Krzysztof NOWAKOWSKI, Małgorzata PAJ<K, Andrzej WYRZYKOWSKI GMINA PRZODKOWO JAKO WAaNY CZYNNIK ROZWOJU GOSPODARCZEGO Streszczenie Artykuł ma na celu przedstawienie mobliwoVci rozwoju gospodarczego gminy na przykładzie gminy Przodkowo poprzez zmianB jej charakteru z rolniczej na rzemieVlniczo – rolnicz= oraz intensyfikacjB funkcji turystycznych. Praca uwzglBdnia takbe wpływ mobliwoV4 bezpoVredniego decydowania o kierunku rozwoju gminy przez mieszkaLców na ich aktywnoV4, samorz=dnoV4 i tym samym rozwój przedsiBbiorczoVci w regionie. WSTAP Gmina Przodkowo naleby do jednostek samorz=du terytorialnego, która podjBła działania maj=ce na celu zwiBkszenie aktywnoVci i zainteresowanie sprawami gminy mieszkaLców. Stawianie potrzeb mieszkaLców, jako spraw priorytetowych spowodowało dynamiczny, zrównowabony rozwój gminy zarówno w działaniach i zadaniach zwi=zanych bezpoVrednio z samorz=dem jak i rozwojem przedsiBbiorczoVci. Umobliwiło to zwiBkszenie wykorzystania mobliwoVci gminy na płaszczy`nie zarówno kulturalnej jak równieb sportowej. W ten sposób gmina Przodkowo z gminy typowo rolniczej przekształciła siB w gminB o charakterze rzemieVlniczo – rolniczym. Nie bez znaczenia jest teb skupienie miejscowej ludnoVci, a tym samym staraL samorz=du terytorialnego, na wzmocnieniu funkcji turystycznych gminy. Wykorzystanie lokalnych zabytków, infrastruktury, atrakcji krajobrazowych oraz terenów zielonych do rozwoju gałBzi turystycznej ma znaczny wpływ na atrakcyjnoV4 gminy, a tym samym zwiBkszenie liczby odwiedzaj=cych osób spoza gminy. Gmina staje siB równieb atrakcyjnym rynkiem gospodarczym ze wzglBdu na jej podmiejski charakter, który oferuje wysokojakoVciow= przestrzeLbycia w przystBpnej odległoVci od miejskich miejsc pracy. 1. RACJONALNOU3 WYKORZYSTANIA ZASOBÓW GMINY PRZODKOWO Gmina Przodkowo jako gmina podmiejska ma potencjał by by4 atrakcyjnym czynnikiem rozwoju gospodarczego. Połobona jest w południowej czBVci Aglomeracji GdaLskiej. Tworzy j= 35 wsi poł=czonych w 15 sołectw, zajmuj=cych obszar 85 km2 [6, s. 9].Od strony południowo-wschodniej i wschodniej s=siaduje z terenami miasta i gminy aukowo, od północy graniczy z gmin= Szemud, a od zachodu i południowego zachodu z gmin= Kartuzy [3,9, s. 12]. Rozpatruj=c z kolei strukturB Aglomeracji naleby stwierdzi4, be Gmina Przodkowo wraz z Gminami Szemud, aukowo i Kartuzy, oraz Gmin= Kolbudy tworzy tzw. Podkład Trójmiejski wyodrBbniaj=cy szczególnie wyra`nie w niektórych systemach inbynieryjnych oraz dojazdach do pracy i do usług. OdległoV4 od VródmieVcia Gdyni wynosi 20 km, do Sopotu 23 km, a od UródmieVcia GdaLska 25 km. Zabudowa Gminy to w wiBkszoVci zabudowa niska (budynki jednorodzinne), a tylko 1/20 zabudowy stanowi= budynki wielorodzinne. Rys. 1.Połobenie gminy Przodkowo _ródło: [10] Rozprzestrzenianie siB struktury miast, okreVlane jako urbansprawl, stanowi istotB zmian funkcjonalno – przestrzennych w relacjach miasto - otoczenie. Wzrost kosztów utrzymania w obszarach suburbiów powoduje poszukiwanie rozwi=zaL tkwi=cych we wsiach podmiejskich. Infrastruktura komunikacji, korzystna struktura własnoVciowa, atrakcyjnoV4 ofert inwestycyjnych, urynkowienie terenów inwestycyjnych, sprzyjaj=ce uwarunkowania formalnoprawne, atrakcyjnoV4 Vrodowiska wiejskiego sprzyjaj= dynamice przemian. BliskoV4 terenów otwartych, zwi=zki z funkcj= rolnicz= i ogrodnicz=, a takbe potencjał do rozwoju funkcji rekreacyjnych to takbe atuty sprzyjaj=ce stopniowej urbanizacji wsi podmiejskich. Wsie znajduj=ce siB na terenie gminy Przodkowo ze wzglBdu na swe połobenie, infrastrukturB oraz Vrodowisko z przechodz= proces przekształceL wsi pod wpływem s=siedztwa dubych miast oraz rozwoju terenów wiejskich w obliczu dynamicznej antropopresji. Fot. 1. Przodkowo z lotu balonem _ródło: [8] NajwiBksz= powierzchniB Gminy przy procesie migracji z centrów miejskich na obszary peryferyjne istotne jest racjonalne prowadzenie rozwoju wsi, tak by nadal była interesuj=ca dla inwestorów a jednoczeVnie nie traciła atrakcyjnych atutów. Zasobem podstawowym w rozwoju miejscowoVci jest ziemia. Zrównowabona struktura funkcjonalno-przestrzenna zawiera optymalny zestaw ubytkowania terenów otwartych i ciekawych przyrodniczo. Racjonale wykorzystanie zasobów to efektywne wykorzystanie terenów jub zainwestowanych i istniej=cej infrastruktury oraz zabezpieczanie odpowiedniego dalszego zrównowabonego rozwoju zasobu terenów otwartych. ObecnoV4 terenów naturalnych takich jak lasy, jeziora i rzeki jest jednym z najwabniejszych elementów jakoVci zagospodarowania gmin rzemieVlniczo-wiejskich. Gmina Przodkowo połobona jest na stobkach napływowych moreny czołowej i dennej. Od północnego zachodu ograniczona małymi kompleksami leVnymi porastaj=cym wzgórza morenowe Wysoczyzny GdaLskiej. Teren Gminy naleby do Pojezierza Kaszubskiego. Hipsometria obszaru wyra`nie wskazuje na wystBpowanie bardzo zróbnicowanych wysokoVci bezwzglBdnych, jako wynik akumulacyjnej działalnoVci lodowca. FormB powierzchni stanowi zgrupowanie moren pomieczyLskich wystBpuj=cych w południowo – zachodniej czBVci Gminy. W północnej czBVci Gminy wystBpuj= pojedyncze pagórki czołowo – morenowe. Innym zespołem form obywiaj=cych ukształtowanie powierzchni s= ci=gi rynien, z których najwiBksze to: zespół rynnowy jeziora Tuchomsko, rynny rzeki Klasztornej Strugi, Trzech Rzek i Czarnej Strugi [3]. NajwiBksz= powierzchniB Gminy stanowi morena denna, na ogół falista [3]. Innym elementem istotnym w charakterystyce warunków hydrograficznych obszaru s= jeziora oraz wystBpuj=ce w dubej iloVci „oczka polodowcowe”. NajwiBksz= powierzchniB Gminy zajmuj= grunty orne oraz ubytki rolne. NajwiBksza iloV4 gleb w gruntach ornych naleby do klasy V a w ubytkach rolnych do klasy IV b. S= to gleby gliniaste, niekorzystne dla produkcji rolnej [9, s. 15]. Podział i powierzchniB gruntów w gminie Przodkowo pokazano na rys. 1. Q11V`<H.J1: $`%J S1 1 .: `%J 7Q`JV R1 7I%$Q`Q1:JV D@1 : 11@: :R71Q$`QR7 :71]:`@1 `%J 7]QR1QR:I1 `Q$111JJV]Q11V`<H.J1V $1V%?7 @1 Rys. 2. Podział i powierzchnia gruntów w gminie Przodkowo _ródło: Opracowanie własne na podstawie [9] Znacz=ca przewaga gruntów ornych, duba iloV4 naturalnych zbiorników wodnych oraz sie4 rzeczna stwarzaj= samorz=dowi gminy wiele mobliwoVci w planowaniu struktury funkcjonalno-przestrzennej oraz daj= mobliwoV4 optymalnego zagospodarowania terenów otwartych. W działaniach i przedsiBwziBciach gminy mobna zaobserwowa4 podjBcie próby poł=czenia utrzymania tradycyjnych miejscowych elementów kultury oraz dostosowanie przestrzeni do funkcji rekreacyjno-turystycznej. Pozwala to zachowa4 indywidualny lokalny, charakter miejscowoVci i jednoczeVnie by4 obszarem atrakcyjnym inwestycyjnie i turystycznie. 2. ROZWÓJ FUNKCJI TURYSTYCZNEJ Utrzymanie indywidualnego, lokalnego charakteru gminy oraz atrakcyjnoVci inwestycyjnej wymaga współpracy mieszkaLców i lokalnych struktur samorz=dowych w tworzeniu przestrzeni ł=cz=cej podtrzymanie tradycji i rozwój funkcji turystyczno- rekreacyjnej. DbałoV4 o infrastrukturB ł=cz=c= oba te bieguny jest elementem rozwoju zrównowabonego gminy. Przykładów w gminie mobna odnale`4 wiele. W Przodkowie znajduje siB jedyne na pomorzu Muzeum Pobarnictwa, które zawiera niezliczone iloVci róbnego rodzaju sprzBtu. Zobaczy4 w nim mobna m.in. sikawki rBczne i konne, motopompy, toporki, czapki, hełmy, alarmowe telefony itp. Niektóre unikatowe eksponaty pochodz= z czasów pierwszej wojny Vwiatowej. Ponadto Muzeum dysponuje starymi wozami strabackimi, czasopismami, ulotkami i innymi pismami zwi=zanymi z działaniem straby pobarnej na przestrzeni wielu lat. Muzeum odwiedzane jest Vrednio miesiBcznie przez około 50 osób. OczywiVcie frekwencja ta jest zdecydowanie wybsz= w sezonie letnim. WVród odwiedzaj=cych muzeum s= wycieczki szkolne, inne grupy zorganizowane jak równieb osoby indywidualne oraz goVcie oficjalni. Muzeum odwiedzili m.in.: Poseł na Sejm Marek Biernacki, Przewodnicz=cy Europarlamentu Jerzy Buzek, Komendant Główny PSP gen. brygadier Wiesław LeVniakiewicz, Vp. biskup pelpliLski Jan Bernard Szlaga i wielu innych goVci. Zabytkiem atrakcyjnym turystycznie jest skansen Bielickowo w Kawlach Dolnych. Stare samochody i motory, maszyny parowe, sprzBt gospodarstwa domowego, ku`nia czy kryta strzech=, umeblowana i wyposabona chata. Skansen Bielickowo, według statystyki prowadzonej przez właVciciela Vrednio odwiedza około 100 osób miesiBcznie. Pod koniec ubiegłego roku właVciciel Czesław Bielicki równieb załobył kronikB odwiedzin skansenu. Podobnie jak w przypadku muzeum pobarnictwa s= to zarówno grupy zorganizowane jak i indywidualni turyVci. Wysokim zainteresowaniem wVród turystów cieszy siB neogotycki koVciół Vw. Andrzeja, zbudowany z ciosanych kamieni (ukoLczony w 1878 roku) z pó`nogotyck= rze`b= Madonny z XVI wieku oraz neobarokowy, drewniany koVciół pod wezwaniem Vw. Józefa w Pomieczynie, stanowi=cy siedzibB parafii od 1927 r.[1, s.22]. Miejscem licznie odwiedzanym przez wycieczki jest teb zbiorowa mogiła wiB`niów obozu koncentracyjnego „Stutthof” zamordowanych przez hitlerowców w lutym 1945 w czasie tragicznego marszu ewakuacyjnego. W miejscowoVci R=b na piBciu stanowiskach prowadzono badania archeologiczne. Cztery z nich to pozostałoVci cmentarzysk ludnoVci pomorskiej. Na pi=tym znajduj= siB szcz=tki kurhanów kamiennych, które pochodz= prawdopodobnie z przełomu epoki br=zu i wczesnej epoki belaza [6, s. 18]. Przywi=zanie mieszkaLców do miejsca zamieszkania, akceptacja i współtworzenie współczesnego wizerunku wsi i całej gminy to cechy istotne dla rozwoju zrównowabonego. TobsamoV4 lokalna stanowi gwarancjB społeczn= dla trwałoVci i jakoVci zagospodarowania.