PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO

Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy

Autor opracowania: mgr Michał Pyra

Stalowa Wola – 2017

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Spis treści: 1. WSTĘP ...... 4 1.1. Podstawa prawna ...... 4 1.2. Przedmiot opracowania ...... 5 1.3. Główne cele prognozy, zakres prognozy i jej powiązania z innymi dokumentami ...... 5 1.4. Metody stosowane przy sporządzaniu prognozy ...... 7 2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI ...... 7 2.1. Główne cele projektowanego dokumentu ...... 7 2.2. Powiązania projektu z innymi dokumentami ...... 7 2.3. Informacje o zawartości projektowanego dokumentu ...... 8 3. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ...... 10 4. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO ... 11 5. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ...... 11 5.1. Istniejący stan środowiska ...... 11 5.1.1. Położenie...... 11 5.1.2. Powierzchnia ziemi ...... 12 5.1.3. Budowa geologiczna i surowce mineralne ...... 13 5.1.4. Gleby ...... 15 5.1.5. Wody ...... 17 5.1.6. Atmosfera i klimat ...... 26 5.1.7. Szata roślinna, świat zwierzęcy i różnorodność biologiczna ...... 29 5.1.8. Krajobraz ...... 38 5.1.9. Zabytki i dobra materialne ...... 40 5.1.10. Obecne użytkowanie terenu ...... 41 5.2. Potencjalne zmiany istniejącego stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu...... 42 6. STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM ...... 43 7. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY ...... 44 8. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU ...... 44

- 2 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

9. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA ...... 47 9.1. Oddziaływanie na obszary chronione, w tym na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz integralność tych obszarów ...... 50 9.2. Oddziaływanie na roślinny, zwierzęta i różnorodność biologiczną ...... 53 9.3. Oddziaływanie na życie i zdrowie ludzi ...... 54 9.4. Oddziaływanie na wody ...... 55 9.5. Oddziaływanie na powietrze i klimat ...... 57 9.6. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi, gleby i zasoby naturalne ...... 61 9.7. Oddziaływanie na krajobraz ...... 61 9.8. Oddziaływanie na zabytki i dobra materialne...... 62 9.9. Ocena oddziaływania skumulowanego ...... 63 10. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU ...... 63 11. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE ...... 63 12. STRZESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM ...... 63 13. WYKAZ WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW ...... 69

- 3 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

1. WSTĘP Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin jest elementem procedury strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Rolą tego opracowania jest identyfikacja oddziaływań na środowisko przyrodnicze, jakie mogą wystąpić w wyniku realizacji ustaleń projektowanego dokumentu, a także uzasadnienie decyzji przestrzennych podejmowanych w zmienianym dokumencie. Ilekroć w niniejszym dokumencie jest mowa o Studium , rozumie się przez to projekt „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin” i analogicznie przez określenie Prognoza rozumie się „Prognozę oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin”.

1.1. Podstawa prawna Podstawy prawne dla przeprowadzonego w prognozie określenia skutków środowiskowych oraz oceny rozwiązań funkcjonalno – przestrzennych i możliwości rozwiązań eliminujących negatywne oddziaływania na środowisko projektu Studium stanowią: • Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, • Ustawa z 27 kwietnia 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, a także ustanowione na szczeblu międzynarodowym: • Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów dla środowiska, tzw. Dyrektywa SEA, • Dyrektywa 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska i uchylająca dyrektywę Rady 90/313/EWG, • Dyrektywa 2003/35/WE parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE, oraz wiele innych ustaw szczególnych i przepisów wykonawczych, z których należy wymienić miedzy innymi: • Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach, • Ustawa z 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych, • Ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska, • Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, • Ustawa z 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, • Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze, • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. o w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko.

- 4 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

1.2. Przedmiot opracowania Przedmiotem oceny zawartej w niniejszym opracowaniu są ustalenia projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin, którego granice określa uchwała nr XVI/163/16 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie przystąpienia do studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin. W roku 2016 sporządzono analizę zmian w zagospodarowaniu przestrzennym gminy Szamocin, obejmującą ocenę aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Wyniki powyższej analizy zostały zaopiniowane przez Gminną Komisję Urbanistyczno- Architektoniczną w Szamocinie (opinia znak PL.671.1.2015 z dnia 21 marca 2016 r.). Wobec powyższego w dniu 28 kwietnia 2016 r. Rada Miasta i Gminy Szamocin podjęła uchwałę nr XIII/125/16 w sprawie aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin uznając nieaktualność Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Szamocin, uchwalonego Uchwałą nr XXXI/216/98 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 18 czerwca 1998 r., zaktualizowaną Uchwałą nr XXIX/289/14 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 15 maja 2014 r. oraz Uchwałą nr IV/27/15 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 26 marca 2015 r. W dniu 18 listopada 2015 r. weszła w życie ustawa z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji, która w zasadniczy sposób zmieniła ustawę o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym wprowadzając obowiązek m. in. uwzględniania bilansu terenu w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Opracowana analiza zmian w zagospodarowaniu przestrzennym, jak również art. 9 ust. 3a ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym jednoznacznie wskazują, że niezbędne jest opracowanie studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego obejmującego cały obszar miasta i gminy Szamocin w jego granicach administracyjnych. Opracowany dokument pozwoli na kształtowanie i prowadzenie polityki przestrzennej gminy przy uwzględnieniu aktualnych przepisów prawa, jak również potrzeb i możliwości rozwoju gminy. W związku z powyższym podjęto uchwałę o zmianie dokumentu. Projekt Studium został zaktualizowany pod względem formy zapisu oraz dostosowano jego ustalenia do obecnie przyjętych standardów oraz przepisów prawa. Część rysunkowa Studium również została odświeżona graficznie i ujednolicona przy uwzględnieniu dotychczas obowiązujących przeznaczeń terenów (funkcji).

1.3. Główne cele prognozy, zakres prognozy i jej powiązania z innymi dokumentami Główne cele prognozy Głównym celem Prognozy jest stwierdzenie czy i jakie przeobrażenia w środowisku nastąpią wraz z zagospodarowaniem terenu zgodnie z ustaleniami określonymi w projekcie Studium . Ważne jest, aby pamiętać, iż Studium określa politykę przestrzenną gminy, w tym lokalne zasady zagospodarowania przestrzennego. Studium nie jest aktem prawa miejscowego, jednakże jego ustalenia są wiążące dla organów gminy przy sporządzaniu planów miejscowych. Przyjęto założenie, że na całym obszarze powstanie zagospodarowanie w wielkości i skali największej, jaką dopuszczają ustalenia Studium . Celem prognozy jest poszukiwanie i wskazanie możliwości rozwiązań planistycznych najkorzystniejszych dla środowiska i zdrowia ludzi, poprzez: • identyfikację i ocenę najbardziej prawdopodobnych wpływów na komponenty środowiska określonego obszaru, jakie może wywołać realizacja dyspozycji przestrzennych zawartych w ustaleniach projektu Studium ,

- 5 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

• dyskusję i współpracę autora prognozy z autorem projektu Studium celem eliminacji rozwiązań i ustaleń niemożliwych do przyjęcia ze względu na ewentualne negatywne skutki dla środowiska lub zagrożenie dla zdrowia mieszkańców, • poinformowanie podmiotów tj. wnioskodawców, społeczność lokalną i organ samorządu o skutkach wpływu ustaleń Studium na środowisko przyrodnicze.

Zakres prognozy Niniejsza Prognoza spełnia wymagania ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. Zakres i stopień szczegółowości informacji zawartych w Prognozie został uzgodniony przez Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Poznaniu (pismo znak: WOO-III.411.8.2017.AM.1 z dnia 6 lutego 2017 r.) oraz Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego w Chodzieży (pismo znak: ON.NS-72/4- 3/17 z dnia 30 stycznia 2017 r.). Zasięg terytorialny opracowania obejmuje teren całej Gminy.

Powiązania prognozy z innymi dokumentami Przy sporządzeniu niniejszego opracowania wykorzystano w szczególności: • projekt Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin – 2017, • Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe gminy Szamocin – 2017, • Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Szamocin, WOKISS, 2016, • Plan Gospodarki Odpadami na lata 2004-2011 dla gminy wiejsko-miejskiej Szamocin, Piła, 2004, • Program Ochrony Środowiska na lata 2004-2011 dla gminy wiejsko-miejskiej Szamocin, Piła, 2004, • Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Szamocin na lata 2011-2020, Szamocin, 2011, • Ocena jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych sieci krajowej w ramach monitoringu diagnostycznego stanu chemicznego wód podziemnych w roku 2016 /wg badań PIG/, • Program ochrony środowiska dla województwa wielkopolskiego na lata 2016-2020, Ekostandard Pracownia Analiz Środowiskowych, Poznań 2016. • Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2015, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Poznań 2016, • Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2016, WIOŚ w Poznaniu, Poznań 2017, • Polska 2025 – długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju, Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa, 2000, oraz materiały pomocnicze i uzupełniające wyszczególnione w rozdziale 13. Wykaz wykorzystanych materiałów.

- 6 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

1.4. Metody stosowane przy sporządzaniu prognozy Przy sporządzaniu Prognozy posłużono się metodami: indukcyjno-opisową, analogii środowiskowych oraz analiz kartograficznych. Prace nad opracowaniem niniejszego dokumentu obejmowały dwa zasadnicze etapy: terenowy i kameralny. Podczas wizji terenu oceniony został stan zagospodarowania terenu oraz stopień jego zachowania lub degradacji. Następnie przystąpiono do prac kameralnych, polegający na porównaniu wyników uzyskanych w terenie z istniejącą dokumentacją. W ten sposób sporządzona została kompleksowa ocena sposobów użytkowania poszczególnych terenów, aktualnego stanu środowiska oraz jego podatności na degradację. W kolejnym etapie stosując metodę analogii środowiskowej, odniesiono się do projektu Studium , a zwłaszcza przeznaczenia terenów, w kontekście ich położenia w stosunku do terenów prawnie chronionych, potencjalnych zagrożeń dla tych terenów i środowiska, terenów bezpośrednio objętych zmianą i przyjętych założeń ochrony środowiska. Wpływ zmiany przeznaczenia terenów na stan środowiska i zagrożenie dla terenów chronionych przeanalizowano zgodnie z wymaganiami ustawowymi w kategoriach oddziaływań, bezpośrednich, pośrednich i wtórnych, skumulowanych, krótko-, średnio- i długoterminowych, stałych i chwilowych oraz pozytywnych i negatywnych na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz integralność tego obszaru, a także na środowisko. Wynikiem przedstawionej analizy są rozwiązania mające na celu zminimalizowanie potencjalnie negatywnych oddziaływań ustaleń Studium na środowisko przyrodnicze. Podstawowym materiałem do sporządzenia Prognozy jest projekt Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin oraz pozostałe materiały wymienione w rozdziale 13. Należy podkreślić, iż Studium określa przede wszystkim politykę przestrzenną gminy, w związku z tym niniejsza Prognoza ma charakter jakościowy a nie ilościowy.

2. INFORMACJE O ZAWARTOŚCI, GŁÓWNYCH CELACH PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU ORAZ JEGO POWIĄZANIACH Z INNYMI DOKUMENTAMI 2.1. Główne cele projektowanego dokumentu Rady Miasta i Gminy Szamocin stwierdziła, iż obowiązujące studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin uchwalone w roku 1998 jest częściowo nieaktualne i zachodzi konieczność dostosowania jego ustaleń do nowych wymogów prawnych. W związku z tym zachodzi konieczność jego zmiany. Celem Studium jest określenie polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. Dokument Studium jest podstawą koordynacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz wszystkich decyzji i przedsięwzięć realizacyjnych samorządu w zakresie gospodarki przestrzennej. W Studium uwzględniono zasady określone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa.

2.2. Powiązania projektu z innymi dokumentami Projekt Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin sporządzony został w powiązaniu z poniższymi dokumentami: • Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Szamocin, uchwalone Uchwałą nr XXXI/216/98 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 18 czerwca 1998 r., zaktualizowaną Uchwałą nr XXIX/289/14 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 15 maja 2014 r. oraz Uchwałą nr IV/27/15 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 26 marca 2015 r.,

- 7 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

• Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe gminy Szamocin, 2017, • Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Szamocin, WOKISS, 2016, • Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Szamocin na lata 2011-2020, Szamocin, 2011, • Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2015, Biblioteka Monitoringu Środowiska, Poznań 2016, • Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego przyjęty uchwałą Nr XLVI/690/10 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 26.04.2010 r., • Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Załącznik do uchwały NR XXIX/559/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku, • Polska 2025 – długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju, Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa, 2000.

2.3. Informacje o zawartości projektowanego dokumentu Dokument obecnie obowiązującego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin został sporządzony w 1998 r. na podstawie nieobowiązującej już ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. W latach 2014 i 2015 dokonano modyfikacji niektórych zapisów tego dokumentu. Przeprowadzona w 2016 r. analiza w sprawie aktualności studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin oraz miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin przyjęta uchwałą Nr XIII/125/16 z dnia 28 kwietnia 2016 r. wykazała, że zawartość merytoryczna aktualnego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego nie odpowiada obowiązującym normom prawnym. Uznano, że obowiązujący dokument jest nieaktualne m.in. w zakresie nieuwzględnienia części uwarunkowań zagospodarowania przestrzennego, braku bilansu terenów przeznaczonych pod zabudowę, a ponadto brakuje w nim jednoznacznych zapisów dotyczących kierunków i wskaźników zagospodarowania poszczególnych terenów. Głównym założeniem opracowanego Studium jest rozpoznanie i scharakteryzowanie wszelkich uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych gminy Szamocin. Analiza istniejących uwarunkowań pozwoliła na określenie długoterminowych kierunków rozwoju gminy. Studium stanowi dokument planistyczny, który poprzez określenie kierunków rozwoju przestrzennego gminy pozwala na świadome prowadzenie gospodarki gruntami i planowanie inwestycji o znaczeniu lokalnym i ponadlokalnym. Ponadto zmieniona została szata graficzna rysunków.

W analizowanym projekcie Studium wprowadzono zapisy określające: 1. Kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy oraz w przeznaczeniu terenów. 2. Zasady ochrony i kształtowania ładu przestrzennego gminy. 3. Kierunki i wskaźniki dotyczące zagospodarowania oraz użytkowania terenów, w tym terenów przeznaczonych pod zabudowę oraz terenów wyłączonych spod zabudowy. 4. Obszary oraz zasady ochrony środowiska i jego zasobów, ochrony przyrody, krajobrazu, w tym krajobrazu kulturowego i uzdrowisk. 5. Obszary i zasady ochrony dziedzictwa kulturowego i zabytków oraz dóbr kultury współczesnej. 6. Kierunki rozwoju systemów komunikacji i infrastruktury technicznej.

- 8 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

7. Obszary zdegradowane. 8. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu lokalnym. 9. Obszary, na których rozmieszczone będą inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponadlokalnym, zgodnie z ustaleniami planu zagospodarowania przestrzennego województwa i ustaleniami programów, o których mowa w art. 48 ust. 1 ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 roku. 10. Obszary, dla których obowiązkowe jest sporządzenie miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego na podstawie przepisów odrębnych, w tym obszary wymagające przeprowadzenia scaleń i podziału nieruchomości, a także obszary przestrzeni publicznej. 11. Obszary, dla których zamierza sporządzić miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego, w tym obszary wymagające zmiany przeznaczenia gruntów leśnych na cele nieleśne. 12. Kierunki i zasady kształtowania rolniczej i leśnej przestrzeni produkcyjnej. 13. Obszary szczególnego zagrożenia powodzią oraz obszary osuwania się mas ziemnych. 14. Obiekty lub obszary, dla których wyznacza się w złożu kopaliny filar ochronny. 15. Obszary pomników zagłady i ich stref ochronnych oraz obowiązujące na nich ograniczenia prowadzenia działalności gospodarczej, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 7 maja 1999 roku o ochronie terenów byłych hitlerowskich obozów zagłady (Dz. U. Nr 41 poz. 412 z późn. zm.). 16. Obszary wymagające przekształceń, rehabilitacji lub rekultywacji. 17. Tereny zamknięte. 18. Obszary funkcjonalne o znaczeniu lokalnym, w zależności od uwarunkowań i potrzeb zagospodarowania występujących w gminie. 19. Obszary, na których rozmieszczone będą urządzenia wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW.

W projekcie Studium wskazuje się następujące kierunki zagospodarowania przestrzennego: • tereny zabudowy śródmiejskiej (MU), • tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej (MW), • tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (MN), • tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej (MNU), • tereny zabudowy mieszkaniowej ekstensywnej (MNE), • tereny zabudowy zagrodowej (RM), • tereny zabudowy usługowej (U), • tereny zabudowy usługowej i produkcyjnej (UP), • tereny zabudowy rekreacyjnej i sportowej (US/UT), • tereny powierzchniowej eksploatacji kopalin (PE),

- 9 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

• tereny rolne z dopuszczeniem rozmieszczenia urządzeń wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW (F), • tereny ogródków działkowych (ZD), • tereny czynnych cmentarzy (ZCc), • tereny nieczynnych cmentarzy (ZCn). • tereny infrastruktury technicznej (IT) • tereny lasów (Ls), • tereny wód powierzchniowych (W), • tereny zieleni parkowej (ZP), • tereny łąk (Ł), • tereny rolne (R), • tereny komunikacji (DR). Większość terenów budowlanych została wyznaczona na zasadzie kontynuacji istniejącej w sąsiedztwie funkcji lub korekty istniejących granic.

3. PROPOZYCJE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH METOD ANALIZY SKUTKÓW REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU Analiza skutków realizacji postanowień projektu Studium winna być przeprowadzona przez organ opracowujący projekt dokumentu, w tym przypadku przez Burmistrza Miasta i Gminy Szamocin w oparciu o analizę i ocenę stanu poszczególnych komponentów środowiska przy wykorzystaniu wyników pomiarów uzyskanych w ramach państwowego monitoringu środowiska w odniesieniu do obszaru objętego projektem. Szczególną uwagę należy zwrócić na: ocenę jakości powietrza, ocenę warunków i jakości klimatu akustycznego, ocenę jakości wód powierzchniowych i podziemnych, ocenę jakości gleb, ocenę gospodarki odpadami. Zaleca się wykonywanie powyższych ocen i analiz średnio raz na dwa lata. Minimalizacja negatywnych oddziaływań na środowisko projektowanej inwestycji powinna być realizowana m.in. poprzez dbałość o wykonanie inwestycji i o przestrzeganie wytycznych zawartych w projektach. Monitorowanie i ocena realizacji planowanej zabudowy wymaga określenia podstawowych grup wskaźników. Mogą być one sporządzane w kategoriach dotyczących presji na środowisko, emisji i imisji do powietrza, ładu przestrzennego. Proponuje się następujące grupy wskaźników służących analizie jakości środowiska: • jakość wody w sieci wodociągowej (klasa), • jakość wód powierzchniowych i podziemnych, • ilość ścieków odprowadzanych z analizowanego obszaru, • jakość gleb, • jakość (zanieczyszczenie) powietrza, • udział instalacji ogrzewanych w oparciu o paliwa ekologiczne lub odnawialne źródła energii w ogólnym wytwarzaniu energii (%), • gospodarowanie odpadami - poziom odzysku odpadów zbieranych selektywnie w stosunku do całkowitej ilości tych odpadów zawartych w odpadach komunalnych (%),

- 10 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

• udział poszczególnych form użytkowania gruntu w stosunku do całkowitej powierzchni analizowanego obszaru (%), • jakości powierzchni biologicznej – m.in. liczba nasadzeń drzew na analizowanym terenie (szt.), liczby wyciętych/posadzonych drzew, powierzchni wyciętych/posadzonych krzewów, • jakość klimatu akustycznego (dB). Zgodnie z art. 25 ustawy Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r., w celu uniknięcia powielania monitorowania w myśl zasady Dyrektywy 2001/42/WE w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów na środowisko wpływ ustaleń tego projektu na środowisko przyrodnicze w zakresie jakości poszczególnych elementów przyrodniczych i komponentów środowiska, dotrzymywaniu standardów jego jakości, występowania obszarów przekroczeń, występujących zmian jakości elementów przyrodniczych i przyczynach tych zmian kontrolowane są w ramach systemu Państwowego Monitoringu Środowiska. Wyniki prowadzonego monitoringu prezentowane są corocznie w Raportach o stanie środowiska województwa, wydawanych w formie ogólnodostępnej publikacji. Istnieje szereg instytucji, które zajmują się badaniem poszczególnych elementów środowiska oraz zmian w nim zachodzących. Są to m.in.: zarząd dróg, starostwo powiatowe, Lasy Państwowe, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej, Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej i inne. Źródłami danych mogą też być: Wojewódzka Baza Danych (prowadzona przez Marszałka Województwa), źródła administracyjne wynikające z obowiązków sprawozdawczych lub zapisów ustawowych (decyzje, zezwolenia, pozwolenia), badania statystyczne Głównego Urzędu Statystycznego. Szczegółowy zakres obowiązków i problematyka badań zostanie określona na etapie wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach dla realizacji poszczególnych przedsięwzięć.

4. INFORMACJE O MOŻLIWYM TRANSGRANICZNYM ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO znajduje się w zachodniej części Polski z dala od granic państwowych (ok. 170 km), a projekt Studium nie wprowadza funkcji czy działalności emitującej szkodliwe substancje do gruntu, wód czy atmosfery oraz funkcji zmieniających warunki siedliskowe i gruntowo-wodne na tak dużą skalę. W związku z tym nie prognozuje się dalekosiężnych (sięgających poza granice kraju) transgranicznych oddziaływań na środowisko poszczególnych ustaleń.

5. ISTNIEJĄCY STAN ŚRODOWISKA ORAZ POTENCJALNE ZMIANY TEGO STANU W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU 5.1. Istniejący stan środowiska 5.1.1. Położenie Gmina Szamocin położona jest na północy województwa wielkopolskiego, w północno- wschodniej części powiatu chodzieskiego, w obszarze, którego jest jedną z pięciu podstawowych jednostek samorządu terytorialnego. Gmina Szamocin sąsiaduje z gminami: Chodzież ( chodzieski), (powiat chodzieski), Gołańcz (powiat wągrowiecki), Wyrzysk, Białośliwie, Miasteczko Krajeńskie (powiat pilski). Powierzchnia gminy Szamocin wynosi ok. 125,46 km 2. Na jej terenie znajduje się

- 11 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

12 sołectw: , Borowo, , , Laskowo, Lipia Góra, Nałęcza, Nowy Dwór, Raczyn, Swoboda i Szamoty. Korzystne położenie gminy (w centralnej części kraju, w stosunkowo niewielkim oddaleniu od dużych ośrodków miejskich takich jak Bydgoszcz, Poznań czy Konin) spowodowało, że na terenie gminy krzyżują się ważne szlaki komunikacyjne – drogi wojewódzkie nr 190 i 191. Ponadto przez oddalony ok. 15 km na zachód Chodzież przebiega droga krajowa nr 11 relacji Poznań-Koszalin, zaś ok. 15 km na północ od granic gminy biegnie droga krajowa nr 10 relacji Szczecin-Bydgoszcz. Szamocin leży w odległości 7 km od magistrali kolejowej Szczecin - Piła- Bydgoszcz oraz 15 km od przebiegającej przez Chodzież linii z Poznania na Pomorze (Koszalin, Kołobrzeg, Słupsk).

Rysunek 1. Położenie obszaru objętego opracowaniem na tle województwa i powiatu Źródło: opracowanie własne na podstawie danych CODGIK

5.1.2. Powierzchnia ziemi Zgodnie z regionalizacją fizyczno – geograficzną J. Kondrackiego gmina Szamocin leży w dwóch makroregionach - północna część gminy z miejscowościami: Antoniny, Nałęcza, Atanazyn, Heliodorowo, Lipia Góra oraz północna część wsi Lipa znajdują się w makroregionie Pradoliny Toruńsko – Eberswaldzkiej (315.3), w mezoregionie Doliny Środkowej Noteci (315.33), natomiast cała pozostała część gminy wchodzi w skład makroregionu Pojezierza Wielkopolskiego (315.5) - mezoregionu Pojezierza Chodzieskiego (315.53). Rzeźba terenu w gminie Szamocin jest dość urozmaicona. Powierzchnia gminy obniża się z kierunku południowo-wschodniego w kierunku północno-zachodnim. Najwyższy punkt w gminie o rzędnej 102,9 m n.p.m. znajduje się w sołectwie Nowy Dwór w okolicy osady Józefy, natomiast najniższy w północno-zachodniej części gminy, w obniżeniu dolinnym rzeki Noteci, o rzędnej 49.5 m n.p.m. Dominująca część gminy leży w obniżeniu pradolinnym rzeki Noteci decydującym o ukształtowanie terenu w gminie Szamocin i w jej najbliższym otoczeniu. Pradolinę od powierzchni sandrowej oddziela wyraźna krawędź erozyjna przebiegająca równoleżnikowo.

- 12 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Okres kształtowania się Pradoliny Noteci był okresem wieloetapowym. Zanim powstała jednolita pradolina odprowadzająca wody roztopowe płynące na południe podczas recesji lądolodu - linii stadiału pomorskiego -istniały co najmniej trzy oscylacje tj. wyrzyska, strączyńsko-zawadzka i jastrowska oraz wcześniejsza faza chodzieska, które wpływały kolejno na formowanie się i współczesny kształt Pradoliny Noteci. W jej profilu poprzecznym rysują się cztery poziomy terasowe. Terasa zalewowa jest najlepiej wykształconym z omawianych poziomów. Obejmuje ona północną cześć wsi Lipia Góra, Heliodorowo, Atanazyn, Antoniny i północną część wsi Nałęcza. Nachylona jest nieznacznie ku zachodowi przyjmując wartości od 49,5 m na zachodzie do 52,5 m n.p.m. na wschodzie. Budują ją utwory pochodzenia organicznego - torfy z cienkimi wkładkami gytii, podścielone mułkiem i piaskami rzecznymi. Terasa dolna i środkowa wykształcone zostały i występują w południowej dolinie Pradoliny Noteci, od Nakła po Milcz. W morfologii omawianego obszaru terasa dolna tworzy ogólnie rzecz biorąc ciągły pas biegnący od Lipiej Góry poprzez Heliodorowo, Atanazyn, Józefowice aż po . Szerokość jej waha się od 0,3 do l,0 km. Terasa środkowa występuje pomiędzy południowym załomem terasy dolnej a krawędzią erozyjną wykształconą poprzez wody fluwioglacjalne pradoliny. Wyznacza ją od południa ciąg jezior położonych na zachód od Szamocina, fragment drogi Szamocin - Borówki oraz swobodnie poprowadzona linia Borówki - Nowy Dwór. Terasy te budują zarówno piaski i żwiry rzeczne jak i osady piaszczysto- żwirowe pochodzenia wodnolodowcowego. Terasa górna zachowała się częściowo między Atanazynem a Szamocinem i pod Borowem. Zbudowana jest z warstwowanych piasków i żwirów. Na południe od krawędzi erozyjnej, na średniej wysokości 80 – l00 m n.p.m., rozciąga się wysoczyzną, obejmując południowe fragmenty wsi Swoboda, południe Borowa i Szamocina. Jest to równina sandrowa, zbudowana z osadów młodszych od fazy chodzieskiej, w dużej mierze zalesiona. W obrębie tej równiny, tj. na południe od Jaktorowa, a także na terasach - na zachód od Szamocina, w rejonie Atanazyna i w rejonie Lipiej Góry występują pola wydmowe, których pagórki przyjmują wysokości względne rzędu 5 -15 m. Budują je piaski drobnoziarniste, rzadziej o grubszym ziarnie, dobrze wysortowane i obtoczone. Powstanie wydm należy łączyć ze schyłkiem plejstocenu i początkiem holocenu, w ogólnie przyjętej strefie peryglacjalnej.

5.1.3. Budowa geologiczna i surowce mineralne Większość utworów powierzchniowych, występujących na terenie Gminy, to osady czwartorzędowe. Budowa geologiczna przypowierzchniowych warstw związana jest z rozmieszczeniem poszczególnych jednostek geomorfologicznych występujących na jej terenie.

Trzeciorzęd Na nierównej powierzchni kredowej, która została sfałdowana i przeobrażona przez erozję wodną, osadzone zostały utwory trzeciorzędowe. Składają się na nie osady pliocenu, miocenu i oligocenu. Na omawianym terenie, w profilu stratygraficznym jest luka przypadająca na okres eocenu i pliocenu. W oligocenie nastąpiła krótkotrwała transgresja morza nosząca znamię strefy literalnej. Pozostawia ona kilkudziesięciocentymetrową warstwę piasków kwarcowo-glaukonitowych oraz iłów i mułków z glaukonitem. Utwory te reprezentowane są przez oligocen dolny i środkowy, natomiast osady oligocenu górnego uległy w dużym stopniu zdenudowaniu. Po oligocenie nastąpił lądowy okres sedymentacji osadów miocenu. W pierwszej fazie zaznaczył się on silną denudacją powierzchni oligoceńskiej, w drugiej fazie nastąpiła akumulacja

- 13 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin rzeczno-jezioma. Obszar gminy był zasypywany w miocenie osadami rzecznymi naniesionymi głównie z południa - Sudetów i zapewne z obszarów północnych. Między miąższością miocenu a ukształtowaniem powierzchni podtrzeciorzędowej zaznacza się ścisła zależność. Charakteryzuje się ona tym, że maksymalną miąższość powłoka mioceńska osiąga w zagłębieniach obszarów schyłku kredy. Miocen reprezentowany jest przede wszystkim przez utwory klastyczne w postaci drobnoziarnistych piasków kwarcowych oraz iłów i mułków z przerostami węgla brunatnego. W pliocenie na skutek obniżenia się wyrównanej powierzchni mioceńskiej, na dużej części Niżu Polskiego powstało ogromne jezioro. Basen tego jeziora został wypełniony delikatnym osadem w postaci iłu, mułku i piasków drobnoziarnistych, a w strefie brzeżnej nawet żwirami. Dominującym osadem plioceńskim są tłuste iły. Gmina Szamocin leży na północnym skraju basenu jeziora plioceńskiego. Iły te zalegają na powierzchni podczwartorzędowej nieco na południe od miejscowości Strzelczyki, w rejonie Szamocina oraz we wschodniej części gminy bez pasa nadnoteckiego. Najwyraźniejsza elewacja tych osadów ma miejsce nieco na południe od Lipiej Góry gdzie przyjmuje wartość ponad 50 m n.p.m. Nasuwający się lądolód spowodował zaburzenia iłów. Występują one wśród osadów czwartorzędowych zapewne w postaci warstw i soczewek.

Czwartorzęd - plejstocen Utwory czwartorzędowe tworzą na obszarze gminy Szamocin ciągłą pokrywę o zróżnicowanej miąższości. Większa część powierzchni gminy zbudowana jest z osadów pochodzenia rzecznego i wodnolodowcowego. W obrębie szeroko pojętej doliny Noteci zalegają mułki, piaski i żwiry rzeczne interglacjału wielkiego (fragmentarycznie) oraz interglacjału eemskiego złożone bezpośrednio na utworach pliocenu i miocenu. Górną warstwę tworzą osady mineralne i organiczne holocenu. Osady lodowcowe złożone w obrębie wielkiej niecki pradolinnej zostały zapewne rozmyte i wyniesione przez wody roztopowe lądolodu, w stadiałach późniejszych od fazy chodzieskiej. Wśród osadów sandrowych reprezentowanych przez piaski i żwiry pochodzenia wodnolodowcowego zauważa się fragmenty morenowo-kemowe utworzone podczas trwania zlodowacenia bałtyckiego, tj. jego recesji z linii stadialnych moren poznańskich - na północ. W trakcie topnienia powstały utwory recesyjne, głównie morenowo-gliniaste i wód płynących (sandrowe) - plaszczysto-żwirowe. Starsze osady lodowcowe (zlodowacenie środkowopolskie i południowopolskie) są trudne do uchwycenia z uwagi na kontakt z intensywną strefą denudacji rzecznej. Mogły zachować się jedynie drobne fragmenty glin zwałowych szarych, zbitych, z okresu zlodowacenia środkowopolskiego. Po wycofaniu się lądolodu na linię stadiału pomorskiego zaczęła funkcjonować Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka tj. jej wschodni odcinek - Pradolina Noteci. Nią odbywał się spływ wód na zachód - jednocześnie tworzyły się poziomy terasowe.

Czwartorzęd - holocen Po ostatecznym ustąpieniu czaszy lodowej z terenu Polski rozpoczęła się nowa epoka zwana postglacjałem lub holocenem. Wkroczenie roślinności na ubogi teren tundrowy miał swoje optimum w okresie atlantyckim i subborealnym. W holocenie przeważały procesy akumulacyjne. W Pradolinie Noteci powstała wówczas najmłodsza terasa zalewowa, formy wklęsłe uległy wypełnieniu osadami organicznymi, zaś na stokach pagórków i krawędziach erozyjnych działały procesy zmywalne i soliflukcyjne.

- 14 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

W dolinie Noteci wytworzyły się współczesne osady aluwialne reprezentowane głównie przez piaski i żwiry rzeczne oraz mułki osadzające się w okresach wylewów jako osady facji powodziowej. Osady te w przeważającej mierze pokryte są torfami osiągającymi miąższość do 3 m i często podścielone gytią wapienną o miąższości rzędu 0,5 – 4 m. Oprócz rozległej doliny Noteci osady organogeniczne zanotowano także w zagłębieniach bezodpływowych i na obrzeżach zarastających zbiorników wodnych.

Surowce mineralne: Zgodnie z rejestrem udokumentowanych złóż kopalin prowadzonym przez Państwowy Instytut Geologiczny na terenie gminy Szamocin znajdują się następujące złoża kruszyw naturalnych: a) Lipia Góra: • powierzchnia: ok. 34,5 ha, • stan zagospodarowania: złoże rozpoznane wstępnie, • forma złoża: pokładowa, • miąższość złoża: od 2,8 m do 8,3 m (średnio 5,3 m), • zasoby geologiczne złoża: 1058 tys. ton (bilansowe), 1846 tys. ton (pozabilansowe), b) Szamoty WK • powierzchnia: ok. 1,43 ha, • stan zagospodarowania: złoże eksploatowane, • forma złoża: pokładowa, • miąższość złoża: od 9,1 m do 10,8 m (średnio 9,8 m), • zasoby geologiczne złoża: 231,45 tys. ton.

Zgodnie z „Rejestrem terenów potencjalnie zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy na terenie powiatu chodzieskiego”, na terenie gminy Szamocin występuje teren potencjalnie zagrożony ruchami masowymi ziemi. Został on oznaczony numerem ewidencyjnym 30-01-054-T13 i 30-01-055-T13. Występuje on w rejonie ulicy Kościelnej, Wodnej i Leśnej w mieście Szamocin. Na terenach potencjalnie zagrożonych ruchami masowymi ziemi w planach miejscowych należy ograniczyć lokalizację nowej zabudowy. W przypadku dopuszczenia nowej zabudowy w granicach terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi należy stosować środki techniczne i organizacyjne zabezpieczające teren przed osuwaniem się mas ziemnych na etapie wykonania i eksploatacji przedsięwzięcia.

5.1.4. Gleby Na terenie gminy Szamocin występuje duża różnorodność typów i gatunków gleb. Cechą charakterystyczną omawianego terenu jest układanie się form, a tym samym i gleb zgodnie z biegiem rzeki Noteci, która wywarła decydującą rolę na rzeźbę tego terenu. W gminie przeważają gleby słabe wytworzone z piasków. W warunkach nadmiernego uwilgotnienia, w dolinie Noteci i w sąsiedztwie jezior wytworzyły się gleby hydromorficzne (gleby mułowo-torfowe, torfowe i murszowe). Gleby te

- 15 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin odpowiadają 2 lub 3 kompleksowi przydatności rolniczej trwałych użytków zielonych - średnich, słabych i bardzo słabych. Występują one w niemal całej północnej oraz miejscami w centralnej części gminy. Gleby mułowo-torfowe (Emt) charakteryzują się profilem warstwowym, w którym na podłożu torfowym występują różnej miąższości warstwy mułu (namułów mineralnych). Gleby torfowe (Tn) tworzą się na torfowiskach, gdzie jeszcze aktualnie zachodzi proces torfotwórczy, prowadzący do powstania złoża torfowego (z punktu widzenia gleboznawstwa staje się ono skałą macierzystą tych gleb). Miąższość torfu na terenie gminy często przekracza 100 cm. Torfy średnio głębokie podścielone są piaskiem luźnym, pyłem zwykłym bądź gytią. Gleby murszowe (M) powstają z utworów torfiastych lub płytkich warstw torfowych zalegających przeważnie na podłożu mineralnym. Warunkiem rozwoju procesów murszenia i humifikacji jest naturalne bądź sztuczne obniżenia poziomu wody gruntowej. Na zachodzie gminy - w dolinie Kcyninki rozwinęły się mady (F). Są to gleby napływowe, powstałe w wyniku osadzania się materiału niesionego przez rzekę. Ich udział na omawianym terenie jest znikomy. Wyżej położone obszary gminy Szamocin pokrywają głównie gleby pseudobielicowe i brunatne wyługowane. Tworzą one mozaikę mniejszych lub większych, wzajemnie przenikających się powierzchni, wśród których występują niewielkie enklawy: gleb brunatnych właściwych, czarnych ziem właściwych i czarnych ziem zdegradowanych. Gleby pseudobielicowe (A) stanowią podtyp gleb bielicowych, od których różnią się mniejszym stopniem przemycia warstw wierzchnich. Są to gleby stadium przejściowego pomiędzy glebami bielicowymi właściwymi, a glebami brunatnymi wyługowanymi. Generalnie są to gleby zubożone w związki wapnia, magnezu, żelaza, glinu i fosforu. Związki te przemieszczone są w głąb profilu i tworzą tzw. poziom wmycia. Na terenie gmiyn ten typ gleb występuje m.in. w rejonie Szamocina i Borowa. Gleby brunatne wyługowane (Bw) stanowią podtyp gleb brunatnych. W odróżnieniu od gleb brunatnych właściwych wykazują w górnych poziomach odczyn kwaśny i nieznaczne przemieszczanie w głąb profilu związków żelaza i glinu. Nie powoduje ono jednak morfologicznego zróżnicowania profilu glebowego jak w przypadku gleb pseudobielicowych. Jest to dominujący typ gleb w centralnej i południowej części gminy. Gleby brunatne właściwe (B) w górnych poziomach wykazują najczęściej odczyn obojętny lub zbliżony do obojętnego, a na niewielkiej głębokości występuje węglan wapnia. Przy zwięźlejszym składzie mechanicznym skały macierzystej mogą występować plamy glejowe albo słabe wytrącenia żelaziste. Stanowią one niewielki odsetek gleb występujących na terenie gminy (niewielki teren w Laskowie i Szamocinie). Czarne ziemie wytworzyły się w warunkach okresowego nadmiaru wilgoci. W takich warunkach mineralizacja masy organicznej jest ograniczona z powodu niedostatecznego napowietrzenia. Skały macierzyste tych gleb wykazują dużą różnorodność – od piasków słabo gliniastych do glin. Czarne ziemie właściwe (D) cechuje duża miąższość poziomu próchniczego o odczynie obojętnym. Czarne ziemie zdegradowane (Dz) odznaczają się mniejszą ilością próchnicy, przy czym odczyn gleby jest słabo kwaśny. Na terenie gminy występują one w śladowej ilości (niewielki teren w Jaktorowie). Zestawienie powierzchni poszczególnych kompleksów przydatności rolniczej wykazuje największy udział kompleksu 7, a więc żytniego bardzo słabego. Obejmuje on nieco ponad 40 % gruntów ornych gminy. Dalsze 35% wskazanej powierzchni - przypada na kompleksy 6 (żytni słaby). Przytoczone dane stanowią potwierdzenie, iż gleby gminy Szamocin są glebami słabej jakości. Grunty orne klasy VI obejmują około 41 % ogółu gruntów ornych, dalsze 30 % przypada na grunty klasy V.

- 16 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Większe połacie najlepszych gleb gminy Szamocin (kompleks 4 – żytni bardzo dobry) występują w rejonie Jaktorowa i Swobody. Na pozostałym terenie gleby 4 i 3 kompleksu rolniczej przydatności występują niewielkimi izolowanymi płatami. Łącznie ich powierzchnia wynosi około 5 % ogółu gruntów ornych. W strukturze funkcjonalno–przestrzennej gminy dominują tereny zabudowane (w części miejskiej gminy), z kolei w części wiejskiej gminy dominują trwałe użytki zielone, lasy oraz nieużytki, co różni strukturę użytkowania gruntów w gminie Szamocin od przeciętnej dla województwa wielkopolskiego.

5.1.5. Wody Wody powierzchniowe Cała gmina Szamocin położona jest w dorzeczu Warty, w zlewni Noteci. Odpływ powierzchniowy wód z terenu gminy odbywa się ciekami IV-go i niższych rzędów oraz rowami melioracyjnymi. Rzeka Noteć - III rzędu stanowi granicę północną gminy. Uchodzą do niej większe cieki naturalne: Margoninka, Młynówka Borowska, Struga Młyńska i tworząca granicę wschodnią gminy Kcynianka, a także odwadniające tereny dolinne Kanały: Szamociński, Jaktorowski, Szamocki, Heliodorowski oraz dwa Lipiogórskie. Cieki omawianego obszaru charakteryzują się śnieżno-deszczowym reżimem zasilania z jednym maksimum i jednym minimum w ciągu roku. Długotrwały, wysoki stan wody na wiosnę jest następstwem roztopów. Po tym okresie, do jesieni stany wody ulegają obniżeniu. Niekiedy obserwuje się drugorzędną kulminację w miesiącach letnich, która związana jest z nasileniem opadów. Na terenie gminy Szamocin występuje 17 jezior, których łączna powierzchnia wynosi 108,26 ha. Największe z nich to leżące na zachód od Szamocina Jezioro Laskowskie (52,6 ha) oraz Jezioro Siekiera (11,7 ha). Ponadto poza jeziorami na terenie gminy Szamocin występują sztuczne zbiorniki wodne. Należą do nich stawy rybne (największy kompleks znajduje się tuż przy Noteci, na północny zachód od Atanazyna) oraz zbiorniki retencyjne, powstałe wskutek podpiętrzenia wód Margoninki (zbiornik Mielimąka) i Młynówki Borowskiej (zbiornik Borowo).

Zgodnie z „Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry” gmina Szamocin położona jest w obrębie kilku jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP), są to: • Noteć od Kcynki do Gwdy (PLRW60002418859), • Noteć od Kanału Bydgoskiego do Kcynki (PLRW600024188519), • Kcynka (PLRW600017188529), • Margoninka (PLRW600023188569), • Młynówka Borowska (PLRW600023188532), oraz JCWP – jeziora: • Margonińskie (PLLW10514), • Laskowskie (PLLW10511).

- 17 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Rysunek 2. Sieć hydrograficzna oraz granice JCWP na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.rdw.kzgw.gov.pl

Dla JCWP Noteć od Kcynki do Gwdy (PLRW60002418859) określono następujące parametry: • JCWP jest monitorowana, • status JCWP – silnie zmieniona część wód, • aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, • ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych – zagrożona, • wyznaczone cele środowiskowe: dobry potencjał ekologiczny; możliwość migracji organizmów wodnych na odcinku cieku istotnego - Noteć w obrębie JCWP, dobry stan chemiczny, • JCWP znajduje się w wykazie obszarów chronionych, • odstępstwo – tak, • termin osiągnięcia dobrego stanu – 2027 r., • typ uzasadnienia: przedłużenie terminu osiągnięcia celu środowiskowego – brak możliwości technicznych, • uzasadnienie odstępstwa: brak możliwości technicznych. W zlewni JCWP występują presji: przemysłowa, komunalna i hydromorfologiczna. W programie działań zaplanowano działanie obejmujące przegląd pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi przez użytkowników w zlewni JCWP

- 18 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

z uwagi na zagrożenie osiągnięcia celów środowiskowych, zgodnie z art. 136 ust. 3 ustawy - Prawo wodne, mające na celu szczegółowe rozpoznanie i w rezultacie ograniczenie tej presji tak, aby możliwe było osiągnięcie wskaźników zgodnych z wartościami dla dobrego stanu. Z uwagi jednak na czas niezbędny dla wdrożenia tego działania, następnie konkretnych działań naprawczych, a także okres niezbędny aby wdrożone działania przyniosły wymierne efekty, dobry stan będzie mógł być osiągnięty do roku 2027. Wdrożenie skutecznych i efektywnych działań naprawczych wymaga szczegółowego rozpoznania wpływu zidentyfikowanej presji i możliwości jej redukcji. W bieżącym cyklu planistycznym dokonano rozpoznania potrzeb w zakresie przywrócenia ciągłości morfologicznej w kontekście dobrego stanu ekologicznego JCWP. W programie działań zaplanowano działanie „wariantowa analiza sposobu udrożnienia budowli piętrzących na cieku Noteć wraz ze wskazaniem wariantu do realizacji oraz opracowaniem dokumentacji projektowej” obejmujące szczegółową analizę lokalnych uwarunkowań, mającą na celu dobór optymalnych rozwiązań technicznych. Wdrożenie konkretnych działań naprawczych będzie możliwe dopiero po przeprowadzeniu wyżej wymienionych analiz.

Dla JCWP Noteć od Kanału Bydgoskiego do Kcynki (PLRW600024188519) określono następujące parametry: • JCWP jest monitorowana, • status JCWP – silnie zmieniona część wód, • aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, • ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych – zagrożona, • wyznaczone cele środowiskowe: dobry potencjał ekologiczny; możliwość migracji organizmów wodnych na odcinku cieku istotnego - Noteć w obrębie JCWP, dobry stan chemiczny, • JCWP znajduje się w wykazie obszarów chronionych, • odstępstwo – tak, • termin osiągnięcia dobrego stanu – 2027 r., • typ uzasadnienia: przedłużenie terminu osiągnięcia celu środowiskowego – brak możliwości technicznych, • uzasadnienie odstępstwa: brak możliwości technicznych. W zlewni JCWP występuje presja nierozpoznana presja, presja komunalna. W programie działań zaplanowano działania obejmujące przegląd pozwoleń wodnoprawnych, mające na celu rozpoznanie presji a w rezultacie ograniczenie tej presji tak, aby możliwe było osiągnięcie wskaźników zgodnych z wartościami dla dobrego stanu. Z uwagi jednak na czas niezbędny dla wdrożenia działań, a także okres niezbędny aby wdrożone działania przyniosły wymierne efekty, dobry stan będzie mógł być osiągnięty do roku 2027. Ponadto W programie działań zaplanowano działanie opracowanie wariantowej analizy sposobu udrożnienia budowli piętrzących na cieku Noteć wraz ze wskazaniem wariantu do realizacji oraz opracowaniem dokumentacji projektowej wraz ze wskazaniem wariantu do realizacji oraz opracowaniem dokumentacji projektowej obejmujące szczegółową analizę lokalnych uwarunkowań, mającą na celu dobór optymalnych rozwiązań technicznych. Wdrożenie konkretnych działań naprawczych będzie możliwe dopiero po przeprowadzeniu wyżej wymienionych analiz.

- 19 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Dla JCWP Kcynka (PLRW600017188529) określono następujące parametry: • JCWP jest monitorowana, • status JCWP – naturalna, • aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, • ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych – zagrożona, • wyznaczone cele środowiskowe: dobry stan ekologiczny, dobry stan chemiczny, • JCWP znajduje się w wykazie obszarów chronionych, • odstępstwo – tak, • termin osiągnięcia dobrego stanu – 2021 r., • typ uzasadnienia: przedłużenie terminu osiągnięcia celu środowiskowego – brak możliwości technicznych, • uzasadnienie odstępstwa: brak możliwości technicznych. W zlewni JCWP występuje presja komunalna i nierozpoznana presja W programie działań zaplanowano działania podstawowe, obejmujące uporządkowanie gospodarki ściekowej, które nie są wystarczające, aby zredukować tą presję w zakresie wystarczającym dla osiągnięcia dobrego stanu. W związku z powyższym wskazano również działania uzupełniające, obejmujące przeprowadzenie pogłębionej analizy presji w celu zaplanowania działań ukierunkowanych na redukcję fosforu. Z uwagi jednak na czas niezbędny dla wdrożenia działań, a także okres niezbędny aby wdrożone działania przyniosły wymierne efekty, dobry stan będzie mógł być osiągnięty do roku 2021.

Dla JCWP Margoninka (PLRW600023188569) określono następujące parametry: • JCWP jest monitorowana, • status JCWP – naturalna, • aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, • ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych – zagrożona, • wyznaczone cele środowiskowe: dobry stan ekologiczny, dobry stan chemiczny, • JCWP znajduje się w wykazie obszarów chronionych, • odstępstwo – tak, • termin osiągnięcia dobrego stanu – 2021 r., • typ uzasadnienia: przedłużenie terminu osiągnięcia celu środowiskowego – brak możliwości technicznych, • uzasadnienie odstępstwa: brak możliwości technicznych. W zlewni JCWP nie zidentyfikowano presji mogącej być przyczyną występujących przekroczeń wskaźników jakości. Konieczne jest dokonanie szczegółowego rozpoznania przyczyn w celu prawidłowego zaplanowania działań naprawczych. Rozpoznanie przyczyn nieosiągnięcia dobrego stanu zapewni realizacja działań na poziomie krajowym: utworzenie krajowej bazy danych o zmianach hydromorfologicznych, przeprowadzenie pogłębionej analizy presji pod kątem zmian hydromorfologicznych, opracowanie dobrych praktyk w zakresie robót hydrotechnicznych i prac utrzymaniowych wraz z ustaleniem zasad ich wdrażania oraz opracowanie krajowego programu renaturalizacji wód powierzchniowych.

- 20 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Dla JCWP Młynówka Borowska (PLRW600023188532) określono następujące parametry: • JCWP jest niemonitorowana, • status JCWP – naturalna, • aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, • ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych – zagrożona, • wyznaczone cele środowiskowe: dobry stan ekologiczny, dobry stan chemiczny, • JCWP znajduje się w wykazie obszarów chronionych, • odstępstwo – tak, • termin osiągnięcia dobrego stanu – 2021 r., • typ uzasadnienia: przedłużenie terminu osiągnięcia celu środowiskowego – brak możliwości technicznych, dysproporcjonalne koszty, • uzasadnienie odstępstwa: brak możliwości technicznych oraz dysproporcjonalne koszty. Z uwagi na niską wiarygodność oceny i związany z tym brak możliwości wskazania przyczyn nieosiągnięcia dobrego stanu brak jest możliwości zaplanowania racjonalnych działań naprawczych. Zaplanowanie i wdrożenie jakichkolwiek działań będzie generowało nieuzasadnione koszty. W związku z tym w JCWP zaplanowano działanie mające na celu rozpoznanie rzeczywistego stanu ekologicznego – przeprowadzenie monitoringu badawczego. W przypadku potwierdzenia złego stanu po 2 latach wprowadzone zostanie działanie mające na celu rozpoznanie jego przyczyn. Takie etapowe postępowanie pozwoli na racjonalne zaplanowanie niezbędnych działań i zapewnienie ich wymaganej skuteczności.

Dla JCWP - jeziora Margonińskie (PLLW10514) określono następujące parametry: • JCWP jest monitorowana, • status JCWP– silnie zmieniona część wód, • aktualny stan lub potencjał JCWP – zły, • ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych – zagrożona, • wyznaczone cele środowiskowe: dobry potencjał ekologiczny, dobry stan chemiczny.

Dla JCWP - jeziora Laskowskie (PLLW10511) określono następujące parametry: • JCWP jest niemonitorowana, • status JCWP – naturalna, • ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych – niezagrożona, • wyznaczone cele środowiskowe: dobry stan ekologiczny, dobry stan chemiczny.

- 21 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Tabela 1. Klasyfikacja stanu ekologicznego i chemicznego rzek w ppk monitoringu obszarów chronionych Noteć od Noteć od Kanału Nazwa ocenianej jcw Kcynki do Margoninka Kcynka Bydgoskiego Gwdy do Kcynki PLRW6000241 PLRW6000231 PLRW6000241 PLRW6000171 Kod ocenianej jcw 8859 88569 88519 88529 Kod punktu pomiarowo- PL02S0501_32 PL02S0501_32 PL02S0601_32 PL02S0601_09 kontrolnego 71 69 38 29 Nazwa punktu Kcynka, ujście Margoninka – Noteć - pomiarowo - Noteć –Milcz do Noteci, Mielimąka Gromadno kontrolnego Smogólec Gmina Chodzież Szamocin Sadki Gołańcz Klasa elementów Potencjał Stan Stan dobry Potencjał dobry biologicznych umiarkowany umiarkowany Klasa elementów Potencjał dobry Stan dobry Potencjał dobry Stan dobry hydromorfologicznych Klasa elementów Poniżej Poniżej fizykochemicznych potencjału Stan dobry Potencjał dobry potencjału (grupa 3.1 - 3.5) dobrego dobrego Klasa elementów fizykochemicznych - specyficzne zanieczyszczenia Potencjał dobry - - - syntetyczne i niesyntetyczne (3.6) Stan / potencjał Potencjał dobry ekologiczny w ppk Potencjał Stan Stan dobry i powyżej monitoringu obszarów umiarkowany umiarkowany chronionych dobrego Stan chemiczny w ppk monitoringu obszarów Dobry - Dobry - chronionych Stan w ppk monitoringu obszarów chronionych Zły - Dobry Słaby Źródło: Ocena stanu jednolitych części wód za rok 2015 z uwzględnieniem oceny spełnienia wymagań dla obszarów chronionych (w trakcie weryfikacji przez GIOŚ), WIOŚ, Poznań

- 22 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Tabela 2. Klasyfikacja elementów biologicznych, fizykochemicznych, hydromorfologicznych i chemicznych w punktach pomiarowo-kontrolnych i w jednolitej części wód Młynówka Margoninka – Nazwa punktu Noteć –Milcz Borowska – Mielimąka pomiarowo - kontrolnego (gm. Chodzież) Borowo (gm. Szamocin) (gm. Szamocin) Klasa elementów III II II biologicznych Klasa elementów Potencjał Stan Stan fizykochemicznych poniżej dobrego poniżej dobrego poniżej dobrego Klasa elementów Stan poniżej II I hydromorfologicznych bardzo dobrego Klasa elementów Stan - - chemiczny poniżej dobrego Źródło: Klasyfikacja wskaźników jakości wód płynących w województwie wielkopolskim za rok 2016, WIOŚ Poznań

Na terenie gminy Szamocin istnieje ryzyko wystąpienia powodzi, w przypadku zaistnienia niekorzystnych zjawisk hydrogeologicznych – powodzi opadowych i roztopowych czy powstania zatorów.

Rysunek 3. Strefy zagrożenia powodziowego na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie http://www.rdw.kzgw.gov.pl

- 23 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Zgodnie z mapami zagrożenia powodziowego opracowanymi w ramach projektu „Informatyczny System Osłony Kraju” (ISOK) na terenie gminy występuje: • obszar szczególnego zagrożenia powodzią, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest wysokie i wynosi raz na 10 lat (p=10%), • obszar szczególnego zagrożenia powodzią, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest średnie i wynosi raz na 100 lat (p=1%), • obszar, na którym prawdopodobieństwo wystąpienia powodzi jest niskie i wynosi raz na 500 lat (p=0,2%), • obszar szczególnego zagrożenia powodzią między linią brzegu a wałem przeciwpowodziowym lub naturalnym wysokim brzegiem, w który wbudowano trasę wału przeciwpowodziowego, • obszar narażony na zalanie w przypadku zniszczenia lub uszkodzenia wału przeciwpowodziowego. Wyżej wymienione obszary zostały przedstawione na rysunku 3. Tereny te są częściowo chronione wałami przeciwpowodziowymi głównego koryta Noteci (na odcinku ok. 7 km w miejscowościach Atanazyn, Antoniny i Raczyn) i są narażone na niebezpieczeństwo wystąpienia powodzi w przypadku ich uszkodzenia, przelania się wody przez wały lub ich przesiąkania. Warunkiem uniknięcia ewentualnego zagrożenia powodzią jest utrzymywanie wałów przeciwpowodziowych w należytym stanie technicznym, poprzez ich stałą modernizację celem eliminacji uszkodzeń i zniszczeń.

Wody podziemne Główne poziomy wodonośne na terenie gminy Szamocin stanowią wody porowe w utworach czwartorzędu i trzeciorzędu (miocenu). Pierwsze tworzą piaski, żwiry i piaski mułkowate, drugie – piaski i piaski mułkowate. Głębokość zalegania pierwszego użytkowego poziomu wodonośnego, na ogół nie przekracza 40 m p.p.t. W obszarze gminy zaleganie wód podziemnych pierwszego poziomu kształtuje się odmiennie w pradolinie i w obszarze wysoczyzny. W obszarze pradoliny wody te zalegają bardzo płytko, do 2,0 m ppt. Istotny wpływ na kształtowanie stanów wód podziemnych w tym obszarze mają stany w rzece Noteci. Na przeważającej części obszaru wysoczyzny wody pierwszego poziomu wodonośnego zalegają na głębokości 2 - 5 m. Większą głębokość zalegania tych wód stwierdzono na zachód od Chodzieży, w rejonie wzgórz czołowomorenowych powyżej 30 m oraz w strefie przyległej do pradoliny - 10 do 20 m. Gmina Szamocin leży w obrębie dwóch Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (czwartorzędowych): • Pradolina Toruń-Eberswalde (nr 138) – zbiornik porowy o powierzchni 2100 km 2. Jego przybliżone zasoby dyspozycyjne wynoszą ok. 400 tys. m 3/d. GZWP nr 138 obejmuje całą centralną i północną część gminy Szamocin; • Dolina Kopalna Smogulec-Margonin (nr 139) – zbiornik porowy o powierzchni 250 km 2. Jego przybliżone zasoby dyspozycyjne wynoszą ok. 30 tys. m 3/d. GZWP nr 138 obejmuje południowy skraj gminy Szamocin. Gmina Szamocin w całości leży w zasięgu Jednolitej Części Wód Podziemnych o kodzie PLGW600035. W utworach czwartorzędowych jeden poziom wodonośny związany głównie z pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką. Poziom mioceński stanowi jedna warstwa wodonośna dobrze izolowana od poziomu czwartorzędowego.

- 24 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Rysunek 4. JCWPd i GZWP na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie danych systemu SOPO

Dla JCWPd PLGW600035, określono następujące parametry: • JCWPd jest monitorowana, • stan ilościowy – dobry, • stan chemiczny – dobry, • ocena ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych – niezagrożona, • JCWPd dostarczająca średnio powyżej 100 m3 wody na dobę – tak, • wyznaczone cele środowiskowe: dobry stan chemiczny, dobry stan ilościowy, • odstępstwo – nie, • typ odstępstwa – nie dotyczy, • termin osiągnięcia dobrego stanu – nie dotyczy, • uzasadnienie odstępstwa – nie dotyczy, • JCWPd znajduje się w wykazie obszarów chronionych – tak.

- 25 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Tabela 3. Ocena jakości wód podziemnych w roku 2016 Gmina Szamocin (gm. miejsko-wiejska) Miejscowość Szamocin Stratygrafia Q JCWPd 172 35 Głębokość do stropu warstwy 29,50 wodonośnej [m] Zwierciadło wody napięte Użytkowanie terenu 2. Zabudowa miejska luzna Klasa jakości - wskaźniki III fizyczno-chemiczne 2016 Klasa jakości - wskaźniki - organiczne 2016 Końcowa klasa jakości 2016 II Przyczyna zmiany klasy jakości tylko Fe (geogeniczne pochodzenie) i O2 (pomiar w zróżnicowanych warunkach środowiskowych) w III klasie jakości Źródło: Ocena jakości wód podziemnych w punktach pomiarowych sieci krajowej w ramach monitoringu diagnostycznego stanu chemicznego wód podziemnych w roku 2016 /wg badań PIG/

5.1.6. Atmosfera i klimat Pod względem klimatycznym gmina Szamocin należy do tzw. dzielnicy nadnoteckiej, obejmującej pas szerokości 50-70 km rozciągający się po obydwu stronach rzeki. Dzielnica ta ma charakter pośredni, przejściowy, między chłodną i deszczową dzielnicą pomorską, a bardziej suchą i cieplejszą dzielnicą środkową. Przeważająca część wiatrów ma kierunek zachodni. Charakterystyczne są mgły i obfite rosy, potęgujące się jesienią, zwłaszcza w Szamocinie i w większych wsiach. Duże powierzchnie leśne oraz rozległa dolina Noteci sprzyjają tworzeniu się zróżnicowanego mikroklimatu. Obecność torfowisk i bagien w dolinie zwiększa wilgotność powietrza, zaś na wyżej położonych polach występują porywiste wiatry. W obszarach przyleśnych mikroklimat łagodnieje. Opady są tu większe niż na pozostałych obszarach Wielkopolski. W ciągu ostatnich lat w Dolinie Noteci odnotowano przeciętnie opady w roku na poziomie 546 mm (l/m²), podczas gdy w innych punktach pomiarowych Wielkopolski od 497 mm (w Śremie) do 513 mm (w Szamotułach). Średnia temperatura powietrza wynosi 7º C. Najzimniej jest w styczniu, najcieplej w lipcu. Temperatury te są przeciętnie niższe niż w Wielkopolsce od 0,5 do 1ºC. Pokrywa śnieżna utrzymuje się 50-60 dni, zaś dni mroźnych jest od 30 do 35, a z przymrozkami ok. 100 dni. Okres wegetacji (ze średnią temperaturą dobową powyżej 5º C) trwa 200-215 dni i jest nieco krótszy niż przeciętnie w Wielkopolsce (215-227 dni), a zaczyna się o kilka dni później niż w pozostałej części Wielkopolski. Badania stanu jakości powietrza zostały przeprowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu w roku 2016. Obszar gminy Szamocin zaliczany jest do strefy wielkopolskiej.

- 26 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Tabela 4. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony zdrowia - strefa wielkopolska Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji pył pył NO SO CO C H BaP As Cd Ni Pb O 2 2 6 6 PM2,5 PM10 3 A A A A C C C A A A A C Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2016

Tabela 5. Klasyfikacja stref z uwzględnieniem kryteriów określonych w celu ochrony roślin - strefa wielkopolska Symbol klasy strefy dla poszczególnych substancji

NO x SO2 O3 A A A Źródło: Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2016

W „Programie ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej” z 2013 roku stwierdzono, że konieczne jest podjęcie dalszych działań na rzecz poprawy jakości powietrza w tej strefie. Wskazano następujące działania naprawcze: • ograniczenie emisji z indywidualnych systemów grzewczych poprzez likwidację starych kotłów (poprzez podłączenie do sieci cieplnej lub zastosowanie ogrzewania elektrycznego) lub ograniczenie emisji (poprzez zmianę paliwa, wymianę starych kotłów na nowe niskoemisyjne), • ograniczenie zużycia produkowanej energii i poprzez to ograniczenie emisji na obszarze przekroczeń poprzez termoizolację budynków, • wykorzystanie alternatywnych źródeł energii w postaci kolektorów słonecznych, pomp ciepła lub wykorzystania energii wiatru, które stanowiłyby uzupełniające źródła pozyskiwania energii cieplnej. Dodatkowo określono działania mające na celu redukcję emisji pyłu zawieszonego PM10 z transportu samochodowego (emisji liniowej) poprzez: • poprawę stanu technicznego dróg istniejących – utwardzenie poboczy w celu redukcji wtórnego unosu pyłu z dróg, • budowę obwodnic, w celu wyprowadzenia emisji poza obszary o gęstej zabudowie, • utrzymanie działań ograniczających emisję wtórną pyłu poprzez regularne utrzymanie czystości nawierzchni (czyszczenie metodą mokrą), • zmianę środków transportu komunikacji miejskiej zasilanych olejem napędowym na autobusy zasilane alternatywnym paliwem gazowym CNG, • tworzenie przyjaznych dla środowiska stref ograniczonego transportu, popularyzację transportu miejskiego oraz rowerowego. Przez gminę przebiegają dwie drogi wojewódzkie o powiązaniach pozaregionalnych, które krzyżują się w Szamocinie. Są to drogi: nr 190 Margonin -Szamocin - Krajenka i nr 191 Chodzież – Szamocin – Nowy Dwór. Wokół tych dróg może występować zwiększone zanieczyszczenie spalinami oraz zagrożenie hałasem komunikacyjnym.

- 27 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

W 2015 roku Wielkopolski Zarząd Dróg Wojewódzkich przeprowadził generalny pomiar ruchu na drogach wojewódzkich województwa wielkopolskiego. Pomiar wykonano w oparciu o „Wytyczne pomiaru ruchu na drogach wojewódzkich w 2015 r.”, opracowane w 2014 r. na zlecenie Departamentu Dróg i Autostrad Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju. Pomiar został przeprowadzony sposobem ręcznym, z wyłączeniem odcinków dróg wojewódzkich przebiegających w granicach miast na prawach powiatu. Rejestracji podlegały pojazdy silnikowe w podziale na 7 kategorii oraz rowery.

Tabela 6. Średni dobowy ruch roczny (SDRR)

Rodzajowa struktura ruchu pojazdów silnikowych SDRR Nr drogi / Lekkie sam. Sam. ciężarowe poj. silnik. Sam. osob. Ciągniki Nazwa motocykle ciężarowe autobusy ogółem mikrobus bez z rolnicze odcinka (dostawcze) przyczepy przyczepą poj./doba poj./doba poj./doba poj./doba poj./doba poj./doba poj./doba poj./doba 190 Pobórka- 3759 45 3086 440 83 64 15 26 Szamocin 190 Szamocin 3767 57 3204 324 83 72 4 23 - Margonin 191 Rataje - 2848 51 2517 174 46 23 28 9 Szamocin 191 Szamocin 1016 27 837 109 15 7 12 9 – Nowy Dwór

Transport ciężki (samochody ciężarowe z przyczepą lub bez) stanowi niewielki odsetek ogólnej liczby pojazdów poruszających się pod drogach wojewódzkich znajdujących się na terenie gminy Szamocin. Większy jest na drodze wojewódzkiej nr 190 i stanowi ok. 4% ogólnej liczby zarejestrowanych pojazdów. Natomiast na drodze wojewódzkiej nr 191 udział samochodów ciężarowych wynosi ok. 2,5%. W odniesieniu do poprzedniego badania (z roku 2010) zanotowano nieznaczny spadek odsetka pojazdów ciężarowych o ok. 0,5 punktu procentowego. Ruch pojazdów ciężkich na terenie gminy Szamocin nie przekracza wielkości średnich dla województwa wielkopolskiego. Na terenie gminy nie prowadzono bezpośrednich pomiarów hałasu komunikacyjnego. Badania takie wykonano przez WIOŚ na drodze wojewódzkiej nr 190 w roku 2015, w miejscowości Wągrowiec, ul. Kościuszki 46, w odległości 13 m od drogi, na wysokości elewacji budynku wielorodzinnego. Równoważny poziom hałasu LAeq (średnia roczna) wyniósł 59,8 dB. Natężenie ruchu (średnia roczna): pojazdy ogółem – 484 poj./h, pojazdy ciężkie – 11 poj./h. Z danych wynika, że normy hałasu nie zostały przekroczone.

- 28 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Rysunek 5. Średni dobowy ruch roczny pojazdów silnikowych na drogach krajowych i wojewódzkich w 2015 roku Źródło: http://wzdw.pl/drogi/pomiar-ruchu/generalny-pomiar-ruchu-2015

5.1.7. Szata roślinna, świat zwierzęcy i różnorodność biologiczna Szata roślinna Szata roślinna jest integralnym składnikiem środowiska przyrodniczego, a zróżnicowanie jej stanowi wypadkową czynników siedliskowych jak podłoże geologiczne i warunki wilgotnościowe. Każdy ze sposobów użytkowania szaty roślinnej przez człowieka pociąga za sobą zestaw pewnych zabiegów zmieniających warunki siedliskowe. Zieleń urządzona to układ roślinności powstałej dzięki działalności człowieka z wykorzystaniem naturalnych ugrupowań roślinnych. Roślinność naturalna jest odbiciem cech siedliska oraz klimatu. Gmina Szamocin według podziału geobotanicznego Polski położona jest w obrębie Okręgu Noteckiego Krainy Wielkopolsko-Kujawskiej (Pododdział - Pas Wielkich Dolin, Dział Bałtycki, Środkowoeuropejska Prowincja Niżowo-Wyżynna). Opisywany obszar cechuje się wyraźnym podziałem ze względu na sposób użytkowania, będący konsekwencją morfogenetycznego charakteru krajobrazu gminy. Ukształtowanie terenu jest wynikiem postoju lodowca i odpływu wód pradoliną Toruńsko-Eberswaldzką. Omawiana gmina położona jest w obrębie tzw. odcinka wyrzyskiego Pradoliny, w środkowej części Doliny Środkowej Noteci. Odcinek ten ciągnie się od Nakła na wschodzie aż po zwężenie na wysokości Nietuszkowa i Dziembowa na zachodzie. Północną granicę gminy stanowi rzeka Noteć, dlatego dalsza jej część obejmuje południowy odcinek omawianego fragmentu Pradoliny. Charakter użytkowania powierzchni ziemi w granicach omawianej jednostki zmienia się w układzie pasowym, w obrębie kolejnych teras, aż po krawędź pradoliny granicząc na południu z Pojezierzem Chodzieskim. Wyraźnie zarysowują się dwa główne poziomy, z których pierwszy o wysokości od 55 m n.p.m. koło Nakła do 50 m. n.p.m. pod Miliczem stanowi dno pradoliny.

- 29 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Poziom ten zajęty jest przez użytki zielone, wśród których dominują łąki kośne na podłożu torfowym. W obrębie tej terasy usytuowane są również stawy o zróżnicowanym poziomie gospodarki rybackiej. Trzy główne stawy znajdują się w obrębie tzw. Łąk Szamocińskich i Atanazyńskich, tuz przy korycie Noteci. Pozostałe obszarowo niewielkie stawy rozproszone są w południowej części terasy zalewowej, a gospodarka rybacka ma charakter ekstensywny i ukierunkowana jest głównie na potrzeby własne. Drugi poziom terasowy, zbudowany z piasków i żwirów, ciągnie się na wysokości 70m n.p.m. od Paterka na wschodzie po 60 m n.p.m. na wysokości wsi Rataje. W obrębie pasa terasy drugiej większa część obszaru zajęta jest przez grunty orne, a w zachodnim i wschodnim krańcu w znacznej części przez tereny leśne. W obszarze krawędzi pradoliny usytuowanych jest wiele zwykle niewielkich zbiorników wodnych, głównie jezior, z których największą powierzchnię zajmuje jezioro Laskowskie usytuowane w zachodniej części gminy. Trzeci pas użytkowania to południowa część gminy, znajdująca się poza krawędzią pradoliny, wkraczająca w obręb Pojezierza Chodzieskiego. Tę część zajmują głównie grunty orne, a jedynie w okolicach Borowa i Jaktorowa ciągi terenów leśnych.

Lasy Na terenie gminy Szamocin lasy stanowią ok. 20,9 % jej całkowitej powierzchni. Zdecydowanie dominują lasy należące do Skarbu Państwa. Są one administrowane przez Nadleśnictwo Podanin. Największe kompleksy leśne zlokalizowane są w centralnej i południowej części gminy. Przeważającym typem siedliskowym lasu jest bór mieszany świeży i bór świeży – odpowiednio 48,6% i 38,5 % ogólnej powierzchni lasów w gminie. Las mieszany świeży stanowi powierzchnię 9,1 %, a bór mieszany wilgotny - 1,4 %. Głównym gatunkiem lasotwórczym jest sosna, która stanowi 91,9 % drzewostanu. Ponadto do ważniejszych gatunków panujących należy dąb - 1,9 %, brzoza - 2,6 %, olsza - 2,3 %, świerk - 0,9 %. Odporność na degradację i zdolność do regeneracji drzewostanów zależna jest od ich wieku, składu gatunkowego i występujących presji. Lasy na terenie gminy położone są poza zasięgiem oddziaływania zakładów przemysłowych. Na terenie gminy Szamocin występują lasy ochronne o łącznej powierzchni ok. 451,6 ha, o następujących kategoriach ochronności: • lasy wodochronne – o powierzchni ok. 410,3 ha, • lasy glebochronne – o powierzchni ok. 15,8 ha, • ostoje zwierząt – o powierzchni ok. 19,1 ha, • lasy w granicach administracyjnych miast – o powierzchni ok. 6,2 ha.

Ekosystemy łąkowe i pastwiska, zadrzewienia i nieużytki o cechach naturalnych: Poza terenami leśnymi, najwyższe wartości przyrodnicze reprezentują łąki i pastwiska, które razem zajmują ok. 3576 ha, a także nieużytki, które zajmują ok. 1682 ha. Wynika to przede wszystkim z ich stosunkowo ekstensywnego użytkowania i wysokiego zróżnicowania gatunkowego. Urozmaicone zadrzewieniami i zakrzewieniami, położone w zdecydowanej większości w sąsiedztwie doliny Noteci, tworzą lokalnie bardzo ważne dla zwierząt płaty ekologiczne.

- 30 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Część łąk tego obszaru ulega zabagnieniu z powodu złej konserwacji urządzeń i rowów melioracyjnych, część ulega zarastaniu przez drzewa i krzewy. Roślinność tych łąk, mimo wcześniejszych zabiegów melioracyjnych, koszenia i wysiewania traw bardziej przydatnych gospodarczo powraca w wielu miejscach do stanu naturalnego. Ekosystemy łąkowe z zadrzewieniami cechują się dobrymi zdolnościami regeneracyjnymi, wykazując się też wysoką odpornością na degradację. Problemem jest jednak to, że duża część trwałych użytków zielonych na terenie gminy jest położona na słabych bądź bardzo słabych glebach (kompleksy przydatności rolniczej 3z). Fakt ten przyczynia się do spowolnienia procesów regeneracyjnych. Łąki w granicach rozpatrywanego obszaru poddawane są zróżnicowanej eksploatacji. W przypadkach intensywnej gospodarki łąkowej zatraciły w dużej mierze typowy, seminaturalny charakter (m.in. na skutek szeroko zakrojonych robót melioracyjnych prowadzonych w latach 70-tych). Zachowany został jednakże sukcesyjny układ zbiorowisk doliny, uwarunkowany stosunkami wodnymi. Na terenach najbardziej uwilgotnionych, na murszejących torfach spotyka się dwukośne łąki wilgotne z ostrożeniem i rdestem ( Cirisio- Polygonetum ) oraz jednokośne łąki trzęślicowe (należące do związku Molinion ). W tej strefie spotyka się również pastwiska, np. w rejonie Łąk Raczyńskich i Szamocińskich. Nieco wyżej położone tereny porastają żyzne, świeże łąki kośne z rajgrasem wyniosłym ( Arrhrenantherum elatior ) oraz z dużą ilością innych kwitnących roślin.

Roślinność bagienna i wodna Roślinność bagienną i wodną uznaje się za najbardziej naturalny element szaty roślinnej na terenie Gminy Szamocin. Pomimo znacznego przekształcenia zlewni, jak i samych ekosystemów wodnych gminy, roślinność bagienna porastająca siedliska hydrogeniczne podlega w dużej mierze naturalnym procesom przemian szaty roślinnej. Niestety, w zdecydowanej mierze tempo tych przekształceń zostało przyspieszone w wyniku kulturowej eutrofizacji wód. Obecny charakter roślinności bagiennej i wodnej jest, więc z jednej strony efektem naturalnych możliwości genetyczno-morfologicznych ekosystemów wodnych gminy, z drugiej jest konsekwencją ich użytkowania. Zlewnie jezior położonych na analizowanym terenie charakteryzuje zwykle duży udział lasów, zwłaszcza w zachodniej części gminy. Większość jezior znajduje się pod silną presją antropogeniczną, dotyczy to zwłaszcza jezior w okolicy miasta Szamocin. Konsekwencja takiego stanu rzeczy jest eutroficzny charakter zbiorników wodnych gminy. Dlatego też ich flora i roślinność wykazuje znaczne podobieństwo. Charakterystyczny jest znikomy udział zbiorowisk roślin zanurzonych (klasa Potametea ; nazewnictwo zespołów roślinnych przyjęto za Brzegiem i Wojterską, 2001), wśród których dominującą rolę odgrywają fitocenozy zespołów rogatka sztywnego (Ceratophyletum demersi), wywłócznika kłosowego (Myriophylletum spicati), czy włosienicznika krążkolistnego (Ranunculetum circinati) np. jeziora Laskowskie Wielkie, Laskowskie Małe, Siekiera, Staw I w Cygańskich Dołach. Rośliny o liściach pływających większości zbiorników wodnych reprezentowane są przez grążel żółty (Nuphar luteum), tworzący w wielu przypadkach dość znaczne obszarowo płaty zespołu (Nympheo albae-Nupharetum luteae) np. w jeziorach Borówki, czy Stawy I i II w Cygańskich Dołach. Dużo słabiej reprezentowany jest drugi z charakterystycznych gatunków omawianego zespołu - grzybień biały (Nymphaea alba), którego można spotkać w Jeziorze Siekiera. Zarówno grążel żółty jak i grzybień biały należą do roślin chronionych ustawą o ochronie przyrody. Z innych zbiorowisk roślinnych o liściach pływających spotyka się np. fitocenozy zespołów rdestnicy pływającej (Potametum natantis), a w stawach często formy pływającej rdestu ziemnowodnego (Polygonetum natantis). W strefie litoralu, w spokojnych zatokach, mniejszych zbiornikach wodnych, kanałach czy też w Noteci stosunkowo często spotyka się zbiorowiska roślin niezakorzenionych, swobodnie pływających na powierzchni wody z klasy Lemnetea minoris najczęściej fitocenozy zespołów spirodeli wielkokorzeniowej (Lemno-Spirodeletum polyrrhizae), rzęsy drobnej (Lemnetum minoris),

- 31 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

żabiścieku pływającego (Lemno-Hydrocharitetum morsus-ranae) . Ogółem roślinność zbiorników wodnych zdominowana jest jednak przez fitocenozy zespołów należących do klasy Phragmitetea australis , skupiające zbiorowiska szuwarów właściwych, budowanych przez wysokie byliny. Najczęstszymi zbiorowiskami szuwarów są fitocenozy zespołów: pałki wąskolistnej (Typhetum angustifoliae), trzciny pospolitej (Phragmitetum communis), pałki szerokolistnej (Typhetum latifoliae) , manny mielec (Glycerietum maximae), tataraku zwyczajnego (Acoretum calami), kosaćca żółtego (Iridetum pseudacori), turzycy błotnej (Caricetum acutiformis), turzycy dzióbkowatej (Caricetum rostratae), narecznicy błotnej (Thelypteridi-Phragmitetum) oraz szaleju jadowitego i turzycy nibyciborowatej (Cicuto-Caricetum pseudocyperi). Zbiorniki wodne na terenie Gminy Szamocin, ze względu na swoją znaczną żyzność, zwykle niską przezroczystość wody, jak i niewielką głębokość sprzyjającą intensywnemu mieszaniu przez wiatr, znajdują się w większości w stadium dominacji fitoplanktonu nad roślinnością zanurzoną.

Pola uprawne Największe areały gruntów uprawnych znajdują się w północno-zachodniej i wschodniej części gminy. Ich łączna powierzchnia razem z sadami wynosi ok. 3289 ha. Według danych GUS w 2010 r. powierzchnia zasiewów wyniosła 2353,4 ha, z czego zdecydowaną większość (niemal 2000 ha) stanowiły zboża. Uprawy te charakteryzują się niską różnorodnością biologiczną. Funkcja środowiskowa pól uprawnych na terenie gminy Szamocin wynika z aktywności biologicznej i bezpośredniego sąsiedztwa ze strukturami przyrodniczymi wyższego rzędu tj. łąkami o cechach naturalnych, nieużytkami, zadrzewieniami i lasami. Stanowią one niejako uzupełnienie i bufor dla środowisk o wyższej randze przyrodniczej. W aspekcie odporności na degradację i zdolności do regeneracji, pola uprawne są ogniwem niezwykle słabym. Decyduje o tym przede wszystkim bardzo ograniczony skład gatunkowy – zazwyczaj jeden gatunek. Monokultury rolne są narażone na infekcje grzybowe i bakteryjne, spustoszenie na uprawach mogą czynić szkodniki owadzie. Stąd wynika potrzeba stosowania środków ochrony roślin.

Roślinność synantropijna Roślinne zbiorowiska synantropijne, charakteryzują na terenie Gminy Szamocin przede wszystkim, centralny pas terasy dolnej Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, gdzie dominują użytki rolne, osiedla ludzkie - zabudowania gospodarczo-mieszkalne oraz ciągi komunikacyjne. Roślinność segetalna, czyli chwasty towarzyszące polom uprawnym oraz miedzom i śródpolnym ciągom komunikacyjnym stanowią niezwykle malowniczy element krajobrazu wiejskiego. Kwiaty chabru bławatka, rumianku, wyki czy maku piaskowego stanowią o kolorycie polskiej wsi. Akcent ten jest ciągle obecnyw krajobrazie rolniczym gminy Szamocin w postaci zbiorowisk wkraczających w pobrzeża upraw zbożowych w postaci fitocenoz zespołów maku piaskowego ( Papaveretum argemones ) czy wyki czteronasiennej ( Vicietum tetraspermae ), jak i na mniejszych obszarach wśród upraw buraków zbiorowiska chwastnicy i muchotrzewu (Spergulo -Echinochloetum ). Najlepiej zachowane zbiorowiska segetalne spotkać można w rejonie Borowa i Jaktorowa. Terenom zabudowanym towarzyszą zbiorowiska roślin ruderalnych, szczególnie zajmujące siedliska przychaci czy śmietnisk. Na uwagę zasługują azotolubne zbiorowiska z pokrzywą ( Urtico -Malvetum neglecte ) bądź łopianem ( Arction lappae ). Wokół zabudowań gospodarczych spotkać jeszcze można zbiorowiska z rdestem ptasim i rumiankiem bezpromieniowym ( Polygono-Matricarietum matricarioides ). Terenom zajętym przez człowieka towarzyszą również zbiorowiska miejsc wydeptywanych, zwłaszcza ścieżek, które zajmowane sa przez fitocenozy zespołów życicy i babki ( Lolio-Plantaginetum maiorois ) czy pięciornika

- 32 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin gęsiego ( Potentiletum anserinae ). Ciekawe zbiorowiska roślinności ruderalnej zanotowano w obrębie wsi Atanazyn, Józefowice i Nałęcza, jak również w Borowie i Lipiej Górze. Zachowanie zbiorowisk synantropijnych uwarunkowane jest wprowadzeniem zasad tzw. kodeksu poprawnego gospodarowania w rolnictwie, wskazującego sposób wykorzystania gruntów dla osiągnięcia zysku, nie obciążając przy tym środowiska przyrodniczego przez np. nieopryskiwanie herbicydami i insektycydami pasa upraw towarzyszącego bezpośrednio miedzom czy przydrożom. Udział terenów zieleni publicznej w gminie jest stosunkowo niewielki. Należy do nich zaliczyć przede wszystkim park na Placu Wolności w Szamocinie, zabytkowe parki dworskie w Jaktorowie i Jaktorówku oraz ogródki działkowe w Szamocinie.

Zadrzewienia Krajobraz rolniczy charakteryzujący się dużą otwartością zyskuje na walorze, gdy znajdują się w jego obrębie zadrzewienia śródpolne, w postaci ugrupowań kępowych drzew, bądź zadrzewień liniowych towarzyszących ciągom komunikacyjnym, czy też oddzielających poszczególne pola uprawne. Zadrzewienia śródpolne poza wspomnianym znaczeniem krajobrazowym stanowią istotny element kształtowania różnorodności biologicznej terenów rolniczych, a także decydują o poprawie warunków mikroklimatycznych sprzyjających wzrostom plonów roślin uprawnych. W przypadku ugrupowań kępowych nie ma na terenie omawianej gminy wiele przykładów tego typu zadrzewień. Zadrzewienia stanowią swego rodzaju wyspy leśne w krajobrazie rolniczym, natomiast zadrzewienia liniowe stanowią również korytarze ekologiczne - ciągi komunikacyjne zwłaszcza dla zwierząt. Łąki w dolinie Noteci, z uwagi na ich znaczne zmeliorowanie, poprzecinane są przez rosnące wzdłuż rowów melioracyjnych zarośla wierzbowe.

Roślinność zbiorowisk otulinowych Zbiorowiska otulinowe w obrębie dokumentowanego rejonu związane są przede wszystkim z okrajkami kompleksów leśnych oraz z ugrupowaniami kępowymi zadrzewień. Podobnie jak roślinność towarzysząca ekosystemom wodnym, czy też roślinność śródpolnych miedz, zbiorowiska otulinowe stanowią formę ekotonu - strefy przejściowej pomiędzy różnymi ekosystemami. Dlatego też w swej strefie posiadają gatunki zarówno z jednego jak i drugiego ekosystemu, ale co ważniejsze dzięki swej odrębności siedliskowej zamieszkuje je szereg gatunków specyficznych i to zarówno roślin, jak i zwierząt. Dobrze wykształcone zbiorowiska otulinowe - okrajki leśne spotkać można w rejonie wsi Borowo-Borówki.

Świat zwierzęcy Zróżnicowanie typów siedlisk Gminy warunkuje występowanie zgrupowań fauny o określonych wymaganiach. Fauna gminy Szamocin związana jest głównie z pięcioma typami siedlisk: ekosystemami łąkowymi, leśnymi, agrocenozami, ekosystemami wodnymi oraz z terenami zabudowanymi. Bardzo istotne znaczenie mają gatunki fauny związane z doliną Noteci, a więc z samą rzeką, ekosystemami łąkowymi oraz zlokalizowanymi tam stawami. Dlatego grupą zwierząt o największej różnorodności gatunkowej na tych obszarach są ptaki. Znaczenie pradoliny dla tej grupy zwierząt jest przeogromne z racji istoty korytarza ekologicznego i związanych z nim migracji (głównie przeloty wiosenne i jesienne), jak i jako siedlisko bytowania, rozrodu i żerowania. Odcinek pradoliny na obszarze gminy, w sąsiedztwie dużego kompleksu stawów Ostrówek i Smogulec na wschodzie oraz zalewowych łąk pomiędzy Ujściem a Wieleniem na

- 33 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin zachodzie, stanowi ostoję o randze europejskiej. Występują tu sztandarowe gatunki Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt jak: orzeł bielik, kania ruda, kania czarna, błotniak łąkowy, błotniak zbożowy, derkacz, kulik wielki. Fauna ekosystemów leśnych jest reprezentowana przez liczne taksony znajdujące tu odpowiednie siedliska dla siebie. Do najbardziej charakterystycznych dużych ssaków dla lasów Gminy Szamocin należy zaliczyć dzika, sarnę, jelenia. Gatunki te są dość licznie reprezentowane i podlegają gospodarce łowieckiej. Spośród gatunków łownych dużej uwadze winien podlegać wzrost liczebności lisa, zauważalny na obszarze całego kraju. Coraz liczniej spotkać można nad ekosystemami wodnymi żeremie bobrów, w szczególności nad rzeką Margoninką. Na granicach lasów i pól czy też nad ekosystemami wodnymi stosunkowo licznie obserwowano ptaki drapieżne, w szczególności myszołowa, błotniaka stawowego i łąkowego, kanię rudą. Faunę płazów związanych z ekosystemami wodnymi, przynajmniej w czasie rozrodu, reprezentują na podstawie obserwacji żaby (trawna, wodna i moczarowa), ropucha szara, rzekotka, traszka grzebieniasta. Płazy należy uznać za grupę zwierząt szczególnie zagrożonych z racji zanieczyszczania i degradacji ekosystemów wodnych, oraz z racji wędrówek przez trasy komunikacyjne podczas okresu godowego wiosną. Fauna zwierząt zasiedlających pola i łąki reprezentowana zwłaszcza przez owady, drobne ssaki, ptaki, narażona jest najbardziej na działania antropopresyjne poprzez stosowane zabiegi agrotechniczne oraz opryski chemiczne. Fauna ta odgrywa znacząca rolę w strukturze i funkcjonowaniu tego typu ekosystemów. Zabudowania wiejskie oraz miasto Szamocin zamieszkiwane są przez powszechnie występujące gatunki ptaków gnieżdżących się w obrębie terenów ruderalnych, przychaciach, drzewach stanowiących zieleń miejską, dla których miejscami żerowania są m.in. śmietniki, stragany, uliczne miejsce dystrybucji produktów spożywczych itp. Są to głównie gatunki z rodziny wróblowatych (grupa Passeriformes ). Zwrócić należy uwagę na coraz rzadsze gnieżdżenie się jaskółek dymówki i oknówki w obrębie zabudowań mieszkalnych i gospodarczych.

Powiązania przyrodnicze z otoczeniem Przez powiązania przyrodnicze należy rozumieć nie tylko obecność korytarzy migracyjnych elementów biotycznych przyrody, ale także istnienie innych struktur ekologicznych oraz rozległych przestrzeni otwartych pozwalających na utrzymanie lokalnej spójności ekologicznej. Nawet przestrzeń zurbanizowana może zostać włączona w funkcjonowanie systemu przyrodniczego. Dzieje się tak dzięki odpowiedniemu kształtowaniu zieleni towarzyszącej zabudowie np. przez wprowadzanie szpalerów drzew, czy pozostawieniu znacznego udziału zieleni przydomowej. Niebagatelną rolę w lokalnych powiązaniach ekologicznych odgrywają także formy ogrodzeń, gabaryty obiektów budowlanych, czy infrastruktura drogowa. Północną granicę gminy Szamocin stanowi dolina Noteci. Jest ona ważnym korytarzem ekologicznym o znaczeniu krajowym, stanowiącym krajową drogę migracji, rozprzestrzeniania i wymiany genetycznej organizmów żywych. Z kolei przebiegający w południowej części gminy Szamocin korytarz ekologiczny „Lasy Nadnoteckie” stanowi jedną z głównych międzynarodowych dróg migracji zwierząt i roślin. Za ich pośrednictwem w skali regionalnej wytworzyła się sieć powiązań przyrodniczych między ważnymi obszarami objętymi ochroną na podstawie przepisów z zakresu ochrony przyrody, m.in. pomiędzy obszarami chronionego

- 34 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin krajobrazu Puszcza Notecka i Dolina Noteci oraz obszarami sieci Natura 2000: Dolina Noteci, Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego, Puszcza Notecka.

Rysunek 6. Zewnętrzne powiązania przyrodnicze gminy Szamocin źródło: Opracowanie własne na podstawie http://mapa.korytarz.pl oraz http://mapy.geoportal.gov.pl

Korytarze ekologiczne przebiegają przez teren gminy Szamocin równoleżnikowo. W związku z tym bardzo ważną rolę w utrzymaniu ciągłości ekologicznej na tym obszarze pełni regionalny korytarz ekologiczny rzeki Młynówka Borowska, który wraz z terenami leśnymi wzdłuż doliny rzecznej łączący ze sobą dolinę Noteci i zwarty kompleks leśny zahaczający o południową część gminy. Do najważniejszych lokalnych korytarzy ekologicznych na terenie gminy zaliczyć należy fragment doliny rzeki Margoninki ze zbiornikiem wodnym Mielimąka i dalej biegnącym wzdłuż koryta rzeki w kierunku jej ujścia do Noteci. Łączy on Dolinę Noteci z terenami przyległymi do Jeziora Margonińskiego na obszarze gminy Margonin i dalej rozgałęzia się na zachód w górę koryta rzeki Margoninki oraz na południe terenami leśnymi w stronę miejscowości Budzyń. Podobne połączenie stanowią korytarze leśne w okolicach wsi Borówki, Borowo, Jaktorówko i Jaktorowo. Obszary i obiekty objęte ochroną prawną na terenie gminy Szamocin: • Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” (PLB300001), • Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Dolina Noteci” (PLH 300004), • Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Noteci, • pomniki przyrody.

- 35 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Rysunek 7. Obszary objęte ochroną prawną na terenie gminy Szamocin Źródło: opracowanie własne na podstawie http://geoserwis.gdos.gov.pl/mapy

Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” (PLB300001) Aktualne granice obszaru określa Rozporządzenie Ministra Środowiska zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 z dnia 12 styczeń 2011 r. (Dz.U. 2011 Nr 25, poz. 133). Powierzchnia całego obszaru wynosi 32672,10 ha. W zasięgu gminy Szamocin obszar ten zajmuje powierzchnię ok. 5 450 ha (w północnej części gminy). Obejmuje on pradolinę rzeczną o zmiennej szerokości od 2 do 8 km, która ma przebieg równoleżnikowy. Od północy obszar graniczy z wysoczyzną Pojezierza Krajeńskiego - maksymalne deniwelacje pomiędzy dnem doliny a skrajem wysoczyzny dochodzą tu do 140 m. Od południa pradolina jest ograniczona piaszczystym Tarasem Szamocińskim, zajętym w znacznej mierze przez lasy, stykającym się z krawędzią Pojezierza Chodzieskiego. Znaczne części pradoliny zostały zmeliorowane i prowadzona jest na nich gospodarka łąkowa. W kilku miejscach pradoliny, m.in. w miejscowości Antoniny na terenie gminy Szamocin, założono stawy rybne, na których prowadzona jest intensywna hodowla ryb. W obrębie obszaru znajdują się 2 ostoje ptaków o randze europejskiej: "Stawy Ostrówek i Smogulec" i "Stawy Ślesin i Występ". Występuje tu co najmniej 18 gatunków ptaków wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Ptasiej. Szczególne znaczenie mają populacje bielika i kani czarnej, stosunkowo licznie występują kania ruda i błotniak stawowy. W okresie wędrówek stosunkowo duże koncentracje osiągają łabędź czarnodzioby i siewka złota.

- 36 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Na obszarze tym występuje również wiele innych zwierząt kręgowych i bogata flora roślin naczyniowych, z licznymi gatunkami zagrożonymi i prawnie chronionymi. Podkreślić należy występowanie zróżnicowanych zbiorowisk roślinnych, w tym różnych typów łęgów, a także muraw kserotermicznych. Do najpoważniejszych zagrożeń ostoi zalicza się zanieczyszczenia wód pochodzenia rolniczego, przemysłowego i komunalnego. Istotne są również ewentualne zmiany reżimu hydrologicznego oraz zmiany w sposobie zagospodarowania terenu, w szczególności zaniechanie pastersko-łąkarskiego użytkowania terenów, a na stawach rybnych zarówno zaniechanie, jak i intensyfikacja gospodarki stawowej. Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej.

Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Dolina Noteci” (PLH300004) Aktualne granice obszaru określa Rozporządzenie Ministra Środowiska zmieniające rozporządzenie w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 z dnia 12 stycznia 2011 r. (Dz. U. 2011 Nr 25, poz. 133). Powierzchnia całego obszaru wynosi 50532 ha. W zasięgu gminy Szamocin obszar ten zajmuje powierzchnię ok. 5 220 ha. Jego granice na terenie gminy w dużej mierze pokrywają się z granicami OSO Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego. Obszar ten zajmuje znaczną część doliny Noteci między miejscowościami Wieleń a Bydgoszczą. Jest on w większości zajęty przez torfowiska niskie, pokryte zalewowymi łąkami i trzcinowiskami, z enklawami zakrzewień i zadrzewień. Teren przecinają liczne kanały i rowy odwadniające. Częste są starorzecza i wypełnione wodą doły potorfowe. Miejscami występują rozległe płaty łęgów. Łąki są intensywnie użytkowane. Wody śródlądowe (stojące i płynące) zajmują 2% obszaru, siedliska łąkowe i zaroślowe zajmują 85%, torfowiska, bagna, roślinność na brzegach wód - 2% powierzchni, zaś siedliska leśne - 6%. Siedliska rolnicze zajmują 5% powierzchni obszaru. SOO Dolina Noteci obejmuje bogatą mozaikę siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej (11 typów), z priorytetowymi lasami łęgowymi i dobrze zachowanymi kompleksami łąkowymi. Notowano tu 8 gatunków załącznika II Dyrektywy Siedliskowej. Potencjalne zagrożenie dla SOO Dolina Noteci stanowi obniżenie retencyjności gleby oraz jej uwilgotnienia w wyniku regulacji i obwałowania Noteci, wycinanie drzew i krzewów oraz dopływ zanieczyszczeń - szczególnie z Gwdy.

Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Noteci Został on ustanowiony uchwałą Nr IX/56/89 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile z dnia 31 maja 1989 r. w sprawie ustanowienia obszarów chronionego krajobrazu w województwie pilskim. OCHK Dolina Noteci leży na terenie Pradoliny Toruńsko – Eberswaldzkiej. Dominujące w krajobrazie są tu łąki oraz pola z enklawami zakrzewień i zadrzewień, rzadziej lasy i jeziora. Teren, poprzecinany kanałami i rowami odwadniającymi, pełen jest starorzeczy. Szczególne znaczenie mają Nadnoteckie Łęgi w dolnym biegu rzeki. To w większości torfowiska niskie i zalewowe łąki - łęgi. Region ten jest ważną ostoją ptaków wodno-błotnych — m.in. bąków, bocianów białych, błotniaków łąkowych, żurawi, ptaków siewkowatych, remiz, podróżniczków. Większość jego powierzchni pokrywa się z obszarem natura 2000 Dolina Noteci.

- 37 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Pomniki przyrody Pomniki przyrody na terenie gminy Szamocin zostały ustanowione na podstawie następujących aktów prawnych: • Orzeczenia nr 350 Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej z dnia 28.03.1957 roku, • Komunikatu Wojewody Pilskiego z 24 czerwca 1982 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile nr 10, poz. 27), • Komunikatu Wojewody Pilskiego z dnia 30 stycznia 1982 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Wojewódzkiej Rady Narodowej w Pile z dn. 30 stycznia 1982 r. nr 2 poz. 4), • Rozporządzenia nr 6/92 Wojewody Pilskiego z dnia 31.12.1992 r. w sprawie uznania za pomniki przyrody (Dz. Urz. Woj. Pilskiego z 27 stycznia 1993 nr1, poz.2), • Uchwały nr XVII/140/08 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 6 listopada 2008 r. w sprawie ustanowienia pomników przyrody (Dz. Urz. Woj. Wielkopolskiego nr 225 poz. 3751).

Tabela 7. Pomniki przyrody na terenie gminy Szamocin Lp. Nazwa pomnika/gatunek Położenie Obwód/wysokość 1. głaz „Zaczarowana Karoca” Atanazyn 632 cm/148 m od 274 do 661 cm/od 2. 16 dębów szypułkowych park dworski w Jaktorowie 21 do 25 m 3. cis pospolity Szamocin (w pobliżu rynku) 166 cm/5 m 4. lipa drobnolistna Atanazyn 349 cm/20 m 5. lipa drobnolistna Piłka 360 cm/ 22 m 6. czeremcha amerykańska Jaktorowo 146 cm/ 22 m 7. czereśnia ptasia Jaktorówko 152 cm/22 cm 8. sosna zwyczajna Jaktorówko 348 cm/28 cm grupa drzew: dąb zwyczajny, lipa od 241 do 301 cm/od 9. Jaktorowo drobnolistna, lipa szerokolistna 16 do 18 m Opracowanie własne na podstawie opracowania „Istniejące formy ochrony przyrody w Nadleśnictwie Podanin oraz Programu ochrony środowiska na lata 2004-2011 dla gminy miejsko-wiejskiej Szamocin

5.1.8. Krajobraz Zasoby przyrodnicze oraz wartości krajobrazowe na analizowanym obszarze są dość wysokie i dobrze zachowane. Najcenniejsze zostały objęte ochroną w formie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Noteci. W krajobrazie gminy Szamocin można wydzielić następujące, ułożone równoleżnikowo pasy terenu różniące się ukształtowaniem, jak i stopniem zagospodarowania: 1) dolina rzeczna Noteci – terasa zalewowa obejmująca pas szerokości ok. 2 – 4 km obejmujący północną część gminy; 2) dolina rzeczna Noteci – terasa dolna obejmująca pas szerokości ok. 0, 3 – 1 km położona w linii Lipia Góra – Heliodorowo – Atanazyn – Józefowice - Strzelczyki;

- 38 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

3) dolina rzeczna Noteci – terasa środkowa obejmująca pas terenu u podnóża krawędzi pradoliny w linii na północ od jezior polodowcowych przez Szamocin, Borówki do Nowego Dworu; 4) dolina rzeczna Noteci – terasa górna występująca fragmentami w obszarze między Atanazynem a Szamocinem oraz pod Borowem; 5) południowa krawędź Pradoliny Eberswaldzko – Toruńskiej biegnąca od Mielimąki przez Laskowo, Szamocin do Swobody z lokalnie występującymi mniejszymi dolinami, z których największa to rynna jezior polodowcowych oraz Margoninki przecinająca ją z południowego-zachodu ku centralnej części gminy (ku miastu); 6) równina sandrowa na północnym skraju Wysoczyzny Gnieźnieńskiej obejmująca południowe skraje gminy od Weśrednika, przez najwyżej położone zabudowania Szamocina i Borowa po Jaktorowo. Niezależnie od tego, iż gmina posiada pasowy układ obszarów o różniącym się krajobrazie, to samo miasto jest wyizolowane krajobrazowo z otoczenia: przez lasy na zachodzie, krawędź doliny na południu, zabudowania Atanazyna na północy, Cygańskie Doły na wschodzie. Miasto posiada wiele terenów otwartych i wnętrz krajobrazowych i urbanistycznych, co wynika z faktu stosunkowo późnej, osiemnastowiecznej lokacji miasta na terenie dawnej wsi i dóbr szlacheckich w okresie intensywnego rozwoju tkactwa w dolinie Noteci. Pozostałością dawnej wsi i dóbr są dwór (ob. dom dziecka) oraz Rynek. Efektem rozbudowy miasta w XVIII i XIX wieku są: Plac Wolności, rozległe działki tkaczy z łąkami na północ od tego placu, kościół, dawny zbór ewangelicki, zabudowa miasta i alejowy odcinek drogi w kierunku nowej przeprawy przez Noteć pod Białośliwiem (obecnie droga wojewódzka do Krajenki). Z okresu tego pochodzą wszelkie relikty dziewiętnastowiecznej zabudowy przemysłowej w mieście. Znakiem upadku tkactwa w połowie XIX wieku jest fakt niezachowania żadnej ze starych manufaktur, zachowanie dużych przestrzeni w centralnych częściach miasta (miasto przestawiło się na handel – słynne naonczas targi szamocińskie), zagrodowy charakter wielu zabudowań miejskich. Konsekwencją dotarcia kolei do miasta jest rozbudowanie w kierunku Chodzieży (tam zlokalizowano dworzec). Poza tym z tego okresu pochodzą: szkoła (stary budynek), szpital i kościół katolicki NMP. W drugiej połowie XX wieku rozbudowano miasto na terenach dawnych parcel rolnych – szczególnie w kierunku Margonina, Laskowa, wzdłuż ul. Ogrodowej, w kierunku Atanazyna, czy w końcu w kierunku południowo – wschodnim (osiedle nauczycielskie i nowa szkoła). Terasa zalewowa doliny Noteci jest pozbawiona zabudowy – poza obiektami związanymi z regulacją rzeki, gospodarką wodną i rybacką oraz poza przeprawą mostową w ciągu drogi wojewódzkiej Krajenka – Gniezno. Teren ten jest ekstensywnie wykorzystywany rolniczo – łąki i pastwiska, nierzadko nie jest użytkowany w ogóle - podmokłe łąki zarastające krzewami i drzewami. Zauważalny jest w tym obszarze proces renaturalizacji krajobrazu przekształconego – doliny rzecznej, niegdyś gęsto zarośniętej i zabagnionej, następnie uregulowanej, zmeliorowanej i wykarczowanej, obecnie ponownie zarastającej. Jest to bardzo cenny krajobraz dna doliny, kontrastujący z wysokimi skarpami wysoczyzn po obu stronach doliny. Występują tu niewielkie ingerencje w postaci stawów rybnych z obiektami towarzyszącymi na północ od Nałęczy i Józefowic, wały i urządzenia regulacji wodnych w całej dolinie, most na Noteci o ciekawej sylwecie pomiędzy Białośliwiem a Szamocinem, drogi wytyczone w dość regularnej siatce południkowo – równoleżnikowej, w tym część z nich obsadzona szpalerami drzew, w tym także wysokopiennych topoli włoskich oraz sporadycznie występujące linie energetyczne i telefoniczne. Ogólnie można określić teren terasy zalewowej, jako teren otwarty, jednak z licznymi zaroślami i zadrzewieniami, wytwarzającymi liczne mniejsze i większe wnętrza krajobrazowe.

- 39 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

5.1.9. Zabytki i dobra materialne Na terenie Gminy znajdują się liczne zabytkowe zespoły i obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego, są to: a) cmentarz ewangelicki w Borowie (nr rej.: A-575 z dnia 01.03.1989 r.), b) cmentarz katolicki w Borówkach (nr rej.: A-580 z dnia 09.03.1989 r.), c) kościół parafii p.w. Św. Anny w Jaktorowie z końca XVIII w. (nr rej.: A-1265 z dnia 30.09.1971 r.), d) cmentarz katolicki w Jaktorowie ( nr rej.: A-577 z dnia 01.03.1989 r.), e) park dworski z poł. XIX w. w Jaktorowie (nr rej.: A-558 z dnia 26.10.1987 r.), f) zespół pałacowy w Jaktorówku: • pałacyk myśliwski z 1900 r. (nr rej.: A-478 z dnia 12.12.1983 r.), • park z II poł. XIX w. (nr rej.: A-563 z dnia 29.09.1987 r.), g) cmentarz ewangelicki z II poł. XIX w. w Laskowie (nr rej.: A-577 z dnia 09.03.1989 r.), h) zespół kościoła ewangelickiego w Lipiej Górze (nr rej.: 651/Wlkp/A z dnia 28.02.2008r.): • kościół p.w. Wniebowzięcia NMP z 1909 r., • cmentarz kościelny, • cmentarz grzebalny z poł. XIX w. (obecnie teren parkowy), • pastorówka z końca XIX w. (obecnie budynek mieszkalno-administracyjny), • ogród plebański, i) cmentarz ewangelicki w Lipiej Górze (nr rej.: A-578 z dnia 09.03.1989 r.), j) zespół stopnia wodnego „Krostkowo nr 11” na rzece Noteć z początku XX w. w Lipiej Górze ( nr rej.: 588/Wlkp/A z dnia 15.01.2008 r.), k) zespół kościoła ewangelickiego (obecnie rzymskokatolickiego w parafii pw. Św. Józefa) z końca XIX w. (nr rej.: 827/Wlkp/A z dnia 05.10.2011 r.): • kościół w miejscowości Nałęcza z lat 1895-1896, • pastorówka (obecnie plebania) w Raczynie z 1905 roku, l) historyczny układ urbanistyczny miasta Szamocin z przełomu XVIII i XIX w. (nr rej.: 694/Wlkp/A z dnia 07.08.2008 r.), m) kościół parafii p.w. NMP Wspomożenia Wiernych w Szamocinie z 1905 r. (nr rej.: A-750 z dnia 29.12.1993 r.), n) kościół ewangelicki – obecnie rzymskokatolicki parafii p.w. Św. Ap. Pawła i Piotra w Szamocinie z lat 1827-35 (nr rej.: A-760 z dnia 28.09.1994 r.), o) cmentarz ewangelicki przy ul. Hallera w Szamocinie (nr rej.: A-579 z dnia 09.03.1989 r.), p) ratusz w Szamocinie z końca XIX w. (nr rej.: 384/Wlkp/A z dnia 14.07.2006 r.). Ponadto na terenie gminy występują liczne obiekty wpisane do w gminnej ewidencji zabytków oraz stanowiska archeologiczne. Dobro materialne jest tym wszystkim, co dana jednostka ludzka może gromadzić wokół siebie tworząc własne środowisko materialne (Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko w planowaniu przestrzennym, red. R. Bednarek).

- 40 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Zabudowa części wiejskiej gminy Szamocin ma zwarty charakter. Nowe budynki powstają głównie jako uzupełnienie luk w istniejących strukturach przestrzennych, z rzadka w oddaleniu od głównych ciągów komunikacyjnych. Do najintensywniej zabudowanych miejscowości gminy należą: Laskowo, Lipia Góra, Atanazyn i Heliodorowo. W północnej części gminy zabudowa praktycznie nie występuje. Układ przestrzenny miejscowości Jaktorowo i Jaktorówko stanowi pozostałość po występujących na tych terenach zespołach: dworsko- parkowo-folwarcznym (w Jaktorowie) i dworsko-parkowym (w Jaktorówku). Dominuje zabudowa zagrodowa i mieszkaniowa jednorodzinna, najczęściej parterowa. We wszystkich wsiach zachowana jest bardzo licznie historyczna zabudowa wiejskich gospodarstw. Reprezentuje ona typ domu mieszkalnego parterowego, murowanego z cegły, niekiedy otynkowanego, nakrytego wysokim dachem dwuspadowym z pokryciem dachówką ceramiczną., ustawionego najczęściej kalenicą równolegle do drogi, ze skromną, pozbawioną detali architektonicznych (niekiedy z ceglanymi gzymsami) elewacją. Miasto Szamocin posiada bardzo dobrze zachowany układ przestrzenny ukształtowany ostatecznie na przestrzeni XVIII w. Poza centrum miasta zabudowa ma charakter bardziej rozproszony. Występuje przede wszystkim wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych. Dominującym typem zabudowy jest parterowa zabudowa jednorodzinna, w układzie kalenicowym względem ulicy. Niska zabudowa mieszkaniowa wielorodzinna (dwu lub trzy kondygnacyjna) występuje w południowej części miasta, przy ul. 19 Stycznia, ul. Osiedle Księdza Kusztelaka, ul. Osiedle Smolary, ul. Górnej. Zabudowa produkcyjno-usługowa stanowi niewielki udział w strukturze terenów zurbanizowanych miasta Szamocin. W obrębie strefy centralnej są to zwykle niewielkie obiekty usługowe w parterach budynków mieszkaniowych zlokalizowanych wzdłuż głównych ciągów komunikacyjnych. Znajdują się tu usługi z zakresu administracji, finansów, handlu i gastronomii. Większe obiekty produkcyjno-usługowe zlokalizowane są na obrzeżach miasta. Należą do nich m.in. obiekty handlowe, zakłady produkcyjne, obiekty usług oświaty i kultury.

5.1.10. Obecne użytkowanie terenu W strukturze funkcjonalno-przestrzennej Gminy dominują tereny zabudowane (w części miejskiej), z kolei w części wiejskiej gminy dominują trwałe użytki zielone, lasy oraz nieużytki, co różni strukturę użytkowania gruntów w gminie Szamocin od przeciętnej dla województwa wielkopolskiego. Struktura użytkowania gruntów: a) użytki rolne – 6865,0 ha (53,2 %), w tym: • grunty orne – 3287,4 ha, • sady – 1,55 ha, • łąki, pastwiska – 3576,1 ha. b) grunty leśne ogółem – 2699,3 ha (20,9 %), c) zadrzewienia – 197,4 ha (1,5%), d) grunty zabudowane – 448,0 ha (3,5%), e) tereny komunikacji – 434,3 ha (3,4%), f) nieużytki – 1682,5 ha (13,0%), g) wody powierzchniowe – 581,8 ha (4,5%). Infrastruktura techniczna na terenie gminy jest bardzo dobrze rozwinięta. Według danych z Banku Danych Lokalnych GUS w 2015 r. ze zbiorowego zaopatrzenia w wodę

- 41 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin korzystało ok. 99,9% mieszkańców gminy, z kolei dostęp do sieci kanalizacyjnej posiadało ok. 75,8% mieszkańców. Zarówno sieć wodociągowa, jak i kanalizacyjna była w ostatnich latach rozbudowywana. Zwłaszcza w przypadku tej pierwszej postęp był znaczący – w latach 2010– 2015 wybudowano 24,8 km sieci wodociągowej. Rozwój sieci kanalizacji sanitarnej przebiegał nieco wolniej, jednak sytuacja pod tym względem również ulega systematycznej poprawie. W latach 2010–2015 oddano do użytku ok. 10,9 m sieci. Na terenie gminy istnieje również rozdzielcza sieć gazowa. Według danych GUS w 2015 r. miało do niej dostęp ok. 24,6% mieszkańców gminy. Natomiast sieć elektroenergetyczna pokrywa obecne zapotrzebowanie na energię elektryczną. Na terenie gminy obowiązuje Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin przyjęte uchwałą Nr XXI/216/98 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 18 czerwca 1998 r., zaktualizowanego uchwałą Nr XXIX/289/14 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 15 maja 2014 r. oraz uchwałą Nr IV/27/15 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 26 marca 2015 r. W obowiązującym dokumencie wyznaczono zasięg obszarów wskazanych do rozwoju zabudowy w tym: obszary zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i zagrodowej. Generalnie, dotychczasowe studium zakładało rozwój zabudowy w oparciu o istniejącą strukturę osadniczą gminy. Przeważająca część obowiązujących miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, tj. 22 spośród wszystkich planów miejscowych obowiązujących na obszarze gminy Szamocin została opracowana na podstawie nieobowiązującej ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. Wprawdzie zmiany planu ogólnego dla ul. Margońskiej i Polnej oraz dla obszaru wsi Szamoty zostały uchwalone po wejściu w życie ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, ale dokumenty te opracowano przed wejściem w życie Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 26 sierpnia 2003 r. w sprawie wymaganego zakresu projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zgodnie z procedurą formalno-prawną określoną w poprzednio obowiązującej ustawie. Ponieważ plany miejscowe obowiązują jedynie na niewielkiej części gminy, większość inwestycji jest realizowana w oparciu o decyzje o warunkach zabudowy oraz decyzje o lokalizacji inwestycji celu publicznego.

5.2. Potencjalne zmiany istniejącego stanu środowiska w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu W odniesieniu do terenu całej gminy Szamocin, potencjalne zmiany w środowisku, jakie będą zachodzić przy braku realizacji projektowanego dokumentu, związane będą z istniejącym zagospodarowaniem (układ komunikacyjny, tereny zurbanizowane, przemysł i inne) oraz formami użytkowania (użytkowanie rolnicze, gospodarka leśna i inne). Na stan środowiska przyrodniczego będą miały tu wpływ różnego rodzaju działania ochronne i naprawcze (plany ochrony środowiska itp.). Duży wpływ na jakość powietrza, szczególnie na terenach o zwartej zabudowie, będzie miała tzw. emisja niska, ze źródeł takich jak: paleniska domowe, małe kotłownie, warsztaty rzemieślnicze. Jej oddziaływanie odzwierciedla się wzrostem stężeń dwutlenku siarki i pyłu zawieszonego w sezonie grzewczym. W rejonach zwartej zabudowy i w pobliżu tras o dużym natężeniu ruchu coraz większy problem, ze względu na emisję zanieczyszczeń do powietrza oraz emisję hałasu, stanowić będzie komunikacja samochodowa. W wyniku spalania paliw w silnikach samochodowych do atmosfery przedostają się zanieczyszczenia gazowe: tlenki azotu, tlenek węgla, dwutlenek węgla i węglowodory aromatyczne (szczególnie benzen) oraz pyły zawierające m.in. związki ołowiu, kadmu, niklu i miedzi. Oddziaływanie komunikacji na środowisko wykazuje współcześnie tendencję rosnącą. W ostatnich latach nastąpił dynamiczny wzrost liczny pojazdów poruszających się po drogach. Mogą wystąpić zmiany w środowisku gruntowo – wodnym związane z: niepełnym wyposażeniem terenów budowlanych w infrastrukturę kanalizacyjna, stosowaniem w rolnictwie

- 42 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

nawozów sztucznych i chemicznych środków ochrony roślin, zanieczyszczeniami spływającymi z dróg zawierającymi substancje ropopochodne i metale ciężkie. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego określa politykę przestrzenną w odniesieniu do obszaru Gminy. Odnosi się, więc do najważniejszych problemów rozwoju przestrzennego, których rozwiązywanie należy do zadań samorządu lokalnego. Studium jest instrumentem zarządzania rozwojem przestrzennym dla zapewnienia optymalnych warunków życia mieszkańców, w myśl zasad zrównoważonego rozwoju oraz kształtowania ładu przestrzennego i wysokiej, jakości funkcjonalno-estetycznej otoczenia. Jest to kompleksowy dokument określający wizję oraz wskazania działań mających doprowadzić do jej realizacji. Analiza wszystkich uwarunkowań, w tym uwarunkowań przyrodniczych pozwala sformułować kierunki zmian, jakie należy przeprowadzić, aby osiągnąć zamierzone cele. Zgodnie z przepisami prawa studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego nie jest przepisem prawa miejscowego i nie stanowi podstawy do wydawania decyzji administracyjnych. Jednakże z uwagi na fakt, iż uchwalane jest przez radę gminy uzyskuje ono rangę tzw. „aktu kierownictwa wewnętrznego” obligując do realizowania określonej w studium polityki przestrzennej, również z zakresu ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego. W tym rozumieniu zawarte w nim ustalenia są na tyle precyzyjne, aby mogły stanowić merytoryczną podstawę podejmowanych przez władze decyzji w sprawie realizacji inwestycji publicznych, takich jak infrastruktura techniczna, komunikacyjna i społeczno-usługowa, a także spójnego z polityką przestrzenną gminy określania zasad kształtowania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Dokument obecnie obowiązującego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin został sporządzony w 1998 r. na podstawie nieobowiązującej już ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym. W wyniku upływu czasu stało się ono w znacznej części nieaktualne i nie zabezpiecza wszystkich potrzeb Gminy i jej mieszkańców oraz jest nieadekwatne do obecnie obowiązujących przepisów prawa. Istnieje, zatem potrzeba dostosowania go do nowych warunków, w jakich funkcjonuje Gmina, oraz do istniejących oraz prognozowanych potrzeb rozwojowych Gminy. Przy braku aktualnego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego zarówno w sferze dyspozycji przestrzennych jak i ustaleń zasad zagospodarowania i ochrony środowiska można spodziewać się istotnych zmian w strukturze przestrzennej, z nawarstwieniem się niekorzystnych zjawisk, które mogą temu towarzyszyć.

6. STAN ŚRODOWISKA NA OBSZARACH OBJĘTYCH PRZEWIDYWANYM ZNACZĄCYM ODDZIAŁYWANIEM Położenie analizowanych terenów według opracowań ekofizjograficznych i na podstawie obserwacji terowych, stwierdzono, o względnie dobrej jakości komponentów środowiska oraz środowiska jako całości. Pod względem przyrodniczym analizowane obszary nie będą wpływały negatywnie w sposób szczególny na obszary sąsiednie. Przy zachowaniu wszystkich ustaleń zawartych w projektowanym dokumencie oraz uwarunkowań wynikających z obowiązującego prawa nie przewiduje się wystąpienia znaczących oddziaływań, rozumianych jako przekroczenia określonych prawem standardów jakości środowiska, zagrożenia dla obszarów przyrodniczo cennych, w tym dla celu i przedmiotu ochrony obszarów Natura 2000 oraz ich integralność. Potencjalne obciążenie środowiska spowodowane działalnością gospodarczą, która może być realizowana na terenie gminy w przyszłości musi być ograniczone do minimum poprzez przestrzeganie zasad określonych w przepisach szczegółowych i opracowaniach planistycznych oraz procedur przewidzianych do stosowania w procesie przygotowania inwestycji do realizacji.

- 43 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Szczegółowy opis i wpływ ustaleń projektowanego dokumentu na poszczególne elementy środowiska został zaprezentowany w rozdziale 9. Przewidywane oddziaływania.

7. ISTNIEJĄCE PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA 16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY Problemami ochrony środowiska istotnymi z punktu widzenia realizacji projektowanego dokumentu są procesy degradacji środowiska wynikające z działalności człowieka, wśród których wyróżnić można poniższe.

Zagrożenia powierzchni ziemi oraz gleb: • zanieczyszczanie gleb związkami chemicznymi, w tym metalami ciężkimi w terenach zabudowanych, wzdłuż dróg oraz w obszarach intensywnie użytkowanych rolniczo, • składowanie odpadów w miejscach do tego nie wyznaczonych i nie przygotowanych, • erozja wietrzna – występujące z uwagi na wielkopowierzchniowe obszary upraw przy niedostatecznym udziale zadrzewień i zakrzewień, chroniące przed działaniem wiatru, • zanieczyszczenia gleb wodami deszczowymi z koron dróg.

Zagrożenia wód powierzchniowych i podziemnych: • niepełne objęcie zbiorowymi systemami odprowadzania i oczyszczania ścieków, • spływ wód zawierających ropopochodne i metale ciężkie z dróg do rowów przydrożnych i infiltracja w głąb, • infiltracja w głąb i spływ do wód powierzchniowych soli używanej do zwalczania zimowej śliskości jezdni.

Zagrożenia powietrza: • zwiększanie się liczby emitorów niskich w wyniku rozwoju budownictwa mieszkaniowego i transportu drogowego, • brak zainteresowania pozyskiwaniem energii ze źródeł odnawialnych takich jak: energia wiatru, wody, słońca, geotermalna, biomasa, • przestarzałe i mało wydajne systemy grzewcze, oparte głównie na spalaniu węgla, • niedostateczna termoizolacja budynków.

8. CELE OCHRONY ŚRODOWISKA USTANOWIONE NA SZCZEBLU MIĘDZYNARODOWYM, WSPÓLNOTOWYM I KRAJOWYM, ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, ORAZ SPOSOBY, W JAKICH TE CELE I INNE PROBLEMY ŚRODOWISKA ZOSTAŁY UWZGLĘDNIONE PODCZAS OPRACOWYWANIA DOKUMENTU Analizowany projekt Studium uwzględnia cele, wytyczne i ustalenia opracowań strategicznych i planistycznych, które zostały sporządzone na poziomie nie tylko lokalnym, ale również wojewódzkim, krajowym i wspólnotowym. Odpowiada on podstawowym zaleceniom polityki ekologicznej państwa, której cele i priorytety zharmonizowane są z wymaganiami Unii

- 44 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Europejskiej (dlatego też oceniając uwzględnienie przez projektowany dokument celów oraz sposobów ochrony środowiska w odniesieniu do prawa krajowego zostanie spełniony warunek oceny w odniesieniu do szczebla międzynarodowego, którego dokumenty ze swojej istoty są bardzo ogólne oraz do prawa wspólnotowego, które znalazło swoje odpowiedniki w prawie polskim). Podstawowym celem ochrony środowiska, ustanowionym na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym jest rozwój zrównoważony, który wyraża się poprzez ochronę zasobów środowiska (wód, powietrza, powierzchni ziemi, zwierząt i roślin). Mimo iż Studium stanowią dokument o znaczeniu lokalnym, to przy jego sporządzaniu uwzględniono cele ochrony środowiska ustanowione na szczeblu krajowym i międzynarodowym, w szczególności dotyczące : • utrzymania procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, różnorodności biologicznej, ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów wraz z ich siedliskami oraz utrzymania i przywracania do właściwego stanu siedlisk przyrodniczych zgodnie z Ustawą z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody, ustawą Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r., Dyrektywą 85/337/EWG w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko, Krajową strategią ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z Programem działań, która jest przełożeniem Konwencji o różnorodności biologicznej z 1992 r. z Rio de Janeiro, Dyrektywą Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony naturalnych siedlisk oraz dzikich zwierząt i roślin czy Dyrektywa Rady 2009/147/EW w sprawie ochrony dzikich ptaków oraz ochrony gatunków wędrownych zgodnie z Konwencją o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt – Bonn 1979 r.; • ochrony korytarzy ekologicznych zachowania i kształtowania ich drożności ekologiczno- przestrzennej zgodnie z Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego i Ustawą o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 r.; • ochrony krajobrazu – zgodnie z Europejską Konwencją Krajobrazową – Florencja 2000; • ochrony powierzchni ziemi, racjonalnego gospodarowania i zachowania wartości przyrodniczych określonych w przepisach szczegółowych, tj.: ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r., Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. i Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze oraz Dyrektywą w sprawie ziemnych składowisk odpadów 99/31/WE; • utrzymanie norm odnośnie jakości gleb określonych w przepisach szczegółowych, tj.: Ustawą z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych i Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi; • ochrony wód powierzchniowych i podziemnych określonych w przepisach szczegółowych, tj.: Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne, Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, Dyrektywa 2008/1/EC w sprawie zintegrowanego zapobiegania i ograniczania zanieczyszczeń, Dyrektywa 2000/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2000 r. ustanawiającą ramy wspólnotowego działania w dziedzinie polityki wodnej, Dyrektywa azotanowa 91/676/EWG, Dyrektywa powodziowa 2007/60/WE; • ochrony powietrza określonych w przepisach szczegółowych, tj.: Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej, Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030, Konwencja

- 45 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Wiedeńska o ochronie warstwy ozonowej, sporządzonym w Wiedniu 22 marca 1985 r., Dyrektywa 2008/1/EU w sprawie jakości powietrza, Protokół Montrealski w sprawie substancji zubożających warstwę ozonową, sporządzony w Montrealu 16 września 1987 r. wraz z poprawkami londyńskimi i poprawkami kopenhaskimi, Konwencja w sprawie zmian klimatu wraz z protokołem sporządzonym w Kyoto w dniach 1-10 grudnia 1997 r., zobowiązującą państwa do redukcji emisji tzw. gazów cieplarnianych, Dyrektywa 96/62/EU z dnia 27 września 1996 r.; • utrzymanie norm odnośnie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku , określonych w przepisach szczegółowych, tj.: ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. oraz Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku; • prawidłowej gospodarki odpadami określonej w przepisach szczegółowych, tj.: Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach, Ustawa z dnia 10 lipca 2008 r. o odpadach wydobywczych, Dyrektywa w sprawie ziemnych składowisk odpadów 99/31/WE, Dyrektywą Rady 1999/31/WE z dnia 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów; • zachowania proporcji pomiędzy terenami zainwestowanymi i biologicznie czynnymi zgodnie z Ustawą z dnia 13 kwietnia 2007 r. o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie, Dyrektywą 85/337/EWG w sprawie oceny wpływu wywieranego przez niektóre przedsięwzięcia publiczne i prywatne na środowisko i Planem Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego; • braku oddziaływań transgranicznych – zgodnie z Konwencją w sprawie transgranicznego przemieszczania zanieczyszczeń na dalekie odległości, sporządzoną w Genewie 13 listopada 1979 r., Protokołem do Konwencji z 1979 r., dotyczącą długofalowego finansowania wspólnego programu monitoringu i oceny zanieczyszczeń powietrza na dalekie odległości w Europie (EMEP), sporządzony w Genewie 28 września 1984 r., Protokołem do Konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości, w sprawie zmniejszania emisji tlenków azotu lub ich transgranicznych strumieni, sporządzony w Sofii 31 października 1988 r. (tzw. „protokół azotowy”), Protokołem do Konwencji z 1979 r. w sprawie transgranicznego zanieczyszczenia powietrza na dalekie odległości, w sprawie dalszego ograniczenia emisji siarki, sporządzony 14 czerwca 1994 r. w Oslo, Konwencję o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście transgranicznym, Espoo 1991 r.

Cele ochrony środowiska zawarte w wyżej wymienionych dokumentach zostały uwzględnione w analizowanym dokumencie poprzez określenie kierunków zmian w strukturze przestrzennej gminy Szamocin, które powinny odbywać się przy uwzględnieniu następujących naczelnych zasad: • tworzenia warunków zmierzających do poprawy jakości życia wszystkich mieszkańców gminy, • harmonijnego, skoordynowanego rozwoju struktur osadniczych przy uwzględnieniu cech i walorów środowiska przyrodniczego i kulturowego oraz tradycji regionu, • stałego dążenia do kształtowania i poprawy ładu przestrzennego stanowiącego wartość ogólnospołeczną, • ochrony środowiska przyrodniczego i kulturowego, przy założeniu racjonalnego ich wykorzystania dla potrzeb lokalnych i ponadlokalnych skorelowanego z procesem rozwoju społeczno-gospodarczego,

- 46 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

• wykorzystania rolniczej przestrzeni produkcyjnej dla rozwoju gospodarczego gminy, • bezpieczeństwa publicznego, ochrony zdrowia i życia ludzi, ochrony mienia, • rozwoju i modernizacji infrastruktury technicznej przy uwzględnieniu integralności wewnętrznej gminy oraz powiązań ponadlokalnych, służących wzmocnieniu konkurencyjności i spójności regionu.

Główne kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy Szamocin to: • wzmocnienie roli miejscowości Szamocin, jako zaplecza usługowego w zakresie usług publicznych i komercyjnych, jako rynku pracy dla mieszkańców gminy, jak również jako głównej jednostki osadniczej gminy Szamocin, • dalszy rozwój struktur osadniczych w oparciu o istniejące jednostki osadnicze przy jednoczesnym dążeniu do skupiania zabudowy, • utrzymanie rolniczego charakteru obszarów wiejskich gminy, • stworzenie warunków do wielofunkcyjnego rozwoju wsi, m.in. poprzez rozwój agroturystyki, rolnictwa specjalistycznego oraz przetwórstwa rolno-spożywczego, • zachowanie istniejących kompleksów leśnych oraz dążenie do wyrównania granicy polno-leśnej, • ochrona szczególnie wartościowych elementów krajobrazu kulturowego – obiektów i obszarów zabytkowych, historycznego układu urbanistycznego Szamocina oraz historycznych układów ruralistycznych poszczególnych wsi, • ochrona szczególnie wartościowych obszarów i obiektów przyrodniczych, przede wszystkim obszarów chronionych na podstawie przepisów odrębnych z zakresu ochrony przyrody, • utrzymanie ciągłości ekologicznej w obrębie korytarzy ekologicznych o randze paneuropejskiej (Dolina Noteci, Lasy Nadnoteckie), regionalnej (dolina rzeki Młynówki Borowskiej), jak również o randze lokalnej (pozostałe doliny rzeczne i korytarze leśne na terenie gminy), • rozwój przestrzenny gminy w oparciu o istniejący układ komunikacyjny, poprawa stanu technicznego istniejących dróg, poprawa dostępności komunikacyjnej gminy poprzez usprawnienie transportu zbiorowego, • dalszy rozwój infrastruktury technicznej (zwłaszcza sieci kanalizacji sanitarnej), propagowanie pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych.

9. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIA Przeznaczenie terenów pod planowane funkcje będzie oddziaływać na poszczególne elementy środowiska, w tym może powodować uciążliwości rozumiane jako wszelkie zjawiska wpływające ujemnie (negatywnie) na stan otaczającego środowiska, które utrudniają lub pogarszają komfort życia ludzi. Ten dyskomfort, niedogodności czy dysfunkcje środowiska są najczęściej wynikiem przekroczenia dopuszczalnych wartości parametrów, charakteryzujących stan środowiska. Kryteria wykorzystane do identyfikacji znaczących oddziaływań na środowisko: • cechy projektowanych w dokumencie funkcji terenu i potencjalnego ich oddziaływania (rozmiar, zakres, intensywność, kumulacja z innymi przedsięwzięciami, potencjalne

- 47 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

korzystanie z zasobów naturalnych, wprowadzania zanieczyszczeń i powodowanie zagrożeń, transgraniczny charakter oddziaływania, czas trwania, częstotliwość i odwracalność oddziaływania); • lokalizacja terenów wyznaczonych pod pełnienie poszczególnych funkcji (dotychczasowe przeznaczenie gruntów, obfitość, jakość i zdolność do odtwarzania zasobów naturalnych na danym obszarze, absorpcja cennego środowiska). Przeznaczenie terenów pod planowane rodzaje zagospodarowania będzie oddziaływać na poszczególne elementy środowiska, ale pomimo bezpośredniego i stałego charakteru niektórych oddziaływań przy zastosowaniu nowoczesnych rozwiązań technicznych, przekroczenie standardów jakości środowiska określonych prawem jest mało prawdopodobne i nie będzie to znacząco negatywne oddziaływanie na środowisko gminy. Poniższa analiza, mimo narzuconego podstawą prawną tytułu rozdziału dotyczy wszystkich innych (a nie jedynie znaczących) oddziaływań (ze względu na ich rodzaj i czasoprzestrzeń). Przedstawione w Prognozie informacje są aktualne w odniesieniu do obowiązujących w tej materii aktów prawnych. W tabeli poniżej przedstawiono zbiorcze zestawienie oddziaływań poszczególnych funkcji: • (+) – pozytywne – zauważalne pozytywne oddziaływanie, nie powodujące ilościowo istotnych zmian w środowisku; • (o) – neutralne – całkowity brak wpływu lub wpływ nieznaczący - oddziaływanie nie powodujące odczuwalnych (mierzalnych) skutków w środowisku; • (–) – negatywne – oddziaływanie zauważalne, powodujące odczuwalne skutki środowiskowe, lecz niepowodujące przekroczeń standardów, istotnych zmian ilościowych i jakościowych, możliwe do ograniczenia; • B – oddziaływanie bezpośrednie; • P – oddziaływanie pośrednie; • W – oddziaływanie wtórne; • SK – oddziaływanie skumulowane; • K – oddziaływanie krótkoterminowe; • Ś – oddziaływanie średnioterminowe; • D – oddziaływanie długoterminowe; • S – oddziaływanie stałe; • C – oddziaływanie chwilowe; • L – oddziaływanie lokalne; • R - oddziaływanie ponadlokalne (‘regionalne’). Przeznaczenie terenów określone w projekcie Studium nie spowoduje oddziaływań znacząco negatywnych ani znacząco pozytywnych.

- 48 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

W projekcie Studium wyodrębnione zostały funkcje terenów, które ze względu na zbliżony sposób zagospodarowania zostały pogrupowane i dla tych grup określono charakter oddziaływania, są to: 1. Tereny mieszkaniowe , do których należą: • tereny zabudowy śródmiejskiej (MU), • tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej (MW), • tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (MN), • tereny zabudowy mieszkaniowej ekstensywnej (MNE), • tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej (MNU). 2. Tereny usługowe , do których należą: • tereny zabudowy usługowej (U), • tereny zabudowy usługowej i produkcyjnej (UP), • tereny zabudowy rekreacyjnej i sportowej (US/UT). 3. Teren obiektów infrastruktury technicznej i komunikacji • tereny infrastruktury technicznej (IT), • tereny rolne z dopuszczeniem rozmieszczenia urządzeń wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW (F), • tereny komunikacji (DR). 4. Tereny powierzchniowej eksploatacji kopalin (PE). 5. Tereny lasów i zieleni , do których należą: • tereny lasów (Ls), • tereny zieleni parkowej (ZP), • tereny ogródków działkowych (ZD), • tereny czynnych cmentarzy (ZCc), • tereny nieczynnych cmentarzy (ZCn). 6. Tereny rolne , do których należą: • tereny zabudowy zagrodowej (RM), • tereny rolne (R), • tereny łąk (Ł). 7. Tereny wód powierzchniowych.

- 49 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Tabela 8. Przewidywane oddziaływania

Przeznaczenie terenów

tereny teren obiektów powierzchnio tereny wód tereny tereny infrastruktury tereny lasów i tereny Oddziaływanie na: wej powierzchnio mieszkaniowe usługowe technicznej i zieleni rolne eksploatacji wych komunikacji kopalin cele, przedmiot ochrony o o o o o o o oraz integralność obszaru Natura 2000 rośliny zwierzęta - - - +/- +/- +/- +/- różnorodność B, D, S, C, L B, D, S, C, L B, D, S, C, L B, Ś, S, L B, D, S, L B, D, S, L B, D, S, L biologiczną

+/- +/- +/- - +/- +/- +/- życie i zdrowie ludzi B, P, D, S, C, L B, P, D, S, C, L B, P, D, S, C, L B, Ś, C, L B, P, D, S, L B, P, D, S, L B, P, D, S, L

+/- +/- +/- - + + + wody B, D, S, C, L B, D, S, C, L B, D, S, C, L B, D, S, L B, D, S, L B, D, S, L B, D, S, L powietrze +/- +/- +/- - + + + klimat B, D, K, S, L B, D, K, S, L B, D, K, S, C, L B, D, C, L B, C, D, L B, C, D, L B, C, D, L

- 50 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

tereny teren obiektów powierzchnio tereny wód tereny tereny infrastruktury tereny lasów i tereny Oddziaływanie na: wej powierzchnio mieszkaniowe usługowe technicznej i zieleni rolne eksploatacji wych komunikacji kopalin powierzchnię ziemi - - - - + + + gleby B, D, C, L B, D, C, L B, D, C, L B, Ś, S, L B, D, S, L B, D, S, L B, D, S, L zasoby naturalne

+ + + - + + + krajobraz B, D, S, L B, D, S, L B, D, S, L B, Ś, S, L B, D, S, L B, D, S, L B, D, S, L zabytki + + + + + + + dobra materialne B, D, S, L B, D, S, L B, D, S, L B, D, S, L B, D, S, L B, D, S, L B, D, S, L

- 51 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

9.1. Oddziaływanie na obszary chronione, w tym na cele i przedmiot ochrony obszarów Natura 2000 oraz integralność tych obszarów Tereny przewidziane w projekcie Studium pod zabudowę produkcyjną, usługową i mieszkaniową, związane z nimi elementy sieci komunikacyjnej i technicznej oraz tereny powierzchniowej eksploatacji kopalin nie będą w sposób znacząco negatywny oddziaływać na cel ochrony oraz integralność i spójność sieci Natura 2000, gdyż w większości znajdują się poza nimi. Dotychczasowe bliskie sąsiedztwo tych funkcji z obszarami chronionymi nie wpłynęło na nie negatywnie. Oddziaływanie będzie neutralne. Projektowane zmiany będą polegać na niewielkim poszerzeniu zasięgu terenów budowlanych w kierunkach, które mają ekofizjograficzne uzasadnienie. Zmiany te nie powinny znacząco wpływać na stan warunków przyrodniczych, oraz na najwartościowsze elementy przyrodnicze i zachowanie bioróżnorodność środowiska. Planowana działalność gospodarcza powinna być ograniczona do takiej, która w znaczący sposób nie wpływałyby na stan środowiska. W przypadku przedsięwzięć, które mogą oddziaływań na środowisko przed rozpoczęciem prac należy wykonać raport o oddziaływaniu na środowisko, który ostatecznie rozstrzygnie o możliwości jego realizacji. Nowe inwestycje, jak każde realizacje budowlane, zarówno na etapie prac budowlanych, jak i eksploatacji, powodować będą pewne oddziaływania na komponenty środowiska przyrodniczego. Dotyczy to zwłaszcza emisji gazów, pyłów i hałasu w związku z pracą maszyn i urządzeń budowlanych, a w późniejszym okresie funkcjonowaniem nowej zabudowy i obsługujących ich terenów komunikacyjnych. Ważną rolę w ograniczaniu negatywnych oddziaływań nowych inwestycji budowlanych będą miały odpowiednie rozwiązania zapisane w planach miejscowych, dotyczące parametrów zabudowy, w tym głównie odpowiednio wysokiego udziału powierzchni biologicznie czynnej, gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami oraz systemów grzewczych stosowanych w nowych budynkach. Obszar wyznaczony pod lokalizację paneli fotowoltaicznych znajduje się poza obszarami objętymi ochroną na terenach rolnych, dlatego też nie nastąpi utrata cennych siedlisk i miejsc żerowania dla zwierząt. Do najpoważniejszych zagrożeń Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” (PLB300001) zalicza się zanieczyszczenia wód pochodzenia rolniczego, przemysłowego i komunalnego. Istotne są również ewentualne zmiany reżimu hydrologicznego oraz zmiany w sposobie zagospodarowania terenu, w szczególności zaniechanie pastersko-łąkarskiego użytkowania terenów, a na stawach rybnych zarówno zaniechanie, jak i intensyfikacja gospodarki stawowej. Obszar podlega działaniom z zakresu ochrony przeciwpowodziowej. Potencjalne zagrożenie dla Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Dolina Noteci” (PLH300004) stanowi obniżenie retencyjności gleby oraz jej uwilgotnienia w wyniku regulacji i obwałowania Noteci, wycinanie drzew i krzewów oraz dopływ zanieczyszczeń szczególnie z Gwdy. Funkcje wyznaczone w analizowanym projekcie Studium nie będą znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony Obszaru Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” oraz Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Dolina Noteci”, w tym w szczególności: 1) nie pogorszą stanu siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000, 2) nie wpłyną negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000,

- 52 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

3) nie pogorszą integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami. W związku z powyższym nie zachodzi również konieczność wykonania kompensacji przyrodniczej niezbędnej do zapewnienia spójności i właściwego funkcjonowania sieci obszarów Natura 2000. Ustalenia projektu Studium nie spowodują negatywnych oddziaływań na pozostałe formy ochrony przyrody oraz chronione siedlisk i gatunki.

9.2. Oddziaływanie na roślinny, zwierzęta i różnorodność biologiczną Projekt Studium obejmuje całą gminę w tym również obszary objęte ochroną prawną w granicach, których występują gatunki roślin, zwierząt i grzybów objęte ochroną gatunkową. Szczegółowe informacje na temat tych gatunków znajdują się w rozdziale pt „5.1.7. Szata roślinna, świat zwierzęcy i różnorodność biologiczna” oraz w standardowych formularzach danych dla obszarów Natura 2000. Wprowadzenie nowych terenów zabudowy mieszkaniowej, usługowej i przemysłowej wiąże się z niewielkim zmniejszeniem powierzchni dotychczas niezabudowanych. Nadal jednak około 90% powierzchni gminy stanowią tereny otwarte. Zmniejszenie powierzchni biologiczne czynnej a co za tym idzie zmniejszeniem powierzchni siedlisk oraz przestrzeni życiowej zwierząt w skali gminy będzie obejmowało niewielkie obszary. Wygradzanie działek budowlanych może ograniczyć możliwość migracji zwłaszcza dla większych ssaków. Realizacja zagospodarowania w planowany sposób będzie miała nie wielki wpływ na obecny stan flory i fauny. Utrata niewielkiej powierzchni biologicznie czynnej nie stanowi zagrożenia dla zasobów przyrodniczych Gminy, ponieważ dotyczy terenów znajdujących się obok istniejącej zabudowy. Oddziaływanie będzie bezpośrednie, długoterminowe, stałe i w niewielkim stopniu negatywne. W wyniku eksploatacji kopalin nastąpi zmniejszenie powierzchni biologicznie czynnej, co wpłynie na zmniejszenie powierzchni bytowania i żerowania zwierząt. Podobnie powierzchniowe składowanie urobku spowoduje zajęcie powierzchni biologicznie czynnych. Negatywnym długoterminowym oddziaływaniem będzie zniszczenie istniejącej na terenie odkrywki zieleni, ale będzie to możliwe do odwrócenia w momencie rekultywacji. Oddziaływania będą miały charakter bezpośredni, średnioterminowy, stały, negatywny. Należy podkreślić, iż oddziaływanie negatywne nie będzie mieć charakteru znaczącego. Do korzystnych oddziaływań w zakresie oddziaływania na zwierzęta ustaleń projektu należy przede wszystkim wskazać ochronę terenów stanowiących ich siedliska, w tym lasów, zbiorników i cieków wodnych, łąk, pastwisk. Z ograniczeniami w zakresie rozwoju życia zwierząt należy liczyć się na nowych terenach inwestycyjnych, wyznaczonych w miejscu obecnych użytków rolnych, aczkolwiek zlokalizowanych głównie na przedłużeniu istniejącej zabudowy. Panele fotowoltaiczne przytwierdza się do podłoża w sposób tymczasowy. Z reguły ustawiane są na stojakach, które nie mają bezpośredniego kontaktu z ziemią, pozostawiona wolna przestrzeń, rzędu kilkudziesięciu centymetrów, co pozwoli na swobodny wzrost roślinności trawiastej, w związku, z czym ubytek powierzchni biologicznie czynnej dotyczyć będzie jedynie miejsca posadowienia budynków technicznych i ewentualnie fundamentów pod stojakami. Panele nie powodują negatywnego oddziaływania na zwierzęta lądowe, poruszające się po ziemi lub pod nią. Teren zostanie ogrodzony, aby ochronić elementy instalacji przed dewastacją. Ogrodzenie może zostać wykonane w sposób umożliwiający przemieszczania się drobnym zwierzętom. Pomiędzy poszczególnymi rzędami pozostawiona jest wolna przestrzeń umożliwiająca lot, żerowanie, czy też gniazdowanie ptaków i innych gatunków zwierząt. Obsługa

- 53 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin techniczna jest ograniczona do minimum, dzięki czemu obecność człowieka będzie sporadyczna. Obszar ten może stać się swoistą enklawą, zapewniającą schronienie dla drobnej fauny oraz ptaków, które będą mogły tu zakładać swoje gniazda. Oddziaływania elektrowni fotowoltaicznych będą miały charakter neutralny, bezpośredni, długoterminowy i stały. Potencjalnym negatywnym oddziaływaniem na zwierzęta może być tzw. efekt „tafli wody”. Polega on na odbijaniu promieni słonecznych od powierzchni paneli, tworząc tym samym iluzję zbiornika wodnego, na którym ptactwo mogłoby lądować. Rozwiązaniem minimalizującym to zjawisko jest zastosowanie paneli z powłokami antyrefleksyjnymi, które ograniczą odbijanie światła. Przeznaczenie na tereny wód powierzchniowych, tereny rolne oraz lasów i zieleni stanowi kontynuację dotychczasowego użytkowania, dzięki czemu zachowana zostanie istniejąca szata roślinna oraz siedliska wykorzystywane przez drobną zwierzynę. Największa różnorodność gatunków flory i fauny oraz niezbędna dla ich życia przestrzeń życiowa występuje na terenach leśnych, które stanowią również element systemu przyrodniczego Gminy i regionu. Oddziaływania będą miały charakter bezpośredni, długoterminowy, stały, pozytywny.

9.3. Oddziaływanie na życie i zdrowie ludzi Podstawowe funkcje wyznaczone w Studium dotyczą rozwoju przestrzennego Gminy polegającego na niewielkim zwiększeniu powierzchni obszarów mieszkaniowych, usługowych, przemysłowych i infrastrukturalnych. Zmiany następują w wyniku realizacji złożonych przez osoby zainteresowane wniosków. W Studium następuje segregacja funkcji w sposób, który pozwoli ograniczyć negatywne oddziaływania. Zaspokojenie potrzeb ludzi będzie oddziaływaniem pozytywnym, bezpośrednim, długoterminowym i stałym. Rozwój usług wywołuje istotne zmiany społeczno-gospodarcze w obszarach, w których się dokonuje. Zmieniają się proporcje gałęziowe, struktura społeczno-zawodowa ludności, wzrosną dochody ludności i odsetek zatrudnienia. Rozwija się budownictwo mieszkaniowe, część ludności miejscowej rodzaj wykonywanej pracy. Systematyczna poprawa stanu infrastruktury będzie miała wpływ na przeciwdziałanie marginalizacji społeczno-ekonomicznej gminy. Oddziaływania będą pozytywne, bezpośrednie, długoterminowe i stałe. Oddziaływania o charakterze pośrednim, chwilowym i negatywnym związane będą z sytuacjami awaryjnymi i wypadkami jakie mogą wystąpić w trakcie funkcjonowania poszczególnych przedsięwzięć. Należy podkreślić, że wszystkie wprowadzone zmiany mają niewielki zasięg terytorialny i wpisują się w ogólny proces rozwoju społeczno - gospodarczego gminy Szamocin. Potencjalne oddziaływania są typowe dla terenów zurbanizowanych i nie spowodują znaczących zmian w środowisku. Eksploatacja surowców mineralnych nie będzie miała istotnego wpływu na życie i zdrowie ludzi poza obszarem objętym tą funkcją. Na skutek usunięcia wierzchniej warstwy glebowej może nastąpić wzrost zapylenia, jednakże biorąc pod uwagę odległość od zabudowy nie będzie miał znaczącego wpływu na ludzi. Praca maszyn wydobywczych może powodować wzrost natężenia hałasu, który jednakże będzie zamykał się w granicach obszaru górniczego. Panele fotowoltaiczne pozostają neutralne dla ludzi – nie emitują szkodliwego promieniowania, zanieczyszczeń powietrza, ani hałasu. Przeznaczenie na tereny wód powierzchniowych, tereny lasów i zieleni oraz tereny rolne poprzez zachowanie wartości przyrodniczych terenów otwartych wpływa pozytywnie na życie i zdrowie ludzi. Ponadto są to miejsca, które można wykorzystać do rekreacji i wypoczynku. Będzie to oddziaływanie pozytywne, bezpośrednie, długoterminowe i stałe.

- 54 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

9.4. Oddziaływanie na wody Realizacja ustaleń projektu Studium w zakresie rozwoju terenów inwestycyjnych, zarówno mieszkaniowych, usługowych i przemysłowych spowoduje wzrost zapotrzebowania na wodę. Zmiany te w skali całej gminy będą niewielkie gdyż dotyczą niewielkich terenów, które są rozproszone po całym terytorium gminy i nie wpłyną w sposób znaczący na ilość i jakość wód podziemnych. Tym samym powstanie również nowe źródła ścieków, bytowych, przemysłowych, opadowych i roztopowych, które będą musiały być w odpowiedni sposób oczyszczone i odprowadzone. W przypadku podmiotów gospodarczych prowadzących działalność na terenach przemysłowych odprowadzanie ścieków do gruntu lub do wód, a także odprowadzanie ewentualnych ścieków przemysłowych do kanalizacji, może wymagać uzyskania przed budową pozwolenia wodnoprawnego na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. Będzie to oddziaływane negatywne, bezpośrednie, długoterminowe i stałe. Na nowych terenach inwestycyjnych zakłada się budowę sieci wodnej i kanalizacyjnej. Ma to na celu zabezpieczenie wód powierzchniowych i podziemnych przed potencjalnymi zanieczyszczeniami pochodzącymi z nieszczelnych szamb. Scentralizowane ujęcia wód podziemnych pozwalają również na ich lepsze zabezpieczenie (zgodnie z przepisami odrębnymi) przed możliwością przedostania się zanieczyszczeń. Będzie to oddziaływane pozytywne, bezpośrednie, długoterminowe i stałe. Tereny obiektów infrastruktury technicznej przeznaczone pod oczyszczalnie ścieków i przepompownie ścieków przyczynią się do ochrony wód przed zanieczyszczeniami pochodzącymi z terenów zamieszkanych. Z kolei ujęcia wód podziemnych oraz stacje uzdatniania wody mogą powodować pewne zagrożenie przedostania się niepożądanych substancji w głąb ziemi i zanieczyszczenie poziomów wodonośnych. Dlatego należy zwrócić szczególną uwagę na zabezpieczenie tych obiektów oraz dbać o ich stan techniczny. Pozostałe obiekty infrastrukturalne nie będą oddziaływać na wody. Oddziaływanie będzie negatywne i pozytywne, bezpośrednie, długoterminowe, chwilowe i stałe. Na rysunku „Kierunki zagospodarowania przestrzennego” granice poszczególnych terenów zostały wyznaczone orientacyjnie. Ich ostateczny zasięg podlega uszczegółowieniu, w zależności od warunków lokalnych, podziałów geodezyjnych oraz sposobu zagospodarowania i użytkowania, w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. Ponieważ tereny związane z ujęciami wód podziemnych w tej skali opracowania są słabo widoczne na rysunku oznaczono je piktogramami. Strefy ochrony bezpośredniej ujęć wód podziemnych obowiązują niezależnie od ustaleń Studium . Zgodnie z zapisami tekstowymi projektu Studium dopuszcza się realizację urządzeń infrastruktury technicznej, komunikacyjnej, służącej bezpieczeństwu publicznemu i bezpieczeństwu państwa na wszystkich terenach, w zależności od potrzeb i w sposób minimalnie kolidujący z istniejącymi uwarunkowaniami i zagospodarowaniem terenu oraz na zasadach określonych w przepisach odrębnych. W przypadku zmiany granic wszelkich stref, obiektów lub terenów, dla których ustanowione są ograniczenia w użytkowaniu, lub w sytuacji ustanowienia nowych stref ograniczonego użytkowania, stref ochronnych i sanitarnych, stref powodziowych, obszarów zagrożonych ruchami masowymi ziemi, obszarów i obiektów chronionych, ograniczenia w nich obowiązujące na podstawie przepisów odrębnych należy stosować odpowiednio w planach miejscowych. Zgodnie z projektem Studium spełnione będą warunki ochrony dotyczące stref ochrony bezpośredniej ujęć wód podziemnych. W zależności od głębokości eksploatacji surowca oraz sposobu jego wydobywania istnieje możliwość zarówno zakłócenia układu funkcjonowania wód wgłębnych jak i ich chemicznego zanieczyszczenia. Lokalnie nastąpi zmiana położenia zwierciadeł wód gruntowych. Funkcjonowanie zakładu wydobywczego wiąże się także z emisją do otoczenia różnego rodzaju związków. Poszczególne maszyny i urządzenia pracujące przy wydobyciu są potencjalnymi

- 55 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin emitorami zanieczyszczeń (paliwa, smary), które mogą być w znacznym stopniu zredukowane. Zakłada się, że po zakończeniu prac wydobywczych, na terenach zrekultywowanych, nastąpi dość szybka odbudowa warunków hydrogeologicznych i likwidacja leja depresyjnego. Oddziaływania będą miały charakter bezpośredni, długoterminowy, stały, negatywny o zasięgu lokalnym. W trakcie swojej pracy panele fotowoltaiczne nie będą oddziaływały w żadnym stopniu na wody powierzchniowe i podziemne. Zmianie nie ulegną stosunki wodne, wody opadowe spływać będą po konstrukcjach i wsiąkać w podłoże w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Oddziaływania będą miały charakter neutralny. Przeznaczenie na tereny wód powierzchniowych, tereny rolne, tereny lasów i zieleni stanowi kontynuację dotychczasowego sposobu wykorzystania tego obszaru. Zachowany zostanie pełny udział terenów biologicznie czynnych i utrzymana zdolność infiltracji podłoża. Wody opadowe będą przenikać do gruntu zasilając warstwy wodonośne i chroniąc grunt przed nadmiernym przesuszaniem. Oddziaływania będą miały charakter bezpośredni, długoterminowy, stały, pozytywny. Negatywny wpływ długoterminowy, bezpośredni i chwilowy na terenach rolnych może wystąpić na skutek nieprawidłowego stosowania środków ochrony roślin i nawozów sztucznych, które przenikając do wód gruntowych i mogą je zanieczyszczać. Zgodnie z podziałem zawartym w „Planie gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry” gmina Szamocin położona jest w obrębie kilku jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP), są to: Noteć od Kcynki do Gwdy (PLRW60002418859), Noteć od Kanału Bydgoskiego do Kcynki (PLRW600024188519), Kcynka (PLRW600017188529), Margoninka (PLRW600023188569), Młynówka Borowska (PLRW600023188532) oraz JCWP – jeziora: Margonińskie (PLLW10514), Laskowskie (PLLW10511). Aktualny stan lub potencjał JCWP określono, jako zły a status oceny ryzyka nieosiągnięcia celów środowiskowych, jako zagrożony. Zgodnie z Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry celem środowiskowym dla naturalnych JCWP o dobrym stanie jest, co najmniej utrzymanie dobrego stanu ekologicznego i chemicznego. Dla silnie zmienionych części wód o złym stanie celem środowiskowym jest ochrona oraz poprawa ich potencjału ekologicznego i stanu, tak aby osiągnięty został dobry potencjał ekologiczny i dobry stan chemiczny. Wody silnie zmienione to jednolite części wód, które uległy fizycznemu przekształceniu na skutek działalności człowieka. Zgodnie z projektem Studium ochrona wód podziemnych i wód powierzchniowych na terenie gminy powinna polegać na: ° ochronie ujęć wód podziemnych zgodnie z przepisami odrębnymi, ° rozwijaniu zbiorczej sieci wodociągowej w takim stopniu, aby zapewnić dostęp do niej w miarę możliwości wszystkim obiektom i terenom zabudowanym i przeznaczonym pod zabudowę zgodnie z zapotrzebowaniem, ° ograniczeniu możliwości realizacji nowych indywidualnych ujęć wód w gospodarstwach domowych na terenach zwodociągowanych, ° maksymalnym ograniczeniu zrzutu zanieczyszczeń (szczególnie substancji biogennych, organicznych i toksycznych) do gruntu i do wód powierzchniowych, ° rozwijaniu sieci kanalizacyjnej na terenach wyznaczonych do osadnictwa i istniejących terenów osadniczych, zgodnie z zapotrzebowaniem oraz przy uwzględnieniu uwarunkowań ekonomicznych, ° dopuszczeniu stosowania szczelnych zbiorników bezodpływowych na ścieki dla nowo realizowanej zabudowy jedynie jako rozwiązań tymczasowych, do czasu realizacji zbiorczej sieci kanalizacji sanitarnej lub przydomowych oczyszczalni ścieków,

- 56 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

° dopuszczeniu indywidualnego oczyszczania ścieków w przydomowych oczyszczalniach lub zbiornikach bezodpływowych tylko na obszarach, które z uzasadnionych ekonomicznie względów nie zostaną przewidziane do objęcia zbiorczą siecią kanalizacji sanitarnej, ° ograniczeniu lokalizowania przydomowych oczyszczalni ścieków do miejsc, na których odprowadzanie ścieków do gruntu nie będzie zagrażało jakości wód podziemnych lub powierzchniowych, ° dostosowaniu lokalizacji terenów przeznaczonych dla zabudowy i nowych obiektów budowlanych do struktur hydrogeologicznych, ° likwidacji wszystkich nieczynnych studni i otworów stanowiących potencjalne drogi ułatwionej migracji zanieczyszczeń, ° utrzymaniu ciągłości i drożności istniejących systemów melioracyjnych z przebudową tych systemów w kierunku nawadniania terenu gminy, ° przechowywaniu i stosowaniu w rolnictwie nawozów sztucznych i organicznych (obornika, gnojowicy) oraz środków ochrony roślin w sposób określony w przepisach odrębnych, ° likwidowaniu ewentualnych nielegalnych wysypisk i miejsc zrzutu ścieków, ° ochronie ciągłości rzek i dolin rzecznych oraz ich obudowy biologicznej, w tym budowie i modernizacji przepławek, ° ograniczenie „obudowy” koryt rzek poprzez zachowanie minimalnej odległości 1,5 m nowej zabudowy i ogrodzeń od brzegów rzek, ° utrzymaniu jak najwyższego poziomu retencji wód opadowych i roztopowych na terenach zabudowanych poprzez: odprowadzanie wód opadowych i roztopowych w granicach działek budowlanych w pierwszej kolejności do gruntu, utrzymanie maksymalnych powierzchni biologicznie czynnych w granicach działek budowlanych, minimalizowanie stosowania nawierzchni nieprzepuszczalnych, ° ochronie i restytucji obszarów mokradłowych, wodno-błotnych, oraz naturalnych zbiorników wodnych, ° budowie zbiorników wodnych w celu poprawy stosunków wodnych oraz renaturyzacji zbiorowisk przyrodniczych – torfowiskowych, łąkowych i wodnych, ° podczyszczaniu wód opadowych i roztopowych zgodnie z przepisami odrębnymi. Zasady te przyczynią się do osiągnięcia zamierzonych celów środowiskowych.

9.5. Oddziaływanie na powietrze i klimat Zakłada się, że tak jak obecnie, nowa zabudowa w większości przypadków zaopatrywana będzie w energię cieplną z indywidualnych systemów grzewczych. W celu ograniczenia negatywnego oddziaływania na powietrze lokalizacji nowej zabudowy oraz ograniczenia wpływu zabudowy istniejącej istotne jest dążenie do stosowania zarówno w systemach grzewczych (na terenach mieszkaniowych i usługowych) oraz technologicznych (na terenach przemysłowych) przyjaznych dla środowiska urządzeń grzewczych o niskiej emisji zanieczyszczeń. Wraz z rozwojem zabudowy wzrośnie ilość punktowych źródeł emisji do powietrza. Nie przewiduje się jednak, aby nowa emisja spowodowała przekroczenia dopuszczalnych poziomów stężeń. Realizacja projektu Studium nie zmieni warunków termicznych, anemometrycznych i wilgotnościowych panujących na terenie gminy Szamocin.

- 57 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Oddziaływania będą miały charakter negatywny, długoterminowy i krótkoterminowy, bezpośredni, stały. Oddziaływaniem negatywnym, pośrednim, długoterminowym i chwilowym terenów usługowo – przemysłowych i infrastrukturalnych będzie okresowy wzmożony ruch samochodowy w miejscu prowadzenia działalności. Obecny poziom zaawansowania technologicznego, stosowanie nowoczesnych procesów technologicznych w zakładach usługowych i przemysłowych pozwala przyjąć, że instalacje te nie będą źródłem hałasu o wysokim poziomie i nie pogorszą w sposób znaczący warunków akustycznych, a ewentualne wprowadzenie zabezpieczeń akustycznych (wyciszenie i wygłuszenie maszyn, mało hałaśliwa technologia produkcji itd.) pozwoli na wyeliminowanie negatywnego oddziaływania tych instalacji na tereny sąsiednie. Brak szczegółowych informacji dotyczących rodzaju i charakterystyki instalacji, która będzie źródłem emisji, uniemożliwia, na etapie prognozy oddziaływania na środowisko dotyczącej ustaleń zawartych w Studium , określenie dokładnego oddziaływania akustycznego nowej zabudowy. Dodatkowo należy zaznaczyć, że stosownie do zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska zapewnienie właściwego kształtowania klimatu akustycznego w otoczeniu obiektów przemysłowych jest obowiązkiem ich właściciela. Dopuszczalny poziom hałasu w środowisku na terenach o określonym przeznaczeniu i charakterze zagospodarowania jest normowany przez Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia z dnia 29 lipca 2007 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. W rozporządzeniu różne rodzaje terenu mają przypisane wartości dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu dla rożnych przedziałów czasu. Według ww. rozporządzenia terenami podlegającymi ochronie akustycznej wyznaczonymi w analizowanym dokumencie będą tereny: • tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej, • tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej, • tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej z usługami, • tereny usługowe, • tereny zabudowy zagrodowej. Na największe potencjalne uciążliwości akustyczne na obszarze gminy narażone są budynki zlokalizowane w pobliżu istniejących dróg wojewódzkich. Dlatego, należy zastosować odpowiednie działania i wykorzystać środki techniczne, które zmniejszą to oddziaływanie. Cześć zaproponowanych poniżej działań, przekracza zakres ustaleń przewidzianych dla studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, są to m.in.: • stosowanie rozwiązań technologicznych służących zabezpieczeniu przed przenikaniem hałasu do budynków, • ograniczenie lokalizacji nowych obiektów i przedsięwzięć, w których zastosowane instalacje i technologie mogłyby powodować emisję hałasu w stopniu przekraczającym dopuszczone przepisami odrębnymi normy poza terenem działki, do której inwestor posiada tytuł prawny, • modernizacja dróg, w tym w szczególności stosowaniu nawierzchni ograniczających emisje hałasu, zwiększeniu ich przepustowości, • stosowanie ekranów dźwiękochłonnych wzdłuż dróg na odcinkach biegnących w sąsiedztwie terenów istniejącej zabudowy, • stosowanie technicznych środków uspokajania ruchu, • remonty i modernizacje jezdni,

- 58 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

• stosowanie cichej nawierzchni, • odpowiednia regulacja ruchu tranzytowego zwłaszcza ciężkiego, • kontrola i ograniczanie prędkości ruchu pojazdów. Powierzchniowa eksploatacja kopalin może powodować zwiększone zapylenie, które będzie największe w obrębie odkrywki, pozbawionej roślinności i zależeć będzie od warunków atmosferycznych przede wszystkim siły i kierunku wiatru oraz przebiegu rekultywacji. Zanieczyszczenia powietrza powstaną również w wyniku: załadunku i transportu kopalin, wtórnej emisji pyłu z powierzchni już utwardzonej, a jeszcze niepokrytej roślinnością trwałą oraz spalania paliw w silnikach podczas pracy maszyn. Ze względu na charakter złoża, niewielką powierzchnię wydobywczą oraz oddalenie od obszarów zabudowanych i chronionych można założyć, iż prowadzona budowa i eksploatacja nie spowoduje przekroczeń dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń pyłowych i gazowych. Zanieczyszczenia pochodzące z silników maszyn używanych podczas prac mają zasięg bardzo ograniczony. W sytuacji maksymalnie niekorzystnej ze względu na rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń, tj. stała równowaga atmosfery, równoczesna praca kilku maszyn w tym samym miejscu spaliny stanowią znaczącą uciążliwość jedynie w najbliższym otoczeniu źródeł do ok. 5 m. Wraz z odległością ich uciążliwość szybko maleje. Tak, więc nie przewiduje się przekroczeń dopuszczalnych norm stężeń zanieczyszczeń pyłowo-gazowych w rejonie najbliższej zabudowy mieszkalnej. Oddziaływania będą miały charakter bezpośredni, długoterminowy, chwilowy, negatywny. Pracujące panele fotowoltaiczne nie powodują emisji hałasu, gazów, pyłów ani odorów do powietrza atmosferycznego. Uznaje się je za urządzenia przyjazne dla środowiska, ponieważ ograniczają emisję zanieczyszczeń gazowych i pyłowych do atmosfery w sektorze energetycznym. Oddziaływania będą miały charakter pozytywny, bezpośredni, długoterminowy i stały. Na terenach otwartych (lasy, tereny zieleni, tereny rolne, tereny wód powierzchniowych) zachowane zostaje dotychczasowe użytkowanie. Utrzymany zostanie znaczny udział terenów biologicznie czynnych z roślinnością leśną i polną, co będzie sprzyjało redukcji zanieczyszczeń powietrza oraz zachowaniu korzystnego topoklimatu. Oddziaływania będą miały charakter bezpośredni, długoterminowy, stały, pozytywny. Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030 (SPA 2020) wskazuje cele i kierunki działań adaptacyjnych, które należy podjąć do roku 2020 w najbardziej wrażliwych sektorach i obszarach takich jak.: gospodarka wodna, rolnictwo, leśnictwo, różnorodność biologiczna i obszary prawnie chronione, zdrowie, energetyka, budownictwo, transport, gospodarka przestrzenna i obszary zurbanizowane. Przystosowanie polskiej przestrzeni do nowych uwarunkowań klimatycznych i związanych z tym zjawisk jest obecnie jednym z najważniejszych wyzwań, szczególnie dla administracji lokalnej. Pomiędzy zagospodarowaniem przestrzennym a zmianami klimatycznymi oraz koniecznością adaptacji do zmian klimatu występuje sprzężenie zwrotne. Zmiany klimatyczne będą prowadziły do zmniejszenia zasobów przestrzeni dostępnej dla danego typu prowadzonej lub planowanej działalności m. in. ze względu na zwiększone ryzyko powodziowe, wzrost ryzyka osuwiskowego, nasilenie procesów erozji wodnej i wietrznej, deficyt wody, podniesienie, lub obniżenie poziomu wód gruntowych. Zmiany klimatu oddziałują na cały kompleks problemów zagospodarowania przestrzennego i w skrajnym przypadku mogą generować konflikty społeczne oraz ograniczać możliwości rozwoju. Obszary zurbanizowane stanowią szczególną kategorię w strukturze przestrzeni geograficznej, charakteryzującą się dużą gęstością populacji ludzkiej, a tym samym są bardzo wrażliwe z uwagi na negatywne oddziaływanie antropopresji. Szczególnie widoczne jest to w miastach, które są zagrożone: intensyfikacją miejskiej wyspy ciepła, silnymi ulewami

- 59 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin powodującymi podtopienia oraz suszą sprzyjającą deficytowi wody w miastach. W przypadku analizowanej gminy Szamocin zabudowa nie jest tak skoncentrowana żeby mogły wystąpić powyższe zagrożenia. Analizowany projekt Studium uwzględnia uwarunkowania przyrodnicze pozostawiając niezabudowaną większość powierzchni gminy. Obszary wolne od zabudowy są bardzo istotne dla utrzymania właściwego mikroklimatu, ponieważ zapewniają swobodny przepływ mas powietrza. Tworzą je przede wszystkim tereny rolne, tereny łąkowe, tereny lasów i tereny wód powierzchniowych. Pośrednim zagrożeniem wynikającym ze zmian klimatu są powodzie. Jednak w przypadku gminy Szamocin wszystkie zwarte tereny budowlane znajdują się poza wyznaczonymi obszar szczególnego zagrożenia powodzią. Celem głównym SPA 2020 jest zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmian klimatu. Kwestie polityki przestrzennej i budownictwa mają tu ogromne znaczenie społeczno – gospodarcze. Sprzyjają temu działania o charakterze horyzontalnym, w tym działania legislacyjne związane z tworzeniem lub aktualizacją dokumentów planistycznych takich jak studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Działania powinny zmierzać do objęcia całego terytorium kraju skutecznym systemem planowania przestrzennego, zapewniającego właściwe i zrównoważone wykorzystanie terenów. Jednym z kierunków działań adaptacyjnych, dążących do osiągnięcia celu jakim jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego i dobrego stanu środowiska, jest ochrona różnorodności biologicznej i gospodarka leśna. Problem utraty bioróżnorodności narasta wraz z postępującymi zmianami klimatu. Z punktu widzenia ochrony siedlisk najistotniejsze są działania związane z utrzymaniem obszarów wodno - błotnych i ich odtwarzaniem wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. W projekcie Studium wprowadzono szereg zasad ochrony środowiska i jego zasobów, w tym m.in.: • ograniczenie „obudowy” koryt rzek poprzez zachowanie minimalnej odległości 1,5 m nowej zabudowy i ogrodzeń od brzegów rzek, • utrzymanie jak najwyższego poziomu retencji wód opadowych i roztopowych na terenach zabudowanych poprzez: odprowadzanie wód opadowych i roztopowych w granicach działek budowlanych w pierwszej kolejności do gruntu, utrzymanie maksymalnych powierzchni biologicznie czynnych w granicach działek budowlanych, minimalizowanie stosowania nawierzchni nieprzepuszczalnych, • ochrona i restytucja obszarów mokradłowych, wodno-błotnych, oraz naturalnych zbiorników wodnych, • budowa zbiorników wodnych w celu poprawy stosunków wodnych oraz renaturyzacji zbiorowisk przyrodniczych – torfowiskowych, łąkowych i wodnych. Realizacja zapisów projektu Studium nie wpłynie negatywnie na klimat gminy, ponieważ projekt uwzględnia zasady zrównoważonego rozwoju. Zachowane zostają heterogeniczne tereny otwarte z mozaiką siedlisk roślinnych oraz gatunków zwierząt tam występujących, które mają za zadanie utrzymać bioróżnorodność tego obszaru. Dbając o korzystne warunki aerosnitarne projekt Studium zakłada ochronę przed emisją zanieczyszczeń chemicznych i pyłów m.in. poprzez: ograniczeniu stosowania w indywidualnych i zbiorczych źródłach ciepła pieców wysokoemisyjnych i zastępowanie ich rozwiązaniami niskoemisyjnymi oraz ograniczeniu stosowania w indywidualnych i zbiorczych źródłach ciepła paliw wysokoemisyjnych, w szczególności takich jak: koks, miał, oleje ciężkie i przepracowane i zastępowanie ich paliwami niskoemisyjnymi jak: gaz, oleje opałowe oraz wszelkimi paliwami

- 60 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin ekologicznymi i odnawialnymi źródłami energii ze szczególnym uwzględnieniem mikroinstalacji. Zmiany wprowadzone w analizowanym dokumencie są niewielkie i rozproszone na całym obszarze gminy. Funkcje wprowadzone w projekcie Studium nie wpłyną w sposób istotny na warunki termiczne, anemometryczne i wilgotnościowe panujące na terenie gminy Szamocin. W związku z tym nie wystąpi również oddziaływanie na pozostałe komponenty środowiska.

9.6. Oddziaływanie na powierzchnię ziemi, gleby i zasoby naturalne Wszystkie funkcje związane z zagospodarowaniem osadniczym, usługowym oraz infrastrukturalnym mogą powodować degradacja powierzchni ziemi związaną z robotami ziemnymi, uszczelnienie fragmentów powierzchni, zmniejszenie powierzchni biologicznie czynnych, usunięcie roślinności oraz wierzchniej warstwy gleby. Wystąpią zmiany w ukształtowaniu terenu, obejmujące między innymi wykonanie wykopów, niwelacji i wyrównania powierzchni terenów. W miejscach, gdzie istniejące podłoże gruntowe nie będzie posiadać odpowiednich parametrów budowlanych dojdzie do miejscowej wymiany gruntu. W celu podniesienia parametrów technicznych podłoża mogą być stosowane nowe mieszanki i materiały, np. tłuczeń granitowy, stosowany dla umocnienia drogi. Zasięg zmian oraz wielkość oddziaływań warunkowane będą skalą projektowanych inwestycji, zwłaszcza powierzchnią zabudowy oraz głębokością prowadzonych prac ziemnych. Jednakże są to nieuniknione konsekwencje rozwoju gospodarczego i społecznego. Oddziaływania będą bezpośrednie, długoterminowe, stałe i negatywne. W miejscach realizacji budynków produkcyjnych szczególnie wzrasta ryzyko związane z przedostawania się substancji ropopochodnych oraz innych substancji chemicznych do gleby i wód. W tym wypadku oddziaływanie będzie pośrednie, długoterminowe, chwilowe i negatywne. Stosując wszelkie dostępne sposoby, m.in.: zastosowanie proekologicznych technologii, odpowiedni dobór urządzeń technicznych, dbałość o stan techniczny maszyn i urządzeń itp. można zminimalizować a nawet wykluczyć opisane zagrożenia. Skutkiem powierzchniowym eksploatacji kopalin będzie powstanie wyrobiska i zwałowiska, co wiąże się ze zniszczeniem i przemieszczaniem warstwy gleby oraz zmianą ukształtowania terenu (powstaną formy antropogeniczne). Oddziaływanie to będę znaczące dla podłoża, ale docelowo teren kopalni poddany będzie rekultywacji. Działania rekultywacyjne w wyrobisku będą mogły być prowadzone już w trakcie eksploatacji złoża. Wierzchowinę zwału należy formować do rzędnych otaczającego terenu. Oddziaływania będą miały charakter bezpośredni, średnioterminowy, stały, lokalny, negatywny. Panele fotowoltaiczne montowane są na stojakach ustawionych w rzędach na gruncie lub na specjalnie przygotowanych betonowych ławach. Towarzyszą im elementy infrastruktury technicznej, m.in. stacje transformatorowe, linie przesyłowe itp. Powierzchnia ziemi bezpośrednio zajęta pod te elementy jest niewielka a w skali gminy znikoma. Oddziaływania związane z ich realizacją będą miały charakter bezpośredni, krótkoterminowy, chwilowy i neutralny. Tereny otwarte (lasy, tereny zieleni, tereny rolne, tereny wód powierzchniowych) pozostają w dotychczasowym użytkowaniu, powierzchnia ziemi oraz gleby nie ulegną zmianie. Oddziaływania będą miały charakter bezpośredni, długoterminowy, stały, pozytywny.

9.7. Oddziaływanie na krajobraz Ustalenia zawarte w projekcie Studium i ich realizacja poprzez miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego w niewielkim stopniu przekształcą charakter krajobrazu gminy Szamocin, głównie poprzez rozwój terenów zurbanizowanych Biorąc pod uwagę

- 61 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin niewielki obszar nowo wprowadzonych funkcji oraz fakt, że w większości są one kontynuacją bądź niewielką modyfikacją względem stanu obowiązującego w aktualnym Studium , zmiany te będą niewielkie i wpiszą się w proces ogólnego rozwoju. Na etapie sporządzania planu miejscowego nastąpi szczegółowe określenie parametrów zabudowy, tj. wysokość, gabaryty, kształt i nachylenie dachów, minimalna powierzchnia działek budowlanych, maksymalna powierzchnia zabudowy itp., co uporządkuje przestrzeń nadając jej jednorodny charakter. Oddziaływanie będzie pozytywne, długoterminowe, bezpośrednie i stałe. Eksploatacja powierzchniowa spowoduje powstanie wklęsłych (wyrobisko) i wypukłych (zwałowisko) form antropogenicznych. Oddziaływanie to będę znaczące, ale docelowo teren kopalni zostanie zrekultywowany. Działania naprawcze będą mogły być prowadzone już w trakcie eksploatacji złoża. Wierzchowinę zwału należy formować do rzędnych otaczającego terenu. Po zaprzestani eksploatacji i zakończeniu procesu rekultywacji krajobraz obszaru badań może wrócić do pierwotnego kształtu. Oddziaływania będą miały charakter bezpośredni, średnioterminowy, stały, negatywny. Panele fotowoltaiczne montowane są zazwyczaj na stelażach o wysokości ok. 5 m, co można porównać do wysokości szklarni ogrodniczych, które bardzo często spotkać można na terenach rolniczych. Również specyfika powierzchni szklanej jest bardzo zbliżona do powierzchni paneli fotowoltaicznych. Dlatego też wpływ na krajobraz będzie bardzo niewielki i ograniczony jedynie do najbliższej okolicy. Ponadto, jako niskie obiekty możliwe jest wprowadzenie zieleni izolacyjnej otaczające teren inwestycji, która w pełni wkomponuje ją w krajobraz. Oddziaływania elektrowni fotowoltaicznych będą miały charakter neutralny, bezpośredni, średnioterminowy i stały. Pozytywne oddziaływanie długoterminowe, bezpośrednie i stałe będzie związane z utrzymaniem obszarów użytkowanych jako lasy, zieleń, tereny wód powierzchniowych i tereny rolne w dotychczasowym zagospodarowaniu, co bardzo korzystnie wpływa na krajobraz obszaru opracowania. Mozaika terenów leśnych oraz terenów rolnych pozwoli na utrzymanie atrakcyjności krajobrazu gminy.

9.8. Oddziaływanie na zabytki i dobra materialne Analizowany projekt Studium nie zmienia obowiązujących ustaleń odnoszących się do zabytków. W związku z tym oddziaływanie nie wystąpi. Oddziaływanie na dobra materialne na terenach zabudowanych (mieszkaniowych, usługowych) ma charakter pozytywny, długoterminowy, bezpośredni i stały gdyż Studium zakłada rozwój zabudowy, co wpłynie dodatnio na wzrost dochodów właścicieli tych terenów. Oddziaływanie będzie pozytywne, długoterminowe, bezpośrednie i stałe. W wyniku eksploatacji złóż nastąpi zaspokojenie zapotrzebowania na surowce skalne niezbędne do budowania nowych obiektów. Dodatkowo prowadzenie działalności gospodarczej skutkuje odprowadzaniem do budżetu gminy podatków, które służą rozwojowi całej społeczności. Będą to oddziaływania pozytywne bezpośrednie, długotrwałe i stałe o zasięgu lokalnym. Realizacja elektrowni fotowoltaicznej będzie miała pozytywny wpływ na dobra materialne. Budżet gminy będzie miał wpływały z tytułu podatków a właściciel będzie miał dochody ze sprzedaży energii. Utrzymanie obszarów użytkowanych jako lasy, zieleń, tereny wód powierzchniowych i tereny rolne przyczyni się do zapewnienia dochodów gospodarstw rolnych prowadzących na nich uprawę. Oddziaływania będą miały charakter bezpośredni, długoterminowy, stały, pozytywny.

- 62 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

9.9. Ocena oddziaływania skumulowanego Ze względu na niewielkie powierzchnie nowych terenów zurbanizowanych wyznaczonych w projekcie Studium , nie wystąpi negatywne oddziaływanie skumulowane z już istniejącym zagospodarowaniem.

10. ROZWIĄZANIA MAJĄCE NA CELU ZAPOBIEGANIE, OGRANICZANIE LUB KOMPENSACJĘ PRZYRODNICZĄ NEGATYWNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO, MOGĄCYCH BYĆ REZULTATEM REALIZACJI PROJEKTOWANEGO DOKUMENTU, W SZCZEGÓLNOŚCI NA CELE I PRZEDMIOT OCHRONY OBSZARU NATURA 2000 ORAZ INTEGRALNOŚĆ TEGO OBSZARU Zgodnie z art. 51 ust. 2, pkt 3, lit. a, ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, prognoza oddziaływania na środowisko powinna przedstawić rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralności tego obszaru. Przeprowadzona powyżej analiza oddziaływania na środowisko przedmiotowej zmiany Studium wykazała, że istotne negatywne oddziaływania na komponenty przyrodnicze środowiska i komponenty kulturowe, nie występują. Zatem nie ma potrzeby analizowania zapobiegawczych lub ograniczających takie negatywne skutki. Wszelkie zakazy i nakazy odnoszące się do wyznaczonych obszarów i obiektów objętych ochroną zachowują swoją moc.

11. ROZWIĄZANIA ALTERNATYWNE DO ROZWIĄZAŃ ZAWARTYCH W PROJEKTOWANYM DOKUMENCIE Ustawa o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko mówi, że zakres prognozy oddziaływania na środowisko powinien przedstawiać rozwiązania alternatywne do rozwiązań przyjętych w projekcie Studium w szczególności w odniesieniu do obszarów Natura 2000. W przypadku przedmiotowego Studium lokalizacja projektowanych funkcji wynika z konkretnych sugestii samorządu lokalnego, inwestorów i właścicieli poszczególnych nieruchomości. Z tego względu przedstawienie innych rozwiązań jest utrudnione. Większość funkcji została ustalona na podstawie istniejącego zagospodarowania lub na zasadzie kontynuacji funkcji. Podczas wykonywania niniejszej Prognozy trudności wynikające z niedostatków techniki lub luk we współczesnej wiedzy nie wystąpiły, z uwagi na dostępność danych i materiałów dotyczących omawianego obszaru. Reasumując rozwiązania zaproponowane w projektowanym dokumencie są najbardziej racjonalne, przyniosą najwięcej korzyści i jednocześnie będą w jak najmniejszym stopniu oddziaływać negatywnie na środowisko i najbliższe obszary chronione, w tym obszary sieci Natura 2000.

12. STRZESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM Prognoza oddziaływania na środowisko projektu Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin jest elementem procedury strategicznej

- 63 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin oceny oddziaływania na środowisko. Rolą tego opracowania jest identyfikacja oddziaływań na środowisko przyrodnicze, zwłaszcza tych negatywnych, które mogą zachodzić w wyniku realizacji ustaleń projektu, a także uzasadnienie decyzji przestrzennych podjętych w omawianym Studium . Podstawy prawne dla przeprowadzonego w Prognozie określenia skutków środowiskowych oraz oceny rozwiązań funkcjonalno – przestrzennych i możliwości rozwiązań eliminujących negatywne oddziaływania na środowisko projektu Studium stanowią: • Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, • Ustawa z 27 kwietnia 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, • a także Dyrektywy ustanowione na szczeblu międzynarodowym oraz wiele innych ustaw szczególnych i przepisów wykonawczych (wymienione w rozdziale 13). Głównym celem Prognozy jest stwierdzenie czy i jakie przeobrażenia w środowisku nastąpią wraz z zagospodarowaniem terenu zgodnie z ustaleniami określonymi w projekcie Studium . Ważne jest, aby pamiętać, iż Studium nie stanowi ostatecznego obrazu opisywanego obszaru a jedynie zestaw zasad w oparciu, o które możliwe jest dokonanie nowego zagospodarowania. Przy sporządzaniu Prognozy posłużono się metodami: indukcyjno-opisową, analogii środowiskowych oraz analiz kartograficznych. Wpływ zmiany przeznaczenia terenów na stan środowiska i zagrożenie dla terenów chronionych przeanalizowano zgodnie z wymaganiami ustawowymi w kategoriach oddziaływań chwilowych i stałych, bezpośrednich i wtórnych, krótko-, średnio- i długoterminowych oraz pozytywnych i negatywnych. Wynikiem przedstawionej analizy są rozwiązania mające na celu zminimalizowanie potencjalnie negatywnych oddziaływań ustaleń Studium na środowisko przyrodnicze. Dokument obecnie obowiązującego studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin został sporządzony w 1998 r. i jest częściowo nieaktualny. W związku z tym zaszła konieczność dostosowania jego ustaleń do nowych wymogów prawnych. Celem Studium jest określenie polityki przestrzennej gminy, w tym lokalnych zasad zagospodarowania przestrzennego. Dokument Studium jest podstawą koordynacji miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz wszystkich decyzji i przedsięwzięć realizacyjnych samorządu w zakresie gospodarki przestrzennej gminy. W Studium uwzględniono zasady określone w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, ustalenia strategii rozwoju i planu zagospodarowania przestrzennego województwa. Gmina Szamocin położona jest na północy województwa wielkopolskiego, w północno- wschodniej części powiatu chodzieskiego. Zgodnie z regionalizacją fizyczno – geograficzną J. Kondrackiego gmina Szamocin leży w dwóch mezoregionach: Dolina Środkowej Noteci (315.33) – północna część i Pojezierze Chodzieskie (315.53) – pozostała część gminy. Formy powierzchni zostały ukształtowane w czasie zlodowacenia bałtyckiego. Pradolina Noteci to ogromna, wklęsła forma, należąca do największych tego typu w Europie. Z innych form występują: moreny denne i czołowe, pola sandrowe - usypane z piasków naniesionych przez płynące od lądolodu wody roztopowe, jeziora rynnowe i wytopiskowe, oraz głazy narzutowe. Większość utworów powierzchniowych, występujących na terenie Gminy, to osady czwartorzędowe zbudowane z osadów pochodzenia rzecznego i wodnolodowcowego.

- 64 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Na terenie gminy Szamocin występuje duża różnorodność typów i gatunków gleb ułożonych zgodnie z biegiem rzeki Noteci, która wywarła decydującą rolę na rzeźbę tego terenu. W gminie przeważają gleby słabe wytworzone z piasków. Cała gmina Szamocin położona jest w dorzeczu Warty, w zlewni Noteci. Odpływ powierzchniowy wód z terenu gminy odbywa się ciekami IV-go i niższych rzędów oraz rowami melioracyjnymi. Zgodnie z „Planem gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry” gmina Szamocin położona jest w obrębie kilku jednolitych części wód powierzchniowych (JCWP), są to: Noteć od Kcynki do Gwdy (PLRW60002418859), Noteć od Kanału Bydgoskiego do Kcynki (PLRW600024188519), Kcynka (PLRW600017188529), Margoninka (PLRW600023188569), Młynówka Borowska (PLRW600023188532) oraz JCWP – jeziora: Margonińskie (PLLW10514), Laskowskie (PLLW10511). Na terenie gminy Szamocin istnieje ryzyko wystąpienia powodzi, w przypadku zaistnienia niekorzystnych zjawisk hydrogeologicznych – powodzi opadowych i roztopowych czy powstania zatorów. Główne poziomy wodonośne na terenie gminy Szamocin stanowią wody porowe w utworach czwartorzędu i trzeciorzędu (miocenu). Pierwsze tworzą piaski, żwiry i piaski mułkowate, drugie – piaski i piaski mułkowate. Głębokość zalegania pierwszego użytkowego poziomu wodonośnego, na ogół nie przekracza 40 m p.p.t. Gmina Szamocin leży w obrębie dwóch Głównych Zbiorników Wód Podziemnych: Pradolina Toruń-Eberswalde i Dolina Kopalna Smogulec-Margonin oraz w zasięgu Jednolitej Części Wód Podziemnych (PLGW600035). Pod względem klimatycznym gmina Szamocin należy do tzw. dzielnicy nadnoteckiej, obejmującej pas szerokości 50-70 km rozciągający się po obydwu stronach rzeki. Dzielnica ta ma charakter pośredni, przejściowy, między chłodną i deszczową dzielnicą pomorską, a bardziej suchą i cieplejszą dzielnicą środkową. Przeważająca część wiatrów ma kierunek zachodni. Charakterystyczne są mgły i obfite rosy, potęgujące się jesienią, zwłaszcza w Szamocinie i w większych wsiach. Tereny otwarte na obszarze miasta i gminy Szamocin tworzą głównie pola uprawne, trwałe użytki zielone oraz lasy i zadrzewienia, jak również tereny zieleni urządzonej. Największe zwarte kompleksy leśne znajdują się w południowej i centralnej części gminy. Pola uprawne i trwałe użytki zielone występują przede wszystkim w północnej części gminy. Fauna gminy Szamocin związana jest głównie z pięcioma typami siedlisk: ekosystemami łąkowymi, leśnymi, agrocenozami, ekosystemami wodnymi oraz z terenami zabudowanymi. Bardzo istotne znaczenie mają gatunki fauny związane z doliną Noteci, a więc z samą rzeką, ekosystemami łąkowymi oraz zlokalizowanymi tam stawami. Obszary i obiekty objęte ochroną prawną na terenie gminy Szamocin to: Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków „Dolina Środkowej Noteci i Kanału Bydgoskiego” (PLB300001), Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk „Dolina Noteci” (PLH 300004), Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Noteci, pomniki przyrody. Krajobraz gminy układa się w wyraźnie pasma związane z terasami Noteci, południową krawędzią Pradoliny Eberswaldzko – Toruńskiej oraz równiną sandrową Wysoczyzny Gnieźnieńskiej. Na terenie Gminy znajdują się liczne zabytkowe zespoły i obiekty wpisane do rejestru zabytków województwa wielkopolskiego. W strukturze funkcjonalno-przestrzennej Gminy dominują tereny zabudowane (w części miejskiej), z kolei w części wiejskiej gminy dominują trwałe użytki zielone, lasy oraz nieużytki,

- 65 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin co różni strukturę użytkowania gruntów w gminie Szamocin od przeciętnej dla województwa wielkopolskiego. W odniesieniu do terenu całej gminy Szamocin, potencjalne zmiany w środowisku, jakie będą zachodzić przy braku realizacji projektowanego dokumentu, związane będą z istniejącym zagospodarowaniem (układ komunikacyjny, tereny zurbanizowane, przemysł i inne) oraz formami użytkowania (użytkowanie rolnicze, gospodarka leśna i inne). Przy zachowaniu wszystkich ustaleń zawartych w projektowanym dokumencie oraz uwarunkowań wynikających z obowiązującego prawa nie przewiduje się wystąpienia znaczących oddziaływań, rozumianych jako przekroczenia określonych prawem standardów jakości środowiska, zagrożenia dla obszarów przyrodniczo cennych, w tym dla celu i przedmiotu ochrony obszarów Natura 2000 oraz ich integralność. Główne kierunki zmian w strukturze przestrzennej gminy Szamocin to: • wzmocnienie roli miejscowości Szamocin jako zaplecza usługowego w zakresie usług publicznych i komercyjnych, jako rynku pracy dla mieszkańców gminy, jak również jako głównej jednostki osadniczej gminy Szamocin, • dalszy rozwój struktur osadniczych w oparciu o istniejące jednostki osadnicze przy jednoczesnym dążeniu do skupiania zabudowy, • utrzymanie rolniczego charakteru obszarów wiejskich gminy, • stworzenie warunków do wielofunkcyjnego rozwoju wsi, m.in. poprzez rozwój agroturystyki, rolnictwa specjalistycznego oraz przetwórstwa rolno-spożywczego, • zachowanie istniejących kompleksów leśnych oraz dążenie do wyrównania granicy polno-leśnej, • ochrona szczególnie wartościowych elementów krajobrazu kulturowego – obiektów i obszarów zabytkowych, historycznego układu urbanistycznego Szamocina oraz historycznych układów ruralistycznych poszczególnych wsi, • ochrona szczególnie wartościowych obszarów i obiektów przyrodniczych, przede wszystkim obszarów chronionych na podstawie przepisów odrębnych z zakresu ochrony przyrody, • utrzymanie ciągłości ekologicznej w obrębie korytarzy ekologicznych o randze paneuropejskiej (Dolina Noteci, Lasy Nadnoteckie), regionalnej (dolina rzeki Młynówki Borowskiej), jak również o randze lokalnej (pozostałe doliny rzeczne i korytarze leśne na terenie gminy), • rozwój przestrzenny gminy w oparciu o istniejący układ komunikacyjny, poprawa stanu technicznego istniejących dróg, poprawa dostępności komunikacyjnej gminy poprzez usprawnienie transportu zbiorowego, • dalszy rozwój infrastruktury technicznej (zwłaszcza sieci kanalizacji sanitarnej), propagowanie pozyskiwania energii ze źródeł odnawialnych.

W projekcie Studium wskazuje się następujące kierunki zagospodarowania przestrzennego: • tereny zabudowy śródmiejskiej (MU), • tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej (MW), • tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (MN),

- 66 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

• tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej i usługowej (MNU), • tereny zabudowy mieszkaniowej ekstensywnej (MNE), • tereny zabudowy zagrodowej (RM), • tereny zabudowy usługowej (U), • tereny zabudowy usługowej i produkcyjnej (UP), • tereny zabudowy rekreacyjnej i sportowej (US/UT), • tereny powierzchniowej eksploatacji kopalin (PE), • tereny rolne z dopuszczeniem rozmieszczenia urządzeń wytwarzające energię z odnawialnych źródeł energii o mocy przekraczającej 100 kW (F), • tereny ogródków działkowych (ZD), • tereny czynnych cmentarzy (ZCc), • tereny nieczynnych cmentarzy (ZCn), • tereny infrastruktury technicznej (IT), • tereny lasów (Ls), • tereny wód powierzchniowych (W), • tereny zieleni parkowej (ZP), • tereny łąk (Ł), • tereny rolne (R), • tereny komunikacji (DR). Większość terenów budowlanych została wyznaczona na zasadzie kontynuacji istniejącej w sąsiedztwie funkcji lub korekty istniejących granic. W niniejszej Prognozie przeanalizowano oddziaływania ustaleń projektu dotyczące wprowadzonego przeznaczenia dla tych obszarów funkcjonalnych. W omawianym dokumencie uwzględniono szereg aktów prawnych ustanowionych na szczeblu międzynarodowym (konwencje), europejskim (dyrektywy) i krajowym (ustawy, rozporządzenia, polityki, strategie). Podstawowym celem ochrony środowiska, ustanowionym na szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, jest ochrona zasobów środowiska. Gwarancją zachowania standardów jakości środowiska jest przeprowadzenie procedury oceny oddziaływania na środowisko. Przeznaczenie terenów pod planowane rodzaje zagospodarowania będzie oddziaływać na poszczególne elementy środowiska, ale pomimo bezpośredniego i stałego charakteru niektórych oddziaływań przy zastosowaniu nowoczesnych rozwiązań technicznych, przekroczenie standardów jakości środowiska określonych prawem jest mało prawdopodobne i nie będzie to znacząco negatywne oddziaływanie na środowisko gminy. Na tym etapie nie zidentyfikowano funkcji mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Należy zapobiegać i ograniczać negatywne oddziaływania na środowisko projektowanego dokumentu stosując wszelkie dostępne sposoby, m.in.: zastosowanie proekologicznych technologii, odpowiedni dobór lokalizacji i parametrów technicznych, dbałość o stan techniczny maszyn i urządzeń itp. Dokładne środki techniczne, technologiczne i organizacyjne oraz rozwiązania mające na celu zapobieganie i ograniczenie negatywnych

- 67 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin oddziaływań na poszczególne komponenty środowiska należy przedstawić na etapie oceny oddziaływania na środowisko dla konkretnych przedsięwzięć. Rozwiązania zaproponowane w projektowanym dokumencie są najbardziej racjonalne, przyniosą najwięcej korzyści i jednocześnie będą w jak najmniejszym stopniu oddziaływać negatywnie na środowisko i obszary Natura 2000. Wyznaczone funkcje i wybrane lokalizacje zapewniają możliwość ochrony trwałości podstawowych procesów przyrodniczych oraz warunków odnawialności zasobów środowiska.

- 68 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

13. WYKAZ WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW Publikacje: 1. Bank Danych Lokalnych, GUS. 2. Engel J. Natura 2000 w ocenach oddziaływania przedsięwzięć na środowisko – Warszawa 2009. 3. Kistowski M., Natura 2000 w planowaniu przestrzennym – rola korytarzy ekologicznych, Warszawa 2009. 4. Kondracki J, Geografia regionalna Polski, PWN, Warszawa, 2000. 5. Bednarek R. (red.), Strategiczna ocena oddziaływania na środowisko w planowaniu przestrzennym, Poznań, 2012. 6. Opracowanie ekofizjograficzne podstawowe gminy Szamocin – 2017. 7. Plan Gospodarki Niskoemisyjnej Gminy Szamocin, WOKISS, 2016. 8. Plan Gospodarki Odpadami na lata 2004-2011 dla gminy wiejsko-miejskiej Szamocin, Piła, 2004. 9. Program Ochrony Środowiska na lata 2004-2011 dla gminy wiejsko-miejskiej Szamocin, Piła, 2004. 10. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Szamocin na lata 2011-2020, Szamocin, 2011. 11. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Szamocin, uchwalone Uchwałą nr XXXI/216/98 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 18 czerwca 1998 r., zaktualizowaną Uchwałą nr XXIX/289/14 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 15 maja 2014 r. oraz Uchwałą nr IV/27/15 Rady Miasta i Gminy Szamocin z dnia 26 marca 2015 r. 12. Plan gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry, stanowiący załącznik do Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. (Dz. U. 2016, poz. 1967). 13. Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego przyjęty uchwałą Nr XLVI/690/10 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 26 kwietnia 2010 r. 14. Program ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej przyjęty uchwałą nr XXXIX/769/13 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 25 listopada 2013 roku w sprawie określenia „Programu ochrony powietrza dla strefy wielkopolskiej”. 15. Raport o stanie środowiska w Wielkopolsce w roku 2015, WIOŚ w Poznaniu, Poznań 2016. 16. Roczna ocena jakości powietrza w województwie wielkopolskim za rok 2016, WIOŚ w Poznaniu, Poznań 2017. 17. Strategia Rozwoju Województwa Wielkopolskiego do 2020 roku, Załącznik do uchwały NR XXIX/559/12 Sejmiku Województwa Wielkopolskiego z dnia 17 grudnia 2012 roku. 18. Polska 2025 – długookresowa strategia trwałego i zrównoważonego rozwoju, Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska, Warszawa, 2000. 19. Strategiczny plan adaptacji dla sektorów i obszarów wrażliwych na zmiany klimatu do roku 2020 z perspektywą do roku 2030, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2013.

- 69 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

Akty prawne: 1. Dyrektywa 2001/42/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 27 czerwca 2001 r. w sprawie oceny wpływu niektórych planów i programów dla środowiska (Dz. Urz. WE L 197 z dnia 21 lipca 2001 r.), tzw. Dyrektywa SEA. 2. Dyrektywa 2003/4/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie publicznego dostępu do informacji dotyczących środowiska (Dz. Urz. WE L 156 z dnia 25 czerwca 2003 r.). 3. Dyrektywa 2003/35/WE parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 26 maja 2003 r. przewidującej udział społeczeństwa w odniesieniu do sporządzania niektórych planów i programów w zakresie środowiska oraz zmieniającej w odniesieniu do udziału społeczeństwa i dostępu do wymiaru sprawiedliwości dyrektywy Rady 85/337/EWG i 96/61/WE. 4. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/1/WE z dnia 15 stycznia 2008 r. dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli. 5. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/50/WE z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie jakości powietrza i czystszego powietrza dla Europy. 6. Dyrektywa Rady 92/43/EWG w sprawie ochrony naturalnych siedlisk oraz dzikich zwierząt i roślin. 7. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 r. w sprawie ochrony dzikiego ptactwa. 8. Ustawa o lasach z dnia 28 września 1991 r. (tekst jednolity Dz. U. 2015, poz. 2100 z późn. zm.). 9. Ustawa o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 3 lutego 1995 r. (tekst jednolity Dz. U. 2015, poz. 909 z późn. zm.). 10. Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (tekst jednolity Dz. U. 2017, poz. 519 z późn. zm.). 11. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (tekst jednolity Dz. U. 2015 poz. 469 z późn. zm.). 12. Ustawa z 27 kwietnia 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (tekst jednolity Dz. U. 2017 r. poz. 1073). 13. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z dnia 23 lipca 2003 r. (tekst jednolity Dz. U. 2014, poz. 1446 z późn. zm.). 14. Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (tekst jednolity Dz. U. 2016 poz. 2134 z późn. zm.). 15. Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity Dz. U. 2017, poz. 1405). 16. Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity Dz. U. 2016, poz. 1131) z późn. zm.). 17. Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 r. o odpadach (tekst jednolity Dz. U. 2016 poz. 1987 z późn. zm.). 18. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 lipca 2004 r. w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229, poz. 2313 z późn. zm.).

- 70 -

Prognoza oddziaływania na środowisko Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Szamocin

19. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r. poz. 71). 20. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. 2016 poz. 2183). 21. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz. U. 2014 poz. 1408). 22. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz. U. 2014 poz. 1409). 23. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 października 2016 r. w sprawie Planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza Odry (Dz. U. 2016 poz. 1967). 24. Obwieszczenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2014 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie siedlisk przyrodniczych oraz gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (Dz. U. 2014, poz. 1713). 25. Europejska Konwencja Krajobrazowa-Florencja 2000. 26. Konwencji Berneńskiej o ochronie dzikiej fauny i flory europejskiej oraz siedlisk. 27. Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza, jako środowisko życiowe ptactwa wodnego – Ramsar 1971. 28. Konwencja o ocenach oddziaływania na środowisko w kontekście, transgranicznym z 1991 r. (Konwencja z Espoo). 29. Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt - Bonn 1979 r. 30. Konwencja o różnorodności biologicznej z 1992 r. 31. Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej wraz z programem działań – 2003.

Strony internetowe: 1. www.geoportal.gov.pl 2. www.igipz.pan.pl/Regiony-geobotaniczne-zgik.html 3. www.igipz.pan.pl/Roslinnosc-potencjalna-zgik.html 4. www.imgw.pl 5. www.mrr.gov.pl 6. www.natura2000.gdos.gov.pl 7. www.pgi.gov.pl 8. www.stat.gov.pl 9. http://mjwp.gios.gov.pl/mapa 10. http://bip.wokiss.pl/szamocinm 11. http://szamocin.e-mapa.net 12. http://www.gminaszamocin.pl

- 71 -

OŚWIADCZENIE AUTORA

Oświadczam, że zgodnie z art. 74a ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko posiadam niezbędne kwalifikacje do wykonania prognozy oddziaływania na środowisko w ramach strategicznej oceny oddziaływania na środowisko. Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

Autor opracowania:

mgr Michał Pyra