Krzysztof NOWAKOWSKI, Małgorzata PAJ

GMINA JAKO WAaNY CZYNNIK ROZWOJU GOSPODARCZEGO

Streszczenie Artykuł ma na celu przedstawienie mobliwoVci rozwoju gospodarczego gminy na przykładzie gminy Przodkowo poprzez zmianB jej charakteru z rolniczej na rzemieVlniczo – rolnicz= oraz intensyfikacjB funkcji turystycznych. Praca uwzglBdnia takbe wpływ mobliwoV4 bezpoVredniego decydowania o kierunku rozwoju gminy przez mieszkaLców na ich aktywnoV4, samorz=dnoV4 i tym samym rozwój przedsiBbiorczoVci w regionie.

WSTAP Przodkowo naleby do jednostek samorz=du terytorialnego, która podjBła działania maj=ce na celu zwiBkszenie aktywnoVci i zainteresowanie sprawami gminy mieszkaLców. Stawianie potrzeb mieszkaLców, jako spraw priorytetowych spowodowało dynamiczny, zrównowabony rozwój gminy zarówno w działaniach i zadaniach zwi=zanych bezpoVrednio z samorz=dem jak i rozwojem przedsiBbiorczoVci. Umobliwiło to zwiBkszenie wykorzystania mobliwoVci gminy na płaszczy`nie zarówno kulturalnej jak równieb sportowej. W ten sposób z gminy typowo rolniczej przekształciła siB w gminB o charakterze rzemieVlniczo – rolniczym. Nie bez znaczenia jest teb skupienie miejscowej ludnoVci, a tym samym staraL samorz=du terytorialnego, na wzmocnieniu funkcji turystycznych gminy. Wykorzystanie lokalnych zabytków, infrastruktury, atrakcji krajobrazowych oraz terenów zielonych do rozwoju gałBzi turystycznej ma znaczny wpływ na atrakcyjnoV4 gminy, a tym samym zwiBkszenie liczby odwiedzaj=cych osób spoza gminy. Gmina staje siB równieb atrakcyjnym rynkiem gospodarczym ze wzglBdu na jej podmiejski charakter, który oferuje wysokojakoVciow= przestrzeLbycia w przystBpnej odległoVci od miejskich miejsc pracy.

1. RACJONALNOU3 WYKORZYSTANIA ZASOBÓW GMINY PRZODKOWO Gmina Przodkowo jako gmina podmiejska ma potencjał by by4 atrakcyjnym czynnikiem rozwoju gospodarczego. Połobona jest w południowej czBVci Aglomeracji GdaLskiej. Tworzy j= 35 wsi poł=czonych w 15 sołectw, zajmuj=cych obszar 85 km2 [6, s. 9].Od strony południowo-wschodniej i wschodniej s=siaduje z terenami miasta i gminy aukowo, od północy graniczy z gmin= Szemud, a od zachodu i południowego zachodu z gmin= [3,9, s. 12]. Rozpatruj=c z kolei strukturB Aglomeracji naleby stwierdzi4, be Gmina Przodkowo wraz z Gminami Szemud, aukowo i Kartuzy, oraz Gmin= Kolbudy tworzy tzw. Podkład Trójmiejski wyodrBbniaj=cy szczególnie wyra`nie w niektórych systemach

 inbynieryjnych oraz dojazdach do pracy i do usług. OdległoV4 od VródmieVcia Gdyni wynosi 20 km, do Sopotu 23 km, a od UródmieVcia GdaLska 25 km. Zabudowa Gminy to w wiBkszoVci zabudowa niska (budynki jednorodzinne), a tylko 1/20 zabudowy stanowi= budynki wielorodzinne.

Rys. 1.Połobenie gminy Przodkowo

_ródło: [10]

Rozprzestrzenianie siB struktury miast, okreVlane jako urbansprawl, stanowi istotB zmian funkcjonalno – przestrzennych w relacjach miasto - otoczenie. Wzrost kosztów utrzymania w obszarach suburbiów powoduje poszukiwanie rozwi=zaL tkwi=cych we wsiach podmiejskich. Infrastruktura komunikacji, korzystna struktura własnoVciowa, atrakcyjnoV4 ofert inwestycyjnych, urynkowienie terenów inwestycyjnych, sprzyjaj=ce uwarunkowania formalnoprawne, atrakcyjnoV4 Vrodowiska wiejskiego sprzyjaj= dynamice przemian. BliskoV4 terenów otwartych, zwi=zki z funkcj= rolnicz= i ogrodnicz=, a takbe potencjał do rozwoju funkcji rekreacyjnych to takbe atuty sprzyjaj=ce stopniowej urbanizacji wsi podmiejskich. Wsie znajduj=ce siB na terenie gminy Przodkowo ze wzglBdu na swe połobenie, infrastrukturB oraz Vrodowisko z przechodz= proces przekształceL wsi pod wpływem s=siedztwa dubych miast oraz rozwoju terenów wiejskich w obliczu dynamicznej antropopresji.

 Fot. 1. Przodkowo z lotu balonem

_ródło: [8]

NajwiBksz= powierzchniB Gminy przy procesie migracji z centrów miejskich na obszary peryferyjne istotne jest racjonalne prowadzenie rozwoju wsi, tak by nadal była interesuj=ca dla inwestorów a jednoczeVnie nie traciła atrakcyjnych atutów. Zasobem podstawowym w rozwoju miejscowoVci jest ziemia. Zrównowabona struktura funkcjonalno-przestrzenna zawiera optymalny zestaw ubytkowania terenów otwartych i ciekawych przyrodniczo. Racjonale wykorzystanie zasobów to efektywne wykorzystanie terenów jub zainwestowanych i istniej=cej infrastruktury oraz zabezpieczanie odpowiedniego dalszego zrównowabonego rozwoju zasobu terenów otwartych. ObecnoV4 terenów naturalnych takich jak lasy, jeziora i rzeki jest jednym z najwabniejszych elementów jakoVci zagospodarowania gmin rzemieVlniczo-wiejskich. Gmina Przodkowo połobona jest na stobkach napływowych moreny czołowej i dennej. Od północnego zachodu ograniczona małymi kompleksami leVnymi porastaj=cym wzgórza morenowe Wysoczyzny GdaLskiej. Teren Gminy naleby do Pojezierza Kaszubskiego. Hipsometria obszaru wyra`nie wskazuje na wystBpowanie bardzo zróbnicowanych wysokoVci bezwzglBdnych, jako wynik akumulacyjnej działalnoVci lodowca. FormB powierzchni stanowi zgrupowanie moren pomieczyLskich wystBpuj=cych w południowo – zachodniej czBVci Gminy. W północnej czBVci Gminy wystBpuj= pojedyncze pagórki czołowo – morenowe. Innym zespołem form obywiaj=cych ukształtowanie powierzchni s= ci=gi rynien, z których najwiBksze to: zespół rynnowy jeziora Tuchomsko, rynny rzeki Klasztornej Strugi, Trzech Rzek i Czarnej Strugi [3]. NajwiBksz= powierzchniB Gminy stanowi morena denna, na ogół falista [3]. Innym elementem istotnym w charakterystyce warunków hydrograficznych obszaru s= jeziora oraz wystBpuj=ce w dubej iloVci „oczka polodowcowe”. NajwiBksz= powierzchniB Gminy zajmuj= grunty orne oraz ubytki rolne. NajwiBksza iloV4 gleb w gruntach ornych naleby do klasy V a w ubytkach rolnych do klasy IV b. S= to gleby gliniaste, niekorzystne dla produkcji rolnej [9, s. 15]. Podział i powierzchniB gruntów w gminie Przodkowo pokazano na rys. 1.

 Q11V`

     `%J 7Q`JV  R1 7I%$Q`Q1:JV   D@1    : 11@:  :R71Q$`QR7  :71]:`@1  `%J 7]QR1QR:I1 `Q$111JJV]Q11V`

Rys. 2. Podział i powierzchnia gruntów w gminie Przodkowo

_ródło: Opracowanie własne na podstawie [9]

Znacz=ca przewaga gruntów ornych, duba iloV4 naturalnych zbiorników wodnych oraz sie4 rzeczna stwarzaj= samorz=dowi gminy wiele mobliwoVci w planowaniu struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz daj= mobliwoV4 optymalnego zagospodarowania terenów otwartych. W działaniach i przedsiBwziBciach gminy mobna zaobserwowa4 podjBcie próby poł=czenia utrzymania tradycyjnych miejscowych elementów kultury oraz dostosowanie przestrzeni do funkcji rekreacyjno-turystycznej. Pozwala to zachowa4 indywidualny lokalny, charakter miejscowoVci i jednoczeVnie by4 obszarem atrakcyjnym inwestycyjnie i turystycznie.

2. ROZWÓJ FUNKCJI TURYSTYCZNEJ Utrzymanie indywidualnego, lokalnego charakteru gminy oraz atrakcyjnoVci inwestycyjnej wymaga współpracy mieszkaLców i lokalnych struktur samorz=dowych w tworzeniu przestrzeni ł=cz=cej podtrzymanie tradycji i rozwój funkcji turystyczno- rekreacyjnej. DbałoV4 o infrastrukturB ł=cz=c= oba te bieguny jest elementem rozwoju zrównowabonego gminy. Przykładów w gminie mobna odnale`4 wiele. W Przodkowie znajduje siB jedyne na pomorzu Muzeum Pobarnictwa, które zawiera niezliczone iloVci róbnego rodzaju sprzBtu. Zobaczy4 w nim mobna m.in. sikawki rBczne i konne, motopompy, toporki, czapki, hełmy, alarmowe telefony itp. Niektóre unikatowe eksponaty pochodz= z czasów pierwszej wojny Vwiatowej. Ponadto Muzeum dysponuje starymi wozami strabackimi, czasopismami, ulotkami i innymi pismami zwi=zanymi z działaniem straby pobarnej na przestrzeni wielu lat. Muzeum odwiedzane jest Vrednio miesiBcznie przez około 50 osób. OczywiVcie frekwencja ta jest zdecydowanie wybsz= w sezonie letnim. WVród odwiedzaj=cych muzeum s= wycieczki szkolne, inne grupy zorganizowane jak równieb osoby indywidualne oraz goVcie oficjalni. Muzeum odwiedzili m.in.: Poseł na Sejm Marek Biernacki, Przewodnicz=cy Europarlamentu Jerzy Buzek,

 Komendant Główny PSP gen. brygadier Wiesław LeVniakiewicz, Vp. biskup pelpliLski Jan Bernard Szlaga i wielu innych goVci. Zabytkiem atrakcyjnym turystycznie jest skansen Bielickowo w Kawlach Dolnych. Stare samochody i motory, maszyny parowe, sprzBt gospodarstwa domowego, ku`nia czy kryta strzech=, umeblowana i wyposabona chata. Skansen Bielickowo, według statystyki prowadzonej przez właVciciela Vrednio odwiedza około 100 osób miesiBcznie. Pod koniec ubiegłego roku właVciciel Czesław Bielicki równieb załobył kronikB odwiedzin skansenu. Podobnie jak w przypadku muzeum pobarnictwa s= to zarówno grupy zorganizowane jak i indywidualni turyVci. Wysokim zainteresowaniem wVród turystów cieszy siB neogotycki koVciół Vw. Andrzeja, zbudowany z ciosanych kamieni (ukoLczony w 1878 roku) z pó`nogotyck= rze`b= Madonny z XVI wieku oraz neobarokowy, drewniany koVciół pod wezwaniem Vw. Józefa w Pomieczynie, stanowi=cy siedzibB parafii od 1927 r.[1, s.22]. Miejscem licznie odwiedzanym przez wycieczki jest teb zbiorowa mogiła wiB`niów obozu koncentracyjnego „Stutthof” zamordowanych przez hitlerowców w lutym 1945 w czasie tragicznego marszu ewakuacyjnego. W miejscowoVci R=b na piBciu stanowiskach prowadzono badania archeologiczne. Cztery z nich to pozostałoVci cmentarzysk ludnoVci pomorskiej. Na pi=tym znajduj= siB szcz=tki kurhanów kamiennych, które pochodz= prawdopodobnie z przełomu epoki br=zu i wczesnej epoki belaza [6, s. 18]. Przywi=zanie mieszkaLców do miejsca zamieszkania, akceptacja i współtworzenie współczesnego wizerunku wsi i całej gminy to cechy istotne dla rozwoju zrównowabonego. TobsamoV4 lokalna stanowi gwarancjB społeczn= dla trwałoVci i jakoVci zagospodarowania. MieszkaLcy identyfikuj=cy siB z miejscem zamieszkania nie tylko skłonni s= zaangabowa4 siB w sprawy lokalna, dbaj= o otoczenie, ale i rozumiej= koniecznoV4 dostosowanie przestrzeni gminy dla jej ogólnego rozwoju i dobra. Było to podstaw= do wykonania inwestycji w funkcjB rekreacyjn= gminy.

3. ROZWÓJ FUNKCJI REKREACYJNEJ Istotnym czynnikiem w budowaniu atrakcyjnoVci dla rynku rozwoju gospodarczego we wsiach jest podmiejskich jest spełnianie wymagaL targetu tj. ludnoVci migruj=cej z aglomeracji miejskich. Naleby przez to rozumie4 zapewnianie przestrzeni jakoVci bycia, czyli obecnoV4 na miejscu jak i łatwy dostBp do odpowiednich elementów w strukturze funkcjonalno-przestrzennej miejscowoVci, a takbe standard i estetyka samych obiektów. Aby móc skutecznie kształtowa4 wysokiej jakoVci przestrzeLbycia nie mobna pomin=4 rozwijania funkcji rekreacyjnej regionu. W gminie Przodkowo na przestrzeni ostatnich powstało kilka inwestycji wpływaj=cych na rozbudowB gałBzi turystyczno-rekreacyjnej. Jedn= z takich inwestycji jest Pole Golfowe w Tokarach, przy którym powstał klub sportowy. Tokary Golf Club działaj=cy przy polu golfowym powstał w 2001 roku. Zasady jego funkcjonowania szczegółowo okreVla statut. Obecnie do klubu naleby 260 członków. Dziennie pole golfowe odwiedza około 40 osób. Dla osób zrzeszonych przez cały rok kalendarzowy odbywaj= siB róbnego rodzaju turnieje i zawody. Ponadto na uwagB zasługuj= klubowe handicapy oraz liga klubowa stable ford, odbywaj=ca siB od maja do pa`dziernika danego roku kalendarzowego. Do dyspozycji amatorów golfa s= równieb symulatory gry w golfa. Aktywny wypoczynek oferuje takbe Baza Wypadowa na Hejtusie. Tam oprócz miejsc noclegowych skorzysta4 mobna m.in. z wypobyczalni rowerów, boiska do gry w siatkow= piłkB plabow= czy ogrodowej sauny. Jest to równieb punkt wyjVcia do wytyczonych trzech tras Nordic Walking. Na terenie Pojezierza Kaszubskiego do dyspozycji jest ok. 180 km oznakowanych szlaków [5, s. 3].

  W miejscowoVci Kosowo dostosowano teren oraz zorganizowano infrastrukturB do uprawiania paintbolla, która odnotowuje wzrost zainteresowania z roku na rok. Na amatorów sportów zimowych, równieb w miejscowoVci Kosowo czeka wyci=g narciarski „Paczoskowo”. Wyci=g jest oVwietlony, sztucznie naVniebany, ratrakowany o długoVci 270 m. Do dyspozycji jest takbe wypobyczalnia nart oraz chata grillowa. Dla pocz=tkuj=cych narciarzy zajBcia w ramach szkółki narciarskiej [11]. Przez gminB Przodkowo przebiega kilka szlaków pieszych i rowerowych. Piechurów i rowerzystów, dla których przygotowano bazB rowerow= na Hejtusie. Najwabniejsze szlaki piesze i rowerowe zestawiono w tab.1.

Tab.1. Szlaki piesze i rowerowe w gminie Przodkowo l szlak/trasa p nazwa przeznacz opis przebieg długoV4: skala enie całkowita trudno /na Vci terenie gminy (km) 1 BłBkitny turystyka Róbnorodny krajobraz, wzdłub jezior, Chwaszczyno 26/14 łatwy piesza przez lasy, zróbnicowane – Tuchomek i ukształtowanie terenu. /wzdłub rowerowa Zabytki architektury sakralnej: koVciół jeziora w Pomieczynie, Sanktuarium Matki Tuchomskiego Boskiej w Sianowie /gm. Kartuzy/. / - – - pomnik Ofiar Marszu Tokary – Umierci wiB`niów z obozu zagłady. Tokary Pnie – R=b - wykopaliska archeologiczne pochodz=ce z wczesnej epoki belaza. – – Trzy Rzeki - ciekawe zjawisko Otalbyno – przyrodnicze, gdzie 3rzeki zlewaj= siB Pomieczyno – tam w jedn=. – Sianowo - koniec szlaku. Sianowo 3 miejsca postojowe: Warzenko, Tokary, Pomieczyno. 2 Uladami pieszo - Prowadzi przez najpiBkniejsze Tokary Pnie - -/19 łatwy gen. konny krajobrazy województwa pomorskiego, Kawle Dolne - Daniela składa siB z 12 odcinków dobrze ZałBskie Chodowi oznakowanej trasy. Jeden odcinek Piaski - ckiego prowadzi przez gminB Przodkowo, Trzy Rzeki - rozpoczynaj=c siB w Warzenku. Trasa Otalbyno- urozmaiconym niewielkimi JeleLsk= HutB wzniesieniami i w=wozami. - Szemud 3 Nordic Drogi leVne, -/3,7 łatwa Walking I czas przejVcia ok. 45 minut. 4 Nordic 20% dróg asfaltowych, -/15 trudna Walking 80% dróg leVnych, II czas przejVcia ok. 3,5 godz. 5 Nordic 15% dróg asfaltowych, -/14,6 trudna Walking 85% dróg leVnych, III czas przejVcia ok. 3,5 godz. _ródło: [2,5,7]

Wiele imprez sportowych w gminie przodkowo odbywa siB w pełnowymiarowej hali widowiskowo – sportowej oraz w kompleksach sportowych. Kompleks składaj=cego siB ze stadionu gminnego, kompleksu boisk orlik, boiska do gry w plabow= piłkB siatkow= oraz boiska do beachsoccera. Dodatkowym atutem hali jest bliskoV4 jeziora KsiBbe. Do dyspozycji

  s= równieb dwie sale sportowe wybudowane przy zespołach szkół w Pomieczynie i Czeczewie oraz boiska do gry i place rekreacyjne w kabdej miejscowoVci sołeckiej gminy.

Fot. 2.Widok na kompleks sportowy w Przodkowie.

_ródło: [4]

Wabnym elementem działalnoVci gminy s= cyklicznie organizowane imprezy kulturalne i sportowe, które zestawiono w tabeli nr 2.

Tab.2. Wykaz przedsiBwziB4 kulturalno – sportowych w gminie Przodkowo lp nazwa idea termin opis 1 Rodzinna Przygoda propaguje wspólne, rodzinne lipiec gry i zabawy na sportowo, z Przodkowem – spBdzanie wolnego czasu nieodpłatne wesołe miasteczko dla Piknik Rodzinny dzieci, bogaty program artystyczny 2 Inscenizacja rekonstrukcja wydarzeL sierpieL wykorzystywane s= czołgi oraz inne historyczna – zwi=zanych z wyzwoleniem pojazdy wojskowe takie jak: działa Przodkowo’1945 Przodkowa w roku 1945 przeciwpancerne, samochody ciBbarowe i terenowe, s= teb kompletnie umundurowani bołnierze, (około 80 rekonstruktorów), specjalne efekty pirotechniczne 3 Dobynki gminne impreza tradycyjna sierpieL uroczysta msza Vw., barwny korowód dziBkczynna za zebrane plony dobynkowy, wystBpy zespołów artystycznych, konkursy dobynkowe 4 Turniej Sołectw impreza sportowa, w której podsumowanie Plebiscytu na o Przodkowskie uczestnicz= mieszkaLcy Najbardziej Usportowione Sołectwo Grand Prix sołectw z terenu Gminy, minionego roku. W celu zdobycia przedstawiciele rywalizuj= tego tytułu sołectwa rywalizuj= cały w róbnych konkursach rok uczestnicz=c w takich turniejach sportowych z podziałem na jak: piłka siatkowa kobiet i mBbczyzn, kategorie wiekowe halowa piłka nobna, tenis stołowy kobiet i mBbczyzn, szachy, warcaby, BaVka 5 Powiatowy DzieL impreza sportowa uczestnicz= podopieczni wszystkich Sportu Osób organizowana z myVl= oVrodków z terenu Powiatu Niepełnosprawnych o osobach niepełnosprawnych Kartuskiego działaj=cych narzecz

  dzieciach i dorosłych osób niepełnosprawnymi, gry i zabawy sportowe, wspólna zabawa oraz poczBstunek 6 Przodkowska Liga skupia drubyny piłki nobnej Orlika z całego województwa

_ródło: [3]

WiBkszoV4 inwestycji i wydarzeL kulturalno-rekreacyjnych w gminie Przodkowo zostało w całoVci sfinansowanych i/lub zorganizowanych przez mieszkaLców lub zainicjowanych i realizowanych we współpracy z samorz=dem terytorialnym. Stworzona w gminie przestrzeL jakoVci bycia nie byłaby mobliwa gdyby nieprowadzone od wielu lat starania, aby wpływ mieszkaLca na bezpoVredni kierunek rozwoju gminy był jak najwiBkszy. Rozrastaj=ca siB baza rekreacyjno-turystyczna jest Vwiadectwem aktywnoVci, samorz=dnoVci i przedsiBbiorczoVci mieszkaLców. Wysoka VwiadomoV4 społeczna o mobliwoVci kreowania własnej przestrzeni bycia sprawia, be dostBpny areał ziemi wykorzystywany jest kreatywnie.

PODSUMOWANIE Podmiejski charakter oraz walory Vrodowiska naturalnego gminy Przodkowo wraz z jej rolnym areałem ziemi s= doskonał= podstaw= do bycia wabnym czynnikiem rozwoju gospodarczego w regionie. Dopuszczenie miejscowej ludnoVci do procesu decyzyjnego o kierunkach rozwoju gminy, jak i wspieranie lokalnych inicjatyw pozwoliło na wzmacnianie funkcji turystycznej jak i rekreacyjnej w gminie. Wykorzystanie lokalnych zabytków, infrastruktury, atrakcji krajobrazowych oraz terenów zielonych do rozwoju gałBzi turystycznej ma znaczny wpływ na atrakcyjnoV4 gminy zarówno dla turystów jak i ludnoVci migruj=cej z miast. Tym samym pozwoliło to w łagodny sposób rozpocz=4 proces suburbanizacji, jaki jest nieunikniony dla rejonów połobonych blisko aglomeracji miejskich, jak i zachowa4 wysok= jakoV4 przestrzeni bycia w gminie Przodkowo.

BIBLIOGRAFIA 1. Breza E., Nazwy miejscowoVci Gminy Przodkowo, Rumia 1995. 2. Gmina Przodkowo, Szlaki Rowerowe, Urz=d Gminy Przodkowo. 3. http://kartuzy.info/katalog,wpis,561,Gmina-Przodkowo.html 4. Markowska K., fotografia. 5. NordicWalking,Marsz po zdrowie na Kaszubach, Stowarzyszenie Turystyczne Kaszuby, Kartuzy 2010. 6. Przodkowo – Cztery Pory Roku, Przodkowo 2008. 7. Rowerowe Kaszuby, Stowarzyszenie Turystyczne Kaszuby, Kartuzy 2012. 8. Socha A., fotografia. 9. Wyrzykowski A., Projekt planu zarz=dzania kryzysowego gminy Przodkowo, Przodkowo 2010. 10. www.google.pl/search?hl=pl&q=gmina+przodkowo+mapa&bav=on.2,or.r_gc.r_pw.r_qf. &biw=1280&bih=818&um=1&ie=UTF-8&tbm 11. www.paczoskowo.pl/index.php?p=1

  PRZODKOWO AS AN IMPORTANT FACTOR IN ECONOMIC DEVELOPMENT

Abstract The paper is intended to provide opportunities for economic development on the example of the community Przodkowo by changing its nature from agricultural to agricultural-craft and intensification of tourism. Work also includes the ability to directly influence decision-making on the direction of the development of the community by the residents. Autorzy:

dr Krzysztof Nowakowski, Akademia Marynarki Wojennej mgr inb. Andrzej Wyrzykowski, Urz=d Gminy Przodkowo mgr inb. Małgorzata Paj=k, Dywizjon Zabezpieczenia Hydrograficznego