Analiza Potrzeb I Możliwości Rozwoju Gminy Szamocin

ZAŁĄCZNIK NR 1 DO UCHWAŁY NR ………… RADY MIASTA I GMINY SZAMOCIN Z DNIA ……………………. r.

ANALIZA POTRZEB

I MOŻLIWOŚCI ROZWOJU

GMINY SZAMOCIN

ANALIZA DO STUDIUM

UWARUNKOWAŃ I KIERUNKÓW ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

GMINY SZAMOCIN

OPRACOWANIE:

mgr inż. Paweł Pizło – kierownik zespołu mgr inż. Łukasz Stęplewski mgr Michał Pyra

Szamocin - czerwiec 2017 HGGHGHFGFHGFHHFG

SPIS TREŚĆI 1. WSTĘP ...... 5 2. POŁOŻENIE GMINY ...... 9 2. ANALIZA DEMOGRAFICZNA ...... 12 3. ANALIZA FINANSOWA ...... 21 4.ANALIZA SPOŁECZNA ...... 33 5. ANALIZA GOSPODARCZA...... 34 6. UŻYTKOWANIE TERENU ...... 39 7. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE ...... 47 9.OBOWIĄZUJĄCE MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO ...... 65 10. ZAPOTRZEBOWANIE NA NOWĄ ZABUDOWĘ ...... 75

1. WSTĘP

Ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji rozszerzyła zakres art. 10 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym w części dotyczącej uwarunkowań wynikających z potrzeb i możliwości rozwojowych gminy oraz wynikających z nich kierunków zagospodarowania. W związku z powyższym na potrzeby Studium opracowana została Analiza potrzeb i możliwości rozwoju gminy Szamocin. Potrzeby i możliwości rozwoju jednostek samorządu terytorialnego zawarte są w dokumentach strategicznych, które tworzone są zarówno na poziomie gminnym, jak i ponadlokalnym. W przypadku gminy Szamocin można odnieść się do założeń zapisanych w:  Strategii Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku,  Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego,

Priorytety i działania związane z rozwojem gminy w najbliższych latach polegają w szczególności na:  budowie nowych dróg gminnych,  odbudowywaniu i przebudowywaniu dróg i ulic oraz infrastruktury około drogowej (chodników, ścieżek pieszo - rowerowych, parkingów, instalowaniu oświetlenia itd.), a także utrzymywaniu ich w należytym stanie,  rozbudowaniu infrastruktury technicznej w obszarach proinwestycyjnych,  poprawie bezpieczeństwa ruchu drogowego,  kontynuowaniu budowy kanalizacji sanitarnej i sukcesywnym zapewnianiu odbioru ścieków i propagowaniu przydomowych oczyszczalni ścieków w zabudowie rozproszonej,  przebudowie i rozbudowie terenów przemysłowych i usługowych,  modernizowaniu przestarzałych urządzeń sieci wodociągowych,  zabieganiu o sukcesywne modernizowanie poszczególnych odcinków sieci elektrycznej, aby nie miało w przyszłości miejsca pozbawienie mieszkańców gminy energii elektrycznej,  wspieraniu indywidualnych odbiorców energii,  rewitalizacji najstarszej tkanki centrum Szamocin,  zabieganie o poprawianie stosunków wodnych w dolinie Noteci,  rozbudowywaniu i utrzymywaniu infrastruktury sportowo-rekreacyjnej, a w tym doposażeniu wsi w boiska,  wykorzystywaniu dla celów rekreacyjno-sportowych infrastruktury turystycznej.

Mocne strony Słabe strony  lokalizacja gminy w przestrzeni przyrodniczej  niska jakość życia (wskaźnik wojewódzki o bogatej różnorodności biologicznej i niskim 0,305, wskaźnik obszaru, w którym położona stopniu degradacji, mającej znaczenie europej- jest gmina 0,235); skie (55% powierzchni ogółem objęte jest  położenie poza głównymi arteriami ochroną prawną - „Natura 2000" i „Obszar komunikacyjnymi, przy obrzeżach których Chronionego Krajobrazu - Dolina Noteci") tworzą się z reguły pasma przyspieszonego oraz stanowiące atrakcyjne tereny rekreacyjne rozwoju społeczno-gospodarczego; i turystyczne;  za mało zakładów pracy, duże bezrobocie,  duża (większa niż średnio w kraju i Wielko- mała siła nabywcza ludności, migracje polsce) powierzchnia gminy trwale pokryta młodych ludzi poza gminę; roślinnością, co chroni gleby przed degradacją  niedostępność do żeglugi towarowej, i wzbogaca krajobraz (trwała szata roślinna a niekiedy turystycznej, na skutek niewielkiej obejmuje 59% powierzchni gminy); drożności położonej u północnych granic  bogate zasoby wód naziemnych (liczne gminy, rzeki Noteć (wg Krajowej Koncepcji jeziora, rzeka Noteć z dopływami, zbiornik Przestrzennego Zagospodarowania Kraju - retencyjny „Mielimąka") oraz podziemnych 2030 przywrócenie żeglowności nastąpi (główny zbiornik podziemny nr 5 Pradoliny po 2020 roku); Toruńsko- Eberswaldzkiej);  bieda na wsi wskutek niskiego udziału

 zagospodarowane pod względem rekreacyjno- gruntów ornych w strukturze użytkowania turystycznym jeziora; ziemi, wynoszącego niecałe 28%  liczne zabytki i pomniki przyrody, m.in. grupy powierzchni gminy (w Wielkopolsce ponad unikalnych drzew w Jaktorowie, głaz Zaklęta 50%) i niskiego potencjału produkcyjnego Karoca w Atanazynie; gleb. Ponad 50% gleb ma małą urodzajność  urozmaicona rzeźba terenu, przechodząca (klasy IVb, V i VI), a wskaźnik jakości od płaskiej, dolinnej w północnej części gminy przestrzeni produkcyjnej, wynoszący 52,6 (Dolina Noteci) do terasowej i wyżynnej w kierunku południowym; pkta, wyraźnie odstaje od średniej krajowej (66,6 pkta), wojewódzkiej (63,4 pkta)  umiarkowany klimat i zdrowe, czyste powietrze; i powiatowej (56,87 pkta);  mała wydajność łąk zalewanych przez Noteć  dostępność terenów inwestycyjnych dla mieszkalnictwa i różnych form aktywności wskutek wypłycania się dna rzeki, niespra- gospodarczej; wności urządzeń melioracyjnych, nieuregu-  sieć dość dobrych dróg gminnych (474,8 km), lowanego przepływu wód itp.; powiatowych (15,5 km) oraz wojewódzkich  niewystarczające wyposażenie infrastruktu- (26,9 km) zapewnia mieszkańcom dostępność ralne terenów pod inwestycje; za mało do miejsc pracy oraz usług społecznych mieszkań komunalnych i lokali socjalnych; i rynkowych w ośrodkach miejskich gminy  n ie do końca uregulowana gospodarka i powiatu, a dodatkowo, poprzez drogi wodno- ściekowa, niepełne skanalizowanie wojewódzkie nr 190 i 191, także dostęp gminy, braki w innej infrastrukturze, do ośrodków regionalnych (Poznań, zwłaszcza na terenie wsi; Bydgoszcz), bądź subregionalnych (Piła);  zły stan budynków komunalnych w tym  wyznaczone trasy: rowerowa (z możliwością budynków użyteczności publicznej, niedosto- nawiązania i połączenia z Euro-Route R-1), sowanie dla potrzeb niepełnosprawnych, piesza, samochodowa i kajakowa wraz z dobrą ludzi starszych i matek z dziećmi; braki infrastrukturą noclegową, gastronomiczną miejsc w przedszkolach, mało placów zabaw i sportowo-rekreacyjną oraz kulturalną dla dzieci; stwarzają warunki do rozwoju turystyki  niewystarczająco dostosowana w stosunku (zwłaszcza w miejscowościach Szamocin do oczekiwań społecznych komunikacja i Laskowo), a także do poprawy jakości życia zbiorowa na terenie gminy; mieszkańców gminy;  pogłębiający się kryzys instytucji rodziny  dobrze funkcjonujące szkolnictwo i dobre w niektórych środowiskach społecznych; wyposażenie szkół;  zanik usług rzemieślniczych (szewstwo,  wysoka aktywność i kreatywność społeczna, krawiectwo, szklarstwo itd.); zwłaszcza w sferze kultury, oświaty i sportu;  środowisk kulturalnych nie zadowala współ-  aktywny i kompetentny samorząd gminny praca z przedsiębiorcami; i sołecki; 6

 wykwalifikowana, oddana swojej pracy  nie zawsze trafnie kierowana pomoc socjalna; i dbająca o rozwój gminy kadra administracji  mała dostępność do niektórych usług samorządowej, skuteczna w pozyskiwaniu medycznych; środków zewnętrznych i realizująca przy ich  osłabia się poczucie bezpieczeństwa (kiepska pomocy wiele przedsięwzięć inwestycyjnych jakość sprzętu p.poż., wydłużone procedury i nie inwestycyjnych; policji i wymiaru sprawiedliwości);  rosnąca liczba ludności w gminie i ponad  niedostatek w stosunku do potrzeb, środków przeciętny udział ludności w wieku własnych samorządu gminnego; przedprodukcyjnym;  niski wskaźnik wykształcenia ludności  rosnący potencjał grup samopomocowych, na poziomie średnim i wyższym; powstawanie świetlic środowiskowo-  stosunkowo wysoki odsetek osób trwale terapeutycznych; pozostających bez pracy;  poprawiła się estetyka gminy;  zadłużenie gminy;  dobrze funkcjonuje handel;  wolne przystosowywanie się  dostęp do Internetu; mieszkańców do sytuacji na rynku pracy  wzrost liczby mieszkańców gminy; (doszkalanie się);  aktywność i sprawna polityka lokalna  istnienie dużych grup społecznych władz samorządowych; zagrożonych wykluczeniem;  dostępność terenów inwestycyjnych;  wzrost liczby podmiotów gospodarczych  niedobór lokali socjalnych; na przestrzeni ostatnich lat;  postępująca degradacja obszarów  dostępność obiektów sportowych po dawnych gospodarstwach rolnych;  własna oczyszczalnia ścieków i ujęcia  niedostatecznie rozwinięta sieć dróg wody; i parkingów;  posiadany potencjał ludzki  brak szkół wyższych; z wykształceniem wyższym, średnim,  brak ośrodków naukowych i badawczych; zawodowym technicznym.  zły stan techniczny infrastruktury mieszkalnej będącej w zasobach gminy. Szanse Zagrożenia  coraz powszechniejsze w skali „makro"  niebezpieczeństwo marginalizacji gmin rozumienie potrzeby korzystania położonych poza strefą funkcjonalno- ze zdrowego środowiska (choćby przestrzenną Poznania, w związku sezonowo); z zamierzoną koncentracją środków  moda w miastach na „folk" (wieś), finansowych na tzw. biegunach rozwoju – co stwarza szansę na rozwój turystyki, aglomeracjach wielkomiejskich a w szczególności wiejskiej; i metropoliach;  otwarcie granic i rynków unijnych;  emigracja młodych, wykształconych ludzi  dostępność do funduszy unijnych; z gminy do dużych ośrodków miejskich  wzrost popytu w miastach i UE na zdrową i za granicę; polską żywność o dobrych walorach  kryzysy wywoływane na globalnych smakowych, możliwość eksportu; rynkach finansowych i towarowych przy  stworzone warunki prawne dla słabej integracji państw w procesie ich zawiązywania partnerstw, co poprawi przezwyciężania; dostęp do kapitałów na rzecz rozwoju  możliwość zmniejszenia się popytu gminy (nowe kontrakty terytorialne, na usługi turystyczne oferowane przez partnerstwa publiczno-prywatne, gminę na rzecz słonecznych wczasów wielosektorowe itp.); zagranicznych w miarę ich tanienia  przewidywany przez rząd zwiększony i zmniejszania się niepokojów udział j.s.t. w strukturze dochodów społecznych i terroryzmu na Bliskim i wydatków państwa; Wschodzie i w Afryce Północnej;  starania o zakwalifikowanie Doliny Noteci  niestabilna polityka finansowa państwa do zabytków dziedzictwa światowego polskiego; UNESCO - szansą na promocję gminy;  niezdolność państwa do zreformowania  możliwość korzystania z doświadczeń służby zdrowia i poprawy dostępności i dorobku gmin partnerskich; do usług medycznych przy starzejącym  przynależność gminy do się społeczeństwie,

wielosektorowych partnerstw (LGD  wzrost natężenia ruchu drogowego „Dolina Noteci" i „7 Ryb") dysponujących na terenie gminy; środkami finansowymi pochodzenia  postępująca degradacja infrastruktury unijnego na rozwój; mieszkalnej i zabytkowej;  możliwości pozyskania środków  stagnacja na krajowym i regionalnym zewnętrznych na inwestycje; rynku pracy;  inwestycje w Odnawialne Źródła Energii,  duża konkurencja ze strony sąsiadujących działania władz gminy wspierające; ośrodków;  rosnąca aktywność inwestycyjna gmin;  dalsza emigracja ludzi młodych  inwestycje w infrastrukturę szkolną, i wykwalifikowanych pracowników. sportową i rekreacyjną.

2. POŁOŻENIE GMINY

Gmina Szamocin położona jest na północy województwa wielkopolskiego, a ściślej w północno - wschodniej części powiatu chodzieskiego, w obszarze którego jest jedną z pięciu podstawowych jednostek samorządu terytorialnego. Jej północną granicę stanowi rzeka Noteć, wraz z rozległym kompleksem łąk nadnoteckich, objętych ochroną prawną - Natura 2000. Łąki te, wraz z częścią atrakcyjnych krajobrazowo obszarów znajdujących się poza doliną Noteci wchodzą też w skład Obszaru Chronionego Krajobrazu „Dolina Noteci". Gmina Szamocin granicami styka się z gminami: Chodzież (gmina wiejska), Margonin (obydwie wchodzące w skład powiatu chodzieskiego), Gołańcz (powiat wągrowiecki), Wyrzysk, Białośliwie, Miasteczko Krajeńskie (należące do powiatu pilskiego). Powierzchnia gminy obejmuje 125,5 km2 (12 550 ha). Ponad połowa jej powierzchni (55%) objęta jest różnymi formami ochrony przyrody. Teren gminy objęty jest obszarem SOO Natura 2000 „Dolina Noteci”, obszarem OSO Natura 2000 „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” i Obszarem Chronionego Krajobrazu „Dolina Noteci". Świadczy to o bogactwie unikalnej flory i fauny w obszarze gminy. Ekosystemy łąkowe zajmują 37% powierzchni gminy (a w jej części północnej aż 60%), ekosystemy polne 28%, leśne - prawie 24%. Ekosystemy wodne zajmują 5,4% powierzchni, a ich korzystne usytuowanie i czyste wody nadające się do rekreacyjnego użytkowania czynią z nich atrakcję turystyczną i rekreacyjną. Pozostałe powierzchnie to urządzona zieleń, drogi, nieużytki i inne tereny. Ta struktura użytkowania ziemi znacznie różni się od przeciętnej w Wielkopolsce. Więcej jest tu łąk, a mniej gruntów ornych i lasów. Gleby są niskiej jakości bonitacyjnej, co też różnicuje gminę na tle Wielkopolski. Osobliwościami środowiska przyrodniczego są liczne gatunki zamieszkujących je zwierząt, a zwłaszcza unikalne gatunki ptactwa wodnego (150 gatunków) gnieżdżące się w Dolinie Noteci. Osobliwością szczególną jest głaz narzutowy z czerwonego granitu, leżący w pobliżu Atanazyna, zwany „Zaklętą Karocą" oraz żywe pomniki przyrody w postaci grupy unikalnych drzew w obrębie parku podworskiego w Jaktorowie oraz pojedyncze drzewa m.in. w Szamocinie. W pobliżu Szamocina i Laskowa (Wyśrednik) znajdują się dwa stanowiska roślin chronionych. Przyrodniczo - antropologicznym dziedzictwem są cmentarze z urządzoną zielenią: katolickie w Borówkach, Jaktorowie, Szamocinie, ewangelicko - augsburskie w : Borowie, Laskowie, Lipiej Górze, Szamocinie i żydowskie w Szamocinie.

Schemat 1. Położenie gminy Szamocin w województwie wielkopolskim Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z codgik

Schemat 2. Położenie gminy Szamocin w powiecie Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z codgik

2. ANALIZA DEMOGRAFICZNA

Gmina Szamocin liczy 7 542 mieszkańców, z czego 50,1% stanowią kobiety, a 49,9% mężczyźni. W latach 2002-2016 liczba mieszkańców wzrosła o 4,0%. Średni wiek mieszkańców wynosi 37,7 lat i jest nieznacznie mniejszy od średniego wieku mieszkańców województwa wielkopolskiego oraz mniejszy od średniego wieku mieszkańców całej Polski. Mieszkańcy gminy Szamocin zawarli w 2015 roku 43 małżeństw, co odpowiada 5,7 małżeństwom na 1000 mieszkańców. Jest to znacznie więcej od wartości dla województwa wielkopolskiego oraz znacznie więcej od wartości dla Polski. W tym samym okresie odnotowano 1,7 rozwodów przypadających na 1000 mieszkańców. Gmina Szamocin ma dodatni przyrost naturalny wynoszący 9. Odpowiada to przyrostowi naturalnemu 1,2 na 1000 mieszkańców gminy Szamocin. W 2015 roku urodziło się 78 dzieci, w tym 48,7% dziewczynek i 51,3% chłopców. Współczynnik dynamiki demograficznej, czyli stosunek liczby urodzeń żywych do liczby zgonów wynosi 0,97 i jest znacznie mniejszy od średniej dla województwa oraz nieznacznie większy od współczynnika dynamiki demograficznej dla całego kraju. W 2015 roku zarejestrowano 95 zameldowań w ruchu wewnętrznym oraz 120 wymeldowań, w wyniku czego saldo migracji wewnętrznych wynosi dla gminy Szamocin - 25. W tym samym roku 0 osób zameldowało się z zagranicy oraz zarejestrowano 0 wymeldowań za granicę - daje to saldo migracji zagranicznych wynoszące 0. Ponad 62% mieszkańców gminy Szamocin jest w wieku produkcyjnym, 21,7% w wieku przedprodukcyjnym, a 16,2% mieszkańców jest w wieku poprodukcyjnym.

Organ sporządzający analizę do Studium, biorąc pod uwagę dynamikę zmian uwarunkowań faktycznych, jak i prawnych, a także zmieniających się potrzeb społecznych, mających wpływ na kształtowanie struktury funkcjonalno - przestrzennej gminy, określając zapotrzebowanie na nową zabudowę przyjął perspektywę czasową wynoszącą 30 lat. Szacując stan liczby ludności w roku 2046 wykorzystana została prognoza dla powiatów i miast na prawie powiatu oraz podregionów na lata 2014-2050 sporządzona przez Główny Urząd Statystyczny w roku 2014. Zgodnie z prognozą sporządzoną przez GUS w roku 2025 powiat chodzieski będzie zamieszkiwało 46 793 mieszkańców, w roku 2030 - 46 100 mieszkańców, w roku 2040 – 44 032 mieszkańców, natomiast w roku 2046 - 42 700 mieszkańców co daje spadek wynoszący około 5 tys. osób w stosunku do roku 2015r. Wykonując symulację liczby potencjalnych mieszkańców gminy Szamocin do roku 2046 wykorzystano funkcję liniową otrzymaną w wyniku wyznaczenia linii trendu zmiany liczby mieszkańców w okresie od 1995 roku do 2015 oraz prognozy dla powiatów i miast na prawie powiatu oraz podregionów na lata 2014-2050 sporządzonej przez Główny Urząd Statystyczny w roku 2014. Na podstawie funkcji liniowej y= +22,206x+7090,2 wyznaczono liczbę mieszkańców gminy w okresie do 2046 roku. Liczba ta będzie wzrastała w tempie +30/40 osób rocznie. W roku 2020 liczba ludności wyniesie 7 628 osób. Zgodnie z otrzymaną prognozą, w roku 2046 (okres 30 lat) liczba mieszkańców na terenie gminy wyniesie około 8 584 i wzrośnie w stosunku do roku 2015 o 14% (o 1103 osób). Należy mieć na uwadze, że wykonana prognoza uwzględnia bardzo powolny wzrost liczby ludności spowodowanego niskim, dodatnim przyrostem naturalnym i niską dynamiką zjawiska migracji. W prognozie uwzględniono jednak zaobserwowane co 3–5 lat spadki względnego przyrostu liczby ludności

(o około 6%). Należy przyjąć że wyniki prognozy do roku 2046 mogą odbiegać od rzeczywistej wartości do 15%.

Tabela 1. Liczba ludności na terenie gminy Szamocin w latach 1995-2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin

Rok 1995 2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Liczba ludności 7 208 7 135 7 271 7 538 7 563 7 562 7 558 7 553 7 553 7 481

Wykres 1. Liczba ludności na terenie gminy Szamocin w latach 1995-2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin

Wykres 2. Prognoza liczny ludności na terenie gminy Szamocin na lata 2017-2016 Źródło: opracowanie własne

Tabela 2. Liczba mieszkańców w poszczególnych obrębach geodezyjnych na terenie gminy Szamocin w latach 2006 – 2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin lp. Miejscowość 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 1. Antoniny 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2. Atanazyn 245 239 242 233 246 234 251 232 245 250 261 3. Borowo 68 70 63 66 65 73 69 72 71 71 71 4. Borówki 72 72 64 66 64 63 64 62 63 66 68 5. Heliodorowo 307 299 303 306 308 308 314 319 323 325 324 6. Jaktorowo 172 175 160 162 164 173 157 166 165 165 165 7. Jaktorówko 7 8 7 9 11 11 10 11 10 10 10 8. Józefowice 170 171 142 160 144 165 150 161 156 155 158 9. Józefy 7 7 7 8 7 8 7 8 8 8 7 10. Kosarzyn 23 24 19 22 19 19 19 19 19 19 19 11. Laskowo 262 263 323 314 338 323 343 336 339 344 348 12. Lipa 235 243 235 249 244 252 251 245 246 248 255 13. Lipia Góra 515 531 525 534 529 531 525 523 513 515 501 14. Mielimąka 14 14 15 20 21 21 21 21 18 17 17 15. Nadolnik 84 88 78 84 83 83 86 84 77 77 77 16. Nałęcza 148 139 132 135 139 142 140 150 152 154 154 17. Nowy Dwór 196 202 177 204 185 199 196 195 192 191 190 18. Nowy Młyn 9 9 6 9 8 8 8 7 6 6 6 19. Piłka 5 3 3 3 3 3 3 3 4 4 3 20. Raczyn 129 139 122 138 135 135 133 134 129 129 131 21. Sokolec 125 113 121 129 126 133 13 133 137 136 139 22. Strzelczyki 120 122 109 116 111 121 122 124 119 118 119 23. Swoboda 64 67 69 77 73 79 81 82 79 80 78 24. Szamocin - miasto 4296 4307 4307 4314 4341 4338 4329 4317 4287 4276 4237 25. Szamoty 141 139 127 136 138 140 147 147 143 42 143 26. Wyśrednik 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

Tabela 3. Podstawowe dane statystyczne dotyczące mieszkańców gminy Szamocin w latach 1995 – 2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS

Kategoria 1995 2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ludność 7 208 7 135 7 271 7 538 7 563 7 562 7 558 7 553 7 553 7 481

ludność na 1 km2 57 57 58 59 59 59 59 59 59 59

pracujący ogółem 1) 846 786 859 984 920 874 883 914 914 b.d pracujący na 1000 b.d b.d b.d 131 122 116 117 121 121 b.d ludności 1) bezrobotni zarejestrowani b.d b.d 733 580 588 642 586 526 461 459 udział bezrobotnych w liczbie ludności w wieku b.d b.d 15% 11% 11% 12% 11% 10% 9% 9% produkcyjnym ludność w % ogółu ludności korzystająca z instalacji: - wodociągowej b.d b.d 80,3 82,2 82,2 82,5 82,6 99,9 99,9 b.d

- kanalizacyjnej b.d b.d 61,2 66,6 66,6 68,4 68,5 74,2 75,8 b.d

- gazowej b.d b.d 2,1 23,4 23,3 23,9 24,1 24,6 24,6 b.d

przeciętna liczba izb w 1 b.d b.d 4,18 4,39 4,39 4,40 4,41 4,41 4,42 b.d mieszkaniu

przeciętna liczba osób na b.d b.d 3,60 3,72 3,72 3,70 3,67 3,66 3,64 b.d 1 mieszkanie przeciętna liczba osób na b.d b.d 0,86 0,85 0,85 0,84 0,83 0,83 0,82 b.d 1 izbę przeciętna powierzchnia b.d b.d 82,7 87,9 88,1 88,5 89,0 89,3 89,5 b.d użytkowa 1 mieszkania

przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 b.d b.d 23,0 23,6 23,7 23,9 24,3 24,4 24,6 b.d osobę

Tabela 4. Dane dotyczące urodzeń, migracji i przyrostu naturalnego na terenie gminy Szamocin w latach 1995 – 2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS

Kategoria 1995 2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 liczba ludności 7 208 7 135 7 271 7 538 7 563 7 562 7 558 7 553 7 553 7 481 urodzenia 99 97 87 84 105 79 67 65 78 72 zgodny 78 74 69 66 64 57 72 60 69 b.d przyrost naturalny 21 23 18 18 41 22 -5 5 9 7 saldo migracji 10 -17 1 22 -16 -15 -12 -7 0 b.d przyrost rzeczywisty -11 -40 -17 4 -57 -37 -7 -12 -9 b.d

Tabela 5. Zmiany liczby ludności na terenie gminy Szamocin w latach 2003 – 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS Zmiany liczby ludności na 1000 mieszkańców Kategoria 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Polska -0,7 -0,4 -0,4 -0,8 -0,3 0,5 0,8 9,4 0,2 -0,1 -1,0 -0,4 -1,1 województwo 1,4 1,6 2,1 1,8 2,5 3,2 3,1 11,2 2,5 1,9 1,4 1,6 0,8 wielkopolskie powiat chodzieski 1,1 1,9 4,1 -0,9 2,1 5,8 0,5 9,6 0,0 -0,6 -3,7 -0,4 -1,9 gmina Szamocin -1,4 1,1 3,2 6,7 9,1 0,3 0,0 19,8 3,3 -0,1 -0,5 -0,7 0,0

Tabela 6. Gęstość zaludnienia na terenie gminy Szamocin w latach 2002 – 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS Ludność na 1 km2 Kategoria 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Polska 122 122 122 122 122 122 122 122 123 123 123 123 123 123 województwo 112 113 113 113 113 114 114 114 116 116 116 116 116 117 wielkopolskie powiat chodzieski 69 69 69 69 69 69 69 69 70 70 70 70 70 69 gmina Szamocin 58 58 58 58 58 58 58 58 59 59 59 59 59 59

Tabela 7. Liczba ludności i zmiany w liczbie ludności na terenie gminy Szamocin, województwa wielkopolskiego, powiatu chodzieskiego i Polski w latach 2003 – 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS Zmiany w okresie 1995-2015 Kategoria 1995 2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 osoby 1995=100 Polska 38 609 399 38 253 955 38 157 055 38 529 866 38 538 447 38 533 299 38 495 659 38 478 602 38 437 239 -172 160 0,996 województwo 3 331 941 3 345 316 3 372 417 3 446 745 3 455 477 3 462 196 3 467 016 3 472 579 3 475 323 143 382 1,043 wielkopolskie powiat chodzieski 46 744 46 469 47 034 47 848 47 846 47 816 47 639 47 622 47 534 790 1,017 gmina Szamocin 7 208 7 135 7 271 7 538 7 563 7 562 7 558 7 553 7 553 345 1,048

Tabela 8. Liczba zameldowań i wymeldowań na terenie gminy Szamocin w latach 2006 – 2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS 2006 r. 2010 r. 2011 r. 2012 r. 2013 r. 2014 r. 2015 r. 2016 r. lp. Miejscowość zam. wym. zam. wym. zam. wym. zam. wym. zam. wym. zam. wym. zam. wym. zam. wym.

1. Antoniny 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 2. Atanazyn 5 7 2 10 3 4 3 10 6 8 8 11 11 3 16 7 3. Borowo 5 6 3 4 7 2 2 2 1 3 1 2 1 3 0 0 4. Borówki 1 0 0 5 0 1 0 0 0 0 1 0 4 1 2 0 5. Heliodorowo 6 16 9 10 6 2 11 6 4 5 14 7 9 9 8 8 6. Jaktorowo 9 10 5 6 2 2 6 10 4 11 4 4 9 11 2 4 7. Jaktorówko 0 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 8. Józefowice 6 0 6 16 7 6 2 9 4 0 5 6 0 6 6 2 9. Józefy 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 1 10. Kosarzyn 0 0 0 2 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 11. Laskowo 12 10 20 13 13 8 9 4 9 7 10 14 13 9 20 14 12. Lipa 9 9 4 7 0 8 4 4 5 15 13 12 13 11 19 10 13. Lipia Góra 19 26 6 15 11 12 7 12 10 15 12 16 13 21 15 24 14. Mielimąka 1 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 3 1 2 0 0 15. Nadolnik 2 1 4 9 3 6 3 1 2 7 6 7 1 5 0 1 16. Nałęcza 2 6 6 4 4 5 2 7 12 1 5 6 9 9 3 1 17. Nowy Dwór 4 8 5 7 1 4 2 4 2 4 4 6 3 7 9 5 18. Nowy Młyn 0 0 0 0 0 1 0 0 0 1 0 1 0 0 0 0 19. Piłka 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 20. Raczyn 3 3 4 10 6 8 2 4 4 3 0 3 3 7 3 2 21. Sokolec 6 8 6 5 2 2 3 5 3 2 2 2 5 5 5 2 22. Strzelczyki 2 0 7 2 1 2 3 4 4 3 3 11 4 4 5 5 23. Swoboda 2 2 5 1 2 1 2 1 1 0 0 3 2 1 0 2 Szamocin - 24. miasto 139 219 143 178 99 137 105 165 122 171 140 174 127 203 114 171

Tabela 9. Liczba ludności wg kategorii ekonomicznych na terenie gminy Szamocin w latach 1995– 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS Kategoria 1995 2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Liczba ludności - ogółem 7 208 7 135 7 271 7 538 7 563 7 562 7 558 7 553 7 553 Ludność w wieku 1 843 1 659 1 502 1 441 1 456 1 423 1 381 1 356 1 343 przedprodukcyjnym (14 lat i mniej) Ludność w wieku produkcyjnym 4 501 4 620 4 922 5 081 5 067 5 035 5 040 5 011 4 990 Ludność w wieku poprodukcyjnym 864 856 847 1 016 1 040 1 104 1 137 1 186 1 220

Tabela 10. Liczba ludności wg kategorii ekonomicznych na terenie gminy Szamocin w latach 1995– 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS Kategoria 1995 2000 2005 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ludność w wieku 25,57% 23,25% 20,66% 19,12% 19,25% 18,82% 18,27% 17,95% 17,78% przedprodukcyjnym (14 lat i mniej) Ludność w wieku produkcyjnym 62,44% 64,75% 67,69% 67,41% 67,00% 66,58% 66,68% 66,34% 66,07% Ludność w wieku poprodukcyjnym 11,99% 12,00% 11,65% 13,48% 13,75% 14,60% 15,04% 15,70% 16,15%

Tabela 11. Liczba ludności wg kategorii ekonomicznych na terenie gminy Szamocin w latach 2004– 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS Kategoria 2004 2007 2010 2011 2012 2013 2014 2015 Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 61,9 59,2 59,8 59,6 59,6 59,2 60,4 60,9 osób w wieku produkcyjnym

Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 45,2 49,9 56,3 58,3 64,2 67,9 71,5 74,4 osób w wieku przedprodukcyjnym

Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 19,2 19,7 21,5 21,9 23,3 24,0 25,2 26,0 osób w wieku produkcyjnym

Wykres 3. Liczba ludności wg grup wiekowych na terenie gminy Szamocin w roku 1995 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS

Wykres 4. Liczba ludności wg grup wiekowych na terenie gminy Szamocin w roku 2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS

3. ANALIZA FINANSOWA

Suma wydatków z budżetu gminy Szamocin wyniosła w 2015 roku 24,6 mln złotych, co daje 3,3 tys. złotych w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Oznacza to spadek wydatków o 6.6% w porównaniu do roku 2014. Największa część budżetu gminy Szamocin - 46.5% została przeznaczona na Dział 801 - Oświata i wychowanie. Duża część wydatków z budżetu przeznaczona została na Dział 852 - Pomoc społeczna (16.2%) oraz na Dział 750 - Administracja publiczna (9.1%). Wydatki inwestycyjne stanowiły 2,7 mln złotych, czyli 11,1% wydatków ogółem. Suma dochodów do budżetu gminy Szamocin wyniosła w 2015 roku 27,2 mln złotych, co daje 3,6 tys. złotych w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Oznacza to wzrost dochodów o 7.5% w porównaniu do roku 2014. Największą część dochodów wygenerował Dział 758 - Różne rozliczenia (48.3%). Duża część wpływów pochodzi z Działu 756 - Dochody od osób prawnych, fizycznych i od innych jednostek (22%) oraz z Działu 852 - Pomoc społeczna (12%). W budżecie gminy Szamocin wpływy z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych wynosiły 362 złote na mieszkańca (10,0%), natomiast dochód z tytułu podatków dochodowych od osób prawnych wynosił 8,1 złotych na mieszkańca (0,2%). Powstanie nowych terenów rozwojowych warunkują lokalne systemy infrastruktury komunikacyjnej, technicznej i społecznej. Zakres prowadzonych inwestycji drogowych, infrastruktury technicznej oraz infrastruktury społecznej, służących realizacji zadań własnych gminy jest uzależniony od możliwości pozyskania, właściwego wykorzystania i przeznaczenia odpowiedniej wielkości nakładów finansowych niezbędnych do ich realizacji. Finansowanie tych inwestycji odbywa się z reguły z dużym udziałem środków zewnętrznych, m.in. z budżetu Unii Europejskiej. Budżetu gminy nie obciążają również ulice osiedlowe w inwestycjach realizowanych przez deweloperów ani ulice wewnętrzne, które finansują zainteresowane podmioty gospodarcze. Pewną trudność przedstawiają zaplanowane i wydzielone ulice w osiedlach realizowanych przez inwestorów indywidualnych, które po zbyciu działek budowlanych pozostają własnością pierwotnego właściciela gruntu lub stają się współwłasnością mieszkańców osiedla. Jedynie finansowanie inwestycji związanych z odprowadzeniem wód opadowych pozostaje w gestii gminy. Zgodnie z przepisami ustawy o samorządzie gminnym każda gmina wykonując zadania i kompetencje działa w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Samorząd gminy realizuje zadania publiczne o znaczeniu lokalnym, ale tylko te, których wykonywanie nie jest zastrzeżone dla innych podmiotów, zgodnie z zasadą domniemania kompetencji. Takie określenie zakresu działania daje władzom lokalnym możliwość podejmowania działań innowacyjnych, stwarzających korzystne warunki rozwoju gminy. Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty należy do zadań własnych gminy. Jedną z kategorii spraw jakie obejmują zadania własne gminy jest infrastruktura techniczna. Szczegółowo zadania własne z zakresu infrastruktury technicznej można podzielić na zadania dotyczące: - wodociągów i zaopatrzenia w wodę, - kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, - wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych,

- zaopatrzenia w gaz, - zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną, - gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, - edukacji publicznej i innych wynikających z ustawy o samorządzie gminnym. Z powyższego wynika, iż gmina wykonuje zadania publiczne w celu zaspokojenia potrzeb swoich mieszkańców, odpowiadając tym samym za zapewnienie warunków życia miejscowej ludności i podstawową obsługę obywateli. Zadania własne wychodzą naprzeciw wymogom racjonalizacji wydatków publicznych, bowiem władze gminne mają najlepsze rozpoznanie lokalnych potrzeb, mogą ustalać hierarchię celów, na które wydatkowane są środki oraz mogą nadzorować ich wykorzystywanie. Dostępne gminom źródła finansowania inwestycji infrastrukturalnych można pogrupować w następujące kategorie: - dochody własne, - subwencje, - dotacje celowe, - dotacje celowe z funduszy celowych, - kredyty i pożyczki, - obligacje komunalne, - środki ze źródeł pozabudżetowych na zadania własne, - źródła finansowania ze środków zewnętrznych. Dochody własne powiększone o subwencje to najbardziej naturalne źródło pozyskiwania przez gminy środków inwestycyjnych. Dochody własne są w granicach prawa kształtowane przez władze gminy natomiast wysokość wpływów z tytułu subwencji zależy przede wszystkim od czynników, na które gmina nie ma wpływu. Nie umniejsza to jednak swobody gminy w decydowaniu o sposobach ich wydatkowania, może jednak utrudniać projektowanie inwestycji w dłuższym okresie. Infrastruktura techniczna jest finansowana w dużej mierze z funduszy Unii Europejskiej. W celu zmniejszania różnic w poziomie gospodarczo-społecznym krajów i regionów Unii Europejskiej zostały powołane różnego rodzaju fundusze. Różnice w poziomie ekonomicznym pojawiły się wraz z przyjmowaniem do Unii kolejnych państw członkowskich, których wyniki gospodarcze odbiegały od państw najbardziej rozwiniętych. W dalszej perspektywie zapewnienie równowagi gospodarczej i społecznej krajów członkowskich wiązało się z planami wprowadzenia unii gospodarczo-walutowej. Fundusz Spójności miał dostarczyć wsparcia finansowego na realizację dużych inwestycji związanych z rozwojem lub modernizacją infrastruktury transportowej i ochrony środowiska. Regulacje dotyczące udzielania dotacji celowych z budżetu państwa na realizację zadań inwestycyjnych gminy zostały zawarte w ustawie o finansach publicznych. Zgodnie z treścią tych artykułów gminy mogą otrzymać dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji jako zadania własne, z zakresu administracji rządowej, inne zlecone ustawami. Zasady i tryb udzielania dotacji celowych dla gmin określa ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. W myśl ustawy o finansach publicznych, gminy mogą zaciągać kredyty i pożyczki oraz emitować papiery wartościowe m.in. na finansowanie wydatków nie znajdujących pokrycia w planowanych dochodach budżetowych. Ponieważ przedsięwzięcia inwestycyjne

22 z zakresu infrastruktury technicznej, zapisane w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania gminy nie są możliwe do zrealizowania w ciągu jednego roku dlatego też powinny być rozważane w perspektywie dłuższej niż jeden rok. Roczny charakter budżetu nie pozwala na prezentację poszczególnych inwestycji w całym okresie ich realizacji, nie gwarantując jednocześnie, iż realizacja inwestycji znajdzie odzwierciedlenie w budżetach kolejnych lat. W związku z wyznaczeniem nowych terenów przeznaczonych pod zabudowę konieczna stanie się rozbudowa sieci komunikacyjnej oraz infrastruktury technicznej. Ustawa o samorządzie gminnym określa następujące zadania własne gminy w zakresie infrastruktury technicznej: „W szczególności zadania własne gminy obejmują sprawy: (...) gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego, wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwienia odpadów komunalnych (...)." Szczegółowy zakres obowiązków gminnych w tym zakresie precyzują odrębne ustawy, m.in. ustawa prawo energetyczne, ustawa o drogach publicznych, ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków. Ta ostatnia nakłada obowiązek budowy i rozbudowy urządzeń wodociągowych, urządzeń kanalizacyjnych na przedsiębiorstwo wodociągowo - kanalizacyjne lub jednostkę gminną, która prowadzi działalność w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzenia ścieków. Znaczna cześć z nowo wyznaczonych obszarów pod zabudowę będzie posiadała dostęp do dróg publicznych i sieci infrastruktury technicznej. Koszty związane z przebudową istniejącej sieci infrastruktury technicznej – wykonanie przyłączy oraz budowa zjazdów z istniejących dróg publicznych będą pokrywane indywidualnie przez inwestorów. Ponadto obowiązujące przepisy dopuszczają w przypadku braku sieci kanalizacji sanitarnej odprowadzanie ścieków do bezodpływowych zbiorników, bądź przydomowych oczyszczalni ścieków. Polityka gminy będzie zmierzać do minimalizowana ilości dróg publicznych dojazdowych do poszczególnych nieruchomości, przerzucając ciężar ich budowy na właścicieli nieruchomości. Wyznaczanie nowych terenów pod zainwestowanie, a co za tym idzie zabudowa i zagospodarowanie tych terenów zgodnie z ustaloną polityką gminy, wiąże się nie tylko z wydatkami gminy, ale również dochodami. Są to dochody wynikające z:  wpływu z podatku od nieruchomości,  wpływu związanego z obrotem nieruchomościami gminy,  wpływu z tytułu wzrostu wartości nieruchomości (renta planistyczna - po uchwaleniu planu miejscowego),  wpływy z opłat adiacenckich.

Tabela 12. Dochody podatkowe gminy Szamocin w latach 1995– 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS Kategoria 1995 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 161 204 259 301 219 259 407 423 436 438 dochody podatkowe - podatek rolny 92 607 147 787 183 743 007,71 241,43 993,50 612,46 016,33 051,44 367,77 913,48 354,86 068,35

54 56 50 57 70 70 64 71 dochody podatkowe - podatek leśny - - - - - 542,80 479,30 051,08 651,20 357,57 087,80 555,05 909,60

dochody podatkowe - podatek 1 326 1 403 1 524 1 494 1 450 1 471 1 552 1 640 1 750 1 867 2 027 259 661 663 067 od nieruchomości 951 896,94 075,48 797,99 637,13 528,90 580,71 112,90 748,95 044,60 886,42

dochody podatkowe - podatek 36 42 53 58 62 65 65 71 75 182 104 811 20 319 28 218 od środków transportowych 573,00 535,80 626,40 566,00 495,32 236,75 988,00 458,00 844,70 898,00

Tabela 13. Wydatki majątkowe gminy Szamocin w latach 2001– 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS Kategoria 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 196 49 31 487 3 20 2 wydatki majątkowe ogółem 310 989 262 946 71 285 62 754 64 773 0,00 0,00 0,00 505,68 777,05 148,41 238,57 506,10 559,55 472,60 49 31 487 3 20 2 wydatki majątkowe inwestycyjne ------0,00 0,00 0,00 777,05 148,41 238,57 506,10 559,55 472,60

wydatki w rozdziale 70001 - Zakłady 0 0 0 0 0 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 gospodarki mieszkaniowej

wydatki w rozdziale 70005 - 33 58 52 80 28 52 65 48 38 87 Gospodarka gruntami 86 764 77 401 36 395 25 407 28 278 316,63 450,34 261,45 562,39 410,32 806,27 309,23 895,41 513,39 342,96 i nieruchomościami

Tabela 14. Wydatki gminy Szamocin w latach 2009– 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS Kategoria 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 ogółem 21 502 832,16 23 230 185,31 23 674 151,49 21 021 282,76 23 912 914,01 26 300 545,40 24 616 224,60 wydatki ogółem 2 910,11 3 081,74 3 130,26 2 779,86 3 163,92 3 482,13 3 259,13 na 1 mieszkańca

wydatki majątkowe 5 265 755,47 5 982 911,98 5 465 722,20 2 001 622,86 3 557 606,09 4 555 940,76 2 735 775,69 ogółem

wydatki majątkowe 712,65 793,70 722,69 264,69 470,71 603,20 362,21 na 1 mieszkańca

wydatki majątkowe 5 265 755,47 5 982 911,98 5 465 722,20 1 785 122,86 3 557 606,09 4 555 940,76 2 735 775,69 inwestycyjne

wydatki majątkowe inwestycyjne 2 621,08 2 976,57 2 717,91 887,24 1 767,32 2 262,14 1 357,71 na 1 mieszkańca

udział wydatków inwestycyjnych 24,5 25,8 23,1 8,5 14,9 17,3 11,1 w wydatkach ogółem

wydatki bieżące ogółem 16 237 076,69 17 247 273,33 18 208 429,29 19 019 659,90 20 355 307,92 21 744 604,64 21 880 448,91

dotacje ogółem 883 254,66 939 047,20 849 183,32 1 015 508,10 1 695 565,64 1 749 184,43 1 747 705,74 świadczenia na rzecz osób 3 762 030,82 4 076 524,32 3 975 483,35 3 902 169,71 3 960 936,95 3 948 825,63 3 778 777,60 fizycznych

Tabela 15. Wydatki gminy Szamocin w latach 2008– 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS Ogółem (zł) 19,7 mln 21,5 mln 23,2 mln 23,7 mln 21,0 mln 23,9 mln 26,3 mln 24,6 mln na jednego mieszkańca (zł) 2,7 tys 2,9 tys 3,1 tys 3,1 tys 2,8 tys 3,2 tys 3,5 tys 3,3 tys

(% udział w całości (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) budżetu) Dział klasyfikacji 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 budżetowej 10,4 mln 7,7 mln 8,1 mln 9,4 mln 9,8 mln 11,2 mln 11,2 mln 11,4 mln Oświata i wychowanie 2,4 tys 1,8 tys 1,9 tys 2,2 tys 2,3 tys 2,6 tys 2,6 tys 2,6 tys [Dział 801] (52.7%) (35.7%) (34.9%) (39.6%) (46.8%) (46.7%) (42.5%) (46.5%) 3,5 mln 3,6 mln 3,9 mln 3,9 mln 3,9 mln 4,0 mln 4,1 mln 4,0 mln Pomoc społeczna 814 853 916 891 899 931 945 923 [Dział 852] (17.7%) (16.9%) (16.9%) (16.4%) (18.5%) (16.9%) (15.6%) (16.2%) 458,9 tys 3,8 mln 2,9 mln 1,9 mln 385,5 tys 1,8 mln 3,3 mln 1,1 mln Transport i łączność 107 901 675 447 89,0 406 752 255 [Dział 600] (2.3%) (17.8%) (12.5%) (8.2%) (1.8%) (7.4%) (12.4%) (4.5%) 351,2 tys 602,6 tys 1,8 mln 1,7 mln 747,1 tys 711,7 tys 2,7 mln 2,2 mln Gospodarka komunalna i ochrona środowiska 82,1 142 424 394 173 164 614 516

[Dział 900] (1.8%) (2.8%) (7.8%) (7.2%) (3.6%) (3%) (10.1%) (9.1%) 1,6 mln 1,8 mln 1,9 mln 2,0 mln 2,1 mln 2,2 mln 2,3 mln 2,3 mln Administracja publiczna 367 423 452 463 490 501 526 521 [Dział 750] (8%) (8.4%) (8.4%) (8.5%) (10.1%) (9.1%) (8.7%) (9.1%)

674,3 tys 964,3 tys 2,2 mln 1,1 mln 1,1 mln 2,2 mln 1,3 mln 1,2 mln Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego 158 226 510 241 260 506 294 273

[Dział 921] (3.4%) (4.5%) (9.4%) (4.4%) (5.4%) (9.2%) (4.8%) (4.8%) 330,0 tys 394,5 tys 363,2 tys 344,0 tys 401,2 tys 427,4 tys 433,4 tys 424,7 tys Rolnictwo i łowiectwo 77,2 92,6 84,7 79,0 92,6 98,4 99,9 98,2 [Dział 010] (1.7%) (1.8%) (1.6%) (1.5%) (1.9%) (1.8%) (1.6%) (1.7%) 344,3 tys 328,2 tys 317,2 tys 297,2 tys 347,4 tys 381,9 tys 381,4 tys 400,6 tys Edukacyjna opieka wychowawcza 80,5 77,1 73,9 68,3 80,2 87,9 88,0 92,7

[Dział 854] (1.8%) (1.5%) (1.4%) (1.3%) (1.7%) (1.6%) (1.5%) (1.6%) Bezpieczeństwo publiczne i ochrona 124,9 tys 130,0 tys 144,8 tys 542,7 tys 248,8 tys 378,9 tys 227,0 tys 473,0 tys przeciwpożarowa 29,2(0.6%) 30,5(0.6%) 33,8(0.6%) 125(2.3%) 57,5(1.2%) 87,2(1.6%) 52,3(0.9%) 109(1.9%) [Dział 754] 239,3 tys 220,4 tys 152,2 tys 276,1 tys 302,1 tys 224,2 tys 192,3 tys 177,6 tys Obsługa długu publicznego 56,0 51,8 35,5 63,4 69,8 51,6 44,3 41,1

[Dział 757] (1.2%) (1%) (0.7%) (1.2%) (1.4%) (0.9%) (0.7%) (0.7%) 1,1 mln 605,2 tys 845,8 tys 162,1 tys 136,3 tys 182,0 tys 111,2 tys 118,4 tys Kultura fizyczna i sport 264 142 197 37,2 31,5 41,9 25,6 27,4 [Dział 926] (5.8%) (2.8%) (3.6%) (0.7%) (0.6%) (0.8%) (0.4%) (0.5%) 72,0 tys 54,8 tys 56,8 tys 39,3 tys 56,9 tys 49,9 tys 58,2 tys 66,2 tys Ochrona zdrowia 16,8 12,9 13,2 9,0 13,2 11,5 13,4 15,3 [Dział 851] (0.4%) (0.3%) (0.2%) (0.2%) (0.3%) (0.2%) (0.2%) (0.3%) Gospodarka 72,2 tys 639,0 tys 83,0 tys 67,2 tys 73,6 tys 60,1 tys 57,6 tys 96,8 tys mieszkaniowa

[Dział 700] 16,9 150 19,3 15,4 17,0 13,8 13,3 22,4

(0.4%) (3%) (0.4%) (0.3%) (0.4%) (0.3%) (0.2%) (0.4%) Urzędy naczelnych 8,3 tys 11,7 tys 34,5 tys 23,8 tys 4,9 tys 1,2 tys 44,6 tys 50,9 tys organów władzy państwowej 1,9 2,8 8,0 5,5 1,1 0,3 10,3 11,8

[Dział 751] (0%) (0.1%) (0.1%) (0.1%) (0%) (0%) (0.2%) (0.2%) 30,1 tys 10,1 tys 9,0 tys 10,4 tys 19,3 tys 17,9 tys 26,1 tys 18,8 tys Działalność usługowa 7,0 2,4 2,1 2,4 4,5 4,1 6,0 4,4 [Dział 710] (0.2%) (0%) (0%) (0%) (0.1%) (0.1%) (0.1%) (0.1%) 29,5 tys 0,0 14,7 tys 798,7 tys 1,2 mln 11,6 tys 54,4 588,1 tys Turystyka 6,9 0,0 3,4 184 276 2,7 0,0 136 [Dział 630] (0.2%) (0%) (0.1%) (3.4%) (5.7%) (0%) (0%) (2.4%) 0,0 6,6 tys 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 1,8 tys Leśnictwo 0,0 1,5 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,4 [Dział 020] (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) 0,0 0,0 0,0 25,8 0,0 0,0 0,0 0,0 Różne rozliczenia 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 [Dział 758] (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) Pozostałe zadania 172,8 tys 264,4 tys 299,0 tys 83,0 tys 136,8 tys 112,7 tys 0,0 0,0 w zakresie polityki społecznej 40,4 62,1 69,7 19,1 31,6 25,9 0,0 0,0

[Dział 853] (0.9%) (1.2%) (1.3%) (0.4%) (0.7%) (0.5%) (0%) (0%) Wytwarzanie 195,8 tys 301,7 tys 7,9 tys 1,0 mln 0,0 0,0 0,0 0,0 i zaopatrywanie w energię el., gaz i wodę 45,8 70,9 1,8 239 0,0 0,0 0,0 0,0

[Dział 400] (1%) (1.4%) (0%) (4.4%) (0%) (0%) (0%) (0%) 21,5 tys 28,0 tys 17,1 tys 20,1 tys 0,0 0,0 0,0 0,0 Wydatki związane z poborem dochodów 5,0 6,6 4,0 4,6 0,0 0,0 0,0 0,0

[Dział 756] (0.1%) (0.1%) (0.1%) (0.1%) (0%) (0%) (0%) (0%)

Tabela 16. Dochody gminy Szamocin w latach 2008– 2015 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS Ogółem (zł) 21,1 mln 20,2 mln 21,4 mln 22,0 mln 22,6 mln 24,5 mln 25,3 mln 27,2 mln

Na jednego mieszkańca 2,8 tys 2,7 tys 2,8 tys 2,9 tys 3,0 tys 3,2 tys 3,4 tys 3,6 tys (zł)

(% udział w całości (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) (100%) budżetu) Dział klasyfikacji 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 budżetowej Różne rozliczenia 8,8 mln 9,9 mln 10,3 mln 10,9 mln 11,5 mln 11,9 mln 12,1 mln 13,1 mln

[Dział 758] 2,1 tys 2,3 tys 2,4 tys 2,5 tys 2,7 tys 2,7 tys 2,8 tys 3,0 tys

(41.9%) (49%) (48.3%) (49.3%) (50.9%) (48.6%) (47.7%) (48.3%) Dochody od osób 4,1 mln 3,8 mln 3,8 mln 4,3 mln 4,6 mln 5,4 mln 6,2 mln 6,0 mln prawnych, fizycznych i od innych jednostek 964 903 888 995 1,1 tys 1,2 tys 1,4 tys 1,4 tys

[Dział 756] (19.5%) (19%) (17.8%) (19.7%) (20.4%) (22.1%) (24.7%) (22%) Pomoc społeczna 3,1 mln 3,2 mln 3,5 mln 3,4 mln 3,3 mln 3,4 mln 3,3 mln 3,3 mln

[Dział 852] 724 746 809 772 760 772 771 753

(14.7%) (15.7%) (16.2%) (15.2%) (14.5%) (13.7%) (13.2%) (12%) Transport i łączność 56,7 tys 1,8 mln 1,3 mln 707,9 tys 174,3 tys 1,1 mln 1,2 mln 532,2 tys

[Dział 600] 13,3 417 314 163 40,2 253 283 123

(0.3%) (8.8%) (6.3%) (3.2%) (0.8%) (4.5%) (4.8%) (2%) Oświata i wychowanie 2,3 mln 180,8 tys 205,5 tys 491,5 tys 486,0 tys 653,3 tys 1,1 mln 1,1 mln

[Dział 801] 535 42,5 47,9 113 112 150 261 265

(10.8%) (0.9%) (1%) (2.2%) (2.1%) (2.7%) (4.5%) (4.2%) Rolnictwo i łowiectwo 521,4 tys 533,0 tys 357,0 tys 390,4 tys 401,2 tys 584,6 tys 436,7 tys 577,6 tys

[Dział 010] 122 125 83,2 89,7 92,7 135 101 134 30

(2.5%) (2.6%) (1.7%) (1.8%) (1.8%) (2.4%) (1.7%) (2.1%) Kultura i ochrona 11,0 tys 5,0 tys 4,2 tys 1 000 1,5 tys 8,0 tys 390,7 tys 0,0 dziedzictwa narodowego 2,6 1,2 1,0 0,2 0,3 1,8 90,1 0,0

[Dział 921] (0.1%) (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) (1.5%) (0%) Gospodarka 287,7 tys 264,6 tys 320,6 tys 132,1 tys 617,5 tys 359,8 tys 138,9 tys 586,7 tys mieszkaniowa 67,3 62,1 74,7 30,3 143 82,8 32,0 136 [Dział 700] (1.4%) (1.3%) (1.5%) (0.6%) (2.7%) (1.5%) (0.5%) (2.2%) Edukacyjna opieka 209,2 tys 157,3 tys 107,8 tys 97,0 tys 96,0 tys 110,8 tys 111,3 tys 111,4 tys wychowawcza 48,9 36,9 25,1 22,3 22,2 25,5 25,7 25,8 [Dział 854] (1%) (0.8%) (0.5%) (0.4%) (0.4%) (0.5%) (0.4%) (0.4%) Administracja 81,2 tys 81,2 tys 87,8 tys 96,7 tys 77,6 tys 77,5 tys 94,8 tys 143,7 tys publiczna 19,0 19,1 20,5 22,2 17,9 17,8 21,8 33,2 [Dział 750] (0.4%) (0.4%) (0.4%) (0.4%) (0.3%) (0.3%) (0.4%) (0.5%) Kultura fizyczna i sport 872,0 tys 0,0 0,0 483,2 tys 0,0 1,1 tys 45,1 tys 16,9 tys

[Dział 926] 204 0,0 0,0 111 0,0 0,3 10,4 3,9

(4.1%) (0%) (0%) (2.2%) (0%) (0%) (0.2%) (0.1%) Urzędy naczelnych 8,3 tys 11,7 tys 34,5 tys 23,8 tys 4,9 tys 1,2 tys 44,6 tys 50,9 tys organów władzy państwowej 1,9 2,8 8,0 5,5 1,1 0,3 10,3 11,8

[Dział 751] (0%) (0.1%) (0.2%) (0.1%) (0%) (0%) (0.2%) (0.2%) Gospodarka 80,6 tys 8,7 tys 1,0 mln 985,4 tys 28,6 tys 18,6 tys 24,9 tys 1,7 mln komunalna i ochrona środowiska 18,8 2,0 243 226 6,6 4,3(0.1%) 5,7 384

[Dział 900] (0.4%) (0%) (4.9%) (4.5%) (0.1%) (0.1%) (6.1%) Bezpieczeństwo 5,0 tys 0,0 3,0 tys 0,0 101,0 tys 13,1 tys 0,0 1,8 tys 31

publiczne i ochrona przeciwpożarowa 1,2 0,0 0,7 0,0 23,3 3,0 0,0 0,4

[Dział 754] (0%) (0%) (0%) (0%) (0.4%) (0.1%) (0%) (0%) Pozostałe zadania 168,2 tys 257,0 tys 289,9 tys 74,5 tys 123,2 tys 101,5 tys 0,0 0,0 w zakresie polityki społecznej 39,3 60,4 67,6 17,1 28,4 23,4 0,0 0,0

[Dział 853] (0.8%) (1.3%) (1.4%) (0.3%) (0.5%) (0.4%) (0%) (0%) Wytwarzanie 445,4 tys 9,6 tys 0,0 0,0 607,3 tys 0,0 0,0 0,0 i zaopatrywanie w energię el., gaz i wodę 104 2,2 0,0 0,0 140 0,0 0,0( 0,0

[Dział 400] (2.1%) (0%) (0%) (0%) (2.7%) (0%) 0%) (0%) Działalność usługowa 10,0 tys 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

[Dział 710] 2,3 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0

(0%) (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) (0%) Turystyka 0,0 0,0 0,0 0,0 495,1 tys 805,1 tys 0,0 0,0

[Dział 630] 0,0 0,0 0,0 0,0 114 185 0,0 0,0

(0%) (0%) (0%) (0%) (2.2%) (3.3%) (0%) (0%)

4.ANALIZA SPOŁECZNA

2 194 mieszkańców gminy Szamocin jest w wieku potencjalnej nauki (w tym 1 051 kobiet oraz 1 143 mężczyzn). Według Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku 11,8% ludności posiada wykształcenie wyższe, 2,0% wykształcenie policealne, 10,3% średnie ogólnokształcące, a 16,8% średnie zawodowe. Wykształceniem zasadniczym zawodowym legitymuje się 31,7% mieszkańców gminy Szamocin, gimnazjalnym 5,7%, natomiast 20,9% podstawowym ukończonym. 1,0% mieszkańców zakończyło edukację przed ukończeniem szkoły podstawowej. W porównaniu do całego województwa wielkopolskiego mieszkańcy gminy Szamocin mają niższy poziom wykształcenia. Wśród kobiet mieszkających w gminie Szamocin największy odsetek ma wykształcenie podstawowe ukończone (23,8%) oraz zasadnicze zawodowe (23,3%). Mężczyźni najczęściej mają wykształcenie zasadnicze zawodowe (40,7%) oraz podstawowe ukończone (17,8%). 17,2% mieszkańców gminy Szamocin w wieku potencjalnej nauki (3-24 lata) zalicza się do przedziału 3-6 lat - wychowanie przedszkolne (17,1% wśród dziewczynek i 17,3% wśród chłopców). Na tysiąc dzieci w wieku przedszkolnym 738 uczęszcza do placówek wychowania przedszkolnego. Na jedno miejsce w placówce wychowania przedszkolnego przypada 1,13 dzieci w wieku przedszkolnym. W grupie wiekowej 3-24 lata na poziomie podstawowym (7-12 lat) kształci się 26,0% ludności (25,0% wśród dziewczynek i 26,9% wśród chłopców). Na 1 oddział w szkołach podstawowych przypada 22 uczniów. Współczynnik skolaryzacji brutto (Stosunek wszystkich osób uczących się w szkołach podstawowych do osób w wieku 7-12 lat) wynosi 92,12. Wśród mieszkańców w wieku potencjalnej nauki 12,9% zalicza się do przedziału 13- 15 lat - kształcenie na poziomie gimnazjalnym (13,4% wśród dziewczyn i 12,3% wśród chłopaków). Na 1 oddział w szkołach gimnazjalnych przypada 23 uczniów. Współczynnik skolaryzacji brutto (Stosunek wszystkich osób uczących się w szkołach gimnazjalnych do osób w wieku 13-15 lat) wynosi 120,92. W grupie wiekowej 3-24 lata na poziomie ponadgimnazjalnym (16-18 lat) kształci się 16,8% mieszkańców (17,6% wśród dziewczyn i 16,0% wśród chłopaków). W przedziale wiekowym odpowiadającym edukacji w szkołach wyższych (19-24 lat) znajduje się 27,2% mieszkańców gminy Szamocin w wieku potencjalnej nauki (26,8% kobiet i 27,5% mężczyzn).

5. ANALIZA GOSPODARCZA

W Szamocinie na 1000 mieszkańców pracuje 159 osób. Jest to znacznie mniej od wartości dla województwa wielkopolskiego oraz znacznie mniej od wartości dla Polski. 44,8% wszystkich pracujących ogółem stanowią kobiety, a 55,2% mężczyźni. Bezrobocie w Szamocinie wynosiło w 2015 roku 17,0% (23,4% wśród kobiet i 13,4% wśród mężczyzn). Jest to znacznie więcej od stopy bezrobocia dla województwa wielkopolskiego oraz znacznie więcej od stopy bezrobocia dla całej Polski. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto w Szamocinie wynosi 3 303,09 zł, co odpowiada 82.50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w Polsce. Wśród aktywnych zawodowo mieszkańców Szamocina 286 osób wyjeżdża do pracy do innych miast, a 304 pracujących przyjeżdża do pracy spoza miasta, w którym mieszka - tak więc saldo przyjazdów i wyjazdów do pracy wynosi 18. 20,7% aktywnych zawodowo mieszkańców Szamocina pracuje w sektorze rolniczym (rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo), 46,9% w przemyśle i budownictwie, a 10,4% w sektorze usługowym (handel, naprawa pojazdów, transport, zakwaterowanie i gastronomia, informacja i komunikacja) oraz 1,6% pracuje w sektorze finansowym (działalność finansowa i ubezpieczeniowa, obsługa rynku nieruchomości). Potencjał ludzi zdolnych do pracy jest w gminie dość duży, choć nieco mniejszy niż przeciętnie w kraju, województwie i powiecie. Ludność w wieku produkcyjnym stanowi 62,74% ludności ogółem, to jest o 1,97 pkta procentowego mniej niż w powiecie, o 2,23 pkta procentowego mniej niż w województwie i o 1,78 pkta procentowego mniej niż w kraju. Także liczba osób posiadająca wykształcenie wyższe i średnie w lokalnej społeczności jest niższa niż przeciętna w kraju i województwie. Wykształceniem wyższym i średnim łącznie w gminie legitymuje się około 12% ludności, podczas gdy w województwie 32%, a w kraju 38%. Ponad 2,4% to osoby posiadające wykształcenie podstawowe natomiast około 27% osób posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe. Kapitał ludzki i społeczny to nie tylko potencjał ilościowy populacji ludzkiej, jej struktury wiekowej, umiejętności i zdolności do pracy, ale także zdolności do kreowania zmian w otoczeniu - głównie społecznym, ale też materialnym. A w tym zakresie ludność gminy ma znaczące umiejętności i dokonania. Na uwagę w tej sferze zasługują jednak nieliczni, choć i kreatywni przedsiębiorcy, którzy własnym nakładem finansowym i pomysłem stworzyli kilka liczących się podmiotów gospodarczych i nowych miejsc pracy, przysporzyli dochodów gminie. Ponad przeciętną kreatywność wykazuje lokalna społeczność, a zwłaszcza jej liderzy w sferze kultury, oświaty, sportu i bezpieczeństwa. Powołali oni, bądź prowadzą w gminie prężnie działające publiczne placówki edukacyjne i kulturalne oraz liczne towarzystwa śpiewacze, teatralne, chóry, zespoły muzyczne, kabarety, stowarzyszenia sportowe, wychowawczo - edukacyjne itd. Są też ochotnicze straże pożarne, koła gospodyń wiejskich itd. Czołową rolę w poczynaniach lokalnej społeczności na rzecz gospodarki i życia społecznego odgrywają władze gminy, które stwarzają dogodne ku temu warunki materialne i przyjazny klimat.

Tabela 17. Największe podmioty gospodarcze funkcjonujące na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin lp. Podmiot gospodarczy Liczba zatrudnianych pracowników 1. Zakład „DREWPOL” - JMM Furniture - 19 osób Strzelczyki 9, 64- 820 Szamocin - Z. H. U. DREWPOL - 20 osób - DREWPOL Sp. z o.o. - 2 osoby - BJ Mebel - 122 osoby - DREWPOL Sp. z o.o. Sp. k. - 50 osób 2. POLSPORT SP. Z O.O. 56 osób ul. Szkolna 7, 64- 820 Szamocin 3. Z.P.H.U. PAS SZAMOCIN 31 osób ul. Rolna 2, 64- 820 Szamocin 4. P.P.H. SOFOREK 60 osób Os. Smolary 4, 64- 820 Szamocin 5. KOBUS MEBLE 25 osób ul. Łąkowa 17, 64- 820 Szamocin 6. Paletten-Metalbox Sp. z o.o. 65 osób ul. Ogrodowa 6, 64- 820 Szamocin 7. P.H.U. VICTORIA Ryszard Borucki i Paweł 16 osób Jaworski s.c. Os. Smolary 4, 64- 820 Szamocin 8. Park Drobiarski Sp. z o.o. Ferma Heliodorowo - 9 osób Śmiłowo, ul. Pilska 36, 64-920 Piła (fermy indyków) Ferma Szamocin - 21 osób

Tabela 18. Podmioty gospodarcze wg sekcji i działów PKD 2007 gminy Szamocin w latach 2009– 2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS

Podmioty wg sekcji i działów PKD 2007 Sekcja 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 OGÓŁEM 477 510 490 508 517 531 544 532 A 22 23 24 24 21 17 21 18 B 0 0 0 0 0 0 0 0 C 57 60 55 50 52 56 54 56 D 0 0 0 0 0 1 0 0 E 5 5 4 4 4 4 4 4 F 63 62 60 63 69 68 71 71 G 168 177 164 171 169 177 177 163 H 14 21 27 29 34 39 39 38 I 9 11 10 11 9 11 11 10 J 4 3 2 3 5 7 5 5 K 10 10 9 10 10 7 9 7 L 20 21 22 23 24 25 25 27 M 19 23 17 22 22 21 22 22 N 4 6 3 2 3 4 7 8 O 8 8 8 8 8 8 8 8 P 13 13 13 13 12 13 14 14 Q 25 33 36 37 36 33 31 34 R 5 4 4 4 4 4 6 5 S i T 31 30 32 34 35 36 39 41 U 0 0 0 0 0 0 0 0

Tabela 19. Liczba podmiotów gospodarczych działających nac terenie gminy Szamocin w latach 2009– 2016 wg liczby zatrudnionych Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS

Wielkość 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ogółem 477 510 490 508 517 531 544 532 0-9 447 480 459 480 489 501 515 502 10 - 49 26 26 26 21 23 25 24 25 50 - 249 4 4 5 7 5 5 5 5

Tabela 20. Podmioty gospodarcze na terenie gminy Szamocin w latach 2009– 2015 – podstawowe statystyki Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS

Kategoria 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

podmioty wpisane do rejestru 646 677 648 672 684 703 720 REGON na 10 tys. ludności

jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. 78 100 90 90 89 85 82 ludności

jednostki wykreślone z rejestru 51 65 107 67 78 74 61 REGON na 10 tys. ludności

podmioty wpisane do rejestru 65 68 65 67 68 70 72 na 1000 ludności

podmioty na 1000 mieszkańców 102,9 108,1 103,4 107,2 108,9 112,8 115,9 w wieku produkcyjnym

osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 1000 53 56 53 55 56 57 58 ludności

osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą na 100 8,4 9,0 8,5 8,8 8,9 9,1 9,3 osób w wieku produkcyjnym

podmioty nowo zarejestrowane na 10 tys. ludności w wieku 125 159 143 144 141 136 132 produkcyjnym

udział podmiotów wyrejestrowanych w ogólnej 8,0 9,6 16,5 10,0 11,4 10,5 8,5 liczbie podmiotów wpisanych do rejestru

Tabela 21. Podmioty nowo zarejestrowane na terenie gminy Szamocin w latach 2009– 2016 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Szamocin i danych GUS

Podmioty nowo zarejestrowane wg sekcji i działów PKD 2007 Sekcja 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ogółem 58 75 68 68 67 64 62 43 A 0 1 0 3 1 1 3 1 B 0 0 0 0 0 0 0 0 C 7 5 6 5 4 8 5 4 D 0 0 0 0 0 0 0 0 E 0 1 0 0 0 0 0 0 F 7 7 13 10 13 9 12 12 G 22 31 23 28 25 23 17 8 H 3 8 11 4 9 9 5 7 I 2 2 1 0 1 1 0 0 J 2 0 0 1 2 1 0 1 K 5 1 4 1 1 3 2 0 L 1 0 1 2 2 1 1 1 M 1 5 1 5 2 2 5 3 N 0 1 0 1 1 1 3 3 O 0 0 0 0 0 0 0 0 P 2 1 0 1 0 1 0 1 Q 4 8 4 2 2 1 1 1 R 0 0 0 0 1 1 2 0 S i T 2 4 4 5 3 2 5 1 U 0 0 0 0 0 0 0 0

6. UŻYTKOWANIE TERENU

Pierwsze, historyczne, ślady osadnictwa na terenie gminy datowane są na VIII wiek, kiedy to w Laskowie zbudowano gród obronny. Wczesną datację ma też wieś Jaktorowo i osada rybacka Szamocino lub Szamoczino, z której w 1748 roku, przywilejem lokacyjnym króla Augusta III, powstało dzisiejsze miasto Szamocin, z herbem, w którym dwie ryby po bokach złotego jabłka królewskiego, przypominają o jego rybackiej przeszłości. Dzisiejszy układ urbanistyczny pochodzi z XVIII wieku - z czasów kiedy to zaczęło rozwijać się - między innymi za sprawą osiedleńców - rzemiosło, z dominującym sukiennictwem i handel. W tym czasie w sąsiedztwie miasta zostało założonych przez Raczyńskich kilka wsi: Nałęcza, Raczyn, Atanazyn, Antoniny, gdzie osadzono wielu kolonistów, m.in. Olędrów, specjalistów od meliorowania i zagospodarowywania podmokłych terenów, w tym przypadku nadnoteckich łąk. Rozwój miasta został przyhamowany wskutek wielkiego pożaru jaki miał miejsce w 1840 roku. W skład dzisiejszej sieci osadniczej gminy wchodzi miasto Szamocin i 28 jednostek wiejskich, zgrupowanych w 12 sołectwach. Są to: Atanazyn, Borowo, Heliodorowo, Laskowo wraz z Nowym Młynem, Piłką i Mielimąką, Lipa wraz z Lipą I i Lipą II, Lipia Góra wraz z Sokolcem i Śluzą w Krostkowie, Nałęcza wraz z Józefowicami i Kosarzynem, Nowy Dwór z Józefami, Swoboda, Jaktorowo z Jaktorówkiem, Szamoty wraz z Borówkami, Raczyn wraz ze Strzelczykami i Nadolnikiem. Dominantą układu przestrzennego większości wsi jest dwustronnie zabudowana ulicówka, albo nieregularny układ ruralistyczny składający się z kilku powiązanych ze sobą elementów przestrzennych. Urbanistycznym odpowiednikiem tego ostatniego, nieregularnego układu przestrzennego wsi jest układ urbanistyczny Szamocina - stolicy gminy. Obszar śródmiejski Szamocina objęty jest ochroną konserwatorską. Zasoby mieszkaniowe na obszarze gminy to 2 065 mieszkań (o 43 mieszkania więcej niż w 2005 r.). Najwięcej mieszkań, bo 1 225, jest zlokalizowanych w mieście Szamocinie. Z ogólnego zasobu aż 1 844 mieszkań, tj. 89% jest własnością osób fizycznych. Liczba tych mieszkań w ciągu ostatnich lat systematycznie rosła. Mieszkań komunalnych jest 96, a ich liczba w minionych latach malała, głównie wskutek ich sprzedaży i dekapitalizacji. Reszta mieszkań jest własnością wspólnot mieszkaniowych, zakładów pracy, Skarbu Państwa. Nie ma na obszarze gminy mieszkań spółdzielczych. Na 1 000 mieszkańców przypada w gminie 279 mieszkań, w powiecie 250, a w województwie - 317. Przeciętnie w jednym mieszkaniu na terenie gminy zamieszkują 4 osoby.

W wodę bieżącą jest wyposażonych 2 021, tj. 98,7% mieszkań (w mieście 99,2%, na wsi 96%) w zdecydowanej większości ze zbiorowej sieci wodociągowej, a tylko w nielicznych przypadkach z ujęć własnych. Podobny poziom zwodociągowania ma powiat i województwo. Spłukiwany ustęp ma 1 780 mieszkań. Do sieci gazowej podłączonych jest 471 mieszkań z tego na wsi zaledwie około 47.

W strukturze użytkowania gruntów dominują: . użytki rolne – 6865,0 ha (53,2 %), w tym:  grunty orne – 3287,4 ha,  sady – 1,55 ha,  łąki, pastwiska – 3576,1 ha. . grunty leśne ogółem – 2699,3 ha (20,9 %), . zadrzewienia – 197,4 ha (1,5%), . grunty zabudowane – 448,0 ha (3,5%), . tereny komunikacji – 434,3 ha (3,4%), . nieużytki – 1682,5 ha (13,0%), . wody powierzchniowe – 581,8 ha (4,5%).

Na potrzeby analizy wyznaczono tereny niezabudowane zlokalizowane w sąsiedztwie istniejącej zabudowy. Są obszary o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno – przestrzennej rozumiane jako obszary nowej zabudowy na terenach niezabudowanych. Podstawowe założenia wyznaczenia tych obszarów to:  grunty położone w odległości do 200 m od istniejących terenów zurbanizowanych – zabudowanych,  grunty posiadające dostęp do drogi publicznej,  grunty posiadające dostęp do elementów infrastruktury technicznej (energia elektryczna i wodociąg),  z analizy wyłączone są: tereny leśne, tereny infrastruktury technicznej, tereny wód powierzchniowych, tereny kolejowe, tereny i obszary górnicze oraz tereny dróg. W wyniku przeprowadzonej analizy wyznaczono obszary o łącznej powierzchni 162,62 ha, co stanowi 1% powierzchni całej gminy. W znacznej mierze grunty te położone w sąsiedztwie ośrodków skupiających zabudowę na terenie miasta Szamocin (44,93ha) oraz w poszczególnych obrębach geodezyjnych gminy. Najwięcej obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno – przestrzennej wyodrębniono na terenie obrębu geodezyjnego Szamocin – 44,93 ha oraz w miejscowości Lipa Góra – 30,26ha.

Najmniej obszarów zwartej zabudowy wyznaczono w miejscowości Swoboda – 2,78 ha oraz w miejscowości Borówki – 2,13 ha. Potencjalna chłonność obszarów o w pełni wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno – przestrzennej rozumiane jako obszary nowej zabudowy na terenach niezabudowanych wynosi około 1,5 tys. mieszkańców. Należy podkreślić że realnie tereny te nie zostaną skonsumowane w całości. Część terenów nigdy nie zostanie zabudowana, bądź w perspektywie odleglejszej niż przyjęte 30 lat. Składają się na to następujące czynniki:  nieuregulowane własności,  rolnicze użytkowanie gruntów,  geometrie działek uniemożliwiające zabudowę,  brak realnej możliwości zapewnienia dojazdu do działek,  niesprzyjające sąsiedztwo,  brak planów właścicieli co do ich zabudowy bądź sprzedaży nieruchomości na cele budowlane.

Schemat 3. Lasy na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik oraz ortofotomapy

Schemat 4. Tereny otwarte (niezabudowane) na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik oraz ortofotomapy

Schemat 5. Tereny rolne na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik oraz ortofotomapy

Tabela 22. Tereny o w pełni wykształconej strukturze funkcjonalno – przestrzennej na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne Powierzchnia terenów niezabudowanych na obszarze o w pełni Potencjalna chłonność terenów niezabudowanych na obszarze o w pełni wykształconej wykształconej zwartej strukturze funkcjonalno – przestrzennej zwartej strukturze funkcjonalno – przestrzennej (dla zabudowy mieszkaniowej oraz (w ha) zabudowy usługowo – mieszkaniowej) l.p. Miejscowość Tereny Średnia Średnia liczba Zabudowa Potencjalna Potencjalna Potencjalna pow. Zabudowa zabudowy Zabudowa powierzchnia osób tworzących mieszkaniowa liczba działek liczba nowych użytkowa zagrodowa mieszkaniowo – usługowa działki gospodarstwo jednorodzinna do zabudowania mieszkańców zabudowy (w m2) usługowej (w m2) domowe 1. Antoniny 1950 3 0 0 0 2. Atanazyn 2,74 6,84 1950 3 25 75 6713 3. Borowo 3,28 1950 3 5 15 1355 4. Borówki 2,13 1950 3 3 9 806 5. Heliodorowo 13,20 1950 3 20 60 5370 6. Jaktorowo 2,71 1950 3 4 12 1074 7. Józefowice 7,32 1950 3 11 33 2954 8. Kosarzyn 0,11 1950 3 0 1 45 9. Laskowo 4,70 7,83 1950 3 36 108 9703 10. Lipa 2,94 1950 3 5 15 1343 11. Lipia Góra 11,35 18,92 1950 3 87 261 23360 12. Margonin Łęg 1950 3 0 0 0 13. Miasto Szamocin 24,51 8,17 8,17 4,08 1200 3 259 777 69542 14. Nadolnik 3,14 1950 3 5 15 1343 15. Nałęcza 5,20 1950 3 8 24 2146 16. Nowy Dwór 6,19 1950 3 10 30 2685 17. Raczyn 5,54 1950 3 9 27 2417 18. Raczyn Łęg 1950 3 0 0 0 19. Strzelczyki 3,92 1950 3 6 18 1617 20. Swoboda 2,78 1950 3 4 12 1074 21. Szamoty 2,30 4,59 1950 3 19 57 5102 SUMA 45,59 104,78 8,17 4,08 - - 515 1549 138645

Schemat 6. Tereny o w pełni wykształconej strukturze funkcjonalno – przestrzennej na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne

7. ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE

Według ogólnego podziału na regiony fizjograficzne Polski gmina Szamocin leży w dwóch makroregionach - północna część gminy ze wsiami Antoniny, Nałęcza, Atanazyn, Heliodorowo, Lipia Góra oraz północna część wsi Lipa znajdują się w makroregionie Pradoliny Toruńsko - Eberswaldzkiej, w mezoregionie Doliny Środkowej Noteci, natomiast cała pozostała część gminy wchodzi w skład makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego - mezoregionu Pojezierza Chodzieskiego. Formy powierzchni zostały ukształtowane w czasie zlodowacenia bałtyckiego. Pradolina Noteci - dominant rzeźby okolic Szamocina - to ogromna, wklęsła forma, należąca do największych tego typu w Europie. Z innych form występują: moreny denne i czołowe, pola sandrowe - usypane z piasków naniesionych przez płynące od lądolodu wody roztopowe, jeziora rynnowe i wytopiskowe, czy głazy narzutowe. W najbliższej okolicy Szamocina znajduje się 6 polodowcowych jezior. Od zachodu i południa otaczają Szamocin rozległe lasy iglaste z partiami drzew liściastych - pozostałość olbrzymich obszarów leśnych. W podmokłych lasach, w pobliżu łąk występuje wydra, borsuk, daniel, dzik, jeleń, łoś. Dno dolinne Noteci porastają łąki, na których gnieździ się wiele gatunków ptactwa (115 gatunków) np. rybitwa czarna, błotniak stawowy, kulig, czajka, derkacz, a nawet żuraw. Są to także tereny łowieckie Orła Bielika, który gniazduje w sąsiedztwie "Cygańskich Dołów", Smogulca i Chodzieży. Na terenie gminy brak jest rezerwatów przyrody, ale na terenie miasta i okolic występują pojedyncze pomniki przyrody ożywionej i nieożywionej. W obszarze gminy zaleganie wód podziemnych pierwszego poziomu kształtuje się odmiennie w pradolinie i w obszarze wysoczyzny. W obszarze pradoliny wody te zalegają bardzo płytko, do 2,0 m ppt. Istotny wpływ na kształtowanie stanów wód podziemnych w tym obszarze mają stany w rzece Noteci. Na przeważającej części obszaru wysoczyzny wody pierwszego poziomu wodonośnego zalegają na głębokości 2 - 5 m. Większą głębokość zalegania tych wód stwierdzono na zachód od Chodzieży, w rejonie wzgórz czołowomorenowych powyżej 30 m oraz w strefie przyległej do pradoliny - 10 do 20 m. Teren gminy znajduje się częściowo w obszarze dwóch głównych zbiorników wód podziemnych (GZWP) oznaczonych numerami 138 i 139. Znaczną część gminy zajmują gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane, wytworzone z piasków naglinowych oraz glin płytko lub średnio spiaszczonych. Gleby te tworzą mozaikę wzajemnie przenikających się powierzchni. Najsłabsze gleby brunatne wyługowane wytworzone zostały z piasków luźnych całkowitych i piasków słabo gliniastych podścielonych płytko piaskiem luźnym (klasa VI bonitacji gleb). W dolinie rzeki Noteci wykształciły się gleby bagienne mułowo-torfowe i murszowo - torfowe oraz niewielka ilość mad. Podobne gleby wykształciły się wzdłuż innych cieków powierzchniowych i jezior. Gleby pseudobielicowe wytworzone z piasków charakteryzują się poziomem próchnicznym o miąższości 20-25 cm i z zawartością próchnicy 1,0-1,5 %. Są to gleby bardzo kwaśne, kwaśne, ubogie lub średnio zasobne w fosfor i potas oraz ubogie w magnez. Gleby brunatne charakteryzuje brunatna barwa, powstała podczas utleniania związków żelaza. W zależności od stopnia odwapnienia, a tym samym zakwaszenia gleby dzieli się na trzy podtypy: brunatne właściwe, brunatne wyługowane i brunatne kwaśne.

Gleby brunatne wyługowane są wytworzone ze żwirów, piasków, glin i iłów. Gleby powstałe z żwirów i piasków gliniastych są kwaśne, ubogie w składniki pokarmowe roślin, mają miąższość 20-25 cm i zawartość próchnicy 1,5-1,9 %. Na terenie gminy Szamocin występują słabe jakościowo grunty orne, gdzie ponad 70% gruntów ornych stanowią grunty klasy V i VI. Ponadto na obszarze gminy występują grunty:  Klasy IVa - gleby o zdecydowanie gorszych właściwościach niż gleby wyższych klas. Gleby ciężkie tej klasy cechuje duża żyzność potencjalna, lecz są mało przewiewne, zimne i mało czynne biologicznie. Należą do nich gleby brunatne, płowe i bielicowe - wytworzone z różnych piasków i żwirów gliniastych, brunatne i opadowo-glejowe wytworzone z glin, iłów i utworów pyłowych, często o gorszych warunkach wodnych, niektóre gatunki czarnoziemów leśno-stepowych i leśno- łąkowych, średniej jakości mady płowe i piaszczyste, i mady ciężkie wytworzone z ilu oraz średniej jakości rędziny właściwe i brunatne, gorsze gatunki rędzin czarno- ziemnych i średniej jakości gleby torfowo-murszowe.  Klasy IVb - są bardziej wadliwe od gleb klasy lVa, gleby ciężkie tej klasy są najczęściej podmokłe, niektóre gatunki gleb podścielone są płytko zbyt przepuszczalnym podłożem wskutek tego są zbyt suche. Zalicza się tu takie same typy, rodzaje i gatunki gleb jak do klasy IVa.  Klasy V - gleby mało żyzne i nieurodzajne oraz zawodne. Zalicza się do nich lżejsze odmiany gleb brunatnych i płowych, gleby rdzawe i bielicowe, wytworzone ze żwirów gliniastych i różnych piasków całkowitych lub położonych na mniej przepuszczalnych podłożach. Ponadto czarne ziemie pobagienne wytworzone z piasków słabo gliniastych, murszowate, gorsze odmiany czarnoziemów leśno- łąkowych, mady bardzo lekkie.  Klasy VI - gleby słabe, wadliwe i zawodne. Należą do nich gleby rdzawe, bielicowe, rankery i pararędziny wytworzone z następujących skał macierzystych: żwirów piaszczystych, płytkich piasków słabo gliniastych na piaskach luźnych, wapieniach, żwirach, z bardzo płytkich piasków wietrzeniowych, piasków słabo gliniastych średnio głębokich, na piasku luźnym oraz piasków słabo gliniastych całkowitych. Na gruntach ornych gminy 100% stanowią kompleksy żytnie, z czego największą powierzchnię zajmuje kompleks żytni bardzo słaby (41%).

W granicach gminy Szamocin znajdują się następujące obszary i obiekty chronione na podstawie przepisów odrębnych z zakresu ochrony przyrody. Są to: . Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego (PLB300001), . Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Dolina Noteci (PLH 300004), . Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Noteci, . drzewa i głaz narzutowy uznane za pomniki przyrody. Część gminy Szamocin położona jest na terenie obszaru chronionego krajobrazu „Dolina Noteci". Wielkoprzestrzenną formę ochrony środowiska przyrodniczego w postaci obszarów chronionego krajobrazu ustanowiono w roku 1989 dla zachowania walorów przyrodniczych i krajobrazowych województwa pilskiego. System obszarów chronionych

48 składa się z 6 połączonych ze sobą obszarów ( „Puszcza nad Drawą”, „Pojezierze Wałeckie i Dolina Gwdy”, „Dolina Łobzonki” i „Bory Kujańskie”, „Dolina Noteci”, „Dolina Wełny” i „Rynna Gołaniecko- Wągrowiecka”, „Puszcza Notecka”). Obszary chronionego krajobrazu stanowią tereny wyróżniające się krajobrazowo o zróżnicowanych ekosystemach, wartościowe ze względu na możliwość zaspokajania potrzeb związanych z masową turystyką i wypoczynkiem oraz ze względu na istniejące korytarze ekologiczne. Obszar chronionego krajobrazu „Dolina Noteci” obejmuje przede wszystkim równinne tereny dna pradoliny, do której obustronnie przylegają wzgórza morenowe. Charakterystyczne są strome zbocza tych wzniesień opadających w pradolinę. Panującymi krajobrazami są krajobrazy łąkowo- polno-osadnicze oraz fragmenty jeziorno-leśno-łąkowe. W samej pradolinie Noteci zdecydowanie przeważa ekosystem łąkowy, tzw. nadnoteckie łęgi mające szczególne znaczenie dla rolniczej gospodarki hodowlanej. Na wyżej położonych wzniesieniach morenowych występują fitocenozy leśne z przewagą drzew liściastych. Nie brakuje również drzewostanów z sosną, jako gatunkiem panującym. Obszar chroniony „Dolina Noteci” na terenie gminy Szamocin stanowi 6.870 ha co w skali gminy oznacza 54,76%. Rozporządzenie Wojewody Pilskiego ustanawiające obszary określiło również zasady prowadzenia działalności gospodarczej oraz zakazy, które obowiązują na ich terenie Wprowadzone zakazy niejednokrotnie stanowiły i stanowią przeszkodę w działalności inwestycyjnej przedsiębiorców (zakaz lokalizowania inwestycji szczególnie szkodliwych - po zmianie przepisów inwestycji mogących znacząco oddziaływać na środowisko). Do tych zakazów doszły ograniczenia i określone procedury wynikające z przepisów ustawy o ochronie przyrody. Ograniczenia te wpłynęły jednak dodatnio na stan środowiska przyrodniczego. Dowodem na to jest obecność rzadkich gatunków rodzimej fauny objętych ochroną gatunkową oraz niezdegradowane siedliska. Rozporządzenie oprócz ogólnych zasad gospodarowania określa również wytyczne do zasad gospodarowania w zakresie:  zagospodarowania przestrzennego: - chronić walory naturalne środowiska przyrodniczego, ze szczególnym uwzględnieniem krajobrazu, - zakazać zabudowy na obszarach stref zalewowych rzek,  leśnictwa i zadrzewień: - ograniczać do niezbędnego minimum zmianę sposobu użytkowania leśnego na nieleśny, - zwiększyć lesistość terenu poprzez zalesianie gruntów nieprzydatnych dla rolnictwa oraz zagrożonych erozją, - rozbudować sieć zadrzewień szpalerowych i śródpolnych, - chronić i restaurować parki wiejskie i zabytkowe, - chronić stanowiska rzadkich roślin i zwierząt,  rolnictwa: - ograniczać stosowanie środków chemicznych w uprawie roślin na rzecz ochrony biologicznej,

- rozwijać produkcję żywności opartą na nawożeniu obornikiem, z ograniczeniem stosowania chemicznej ochrony roślin i nawozów sztucznych,  turystyki i wypoczynku : - wyznaczyć tereny dla lokalizacji wypoczynku pobytowego i budownictwa letniskowego, - dostosować do aktualnej sieci terenów podlegających ściślejszej ochronie szlaki turystyczne i miejsca dozwolonego pobytu, - zlikwidować dzikie budownictwo letniskowe,  ochrony wód i gospodarki wodnej: - budować oczyszczalnie ścieków w pierwszej kolejności na terenach, gdzie środowisko jest najmniej zmienione i zdegradowane, - odbudować stare i zniszczone urządzenia piętrzące i utrzymywać w sprawności wszystkie urządzenia melioracyjne, - chronić zabudowę biologiczną obrzeży cieków wodnych i jezior dla zwiększenia możliwości samooczyszczania się wód,  ochrony gleby i powierzchni ziemi : - ograniczyć wydobywanie kopalin do niezbędnych wielkości zabezpieczających potrzeby lokalne, a powstałe wyrobiska niezwłocznie rekultywować, - lokalizować wysypiska tylko dla miejscowej ludności z uwzględnieniem pełnego zabezpieczenia środowiska. Północna cześć gminy położona jest w granicach Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” (PLB300001). Aktualne granice obszaru określa Rozporządzenie Ministra Środowiska zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 z dnia 12 styczeń 2011 r. (Dz.U. 2011 Nr 25, poz. 133). Powierzchnia całego obszaru wynosi 32672,10 ha. W zasięgu gminy Szamocin obszar ten zajmuje powierzchnię ok. 5 450 ha (w północnej części gminy). Obejmuje on pradolinę rzeczną o zmiennej szerokości od 2 do 8 km, która ma przebieg równoleżnikowy. Od północy obszar graniczy z wysoczyzną Pojezierza Krajeńskiego - maksymalne deniwelacje pomiędzy dnem doliny a skrajem wysoczyzny dochodzą tu do 140 m. Od południa pradolina jest ograniczona piaszczystym Tarasem Szamocińskim, zajętym w znacznej mierze przez lasy, stykającym się z krawędzią Pojezierza Chodzieskiego. Znaczne części pradoliny zostały zmeliorowane i prowadzona jest na nich gospodarka łąkowa. W kilku miejscach pradoliny, m.in. w miejscowości Antoniny na terenie gminy Szamocin, założono stawy rybne, na których prowadzona jest intensywna hodowla ryb. W obrębie obszaru znajdują się 2 ostoje ptaków o randze europejskiej: "Stawy Ostrówek i Smogulec" i "Stawy Ślesin i Występ". Występuje tu co najmniej 18 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Szczególne znaczenie mają populacje bielika i kani czarnej, stosunkowo licznie występują kania ruda i błotniak stawowy. W okresie wędrówek stosunkowo duże koncentracje osiągają łabędź czarnodzioby i siewka złota. Na obszarze tym występuje również wiele innych zwierząt kręgowych i bogata flora roślin naczyniowych,

50 z licznymi gatunkami zagrożonymi i prawnie chronionymi. Podkreślić należy występowanie zróżnicowanych zbiorowisk roślinnych, w tym różnych typów łęgów, a także muraw kserotermicznych. Do najpoważniejszych zagrożeń ostoi zalicza się zanieczyszczenia wód pochodzenia rolniczego, przemysłowego i komunalnego. Istotne są również ewentualne zmiany reżimu hydrologicznego oraz zmiany w sposobie zagospodarowania terenu, w szczególności zaniechanie pastersko-łąkarskiego użytkowania terenów, a na stawach rybnych zarówno zaniechanie, jak i intensyfikacja gospodarki stawowej. Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. W granicach gminy zlokalizowany jest również Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk Dolina Noteci (PLH300004). Aktualne granice obszaru określa Rozporządzenie Ministra Środowiska zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 z dnia 12 stycznia 2011 r. (Dz. U. 2011 Nr 25, poz. 133). Powierzchnia całego obszaru wynosi 50532 ha. W zasięgu gminy Szamocin obszar ten zajmuje powierzchnię ok. 5 220 ha. Jego granice na terenie gminy w dużej mierze pokrywają się z granicami OSO Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego. Obszar ten zajmuje znaczną część doliny Noteci między miejscowościami Wieleń a Bydgoszczą. Jest on w większości zajęty przez torfowiska niskie, pokryte zalewowymi łąkami i trzcinowiskami, z enklawami zakrzewień i zadrzewień. Teren przecinają liczne kanały i rowy odwadniające. Częste są starorzecza i wypełnione wodą doły potorfowe. Miejscami występują rozległe płaty łęgów. Łąki są intensywnie użytkowane. Wody śródlądowe (stojące i płynące) zajmują 2% obszaru, siedliska łąkowe i zaroślowe zajmują 85%, torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód - 2% powierzchni, zaś siedliska leśne - 6%. Siedliska rolnicze zajmują 5% powierzchni obszaru. SOO Dolina Noteci obejmuje bogatą mozaikę siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (11 typów), z priorytetowymi lasami łęgowymi i dobrze zachowanymi kompleksami łąkowymi. Notowano tu 8 gatunków załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Potencjalne zagrożenie dla SOO Dolina Noteci stanowi obniżenie retencyjności gleby oraz jej uwilgotnienia w wyniku regulacji i obwałowania Noteci, wycinanie drzew i krzewów oraz dopływ zanieczyszczeń - szczególnie z Gwdy. Na terenie gminy Szamocin znajduje się łącznie 26 pomników przyrody. Pomniki przyrody na terenie gminy Szamocin zostały ustanowione na podstawie następujących aktów prawnych: . Orzeczenia nr 350 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 28.03.1957 roku, . Komunikatu Wojewody Pilskiego z 24 czerwca 1982 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile nr 10, poz. 27), . Komunikatu Wojewody Pilskiego z dnia 30 stycznia 1982 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile z dn. 30 stycznia 1982 r. nr 2 poz. 4), . Rozporządzenia nr 6/92 Wojewody Pilskiego z dnia 31.12.1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Woj. Pilskiego z 27 stycznia 1993 nr1, poz.2),

. Uchwały nr XVII/140/08 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego nr 225 poz. 3751).

Dla zachowania rzadko występujących w stanie naturalnym roślin i zwierząt, gatunków zagrożonych wyginięciem podatnych na zagrożenia, ich siedliska oraz dla zachowania różnorodności gatunkowej wprowadza się ochronę gatunkową roślin i zwierząt. Na terenie gminy stwierdzono obecność roślin i zwierząt objętych ochroną gatunkową. Należą do nich między innymi następujące rośliny naczyniowe objęte ochroną ścisłą: jarząb brekinia, lilia złotogłów, widłak jałowcowaty, widłak spłaszczony, kosaciec, barwinek pospolity. Oprócz gatunków objętych ochroną ścisłą występują również gatunki podlegające ochronie częściowej. Z tych gatunków stwierdzono występowanie takich gatunków, jak: porzeczka czarna, kruszyna pospolita, konwalia majowa, pierwiosnka wyniosła. Do innych rzadkich gatunków występujących na terenie gminy należą: zawilec gajowy, gajowiec żółty, kokoryczka wonna, kokoryczka wielokwiatowa, niecierpek pospolity. Do gatunków ssaków objętych ochroną gatunkową występujących na terenie gminy należą: wydry, jeże, ryjówki, krety, nietoperze oraz bobry. Bobry na teren powiatu chodzieskiego zostały reintrodukowane w latach siedemdziesiątych i wypuszczone na rzece Margonince. Przez ten okres przystosowywały się do miejscowych warunków i rozprzestrzeniły na tereny wszystkich gmin powiatu. Nadal zajmują nowe stanowiska na różnego rodzaju ciekach wodnych. Nie są to tyko rzeki, ale również kanały i rowy melioracyjne, na których budują tamy i nory wyrządzając szkody poprzez podtapiane upraw, niszczenie przepustów i grobli, jak również poprzez szkody w płodach rolnych. Z listy gatunków chronionych na terenie gminy występują ponadto płazy: żaby, ropuchy, kumaki, z gadów: jaszczurki, padalce, zaskrońce.

Północną granicę gminy stanowi rzeka Noteć (odcinek Noteci leniwej). Dolina Noteci stanowi miejsce bytowania bardzo wielu gatunków ptaków, w tym gatunków pospolicie występujących oraz bardzo wielu gatunków objętych ochroną gatunkową i gatunków zagrożonych wyginięciem wpisanych do Czerwonej Księgi Zwierząt. Dogodne warunki do bytowania znajdują tutaj kania czarna, kania ruda, błotniak stawowy, błotniak zbożowy, rybołowy, żurawie. Na gruntach Lasów Państwowych gniazdują objęte ochroną ścisłą gatunki ptaków, dla których ze względu na rzadkość występowania ustala się granice rozrodu i regularnego przebywania oraz określa terminy ochrony tych miejsc. Do tych gatunków należą orzeł bielik i bocian czarny (gatunki wpisane do Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt). Dla tych miejsc regularnego przebywania wyznaczone zostały strefy ochrony ścisłej (200 m od gniazda) i strefy ochrony częściowej (500 m od gniazda). W obrębie strefy ścisłej w ciągu całego roku, a w strefie ochrony częściowej w okresach wysiadywania jaj i wychowywania młodych zabronione jest prowadzenie prac związanych z usuwaniem drzew i krzewów, robót melioracyjnych oraz wszelkich prac mających wpływ na ochronę miejsca oraz przebywania osób bez zgody wojewody, który strefy ustanawia. Zapewnienie właściwej ochrony i bezpieczeństwa należy do służb Lasów Państwowych. Wzdłuż doliny, w miejscowościach graniczących z łąkami rozsiane są gniazda bociana białego.

Dolina Noteci w swoim równoleżnikowym przebiegu stanowi ważny ciąg migracyjny ptaków wodno-błotnych o znaczeniu europejskim. Wzdłuż doliny przelatują ptaki ze swoich lęgowisk w północnej Europie na zimowiska w południowej Europie i Afryce. W dolinie stwierdzono obecność ponad 200 gatunków ptaków, a w przypadku takich gatunków jak: kulik wielki, rycyk, kszyk, podróżniczek, remiz nadnoteckie populacje stanowią jedne z największych w Polsce. Na terenie gminy Szamocin według stanu na dzień 01.01.2003 roku lasy zajmują powierzchnię 2542 ha co stanowi 20 % powierzchni gminy. W ogólnej powierzchni lasów dominują lasy będące w zarządzie Lasów Państwowych. Nadleśnictwa prowadzą gospodarkę leśną w oparciu o Plany Urządzania Lasu. Lasy prywatne w ponad 90 % mają opracowaną dokumentację urządzeniową w postaci uproszczonych planów urządzania lasów i inwentaryzacji stanu lasu. Lasy gminy stanowią w większości drzewostany sosnowe (w składzie gatunkowym drzewostanów sosna stanowi ponad 85 %, dąb ok. 5 %, brzoza ok. 5%, pozostałe 5% inne gatunki młodszych klas wieku). Zdecydowanie przeważają siedliska BMśw (borów mieszanych świeżych) i Bśw (borów świeżych), które łącznie stanowią około 80 % siedlisk. Pozostałą część stanowią LMśw (lasy mieszane świeże) z innymi typami siedliskowymi. Z powodu dużego udziału sosny w składzie gatunkowym drzewostanów i małego zróżnicowania wiekowego istnieje duże zagrożenie ze strony szkodników owadzich i grzybowych chorób infekcyjnych. Szczególne zagrożenie stanowią następujące szkodniki: brudnica mniszka, poproch cetyniak, boreczniki, strzygonia choinówka, barczatka sosnówka, przypłaszczek granatek. Z chorób grzybowych groźne są: opieńka miodowa i huba korzeni. Z powodu mało zróżnicowanego składu gatunkowego, jak i struktury wiekowej drzewostanów zaliczono je do I kategorii zagrożenia pożarowego. Obecność kopalin na terenie gminy Szamocin wynika głównie z budowy geologicznej postglacjalnych struktur czwartorzędowych, które budują podłoże tego obszaru. Budowę geologiczną podłoża gminy Szamocin tworzą głównie czwartorzędowe utwory plejstocenu, a także trzeciorzędowe utwory miocenu i pliocenu. Miocen reprezentują przede wszystkim drobnoziarniste piaski kwarcowe oraz iły i mułki. W pliocenie na skutek obniżenia się wyrównanej powierzchni mioceńskiej, na dużej części Niżu Polskiego powstało ogromne jezioro. Gmina Szamocin leży na północnym skraju basenu jeziora plioceńskiego. Iły tłuste będące dominującym osadem plioceńskim zalegają na powierzchni podczwartorzędowej nieco na południe od miejscowości Strzelczyki, w rejonie Szamocina oraz we wschodniej części gminy (bez pasa nadnoteckiego). Nasuwający się lądolód spowodował zaburzenie iłów. Występują one wśród osadów czwartorzędowych zapewne w postaci warstw i soczewek. Czwartorzędowe utwory plejstocenu tworzą ciągłą pokrywę o zróżnicowanej miąższości. Większa część powierzchni gminy zbudowana jest z osadów pochodzenia rzecznego i wodnolodowcowego. Piaski i żwiry pochodzenia wodnolodowcowego reprezentują osady sandrowe. Zauważa się wśród nich fragmenty morenowo - kemowe, utworzone podczas trwania zlodowacenia bałtyckiego. W trakcie topnienia lądolodu powstały utwory recesyjne, głównie morenowo - gliniaste i wód płynących (sandrowe) - piaszczysto- żwirowe. Te pierwsze zalegają na południowych krańcach gminy, a faktycznie poza jego granicami. Po ostatecznym ustąpieniu czaszy lodowej z terenu Polski rozpoczęła się epoka zwana postglacjałem. Przeważały w niej procesy akumulacyjne. W dolinie Noteci wytworzyły się współczesne osady aluwialne, reprezentowane głównie przez piaski i żwiry

53 rzeczne oraz mułki, osadzające się w okresach wylewów, jako osady facji powodziowej. Osady te pokryte są częściowo torfami i często pościelone gytią wapienną. W trakcie topnienia lądolodu powstawały utwory recesyjne, głównie morenowe, gliniaste i wód płynących (sandrowe) - piaszczysto-żwirowe, a po jego całkowitym ustąpieniu z terenu Polski rozpoczęła się nowa epoka zwana postglacjałem. Przeważały w niej procesy akumulacyjne. W dolinie Noteci wytworzyły się współczesne osady aluwialne reprezentowane głównie przez piaski i żwiry rzeczne oraz mułki osadzające się w okresach wylewów jako osady facji powodziowej. Torfy, które powstały w wyniku ocieplenia klimatu i zalegające pod nimi gytie występują w zagłębieniach bezodpływowych, na obrzeżach zarastających zbiorników wodnych oraz w dolinie Noteci. Na terenie gminy Szamocin istnieje ryzyko wystąpienia powodzi, w przypadku zaistnienia niekorzystnych zjawisk hydrogeologicznych – powodzi opadowych i roztopowych czy powstania zatorów. Zgodnie z mapami zagrożenia powodziowego opracowanymi w ramach projektu „ Informatyczny System Osłony Kraju” (ISOK) na terenie gminy występuje: . obszar szczególnego zagrożenia powodzią, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (p=1%), . obszar szczególnego zagrożenia powodzią, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (p=10%), . obszar szczególnego zagrożenia powodzią między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, . obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (p=0,2%), . obszar narażony na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego. Na podstawie art. 88e ustawy Prawo wodne, dla obszarów szczególnego zagrożenia powodzią sporządza się mapy ryzyka powodziowego, na ich podstawie sporządza się z kolei plany zarządzania ryzykiem powodziowym. W tym przypadku jest to Plan Zarządzania Ryzykiem Powodziowym dla Regionu Wodnego Warty. Określono w nim m.in. priorytety działań w kwestii ochrony przeciwpowodziowej w regionie wodnym Warty.

Schemat 7. Obszar SOO Natura 2000 ”Dolina Noteci” na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik, danych z GDOŚ oraz ortofotomapy

Schemat 8. Obszar OSO Natura 2000 ”Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik, danych z GDOŚ oraz ortofotomapy

Schemat 9. Obszar Chronionego Krajobrazu ”Dolina Noteci” na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik, danych z GDOŚ oraz ortofotomapy

Schemat 10. Obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (Q10%) na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik, danych z ISOK

Schemat 11. Obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (Q1%) na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik, danych z ISOK).

Schemat 12. Obszary, na których prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (Q0,2%) na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik, danych z ISOK

Schemat 13. Obszary narażone na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik, danych z ISOK

Schemat 14. Gleby chronione na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik oraz ortofotomapy

Schemat 15. Gleby organiczne na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik oraz ortofotomapy

Schemat 16. Korytarze ekologiczne na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej, danych z codgik, danych z GDOŚ oraz ortofotomapy

9.OBOWIĄZUJĄCE MIEJSCOWE PLANY ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO

Na terenie gminy Szamocin obowiązuje Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin przyjęte uchwałą Nr XXI/216/98 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 18 czerwca 1996 r., zaktualizowanego uchwałą Nr XXIX/289/14 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 15 maja 2014 r. oraz uchwałą Nr IV/27/15 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 26 marca 2015 r. W obowiązującym dotychczas Studium wyznaczono zasięg obszarów wskazanych do rozwoju zabudowy w tym: obszary zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej. Generalnie dotychczasowe Studium zakładało rozwój zabudowy w oparciu o istniejącą strukturę osadniczą gminy. Na obszarze gminy Szamocin obowiązują następujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego: Sporządzone na podstawie nieobowiązującej ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym: . zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin na obszarze działki nr 467/1 we wsi Lipa, zatwierdzona uchwałą nr XIV/83/95 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 24 listopada 1995 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 14 z dnia 04.12.1995 r., poz. 58); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin - wieś Lipia Góra, zatwierdzona uchwałą nr XXIII/153/97 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 18 kwietnia 1997 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 14 z dnia 14.05.1997 r., poz. 57); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin - wieś Lipia Góra - rejon szkoły, zatwierdzona uchwałą nr XXIII/154/97 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 18 kwietnia 1997 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 14 z dnia 14.05.1997 r., poz. 58); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin - wieś Jaktorowo, zatwierdzona uchwałą nr XXIII/l55/97- Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 18 kwietnia 1997 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 14 z dnia 14.05.1997 r., poz. 59); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocin w rejonie ulicy Szkolnej, zatwierdzona uchwałą nr XXIII/156/97 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 18 kwietnia 1997 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 14 z dnia 14.05.1997 r., poz. 60); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocina dla terenu szkoły - ul. 19-go Stycznia, zatwierdzona uchwałą nr XXIII/157/97 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 18 kwietnia 1997 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 14 z dnia 14.05.1997 r., poz. 61);

. zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocina w rejonie ul. Margonińskiej, zatwierdzona uchwalą nr XXIII/158/97 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 18 kwietnia 1997 r. (Publikacja: Dz. U, Woj. Pilskiego Nr 14 z dnia 14.05.1997 r., poz. 62); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin na obszarze wsi Laskowo, zatwierdzona uchwałą nr XXV/174/97 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 05.08.1997 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 29 z dnia 01.07.1997 r., poz. 124); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocin w rejonie ulicy Górnej, zatwierdzona uchwałą nr XXV/175/97 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 5 sierpnia 1997 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 29 z dnia 01.07.1997 r., poz. 125); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin na obszarze wsi Strzelczyki, zatwierdzona uchwałą nr XXIX/192/98 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 20 lutego 1998 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 6 z dnia 01.04.1998 r., poz. 38); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocina w rejonie ul. Szpitalnej, zatwierdzona uchwałą nr II/12/98 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 20.11.1998 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 34 z dnia 14.12.1998 r., poz. 301); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin we wsi Jaktorówko (obręb geodezyjny wieś Borowo), zatwierdzona uchwałą nr II/13/98 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 20 listopada 1998 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 34 z dnia 14.12.1998 r., poz. 302); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin we wsi Atanazyn, zatwierdzona uchwałą nr II/14/98 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 20 listopada 1998 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Pilskiego Nr 34 z dnia 14.12.1998 r., poz. 303); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocina, zatwierdzona uchwałą nr IV/29/99 Rady Miasta i Gminy - Szamocin z dnia 12 lutego-1999 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Wlkp. Nr 11 z dnia 22.03.1999 r., poz. 188); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin we wsi Laskowo i miasta Szamocina, zatwierdzona uchwałą nr IV/30/99 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 12 lutego 1999 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Wlkp. Nr 14 z dnia 31.03.1999 r., poz. 240); . miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego wsi Laskowo - gmina Szamocin, zatwierdzony uchwalą nr XXII/162/2001 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 23 marca 2001 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Wlkp. Nr 61 z dnia 04.06.2001 r., poz. 1144);

. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocin - rejon ul. Górnej, zatwierdzony uchwałą nr XXVIII/201/01 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 28 grudnia 2001 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Wlkp. Nr 32 z dnia 28.02.2002 r., poz. 986); . zmiana miejscowych planów ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocin i gminy Szamocin, zatwierdzona uchwałą nr XXVIII/202/01 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 28 grudnia 2001 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Wlkp. Nr 32 z dnia 28.02.2002 r., poz. 987); . miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego Szamocin - ul. Ogrodowa, zatwierdzony, uchwałą nr III/17/2002 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 30 grudnia 2002 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Wlkp. Nr 35 z dnia 07.03.2003 r., poz. 666); . miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin - wieś Szamoty, zatwierdzony uchwałą nr III/18/2002 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 30 grudnia 2002 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Wlkp. Nr 35 z dnia 07.03.2003 r., poz. 667); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocin - ul. Margonińska i ul. Polna, zatwierdzona uchwałą nr VIII/50/2003 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 8 sierpnia 2003 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Wlkp. Nr 169 z dnia 30.10.2003 r., poz. 3150); . zmiana miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocin i gminy Szamocin na obszarze wsi Szamoty, zatwierdzona uchwałą nr VIII/51/2003 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 8 sierpnia 2003 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Wlkp. Nr 169 z dnia 30.10.2003 r. poz. 3151);

Sporządzone na podstawie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym:

. miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocina rejon ulicy Marcinkowskiego i Tartacznej oraz gminy Szamocin we wsi Szamoty, zatwierdzony uchwałą nr X/74/07 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 28 grudnia 2007 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Wlkp. Nr 42 z dnia 27.03.2008 r„ poz. 865); . miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego miasta Szamocina na obszarze części działek o numerach ewidencyjnych 1185/1 i 1185/2 położonych przy ul. Margonińskiej, zatwierdzony uchwałą nr XIV/130/16 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 23 czerwca 2016 r. (Publikacja: Dz. U. Woj. Wlkp. z dnia 06.07.2016 r., poz. 4376).

Przeważająca część opracowań, tj. 22 spośród wszystkich planów miejscowych obowiązujących na obszarze gminy Szamocin została opracowana na podstawie nieobowiązującej ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. Wprawdzie zmiany planu ogólnego dla ul. Margońskiej i Polnej oraz dla obszaru wsi Szamoty zostały uchwalone po wejściu w życie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ale dokumenty te opracowano przed wejściem w życie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego

67 zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z procedurą formalno-prawną określoną w poprzednio obowiązującej ustawie. Na podstawie analizy złożonych wniosków o sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, a także w związku ze stwierdzeniem nieaktualności planów sporządzonych na podstawie ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym z 1994 r. jak również obowiązującego Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin stwierdzono, że wymagana jest aktualizacja obowiązujących dokumentów planistycznych.

Na podstawie obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wyznaczono potencjalną chłonność terenów niezabudowanych, dla których obowiązuje mpzp (przeznaczonych w planie pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, zagrodową oraz zabudowę mieszkaniowo - usługową) oraz potencjalną chłonność terenów niezabudowanych, dla których obowiązuje mpzp (przeznaczonych w planie pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, zagrodową oraz zabudowę mieszkaniowo - usługową) - tereny inne niż obszary o w pełni wykształconej strukturze funkcjonalno – przestrzennej.

Schemat 17. Obowiązujące miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej

Schemat 18. Tereny przeznaczone do zabudowy w obecnie obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej

Schemat 19. Tereny przeznaczone do zabudowy – niezainwestowane w obecnie obowiązujących miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej

Tabela 23. Potencjalna chłonność terenów niezabudowanych, dla których obowiązuje mpzp (przeznaczonych w planie pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, zagrodową oraz zabudowę mieszkaniowo - usługową) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Potencjalna chłonność terenów niezabudowanych, dla których obowiązuje mpzp Powierzchnia terenów niezabudowanych na obszarze dla którego obowiązuje (przeznaczonych w planie pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, zagrodową oraz mpzp (w ha) zabudowę mieszkaniowo - usługową) Potencjalna l.p. Miejscowość Tereny Średnia liczba Zabudowa Średnia Potencjalna Potencjalna liczba pow. Zabudowa zabudowy Zabudowa Zabudowa osób tworzących mieszkaniowa powierzchnia liczba działek do nowych użytkowa zagrodowa mieszkaniowo – usługowa produkcyjna gospodarstwo jednorodzinna działki (w m2) zabudowania mieszkańców zabudowy usługowej domowe (w m2) 1. Antoniny 1950 3 0 0 0 2. Atanazyn 0,14 0,29 1950 3 1 3 269 3. Borowo 0,18 0,45 0,18 1950 3 2 6 558 4. Borówki 1950 3 0 0 0 5. Heliodorowo 1950 3 0 0 0 6. Jaktorowo 0,51 1950 3 3 9 806 7. Józefowice 1950 3 0 0 0 8. Kosarzyn 2,17 0,03 1950 3 6 18 1611 9. Laskowo 22,28 12,63 1950 3 114 342 30609 10. Lipa 1950 3 0 0 0 11. Lipia Góra 1,07 0,97 1950 3 3 9 806 12. Margonin Łęg 1950 3 0 0 0 13. Miasto Szamocin 13,36 0,65 4,77 3,36 13,05 1200 3 133 399 35666 14. Nadolnik 1950 3 0 0 0 15. Nałęcza 1950 3 0 0 0 16. Nowy Dwór 1950 3 0 0 0 17. Raczyn 1950 3 0 0 0 18. Raczyn Łęg 1950 3 0 0 0 19. Strzelczyki 1950 3 0 0 0 20. Swoboda 0,42 1950 3 1 3 289 21. Szamoty 5,57 1950 3 29 87 7787 SUMA 42,04 1,10 8,61 17,25 13,08 - - 290 876 78 399

Tabela 24. Potencjalna chłonność terenów niezabudowanych, dla których obowiązuje mpzp (przeznaczonych w planie pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, zagrodową oraz zabudowę mieszkaniowo - usługową) - tereny inne niż obszary o w pełni wykształconej strukturze funkcjonalno – przestrzennej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Gminy Potencjalna chłonność terenów niezabudowanych, dla których obowiązuje mpzp Powierzchnia terenów niezabudowanych na obszarze dla którego obowiązuje (przeznaczonych w planie pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, zagrodową oraz mpzp (w ha) zabudowę mieszkaniowo - usługową)- tereny inne niż obszary o w pełni wykształconej strukturze funkcjonalno - przestrzennej Średnia liczba l.p. Miejscowość Tereny Średnia Potencjalna Potencjalna Zabudowa osób Potencjalna pow. Zabudowa zabudowy Zabudowa Zabudowa powierzchnia liczba działek mieszkaniowa tworzących liczba nowych użytkowa zagrodowa mieszkaniowo usługowa produkcyjna działki do jednorodzinna gospodarstwo mieszkańców zabudowy – usługowej (w m2) zabudowania 2 domowe (w m ) 1. Antoniny 1950 3 0 0 0 2. Atanazyn 0,08 0,01 1950 3 0 1 110 3. Borowo 0,18 0,45 0,18 1950 3 2 6 558 4. Borówki 1950 3 0 0 0 5. Heliodorowo 1950 3 0 0 0 6. Jaktorowo 0,15 1950 3 1 3 269 7. Józefowice 1950 3 0 0 0 8. Kosarzyn 1,98 0,02 1950 3 5 15 1363 9. Laskowo 15,27 11,83 1950 3 78 234 20943 10. Lipa 1950 3 0 0 0 11. Lipia Góra 1,07 0,3 1950 3 3 9 806 12. Margonin Łęg 1950 3 0 0 0 13. Miasto Szamocin 7,91 0,02 1,32 0,98 10,18 1200 3 71 213 19064 14. Nadolnik 1950 3 0 0 0 15. Nałęcza 1950 3 0 0 0 16. Nowy Dwór 1950 3 0 0 0 17. Raczyn 1950 3 0 0 0 18. Raczyn Łęg 1950 3 0 0 0 19. Strzelczyki 0,1 1950 3 0 0 0 20. Swoboda 1950 3 0 0 0 21. Szamoty 4,57 1950 3 23 69 6176 SUMA 28,16 0,47 4,65 13,12 10,20 - - 185 551 49 287

Schemat 19. Wydane decyzje ustalające warunki zabudowy i zagospodarowania terenu na terenie gminy Szamocin w latach 2010-2017 (do końca marca 2017r.) Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta i Gminy Szamocin, mapy ewidencyjnej

10. ZAPOTRZEBOWANIE NA NOWĄ ZABUDOWĘ

DZIEDZINA GOSPODARCZA Mocne strony Słabe strony  Dobre położenie gospodarcze,  Niedostateczny poziom zaufania  Dobre położenie instytucji bankowych dla firm, komunikacyjne – lokalizacja,  Utrudnione możliwości uzyskania  Rozwijający się przemysł drobny, niskoprocentowych kredytów  Prawidłowo rozwinięte usługi i handel inwestycyjnych, (często rodzinny),  Niskie wykorzystywanie funduszy  Obsługa finansowo – bankowa firm europ ejskich przez podmioty prywatne, i ludności,  Brak silnych organizacji pozarządowych  Dostępna siła robocza, współpracujących z samorządem,  Dostępność do istniejącej infrastruktury,  Brak wysoko wykwalifikowanych  Wzrastająca aktywność gospodarcza pracowników, na obszarach wiejskich.  Słabe warunki naturalne do produkcji rolniczej.

Szanse Zagrożenia  Rozwój turystyki i agroturystyki,  Import towarów i surowców,  Rozwój zakładów rzemieślniczych,  Niestabilna polityka podatkowa  Powiększenie i unowocześnienie i finansowa państwa, gospodarstw rolnych.  Brak wysoko wykwalifikowanych kadr.

DZIEDZINA SPOŁECZNA Mocne strony Słabe strony  Dobrze rozwinięte szkolnictwo  Niedostatecznie rozwinięte podstawowe, specjalistyczne usługi medyczne,  Sprawny dowóz dzieci do szkół,  Niewystarczające środki finansowe  Dobrze działająca opieka społeczna, budżetu Miasta i Gminy na edukację  Zadowalający stan bezpieczeństwa, wynikające z rządowej subwencji  Dobrze wyszkolona i wyposażona OSP, oświatowej,  Prawidłowa opieka medyczna lekarza  Ograniczone środki finansowe rodzinnego, przeznaczone dla opieki społecznej,  Tradycje kulturalne,  Mało atrakcyjna oferta spędzania  Bliskość do dóbr kulturalnych, wolnego czasu dla młodzieży.  Wysoka liczba nauczycieli posiadających wykształcenie wyższe oraz specjalizacje przedmiotowe,  Stosunkowo mała ilość występujących patologii społecznych wśród dzieci i młodzieży Miasta i Gminy.

Szanse Zagrożenia  Poprawa specjalistycznych usług  Brak współpracy przedsiębiorstw, medycznych - zdrowotnych dla ludności,  Postępujące rozwarstwienie/dezintegracja  Wzrost wykształcenia mieszkańców, finansowa społeczeństwa lokalnego,  Zachowanie zwyczajów i tradycji  Rosnące koszty edukacji, regionu,  Regres kultury wiejskiej w Polsce,  Udostępnienie obiektów  Malejące środki finansowe na cele sportowo –rekreacyjnych oświaty, kultury i sportu. oświaty dla ogółu społeczeństwa.

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE Mocne strony Słabe strony  Dogodne warunki przyrodnicze,  Stosunkowo niska świadomość  Sprawny system odbioru i wywozu ekologiczna mieszkańców, odpadów stałych (z segregacją),  Stosunkowo słaba edukacja ekologiczna  Nie ma przemysłu silnie społeczeństwa. zanieczyszczającego środowisko.

Szanse Zagrożenia  Budowa kanalizacji sanitarnej w całej  Brak wystarczających środków gminie, finansowych na aktywną ochronę  Wydzielenie tras i szlaków środowiska, turystycznych,  Wzrastający ruch pojazdów kołowych,  Turystyka i agroturystyka  Brak wystarczających środków z poszanowaniem ustawy o ochronie na ochronę środowiska. środowiska,  Rolnictwo ekologiczne.

INFRASTRUKTURA TECHNICZNA Mocne strony Słabe strony  Rozbudowana telefonizacja (komórkowa  Brak wystarczającej sieci kanalizacji i przewodowa), w kilku miejscowościach na terenie  Dobrze rozbudowana sieć wodociągowa. Gminy,  Wystarczająca (na dzień dzisiejszy)  Niezadowalający stan nawierzchni dróg elektryfikacja, przebiegających przez gminę,  Możliwość wygospodarowania terenów  Niewystarczająca ilość chodników pod działalność gospodarczą. we wsiach. Szanse Zagrożenia  Poprawa nawierzchni oraz dobre  Rosnące koszty inwestycji w zakresie oznakowanie dróg gminnych, infrastruktury technicznej, powiatowych i krajowych Pogarszająca się koniunkturą przebiegających przez gminę w gospodarce,  Wzrost kosztów materiałów budowlanych.

Na potrzeby obliczeń związanych z zapotrzebowaniem na nową zabudowę funkcji mieszkalnej nie wprowadzano podziału na zabudowę mieszkaniową jednorodzinną, wielorodzinną i zagrodową. Zapotrzebowanie na funkcję mieszkalną należy rozumieć jako całościowe zapotrzebowanie gminy Szamocin na powierzchnię użytkową zabudowy mieszkaniowej, która może być realizowana w różnej formie, np. w formie zabudowy zagrodowej, mieszkaniowej jednorodzinnej wolno stojącej, szeregowej, czy bliźniaczej, jak również w formie zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, która może przyjąć różną formę od willi wielorodzinnych po kilkupiętrowe bloki.

Uwzględniając przeprowadzone analizy ekonomiczne, środowiskowe, społeczne, prognozy demograficzne, jak również przy uwzględnieniu możliwości finansowania, głównymi czynnikami wpływającymi na zapotrzebowanie gminy w zakresie lokalizacji nowej zabudowy mieszkaniowej są: - prognozowany wzrost liczby mieszkańców gminy, - prowadzona przez gminę polityka związana ze stopniowym zwiększaniem ilości nowych miejsc pracy, w tym m.in. terenów pod zabudowę produkcyjno-usługową i usługową, - stopniowe zwiększanie atrakcyjności gminy w zakresie usług sportu i rekreacji, infrastruktury społecznej i technicznej, - dostępność środków z różnych programów operacyjnych, - zmiany strukturalne w rolnictwie, odchodzenie od produkcji w małych gospodarstwach rolnych i zmiany w źródłach dochodów.

Ponadto polityka gminy zmierza do: - kontynuacja zabudowy na terenach wyznaczonych w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a dotychczas nie zabudowanych, - koncentrację zabudowy w ramach istniejących jednostek osadniczych (miejscowości) - wzrost udziału budownictwa jednorodzinnego, w tym rezydencjonalnego, jako najbardziej pożądanej przez mieszkańców formy zabudowy, - przeciwdziałanie rozpraszaniu zabudowy mieszkaniowej jako zjawiska niekorzystnego z punktu widzenia wyposażenia terenów w infrastrukturę techniczną poprzez: - wypełnienie zabudową istniejących struktur przestrzennych, - przyjęcie nadrzędnej zasady równoległej realizacji infrastruktury technicznej przy uruchamianiu nowych terenów zabudowy mieszkaniowej, przy jednoczesnym planowaniu nowej zabudowy na terenach położonych poza zwartą strukturą funkcjonalno-przestrzenną w formie ekstensywnej.

Sporządzając niniejszą analizę, biorąc pod uwagę dynamikę zmian uwarunkowań faktycznych, jak i prawnych, a także zmieniających się potrzeb społecznych, mających wpływ na kształtowanie struktury funkcjonalno - przestrzennej gminy, określając zapotrzebowanie na nową zabudowę autorzy przyjęli perspektywę czasową wynoszącą 30

78 lat. Szacując stan liczby ludności w roku 2046 wykorzystana została Prognoza dla powiatów i miast na prawie powiatu oraz podregionów na lata 2014-2050 sporządzona przez Główny Urząd Statystyczny w roku 2014 oraz własna – autorska prognoza. Zgodnie z sporządzoną prognozą liczba ludności gminy Szamocin w roku 2046 wyniesie 8 584 osób. Kolejnym czynnikiem wpływającym na wzrost zapotrzebowania na nową zabudowę jest spadek liczby gospodarstw domowych dwu – i wielorodzinnych. Według Narodowego Spisu Powszechnego, przeprowadzonego w 2011 roku udział gospodarstw wielopokoleniowych wynosił 10%. Zakładając, że w perspektywie do roku 2030 udział ten spadnie do 4%, około 4% mieszkańców gminy będzie potrzebowało nowych mieszkań, tj. ok. 200 osób.

Podsumowując, w perspektywie 30–letniej szacuje się:  prognozowany wzrost liczby ludności na podstawie analiz demograficznych – 300 mieszkańców;  prognozowana liczba ludności potrzebujących nowych mieszkań w związku ze spadkiem ilości gospodarstw wielorodzinnych – 300 osób;  prognozowana liczba ludności związana z rozwojem istniejących stref aktywności gospodarczych – 200 osób.

Zgodnie z przeprowadzoną analizą demograficzną, społeczną, gospodarczą i przyrodniczą, zapotrzebowanie na nową zabudowę może wyrażać ok. 1603 osób. Według danych GUS przeciętna powierzchnia użytkowa mieszkania na 1 osobę w Szamocinie w 2015r. wynosiła 89,5 m2. W przeciągu ostatnich 10 lat nastąpił przyrost o 6,8m2, zatem w roku 2046 proporcjonalnie można spodziewać się wielkości ok. 109m2 przypadającej na 1 mieszkańca. Zapotrzebowanie na nową powierzchnię użytkową funkcji mieszkalnej wynosi zatem 214 tys. m2. Ponieważ ustawodawca dopuścił niepewność procesów rozwojowych wyrażającą się możliwością zwiększenia zapotrzebowania w stosunku do wyników analiz nie więcej niż o 30%, zatem zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkalną szacuje się na ok. 278 tys. m2 powierzchni użytkowej. Uwzględniając charakter i intensywność istniejącej zabudowy mieszkaniowej, prognozowane zapotrzebowanie pod rozwój terenów zabudowy mieszkaniowej wynosi około 390 ha. W wyniku pomniejszenia wyznaczonych do urbanizacji obszarów o tereny o w pełni wykształconej strukturze funkcjonalno – przestrzennej oraz o tereny wskazane do zabudowy w planach miejscowych – inne niże tereny w pełni wykształconej strukturze funcjonalno - przestrzennej, nowe obszary wskazane do zabudowy mieszkaniowej stanowią łącznie ok. 128 ha, z czego 8,96 ha to tereny zabudowy śródmiejskiej, 10,24 ha to obszary zabudowy mieszkaniowo – usługowej, 74,24 ha to obszary zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, 24,32 tereny zabudowy mieszkaniowej ekstensywnej, 11,52 ha tereny zabudowy zagrodowej. W wyniku przeprowadzonej analizy nie wyznaczono nowych terenów pod realizację zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej.

W chwili obecnej gmina posiada dobrze rozwiniętą zabudowę produkcyjną, składową i magazynową, głównie wyznaczoną w Szamocinie oraz niewielkie tereny w miejscowości Nałęcza, Strzelczyki, Jaktorowo. Powolny rozwój terenów działalności gospodarczej, usługowej i produkcyjnej wynikają głównie z:  słabej dostępności komunikacyjnej;  wielu cennych obszarów przyrodniczo–krajobrazowych;  braku zainteresowania inwestorów. Aby oszacować powierzchnię użytkową, jaka może zostać zrealizowana na potencjalnych terenach aktywności gospodarczych, przeanalizowane zostały tereny zabudowane wykorzystywane do celów produkcyjnych na terenie Szamocina. Intensywność zabudowy została ustalona na podstawie powierzchni zabudowy i liczby kondygnacji poszczególnych budynków (na podstawie danych ewidencji gruntów i budynków) oraz powierzchni ewidencyjnej działki/działek, na których inwestycja została zrealizowana. Obecnie tereny aktywności gospodarczej, tereny zabudowy produkcyjno – usługowej oraz tereny składów i magazynów stanowią około 10% powierzchni wszystkich terenów zabudowanych (zurbanizowanych). Zatem biorąc pod uwagę powierzchnię potencjalnych terenów aktywności gospodarczych, wynoszącą 25,16 ha, można zrealizować 120 tys. m2 powierzchni całkowitej zabudowy. Zakładając, że powierzchnia użytkowa stanowi 70% powierzchni całkowitej zabudowy – uzyskamy 84 tys. m2 powierzchni użytkowej zabudowy aktywności gospodarczych. Do funkcji produkcyjnej można zaliczyć zarówno zabudowę związaną bezpośrednio z produkcyjną jak również z szeroko rozumianym przemysłem, oraz obiektami składów i magazynów. Uwzględniając przeprowadzone analizy ekonomiczne, środowiskowe, społeczne, prognozy demograficzne, jak również przy uwzględnieniu możliwości finansowania, głównymi czynnikami wpływającymi na zapotrzebowanie gminy w zakresie lokalizacji nowej zabudowy produkcyjnej są:  położenie w sąsiedztwie drogi wojewódzkiej,  położenie w pobliżu miasta powiatowego, pozwalające na korzystanie z wykształconej kadry, w tym naukowej i badawczej, przy jednoczesnym ograniczeniu kosztów transportu,  tworzenie miejsc pracy dla nowych mieszkańców,  dostępność programu wsparcia rozwoju przedsiębiorstw w ramach programów operacyjnych.

Dla oszacowania zapotrzebowania na nową powierzchnię użytkową zabudowy o funkcji usługowej przeanalizowany został udział powierzchni terenów usługowych w powierzchni trenów mieszkaniowych w obecnej strukturze funkcjonalno – przestrzennej. W chwili obecnej stosunek powierzchni terenów usługowych do terenów mieszkalnych wynosi 1/7. Biorąc pod uwagę wzrost zamożności społeczeństwa oraz stopnia korzystania z różnego rodzaju usług, zapotrzebowanie na nowe tereny usługowe w aktualnej proporcji do terenów mieszkaniowych może okazać się niewystarczające dla zabezpieczenia potrzeb przyszłych mieszkańców. Zakłada się wzrost stosunku powierzchni terenów usługowych do terenów mieszkalnych 1/6.

Zapotrzebowanie na nową funkcję mieszkalną szacuje się na 278 tys. m2 powierzchni użytkowej. Przy założonym stosunku powierzchni terenów usługowych do powierzchni terenów mieszkaniowych, gmina musi zapewnić 46 tys. m2 powierzchni użytkowej zabudowy usługowej. Na funkcję usługową składają się usługi publiczne i komercyjne. Grupę usług publicznych reprezentują usługi związane z publiczną nauką i oświatą, kulturą, opieką zdrowotną i społeczną, administracją. Znaczący udział w grupie usług komercyjnych zajmują centra handlowo–usługowe, domy towarowe oraz obiekty kulturalne. Na funkcję usługową składają się również: usługi związane ze sportem i rekreacją, biura, usługi związane z turystyką i jej obsługą, jak również szeroko pojęta działalność gospodarcza prowadzona przez mieszkańców w miejscu zamieszkania, która zgodnie z ustawą z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane może być prowadzona na powierzchni całkowitej nieprzekraczającej 30% powierzchni całkowitej budynku. Uwzględniając przeprowadzone analizy ekonomiczne, środowiskowe, społeczne, prognozy demograficzne, jak również przy uwzględnieniu możliwości finansowania, głównymi czynnikami wpływającymi na zapotrzebowanie gminy w zakresie lokalizacji nowej zabudowy usługowej są: - rosnąca liczba mieszkańców, która wpływa na wzrost popytu na usługi oraz nowe miejsca pracy, - potrzeby związane z lokalizacją usług o znaczeniu zarówno lokalnym, jak i ponadloklanym, - dostępność programu wsparcia rozwoju przedsiębiorstw w ramach programów operacyjnych, - rozwinięta sieć infrastruktury technicznej i komunikacyjnej.

Tabela 25. Zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkaniową w perspektywie 30 lat na podstawie przeprowadzonych analiz Źródło: opracowanie własne

Zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkaniową w perspektywie 30 lat na podstawie przeprowadzonych analiz Powierzchnia użytkowa Powierzchnia użytkowa zabudowy mieszkaniowej Bilans zabudowy mieszkaniowej na terenach przeznaczonych terenów na terenach o w pełni w planach miejscowych pod pod wykształconej zwartej zabudowę, innych niż zabudowę - Prognozowana Maksymalne w skali gminy strukturze funkcjonalno- wymienione w art. 10 ust. 5 pkt w ilości przeciętna zapotrzebowanie na nową przestrzennej rozumiana 2, rozumianą jako możliwość powierzchni powierzchnia zabudowę mieszkaniową, jako możliwość lokalizowania na tych obszarach użytkowej Prognozowana użytkowa 1 mieszkania Kategoria wyrażone w ilości lokalizowania na tych nowej zabudowy, wyrażoną zabudowy wielkość / budynku powierzchni użytkowej obszarach nowej zabudowy w powierzchni użytkowej (w m2) mieszkalnego zabudowy (w m2) zabudowy za 30 lat (w m2) (w m2) (w m2)

Prognozowany wzrost liczby ludności na podstawie analiz 1464 mieszkańców demograficznych Prognozowana liczba ludności potrzebujących nowych mieszkań 26 144 300 mieszkańców 109 214 076 138 645 49 287 w związku ze spadkiem ilości gospodarstw wielorodzinnych Prognozowana liczba ludności związana z rozwojem istniejących 200 mieszkańców stref aktywności gospodarczych

Tabela 26. Zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkaniową w perspektywie 30 lat na podstawie przeprowadzonych analiz z uwzględnieniem niepewność procesów rozwojowych wyrażającą się możliwością zwiększenia zapotrzebowania w stosunku do wyników analiz o 30% Źródło: opracowanie własne

Powierzchnia położonych Zapotrzebowanie na nową zabudowę mieszkaniową w perspektywie 30 lat na podstawie przeprowadzonych analiz Bilans Powierzchnia położonych na terenie gminy, obszarów z uwzględnieniem niepewność procesów rozwojowych wyrażającą się możliwością zwiększenia zapotrzebowania terenów na terenie gminy obszarów przeznaczonych w planach w stosunku do wyników analiz o 30%. pod o w pełni wykształconej miejscowych pod zabudowę, zabudowę - zwartej strukturze innych niż wymienione w art. wyrażone w Maksymalne w skali gminy funkcjonalno-przestrzennej 10 ust. 5 pkt 2, rozumianą jako ilości Prognozowana zapotrzebowanie na nową rozumiana jako możliwość możliwość lokalizowania powierzchni przeciętna powierzchnia zabudowę mieszkaniową, lokalizowania na tych na tych obszarach nowej użytkowej Prognozowana użytkowa 1 mieszkania / wyrażone w ilości obszarach nowej zabudowy, wyrażoną Kategoria zabudowy wielkość budynku mieszkalnego powierzchni użytkowej zabudowy w powierzchni użytkowej (w m2) za 30 lat zabudowy (w m2) zabudowy (w m2) powiększone o 30% (w m2) (w m2) Prognozowany wzrost liczby ludności na podstawie analiz 1464 mieszkańców demograficznych Prognozowana liczba ludności potrzebujących nowych mieszkań 90 366 300 mieszkańców 109 214 076 * 1,3= 278 298 138 645 49 287 w związku ze spadkiem ilości gospodarstw wielorodzinnych Prognozowana liczba ludności związana z rozwojem istniejących 200 mieszkańców stref aktywności gospodarczych

Tabela 27. Wyniki analizy - zestawienie Źródło: opracowanie własne Powierzchnia obszarów przeznaczonych Powierzchnia obszarów w planach Maksymalne w skali Powierzchnia o w pełni wykształconej miejscowych pod gminy terenów które Powierzchnia nowo zwartej strukturze zabudowę, innych niż zapotrzebowanie na należy wyznaczyć wydzielonych terenów Kategoria funkcjonalno-przestrzennej wymienione w art. 10 nową zabudowę do zabudowy w podziale na funkcje terenu rozumiana jako możliwość ust. 5 pkt 2, mieszkaniową , w projekcie zabudowy lokalizowania na tych rozumianą jako powiększone o 30% Studium (w ha) obszarach nowej zabudowy możliwość (w ha) (w ha) (w ha) lokalizowania na tych obszarach nowej zabudowy (w ha) MN 74,24 MNE 24,32 MNU 10,24 383 189 66 128 MU 8,96 MW 0 RM 11,52 PE X X X X 24,11 U 14,62 6,24 4,28 4,1 4,1 UP 41,69 15,28 1,25 25,16 25,16 US/UT 14,22 3,25 2,87 8,1 8,1