿ej opis Z /
M Dzierzgoñ Wa¿niejsze lub lokalnie uci¹¿liwe lokalnie lub Wa¿niejsze J. Dzierz Z¹browo
R
a
w i
Ó
k a s
p ñ
a
r e
i k n
a a P
k . n
w
z
GD. a
ó S K
r
Prabuty
b
¹ a
NW. DW NW. g D
u a
T .
Zt oa k a
J w
i
Ga ñ d ks a L
Rys.4.1.4 Rys.4.1.4 przemys³owe ród³a zanieczyszczeñ wód powierzchniowych w wojewódz- twie pomorskim KWIDZYN
a
w
a
n i
L
A Sztum
Staw
Nowy
£
g
a o t
S
MALBORK N
y r
S t a I
W Hel
a a Gniew Pelplin
k w
a
s ³
t l o Jastarnia TCZEW
e GDAÑSK M H a j e Z a t . at Z
z GDYNIA
SOPOT e P u c k a
r i b
e ¯elis³awki ê
i ³
M a K
Skórcz
GDAÑSKI .
PRUSZCZ J
SKI a PUCK
Ñ c
W³adys³awowo
y
z
r
e i Skarszewy
STAROGARD GDA W
a
d a W
d
e a Borcz
R i
n
u d
a KARTUZY c a
i e n R c
y
a z r
i
WEJHEROWO
t s
P Lubkowo Woda
Czarna Czarna
O
.
J
Luzino J. J. ¯arnowieckie
e
i
Chmielno k
s
ñ
u e d
a z
R d
. J y
z
a d
b Czersk
W
e
e i .
£ k J
s ñ
KOCIERZYNA
i
l d
i Karsin
£ubiana a d
w a d r
o B
£êczyce W G
z
Zwartowo
.
s
J
u a
M
o
.
k
J
s ñ
b
e Brusy
r
i .
s
LÊBORK
a J
a S
J E
.
J
Ugoszcz I
e CHOJNICE
i
e
i
k
k s
s
w
K ñ .
a
i o J
i .
£eba
s k
p J
r y
u
a z
³
r
K S
C a
h W
Lichnowy C
W
Ó Y
a Ó
d
r
B T J. £ebsko a BYT Szczypkowice w
a o
p £ k
Lisewo o
u s
n
p t
£
CZ£UCH
ê
y
a r
z a
a k A c
d K
w
n
r z
. o B t y
S s J
z
.
¹ r
J z
b
B
r
e h
Debrzno
Przechlewo
D C J. J. G³obino
Gardno a
E i a a p r
u rz
³ p y Bukówka
S e z
i c
W z
Z S
a
c
i
n R r
Czarne
e
z d a e C
i w Kêpice
O MIASTKO G k
S£UPSK s
Kobylnica
ñ
i
c
ê
M i
b
o
.
B J Ustka
72 Opis do Rys.4.1.4 do Opis w upad³oci) upad³oci) w 58. Wytwórnia Napojów G³obino Napojów Wytwórnia 58. Kwidzyn-Górki Chlewnej Trzody Tuczu 1erma "1erm-Tucz" 59. Szczytno, o.o. z Sp. "Rolpex" Produkcyjno-Handlowe Przedsiêbiorstwo 60. Gorzelnia w Lisewie Bukówce w Dowiadczalna Stacja Pomorska 61. Niwach w Gospodarstwo w Nie¿ychowicach, Ziemniaka Dowiadczalny Zak³ad 62. 44. Agencja W³asnoci Rolnej S.P. PGR Parchowo, oczyszczalnia w Parszewie w oczyszczalnia Parchowo, PGR S.P. Rolnej W³asnoci Agencja 44. Bronnie w oczyszczalnia S.P. Rolnej W³asnosci Agencja 45. Miastku w Winiarnia S.A. "Garwild" Produkcyjno-Handlowe Przedsiêbiorstwo 46. Bydgoszczy, w Zwierz¹t Unasienniania i Hodowli Stacja 47. Sztumie-Czerninie w Zak³ad Marezie w "Unimark" Produkcyjno-Us³ugowe Przedsiêbiorstwo 48. Mi³osnej w m³yn Kwidzynie, w Zbo¿owe Zak³ady Pañstwowe 49. G³obinie w Pomorska" "Guma Gumowych Wyrobów Zak³ady S³upskie 50. Zwartowie w "Zwartowo" Gorzelnia 51. Karsin Spo¿ywczej Produkcji Zak³ad 52. Lichnowach w o.o. z Sp. Lichnowy Rolno-Us³ugowe Przedsiêbiorstwo 53. ( Bytowie w "Argos" Pañstwowe Przedsiêbiorstwo 54. 55. Przedsiêbiorstwo Us³ug Rolniczych "PUR" Sp. z o.o. w CzerniniePomorskich Brodach w Pomorskie" "Brody Gorzelnia 56. Borcz Mieszkaniowe Osiedle 57. 34. Agencja W³asnoci Rolnej S.P. oczyszczalnia Z³otowo oczyszczalnia S.P. Rolnej W³asnoci Agencja 34. Przechlewie w Produkcyjny Zak³ad Cz³uchów Mleczarska Spó³dzielnia Okrêgowa 35. w Dzierzgoniu "1ides" Zak³ad 36. 37. Cementownia "Wejherowo" w Wejherowie 38. Zespó³ Elektrociep³owni Wybrze¿e S.A. EC-2 w Gdañsku Nie¿ychowicach, w Rolin Aklimatyzacji i Hodowli Dowiadczalny Zak³ad 39. Gospodarstwo w Czarto³omie w Dzierzgoniu "Prefbud Zak³ad 40. o.o. z Sp. Kwidzyn Naprawczo-Produkcyjne Przedsiêbiorstwo "Expom" 41. ¯elis³awkach w "¯elis³awki" Gorzelnia 42. Ugoszczy w 20 Nr Paliw Baza o.o. z Sp. "Naftobazy" 43. (daw. "Polmos") (daw. (daw. "Makop") (wg Tab.4.1.2) (wg
(daw. "Agro-Rolimpex") s³owe : y rzem p ród³a 1. Zak³ady International Paper S.A. w Kwidzynie w S.A. Paper International Zak³ady 1. Gdañsku w o.o. z Sp. "Port-Service" Balastowych Wód Oczyszczalnia 2. Gdañskim w Starogardzie S.A. "Polpharma" 1armaceutyczne Zak³ady 3. Gdañsku w S.A. Gdañska Rafineria 4. Lubkowie w Przemys³owych cieków Oczyszczalnia 5. Chlewnej Trzody Chów - Rolne Gospodarstwo Indywidualne Ekologiczne "Kany" 6. w Czerninie Pelplinie w S.A. "Pelplin" Cukrownia 7. w Z¹browie Wody Produkcji Zak³ad 8. Luzinie w oddzia³ - Wejherowo Mleczarska Spó³dzielnia Okrêgowa 9. Gociszewie w Gorzelnia Koniecwa³dzie w "Konpol" Rolne Gospodarstwo 10. £ubianie w "Lubiana" Sto³owej Porcelany Zak³ady 11. 12. Wytwórnia M¹czek £êczyce Gdañsku w S.A. "Siarkopol" 13. Pi³sudskiego J. im. Remontowa Stocznia Gdañska 14. Gdañskim Starogardzie w S.A. Gdañskich Wódek 1abryka 15. Pogódkach w Oddzia³ Kartuzach w Pogódki" "Eurofoods 16. Chojnicach w Mleczarska Spó³dzielnia Okrêgowa 17. Wiosce w Nowej Koni Stadnina 18. Tczewie w "Tczew" Stocznia 19. Balewo oczyszczalnia Pañstwa, Skarbu Rolnej W³asnoci Agencja 20. w Cz³uchowie Zak³ad w Cz³uchowie, Mleczarska Spó³dzielnia Okrêgowa 21. 22. "Nestle" Polska Sp. z o.o. w Kobylnicy Unice Utylizacji Oddzia³ Szczecinie w o.o. z Sp. "daka-Polska" 23. 24. "Intertex" w Malborku Sp. z o.o. Szczypkowicach w Gorzelnia 25. Kocierskim Grabowie w Chlewnej Trzody Tuczu 1erma Rolne, Gospodarstwo 26. Gdañsku w S.A. Gdañsk Portu Morskiego Zarz¹d 27. Silno Gospodarstwo Bydgoszczy, w Pañstwa Skarbu Rolnej W³asnoci Agencja 28. 29. 1abryka Mebli "Klose" w Gocicinie w "Klose" Mebli 1abryka 29. Gdyni w "Nauta" Remontowa Stocznia 30. Góra miejscowoci w "Góra" Gorzelnia 31. w Czersku "Klose" Mebli 1abryka Czerska 32. Gospodarki Zak³ad "Ekolog" przez eksploatowana Zielonki Oczyszczalnia 33. Cieplnej w Zielonkach
73 4.2 MONITORING RZEK
W ramach monitoringu rzek Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Gdañsku prowadzi obecnie badania rzek w 7 punktach pomiarowych sieci krajowej i w 100 sieci regionalnej. Obejmuj¹ one: Wis³ê na odcinku Opalenie-Kiezmark, odcinki ujciowe £eby i S³upi, zlewniê Raduni, rzeki i cieki Przymorza uchodz¹ce do Zatoki Puckiej i Gdañskiej, zlewnie Redy i £upawy oraz dop³ywy Gwdy. Ponadto, w ramach wspó³pracy i koordynacji dzia³añ w zakresie ochrony zlewni rzeki Brdy, stanowi¹cej ujêcie wody pitnej dla Bydgoszczy, badaniami objête zosta³y 3 punkty kontrolne na rzece Brdzie, charakteryzuj¹ce jej górny i rodkowy bieg. W okresie przejcia fali powodziowej przez województwo pomorskie zwiêkszona zosta³a czêstotliwoæ poboru prób wody na Wile. Krótk¹ informacjê o ich jakoci w tym czasie zamieszczono w koñcowej czêci rozdzia³u "Wis³a".
W 2000 roku w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony rodowiska w Gdañsku, w ramach monitoringu reperowego, podstawowego i regionalnego, skontrolowano stan czystoci 748 km rzek województwa pomorskiego. Badania wykonano w 105 punktach kontrolnych na podanych poni¿ej rzekach:
- Wis³a - 3 punkty - S³upia - 1 punkt - £eba z dop³ywami - 23 punkty - £upawa - 1 punkt - Reda - 1 punkt - Pianica - 5 punktów - Karwianka - 2 punkty - Czarna Wda - 3 punkty - Wda z dop³ywami - 13 punktów - Radunia z dop³ywami - 17 punktów - Mot³awa z dop³ywami - 18 punktów - Szkarpawa z dop³ywami - 18 punktów.
Zakres badañ obejmowa³ zestaw ponad 40 wskaników fizyko-chemicznych, okrelaj¹cych miêdzy innymi zawartoæ substancji organicznych, mineralnych, biogennych, metali i substancji specyficznych, oraz 3 wskaniki biologiczne, okrelaj¹ce zawartoæ bakterii coli typu fekalnego oraz sk³ad gatunkowy i ilociowy organizmów planktonowych.
Oceny jakoci wód dla poszczególnych badanych wskaników dokonano metod¹ bezporedni¹, która podaje czêstotliwoæ zachowania norm/* ka¿dego badanego parametru jakoci. Wynikiem oceny jest klasa, dla której 90% pomierzonych wartoci spe³nia jej wymagania.
/* w oparciu o Rozporz¹dzenie Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa, z dnia 5.11.1991 roku, Dz.U. Nr 116, poz. 503, w sprawie klasyfikacji wód powierzchniowych.
74 Wis³a (monitoring reperowy i podstawowy)
Wiêkszoæ sporód 32 normowanych wskaników jakoci kwalifikowa³o wody Wis³y do I lub II klasy czystoci. Charakteryzowa³y siê one dobrym natlenieniem, nisk¹ zawartoci¹ substancji organicznych, zwi¹zków azotu, fosforu fosforanowego, substancji rozpuszczonych, zawiesiny ogólnej, metali i fenoli lotnych. Przyczyn¹ niezadowalaj¹cej jakoci wód by³ przede wszystkim ich stan sanitarny, przewodnoæ elektrolityczna i zawartoæ ogólna fosforu. Wskaniki te obni¿a³y jakoæ wód do III klasy czystoci. Wystêpuj¹ce okresowo pozanormatywne stê¿enia chlorofilu "a" dyskwalifikowa³y je od maja do padziernika we wszystkich badanych punktach.
Zawartoæ bakterii coli typu fekalnego przes¹dzi³a o II klasie czystoci w Opaleniu oraz o III klasie w rejonie mostu knibawskiego i Kiezmarka. Wyniki odpowiadaj¹ce III klasie notowano w dolnym odcinku rzeki, ich udzia³ wynosi³ od 33% w Kiezmarku do 42% na mocie knibawskim. Pozaklasowa iloæ bakterii coli wyst¹pi³a jedynie w maju w miejscowoci Opalenie i nie mia³a wp³ywu na ogóln¹ klasyfikacjê. Zdecydowan¹ przewagê w tym punkcie stanowi³y wyniki w II klasie - 73%.
O niezadowalaj¹cej jakoci fizyko-chemicznej wód rzeki decydowa³a przede wszystkim przewodnoæ elektrolityczna i ogólna zawartoæ fosforu, kwalifikuj¹c je do III klasy czystoci. Wzrost stê¿enia substancji mineralnych notowano w okresie jesiennym, a udzia³ wyników w III klasie wynosi³ oko³o 18%. Stê¿enia zwi¹zków fosforu utrzymywa³y siê generalnie w granicach II klasy, stanowi¹c od 67% ogó³u wyników w rejonie mostu knibawskiego do 82% w Opaleniu. Wartoci odpowiadaj¹ce III klasie stwierdzano w okresie wiosenno-letnim i dotyczy³y one g³ównie fosforu ogólnego. Ich udzia³ wynosi³ od 17-18% w Opaleniu i Kiezmarku do 33% powy¿ej Tczewa. Zawartoæ fosforanów kwalifikowa³a wody Wis³y na ca³ej badanej d³ugoci do II klasy. Najwy¿szy poziom zwi¹zków fosforu wystêpowa³ powy¿ej Tczewa, maksymalne stê¿enia wynosi³y tu 0.90 mg PO /dm3 dla fosforanów i 0.40 mg P/dm3 dla fosforu ogólnego. 4 Stê¿enia azotu amonowego, azotanowego i ogólnego w 100% spe³nia³y normy I klasy czystoci. Wyniki w II i III klasie notowano jedynie dla azotu azotynowego (przy przewadze wyników w I klasie). Kwalifikowa³y one wodê do III klasy w Opaleniu (18% wyników) i do II klasy w pozosta³ych punktach. Zawartoæ wiêkszoci badanych metali odpowiada³a w 100% I klasie, a notowane stê¿enia by³y znacznie ni¿sze od wartoci dopuszczalnej dla tej klasy. Iloci odpowiadaj¹ce II klasie stwierdzano jedynie dla rtêci i manganu. Maksymalne stê¿enie rtêci wyst¹pi³o w Kiezmarku w kwietniu, wynosi³o ono 0.0058 mg Hg/dm3 (0.005 < III klasa < 0.0100 mg Hg/dm3). Badania substancji specyficznych wykaza³y brak detergentów anionowych, pestycydów chloroorganicznych, poza niewielkimi ilociami gamma-HCH, polichlorowanych bifenyli (PCBs) oraz wielopiercieniowych wêglowodorów aromatycznych - WWA. Zawartoæ fenoli lotnych kwalifikowa³a wody do I lub II klasy czystoci (Kiezmark), przy czym 87-92% wyników spe³nia³o wymogi I klasy.
W okresie od kwietnia do listopada notowano wzrost chlorofilu "a" do iloci odpowiadaj¹cych III klasie lub pozaklasowych. Najwy¿sze stê¿enia wystêpowa³y w lipcu, osi¹gaj¹c w Kiezmarku poziom 126.2 mg/m3. Sk³ad organizmów planktonowych w ca³ym okresie badawczym odpowiada³ strefie betamezosaprobowej (II klasa).
75 Procent klasiewyników Procent w (monitoring reperowy) (monitoring 20 40 60 80 (2000 r.) (2000
5 Wskanik pH Zawiesina og. Sód ogólny &osfor ogólne ¯elazo Cynk Kadm Mied Nikiel Chlorki Siarczany og. rozp. Subst. ChZT-Mn ChZT-Cr Mangan Potas amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny Azot &osforany O³ów og. Rtêæ lotne &enole Mianocoli "a" Chlorofil BZT Twardoæ Detergenty anion. Saprobowoæsest. Przewodnictwo w³. Przewodnictwo rozpuszczony Tlen Procentowy udzia³ wyników w klasach - Wis³a w miejscowoci miejscowoci w Wis³a - klasach w wyników udzia³ Procentowy
I klasa I klasa II klasa III non
t
a Rys.4.2.1 Kiezmark Malbork g
o N ZATOKA GDAÑSKA 5
Ciep³e
a Gniew
³
s
i TCZEW Kwidzyn
. 4 3 W W a w t r
a Kiezmark
M
1 2 Wierzyca Opalenie M.S³oñca GDAÑSK Mot³awa Mot³awa Raduni¹ z monitoring podstawowy monitoring reperowy (2000 r.) (2000 kontrolne: y punktów kontrolnych i wa¿niejszych wa¿niejszych i kontrolnych punktów alenie - 867.6 km rzeki km 867.6 - alenie p ród³a zanieczyszczeñ: ród³a - Gniew Komunalnych Us³ug Zak³ad cieków Oczyszczalnia - Tczew Kanalizacji i Wodoci¹gów Zak³ad Gdañsk S.A. Gdañska Rafineria -"Wschód" cieków Oczyszczalnia Kwidzynie w Paper International - most Knibawski - 903.0 km rzeki rzeki km 903.0 - Knibawski most - - km rzeki 926.0 - Kiezmark - Punkt - O 2 3 1 4 5 róde³ zanieczyszczeñ Wis³y Wis³y zanieczyszczeñ róde³ Lokalizacja Lokalizacja
76 W stosunku do ubieg³ego roku wyranie poprawi³ siê stan sanitarny Wis³y. Po raz pierwszy wody w Opaleniu zakwalifikowane zosta³y do II klasy czystoci, pojawi³y siê wyniki spe³niaj¹ce wymogi I klasy. W pozosta³ych punktach jakoæ wód nie zmieni³a siê (III klasa), jednak udzia³ wyników w III klasie obni¿y³ siê (Rys.4.2.17).
Jakoæ wód Wis³y w czasie powodzi 2001 roku
W zwi¹zku z sytuacj¹ powodziow¹ wystêpuj¹c¹ w dorzeczu Wis³y i przejciem fali powodziowej przez województwo pomorskie zwiêkszona zosta³a w okresie od 2 do 10.08.2001 roku czêstotliwoæ poborów wody na rzece Wile. Badania wykonywano trzykrotnie w ci¹gu doby, w dwóch przekrojach: powy¿ej Tczewa na 903 km rzeki i w Kiezmarku na 926 km rzeki, w zakresie 18 wskaników najbardziej istotnych dla jakoci wód. Wody fali powodziowej w obu przekrojach prezentowa³y zbli¿ony poziom zanieczyszczeñ, a ich jakoæ nie odbiega³a znacz¹co od dotychczasowego stanu. Wartoci wiêkszoci wskaników fizyko-chemicznych odpowiada³y I i II klasie czystoci dla wód powierzchniowych, poza azotem azotynowym i fosforem ogólnym. Pozaklasowe wartoci stê¿eñ azotu azotynowego wyst¹pi³y dla 52.2% oznaczeñ w obu przekrojach; wartoci maksymalne notowano w dniach 4 i 5 sierpnia (czo³o fali powodziowej). Ogólna zawartoæ fosforu nie uleg³a zmianie i utrzymywa³a siê w III klasie (udzia³ wyników fosforu ogólnego w III klasie wynosi³ oko³o 30%). Metale ciê¿kie: rtêæ, o³ów, nikiel, mied, kadm i cynk przyjmowa³y wartoci I klasy, przy czym poziom kadmu i rtêci utrzymywa³ siê przewa¿nie na granicy oznaczalnoci. Nie wykryto substancji ropopochodnych. Zawartoæ bakterii coli typu fekalnego kwalifikowa³a wody Wis³y do III klasy, notowano tak¿e wyniki w I i II klasie czystoci. Po przejciu fali powodziowej jakoæ wód Wis³y (w odniesieniu do wskaników odbiegaj¹cych) unormowa³a siê, wracaj¹c do stanu sprzed powodzi.
S³upia w Charnowie (monitoring reperowy - mapa str. 78)
O pozaklasowej jakoci wód S³upi decydowa³ jedynie ich stan sanitarny. Wysoki poziom bakterii coli typu fekalnego utrzymywa³ siê praktycznie przez ca³y okres badañ, przy czym wyniki pozaklasowe stanowi³y 23% ogó³u oznaczeñ.
Wiêkszoæ sporód normowanych parametrów fizyko-chemicznych kwalifikowa³a wody do I klasy czystoci. Charakteryzowa³y siê one generalnie dobrym natlenieniem, nisk¹ iloci¹ substancji organicznych, zwi¹zków azotu i metali. Jakoæ wód odpowiada³a jednak II klasie przede wszystkim ze wzglêdu na zawartoæ fosforu i fenoli lotnych, w mniejszym stopniu azotu azotynowego (15% wyników). Zwi¹zki fosforu praktycznie przez ca³y okres badañ utrzymywa³y siê w II klasie. Stê¿enia fenoli odpowiadaj¹ce II klasie stanowi³y 35% ogó³u wyników. Pozosta³e substancje specyficzne: benzo(a)piren i wiêkszoæ metali ciê¿kich w 100% spe³nia³y wymogi I klasy, w styczniu odnotowano jedynie wzrost zawartoci rtêci do poziomu III klasy (0.0065 mg Hg/dm3).
W ocenie hydrobiologicznej wody S³upi reprezentowa³y II klasê czystoci, g³ównie z uwagi na saprobowoæ sestonu odpowiadaj¹c¹ w 100% wyników strefie betamezosaprobowej. Zawartoæ chlorofilu "a" utrzymywa³a siê przewa¿nie na poziomie I klasy, jego okresowy wzrost obserwowano w kwietniu i maju, a stê¿enie maksymalne wynosi³o 20.6 µg/dm3.
77
K I E Y C £ T B A W£ADYS£AWOWO E £eba Z J. J. ¯arnowieckie R Sarbsko M O i e M J. £ebsko PUCK r z e j Jastarnia Pia a nic H a e l J. s Gardno k Z a t . a
Reda P u c k a USTKA REDA Hel £u £eb paw a WEJHEROWO a RUMIA LÊBORK
GDYNIA Z a t o k a
S£UPSK SOPOT G d a ñ s k a a n GDAÑSK l a S i ³u W p j a Krynicay Morska ia z e n M i e r a l W i l e w ¯ukowo Z a ie KARTUZY J. Gowidliñskie sk ia J. Jasieñ ñ du n u a d R a S³upia R . J J. Ostrzyce PRUSZCZ NW. DWÓR A Kêpice GDAÑSKI £ GDAÑSKI S I a i aw k J. Mausz W n s i a eñ L u g i W T n i a e BYTÓW p Nowy P r . z KOCIERZYNA n a Staw a TCZEW K
W a d w a Skarszewy a t³ o M
S³upia w Charnowie - 11.3 km £upawa w Smo³dzinie - 13.3 km £eba w Cecenowie - 25.2 km Usytuowanie punktów kontrolnych na rzekach Reda w Wejherowie - 20.9 km województwa pomorskiego badanych w ramach Wis³a w Kiezmarku - 926.0 km monitoringu reperowego (2000 r.)
£eba w Cecenowie (monitoring reperowy - mapa str. 78)
O z³ej jakoci wód £eby stanowi³ ich stan sanitarny. Wysoki poziom bakterii coli typu fekalnego utrzymywa³ siê praktycznie przez ca³y okres badawczy, a wyniki pozaklasowe stanowi³y 26%.
Jakoæ wód £eby w ujêciu fizyko-chemicznym odpowiada³a II klasie. Decydowa³a o tym zawartoæ zwi¹zków fosforu (100% wyników), substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie, azotu azotynowego, zawiesiny i fenoli lotnych. Pozosta³e wskaniki wiadczy³y o I klasie czystoci.
W ocenie hydrobiologicznej jakoæ wód determinowana by³a wy³¹cznie sk³adem organizmów planktonowych, który wskazywa³ na II klasê. Zawartoæ chlorofilu "a" w ca³ym okresie badañ spe³nia³a wymogi I klasy, stê¿enie maksymalne (8.7 µg/dm3) odnotowano w kwietniu.
£upawa w Smo³dzinie (monitoring reperowy - mapa str. 78)
O z³ej jakoci wód £upawy przes¹dza³ jedynie ich stan sanitarny. Wartoci miana coli odpowiadaj¹ce III klasie stanowi³y 35% ogó³u prób, pozosta³e wyniki utrzymywa³y siê na poziomie II klasy.
Wskaniki fizyko-chemiczne kwalifikowa³y wody rzeki do II klasy czystoci. Decydowa³a o tym
78 60 80 Procent wyników w klasie (monitoring reperowy) 20 40 5 Wskanik Zawiesina og. Zawiesina Mied pH ChZT-Mn Chlorki Siarczany og. rozp. Subst. #osfor ogólny Mangan Cynk Kadm Nikiel Rtêæ og. lotne #enole coli Miano "a" Chlorofil ChZT-Cr Sód Potas amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny Azot #osforany ¯elazo ogólne BZT O³ów sest. Saprobowoæ Ekstrakteterowy I klasa II klasa III klasa non 80 (2000 r.) (2000
Procent wyników w klasie (monitoring reperowy) 20 40 60 Procentowy udzia³ wyników w klasach - S³upia w miejscowoci Charnowo w miejscowoci S³upia - klasach w wyników udzia³ Procentowy
5 Wskanik Zawiesina og. Zawiesina Mied pH ChZT-Mn Chlorki Siarczany og. rozp. Subst. #osfor ogólny ¯elazo ogólne Mangan Cynk Kadm Nikiel Rtêæ og. lotne #enole coli Miano "a" Chlorofil ChZT-Cr Sód Potas amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny Azot #osforany BZT O³ów sest. Saprobowoæ Ekstrakteterowy Rys.4.2.2 Rys.4.2.2 i £eba w miejscowoci Cecenowo
79 g³ównie zawartoæ zwi¹zków fosforu i azotu azotynowego, rzadziej substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie (11%) i fenoli lotnych (19%). Stê¿enia zwi¹zków fosforu spe³niaj¹ce wymogi II klasy stanowi³y a¿ 92-96% uzyskanych wyników, wartoci maksymalne wystêpowa³y w okresie od czerwca do sierpnia. Zawartoæ wiêkszoci badanych metali w 100% odpowiada³a I klasie. Okresowy wzrost stê¿enia do wartoci III-klasowej notowano jedynie dla rtêci (4%).
Hydrobiologicznie wody £upawy odpowiada³y II klasie zarówno z uwagi na sk³ad organizmów planktonowych, jak i zawartoæ chlorofilu "a". Okresowy wzrost iloci chlorofilu utrzymywa³ siê w miesi¹cach kwiecieñ-maj, a jego stê¿enie maksymalne wynosi³o 30.8 µg/dm3.
Reda w Wejherowie (monitoring reperowy mapa str. 78)
Wiêkszoæ sporód 32 normowanych wskaników jakoci kwalifikowa³o wody Redy do I lub II klasy czystoci. W ca³ym okresie badañ charakteryzowa³y siê one dobrym natlenieniem, nisk¹ przewodnoci¹ elektrolityczn¹, nisk¹ zawartoci¹ substancji organicznych, zwi¹zków azotu, substancji rozpuszczonych i metali. O zaliczeniu wód do III klasy zadecydowa³ przede wszystkim ich stan sanitarny, a tak¿e wystêpuj¹ce okresowo wysokie stê¿enia fosforu ogólnego. Pozaklasowe iloci chlorofilu "a" dyskwalifikowa³y wody w lipcu oraz od wrzenia do listopada.
O ocenie sanitarnej przes¹dzi³o 41% wyników miana coli typu fekalnego, odpowiadaj¹cych III klasie. Wyniki w I klasie stanowi³y zaledwie 13% ogó³u oznaczeñ.
Stê¿enia zwi¹zków fosforu w wodach Redy utrzymywa³y siê generalnie w I lub II klasie czystoci. Udzia³ wyników w III klasie by³ niewielki. Wynosi³ on zaledwie 4% dla fosforanów i 12% dla fosforu ogólnego, co mia³o wp³yw na zakwalifikowanie wody do III klasy. Wzrost iloci fosforu obserwowano w lutym, w czerwcu i we wrzeniu, jego maksymalne stê¿enie wynosi³o 0.32 mg P/dm3. Zwi¹zki azotu przewa¿nie w 100% spe³nia³y wymogi I klasy. Wyj¹tek stanowi³ azot azotynowy, którego 21% wyników odpowiada³o II klasie. Wzrost zawartoci azotynów wystêpowa³ w sezonie letnim, maksymalnie do 0.029 mg N/dm3. Zawartoæ wiêkszoci metali odpowiada³a w 100% I klasie czystoci, a oznaczane stê¿enia by³y znacznie ni¿sze od wartoci dopuszczalnej dla tej klasy. Wyniki wykraczaj¹ce poza granicê I klasy notowano jedynie dla rtêci: w lutym - 0.0011 mg Hg/dm3 (II klasa) i w maju - 0.0077 mg Hg/dm3 (III klasa). Zadecydowa³y one o zakwalifikowaniu wód do II klasy czystoci. Badania substancji specyficznych wykaza³y brak detergentów anionowych, pestycydów chloroorganicznych (poza niewielkimi ilociami gamma-HCH) i polichlorowanych bifenyli (PCBs). Zawartoæ fenoli kwalifikowa³a wody do II klasy, przes¹dzi³o o tym 25% wyników.
W sezonie wegetacyjnym, od maja do listopada, obserwowano okresowy wzrost iloci chlorofilu "a" do stê¿eñ mieszcz¹cych siê w granicach III klasy (13%) lub pozaklasowych (16%). Najwy¿sze stê¿enie - 82.9 µg/dm3 wyst¹pi³o w lipcu. Sk³ad organizmów planktonowych w ca³ym okresie badawczym odpowiada³ strefie betamezosaprobowej (II klasa).
80 Procent wyników w klasie (monitoring reperowy) 20 40 60 80 5 Wskanik Mied Mangan Sód Azot amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny ¯elazo ogólne ¯elazo Cynk Kadm Nikiel Rtêæ og. #enole lotne Zawiesina og. Zawiesina Twardoæ Potas #osforany pH O³ów Chlorofil "a" Chlorki Siarczany og. rozp. Subst. ChZT-Mn ChZT-Cr Detergentyanion. coli Miano sest. Saprobowoæ BZT #osfor ogólny Przewodnictwo w³. Przewodnictwo rozpuszczony Tlen I klasa II klasa III klasa non 60 80 (2000 r.) (2000
Procent wyników w klasie (monitoring reperowy) 20 40 Procentowy udzia³ wyników w klasach - £upawa w miejscowoci Smo³dzino miejscowoci w £upawa - klasach w wyników udzia³ Procentowy
5 Wskanik Zawiesina og. Zawiesina Mied pH ChZT-Mn Chlorki Siarczany og. rozp. Subst. #osfor ogólny ¯elazo ogólne Mangan Cynk Kadm Nikiel Rtêæ og. lotne #enole coli Miano "a" Chlorofil ChZT-Cr Sód Potas amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny Azot #osforany BZT O³ów sest. Saprobowoæ Rys.4.2.3 Rys.4.2.3 i Reda w Wejherowie Ekstrakteterowy
81 Pianica (monitoring regionalny)
O niezadowalaj¹cej jakoci wód Pianicy decydowa³a zawartoæ bakterii coli typu fekalnego, kwalifikuj¹ca je w wiêkszoci punktów kontrolnych do III klasy czystoci. Górny odcinek rzeki by³ wysoko obci¹¿ony substancjami organicznymi rozk³adalnymi chemicznie, zawiesin¹ ogóln¹, potasem, azotynami, zwi¹zkami fosforu i chlorofilem. Ich stê¿enia przes¹dza³y o zaliczeniu wód do III klasy lub o ich pozaklasowej jakoci. W dolnym biegu rzeki wszystkie wskaniki fizyko- chemiczne wiadczy³y o I lub II klasie czystoci. Najgorsz¹ jakoæ notowano w okresie od wrzenia do listopada.
Stan sanitarny spe³nia³ przewa¿nie wymogi III klasy. O jakoci wód w miejscowoci Pianica decydowa³o 50% wyników oznaczanych g³ównie w pierwszej po³owie roku, wartoci w I klasie stanowi³y zaledwie 10%. W pozosta³ych punktach udzia³ wyników decyduj¹cych o jakoci obni¿y³ siê do poziomu 20% na mocie do Krokowej, 30% powy¿ej jeziora ¯arnowieckiego i 36% w przekroju ujciowym. Stan sanitarny wody poni¿ej jeziora ¯arnowieckiego odpowiada³ II klasie, mia³o na to wp³yw zaledwie 20% wyników notowanych w okresie jesienno-zimowym. Pozosta³e spe³nia³y wymogi I klasy czystoci.
Sporód wskaników chemicznych o pozaklasowej jakoci wód w rejonie Pianicy decydowa³y jedynie stê¿enia fosforu ogólnego i ChZT-Mn (20% oznaczeñ). Wyniki fosforu ogólnego odpowiadaj¹ce III klasie stanowi³y tu 40%, dla ChZT-Mn - 20%. Ponadto, wody zawiera³y
M o r z e B a ³ t y c k i e
10 Karwieñskie 2 Karwia 5 Jastrzêbia Góra B³oto
9 Mieroszyno 1 Krokowa Sulicice Lubkowo 1. Karwianka poni¿ej miejscowoci Krokowa - 5.9 km 4 2. Karwianka - ujcie do Ba³tyku w miejsc. Karwia - 0.1 km 3 3. Czarna Wda na drodze Karlikowo-wiecino - 18.8 km 4. Czarna Wda na drodze Starzyno-Minkowice - 12.6 km wiecino 5. Czarna Wda - ujcie do Ba³tyku - 0.5 km 6. Pianica w miejsc. Pianica - 24.4 km 8 7. Pianica na mocie do Krokowej - 23.2 km Gniewino Ty³owo 8. Pianica powy¿ej jez. ¯arnowieckiego - 13.0 km 9. Pianica poni¿ej jez. ¯arnowieckiego - 5.0 km 10. Pianica - ujcie do Ba³tyku - 0.5 km Domatówko 7 Warszkowo 6
K¹pino
Lokalizacja punktów kontrolnych wód zlewni Ba³tyku (2000 r.)
82 okresowo wysokie iloci (10-30% wyników) zawiesiny ogólnej, potasu, azotu azotynowego i fosforanów, które kwalifikowa³y je do III klasy. W rejonie mostu na drodze do Krokowej wyniki pozaklasowe notowano ju¿ tylko dla substancji organicznych (30% wyników ChZT-Mn), które przes¹dza³y o pozaklasowej jakoci wody. Wzrost zawartoci fosforu ogólnego w ostatnich miesi¹cach roku zadecydowa³ o zaliczeniu wód Pianicy do III klasy czystoci (30% oznaczeñ). Jego stê¿enie kszta³towa³o siê na poziomie 0.26-0.30 mg P/dm3. Przez wiêksz¹ czêæ roku wody powy¿ej jeziora ¯arnowieckiego pod wzglêdem chemicznym by³y dobrej jakoci i odpowiada³y II klasie. Jedynie w okresie zimowym notowano sporadycznie wzrost zawartoci zawiesiny i fenoli lotnych do iloci odpowiadaj¹cych III klasie (10% wyników). Przekracza³y one minimalnie wartoæ dopuszczaln¹ dla II klasy. Poni¿ej jeziora ¯arnowieckiego wody spe³nia³y normy II klasy w ci¹gu ca³ego okresu badañ. Cechowa³o je utrzymuj¹ce siê przez d³u¿szy czas podwy¿szone stê¿enie substancji organicznych (do 60% wyników) i zwi¹zków fosforu (50% wyników fosforu ogólnego). Wszystkie wskaniki chemiczne kwalifikowa³y wodê w przekroju ujciowym do I lub II klasy. Jedynie w padzierniku odnotowano tu wzrost stê¿eñ azotynów do 0.032 mg N/dm3, a w grudniu fosforu ogólnego - do 0.31 mg P/dm3 (III klasa).
O hydrobiologicznej jakoci wód decydowa³ zarówno sk³ad organizmów planktonowych, jak i zawartoæ chlorofilu "a". Sk³ad organizmów planktonowych wiadczy³ przewa¿nie o dobrej jakoci wód, kwalifikuj¹c je do II klasy czystoci. Na wysokoci mostu na drodze do Krokowej, w okresie jesienno-zimowym obserwowano pogorszenie siê sk³adu organizmów, co zadecydowa³o o zaliczeniu wód do III klasy (30% oznaczeñ). Wody rzeki charakteryzowa³y siê generalnie nisk¹ zawartoci¹ chlorofilu "a". Wyniki w I klasie stanowi³y 70-100% oznaczeñ. Wzrost stê¿enia chlorofilu do wartoci pozaklasowej w maju (109.5 µg/dm3) i III-klasowej w lipcu (21.3 µg/dm3) przes¹dzi³ o zakwalifikowaniu wód w rejonie Pianicy do III klasy czystoci. Wzrost iloci chlorofilu, w niewielkim stopniu przekraczaj¹cy wartoæ dopuszczaln¹ dla II klasy, notowano tak¿e w kwietniu poni¿ej jeziora (22.9 µg/dm3). W pozosta³ych punktach jakoæ wody odpowiada³a I klasie.
Karwianka (monitoring regionalny)
Wody Karwianki oceniono jako pozaklasowe na ca³ym badanym odcinku z uwagi na zawartoæ fosforu. O ich III-klasowej jakoci poni¿ej Krokowej decydowa³a tak¿e zawartoæ substancji organicznych i bakterii coli typu fekalnego. Pozosta³e wskaniki spe³nia³y normy I lub II klasy. W przekroju ujciowym odnotowano wyrane pogorszenie stanu czystoci wód. O ich pozaklasowej jakoci przes¹dza³ równie¿, oprócz utrzymuj¹cej siê praktycznie przez ca³y okres badañ wysokiej iloci zwi¹zków fosforu, okresowy wzrost substancji organicznych, azotu azotynowego i bakterii coli typu fekalnego oraz spadek natlenienia wody.
Z³y stan sanitarny rzeki utrzymywa³ siê w pierwszej po³owie roku. Zawartoæ bakterii coli typu fekalnego poni¿ej Krokowej odpowiada³a III klasie czystoci, decydowa³o o tym 40% wyników. W przekroju ujciowym jakoæ wód by³a pozaklasowa dla 19% oznaczeñ, a w III klasie mieci³o siê 36% wartoci miana coli.
Zawartoæ substancji organicznych kwalifikowa³a wody poni¿ej Krokowej do III klasy czystoci. Wzrost zanieczyszczenia wystêpowa³ g³ównie w okresie wiosenno-letnim, przy czym najgorsz¹ jakoæ wód odnotowano w maju. Zawartoæ substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie
83 by³a wówczas pozaklasowa i wynosi³a 30.1 mg O /dm3 dla ChZT-Mn i 112.5 mg O /dm3 dla 2 2 ChZT-Cr. Stê¿enie BZT kszta³towa³o siê natomiast na poziomie III klasy (11.8 mg O /dm3). 5 2 Równoczenie stwierdzono wzrost zawartoci azotu azotynowego. O z³ej jakoci wody decydowa³a tak¿e ogólna zawartoæ fosforu, której wzrost notowano w drugiej po³owie roku. Udzia³ wyników w III klasie i pozaklasowych wynosi³ 20%. Maksymalne stê¿enie w niewielkim stopniu przekracza³o wartoæ dopuszczaln¹ dla III klasy (0.41-0.42 mg P/dm3). Stê¿enie fosforanów dla 80% oznaczeñ odpowiada³o II klasie. W przekroju ujciowym wody charakteryzowa³y siê podwy¿szon¹ iloci¹ substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie w ca³ym okresie badañ. Od stycznia do kwietnia wystêpowa³y tu wysokie stê¿enia ChZT-Mn (38.5-41.4 mg O /dm3). Zawartoæ azotynów dla 54% oznaczeñ 2 mieci³a siê w I klasie czystoci, jednak wzrost ich poziomu wiosn¹ do iloci 0.066-0.084 mg N/dm3 zadecydowa³ o zaliczeniu wód do jakoci pozaklasowej. Wody rzeki cechowa³a tak¿e podwy¿szona iloæ azotu amonowego (54% oznaczeñ w II klasie). Ponad 90% wyników fosforanów i fosforu ogólnego przekracza³o wartoæ dopuszczaln¹ dla III klasy, przy czym wyniki pozaklasowe stanowi³y odpowiednio 45% i 54% oznaczeñ. Wzrost poziomu zanieczyszczenia zwi¹zkami fosforu obserwowano w drugiej po³owie roku. Ich najwy¿sze stê¿enia, odnotowane we wrzeniu i w padzierniku, wynosi³y 1.76-2.16 mg PO /dm3 dla fosforanów i 0.78-1.07 mg P/dm3 dla 4 fosforu ogólnego. Jednoczenie w tym samym czasie utrzymywa³ siê spadek natlenienia wód, stê¿enie tlenu we wrzeniu i w padzierniku wynosi³o zaledwie 2.6-2.7 mg O /dm3. 2
Sk³ad organizmów planktonowych wiadczy³ o zachowaniu równowagi troficznej wód ca³ej rzeki (II klasa). W obu punktach kontrolnych przez wiêksz¹ czêæ roku utrzymywa³ siê niski poziom chlorofilu "a" (oko³o 80% stê¿eñ w I klasie). Jego wzrost w maju (28.8 µg/dm3) i w czerwcu (106.2 µg/dm3) zadecydowa³ o III-klasowej jakoci wód w przekroju ujciowym.
Czarna Wda (monitoring regionalny)
Wody górnego odcinka rzeki, od mostu na drodze Karlikowo-wiecino do mostu na drodze Starzyno-Minkowice, by³y dobrej jakoci i odpowiada³y II klasie. Na odcinku ujciowym ich stan uleg³ pogorszeniu - o pozaklasowej jakoci decydowa³ okresowy wzrost stê¿enia fosforu ogólnego, do III klasy kwalifikowa³a je natomiast zawartoæ bakterii coli typu fekalnego, azotu azotynowego i substancji organicznych.
Stan sanitarny górnego odcinka rzeki zosta³ oceniony na II klasê czystoci, przy czym nieco gorsz¹ jakoæ wody stwierdzono przy mocie Starzyno-Minkowice, z uwagi na wzrost iloci wyników w II klasie z 30 do 60%. Na odcinku ujciowym z³a jakoæ wody utrzymywa³a siê przez wiêksz¹ czêæ roku. Zawartoæ bakterii coli typu fekalnego dla 64% oznaczeñ odpowiada³a III klasie, a wyniki w I klasie stanowi³y zaledwie 9%.
Wody górnego odcinka Czarnej Wdy charakteryzowa³y siê podwy¿szon¹ zawartoci¹ substancji organicznych i fosforu ogólnego oraz okresowym, niewielkim wzrostem zawiesiny, fosforanów i fenoli lotnych, które kwalifikowa³y je do II klasy czystoci. Na odcinku ujciowym odnotowano wzrost poziomu stê¿eñ fosforanów, a w granicach II klasy mieci³o siê ju¿ 82% wyników. Wysokie iloci fosforu ogólnego wystêpowa³y w drugiej po³owie roku. W 27% odpowiada³y one III klasie, natomiast w 18% przekracza³y w niewielkim stopniu
84 jej wartoæ dopuszczaln¹. Maksymalne stê¿enie stwierdzono we wrzeniu i w padzierniku (0.42-0.43 mg P/dm3). W czerwcu, lipcu i padzierniku notowano wzrost iloci azotu azotynowego do III klasy czystoci (28% wyników). Jego stê¿enia zawiera³y siê w przedziale 0.040-0.044 mg N/dm3. Wzrost substancji organicznych notowano natomiast w styczniu i w lutym, poziom ChZT-Mn wynosi³ odpowiednio 27.2 i 25.2 mg O /dm3, kwalifikuj¹c wody do III klasy. 2
Pod wzglêdem biologicznym wody ca³ej rzeki by³y dobrej jakoci, o niskiej zawartoci chlorofilu "a". Sk³ad organizmów planktonowych wskazywa³ na umiarkowan¹ trofiê i decydowa³ o zaliczeniu ich do II klasy czystoci.
Wda i jej dop³ywy (monitoring regionalny)
W d a
Wiêkszoæ sporód normowanych wskaników jakoci kwalifikowa³a wody Wdy do I, rzadziej do II klasy czystoci. O ich zaliczeniu do II klasy decydowa³y przede wszystkim zwi¹zki fosforu, fenole lotne oraz zawartoæ bakterii coli typu fekalnego i sk³ad organizmów planktonowych. Sporadycznie, na 1-2 stanowiskach, wystêpowa³ wzrost stê¿eñ azotu azotynowego, chlorofilu "a" i rtêci, kwalifikuj¹c wody do II klasy.
Stan sanitarny w wiêkszoci punktów kontrolnych odpowiada³ II klasie, przes¹dza³o o tym 17- 75% oznaczeñ. Najwiêkszy udzia³ wyników determinuj¹cych klasyfikacjê stwierdzono w przekroju kontrolnym B³êdno - 75% ogó³u wartoci oraz w Zimnych Zdrojach i Czarnej Wodzie, gdzie 50% wartoci miana coli odpowiada³o II klasie czystoci. Najwy¿szy udzia³ wyników w I klasie oznaczano na wysokoci Borska, Klonowic i Wdy. Z³y stan sanitarny notowano jedynie w górnym biegu Wdy, poni¿ej miejscowoci Lipusz, gdzie 25% wyników kwalifikowa³o wodê do III klasy. Pojedyncze stê¿enia w III klasie notowano tak¿e w Borsku, Czarnej Wodzie i B³êdnie, nie mia³y one jednak wp³ywu na ogóln¹ klasyfikacjê.
O fizyko-chemicznej jakoci wód decydowa³a g³ównie zawartoæ zwi¹zków fosforu. Okresowy wzrost ich koncentracji, nie przekraczaj¹cy granicy II klasy, wystêpowa³ przewa¿nie w I i IV kwartale. Ekstremalnie wysok¹ zawartoæ zwi¹zków fosforu obserwowano w rodkowym biegu rzeki: w Czarnej Wodzie, Osowie Lenym i Wdzie, gdzie stê¿enie fosforanów przekroczy³o 0.4 mg PO /dm3, oraz na odcinku Klonowice-Zimne Zdroje, gdzie koncentracja fosforu ogólnego 4 wynios³a 0.19 mg P/dm3. W wodach górnej Wdy poziom omawianych zwi¹zków spe³nia³ g³ównie wymogi I klasy czystoci. Poni¿ej Borska notowano wzrost wyników w II klasie - do 50- 75% ogó³u stê¿eñ fosforanów i 50-58% fosforu ogólnego. Stê¿enia zwi¹zków azotu, z wyj¹tkiem azotynów, we wszystkich przekrojach kontrolnych w 100% spe³nia³y wymogi I klasy czystoci. Zawartoæ azotu azotynowego na znacznej czêci kontrolowanego odcinka kwalifikowa³a wody do I klasy (92-100% wyników). Jedynie w Klonowicach i Czarnej Wodzie jego stê¿enia przekracza³y wartoci dopuszczalne dla I, a nawet II klasy. Jakoæ wód uleg³a tu obni¿eniu do II klasy czystoci (17% ogó³u stê¿eñ). Wiêkszoæ substancji specyficznych w 100% spe³nia³a wymogi I klasy. Pestycydy chloroorganiczne, polichlorowane bifenyle (PCBs) i benzo(a)piren wykrywano sporadycznie i tylko w ilociach ladowych. Przekroczenia wartoci dopuszczalnych dla I klasy odnotowano jedynie dla fenoli lotnych i rtêci. W miejscowoci Wda stê¿enia rtêci odpowiadaj¹ce II klasie stanowi³y 17%
85 J.D³ugie
J.Czarne a
J.Ostrowickie d o
J.Kotynia W a rn J.Suminko a J.D³ugie z ca C ni J.Sumino ia w n o B a ak o J.Gostomskie K R r o wa J.Wieprznickie ród³a zanieczyszczeñ wód zlewni rzeki Wdy: 9 J.Lubiszewskie a J.Garczyn k 1. Nadlenictwo Lipusz (osiedle) a 1 s Wd li J.6iszewo ie 8 2. Orodek Wczasowy Lena Przystañ - Borsk J.Karpno P J.Kr¹¿no a Lipusz d J.Sudomie J.Osuszyno 3. Orodek Wczasowy Czarnowodzianka - Borsk W 1 ³ J.Ostronko a 4. Dom Pomocy Spo³ecznej w Cisewiu n a J.Sominko J.¯o³nowo K a 5. Masarnia w Karsinie h
c
o J.Wyrówno i b 10 6. Zak³ad Produkcji Spo¿ywczej w Karsinie J.Wieckie e z
r J.Bielawy T J.Bia³e 7. Zak³ady P³yt Pilniowych w Czarnej Wodzie J.Biebrowo J.Schodno J.Strupino 8. Zak³ady Porcelany Sto³owej Lubiana S.A. w £ubianie J.S³upinko J.Jelenie 9. Oczyszczalnia we Wdzydzach Kiszewskich J.Rzuno J.Cheb J.S³upino 9 J.Radolne J.Lipno J.Go³uñ J.Wdzydze
J.Czyste 2 3 Borsk 2
cz J.Wielewskie K z 4 a s a n
c a a
i ³ n dy
w J.Sk¹pe 5 W W e
z d
r a J.Wieckie
ech 6 o 12 i 11 N j.Czechowskie N K iechw Osowo Lene aszcz Klonowice cz 3 a asz
c w
i ch n 7
ie
e z 4
N a r ³ a k a d
a W 6 w n 13 ó
P a Czarna Zimne z K c Woda Zdroje z k s zy o pr lg ie e W Z 5 7 J.Wielki Wda Punkty kontrolne rzeki Wdy: Ocypel J.D³ugie
1. Lipusz - 176.4 km J.Babskie
a
a
t g
2. Borsk - 151 km B ê u rze i
zi r n t
ek w S 3. Klonowice - 134.6 km 4. Czarna Woda - 129.8 km J.Trzcianno J.Czarne 5. Zimne Zdroje - 122.8 km J.S³one a J.Brzeno n i 6. Osowo Lene - 105.7 km s B³êdno u J.Ka³êbie r
7. Wda - 87 km P
a n 8. B³êdno - 62.3 km J.Okoniñskie 8 i b o S J.Buczek Punkty kontrolne dop³ywów Wdy: J.Piaseczno 9. Korne - rzeka Trzebiocha - 17 km 10. Loryniec - rzeka Trzebiocha - 4.5 km J.Miedzno 11. Brusy - rzeka Niechwaszcz - 35 km 12. Dêbowiec - rzeka Niechwaszcz - 11.4 km Zb.¯ur
13. Czarna Woda - rzeka Niechwaszcz - 2.2 km a k z s y W a R d Sobin J.Suchoñ a
z r k - punkty kontrolne rzeki Wdy u M J.Stelchno - punkty kontrolne dop³ywów Wdy J.Mukrz Zb. J.Ostrowite Gródek - ród³a zanieczyszczeñ Wdy J.Laskowskie J.B³¹dzyñskie J.Lubodzie¿ J.Lipieñskie - ród³a zanieczyszczeñ dop³ywów Wdy St ru ga J.Zaleskie - granica zlewni rzeki Wdy j.Deceno Wyrwa - granica województwa J.Branickie Po M tok ³yñ ski wiecie a Wis³
ny Lokalizacja punktów kontrolnych i wa¿niejszych róde³ w ³ó G zanieczyszczeñ wód zlewni rzeki Wdy (2000 r.) a³ Che³mno an K
86 oznaczeñ, rzutuj¹c na wynik klasyfikacji. Maksymalne stê¿enie, odnotowane w grudniu, wynosi³o 0.0036 mg Hg/dm3 i oscylowa³o na granicy II i III klasy. W przypadku fenoli lotnych dominowa³y wartoci w I klasie czystoci, ich udzia³ w poszczególnych przekrojach kontrolnych zmienia³ siê od 55 do 100% ogó³u wyników. Wzrost stê¿enia obserwowano zwykle w czerwcu. W Lipuszu, Borsku i Czarnej Wodzie zawartoæ fenoli kwalifikowa³a wody do I klasy. W wodach p³yn¹cych na odcinku Klonowice-Czarna Woda oraz poni¿ej Zimnych Zdrojów substancje fenolowe stanowi³y o II klasie, o czym decydowa³o od 18 do 45% ich stê¿eñ. Maksymaln¹ zawartoæ oznaczono w listopadzie w Zimnych Zdrojach, wynosi³a ona 0.02 mg/dm3.
Sk³ad organizmów planktonowych kwalifikowa³ rzekê do II klasy czystoci na ca³ym badanym odcinku. Wody górnej Wdy odznacza³y siê wiêksz¹ zawartoci¹ chlorofilu "a" i mimo znacznego udzia³u wyników w I klasie (50-58%), zakwalifikowane zosta³y do II klasy czystoci. W przekrojach Lipusz i Borsk wartoci odpowiadaj¹ce II klasie stanowi³y odpowiednio 42% i 33% ogó³u oznaczeñ. Stê¿enia maksymalne odnotowano tu w kwietniu i we wrzeniu, wynosi³y one 22.7 µg/dm3 i 21.5 µg/dm3 (III klasa). Zawartoæ chlorofilu od miejscowoci Klonowice by³a ni¿sza, a jakoæ wód spe³nia³a wymogi I klasy czystoci.
W odniesieniu do klasyfikacji opartej na wynikach badañ przeprowadzonych w 1992 roku, stwierdzono wyran¹ poprawê stanu czystoci rzeki Wdy oraz wód ujciowych Trzebiochy i Niechwaszczy. Redukcja zanieczyszczeñ obejmowa³a obci¹¿enie wód bakteriami coli typu fekalnego, materi¹ organiczn¹ oraz substancjami biogennymi, których najistotniejszy ubytek stwierdzono w zakresie zwi¹zków fosforu. Równoczenie zaznaczy³ siê spadek iloci fenoli lotnych, dla których zaobserwowano wy¿sz¹ czêstotliwoæ osi¹gania norm I klasy. W efekcie znacznie wzrós³ udzia³ wód o jakoci II-klasowej w ocenie sanitarnej i I-klasowej w ocenie chemicznej (Rys.4.2.16 i 17).
N i e c h w a s z c z
Wartoci stê¿eñ poszczególnych wskaników spe³nia³y generalnie normy I lub II klasy czystoci. O z³ej jakoci wód decydowa³ jedynie okresowy wzrost iloci zwi¹zków fosforu na ca³ym badanym odcinku rzeki, bakterii coli typu fekalnego i substancji organicznych w Brusach oraz spadek natlenienia wód w Dêbowcu. Kwalifikowa³y one wody do III klasy czystoci, a udzia³ wyników w danej klasie nie przekracza³ 17%.
Zawartoæ bakterii coli typu fekalnego by³a przewa¿nie niska lub umiarkowanie wysoka. Wartoci miana coli odpowiadaj¹ce I klasie stanowi³y od 42% ogó³u wyników w Czarnej Wodzie do 67% w Dêbowcu. Wyniki w III klasie i pozaklasowe notowano jedynie w grudniu i styczniu w Brusach, co zadecydowa³o o zaliczeniu wód w tym punkcie do III klasy (17% wyników). Poni¿ej Dêbowca zanieczyszczenie bakteriologiczne kwalifikowa³o je do II klasy czystoci.
O fizyko-chemicznej jakoci wód rzeki stanowi³y przede wszystkim iloci zwi¹zków fosforu, które na ca³oci kontrolowanego biegu kwalifikowa³y je do III klasy czystoci. Decydowa³o o tym 33-42% stê¿eñ fosforanów oraz 17-50% stê¿eñ fosforu ogólnego. Najgorsz¹ jakoæ odnotowano w Brusach. Maksymalna iloæ fosforu wynosi³a tu 0.92 mg P/dm3. W wodach dolnego biegu rzeki koncentracja zwi¹zków fosforu prezentowa³a siê korzystniej z uwagi na ni¿szy udzia³ wyników w III klasie. Zawartoæ wszystkich form azotu spe³nia³a natomiast wymogi I klasy czystoci w 100% oznaczeñ. Latem w miejscowoci Dêbowiec nast¹pi³ spadek natlenienia wód. W sierpniu zawartoæ tlenu by³a pozaklasowa i wynosi³a tylko 3.6 mg O /dm3. 2
87 60 80 Procent wyników w klasie (monitoring regionalny) 20 40 5 Wskanik Zawiesina og. Zawiesina pH ChZT-Mn Chlorki Siarczany og. rozp. Subst. Cynk coli Miano ChZT-Cr Sód Potas amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny Azot #osforany #osfor ogólny ogólne ¯elazo Kadm Mied O³ów Rtêæ og. lotne #enole "a" Chlorofil sest. Saprobowoæ BZT I klasa II klasa III klasa non 40 60 80 Procent wyników w klasie (monitoring regionalny) 20 (2000 r.) (2000
Procentowy udzia³ wyników w klasach - Wda w miejscowoci B³êdno miejscowoci Wda w - klasach w wyników udzia³ Procentowy
5 Wskanik Zawiesina og. Zawiesina coli Miano pH ChZT-Mn Chlorki Siarczany og. rozp. Subst. ogólne ¯elazo Cynk Kadm Mied lotne #enole "a" Chlorofil sest. Saprobowoæ ChZT-Cr Sód Potas amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny Azot #osforany #osfor ogólny O³ów Rtêæ og. BZT Rys.4.2.4 Rys.4.2.4 i Lipusz
88 Wody oceniono na III klasê. W pozosta³ych punktach stan ich natlenienia by³ bardzo dobry w ci¹gu ca³ego roku. Zawartoæ substancji organicznych kwalifikowa³a wody przewa¿nie do II klasy, przy czym wyrany wzrost ich stê¿eñ obserwowano w pierwszym kwartale. W górnym i rodkowym biegu notowano okresowy wzrost zawartoci substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie. W marcu i listopadzie w Brusach wskanik utlenialnoci przekroczy³ granicê dopuszczaln¹ dla II klasy, co zadecydowa³o o zaliczeniu wód do III klasy (17% wyników). Zawartoæ substancji specyficznych: benzo(a)pirenu i wiêkszoci metali ciê¿kich spe³nia³a wymogi I klasy czystoci dla 100% wykonanych oznaczeñ. Stê¿enia fenoli lotnych kwalifikowa³y wody do II klasy na ca³oci kontrolowanego biegu, przy czym ich najwy¿szy poziom oznaczono w Brusach, gdzie a¿ 60% ogó³u stê¿eñ odpowiada³o II klasie.
Hydrobiologiczna jakoæ wód Niechwaszczy by³a determinowana wy³¹cznie sk³adem organizmów planktonowych i na ca³oci kontrolowanego fragmentu prezentowa³a poziom II klasy. Stê¿enia chlorofilu "a" spe³nia³y przewa¿nie normy I klasy (92% wyników), jednak na wszystkich stanowiskach obserwowano incydentalny wzrost ich wartoci do poziomu odpowiadaj¹cego II klasie. Najwiêksz¹ iloæ chlorofilu, wynosz¹c¹ 14.9 µg/dm3, odnotowano w Brusach.
T r z e b i o c h a
Wody Trzebiochy by³y generalnie dobrej jakoci. Wiêkszoæ sporód badanych wskaników spe³nia³a w 100% normy I klasy czystoci. O okresowym obni¿eniu jakoci wód do II klasy decydowa³a jedynie zawartoæ fosforu ogólnego i tlenu rozpuszczonego oraz bakterii coli typu fekalnego, która spowodowa³a w okresie letnim obni¿enie jakoci sanitarnej wód górnego odcinka rzeki, nawet do III klasy.
Stan sanitarny by³ doæ dobry. Przewagê stanowi³y wyniki w I (42-67%) lub II (33-58%) klasie czystoci. Wzrost iloci bakterii coli typu fekalnego w miesi¹cach letnich oraz w styczniu, do wartoci odpowiadaj¹cych III klasie i pozaklasowych, rzutowa³ jednak na ogóln¹ ocenê wód rodkowego odcinka rzeki, które zaliczono do III klasy. Odcinek dolny odpowiada³ II klasie.
O fizyko-chemicznej jakoci wód na ca³oci badanego biegu przes¹dza³a zawartoæ tlenu rozpuszczonego oraz fosforu ogólnego, kwalifikuj¹c je na poszczególnych stanowiskach do II klasy. Zawartoæ substancji organicznych by³a niewielka i w obu przekrojach kontrolnych spe³nia³a wymogi I klasy. W Loryñcu poziom natlenienia wód odpowiada³ II klasie, decydowa³o o tym 25% ogó³u wyników notowanych w maju oraz w okresie lipiec-sierpieñ. W górnym biegu wody spe³nia³y normy I klasy czystoci w 100%. Wyniki w II klasie notowano tak¿e dla fosforu ogólnego. Ich udzia³ wynosi³ zaledwie 8% w Kornem i 25% w Loryñcu. Wody w Loryñcu zakwalifikowano wiêc do II klasy czystoci. Maksymalne stê¿enie fosforu wyst¹pi³o w sierpniu w obu punktach kontrolnych, wynosi³o ono 0.18-0.13 mg P/dm3. Zawartoæ fosforanów odpowiada³a I klasie czystoci w ka¿dym przekroju. Poziom benzo(a)pirenu, metali ciê¿kich oraz fenoli lotnych by³ znikomy i utrzymywa³ siê w I klasie na ca³ej d³ugoci rzeki.
Pod wzglêdem hydrobiologicznym stan czystoci rodkowej i dolnej Trzebiochy by³ zró¿nicowany. Sk³ad organizmów planktonowych wiadczy³ o dobrej jakoci wód, które na ca³ym kontrolowanym odcinku prezentowa³y poziom II klasy. Koncentracja chlorofilu "a" w wodach rodkowego i dolnego biegu rzeki plasowa³a siê przewa¿nie w I klasie (67% stê¿eñ). Jej wzrost w okresie wegetacyjnym zadecydowa³ jednak o zaliczeniu wód wyp³ywaj¹cych z jezior Sudomie i ¯o³nowo do III klasy czystoci, podczas gdy wody dolnego odcinka odpowiada³y II klasie.
89 £eba i jej dop³ywy (monitoring regionalny)
£ e b a
Sporód 30 normowanych wskaników 24 kwalifikowa³y wody rzeki do I lub II klasy czystoci. O ich z³ej jakoci (klasa III lub poza klas¹) decydowa³a w wiêkszoci punktów kontrolnych zawartoæ bakterii coli typu fekalnego i azotu azotynowego, a na pojedynczych stanowiskach tak¿e substancje organiczne rozk³adalne chemicznie, zawiesina ogólna, fosfor ogólny i koncentracja chlorofilu "a".
Jedynie w Cieszeniu stan sanitarny £eby spe³nia³ wymogi II klasy czystoci (33% wyników). Pozaklasowy poziom zanieczyszczenia bakteriami coli typu fekalnego wystêpowa³ na odcinku Lêbork-Gaæ. Poni¿ej Lêborka udzia³ wartoci pozaklasowych wynosi³ a¿ 58%, a 42% wyników odpowiada³o zaledwie III klasie. Na pozosta³ych stanowiskach wody zakwalifikowane zosta³y do III klasy. Ich stan sanitarny poprawia³ siê jednak wraz z biegiem rzeki, a udzia³ wyników decyduj¹cych o danej klasie obni¿a³ siê z 50% przed ujciem do jeziora £ebsko do 17% w przekroju ujciowym, gdzie z³y stan sanitarny notowano ju¿ tylko w okresie letnim.
Rizyko-chemiczna jakoæ wód na wiêkszoci kontrolowanego odcinka rzeki utrzymywa³a siê w II klasie czystoci. Wody charakteryzowa³y siê generalnie dobrym natlenieniem oraz nisk¹ zawartoci¹ zwi¹zków azotu. Ich stê¿enia na ca³ej d³ugoci £eby w 100% spe³nia³y wymogi I klasy (poza azotynami). Zawartoæ azotynów, zawiesiny ogólnej, substancji organicznych i zwi¹zków fosforu by³a przewa¿nie umiarkowanie wysoka i wiêkszoæ wyników utrzymywa³a siê w I lub II klasie czystoci. Jednak w niektórych punktach notowano stê¿enia odpowiadaj¹ce III klasie i pozaklasowe, a ich udzia³ zadecydowa³ o zaliczeniu wód do III klasy ze wzglêdu na zawartoæ zawiesiny w Cieszeniu oraz azotynów w Bo¿ympolu Wielkim (25% wyników) i Lêborku (ponad 40% wyników). Najgorszy stan odnotowano w £ebie. Jakoæ wód by³a tu pozaklasowa z uwagi na zawartoæ substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie (25% wyników) i zawiesiny ogólnej (41% wyników). Ponadto, 16% oznaczonych stê¿eñ fosforu ogólnego stanowi³o o zakwalifikowaniu ich w tym punkcie do III klasy (przy 67% udziale wyników II klasy). Generalnie stê¿enia metali ciê¿kich i benzo(a)pirenu prezentowa³y w 100% wartoci I-klasowe. Jedynie okresowy wzrost koncentracji rtêci powy¿ej Lêborka i w przekroju ujciowym obni¿a³ jakoæ wód do II klasy. Rzutowa³o na to 17% ogó³u oznaczonych stê¿eñ. Zawartoæ fenoli lotnych na ca³ej badanej d³ugoci rzeki by³a wyrównana i odpowiada³a na wszystkich stanowiskach II klasie czystoci. Wyniki decyduj¹ce o klasyfikacji stanowi³y jednak tylko 18-36% i wystêpowa³y g³ównie w okresie styczeñ-luty i lipiec-sierpieñ. Pozosta³e stê¿enia spe³nia³y wymogi wy³¹cznie I klasy czystoci, przy czym najwy¿sze udzia³y I-klasowe, tj. 82% wyników, stwierdzono w trzech punktach: Cieszenie, Mi³oszewo i £eba.
Zmienna zawartoæ chlorofilu "a" znacznie ró¿nicowa³a hydrobiologiczn¹ jakoæ wód £eby. Na odcinku Bo¿epole Wielkie-£eba jego stê¿enie, nieco podwy¿szone w kwietniu i we wrzeniu, odpowiada³o I klasie czystoci (92-100%). W Mi³oszewie jakoæ wód plasowa³a siê na poziomie II klasy, a decydowa³o o tym 25% ogó³u stê¿eñ nieznacznie przekraczaj¹cych normy I klasy. Nadmierna koncentracja chlorofilu "a" przes¹dza³a o pozaklasowej jakoci wód rzeki w dwóch punktach: w Cieszeniu, poni¿ej jeziora Reskowskiego (25% wyników), oraz w przekroju ujciowym (83% wyników). Bardzo wysokie stê¿enia - 213.6 µg/dm3 i 125 µg/dm3 - notowano
90 J.£¹kie Zak³ad Rolny w £ebuni -oczyszczalnia £ebuni w Rolny Zak³ad Maszewie w wiejska Oczyszczalnia OHR Kêb³owo Zak³ad Us³ug w Wodnych Nowej Wsi Lêborskiej Pogorszewie w wiejska Oczyszczalnia Krakulicach w wiejska Oczyszczalnia Osiedle wiejskie Szczypkowice Szczypkowice wiejskie Osiedle Oczyszczalnia wiejska w Kêb³owie w wiejska Oczyszczalnia Lêborskiej Wsi Nowej w wiejska Oczyszczalnia Oblewicach w wiejska Oczyszczalnia Warciminie w wiejska Oczyszczalnia OHR Runowo OHR Pogorzelice OHR Pogorzelice Rzechcinie w wiejska Oczyszczalnia Górzynie w wiejska Oczyszczalnia Stowiêcinie w wiejska Oczyszczalnia Niebêdzinie w wiejska Oczyszczalnia Janowicach w wiejska Oczyszczalnia £ebieniu w wiejska Oczyszczalnia oczyszczalnia - Zdrzewnie w Rolny Zak³ad Orodek Zdrowia i budynki mieszkalne w Wicku
wiejska Oczyszcz. w G³ówczycach wiejska w Wykosowie Oczyszcz. wiejska w Rumsku Oczyszcz. Oczyszczalnia gminna w Cewicach w gminna Oczyszczalnia 10 7. 8. 9.
OHR Lubowidz OHR Rybki -10. oczyszczalnia w £ebuni Gorzelnia 11. 12. 13. 14. 15. - oczyszczalnia 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 27. 28. 29. 30. - oczyszczalnia 31. 32. - oczyszczalnia; w Szczypkowicach Gorzelnia - oczyszczalnia 33. 34. 35.
a
c i
n J.£opalickie
b ê D J.Reskowskie
1
a b £ e J.Sianowskie J.Osuszyno WPWiK Lêbork zSp. o.o. - Lêbork oczyszczalnia WPWiK Spó³ka Wodna £eba -oczyszczalnia £eba Wodna Spó³ka -oczyszczalnia; Lenice mieszkaniowe Osiedle OHR Chocielewko Wicku w wiejska Oczyszczalnia Pob³ociu w wiejska Oczyszczalnia 3 2 1. 2. - oczyszczalnia Lenicach w Gorzelnia 3. 4. 5. 6. ród³a zanieczyszczeñród³a zlewni wód £eby: rzeki J.Strzepcz J.Wielkie
J.D³ugie
a
k
s
w
o
¿
e J S t u r g a
za or êg W J.Morzycz 11 J.Trepczykowo
J.Lubowidzkie a
h
7
10
c 9
S t
t r u
g a a u
s k
³ s i
e w n e
h s i i C K w
13
12
14 a
c
i
22 l
13
a
4 k
O R e k n i c a 11 8 18 1 - punktykontrolne rzeki £eby - punktykontrolne dop³ywów £eby £eby zanieczyszczeñ ród³a - £eby dop³ywów zanieczyszczeñ ród³a - - granicazlewni rzeki £eby
16 t
12 s
BORK 28 ³ a
k 15 e Ê
29 z h d r L
C 23 a g 14 ³o 17
2
a ia
k
B a c
s J.Brody ni t i
J.Czarne S 5
a w
g o
a
r u
b
g 18
r
r t u
r
a S
27
21 t
h
a S
6 C k
n
26
a y
3 c z
4 i
K l
J.Sarbsko ana³ £ebski s
e ie
z n
r U
20 o e 19 22
g
30
o i
P k 16
15 J.Mikorowo 31 7
c ki s
ow
y rn a
³ ¯ t a
n J.Kozie a
K 19
³ 9
6 a 17
a 5
B b a
25
e k
n 23 £ i
c
(2000 r.) (2000 h
24 c
e
e z
k R z y
m
r
u
r t
8 o
S 2.6 km 5.7 km 10 km
2.9 km
34 i
k 1.5 km 1.8 km 14.1 km 14.1 M
c 1.2 km
y :
z 32
c y 3 km 0.2 km 0.1 km
w 20 10.5 km 10.5 9.3 km
25 km
ó ³ rgolezy - J.£ebsko 33
G y lez rgo k spod Da cie wów £eb y ³ p : y
74.7 km 74.7 21
a 35
57.8 km 57.8 k
n km 46.6
y
t s
u 95 km
25.2 km 25.2 52.4 km 52.4
P 106 km
a do kontrolne
a b
b y
e
e 2 km
£
£ 15 km - -
a £eb kontrolne o
w
n
y a
d
p
r
u
a £
Punkt
10. Sianowo -10. Sianowo - Dêbnica rzeka - rzeka Lubowidz - Wêgorza 11. I 12. Osowo - - Okalica rzeka II 13. Lêbork rzeka - - Okalica 14. Nowa Wie - Struga Lêborska Kisewska - - - Pogorzelica rzeka 15. Warcimino 16. Pogorzelice - rzeka Pogorzelica - 17. Karpno - - Rzechcinka rzeka 18. Bia³ogarda -- Struga Bia³ogardzka - Struga - Charbrowska 19. Charbrowo - ciek20. G³ówczyce spod Da 21. Kluki - - ciek spod Dargolezy 22. Choczewko - rzeka Che³st - 23. Ulinia - Che³st rzeka - ³
G
a
- Mi³oszewo - Wielkie Bo¿epole - Mosty Lêbork Lêbork III - - Chocielewko - Cecenowo -Gaæ
n ³
a a
J.Do³gie Wielkie K
n - £eba 9. 1. Cieszenie - Cieszenie 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.
Punkt
a K Lokalizacja punktów kontrolnych i wa¿niejszych róde³ róde³ wa¿niejszych i kontrolnych punktów Lokalizacja £eby rzeki zlewni wód zanieczyszczeñ
91 w lipcu i padzierniku. Sk³ad organizmów planktonowych wskazywa³ na dobr¹ jakoæ wód, kwalifikuj¹c je do II klasy czystoci we wszystkich punktach kontrolnych.
W stosunku do 1995 roku wyranie poprawi³ siê stan czystoci wód £eby i jej g³ównych dop³ywów. Zmiany jakociowe zaznaczy³y siê szczególnie w zakresie zanieczyszczenia bakteriami coli typu fekalnego - z jakoci pozaklasowej do III klasy, oraz zwi¹zkami fosforu i azotem azotynowym - z klasy III na II (Rys.4.2.17).
O k a l i c a
Ocena stanu zanieczyszczenia wykaza³a, i¿ wody kontrolowane w przekrojach Osowo i Lêbork plasowa³y siê w grupie rednio zanieczyszczonych, spe³niaj¹c wymogi II klasy, przy czym zdecydowana wiêkszoæ normowanych wskaników odpowiada³a I klasie czystoci. W wodach przyujciowych, które cechowa³a wy¿sza koncentracja wiêkszoci zanieczyszczeñ, dla czêci parametrów notowano wyniki na poziomie III klasy lub pozaklasowe.
Z³¹ jakoæ wód Okalicy determinowa³ wskanik bakteriologiczny, kwalifikuj¹c wody ca³ego badanego odcinka rzeki jako pozaklasowe. Znaczn¹ przewagê stanowi³y tu wyniki w III klasie i pozaklasowe, a o jakoci wód decydowa³o 17% wyników w Osowie i 34% ogó³u oznaczeñ miana coli w Lêborku. Wartoci odpowiadaj¹ce II klasie stanowi³y jedynie 33%, a w ca³ej rzece nie notowano wyników spe³niaj¹cych wymogów I klasy czystoci.
Wskaniki fizyko-chemiczne kwalifikowa³y wody przewa¿nie do I lub II klasy czystoci. Najwy¿szy jakociowo poziom prezentowa³ azot amonowy, azotanowy i ogólny, zachowuj¹c w 100% wymogi I klasy czystoci w obu punktach kontrolnych. Rosfor ogólny odpowiada³ natomiast II klasie, decydowa³o o tym 17% oznaczeñ w Osowie i 83% ogó³u wyników w Lêborku. Odmienny klasowo charakter w obu przekrojach prezentowa³y natomiast fosforany i azot azotynowy. Jedynie w Osowie wszystkie oznaczone stê¿enia obu wskaników spe³nia³y wymogi I klasy. W Lêborku wyst¹pi³ wzrost koncentracji fosforanów do poziomu II klasy (100% wyników) oraz azotynów do jakoci III-klasowej, dla których wartoci warunkuj¹ce klasê stanowi³y a¿ 58% wyników. Zasobnoæ ca³ej rzeki w substancje organiczne odpowiada³a I klasie czystoci w zakresie wszystkich oznaczanych wskaników. Natlenienie wód w ca³ym okresie badawczym by³o bardzo dobre. Sporadyczne przekroczenia stê¿eñ dopuszczalnych dla I klasy stwierdzono dla zawiesiny ogólnej, która w wodach ca³ej rzeki prezentowa³a poziom I-klasowy (92% wyników). Zawartoæ substancji specyficznych wskazywa³a na I i II klasê czystoci. Normatywy I klasy w 100% spe³nia³y stê¿enia wszystkich oznaczanych metali i benzo(a)pirenu. Renole lotne prezentowa³y natomiast w obu punktach poziom II-klasowy, utrzymuj¹c dominacjê wartoci I klasy z czêstotliwoci¹ 64% w Osowie i 82% w Lêborku.
Sk³ad organizmów planktonowych przes¹dza³ o hydrobiologicznej jakoci rzeki, kwalifikuj¹c j¹ do II klasy czystoci. Zawartoæ chlorofilu "a" w obu punktach kontrolnych odpowiada³a dla 100% wyników I klasie. Jego stê¿enia wynosi³y ekstremalnie od 4.4 µg/dm3 do 6.8 µg/dm3.
C i e k s p o d D a r g o l e z y
Wody na ca³ej badanej d³ugoci cieku odznacza³y siê bardzo dobrym natlenieniem, nisk¹ zawartoci¹ zwi¹zków azotu (z wyj¹tkiem azotynów) oraz metali. O ich II-klasowym charakterze
92 60 80 Procent wyników w klasie (monitoring regionalny) 20 40 5 Wskanik pH BZT ChZT-Cr azotanowy Azot #osfor ogólny Cynk Kadm O³ów coli Miano "a" Chlorofil ChZT-Mn og. Zawiesina amonowy Azot azotynowy Azot ogólny Azot #osforany ¯elazo ogólne Mied Rtêæ og. lotne #enole sest. Saprobowoæ I klasa II klasa III klasa non 80 (2000 r.) (2000
Procent wyników w klasie (monitoring regionalny) 20 40 60 Procentowy udzia³ wyników w klasach - £eba w Lêborku (poni¿ej miasta) (poni¿ej Lêborku w £eba - w klasach wyników udzia³ Procentowy
5 Wskanik Zawiesina og. Zawiesina pH ChZT-Mn Chlorki Siarczany og. rozp. Subst. #osfor ogólny ¯elazo ogólne Cynk Kadm Mied lotne #enole coli Miano "a" Chlorofil ChZT-Cr Sód Potas amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny Azot #osforany O³ów Rtêæ og. sest. Saprobowoæ BZT Rys.4.2.5 Rys.4.2.5 i w miejscowoci £eba
93 decydowa³y zwi¹zki fosforu, zawiesina ogólna, substancje organiczne oraz fenole lotne. Z³¹ jakoæ wody determinowa³a natomiast pozaklasowa zawartoæ bakterii coli typu fekalnego.
Stan sanitarny przedstawia³ poziom pozaklasowy na ca³ej kontrolowanej d³ugoci cieku. Praktycznie nie notowano tu wartoci w I lub II klasie. O jakoci wody w G³ówczycach przes¹dza³o 58% oznaczeñ miana coli, podczas gdy pozosta³e wyniki odpowiada³y III klasie czystoci. Jakoæ wód wp³ywaj¹cych do jeziora £ebsko uleg³a pewnej poprawie z uwagi na spadek wartoci miana coli z pozaklasowych (do 25%) na rzecz III-klasowych. Najwy¿szy stopieñ ska¿enia sanitarnego wód rzeki stwierdzono w lutym.
Rizyko-chemiczny stan wód na ca³oci rozpatrywanego biegu prezentowa³ generalnie poziom II klasy czystoci. Wiêkszoæ sporód badanych parametrów spe³nia³a wymogi I lub II klasy, natomiast w zakresie obci¹¿enia azotem azotynowym tak¿e III klasy. W Klukach poziom azotynów kwalifikowa³ wodê do II klasy, przy czêstotliwoci wynosz¹cej 58%. O klasyfikacji wody w G³ówczycach zadecydowa³o 25% wartoci III-klasowych. Normy I klasy spe³nia³o od 33% do 42% wyników notowanych wiosn¹ i jesieni¹. Wzrost koncentracji azotynów w G³ówczycach obserwowano w miesi¹cach listopad-grudzieñ i lipiec, stê¿enie ekstremalne wynosi³o 0.038 mg N/dm3. Pozosta³e zwi¹zki azotowe odpowiada³y I klasie, utrzymuj¹c ca³oæ oznaczonych stê¿eñ w granicach tej klasy. Rosforany i fosfor ogólny kwalifikowa³y wody do II klasy. Procentowy rozk³ad wyników w poszczególnych przedzia³ach klasowych by³ w obu przekrojach identyczny. Wartoci decyduj¹ce o klasyfikacji, stanowi¹ce dla fosforanów i fosforu ogólnego odpowiednio 67% i 83% ogó³u stê¿eñ, nieznacznie przekracza³y granicê I klasy. Charakter II-klasowy prezentowa³a tak¿e zawiesina ogólna, jednak znaczn¹ iloæ wyników stanowi³y wartoci I-klasowe, które na obu stanowiskach obserwowano z czêstotliwoci¹ 83%. Zawartoæ substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie kwalifikowa³a wody cieku spod Dargolezy do II klasy czystoci na jego ca³ym badanym odcinku. Klasowo wyrównan¹ zawartoæ substancji chemicznie rozk³adalnych odró¿nia³a w obu przekrojach czêstotliwoæ wystêpowania stê¿eñ I-klasowych, która stanowi¹c 75% w G³ówczycach i 17% w Klukach, wskazywa³a na mniejsze obci¹¿enie cieku powy¿ej rejonu ujciowego. Zawartoæ metali i benzo(a)pirenu odpowiada³a na ca³ej rozpatrywanej d³ugoci cieku I klasie czystoci w 100% oznaczeñ. Jedynie rtêæ w wodach uchodz¹cych do jeziora £ebsko osi¹gnê³a incydentalnie w grudniu wartoæ II- klasow¹ (0.0012 mg Hg/dm3). Renole lotne wiadczy³y o II klasie, zachowuj¹c równoczenie dominacjê stê¿eñ w I klasie, która wyraniej zaznaczy³a siê przy ujciu obejmuj¹c 73% ogó³u wyników. Wartoci stê¿eñ decyduj¹ce o klasyfikacji wód nieznacznie przekracza³y normy ustalone dla I klasy, zamykaj¹c siê w przedziale 0.006-0.009 mg/dm3. Podwy¿szona zawartoæ substancji fenolowych wystêpowa³a w okresach luty-marzec oraz maj-lipiec, stanowi¹c w G³ówczycach i Klukach odpowiednio 40% i 27% ogó³u wyników.
Hydrobiologiczna ocena potwierdzi³a ogólnie II-klasow¹ jakoæ wód z uwagi na sk³ad organizmów planktonowych, incydentalnie w obu punktach stwierdzono przewagê organizmów charakterystycznych dla wód zanieczyszczonych (III klasa). Koncentracja chlorofilu "a" prezentowa³a w wodach ca³ego kontrolowanego biegu najwy¿szy jakociowo poziom, przy sporadycznym przekraczaniu norm I klasy (8% wyników). Iloci chlorofilu oznaczane poni¿ej G³ówczyc by³y nieco wy¿sze ni¿ w rejonie ujcia i jako ekstremalnie wysokie wynosi³y w czerwcu i w sierpniu odpowiednio: 14.3 µg/dm3 i 11.2 µg/dm3.
94 P o g o r z e l i c a
Wody rzeki zaliczono do umiarkowanie zanieczyszczonych. Wiêkszoæ badanych wskaników spe³nia³a wymogi I lub II klasy czystoci, przy znacznym udziale wyników w I klasie. O zakwalifikowaniu wód do II klasy decydowa³a zawartoæ zwi¹zków fosforu, substancji organicznych rozk³adalnych biologicznie, fenoli lotnych i rtêci. Najmniej korzystnie przedstawia³ siê stan sanitarny wód, wskazuj¹c na II i III klasê czystoci.
Przez wiêksz¹ czêæ roku stan sanitarny by³ dobry i odpowiada³ I lub II klasie, przy czym udzia³ wyników II-klasowych wzrasta³ wraz z biegiem rzeki - od 42% w Warciminie do 75% w Pogorzelicach. Wzrost iloci bakterii coli typu fekalnego w miesi¹cach letnich zadecydowa³ o zaliczeniu wód w Warciminie do III klasy (16% wyników). W Pogorzelicach ich udzia³ nie przekroczy³ 10%, a wody zakwalifikowane zosta³y do II klasy.
Rizyko-chemiczna jakoæ wód spe³nia³a normatywy I i II klasy czystoci. W granicach tych przedzia³ów plasowa³a siê generalnie ca³oæ oznaczonych stê¿eñ, a wartoci determinuj¹ce II- klasowy charakter wystêpowa³y sporadycznie. Wyj¹tek stanowi³y rtêæ i zawiesina ogólna, dla których przy dominacji wyników I-klasowych notowano wartoci przypisane III klasie czystoci. Dla zawiesiny ich udzia³ wynosi³ zaledwie 8% ogó³u oznaczeñ, wiêc jakoæ wód w obu punktach odpowiada³a I klasie. Koncentracja rtêci w Warciminie prezentowa³a poziom I-klasowy, w Pogorzelicach II-klasow¹ jakoæ wód determinowa³y natomiast pojedyncze stê¿enia w II i III klasie, stanowi¹ce 17% ogó³u oznaczeñ. Stê¿enie maksymalne wynosi³o 0.0015 mg Hg/dm3. Renole lotne kwalifikowa³y wody rzeki do II klasy z czêstotliwoci¹ równ¹ 27% w Warciminie i 18% w Pogorzelicach. Ich stê¿enia nieznacznie przekracza³y normatywy I klasy, a ekstremalnie wysoka wartoæ osi¹gnê³a 0.009 mg/dm3 w obu przekrojach. Zwi¹zki azotu na obu stanowiskach kontrolnych prezentowa³y poziom I-klasowy dla 100% wyników. Koncentracje fosforanów i fosforu ogólnego spe³nia³y wymogi I klasy z czêstotliwoci¹ obni¿on¹ odpowiednio do 75-83% i 67-83%, przy czym lepsz¹ jakoæ wód stwierdzono w Warciminie. W Pogorzelicach koncentracja obu wskaników odpowiada³a II klasie z czêstotliwoci¹ 25% dla stê¿eñ fosforanów i 33% dla wartoci fosforu ogólnego. Zawartoæ substancji organicznych stanowi³a o II-klasowej jakoci rzeki. Mia³o na to wp³yw 17-33% wyników w Warciminie oraz 25% oznaczeñ w Pogorzelicach.
Pod wzglêdem hydrobiologicznym jakoæ wód odpowiada³a II klasie. Decydowa³ o tym sk³ad organizmów planktonowych w ca³ej rzece i zawartoæ chlorofilu "a" w jej górnym biegu. Stê¿enia chlorofilu w Warciminie kwalifikowa³y wody do II klasy dla 25% ogó³u stê¿eñ, wartoæ maksymalna wynosi³a w lutym 14.8 µg/dm3. W Pogorzelicach wszystkie wyniki spe³nia³y wymogi I klasy czystoci.
C h e ³ s t
Przez wiêksz¹ czêæ roku wody cieku cechowa³ redni stopieñ zanieczyszczenia, a stê¿enia normowanych wskaników odpowiada³y I i II klasie czystoci. Wartoci przekraczaj¹ce granicê II klasy wystêpowa³y generalnie w zakresie obci¹¿enia bakteriologicznego i biogennego, st¹d niektóre ze wskaników tych zanieczyszczeñ na stanowiskach Ulinia i Choczewko przedstawia³y III-klasowy lub pozaklasowy poziom.
Najmniej korzystnie prezentowa³ siê stan sanitarny. W Choczewku ska¿enie bakteriologiczne mia³o charakter pozaklasowy dla 25% uzyskanych wartoci miana coli, wyniki w III klasie
95 stanowi³y 33%. W Ulinii zawartoæ bakterii coli typu fekalnego spe³nia³a normy III klasy w przypadku 67% oznaczeñ, stanowi¹c o kwalifikacji wody. Najwiêksze zanieczyszczenie bakteriologiczne w obu przekrojach odnotowano w czerwcu.
W aspekcie fizyko-chemicznym wody Che³stu stanowi³y generalnie poziom II-klasowy, chocia¿ notowano tu tak¿e wyniki w III klasie i pozaklasowe. O ich z³ej jakoci decydowa³y substancje biogenne, które wykazywa³y jednak du¿e zró¿nicowanie jakociowe w obu punktach kontrolnych. Koncentracja fosforanów i fosforu ogólnego w Choczewku nie osi¹gnê³a podczas badañ poziomu I-klasowego i przy identycznym rozk³adzie wyników dla obu wskaników odpowiada³a najczêciej II klasie (58% stê¿eñ). Pozosta³e stê¿enia przekracza³y normy III klasy z czêstotliwoci¹ 33%, co w konsekwencji rzutowa³o na pozaklasowy charakter wód rodkowego biegu rzeki. Wartoci ponadnormatywne dla fosforanów i fosforu ogólnego waha³y siê w granicach 1.1-2.23 mg PO / 4 dm3 oraz 0.54-0.99 mg P/dm3, ekstremalnie wysokie wyniki odnotowano w lipcu. W Ulinii o II-klasowym charakterze wód stanowi³o natomiast 92% stê¿eñ fosforanów i 75% stê¿eñ fosforu ogólnego, przy czym oba wskaniki tylko sporadycznie spe³nia³y normy I-klasowe. Obci¹¿enie wód azotynami by³o nieco ni¿sze i osi¹gnê³o w Ulinii poziom II klasy (17%), a w Choczewku III klasy czystoci (25%), przy przewadze wyników I-klasowych (67%). Pozosta³e formy azotu w 100% spe³nia³y wymogi pierwszego przedzia³u klasyfikacyjnego. Zawartoæ substancji organicznych by³a umiarkowana, jakoæ wód ca³oci badanego biegu rzeki prezentowa³a poziom II-klasowy, a znaczna czêæ wyników zachowywa³a normy I klasy, zw³aszcza w Ulinii. Charakter II-klasowy najwyraniej zaznaczy³ siê w przypadku substancji rozk³adalnych chemicznie, które generalnie tylko w okresach maj-czerwiec oraz wrzesieñ-padziernik zachowywa³y normatywy I klasy. Substancje specyficzne kwalifikowa³y wody do I lub II klasy czystoci, przy czym benzo(a)piren i wiêkszoæ oznaczanych metali w 100% spe³nia³o wymogi I klasy. Wartoci dopuszczalne dla I klasy przekracza³y jedynie stê¿enia rtêci i fenoli lotnych. W Choczewku zawartoæ rtêci w I klasie stanowi³a 92% ogó³u wyników. W lutym i we wrzeniu powy¿ej jeziora Sarbsko jej koncentracja przekroczy³a granicê dopuszczaln¹ dla tej klasy, decyduj¹c o zakwalifikowaniu wody do II klasy czystoci (17% wyników). Stê¿enie maksymalne wynosi³o 0.0012 mg Hg/dm3. Zawartoæ substancji fenolowych na ca³ej badanej d³ugoci rzeki prezentowa³a poziom II-klasowy, a wyniki decyduj¹ce o ocenie stanowi³y 18-36%.
W klasyfikacji hydrobiologicznej sk³ad organizmów planktonowych przes¹dzi³ o zaliczeniu wód ca³ego badanego odcinka do II klasy czystoci. We wrzeniu w obu punktach kontrolnych pojawi³y siê organizmy reprezentatywne dla wód zanieczyszczonych (III klasa). Koncentracjê chlorofilu "a" okrela³y wartoci I-klasowe. Normatywy pierwszego przedzia³u klasyfikacyjnego spe³nia³o 92-100% stê¿eñ.
Radunia i jej dop³ywy
R a d u n i a
Wiêkszoæ sporód normowanych wskaników kwalifikowa³a wody Raduni do I lub II klasy czystoci. Odznacza³y siê one dobrym natlenieniem, nisk¹ zawartoci¹ substancji mineralnych i organicznych, zwi¹zków biogennych, metali ciê¿kich oraz dobr¹ jakoci¹ hydrobiologiczn¹. Przyczyn¹ niezadowalaj¹cej jakoci wód by³ ich z³y stan stan sanitarny, notowany w kilku punktach kontrolnych: Babim Dole, powy¿ej i poni¿ej ujcia Strzelenki oraz w starym korycie Raduni. Wystêpuj¹ce okresowo wysokie iloci azotu azotynowego poni¿ej Pruszcza Gdañskiego i chlorofilu "a" poni¿ej jeziora straszyñskiego przes¹dzi³y o zakwalifikowaniu wód do III klasy.
96 Wody górnego odcinka rzeki cechowa³ dobry stan sanitarny. Stwierdzono I klasê czystoci w Ostrzycach i II klasê w Borkowie. Jakoæ wód w Babim Dole przez wiêksz¹ czêæ roku odpowiada³a I klasie, jednak wzrost zawartoci bakterii coli typu fekalnego w czerwcu i w padzierniku zadecydowa³ o zaliczeniu ich do III klasy (22% oznaczeñ). Udzia³ wartoci w I klasie mala³ wraz z biegiem rzeki od 90% w Ostrzycach do 40% w Borkowie. Odcinek od ujcia dop³ywów Ma³ej Supiny i Strzelenki do starego koryta oceniono na III klasê. Przes¹dzi³o o tym 30-45% wyników; wartoci miana coli w I klasie notowano sporadycznie. Wysoki poziom bakterii coli typu fekalnego obserwowano w pierwszej po³owie roku. O wyranym pogorszeniu jakoci Raduni decydowa³y w znacznej mierze silnie zanieczyszczone bakteriami coli wody Ma³ej Supiny. Dolny odcinek rzeki zaliczony zosta³ do II klasy czystoci. Wyniki w I klasie stanowi³y tu od 50% poni¿ej Pruszcza do 56% poni¿ej jeziora straszyñskiego.
Zawartoæ substancji biogennych by³a umiarkowanie wysoka. Zwi¹zki azotu kwalifikowa³y generalnie wody Raduni do I klasy. Jedynie w punkcie poni¿ej Pruszcza Gdañskiego w lipcu i w sierpniu wyst¹pi³ wzrost stê¿enia azotu azotynowego, co w konsekwencji spowodowa³o zaliczenie wód w tym punkcie do III klasy (18% wyników). Wszystkie oznaczone stê¿enia azotu ogólnego, amonowego i azotanowego odpowiada³y I klasie czystoci. redni poziom zwi¹zków azotu wzrasta³ wraz z biegiem rzeki. Maksymalne stê¿enie azotu ogólnego waha³o siê od 0.96 mg N/dm3 w Ostrzycach do 2.11 mg N/dm3 poni¿ej Pruszcza Gdañskiego. Zawartoæ zwi¹zków fosforu spe³nia³a normy II klasy czystoci praktycznie na ca³ym odcinku Raduni. Jedynie w Ostrzycach iloæ fosforanów odpowiada³a I klasie. Udzia³ wyników w II klasie wynosi³ 18-64% dla fosforanów i 27- 90% dla fosforu ogólnego. Sporadycznie w górnym odcinku rzeki notowano wyniki w III klasie, a poni¿ej Pruszcza pozaklasowe. Nie mia³y one jednak wp³ywu na ogóln¹ klasyfikacjê, poniewa¿ ich udzia³ nie przekracza³ 10%. Zawartoæ fosforanów zmienia³a siê w granicach od stê¿eñ wynosz¹cych poni¿ej 0.05 mg PO /dm3 w Ostrzycach do 1.48 mg PO /dm3 poni¿ej Pruszcza. Zakres 4 4 oznaczonych stê¿eñ fosforu mieci³ siê w przedziale od 0.05 mg P/dm3 w Ostrzycach do 0.66 mg P/dm3 poni¿ej Pruszcza. Zawartoæ rozk³adalnych biologicznie substancji organicznych kwalifikowa³a wody we wszystkich punktach kontrolnych do I klasy czystoci. Ich maksymalne stê¿enie nie przekracza³o dla wiêkszoci punktów 3.6 mg O /dm3. Natomiast zawartoæ substancji organicznych 2 rozk³adalnych chemicznie wskazywa³a na II klasê w górnym odcinku, w Bielkowie oraz poni¿ej Pruszcza. Udzia³ wyników decyduj¹cych wynosi³ 36% w Ostrzycach i 18-20% w pozosta³ych ww. punktach. W sierpniu w Borkowie odnotowano wysoki wzrost substancji organicznych i zawiesiny. Stê¿enie BZT wynosi³o 10.2 mg O /dm3 (III klasa), wartoci chemicznego zapotrzebowania tlenu 5 2 by³y pozaklasowe - 117.7 mg O /dm3 dla ChZT-Cr i 44.7 mg O /dm3 dla ChZT-Mn. Zawartoæ metali 2 2 kwalifikowa³a wody do I klasy. Wiêkszoæ oznaczonych stê¿eñ by³a znacznie ni¿sza od granicy dopuszczalnej dla tej klasy, a maksymalne wyniki metali ciê¿kich nawet ponad dziesiêciokrotnie. Przekroczenia stê¿enia dopuszczalnego dla I klasy notowano w czerwcu i w styczniu dla rtêci. Wiêkszoæ jej stê¿eñ odpowiada³a II klasie, ich zakres wynosi³ od 0.0012 do 0.0078 mg Hg/dm3 poni¿ej Pruszcza. Tylko w dwóch punktach: poni¿ej zbiornika straszyñskiego i poni¿ej Pruszcza wyst¹pi³y one w ilociach decyduj¹cych o zmianie kwalifikacji wody na II klasê, przy czym wyniki w I klasie stanowi³y 80% oznaczeñ. Powy¿ej i poni¿ej ujcia Strzelenki obserwowano w czerwcu wzrost zawartoci miedzi. Jej stê¿enia maksymalne wynosi³y odpowiednio 0.101 mg Cu/dm3 i 0 . 0 9 1 mg Cu/dm3. Badania substancji specyficznych wykaza³y brak pestycydów chloroorganicznych, polichlorowanych dwufenyli - PCBs i wêglowodorów aromatycznych - WWA. Zawartoæ fenoli lotnych kwalifikowa³a wody Raduni do I lub II klasy czystoci. Pierwsz¹ klasê stwierdzono w dwóch punktach: w Ostrzycach i poni¿ej Pruszcza Gdañskiego. Udzia³ wyników w II klasie wynosi³ od 0 do 33%. Stê¿enie maksymalne - 0.015 mg/dm3 oznaczono powy¿ej ujcia Strzelenki.
97 Punkty kontrolne wód zlewni Raduni 1. Radunia w miejscowoci Ostrzyce - 75.7 km 2. Radunia w m-ci Babi Dó³ - 55.0 km 3. Radunia w Borkowie - 48.7 km 4. Klasztorna Struga, wyp³yw z jeziora Klasztorne Du¿e - 15.3 km 5. Klasztorna Struga poni¿ej zrzutu cieków z oczyszczalni w Kartuzach - 14.0 km 6. Klasztorna Struga w Kobysewie - 11.3 km 7. Klasztorna Struga poni¿ej zrzutu z Przodkowa - 9.0 km 8. Trzy Rzeki, ujcie do Klasztornej Strugi w Kczewie - 0.5 km 9. Ma³a Supina w ¯ukowie, ujcie do Raduni - 0.5 km 10. Radunia powy¿ej ujcia Strzelenki - 45.3 km 11. Strzelenka, wyp³yw z jeziora Tuchomskiego - 13.6 km 12. Strzelenka, most przy drodze Banino-4iroga - 5.9 km 13. Strzelenka, ujcie do Raduni w Lniskach - 0.5 km 14. Radunia w Lniskach, poni¿ej ujcia Strzelenki - 42.6 km 15. Stare koryto Raduni w Bielkowie - 24.5 km 16. Radunia poni¿ej zbiornika Straszyn - 20.8 km 17. Radunia poni¿ej Pruszcza Gdañskim - 8.4 km
Tuchom 11 Tuchomek
Banino Rêbiechowo Przodkowo 12 )iroga 6 7 8 . 5 tr Klasztorna S Koby- Smo³dzino ¯ukowo 4 sewo 9 13 Lniska Borkowo Kartuzy 3 10 14
2 Babi Dó³ £apino 16 17 Kolbudy Gorêczyno Somonino Górne Ostrzyce 15 ca Bielkówko 1 ni ek R Pruszcz Gdañski
ród³a zanieczyszczeñ wód zlewni Raduni zrzuty do Klasztornej Strugi: Okrêgowe Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji w Kartuzach Szpital Rehabilitacyjny w Dzier¿¹¿nie Gminna Oczyszczalnia cieków w Przodkowie
zrzuty do Raduni: z terenu ¯ukowa: - Przedsiêbiorstwo Robót Instalacyjno-Monta¿owych Budownictwa Rolnego w ¯ukowie - Przedsiêbiorstwo Produkcyjno-Handlowe "¯ukowo" - osiedle mieszkaniowe z rejonu Somonina: - Oczyszczalnia cieków
Lokalizacja punktów kontrolnych i wa¿niejszych róde³ zanieczyszczeñ wód zlewni rzeki Raduni (2000 r.)
98 Hydrobiologiczna jakoæ wód rzeki odpowiada³a II klasie czystoci; sk³ad organizmów planktonowych wskazywa³ na ustabilizowan¹ biocenozê i dobr¹ jakoæ wody. Zawartoæ chlorofilu "a" utrzymywa³a siê przewa¿nie na poziomie I klasy, jedynie w miesi¹cach marzec-kwiecieñ odnotowano jej niewielki wzrost do II klasy. Intensywniejszy rozwój organizmów planktonowych w jeziorze Ostrzyckim spowodowa³ w marcu wzrost zawartoci chlorofilu "a" do iloci pozaklasowych - 34.4 µg/dm3. Jego stê¿enie wynosz¹ce 146.1 µg/dm3 oznaczono w sierpniu w Borkowie, przy bardzo wysokim poziomie wody, znacznej iloci zawiesiny i substancji organicznych. Przyczyn¹ by³ prawdopodobnie odp³yw wody ze zbiornika Rutki. Liczebnoæ oznaczonych organizmów planktonowych by³a bardzo wysoka (powy¿ej 3.5 mln org./dm3), a ich sk³ad wiadczy³ o dobrej jakoci wód.
W stosunku do badañ przeprowadzonych w 1999 roku stan czystoci wód Raduni i jej dop³ywów nie uleg³ zasadniczym zmianom. rednie stê¿enia wiêkszoci badanych wskaników pozosta³y na zbli¿onym poziomie. Wyrany spadek redniego poziomu zanieczyszczenia obserwowano jedynie dla substancji biogennych, przy czym zmiana klasyfikacji wód wystêpowa³a dla zwi¹zków fosforu w Raduni poni¿ej Pruszcza, zwi¹zków azotu w Klasztornej Strudze w Kobysewie oraz fosforu i azotu amonowego w Strzelence (przekrój ujciowy). W Ma³ej Supinie odnotowano natomiast wzrost ogólnego poziomu fosforu (z III-klasowego do pozaklasowego) i azotu azotynowego (z II do III klasy). Zmiany stanu czystoci wód notowano sporadycznie tak¿e w pojedynczych punktach dla zawiesiny, substancji organicznych, potasu, ¿elaza, fenoli lotnych i chlorofilu "a". Poni¿ej jeziora straszyñskiego i poni¿ej Pruszcza Gdañskiego poprawi³ siê ich stan sanitarny: z III-klasowego na II-klasowy. Stwierdzono tu spadek udzia³u wartoci miana coli typu fekalnego odpowiadaj¹cych III klasie i pozaklasowych na rzecz wyników w I klasie, których udzia³ wzrós³ w obu punktach z 18 do 40% oznaczeñ.
Dop³ywy Raduni
K l a s z t o r n a S t r u g a
Wody Klasztornej Strugi charakteryzowa³y siê przede wszystkim wysok¹ zawartoci¹ biogenów, substancji mineralnych, sodu, potasu, bakterii coli typu fekalnego i chlorofilu "a" oraz wystêpuj¹cym okresowo w jej górnym odcinku deficytem tlenu. Kwalifikowa³y one wody do III klasy lub do jakoci pozaklasowej.
Stan sanitarny wód pogarsza³ siê wraz z biegiem rzeki. Wody wyp³ywaj¹ce z jeziora Klasztornego Du¿ego odpowiada³y I klasie czystoci (90% wyników). Poni¿ej wylotu kolektora cieków z oczyszczalni w Kartuzach i w Kobysewie zaliczono je ju¿ do III klasy, a decydowa³o o tym odpowiednio 50% i 67% wyników miana coli. Poni¿ej zrzutu z oczyszczalni w Przodkowie jakoæ wód by³a pozaklasowa (20% oznaczeñ), przy czym 30% wyników odpowiada³o III klasie. Z³y stan sanitarny utrzymywa³ siê przede wszystkim w okresie letnim.
Na ocenê fizyko-chemiczn¹ wód wyp³ywaj¹cych z jeziora Klasztornego Du¿ego mia³y wp³yw przede wszystkim zwi¹zki fosforu uwalniane z osadów dennych jeziora i wystêpuj¹cy okresowo deficyt tlenu. Wskaniki te przes¹dza³y o pozaklasowej jakoci wody. Najwy¿sze stê¿enia zwi¹zków fosforu ponad dwukrotnie przekracza³y granicê dopuszczaln¹ dla III klasy, a udzia³ wyników pozaklasowych stanowi³ 91%. Deficyt tlenu notowano w miesi¹cach letnich. Jego stê¿enie wynosi³o 2.6-3.7 mg O /dm3. 2
99 non III klasa 80 I klasa II klasa ników w klasieników y Procent w 20 40 60 5 Wskanik Sód Cynk Kadm Mied Azot Azot azotanowy pH Zawiesina og. Azot Azot amonowy Azot azotynowy Azot ogólny #osforany #osfor ogólny ¯elazo ogólne O³ów og. Rtêæ #enolelotne Chlorki Siarczany Subst. rozp. og. Potas ChZT-Mn ChZT-Cr Miano Miano coli "a" Chlorofil Saprobowoæsest. Przewodnictwo w³. Przewodnictwo BZT Tlen rozpuszczony Tlen (2000 r.) (2000 ników w klasieników y 40 60 80 Procent w 20 Procentowy udzia³ wyników w klasach - Radunia w Ostrzycach w Radunia - klasach w wyników udzia³ Procentowy
5 Wskanik Mied Sód Azot amonowy Azot azotanowy Azot ogólny #osforany #osfor ogólny ¯elazo ogólne Cynk Kadm pH Rtêæ og. Rtêæ Potas Azot azotynowy Siarczany Subst. rozp. og. Zawiesina og. O³ów #enolelotne Chlorki ChZT-Mn ChZT-Cr Miano coli Chlorofil "a" Chlorofil Saprobowoæsest. BZT Przewodnictwo w³. Przewodnictwo rozpuszczony Tlen Rys.4.2.6 Rys.4.2.6 Strzelenki ujcia poni¿ej i
100 O jakoci wód bezporednio poni¿ej wylotu kolektora cieków z oczyszczalni w Kartuzach decydowa³y wskaniki chemiczne. W stosunku do wyp³ywu z jeziora wzrós³ kilkakrotnie redni poziom zanieczyszczenia substancjami mineralnymi, sodem i potasem oraz zwi¹zkami azotu. Zawartoæ rozpuszczonych substancji nieorganicznych, azotu azotanowego i ogólnego kwalifikowa³a wody do III klasy, a stê¿enia zwi¹zków fosforu, azotu azotynowego i potasu do jakoci pozaklasowej. Obni¿eniu uleg³ natomiast poziom zanieczyszczenia zwi¹zkami fosforu. Udzia³ ich wyników pozaklasowych wynosi³ 36-37%, sporadycznie notowano wyniki w II klasie (9-18%). redni roczny poziom fosforanów obni¿y³ siê dwukrotnie, a stê¿enie ogólne fosforu o 35%. Wzrost poziomu azotu azotynowego wystêpowa³ g³ównie w okresie letnim, jego najwy¿sze stê¿enie notowane w lipcu wynosi³o 0.229 mg N/dm3. Wyniki pozaklasowe stanowi³y 27% oznaczeñ. Od kwietnia wzros³a iloæ potasu, jego stê¿enia osi¹ga³y nawet do 35.5 mg K dm3, a udzia³ wyników pozaklasowych wynosi³ 64%. O pozaklasowej jakoci wód w Kobysewie decydowa³o 50% oznaczeñ potasu i fosforanów oraz 70% stê¿eñ fosforu ogólnego. D³ugo utrzymywa³ siê tu wysoki poziom azotu azotynowego (60% wyników) odpowiadaj¹cy III klasie. Stan zanieczyszczenia wody uleg³ pewnej poprawie dla wiêkszoci badanych wskaników. Obserwowano tu natomiast wzrost zawartoci zwi¹zków fosforu. Poni¿ej zrzutu z oczyszczalni w Przodkowie jakoæ wód by³a pozaklasowa. Przes¹dza³y o tym zwi¹zki fosforu. O z³ej jakoci wód stanowi³ poziom substancji organicznych rozk³adalnych biologicznie, azotu amonowego i azotynowego, kwalifikuj¹c je do III klasy. Wysoka zawartoæ fosforu utrzymywa³a siê przez wiêksz¹ czêæ roku, a wyniki pozaklasowe stanowi³y 46%. Najgorsz¹ jakoæ wód stwierdzono w czerwcu i w sierpniu. Obserwowano wówczas wysoki wzrost stê¿eñ substancji organicznych i biogennych. Zawartoæ azotu amonowego wynosi³a 4.55-6.56 mg N/dm3, stê¿enia zwi¹zków fosforu kilkakrotnie przekracza³y wartoci dopuszczalne dla III klasy. Zawartoæ fosforanów wynosi³a 2.00-3.30 mg PO /dm3, a fosforu ogólnego - 1.11-1.41 mg P/dm3. 4
Sk³ad organizmów planktonowych wskazywa³ na umiarkowan¹ trofiê wód ca³ej rzeki (II klasa). O ich z³ej jakoci decydowa³y wystêpuj¹ce wiosn¹ wysokie iloci chlorofilu "a". Determinowa³y one wody do jakoci pozaklasowej (28% wyników) na wyp³ywie z jeziora Klasztornego Du¿ego oraz do III klasy poni¿ej zrzutu z oczyszczalni w Kartuzach i w Kobysewie (18-20% oznaczeñ). Maksymalne stê¿enie notowane w maju poni¿ej jeziora wynosi³o 47.8 µg/dm3. W Przodkowie zawartoæ chlorofilu "a" odpowiada³a w 100% I klasie czystoci.
M a ³ a S u p i n a (przed³u¿enie Klasztornej Strugi)
O pozaklasowej jakoci Ma³ej Supiny decydowa³o ju¿ tylko 18% wyników fosforu ogólnego. Wody zawiera³y jeszcze podwy¿szon¹ zawartoæ azotynów i bakterii coli typu fekalnego, które kwalifikowa³y je do III klasy. Wzrost azotynów obserwowano w maju, czerwcu i sierpniu, ich stê¿enia zawiera³y siê w przedziale 0.033-0.038 mg N/dm3. Z³y stan sanitarny utrzymywa³ siê praktycznie w ci¹gu ca³ego roku (90% dni). Sk³ad organizmów planktonowych wiadczy³ o doæ dobrej jakoci wód (II klasa). Zawartoæ chlorofilu "a" by³a niska i przes¹dza³a o I klasie czystoci. W stosunku do poprzedniego punktu wyst¹pi³ tu wyrany wzrost zanieczyszczenia bakteriologicznego, poprawi³a siê natomiast chemiczna jakoæ wód z uwagi na wyrany spadek iloci biogenów i substancji organicznych rozk³adalnych biologicznie.
101 non III klasa I klasa II klasa ników w klasieników y 40 60 80 Procent w 20 5 Wskanik Sód #osfor ogólny ¯elazoogólne Cynk Kadm Mied Azot Azot azotanowy pH Azot Azot amonowy Azot azotynowy Azot ogólny #osforany O³ów og. Rtêæ #enolelotne Zawiesina og. ChZT-Mn Potas Chlorki Siarczany Subst. rozp. og. ChZT-Cr Miano Miano coli "a" Chlorofil Saprobowoæsest. BZT Przewodnictwo w³. Przewodnictwo Tlen rozpuszczonyTlen (2000 r.) (2000 ników w klasieników y 40 60 80 Procent w 20 Procentowy udzia³ wyników w klasach - Klasztorna Struga poni¿ej zrzutu cieków zrzutu poni¿ej Struga Klasztorna - klasach w wyników udzia³ Procentowy
5 Wskanik Sód #osfor ogólny ¯elazoogólne Cynk Kadm Mied pH Zawiesina og. Potas Azot amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny #osforany O³ów og. Rtêæ #enolelotne Chlorki Siarczany Subst. rozp. og. ChZT-Mn ChZT-Cr Miano coli Chlorofil "a" Chlorofil Saprobowoæsest. BZT Przewodnictwo w³. Przewodnictwo rozpuszczony Tlen Rys.4.2.7 Rys.4.2.7 z oczyszczalni w Kartuzach i Ma³a Supina - ujcie do Raduni Raduni do ujcie - Supina Ma³a i wKartuzach oczyszczalni z
102 T r z y R z e k i
Wody dop³ywu zaliczone zosta³y do jakoci pozaklasowej z uwagi na zawartoæ fosforu ogólnego. Wysoki poziom zwi¹zków fosforu w rzece utrzymywa³ siê przez d³u¿szy czas, jednak wyniki pozaklasowe stanowi³y od 9% dla fosforanów do 18% dla fosforu ogólnego. Okresowo wody charakteryzowa³y siê tak¿e wysokim stê¿eniem substancji organicznych (18% wyników) i azotu azotynowego (28% wyników), kwalifikuj¹cym je do III klasy. Jej stan sanitarny odpowiada³ III klasie czystoci. Niski poziom zanieczyszczenia bakteriologicznego notowano jedynie w lutym i w kwietniu. W styczniu oraz w okresie od czerwca do padziernika pogarsza³a siê biologiczna jakoæ wód (III klasa) z powodu wysokiej iloci bakterii (26-62%) i pierwotniaków Anthophysa vegetans (do 48% organizmów). Okresowo pojawia³y siê tak¿e grzyby 1usarium aquaeductuum i bakterie Begiatoa alba. Sk³ad organizmów by³ typowy dla wód gorszej jakoci, ubogi gatunkowo, z niewielk¹ iloci¹ okrzemek.
S t r z e l e n k a
Stan sanitarny wód wyp³ywaj¹cych z jeziora Tuchomskiego by³ przewa¿nie bardzo dobry i odpowiada³ I klasie czystoci (70% oznaczeñ), jednak wzrost iloci bakterii coli typu fekalnego w miesi¹cach letnich zadecydowa³ o zaliczeniu ich do III klasy. W Rêbiechowie wody spe³nia³y normy II klasy, a decydowa³o o tym 70% wyników. W przekroju ujciowym 23% wyników miana coli stanowi³o o III klasie czystoci.
Wody wyp³ywaj¹ce z jeziora Tuchomskiego odznacza³y siê okresowo niskim natlenieniem oraz wysok¹ zawartoci¹ azotu azotynowego i fosforu ogólnego. Wskaniki te kwalifikowa³y rzekê do III klasy, przes¹dzi³o o tym 18% wyników. Przez wiêksz¹ czêæ roku wody zawiera³y nieco podwy¿szone iloci substancji organicznych (II klasa), stê¿enia odpowiadaj¹ce III klasie odnotowano jedynie w sierpniu. Poni¿ej Rêbiechowa cechowa³ je utrzymuj¹cy siê przez d³u¿szy okres czasu II-klasowy poziom substancji organicznych i zwi¹zków fosforu oraz azotu azotynowego (w przekroju ujciowym). W przekroju ujciowym notowano sporadycznie wysokie stê¿enia substancji organicznych, fosforu ogólnego i ¿elaza. Najgorsz¹ jakoæ wód stwierdzono w maju ze wzglêdu na wysok¹ zawartoæ substancji organicznych, zawiesiny (100 mg/dm3) i ¿elaza (4.94 mg Re/dm3).
Sk³ad organizmów planktonowych wiadczy³ o umiarkowanej trofii (II klasa). O pozaklasowej jakoci wód decydowa³y, wystêpuj¹ce praktycznie w ca³ym okresie badañ, wysokie stê¿enia chlorofilu "a". Udzia³ wyników pozaklasowych wynosi³ 64% na wyp³ywie z jeziora Tuchomskiego, 19% w Rêbiechowie i 20% w przekroju ujciowym. Najwy¿sze stê¿enia oznaczano w miesi¹cach letnich (138.9-148.7 µg/dm3) w wodach wyp³ywaj¹cych z jeziora Tuchomskiego.
103 non III klasa 60 80 I klasa II klasa ników w klasieników y Procent w 20 40 5 Wskanik Mied Sód #osfor ogólny ¯elazoogólne Cynk Kadm pH Zawiesina og. Potas Azot amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny #osforany O³ów og. Rtêæ #enolelotne Chlorki Siarczany Subst. rozp. og. ChZT-Mn ChZT-Cr Miano Miano coli BZT Chlorofil "a" Chlorofil Saprobowoæsest. Przewodnictwo w³. Przewodnictwo rozpuszczonyTlen (2000 r.) (2000 Trzy Rzeki - ujcie do Klasztornej Strugi Klasztornej do ujcie - Rzeki Trzy ników w klasie y 40 60 80 Procent w 20 Strzelenka - most przy drodze Banino-+iroga Banino-+iroga drodze przy most - Strzelenka Procentowy udzia³ wyników w klasach - - w klasach wyników udzia³ Procentowy
5 Wskanik Mied Sód Azot amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny #osforany #osfor ogólny ¯elazoogólne Cynk Kadm pH Rtêæ og. Potas Siarczany Subst. rozp.og. Zawiesina og. O³ów #enolelotne Chlorki ChZT-Mn ChZT-Cr Miano coli Chlorofil "a" Chlorofil Saprobowoæ sest. BZT Przewodnictwow³. rozpuszczonyTlen i Rys.4.2.8 Rys.4.2.8
104 non III klasa 80 I klasa II klasa ników w klasie y Procent w 20 40 60 5 Wskanik Sód Cynk Mied Azot Azot azotanowy pH Zawiesina og. Azot Azot amonowy Azot azotynowy Azot ogólny #osforany #osfor ogólny ¯elazoogólne Kadm O³ów Rtêæ og. #enolelotne Chlorki Siarczany Subst. rozp.og. Potas ChZT-Mn ChZT-Cr Miano Miano coli "a" Chlorofil BZT Saprobowoæ sest. Przewodnictwo w³.Przewodnictwo rozpuszczonyTlen 60 80 (2000 r.) (2000 ników w klasieników y Procent w 20 40 Procentowy udzia³ wyników w klasach - Radunia poni¿ej Pruszcza Gdañskiego Pruszcza poni¿ej Radunia - w klasach wyników udzia³ Procentowy
5 Wskanik Mied Sód Azot amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny #osforany #osfor ogólny ¯elazoogólne Cynk Kadm pH Rtêæ og. Rtêæ Potas Siarczany Subst. rozp. og. Zawiesina og. O³ów #enolelotne Chlorki ChZT-Mn ChZT-Cr Miano coli Chlorofil "a" Chlorofil Saprobowoæsest. BZT Przewodnictwo w³. Przewodnictwo rozpuszczonyTlen Rys.4.2.9 Rys.4.2.9 Raduni do ujcie - Strzelenka i
105 Mot³awa i jej dop³ywy (monitoring regionalny)
M o t ³ a w a
O z³ej jakoci wód na ca³ym badanym odcinku Mot³awy decydowa³ ich stan sanitarny oraz zawartoæ azotu azotynowego. Ponadto, w Suchym Dêbie obserwowano wysokie przewodnictwo elektrolityczne oraz spadki natlenienia wody, w Rokitkach i Grabowie - wysokie stê¿enia fosforu ogólnego, a w Wilinie - wzrost zawartoci chlorofilu "a". Pozosta³e wskaniki kwalifikowa³y wody do I lub II klasy czystoci.
Wody rzeki charakteryzowa³y siê zmienn¹ zawartoci¹ bakterii coli typu fekalnego. Wyniki odpowiadaj¹ce III klasie stanowi³y od 20% w Rokitkach do 60% w Grabowie, a pozaklasowe notowano jedynie w styczniu i w lutym w Rokitkach i Wilinie (po 10%) oraz w Grabowie (20%). Wody spe³nia³y przewa¿nie wymogi III klasy czystoci, jedynie poni¿ej miejscowoci Grabowo zaliczono je do jakoci pozaklasowej, o czym zadecydowa³o 20% wyników.
Punkty kontrolne wód zlewni Mot³awy Z a t o k a G d a ñ s k a 1. Mot³awa w miejscowoci Rokitki - 52.1 km 2. Mot³awa w miejscowoci Suchy D¹b - 22.9 km 3. Mot³awa w Grabowie - 17.1 km 4. K³odawa w miejsc. Buszkowy Górne - 25.8 km 18 5. K³odawa powy¿ej Kleszczewa - 17.4 km 6. Czerwona Struga w Czerniewie - 5.9 km 7. Czerwona Struga - ujcie do K³odawy - 0.1 km 8. K³odawa - poni¿ej Kleszczewa - 16.9 km 9. K³odawa - powy¿ej ujcia Styny - 12.3 km 17 Wilina 10. Styna - wyp³yw z jeziora - 14.9 km
3 Grabiny Buszkowy G. 16 Zameczek 14 £êgowo 4 ¯ukczyn Warcz 5 9 15 Kleszczewo 2 Suchy D¹b 7 13 6 Tr¹bki M. 8 12 Czerniewo
11. Styna - poni¿ej Sobowidza - 6.6 km 11 Sobowidz 12. Styna w £aguszewie - 4.3 km 13. Styna - ujcie do K³odawy - 0.5 km 14. K³odawa - poni¿ej ¯ukczyna - 9.2 km 10 15. K³odawa - poni¿ej £êgowa - 6.4 km Godziszewo 16. K³odawa - ujcie do Mot³awy - 0.5 km 1 17. Mot³awa w Wilinie - 10.0 km 18. Mot³awa - ujcie do Martwej Wis³y - 0.1 km Rokitki
Lokalizacja punktów kontrolnych wód zlewni rzeki Mot³awy (2000 r.)
106 Wiêkszoæ sporód normowanych wskaników fizyko-chemicznych kwalifikowa³a wody Mot³awy do I lub II klasy czystoci. Odznacza³y siê one w ca³ym okresie badawczym nisk¹ zawartoci¹ zawiesiny, sodu, potasu i ¿elaza. Podwy¿szony II-klasowy poziom prezentowa³y we wszystkich punktach kontrolnych substancje organiczne i fosforany. Zawartoæ zwi¹zków azotu (z wyj¹tkiem azotynów) odpowiada³a w górnym odcinku II klasie, a w dolnym biegu I klasie czystoci. Zawartoæ azotu azotynowego determinowa³a wody do jakoci pozaklasowej w Grabowie i do III klasy w pozosta³ych punktach. Wysoki poziom azotynów wystêpowa³ g³ównie w okresie letnim. Ich stê¿enia maksymalne wynosi³y od 0.055 mg N/dm3 w Rokitkach do 0.122 mg N/dm3 w Grabowie. Udzia³ wyników w III klasie wynosi³ od 27-28% w Suchym Dêbie i Grabowie do 46- 50% w pozosta³ych punktach. Wartoci pozaklasowe stwierdzono jedynie w Grabowie (19%) i w przekroju ujciowym (10%). Wy¿szy poziom fosforu ogólnego notowano w Rokitkach i Grabowie, gdzie wody zosta³y zaliczone do III klasy, a decydowa³o o tym odpowiednio 36% i 18% wyników. W pozosta³ych punktach ich jakoæ spe³nia³a normy II klasy czystoci, jakkolwiek sporadycznie (9% wyników) stê¿enie fosforu wzrasta³o do poziomu III-klasowego. W okresie letnim wody by³y s³abiej natlenione, tylko w Grabowie odpowiada³y I klasie. Najgorsz¹ jakoæ obserwowano w Suchym Dêbie (III klasa). Najni¿sze stê¿enia tlenu notowano w górnym biegu rzeki (3.0-3.7 mg O /dm3). W pierwszych miesi¹cach roku w górnym biegu Mot³awy wystêpowa³ 2 tak¿e wy¿szy poziom rozpuszczonych substancji nieorganicznych, kwalifikuj¹c wody do II klasy w Rokitkach i do III klasy w Suchym Dêbie. W wiêkszoci punktów fenole lotne utrzymywa³y siê na poziomie I klasy czystoci, II-klasowy poziom stwierdzono w Grabowie (18% stê¿eñ) i w przekroju ujciowym (30% stê¿eñ).
Sk³ad organizmów planktonowych wiadczy³ o dobrej jakoci wód ca³ej rzeki i kwalifikowa³ je do II klasy. Poziom chlorofilu "a" dla przewa¿aj¹cej iloci oznaczeñ odpowiada³ I klasie, jedynie jego czasowy wzrost w okresie wegetacyjnym decydowa³ o III klasie czystoci wód w Wilinie, a o II klasie w Rokitkach i przy ujciu. Maksymalne stê¿enia chlorofilu "a", znacznie odbiegaj¹ce od pozosta³ych, notowano w Wilinie - 44.0 µg/dm3 i w przekroju ujciowym - 35.4 µg/dm3.
W porównaniu z 1995 rokiem wyranej poprawie uleg³a tylko fizyko-chemiczna jakoæ wód Mot³awy. Udzia³ odcinków o pozaklasowej jakoci obni¿y³ siê z 62% do 12% na rzecz III- klasowych (Rys.4.2.16). Decydowa³ o tym przede wszystkim spadek iloci zawiesiny ogólnej i ¿elaza ogólnego w Rokitkach oraz fenoli lotnych w Suchym Dêbie. Ponadto, w ca³ej rzece zaznaczy³ siê spadek redniego poziomu substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie oraz ogólnej iloci azotu. Od 1990 roku obserwuje siê natomiast systematyczny wzrost iloci azotu azotynowego, widoczny zw³aszcza w Grabowie i w przekroju ujciowym. W stosunku do 1990 roku jego rednia zawartoæ wzros³a w obu punktach dwukrotnie. Poziom azotu amonowego nie zmieni³ siê, jego niewielki wzrost zaznaczy³ siê jedynie w górnym odcinku rzeki. Poziom zwi¹zków fosforu od 1990 roku równie¿ nie uleg³ zmianom. Sanitarna jakoæ wód Mot³awy pozosta³a na tym samym poziomie, jedynie w jej dolnym biegu, od Wiliny do ujcia, odnotowano spadek wyników odpowiadaj¹cych III klasie: z 67% do 30% w Wilinie i z 82% do 34% w przekroju ujciowym.
S t y n a
Wody rzeki cechowa³o przewa¿nie dobre natlenienie, niska zawartoæ rozpuszczonych substancji mineralnych, zawiesiny, metali oraz zwi¹zków azotu (poza azotynami). Substancje organiczne i fenole lotne prezentowa³y poziom II-klasowy na ca³ej d³ugoci Styny. Azot azotynowy, zwi¹zki fosforu oraz zawartoæ bakterii coli typu fekalnego i chlorofilu "a" stanowi³y w czêci badanych punktów o III-klasowej lub pozaklasowej jakoci wody.
107 non III klasa I klasa II klasa ników w klasie nikóww y 40 60 80 Procent w 20 5 Wskanik Miano coli Miano Sód Azot amonowy azotynowy Azot Azot ogólny #osforany ogólny #osfor ogólne ¯elazo lotne #enole "a" Chlorofil sest. Saprobowoæ Zawiesina og. Zawiesina pH Azot azotanowy Potas Siarczany Subst. rozp. og. ChZT-Mn ChZT-Cr Chlorki BZT Przewodnictwo w³. Przewodnictwo rozpuszczony Tlen (2000 r.) (2000 ników w klasie nikóww y 40 60 80 Procent w 20 Procentowy udzia³ wyników w klasach - Mot³awa w miejscowoci Rokitki miejscowoci w Mot³awa - w klasach wyników udzia³ Procentowy
5 Wskanik Miano coli Miano "a" Chlorofil Sód Azot amonowy azotynowy Azot Azot ogólny #osforany ogólny #osfor ogólne ¯elazo lotne #enole sest. Saprobowoæ Zawiesina og. Zawiesina pH Azot azotanowy Potas Chlorki Siarczany Subst. rozp. og. ChZT-Mn ChZT-Cr BZT Przewodnictwo w³. Przewodnictwo rozpuszczony Tlen Rys.4.2.10 Rys.4.2.10 i ujcie do Martwej Wis³y
108 Dobry stan sanitarny stwierdzono jedynie w dwóch punktach górnego odcinka Styny. Wody spe³nia³y tu wymogi II klasy czystoci, jakkolwiek poni¿ej jeziora zanotowano jednorazowo wartoæ miana coli w III klasie. Udzia³ wartoci I-klasowych wynosi³ od 60 do 69% wyników miana coli.
Wiêkszoæ sporód normowanych wskaników fizyko-chemicznych kwalifikowa³a wody do I lub II klasy czystoci. O ich z³ej jakoci poni¿ej jeziora Godziszewskiego i na odcinku od £aguszowa do ujcia przes¹dza³y stê¿enia azotu azotynowego. Wody jeziora odznacza³y siê przez wiêksz¹ czêæ roku jakoci¹ I-klasow¹ (73% oznaczeñ), jednak wzrost azotynów w okresie letnim spowodowa³ jej obni¿enie do III klasy. Stê¿enie maksymalne wynosi³o tu 0.062 mg N/ dm3. Wody poni¿ej £aguszowa by³y natomiast pozaklasowej jakoci. Decydowa³o o tym 27% wyników w obu punktach, poziom III-klasowy prezentowa³o 36% stê¿eñ. Tylko poni¿ej Sobowidza poziom azotynów spe³nia³ wymogi I klasy. Zwi¹zki fosforu kwalifikowa³y wody do II lub III klasy czystoci. Wysoki poziom fosforanów wystêpowa³ jedynie w przekroju ujciowym, gdzie 55% stê¿eñ odpowiada³o III klasie. Zawartoæ fosforu stanowi³a o III-klasowej jakoci wód w wiêkszoci punktów kontrolnych, tylko wody jeziora spe³nia³y normy II klasy. Udzia³ stê¿eñ w III klasie zwiêksza³ siê wraz z biegiem rzeki i wynosi³ od oko³o 20% w jej rodkowym biegu do 64% przy ujciu. Sporadycznie poziom fosforu wzrasta³ do iloci pozaklasowych, jego stê¿enie maksymalne, odnotowane poni¿ej jeziora, wynosi³o 0.75 mg P/dm3.
Sk³ad organizmów planktonowych wiadczy³ o umiarkowanej trofii ca³ej rzeki, kwalifikuj¹c jej wody w wiêkszoci punktów do II klasy czystoci. Jedynie w wodach jeziora wyst¹pi³ w okresie jesienno-zimowym wzrost iloci organizmów typowych dla wód gorszej jakoci, przes¹dzaj¹c o zaliczeniu ich do III klasy. Zawartoæ chlorofilu "a" by³a mocno zró¿nicowana w poszczególnych punktach, prezentuj¹c I-, II-, III-klasow¹ i pozaklasow¹ jakoæ wody. Dominowa³y wyniki w I klasie, ich udzia³ stanowi³ 73-82% oznaczeñ. Tylko w Sobowidzu wysoki poziom chlorofilu utrzymywa³ siê przez d³u¿szy okres czasu, wyniki pozaklasowe notowano tu dla 30% stê¿eñ, a III klasie odpowiada³o 20% oznaczeñ. Stê¿enie maksymalne nie przekroczy³o 44.6 µg/dm3. O III-klasowej jakoci wód poni¿ej jeziora decydowa³ jedynie wzrost chlorofilu "a" w marcu i w kwietniu (18% oznaczeñ) do wartoci odpowiednio 27.0 i 32.3 µg/dm3.
K ³ o d a w a
Z³¹ jakoæ wód ca³ej rzeki determinowa³a zawartoæ bakterii coli typu fekalnego oraz fosforu ogólnego, stanowi¹c o III-klasowej, rzadziej pozaklasowej ocenie. Ponadto, w górnym odcinku obserwowano wysokie iloci substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie, zawiesiny, fosforanów oraz gorszy sk³ad organizmów planktonowych. W odcinku dolnym, od ¯ukczyna do ujcia, zaznaczy³ siê wy¿szy poziom azotu azotynowego, a poni¿ej £êgowa równie¿ fosforanów. W ca³ej rzece wody by³y bardzo dobrze natlenione, zawiera³y niskie iloci rozpuszczonych substancji mineralnych, azotu amonowego i ogólnego, azotanów oraz metali, kwalifikuj¹cych je przewa¿nie do I klasy czystoci.
Zawartoæ bakterii coli typu fekalnego utrzymywa³a siê generalnie na poziomie II i III klasy, wyniki w I klasie i pozaklasowe notowano sporadycznie. Wody w wiêkszoci punktów kontrolnych odpowiada³y III klasie czystoci. Decydowa³o o tym 20-60% oznaczeñ, przy czym ich gorsz¹ jakoæ obserwowano na odcinku od ¯ukczyna do ujcia. O ich dyskwalifikacji w punktach poni¿ej Kleszczewa i poni¿ej £êgowa stanowi³ wzrost udzia³u wyników pozaklasowych, odpowiednio do 30% i 40% oznaczeñ.
109 W pierwszych miesi¹cach roku fizyko-chemiczna jakoæ wód K³odawy utrzymywa³a siê przewa¿nie na poziomie II klasy. Od maja jej stan pogorszy³ siê, a II-klasowa jakoæ wód utrzyma³a siê tylko powy¿ej ujcia Styny. Szczególnie wysoki wzrost poziomu zanieczyszczenia odnotowano we wrzeniu i w grudniu w Buszkowach Górnych, w lipcu - na odcinku Buszkowy Górne-Kleszczewo oraz w maju i w czerwcu - poni¿ej £êgowa. Wody charakteryzowa³y siê wysokim stê¿eniem substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie, zwi¹zków fosforu, azotu azotynowego, zawiesiny i bakterii coli typu fekalnego. W Buszkowach i poni¿ej Kleszczewa ich jakoæ by³a pozaklasowa, a w pozosta³ych punktach odpowiada³a III klasie. O jakoci pozaklasowej przes¹dzi³a zawartoæ substancji organicznych w Buszkowach (18% wyników) i fosforu ogólnego w obu ww. punktach (odpowiednio 27% i 18% oznaczeñ), przy znacznym udziale wyników III- klasowych w Buszkowach. Maksymalne stê¿enia ChZT-Mn wynosi³y w górnym odcinku rzeki od 40 do 54 mg O /dm3 oraz 78-99 mg O /dm3 dla ChZT-Cr. Najwy¿sze notowane stê¿enia 2 2 fosforu zmienia³y siê w przedziale 0.73-1.16 mg P/dm3. Rosforany utrzymywa³y siê przewa¿nie na poziomie II klasy czystoci, wymogi której spe³nia³o 80-100% notowanych stê¿eñ. Poziom III- klasowy stwierdzono jedynie w Buszkowach (36% wyników) i poni¿ej £êgowa (po 9% wyników w III i poza klas¹). Stê¿enie maksymalne wynosi³o 1.88 mg PO /dm3. W górnym i rodkowym 4 biegu rzeki zawartoæ azotynów spe³nia³a dla 64-100% wyników wymogi I klasy. Wzrost iloci stê¿eñ III-klasowych wyst¹pi³ poni¿ej ¯ukczyna (19% oznaczeñ) i utrzymywa³ siê a¿ do ujcia (28% wyników). Stê¿enie maksymalne wynosi³o 0.051 mg N/dm3. W Buszkowach obserwowano we wrzeniu wysokie stê¿enia zawiesiny ogólnej (86 mg/dm3), ¿elaza (3.24 mg Re/dm3) i fenoli lotnych (0.022 mg/dm3).
Z uwagi na sk³ad organizmów planktonowych hydrobiologiczna jakoæ wód odpowiada³a przewa¿nie II klasie czystoci. W okresie jesienno-zimowym rozwój organizmów typowych dla wód silniej zanieczyszczonych zadecydowa³ o zaliczeniu K³odawy poni¿ej Buszkowych i powy¿ej Kleszczewa do III klasy. Zawartoæ chlorofilu "a" przez wiêksz¹ czêæ roku spe³nia³a wymogi I klasy czystoci, jednak wzrost jego stê¿eñ w okresie wiosennym spowodowa³ obni¿enie jakoci wód w Buszkowach, poni¿ej ¯ukczyna i w przekroju ujciowym do II klasy. Stê¿enie nie przekracza³o 16.6 µg/dm3.
C z e r w o n a S t r u g a
O z³ej jakoci wód decydowa³ przede wszystkim ich stan sanitarny oraz zawartoæ zwi¹zków fosforu. Pozosta³e wskaniki kwalifikowa³y je do I lub II klasy czystoci.
Wartoci miana coli typu fekalnego w Czerniewie wskazywa³y na III klasê czystoci z czêstotliwoci¹ 60%. W przekroju ujciowym jakoæ wód przez wiêksz¹ czêæ roku by³a dobra, jednak wzrost iloci bakterii coli do wartoci pozaklasowych (12% wyników) i III-klasowych (11% wyników) w okresie letnim przes¹dzi³ o zaliczeniu ich do jakoci pozaklasowej.
Zawartoæ fosforu determinowa³a III klasê na ca³ej d³ugoci cieku. Rozk³ad stê¿eñ by³ podobny w obu punktach. Wyniki spe³niaj¹ce wymogi III klasy stanowi³y oko³o 40% oznaczonych stê¿eñ, pozosta³e utrzymywa³y siê w granicach II klasy. W ca³ej rzece notowano podwy¿szony poziom fosforanów, a wyniki w II klasie stanowi³y od 64% w Czerniewie do 100% przy ujciu. Wystêpuj¹cy w okresie od kwietnia do wrzenia wzrost iloci fosforanów, zadecydowa³ o zaliczeniu wód w górnym odcinku do III klasy czystoci (36% wyników). Stê¿enia maksymalne wynosi³y tu 0.77 mg PO /dm3 dla fosforanów i 0.35 mg P/dm3 dla fosforu ogólnego. Substancje 4
110 organiczne rozk³adalne chemicznie i fenole lotne kwalifikowa³y wody w obu punktach do II klasy, przy znacznym udziale wyników w I klasie. Wody rzeki by³y przewa¿nie dobrze natlenione, jedynie w okresie letnim spadek stê¿enia tlenu wp³yn¹³ na ocenienie wód w Czerniewie na II klasê (18% wyników). Minimalna iloæ tlenu wynosi³a 5.4 mg O /dm3. 2
Hydrobiologiczna jakoæ wód odpowiada³a II klasie czystoci z uwagi na sk³ad organizmów planktonowych. Stê¿enia chlorofilu "a" dla 92-100% oznaczeñ mieci³y siê w granicach I klasy.
Szkarpawa i jej dop³ywy (monitoring regionalny)
S z k a r p a w a i W i s ³ a K r ó l e w i e c k a
Cech¹ charakterystyczn¹ wszystkich rzek w zlewni Szkarpawy jest ich minimalny spadek, niewielki przep³yw lub jego brak w okresach niskich stanów wód, zaroniête brzegi i du¿e zamulenie dna. W czasie silnych wiatrów, wiej¹cych z kierunku pó³nocnego, odcinek ujciowy Szkarpawy i praktycznie ca³y odcinek Wis³y Królewieckiej nara¿ony jest na wlewy s³onawych wód Zalewu Wilanego. Powoduje to znaczne wahania stê¿eñ substancji mineralnych, chlorków, siarczanów, sodu i potasu. Zmiennoæ zasolenia wp³ywa tak¿e niekorzystnie na metaboliczn¹ aktywnoæ organizmów ¿ywych. W listopadzie i w grudniu odnotowano znaczny wlew wód s³onawych z Zalewu, który obj¹³ Szkarpawê i Wis³ê Królewieck¹ a¿ do miejscowoci Rybina, Linawê w Ch³odniewie i Tugê w Tujsku. W Sztutowie i Os³once niewielki wp³yw wód zasolonych zaznaczy³ siê tak¿e w padzierniku.
Zawartoæ bakterii coli typu fekalnego kwalifikowa³a wody Wis³y Królewieckiej oraz Szkarpawy w Drewnicy i Rybinie do III klasy czystoci. Decydowa³o o tym od 12 do 25% wyników. Gorsz¹ jakoæ wód stwierdzano przewa¿nie w styczniu i w lutym. Wyniki w I klasie stanowi³y od 38% do 63%. Wody w Os³once zaliczono do II klasy, przy 80% wyników spe³niaj¹cych wymogi I klasy czystoci.
Wiêkszoæ sporód badanych wskaników fizyko-chemicznych kwalifikowa³a wody Szkarpawy i Wis³y Królewieckiej do I lub II klasy czystoci. O ich niezadowalaj¹cej jakoci przes¹dza³a przede wszystkim podwy¿szona zawartoæ rozpuszczonych substancji nieorganicznych, determinuj¹c III klasê (poza okresami wlewu wód zasolonych). W Os³once wyst¹pi³ okresowy wzrost zawartoci azotynów, a w Sztutowie azotu amonowego, fosforu ogólnego i fenoli lotnych, w lipcu odnotowano deficyt tlenu. Wskaniki te kwalifikowa³y wody do III klasy lub do jakoci pozaklasowej, a mia³o na to wp³yw przewa¿nie 11% wyników.
Hydrobiologicznie wody Szkarpawy w Drewnicy i Rybinie by³y pozaklasowej jakoci z uwagi na wysokie iloci chlorofilu "a", które stanowi³y od 11% do 27% oznaczeñ. Stê¿enia maksymalne wynosi³y odpowiednio 60.5 i 73.7 µg/dm3. W Os³once wzrost chlorofilu wyst¹pi³ w listopadzie, kwalifikuj¹c wodê do III klasy. W pozosta³ych miesi¹cach jej jakoæ odpowiada³a II klasie. Wzrost chlorofilu w okresie od kwietnia do czerwca (23-24 µg/dm3) zadecydowa³ o III-klasowej jakoci wody Wis³y Królewieckiej w Sztutowie. Wlew wód s³onawych znalaz³ potwierdzenie w sk³adzie organizmów planktonowych.
111 Punkty kontrolne:
1. Szkarpawa w Drewnicy - 23.3 km 10. Tuga powy¿ej Nowego Dworu - 12.5 km 2. Szkarpawa w Rybinie - 11.6 km 11. Tuga poni¿ej Nowego Dworu - 10.0 km 3. Szkarpawa w Os³once - 2.0 km 12. Tuga w Tujsku - 2.2 km 4. Wis³a Królewiecka w Rybinie - 12.4 km 13. Ma³a wiêta w Nowym Stawie - 0.2 km 5. Wis³a Królewiecka w Sztutowie - 5.0 km 14. Dêbiñska Struga w Dêbinie - 1.1 km 6. Linawa w Or³owie - 8.0 km 15. Kana³ wierkowski w Chlebówce - 1.0 km 7. Linawa w Ch³odniewie - 0.1 km 16. Kana³ Panieñski w Solnicy - 10.0 km 8. Tuga powy¿ej Nowego Stawu - 28.5 km 17. Kana³ Panieñski w Marzêcinie - 4.0 km 9. Tuga poni¿ej Nowego Stawu - 25.5 km 18. Kana³ Panieñski w Os³once - 0.1 km
s k a Z a t o k a G d a ñ
Sztutowo ny 5 Wila Zalew Rybina 4 Drewnica 1 2 7 Tujsk 3 12 Os³onka 18 11 17 Nowy Dwór Marzêcino 6 Or³owo Gdañski 10 16 Solnica
Nowy Staw 9 15 13 Chlebówka i a w êta 14 a³ 8 M Laski Dêbina
ród³a zanieczyszczeñ:
Spó³ka Wodna Mierzeja w Stegnie, Oczyszczalnia cieków w Stegnie Oczyszczalnia Komunalna w Nowym Stawie Oczyszczalnia cieków Szop w Nowym Dworze Gdañskim Oczyszczalnia Komunalna w Drewnicy Gminny Zak³ad Gospodarki Komunalnej w Mi³oradzu, Oczyszczalnia w Mi³oradzu
Lokalizacja punktów kontrolnych i wa¿niejszych róde³ zanieczyszczeñ wód zlewni rzeki Szkarpawy (2000 r.)
112 Dop³ywy Szkarpawy
L i n a w a
Przep³yw wody w rzece jest regulowany sztucznie, przy pomocy stacji pomp w Ch³odniewie, w okresach wysokiego stanu wód w Linawie. Przy niskim stanie wód przep³yw jest minimalny, co wp³ywa niekorzystnie na stan natlenienia wody i zachodz¹ce w niej procesy biologiczne.
Stan sanitarny wód przez wiêksz¹ czêæ roku by³ dobry. Zawartoæ bakterii coli typu fekalnego w Or³owie odpowiada³a przewa¿nie II klasie (60% wyników), a w Ch³odniewie - I klasie czystoci (78% oznaczeñ). O zaliczeniu wód do III klasy w obu punktach przes¹dzi³ wzrost bakterii coli w styczniu i w kwietniu (11-20% wyników).
O fizyko-chemicznej jakoci Linawy stanowi³a, utrzymuj¹ca siê wiosn¹ i w okresie jesienno zimowym, podwy¿szona zawartoæ rozpuszczonych substancji nieorganicznych, wody zosta³y ocenione na III klasê czystoci (40-55% oznaczeñ). Pozosta³e wskaniki kwalifikowa³y je do I lub II klasy, jakkolwiek sporadycznie notowano przekroczenia stê¿eñ dopuszczalnych dla II klasy. We wrzeniu w Or³owie wyst¹pi³ wzrost zawartoci fenoli (0.025 mg/dm3 - III klasa), a w grudniu - cynku do iloci pozaklasowej (0.258 mg Zn/dm3). W Ch³odniewie w lipcu odnotowano spadek natlenienia (4.6 mg O /dm3) i wzrost iloci azotu azotynowego (0.043 mg N/dm3), 2 kwalifikuj¹cych wody do III klasy czystoci.
Hydrobiologicznie wody rzeki by³y mocno zró¿nicowane. W górnym odcinku (Or³owo) niski przep³yw wody i wysoka temperatura spowodowa³y intensywny wzrost rolin naczyniowych, które obficie porasta³y powierzchniê i brzegi rzeki. Konsekwencj¹ tego by³ utrzymuj¹cy siê od lipca do listopada wzrost zawartoci chlorofilu "a" do iloci pozaklasowych (do 51 µg/dm3). Ponadto, w czerwcu i we wrzeniu masowo rozwinê³y siê tu okrzemki - 3 mln org./dm3. Najliczniej wystêpowa³y Cyclotella stellingera i Melosira granulata v. angustissima. W styczniu i lutym sk³ad organizmów wskazywa³ na III klasê czystoci z uwagi na liczne bakterie nitkowate, które stanowi³y od 18% do 22% oznaczonych organizmów, oraz pierwotniaki Anthophysa vegetans i 1lagellata apochromatica. W Ch³odniewie zawartoæ chlorofilu "a" i wskanik saprobowoci sestonu kwalifikowa³y wody w ca³ym okresie badañ do II klasy czystoci.
T u g a ( w i ê t a ) / *
Pod wzglêdem sanitarnym wody ca³ej rzeki spe³nia³y wymogi III klasy czystoci. W granicach danej klasy najlepsz¹ jakoæ wody stwierdzono w Tujsku, gdzie o kwalifikacji decydowa³o 20% wyników, przy 70% odpowiadaj¹cych I klasie, najgorsz¹ - poni¿ej Nowego Dworu Gdañskiego, gdzie 60% wyników mieci³o siê w granicach III klasy.
O fizyko-chemicznej jakoci wód w ca³ej Tudze decydowa³y spadki natlenienia wód, kwalifikuj¹c je do jakoci pozaklasowej poni¿ej Nowego Stawu i do III klasy czystoci w pozosta³ych punktach. Praktycznie w ca³ej rzece niski poziom tlenu utrzymywa³ siê w okresie od lipca do padziernika. W Tujsku s³abe natlenienienie wód odnotowano jedynie w styczniu i w lipcu. Niski poziom tlenu utrzymywa³ siê najd³u¿ej poni¿ej Nowego Stawu, gdzie stê¿enie pozaklasowe
/* Rzeka wiêta od kana³u Wilano-Zalewowego do ujcia nazywana jest Tug¹
113 * * * * * * non III klasa 80 I klasa IIklasa ników w klasieników y Procent w 20 40 60 5 Wskanik * - wlew wód zasolonych z Zalewu Wilanego Zalewu z zasolonych wód wlew - * Mied Sód Azot amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny #osforany #osfor ogólny ¯elazoogólne Cynk Kadm pH Rtêæ og. Rtêæ Potas Siarczany Subst. rozp. og. Zawiesina og. O³ów #enolelotne Chlorki ChZT-Mn ChZT-Cr Miano coli Chlorofil "a" Chlorofil Saprobowoæsest. BZT Przewodnictwo w³. Przewodnictwo rozpuszczonyTlen * * * * * * 80 (2000 r.) (2000 ników w klasieników y Procent w 20 40 60 Procentowy udzia³ wyników w klasach - Szkarpawa w Os³once w Szkarpawa - klasach w wyników udzia³ Procentowy
5 Wskanik Mied Sód Azot amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny #osforany #osfor ogólny ¯elazoogólne Cynk Kadm pH Rtêæ og. Rtêæ Potas Siarczany Subst. rozp. og. Zawiesina og. O³ów #enolelotne Chlorki ChZT-Mn ChZT-Cr Miano coli Chlorofil "a" Chlorofil Saprobowoæsest. BZT Przewodnictwo w³. Przewodnictwo rozpuszczonyTlen Rys.4.2.11 Rys.4.2.11 i Wis³a Królewiecka w Sztutowie
114 wystêpowa³o od czerwca do listopada (45% wyników); niski poziom tlenu odnotowano tak¿e w grudniu. Zawartoæ tlenu w okresie letnim nie przekracza³a 3 mg O /dm3. Poni¿ej Nowego Stawu 2 w pierwszej po³owie roku obserwowano podwy¿szon¹ zawartoæ rozpuszczonych substancji mineralnych, która przes¹dzi³a o zaliczeniu wód do III klasy - decydowa³o o tym 45% wyników. Wody w tym punkcie zawiera³y tak¿e wysokie iloci azotynów. Ich stê¿enia odpowiadaj¹ce III klasie stanowi³y 45% i wystêpowa³y g³ównie w okresie od maja do listopada. Maksymalne stê¿enie wynosi³o 0.057 mg N/dm3. W pozosta³ych punktach sporadycznie notowano, przewa¿nie w okresie jesiennym, wzrost zawartoci azotu azotynowego, fosforu ogólnego, potasu, rozpuszczonych substancji nieorganicznych i fenoli lotnych.
Pod wzglêdem hydrobiologicznym wody Tugi na ca³ym badanym odcinku zakwalifikowane zosta³y do III klasy. W górnym biegu rzeki decydowa³ o tym wskanik saprobowoci sestonu, w dolnym - wzrost iloci chlorofilu "a" w okresie wiosenno-jesiennym. O klasie czystoci stanowi³o od 18% do 36% wyników. W ca³ej rzece najwiêksza liczebnoæ organizmów mia³a miejsce w kwietniu, wynosz¹c od 80 tys. org./dm3 poni¿ej Nowego Stawu do 3 mln org./dm3 w Tujsku. Najliczniej wystêpowa³a Stephanodiscus hantzschii (do 73% w Tujsku). W styczniu równie¿ w ca³ej rzece notowano znaczne iloci bakterii nitkowatych i pierwotniaków Anthophysa vegetans i 1lagellata apochromatica, co mia³o wp³yw na obni¿enie jakoci wód do III klasy.
M a ³ a w i ê t a
Sanitarna jakoæ wód Ma³ej wiêtej by³a dobra i odpowiada³a II klasie czystoci, przy 55% wyników spe³niaj¹cych wymogi I klasy. Podwy¿szony poziom bakterii coli typu fekalnego wyst¹pi³ jedynie w czerwcu i nie mia³ wp³ywu na ogóln¹ klasyfikacjê.
Praktycznie wszystkie sporód badanych wskaników fizyko-chemicznych kwalifikowa³y wody rzeki do I lub II klasy. W pierwszej po³owie roku charakteryzowa³y siê one podwy¿szon¹ zawartoci¹ rozpuszczonych substancji nieorganicznych (45% wyników), która przes¹dzi³a o zaliczeniu ich do III klasy. Przekroczenia dopuszczalnych norm notowano tylko dla azotu azotynowego w maju (0.095 mg N/dm3) i dla tlenu w padzierniku (3.3 mg O /dm3). 2
W aspekcie hydrobiologicznym wody by³y generalnie dobrej jakoci, a 82% wyników spe³nia³o normy II klasy. Plankton by³ jednak ubogi liczebnie i s³abo zró¿nicowany gatunkowo. Stanowi³y go przewa¿nie okrzemki i pierwotniaki. Masowy rozwój rolin naczyniowych w okresie wiosennym spowodowa³, przy niskim stanie wód i wysokiej ich temperaturze, odtlenienie wody i rozwój organizmów ¿ywi¹cych siê materi¹ organiczn¹: pierwotniaków Anthophysa vegetans (do 51%) i 1lagellata apochromatica oraz licznych bakterii nitkowatych. O III klasie czystoci zadecydowa³, odnotowany w maju, wzrost zawartoci chlorofilu "a" do iloci pozaklasowej - 40.6 µg/dm3 oraz gorszy sk³ad organizmów planktonowych, wystêpuj¹cy latem.
D ê b i ñ s k a S t r u g a
Wysok¹ zawartoæ bakterii coli typu fekalnego odnotowano w wodach cieku w styczniu, lipcu i we wrzeniu. Udzia³ wyników pozaklasowych wynosi³ 18%, przes¹dzaj¹c o dyskwalifikacji wód. Przez wiêksz¹ czêæ roku wody by³y jednak dobrej jakoci i odpowiada³y w 37% I klasie, a w 36% II klasie czystoci.
115 O z³ej jakoci cieku decydowa³y g³ównie wskaniki fizyko-chemiczne. W okresie od stycznia do kwietnia wody by³y dobrej jakoci (II klasa), od maja do grudnia obserwowano natomiast jej wyrane pogorszenie. Wody odznacza³y siê wysok¹ zawartoci¹ substancji organicznych, rozpuszczonych substancji mineralnych, siarczanów, potasu, azotu amonowego i azotynowego oraz zwi¹zków fosforu. Szczególnie wysoki poziom zanieczyszczenia wystêpowa³ w okresie letnim, kiedy wiêkszoæ sporód badanych wskaników by³a pozaklasowa lub spe³nia³a wymogi III klasy czystoci. Stê¿enie tlenu w miesi¹cach letnich wynosi³o od 1.9 do 3.3 mg O /dm3, dobre 2 natlenienie wód notowano zaledwie dla 36% wyników. Znaczne ró¿nice sezonowe poziomu stê¿eñ stwierdzono w przypadku biogenów; przyk³adowo zawartoæ azotu amonowego waha³a siê od 0.19 mg N/dm3 zim¹ do 8.45 mg N/dm3 latem, zawartoæ fosforanów od 0.05 mg PO /dm3 4 zim¹ do 2.02 mg PO /dm3 latem. Wody ocenione zosta³y jako pozaklasowe. 4
W ujêciu hydrobiologicznym udzia³ wód dobrej jakoci stanowi³ 46% (wskanik saprobowoci). O ich pozaklasowej jakoci decydowa³ wysoki poziom chlorofilu "a" (74-78 µg/dm3), spowodowany silnym rozwojem okrzemek w marcu i kwietniu (do 1344 tys. org./dm3) oraz rolin naczyniowych, obficie porastaj¹cych brzegi i dno cieku. Zagniwanie rolin, przy wysokiej temperaturze wody i jej s³abym natlenieniu, spowodowa³o rozwój pierwotniaków ¿ywi¹cych siê materi¹ organiczn¹ (do 82% w padzierniku). Najliczniej wystêpowa³y Anthophysa vegetans i 1lagellata apochromatica. Pod koniec roku licznie notowano te¿ bakterie nitkowate. W styczniu, lipcu i padzierniku sk³ad organizmów planktonowych kwalifikowa³ wody do III klasy czystoci.
K a n a ³ w i e r k o w s k i
Pod wzglêdem sanitarnym wody kana³u zaliczone zosta³y do II klasy, przy czym udzia³ wyników w I klasie stanowi³ 46%. Wzrost iloci bakterii coli typu fekalnego wyst¹pi³ jedynie w lipcu - do iloci odpowiadaj¹cych III klasie (9% wyników) - co nie mia³o wp³ywu na ocenê ogóln¹.
Pod wzglêdem fizyko-chemicznym wody kana³u ocenione zosta³y jako pozaklasowe z uwagi na zawartoæ substancji organicznych rozk³adalnych biologicznie, zwi¹zków fosforu, potasu oraz niskie natlenienie. Pozosta³e badane wskaniki kwalifikowa³y wody do I lub II klasy czystoci. W okresie od stycznia do kwietnia ich jakoæ odpowiada³a II klasie. Wyrane jej pogorszenie obserwowano w maju i utrzymywa³o siê ono a¿ do grudnia. Przyczyn¹ tego by³ bardzo niski poziom natlenienia wód (64% wyników pozaklasowych). Zawartoæ tlenu w tym okresie nie przekracza³a 3.6 mg O /dm3. Równoczenie notowano tak¿e ponad dwukrotny wzrost zawartoci 2 potasu (do 17.8 mg K/dm3) i stopniowy wzrost stê¿enia fosforu ogólnego - od 0.08 mg P/dm3 w kwietniu do 1.39 mg P/dm3 w padzierniku. Sporadycznie notowano wzrost iloci substancji organicznych, azotu amonowego, azotynowego, fosforanów i zawiesiny do iloci odpowiadaj¹cych III klasie.
W kwietniu i w maju rozwój organizmów planktonowych oraz makrofitów silnie porastaj¹cych brzegi i powierzchniê cieku spowodowa³ wzrost zawartoci chlorofilu "a" do iloci pozaklasowych (do 116.6 µg/dm3), co zadecydowa³o o ostatecznej kwalifikacji wód Kana³u wierkowskiego. Znaczna iloæ materii organicznej, wysoka temperatura, niski przep³yw i spadek natlenienia wód by³y powodem rozwoju w lipcu i pod koniec roku licznych bakterii nitkowatych i pierwotniaków. Sk³ad organizmów odpowiada³ w tym okresie III klasie czystoci. W listopadzie bakterie stanowi³y a¿ 76% oznaczonych organizmów (84 tys. org./dm3).
116 non III klasa I klasa IIklasa 60 80 ników w klasie y Procent w 20 40 5 Wskanik Sód Cynk Mied Azot Azot azotanowy pH Zawiesina og. Azot Azot amonowy Azot azotynowy Azot ogólny #osforany #osfor ogólny ¯elazoogólne Kadm O³ów Rtêæ og. #enolelotne Chlorki Siarczany Subst. rozp.og. Potas ChZT-Mn ChZT-Cr Miano Miano coli "a" Chlorofil BZT Saprobowoæ sest. Przewodnictwow³. rozpuszczonyTlen 80 Tuga w Tujsku w Tuga (2000 r.) (2000 ników w klasie y Procent w 20 40 60 Procentowy udzia³ wyników w klasach - - klasach w wyników udzia³ Procentowy
5 Wskanik Mied Sód Azot amonowy Azot azotynowy Azot azotanowy Azot ogólny #osforany #osfor ogólny ¯elazoogólne Cynk Kadm pH Rtêæ og. Potas Siarczany Subst. rozp.og. Zawiesina og. O³ów #enolelotne Chlorki ChZT-Mn ChZT-Cr Miano coli Chlorofil "a" Chlorofil Saprobowoæ sest. BZT Przewodnictwow³. rozpuszczonyTlen Rys.4.2.12 Rys.4.2.12 i Kana³ Panieñski w Os³once
117 K a n a ³ P a n i e ñ s k i (Panieñska £acha)
Górna czêæ zlewni do mostu w Lipince odwadniana jest grawitacyjnie. Dalszy przep³yw wód kana³u do rzeki Szkarpawy regulowany jest sztucznie przez stacjê pomp w Os³once. W okresie niskiego stanu wód i wystêpuj¹cym wówczas braku przep³ywu obserwuje siê tu znaczne deficyty tlenu.
Stan sanitarny wód kana³u w Solnicy spe³nia³ normy II klasy czystoci, przy 50% udziale wyników miana coli typu fekalnego w I klasie. W Marzêcinie i Os³once wody zakwalifikowano do III klasy. Zadecydowa³o o tym 30-37% wyników notowanych w pierwszych miesi¹cach roku. Wyniki w I klasie stanowi³y od 50 do 63%.
Wody górnego odcinka kana³u w Solnicy cechowa³a przewa¿nie doæ dobra jakoæ fizyko- chemiczna. Wiêkszoæ badanych wskaników wskazywa³a na I lub II klasê czystoci, przy znacznym udziale wyników w I klasie. O zaliczeniu wód do III klasy przes¹dzi³o wystêpuj¹ce jesieni¹ niskie stê¿enie tlenu - 3.7-4.5 mg O /dm3 (18% wyników). Pogorszenie jakoci nast¹pi³o 2 w Marzêcinie i Os³once. Wody charakteryzowa³y siê podwy¿szon¹ zawartoci¹ rozpuszczonych substancji mineralnych, nisk¹ iloci¹ tlenu w okresie letnim oraz okresowo wystêpuj¹cym wysokim stê¿eniem azotu amonowego, azotynów i zwi¹zków fosforu, przy czym przekroczenia obowi¹zuj¹cych norm notowano jedynie w sezonie letnim: dla tlenu w obu punktach (2.5-3.8 mg O /dm3) i dla azotynów w Marzêcinie (0.066 mg N/dm3). Wody przez wiêksz¹ czêæ roku 2 spe³nia³y wymogi III klasy (56-73% dni w roku).
W aspekcie hydrobiologicznym wody kana³u w Solnicy zaliczone zosta³y do II klasy czystoci (wskanik saprobowoci). Jedynie w styczniu odpowiada³y one III klasie z uwagi na znaczny udzia³ bakterii nitkowatych i pierwotniaków Anthophysa vegetans i 1lagellata apochromatica. W ca³ym okresie badañ poziom chlorofilu "a" w tym punkcie prezentowa³ I klasê, a stê¿enie maksymalne wynosi³o 9.4 µg/dm3. Wysokie iloci chlorofilu "a" wyst¹pi³y natomiast w okresie wegetacyjnym w Marzêcinie i Os³once. W Marzêcinie jego poziom w maju i od lipca do listopada wynosi³ od 34.0 do 91.5 µg/dm3 (46% wyników pozaklasowych). O pozaklasowej jakoci wód w Os³once decydowa³o 22% wyników, a maksymalne stê¿enie wynosi³o 63.7 µg/dm3. W maju w obu punktach odnotowano masowy rozwój okrzemek (4.6-5 mln org./dm3), najliczniej wystêpowa³a Cyclotella stelligera, stanowi¹c oko³o 60% organizmów. W styczniu plankton wód kana³u w Marzêcinie by³ bardzo ubogi gatunkowo. Reprezentowa³y go jedynie pierwotniaki Anthophysa vegetans i 1lagellata apochromatica oraz bakterie nitkowate. Pod koniec roku zdecydowan¹ przewagê stanowi³a tu okrzemka Stephanodiscus hantzschii (71-80% organizmów).
118 STAN CZYSTOCI RZEK WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO
O z³ej jakoci wód p³yn¹cych województwa pomorskiego nadal decydowa³ przede wszystkim ich stan sanitarny. Zawartoæ bakterii coli typu fekalnego kwalifikowa³a wody rzek badanych w 2000 roku przewa¿nie do III klasy czystoci, w 19% punktów kontrolnych ich jakoæ oceniono jako pozaklasow¹. Najwy¿sz¹ jakoæ wód stwierdzono jedynie w 3 przekrojach; by³y to górne odcinki rzek wyp³ywaj¹cych z jezior, to jest Raduni, Klasztornej Strugi i Wêgorzy. Dobr¹ jakoci¹ wyró¿nia³y siê wody Wdy, które praktycznie na ca³ym badanym odcinku spe³nia³y wymogi II klasy czystoci (Rys.4.2.13 i 16).
9% 3% I KLASA 24% 19% 25% 37% II KLASA 30% 53% III KLASA NON - poza klas¹ Stan fizyko-chemiczny Stan sanitarny
Klasyfikacja wód rzek w poszczególnych punktach kontrolnych (2000 r.)
Znaczna czêæ cieków posiada³a wody o z³ej jakoci sanitarnej, gdzie wyniki przekraczaj¹ce granicê dopuszczaln¹ dla II klasy stanowi³y od 60% do 100%. Sporód badanych rzek wysoki poziom zanieczyszczenia bakteriologicznego, utrzymuj¹cy siê przez wiêksz¹ czêæ roku, cechowa³: dolny odcinek K³odawy (70-80%wyników), odcinek ujciowy S³upi (90% wyników), dolny odcinek £eby (92-100% wyników), Ma³¹ Supinê (90% wyników) oraz Trzy Rzeki (80% wyników). W wiêkszoci badanych punktów przekroczenia wartoci dopuszczalnej miana coli dla III klasy czystoci wystêpowa³y rzadko (0-20%). Bardzo wysoki udzia³ wyników pozaklasowych odnotowano w dolnym odcinku £eby - od 58% poni¿ej Lêborka do 83% przy ujciu.
Du¿o lepiej prezentowa³ siê stan czystoci wód z uwagi na zanieczyszczenie fizyko-chemiczne. O gorszej jakoci badanych rzek decydowa³o zaledwie kilka z kilkudziesiêciu normowanych wskaników, przy znacznej przewadze wyników w I lub II klasie czystoci. By³y to g³ównie zwi¹zki fosforu i azot azotynowy. Wody zlewni Szkarpawy przez du¿¹ czêæ roku by³y dobrej jakoci, a wiêkszoæ wskaników kwalifikowa³a je do I klasy. Minimalny przep³yw w okresach niskich stanów, zaroniête brzegi i du¿e zamulenie dna by³y jednak przyczyn¹ spadku natlenienia wód w okresie letnim, wzrostu zawartoci substancji organicznych, zwi¹zków fosforu i azotu, co przes¹dza³o ostatecznie o ich klasyfikacji. Najgorsz¹ jakoæ odnotowano w drugiej po³owie roku w Dêbiñskiej Strudze, gdzie wiêkszoæ z badanych wskaników by³a pozaklasowa, oraz w Kanale wierkowskim i Kanale Panieñskim w Os³once. Wysokiej jakoci by³y natomiast wody zlewni Wdy i £eby oraz rzek Raduni, £upawy i S³upi. Jedynie w Raduni w sierpniu wyst¹pi³ incydentalnie wzrost zawartoci zawiesiny i substancji organicznych w Borkowie oraz azotu azotynowego poni¿ej Pruszcza Gdañskiego, kwalifikuj¹c wody w obu punktach do III klasy (patrz: "Radunia").
119 Zawartoæ metali by³a generalnie znacznie ni¿sza od wartoci dopuszczalnych dla I klasy. Badania substancji specyficznych wykaza³y brak detergentów anionowych, pestycydów chloroorganicznych i polichlorowanych bifenyli (PCBs).
Wskaniki produkcji biomasy oraz ró¿norodnoæ planktonu wiadczy³y z regu³y o dobrej jakoci i ustabilizowaniu sk³adu gatunkowego organizmów. W wodach o wolnym przep³ywie lub wyp³ywaj¹cych ze zbiorników obserwowano w miesi¹cach wiosenno-letnich wzrost zawartoci chlorofilu "a". Jego wysokie stê¿enia notowano w czasie typowych sezonowych zakwitów fitoplanktonu w Wile, w czêci zlewni Szkarpawy oraz w dop³ywach Raduni: Klasztornej Strudze i Strzelence.
Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje siê poprawê jakoci wód, przejawiaj¹c¹ siê wzrostem d³ugoci odcinków rzek w II klasie czystoci, dotyczy to przede wszystkim ich jakoci chemicznej. W wielu ponownie badanych ciekach stwierdza siê spadek poziomu zanieczyszczenia wód zwi¹zkami fosforu, azotem azotynowym, substancjami organicznymi oraz spadek udzia³u wyników III- i pozaklasowych. W przypadku miana coli wi¹¿e siê to jednak rzadziej ze zmian¹ klasyfikacji (Rys.4.2.17).
K I E Y C £ T W£ADYS£AWOWO B A Miano coli £eba E J. Z J. ¯arnowieckie M R Sarbsko i O e r J. £ebsko PUCK z typu fekalnego M e Jastarnia Pia j a n ic H a e l J. s Gardno k Z a t . a
Red a P u c k a USTKA £e REDA Hel £upa ba wa WEJHEROWO
RUMIA
GDYNIA LÊBORK Z a t o k a
S£UPSK
G d a ñ s k a SOPOT
a n l a S GDAÑSK i ³u W p j a y ia z e Krynican Morska M i e r a l W i w a l e ¯ukowo Z ie KARTUZY k J. Jasieñ J. Gowidliñskie s ia ñ d un Szk u a a rpaw d R a S³upi a a R . J NW. DWÓR Kêpice J. Ostrzyce PRUSZCZ A GDAÑSKI GDAÑSKI £ I S a J. Mausz W aw in a BYTÓW L u g Nowy T KOCIERZYNA Staw W ie p rz TCZEW a a W w da Skarszewy t³a o M Wierzyca MIASTKO J. MALBORK Bobiêciñskie STAROGARD ñ o g
J. Wdzydze GDAÑSKI z J. D¹brówka r
e
i B z r D da Pelplin Sztum Dzierzgoñ
Brusy t
da a W g
J. Czarna o N Karsiñskie Woda y r
a
Brda t Gniew S J. Dzierzgoñ Czersk Skórcz wa J. Li J. Szczytno Charzykowskie Prabuty a ic n J. Krêpsko B J. Ka³êbie ze r r KWIDZYN C da Czarne CZ£UCHÓW CHOJNICE
a I klasa r wa zy to G zc ¹ s w S rz d Ch a II klasa
Debrzno III klasa Debrzyn ka poza klas¹
Rys.4.2.13 Stan czystoci rzek województwa pomorskiego - miano coli typu fekalnego (2000 r.)
120
I E C K T Y A £ W£ADYS£AWOWO Wskaniki B £eba E J. Z J. ¯arnowieckie R Sarbsko M O i e fizyko-chemiczne J. £ebsko PUCK r z M e Jastarnia Pia j a n ic H a e l J. s k Gardno Z a t . a
Reda P u c k a
USTKA Hel £up £eba REDA aw a WEJHEROWO
RUMIA
GDYNIA LÊBORK Z a t o k a S£UPSK
G d a ñ s k a SOPOT
a n l a S GDAÑSK i ³u p W i j a y a e r z e Krynican Morska M i l a i w W a l e ¯ukowo Z ie KARTUZY J. Jasieñ J. Gowidliñskie sk ia ñ du n Szk u Ra a rpaw d a S³up a ia R . J NW. DWÓR Kêpice J. Ostrzyce PRUSZCZ A GDAÑSKI GDAÑSKI £ I S a J. Mausz W aw in a BYTÓW L u g Nowy T KOCIERZYNA Staw W ie pr TCZEW za W a d w a Skarszewy t³a o M Wierzyca MIASTKO J. MALBORK Bobiêciñskie STAROGARD ñ o g
J. Wdzydze GDAÑSKI z J. D¹brówka r
e
i z B r D da Pelplin Sztum Dzierzgoñ
Brusy t
da a W g
J. Czarna o N Karsiñskie Woda y r
a
Brda t Gniew S J. Dzierzgoñ Czersk Skórcz a J. Liw J. Szczytno Charzykowskie Prabuty a ic r n J. Krêpsko B J. Ka³êbie KWIDZYN ze rd C a Czarne CZ£UCHÓW CHOJNICE
r a wa I klasa zy to G zc ¹ s w S hrz d C a II klasa Debrzno III klasa Debrzyn ka poza klas¹
I E C K T Y A £ W£ADYS£AWOWO B £eba E J. J. ¯arnowieckie T l e n Z Sarbsko M R i O e r J. £ebsko PUCK z M e Jastarnia Pia j a n ic H a e l J. s k Gardno Z a t . a
Reda P u c k a
USTKA £e REDA Hel £upa ba wa WEJHEROWO
RUMIA
GDYNIA LÊBORK Z a t o k a
S£UPSK
G d a ñ s k a SOPOT
a n GDAÑSK l a S i ³u p W i j a y a z e Krynican Morska M i e r a l W i w a l e ¯ukowo Z ie KARTUZY k J. Jasieñ J. Gowidliñskie s ia ñ du n Szk u Ra arpaw d a S³up a ia R . J NW. DWÓR Kêpice J. Ostrzyce PRUSZCZ A GDAÑSKI GDAÑSKI £ I S a J. Mausz W aw i n a BYTÓW L u g Nowy T KOCIERZYNA Staw W ie pr TCZEW za W a d w a Skarszewy t³a o M Wierzyca MIASTKO J. MALBORK Bobiêciñskie STAROGARD ñ o g
J. Wdzydze GDAÑSKI z J. D¹brówka r
e
i z B rd D a Pelplin Sztum Dzierzgoñ
Brusy t
d a a W g
J. Czarna o N Karsiñskie Woda y r
a
Brda t Gniew S J. Dzierzgoñ Czersk Skórcz a J. Liw J. Szczytno Charzykowskie Prabuty ca ni J. Krêpsko B J. Ka³êbie z er r KWIDZYN C da Czarne CZ£UCHÓW CHOJNICE
r a wa zy to G zc ¹ s w S hrz d C a
Debrzno Debrzyn ka Rys.4.2.14 Stan czystoci rzek województwa pomorskiego - wskaniki fizyko-chemiczne i tlen (2000 r.)
121
I E C K T Y A £ W£ADYS£AWOWO Azot ogólny B £eba E J. Z J. ¯arnowieckie R Sarbsko M O i e J. £ebsko PUCK r z M e Jastarnia Pia j a n ic H a e l J. s Gardno k Z a t . a
Reda P u c k a USTKA £e REDA Hel £upa ba wa WEJHEROWO
RUMIA
GDYNIA LÊBORK Z a t o k a
S£UPSK
G d a ñ s k a SOPOT
a n l a S GDAÑSK i ³u p W i j a y a e r z e Krynican Morska M i l a i w W a l e ¯ukowo Z ie KARTUZY k J. Jasieñ J. Gowidliñskie s ia ñ du n Szk u a a rpaw d R a S³up a ia R . J NW. DWÓR Kêpice J. Ostrzyce PRUSZCZ A GDAÑSKI GDAÑSKI £ I S a J. Mausz W aw in a L BYTÓW u g Nowy T KOCIERZYNA Staw W ie pr TCZEW za W a d w a Skarszewy t³a o M Wierzyca MIASTKO J. MALBORK Bobiêciñskie STAROGARD ñ o g
J. Wdzydze GDAÑSKI z J. D¹brówka r
e
i z B D rd a Pelplin Sztum Dzierzgoñ
Brusy t
da a W g
J. Czarna o N Karsiñskie Woda y r
a
Brda t Gniew S J. Dzierzgoñ Czersk Skórcz wa J. Li J. Szczytno Charzykowskie Prabuty a ic r n J. Krêpsko B J. Ka³êbie KWIDZYN ze rd C a Czarne CZ£UCHÓW CHOJNICE
a r wa zy to I klasa G zc ¹ s w S hrz d C a II klasa Debrzno Debrzyn ka III klasa poza klas¹
I E C K T Y A £ W£ADYS£AWOWO B £eba E J. osfor ogólny Z J. ¯arnowieckie R Sarbsko M O i e J. £ebsko PUCK r z M e Jastarnia Pia j a n ic H a e l J. s k Gardno Z a t . a
Reda P u c k a
USTKA Hel £e REDA £upa ba wa WEJHEROWO
RUMIA
GDYNIA LÊBORK Z a t o k a S£UPSK
G d a ñ s k a SOPOT
a n GDAÑSK l a S i ³u p W i j a y a e r z e Krynican Morska M i l a i w W a l e ¯ukowo Z ie KARTUZY k J. Jasieñ J. Gowidliñskie s ia ñ du n Szk u Ra a rpaw d a S³upi a a R . J NW. DWÓR Kêpice J. Ostrzyce PRUSZCZ A GDAÑSKI GDAÑSKI £ I S a J. Mausz W aw i n a BYTÓW L u g Nowy T KOCIERZYNA Staw W ie pr TCZEW za W a d w a Skarszewy t³a o M Wierzyca MIASTKO J. MALBORK Bobiêciñskie STAROGARD ñ o g
J. Wdzydze GDAÑSKI z J. D¹brówka r
e
i z
B D rd a Pelplin Sztum Dzierzgoñ
Brusy t
da a W g
J. Czarna o N Karsiñskie Woda y r
a
Brda t Gniew S J. Dzierzgoñ Czersk Skórcz wa J. Li J. Szczytno Charzykowskie Prabuty a ic r n J. Krêpsko B J. Ka³êbie KWIDZYN z e rd C a Czarne CZ£UCHÓW CHOJNICE
r a wa zy to G zc ¹ s w S rz d Ch a
Debrzno Debrzyn ka Rys.4.2.15 Stan czystoci rzek województwa pomorskiego - azot ogólny i fosfor ogólny (2000 r.)
122 Rys.4.2.16 Stan sanitarny wód rzeki Wdy a Wd w latach 1992 i 2000 Lipusz
J. Wdzydze
Borsk
K a na ³ W W dy d a a Osowo Lene Wd Czarna Woda
Zimne Zdroje Wda
1992 rok
2000 rok B³êdno
Ocena fizyko-chemiczna Ocena sanitarna Rok: Rok: Rys.4.2.17 Stan czystoci S³upia wa¿niejszych rzek woj. po- morskiego badanych w la- Wieprza tach 1992-2000, wyra¿ony w odsetkach d³ugo- ci kontrolowanego odcinka Brda
£eba
Wda
Reda
Radunia
Wierzyca
Mot³awa I klasa II klasa Wis³a III klasa poza klas¹
123 4.3 MONITORING JEZIOR
Monitoring jezior reperowych objêtych sieci¹ krajow¹
Krajow¹ sieci¹ monitoringu reperowego objête s¹ jeziora nie bêd¹ce odbiornikami cieków z punktowych róde³ zanieczyszczeñ, po³o¿one w zlewniach lenych i rolniczo-lenych, charakteryzuj¹ce siê dobr¹ jakoci¹ wód, dla których rejestrowane zmiany eutrofizacyjne powinny mieæ charakter naturalny lub byæ wynikiem minimalnej presji antropogenicznej. Przedmiotem badañ jest ledzenie wieloletnich zmian klimatycznych i hydrologicznych pod k¹tem ich wp³ywu na charakterystykê chemiczn¹ i biologiczn¹ wód jezior. Od roku 1999 lista monitoringu obejmuje 7 zbiorników, które reprezentuj¹ wszystkie regiony pojezierne i odzwierciedlaj¹ zró¿nicowanie jezior Polski pod wzglêdem cech morfometrycznych. Aby oceniæ zagro¿enia jezior eutrofizacj¹, przeprowadzone zostanie rozpoznanie ich naturalnej podatnoci na degradacjê i roli zlewni w tym procesie. Okrelone zostan¹ tak¿e wielkoci ³adunków substancji biogennych (g³ównie fosforu) zasilaj¹cych jezioro. Jako reprezentatywne dla województwa pomorskiego i Pojezierza Zachodniopomorskiego, badaniami w sieci krajowej objêto jezioro Jasieñ Pó³nocny i Po³udniowy, o ³¹cznej powierzchni 577.2 ha. W 2000 roku badania wód akwenu przeprowadzono szeciokrotnie, natomiast badania cieków z nim zwi¹zanych - dziesiêciokrotnie. Zestawienia wyników zosta³y jak co roku przes³ane do koordynatora badañ - Instytutu Ochrony rodowiska w Warszawie, uzupe³niaj¹c bazê monitoringu jezior reperowych. Wybrane parametry chemiczne, porównane do odpowiadaj¹cych im wartoci z lat 1991-1999, wskazuj¹ na stabiln¹ jakoæ wód jeziora, zarówno basenu po³udniowego jak i pó³nocnego.
Monitoring regionalny
Na obszarze województwa pomorskiego w 2000 roku Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Gdañsku przebada³, w ramach monitoringu regionalnego, 14 jezior o ³¹cznej powierzchni 1910 ha, po³o¿onych w zlewniach rzek: Raduni, Pianicy, £eby i Brdy. Charakterystykê i ocenê stanu czystoci badanych jezior zamieszczono poni¿ej.
J e z i o r o B o r z y s z k o w s k i e
Makroregion: Pojezierze Po³udniowopomorskie Mezoregion: Równina Charzykowska Dorzecze: Pr¹dzona-Chocina-Brda-Wis³a-Ba³tyk Gmina: Lipnica
Jest to g³êboki, redniej wielkoci zbiornik pochodzenia polodowcowego, po³o¿ony na granicy dzia³ów wodnych dorzeczy S³upi i Brdy, z kierunkiem sp³ywu do wód zlewni rzeki Brdy. Nale¿y on do grupy jezior nie posiadaj¹cych powierzchniowych dop³ywów i odp³ywów wód.
124 Zespó³ cech naturalnych kwalifikuje go do II kategorii podatnoci na degradacjê. Jezioro Borzyszkowskie wykorzystywane jest do celów rekreacyjnych. Na jego pó³nocno- zachodnim brzegu usytuowane jest k¹pielisko z pomostem i pla¿¹ oraz niewielki orodek wczasowy. Wody akwenu u¿ywane s¹ tak¿e przez Zak³ad Górniczy w Ostrowitem (do p³ukania kruszywa); ich pobór nie wp³ywa jednak znacz¹co na poziom lustra wody.
Wody jeziora by³y umiarkowanej jakoci i odpowiada³y II klasie czystoci. Ich stan sanitarny nie budzi³ zastrze¿eñ i spe³nia³ wymogi I klasy. Jakoæ powierzchniowych i przydennych warstw wody by³a zró¿nicowana, szczególnie w zakresie iloci substancji biogennych. Wskaniki zanieczyszczeñ w warstwie powierzchniowej kszta³towa³y siê na poziomie I lub II klasy czystoci, w warstwie przydennej ich zawartoæ odpowiada³a przewa¿nie II i III klasie. W okresie letnim wyst¹pi³o pe³ne uwarstwienie termiczne. Dobrze natlenione by³y jedynie warstwy powierzchniowe. Ju¿ w epilimnionie obserwowano spadek koncentracji tlenu, a w dolnych warstwach metalimnionu odnotowano jego ca³kowity brak. Przy dnie wystêpowa³ siarkowodór. Taki stan sprzyja³ uwalnianiu siê z osadów dennych du¿ych iloci fosforanów, których stê¿enie w przydennej warstwie wody przekroczy³o wartoæ dopuszczaln¹. W wodach wystêpowa³a tak¿e zwiêkszona zawartoæ materii organicznej, o czym wiadcz¹ wyniki BZT , przyjmuj¹ce latem w warstwie przydennej wartoci odpowiadaj¹ce III klasie 5 czystoci. Zdecydowan¹ wiêkszoæ organizmów fito- i zooplanktonu stanowili przedstawiciele strefy betamezosaprobowej, wiadcz¹cy o istniej¹cej jeszcze równowadze troficznej zbiornika. Plank- ton pobrany wiosn¹ ró¿ni³ siê pod wzglêdem obfitoci i ró¿norodnoci wystêpowania organizmów wskanikowych od pobranego latem. Wiosn¹ dominowali przedstawiciele gromady okrzemek (Bacillariophyceae), z kosmopolitycznym reprezentantem Synedra ulna. W planktonie letnim subdominant¹ by³a gromada sinic (Cyanophyta), organizmów ma³o korzystnych z punktu widzenia jakoci wody. Najliczniej wystêpowa³a szeroko rozpowszechniona w naszych wodach Oscillatoria agardhii oraz pospolita w wodach eutroficznych Microcystis aeruginosa. Makrozooplankton wskazywa³ na zaawansowan¹ trofiê jeziora. Wiosn¹ notowano jedynie nieliczne larwy muchówek Chaoborus sp. Brak tlenu i obecnoæ siarkowodoru ca³kowicie ograniczy³y rozwój organizmów bentosowych w okresie letnim.
W porównaniu do badañ przeprowadzonych w 1987 roku nie stwierdzono istotnych zmian w ogólnej klasyfikacji wód jeziora. W obu okresach badawczych ich jakoæ odpowiada³a II klasie czystoci. Odnotowano natomiast poprawê stanu sanitarnego wód - z II do I klasy.
J e z i o r o K a m i e n i c z n o
Makroregion: Pojezierze Po³udniowopomorskie Mezoregion: Równina Charzykowska Dorzecze: Kamienica-S³upia-Ba³tyk Gmina: Lipnica
Jest to doæ g³êboki, rynnowy zbiornik o charakterze rzecznym, pochodzenia polodowcowego. Ma silnie wyd³u¿ony kszta³t i strome stoki misy. Zasilaj¹ go liczne ród³a. Z jeziora bierze pocz¹tek rzeka Kamienica, dop³yw S³upi. Jej wody odpowiada³y I klasie czystoci. Kamieniczno nale¿y do zbiorników umiarkowanie podatnych na wp³ywy zewnêtrzne - II kategoria. Jego najmniej korzystn¹ cech¹ naturaln¹ jest niewielka zdolnoæ rozcieñczania zanieczyszczeñ sp³ywaj¹cych z obszaru zlewni bezporedniej. Ró¿norodnoæ jej zagospodarowania, z przewag¹
125 lasów stanowi¹cych prawie 60%, ogranicza jednak sp³yw potencjalnych zanieczyszczeñ obszarowych. Za najwiêksze potencjalne zagro¿enie dla czystoci wód akwenu mo¿na uznaæ sp³ywy obszarowe zwi¹zane z nieprzestrzeganiem zasad prowadzenia gospodarki wodno- ciekowej w obiektach po³o¿onych nad jeziorem oraz sp³ywy z terenów upraw rolnych. Zlokalizowana blisko brzegu miejscowoæ Glino pe³ni rolê wsi letniskowej. Trwa³a zabudowa rekreacyjna rozwinê³a siê natomiast g³ównie w rejonie odp³ywu wód.
Jezioro posiada³o wody odpowiadaj¹ce II klasie, ich stan sanitarny spe³nia³ wymogi I klasy. O gorszej jakoci wód wiadczy³ niemal ca³kowicie odtleniony hypolimnion (tylko w jego górnych partiach obserwowano niewielk¹ koncentracjê tlenu) oraz zasobnoæ w substancje biogenne. W warstwie powierzchniowej zawartoæ zwi¹zków azotu i fosforu kszta³towa³a siê generalnie na poziomie I lub II klasy, nad dnem ich stê¿enia wzros³y natomiast do wartoci odpowiadaj¹cych III klasie, a nawet pozaklasowych. Stan ten nale¿y wi¹zaæ z intensywnie zachodz¹cymi na dnie zbiornika procesami rozk³adu materii organicznej. Nadmiar substancji biogennych warunkowa³ wysok¹ produkcjê pierwotn¹, której efektem by³a pozaklasowa koncentracja chlorofilu "a". Wiêkszoæ organizmów wystêpuj¹cych w zbiorniku stanowili typowi przedstawiciele wód nieznacznie zanieczyszczonych. Wiosenny plankton by³ ubogi i ma³o zró¿nicowany. W fitoplanktonie wystêpowa³y jedynie okrzemki (Bacillariophyceae), wród których dominowa³a Asterionella formosa. W okresie stagnacji letniej wzros³a ró¿norodnoæ gatunkowa i ilociowa przedstawicieli planktonu. Na wszystkich stanowiskach pomiarowych przewagê liczebn¹ mieli przedstawiciele gromady sinic (Cyanophyta). Masowo rozwinê³y siê glony Aphanizomenon flos- aquae i Microcystis aeruginosa. Gauna denna by³a bardzo uboga i wskazywa³a na postêpuj¹c¹ eutrofizacjê jeziora. Wiosn¹ stanowi³y j¹ jedynie larwy muchówek Chaoborus sp., a brak tlenu ca³kowicie ograniczy³ rozwój makrozooplanktonu w okresie letnim.
Zestawienie wyników badañ z przeprowadzonymi w 1987 roku wskazuje na niewielkie zmiany jakoci wód w zakresie poszczególnych wskaników. Stan czystoci zbiornika nadal odpowiada³ II klasie czystoci.
J e z i o r o S o m i ñ s k i e
Makroregion: Pojezierze Po³udniowopomorskie Mezoregion: Równina Charzykowska Dorzecze: Zbrzyca-Brda-Wis³a-Ba³tyk Gmina: Brusy
Jest zbiornikiem o du¿ej powierzchni i niewielkiej g³êbokoci redniej. Mo¿na wyró¿niæ w nim dwie czêci: pó³nocn¹ z dwoma zag³êbieniami i p³ytk¹ po³udniow¹, o ma³o zró¿nicowanym dnie. Zespó³ cech naturalnych stanowi o silnej podatnoci jeziora na degradacjê - III kategoria. Za najmniej korzystne nale¿y uznaæ jego niewielk¹ redni¹ g³êbokoæ oraz wynikaj¹c¹ z przyczyn naturalnych ³atwoæ wykorzystania materii organicznej do produkcji biologicznej. Somiñskie jest jednym z ci¹gu jezior, przez które przep³ywa rzeka Zbrzyca. Zasila go kilka sta³ych i okresowych cieków, których pocz¹tek stanowi¹ okoliczne ³¹ki i bagna. Rzeka uchodz¹ca do akwenu w jego pó³nocnej czêci wnosi³a wody dobrej jakoci. Ciek wp³ywaj¹cy od strony pó³nocnej zakwalifikowano do II klasy czystoci z uwagi na zawartoæ substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie i fosforu ogólnego w okresie wiosennym oraz wartoæ wskanika miana coli latem. Wody odp³ywaj¹ce Zbrzyc¹ równie¿ odpowiada³y II klasie.
126 Zbiornik wykorzystywany jest na potrzeby rekreacji. Miêdzy jeziorem Dywañskim a Somiñskim usytuowano dwa orodki wczasowe. Nie bez znaczenia dla jakoci wód jest obecnoæ kormoranów, zasiedlaj¹cych wszystkie wyspy jeziora Somiñskiego. Licz¹ca ponad 1500 sztuk populacja zanieczyszcza akwen odchodami, a tak¿e niszczy rolinnoæ stanowi¹c¹ miejsce ¿erowania ryb.
Jezioro Somiñskie jest zbiornikiem o zaawansowanym procesie eutrofizacji, którego wody spe³nia³y wymogi III klasy czystoci. Jego stan sanitarny nie budzi³ zastrze¿eñ i odpowiada³ I klasie. Latem wody akwenu by³y natlenione jedynie w czêci powierzchniowej (epilimnion). Kolejne warstwy skoku termicznego, tzw. metalimnion, oraz hypolimnion by³y ca³kowicie pozbawione tlenu. Stwierdzono stosunkowo du¿e obci¹¿enie wód zwi¹zkami biogennymi. Latem zawartoæ zwi¹zków fosforu i azotu amonowego przy dnie wielokrotnie przekroczy³a wartoci dopuszczalne dla III klasy. Stê¿enia pozosta³ych zwi¹zków azotu wskazywa³y na II lub III klasê. Poziom chlorofilu "a" wykracza³ poza obowi¹zuj¹ce normatywy. Wiêkszoæ wystêpuj¹cych w akwenie organizmów to przedstawiciele ¿yj¹cy w wodach miernie zanieczyszczonych (strefa betamezosaprobowa). Plankton by³ obfity i zró¿nicowany gatunkowo w ca³ym okresie badañ. Gitoplankton wiosenny stanowili przedstawiciele gromady okrzemek (Bacillariophyceae), najliczniej wystêpowa³y Synedra ulna, Asterionella formosa i Melosira granulata. W okresie stagnacji letniej najwiêksz¹ liczebnoæ wykazywa³y sinice: Microcystis wesenbergii, Microcystis aeruginosa i Lyngbya limnetica. W p³ytkiej po³udniowej czêci jeziora odnotowano ich zakwit. Makrozooplankton wiadczy³ o postêpuj¹cej eutrofizacji wody. Jedynie wiosn¹ wystêpowa³y tu nielicznie larwy muchówek Chaoborus sp. W piaszczysto-mulistym dnie stwierdzono tak¿e obecnoæ ma³¿a racicznicy, organizmu charakterystycznego dla wód zeutrofizowanych.
W porównaniu do badañ przeprowadzonych w 1986 roku nie stwierdzono zmian w ocenie stanu czystoci wód, które nadal odpowiada³y III klasie. Znacznie korzystniej wypad³a ocena sanitarna, osi¹gaj¹c w 2000 roku poziom I klasy (III klasa w 1986 r.)
J e z i o r o K r u s z y ñ s k i e
Makroregion: Pojezierze Po³udniowopomorskie Mezoregion: Równina Charzykowska Dorzecze: Zbrzyca-Brda-Wis³a-Ba³tyk Gmina: Brusy
Jest to rozleg³y, p³ytki zbiornik, o s³abo zró¿nicowanym dnie, po³o¿ony w kompleksie jezior, przez które przep³ywa rzeka Zbrzyca. Jej wody odpowiada³y II klasie czystoci. Naturalna odpornoæ jeziora na degradacjê jest niewielka - III kategoria. Decyduje o tym przede wszystkim jego ma³a g³êbokoæ i ³atwa dostêpnoæ do produkcji biologicznej biogenów zdeponowanych w osadach dennych. Nie bez znaczenia jest równie¿ ma³a zdolnoæ rozcieñczania zanieczyszczeñ sp³ywaj¹cych z obszaru zlewni. Jezioro jest s³abo wykorzystywane rekreacyjnie.
Wody zbiornika zakwalifikowano do II klasy czystoci, ich stan sanitarny odpowiada³ I klasie. Przyczyn¹ wysokiej iloci tlenu w okresie letnim by³a nadmierna produkcja biologiczna. Stê¿enie chlorofilu "a" przekroczy³o poziom dopuszczalny dla III klasy. wiadczy³y o niej równie¿
127 podwy¿szona wartoæ wskanika suchej masy sestonu i niewielka przezroczystoæ. Tak¿e zawartoæ rozk³adalnych substancji biologicznych utrzymywa³a siê na III-klasowym poziomie. Wiêkszoæ form azotu i fosforu kszta³towa³a siê na poziomie II lub III klasy. Sk³ad organizmów planktonowych wskazywa³ na dobr¹ jakoæ wód. Wiosn¹ by³ on ubogi i ma³o zró¿nicowany gatunkowo. W okresie stagnacji letniej ponad dziesiêciokrotnie wzros³a iloæ organizmów fitoplanktonu, powoduj¹c zakwit. Zdecydowanie dominowa³y sinice, stanowi¹c ponad 98% wszystkich organizmów. Najliczniej wystêpowa³y: Gomphosphaeria naegeliana, Microcystis wesenbergii, Lingbya limnetica oraz Microcystis aeruginosa. Zdecydowany wzrost udzia³u sinic w biomasie fitoplanktonu oraz bardzo ubogi makrozooplankton mog¹ wiadczyæ o postêpuj¹cej eutrofizacji wód. Wiosn¹ jedynymi przedstawicielami organizmów dennych by³y larwy muchówek: Chaoborus sp. i Chironomus sp.
W porównaniu do badañ przeprowadzonych w 1986 roku nie stwierdzono zmian w ogólnej klasyfikacji wód jeziora Kruszyñskiego. Koñcowa punktacja, w odniesieniu do wskaników fizyko-chemicznych i hydrobiologicznych w latach 1986 i 2000, reprezentowa³a ten sam poziom, odpowiadaj¹cy II klasie czystoci. Wody akwenu wskazywa³y na stan podwy¿szonej trofii, co nale¿y wi¹zaæ z zespo³em niekorzystnych cech naturalnych. Stan sanitarny wód poprawi³ siê, osi¹gaj¹c poziom I klasy.
J e z i o r o K r a s n e
Makroregion: Pojezierze Po³udniowopomorskie Mezoregion: Równina Charzykowska Dorzecze: Lipczynka-Brda-Wis³a-Ba³tyk Gmina: Przechlewo
Jest to bezodp³ywowy, niewielki i stosunkowo p³ytki zbiornik lobeliowy, nie posiadaj¹cy dop³ywów. Znajduje siê on na obszarze chronionego krajobrazu "Gragment Borów Tucholskich", nadano mu status rezerwatu. Niekorzystne warunki naturalne zwi¹zane z ukszta³towaniem misy decyduj¹ o jego wysokiej podatnoci na degradacjê - III kategoria. Niedu¿a powierzchnia zlewni w porównaniu z objêtoci¹ akwenu oraz korzystny sposób jej zagospodarowania (90% stanowi¹ lasy) ograniczaj¹ jednak sp³yw potencjalnych zanieczyszczeñ.
Wody jeziora by³y bardzo dobrej jakoci. Sklasyfikowano je w I klasie ze wzglêdu na ogó³ wskaników zarówno fizyko-chemicznych, jak i hydrobiologicznych. Stan sanitarny nie budzi³ zastrze¿eñ i odpowiada³ I klasie czystoci. Jezioro by³o ubogie w zwi¹zki organiczne i mineralne. Rezultatem niskiej zawartoci substancji pokarmowych by³a niewielka produkcja biologiczna oraz niska zawartoæ chlorofilu "a" i suchej masy sestonu. Sk³ad i liczebnoæ planktonu wiadczy³y o niskiej trofii wód. Stanowi³y go w wiêkszoci organizmy rolinne typowe dla wód czystych lub miernie zanieczyszczonych. Udzia³ procentowy przedstawicieli zooplanktonu by³ niewielki. Wiosn¹ dominowa³y okrzemki (Bacillariophyceae), a wród nich najliczniej wystêpowa³a Synedra ulna. Latem liczebnoæ organizmów planktonowych w stosunku do badañ wiosennych wzros³a prawie 3-krotnie. Przewa¿a³y organizmy nale¿¹ce do gromady sinic (Cyanophyta), stanowi¹c ponad po³owê sk³adu ilociowego planktonu. Subdominantem by³ gatunek Lyngbya limnetica. Gauna denna by³a bardzo uboga liczebnie i gatunkowo.
128 J e z i o r o B i a ³ e
Makroregion: Pojezierze Wschodniopomorskie Mezoregion: Pojezierze Kaszubskie Dorzecze: Radunia-Mot³awa-Martwa Wis³a-Ba³tyk Gmina: Chmielno
Jest to niewielki, umiarkowanie g³êboki zbiornik, po³o¿ony na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Warunki naturalne kwalifikuj¹ go do II kategorii podatnoci na degradacjê. Odznacza siê on s³ab¹ ch³onnoci¹ zanieczyszczeñ sp³ywaj¹cych z terenu zlewni bezporedniej, przy niekorzystnym sposobie jej zagospodarowania (81% stanowi¹ grunty orne). Od strony po³udniowej po³¹czony jest w¹skim przesmykiem z jeziorem K³odno, stanowi¹cym odp³yw. Od wschodu zasilaj¹ go wody jeziora Rekowo. W ci¹gu roku w zbiorniku wymieniane jest oko³o 50% wody. Dop³yw z jeziora Rekowo by³ dobrej jakoci i odpowiada³ generalnie I klasie, tylko latem obserwowano w nim nieznaczny wzrost iloci substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie. Akwen jest s³abo zagospodarowany turystycznie. Jedynie w rejonie odp³ywu znajduje siê ma³y orodek wypoczynkowy i pensjonat z kilkoma domkami letniskowymi.
Zbiornik zakwalifikowano do II klasy czystoci, jego stan sanitarny odpowiada³ I klasie. O obni¿eniu jakoci wód jeziora decydowa³ poziom zwi¹zków fosforu i azotu amonowego w warstwie przydennej, niska przezroczystoæ wody, przewodnictwo elektrolityczne oraz zawartoæ azotu mineralnego. Wskaniki te odpowiada³y III klasie, jednak wiêkszoæ z nich przekracza³a w niewielkim stopniu granicê dopuszczaln¹ dla II klasy. Stê¿enie fosforu ogólnego nad dnem wynosi³o od 0.27 do 0.62 mg P/dm3 (wartoæ pozaklasowa) i by³o kilkakrotnie wy¿sze ni¿ w warstwie powierzchniowej. Ponadto, warstwy wody po³o¿one poni¿ej 4 m charakteryzowa³y siê nisk¹ zawartoci¹ tlenu w okresie letnim, ca³kowity jego brak odnotowano poni¿ej 9 m g³êbokoci. Sk³ad i liczebnoæ planktonu wiadczy³y o równowadze troficznej zbiornika. Wystêpuj¹ce organizmy by³y typowe dla jezior czystych lub miernie zanieczyszczonych. Liczny i zró¿nicowany gatunkowo fitoplankton sk³ada³ siê g³ównie z okrzemek, wród których dominowa³y Asterionella gracillima i Asterionella formosa. Plankton zwierzêcy prezentowa³y generalnie pierwotniaki, stanowi¹c od 94 do 99% organizmów. W ubogim liczebnie i s³abo zró¿nicowanym gatunkowo wiosennym zooplanktonie dominowa³a Codonella cratera, latem najliczniej wystêpowa³a .lag- ellata apochromatica ndt. O równowadze troficznej zbiornika wiadczy³ tak¿e bogaty bentos, sk³adaj¹cy siê z chrucików, muchówek, wodopójek i miêczaków, wród których przewa¿a³a Bivalvia: Dreissena polymorpha.
J e z i o r o R e k o w o
Makroregion: Pojezierze Wschodniopomorskie Mezoregion: Pojezierze Kaszubskie Dorzecze: Radunia-Mot³awa-Martwa Wis³a-Ba³tyk Gmina: Chmielno / Kartuzy
Jest to stosunkowo p³ytki, nie stratyfikowany zbiornik, po³o¿ony na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Kszta³t jego misy jest przyczyn¹ s³abej odpornoci na sp³yw zanieczyszczeñ z terenu zlewni bezporedniej. Wp³yw zlewni jest jednak umiarkowany; przewaga lasów, stanowi¹cych 74% jej obszaru, i niewielka wymiana wody zmniejszaj¹ potencjalnie wielkoæ
129 sp³ywu substancji biogennych do akwenu. Mo¿liwoæ wzbogacania wód w biogeny pochodz¹ce z osadów dennych jest ograniczona i rokuje niewielkie ich wykorzystanie do produkcji biologicznej. Jezioro ocenione zosta³o jako umiarkowanie podatne na degradacjê - II kategoria. Zasilaj¹ go dwa dop³ywy: spod wsi £apalice i spod Góry Chochowatki. Odp³yw uchodzi do jeziora Bia³ego. Latem wody cieku spod £apalic charakteryzowa³y siê wysok¹ zawartoci¹ zwi¹zków fosforu i niskim natlenieniem. O ich pozaklasowej jakoci decydowa³o stê¿enie tlenu i fosforu ogólnego. Wody dop³ywu spod Góry Chochowatki pod wzglêdem chemicznym odpowiada³y II klasie. O ich III-klasowej jakoci przes¹dzi³ wiosn¹ stan sanitarny. Jezioro nie jest zagospodarowane turystycznie.
Wody jeziora Rekowo zaliczono do II klasy czystoci. Równie¿ ich stan sanitarny odpowiada³ II klasie ze wzglêdu na podwy¿szon¹ iloæ bakterii coli typu fekalnego, która wyst¹pi³a wiosn¹ nad dnem w centralnej czêci zbiornika. Wody charakteryzowa³y siê wysok¹ iloci¹ rozpuszczonych substancji mineralnych. Wiosn¹ stê¿enie azotu mineralnego wynosi³o 0.60-0.71 mg N/dm3 (III klasa). Zawartoæ azotu ogólnego utrzymywa³a siê w I klasie, a azotu amonowego nad dnem - w II klasie czystoci. Stê¿enie zwi¹zków fosforu w warstwie powierzchniowej by³o na poziomie II klasy, natomiast wody przydenne zaliczone zosta³y do III klasy. Zadecydowa³y o tym wysokie iloci zwi¹zków fosforu wystêpuj¹ce w czêci centralnej. Zawartoæ substancji organicznych i produktywnoæ zbiornika by³y umiarkowane. Niska przezroczystoæ wód w okresie wiosennym obni¿a³a ich jakoæ do III klasy. Latem by³y one s³abo dotlenione. Szybki spadek tlenu nast¹pi³ ju¿ na g³êbokoci 2 m. W czêci centralnej stê¿enie tlenu na g³êbokoci 8 m wynosi³o zaledwie 0.6-0.7 mg O /dm3, 2 ca³kowity jego brak odnotowano natomiast w czêci wschodniej. Bogaty liczebnie i gatunkowo plankton wiadczy³ o równowadze troficznej zbiornika. Oznaczone organizmy by³y typowe dla wód czystych lub miernie zanieczyszczonych. W fitoplanktonie przez ca³y okres badañ dominowa³y okrzemki. Wiosn¹ najliczniej wystêpowa³a okrzemka Stephanodiscus hantzschii, latem bruzdnica Ceratium hirundinella. W zwierzêcym planktonie przewa¿a³y pierwotniaki, latem w czêci centralnej licznie wystêpowa³y tak¿e wrotki. Letni zooplankton by³ znacznie liczniejszy i bogatszy gatunkowo. Dominowa³y w nim .lagellata apochromatica ndt. Dno zbiornika ma charakter mulisty. Sporód organizmów bentosowych oznaczono jedynie nieliczne sk¹poszczety i larwy muchówek. W okresie letnim bardzo licznie obserwowano wodopójki Limnesia sp.
J e z i o r o £ a p a l i c k i e
Makroregion: Pojezierze Wschodniopomorskie Mezoregion: Pojezierze Kaszubskie Dorzecze: £eba-Ba³tyk Gmina: Kartuzy
Jezioro znajduje siê na terenie Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Sposób zagospodarowania jego zlewni bezporedniej nie jest korzystny z uwagi na znaczny udzia³ gruntów ornych (63%), które mog¹ stanowiæ ród³o substancji biogennych. Zbiornik jest jednak umiarkowanie podatny na sp³ywy z terenu zlewni ze wzglêdu na du¿¹ mo¿liwoæ rozcieñczania sp³ywaj¹cych do niego zanieczyszczeñ i ograniczon¹ wymianê wody. Korzystne ukszta³towanie misy i znaczny udzia³ hypolimnionu w ca³ej objêtoci akwenu ograniczaj¹ intensywnoæ kr¹¿enia materii i - w konsekwencji - jego produktywnoæ biologiczn¹. Jezioro ocenione zosta³o jako umiarkowanie podatne na degradacjê - II kategoria.
130 Zasilaj¹ go cztery dop³ywy: z jeziora Wielkie £¹ki, spod Sitnej Góry, spod Chmielna i ze wschodu. Odp³yw uchodzi do rzeki £eby. W ci¹gu roku w zbiorniku wymieniane jest zaledwie oko³o 40% wody. Wiosn¹ wszystkie dop³ywy by³y dobrej jakoci i odpowiada³y II klasie. Latem pogorszeniu uleg³a jakoæ wód dop³ywu spod Chmielna ze wzglêdu na wzrost substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie i fosforu do iloci pozaklasowych. Jezioro jest s³abo zagospodarowane turystycznie, znajduje siê tu jedynie nieliczna zabudowa prywatna.
Jezioro £apalickie zakwalifikowano do II klasy czystoci, przy czym wynik punktacji zbli¿ony by³ do granicy I klasy. Wody w centralnej czêci akwenu odpowiada³y I klasie, a w pozosta³ych punktach II klasie. Stan sanitarny nie budzi³ zastrze¿eñ, spe³niaj¹c wymogi I klasy. W okresie wiosennym charakteryzowa³y siê one podwy¿szon¹ zawartoci¹ rozpuszczonych substancji mineralnych (III klasa), stê¿enie azotu mineralnego wynosi³o od 0.41 do 0.51 mg N/dm3. redni poziom zwi¹zków fosforu odpowiada³ natomiast II klasie. Decydowa³y o tym oznaczone wiosn¹ w po³udniowo-zachodniej czêci zbiornika wysokie stê¿enia fosforanów i fosforu ogólnego, które w znacznym stopniu odbiega³y od wyników notowanych w rejonie pozosta³ych stanowisk. Przezroczystoæ wód by³a umiarkowana w ca³ym okresie badañ (II klasa). Wody przydenne cechowa³a ma³a iloæ substancji organicznych rozk³adalnych biologicznie, zwi¹zków fosforu i azotu amonowego (I klasa). Latem g³êbiej po³o¿one warstwy wody by³y s³abo natlenione. rednie nasycenie hypolimnionu tlenem wynosi³o od 5.6% do 11.1% i odpowiada³o III klasie. Na g³êbokoci 18 m notowano ju¿ tylko niewielk¹ zawartoæ tlenu, która obni¿a³a siê stopniowo, a¿ do ca³kowitego zaniku nad dnem. Produktywnoæ zbiornika by³a niska. Stê¿enie chlorofilu "a" nie przekracza³o 3.0 mg/m3 wiosn¹ i 5.8 mg/m3 latem. Sk³ad i liczebnoæ planktonu wskazywa³y na równowagê troficzn¹ i dobr¹ jakoæ wód. Wystêpuj¹ce organizmy by³y typowe dla jezior czystych lub miernie zanieczyszczonych. W ca³ym okresie badawczym dominowa³y okrzemki, z najliczniej wystêpuj¹c¹ .ragillaria capucina i Asterionella formosa. Równowagê troficzn¹ potwierdza³ tak¿e sk³ad organizmów zwierzêcych. W bogatym liczebnie i zró¿nicowanym gatunkowo zooplanktonie przewa¿a³y pierwotniaki, zw³aszcza w okresie letnim. Wiosn¹ najliczniej obserwowano Tintinnidium fluviatile, latem - .lagellata apochromatica ndt. S¹ to pierwotniaki drapie¿ne, ¿eruj¹ce na rozk³adaj¹cych siê komórkach fitoplanktonu. W bogatym gatunkowo makrozooplanktonie licznie wystêpowa³y limaki Galba truncatula, larwy muchówek Chironomini i wodopójki Limnesia sp. Piaszczysto-muliste dno porasta³y Cladophora glomerata, Spirogyra sp. i Zygnema sp.
J e z i o r o S i a n o w s k i e
Makroregion: Pojezierze Wschodniopomorskie Mezoregion: Pojezierze Kaszubskie Dorzecze: £eba-Ba³tyk Gmina: Kartuzy / Chmielno
Jest to niewielki, stosunkowo p³ytki zbiornik, po³o¿ony w granicach Kaszubskiego Parku Krajobrazowego. Ze wzglêdu na kszta³t misy jest on bardzo podatny na sp³yw zanieczyszczeñ z otaczaj¹cych go terenów. Przewaga gruntów ornych - 52% oraz du¿a wymiana wody u³atwiaj¹ sp³yw zanieczyszczeñ do toni wodnej. Jezioro posiada dogodne warunki naturalne do produkcji
131 biologicznej, jednak mo¿liwoæ wykorzystania substancji biogennych nagromadzonych w osadach przez rozwijaj¹ce siê organizmy jest stosunkowo niewielka. Jezioro ocenione zosta³o ostatecznie jako silnie podatne na degradacjê - III kategoria. Przep³ywa przez nie rzeka £eba, wp³ywaj¹c od strony po³udniowej, odp³ywaj¹c w kierunku pó³nocnym. Ponadto zasila go kilka mniejszych dop³ywów. Ich wody by³y generalnie dobrej jakoci (II klasa). Charakteryzowa³y siê one wysokim natlenieniem, nisk¹ zawartoci¹ zwi¹zków azotu i rozpuszczonych substancji mineralnych. Czêæ z nich posiada³a wody o podwy¿szonej zawartoci substancji organicznych i fosforu oraz o obni¿onej jakoci sanitarnej, g³ównie w okresie wiosennym. Wody z³ej jakoci prowadzi³ dop³yw spod M³yñska, w którym wiosn¹ wystêpowa³o bardzo wysokie stê¿enie substancji organicznych, oraz rzeka £eba w okresie letnim z uwagi na pozaklasowe stê¿enia zwi¹zków fosforu. Zbiornik jest s³abo wykorzystywany do celów rekreacyjnych.
Wody jeziora Sianowskiego zaliczono do III klasy. Ich stan sanitarny odpowiada³ II klasie ze wzglêdu na zawartoæ bakterii coli typu fekalnego oznaczon¹ wiosn¹ w rejonie dop³ywu £eby. Charakteryzowa³y siê one wysok¹ zawartoci¹ zwi¹zków azotu w warstwie powierzchniowej. Stê¿enie azotu mineralnego przekracza³o granicê dopuszczaln¹ dla III klasy i wynosi³o oko³o 1 mg N/dm3, poziom azotu ca³kowitego utrzymywa³ siê na granicy klas II i III. Iloæ azotu amonowego nad dnem odpowiada³a II klasie czystoci. Poziom fosforu utrzymywa³ siê w ca³ym zbiorniku na pograniczu klas II i III. Wody charakteryzowa³y siê równie¿ nisk¹ iloci¹ fosforanów w warstwie powierzchniowej (0.023 mg P/dm3) w okresie wiosennym i wysok¹ nad dnem w okresie letnim (0.062-0.085 mg P/dm3). Latem by³y one bardzo s³abo natlenione, niski poziom tlenu wystêpowa³ nawet w warstwie powierzchniowej. Jego stê¿enie na g³êbokoci 1 m pod powierzchni¹ wynosi³o maksymalnie 3.6 mg O /dm3, a na g³êbokoci 7 m wody by³y ju¿ 2 ca³kowicie odtlenione. Zawartoæ substancji organicznych by³a umiarkowana, produktywnoæ zbiornika w okresie letnim - bardzo wysoka. Stê¿enie chlorofilu "a" wynosi³o od 103 do 108 mg/m3. Sk³ad i liczebnoæ planktonu wiadczy³y o umiarkowanej trofii. Wystêpuj¹ce organizmy by³y typowe dla jezior czystych lub miernie zanieczyszczonych. Wiosn¹ zdecydowanie dominowa³a okrzemka Melosira Islandica, która stanowi³a 90% oznaczonych organizmów. W bardzo licznym i zró¿nicowanym gatunkowo letnim fitoplanktonie oprócz okrzemek rozwinê³y siê tak¿e sinice. W rejonie dop³ywu £eby liczebnoæ organizmów w litrze wody wzros³a do 4 milionów. Najliczniej wystêpowa³y Melosira granulata v. angustissima i Oscillatoria sp. W wiosennym zooplanktonie przewa¿a³y pierwotniaki Clodonella cratera i Tintinidium fluviatilie. W czêci wschodniej stanowi³y one a¿ 93% oznaczonych organizmów. Latem dominowa³y wrotki (ponad 90% organizmów) z Keratella cochlearis hispida na czele. Wiosenny bentos by³ ubogi liczebnie, oznaczono jedynie Tubifex sp. i Chironomus plumosus. W okresie letnim w rejonie dop³ywu £eby bardzo licznie wystêpowa³y natomiast limaki Galba truncatula.
J e z i o r o D ¹ b r z e
Makroregion: Pobrze¿e Koszaliñskie Mezoregion: Wysoczyzna ¯arnowiecka Dorzecze: Bychowska Struga-Pianica-Ba³tyk Gmina: Gniewino
Jest to bardzo p³ytki zbiornik, po³o¿ony na terenie Choczewsko-Saliñskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. O jego wysokiej podatnoci na degradacjê (III kategoria) decyduje ukszta³towanie
132 misy i brak stratyfikacji wód, które stwarzaj¹ dogodne warunki do swobodnego kr¹¿enia substancji biogennych w toni wodnej i ich powrotu do produkcji biologicznej. Umiarkowany wp³yw zlewni na jezioro, przewaga lasów w sposobie jej zagospodarowania (74% powierzchni) oraz stosunkowo niewielka wymiana wody obni¿aj¹ jednak jego podatnoæ.
Jezioro D¹brze zasilaj¹ trzy cieki: od strony po³udniowo-zachodniej dop³yw spod £êczyna Dolnego, a od pó³nocy dwa dop³ywy wp³ywaj¹ce w rejonie wsi D¹brówka. Odp³yw uchodzi do jeziora Czarnego. W ci¹gu roku w akwenie wymieniane jest oko³o 120% wody. Cieki charakteryzowa³y siê wysok¹ zawartoci¹ substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie oraz podwy¿szon¹ iloci¹ fosforu ogólnego w okresie letnim (II klasa). Latem w dop³ywie spod D¹brówki wyst¹pi³o nieznaczne obni¿enie stê¿enia tlenu (II klasa). Stan sanitarny wszystkich cieków nie budzi³ zastrze¿eñ i odpowiada³ I klasie czystoci. Jezioro jest bardzo s³abo zagospodarowane turystycznie, na jego wschodnim brzegu w pobli¿u wsi usytuowanych jest kilka domków letniskowych.
Zbiornik zakwalifikowany zosta³ do II klasy czystoci, jego stan sanitarny odpowiada³ I klasie. Ze wzglêdu na niewielk¹ g³êbokoæ jeziora wody by³y dobrze wymieszane i dotlenione przez ca³y okres badañ. Charakteryzowa³y siê one kwanym odczynem, silnym brunatnym zabarwieniem (barwa 320 mg Pt/dm3) i bardzo nisk¹ zawartoci¹ wapnia, magnezu, sodu i potasu. Iloæ biogenów by³a umiarkowanie wysoka; stê¿enia zwi¹zków azotu odpowiada³y II klasie, a rednie roczne stê¿enie fosforu ca³kowitego w niewielkim stopniu przekracza³o granicê dopuszczaln¹ dla II klasy czystoci. Badania wykaza³y natomiast pozaklasowe stê¿enie substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie. Sk³ad i liczebnoæ planktonu wiadczy³y o umiarkowanej trofii. Wystêpuj¹ce organizmy by³y typowe dla jezior czystych lub miernie zanieczyszczonych. Wiosenny fitoplankton by³ ma³o zró¿nicowany gatunkowo, zdecydowan¹ przewagê mia³a okrzemka Melosira islandica, która stanowi³a prawie 80% oznaczonych organizmów. Latem notowano wzrost liczebnoci i zró¿nicowania gatunkowego fitoplanktonu. Nadal dominowa³y okrzemki, z najliczniej wystêpuj¹c¹ Asterionella gracillima. Niepokój budzi³o pojawienie siê wiosn¹ znacznej liczby bakterii nitkowatych, organizmów typowych dla wód silnie zanieczyszczonych. W zooplanktonie przez ca³y okres badañ przewa¿a³y wrotki, a wród nich Synchaeta pectinata i Keratela cochlearis hispida. S¹ to gatunki zwierz¹t dobrze toleruj¹ce obni¿one pH wody. Muliste dno porasta³y roliny naczyniowe i .ontinalis antypy. Sporód organizmów makrozooplanktonowych oznaczono muchówki, skorupiaki i chruciki.
J e z i o r o C z a r n e
Makroregion: Pobrze¿e Koszaliñskie Mezoregion: Wysoczyzna ¯arnowiecka Dorzecze: Salinka-Bychowska Struga-Pianica-Ba³tyk Gmina: Gniewino / £êczyce
Jest to umiarkowanie g³êboki zbiornik, po³o¿ony w granicach Choczewsko-Saliñskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Jego s³aba odpornoæ na sp³yw zanieczyszczeñ pochodz¹cych z obszaru zlewni wynika z niewielkiej mo¿liwoci ich rozcieñczenia. Jakkolwiek niski udzia³ hypolimnionu w ca³ej objêtoci zbiornika stwarza dogodne warunki do kr¹¿enia materii i wiêkszej produkcji biologicznej, to jednak dostêpnoæ biogenów pochodz¹cych z osadów jest mocno ograniczona. Znaczny stopieñ zalesienia zlewni bezporedniej i umiarkowana wymiana
133 wody ograniczaj¹ mo¿liwoæ sp³ywu zanieczyszczeñ do akwenu. Jezioro ocenione zosta³o jako umiarkowanie podatne na degradacjê - II kategoria. Zasilaj¹ go wody jezior D¹brze i ¯urawinieckiego oraz kilka niewielkich cieków dop³ywaj¹cych spod £êczyna Dolnego, ¯urawiñca i od zachodu. Odp³yw uchodzi do jeziora Saliñskiego. W ci¹gu roku wymianie ulega oko³o 110% wody. W okresie wiosennym wiêkszoæ dop³ywów charakteryzowa³a siê wysok¹ zawartoci¹ substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie, latem ich stê¿enie pozaklasowe notowano ju¿ tylko w dop³ywie z jeziora D¹brze. Ponadto, w okresie letnim, we wszystkich ciekach wyst¹pi³ kilkakrotny wzrost iloci fosforu ogólnego. Stê¿enia pozaklasowe stwierdzono w dop³ywach z jeziora ¯urawinieckiego i z zachodu. Zbiornik nie jest zagospodarowany turystycznie.
Wody jeziora Czarnego zaliczono do II klasy czystoci, ich stan sanitarny odpowiada³ I klasie. Z uwagi na rodzaj pod³o¿a charakteryzowa³y siê one odczynem kwanym, nisk¹ zawartoci¹ wapnia, sodu, potasu i magnezu oraz silnym brunatnym zabarwieniem (barwa 300 mg Pt/dm3). Zawiera³y wysokie iloci substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie, fosforu ogólnego oraz azotu mineralnego w warstwie powierzchniowej. Bardzo wysoka zawartoæ fosforu w warstwie powierzchniowej w okresie letnim wskazywa³a na jakoæ pozaklasow¹. Najwy¿sze stê¿enie fosforu, odnotowane w po³udniowej czêci, wynosi³o 0.570 mg P/dm3. redni poziom fosforu w warstwie przydennej kwalifikowa³ wody do III klasy. Iloæ azotu ogólnego by³a umiarkowanie wysoka i odpowiada³a II klasie czystoci. Wody by³y bardzo dobrze natlenione w ca³ym okresie badañ. rednie nasycenie warstwy hypolimnionu tlenem kszta³towa³o siê na poziomie 54-63%. Sk³ad i liczebnoæ planktonu wiadczy³y o umiarkowanej trofii. Wystêpuj¹ce organizmy by³y typowe dla jezior czystych lub miernie zanieczyszczonych. Wiosenny fitoplankton by³ ubogi liczebnie, iloæ organizmów w litrze wody wynosi³a zaledwie od 5 do 8 tysiêcy. Dominowa³y okrzemki, z najliczniej wystêpuj¹c¹ .ragilaria crotonensis. Latem w po³udniowej czêci zbiornika liczebnoæ fitoplanktonu by³a nadal niewielka, natomiast na pozosta³ych stanowiskach wzros³a iloæ i zró¿nicowanie gatunkowe organizmów. Przewa¿a³y eugleny Lepocinelis ovum i Lepocinelis fusiformis. Odnotowano wzrost zawartoci chlorofilu "a" do 34-53 mg/m3. W ubogim liczebnie zooplanktonie dominowa³y wrotki, z najliczniej wystêpuj¹cym wiosn¹ Synchaeta pectinata (preferuj¹cym wody o pH 4-6) i latem Keratella cochlearis cochlearis. Piaszczysto-muliste dno pokryte by³o w okresie letnim szcz¹tkami rolinnymi. Makrozooplankton stanowi³y g³ównie larwy muchówek, z licznym w okresie letnim Chaoborus flavicaus. W po³udniowej czêci zbiornika najczêciej pojawia³y siê wodopójki Limnesia sp.
J e z i o r o S a l i ñ s k i e
Makroregion: Pobrze¿e Koszaliñskie Mezoregion: Wysoczyzna ¯arnowiecka Dorzecze: Salinka-Bychowska Struga-Pianica-Ba³tyk Gmina: Gniewino
Jest to p³ytki, nie stratyfikowany zbiornik, po³o¿ony na terenie Choczewsko-Saliñskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Jego odpornoæ na sp³yw zanieczyszczeñ z terenu zlewni jest niewielka. Du¿a wymiana wody stwarza dogodne warunki do kumulacji biogenów w zbiorniku, a kszta³t misy u³atwia ich recyrkulacjê i wykorzystanie do produkcji biologicznej. Wp³yw zlewni na jezioro jest jednak umiarkowany, a jej sposób zagospodarowania doæ dobry z uwagi na znaczny udzia³ terenów zalesionych. Jezioro ocenione zosta³o jako silnie podatne na degradacjê - III kategoria.
134 Zasilaj¹ go dwa dop³ywy: rzeka Salinka wyp³ywaj¹ca z jeziora Czarnego i niewielki ciek bez nazwy, uchodz¹cy w pobli¿u Osady Rybackiej, na zachodnim brzegu jeziora. Odp³ywem jest rzeka Salinka, dop³yw Bychowskiej Strugi. Latem wody dop³ywów charakteryzowa³y siê wysok¹ zawartoci¹ substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie i fosforu ogólnego. Podwy¿szony poziom substancji organicznych odnotowano tak¿e wiosn¹ w dop³ywie z jeziora Czarnego. Jego stan sanitarny w ca³ym okresie badañ odpowiada³ II klasie. Jezioro jest s³abo zagospodarowane turystycznie.
Wody akwenu zaliczono do II klasy czystoci. Ich stan sanitarny równie¿ odpowiada³ II klasie z uwagi na podwy¿szon¹ zawartoæ bakterii coli typu fekalnego w okresie wiosennym. Charakteryzowa³y siê one zarówno wiosn¹, jak i latem niewielk¹ przezroczystoci¹ (0.6 m - poza klas¹), brunatnym zabarwieniem (160-150 mg Pt/dm3) oraz nisk¹ zawartoci¹ rozpuszczonych substancji mineralnych, wapnia, magnezu, sodu i potasu. Wiosn¹ w warstwie powierzchniowej notowano wysokie iloci substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie (III klasa). W ca³ym zbiorniku wystêpowa³ podwy¿szony poziom zwi¹zków fosforu. Warstwa powierzchniowa wody odznacza³a siê wysok¹ zawartoci¹ fosforanów w okresie wiosennym (0.072 mg P/dm3) i fosforu ogólnego latem (0.120 mg P/dm3), odpowiadaj¹c¹ III klasie czystoci.
Poziom fosforu ogólnego w warstwie przydennej utrzymywa³ siê na granicy klas II i III. Stê¿enia azotu ogólnego spe³nia³y wymogi I klasy, podwy¿szon¹ zawartoæ azotu mineralnego notowano wiosn¹ w warstwie powierzchniowej (II klasa). W okresie stagnacji letniej wody w pó³nocnej czêci jeziora by³y dobrze dotlenione a¿ do dna, natomiast w czêci po³udniowej ju¿ na g³êbokoci 5 m notowano spadek iloci tlenu do 4 mg O /dm3. 2 Poziom substancji organicznych rozk³adalnych biologicznie by³ niski w ca³ej toni wodnej, a produktywnoæ zbiornika niewielka. Zawartoæ chlorofilu "a" nie przekracza³a wiosn¹ 2 mg/m3, latem - 8.2 mg/m3. Sk³ad i liczebnoæ planktonu wiadczy³y o umiarkowanej trofii. Wystêpuj¹ce organizmy by³y typowe dla jezior czystych lub miernie zanieczyszczonych. W wiosennym fitoplanktonie dominowa³y okrzemki, z .ragilaria capucina na czele. Latem w czêci pó³nocnej akwenu nast¹pi³ wzrost liczebnoci organizmów - do 1456 tys. org./dm3, spowodowany zakwitem okrzemki Tabellaria flocculosa. Wiosenny zooplankton sk³ada³ siê g³ównie z pierwotniaków, najliczniej wystêpowa³ .lagellata apochromatica ndt. Latem sporód pierwotniaków pozosta³ ju¿ tylko .lagellata apochromatica ndt., który nadal przewa¿a³ liczebnie. Pojawi³y siê natomiast wiolarki (Cladocera) i wid³onogi (Copepoda). Piaszczysto-muliste dno poroniête by³o zagniwaj¹cymi Cladophora glomerata i Ulotrix zonata. W okresie wiosennym jedynie w rejonie pó³nocnym notowano ma³e iloci sk¹poszczetów Tubifex sp. Latem licznie wystêpowa³y sk¹poszczety: Tubifex sp. i Stylaria sp., pojawi³y siê tak¿e muchówki.
J e z i o r o C h o c z e w s k i e
Makroregion: Pobrze¿e Koszaliñskie Mezoregion: Wysoczyzna ¯arnowiecka Dorzecze: Bychowska Struga-Pianica-Ba³tyk Gmina: Choczewo
Jezioro po³o¿one jest na terenie Choczewsko-Saliñskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Warunki naturalne - kszta³t misy i niewielka rednia g³êbokoæ - obni¿aj¹ jego odpornoæ na wp³ywy z otaczaj¹cych go terenów i u³atwiaj¹ wykorzystanie substancji biogennych zdeponowanych w osadach do produkcji biologicznej. Znaczny udzia³ obszarów lenych
135 w zlewni bezporedniej (71% powierzchni) i niska wymiana wody ograniczaj¹ jednak sp³yw zanieczyszczeñ do akwenu. Zbiornik oceniony zosta³ jako umiarkowanie podatny na degradacjê - II kategoria. Od strony zachodniej zasilaj¹ go dwa niewielkie dop³ywy: spod wsi S³ajkowo i Choczewo. W ci¹gu roku w jeziorze wymieniane jest oko³o 40% wody. Oba dop³ywy charakteryzowa³y siê w okresie letnim podwy¿szon¹ zawartoci¹ substancji organicznych i fosforu ogólnego oraz spadkiem natlenienia wód (III klasa w dop³ywie spod S³ajkowa). Latem stan sanitarny dop³ywu spod Choczewa odpowiada³ II klasie czystoci. Jezioro nie jest zagospodarowane turystycznie.
Na podstawie przeprowadzonych badañ wody akwenu zaliczono do II klasy czystoci. Nale¿y zaznaczyæ, ¿e wynik punktacji tylko nieznacznie przekracza³ wartoæ graniczn¹ dla I klasy, a czynnikiem decyduj¹cym by³ deficyt tlenu wystêpuj¹cy latem w warstwie przydennej w centralnej czêci zbiornika. Stan sanitarny odpowiada³ I klasie czystoci. Wody charakteryzowa³y siê nisk¹ zawartoci¹ rozpuszczonych substancji mineralnych i azotu ogólnego. Stê¿enia zwi¹zków fosforu i substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie oraz przezroczystoæ wody wskazywa³y na II klasê. Poziom azotu mineralnego w warstwie powierzchniowej utrzymywa³ siê na pograniczu klas II i III. Niepokój budzi³ bardzo niski poziom tlenu w warstwach naddennych w centralnej czêci zbiornika. Sk³ad i liczebnoæ planktonu wiadczy³y o umiarkowanej trofii. Wystêpuj¹ce organizmy by³y typowe dla jezior czystych lub miernie zanieczyszczonych. Wiosenny fitoplankton stanowi³y okrzemki, wród których najliczniej wystêpowa³y: Synedra acus i Asterionella gracilima. Latem tworzy³y go okrzemki i z³otowiciowce. Najczêciej notowano Dinobryon sertularia. O wzglêdnej równowadze troficznej zbiornika wiadczy³ tak¿e sk³ad zooplanktonu, w którym przewa¿a³y pierwotniaki Chilodonella uncinata i Anthophysa vegetans. Organizmy bentosowe wskazywa³y na bardzo dobr¹ jakoæ wód w okresie wiosennym. Dno, przewa¿nie piaszczysto-muliste, porasta³y Cladophora glomerata i Ulotrix zonata. Bardzo licznie wystêpowa³y chruciki Limnephilus gideus, organizmy typowe dla wód czystych i dobrze natlenionych. Wystêpuj¹cy latem deficyt tlenu by³ przyczyn¹ obumierania glonów porastaj¹cych dno. Ich zagniwanie, po³¹czone z brakiem tlenu, spowodowa³o ograniczenie rozwoju organizmów dennych oznaczonych wiosn¹ i rozwój muchówek z rodzaju Chironomus, odpornych na zaistnia³e warunki.
J e z i o r o K l a s z t o r n e M a ³ e
Makroregion: Pojezierze Wschodniopomorskie Mezoregion: Pojezierze Kaszubskie Dorzecze: Klasztorna Struga-Ma³a Supina-Radunia-Mot³awa-Martwa Wis³a-Ba³tyk Gmina: Kartuzy
Jest to niedu¿e, stosunkowo g³êbokie jezioro o wysokich brzegach w czêci wschodniej i zachodniej. Stanowi ono, wraz z jeziorami Karczemnym i Klasztornym Du¿ym, kompleks jezior po³¹czonych o s³abo zaznaczonym przep³ywie. Zasilaj¹ go wody jeziora Karczemnego, odp³yw uchodzi do jeziora Klasztornego Du¿ego. W ci¹gu roku w akwenie wymienione zostaje oko³o 160% wody. Jest to zbiornik ródmiejski, gdzie 38% powierzchni zlewni zajmuj¹ tereny zabudowane. Niewielka masa wody w stosunku do d³ugoci linii brzegowej jest przyczyn¹ jego niskiej odpornoci na wp³ywy z przylegaj¹cych do niego terenów. Korzystne ukszta³towanie misy wskazuje jednak na niewielk¹ mo¿liwoæ recyrkulacji substancji biogennych zdeponowanych w osadach i ponowne wykorzystanie ich do produkcji biologicznej. Jezioro ocenione zosta³o jako
136 silnie podatne na degradacjê - III kategoria. Wieloletni dop³yw nie oczyszczonych cieków komunalnych i przemys³owych z Kartuz spowodowa³ zanieczyszczenie wód zbiornika i utratê jego walorów u¿ytkowych.
Stan czystoci wód oceniono jako pozaklasowy. Zawartoæ bakterii coli typu fekalnego w okresie wiosennym kwalifikowa³a je do III klasy czystoci. Wody by³y silnie zmineralizowane, zawiera³y wysokie iloci substancji organicznych i biogennych zarówno w warstwie powierzchniowej, jak i przydennej. Latem fosfor wystêpowa³ g³ównie w postaci rozpuszczalnych ortofosforanów, które stanowi³y 77-99% ogólnej zawartoci fosforu. Iloci zwi¹zków fosforu znacznie przekracza³y stê¿enia dopuszczalne dla III klasy czystoci. Poziom fosforanów w okresie wiosennym w warstwie powierzchniowej wynosi³ 0.552-0.605 mg P/dm3 (wartoæ dopuszczalna dla III klasy - 0.080 mg P/dm3). Stê¿enie fosforu dochodzi³o do 0.660 mg P/dm3 wiosn¹ i 1.350 mg P/dm3 latem, a jego rednie roczne stê¿enie przekracza³o wartoæ dopuszczaln¹ dla III klasy prawie piêciokrotnie. Latem iloæ fosforanów na g³êbokoci 20 m wynosi³a a¿ 6.34 mg P/dm3, podczas gdy wartoæ dopuszczalna dla III klasy wynosi 0.080 mg P/dm3. Zawartoæ azotu ogólnego utrzymywa³a siê w III klasie, przy czym jego wy¿sze stê¿enie wystêpowa³o w okresie wiosennym (do 2.10 mg N/dm3). Wiosn¹ w warstwie powierzchniowej notowano pozaklasowe stê¿enie azotu mineralnego. Latem stê¿enie azotu amonowego nad dnem wynosi³o 12.9 mg N/dm3, przekraczaj¹c wartoæ dopuszczaln¹ dla III klasy ponad dwukrotnie. W okresie stagnacji letniej wody cechowa³o bardzo niskie natlenienie. Gwa³towny spadek stê¿enia tlenu nast¹pi³ ju¿ na g³êbokoci 2 m, a warstwy po³o¿one poni¿ej 4 m by³y ju¿ tylko minimalnie natlenione. Ca³kowity brak tlenu stwierdzono poni¿ej 10 m g³êbokoci. Wysoka zawartoæ biogenów stymulowa³a silny rozwój organizmów. Wody charakteryzowa³y siê w ca³ym okresie badañ bardzo nisk¹ przezroczystoci¹ oraz wysok¹ zawartoci¹ chlorofilu "a" i suchej masy sestonu. Sk³ad organizmów planktonowych wiadczy³ o umiarkowanej trofii. Wystêpuj¹ce organizmy by³y typowe dla wód miernie zanieczyszczonych. W bogatym liczebnie i gatunkowo fitoplanktonie przez ca³y okres badañ dominowa³y okrzemki, stanowi¹c 69-96% wszystkich organizmów. Najliczniej wystêpowa³a Cyclotella stelligera i Stephanodiscus hantzschii. W zooplanktonie zdecydowanie przewa¿a³y pierwotniaki Tintinnidium fluviatile i .lagellata apochromatica ndt. Bardzo ubogi liczebnie i gatunkowo bentos wiadczy³ o daleko posuniêtej eutrofizacji zbiornika. Stanowi³y go jedynie sk¹poszczety Tubifex sp. i larwy muchówek, organizmy odporne na wody silnie zanieczyszczone i pozbawione tlenu.
W 1988 roku jezioro Klasztorne Ma³e objête zosta³o programem rekultywacji. Wybrano metodê sztucznego napowietrzania bez destratyfikacji. Na najwiêkszym zag³êbieniu zbiornika zamontowano urz¹dzenie napowietrzaj¹ce typu Ekofloks, a w czêci odp³ywowej bariery sedymentacyjne. W okresie cyrkulacji jesiennej za³o¿ono dodawanie wodnej zawiesiny bentonitu. Jak wynika z danych uzyskanych w pocz¹tkowej fazie rekultywacji i po 3 latach jej prowadzenia, w jeziorze nie uzyskano widocznej poprawy stanu zanieczyszczenia. Prace rekultywacyjne wznowione zosta³y w maju 1999 roku. Niskocinieniowy Synergetyczny System Dyfuzji, proponowany jako techniczne rozwi¹zanie problemu napowietrzania jeziora, oparty jest na zasadzie destratyfikacji.
Jakkolwiek wody zbiornika nadal kwalifikowane s¹ jako pozaklasowe, to jednak ich stan czystoci ulega pewnym zmianom. W 2000 roku odnotowano w okresie stagnacji letniej wyran¹ poprawê natlenienia powierzchniowych warstw wody. Praktycznie ca³a warstwa epilimnionu by³a dobrze natleniona, a brak tlenu wyst¹pi³ dopiero poni¿ej 10 metrów (w 1996 r.
137 brak tlenu odnotowano ju¿ na g³êbokoci 4 m). Od wielu lat bardzo wysoki poziom biogenów stymuluje silny rozwój organizmów, utrzymuje siê wysoka zawartoæ substancji organicznych i chlorofilu "a" oraz niska przezroczystoæ wód. Pogarsza siê ich stan sanitarny. Chocia¿ w warstwie przydennej niezmiennie wystêpuje wysokie stê¿enie fosforanów i azotu amonowego, to jednak od 1991 roku obserwuje siê wyran¹ tendencjê spadkow¹ zawartoci zwi¹zków fosforu i azotu w warstwie powierzchniowej. Pewn¹ poprawê wykaza³ tak¿e sk³ad gatunkowy planktonu, przejawiaj¹cy siê wzrostem liczebnoci okrzemek oraz spadkiem udzia³u sinic i bruzdnic.
PODSUMOWANIE
W ramach monitoringu regionalnego, prowadzonego w 2000 roku na terenie województwa pomorskiego, Inspekcja Ochrony rodowiska przebada³a 14 jezior o ³¹cznej powierzchni 1910 ha. Przewagê (71.3% powierzchni) stanowi³y zbiorniki o wodach czystych, odpowiadaj¹cych II klasie czystoci.
Latem wody wiêkszoci jezior by³y s³abo natlenione. Deficyt tlenowy notowano w g³êbiej po³o¿onych warstwach wody, wzrasta³ on wraz z g³êbokoci¹, a¿ do ca³kowitego zaniku tlenu nad dnem.
Zawartoæ substancji biogennych w warstwie powierzchniowej kszta³towa³a siê przewa¿nie na poziomie I lub II klasy czystoci. O obni¿eniu jakoci wód decydowa³ najczêciej poziom zwi¹zków fosforu i azotu amonowego w warstwie przydennej oraz azotu mineralnego w warstwie powierzchniowej. Ich zawartoæ odpowiada³a III klasie lub by³a pozaklasowa (np. Kamieniczno, Somiñskie, Bia³e, Rekowo). Czêæ zbiorników z uwagi na rodzaj pod³o¿a charakteryzowa³a siê nisk¹ zawartoci¹ wapnia, sodu, potasu i magnezu, odczynem kwanym oraz silnym brunatnym zabarwieniem. Ich wody zawiera³y wysokie iloci substancji organicznych rozk³adalnych chemicznie, fosforu ogólnego oraz azotu mineralnego w warstwie powierzchniowej (np. Czarne, D¹brze).
Wysokie stê¿enia substancji biogennych powodowa³y rozwój planktonowych organizmów rolinnych, czego efektem by³a zwiêkszona zawartoæ chlorofilu "a". Sk³ad i liczebnoæ planktonu wiadczy³y o równowadze troficznej jezior. Wystêpuj¹ce organizmy by³y typowe dla wód czystych lub miernie zanieczyszczonych. Przewa¿nie liczny i zró¿nicowany gatunkowo fitoplankton sk³ada³ siê g³ównie z okrzemek. Latem w niektórych akwenach licznie wystêpowa³y tak¿e sinice (np. Krasne, Sianowskie, Somiñskie, Borzyszkowskie, Kamieniczno). W jeziorze Saliñskim odnotowano latem zakwit okrzemek, zakwit sinic wyst¹pi³ natomiast w jeziorze Kruszyñskim oraz w p³ytkiej po³udniowej czêci jeziora Somiñskiego. Sk³ad organizmów dennych w znacznej czêci zbiorników by³ ubogi, zw³aszcza latem, i ogranicza³ siê do organizmów odpornych na deficyt tlenu (np. Choczewskie). Brak tlenu i obecnoæ siarkowodoru ca³kowicie zahamowa³y rozwój organizmów bentosowych latem w jeziorze Borzyszkowskim. W jeziorze D¹brze niepokój budzi³o natomiast pojawienie siê wiosn¹ znacznej liczby bakterii nitkowatych, organizmów typowych dla wód zanieczyszczonych.
Jeziora Borzyszkowskie, Kamieniczno, Somiñskie i Kruszyñskie badano po raz pierwszy w
138
I I KLASA II KLASA III KLASA NON - poza klas¹
a
n
y
a
n
l
a
l
i
Krynica Morska Krynica i
W
W
a
j
ñ ñ
w
o
i e r
z z e
g o
D
e
g
z l z
r r a e
i e
z
Z Dzierzgoñ i
D
. M
J
a
k Stan czystoci jezior województwa województwa jezior czystoci Stan
w NW. DWÓR DWÓR NW. GDAÑSKI
ó
r Prabuty
b
¹
a
g D
u a
. T MALBORK
J w
i
Z a t o k a L
m a l b o r s k i k s r o b l a m G d a ñ ka s
a
w
Sztum a
n o w o d w o r s k i k s r o w d o w o n
n i
L
A Nowy Staw Rys.4.3.1 Rys.4.3.1 pomorskiego badanych w 2000 roku
£
o g
a t
S N
y
r
S t a
I KWIDZYN
W i k s ñ y z d i w k
Hel
Gniew
a a w
k Pelplin
a a ³
s t
k
l o z
TCZEW Jastarnia
e s
M a -
H c zt ke w s i
w
m
e a
a z
s D
j . at Z
e
i
i .
e z
P P c u a k
k
J
e
d i
z s
e
o i e
r b
i
k
ê
G
k ³
e s
s
. ñ
i a
i
J
w
e
K
i
o m
M Skórcz
GDAÑSKI k
PRUSZCZ
.
h u
l
J
c
e S
g d a ñ s k i k s ñ a d g
i
e
a
.
z c
PUCK
J
W r
W£ADYS£AWOWO
y
o
z
r
B
.
e
i J
REDA W Skarszewy ¯ukowo
a e GDAÑSKI
d
n r RUMIA
a STAROGARD
W o
d t
e z e a
s i
³
R s t a r o g a r d z k i k z d r a g o r a t s
e n a
a
l
e i
i u
M K
p u c k i k c u p
k
.
k d
a s
J
e c c a
i i
c w
n l R
y
o -
a z
KARTUZY
e
n r
e p a -
-
t R
i
i o
a
o .
a s
o i
k
P
w k J Woda
n c
WEJHEROWO Czarna
£ O
S
r
e
. .
i .
a
J
J J
w
¯
e e
³
e
z
a i
. r
i
J
k
b
B e s
i
¹ k
.
e
ñ
i s
J ñ
e
i
D
l
u z
k
. d
s a
a d
J
R
S y w
.
z
. e
e J
d
z n
J a
e c
r b
Czersk
i
W
o
a e
k .
z £
h s
KOCIERZYNA
J
C
ñ C
k o c i e r s k i k s r e i c o k
i
.
l
.
k a r t u s k i k s u t r a k
J
d J i a
d w
a r
o d B
W
G
z
.
s
J
u
a
e
i
Brusy
M
k
s
.
e
i
J ñ
o
ñ
i
k
k
e
s i
s
m
s
LÊBORK
b
ñ
c jh i oc kn i e
.
o
a
r
i y
E J
J S
a
k
z
lê b o r k i
c
S
s .
.
i
J
J u
I n
r
e e
i
i
e
K
z
k
i
s
d .
k
K
u
s J
w
t
a
. ñ
CHOJNICE
o BYTÓW
i S
i .
£eba
J
k
p s
J
.
-
y r
C J
u
e
z z
a
³
i
r s
S
o
k
K
a
y
s
n
z h Y
o
z
r
w C
k
c o
s
o i
b a
k B
n
T
e
d
e .
r
i
£
J
. B
m £ J a
w a o
a K
e k
p
o .
A s n
u n
J
p
s t
£ ê
a y
CZ£UCHÓW
r
z r
a B
a c
K
K
d w
z
r . o
. t S
B Debrzno J
s
. J
¹
a
J z
k
by t o w s k i r
e
o i h
n
E
k n y C
. o d z s ³ u p s k i k s p u ³ s
r
J r b
a
Z b
ê ³
e
.
G ia
J a
a G
p D
u rz r R
³ p y
S ie z c
W z
c z ³c z k u w c sh o i S
O
a
c
i
n
r
M Czarne e z a
e d i C w
k G
s ñ
MIASTKO
i
c ê
Kêpice
i
b
o
.
J B USTKA
139 latach 1986-1987. Badania przeprowadzone w 2000 roku nie wykaza³y istotnych ró¿nic w chemizmie ich wód, a ogólna klasyfikacja nie uleg³a zmianie. W jeziorach Borzyszkowskim, Kruszyñskim i Somiñskim wyranie poprawi³ siê natomiast stan sanitarny wód, w jeziorze Somiñskim nawet z III klasy na I klasê czystoci.
Jezioro Klasztorne Ma³e objête zosta³o w 1988 roku programem rekultywacji. Jak wynika z danych uzyskanych w pocz¹tkowej fazie rekultywacji i po 3 latach jej prowadzenia, w jeziorze nie uzyskano widocznej poprawy stanu czystoci jego wód. Prace rekultywacyjne wznowione zosta³y w maju 1999 roku. Chocia¿ wody jeziora nadal oceniane s¹ jako pozaklasowe, to jednak ich stan czystoci uleg³ pewnym zmianom. W 2000 roku w okresie stagnacji letniej odnotowano wyran¹ poprawê natlenienia powierzchniowych warstw wody - brak tlenu wyst¹pi³ dopiero poni¿ej 10 metrów (w 1996 roku ju¿ na g³êbokoci 4 m). Od wielu lat bardzo wysoki poziom biogenów stymuluje masowy rozwój organizmów, utrzymuje siê wysoka zawartoæ substancji organicznych i chlorofilu "a" oraz niska przezroczystoæ wód. Pogarsza siê ich stan sanitarny. Pomimo, ¿e w warstwie przydennej wystêpuje niezmiennie wysokie stê¿enie fosforanów i azotu amonowego, to jednak od 1991 roku obserwuje siê wyran¹ tendencjê spadkow¹ zawartoci zwi¹zków fosforu i azotu w warstwie powierzchniowej. Pewn¹ poprawê wykaza³ tak¿e sk³ad gatunkowy planktonu, przejawiaj¹cy siê wzrostem liczebnoci okrzemek oraz spadkiem udzia³u sinic i bruzdnic.
Stan czystoci jezior województwa pomorskiego badanych w 2000 roku
Powierzchnia G³êbokoæ Stan Klasa Jezioro Gmina maksymalna sanitarny czystoci [ha] [m] Bia³e Chmielno 96.3 21.6 I II Borzyszkowskie Lipnica 101.8 31 I II Choczewskie Choczewo 177.7 12.9 I II Czarne Gniewino/£êczyce 61.0 23.1 I II D¹brze Gniewino 57.6 5.6 I II Kamieniczno Tuchomie/Lipnica 120.7 23.2 I II Klasztorne Ma³e Kartuzy 13.7 20.0 III poza klas¹ Krasne Przechlewo 31.0 5.0 I I Kruszyñskie Brusy 461.3 7.0 I II £apalickie Kartuzy 155.1 23.6 I II Rekowo Chmielno/Kartuzy 59.0 11.8 II II Saliñskie Gniewino 70.7 8.6 II II Sianowskie Chmielno/Kartuzy 71.0 15.6 II III Somiñskie Brusy 433.1 14.0 I III
140 4.4 ZALEW WILANY
Zalew Wilany, którego powierzchnia wynosi 838 km2 (w granicach Polski - 328 km2), jest najwiêkszym zbiornikiem przybrze¿nym po³udniowego Ba³tyku. Dynamikê wód Zalewu w poszczególnych porach roku warunkuje wiatr, którego kierunek i szybkoæ decyduj¹ o wymianie cieplnej, zasoleniu, p³ywach i zalodzeniu. Wymiana wód pomiêdzy Zalewem Wilanym a Zatok¹ Gdañsk¹ odbywa siê przez Cieninê Pilawsk¹ i ma znaczenie g³ównie w okresie jesienno-zimowym, natomiast oddzia³ywanie wód rzecznych i zwi¹zany z tym nap³yw wód s³odkich ma miejsce przede wszystkim w okresie wiosennym. Do Zalewu Wilanego uchodz¹ nastêpuj¹ce rzeki: Pas³êka, Elbl¹g, Nogat, Ba³da, Szkarpawa, Wis³a Królewiecka, Cieplicówka, Narusa, Stradanka, Grabianka, D¹brówka, Kamionka, Olszanka, Suchacz.
- punkty kontrolne - brzegowe stanowiska kontrolne - zrzuty zanieczyszczeñ - granica pañstwa 1 Piaski 2 3 IV
Zatoka 6 Gdañska Krynica Morska III 5 7 BRANIEWO y II a n l K¹ty 4 i rombork Rybackie 10 W Królew w s³a iec e Ba i ka l I u W Tolkmicko d Z a a G 8 r S 9 a tr b a d a i a s a u
n n r S k a uc a k N
ha a cz O l
s
z
a
n
k
a
a
k
w
ó ka c rów i b l ¹ p D ie C
Lokalizacja punktów kontrolnych i bezporednich zrzutów zanieczyszczeñ wód Zalewu Wilanego (2000 r.)
141 Z wymienionych rzek w granicach województwa pomorskiego znajduj¹ siê: Nogat, Szkarpawa i Wis³a Królewiecka. Wnios³y one do Zalewu Wilanego ³adunek zanieczyszczeñ, który wyra¿ony w wybranych wskanikach, przedstawia³ siê nastêpuj¹co: - BZT 982.8 ton/rok 5 - ChZT 10068.6 ton/rok - fosfor ca³kowity 66.6 ton/rok - azot ca³kowity 699.7 ton/rok. W porównaniu z rokiem 1999 nast¹pi³ spadek wielkoci ³adunku zanieczyszczeñ wniesionego tymi rzekami, szczególnie znaczny w biochemicznym zapotrzebowaniu tlenu i azocie ca³kowitym.
Bezporednio do Zalewu Wilanego w 2000 roku by³y zrzucane cieki przez nastêpuj¹ce zak³ady: - Zak³ad Wodoci¹gów i Kanalizacji we @romborku - Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Krynicy Morskiej - Spó³ka Wodno-ciekowa w Piaskach - Zak³ad Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Tolkmicku. Odprowadzi³y one 813897 m3 cieków o ³¹cznym ³adunku zanieczyszczeñ, który wyra¿ony w wybranych wskanikach, wynosi³: - w BZT 22.00 tony/rok 5 - w ChZT 80.85 ton/rok - w fosforze ca³kowitym 4.73 tony/rok - w azocie ca³kowitym 25.42 tony/rok.
Z powy¿szych róde³ zanieczyszczeñ w granicach województwa pomorskiego znajduj¹ siê: - Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Krynicy Morskiej - Spó³ka Wodno-ciekowa w Piaskach. Odprowadzi³y one w 2000 roku do wód Zalewu 350197 m3 cieków o ³¹cznym ³adunku zanieczyszczeñ wynosz¹cym: - w BZT 6.20 ton/rok 5 - w ChZT 36.45 ton/rok - w fosforze ca³kowitym 1.53 tony/rok - w azocie ca³kowitym 17.32 tony/rok. W porównaniu z rokiem 1999 jego wielkoæ uleg³a zmianie, nast¹pi³: - spadek ³adunku BZT (znaczny) i fosforu ca³kowitego 5 - wzrost ³adunku ChZT i azotu ca³kowitego.
Wody Zalewu Wilanego, podobnie jak w latach ubieg³ych, objê³a systematycznymi badaniami Inspekcja Ochrony rodowiska (Inspektorat Ochrony rodowiska w Olsztynie - Delegatura w Elbl¹gu). Lokalizacjê stanowisk kontrolnych przedstawiono na rysunku w pocz¹tkowej czêci rozdzia³u.
Próby wód pobierano w okresie od kwietniu do listopada (w lipcu i padzierniku nie wykonano poborów ze wzglêdu na nieodpowiednie warunki pogodowe). W trakcie poboru na ka¿dym stanowisku kontrolnym wykonywano pomiary temperatury powietrza, i wody, zawartoci tlenu rozpuszczonego w wodzie, nasycenia wód tlenem i ich zasolenia.
142 W oparciu o przeprowadzone badania oceniono stan czystoci wód, który przedstawiono poni¿ej.
1. Zasolenie Zasolenie wód powierzchniowych waha³o siê od 2.6 do 8.2%o; rednia wartoæ roczna wynosi³a 5.2%o i by³a wy¿sza o 2.8%o w porównaniu z rokiem 1999. Najni¿sze wartoci zasolenia wystêpowa³y w okresie wiosennym, co zwi¹zane jest ze zwiêkszonym dop³ywem wód rzecznych. Najwy¿sze wartoci notowano w listopadzie. Wartoci zasolenia by³y stosunkowo wysokie, co odzwierciedla³ poziom stê¿eñ chlorków. Ich stê¿enie zmienia³o siê w przedziale od 811 do 2829 mg Cl/l, podczas gdy w roku 1999 waha³o siê od 487 do 2170 mg Cl/l. W sezonie 2000 nast¹pi³o zahamowanie zjawiska wys³adzania wód, które by³o wczeniej obserwowane w latach 1996-1999.
2. Odczyn i przezroczystoæ Wody cechuje odczyn zasadowy. W 2000 roku wartoæ pH zmienia³a siê w granicach od 8.1 do 9.1; w 1999 roku - od 8.2 do 9.5. rednia roczna wartoæ pH w 2000 roku wynosi³a 8.6 i by³a ni¿sza od redniej z roku 1999 jedynie o 0.1. Wody Zalewu Wilanego charakteryzuj¹ siê naturaln¹ nisk¹ przezroczystoci¹, co wi¹¿e siê z niewielk¹ g³êbokoci¹ zbiornika. Ponadto, wywo³ane falowaniem podrywanie osadów dennych wp³ywa na obni¿enie przezroczystoci.
3. Wskaniki tlenowe Warunki tlenowe s¹ dobre i sprzyjaj¹ procesom mineralizacji. Natlenienie wód podlega zmianom sezonowym, zwi¹zanym z cyklicznoci¹ zmian warunków termicznych i z natê¿eniem procesów fotosyntezy. W silnie zeutrofizowanych wodach Zalewu natlenienie przyjmuje wartoci od deficytowych do przetlenienia. W 2000 roku zawartoæ tlenu rozpuszczonego w wodach powierzchniowych zmienia³a siê od 7.8 do 15.3 mg O /l, co odpowiada³o nasyceniu wód tlenem od 87 do 151%. Jego rednia roczna 2 zawartoæ wynosi³a 10.6 mg O /l (105% nasycenia). 2
4. Wskaniki zanieczyszczenia organicznego Zawartoæ rozpuszczonych zwi¹zków organicznych wyra¿a siê wartociami wskaników, takich jak: BZT , ChZT-Mn, ChZT-Cr, które wskazuj¹ na ¿yznoæ i produktywnoæ zbiornika wodnego. 5 W 2000 roku zawartoæ zanieczyszczeñ organicznych wyra¿a³y nastêpuj¹ce wartoci tych wskaników: - rednia roczna wartoæ BZT 3.8 mg O /l 5 2 - rednia roczna wartoæ ChZT-Mn 12.57 mg O /l 2 - rednia roczna wartoæ ChZT-Cr 49.6 mg O /l. 2 Wartoci te zbli¿one s¹ do poziomu z roku 1999.
5. Zwi¹zki biogenne - Zwi¹zki azotu Zawartoæ zwi¹zków azotu w wodach powierzchniowych podlega zmianom sezonowym, które zwi¹zane s¹ z cyklicznoci¹ sezonow¹ rozwoju fitoplanktonu. W sezonie kontrolnym 2000 roku badano stê¿enia azotu amonowego, azotynowego, azotanowego i ca³kowitego; rednie roczne oznaczanych form azotu przedstawia³y siê nastêpuj¹co: - azot amonowy 0.11 mg N/l
143 - azot azotynowy 0.005 mg N/l - azot azotanowy 0.15 mg N/l - azot ca³kowity 1.35 mg N/l. Stê¿enia wszystkich oznaczonych form azotu mieci³y siê w granicach I klasy czystoci. W sezonie wegetacyjnym 2000 roku nast¹pi³ dalszy, nieznaczny spadek zawartoci zwi¹zków azotu w wodach Zalewu. - Zwi¹zki fosforu Zawartoæ fosforanów rozpuszczonych w wodach powierzchniowych podlega zmianom sezonowym i zwi¹zana jest z zawartoci¹ tlenu rozpuszczonego w wodzie. W roku 2000, podobnie jak w latach poprzednich, najwy¿sze stê¿enia fosforanów wyst¹pi³y w sierpniu, przy najni¿szej zawartoci tlenu. rednie roczne wartoci stê¿eñ fosforanów i fosforu ogólnego w sezonie wegetacyjnym 2000 przyjmowa³y nastêpuj¹ce wartoci: - fosforany 0.12 mg PO /l 4 - fosfor ogólny 0.19 mg P/l. rednie roczne wartoci kszta³towa³y siê na poziomie roku 1999. Stê¿enia fosforanów przyjmowa³y wartoci z I klasy (78% wyników) oraz II klasy czystoci (22% wyników). Stê¿enia fosforu ogólnego kwalifikowa³y siê do klasy I (16% wyników), klasy II (62% wyników) oraz klasy III (21% wyników). W roku 2000 nie wyst¹pi³y stê¿enia przekraczaj¹ce dopuszczalne normy dla ródl¹dowych wód powierzchniowych, w odró¿nieniu od roku 1999, w którym 6% wyników fosforu ogólnego przekracza³o normatywy klasy III.
6. Substancje toksyczne - Pestycydy chloroorganiczne Od 1995 roku w wodach powierzchniowych Zalewu badana jest zawartoæ nastêpuj¹cych pestycydów chloroorganicznych: DDT, DDD, DMDT (metoksychlor), gamma-HCH (lindan). W roku 2000 próby pobrano jednorazowo w czerwcu. Stê¿enia badanych pestycydów chloroorganicznych nie przekracza³y wartoci dopuszczalnych dla ródl¹dowych wód powierzchniowych. W trakcie badañ prowadzonych w latach 1998, 1999 i 2000 nie wykryto DMDT. Natomiast w roku 2000 nast¹pi³ nieznaczny wzrost stê¿eñ DDT, DDD, gamma-HCH, przy czym w przypadku gamma-HCH i DDT wyst¹pi³ on w dwóch kolejnych latach (1999 oraz 2000). - Metale ciê¿kie W wodach powierzchniowych od 1995 roku badana jest zawartoæ nastêpuj¹cych metali ciê¿kich: cynku, niklu, kadmu, o³owiu, miedzi. Nie stwierdza siê nadmiernej koncentracji badanych metali ciê¿kich rozpuszczonych w wodach Zalewu.
7. Wskaniki bakteriologiczne Podstawê oceny jakoci wód pod wzglêdem bakteriologicznym stanowi wartoæ miana coli typu fekalnego. Wyniki jego badañ w roku 2000, podobnie jak w roku 1999, mieci³y siê w przedziale od 0.2 do powy¿ej 2, co odpowiada klasom II do I. W okresie od 1997 do 2000 roku stwierdza siê znaczn¹ poprawê jakoci wód w aspekcie bakteriologicznym, w porównaniu z latami 1993-1996.
8. Wskaniki biologiczne W sezonie badawczym 2000 roku zawartoæ chlorofilu "a" w wodach Zalewu przyjmowa³a
144 wartoci z szerokiego przedzia³u - od 1.5 do 72.9 mg/m3. rednia roczna wartoæ z wykonanych w 2000 roku badañ by³a ni¿sza o 14.6 mg/m3 w stosunku do roku 1999. Pomimo spadku zawartoci chlorofilu "a", jego poziom by³ nadal wysoki i wiadczy³ o wysokiej trofii zbiornika.
PODSUMOWANIE
Na podstawie przeprowadzonych badañ polskiej czêci wód powierzchniowych Zalewu Wilanego stwierdzono, ¿e:
- zdecydowanej poprawie uleg³a ich jakoæ pod wzglêdem bakteriologicznym - warunki tlenowe by³y dobre - w sezonie wegetacyjnym 2000 nast¹pi³ dalszy, nieznaczny spadek zawartoci zwi¹zków azotu, natomiast zawartoæ fosforu pozosta³a od 1995 roku na zbli¿onym poziomie - nie stwierdzono nadmiernych koncentracji metali ciê¿kich i pestycydów chloroorganicznych - nadal utrzymywa³y siê wysokie wartoci chlorofilu "a", potwierdzaj¹c wysok¹ trofiê akwenu - cechowa³ je odczyn zasadowy, którego wartoæ nie odbiega³a od wartoci w latach 1993-1999, a ich przezroczystoæ by³a niska, co jest cech¹ p³ytkich zbiorników ujciowych.
145 4.5 STAN SANITARNY K¥PIELISK (wg WSSE)
K¹pieliska morskie
W województwie pomorskim w 2000 roku organy Pañstwowej Inspekcji Sanitarnej (PIS) objê³y nadzorem 53 k¹pieliska morskie, z których 46 dopuszczono do k¹pieli i rekreacji. W oparciu o "Ramowe wytyczne kontroli i oceny przydatnoci wód morskich do k¹pieli" Ministra Zdrowia i Opieki Sanitarnej z dnia 25 kwietnia 1996 roku Pomorski Wojewódzki Inspektor Sanitarny wyda³ dwa komunikaty zawieraj¹ce wykaz miejscowoci, które ze wzglêdu na odpowiadaj¹c¹ wymaganiom sanitarnym jakoæ wód dopuszczono do organizowania k¹pielisk. By³y to miejscowoci po³o¿one: - nad otwartym morzem: Hel, Jurata, Jastarnia, Kunica, Cha³upy, W³adys³awowo (na zachód od portu), Cetniewo, Ch³apowo, Jastrzêbia Góra, Ostrowo, Karwia, Dêbki, Bia³ogóra, Lubiatowo, Stilo, £eba, Rowy, Podd¹bie, Orzechowo, Ustka; - nad Zatok¹ Puck¹: Hel, Jurata, Jastarnia, Kunica, Cha³upy, Puck, Rewa (wschód i zachód); - nad Zatok¹ Gdañsk¹: Gdynia Oksywie, Gdynia ródmiecie, Gdynia Red³owo, Gdynia Or³owo Po³udnie, Sopot (dwa akweny na prawo i na lewo od mola) oraz Gdañsk Jelitkowo, Gdañsk Przymorze, Gdañsk Brzeno, Gdañsk Stogi, Gdañsk Sobieszewo Orle, Mikoszewo (odcinek 200 m na granicy z Jantarem), Jantar, Stegna, Sztutowo, K¹ty Rybackie, Krynica Morska, Piaski.
Na pocz¹tku sezonu turystycznego do k¹pielisk objêtych nadzorem do³¹czono akwen zlokalizowany w Dêbinie (teren nadzorowany przez PIS dla miasta i powiatu s³upskiego). Po raz pierwszy od szeregu lat udostêpniono do eksploatacji k¹pieliska w miejscowociach Gdañsk Sobieszewo Orle i w rejonie Mikoszewa - odcinek 200 m na granicy z Jantarem. Dla obu k¹pielisk na przestrzeni roku 1999 i w okresie wiosennym 2000 r. uzyskano wymagane iloci wyników bakteriologicznych (miano coli typu fekalnego) w I i II klasie czystoci. Wyników pozaklasowych nie odnotowano.
Do eksploatacji nie dopuszczono k¹pielisk po³o¿onych: - nad Zatok¹ Puck¹: Swarzewo, Gnie¿d¿ewo, Rzucewo, Os³onino, Mechelinki; - nad Zatok¹ Gdañsk¹: Gdynia Or³owo (rejon mola i rzeki Kaczej - odcinek 1400 m), Gdañsk wibno, Mikoszewo (odcinek 2200 m od ujcia Wis³y w kierunku Jantaru).
146
a
k
s
r
i
o
k
s
M
a
i
a
c
P
i
n
y
r
K
e
i
k
c
a
b
y
R
y
t
¹
K
o
w
o
t
u
t
z
S
a
n
g
e
ZATOKA ZATOKA t
GDAÑSKA S
r
a
t
n
a
J
o
w
e
z
s
o
o
k
i n
b M i
w
e
Hel l
k r
s
O
ñ
o
a o
d w
a
w
e i
e
G
z
z n
Jurata s
s
r
e
Hel e i i a
t
b b
s
i o o
a
g S S
J
o .
k
t
d
a
s
S
c
ñ G
o
i
k
a
n s
n
d
Jurata ñ
e
a
G
z u
ZATOKA PUCKA e
d
r
z
K y
r B G
o
p o
k
w t
u
s m
³
Jastarnia o
o
y
ñ
k a
k z
p
a t
r
i
h o o d
o Kunica l
o t
e P e C
e
w G
i S
i
o J w k
o c s
w P
³ o i k
ñ
³
y s
d
k a
e y r
s ñ
i d
e
n
n
k a
i
Cha³upy O
a G
R l n
d
o o m
O
e e
a
w G
n
d i
a
i w
i h
i
e
a
ó
e n
c m i
n
n
r
R
k
c
o y
e a
o n
o y
c
³ u o
d
y
w d K
w s
z M
u
d e
w
o a G
t o
G
R
i
z
O
e P
o
w G
r
w
¿
n
e p
a
a
d
i y
³
o
o
¿
n
w s d
S
t e
w
y S
i
e
G o
d
n
C p
a
a ³ G
³
a
(2000 r.) (2000 h
r
W
ó C
G
a
i
b
o
ê
z w
r
o t
r
s
t
s a
J
O
a i
w
r
a
K i
k
b
ê
D
a
r
ó
g
o
³
a
i
B
o
w
o t
a
i
b
u
L
o
l
i t S £eba k¹pielisko zamkniête k¹pielisko k¹pielisko otwarte k¹pielisko Rowy Stan sanitarny k¹pielisk morskich województwa pomorskiego województwa morskich k¹pielisk sanitarny Stan Dêbina Podd¹bie Orzechowo Rys.4.5.1 Rys.4.5.1 Ustka
147 K¹pieliska ródl¹dowe
Pomorski Wojewódzki Inspektor Sanitarny w Gdañsku dopuci³ do k¹pieli i uprawiania sportów wodnych 196 k¹pielisk zorganizowanych i miejsc zwyczajowo wykorzystywanych do k¹pieli na ródl¹dowych wodach powierzchniowych.
Do eksploatacji nie dopuszczono 7 k¹pielisk: - na jeziorach Klasztosztorne Du¿e i Klasztorne Ma³e (gmina Kartuzy), ze wzglêdu na pozaklasowe wartoci nastêpuj¹cych wskaników: fosforany rozpuszczone, BZT , odczyn pH; 5 - na jeziorze Czarne Po³udniowe w miejscowociach Osiek i Markocin (gmina Osiek), ze wzglêdu na pozaklasowe oraz w granicach III klasy wartoci nastêpuj¹cych wskaników: utlenialnoæ i CHZT; - na jeziorze Tuchomskim w miejscowociach Tuchomek (gmina ¯ukowo) i Warzenko (gmina Przodkowo), z uwagi na pozaklasowe i w granicach III klasy wartoci wskaników: odczyn pH, BZT 5 oraz obecnoæ licznych sinic (Cyanophyta); - na rzece S³upi w S³upsku, ze wzglêdu na pozaklasowe i w granicach III klasy wartoci miana coli typu fekalnego.
Jakoæ wód w wiêkszoci k¹pielisk w trakcie sezonu turystycznego utrzymywa³a siê na wymaganym poziomie z wyj¹tkiem niektórych akwenów, gdzie notowano wyniki pozaklasowe i w III klasie czystoci.
W eksploatowanych akwenach wystêpowa³y sporadycznie pozaklasowe wartoci takich wskaników, jak fosforany rozpuszczone, utlenialnoæ czy zapach.
Mo¿liwoæ k¹pieli i rekreacji zawieszono w dwóch k¹pieliskach: - na jeziorze Sianowskim (gmina Kartuzy), k¹pielisko zamkniêto od 21.07.2000 roku ze wzglêdu na pozaklasowe i w III klasie wartoci miana coli typu fekalnego; - na jeziorze D¹brówka Malborska (gmina Stary Targ), k¹pielisko zamkniêto od 25.08.2000 roku ze wzglêdu na pozaklasowe wartoci fosforanów rozpuszczonych.
Rzeki
Badano stan czystoci nastêpuj¹cych rzek pod k¹tem ich wp³ywu na jakoæ wód k¹pielisk morskich:
- S³upia (badana w 4 punktach w okresie od marca do listopada) - Orzechówka (badana w 1 punkcie w okresie od marca do padziernika) - Kacza (badana w 1 punkcie w okresie od kwietnia do wrzenia).
148 Wyniki badañ przedstawiono w poni¿szej tabeli.
Iloæ wyników w poszczególnych klasach czystoci
Rzeka Wskaniki fizyko-chemiczne Wskaniki mikrobiologiczne I II III poza I II III poza klasa klasa klasa klas¹ klasa klasa klasa klas¹ S³upia - 6 - - 4 16 13 2
Orzechówka - 2 - - 7 10 5 -
Kacza ------4 7
Porty
W roku 2000, w okresie od marca do listopada, badaniami objêto wody kana³ów portowych Ustki i Rowów. By³y one prowadzone pod k¹tem ich wp³ywu na stan czystoci k¹pielisk morskich. Wyniki badañ przedstawiono w poni¿szej tabeli.
Iloæ wyników w poszczególnych klasach czystoci
Port Wskaniki fizyko-chemiczne Wskaniki mikrobiologiczne I II III poza I II III poza klasa klasa klasa klas¹ klasa klasa klasa klas¹ Ustka - 1 1 - - 5 11 2
Rowy - 1 1 - 17 1 - -
PODSUMOWANIE
1. Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje siê systematyczn¹ poprawê jakoci wód w k¹pieliskach, co wyra¿a siê dopuszczaniem do k¹pieli kolejnych, nowych akwenów.
2. Poprawa jakoci wód stanowi konsekwencjê porz¹dkowania gospodarki ciekowej w województwie pomorskim.
3. W aspekcie nowego rozporz¹dzenia Ministra Zdrowia z dnia 4.09.2000 r. (Dz.U. nr 82 poz. 937) nale¿y zauwa¿yæ, ¿e zmieniaj¹ce siê warunki nadzoru nad k¹pieliskami (w szczególnoci zakres i czêstotliwoæ badañ oraz nowe kryteria oceny wody) spowoduj¹ nie tylko znaczny wzrost nak³adów finansowych na badania wód, ale zachodzi obawa, ¿e efektem tych dzia³añ mo¿e byæ orzeczenie o ich nieprzydatnoci do k¹pieli w niektórych akwenach aktualnie u¿ytkowanych, a w konsekwencji wy³¹czenie ich z eksploatacji.
149 4.6
ZAOPATRZENIE W WODÊ MIAST I WSI WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO na podstawie materia³ów Pomorskiego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Gdañsku
W 2000 roku na terenie miast województwa pomorskiego eksploatowano ³¹cznie 2051 wodoci¹gów i 346 studni (publicznych i zak³adowych). W 2000 roku Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna (WSSE) dokona³a oceny 787 wodoci¹gów publicznych, 291 zak³adowych i 847 lokalnych oraz 79 studni publicznych i 55 zak³adowych.
Wodoci¹gi Liczba obiektów / studnie miasta wsie Wodoci¹gi: - publiczne 50 737 - zak³adowe 42 249 - lokalne 195 778 Studnie: - publiczne 73 23 - zak³adowe 5 245
Skontrolowano tak¿e stan sanitarno-techniczny i jakoæ wody 6 nowo zewidencjonowanych studni przydomowych w miastach, a ocenie sanitarnej poddano 74 przydomowe studnie wiejskie.
Ocenê ogóln¹, stan sanitarny i ocenê jakoci wody w wodoci¹gach i studniach województwa pomorskiego przedstawiono w Tab.4.6.1.
Zaopatrzenie w wodê miast
Podstawê zaopatrzenia miast w wodê stanowi¹ wodoci¹gi publiczne, które dzia³aj¹ w oparciu o wody wg³êbne. Wyj¹tek stanowi¹, zasilaj¹ce wodoci¹g centralny miasta Gdañska: - ujêcie powierzchniowe w Straszynie - ujêcie drena¿owe "Prêgowo" oraz, zasilaj¹ce wodoci¹g publiczny w Sopocie: - ujêcie drena¿owe "Nowe Sarnie Wzgórze".
Ci¹g³ej dezynfekcji zwi¹zkami chloru poddawana jest woda z ujêæ: - powierzchniowego w Straszynie
150 Tab.4.6.1 Ocena wodoci¹gów i studni dostarczaj¹cych wodê do miast i wsi województwa pomorskiego w 2000 roku
Ocena ogólna - % Stan sanitarny - % Ocena jakoci wody - % Wodoci¹gi / studnie warunkowo dobra niepewna z³a dobry niepewny z³y dobra z³a dopuszcz. Wodoci¹gi
Miasto 68.0 30.0 2.0 74.0 - 26.0 64.0 34.0 2.0 Publiczne Wie 78.2 19.8 2.0 78.1 - 21.9 71.1 26.7 2.2 Miasto 66.6 31.0 2.4 69.0 - 31.0 52.4 45.2 2.4 Zak³adowe Wie 69.5 27.7 2.8 70.7 - 29.3 65.9 31.3 2.8 Miasto 73.3 22.7 4.0 75.6 - 24.4 65.9 29.5 4.6 Lokalne Wie 70.2 25.2 4.6 70.5 - 29.5 70.5 24.7 4.8 Studnie
Miasto 29.0 61.3 9.7 85.5 - 14.5 9.7 53.2 37.1 Publiczne Wie 58.8 29.4 11.8 76.5 - 23.5 53.0 23.5 23.5 Miasto ------Zak³adowe Wie 88.7 11.3 - - - - 77.4 11.3 11.3 wszystkie skontrolowane obiekty oceniono jako dobre; ich stan sanitarno-techniczny nie budzi³ Miasto Przydomowe zastrze¿eñ, jakoæ wody odpowiada³a wymaganiom sanitarnym Wie 33.8 32.4 33.8 56.8 - 43.2 40.5 25.7 33.8
Uwaga: obiekty z³e nale¿y rozumieæ jako obiekty o z³ym stanie sanitarnym i z³ej jakoci wody
- drena¿owego "Prêgowo" - g³êbinowego "Sportowa" i "Kamionka" wodoci¹gu publicznego w Kwidzynie - zak³adowego International Paper w Kwidzynie.
Na ujêciu "Nowe Sarnie Wzgórze" w Sopocie dezynfekcja wody prowadzona jest przy pomocy lamp UV.
Substancje chemiczne wystêpuj¹ce w ilociach ponadnormatywnych w wodzie z ujêæ wg³êbnych to g³ównie zwi¹zki ¿elaza, manganu, fluorki, amoniak oraz zapach siarkowodoru. Przewa¿nie wszystkie ujêcia, które maj¹ wodê o wysokiej zawartoci ¿elaza, s¹ wyposa¿one w Stacje Uzdatniania Wody (SUW). W 2000 roku oceniono pracê 50 stacji eksploatowanych na ujêciach wodoci¹gów publicznych i 28 wodoci¹gów zak³adowych. Wiêkszoæ z nich pracowa³a dobrze (Tab.4.6.2).
W wyniku z³ej pracy Stacji Uzdatniania Wody wyst¹pi³y przekroczenia dopuszczalnej zawartoci manganu w wodzie podawanej do sieci w trzech wodoci¹gach publicznych: - centralnym miasta Gdañska, ujêcie "Zaspa" - do 0.19 mg Mn/dm3 - publicznym w Skórczu - do 0.17 mg Mn/dm3 - publicznym w Prabutach - do 0.24 mg Mn/dm3.
151 Tab.4.6.2 Ocena pracy Stacji Uzdatniania Wody eksploatowanych przy wodoci¹gach województwa pomorskiego w 2000 roku
Pracuj¹ce dobrze Pracuj¹ce zmiennie Pracuj¹ce le Wodoci¹gi [%] [%] [%] Miejskie: - publiczne 84.0 10.0 6.0 - zak³adowe 79.3 6.9 13.8 Wiejskie: - publiczne 75.1 17.4 7.5 - zak³adowe 68.0 20.5 11.5
le pracowa³y stacje wodoci¹gów Gabryki Pomocy Naukowych w Kartuzach, Samodzielnego Publicznego Specjalistycznego Zak³adu Opieki Zdrowotnej w Prabutach oraz Stadniny Ogierów w Kwidzynie-Mi³osnej (Tab.4.6.2).
Kontrole przeprowadzone w 2000 roku wykaza³y, ¿e z³y stan sanitarny mia³o 13 wodoci¹gów publicznych i 43 wodoci¹gi lokalne. Zastrze¿enia budzi³ tak¿e stan sanitarny 13 obiektów zak³adowych. G³ówn¹ przyczyn¹ z³ej jakoci wody w wodoci¹gach publicznych by³ brak Stacji Uzdatniania Wody lub ich nieprawid³owe funkcjonowanie oraz z³y stan techniczny i wysoka awaryjnoæ sieci wodoci¹gowej. Z³¹ ocenê ogóln¹ uzyska³o 7 obiektów lokalnych, jeden wodoci¹g publiczny i jeden zak³adowy. Do obiektów niepewnych zaliczono 15 wodoci¹gów publicznych, 13 zak³adowych i 40 lokalnych. Wodê z³ej jakoci posiada³ wodoci¹g publiczny w Malborku, z uwagi na ponadnormatywn¹ zawartoæ fluorków - do 3.75 mg G/dm3 i sodu - do 297.8 mg Na/dm3, jeden wodoci¹g zak³adowy Stadniny Ogierów w Kwidzynie-Mi³osnej, z powodu ponadnormatywnej zawartoci amoniaku - do 2.43 mg N/dm3, manganu - do 0.32 mg Mn/dm3 i okresowego zanieczyszczenia bakteriologicznego, oraz 8 wodoci¹gów lokalnych z uwagi na nadmiern¹ zawartoæ: - ¿elaza - do 5.5 mg Ge/dm3 - amoniaku - do 2.49 mg N/dm3 - manganu - do 0.18 mg Mn/dm3 - mêtnoæ - do 40 mg/dm3 - okresowe zanieczyszczenie bakteriologiczne.
Wodê dopuszczon¹ warunkowo posiada³o: - 917 wodoci¹gów publicznych - 19 wodoci¹gów zak³adowych - 52 wodoci¹gi lokalne.
Poziom zanieczyszczeñ w wodzie wodoci¹gowej dopuszczonej warunkowo przedstawia tabela na nastêpnej stronie.
Substancje chemiczne wystêpuj¹ce w ilociach ponadnormatywnych w wodzie z ujêæ wg³êbnych to g³ównie zwi¹zki ¿elaza, manganu, fluorki, amoniak, barwa, mêtnoæ oraz zapach siarkowodoru.
152 Stê¿enie maksymalne w wodzie wodoci¹gów Wskanik / miano publicznych zak³adowych lokalnych Mangan mg Mn/dm3 do 0.38 do 0.29 do 0.49 ¯elazo mg Ge/dm3 do 2.01 do 2.30 do 2.9 Amoniak mg N/dm3 do 1.90 do 0.95 do 2.0 Azotany mg N/dm3 - - do 13.5 Gluorki mg G/dm3 do 2.20 do 3.00 - Barwa mg/dm3 do 40 do 25 do 40 Mêtnoæ mg Pt/dm3 do 7 do 9 do 10 Chlor wolny mg Cl2/dm3 do 0.65 - - Inne - zapach H2S, pH -
W wodzie podawanej do sieci z wodoci¹gów publicznych stwierdzono przekroczenia dopuszczalnej wartoci nastêpuj¹cych wskaników:
¿elaza (0.6-2.01 mg Ge/dm3): - w wodoci¹gu centralnym miasta Gdyni, ujêcia: awaryjne "Jana z Kolna" i "Or³owska", "Nowe Wiczlino", "Wielki Kack" - w Centralnym Wodoci¹gu ¯u³awskim, ujêcia: w Stegnie, Junoszynie i Przemys³awiu - w wodoci¹gach publicznych: Jastrzêbia Góra, Piaski, Krynica Morska
manganu (0.12-0.38 mg Mn/dm3): - w wodoci¹gu centralnym miasta Gdañska, ujêcie "Zaspa Wodna" - w wodoci¹gu centralnym miasta Gdyni, ujêcia: "Nowe Wiczlino" i "Wielki Kack" - w Centralnym Wodoci¹gu ¯u³awskim, ujêcia: w Stegnie, Junoszynie i Przemys³awiu - w wodoci¹gach publicznych: Prabuty, Skórcz, Piaski, Krynica Morska, Czersk
fluorków (1.7-3.75 mg G/dm3): - w wodoci¹gu publicznym Gdañsk-Pleniewo-Wilinka, ujêcie Pleniewo - w wodoci¹gu publicznym Gdañsk-Sobieszewo-wibno, ujêcie Sobieszewo - w wodoci¹gu publicznym Malbork
obecnoci zapachu siarkowodoru: - w wodoci¹gu publicznym Gdañsk-Sobieszewo-wibno, ujêcie wibno - w wodoci¹gu publicznym Gdañsk-Osowa
amoniaku (0.53-1.90 mg N/dm3): - w wodoci¹gu publicznym Gdañsk-Pleniewo-Wilinka, ujêcie Pleniewo - w wodoci¹gu publicznym Gdañsk-Sobieszewo-wibno, ujêcie wibno - w Centralnym Wodoci¹gu ¯u³awskim, ujêcia: w Stegnie, Junoszynie i Przemys³awiu - w wodoci¹gu centralnym miasta Gdyni, ujêcie awaryjne "Or³owska" - w wodoci¹gach publicznych: Piaski, Pruszcz Gdañski, Dzierzgoñ, Czarna Woda, Pelplin, Skórcz
153 sodu (do 297.5 mg Na/dm3): - w wodoci¹gu publicznym Malbork
barwy (30-40 mg Pt/dm3): - w wodoci¹gach publicznych: Piaski i £eba
mêtnoci (6-7 mg/dm3): - w wodoci¹gach publicznych: Jastrzêbia Góra i £eba.
Utrzymuj¹ce siê przez d³u¿szy czas zanieczyszczenie bakteriologiczne wody odnotowano w wodoci¹gach: - publicznym w £ebie - publicznym w Pelplinie - zak³adowym International Paper Kwidzyn S.A. w Kwidzynie - zak³adowym Stadnina Ogierów w Kwidzynie-Mi³osnej - lokalnym szpitala w Kwidzynie.
Saur Neptun Gdañsk przeprowadzi³ badania na zawartoæ wielopiercieniowych wêglowodorów aromatycznych i pestycydów w wodzie z ujêæ wodoci¹gów publicznych: - centralnego miasta Gdañska: "Zaspa Wodna", "Czarny Dwór", "Lipce", "Dolina Radoci", "Pregowo" - w Sopocie: "Bitwy pod P³owcam", "Brodwino", "Nowe Sarnie Wzgórze" - w Gdañsku: w Matarni, Jasieniu, Smêgorzynie, Klukowie, £ostowicach, wibnie- Sobieszewie (ujêcia "wibno" i "Sobieszewo"), Pleniewie-Wilince (ujêcie Oczyszczalni "Wschód" i "Pleniewo"), Osowie. ¯aden z normowanych wskaników nie przekroczy³ dopuszczalnych wartoci. Wyniki badañ zamieszczono w tabeli na nastêpnej stronie.
W wodzie z ujêcia drena¿owego "Prêgowo" wodoci¹gu centralnego miasta Gdañska, w którym prowadzona jest ci¹g³a dezynfekcja chlorem, Saur Neptun Gdañsk prowadzi³ badania zawartoci chloroformu oraz chlorowcopochodnych. Nie stwierdzono przekroczeñ wartoci dopuszczalnych normowanych wskaników. Nie wykryto trichloroetenu, 1,1-dichloroetanu, 1,2-dichloroetanu, 1,1-dichloroetenu, 1,1,1-trichloroetanu, 1,1,1,2-tetrachloroetanu, 1,1,2-trichloroetanu, 1,1,2,2- tetrachloroetanu, 1,2-dichloroetenu i dichlorometanu. Wyniki badañ przedstawiono w poni¿szej tabeli.
NDS Wodoci¹g Centralny Gdañska Wskanik µg/dm3 ujêcie "Prêgowo" chloroform 30.0 < 0.5 - 10.3 dibromochlorometan 30.0 ** < 0.3 - 1.8 dichlorobromometan 15.0 ** 0.4 - 4.9 tribromometan 50.0 ** < 0.3 tetrachlorek wêgla 2.0 ** < 0.04 tetrachloroeten 10.0 < 0.2 - 0.5
154 Wskanik NDS /* Stê¿enie
Wielopiercieniowe wêglowodory aromatyczne - ng/dm3 fluoranten nie normowany < 2.0 - 2.2 benzo(b)-fluoranten suma = 100 ** < 1.0 benzo(k)-fluoranten < 1.0 benzo(ghi)-perylen < 2.0 indeno(123-cd)piren < 2.0 benzo(a)piren 10 ** < 1.0 Pestycydy z grupy insektycydów organicznych - µg/dm3 chlorowane wêglowodory: - DDT i jego metabolity < 0.005 - gamma - HCH [Lindan] < 0.002 - alfa - HCH < 0.002 - beta - HCH < 0.010 - 0.012 - delta - HCH ** Od 18.10.2000 r. NDS dla < 0.003 - metoksychlor [p,p' - DMDT] sumy wszystkich oznaczanych < 0.008 pestycydów wynosi 0.50 insektycydy cyklodienowe: µg/dm3, wartoæ parametry- - aldryna [HHDN] < 0.002 czna dla ka¿dego pestycydu - dieldryna [HEOD] < 0.002 wynosi 0.10 µg/dm3 z wyj¹t- - endrina < 0.005 kiem: aldriny/dieldriny i epo- - alfa-endosulfan < 0.002 ksydu heptachloru, dla któ- - beta-endosulfan < 0.005 rych wynosi ona 0.03 µg/dm3 - heptachlor i jego epoksyd < 0.003 insektycydy fosforoorganiczne: - chlorfenwinfos < 0.014 - fenitrotion < 0.014 - malation < 0.014 Pestycydy z grupy herbicydów organicznych - µg/dm3 kwasy karboksylowe: - 2.4-D [kwas dichlorofenoksyoctowy] < 1.0 - 1.0 - 2.4-DP [dichloroprop] < 1.0 - MCPA [kwas 4-chloro-2-metylofeno- ksyoctowy] < 1.0 - MCPP [mekoprop] < 1.0 Pestycydy grupy fungicydów organicznych - µg/dm3 heksachlorobenzen < 0.001
* NDS - najwy¿sze dopuszczalne stê¿enie ** - zmiana NDS - Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 wrzenia 2000 roku (Dz.U. nr 82 poz. 937)
W Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Gdañsku wykonano rozszerzone badania wody w 32 publicznych wodoci¹gach miejskich, tj. Gdynia, Miastko, Lêbork, £eba, Malbork, Skórcz, Starogard Gdañski, Krynica Morska, Piaski, Czarna Woda, Czersk, Prabuty, S³upsk, Kwidzyn, Skarszewy, Chojnice, Sztum, Kocierzyna, Tczew, Gniew, Pelplin, Puck, W³adys³awowo, Hel, Wejherowo, Reda, Rumia, Pruszcz Gdañski, Dzierzgoñ, Centralny Wodoci¹g ¯u³awski, ¯ukowo i Kartuzy (³¹cznie 59 ujêæ wody). W wodzie ¿adnego z przebadanych wodoci¹gów nie stwierdzono obecnoci chromu, arsenu, formaldehydu, cyjanków, glinu ani
155 detergentów. Wyniki badañ zamieszczono w poni¿szej tabeli.
NDS Wskanik Wodoci¹gi publiczne µg/dm3 Cynk mg Zn/dm3 3.0 * 0.008 - 0.213 Mied mg Cu/dm3 1.0 * 0.007 - 0.051 Kadm mg Cd/dm3 0.003 * < 0.000 - 0.001 O³ów mg Pb/dm3 0.01 * < 0.003 - 0.01 Sód mg Na/dm3 200 3.73 - 297.8 ** Potas mg K/dm3 brak 1.25 - 8.44 Nikiel mg Ni/dm3 0.02 * < 0.002 - 0.009 Rtêæ mg Hg/dm3 0.001 < 0.0001 - 0.0005 Siarczany mg SO4/dm3 250.0 * < 0.5 - 95.0 Subst. rozpuszczone mg/dm3 brak * 196 - 630
* - zmiana NDS obowi¹zuj¹ca od 18 padziernika 2000 r. - Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 4 wrzenia 2000 r. (Dz.U. nr 82 poz. 937) ** - wartoci ponadnormatywne stwierdzono w wodoci¹gu w Malborku (235.5-297.8 mg Na/dm3)
Ponadto Saur Neptun Gdañsk wykona³ oznaczenia metali w próbach wody pobranych z ujêæ wodoci¹gu centralnego miasta Gdañska, wodoci¹gu publicznego w Sopocie oraz wodoci¹gów osiedlowych Gdañska: w wibnie-Sobieszewie, Pleniewie, Klukowie, Jasieniu, £ostowicach, Smêgorzynie, Osowie i Matarni. Zawartoæ cynku, miedzi, kadmu, o³owiu, sodu i potasu nie przekracza³a obowi¹zuj¹cych norm. Nie stwierdzono obecnoci niklu, chromu ani srebra.
Studnie miejskie
W 2000 roku skontrolowano 62 studnie publiczne (na 73 zewidencjonowane) i 2 studnie zak³adowe (z 5 istniej¹cych). Z³y stan sanitarny stwierdzono w 8 studniach publicznych usytuowanych na terenie Gdyni oraz w jednej studni w Starogardzie Gdañskim. Z³a ocena wody wynika³a najczêciej z przekroczeñ wartoci dopuszczalnych wskaników: - ¿elaza - do 9.9 mg Ge/dm3 - manganu - do 0.5 mg Mn/dm3 - mêtnoci - do 30.0 mg/dm3 - twardoci - do 527.0 mg CaCO /dm3 3 - barwy - do 30.0 mg/dm3 - amoniaku - do 1.91 mg N/dm3 - zapachu ropopochodnych i siarkowodoru.
Obie studnie zak³adowe cechowa³ z³y stan sanitarny. Studnia Wis³a-Most w Gdañsku-Przeróbce oceniona zosta³a jako z³a z uwagi na z³y stan sanitarny (podsi¹kanie wody z kana³u) oraz ponadnormatywn¹ zawartoæ ¿elaza - 7.0 mg Ge/dm3, chlorków - 720 mg Cl/dm3 i manganu - 0.1 mg Mn/dm3.
156 Ponadto, w 2000 roku skontrolowano stan sanitarno-techniczny i jakoæ wody nowo zewidencjonowanych 6 studni przydomowych. Wszystkie obiekty ocenione zosta³y jako dobre, ich stan sanitarny nie budzi³ zastrze¿eñ, a jakoæ wody spe³nia³a wymogi sanitarne.
Zaopatrzenie w wodê wsi
Wiêkszoæ wsi województwa pomorskiego zaopatrywana jest w wodê dobrej jakoci, czêæ z nich posiada jednak wodê odbiegaj¹c¹ od stawianych wymagañ sanitarnych. Przekroczenia wartoci stê¿eñ dopuszczalnych dotycz¹ g³ównie zawartoci ¿elaza, manganu, amoniaku, fluorków i mêtnoci.
Do wodoci¹gów ocenianych jako z³e (z³y stan sanitarny i z³a jakoæ wody) zaliczono 31 urz¹dzeñ lokalnych znajduj¹cych siê na terenie 8 powiatów. Poziom wskaników przekraczaj¹cych wartoci dopuszczalne zamieszczono w poni¿szej tabeli.
Lokalne wodoci¹gi wiejskie oceniane jako z³e ze wzglêdu na: Iloæ Powiat obiektów ¿elazo mangan amoniak mêtnoæ barwa bakteriologia [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] Bytowski 1 7.3 0.15 - - - - agar 20 oC > 800 Kwidzyñski 2 2.8 0.58 1.9-3.0 - - agar 37 oC - 240 wsk. coli 20 Malborski 9 1.1-11.2 0.12-1.36 1.1-15.4 - - - S³upski 7 1.2-32.9 0.12-0.25 41.9 22-49 45-80 - Starogardzki 7 3.4-7.7 1.19 2.9 - - agar 37 oC > 800 Kocierski 3 2.4-6.1 0.16 1.1-2.6 - 25-50 - Tczewski 1 - - - - - agar 37 oC > 800 Gdañski 1 - - - - - agar 37 oC - 560
Do urz¹dzeñ o z³ym stanie sanitarnym zaliczono 158 wodoci¹gów publicznych, 73 wodoci¹gi zak³adowe (brak SUW) i 198 lokalnych (w tym 172 pod wzglêdem technicznym, g³ównie z uwagi na brak odpowiednich elementów uzdatniania wody).
Wodê o z³ej jakoci posiada³o 55 wodoci¹gów wiejskich: - 16 publicznych, w tym 1 pod wzglêdem bakteriologicznym - 7 zak³adowych, w tym 1 pod wzglêdem bakteriologicznym - 32 lokalne, w tym 6 pod wzglêdem bakteriologicznym.
Z³a jakoæ wody wynika³a najczêciej z przekroczenia wartoci dopuszczalnych dla kilku wskaników chemicznych w zakresie: - amoniak 0.63 - 41.9 mg N/dm3 - mêtnoæ 15 - 75 mg/dm3 - ¿elazo 0.59 - 32.9 mg Ge/dm3 - mangan 0.12 - 1.36 mg Mn/dm3 - fluorki 3.2 - 3.6 mg G/dm3
157 - twardoæ 503.1 mg/dm3 - barwa 25 - 80 mg Pt/dm3. Przekroczenia wartoci dopuszczalnych manganu odnotowano w 28 wodoci¹gach, amoniaku - w 24, ¿elaza - w 35, fluorków - w 4, mêtnoci - w 8, barwy - w 8 i twardoci - w 1.
Wodê dopuszczon¹ warunkowo posiada³o 198 wodoci¹gów publicznych, 78 zak³adowych i 166 lokalnych. W wodoci¹gach zak³adowych o warunkowym dopuszczeniu wody decydowa³a g³ównie ponadnormatywna zawartoæ: ¿elaza (do 2.7 mg Ge/dm3), manganu (do 0.49 mg Mn/dm3), amoniaku (do 2.63 mg N/dm3), azotanów (do 18.96 mg N/dm3), mêtnoci (do 20 mg/dm3), fluorków (do 3.0 mg G/dm3) oraz barwa (do 25 mg/dm3). W jednym wodoci¹gu stwierdzono ponadnormatywn¹ twardoæ - 555 mg CaCO /dm3. 3
196 publicznych wodoci¹gów wiejskich ocenionych zosta³o jako niepewne, z uwagi na przekroczenie wartoci dopuszczalnych: - ¿elaza do 3.0 mg Ge/dm3 (w 94 wodoci¹gach) - manganu do 0.57 mg Mn/dm3 (w 69 wodoci¹gach) - amoniaku do 2.10 mg N/dm3 (w 69 wodoci¹gach) - azotanów do 35.48 mg N/dm3 (w 15 wodoci¹gach) - fluorków do 3.0 mg G/dm3 (w 11 wodoci¹gach) - chlorków do 350 mg Cl/dm3 (w 2 wodoci¹gach) - barwy do 40 mg/dm3 (w 4 wodoci¹gach) - mêtnoci do 30 mg/dm3 (w 27 wodoci¹gach) - twardoci do 572 mg/dm3 (w 2 wodoci¹gach) - zanieczyszczenia bakteriologicznego (w 6 wodoci¹gach). G³ówn¹ przyczyn¹ by³ brak Stacji Uzdatniania Wody (41 wodoci¹gów) lub brak odpowiednich elementów uzdatniania wody (97 wodoci¹gów).
D³u¿ej utrzymuj¹ce siê zanieczyszczenia bakteriologiczne wody wyst¹pi³y w 18 wodoci¹gach publicznych, 7 zak³adowych i 2 lokalnych. G³ówn¹ przyczyn¹ wystêpuj¹cych zanieczyszczeñ by³o nieprzestrzeganie re¿imów sanitarnych podczas pod³¹czania nowych odcinków sieci wodoci¹gowej, wymiany ¿wirków w od¿elaziaczach oraz przy wymianie agregatów pompowych.
W 95 wodoci¹gach publicznych wykonane zosta³y poszerzone badania wody. W wodzie ¿adnego z przebadanych wodoci¹gów nie stwierdzono obecnoci arsenu, formaldehydu, glinu ani detergentów anionowych. Zawartoæ chromu, cynku, miedzi, kadmu, o³owiu, niklu, rtêci, potasu, sodu, siarczanów i substancji rozpuszczonych nie przekracza³a dopuszczalnych stê¿eñ.
Studnie wiejskie
W 2000 roku skontrolowano 17 studni publicznych i 53 zak³adowe oraz 74 studnie przydomowe (19 nowo zewidencjonowanych).
Studnie publiczne ocenione jako z³e (z³y stan sanitarny i z³a jakoæ wody) znajdowa³y siê w miejscowociach G¹siorki, gmina Morzeszczyn (wskanik coli - 36, wskanik coli typ fekalny - 3, liczba bakterii w 37 oC - 44), i Kalwa, gmina Stary Targ (¿elazo - 5.3 mg Ge/dm3, amoniak - 2.38 mg N/dm3, mangan - 0.70 mg Mn/dm3). Wszystkie skontrolowane studnie zak³adowe wykaza³y dobry stan sanitarny.
158 Z³y stan sanitarny posiada³y natomiast 32 studnie przydomowe ze wzglêdu na nieprawid³owoci natury technicznej i sanitarnej, m.in.: nieszczelna cembrowina, le utrzymany teren wokó³ studni, z³a lokalizacja. O z³ej jakoci wody decydowa³y przekroczenia dopuszczalnych wartoci nastêpuj¹cych wskaników: - mêtnoci do 36 mg/dm3 - azotanów do 33.29 mg N/dm3 - barwy do 45 mg Pt/dm3 - ¿elaza do 11.22 mg Ge/dm3 - manganu do 1.18 mg Mn/dm3 - amoniaku do 5.7 mg N/dm3 - liczby kolonii bakterii na agarze w 37 oC - do 500 - wskanika coli - powy¿ej 96 - wskanika coli typu fekalnego - powy¿ej 96.
Iloæ d³u¿ej utrzymuj¹cych siê ska¿eñ bakteriologicznych w wodoci¹gach wiejskich przedstawia poni¿szy rysunek.
Iloæ d³u¿ej utrzymuj¹cych siê zanieczyszczeñ 20 bakteriologicznych w wodoci¹gach na terenach 18 wiejskich (2000 r.) 16
ñ
e 14
z
c
z
s 12
y
z
c 10
e
i
n a 8 z
æ
o 6
l
I 4
2
0 publiczne zak³adowe lokalne 20
18
16
E
S 14
S
P
e i 12 n woda niepewna
e
r
e
t 10 woda z³a
a
n
i
n
d 8
u
t
s
æ 6
o
l
I 4
2
0 Kocierzyna S³upsk Tczew Wejherowo Bytów Lêbork
Iloæ przydomowych studni wiejskich ze z³¹ i niepewn¹ wod¹ na obszarze dzia³alnoci inspekcji sanitarnej (2000 r.)
159 Inwestycje wykonane dla potrzeb wodoci¹gów publicznych i zak³adowych na terenie województwa pomorskiego w 2000 roku
Studnie Sieæ wodoci¹gowa [km] Stacje Uzdatniania Wody Wodoci¹gi zmoderni- zmoderni- zmoderni- nowe nowa nowe zowane zowana zowane miasta publiczne 3 53 53.687 17.430 1 2 zak³adowe 0 6 0 0 1 0
wsie publiczne 8 7 279.942 11.023 4 10 zak³adowe 0 4 2.000 0 0 1
Ocena jakoci wody z ujêcia powierzchniowego w Straszynie
Woda surowa z czerpni
Badania wód Raduni w miejscu czerpania w Straszynie prowadzone s¹ przez Wojewódzk¹ Stacjê Sanitarno-Epidemiologiczn¹ w Gdañsku i Saur Neptun Gdañsk. W 2000 roku oznaczono ³¹cznie 133 wskaniki, w tym 60 normowanych. Dziewiêæ sporód wskaników normowanych, stale b¹d okresowo, przekracza³o normy dopuszczalnych zanieczyszczeñ dla I klasy czystoci wód powierzchniowych.
Na przestrzeni roku woda z czerpni pod wzglêdem fizyko-chemicznym kwalifikowa³a siê do I klasy czystoci w 21%, do II klasy w 58%, do III klasy w 13%, a w 8% by³a pozaklasowa. Podobnie jak w latach ubieg³ych, najwiêcej wyników ponadnormatywnych zanotowano dla fosforanów rozpuszczonych, manganu i azotynów oraz w okresie letnim dla tlenu rozpuszczonego. Maksymalne uzyskane wyniki odpowiada³y II klasie dla fosforanów (0.24 mg PO /dm3), III 4 klasie dla manganu (0.33 mg Mn/dm3), a dla azotynów (0.069 mg N/dm3) i tlenu rozpuszczonego (3.8 mg O /dm3) by³y pozaklasowe. 2 Pod wzglêdem bakteriologicznym woda z czerpni kwalifikowa³a siê w 79% do I klasy czystoci, w 16% do II klasy, w 5% do III klasy, przy czym gorsze wyniki miana coli typu fekalnego uzyskiwano w okresie zimowym, od stycznia do marca. Pod wzglêdem hydrobiologicznym badana woda odpowiada³a w 87% II klasie (woda betamezosaprobowa), a w 13% III klasie (woda alfamezosaprobowa), przy czym wyniki maksymalne - III klasy czystoci notowano w marcu, maju, listopadzie i grudniu. Zakwity okrzemek Stephanodiscus hantzschii z rodziny Baccillariophyceae - powy¿ej 1000 komórek w 1 cm3 wody - obserwowano od kwietnia do maja oraz od lipca do padziernika. Ponadto, w lipcu wyst¹pi³ krótkotrwa³y zakwit tobo³ków (Pyrrophyta). Zakwitów sinic nie by³o.
Laboratorium Saur Neptun Gdañsk wykonywa³o oznaczenia 7 zwi¹zków z grupy monocyklicznych wêglowodorów aromatycznych, 15 z grupy wêglowodorów alifatycznych, 10 z grupy chlorobenzenów i chlorofenoli, 5 z grupy nitrofenoli i metylofenoli, 6 z grupy wielopiercieniowych wêglowodorów aromatycznych (WWA) i 7 z grupy polichlorowanych
160 bifenyli (PCB) oraz 24 pestycydów. W powy¿szych badaniach nie stwierdzono przekroczeñ wartoci dopuszczalnych normowanych wskaników.
Woda uzdatniona podawana do sieci wodoci¹gowej
W 2000 roku ujêcie wody powierzchniowej w Straszynie dostarcza³o 29.3% (rednio 24129 m3/ /dobê) ogólnej iloci wody produkowanej dla potrzeb wodoci¹gu centralnego miasta Gdañska. W wodzie uzdatnionej, podawanej do sieci wodoci¹gowej badano 124 wskaniki (52 normowane), w tym: 4 z grupy THM, 6 z grupy WWA, 15 z grupy wêglowodorów alifatycznych, 9 z grupy chlorofenoli, 12 z grupy lotnych chlorowanych wêglowodorów aromatycznych oraz 24 pestycydy. Sporód wskaników normowanych przekroczenia wartoci dopuszczalnych stwierdzono jedynie dla chloru wolnego, wynosi³y one 0.5 i 0.3* mg Cl /dm3 i dotyczy³y 49.8% badanych prób. 2 Stê¿enie maksymalne wynosi³o 0.65 mg Cl /dm3. 2 Ponadto, w przypadku 1.36% oznaczeñ stwierdzono przekroczenia wartoci normatywnych dla paciorkowców ka³owych, przy czym powtórne badania nie potwierdzi³y zanieczyszczenia mikrobiologicznego. Wród zwi¹zków uznawanych za rakotwórcze Saur Neptun Gdañsk wykona³ oznaczenia 86 wskaników, przy czym ¿aden z normowanych wskaników nie przekracza³ wartoci dopuszczalnych - Tab.4.6.3.
W wodzie podawanej do sieci wodoci¹gowej nie wykryto chromu, srebra, o³owiu, kadmu, fosforanów, selenu, detergentów cyjanków wolnych, formaldehydu, arsenu ani glinu. Poziom pozosta³ych metali zamieszczono w Tab.4.6.4.
Tab.4.6.4 Zawartoæ metali, siarczanów, substancji rozpuszczonych i chloru zwi¹zanego w wodzie uzdatnionej i z sieci wodoci¹gowej w 2000 roku
Woda Woda z sieci Wskanik NDS uzdatniona wodoci¹gowej Cynk mg Zn/dm3 3.0 * < 0.01 - 0.052 0.011 - 0.473 Mied mg Cu/dm3 1.0 * < 0.003 - 0.017 0.007 - 0.017 Kadm mg Cd/dm3 0.003 n.w. < 0.001 - 0.001 O³ów mg Pb/dm3 0.01 n.w. < 0.003 - 0.010 Sód mg Na/dm3 200 < 4.5 - 7.9 2.47 - 7.06 Potas mg K/dm3 brak < 2.18 - 3.4 2.43 - 6.75 Wapñ mg Ca/dm3 brak < 43.7 - 70.5 - Magnez mg Mg/dm3 50 * < 5.2 - 9.51 - Nikiel mg Ni/dm3 0.02 * < 0.002 - 0.005 < 0.002 - 0.003 Rtêæ mg Hg/dm3 0.001 < 0.0005 - 0.0009 < 0.0001 - 0.0002 Siarczany mg SO4/dm3 250 * < 14.4 - 28.3 11.5 - 27.7 Chlor zwi¹zany mg/dm3 brak * < 0.05 - 0.2 0.1 - 0.2 Subst. rozpuszcz. mg/dm3 brak * - 176.0 - 270
n.w. - nie wykryto * - zmiana NDS obowi¹zuje od 18.10.2000r. - Rozporz¹dzenie Ministra Zdrowia z dnia 4.09.2000r. (Dz.U. nr 82 poz. 937)
161 Tab.4.6.3 Wyniki badañ wody z czerpni i uzdatnionej ujêcia w Straszynie wykonane przez Saur Neptun Gdañsk w 2000 roku
Stê¿enie Wskanik NDS /* woda z czerpni woda uzdatniona
Monocykliczne wêglowodory aromatyczne - µg/dm3 Benzen 1 ** < 2.0 < 2.0 Chlorobenzen 20 ** - < 2.0 Toluen 40 ** < 1.0 - 1.5 < 1.0 Etylobenzen 20 ** < 1.0 < 1.0 o-ksylen < 1.0 < 1.0 suma = 20 ** m+p-ksylen < 2.0 < 2.0 Styren 10 ** < 2.0 < 2.0 Izopropylobenzen - < 1.0 < 1.0 Wêglowodory alifatyczne - µg/dm3 Izooktan - < 0.5 < 0.5 n-dekan - < 0.5 < 0.5 n-dodekan - < 0.5 < 0.5 n-eikozan - < 0.5 < 0.5 n-heksadekan - < 0.5 < 0.5 n-heptan - < 0.5 < 0.5 n-nonadekan - < 0.5 < 0.5 n-nonan - < 0.5 < 0.5 n-oktadekan - < 0.5 < 0.5 n-oktan - < 0.5 < 0.5 n-oktakozan - < 0.5 < 0.5 n-pentadekan - < 0.5 < 0.5 n-tetradekan - < 0.5 < 0.5 n-tridekan - < 0.5 < 0.5 n-undekan - < 0.5 < 0.5 Lotne chlorowane wêglowodory - µg/dm3 Dichlorometan 20 ** - < 0.5 Tetrachlorek wêgla 2 ** - < 0.04 - 0.23 Tetrachloroeten 10 - < 0.2 - 0.3 Trichloroeten 10 ** - < 0.2 1,1 - dichloroetan - < 0.5 suma = 3 ** 1,2 - dichloroetan - < 1.0 1,1 - dichloroeten - ** - < 1.0 1,2 - dichloroeten - ** - < 1.0 1,1,1 - trichloroetan - < 0.1 suma = 50 ** 1,1,2 - trichloroetan - < 0.1 1,1,2,2 - tetrachloroetan - < 0.1 suma = 30 ** 1,1,1,2 - tetrachloroetan - < 0.1
162 Tab.4.6.3 Wyniki badañ wody z czerpni i uzdatnionej ujêcia w Straszynie wykonane przez Saur Neptun Gdañsk w 2000 roku c.d.
Stê¿enie Wskanik NDS /* woda z czerpni woda uzdatniona
THM-y - µg/dm3 Chloroform 30 - 1.6 - 5.7 Dibromochlorometan 30 ** - 0.8 - 3.0 Dichlorobromometan 15 ** - 2.4 - 3.9 Tribromometan (bromoform) 50 ** - < 0.3 Nitrofenole i metylfenole - µg/dm3 2-nitrofenol - < 1.0 < 1.0 2-dimetylofenol - - < 1.0 4-nitrofenol - < 1.0 < 1.0 2,4-dinitrofenol - < 1.0 - 2,4-dimetylfenol - < 0.5 - 1.6 - 4 chloro-3 metylfenol 10 < 0.5 - 2.5 < 1.0 - 1.1 Chlorobenzeny i chlorofenole - µg/dm3 Chlorobenzen - < 2.0 - 2-chlorofenol < 0.5 - 7.8 < 1.0 4-chlorofenol < 1.0 < 1.0 2,6-dichlorofenol < 0.5 - 1.4 < 1.0 2,4-dichlorofenol < 0.5 - 2.5 < 1.0 - 1.8 suma = 10 2,4,5-trichlorofenol < 1.0 < 1.0 2,4,6-trichlorofenol < 0.5 - 15.1 < 1.0 - 5.7 2,3,6-trichlorofenolenol < 0.5 - 1.6 < 1.0 - 1.5 2,3,4,6-tetrachlorofenol < 0.5 - 1.6 < 1.0 - 2.5 pentachlorofenol - < 0.5 - 2.4 < 1.0 - 2.3 Wielopiercieniowe wêglowodory aromatyczne (WWA) - ng/dm3 fluoranten - 4.8 - 16.8 < 2.0 benzo(k)-fluoranten < 1.0 - 2.9 < 1.0 benzo(k)-fluoranten < 1.0 - 1.9 < 1.0 suma = 100 ** benzo(ghi)-perylen < 2.0 - 3.7 < 2.0 indeno(1,2,3-cd)piren < 2.0 - 3.0 < 2.0 benzo(a)piren 10 ** < 1.0 - 3.2 < 1.0 Polichlorowane bifenyle (PCBs) - µg/dm3 2,4,4'-trichlorobifenyl < 0.005 - 0.006 < 0.005 2,2',5,5'-tetrachlorobifenyl < 0.025 < 0.025 2,2',4,5,5'-pentachlorobifenyl < 0.005 < 0.005 2,3',4,4',5-pentachlorobifenyl suma = 0.5 < 0.005 < 0.005 2,2',4,4',5,5'-heksachlorobifenyl < 0.010 < 0.010 2,2',3,4,4',5-heksachlorobifenyl < 0.005 < 0.005 2,2',3,4,4',5,5'-heptachlorobifenyl < 0.005 < 0.005
163 Tab.4.6.3 Wyniki badañ wody z czerpni i uzdatnionej ujêcia w Straszynie wykonane przez Saur Neptun Gdañsk w 2000 roku c.d.
Stê¿enie Wskanik NDS /* woda z czerpni woda uzdatniona
Pestycydy z grupy insektycydów organicznych - µg/dm3 chlorowane wêglowodory: / ** - gamma - HCH [Lindan] < 0.002 - 0.004 < 0.002 - alfa - HCH < 0.002 < 0.002 - 0.007 - beta - HCH < 0.010 - 0.019 < 0.010 - 0.023 - delta - HCH < 0.003 < 0.003 - 0.003 - p, p' - DDT < 0.005 < 0.005 - p, p' - DDE < 0.002 < 0.005 - p, p' - DDD < 0.005 < 0.005 - metoksychlor [p, p' - DMDT] 30 < 0.008 < 0.008 insektycydy cyklodienowe: - aldryna [HHDN] < 0.002 < 0.002 - dieldryna [HEOD] < 0.002 < 0.002 - endrin < 0.005 < 0.005 - alfa-endosulfan < 0.002 < 0.002 - beta-endosulfan < 0.005 < 0.002 - heptachlor i jego epoksyd < 0.003 < 0.003 insektycydy fosforoorganiczne: - chlorfenwinfos < 0.017 < 0.017 - fenitrotion < 0.014 < 0.014 - malation < 0.014 < 0.014 Pestycydy z grupy herbicydów organicznych - µg/dm3 kwasy karboksylowe: - 2,4-D [kwas dichlorofenoksyoctowy] < 1.0 < 0.10 - 2,4-DP [dichloroprop] < 1.0 < 0.10 - MCPA [kwas 4-chloro-2-metylofenoksyoctowy] < 1.0 < 0.10 - MCPP [mekoprop] < 1.0 < 0.10 Pestycydy grupy fungicydów organicznych - µg/dm3 heksachlorobenzen < 0.001 < 0.001 - 0.002 pentachlorobenzen < 0.002 < 0.005
/* - NDS - najwy¿sze dopuszczalne stê¿enie dla wody uzdatnionej ** - od 18 padziernika 2000 roku NDS dla sumy wszystkich oznaczanych pestycydów wynosi 0.50 µg/dm3, wartoæ parametryczna dla ka¿dego pestycydu - 0.10 µg/dm3 z wyj¹tkiem: aldriny/dieldriny i epoksydu heptachloru, dla których wynosi ona 0.03 µg/dm3
164 5.
GOSPODARKA ODPADAMI
Rok 2000 by³ to trzeci rok obowi¹zywania przepisów ustawy z dnia 27 czerwca 1997 roku o odpadach (Dz.U. Nr 96/97, poz. 592). Zmieniono klasyfikacjê odpadów, wprowadzon¹ rozporz¹dzeniem Ministra Ochrony rodowiska, Zasobów Naturalnych i Lenictwa z dnia 24 grudnia 1997 roku (Dz.U. Nr 162/97, poz. 1135), oraz zobowi¹zano wytwórców odpadów do uzyskiwania zezwoleñ na wytwarzanie odpadów niebezpiecznych i odpadów innych ni¿ niebezpieczne w iloci powy¿ej jednego tysi¹ca ton rocznie. Wytwarzanie pozosta³ych odpadów nale¿a³o uzgodniæ z w³aciwymi organami samorz¹du, a po zmianie ustawy nale¿y sk³adaæ informacje o wytwarzaniu tych odpadów i sposobach postêpowania z nimi. Odbiorców odpadów niebezpiecznych obowi¹zywa³o posiadanie zezwolenia na usuwanie odpadów, w tym na transport, na ich wykorzystanie lub unieszkodliwianie. Wszystkie podmioty uczestnicz¹ce w gospodarce odpadowej musia³y prowadziæ ilociow¹ i jakociow¹ ewidencjê odpadów zgodnie z przyjêt¹ klasyfikacj¹ oraz list¹ odpadów niebezpiecznych. Ustawa o odpadach wprowadzi³a równie¿ regulacje prawne dotycz¹ce obrotu opakowaniami. Wszystko to spowodowa³o znacz¹ce zmiany jakociowe w gospodarce odpadowej - coraz wiêcej odpadów przemys³owych jest selekcjonowanych i kierowanych do wykorzystania b¹d unieszkodliwienia. Coraz mniej odpadów niebezpiecznych trafia wymieszanych z innymi odpadami na sk³adowiska odpadów, zw³aszcza komunalnych.
Monitoring odpadów
W celu gromadzenia informacji o wytwarzaniu odpadów w województwie i sposobach postêpowania z nimi Inspekcja Ochrony rodowiska prowadzi monitoring odpadów. Dane uzyskiwane s¹ drog¹ ankietyzacji wytypowanych wytwórców odpadów i gromadzone w komputerowej bazie danych "SIGOP". Baza ta systematycznie powiêksza siê i aktualnie zawiera informacje o odpadach niebezpiecznych od 383 znacz¹cych podmiotów wytwarzaj¹cych najwiêksze ich iloci (w 1999 r. od 269 wytwórców).
W komputerowej bazie danych województwa pomorskiego zarejestrowano 90 rodzajów odpadów, wytworzonych w ³¹cznej iloci 59138.66 Mg, z czego oko³o 30% wykorzystano gospodarczo, nieca³e 42% unieszkodliwiono, a ponad 28% sk³adowano.
165 Wród zarejestrowanych odpadów niebezpiecznych najwiêcej wytworzono takich odpadów, jak (w nawiasach kody odpadów; dane w Mg):
- odpady z czyszczenia statkowych zbiorników po ropie naftowej lub jej produktach (16 07 02) 15404.19 - odcieki ze sk³adowisk nie oczyszczone (19 07 01) 14600.00 - inne, nie wymienione odpady olejowe (13 06 01) 4425.33 - odpadowy kwas siarkowy (06 01 01) 4028.86 - oleje zêzowe z innej ¿eglugi (13 04 03) 4026.55 - odpady z czyszczenia zbiorników magazynowych po ropie naftowej lub jej produktach (16 07 06) 2626.29 - odpadowe roztwory alkaliczne - inne, nie wymienione odpady (06 02 99) 2503.00 - oleje smarowe nie zawieraj¹ce zwi¹zków chloroorganicznych (13 02 02) 1800.56 - odpady ze spalania i termicznego rozk³adu odpadów - - popio³y lotne (19 01 03) 1446.09 - odpady z diagnozowania, leczenia i profilaktyki medycznej - - inne odpady, których zbieranie i sk³adowanie podlega specjalnym przepisom ze wzglêdu na zapobieganie infekcji (18 01 03) 1132.15 - inne oleje smarowe (13 02 03) 1104.46 - odpadowy kwas chlorowodorowy (06 01 02) 867.68 - odpadowe emulsje z obróbki metali nie zawieraj¹ce chlorowców (12 01 09) 653.26 - odpady z odt³uszczania wod¹ (12 03 01) 646.60 - odpady z odwadniania olejów w separatorach - odpady w postaci szlamów (13 05 02) 410.60 - emulsje olejowe nie zawieraj¹ce zwi¹zków chloroorganicznych (13 01 05) 346.27 - odpady z czyszczenia statkowych zbiorników zawieraj¹cych chemikalia (16 07 01) 279.53 - odpady z procesów galwanicznych nie zawieraj¹ce cyjanków, lecz chrom (11 01 03) 273.51 - zu¿yte baterie i akumulatory o³owiowe (16 06 01) 262.71 - odpady z produkcji farmaceutyków - ³ugi macierzyste (07 05 01) 243.16 - odpady z produkcji pestycydów - wody pop³uczne (07 04 01) 187.50 - hydrauliczne oleje mineralne (13 01 06) 180.38 - zu¿yte kwane k¹piele trawi¹ce (11 01 05) 175.00 - odpady z produkcji farmaceutyków - zu¿yte sorbenty (07 05 10) 157.48 - inne rozpuszczalniki organiczne, roztwory z przemywania i ciecze macierzyste z produkcji farmaceutyków (07 05 04) 140.17 - inne emulsje z odwadniania olejów w separatorach (13 05 05) 132.13 - osady i szlamy z fosforanowania (11 01 08) 109.65 - odpady z czyszczenia cystern kolejowych i samochodowych przewo¿¹cych ropê naftow¹ lub jej produkty (16 07 03) 99.78 - odpady materia³ów budowlanych zawieraj¹cych azbest (17 01 05) 82.91 - osady z dna zbiorników z przeróbki ropy naftowej (05 01 03) 82.79.
166 Na zarejestrowan¹ iloæ 59138.66 Mg z³o¿y³y siê nastêpuj¹ce g³ówne grupy odpadów, które ³¹cznie stanowi¹ oko³o 93.4% ca³oci. I tak: - odpady ropopochodne 31454.9 Mg, tj. 53.19% - odcieki ze sk³adowisk nie oczyszczone 14600.0 Mg, tj. 24.69% - odpadowe kwasy 4896.5 Mg, tj. 8.28% - odpadowe alkalia 2577.5 Mg, tj. 4.36% - odpady medyczne 1144.7 Mg, tj. 1.94% - odpady z procesów powlekania metali 559.1 Mg, tj. 0.95%.
Najpowszechniej wystêpowa³y natomiast takie odpady, jak: - zu¿yte lampy fluorescencyjne 237 wytwórców - zu¿yte akumulatory o³owiowe 153 wytwórców - oleje smarowe nie zawieraj¹ce zwi¹zków chlorowcoorganicznych 118 wytwórców - inne oleje smarowe 107 wytwórców - inne nie wymienione odpady olejowe 41 wytwórców - odpady z diagnozowania, leczenia i profilaktyki medycznej podlegaj¹ce specjalnym przepisom 39 wytwórców - odpady z przemys³u fotograficznego - roztwory utrwalaczy 31 wytwórców - odpady z przemys³u fotograficznego - roztwory wywo³ywaczy 29 wytwórców - przeterminowane i wycofane ze stosowania chemikalia i leki 18 wytwórców - hydrauliczne oleje mineralne 16 wytwórców - oleje zêzowe z innej ¿eglugi 16 wytwórców - odpady z odwadniania olejów w separatorach w postaci szlamów 16 wytwórców.
Odpady przemys³owe
Ze wzglêdu na nadmorskie po³o¿enie w województwie pomorskim wystêpuj¹ odpady przemys³owe charakterystyczne dla przemys³u stoczniowego, tak produkcyjnego, jak i remontowego, oraz zwi¹zane z obs³ug¹ statków handlowych w portach morskich Gdañska i Gdyni oraz okrêtów wojennych w bazach Gdyni i Helu. Poza tym znacz¹ce iloci odpadów wytwarza przemys³ papierniczy, chemiczny (w tym nawozów sztucznych), cukrowniczy, energetyka cieplna, rolnictwo i przetwórstwo rolno-spo¿ywcze oraz przemys³ drzewny.
Wed³ug danych G³ównego Urzêdu Statystycznego w województwie pomorskim wyprodukowano w ci¹gu roku oko³o 1.1 Mg odpadów przemys³owych na jednego mieszkañca. Ca³kowit¹ iloæ wyprodukowanych odpadów w poszczególnych powiatach pokazuje Rys.5.1.
Najwiêkszym wytwórc¹ odpadów przemys³owych na terenie województwa s¹ zak³ady papiernicze International Paper Kwidzyn S.A. w Kwidzynie, które wytworzy³y ³¹cznie oko³o 700000 Mg odpadów. Wykorzystaniu gospodarczemu zosta³o poddanych prawie 290000 Mg (g³ównie kora i osady z dekarbonizacji wody), a wiêkszoæ pozosta³ej masy odpadów podlega³a sk³adowaniu. Na powy¿sz¹ iloæ wytworzonych odpadów z³o¿y³y siê przede wszystkim: - kora (m.in. spalana w piecu korowym) 185800 Mg - mieszanki ¿u¿lowo-popio³owe 197300 Mg
167
E K I Y C £ T B A E Z R O M
Z a t . P u c k a
GDYNIA Z a t o k a G d a ñ s k a SOPOT S£UPSK GDAÑSK
n y l a W i e w Z a l
Rys.5.1 Wytworzone odpady przemys³owe w poszczególnych powiatach województwa pomorskiego (wg danych GUS)
I E C K T Y A £ B £eba Z E J. J. ¯arnowieckie R Sarbsko M i er O J. £ebsko PUCK M z e Jastarnia Pia j ni a ca H Z a t . e J. P u c k a l s Gardno k a Czarnówko Reda Rewa Ustka £ Hel £up eba aw WEJHEROWO a Dêbogórze
Biêcino LÊBORK GDYNIA Z a t o k a
S£UPSK
G d a ñ s k a
SOPOT a a n GDAÑSK l S i ³u WKrynica Morska p j a ia z e y Letnica M i e r n l a KARTUZY W i Wilinka e w Z a l e Szadó³ki i Ob³ê¿e k J. Jasieñ J. Gowidliñskie s nia ñ adu PrzegalinaSzkarp w u R a d a a S³upia R . PRUSZCZ J J. Ostrzyce GDAÑSKI A Kêpice £ NW. DWÓR GD. S I a i Gostomie w k J. Mausz a s W n Warcz i a e ñ Tuchomie L g i u W T n i BYTÓW a e Pszczó³ki p P r Skorzewo . z n a Nowy a £ubiana KOCIERZYNA TCZEW Staw K W a w da Skarszewy a t³ o M Wierzyca J. MIASTKO Bobiêciñskie MALBORK STAROGARD ñ o GDAÑSKI Maciejewo g
J. Wdzydze z
J. D¹brówka r
e
i B z rd D a Drzewiny Pelplin Dzierzgoñ
Brusy Sztum t
Wda a g
J. o Czarna N Karsiñskie y
Woda r Gonty
a t
Brda Gniew S J. Dzierzgoñ Czersk Skórcz
J. iwa J. Szczytno L Charzykowskie Grabówek Prabuty a ic r n J. Krêpsko B J. Ka³êbie KWIDZYN ze CHOJNICE rd C Czarne CZ£UCHÓW a Kwidzyn
a Jêczniki r wa zy to G zc ¹ s w S hrz d C a Debrzno sk³adowisko odpadów Debrzyn ka przemys³owych mogilnik przeterminowanych Rys.5.2 Sk³adowiska odpadów przemys³owych rodków ochrony rolin w województwie pomorskim (2000 r.)
168 - osady i odpady z oczyszczania cieków i uzdatniania wody 172000 Mg - pozosta³e odpady 129200 Mg.
Do grupy najwiêkszych wytwórców odpadów przemys³owych nale¿y jeszcze zaliczyæ: - Gdañskie Zak³ady Nawozów Iosforowych "Iosfory" Sp. z o.o. w Gdañsku, które wytworzyly oko³o 237500 Mg tzw. fosfogipsów, czyli odpadowego gipsu powstaj¹cego w produkcji kwasu fosforowego, pó³produktu niezbêdnego do produkcji nawozów fosforowych i wielosk³adnikowych (NPK); - Zespó³ Elektrociep³owni "Wybrze¿e" S.A., który w elektrociep³owniach Gdañska i Gdyni wyprodukowa³ ³¹cznie 146400 Mg popio³ów, z czego wiêkszoæ zosta³a wykorzystana, a tylko 19800 Mg zosta³o skierowanych do sk³adowania.
Ponadto, du¿e iloci odpadów przemys³owych zosta³y wytworzone przez nastêpuj¹cych wytwórców (w nawiasach iloci wytworzonych odpadów w tys. Mg): - Cukrownia "Malbork" S.A. w Malborku (178) - Cukrownia "Nowy Staw" S.A. w Nowym Stawie (114) - Cukrownia "Pelplin" S.A. w Pelplinie (83) - Cukrownia "Pruszcz" S.A. w Pruszczu Gdañskim (67) - Gdañska Stocznia "Remontowa" S.A. w Gdañsku (55) - Stocznia Gdynia S.A. w Gdyni (46) - Stocznia Gdañska Grupa Stoczni Gdynia S.A. w Gdañsku (33) - Zak³ady Iarmaceutyczne "Polpharma" S.A. w Starogardzie Gdañskim (20) - Stocznia Remontowa "Nauta" S.A. w Gdyni (14) - "Saur Neptun Gdañsk" S.A. w Gdañsku (12) - Stocznia Pó³nocna S.A. w Gdañsku (9) - Rafineria Gdañska S.A. w Gdañsku (8) - Cementownia "Wejherowo" S.A. w Wejherowie (2). Na znacz¹c¹ pozycjê w powy¿szym wykazie przemys³u cukrowniczego z³o¿y³y siê odpady wykorzystywane w rolnictwie: wys³odki wytworzone ³¹cznie w iloci ponad 270 tys. Mg - pasza dla zwierz¹t, wapno defekosaturacyjne w iloci 38.5 tys. Mg - nawóz stosowany w rolnictwie.
Odpady przemys³owe wytworzone na terenie województwa by³y sk³adowane na sk³adowiskach zak³adowych i komunalnych, unieszkodliwiane, spalane b¹d wykorzystywane gospodarczo. Najwiêksze sk³adowiska odpadów przemys³owych zlokalizowane na terenie województwa pomorskiego to (w nawiasie rok uruchomienia i powierzchnia sk³adowania): 1. Wilinka - sk³adowisko fosfogipsu Gdañskich Zak³adów Nawozów Iosforowych "Iosfory" Spó³ka z o.o. (1972; 34.0 ha); 2. Przegalina - sk³adowisko popio³ów Zespo³u Elektrociep³owni "Wybrze¿e" S.A. (1988; 39.5 ha); 3. Rewa-Mocie B³ota - sk³adowisko popio³ów ZE "Wybrze¿e" S.A. (1985; I etap - 56.7 ha, ³¹cznie - 114.0 ha); 4. Gdañsk-Letnica - sk³adowisko buforowe popio³ów ZE "Wybrze¿e" S.A. (1970; 20.4 ha); 5. Grabówek nad Wis³¹ - sk³adowisko popio³ów International Paper Kwidzyn S.A. (1980; I i II etap - 27.0 ha, ³¹cznie - 58.0 ha); 6. Kwidzyn - sk³adowisko odpadów sta³ych International Paper Kwidzyn S.A. (1979; 9.0 ha); 7. Maciejewo k. Pelplina - sk³adowisko cytrogipsów Iabryki Kwasku Cytrynowego przy
169 Cukrowni "Pelplin" S.A. (1974; 3.0 ha; zamkniête w 1995 roku); 8. £ubiana - sk³adowisko odpadów poprodukcyjnych Zak³adów Porcelany Sto³owej "Lubiana" S.A. (1976; 3.5 ha); 9. Ob³ê¿e - kwatera na odpady z garbarni na sk³adowisku odpadów komunalnych (b.d.; 1.5 ha); 10. Czarnówko - kwatera na odpady z przemys³u ziemniaczanego na sk³adowisku komunalnym; 11. Gdañsk Szadó³ki - mogilnik na odpady niebezpieczne, eksploatowany przez Zak³ad Utylizacyjny Spó³ka z o.o. w Gdañsku (1991; 4 zbiorniki odkryte o pojemnoci ³¹cznej oko³o 14000 m3); 12. Dêbogórze k. Gdyni - sk³adowisko popio³u ze spalarni osadów Oczyszczalni cieków "Dêbogórze"; 13. Gostomie gm. Kocierzyna - kwatera na zu¿yte cierniwo Polgrit (produkowane na bazie ¿u¿li pomiedziowych (1995; 0.8 ha).
Ponadto, na terenie województwa nadal znajduj¹ siê tzw. mogilniki, w których zgromadzono ³¹cznie prawie 300 Mg niebezpiecznych odpadów - przeterminowanych rodków ochrony rolin i odczynników chemicznych. Mogilniki te s¹ zlokalizowane w pobli¿u miejscowoci: - Biêcino (gm. Damnica, powiat s³upski) - Drzewiny (gm. Kaliska, powiat starogardzki) - Gonty (gm. Prabuty, powiat kwidzyñski) - Jêczniki (gm. Cz³uchów, powiat cz³uchowski) - Skorzewo (gm. Kocierzyna, powiat kocierski) - Tuchomie (gm. Tuchomie, powiat bytowski) - Warcz (gm. Tr¹bki Wielkie, powiat gdañski).
Lokalizacjê wymienionych wy¿ej sk³adowisk odpadów przemys³owych oraz mogilników przedstawia Rys.5.2.
Nagromadzenie odpadów przemys³owych na sk³adowiskach osi¹gnê³o z koñcem 2000 roku wielkoæ ponad 22.1 mln Mg, z czego oko³o 66% to fosfogipsy, a ponad 28% to popio³y i ¿u¿le z energetyki i ciep³ownictwa. Pozosta³e rodzaje sk³adowanych odpadów stanowi³y ponad 5%. Nagromadzenie odpadów na najwiêkszych sk³adowiskach odpadów przemys³owych pokazano w Tab.5.1.
Odpady niebezpieczne podlega³y g³ównie unieszkodliwieniu, tj. sk³adowaniu w specjalnych warunkach, obróbce termicznej b¹d oczyszczeniu w specjalnych oczyszczalniach odpadów ciek³ych. Wed³ug informacji Zak³adu Utylizacyjnego Sp. z o.o. w Gdañsku, eksploatatora wysypiska komunalnego w Gdañsku Szadó³kach, w trakcie roku przyjêto nastêpuj¹ce iloci odpadów niebezpiecznych: - odpady z³o¿one bezporednio do mogilnika 146.00 Mg - odpady materia³ów budowlanych zawieraj¹cych azbest 275.00 Mg - odpady przyjête z przeznaczeniem do pirolizy (g³ównie przeterminowane leki, odpady farb, lakierów i rozpuszczalników) 227.95 Mg - odpady przeznaczone do biodegradacji (g³ównie ziemia zanieczyszczona ropopochodnymi) 54.88 Mg.
Odpady medyczne podlegaj¹ce specjalnym przepisom ze wzglêdu na zapobieganie infekcji by³y gromadzone w specjalnych warunkach, transportowane sprzêtem - g³ównie Kolumn Transportu
170 Tab.5.1 Nagromadzenie odpadów na najwiêkszych sk³adowiskach odpadów przemys³owych na terenie województwa pomorskiego (2000 r.)
Sk³adowanie Nagromadzenie Odpady Sk³adowisko Gmina / powiat U¿ytkownik [Mg] [Mg]
Iosfogipsy Wilinka Pruszcz Gd. / Gdañsk GZNI "Iosfory" Sp. z o.o. 237540 14583720
International Paper Grabówek Kwidzyn / Kwidzyn 200400 1430900 Kwidzyn S.A. 2100 Zespó³ Elektrociep³owni Letnica Gdañsk / m. Gdañsk - 5800 /* 1924400 "Wybrze¿e" S.A. ¯u¿le i popio³y - 35300 /** Zespó³ Elektrociep³owni Przegalina Gdañsk / m. Gdañsk 35300 1436400 "Wybrze¿e" S.A. Zespó³ Elektrociep³owni Rewa Kosakowo / Puck 17700 1468100 "Wybrze¿e" S.A. Ró¿ne odpady International Paper Kwidzyn Kwidzyn / Kwidzyn 130200 895900 poprodukcyjne Kwidzyn S.A.
/* - odpady wykorzystane ze sk³adowiska w Letnicy /** - odpady przeniesione na sk³adowisko w Przegalinie
Sanitarnego - przystosowanym do tego celu, i nastêpnie spalane w spalarniach odpadów medycznych, zlokalizowanych przy szpitalach Trójmiasta, S³upska, Malborka, Tczewa, Starogardu Gdañskiego, Kocierzyny, Wejherowa i Dzier¿¹¿na. Wody zaolejone by³y poddawane oczyszczeniu w specjalnych oczyszczalniach wód zaolejonych Spó³ki z o.o. "Port-Service" w Gdañsku oraz Spó³ki z o.o. "Comal" w Gdañsku. Urz¹dzenia do termicznej utylizacji odpadów niebezpiecznych (g³ównie olejowych) funkcjonowa³y m.in.: w Rafinerii Gdañskiej S.A. (piec fluidalny), Zak³adzie Utylizacyjnym Sp. z o.o. w Gdañsku (instalacja do termicznego unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych SWINGTHERM-EKOS- 1000 na sk³adowisku odpadów komunalnych w Gdañsku-Szadó³kach), Zak³adach Iarmaceutycznych "Polpharma" S.A. w Starogardzie Gdañskim (zak³adowa spalarnia odpadów niebezpiecznych - spalarka SP-300 z fluidaln¹ stacj¹ oczyszczania spalin), Spó³ce z o.o. "Waster" w Tczewie (2 pirolizatory WPS-350), Spó³ce z o.o. "Comal" w Tczewie (pirolizator WPS-350). Na terenie Spó³ki z o.o. "Port-Service" rozpoczêto realizacjê spalarni odpadów niebezpiecznych.
Wprowadzenie ustawy o odpadach spowodowa³o znaczne zwiêkszenie iloci podmiotów zajmuj¹cych siê zbieraniem i skupowaniem odpadów, takich jak: zu¿yte oleje smarne silnikowe, hydrauliczne i inne, zu¿yte akumulatory wraz z elektrolitem, zu¿yte wietlówki i inne ród³a wiat³a zawieraj¹ce rtêæ, chemikalia i odczynniki chemiczne z laboratoriów. Szereg podmiotów zajmowa³o siê usuwaniem odpadów (osadów i szlamów) ze zbiorników magazynowych ropy naftowej i produktów jej przerobu (paliwa, oleje) ze zbiorników statków przyp³ywaj¹cych do portów morskich Gdañska i Gdyni, ze zbiorników statków poddawanych remontom w stoczniach remontowych Trójmiasta oraz z separatorów olejowych lokalizowanych na sieciach kanalizacji deszczowej stacji paliwowych, terenów parkingowych du¿ych obiektów handlowych oraz przedsiêbiorstw produkcyjnych.
171 Zbiórk¹ olejów przepracowanych oraz ich skupem zajmowa³o siê kilkanacie podmiotów zarówno z województwa pomorskiego, jak i z innych województw. Wed³ug informacji bêd¹cych w posiadaniu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony rodowiska w Gdañsku (dane Bazy "SIGOP" oraz informacje uzyskane w trakcie dzia³alnoci kontrolnej) w 2000 roku na terenie województwa zebrano co najmniej 10000 Mg olejów przepracowanych oraz ponad 3500 Mg olejów odzyskanych w trakcie czyszczenia zbiorników po ropie naftowej i produktach jej przerobu. Oleje przepracowane z terenu województwa pomorskiego by³y przekazywane transportem kolejowym i samochodowym (cysterny kolejowe i autocysterny) do zak³adów zlokalizowanych na po³udniu kraju. By³y to przede wszystkim: - Rafineria Nafty "Jedlicze" S.A. ko³o Krosna - Rafineria Nafty "Jas³o" S.A. w Jale - Rafineria "Glimar" S.A. w Gorlicach - Rafineria "Trzebinia" S.A. w Trzebini - Zak³ad Przetwórstwa Ropy Naftowej i Regeneracji Olejów "Renower" w Kêdzierzynie- Kolu (obecnie: Po³udniowe Zak³ady Rafineryjne "Naftopol" S.A. w Warszawie, Oddzia³ Kêdzierzyn-Kole) - Przedsiêbiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Us³ugowe "RAL" Spó³ka z o.o. w Poznaniu - "Mercar" Sp. z o.o. w Poznaniu. Miêdzy innymi przekazano do Rafinerii Nafty "Jedlicze" ponad 5000 Mg, do zak³adu "Renover" - ponad 2300 Mg, do spó³ki "Mercar" - 2100 Mg, do Rafinerii Nafty "Glimar" - ponad 1000 Mg, do Rafinerii Nafty "Trzebinia" - oko³o 1000 Mg oraz do Rafinerii Nafty "Jas³o" - oko³o 500 Mg.
Akumulatory wraz z elektrolitem by³y kierowane do dwóch podmiotów zajmuj¹cych siê ich przetwarzaniem pod wzglêdem wykorzystania gospodarczego. By³y to: - Zak³ady Górniczo-Hutnicze "Orze³ Bia³y" S.A. w Bytomiu - Zak³ad Przerobu Z³omu Akumulatorowego "Baterpol" Sp. z o.o. w wiêtoch³owicach.
wietlówki, gromadzone przejciowo u wytwórców w oryginalnych opakowaniach kartonowych i nieuszkodzone, przekazywane by³y porednikom posiadaj¹cym zezwolenia wymagane ustaw¹ o odpadach, którzy kierowali je do zak³adów zajmuj¹cych siê ich unieszkodliwianiem. Najczêciej kierowano je do takich podmiotów, jak: - Przedsiêbiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Us³ugowe "Abba-Ekomed" Sp. z o.o. w Toruniu - "Hydrobudowa l¹sk" S.A. Zak³ad Produkcji Przemys³owej w Miko³owie - "Maya" Sp. z o.o. w Warszawie - "Utimer" Sp. z o.o. w Warszawie.
Inne odpady przemys³owe by³y wykorzystywane gospodarczo w nastêpuj¹cy sposób: - popio³y z energetyki cieplnej s³u¿y³y do produkcji lekkiego kruszywa budowlanego: "Pollytag" S.A. w Gdañsku przerobi³ na kruszywo 96910 Mg popio³ów z Zespo³u Elektrociep³owni "Wybrze¿e" S.A., Zak³ady Iarmaceutyczne "Polpharma" S.A. przerobi³y na kruszywo o nazwie Stargran 7000 Mg popio³ów z w³asnej elektrociep³owni; - ¿u¿le z energetyki cieplnej wykorzystywano do utwardzania dróg i niwelacji terenów; - odpady poubojowe i odpady z przetwórstwa rybnego wykorzystywano do produkcji pasz; - osady ciekowe stosowano do rekultywacji terenów zdegradowanych, m.in.: osady z Oczyszczalni cieków "Wschód" i "Zaspa", eksploatowanych przez "Saur Neptun Gdañsk" S.A., u¿yto do rekultywacji: - sk³adowiska popio³ów w Przegalinie
172 - sk³adowiska fosfogipsów w Wilince - wyrobiska po by³ej ¿wirowni w miejscowoci Grabiny-Zameczek - terenów Zarz¹du Portu Gdañsk S.A., osady z Grupowej Oczyszczalni cieków "Dêbogórze", eksploatowanej przez Przedsiêbiorstwo Wodoci¹gów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Gdyni, u¿yto do rekultywacji sk³adowiska popio³ów w Rewie; - zu¿yte cierniwa na bazie ¿u¿li pomiedziowych rozpoczêto poddawaæ regeneracji i przerobie na kruszywo budowlane; - odpady z przemys³u drzewnego trafia³y do wytwórni p³yt lub wykorzystywano je energetycznie; - gnojowicê stosowano do nawo¿enia pól; - odpady z przemys³u rolno-spo¿ywczego (cukrownie, gorzelnie, zak³ady przetwórcze) wykorzystywano jako pasze b¹d do nawo¿enia gleb.
Nadal znikome by³o gospodarcze wykorzystanie fosfogipsu (w 2000 roku oko³o 337 Mg, czyli tylko 0.14% iloci wytworzonej).
Odpady komunalne
Wiêkszoæ odpadów komunalnych wytwarzaj¹ mieszkañcy miast. Specyfik¹ województwa pomorskiego jest funkcjonowanie zespo³u miast rozci¹gaj¹cych siê wzd³u¿ linii kolejowej od Pruszcza Gdañskiego po Wejherowo, oddzia³ywuj¹cych na s¹siednie gminy wiejskie, które staj¹ siê zapleczem mieszkaniowym aglomeracji. Obszar ten zamieszkuje blisko milion mieszkañców. Poza tym du¿e skupiska ludnoci miejskiej tworzy S³upsk, Tczew, Starogard Gdañski, Kwidzyn, Malbork, Chojnice i Lêbork.
Odpady z aglomeracji trójmiejskiej sk³adowane s¹ na dwóch sk³adowiskach odpadów komunalnych zlokalizowanych: - w Gdañsku-Szadó³kach (uruchomione w 1973 roku) o powierzchni 56.0 ha, - w £ê¿ycach gm. Wejherowo (uruchomione w 1978 roku) o powierzchni 25.6 ha. Trzecim pod wzglêdem wielkoci sk³adowiskiem odpadów komunalnych jest sk³adowisko w Bierkowie (gm. S³upsk) o powierzchni 16.38 ha. W 2000 roku ww. sk³adowiska przyjê³y nastêpuj¹ce iloci odpadów (razem z przyjmowanymi odpadami innymi ni¿ komunalne): - Gdañsk-Szadó³ki 312000 Mg (w 1999 r. - 356150 Mg) - £ê¿yce 196760 Mg (w 1999 r. - 185120 Mg) - Bierkowo 62200 Mg (w 1999 r. - 43800 Mg). Stanowi³y one ponad 66% wszystkich odpadów przyjêtych w województwie pomorskim na sk³adowiska odpadów komunalnych (860 tys. Mg).
Ponadto, odpady komunalne sk³adowano na 54 wa¿niejszych sk³adowiskach. Iunkcjonowa³o tak¿e szereg miejsc ich sk³adowania bez uregulowanego stanu formalno-prawnego, czêsto nie posiadaj¹cych ¿adnej infrastruktury. Problemem s¹ ci¹gle tzw. dzikie wysypiska, które musz¹ byæ likwidowane na bie¿¹co zgodnie z ustaw¹ o utrzymaniu porz¹dku i czystoci.
Najwa¿niejsze sk³adowiska odpadów komunalnych zosta³y wymienione w Tab.5.2, a ich lokalizacja przedstawiona na Rys.5.3.
173 (2000 r.) (2000 adów adów
p ch: y 10 - 100 tys. Mg poni¿ej 10 tys. Mg komunaln powy¿ej 100 tys. Mg Sk³adowiska od Sk³adowiska
wg iloci przyjêtych odpadówroku przyjêtych w iloci wg
a
n
y
a
n
l nica Morska
a
y
l
i
Kr
i
W
W
42
a
j
ñ
o e i r
w z z g
D e
oñ
e z g
Numeracja wg Tab.5.2 wg Numeracja l / r
oñ
a e
g
28
i Z Sk³adowiska odpadów komunalnych odpadów Sk³adowiska
M J. Dzierz J.
a 46
w i y
Dzierz
k a s
p ñ
r e
i
n
a a P
k . n
z a 11 51 S K
Prabut
Rys.5.3 w województwie pomorskim
a
g
u a Z a t o k a k o t a Z T
J. D¹brówka Sztum w
i
G d a ñ s k a k s ñ a d G L NW. DWÓR GD. DWÓR NW. 48 MALBORK 31
a
13
y
w
a
n 14
i 1 L
A Staw
£ Now
g a o
t
N S
y
r t S a
I KWIDZYN
49 W 26
16 23 Hel
27 30
a 4
k a Gniew
w
s a Pelplin ³
l t
36
o
e TCZEW Jastarnia GDAÑSK M H a j
e 38 z Z a t . SOPOT GDYNIA r e
P u c k a c P u i
e b Pszczó³ki
i ê ³
10 a
M y
45 K
Skórcz
GDAÑSKI . PRUSZCZ
22 J
33 a
PUCK
c y
41 z
3
r
e i
Skarszew W GDAÑSKI 44
a
d STAROGARD
a W
d
e a
R i n
25
u d 21 17
a 15 c a
i e n R c
y z a
KARTUZY r
i t 43
s P Woda
Czarna Czarna
O
47 . 39
J
J. ¯arnowieckieJ.
e
i
k s
WEJHEROWO ñ
u e d
a z 20
R d
9 . J y
z
d
a Czersk
b
W
e
e i .
£ k J
56
s
ñ i
KOCIERZYNA
l d
34 i 12 a d
w a d r
o B
W G
7
z
. s
19
J
u a y
M
o
5
.
k J
LÊBORK
s ñ
b
Brus
e
r
i . 55
s a
37 J
a S
54 J E
.
J
I
e 24
i e
CHOJNICE
i
k
s
k
s
53
w
K ñ .
a
o i i
J .
£eba
s k 52
p
J
r y
u
z a
³
r
K S
C a 50
h
40
C Y
a
d r
18
BYTÓW B
T £ebskoJ. a w
a 6 o
£ p
k o
u s
n p
£ t
CZ£UCHÓW
ê
y a r
a z
a k
A c K
d 35
w
n
z
r o
. B t y
S s J
z
.
¹ Debrzno r
J z
b r B
e h
C D J. J. S£UPSK
Gardno a E
pi a a
u rz r
³ p y
S e z
i c
W 29 z Z S
a
c i
n R r
2
e Czarne
z a 32
C d e
i w
O MIASTKO G
k s
pice
ñ i ê
8
c
ê K
M i
b
o
.
B J Ustka
174 b.d. brak brak brak brak brak brak PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD kompozyt Uszczelnianie popio³y, PEHD bentonit+PEHD popio³owo-szklany naturalne (glina) naturalne 0.8 0.1 0.1 3.9 0.9 4.7 9.0 0.1 6.1 6.2 1.4 0.8 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 62.2 22.5 1.65 14.84 [tys. Mg] Sk³adowanie b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 26.5 15.7 20.0 87.1 50.0 34.0 25.0 35.7 200.0 146.0 147.0 550.0 50.00 Objêtoæ [tys. m3] 250.0 (400.0) 2.0 b.d. [ha] 7.60 9.45 1.00 0.60 8.59 0.96 9.13 1.42 1.80 2.55 2.09 0.90 1.18 4.00 10.9 0.60 2.00 1.00 2.60 (4.40) Powierzchnia Rok 1972 1985 1993 1993 1995 1971 1994 1997 1993 1989 1990 1993 1980 1991 1993 1990 1961 2000 1993 1962 1993 (2000 (2000 r.) uruchomienia Powiat Kwidzyn S³upsk Starogard Gd. Starogard Gd. Lêbork Cz³uchów Kocierzyna Bytów Wejherowo Gdañsk Kwidzyn Kocierzyna Nowy Dwór Gd. Kwidzyn Kartuzy Kwidzyn Kartuzy Cz³uchów Kartuzy Kocierzyna Kocierzyna Wa¿niejsze sk³adowiska odpadów komunalnych w województwie pomorskim
Gmina Gardeja S³upsk Lubichowo Graniczne Smêtowo Lêbork Cz³uchów Dziemiany Miastko Gniewino Wielkie Tr¹bki Prabuty Kocierzyna Stegna Ryjewo Somonino Sadlinki Kartuzy Cz³uchów Sulêczyno Kocierzyna Liniewo Tab.5.2 na y y y y in in y biewo Wielkie Sk³adowisko lica p p ê p dki ¹ B Bierkowo Bietowo Bobrowiec Czarnówko Cz³uchów Dziemian Gatka Gniewino Go³ Gont Gostomie Izbiska Ja³owiec Ka Kar Kartuz Kie³ K³odno Kocierz Liniewo 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 Lp.
175 tak brak brak brak brak glina glina PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD Uszczelnianie asfalt + PEHD glina + cement naturalne (glina) naturalne (glina) naturalne 0.4 0.1 1.0 3.1 3.5 1.2 0.3 0.4 0.5 3.5 1.6 b.d. 17.1 14.1 7.75 21.0 0.15 2.75 25.73 16.45 38.68 196.76 [tys. Mg] Sk³adowanie 8.5 b.d. b.d. 35.7 48.8 27.0 42.8 63.0 18.0 23.9 75.0 10.0 20.0 160.0 287.0 850.0 922.0 832.0 493.6 1145.0 5500.0 [tys.m3] Objêtoæ 18.0 (42.0) 1.5 b.d. [ha] 5.70 0.40 5.26 1.20 1.30 2.50 1.20 1.05 1.75 5.60 1.60 7.00 7.39 0.23 1.10 25.60 10.59 4.2 + 1.0 0.33 (2.02) 0.60 + 0.50 Powierzchnia c.d.
b.d. Rok 1973 1998 1972 1978 1991 1993 1996 1997 1990 1994 1994 1994 1999 1975 1999 1993 1983 1994 1987 1992/1999 1988/1993 uruchomienia (2000 (2000 r.) Powiat Starogard Gd. Malbork Lêbork Wejherowo Malbork Gdañsk Malbork Cz³uchów Tczew Malbork S³upsk Starogard Gdañski Kocierzyna Cz³uchów Tczew Bytów Tczew Wejherowo Bytów Starogard Gdañski Malbork Starogard Gdañski Wa¿niejsze sk³adowiska odpadów komunalnych w województwie pomorskim
Gmina Starogard Gd. Lichnowy £eba Wejherowo Mi³oradz Wielkie Cedry Dzierzgoñ Czarne Gniew Sztum Kêpice Osiek Karsin Przechlewo Tczew D¹brówka Czarna Pelplin Gniewino Bytów Skarszewy Stary Dzierzgoñ Kaliska Tab.5.2 oñ g y Ma³e y ewo y j ta y Dzierz Sk³adowisko ê ¿e ce onia ch y uch ê y p tow y bska Karczma p ¿ ¹ y ê Linowiec Lisewo Lucin £ M Mi³ocin Mini Nadzie Nic Wie Sztumska Nowa Ob³ Osiek Osowo Przechlewo Rokitki Rokit Ro R Sier¿no Skarszew Star Str 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 Lp.
176 brak brak brak brak glina PEHD PEHD PEHD PEHD PEHD kompozyt Uszczelnianie popio³owo-szklany naturalne (glina) naturalne (glina) naturalne 0.3 0.3 0.1 0.5 0.2 3.6 b.d. 6.95 21.6 3.47 12.2 0.35 312.0 [tys. Mg] Sk³adowanie 8.4 4.4 b.d. b.d. 10.0 12.3 25.0 15.0 75.0 225.0 440.0 1420.0 6000.0 [tys.m3] Objêtoæ 0.2 3.8 b.d. [ha] 8.70 56.0 1.68 0.46 2.50 0.40 0.62 0.33 6.75 (8.53) 0.35 (1.35) Powierzchnia c.d.
Rok 1982 1973 1990 1993 1994 1990 1999 1979 1995 1992 1995 1995 1965 uruchomienia (2000 (2000 r.) Powiat Puck Gdañsk M. Malbork Starogard Gdañski Malbork Malbork Bytów Malbork Chojnice Chojnice Chojnice Chojnice Chojnice Wa¿niejsze sk³adowiska odpadów komunalnych w województwie pomorskim
Gmina Puck Gdañsk Pole Stare Osieczna StawNowy Lichnowy D¹brówka Czarna Miko³ajki Pomorskie Chojnice Chojnice Chojnice Chojnice Czersk Tab.5.2 iszewo Sk³adowisko niczki owice / Nw. Dwór / Nw. owice j p g Swarzewo Szadó³ki Szaleniec Szlachta wierki Tro Unichowo Wilczewo An Cho Ciechocin Gackowice Nie¿urawa 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 Lp. b.d. - brak danych brak - b.d. PEHD - uszczelnienie foli¹ polietylenow¹ wysokiej gêstoci (Polyethylene High Density)
177 Wed³ug informacji zarz¹dzaj¹cych najwiêkszymi sk³adowiskami - Zak³adu Utylizacyjnego Sp. z o.o. w Gdañsku (sk³adowisko w Gdañsku-Szadó³kach) oraz Komunalnego Zwi¹zku Gmin "Dolina Redy i Chylonki" w Gdyni (sk³adowisko w £ê¿ycach) - sk³ad rodzajowy przyjêtych odpadów przedstawia³ siê nastêpuj¹co (iloci w Mg):
Gdañsk-Szadó³ki £ê¿yce
- odpady komunalne 202000 117587 - odpady komunalno-podobne 18000 4402 - odpady przemys³owe 6900 29368 - wapno pokarbidowe - 3303 - odpady budowlane, ziemia 70850 34392 - ¿u¿el i popió³ - 473 - odpady zielone 3600 6351 - odpadowe cierniwa - 2322 - odpady wielkogabarytowe - 3996.
Na mniejszych sk³adowiskach nadal nie prowadzi siê ewidencji zgodnej z now¹ klasyfikacj¹ odpadow¹ ze wzglêdu na brak w³aciwych informacji przekazywanych przez przewoników. Czêsto dostarczane s¹ odpady w postaci wymieszanej, uniemo¿liwiaj¹cej ich w³aciwe ewidencjonowanie. Stwarza to mo¿liwoæ "przemycenia" na sk³adowisko odpadów niebezpiecznych. Najwiêksze sk³adowiska posiada³y urz¹dzenia do wa¿enia odpadów przywo¿onych do sk³adowania oraz systemy komputerowej ewidencji.
Na sk³adowiskach w Gdañsku-Szadó³kach i Bierkowie wykorzystywano gaz wysypiskowy, tzw. biogaz, do celów energetycznych. Planowane jest wykorzystanie go na sk³adowisku w £ê¿ycach. W Bierkowie, ze starej czêci sk³adowiska o powierzchni 6 ha i mi¹¿szoci z³o¿onych odpadów 12.5 m, od 1997 roku trwa proces odgazowywania za pomoc¹ 19 studni perforowanych i sieci drenarskiej. Do dnia 18 listopada 2000 roku pozyskano 674 tys. m3 "biogazu".
Niestety, nadal nie nast¹pi³a znacz¹ca zmiana w sposobie gospodarowania odpadami komunalnymi. Nie wdro¿ono nigdzie kompleksowego programu gospodarowania nimi. Powo³any w 1999 roku przez Komunalny Zwi¹zek Gmin "Dolina Redy i Chylonki" Zak³ad Unieszkodliwiania Odpadów Sp. z o.o. w £ê¿ycach zleci³ wybranemu w wyniku przetargu podmiotowi ("Ekolog Systems" z Poznania) opracowanie dokumentacji technicznej zak³adu.
Poza sk³adowaniem stosowano bardziej lub mniej rozbudowane systemy zbiórki surowców wtórnych, np. rozstawianie specjalnie oznakowanych pojemników na odpady szklane, makulaturê i tworzywa sztuczne. Iunkcjonuje system punktów skupu Okrêgowego Przedsiêbiorstwa Surowców Wtórnych Sp. z o.o. w Gdañsku (3 oddzia³y skupu i przerobu na terenie Trójmiasta i sieæ wspó³pracuj¹cych punktów skupu) oraz Spó³dzielni Pracy "Z³omowiec" z Gdañska. Wymienione podmioty gospodarcze skupi³y ³¹cznie w 2000 roku nastêpuj¹ce iloci surowców wtórnych (dane w Mg): OPSW SP "Z³omowiec"
- makulatura 13933.0 1620.0 - tworzywa sztuczne 78.5 - - z³om stalowy - 15763.0
178 - z³om ¿eliwny - 3041.0 - z³om metali kolorowych 27.5 1497.0 - akumulatory - 419.0.
Komunalny Zwi¹zek Gmin "Dolina Redy i Chylonki" zorganizowa³ akcje w ramach tzw. objazdowej zbiórki odpadów niebezpiecznych. Zbiórkê prowadzono wród mieszkañców oraz w obiektach u¿ytecznoci publicznej wybranych dzielnic Gdyni (Or³owo, Witomino) i w Wejherowie. Zbierano takie odpady, jak: baterie, akumulatory, wietlówki, opakowania po farbach, olejach i rodkach chemicznych, aerozole, rodki ochrony rolin oraz zu¿yte oleje i rozpuszczalniki.
Przy wszystkich du¿ych sk³adowiskach odpadów funkcjonuj¹ punkty skupu odzyskanych surowców wtórnych (Spó³dzielnia Pracy "Z³omowiec" z Gdañska posiada takie punkty przy sk³adowiskach w Gdañsku-Szadó³kach i £ê¿ycach) lub prowadzona jest dorana segregacja odpadów. Na sk³adowisku w Bierkowie od 1995 roku prowadzona jest segregacja i odzysk surowców wtórnych. W 2000 roku odzyskano tutaj ³¹cznie ponad 650 Mg odpadów nadaj¹cych siê do wykorzystania. Efekty szecioletniej segregacji odpadów w Bierkowie przedstawia Tab.5.3. Surowce wtórne odzyskiwano tak¿e na innych sk³adowiskach na terenie by³ego województwa s³upskiego, jak: w Nadziejewie (gm. Czarne, powiat cz³uchowski - 22 Mg tworzyw sztucznych, 42 Mg st³uczki szklanej oraz 26 Mg makulatury), w Kie³pinie (gm. Cz³uchów - 14.5 Mg tworzyw sztucznych oraz 53.6 Mg st³uczki szklanej), w Sier¿nie (gm. Bytów - 9 Mg tworzyw sztucznych, 70 Mg st³uczki szklanej oraz 10 Mg makulatury), w Ob³ê¿u (gm. Kêpice, powiat s³upski - 12.5 Mg tworzyw sztucznych oraz 7 Mg st³uczki szklanej), w Przechlewie (gm. Przechlewo, powiat cz³uchowski - 3.1 Mg tworzyw sztucznych, 6.3 Mg st³uczki szklanej oraz 4.7 Mg makulatury), w Rokitach (gm. Czarna D¹brówka, powiat bytowski - 7.5 Mg st³uczki szklanej) czy w Czarnówku (gm. Nowa Wie Lêborska, powiat lêborski - 0.4 Mg tworzyw sztucznych).
Tab.5.3 Iloæ odpadów przyjêtych i odzyskanych na wysypisku w Bierkowie w latach 1995-2000
Iloæ z³o¿onych Odzyskane surowce wtórne [Mg] Rok odpadów [tys. Mg] st³uczka tworzywa makulatura opony z³om ogó³em 1995 48.8 4.55 4.60 800 809.15 1996 51 11.70 56.78 5.54 156 850 1080.02 1997 54.2 38.47 83.22 1.05 157.5 820 1100.24 1998 57.8 103.18 188.03 5.55 158.4 790 1245.16 1999 43.8 128.7 109 24 85.3 1.7 ** 329 2000 62.2 265.6 197.6 104.4 85.8 - 653.4
179 6.
NADZWYCZAJNE ZAGRO¯ENIA RODOWISKA
Rejestrem potencjalnych sprawców nadzwyczajnych zagro¿eñ rodowiska (nz) objêtych jest 30 jednostek organizacyjnych. W wiêkszoci s¹ to du¿e zak³ady przemys³owe przerabiaj¹ce, wytwarzaj¹ce lub magazynuj¹ce znaczne iloci materia³ów niebezpiecznych. I tak w szczególnoci wyró¿niamy:
a/ w bran¿y chemicznej i pokrewnych rodzajach przemys³u (5 jednostek): - zak³ady celulozowo-papiernicze International Paper w Kwidzynie (chlor, ³ugi, kwasy i inne) - zak³ady farmaceutyczne "Polpharma" w Starogardzie Gdañskim (chlor, kwasy, rozpuszczalniki i inne) - zak³ady produkcji nawozów sztucznych i kwasów "4osfory" w Gdañsku (kwas siarkowy, fosforowy) - zak³ady produkcji farb "Polifarb" w Gdyni (rozpuszczalniki) - zak³ady rafineryjne Rafineria Gdañska w Gdañsku (ropa naftowa i jej produkty).
Ponadto:
b/ dwie jednostki to miejsca masowych prze³adunków materia³ów niebezpiecznych (porty w Gdañsku i Gdyni) c/ jedenacie jednostek to zak³ady wykorzystuj¹ce ciek³y amoniak w znacznych ilociach w u¿ytkowanych instalacjach ch³odniczych d/ dwie jednostki to zak³ady wodoci¹gowe wykorzystuj¹ce wiêksze iloci ciek³ego chloru w instalacjach uzdatniania wody e/ osiem jednostek to wiêksze bazy magazynowo-dystrybucyjne produktów naftowych ciek³ych (g³ównie benzyny i oleje napêdowe) f/ jedna jednostka to bardzo du¿a baza magazynowo-dystrybucyjna gazu LPG w Gdañsku.
Lokalizacjê jednostek - potencjalnych sprawców nz ilustruje Rys.6.1. Widaæ na nim doskonale, ¿e najwiêksza koncentracja zagro¿eñ wystêpuje w rejonie Gdañska i Gdyni.
180 Dodatkowo, w rejonie Trójmiasta ³¹cz¹ siê trasy przesy³u ruroci¹gami ropy naftowej i produktów naftowych. S¹ to przede wszystkim: - ruroci¹g pomorski Gdañsk-P³ock (ropa naftowa) - ruroci¹gi przesy³owe Gdañsk Port Pó³nocny-Rafineria (ropa naftowa, produkty naftowe) - ruroci¹gi przesy³owe Gdynia Oksywie-Dêbogórze (produkty naftowe).
Istotnym ród³em zagro¿enia jest tak¿e transport kolejowy i drogowy materia³ów niebezpiecznych, a zw³aszcza bardzo intensywny w ostatnich latach przewóz paliw p³ynnych autocysternami. W tym przypadku najbardziej zagro¿one s¹ drogi o najwiêkszym ruchu tego typu przewozów. Nale¿¹ do nich przede wszystkim drogi krajowe nr: 1, 6, 7 i 22. W wiêkszoci nie posiadaj¹ one obwodnic, co zwiêksza ryzyko wyst¹pienia zdarzenia nadzwyczajnego na terenie miast przez które drogi te przebiegaj¹. Obserwuje siê równie¿ lokalny, bardzo intensywny ruch autocystern miêdzy innymi na drodze Przejazdowo-Pruszcz Gdañski oraz w rejonie Dêbogórza gm. Kosakowo. Osobn¹ kategori¹ zagro¿enia jest transport morski materia³ów niebezpiecznych, g³ównie w rejonie wodnych torów podejciowych do portów w Gdañsku i w Gdyni.
Trasy przewozu materia³ów niebezpiecznych w transporcie drogowym i kolejowym wyró¿niaj¹ce siê najwiêkszym natê¿eniem oraz trasy przesy³u ropy naftowej i produktów naftowych ruroci¹gami przedstawia Rys.6.2.
Z uwagi na urozmaicone ukszta³towanie linii brzegowej oraz du¿y ruch turystyczny wystêpuj¹cy na prawie ca³ym wybrze¿u w granicach województwa pomorskiego ewentualna katastrofa tankowca lub chemikaliowca nios³aby za sob¹ niewyobra¿alne skutki ekologiczne i ekonomiczne dla ca³ego regionu. Na portowych stanowiskach prze³adunkowych chemikaliów w Gdyni (Nabrze¿e Duñskie) oraz ropy naftowej i jej produktów w Gdañsku (Port Pó³nocny) wyst¹pienie tak du¿ego zagro¿enia jest ju¿ znacznie mniej prawdopodobne. Wynika to miêdzy innymi z dobrego wyposa¿enia technicznego i technologicznego tych stanowisk oraz przygotowania organizacyjnego eksploatuj¹cych je firm do usuwania skutków awarii. Mo¿liwe jest natomiast, mimo istniej¹cych zabezpieczeñ, wyst¹pienie niewielkich lokalnych wycieków prze³adowywanych materia³ów niebezpiecznych. Jednak skutki tych zdarzeñ by³yby ograniczone tylko do najbli¿szego otoczenia miejsc prze³adunków i nie nios³yby zagro¿enia powszechnego.
W roku 2000 przeprowadzono ³¹cznie 32 kontrole dotycz¹ce potencjalnych róde³ nz z uwzglêdnieniem oceny stopnia wype³niania obowi¹zków wynikaj¹cych z przeciwdzia³ania nadzwyczajnym zagro¿eniom rodowiska przez poszczególne podmioty gospodarcze. Kontrole te dotyczy³y w szczególnoci stopnia zabezpieczenia posiadanej infrastruktury technicznej przed mo¿liwoci¹ wyst¹pienia sytuacji awaryjnych oraz organizacji wewnêtrznych i zewnêtrznych s³u¿b ratowniczych, jak równie¿ oceny si³ i rodków do usuwania skutków awarii w rodowisku. W przypadkach stwierdzenia nieprawid³owoci wydawane by³y zarz¹dzenia pokontrolne. Wydano ³¹cznie 13 zarz¹dzeñ pokontrolnych, w których na³o¿ono na podmioty gospodarcze 22 obowi¹zki do wykonania.
181
K I E Y C £ T B A 1 W³adys³awowo E £eba punktowe ród³o nz Z J. J. ¯arnowieckie R 1 Sarbsko M O i e Liczba w kó³ku oznacza iloæ róde³ M J. £ebsko r PUCK ze Jastarnia w danym rejonie Pia j nic a a H Z a t . e J. P u c k a l s Gardno k a Reda Ustka £ Hel 1 £up eba aw 7 a WEJHEROWO
Z a t o k a LÊBORK GDYNIA
G d a ñ s k a 1 S£UPSK 11
SOPOT a n GDAÑSK l a S i ³u W p a Krynica Morska i e j a r z y M i e a n KARTUZY l W i l e w 1 Z a ie k J. Gowidliñskie s ia J. Jasieñ ñ du n Szka u a rp aw d R a a S³upia R . PRUSZCZ J J. Ostrzyce GDAÑSKI A Kêpice £ NW. DWÓR GD. S I a i w k J. Mausz a s W n ñ i a e L u g i W T n
1 a i BYTÓW e Pszczó³ki p P
r . z Nowy n a a 1 KOCIERZYNA TCZEW Staw K
W a d w a Skarszewy ³a t o M Wierzyca J. MIASTKO Bobiêciñskie MALBORK STAROGARD ñ o g
J. Wdzydze GDAÑSKI z J. D¹brówka r
e
i B 1 z r D da Pelplin Dzierzgoñ
Brusy Sztum t
Wda a g
J. o Czarna N Karsiñskie y Woda r a
a t Brd Gniew S J. Dzierzgoñ Czersk Skórcz wa J. Li J. Szczytno Charzykowskie 3 Prabuty a ic r n J. Krêpsko B J. Ka³êbie ze CHOJNICE rd KWIDZYN C Czarne CZ£UCHÓW a 1 r a wa zy to G zc ¹ s w S rz d Ch a Debrzno Debrzynka Rys.6.1 Punktowe ród³a potencjalnych nadzwyczajnych zagro¿eñ rodowiska w województwie pomorskim (2000 r.)
K I E Y C transport kolejowy £ T W£ADYS£AWOWO B A £eba transport drogowy E J. Z J. ¯arnowieckie R Sarbsko M O i erzej M J. £ebsko PUCK Jastarnia ruroci¹gi przesy³owe Pia nic a a H Z a t . e J. l transport morski P u c k a s Gardno k a Reda Ustka £ Hel £up eba aw WEJHEROWO a
LÊBORK GDYNIA Z a t o k a
S£UPSK G d a ñ s k a
SOPOT a n l a S GDAÑSK i ³u W p a Krynica Morska i e j y a r z n M i e a KARTUZY l W i l e w Z a ie J. Jasieñ J. Gowidliñskie sk ia ñ du n Szka u a r p aw d R a a S³upia R . PRUSZCZ J J. Ostrzyce GDAÑSKI A Kêpice £ NW. DWÓR GD. S I a i w k J. Mausz a s W n ñ i a e L u g i W T n i BYTÓW a e Pszczó³ki p P
r . z n a Nowy a KOCIERZYNA TCZEW Staw K
W a d w a Skarszewy ³a t o M Wierzyca J. MIASTKO Bobiêciñskie MALBORK STAROGARD ñ o g
J. Wdzydze GDAÑSKI z J. D¹brówka r
e
i B z rd D a Pelplin Dzierzgoñ
Brusy Sztum
t
Wda a g
J. o Czarna N Karsiñskie y Woda r a a t Brd Gniew S J. Dzierzgoñ Czersk Skórcz a J. Liw J. Szczytno Charzykowskie Prabuty a ic r n J. Krêpsko B J. Ka³êbie KWIDZYN ze CHOJNICE rd C Czarne CZ£UCHÓW a
r a wa zy to G zc ¹s w S hrz d C a Debrzno Debrzynka Rys.6.2 G³ówne kierunki transportu materia³ów niebezpiecznych w województwie pomorskim (2000 r.)
182 W kontrolowanych zak³adach zakoñczono szereg istotnych dzia³añ maj¹cych na celu lepsze zabezpieczenie rodowiska przed skutkami sytuacji awaryjnych. I tak przyk³adowo: - przeprowadzono modernizacjê infrastruktury technicznej stacji zasuw wszystkich ruroci¹gów przesy³owych nale¿¹cych do PERN - kontynuowano modernizacjê parku zbiorników na chemikalia ciek³e w Polpharmie w Starogardzie Gdañskim - zakoñczono rozbudowê instalacji produkcyjnych i magazynowych nale¿¹cych do Rafinerii Gdañskiej S.A. przy uwzglêdnieniu maksymalnego zabezpieczenia urz¹dzeñ przed mo¿liwoci¹ wyst¹pienia nz.
Poza dzia³alnoci¹ kontroln¹ Wojewódzki Inspektorat Ochrony rodowiska w Gdañsku w lutym 2000 roku zorganizowa³ m.in. szkolenie dla przedstawicieli starostw województwa pomorskiego. Jego tematyk¹ by³o omówienie dzia³alnoci Inspektoratu ze szczególnym uwzglêdnieniem zasad wspó³pracy z organami samorz¹du terytorialnego. Zaprezentowano równie¿ tematykê dotycz¹c¹ przeciwdzia³ania nz. Przedstawiono zw³aszcza listê potencjalnych sprawców nz, wnioski z bie¿¹cej dzia³noci kontrolnej WIO w tym zakresie, wybrane zarejestrowane przypadki zdarzeñ nz oraz zasady powiadamiania w takich przypadkach.
Na bie¿¹co inspektorzy WIO uczestnicz¹ tak¿e w æwiczeniach organizowanych przez Pañstwow¹ Stra¿ Po¿arn¹ przy wspó³udziale organów administracji rz¹dowej i samorz¹dowej oraz inspekcji, maj¹cych na celu doskonalenie wspó³dzia³ania i likwidacji skutków awarii ekologicznych i chemicznych. Za bardzo dobry przyk³ad mog¹ tu pos³u¿yæ æwiczenia zorganizowane przez Komendê Powiatow¹ Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej oraz Burmistrza Kwidzyna w dniu 20 marca 2000 roku na temat zasad prowadzenia akcji ratowniczej przy pozorowanym po¿arze i wycieku oleju napêdowego z uszkodzonej cysterny kolejowej. Æwiczenia te obejmowa³y poza czêci¹ praktyczn¹ równie¿ omówienie zasad wspó³pracy instytucji i s³u¿b powo³anych do dzia³ania w tego typu przypadkach.
Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony rodowiska w Gdañsku jest cz³onkiem Wojewódzkiego Zespo³u ds. Ochrony Przeciwpo¿arowej i Ratownictwa w Gdañsku, natomiast upowa¿nieni inspektorzy s¹ cz³onkami powiatowych zespo³ów ds. ochrony przeciwpo¿arowej i ratownictwa. Zadaniem tych zespo³ów jest miêdzy innymi: - inicjowanie przedsiêwziêæ i wspó³udzia³ w przeciwdzia³aniu potencjalnym zagro¿eniom ludzi i rodowiska na obszarze województwa lub powiatu - integrowanie s³u¿b ratowniczych, podmiotów wspieraj¹cych dzia³ania ratownicze, organów samorz¹dowych i rz¹dowych oraz ich jednostek organizacyjnych, a tak¿e firm prywatnych w przedmiocie wojewódzkiego, powiatowych i gminnych systemów ratowniczych - koordynowanie dzia³añ ratowniczych, ocena ich przebiegu oraz wypracowanie sposobów usuwania skutków zdarzeñ. Na czele Wojewódzkiego Zespo³u ds. Ochrony Przeciwpo¿arowej i Ratownictwa w Gdañsku stoi Wojewoda Pomorski, a jego zastêpc¹ jest Wojewódzki Komendant Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej w Gdañsku. W sk³ad zespo³u wchodzi tak¿e m.in. Dyrektor Urzêdu Morskiego w Gdyni, który odpowiada za akcje ratownicze na morzu terytorialnym i morskich wodach wewnêtrznych (zatoki, porty, Zalew Wilany). Na poziomie powiatów zespo³ami kieruj¹ Starostowie przy pomocy Komendantów Powiatowych Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej.
183 Prace Wojewódzkiego Zespo³u ds. Ochrony Przeciwpo¿arowej i Ratownictwa w Gdañsku odbywaj¹ siê na bie¿¹co i s¹ z zasady merytorycznie przygotowywane i koordynowane przez Wydzia³ Zarz¹dzania Kryzysowego, Ochrony Ludnoci i Spraw Obronnych Pomorskiego Urzêdu Wojewódzkiego w Gdañsku. Efektem tych prac w 2000 roku jest m.in. rozpoczêcie dzia³añ nad stworzeniem jednolitego systemu radiokomunikacyjnego standardu TETRA dla s³u¿b bezpieczeñstwa publicznego. W przypadku zespo³ów powiatowych zwraca uwagê pewne zró¿nicowanie czêstotliwoci pracy tych zespo³ów (od 3-4 i wiêcej rocznie w jednych przypadkach do 1 w innych). Podkreliæ nale¿y natomiast fakt, ¿e prace wiêkszoci zespo³ów maj¹ równie¿ przeniesienie czysto praktyczne (organizowanie pokazów akcji ratowniczych, prezentowanie powiatowych systemów reagowania kryzysowego). Wszystkie te dzia³ania maj¹ na celu zwiêkszenie bezpieczeñstwa ¿ycia ludnoci oraz lepsze zabezpieczenie rodowiska przed skutkami ewentualnych awarii z udzia³em materia³ów niebezpiecznych.
W 2000 roku na terenie województwa pomorskiego zarejestrowano 25 przypadków zdarzeñ nios¹cych znamiona nz. By³y to nastêpuj¹ce zdarzenia: - 12 przypadków wycieków produktów naftowych do wód powierzchniowych, w tym w 8 przypadkach nast¹pi³o to na wodach portowych: Gdañsk (3), Gdynia (3), Hel, Ustka - by³y to jednak zdarzenia lokalne, szybko usuniête, które nie spowodowa³y trwa³ych szkód w rodowisku - 2 przypadki wycieku produktów naftowych do gruntu w miejscach ich prze³adunków - 2 przypadki wycieku produktów naftowych z uszkodzonych ruroci¹gów przesy³owych - 4 przypadki wylania rtêci metalicznej przez nieznanych sprawców w miejscach do tego nie przeznaczonych: rejony miejskie (3) i wiejskie (1) - nie by³y to jednak iloci du¿e i zosta³y szybko zneutralizowane przez jednostki PSP - 2 przypadki wycieku do wód powierzchniowych innych substancji, co spowodowa³o lokalne niêcie ryb (substancja chemiczna o odczynie kwanym - Kwidzyn, wysokoobci¹¿ony wywar gorzelniany - Straszyn) - 3 przypadki w transporcie produktów naftowych, w tym kolej (2), samochody (1).
W stosunku do 1999 roku iloæ zdarzeñ nie uleg³a znacz¹cej zmianie. Uwagê zwraca natomiast pojawienie siê a¿ 4 przypadków wyst¹pienia rtêci metalicznej, podrzuconej przez nieznanych sprawców w miejsca ogólnie dostêpne. Wszystkie te zdarzenia mia³y na szczêcie charakter lokalny. Prowadzone szybko i sprawnie przez Jednostki Ratowniczo-Ganicze Pañstwowej Stra¿y Po¿arnej oraz inne s³u¿by akcje ratownicze pozwoli³y unikn¹æ d³ugotrwa³ego i na du¿¹ skalê zanieczyszczenia rodowiska.
184 7.
ZAK£ADY SZCZEGÓLNIE UCI¥¯LIWE DLA RODOWISKA
Stopieñ realizacji dzia³añ z zakresu ochrony rodowiska w zak³adach z listy krajowej i wojewódzkiej
Na terenie województwa pomorskiego na licie zak³adów uci¹¿liwych dla rodowiska w skali kraju, tzw. Licie 80, znajduj¹ siê Gdañskie Zak³ady Nawozów (osforowych "(osfory" Sp. z o.o. w Gdañsku. Do zak³adów uci¹¿liwych dla rodowiska w skali województwa zaliczono 22 zak³ady. Maj¹ one znacz¹cy wp³yw na jakoæ rodowiska w województwie pomorskim. Objête s¹ wzmo¿on¹ kontrol¹ Inspekcji Ochrony rodowiska pod k¹tem realizacji dzia³añ zmierzaj¹cych do ograniczania negatywnego oddzia³ywania jednostek organizacyjnych na rodowisko. Lista tych zak³adów jest okresowo weryfikowana.
Jednostki, które prowadzi³y w 2000 roku inwestycje zwi¹zane z ograniczeniem wp³ywu zak³adu na rodowisko, to:
Gdañskie Zak³ady Nawozów 0osforowych "0osfory" Sp. z o.o. w Gdañsku; Zak³ad prowadzi inwestycjê polegaj¹c¹ na budowie instalacji alkalicznej absorpcji na Wydziale Produkcji Kwasu Siarkowego. Prowadzona jest te¿ modernizacja i hermetyzacja ci¹gów transportowo-magazynowych bazy sody i soli. Zwiêkszono absorpcjê gazów po suszeniu na ci¹gu nawozów na Wydziale Produkcji Nawozów. Zak³ad przyst¹pi³ do rekultywacji ha³dy fosfogipsów w Wilince.
Oczyszczalnia cieków "Wschód" eksploatowana przez Saur Neptun Gdañsk; W 2000 roku miasto Gdañsk rozpoczê³o prace nad budow¹ kolektora do odprowadzania oczyszczonych cieków do Zatoki Gdañskiej. cieki bêd¹ nim odprowadzane na odleg³oæ 2.5 km od brzegu morskiego. Rozpoczêto prace koncepcyjne nad docelowym rozwi¹zaniem gospodarki osadami. Obecnie osady ciekowe czêciowo wykorzystywane s¹ przyrodniczo; w 2000 roku ok. 25 tys. m3 wykorzystano do rekultywacji terenów zdegradowanych, np. ha³dy fosfogipsu w Wilince, sk³adowiska popio³ów w Przegalinie.
185 International Paper Kwidzyn S.A. w Kwidzynie; W 2000 roku zakoñczono modernizacjê pieca korowego, w ramach której zosta³o wymienione palenisko rurowe na fluidalne. Piec przystosowany zosta³ do spalania zmieszanych z kor¹ odwodnionych osadów ciekowych. Wzros³a wydajnoæ kot³a z 75 do 100 Mg pary/h. Zainstalowano palniki niskoemisyjne na kotle OP-140. Zakoñczono monta¿ systemu pomiarów ci¹g³ych emisji zanieczyszczeñ dla czterech kot³ów wêglowych. Opracowano koncepcjê budowy nowej instalacji spalania gazów z³owonnych. Zakoñczono monta¿ instalacji sch³adzania alkalicznych filtratów z bielarni.
Rafineria Gdañska S.A. w Gdañsku; Zakoñczono rozbudowê zak³adu do zdolnoci przerobowej 4.5 mln ton ropy oraz modernizacjê istniej¹cych instalacji technologicznych. Zak³ad wprowadza zmiany w gospodarce ciekowej na instalacjach technologicznych w kierunku zmniejszenia ³adunków zanieczyszczeñ kierowanych na zak³adow¹ oczyszczalniê cieków. Prowadzi remont zbiorników magazynowych ropy i wymianê uszczelnieñ dachów p³ywaj¹cych. Przeprowadzono modernizacjê pieca technologicznego na instalacji destylacji atmosferycznej, co spowoduje zmniejszenie energoch³onnoci i emisji zanieczyszczeñ do atmosfery.
Zespó³ Elektrociep³owni Gdañsk, w tym: Elektrociep³ownia 2 w Gdañsku; Zmodernizowano system spalania w kotle nr 9 oraz oddano do eksploatacji oczyszczalniê cieków ropopochodnych z rejonu gospodarki mazutowej. Zakoñczono modernizacjê instalacji cieków gor¹cych oraz rozpoczêto modernizacjê uk³adu ch³odzenia celem zamkniêcia obiegu wód ch³odniczych. Zespó³ Elektrociep³owni wspólnie z GPEC Gdañsk rozpocz¹³ dzia³ania maj¹ce na celu w³¹czenie rejonu ciep³owniczego Przeróbka-Stogi do miejskiej sieci ciep³owniczej i likwidacjê lokalnych kot³owni wêglowych. Elektrociep³ownia 3 w Gdyni; Uruchomiono nowoczesny punkt roz³adunku chemikaliów oraz zmodernizowano infrastrukturê gospodarki olejem opa³owym. Rozpoczêto kompleksow¹ modernizacjê gospodarki wodno- ciekowej.
Zarz¹d Portu Gdynia S.A. w Gdyni; Zak³ad kontynuuje prace w zakresie rozbudowy kanalizacji deszczowej wraz z urz¹dzeniami podczyszczaj¹cymi. Wy³¹czono z eksploatacji lub zmieniono na wêz³y cieplne 3 kolejne kot³ownie lokalne opalane wêglem.
Zak³ady 0armaceutyczne "Polpharma" S.A. w Starogardzie Gdañskim; Uruchomiono nowoczesny Wydzia³ (orm Suchych, wyposa¿ony w zamkniêty system nawiewno- wywiewny z filtrami przeciwpy³owymi. Kontynuowana jest przebudowa urz¹dzeñ oczyszczalni cieków, której efektem bêdzie poprawa jakoci odprowadzanych cieków. Wykonano przebudowê komór napowietrzania oraz przebudowê napowietrzania komory stabilizacji osadu. W 2000 roku zakupiono prasê filtracyjn¹ tamow¹ do osadów ciekowych.
Zarz¹d Morskiego Portu Gdañsk S.A. w Gdañsku; Przeprowadzono rekultywacjê wylewiska osadów ciekowych w Porcie Pó³nocnym. Wykonano kanalizacjê deszczow¹ z pasa roz³adunkowo-prze³adunkowego Nabrze¿a Wilanego.
186 Przeprowadzono modernizacjê dwóch ³apaczy siarki przy Nabrze¿u Obroñców Poczty Polskiej oraz wybudowano separator substancji ropopochodnych wraz z odwodnieniem grupy torów manewrowych dla potrzeb "Europortu" w Porcie Pó³nocnym.
Stocznia Gdynia S.A. w Gdyni; Ukoñczono budowê drugiej, hermetycznej komory do piaskowania i malowania blach i kad³ubów. W zwi¹zku z eksploatacj¹ ju¿ dwóch takich komór uzyskano zdecydowane zmniejszenie iloci wêglowodorów i py³ów emitowanych przez stoczniê. Kontynuowane s¹ prace nad uporz¹dkowaniem sieci kanalizacji deszczowej, w tym monta¿ urz¹dzeñ podczyszczaj¹cych.
Stocznia Remontowa "Nauta" w Gdyni; Kontynuowane s¹ prace nad budow¹ rutowni konstrukcji metalowych, wyposa¿onej w urz¹dzenia ochrony powietrza. Rozpoczêto prace maj¹ce na celu likwidacjê uci¹¿liwej kot³owni wêglowej i pod³¹czenia jej do miejskiej sieci ciep³owniczej.
Stocznia Gdañska S.A. Grupa Kapita³owa Stoczni Gdynia S.A. w Gdañsku; Rozpoczêto budowê linii czyszczenia i malowania sekcji, której uruchomienie wyeliminuje obiekty nie spe³niaj¹ce wymagania ochrony rodowiska. Realizowano projekt rozwi¹zania gospodarki wód opadowych na terenie zak³adu, m.in. wybudowano osadnik-separator wód deszczowych.
Stocznia Pó³nocna S.A. w Gdañsku; Zakoñczono II etap modernizacji i unowoczenienia hali budowy kad³ubów poprzez monta¿ instalacji nawiewno-filtracyjnych. Wykonano I etap adaptacji hali magazynowej dla potrzeb produkcji kad³ubowej, m.in. poprzez zainstalowanie nowoczesnych instalacji nawiewno- filtracyjnych. Do zaadaptowanej hali zostanie przeniesiona produkcja z innych obiektów stoczniowych. Zmodernizowano przepompowniê cieków. Wybudowano silos na sk³adowanie ¿u¿la pomiedziowego, wykorzystywanego jako cierniwo. Zmodernizowano i wyg³uszono sprê¿arkowniê poprzez wymianê urz¹dzeñ na nowoczesne.
Gdañska Stocznia Remontowa S.A. w Gdañsku; Zakoñczono budowê hali prefabrykacji elementów stalowych, wyposa¿onej w filtrowentylatory, oraz zakupiono os³ony przeciwpy³owe do doku p³ywaj¹cego.
Zak³ady Produkcji P³yt "Czarna Woda" S.A. w Czarnej Wodzie; W 2000 roku uruchomiono instalacjê odpylania i transportu py³ów i odpadów drzewnych wraz z instalacj¹ do spalania py³ów drzewnych w kotle OR-32, opalanym dotychczas wêglem kamiennym. Zak³ad przyst¹pi do modernizacji linii technologicznej wytwarzania p³yt twardych celem ograniczenia emisji tlenku wêgla, alkoholu allilowego oraz substancji smo³owych emitowanych z komór hartowniczych.
Malborskie Zak³ady Chemiczne "Organika" w Malborku; Zak³ad prowadzi prace nad wyeliminowaniem chlorku metylenu z technologii produkcji pianki poliuretanowej. Wybór i wdro¿enie nowej technologii przewidziano w 2001 roku.
187 Tab.7.1 Wykaz zak³adów szczególnie uci¹¿liwych w województwie pomorskim (2000 r.)
Dotrzymywanie warunków zezwolenia na korzystanie ze rodowiska Nazwa zak³adu odprowadzanie emisja pobór wody odpady cieków do powietrza Gdañskie Zak³ady Nawozów (osforowych spe³nia "(osfory" w Gdañsku Zak³ady (armaceutyczne "Polpharma" S.A. spe³nia w Starogardzie Gdañskim Rafineria Gdañska S.A. w Gdañsku spe³nia czasowo International Paper S.A. w Kwidzynie spe³nia spe³nia nie spe³nia³ Zespó³ Elektrociep³owni Gdañsk - EC II spe³nia w Gdañsku Zespó³ Elektrociep³owni Gdañsk - EC 3 spe³nia w Gdyni Oczyszczalnia cieków "Wschód" eksploat. nie wymaga brak rozwi¹zania spe³nia przez Saur Neptun Gdañsk w Gdañsku zezwolenia docelowego Malborskie Zak³ady Chemiczne "Organika" nie spe³nia warunków nie wymaga zezwolenia zezwolenia ze róde³ spe³nia w Malborku technologicznych nie posiada zezwolenia nie wymaga w pe³nym zakresie Stocznia Remontowa "Nauta" w Gdyni spe³nia zezwolenia (cinieniowe mycie kad³ubów) nie posiada zezwolenia Gdañska Stocznia Remontowa w pe³nym zakresie spe³nia spe³nia im. J. Pi³sudskiego w Gdañsku (cinieniowe mycie kad³ubów) nie wymaga Stocznia Gdynia S.A. w Gdyni spe³nia spe³nia zezwolenia Stocznia Gdañska Grupa Stoczni Gdynia nie wymaga spe³nia spe³nia S.A. w Gdañsku zezwolenia Stocznia Pó³nocna im. Bohaterów nie wymaga spe³nia spe³nia Westerplatte w Gdañsku zezwolenia Zarz¹d Portu Gdañsk S.A. w Gdañsku spe³nia nie wymaga Port Gdynia Holding S.A. w Gdyni spe³nia spe³nia zezwolenia Zak³ady P³yt Pilniowych w Czarnej spe³nia Wodzie nie wymaga "Stolon" S.A. w S³upsku spe³nia spe³nia zezwolenia nie spe³nia warunków Cukrownia "Pelplin" w Pelplinie spe³nia zezwolenia ze róde³ spe³nia energetycznych nie wymaga nie spe³nia warunków Cukrownia "Malbork" w Malborku spe³nia zezwolenia ze róde³ spe³nia zezwolenia energetycznych nie wymaga Cukrownia "Nowy Staw" w Nowym Stawie spe³nia spe³nia zezwolenia Kaszubska Wytwórnia Dro¿d¿y Sp. z o.o. spe³nia w Maszewie Lêborskim (erma Tuczu Trzody Chlewnej spe³nia nie posiada zezwolenia w Strzebielinie Morskim PUR Sp. z o.o. w Czerninie, (erma Trzody nie posiada spe³nia nie spe³nia spe³nia Chlewnej w Czerninie zezwolenia
188 8.
INWESTYCJE PROEKOLOGICZNE W WOJEWÓDZTWIE POMORSKIM
Ochrona wód
W roku 2000 zrealizowano lub te¿ podjêto nastêpuj¹ce dzia³ania inwestycyjne w zakresie gospodarki komunalnej:
1. Rozbudowa oczyszczalni w Czerwonych Stogach dla cieków z Malborka i Nowego Stawu (przepustowoæ 12000 m3/d); Rozbudowê i modernizacjê oczyszczalni, eksploatowanej przez Spó³kê Wodno-ciekow¹ "Nogat", rozpoczêto w 1994 roku, a zakoñczono w 1999. Wyposa¿ona jest ona w dwa ci¹gi technologiczne (z³o¿e biologiczne i komory osadu czynnego z defosfatacj¹ i denitryfikacj¹). Rozruch technologiczny oczyszczalni i uzyskanie wymaganego stopnia redukcji zanieczyszczeñ w oczyszczanych ciekach nast¹pi³y w 2000 roku. Obecne obci¹¿enie oczyszczalni, która zapewnia wymagan¹ redukcjê zanieczyszczeñ w ciekach, wynosi 5600 m3/d. W stosunku do okresu przed modernizacj¹ uzyskano poprawê jakoci odprowadzanych do Nogatu cieków w granicach od 97% do 75%, w zale¿noci od rozpatrywanego wskanika.
2. Modernizacja oczyszczalni cieków w £ebie (przepustowoæ 8600 m3/d); Modernizacja polega³a na: wymianie krat na sita z prask¹, zmianie komór Biooxybloku na sekwencyjne reaktory biologiczne (SBR), budowie zbiornika uredniaj¹cego i piaskownika oraz zagêszczacza, stacji odwadniania i higienizacji osadu. W wyniku przeprowadzonej modernizacji nast¹pi³a poprawa oczyszczania cieków odprowadzanych do rzeki £eby.
3. Rozbudowa oczyszczalni cieków w Helu (przepustowoæ projektowana 2600 m3/d); Prowadzona od 1995 roku rozbudowa mechanicznej oczyszczalni cieków o czêæ biologiczn¹ zosta³a zakoñczona w roku 2000. Rozbudowana oczyszczalnia, o przepustowoci 2600 m3/d, zapewnia wysok¹ redukcjê zanieczyszczeñ we wszystkich badanych wskanikach. Wielkoæ odprowadzanego do wód Zatoki Gdañskiej ³adunku zanieczyszczeñ, wyra¿onego w chemicznym zapotrzebowaniu tlenu, zosta³a zmniejszona o oko³o 90%.
189 4. Modernizacja oczyszczalni cieków dla miasta Dzierzgoñ (przepustowoæ 2300 m3/d); W roku 2000 zakoñczono rozruch technologiczny zmodernizowanej i rozbudowanej w 1999 roku oczyszczalni. Aktualne obci¹¿enie oczyszczalni, która zapewnia wymagan¹ redukcjê zanieczyszczeñ, wynosi 1700 m3/d. cieki odprowadzane do rzeki Dzierzgoñ spe³niaj¹ warunki pozwolenia wodno-prawnego. W odniesieniu do okresu sprzed modernizacji nast¹pi³a poprawa jakoci odprowadzanych cieków od 95% do 30%, w zale¿noci od wskanika zanieczyszczeñ.
5. Zakoñczenie budowy i rozruch technologiczny oczyszczalni: 1 - mechaniczno-biologicznej dla miejscowoci Bobrowniki (przepustowoæ 150 m3/d), 2 - biologicznej dla miejscowoci Parchowo (przepustowoæ 100 m3/d), 3 - mechaniczno-biologicznej dla miejscowoci T¹gowie (przepustowosæ 26 m3/d).
6. Inwestycje w toku: - w gminie Sierakowice; W miejsce istniej¹cej oczyszczalni biologicznej o niskiej redukcji zanieczyszczeñ budowana jest nowa oczyszczalnia mechaniczno-biologiczna o przepustowoci 2000 m3/d, z³o¿ona ze zintegrowanego reaktora biologicznego usuwania zwi¹zków wêgla, azotu i fosforu, z predenitryfikacj¹ osadu powrotnego. - w gminie Kaliska; W miejsce istniej¹cej biologicznej oczyszczalni typu EKOBLOK, o przepustowoci 100 m3/d, z odprowadzaniem cieków do ziemi, o niskiej redukcji zanieczyszczeñ, budowana jest nowa oczyszczalnia typu BIOGRADEX, o przepustowoci 500 m3/d, z odprowadzaniem oczyszczonych cieków do Kana³u Czarnej Wody odleg³ego o oko³o 5 kilometrów. - w gminie Stegna; Prowadzona jest modernizacja biologicznej oczyszczalni w Stegnie. Nowoczesna technologia oczyszczania cieków zapewni skuteczn¹ redukcjê substancji biogennych. - w gminie Przechlewo; Kontynuowana jest rozbudowa i modernizacja oczyszczalni wiejskiej w Przechlewie. - w gminie Borzytuchom; W trakcie realizacji jest oczyszczalnia w miejscowoci Borzytuchom. - w Cz³uchowie; Rozpoczêto rozbudowê i modernizacjê oczyszczalni komunalnej w Cz³uchowie (dobudowa urz¹dzeñ z komorami osadu czynnego). - w Tuchomiu; Rozpoczêto rozbudowê i modernizacjê oczyszczalni wiejskiej w Tuchomiu (zmiana sposobu napowietrzania oraz budowa nowego biobloku).
7. Skierowanie cieków z miejscowoci Dêbina i Gêbino do oczyszczalni w Rowach, zapewniaj¹cej wysoki stopieñ redukcji zanieczyszczeñ.
8. Wybudowanie kolektorów ciekowych na terenie gmin: - Kobylnica dla miejscowoci Kobylnica, £osino, Widzino, Boles³awiec (do oczyszczalni w S³upsku), - Liniewo dla miejscowoci Garczyn (do oczyszczalni gminnej w Orlu), - Nowa Karczma dla miejscowoci Nowa Karczma (do oczyszczalni gminnej w Lubaniu).
190 Ochrona powietrza
W zakresie inwestycji zwi¹zanych z ochron¹ powietrza atmosferycznego do bardziej istotnych nale¿y zaliczyæ przedstawione poni¿ej dzia³ania w przedsiêbiorstwach energetyki cieplnej oraz w zak³adach przemys³owych.
1. Przedsiêbiorstwa energetyki cieplnej:
- Gdañskie Przedsiêbiorstwo Energetyki Cieplnej Spó³ka z o.o. w Gdañsku; likwidacja 7 kot³owni wêglowych, - Okrêgowe Przedsiêbiorstwo Energetyki Cieplnej Spó³ka z o.o. w Gdyni; modernizacja 10 kot³owni, polegaj¹ca na zmianie czynnika grzewczego (wêgiel na paliwo gazowe), - Zak³ad Energetyki Cieplnej Tczew Spó³ka z o.o. w Tczewie; modernizacja 5 kot³owni; zmiana czynnika grzewczego (wêgiel na paliwo gazowe, olej), - Zak³ad Energetyki Cieplnej w Kêpicach; modernizacja kot³owni osiedlowej; zmiana czynnika grzewczego (wymiana 5 kot³ów typu Rumia, opalanych wêglem, na 2 kot³y wodne opalane biomas¹).
Prace realizowane w przedsiêbiorstwach energetyki cieplnej systematycznie obni¿aj¹ wielkoæ tzw. niskiej emisji zanieczyszczeñ energetycznych, która ma istotny wp³yw na stopieñ zanieczyszczenia powietrza w dzielnicach mieszkaniowych.
2. Zak³ady przemys³owe:
- "Stolon" S.A. w S³upsku; Modernizacja kotlowni - zainstalowano urz¹dzenia dopalaj¹ce na kot³ach P-2. Inwestycjê zrealizowano; w efekcie ograniczono emisjê sadzy, tlenku wêgla i py³ów (o 60-80%), dwutlenku siarki (o 25%), tlenków wêgla (o 20%).
- Zak³ady P³yt Pilniowych w Czarnej Wodzie; Uruchomiono instalacje odpylania oraz transportu py³ów i odpadów drzewnych wraz z instalacj¹ do spalania py³u drzewnego w kotle OR-32. Energetyczne wykorzystanie odpadów poprodukcyjnych, poprzez ograniczenie zu¿ycia wêgla, umo¿liwi³o m.in. zmniejszenie emisji dwutlenku siarki i ograniczy³o emisjê py³ów z procesów technologicznych.
- Stocznia Remontowa w Gdañsku; Uruchomiono zmodernizowan¹ halê do piaskowania i malowania konstrukcji stalowych. Sekcja do piaskowania posiada instalacjê odpylaj¹c¹, dziêki czemu zmniejszono niezorganizowan¹ emisjê py³ów.
W trakcie realizacji jest kotlownia suszarni Tartaku w Polnicy firmy "Poltarex" Sp. z o.o. w Lêborku. Zaawansowanie prac oceniono na 90%.
Zak³ady Energetyki Cieplnej w Kêpicach, "Stolon" S.A. w S³upsku oraz firma "Poltarex" w Polnicy przekracza³y warunki decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeñ do powietrza atmosferycznego, w zwi¹zku z czym na³o¿ono na nie kary. Dzia³ania pokontrolne Inspekcji
191 Ochrony rodowiska spowodowa³y podjêcie przez te zak³ady dzia³añ inwestycyjnych, które powinny doprowadziæ do usuniêcia przyczyn wymierzenia kar.
Inwestycje w gospodarce odpadami
Wród odnotowanych inwestycji w gospodarce odpadami nale¿y przede wszystkim wymieniæ:
- oddanie do eksploatacji sk³adowiska odpadów komunalnych w miejscowoci Kie³pin (gm. Cz³uchów) - powierzchnia pierwszej wybudowanej kwatery - 10.9 ha; - oddanie do eksploatacji nowej kwatery na odpady na sk³adowisku w Bierkowie (gm. S³upsk) - o pojemnoci oko³o 60 tys. m3, uszczelnionej geomembran¹ z folii PEHD o gruboci 1.5 mm; - oddanie do eksploatacji III kwatery o powierzchni 9.9 ha na sk³adowisku ¿u¿la i popio³u International Paper-Kwidzyn S.A. w Grabówku; - uruchomienie spalarni odpadów medycznych przy Szpitalu Wojewódzkim w S³upsku; - uruchomienie spalarni odpadów medycznych przy Szpitalu Rejonowym w Chojnicach; - rozpoczêcie eksploatacji sk³adowiska odpadów komunalnych w miejscowoci Kozy (gm. Czarna D¹brówka, powiat bytowski); - rozpoczêcie modernizacji sk³adowiska w miejscowoci Chlewnica (gm. Potêgowo, powiat s³upski); - rozpoczêcie rekultywacji sk³adowiska fosfogipsów w Wilince (zrekultywowanie oko³o 1.4 ha skarpy i 0.4 ha wierzchowiny); - rozpoczêcie realizacji spalarni odpadów niebezpiecznych na terenie Spó³ki z o.o. "Port- Service" w Gdañsku.
Podsumowuj¹c rozdzia³ "Inwestycje proekologiczne ... " nale¿y przypomnieæ o funkcjonowaniu mechanizmów zachêcaj¹cych do podejmowania dzia³añ inwestycyjnych w zakresie ochrony rodowiska. Dotyczy to g³ównie zak³adów nie dotrzymuj¹cych norm ochrony rodowiska okrelonych przepisami prawa. Wojewódzki Inspektor Ochrony rodowiska mo¿e odraczaæ uprzednio wymierzone kary pieniê¿ne w zak³adach, które przystêpuj¹ do realizacji inwestycji usuwaj¹cych stwierdzone podczas kontroli nieprawid³owoci i zaniedbania. Po zakoñczeniu inwestycji, koszty z ni¹ zwi¹zane odliczane s¹ od wymierzonej kary, a w przypadku inwestycji w zakresie gospodarki odpadami kara jest w ca³oci umarzana. Warto dodaæ, ¿e realizacja inwestycji proekologicznych przyczynia siê do zmniejszania emisji zanieczyszczeñ do rodowiska, a ponadto do obni¿ania obci¹¿eñ wnoszonych przez zak³ady za korzystanie ze rodowiska.
192 9.
G£ÓWNE KIERUNKI DZIA£AÑ INSPEKCYJNYCH I PRAC LABORATORIUM WIO
Dzia³alnoæ kontrolna
Za najwa¿niejsze kierunki dzia³alnoci kontrolnej w 2000 roku uznano:
1. Ograniczenie uci¹¿liwoci najwiêkszych róde³ zanieczyszczeñ w skali kraju; 2. Ograniczenie uci¹¿liwoci zak³adów szczególnie szkodliwych dla rodowiska w skali województwa; 3. Ocenê wype³niania przez inwestorów wymagañ ochrony rodowiska; 4. Ograniczenie zanieczyszczeñ emitowanych do powietrza ze róde³ technologicznych i energetycznych; 5. Ochronê zasobów wód stanowi¹cych ród³o zaopatrzenia ludnoci w wodê do picia i na potrzeby gospodarcze, ze szczególnym uwzglêdnieniem rzeki Raduni; 6. Ocenê prawid³owoci postêpowania z odpadami, w tym z odpadami niebezpiecznymi; 7. Ograniczenie iloci zanieczyszczeñ odprowadzanych w ciekach komunalnych i przemys³owych; 8. Kontrolê punktowych róde³ zanieczyszczeñ w zlewniach rzek Przymorza; 9. Ograniczenie uci¹¿liwoci dla rodowiska obiektów Wojska Polskiego; 10. Ocenê realizacji obowi¹zków wynikaj¹cych z przeciwdzia³ania nadzwyczajnym zagro¿eniom rodowiska; 11. Ocenê prawid³owoci gospodarki ciekowej orodków wypoczynkowych na terenach o szczególnych walorach turystycznych i krajobrazowych; 12. Ocenê prawid³owoci postêpowania z popio³ami i ¿u¿lami powstaj¹cymi ze spalania wêgla; 13. Ograniczenie uci¹¿liwoci wynikaj¹cych z nadmiernego ha³asu jednostek gospodarczych; 14. Ocenê wype³niania wymogów ochrony rodowiska przez jednostki gospodarcze na terenach portowych, ze szczególnym uwzglêdnieniem stoczni; 15. Przeciwdzia³anie nielegalnemu sprowadzaniu odpadów z zagranicy; 16. Ocenê prawid³owoci postêpowania z odpadami zawieraj¹cymi azbest; 17. Ocenê prawid³owoci naliczania op³at za gospodarcze korzystanie ze rodowiska.
193 W 2000 roku Pomorski Wojewódzki Inspektor Ochrony rodowiska w Gdañsku upowa¿ni³ 22 inspektorów zatrudnionych w Wojewódzkim Inspektoracie w Gdañsku oraz w Delegaturze WIO w S³upsku do wykonywania kontroli na terenie województwa pomorskiego.
Du¿e zak³ady, zw³aszcza te, które znajduj¹ siê na tzw. licie zak³adów najbardziej uci¹¿liwych dla rodowiska, kontrolowane s¹ corocznie. Mniejsze jednostki - co dwa, trzy lata (nie licz¹c krótkich kontroli sprawdzaj¹cych wykonanie na³o¿onych obowi¹zków).
W 2000 roku Inspekcja Ochrony rodowiska przeprowadzi³a na terenie województwa pomorskiego ³¹cznie 713 kontroli w 655 zak³adach. Sporód nich 266 mia³o charakter kontroli podstawowych (kontrola kompleksowa prowadzona w zak³adzie po raz pierwszy), 338 - sprawdzaj¹cych, a 109 - interwencyjnych, przeprowadzonych na skutek otrzymanych skarg. Zrealizowano 84 kontrole w podmiotach prowadz¹cych dzia³alnoæ inwestycyjn¹ oraz 32 kontrole maj¹ce na celu sprawdzenie zabezpieczeñ przed nadzwyczajnymi zagro¿eniami rodowiska. W trakcie kontroli w 325 przypadkach prowadzono pomiary lub pobierano próby do analiz w laboratorium.
W wyniku stwierdzonych nieprawid³owoci wydano 318 zarz¹dzeñ pokontrolnych, zobowi¹zuj¹cych do ich usuniêcia w okrelonym terminie. Skierowano 4 wnioski do kolegium ds. wykroczeñ o ukaranie winnych naruszeniom oraz 2 wnioski do prokuratury.
Prowadz¹cy kontrolê na³o¿yli 72 mandaty karne na ³¹czn¹ kwotê 7.5 tys. z³. Za stwierdzone naruszenia warunków pozwoleñ na korzystanie ze rodowiska na³o¿ono ³¹cznie 353 kary jednostkowe (dobowe, godzinowe). Wiêkszoæ kar na³o¿ono za odprowadzanie nie odpowiadaj¹cych warunkom cieków (292 decyzje) oraz za emisjê zanieczyszczeñ do powietrza (39 decyzji). Wymierzono decyzjami 172 kary ³¹czne na kwotê 1282 mln z³. W 38 przypadkach WIO odroczy³, na wniosek zak³adu, termin p³atnoci kary (³¹cznie na kwotê 586 mln z³), pod warunkiem wykonania inwestycji likwiduj¹cej przyczynê jej wymierzenia.
W 2000 roku w Wojewódzkim Inspektoracie Ochrony rodowiska w Gdañsku pobrano 5093 prób w ramach monitoringu, kontroli oraz nz.
W 2000 roku laboratorium WIO w Gdañsku wykona³o 57993 oznaczenia w ramach monitoringu (ochrona wód i ochrona powietrza), kontroli oraz nz.
Laboratoria WIO (Gdañsk i S³upsk) wdro¿y³y system jakoci zgodnie z norm¹ PN-EN 45001 i Przewodnikiem ISO/IEC nr 25. Laboratoria WIO (Gdañsk i S³upsk) posiadaj¹ certyfikat akredytacji nadany przez Polskie Centrum Badañ i Certyfikacji (obecnie Polskie Centrum Akredytacji).
194 WYKORZYSTANE MATERIA£Y
1. Ocena stanu czystoci jeziora Choczewskiego na podstawie badañ wykonanych w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 2. Ocena stanu czystoci jeziora Czarnego na podstawie badañ wykonanych w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 3. Ocena stanu czystoci jeziora Saliñskiego na podstawie badañ wykonanych w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 4. Ocena stanu czystoci jeziora Sianowskiego na podstawie badañ wykonanych w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 5. Ocena stanu czystoci jeziora D¹brze na podstawie badañ wykonanych w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 6. Ocena stanu czystoci jeziora £apalickiego na podstawie badañ wykonanych w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 7. Ocena stanu czystoci jeziora Rekowo na podstawie badañ wykonanych w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 8. Ocena stanu czystoci jeziora Bia³ego na podstawie badañ wykonanych w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 9. Ocena stanu czystoci jeziora Klasztornego Ma³ego na podstawie badañ wykonanych w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 10. Komunikat o stanie czystoci jeziora Borzyszkowskiego na podstawie badañ przeprowadzonych w 2000 roku, WIO Gdañsk Delegatura w S³upsku, S³upsk 2000 (materia³y wewnêtrzne) 11. Komunikat o stanie czystoci jeziora Kamieniczno na podstawie badañ przeprowadzonych w 2000 roku, WIO Gdañsk Delegatura w S³upsku, S³upsk 2000 (materia³y wewnêtrzne) 12. Komunikat o stanie czystoci jeziora Krasne na podstawie badañ przeprowadzonych w 2000 roku, WIO Gdañsk Delegatura w S³upsku, S³upsk 2000 (materia³y wewnêtrzne) 13. Komunikat o stanie czystoci jeziora Kruszyñskiego na podstawie badañ przeprowadzonych w 2000 roku, WIO Gdañsk Delegatura w S³upsku, S³upsk 2000 (materia³y wewnêtrzne) 14. Komunikat o stanie czystoci jeziora Somiñskiego na podstawie badañ przeprowadzonych w 2000 roku, WIO Gdañsk Delegatura w S³upsku, S³upsk 2000 (materia³y wewnêtrzne) 15. Stan czystoci wód Wis³y i Redy w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 16. Stan czystoci wód Raduni i jej dop³ywów w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 17. Stan czystoci wód zlewni Mot³awy w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 18. Stan czystoci wód zlewni Szkarpawy w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 19. Stan czystoci wód zlewni Przymorza - Pianicy, Karwianki i Czarnej Wdy w 2000 roku, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 20. Stan czystoci wód p³yn¹cych zlewni rzeki Wdy na podstawie badañ przeprowadzonych w 2000 roku, WIO Gdañsk Delegatura S³upsk, S³upsk 2001 (materia³y wewnêtrzne)
195 21. Sprawozdanie z badañ polskiej czêci Zalewu Wilanego przeprowadzonych w 2000 roku, WIO Olsztyn Delegatura w Elbl¹gu, Elbl¹g 2001 (materia³y wewnêtrzne) 22. Stan czystoci wód p³yn¹cych zlewni rzeki £eby na podstawie badañ przeprowadzonych w 2000 roku, WIO Gdañsk Delegatura S³upsk, S³upsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 23. Stan czystoci wód p³yn¹cych zlewni rzeki £eby na podstawie badañ przeprowadzonych w 1995 roku, WIO w S³upsku, 1996 (materia³y wewnêtrzne) 24. Stan zanieczyszczenia rzeki Wdy i jej dop³ywów w latach 1991-1993, WIO w Gdañsku, 1993 (materia³y wewnêtrzne) 25. Program komputerowy do gromadzenia i prezentowania wyników analiz wód p³yn¹cych "Ciek", Ryszard Samoæ, Kalisz 26. Geografia fizyczna Polski, Jerzy Kondracki, PWN, Warszawa 1978 27. Atlas hydrologiczny Polski, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Wydawnictwa Komunikacji i £¹cznoci, Warszawa 1983 28. Stan czystoci rzek, jezior i Ba³tyku na podstawie wyników badañ wykonywanych w ramach pañstwowego monitoringu rodowiska w latach 1998-1999, Biblioteka Monitoringu rodowiska, Warszawa 2000 29. Wydruk z bazy danych dotycz¹cych badañ stanu czystoci jeziora reperowego Jasieñ w 2000 roku, WIO Gdañsk Delegatura S³upsk, S³upsk 2001 30. Ochrona rodowiska 2000, G³ówny Urz¹d Statystyczny, Warszawa 2000 31. Polska w nowym podziale terytorialnym, G³ówny Urz¹d Statystyczny, Warszawa 1998 32. Województwo pomorskie w 1998 roku, Urz¹d Statystyczny w Gdañsku, Gdañsk 1999 33. Rocznik Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej 2000, G³ówny Urz¹d Statystyczny, Warszawa 2000 34. Rocznik Statystyczny Województwa Pomorskiego 2000, Tom I i II, Urz¹d Statystyczny w Gdañsku, Gdañsk 2000 35. Zasady projektowania elementów sieci monitoringu zanieczyszczenia atmosfery, Biblioteka Monitoringu rodowiska, Warszawa 1991 36. Strategia rozwoju województwa pomorskiego, Urz¹d Marsza³kowski województwa pomorskiego, Gdañsk 2000 37. Wyniki badañ monitoringu powietrza atmosferycznego przeprowadzonych na terenie województwa pomorskiego w 2000 roku, WIO Gdañsk Delegatura w S³upsku, S³upsk 2000 (materia³y wewnêtrzne) 38. Nadzwyczajne zagro¿enia rodowiska, WIO Gdañsk, Gdañsk 2001 (materia³y wewnêtrzne) 39. Nadzwyczajne zagro¿enia rodowiska w województwie pomorskim, WIO Gdañsk Delegatura w S³upsku, S³upsk 2000 (materia³y wewnêtrzne) 40. Materia³y wewnêtrzne z dzia³alnoci kontrolnej w 2000 roku, WIO Gdañsk Delegatura w S³upsku, S³upsk 2001
196