Zał ącznik do Uchwały Nr IV/32/2011 Rady Powiatu Chodzieskiego z dnia 30 marca 2011 r.

STRATEGIA ROZWOJU SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO POWIATU CHODZIESKIEGO

NA LATA 2011-2020

STAROSTWO POWIATOWE UL. WIOSNY LUDÓW 1 64-800 CHODZIE ś

LISTOPAD 2010

SPIS TRE ŚCI

Spis tre ści …………………………………………………………………………………..… 2 ROZDZIAŁ I Wst ęp …………………………………………………………………..……. 4 ROZDZIAŁ II Podstawy prawne opracowania i realizacji Strategii …………………… 6 ROZDZIAŁ III Przedmiot, zakres i zało Ŝenia merytoryczne Strategii …………….…… 7 ROZDZIAŁ IV Planistyczne uwarunkowania Strategii rozwoju powiatu …..………... 10 IV.1. Powi ązania Strategii ze strategiami innych poziomów zarządzania ………….. 10 IV.2. Powiat w zewn ętrznych dokumentach planistycznych …………………..…… 12 ROZDZIAŁ V Diagnoza stanu powiatu …………………………………………………. 14 V.1. Poło Ŝenie i uwarunkowania geograficzne …………………………………...… 14 V.2. Środowisko przyrodnicze i jego ochrona ……………..……………………….. 16 V.3. Dziedzictwo historyczne i kulturowe …………………………………….……. 20 V.4. Infrastruktura czyli baza drogowa, techniczna, społeczna, edukacyjna, sportowa, rekreacyjna, kultury, zdrowia, bezpiecze ństwa socjalnego i porz ądku publicznego ...23 V.5. Potencjał gospodarczy (podmioty gospodarcze – ich ilo ść na 1000 osób, wielko ść , bran Ŝe, obroty, kondycja; rolnictwo – produktywno ść , wielko ść gospodarstw, liczba, kondycja; działania samorz ądu na rzecz wspierania gospodarki, atrakcyjno ść inwestycyjna powiatu itd.) ……………………………………………. 45 V.6. Kapitał ludzki (demografia, edukacja, zatrudnienie, promocja zdrowia, pomoc społeczna, kultura, turystyka, sport, rekreacja, aktywno ść społeczna, bezpiecze ństwo publiczne itd. – działalno ść prowadzona we wszystkich wymienionych dziedzinach) ……………………………………………………….... 51 V.7. Finanse powiatu (dochody, wydatki bie Ŝą ce, na inwestycje i programy) ……... 77 V.8. Analiza SWOT ………………………………………………………………… 80 V.9. Reasumpcja diagnozy, ocena uwarunkowa ń rozwojowych, prognozy, wnioski i rekomendacje wynikaj ące z diagnozy ……………………………..………………. 83 V.9.1. Ocena uwarunkowa ń wewn ętrznych i prognozy rozwoju oparte o te uwarunkowania …………………………………………………...………………… 83 V.9.2. Ocena uwarunkowa ń zewn ętrznych i oparte na tych uwarunkowaniach prognozy rozwoju powiatu ……………………….…………………………………. 85 V.9.3. Wnioski, konkluzje, rekomendacje …………..……………………………… 87

2 ROZDZIAŁ VI Wizja i misja ……………………………….……………………………. 89 ROZDZIAŁ VII Cele strategii …………………………………….……………………… 92 VII.1. Informacje ogólne o celach i miarach ich osi ągania …………………………. 92 VII.2. Cele strategiczne i operacyjne/ szczegółowe oraz działania strategiczne słu Ŝą ce ich realizacji …………………………………………………………..………..…… 95 ROZDZIAŁ VIII System realizacji Strategii …………...…..………………………….. 111 VIII.1. Definicja systemu ………………………………………………………….. 111 VIII.2. Instrumenty instytucjonalno-prawne kształtowania struktur przestrzennych.112 VIII.3. Koordynowanie działalno ści partnerów strategicznych i pozostałych uczestników realizacji Strategii ……………………………………………………. 114 VIII.4. Instrumenty programowo-wdro Ŝeniowe Strategii …………………………. 116 VIII.5. Instrumenty (ramy) finansowe Strategii …………………………………… 117 VIII.6. Monitoring, miary osi ągania celów, ewaluacja i aktualizacja Strategii …… 119 VIII.7. Kierunki działa ń w sytuacjach nadzwyczajnych ……………………...…… 125 VIII.8. Komunikacja społeczna – konsultacje i upowszechnianie Strategii ………. 126

3 ROZDZIAŁ 1 WST ĘP W 2010 roku mija czasokres obowi ązywania dotychczasowej Strategii rozwoju powiatu. Strategia ta powstała w 2001 r., u zarania funkcjonowania tej struktury samorz ądowo-terytorialnej jak ą jest powiat. Realizacja Strategii zaowocowała wieloma przedsi ęwzi ęciami w sferze społecznej, infrastrukturalnej i gospodarczej, które przyczyniły si ę do konsolidacji powiatu, umocnienia jego spójno ści społecznej, terytorialnej i gospodarczej. W sukurs aspiracjom rozwojowym powiatu przyszło wsparcie z funduszy unijnych, które w sposób racjonalny zostały wykorzystane, z dobroczynnym skutkiem dla lokalnej społeczno ści. W rozdziale V dotycz ącym rozpoznania i oceny obecnego stanu powiatu, znalazły si ę informacje obrazuj ące dokonany od 2001 roku post ęp w poszczególnych sferach działalno ści powiatu. Tu mo Ŝemy jedynie skonstatowa ć, Ŝe miniony okres nie był czasem straconym, a wr ęcz przeciwnie – optymalnie wykorzystanym. Powiat stan ął teraz przed konieczno ści ą sporz ądzenia i uchwalenia kolejnej Strategii Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Powiatu Chodzieskiego zwanej dalej w skrócie Strategi ą Rozwoju Powiatu (SRP) lub Strategi ą (przez du Ŝe S), wychodz ącej naprzeciw nowym potrzebom i wyzwaniom. Zainicjował wi ęc uruchomienie procesów jej budowania i uchwalenia. Strategia jest projekcj ą przyszło ści zadeklarowanej w wizji i w celach, do urzeczywistniania których samorz ąd powiatowy, w partnerstwie z innymi podmiotami, b ędzie dąŜ ył, podejmuj ąc okre ślone sposoby działania wyznaczone, w misji i scenariuszu realizacyjnym Strategii oraz dokonuj ąc przekształce ń obecnego stanu w oczekiwany. Mo Ŝna wi ęc powiedzie ć, Ŝe Strategia jest ukierunkowanym procesem społecznym, którego celem jest rozwój jednostki terytorialnej – powiatu. Jest te Ŝ narz ędziem sprawnego zarz ądzania. Zarz ądzania zmianami jakie maj ą nast ąpi ć w procesie realizacji Strategii. Zakres Strategii okre ślaj ą ustawowe kompetencje powiatu i mo Ŝliwo ści oddziaływania na inne podmioty. Jest ona realizowana przez samorząd powiatowy i jego partnerów. Nie obejmuje spraw, na które władze powiatu i strategiczni partnerzy nie maj ą wpływu. Strategia nie jest zbiorem Ŝycze ń, a analiz ą tego co jest i co mo Ŝe by ć zrealizowane, a wi ęc zbiorem realnych potrzeb społecznych i realnych środków słu Ŝą cych stopniowemu ich zaspokajaniu. Nie poprzestaje jednak wył ączne na tym. Uwzgl ędnia te Ŝ trendy, wewn ątrz i w otoczeniu powiatu, a zatem szanse jakie mog ą pojawi ć si ę w przyszło ści. Szanse za ś lubi ą

4 tych, którzy s ą na nie przygotowani. Powiat chce by ć na nie przygotowany, a Strategia b ędzie mu w tym pomocna.

5 ROZDZIAL II PODSTAWY PRAWNE OPRACOWANIA I REALIZACJI SRP

1. Ustawa z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz.U. z 2009 r. nr 84, poz.712 z pó źniejszymi zmianami), która stanowi : - w artykule 3: „Polityk ę rozwoju prowadz ą: 1) Rada Ministrów, 2) samorz ąd województwa, 3) samorz ąd powiatowy i gminny”. - w artykule 4 : „Polityk ę rozwoju prowadzi si ę na podstawie strategii rozwoju, przy pomocy programów słu Ŝą cych w osi ąganiu celów (na szczeblu krajowym i wojewódzkim s ą to programy operacyjne lub programy rozwoju) z wykorzystaniem środków publicznych”. Polityk ę rozwoju ustawa okre śla jako zespół wzajemnie powi ązanych działa ń podejmowanych w celu zapewnienia trwałego i zrównowa Ŝonego rozwoju oraz spójno ści społeczno-gospodarczej i terytorialnej. 2. Uchwała Rady Powiatu Chodzieskiego nr IV/32/2011 z dnia 30 marca 2011 r. 3. Umowa z moderatorem i wykonawc ą Strategii z dnia 31 sierpnia 2010 r.

6 ROZDZIAŁ III PRZEDMIOT, ZAKRES I ZAŁO śENIA MERYTORYCZNE STRATEGII

Strategia jest dokumentem, w oparciu o który powiat prowadzi polityk ę rozwoju. Polityka ta ma dwa zadania: • po pierwsze – zdiagnozowanie warunków rozwoju, w taki sposób aby podmioty gospodarcze znały rzeczywiste warunki zewn ętrzne dla swego gospodarowania; • po drugie – sformułowanie Strategii, na realizacj ę której samorz ąd powiatowy i jego jednostki organizacyjne, b ądź strategiczni partnerzy maj ą bezpo średni wpływ. Strategia okre śla cele kreuj ące procesy społeczne, gospodarcze i polityczne oraz wskazuje środki rzeczowe i finansowe dla ich urzeczywistnienia. Podmiotem Strategii jest samorz ąd powiatu i jego jednostki organizacyjne. Mieszka ńcy powiatu, gminy, organizacje gospodarcze i inne są za ś beneficjentami Strategii. Podmiotami stawa ć si ę b ędą w miar ę podejmowania si ę realizacji zada ń w partnerstwie, b ądź we współdziałaniu – w ramach obywatelskiej aktywno ści – z samorz ądem powiatowym albo jego jednostkami organizacyjnymi. Przedsi ębiorstwom nie wchodz ącym w partnerstwa z samorz ądem powiatu Strategia umo Ŝliwi poznanie najbardziej prawdopodobnych prognoz, szans i zagro Ŝeń jakie stwarza ć b ędzie realizowana przez samorz ąd powiatowy polityka rozwoju na podstawie Strategii. Strategia proponuje zintegrowany i zrównowa Ŝony rozwój terytorium, oparty na równowadze i wzajemnym wsparciu trzech głównych elementów decyduj ących o rozwoju: ludziach, ekonomii, środowisku. Rozwój ekonomiczny dokonuje si ę w konkretnym środowisku (przyrodniczym, społecznym i kulturowym), a realizuj ą go ludzie zamieszkuj ący to środowisko. Z kolei środowisko ma wpływ na kierunki i poziom rozwoju ekonomicznego. Działa tu wi ęc mechanizm sprz ęŜ eń zwrotnych, objawiaj ących si ę w zastanej lub zmieniaj ącej si ę rzeczywisto ści. Strategia obejmuje czasokres do 2020 roku, a wi ęc połow ę obecnego okresu bud Ŝetowego Unii Europejskiej lat 2007-2013 (z realizacj ą do 2015 roku) i cały okres bud Ŝetowy lat 2014-2020. Środki wsparcia finansowego UE dla samorz ądów terytorialnych są i b ędą, obok środków własnych, znacz ącym komponentem monta Ŝy finansowych dla przedsi ęwzi ęć rozwojowych. Strategia jest dokumentem okre ślaj ącym nie tylko cele społeczne i gospodarcze rozwoju ale tak Ŝe środki i sposoby, które powinny ten rozwój

7 zapewni ć. Dlatego, oprócz celów, przewiduje te Ŝ cały zestaw działa ń strategicznych słu Ŝą cych osi ąganiu poszczególnych celów i opis systemu realizacji Strategii. Cele obejmuj ą 10-letni horyzont czasowy. Nie mo Ŝna wykluczy ć, Ŝe cz ęść celów operacyjnych zostanie osi ągni ęta wcze śniej. Trudno jednak zakłada ć, Ŝe dotyczy to tak Ŝe celów strategicznych. Dla zrealizowania zało Ŝeń i celów Strategii przewiduje si ę dwa programy wdro Ŝeniowe. Pierwszy program sporz ądzony zostanie po uchwaleniu Strategii i obejmie czasokres do 2015 roku. Program ten zawiera ć będzie m. in. list ę przedsi ęwzi ęć , które da si ę wykona ć korzystaj ąc ze wsparcia, znanych ju Ŝ dzisiaj, źródeł współfinansowania: Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013+2, bądź innych programów opartych o Strategi ę Rozwoju Kraju obowi ązuj ącą do 2015 roku, a zasadzaj ącą si ę na wsparciu z bud Ŝetu UE w latach 2007-2013+2. Drugi program obejmie lata 2015-2020 i uwzgl ędni mo Ŝliwo ści współfinansowania rozwoju w ramach nowych strategii ponadpowiatowych i programów operacyjnych opartych o środki unijne nowej perspektywy finansowej lat 2014-2020. Okre ślenie ju Ŝ dzisiaj źródeł i wysoko ści nakładów na realizacj ę Strategii na cały okres, tj. do 2020 roku byłoby obarczone zbyt du Ŝym czynnikiem niepewno ści. Proces budowy Strategii rozwoju i jej najwa Ŝniejsze elementy składowe oraz sposób konsultacji społecznych przedstawia Schemat 1.

8 1 Analiza i diagnoza sytuacji 2 Wizja rozwoju terytorium obj ętego strategi ą. na terytorium Wskazuje do czego na terytorium obj ętym strategi ą obj ętym strategi ą. powinno si ę d ąŜ yć. Wizja to oczekiwania i nadzieje Inwentaryzacja i ocena zasobów lokalnej społeczno ści – i jej samorz ądu – na oraz zjawisk społeczno- przyszło ść . To zbiór wyznawanych społecznie warto ści gospodarczych; i nieokre ślonych czasowo po Ŝą danych cech obszaru, identyfikacja problemów które nale Ŝy urzeczywistnia ć wykorzystuj ąc jego i potencjałów rozwojowych, w tym potencjały rozwojowe. Wizja to główny, za pomoc ą analizy SWOT. perspektywiczny, najbardziej ogólny i dalekosi ęŜ ny cel wykraczaj ący najcz ęś ciej poza ramy czasowe strategii.

Analiza poł ączona z diagnoz ą Projekcjaprzyszło

stanu istniej ącego 3 Misja . ń ś ą To kwintesencja działa i czynno ci samorz du terytorialnego zmierzaj ących do osi ągni ęcia Strategia rozwoju wykreowanej wizji i celów rozwoju. To skondensowany plan działania na rzecz ich urzeczywistnienia. ś (cykl budowy ciplanowanie – i realizacji)

strategii i budowa kolejnej strategii i budowa 4 Cele strategiczne albo ogólne .

Wnioski z realizacji poprzedniej realizacji Wnioski z Są one wynikiem dekompozycji wizji, jej Realizacja strategii uszczegółowionymi cz ęś ciami składowymi, przewidzianymi do osi ągni ęcia w okresie obj ętym

strategi ą, np. w ci ągu 10 lat.

6 System realizacji strategii . Ustalenie w jaki sposób, czyimi siłami, jakimi środkami i przy jakich rozwi ązaniach organizacyjnych b ędzie si ę 5 Cele operacyjne/szczegółowe realizowa ć cele strategii. System obejmuje i działania strategiczne . m.in.: wskazanie potencjalnych To cele cz ąstkowe, przyporz ądkowane celom podmiotów realizacji strategii i jej ramy strategicznym i maj ące słu Ŝyć ich osi ąganiu. finansowe. Opis sposobów zarz ądzania Wyznacza si ę je na okresy krótsze ni Ŝ cele oraz implementacji (wdra Ŝania) strategii, a strategiczne (na 5 lat). Cele tak Ŝe mierniki osi ągania celów, zasady operacyjne/szczegółowe s ą koordynacji działa ń, monitorowania, z kolei osi ągane przez zespół ró Ŝnorakich działa ń ewaluacji i aktualizacji strategii. strategicznych, wskazywanych w strategii, ale realizowanych głównie poprzez programy wdro Ŝeniowe z uwzgl ędnieniem przyj ętych w nich priorytetów.

7 Programy wdro Ŝeniowe (Programy operacyjne lub programy rozwoju)

UWAGA: Analiza SWOT, wizja, misja (poz. 1 , 2 , 3 ) wypracowywane s ą z udziałem społeczno ści lokalnej. Cele i system realizacji (poz. 4 , 5 , 6 ) przygotowywane s ą kameralnie podczas prac studyjnych, po czym poddawane, wraz z projektem całej strategii, konsultacji społecznej, w my śl art. 6 ustawy o prowadzeniu polityki rozwoju. 7 Programy rozwoju/programy operacyjne – 5 letnie dokumenty wdro Ŝeniowe, przy pomocy których realizuje si ę strategie rozwoju.

9 ROZDZIAŁ IV PLANISTYCZNE UWARUNKOWANIA STRATEGII ROZWOJU POWIATU

IV.1. Powi ązania Strategii ze strategiami innych poziomów zarządzania

Strategia rozwoju powiatu, jakkolwiek stanowi autonomiczny dokument samorz ądu powiatowego, nie jest oderwana od systemu planowania strategicznego na innych poziomach. Uwzgl ędnia ona wiele elementów z dokumentów unijnych i krajowych. Z dokumentów unijnych brano pod uwag ę Strategi ę Lizbo ńsk ą. Nakłada ona na samorz ądy obowi ązki w zakresie aktywizacji zawodowej, wsparcia na rzecz starzej ącego si ę społecze ństwa, poprawiania jako ści kapitału ludzkiego, wiedzy i innowacyjno ści, a tak Ŝe stwarzanie trzeciej – poza sfer ą publiczn ą i biznesow ą – przestrzeni dla aktywno ści społecznej (NGO). Za ś z dokumentów krajowych uwzgl ędniono Strategi ę Rozwoju Kraju na lata 2007-2015, a zwłaszcza jej cel główny: „Podniesienie jako ści Ŝycia” oraz wywodz ące si ę z niego priorytety działa ń. Porównuj ąc z nimi cele SRP uwidocznia si ę całkowita z nimi zgodno ść . Wzi ęto te Ŝ pod uwag ę Krajow ą Strategi ę Rozwoju regionalnego na lata 2010-2020, gdy Ŝ rodzi ona wiele skutków dla poszczególnych terytoriów, w tym powiatowych. Jej cel strategiczny: „Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osi ągania celów rozwoju kraju – wzrostu zatrudnienia i spójno ści w horyzoncie długookresowym” – jest niemal Ŝe to Ŝsamy z celami SRP, zdefiniowanymi w rozdziałach VI i VII. SRP ma szczególny zwi ązek ze Strategi ą rozwoju woj. wielkopolskiego. Zasadza sie on nie tylko na podobnym horyzoncie czasowym (2020 rok), ale na spójno ści celów i kierunków rozwoju. Cele strategiczne powiatu współgraj ą wprost z celami strategicznymi województwa. Cel generalny strategii wojewódzkiej to: „Poprawa jako ści przestrzeni województwa, systemu edukacji, rynku pracy, gospodarki oraz sfery społecznej skutkuj ąca wzrostem poziomu Ŝycia mieszka ńców” . Za ś jej strategiczne cele to m. in.: „Zwi ększenie efektywno ści wykorzystania potencjałów rozwojowych województwa” (cel 2), „Wzrost kompetencji mieszka ńców i promocja zatrudnienia” (cel 3), „Wzrost spójno ści i bezpiecze ństwa społecznego” (cel 4). Porównanie ww. celów z celami SRP (rozdział VI i VII) upowa Ŝnia do konstatacji, Ŝe cele SRP odpowiadaj ą niemal Ŝe wprost celom Strategii wojewódzkiej.

10 Zbie Ŝne z sob ą s ą te Ŝ misje województwa i powiatu. Brzmi ą one nast ępuj ąco: • misja województwa: „Skupienie wszystkich podmiotów publicznych działających na rzecz wzrostu konkurencyjno ści regionu i poprawy warunków Ŝycia mieszka ńców. Uzyskanie efektu synergii poprzez stworzenie spójnej koncepcji wykorzystania środków publicznych”. • misja powiatu: „Misją samorz ądu powiatowego jest podejmowanie, wraz z partnerami strategicznymi i mieszka ńcami, ró Ŝnorakich działa ń w zakresie swoich kompetencji, z wykorzystaniem wszystkich czynników rozwoju, w tym m ądro ści ludzi i umiej ętno ści ich współpracy w d ąŜ eniu do urzeczywistnienia wizji i wywodz ących si ę z niej celów Strategii”. Wizja za ś i cele s ą spójne z ich odpowiednikami w Strategii wojewódzkiej. Jak wida ć z porówna ń kluczowych zapisów obydwu strategii wyst ępuje nie tylko zbie Ŝność mi ędzy nimi, ale tak Ŝe gwarancja, Ŝe powiat d ąŜą c do osi ągni ęcia własnych celów i spełniaj ąc swoj ą misj ę przyczynia ć si ę b ędzie do realizacji Strategii wojewódzkiej i odwrotnie – województwo realizuj ąc własn ą strategi ę i spełniaj ąc swoj ą misj ę działa ć będzie na korzy ść powiatu. Strategia rozwoju powiatu (SRP) wpasowuje si ę tak Ŝe w kierunki zagospodarowania przestrzennego wyznaczone dla powiatu w „Planie zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego”. Plan z.p.w.w. nie jest wprawdzie aktem prawa miejscowego, ale jest wi ąŜą cy dla gmin opracowuj ących miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego, a przez to zapewnia spójno ść polityki przestrzennej samorz ądów gminnych, a po średnio samorz ądu powiatowego, z polityk ą przestrzenn ą województwa. SRP bierze te Ŝ pod uwag ę Koncepcj ę Przestrzennego Zagospodarowania Kraju z 2001 r. (MP nr 26 poz. 432) oraz projekt KPZK 2030. Strategia powiatu wkomponowuje si ę równie Ŝ w WRPO na lata 2007-2013, którego celem generalnym jest „Wzmocnienie potencjału rozwojowego Wielkopolski na rzecz wzrostu konkurencyjno ści i zatrudnienia” , a celami szczegółowymi: • Poprawa warunków inwestowania, • Wzrost aktywno ści mieszka ńców, • Wzrost udziału wiedzy i innowacji w gospodarce regionu. Cele te b ędą realizowane m. in. przez takie priorytety jak: • Infrastruktura komunikacyjna, • Środowisko przyrodnicze, • Infrastruktura dla kapitału ludzkiego,

11 • Turystyka i środowisko kulturowe. Cele SRP mieszcz ą si ę w zakresie obj ętym tymi priorytetami, jakkolwiek niekoniecznie s ą tak samo zdefiniowane. Wiele elementów SRP współgra z Programem Rozwoju Produktu Turystycznego, oraz Kreacji Marki Gmin Nadnoteckich, opracowanym przez Zwi ązek Miast i Gmin Nadnoteckich, a dotycz ącym rozwoju turystyki w całej Dolinie Noteci. Podobie ństwo wizji, celów i misji powiatu wyst ępuje te Ŝ w strategiach gmin i Lokalnej Strategii Rozwoju opracowanej przez Lokaln ą Grup ę Działania, powołan ą dla realizacji programu LEADER. Na analogicznych zasadach wspólnych d ąŜ eń i wzajemnych korzy ści, jak w przypadku Strategii i programów wojewódzkich, odbywa ć si ę b ędzie partnerska współrealizacja Strategii rozwoju powiatu ze strategiami gmin, wzmocniona współudziałem w jej opracowaniu poprzez konsultacje. Tak wi ęc, zgodnie z zasad ą subsydiarno ści, Strategia rozwoju powiatu ma charakter uzupełniaj ący i pomocniczy wobec Strategii wojewódzkiej i strategii gmin. Oznacza to, iŜ SRP wspiera polityk ę rozwojow ą regionu i gmin z poszanowaniem autonomiczno ści tych podmiotów i ich planów strategicznych.

IV.2. Powiat w zewn ętrznych dokumentach planistycznych

Rola powiatu w zewn ętrznych dokumentach planistycznych została okre ślona przede wszystkim w: • Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK) z 2001 oraz w projekcie KPZK 2030 (wersja z 18 V 2010 r.), • Planie Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wielkopolskiego (PZPWW), • Strategii Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Wielkopolsce. Pierwsze dwa dokumenty wyznaczaj ą obszarowi powiatu rol ę przestrzeni przyrodniczej o najwi ększej ró Ŝnorodno ści biologicznej i niskim stopniu degradacji, maj ącej znaczenie europejskie, a szczególnie w dolinie rzeki Noteci. Przewiduj ą te Ŝ zachowanie charakterystycznych dla Nadnoteci krajobrazów przyrodniczych, kulturowych oraz obiektów materialnego dziedzictwa kulturowego i ich wykorzystywanie dla rozwoju społeczno- gospodarczego, zwłaszcza turystyki.

12 KPZK – 2030 traktuje powiat, wraz z cał ą Wielkopolsk ą, jako zwornik europejskich procesów integracyjnych i jako obszar b ędący w procesie integracji funkcjonalnej z o środkiem regionalnym i subregionalnym, w przeciwie ństwie do obszarów peryferyjnych, pozostaj ących na uboczu procesów integracyjnych, a tym samym zagro Ŝonych marginalizacj ą społeczn ą i ekonomiczn ą. Koncepcja ta przewiduje dla powiatu docelowo (2030 r.) trzy inwestycje celu publicznego o znaczeniu ponad lokalnym: modernizacj ę szlaku kolejowego 354 Pozna ń-Piła i podniesienie jego klasy do wi ększej pr ędko ści przewozów oraz dostosowanie szlaku wodnego E-70 (w tym Noteci) do IV klasy Ŝeglowno ści, w ramach łączenia Odry z Wisł ą przez Bydgoszcz do Gda ńska. Jako trzeci ą inwestycj ę w KPZK – 2030 wymieniono utworzenie drogi ekspresowej na K-11 (na odcinkach dotycz ących powiatu inwestycje te b ędą miały miejsce po 2020 roku). Plan zagospodarowania przestrzennego województwa (PZPW) potwierdza rol ę powiatu wyznaczon ą przez KPZK, jako atrakcyjnego obszaru o cennych walorach przyrodniczych o znaczeniu europejskim, zaliczaj ąc powiat do strefy rekreacji i wypoczynku pobytowego. PZPW okre śla te Ŝ stref ę dodatkowego wspierania rozwoju. Jest ni ą gmina Szamocin uznaj ąc, i Ŝ jest to gmina koncentracji problemów społeczno-gospodarczych, których sama, bez wsparcia finansowego z zewn ątrz nie rozwi ąŜ e. PZPW potwierdza docelowo inwestycje celu publicznego uj ęte w KPZK – 2030. Przewiduje te Ŝ modernizacj ę i dostosowanie do współczesnych wymogów drogi wojewódzkiej nr 183 (Sarbia-Chodzie Ŝ) i 193 (Margonin-Goła ńcz). Nadto PZPW przewiduje podniesienie do wy Ŝszego stopnia ochrony prawnej doliny Noteci, tj. do utworzenia w niej wielokulturowego i przyrodniczego parku, jako przyszłego zabytku dziedzictwa światowego UNESCO. Strategia Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich w Wielkopolsce traktuje obszary wiejskie powiatu (cały powiat poza miastem Chodzie Ŝ) jako po średnie obszary wiejskie o zró Ŝnicowanej strukturze i wi ększym ni Ŝ przeci ętnie w województwie udziale zatrudnienia w przemy śle i budownictwie w stosunku do ogółu zatrudnionych, maj ące wi ększ ą liczb ę zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na 1000 mieszka ńców, i wy Ŝszy procent podł ącze ń sieci kanalizacyjnej do budynków. W obszarach wiejskich, takich jak w powiecie chodzieskim, powstaj ą dodatkowe działalno ści, jak np. turystyka. Maj ą one te Ŝ najwi ększ ą w województwie liczbę miejsc noclegowych przypadaj ących na 1 km² (2,41 miejsc), co powi ększa mo Ŝliwo ści rekreacyjno-wypoczynkowe tych obszarów.

13 ROZDZIAŁ V DIAGNOZA STANU POWIATU

Diagnoza, słowo wywodz ące si ę z j ęzyka greckiego, oznacza rozpoznanie, kiedy ś jedynie choroby, dzi ś – tak Ŝe zasobów, zjawisk, warunków, sytuacji istniej ącego stanu (np. obszaru) itd. W przypadku Strategii diagnoza odpowiada temu dzisiejszemu, szerszemu poj ęciu słowa. W skrócie zdefiniowano j ą w Schemacie 1, rozdział III. Diagnoza stanu powiatu to nic innego jak kompendium wiedzy o tera źniejszo ści powiatu i mo Ŝliwo ści jego rozwoju, stanowi ące najlepszy punkt wyj ścia do planowania przyszło ści. Obejmuje ona wszystkie obszary tematyczne i funkcjonalne zwi ązane z szeroko rozumianym środowiskiem, w którym dokonuje si ę rozwój i z panuj ącymi w nim zjawiskami społecznymi i ekonomicznymi, które identyfikuje i uwypukla. Dla jej opracowania wykorzystano informacje statystyczne i opini ę społeczn ą. Razem stanowiły one dane wyj ściowe dla jej zredagowania i dalszego wnioskowania. Ostatni ą cz ęś ci ą diagnozy, niejako jej zwie ńczeniem, jest analiza SWOT. Analiza SWOT wraz z podsumowaniem diagnozy, ocenami, prognozami, wnioskami i rekomendacjami jest pomostem ł ącz ącym cz ęść diagnostyczn ą z cz ęś ci ą projekcyjn ą Strategii.

V.1. Poło Ŝenie i uwarunkowania geograficzne

Powiat chodzieski poło Ŝony jest w północnej cz ęś ci województwa wielkopolskiego, po południowej stronie rzeki Note ć, na Wysoczy źnie Chodzieskiej, posadowionej na skraju pradoliny Toru ńsko-Eberswaldzkiej. Note ć po obu stronach otoczona jest płask ą dolin ą, przechodz ącą dalej od rzeki w tereny o bardziej urozmaiconym reliefie. Dolina ta poro śni ęta jest bagienn ą lub półbagienn ą ro ślinno ści ą trawiast ą i inn ą, nie wył ączaj ąc ziół, krzewów itp. Dolina stanowi stref ę graniczn ą dwóch krain geograficznych: Niziny Wielkopolsko- Kujawskiej i Pojezierza Pomorskiego. Powiat zajmuje powierzchni ę 685 km² i obejmuje 5 gmin: miejsk ą Chodzie Ŝ, wiejsk ą Chodzie Ŝ i Budzy ń oraz miejsko-wiejskie – Margonin i Szamocin. Ludność liczy 47 389 osób z niewielk ą przewag ą procentow ą kobiet (2009 r.). Granicami powiat s ąsiaduje z powiatami: pilskim, czarnkowsko-trzcianeckim, w ągrowieckim i obornickim.

14 Rze źba polodowcowa terenu: w dolinie Noteci równinna, dalej – urozmaicona morenowymi wzniesieniami, na czele z Gonty ńcem, gór ą o wysoko ści 192 m n.p.m., poło Ŝon ą w zachodniej cz ęś ci powiatu, nieopodal miasta Chodzie Ŝ – stolicy powiatu i gminy wiejskiej. Do Gonty ńca wiedzie szlak turystyczny Chodzie Ŝ-Gontyniec o długo ści 14 km, koloru czerwonego i Ŝółtego. Zarówno miasto Chodzie Ŝ, jak i powiat są bogato obdarowane przez natur ę w atrakcyjne jeziora, lasy i wyposa Ŝone w stawy rybne. To sprawia, Ŝe okolice te nazywa si ę niekiedy Szwajcari ą Chodziesk ą. Przez gminy Budzy ń i Chodzie Ŝ przebiega droga krajowa nr 11 łącz ąca Górny Śląsk i Pozna ń z Koszali ńsko-Kołobrzeskim wybrze Ŝem Bałtyku. Nale Ŝyt ą komunikacj ę zapewniaj ą te Ŝ drogi wojewódzkie nr 183, 190, 191 i 193 oraz stosunkowo g ęsta sie ć dróg lokalnych. Komunikacj ę z Poznaniem, Pił ą i niektórymi miejscowo ściami wewn ątrz powiatu zapewniaj ą szlak kolejowy Pozna ń-Piła oraz liczne poł ączenia „busami” z poszczególnymi miejscowo ściami powiatu. Plany zagospodarowania przestrzennego województwa i gmin poło Ŝonych przy drodze krajowej nr 11 przeznaczaj ą tereny przybrze Ŝne tej drogi na pasy przyspieszonego rozwoju społecznego i gospodarczego. Opisane wy Ŝej zasoby oraz uwarunkowania s ą dominantami przestrzenno- geograficznymi i ekonomicznymi powiatu, które okre ślaj ą jego charakter. Usytuowanie powiatu i gmin na mapie Wielkopolski przedstawiaj ą poni Ŝsze rysunki.

Rysunek 1. Lokalizacja powiatu na mapie Wielkopolski

15

Rysunek 2. Gminy Powiatu Chodzieskiego na mapie Wielkopolski

V.2. Środowisko przyrodnicze i jego ochrona

O krajobrazie stanowi ą: ukształtowanie powierzchni ziemi, szata ro ślinna i hydrograficzna oraz ró Ŝnego rodzaju elementy antropogeniczne, jak rodzaj zabudowy, zabytki i inne, będące dziełem człowieka. W powiecie chodzieskim dominuje krajobraz rolniczy . U Ŝytki rolne stanowi ą bowiem 56,6% powierzchni powiatu (w województwie 63,7%) w tym grunty orne i sady 38,4% (w województwie 53,4%), ł ąki i pastwiska 16,4% (w województwie 10,4%). Kolejne miejsce na krajobrazowej mapie powiatu zajmuj ą lasy, z udziałem w powierzchni ogólnej wynosz ącym 35,8% (w województwie 26%, w kraju 29%). Pozostałe grunty (tereny zabudowane, wody, nieu Ŝytki itp.) stanowi ą 9,4% obszaru powiatu. To co najbardziej ró Ŝnicuje krajobraz rolniczy to wielkość pól i uprawy ro ślinne (agrofitocenozy) zale Ŝne w du Ŝej mierze od jako ści gleb, cho ć tak Ŝe od tradycji rolniczej. Ró Ŝnorodna wielko ść pól, jaka ma miejsce w powiecie, wzbogaca krajobraz rolniczy. Bardziej monotonna jest natomiast szata ro ślinna pól, któr ą w wi ększo ści stanowi ą zbo Ŝa. Spotyka si ę jednak, na lepszych glebach, tak Ŝe rzepaki, ro śliny pastewne, a niekiedy buraki. Ostatnio – wskutek unijnych dopłat do poplonów i innych upraw, fitocenozy polne staj ą si ę bogatsze gatunkowo. W krajobrazie le śnym siedliska le śne to w 75% siedliska

16 borowe, a w 25% lasowe i olszowe. Przy średniej lesisto ści powiatu równej 35,8%, gmina wiejska Chodzie Ŝ ma lesisto ść wynosz ąca a Ŝ 49%, przy czym wyró Ŝnia si ę w tej gminie drzewostan bukowy wokół Gonty ńca i ni Ŝej poło Ŝona d ąbrowa. Jakkolwiek lasy maj ą wiele cech naturalnych to w wi ększo ści s ą – podobnie jak pola uprawne – wytworem antropogenicznym; zagro Ŝeniem dla lasów jest ich zanieczyszczenie odpadami i po Ŝary. Krajobrazami prawie naturalnymi są rezerwaty przyrody . Najwi ększym z nich jest rezerwat florystyczny „ Źródliska Flinty”, poło Ŝony w gminie wiejskiej Chodzie Ŝ, na pograniczu z powiatem czarnkowsko-trzcianeckim. Zajmuje on powierzchni ę 45 ha i obejmuje, oprócz źródlisk, Jeziorko Niewiemko, podtopione ł ąki i lasy. Kolejnym rezerwatem, mniejszym od poprzedniego, jest „Wiktorówko” w gminie Szamocin oraz w tej Ŝe gminie para rezerwat, tzw. Stanowisko ro ślin chronionych „Weśrednik”. Drzewostan powiatu dopełniony jest 61 drzewami – pomnikami przyrody, spo śród których najgrubsze s ą d ęby szypułkowe o obwodzie 714 i 537 cm rosn ące w K ąkolewicach i Wyszynkach (Gmina Budzy ń) oraz d ąb o obwodzie 450 cm w Ole śnicy (Gmina Chodzie Ŝ) i olsza czarna (340 cm obwodu) – równie Ŝ w Ole śnicy/k Chodzie Ŝy. Ewenementem na miar ę europejsk ą s ą dwie aleje lipowe w Margo ńskiej Wsi, zało Ŝone w 1765 r. Specyficznym krajobrazem jest dolina Noteci , unikalny i jeden z najwi ększych obszarów bagiennych Europy, korytarz ekologiczny, szlak w ędrówek ptaków i ssaków, miejsce wyst ępowania unikalnej flory, 240 gatunków ptaków błotno-wodnych, gadów i płazów. Dolina Noteci to nie tylko unikalne tereny przyrodnicze, to tak Ŝe wzorowa symbioza natury i szerokorozumianej antropogenicznej działalno ści prowadzonej tu od wieków, nie zmieniaj ącej zasadniczo naturalnego charakteru doliny, a jedynie wzbogacaj ącej krajobraz budownictwem, przyjazn ą naturze infrastruktur ą itp. To m. in. skłoniło władze wojewódzkie do ubiegania si ę o wpisanie doliny do Krajowego Rejestru Zabytków, a nast ępnie na list ę dziedzictwa światowego UNESCO. Dolina jest obj ęta ochron ą prawn ą (Natura 2000 i Obszar Chronionego Krajobrazu). W pasach przyspieszonego rozwoju gospodarczego, głównie przy drodze krajowej nr 11, krajobraz przekształca si ę na naszych oczach z rolniczego w krajobraz rolniczo- przemysłowy . Gleby – prawie w cało ści nale Ŝą do bielicoziemnych, z enklawami brunatnoziemnych z przewag ą cz ąstek mineralnych. Jedynie w dolinach rzek maj ą charakter organiczny. Jako ść gleb nie nale Ŝy do najwy Ŝszych. Dobrych gleb uprawnych (kl. IIIa) jest zaledwie 5%, średnich (kl. IIIb, IVa i IVb) - 48%, słabych (kl. V i VI) - 47%. Wska źnik jako ści rolniczej przestrzeni produkcyjnej, uwzgl ędniaj ący Ŝyzno ść , uwodnienie gleb i inne elementy

17 agrotechniczne wynosi dla powiatu 56,87 pkt podczas gdy średnio w województwie 63,4 pkt, a w kraju 66,6 pkt. Najni Ŝszym wska źnikiem charakteryzuje si ę gmina Szamocin (52,6 pkt). Ogranicza to nieco dobór gatunków ro ślin do uprawy, jakkolwiek wysoka kultura rolna nie dopuszcza do spadku ich produkcyjno ści poni Ŝej granic opłacalno ści. Stopie ń degradacji gleb jest znikomy (poni Ŝej 0,2% ich ogólnej powierzchni), natomiast zakwaszenie gleb jest du Ŝe – wynosi 76%, w tym bardzo kwa śnych i kwa śnych jest 46%, lekko kwa śnych jest 30%, a zaledwie 24% nie wymaga odkwaszania, tj. wapnowania. Gleby wykazuj ą tez niedobór magnezu (45% u Ŝytków rolnych). Pola uprawne s ą w niewielkim stopniu zanieczyszczone metalami ci ęŜ kimi i spełniaj ą warunki do produkcji zdrowej Ŝywno ści. Pod wzgl ędem klimatycznym powiat nale Ŝy do tzw. dzielnicy nadnoteckiej, obejmuj ącej pas szeroko ści 50-70 km rozci ągaj ący si ę po obydwu stronach rzeki. Dzielnica ma charakter po średni, przej ściowy, mi ędzy chłodn ą i deszczow ą dzielnic ą pomorsk ą, a bardziej such ą i cieplejsz ą dzielnic ą środkow ą. Do ść du Ŝa ilo ść wiatrów ma kierunek głównie zachodni. Charakterystyczne s ą mgły i obfite rosy, pot ęguj ące si ę jesieni ą, zwłaszcza w miastach i wi ększych wsiach - szczególnie uprzemysłowionych, co zwi ązane jest z wi ększ ą ilo ści ą zanieczyszcze ń pyłowych. Du Ŝe powierzchnie le śne oraz rozległa dolina Noteci sprzyjaj ą tworzeniu si ę zró Ŝnicowanego mikroklimatu. Obecno ść torfowisk i bagien w dolinie zwi ększa wilgotno ść powietrza, za ś na wy Ŝej poło Ŝonych polach wyst ępuj ą porywiste wiatry. W obszarach przyle śnych mikroklimat łagodnieje. Opady s ą tu wi ększe ni Ŝ na pozostałych obszarach Wielkopolski. W ci ągu wielolecia w Dolinie Noteci odnotowano przeci ętnie w roku 546 mm (l/m²), podczas gdy w innych punktach pomiarowych Wielkopolski od 497 mm (w Śremie) do 513 mm (w Szamotułach). Średnia temperatura powietrza wynosi 7º C. Najzimniej jest w styczniu, najcieplej w lipcu. Temperatury te s ą przeci ętnie ni Ŝsze ni Ŝ w Wielkopolsce od 0,5 do 1º C. Pokrywa śnie Ŝna utrzymuje si ę 50-60 dni, za ś dni mro źnych jest od 30 do 35, a z przymrozkami ok. 100 dni. Okres wegetacji (ze średni ą temperatur ą dobow ą powy Ŝej 5º C) trwa 200-215 dni i jest nieco krótszy ni Ŝ przeci ętnie w Wielkopolsce (215-227 dni), a zaczyna si ę o kilka dni pó źniej ni Ŝ w pozostałej cz ęś ci Wielkopolski. Krajobrazy powiatu urozmaica sie ć hydrograficzna składaj ąca si ę z wód płyn ących (Bolemki, Margoninki, Flinty, Dymnicy, Strugi Sokołowskiej i innych), stanowi ących dorzecze Noteci oraz wód stoj ących (jezior i stawów). Wody i grunty pod wodami zajmuj ą 3,94% powierzchni powiatu (w całym województwie 2,1%). Na mapie fizjograficznej Wielkopolski powiat nazywany jest Pojezierzem chodzieskim. Jezior jest 31. Najwi ększe (Margoni ńskie) ma ponad 215 ha, najmniejsze (Szamocin Małe) - 1 ha. Najwi ększy udział

18 wód stoj ących w powierzchni ma miasto Chodzie Ŝ (około 13%), z jeziorami Miejskim, Strzeleckim i Karczewnik, nast ępnie gmina Margonin z jeziorami Margoni ńskim, Zbyszewickim i śońskim (około 4%) i kolejno gmina Szamocin (około 1%) z jeziorami Siekiera, Laskowskim, Karpiówka. Nieopodal wsi Laskowo znajduje si ę zbiornik Mielim ąka o powierzchni 55 ha utworzony na strudze Margoninka. DuŜe znaczenie ekologiczne maj ą wodne zbiorniki podziemne w dolinie Noteci obj ęte ochron ą. Rozmieszczenie wód decyduje o wyst ępowaniu zbiorowisk ro ślinnych, produktywno ści siedlisk i atrakcyjno ści turystycznej krajobrazu. Wody jezior nale Ŝą do II klasy czysto ści i kwalifikuj ą si ę do u Ŝytkowania rekreacyjnego. Note ć prowadzi wody pozaklasowe, z tendencj ą do poprawy czysto ści. Krajobraz wzbogaca urze źbienie terenu . Z dolinowego, płaskiego, przy północnej granicy powiatu (65 m n.p.m.), wznosz ącego si ę i coraz bardziej pofałdowanego, a Ŝ do niemal górskiego wału morenowego z Gór ą Gontyniec (191,5 m n.p.m.). We wsi Ofelia w gminie Margonin znajduje si ę granitowy głaz narzutowy „Zakl ęta Karczma” w obwodzie poziomym 1660 cm i wysoko ści nad ziemi ą 150 cm, a w Atanazynie w gminie Szamocin równie Ŝ granitowy głaz „Zakl ęta Karoca” (obwód poziomy 630 cm, wysoko ść nad ziemi ą 140 cm). Elementami krajobrazu powiatu są obiekty parkowo- pałacowe w Margoninie, Próchnowie, Nietuszkowie, Pietronkach, Strzelcach, Ole śnicy. Są one pami ątkami narodowymi, ł ącz ąc w sobie walory przyrody, sztuki architektonicznej i ogrodowej. Kopaliny to głównie kruszywa mineralne i ił b ędący surowcem, który przyczynił si ę do rozkwitu produkcji porcelany chodzieskiej, znanej w kraju i na świecie. Potencjaln ą, ale chronion ą prawnie kopalin ą jest torf posadowiony w dolinach rzek, głównie Noteci. Stan sanitarny powietrza nie budzi wi ększych zastrze Ŝeń. Emisja zanieczyszcze ń pyłowych jest niewielka i mie ści si ę w przedziale najni Ŝszym dla obszaru województwa (0-100 Mg/rok). Podobnie niska jest emisja zanieczyszcze ń gazowych. Hałas zagra Ŝa jedynie mieszkaj ącym w pobli Ŝu pasa drogowego drogi krajowej nr 11 i mieszka ńcom wi ększych miejscowo ści.

19 V.3. Dziedzictwo historyczne i kulturowe

Ślady osadnictwa na ziemiach obecnego powiatu si ęgaj ą pó źnego neolitu (4-6 tys. lat wstecz). Widocznymi tego śladami s ą grodziska w Margoninie. Liczne jeziora i bagna sprzyjały rybołówstwu i chroniły przed wrogami. Lasy dostarczały budulca i zwierzyny, gleby – glinek do robienia naczy ń. Te naturalne warunki sprzyjały osiedlaniu si ę ludzi. Pi śmienne wzmianki o Chodzie Ŝy, Ratajach, Ole śnicy, Budzyniu, Margoninie, Próchnowie i Szamocinie pochodz ą z XIV i XV wieku. Z tych czasów wzi ęły si ę te Ŝ lokalne legendy . Jedna z nich zwi ązana jest z głazem „Kamienna Karczma”. Głaz ten postawili zbójcy na drodze orszaku św. Wojciecha, przemieszczaj ącego si ę z Margonina do Gniezna. Znajduj ący si ę w orszaku rycerz – siłacz Ofelia usun ął głaz z drogi i rzucił na pole, gdzie znajduje si ę do dzi ś (we wsi Ofelia, poło Ŝonej mi ędzy Margoninem a Próchnowem). W Atanazynie k. Szamocina z kolei le Ŝy głaz „Zakl ęta Karoca” z czerwonego granitu. Był to diabelski wóz czarnoksi ęŜ nika Twardowskiego, który za blu źnierstwa został, wraz z wozem, zamieniony w głaz. W kolejnych wiekach nast ępował powolny, aczkolwiek systematyczny rozwój terytorium obecnego powiatu. śywsze tempo rozwoju nast ąpiło w czasie osadnictwa ol ęderskiego, a potem fryderycja ńskiego – ju Ŝ po zaborze przez Prusy. Okres ten przyniósł niewol ę mieszka ńcom, ale zaowocował takimi inwestycjami jak: Zakłady Ceramiki w Chodzie Ŝy, regulacj ą Noteci i melioracjami ł ąk nadnoteckich. Po zaborach, cho ć nie było Polski, kwitła polsko ść . Pr ęŜ nie rozwijały si ę na wsiach Kółka Rolnicze (KR). Pierwsze powstało w pobliskim Ciszewie w 1867 roku, zało Ŝone przez miejscowego wła ściciela Karola Libelta, filozofa, działacza społeczno-politycznego i publicyst ę. Jego idee, wsparte osobowo ści ą, zaowocowały powstaniem Kółek Rolniczych. Niektóre z nich szybko dorobiły si ę sztandarów (KR w Jaktorowie, Margoninie, Szamocinie). W 1913 r. w śoniu, gmina Margonin, zorganizowano Koło Wło ścianek. Organizacje Kółkowe i Włoscia ńskie zrzeszały ziemian i chłopów i były szkoł ą solidaryzmu społecznego, wychowania patriotycznego, obywatelskiego i religijnego. Stawiały na współdziałanie ponad ró Ŝnice klasowe i kulturowe, na o świat ę, kultur ę i post ęp techniczny. Warto ści te przetrwały do dzi ś. Koła Gospody ń Wiejskich (KGW) wzoruj ące si ę na swych prekursorkach – Kołach Wło ścianek – kultywuj ą tradycj ę i obrz ędy, ta ńcz ą, śpiewaj ą, wyszywaj ą, plot ą wie ńce do Ŝynkowe, gotuj ą i krzewi ą te elementy kultury ludowej, które bez ich działalno ści dawno

20 by wymarły. Du Ŝy udział w podtrzymywaniu działalno ści zrzeszonych w nim KR i KGW, ma Regionalny Zwi ązek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych z siedzib ą w Chodzie Ŝy. Wa Ŝną rol ę w podtrzymywaniu tradycji wiejskich pełni ą gminne domy kultury, prowadz ące wielorak ą działalno ść , w tym organizatorsk ą dla imprez ludycznych, wyszywania, koronkarstwa i wiele innych. Ich baza materialna i społecznikowskie zaanga Ŝowanie personelu jest gwarancj ą, Ŝe tak b ędzie nadal. Niezmienn ą od lat popularno ści ą ciesz ą si ę szamoci ńskie targi i jarmarki ko ńskie, si ęgaj ące połowy XIX wieku. Z dziedzictwa przeszło ści, o charakterze antropogenicznym na uwag ę zasługuj ą układy urbanistyczne i ruralistyczne niektórych miejscowo ści. Nale Ŝą do nich np.: • szerokouliczny Szamocin przygotowywany, w czasie lokacji miasta i krotko po niej, na wielki o środek miejski. Nadzieje na to zawiodły, a ulice zostały i s ą do dzi ś obsadzone wieloma rz ędami lip, kasztanowców, klonów i d ębów, • wydłu Ŝony rynek w Budzyniu z ciekaw ą zabudow ą mieszkaln ą i sakraln ą, przypominaj ący swoj ą dawn ą przeszło ść miejsk ą (dzi ś wiejsk ą), • ulicówka wiejska w Lipiej Górze, z budynkami o konstrukcji szachulcowej z ko ńca XVIII w. oraz podobne w charakterze pobliskie wsie Nowy Dwór, Nowe Próchnowo i Heliodorowo, • zabudowana domami szczytowymi tkaczy z XVIII w. ulica Wojska Polskiego i Ko ściuszki w Chodzie Ŝy, miasta maj ącego kluczow ą rol ę w turystyce krajoznawczej tego obszaru, jako siedziby powiatu i gminy wiejskiej Chodzie Ŝ.

Spo śród wielu innych, niektóre miejscowo ści, pałace, dwory i parki zasługuj ą na wyró Ŝnienie, b ądź to z powodu ich walorów krajobrazowych, b ądź atrakcyjno ści turystyczno- krajoznawczej. S ą to: 1. Margonin, z letniskowym o środkiem nad jeziorem, zabytkowym ko ściołem św. Wojciecha, ładnym ryneczkiem, pi ęknym eklektycznym pałacem w Margo ńskiej Wsi i mieszcz ącą si ę w nim Izb ą Pami ęci autora hymnu polskiego – Józefa Wybickiego, zwi ązanego z tym miastem przez mał Ŝeństwo z krewn ą Skórzewskich, wła ścicieli Margonina. Tu te Ŝ znajduje si ę zabytkowa Aleja Lipowa z 1765 roku i skrzy Ŝowana z ni ą druga, nieco młodsza, a w pobli Ŝu – głaz narzutowy „Kamienna Karczma”. 2. Budzy ń – dawne miasto królewskie, z wieloma walorami urbanistycznymi, dobrym zapleczem noclegowym i gastronomicznym, pr ęŜ ną wytwórczo ści ą przemysłow ą.

21 3. Szamocin – jedno z najmłodszych miast (lokacja w XVIII w,) z walorami urbanistycznymi i zawiedzionymi nadziejami na wielki rozwój, o czym napisano wcze śniej, a tak Ŝe bogatymi tradycjami tkackimi (produkcja chust wełnianych na rynek polski i ameryka ński). Tu te Ŝ zastosowano do młynarstwa i tartacznictwa pierwsze maszyny parowe w Wielkopolsce (i jedne z pierwszych w Polsce). Z miasta rozpo ściera si ę widok na szerok ą, płask ą (6 km) Dolin ę Noteci i wysokie wzgórza po drugiej, północnej stronie rzeki. W pobli Ŝu miasta znajduje si ę grupa niewielkich jezior „Cyga ńskie Doły”, a w niedalekim Atanazynie le Ŝy wspomniany głaz z czerwonego granitu „Zakl ęta Karczma”. 4. Ole śnica k. Chodzie Ŝy, wymieniona w 1383 roku w kronice Janka z Czarnkowa, z pałacem i dworem (dawniejsza oficyna) oraz parkiem z okazami starych lip, kasztanowców, modrzewi, platanów i buków. Obok, w sąsiedniej Trojance, dzi ś rybakówce, wytapiano w XVI w. Ŝelazo z rud darniowych, a nieco dalej w Papierni, wytwarzano papier (XVIII w.). Dzi ś s ą tu dorodne lasy, jeziora i stawy. 5. Próchnowo, jedna z najstarszych miejscowo ści powiatu, si ęgaj ąca pocz ątkiem 1272 roku, z pałacem Skórzewskich i parkiem dworskim oraz jesionem „Bli źniak” (6 m obwodu), płacz ącymi bukami, alej ą kasztanowców, a tak Ŝe zabudowaniami folwarcznymi z kamienia o stylizowanych, neogotyckich formach. 6. Rataje, dawniejsza wie ś słu Ŝebna grodu chodzieskiego. Wymieniona w annałach ju Ŝ w 1403 r. Dzi ś miejsce dost ępu do pla Ŝ chodzieskiego jeziora miejskiego. 7. Strzelce – wie ś znana od 1388 r., z renesansowym pałacem z 1844 r., z przyległ ą wie Ŝą poł ączon ą z pałacem galeri ą. W pobli Ŝu rezerwat „Wiktorowo” o bogatej ro ślinno ści, w tym brzozy niskiej. 8. Nietuszkowo z XIX-wiecznym zespołem pałacowo-parkowym.

Ziemia Chodzieska wróciła do polski w 1920 r. wskutek udanego Powstania Wielkopolskiego, w którym wyró Ŝniło si ę wielu mieszka ńców tej Ziemi. Ich bohaterstwo znaczone jest wieloma pomnikami. Powiat, obejmuj ący oprócz obecnych gmin, tak Ŝe gmin ę Uj ście, istniał do 1975 r., po czym został zlikwidowany, a jego terytorium wł ączono do byłego województwa pilskiego. W 1999 r. został reaktywowany (bez gminy Uj ście) i funkcjonuje do dzi ś. Ziemia Chodzieska od zarania dziejów była cz ęś ci ą Wielkopolski. Jej karty znaczone są bohaterskimi czynami i codzienn ą prac ą ludzi. Pomimo zaborów i okupacji zachowała si ę tu rodzinna kultura i lokalna to Ŝsamo ść . Przyczyniły si ę do tego nie tylko znamienite rody

22 Wielkopolan: Pałukowie, Potuliccy, Grudzi ńscy, Skórzewscy, Raczy ńscy i Bni ńscy, ale tak Ŝe zwykli ludzie – swoim patriotyzmem, mozołem i realizacj ą zamierze ń wymienionych rodów. Pami ątkami po nich wszystkich s ą materialne dobra kultury, pałace i dwory oraz towarzysz ące im parki, układy urbanistyczne w miastach i ruralistyczne we wsiach, zabytki sakralne i inne dobra kultury. Nic dziwnego, Ŝe korzystaj ąc z zaprosze ń lokalnych władz ch ętnie bywali w tych pi ęknych przyrodniczo i kulturowo okolicach prezydenci II i III Rzeczpospolitej, a w śród nich: Stanisław Wojciechowski (1925 r.), Ignacy Mo ścicki (wielokrotnie w latach 1926- 1939), Aleksander Kwa śniewski (1996 r.), Ryszard Kaczorowski (2007 r.). Tak wi ęc historia Ziemi Chodzieskiej zatoczyła koło. Miasta i wsie powstałe z królewskich lokacji i nada ń, stały si ę szlakiem podró Ŝy współczesnych prezydentów. Tak przejawiła si ę ci ągło ść historii, historii polsko ści, historia wielkich i małych ojczyzn.

V.4. Infrastruktura czyli baza drogowa, techniczna, społeczna, edukacyjna, sportowa, rekreacyjna, kultury, zdrowia, bezpiecze ństwa socjalnego i porz ądku publicznego

Infrastruktura to zespół podstawowych urz ądze ń i instytucji usługowych, obiektów uŜyteczno ści publicznej niezb ędnych do nale Ŝytego funkcjonowania społecze ństwa i produkcyjnych działów gospodarki. Infrastruktura to działalno ść podporz ądkowana potrzebom ludzi i gospodarki. Decyduje ona zarówno o poziomie i jako ści Ŝycia mieszkańców danego terytorium, jak te Ŝ o rozwoju gospodarczym.

Słowo infrastruktura pochodzi od dwóch słów w języku łaci ńskim infra stanowi pierwszy człon wyrazów zło Ŝonych odpowiadaj ący polskiemu „pod”, „poni Ŝej” i struktura (structura)- oznacza układ i wzajemne relacje elementów (cz ęś ci) stanowi ących cało ść np. budowy, ustroju, struktura kryształu, struktura społeczna. Infrastruktura wspiera działalno ść produkcyjn ą, słu Ŝy rozwojowi produkcji, cho ć sama nie bierze bezpo średniego udziału w tej produkcji.

Infrastruktura pełni takie funkcje jak:

1. transferowa – stwarza warunki przepływu w przestrzeni dóbr, energii oraz ludzi 2. usługowa – zaspokaja popyt na usługi zgłaszany poprzez sfer ę produkcyjn ą oraz konsumpcyjn ą

23 3. integracyjna – kształtuje wi ęź społeczn ą, ekonomiczn ą i informacyjn ą w układach regionalnych 4. lokalizacyjna – poziom rozwoju infrastruktury na danym terenie świadczy o poziomie jego atrakcyjno ści (dost ępno ść sieci transportowej, energii, zasobów wodnych itp.) 5. akceleracyjna – poziom zagospodarowania infrastrukturalnego stanowi przesłank ę rozwoju gospodarczego okre ślonych regionów; rezerwa potencjału infrastruktury stanowi istotny czynnik rozwoju gospodarczego danego obszaru.

Infrastruktura dzieli si ę na dwa działy: techniczno – ekonomiczna oraz społeczna.

Zadaniem infrastruktury techniczno – ekonomicznej jest zapewnienie wła ściwego funkcjonowania poszczególnych działów gospodarki i integracja układów przestrzenno – ekonomicznych.

Natomiast zadaniem infrastruktury społecznej jest zaspokajanie potrzeb cywilnych człowieka.

Zgodnie z zało Ŝeniami opisanymi w rozdziale I i II odnosi ć si ę tu b ędziemy głównie do infrastruktury znajduj ącej si ę w dyspozycji powiatu, za ś do pozostałej jedynie wtedy, gdy samorz ąd powiatowy na jej stan ma, lub mo Ŝe mie ć np. przez współfinansowanie w partnerstwie jaki ś wpływ. a) Infrastruktura komunikacyjna

Infrastruktura komunikacyjna jest to stopie ń łatwo ści z jakim mo Ŝna si ę dosta ć do danego miejsca. Charakteryzuje si ę ilo ści ą, cz ęstotliwo ści ą i rodzajem środków komunikacji. Inf. komunikacyjna pozwala na: odbywanie w ędrówek i wycieczek turystycznych oraz zaopatrzenie obiektów i o środków turystycznych np. sie ć drogowa, kolejowa, piesza. Stanowi baz ę materialno – techniczn ą miasta, regionu, pa ństwa, warunkuj ąc efektywne prowadzenie działalno ści gospodarczej. Z logiki rozwoju gospodarczego wynika, Ŝe rozwój infrastruktury powinien wyprzedza ć potrzeby („najpierw droga, potem fabryka”). W Powiecie Chodzieskim rola infrastruktury komunikacyjnej jest szczególnie wa Ŝna nie tylko z uwagi na poło Ŝenie geograficzne (wa Ŝny szlak drogowy) ale równie Ŝ z uwagi na mo Ŝliwo ści rozwojowe dwóch podstawowych sektorów lokalnej gospodarki, jakimi s ą: turystyka i gospodarka. Dla obydwu sektorów sprawny układ komunikacyjny odgrywa rol ę kluczow ą.

24 W powiecie chodzieskim obsług ę komunikacji zapewnia system dróg o znaczeniu ponadregionalnym, regionalnym i lokalnym.

Sie ć drogowa na terenie powiatu obejmuje 28,2 km dróg krajowych, 76,4 km dróg wojewódzkich, 171,4 km dróg powiatowych i ponad 886,6 km dróg gminnych (według danych zarz ądców dróg). Jednym z głównych zada ń powiatu chodzieskiego okre ślonych w ustawie o samorz ądzie powiatowym s ą zadania w zakresie dróg publicznych- powiatowych. Powiatowy Zarz ąd Dróg w Chodzie Ŝy z siedzib ą w Milczu administruje obecnie sieci ą dróg powiatowych, zlokalizowanych na terenie powiatu chodzieskiego, o ł ącznej długo ści 174,1 km. W ci ągu dróg powiatowych zlokalizowane s ą 4 obiekty mostowe. Sie ć dróg została przej ęta z dniem 1 stycznia 1999 roku na mocy art. 103 ustawy o przepisach wprowadzaj ących ustawy reformuj ące administracj ę publiczn ą. We wrze śniu 2002 roku Rada Powiatu przyj ęła uchwał ą przej ęte drogi jako drogi powiatowe i ustaliła ich przebieg. Wszystkie drogi b ędące w administracji PZD posiadaj ą nawierzchni ę ulepszon ą, w prawie 100% bitumiczn ą. Według oceny przeprowadzonej przez pracowników PZD w 2003 roku stan dróg powiatowych w podziale na stan techniczny okre śla si ę jako dobry- 41,1%, zadawalaj ący- 34,5%, zły- 24,4%.

Z północy na południe powiatu przebiega droga krajowa nr 11 Kołobrzeg-Bytom. W ci ągu tej drogi dwie najwi ększe miejscowo ści Chodzie Ŝ i Budzy ń posiadaj ą obwodnice, które eliminuj ą ruch samochodowy z centrum miejscowo ści. Średnie nat ęŜ enie ruchu na tej drodze wynosi 818 pojazdów na godzin ę w tym 321 pojazdów ci ęŜ kich. Ł ączna długo ść dróg krajowych na terenie powiatu chodzieskiego wynosi 28,2 km.

Sie ć dróg wojewódzkich jest rozło Ŝona równomiernie tylko w północno-wschodniej cz ęś ci powiatu, w południowej cz ęś ci przez gmin ę Budzy ń nie przebiega Ŝadna droga tej kategorii. Drogi wojewódzkie zapewniaj ą dogodne poł ączenie komunikacyjne z s ąsiednimi powiatami

Długo ść dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych na terenie powiatu chodzieskiego przedstawia poni Ŝsza tabela.

25 Tabela: Długo ść dróg wojewódzkich, powiatowych i gminnych w Powiecie Chodzieskim

Drogi Drogi powiatowe Gmina Drogi gminne wojewódzkie (km) (km) (km)

Chodzie Ŝ 22,5 45,2 22,8

Margonin 24,7 30,6 86,0

Szamocin 26,9 15,5 474,8

Budzy ń - 68,9 266,0

miejska Chodzie Ŝ 2,3 13,9 37,0

Ogółem 76,4 174,1 886,6

Źródło: Dane Zarz ądców dróg z terenu powiatu chodzieskiego.

Wykres: Drogi Powiatowe- podział na gminy wg udziału procentowego

8% Gmina miejska 18% Chodzie Ŝ Gmina Chodzie Ŝ 26% 9% Gmina Budzy ń

Gmina Szamocin

Gmina Margonin 39%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych PZD w Chodzie Ŝy.

Na uwag ę zasługuj ę fakt, i Ŝ w latach 2002-2010 udało si ę pozyska ć znaczne środki na dofinansowanie inwestycji drogowych ze źródeł, nie pochodz ących z bud Ŝetu Powiatowego Zarz ądu Dróg. W ramach programów przedakcesyjnych Unii Europejskiej (PAOW i SAPARD), powiat mógł zrealizowa ć 4 zadania o charakterze przebudowy i modernizacji. Dodatkowo kilkukrotnie udało si ę pozyska ć dofinansowanie zada ń drogowych od zainteresowanych tematem gmin, na których terenie była prowadzona inwestycja. Było to

26 mo Ŝliwe na zasadzie zawartego porozumienia o dofinansowaniu pomi ędzy zarz ądem powiatu a wła ściwym wójtem lub burmistrzem. W nowej perspektywie finansowej Unii Europejskiej 2007-2013 Powiat równie Ŝ korzysta ze środków UE przy realizacji inwestycji drogowych np. w 2008 roku otrzymał dofinansowanie w ramach WRPO. Obecnie równie Ŝ w ramach WRPO ubiega si ę w ramach projektu partnerskiego z Gmin ą Miejsk ą w Chodzie Ŝy o dofinansowanie przebudowy sieci dróg gminnych i powiatowych w Chodzie Ŝy, celem aktywizacji obszarów miejskich i zwi ększenia bezpiecze ństwa ruchu drogowego na ok. 7 mln zł. Jest to bardzo istotne przedsi ęwzi ęcie, poniewa Ŝ planowana w ramach tego zadania m.in. przebudowa skrzy Ŝowania ul. Ko ściuszki, Składowej i Marcinkowskiego w Chodzie Ŝy, gdzie nat ęŜ enie ruchu wynosi 12 000 pojazdów na dob ę (pomiar pr zeprowadzono w 2008 r.) z wprowadzeniem ruchu okr ęŜ nego i budow ą infrastruktury towarzysz ącej poprawi znacz ąco bezpiecze ństwo ruchu drogowego w stolicy powiatu- mie ście Chodzie Ŝy. Oprócz dofinansowa ń środkami unijnymi Powiat równie Ŝ w ramach Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych obecnie ubiega si ę o dofinansowanie drugiego ju Ŝ zadania (ok. 900 tys. zł) przebudowy na 7 km odcinku drogi pn. „Przebudowa drogi Nr 1488P Wyszyny- Budzy ń”.

Tabela: Środki pozyskane ze źródeł nie pochodz ących z bud Ŝetu PZD

Okres Nazwa dofinansowanego zadania Kwota realizacji/rok - dofinansowanie z PAOW na budow ę drogi 431 Rutki-Sypniewo 99 885 zł

2002 - dofinansowanie z Gminy Budzy ń na remont ul. Rynkowej 50 000 zł

- dofinansowanie z SAPARD na przebudow ę drogi 413 Ostrówki 158 409,45 zł

2003 - dofinansowanie z Gminy Miejskiej Chodzie Ŝ na budow ę ronda 124 824 zł „Mostowa”

224 041,28 zł - dofinansowanie z SAPARD na przebudow ę drogi 456 Karolinka

2004 - dofinansowanie z SAPARD na przebudow ę drogi 431 ul. 355 285,17 zł Rynkowa

- dofinansowanie z Gminy Budzy ń na budow ę ście Ŝki rowerowej w 50 000 zł 2005 Budzyniu

27 - dofinansowanie z Gminy Miejskiej w Chodzie Ŝy na przebudow ę 350 000 zł ul. Wiosny Ludów w Chodzie Ŝy 2006 - dofinansowanie z Gminy Budzy ń na budow ę chodnika przy 50 000 zł drodze nr 273 w Wyszynach

- dofinansowanie z Gminy Budzy ń na przebudow ę skrzy Ŝowania 50 000 zł dróg 415 i 411 w Wyszynach

- dofinansowanie z Gminy Budzy ń na budow ę chodnika w 50 000 zł 2007 Sokołowie Budzy ńskim

- dofinansowanie z Gminy Margonin na remont ul. Okopowej w 60 000 zł Margoninie

- dofinansowanie z Gminy Budzy ń na przebudow ę skrzy Ŝowania 100 000 zł dróg 415 i 411 w Wyszynach

- dofinansowanie z Gminy Budzy ń na przebudow ę ul. Dworcowej w 100 000 zł 2008 Budzyniu

- dofinansowanie z Wielkopolskiego Regionalnego Programu 1 879 083,28 zł Operacyjnego na przebudow ę drogi nr 430 Strzelecki Gaj – Stud źce

- dofinansowanie z Gminy Budzy ń na przebudow ę ul. Dworcowej w 260 000 zł Budzyniu

2009 657 497 zł - dofinansowanie z Narodowego Programu Przebudowy Dróg Lokalnych 2008-11 na przebudow ę ul. Dworcowej w Budzyniu

- dofinansowanie z Gminy Budzy ń na remonty dróg powiatowych 400 000 zł

2010 - dofinansowanie z Gminy Chodzie Ŝ na remont ci ągu pieszego w 35 000 zł Milczu

Źródło: Powiatowy Zarz ąd Dróg w Chodzie Ŝy z siedzib ą w Milczu

W minionym okresie powiat prowadził kilka inwestycji wpływaj ących na popraw ę dróg w powiecie. W nast ępnych latach nacisk kładziony b ędzie na kontynuacje działa ń inwestycyjnych oraz popraw ę bezpiecze ństwa ruchu drogowego oraz eliminacj ę punktów „kolizyjnych”. Prawidłowo przeprowadzane inwestycje (z poszanowaniem ochrony środowiska) w perspektywie długoterminowej przynios ą korzystne skutki w postaci poprawy

28 bezpiecze ństwa ruchu, zmniejszenie uci ąŜ liwo ści dla mieszka ńców, popraw ę płynno ści ruchu prowadz ącą do zmniejszenia zanieczyszcze ń, ograniczanie ilo ści nadzwyczajnych zagro Ŝeń środowiska, uporz ądkowania otoczenia dróg. W kontek ście wzrostu motoryzacji i jako ści przewozów pasa Ŝerskich, rozwój środków ł ączno ści wpłynie korzystnie na sprawno ść funkcjonowania sieci drogowej.

Układ komunikacji publicznej w powiecie zapewni ą równie Ŝ poł ączenia sieci kolejowej i autobusowej (18 tras komunikacyjnych- komunikacja miejska). Nale Ŝy jednak poprawi ć ilo ść i jako ść ich poł ącze ń, poniewa Ŝ obecna skala nat ęŜ enia ruchu nie jest wystarczaj ąca. Dlatego te Ŝ konieczne jest podj ęcie działa ń, które pozwol ą na lepsze zorganizowanie ruchu publicznego oraz zapewniaj ą odpowiedni ą liczb ę poł ącze ń, a przede wszystkim przyczyni ą si ę do poprawy bezpiecze ństwa na drogach.

Oprócz kolei i autobusów ł ączno ść komunikacyjn ą zapewnia ok. 34 000 pojazdów zarejestrowanych w powiecie, w tym ok. 22 000 pojazdy osobowe (dane Wydziału Komunikacji Starostwa Powiatowego w Chodzie Ŝy na koniec 2009 r.). b) Infrastruktura techniczna – wodoci ągi, kanalizacja, sie ć energetyczna

Powiat chodzieski posiada dobrze rozwini ętą sie ć wodoci ągowo- kanalizacyjn ą. Gospodarka wodna na terenie powiatu prowadzona jest zarówno przez podmioty gospodarcze, jak i przez gminy. Od jako ści gospodarczego korzystania ze środowiska prowadzonego w zlewniach wód oraz w bezpo średnim ich s ąsiedztwie zale Ŝy jako ść tych wód, a zatem równie Ŝ mo Ŝliwo ści ich wykorzystania. W zakresie zabezpieczenia potrzeb bytowo-gospodarczych mieszka ńców i podmiotów z terenu powiatu, gospodarka wodna opiera si ę na zasobach wód podziemnych. Nie ma tradycji w wykorzystywaniu wód powierzchniowych do celów bytowo- gospodarczych.

W gospodarowaniu wodami podziemnymi i powierzchniowymi istotnymi elementami wpływaj ącymi na zakres ich wykorzystania s ą:

− gospodarka ściekowa, − gospodarka odpadami stałymi i ciekłymi, − gospodarka rolna, prowadzone w obszarze zlewni poszczególnych wód.

29 Wody powierzchniowe wykorzystywane s ą głównie w gospodarce rybackiej, rolnictwie i le śnictwie.

Zu Ŝycie wody w gospodarstwach domowych w powiecie chodzieskim wynosiło w 2004 roku 1547,7 tys. m 3 , w 2007 - 1658,9 tys. m 3, natomiast w 2009 roku - 1850 tys. m 3.

Sieci ą wodoci ągow ą w gminie Chodzie Ŝ i Budzy ń obj ętych jest 98% gospodarstw domowych, a w gminie Szamocin- 99,9% gospodarstw.

Na terenie miasta Chodzie Ŝ zlokalizowane s ą 4 uj ęcia komunalne, które zaopatruj ą w wod ę teren miasta i wie ś Rataje. Na terenie gminy Margonin sie ć wodoci ągow ą posiada 100% miejscowo ści.

W 2009 roku liczba ludno ści korzystaj ących z sieci kanalizacyjnej wynosiła 34 933 tj. 73,7% ogółu ludno ści powiatu, natomiast w województwie wielkopolskim 2 059 390 tj. 60,4% ogółu ludno ści województwa. Sie ć elektryczna podł ączona jest do wszystkich jednostek gospodarczych, gospodarstw rolnych i domowych. Wymaga ona jednak modernizacji. Do sieci gazowej w 2009 roku podł ączone były 8764 mieszkania, a korzystało z niej 24 800 mieszka ńców tj. 52%. c) Infrastruktura edukacyjna

Zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 o samorz ądzie powiatowym (Dz. U. z 2001r. Nr 142, poz. 1592 ze zmianami) zadaniem własnym powiatu jest organizowanie edukacji publicznej. Podstawowymi aktami prawnymi reguluj ącymi zagadnienia zwi ązane z edukacj ą publiczn ą jest ustawa z dnia 7 wrze śnia 1991 r. o systemie o światy, Karta Nauczyciela oraz akty wykonawcze. Oświata na terenie Powiatu Chodzieskiego jest zorganizowana tak, aby dzieci i młodzie Ŝ miały jak najlepsze warunki kształcenia si ę. Wszystkie gminy posiadaj ą odpowiednio zorganizowan ą sie ć przedszkoli oraz szkół podstawowych i gimnazjów, a średni poziom kształcenia umo Ŝliwiaj ą cztery szkoły ponadgimnazjalne w Chodzie Ŝy. Jednostk ą prowadz ącą zaj ęcia teoretyczne i praktyczne oraz kursy dla dorosłych jest Centrum Edukacji Zawodowej w Chodzie Ŝy. W Powiecie Chodzieskim zadania edukacyjne realizowane s ą przez powołane do tego podmioty: Wydział O światy Starostwa Powiatowego, szkoły i placówki o światowe podległe

30 Powiatowi oraz prywatne szkoły o uprawnieniach szkół publicznych, które s ą dotowane przez Powiat Chodzieski. Powiat jest równie Ŝ organem prowadz ącym dla Gimnazjum w Ratajach, na mocy porozumienia z Gmin ą wiejsk ą w Chodzie Ŝy z dnia 23 czerwca 2005 roku. Tabela: Wykaz szkół ponadgimnazjalnych i placówek oświatowych w Powiecie Chodzieskim Szkoły ponadgimnazjalne (publiczne i niepubliczne) 1. I Liceum Ogólnokształc ące im. Leona Kruczkowskiego - ul. śeromskiego 11, 64–800 Chodzie Ŝ, 2. Zespół Szkół Licealno – Gimnazjalnych im. Józefa Wybickiego w Ratajach – ul. Chodzieska 9, 64-800 Chodzie Ŝ, 3. Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Hipolita Cegielskiego – ul. Ks. Prymasa Wyszy ńskiego 2, 64-800 Chodzie Ŝ, 4. Zespół Prywatnych Szkół Ponadgimnazjalnych – ul. Mickiewicza 3, 64 – 800 Chodzie Ŝ. Placówki o światowe 1. Centrum Edukacji Zawodowej – ul. Ks. Prymasa Wyszy ńskiego 2, 64-800 Chodzie Ŝ: utworzone z dniem 1 stycznia 2004 r. z poł ączenia O środka Dokształcania i Doskonalenia Zawodowego i Centrum Kształcenia Praktycznego (utworzonego z dniem 1 stycznia 2001r. na bazie Warsztatów ZSZ w Chodzie Ŝy). 2. Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna – ul. Jagiello ńska 3, 64-800 Chodzie Ŝ, 3. Młodzie Ŝowy Dom Kultury im. Janusza Korczaka – ul. Staszica 17a, 64-800 Chodzie Ŝ.

Źródło: Starostwo Powiatowe w Chodzie Ŝy

Baza o światowa szkół i placówek o światowych jest własno ści ą samorz ądu powiatowego. W 2003 roku baza ta została wzbogacona o nowoczesn ą sal ę gimnastyczn ą przy Zespole Szkół Licealno – Gimnazjalnych w Ratajach, a w 2009 r. o hale widowiskowo- sportow ą przy Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych w Chodzie Ŝy. Obok budowy nowych obiektów Powiat Chodzieski zrealizował szereg prac remontowych i modernizacyjnych w tym m.in. modernizacja sali gimnastycznej i zagospodarowanie terenu przyszkolnego I LO, przebudowa Centrum Edukacji Zawodowej, wymieniono równie Ŝ w szkołach stare kotłownie opalane w ęglem na gazowe oraz zrealizowano wiele innych mniejszych inwestycji i remontów. W toku trwaj ą prac ę nad termomodernizacj ą Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych i Centrum Edukacji Zawodowej w Chodzie Ŝy, na dofinansowanie której ze środków UE Powiat otrzymał ponad 2 mln zł tj. 85% warto ści inwestycji. Powiat Chodzieski dbaj ąc o rozwój bazy dydaktycznej pozyskuje wyposa Ŝenie do nowych pracowni komputerowych i centrów multimedialnych. Szkoły te sukcesywnie s ą wyposa Ŝane w sprz ęt komputerowy, pomoce dydaktyczne, tworzone s ą pracownie komputerowe, pracownie, sale do nauki języków obcych. Obecnie równie Ŝ w Centrum Edukacji Zawodowej wdra Ŝany jest projekt

31 polegaj ący na zakupie i monta Ŝu profesjonalnego sprz ętu do kształcenia praktycznego i ustawicznego, na dofinansowanie którego Powiat w ramach WRPO ze środków Unii Europejskiej otrzymał ok. 600 tys. zł.

Wszystko w celu podnoszenia konkurencyjno ści szkół/placówek oraz Ŝeby uczniowie, mieszka ńcy mieli zapewnione jak najlepsze warunki do zdobywania wiedzy i umiej ętno ści. Jest to dla władz powiatu bardzo wa Ŝne, dlatego te Ŝ pozyskanie środków finansowych z ró Ŝnych źródeł, z przeznaczeniem na unowocze śnienie bazy szkół, aby w pełni sprosta ć oczekiwaniom obecnych i przyszłych uczniów i słuchaczy powiatowych szkół jest dla władz powiatu jednym z priorytetów.

Istniej ąca sie ć szkół i placówek (ilo ść ) zaspokaja potrzeby mieszka ńców powiatu w zakresie szkolnictwa ponadgimnazjalnego i specjalnego. Natomiast infrastruktura edukacyjna (baza materialna) wymaga remontów i modernizacji, a największa i jedyna w powiecie szkoła zawodowa kształc ąca ustawicznie- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych- rozbudowy budynku głównego, aby wyeliminowa ć uci ąŜ liwe i niebezpieczne, szczególnie w okresie zimowym, przemieszczanie si ę uczniów i kadry nauczycielskiej pomi ędzy trzema budynkami na zaj ęcia szkolne, nale Ŝy te Ŝ poprawi ć warunki sanitarne, edukacyjne i ekonomiczne, a takŜe zwi ększy ć bezpiecze ństwo młodzie Ŝy i kadry nauczycielskiej.

Przeprowadzane systematycznie w poprzednich latach remonty bie Ŝą ce i inwestycyjne podniosły standard budynków i obni Ŝyły koszty ich eksploatacji. Stan techniczny obiektów jest do ść dobry. Ka Ŝdego roku czynione s ą starania aby w bud Ŝecie powiatu zagwarantowa ć środki finansowe na bie Ŝą ce remonty i utrzymanie wła ściwego poziomu szkół. d) Infrastruktura sportu, rekreacji i turystyki

Rado ść z uprawiania sportu oraz sprawno ść fizyczn ą mieszka ńcy powiatu chodzieskiego zawdzi ęczaj ą licznym imprezom organizowanym przez działaj ące w powiecie organizacje, stowarzyszenia, kluby. Zaplecze turystyczno- sportowo- rekreacyjne jest do ść bogate. Obejmuje boiska, hale sportowo- widowiskowe, basen, stok narciarski, wyci ąg nart wodnych, korty tenisowe, wypo Ŝyczalnie sprz ętów wodnych, gospodarstwa agroturystyczne, ście Ŝki rowerowe oraz wiele innych obiektów. Najbogatsz ą infrastruktur ę z tego zakresu ma stolica powiatu- miasto Chodzie Ŝ, cho ć na pozostałym obszarze powiatu wyró Ŝni ć mo Ŝna równie Ŝ wiele obiektów turystycznych.

32 Nowo wybudowane lub wyremontowane obiekty sportowe gwarantuj ą przyjemne, a zarazem aktywne sp ędzanie czasu. Obok hali posiadaj ą one siłownie, sale gimnastyczne. Mo Ŝna w nich organizowa ć zawody i turnieje sportowe, a tak Ŝe koncerty je śli zaistnieje taka potrzeba. Halami sportowymi mog ą pochwali ć si ę gminy np. miejska i wiejska Chodzie Ŝ oraz gmina Szamocin. Miło śnicy sportu na świe Ŝym powietrzu mog ą skorzysta ć ze stadionów i boisk sportowych znajduj ących si ę w ka Ŝdej gminie, tak Ŝe z nowo- wybudowanych boisk w ramach programu „Moje boisko- Orlik 2012”. Amatorzy pływania maj ą dost ęp do krytej pływalni w Chodzie Ŝy o wymiarach 12,5 x 25 m, gł ęboko ść od 90 cm do 180 cm posiadaj ącej 74 m zje ŜdŜalnie nale Ŝą cej do bazy Miejskiego O środka Sportu i Rekreacji w Chodzie Ŝy, do którego nale Ŝą równie Ŝ m.in. 4 korty tenisowe u Ŝytkowane przez Towarzystwo Tenisa Ziemnego AS, 2 boiska do piłki no Ŝnej w u Ŝytkowaniu Klubu Sportowego Polonia, Przysta ń Ŝeglarska HALS, Statek Spacerowy Chodzie Ŝanka kursuj ący na akwenie Jeziora Miejskiego i inne. Zim ą narciarskie szale ństwo zapewnia najdłu Ŝszy w północnej Polsce stok „Talerz” o ł ącznej długo ści 550 m z wyci ągiem, gdzie wysoko ść wzniesienia wynosi 132 m n.p.m. W Margoninie działa równie Ŝ jedyny w Wielkopolsce, drugi co do wielko ści w Polsce najnowocze śniejszy elektryczny wyci ąg nart wodnych o dł. ok. 1000 m. W Powiecie Chodzieskim działa 13 klubów sportowych, ł ącznie z klubami wyznaniowymi i Uczniowskimi Klubami Sportowymi zrzeszaj ącymi 817 członków. Oprócz obiektów infrastruktury kultury, sportu i rekreacji wymienionych powy Ŝej słu Ŝą cych bezpo średnio turystyce, powiat dysponuje rozbudowan ą sieci ą szlaków turystycznych, zarówno konnych jak i rowerowych – 10 znakowanych szlaków o ł ącznej długo ści 163,5 km. Na terenie Powiatu z powodzeniem rozwija si ę równie Ŝ turystyka kajakowa, motorowodna, Ŝeglarska, rowerowa, je ździecka czy łowiecka. Szeroko dost ępna jest sie ć usług hotelarskich i gastronomicznych. Obejmuje ona m.in. hotel „Habenda” i motel Tomex-c w Budzyniu, O środek Le śny k/Margonina, O środek Je ździecki w Sypniewie, O środek letni „Amsterdam”; restauracja „Italiana” i motel „U Koziołka” w Szamocinie, „Przysta ń” w Laskowie, kompleks hotelowo – restauracyjny „Nestor” w Podaninie z mi ędzynarodowym punktem obsługi podró Ŝnych, gospodarstwa agroturystyczne w Bukowcu, Klotyldzinie i Szamocinie oraz wiele innych obiektów, nie licz ąc bogatej bazy hotelowo – gastronomicznej miasta Chodzie Ŝ – stolicy powiatu i siedziby gminy wiejskiej Chodzie Ŝ.

33 Liczba korzystaj ących z bazy noclegowej na terenie powiatu w 2009 roku wynosiła prawie 18,5 tys. Ogółem udzielono w tym czasie ponad 24,5 tys. noclegów, co oznacza Ŝe średnio pobyt jednego turysty na terenie powiatu trwa 1 dob ę. Najwi ęcej turystów odwiedzaj ących powiat korzysta z noclegów w Chodzie Ŝy. Pomimo do ść bogatego zaplecza turystycznego i rekreacyjnego Powiat nie wykorzystuje w pełni swojego potencjału w tym zakresie. Pewien niedosyt powoduje np. brak boisk lekkoatletycznych, które byłyby niew ątpliwie ogromn ą atrakcj ą i doskonał ą alternatyw ą na sp ędzenie wolnego czasu. Turystyka i jej rozwój wpływa na konieczno ść poszerzania infrastruktury turystycznej i paraturystycznej. Systematyczne podnoszenie poziomu bazy noclegowej i gastronomicznej, a tak Ŝe szybki jej rozwój i urozmaicenie, przyczyniaj ą si ę do lepszego postrzegania powiatu przez turystów. Staj ą si ę dodatkow ą zach ętą do przyjazdu. Infrastruktura turystyczna i jej ocena to istotny element w badaniu mo Ŝliwo ści rozwoju turystyki. W tym kontek ście nale Ŝy oceni ć elementy podstawowej bazy turystycznej (baza noclegowa i gastronomiczna) oraz szeroko rozumian ą infrastruktur ę uzupełniaj ącą, w której skład wchodz ą zazwyczaj: k ąpieliska, pływalnie, korty tenisowe, o środki je ździeckie itp. Podkre śla si ę równie Ŝ, i Ŝ turystyka jest dziedzin ą, na któr ą wpływa rozległy kompleks uwarunkowa ń, zale Ŝy od wielu czynników, ich istnienia i dynamiki zmian. St ąd te Ŝ działania w tym sektorze musz ą ulega ć ci ągłej aktualizacji i weryfikacji. śadna instytucja, miejscowo ść , region nie mo Ŝe izolowa ć si ę z otoczenia. W ich interesie le Ŝy czerpanie z przymiotów, walorów bli Ŝszego i dalszego s ąsiedztwa. Turystyka to dzi ś jedna z najpr ęŜ niej rozwijaj ących si ę dziedzin gospodarki. Jest jednym ze źródeł dobrobytu oraz stanowi skuteczn ą metod ę przeciwdziałania bezrobociu i rozwoju rynku pracy. Podstaw ą funkcjonowania tego sektora s ą z jednej strony potencjały przyrodniczy i kulturowy, a z drugiej infrastruktura, instytucje oraz przedsi ębiorstwa. Tworzenie warunków rozwoju gospodarczego, w tym kreowanie rynku pracy, to podstawowy element polityki rozwoju sformułowany w ustawach o samorz ądzie województwa, powiatu i gminy. Mo Ŝna postawi ć tez ę, Ŝe w układzie warunków rozwoju gospodarczego wielu powiatów najwa Ŝniejsze miejsce zajmuje z tych wzgl ędów turystyka. e) Infrastruktura kultury

W powiecie chodzieskim funkcjonuje 13 bibliotek i filii/ punktów bibliotecznych: 1) Miejska Biblioteka Publiczna im. Stefana Michalskiego w Chodzie Ŝy pełni ąca od listopada 1999 roku zadania biblioteki powiatowej.

34 Nadzór nad bibliotekami miejsko- gminnymi na terenie powiatu polega na współpracy w zakresie gromadzenia, opracowania zbiorów bibliotecznych, pełnienia funkcji o środka informacji bibliotecznej i bibliograficznej, na tworzeniu i udost ępnianiu własnych komputerowych baz danych, udzielaniu pomocy metodycznej, organizowaniu szkole ń, wystaw, spotka ń itp. 2) Biblioteka Publiczna przy Miejsko Gminnym Ośrodku Kultury w Margoninie, - posiada 2 filie biblioteczne: w Próchnowie oraz Radwankach 3) Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy w Szamocinie przy Szamoci ńskim O środku Kultury, - posiada 2 filie biblioteczne: w Józefowiczach i Lipiej Górze 4) Biblioteka Publiczna w Budzyniu przy Gminnym O środku Kultury, - posiada1 fili ę biblioteczn ą w Wyszynach.

Miejska Biblioteka Publiczna przej ęła w listopadzie 1994 roku realizacj ę zada ń bibliotecznych dla Gminy Chodzie Ŝ, udost ępnia zbiory w punktach bibliotecznych na terenie gminy, współpracuje z bibliotekami szkolnymi prowadz ąc działania popularyzuj ące czytelnictwo. Punkty biblioteczne w Gminie Chodzie Ŝ: 1) Świetlica Opieku ńczo- Wychowawcza w Nietuszkowie, 2) Świetlica Wiejska w Stró Ŝewicach, 3) Punkt Biblioteczny w Ole śnicy, 4) Punkt Biblioteczny w Strzelcach. Przy Miejskiej Bibliotece Publicznej w Chodzie Ŝy działa równie Ŝ Koło Stowarzyszenia Bibliotekarzy Polskich, zrzeszaj ące 21 członków, a obejmuj ące swoj ą działalno ści ą powiat chodzieski.

Oprócz bibliotek w Powiecie Chodzieskim funkcjonuj ą inne instytucje kultury tj.: 1) Domu i o środki kultury (5), kluby i świetlice- 16, 2) Zespoły artystyczne- 68, 3) Koła kluby- 32

35 f) Infrastruktura pomocy społecznej

Wprowadzony od pocz ątku stycznia 1999 r. podział terytorialny pa ństwa oraz towarzysz ąca mu reforma samorz ądowa, w ramach, której zostały utworzone powiaty, nakre śliła zadania publiczne o charakterze ponadgminnym m.in. w zakresie: polityki społecznej, polityki prorodzinnej oraz wspierania osób niepełnosprawnych. Ustawa o zmianie niektórych przepisów okre ślaj ących kompetencje organów administracji publicznej wprowadza do Ustawy o pomocy społecznej przepis stanowi ący, iŜ zadania powiatu z zakresu pomocy społecznej (własne i z zakresu administracji rz ądowej) wykonywane s ą przez Centra Pomocy Rodzinie, jednostki organizacyjnej wchodz ącej w skład powiatowej administracji zespolonej. Równie Ŝ na terenie powiatu chodzieskiego działania w zakresie pomocy społecznej realizuj ą jednostki i placówki pomocy społecznej tj. m.in. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Chodzie Ŝy, miejskie, miejsko- gminne i gminne O środki Pomocy Społecznej zlokalizowane na terenie poszczególnych gmin powiatu, Dom Pomocy Społecznej w Chodzie Ŝy, Miejski O środek Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych, Poradnia Psychologiczno- Pedagogiczna, Warsztaty Terapii Zajęciowej, jak równie Ŝ wiele organizacji pozarz ądowych działaj ących w obszarze pomocy społecznej, fundacji, zwi ązków, stowarzysze ń oraz kół. Do zada ń powiatu w zakresie pomocy społecznej nale Ŝą w szczególno ści zadania zwi ązane z: Rodzinn ą zast ępcz ą, Placówk ą opieku ńczo- wychowawcz ą, Domem Opieki Społecznej, pomoc ą dla osób niepełnosprawnych realizowanych ze środków PFRON np. zaopatrzenie w sprz ęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne, uczestnictwo w turnusie rehabilitacyjnym, likwidacji barier architektonicznych

Na terenie Powiatu Chodzieskiego funkcjonuj ą dwie placówki opieku ńczo- wychowawcze: Dom Dziecka w Szamocinie, w którym przebywało w 2007 r. 34 wychowanków i Wielofunkcyjna Placówka Opieku ńczo-Wychowawcza „RODZINA” w Studzie ńcu, w której w prezentowanym roku znajdowało si ę 54 wychowanków. Całodobow ą opiekę i piel ęgnacj ę wymagaj ącym tego osobom dorosłym, zapewnia Dom Pomocy Społecznej w Chodzie Ŝy, który jest domem pobytu stałego, przeznaczonym dla osób starszych somatycznie chorych. Posiada 120 miejsc stacjonarnych.

Dom Dziecka w Szamocinie- placówka typu socjalizacyjnego przeznaczona dla 30 dzieci w wieku od 3 do 18 roku Ŝycia, która zapewnia dziecku całodobow ą opiek ę

36 i wychowanie oraz zaspokaja jego niezb ędne potrzeby, prowadz ąca zaj ęcia wychowawcze, korekcyjne, kompensacyjne, logopedyczne itp. Ponadto placówka podejmuje działania w celu powrotu dziecka do rodziny naturalnej, znalezienia rodziny przysposabiaj ącej lub umieszczenia w rodzinnych formach opieki zast ępczej. Pracuje tak Ŝe z rodzin ą dziecka oraz organizuje dla swoich wychowanków odpowiednie formy opieki w środowisku, grupy usamodzielniaj ące oraz kontakt z rodzinami zaprzyja źnionymi. W roku 2006 zanotowano najwi ększa liczb ę od 6 lat przebywaj ących w Domu Dziecka dzieci. Dla porównania w roku 2000 przebywało 32 wychowanków, w 2003- 31, a w roku 2006- 44 wychowanków. W latach 2000-2006 w/w placówk ę opu ściło 64 wychowanków.

Wielofunkcyjna Placówka Opieku ńczo – Wychowawcza „RODZINA” w Studzie ńcu- Po przekształceniu w dniu 1 maja 2005 r. Pogotowia opieku ńczego w Wielofunkcyjn ą Placówk ę Opieku ńczo- Wychowawcz ą „RODZINA” w Studzie ńcu placówka ta zapewnia dziecku całodobow ą opiek ę oraz wychowanie, realizuje zadania przewidziane dla placówki opieku ńczo- wychowawczej wsparcia dziennego, typu interwencyjnego i socjalizacyjnego. Placówka ta jest jednostk ą organizacyjn ą pomocy społecznej. W ramach tej działalno ści placówka zapewnia dziecku pozbawionemu cz ęś ciowo lub całkowicie opieki rodziców, znajduj ącemu si ę w sytuacji kryzysowej: dora źną, całodobow ą opiek ę, kształcenie dostosowane do jego wieku i mo Ŝliwo ści rozwojowych oraz opiek ę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zast ępczej, placówce rodzinnej albo w placówce socjalizacyjnej Powiatu Chodzieskiego z siedzib ą w Studzie ńcu. Podmiotem prowadz ącym jest Powiat Chodzieski. Placówka w zakresie opieki nad dzieckiem współpracuje z Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie, z rodzin ą umieszczonego dziecka oraz z rodzinami zaprzyja źnionymi. Liczba wychowanków przebywaj ących w placówce znacznie spada, porównując rok 2002 z latami pó źniejszymi nale Ŝy zauwa Ŝyć ponad 2,5 krotny spadek. Placówka ta jest jednostk ą organizacyjn ą pomocy społecznej Powiatu Chodzieskiego z siedzib ą w Studzie ńcu. Podmiotem prowadz ącym jest Powiat Chodzieski.

Istotn ą rol ę w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej na terenie Powiatu Chodzieskiego pełni ą warsztaty terapii zaj ęciowej. Od 1993 roku funkcjonuje Warsztat Terapii Zaj ęciowej w Chodzie Ŝy, ul. Zdrojowa 14a prowadzony przez Obywatelsk ą Fundacj ę na Rzecz Dzieci Niepełnosprawnych i Potrzebuj ących Pomocy.

37 Głównymi kierunkami działania w obszarze pomocy społecznej, oprócz wsparcia dora źnego jest pomoc w doposa Ŝeniu i modernizacji obiektów, w których przebywaj ą wychowankowie z powiatu chodzieskiego, a tak Ŝe utworzenia mieszka ń chronionych dla osób, które si ę usamodzielniaj ą z domów pomocy społecznej, placówek opieku ńczo- wychowawczych oraz zakładów poprawczych, a tak Ŝe rodzin zast ępczych oraz innych grup zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym. g) Infrastruktura ochrony zdrowia i usług medycznych

Powiat Chodzieski na swoim terenie posiada dwie placówki słu Ŝby zdrowia: 1) Szpital Powiatowy im. Prof. R. Drewsa w Chodzie Ŝy, 2) Wielkopolski Specjalistyczny Szpital Chorób Płuc i Gru źlicy im. W. Biega ńskiego w Chodzie Ŝy, jednak jedynie Szpital Powiatowy realizuje zadania z zakresu ratownictwa medycznego i udziela świadcze ń zdrowotnych ogółowi ludno ści na terenie powiatu chodzieskiego.

Rozpocz ęta w 2003 roku rozbudowa Szpitala Powiatowego w Chodzie Ŝy, której celem było poł ączenie wszystkich budynków szpitalnych w celu stworzenia jednego spójnego organizmu Szpitala ze sprawnie działaj ącym systemem komunikacji i wła ściwym wykorzystaniem wszystkich komórek była pierwszym krokiem w kierunku poprawy jako ści opieki zdrowotnej. Z powodu niewystarczaj ących środków finansowych konieczne było staranie si ę władz powiatu i szpitala o dofinansowanie cz ęś ci zada ń z funduszy pochodz ących spoza bud Ŝetu powiatu m.in. na dalsz ą rozbudow ę i modernizacj ę, której celem była poprawa jako ści świadczonych usług medycznych, poszerzenie diagnostyki pacjentów, podniesienie standardu szpitala czy na termomodernizacj ę obiektów i zakup sprz ętu medycznego.

Istniej ący od ponad 110 lat Szpital Powiatowy prze Ŝywa obecnie silny okres rozwoju. Nowa elewacja, solary na dachu, pi ękniejsze i nowocze śniejsze wn ętrze. Z roku na rok przybywa w Szpitalu Powiatowym inwestycji, które czyni ą go bardziej przyjaznym pacjentowi, np. w 2007 roku Pracownia RTG została wyposa Ŝona w nowoczesny aparat RTG, aparat przyłó Ŝkowy oraz Rami ę C słu Ŝą ce do wykonywania zdj ęć w czasie zabiegów operacyjnych. Ponadto pracownia została przeniesiona do zmodernizowanych pomieszcze ń, bardziej funkcjonalnych i przyjaznych dla pacjentów i personelu i zmodernizowana.

38 W 2009 roku Szpital w ramach projektu pn. "Podniesienie jako ści świadcze ń medycznych poprzez zakup sprz ętu medycznego dla Szpitala Powiatowego w Chodzie Ŝy" współfinansowanego z Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego otrzymał ponad 2 mln zł na zakup sprz ętu do pracowni endoskopowej oraz sprz ętu do pracowni USG , autoklawów przelotowych oraz dostaw ę sprz ętu na Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii. Ponadto coraz wi ęcej oddziałów jest ju Ŝ na prawdziwie europejskim poziomie. Oprócz profesjonalnego sprz ętu, szpital mo Ŝe pochwali ć si ę tak Ŝe nowoczesnym, całkowicie odremontowanym oddziałem wewn ętrznym. W latach 2009/2010 roku wykonane zostało równie Ŝ przedsi ęwzi ęcie inwestycyjne pn. „Termomodernizacja budynków szpitala powiatowego oraz wykonanie układu solarnego”, współfinansowane z dotacji Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Warszawie. Pomimo dobrej infrastruktury zdrowia, któr ą dysponuje Powiat Chodzieski, dla dalszego skutecznego rozwoju Szpitala Powiatowego konieczne jest zwi ększenie usług medycznych i jego zasobów poprzez np. dalsz ą jego rozbudow ę.

Od 2006 roku Szpital posiada certyfikat ISO 9001:2000 -system zarz ądzania jako ści ą i skutecznie go realizuje w ka Ŝdym zakresie świadczonych usług medycznych tzn.: ambulatoryjnych i stacjonarnych usług medycznych w tym rehabilitacji, ratownictwie medycznym oraz diagnostyce laboratoryjnej, kardiologicznej, endoskopowej i ultrasonograficznej. Ponadto w Szpitalu działa Pełnomocnik ds. praw pacjenta Szpitala, do którego mog ą si ę zwróci ć wszyscy pacjenci maj ący problemy, w ątpliwo ści pojawiaj ące si ę podczas pobytu w Szpitalu.

Tabela: Zasoby Szpitala Powiatowego w Chodzie Ŝy Oddziały i zakłady 1. Oddział chorób wewn ętrznych 2. Oddział wewn ętrzny 3. Oddział dzieci ęcy 4. Oddział poło Ŝniczo-ginekologiczny 5. Oddział chirurgii ogólnej 6. Oddział urazowo- ortopedyczny 7. Oddział rehabilitacji w Szamocinie 8. Zakład przyrodoleczniczy

39 Komórki pierwszego kontaktu pacjenta ze Szpitalem 1. Centralna izba przyj ęć

2. Oddział ratownictwa medycznego Pracownie diagnostyczne 1. Centralne laboratorium analityczne

2. Pracownia diagnostyki endoskopowej i obrazowej

3. Pracownia EKG wysiłkowego, bada ń holterowskich i spirometrii

Źródło: Strona internetowa Szpitala Powiatowego w Chodzie Ŝy

Wszystkie świadczenia zdrowotne dla osób ubezpieczonych udzielane s ą bezpłatnie w ramach kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia. Opiek ę zdrowotn ą nad mieszka ńcami Powiatu Chodzieskiego oprócz Szpitala Powiatowego z zakresu specjalistyki ambulatoryjnej i lecznictwa szpitalnego sprawuj ą nast ępuj ące zakłady opieki zdrowotnej:

Tabela: Zakłady opieki zdrowotnej w Powicie Chodzieskim

Zakłady opieki zdrowotnej w Powiecie Chodzieskim

1. Zakład Opieki Zdrowotnej SPEC MED. w Chodzie Ŝy przy ul. śeromskiego 35

2 Przychodnia Lekarska, Chodzie Ŝ, ul. Mickiewicza 15

3. Przychodnia Lekarzy Rodzinnych MEDICUS, Chodzie Ŝ, ul. Jagiello ńska 15

4. Przychodnia Lekarzy Rodzinnych MEDICUS, Chodzie Ŝ, ul. Paderewskiego 2,

5. Specjalistyczne Usługi Medyczne „ESKULAP”, Chodzie Ŝ, ul. Mickiewicza 7

6. Przychodnia Lekarza Rodzinnego, Margonin, ul. Polna 3,

7. Poradnia Lekarska, Margonin, ul. Polna,

8. Przychodnia Lekarzy Rodzinnych, Szamocin, ul. Górna 2,

9. Poradnia Lekarska, Lipia Góra 77

10 Przychodnia Zespołu Lekarzy Rodzinnych, Budzy ń, ul. Bugaje 2

11. ZOZ ZDROWIE, Wyszyny 22 Źródło: Starostwo Powiatowe w Chodzie Ŝy

40 h) Infrastruktura bezpiecze ństwa publicznego

Stan bezpiecze ństwa jest jednym z najistotniejszych czynników wpływaj ących na poziom Ŝycia mieszka ńców powiatu chodzieskiego. Instytucje zapewniaj ące mieszka ńcom bezpiecze ństwo to m.in.: Komenda Powiatowa Policji i Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej oraz Ochotnicze Stra Ŝe Po Ŝarne.

Popraw ę efektywno ści zapobiegania i zwalczania przest ępczo ści oraz zapewnienie bezpiecze ństwa w powiecie chodzieskim zapewnia Komenda Powiatowa Policji w Chodzie Ŝy. Realizuje to poprzez zapewnienie słu Ŝb, patrolowych w miejscach szczególnie zagro Ŝonych oraz poprzez wyŜsz ą skuteczno ść tych słu Ŝb w reagowaniu na wszelkie zachowania negatywnie wpływaj ące na poczucie bezpiecze ństwa. Komendzie Powiatowej Policji w Chodzie Ŝy mieszcz ącej si ę przy ul. Wiosny Ludów 14 podlega: 1) Komisariat policji w Margoninie przy ul. Ko ścielnej 14 , któremu podlega: 1.1) Rewir Dzielnicowych w Budzyniu ul. Dworcowa 28, 1.2) Rewir Dzielnicowych w Szamocinie, ul. Marcinkowskiego 49. KPP w Chodzie Ŝy posiada: - 5 pojazdów oznakowanych, - 6 pojazdów nieoznakowanych, - budynki tj. siedziba KPP, gara Ŝe, myjni ę samochodow ą KP Margonin posiada: - 1 pojazd oznakowany, siedzib ę KP Margonin oraz gara Ŝe. Rewir Dzielnicowy w Budzyniu posiada; - 2 pojazdy oznakowane oraz siedzib ę R.Dz. wraz z gara Ŝami, Rewir Dzielnicowy w Szamocinie posiada: - 1 pojazd oznakowany, 1 pojazd nieoznakowany oraz siedzib ę R.Dz. wraz z gara Ŝami

Stan techniczny posiadanych radiowozów jest dobry lub bardzo dobry. Średnia wieku całego taboru to 4,5 roku. Jedynie siedziby w/w jednostek wymagaj ą remontów i modernizacji. Wg stanu na dzie ń 1.01.2009 r. KPP w Chodzie Ŝy dysponowała 84 etatami przy 1 wakacie oraz 2 osobach odbywaj ących przeszkolenie w Szkołach Policji.

Formacj ą powołan ą do walki z po Ŝarami, kl ęskami Ŝywiołowymi i innymi miejscowymi zagro Ŝeniami w powiecie chodzieskim jest Komenda Powiatowej Pa ństwowej Stra Ŝy

41 Po Ŝarnej w Chodzie Ŝy (KPPSP) oraz 22 jednostki Ochotniczych Stra Ŝy Po Ŝarnych (OSP) w tym 6 jednostek znajduj ących si ę w Krajowym Systemie Ratowniczo- Ga śniczym (KSRG). Obecnie w Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej zatrudnionych jest 43 stra Ŝaków oraz 2 kobiety, natomiast liczb ę czynnych członków zrzeszonych w OSP trudno jest okre śli ć z uwagi na ogromne zainteresowanie udzielaniem pomocy na swoim terenie.

Jednostki Ochrony Przeciwpo Ŝarowej w stanie gotowo ści operacyjnej w 2010 roku przedstawia poni Ŝsza mapa.

Legenda: 1 – KP PSP Chodzie Ŝ 6 – OSP w KSRG 12 – pozostałe OSP

Podstawow ą sił ę bojow ą KP PSP w Chodzie Ŝy stanowi ą dwa samochody ga śnicze ( średni i ci ęŜ ki) o pojemno ści wody ł ącznie 7,5 tys. litrów, samochód podno śnik hydrauliczny o wysoko ści ramienia z koszem 21 metrów oraz samochód ratownictwa drogowego z podstawowym sprz ętem do ratownictwa technicznego. Pozostałe cztery pojazdy stanowi ą uzupełnienie w/w tj. samochód rozpoznawczo-ratowniczy z nap ędem terenowym, samochód kwatermistrzowski oraz dwa samochody operacyjne.

42 Tabela: Wyposa Ŝenie KPP PSP w Chodzie Ŝy w samochody po Ŝarnicze L.p Kategoria pojazdu Typ pojazdu Podwozie 1. Operacyjny SLOp RENAULT KANGOO 2. Operacyjny SLOp OPEL 3. ratownictwa technicznego – sprz ęt SLRt RENAULT MASCOTT hydrauliczny oraz 1000 l wody 4. ga śniczy średni – nap ęd terenowy, 2500 l GBA 2,5/16 STAR – MAN wody 5. ga śniczy ci ęŜ ki – 5000 l wody GCBA 5/32 MAN 6. podno śnik hydrauliczny- 21m SH – 21 VOLVO 7. Kwatermistrzowski SLKw LUBLIN II 8. rozpoznawczo – ratowniczy (nap ęd terenowy) SLRR Mitsubishi L200

Źródło: Strategia rozwoju ratownictwa i ochrony przeciwpo Ŝarowej powiatu chodzieskiego na lata 2010-2020.

W dyspozycji jednostek Ochotniczych Stra Ŝy Po Ŝarnych (OSP) znajduj ących si ę w Krajowym Systemie Ratowniczo- Ga śniczym (KSRG) jest ogółem 14 samochodów po Ŝarniczych, natomiast OSP spoza KSRG u Ŝytkuj ą 12 pojazdów.

Tabela: Wybrany sprz ęt ratowniczy b ędący w dyspozycji KP PSP i OSP w KSRG

Sprz ęt KP PSP OSP w KSRG Agregaty pr ądotwórcze 4 9 Aparaty powietrzne 12 14 nadci śnieniowe Pompy szlamowe 3 0 Pompy pływaj ące 1 7 Pompy przeno śne M8/8 1 10 Piły do ci ęcia betonu i stali 2 5 Pilarki do ci ęcia drewna 5 9 Sprz ęt pomiarowy do składu 3 0 powietrza Łód ź z silnikiem na przyczepce 1 0 Poduszki pneumatyczne 2 0 wysokoci śnieniowe - zestawy Sprz ęt do ratownictwa 7 4 wysoko ściowego (linki ratownicze, asekuracyjne, Rollgliss) Sprz ęt do ratownictwa 3 6 medycznego zestawy PSP R-1 Sprz ęt o świetleniowy (latarki, 19 32 lampy itd.) Ubrania gazoszczelne 4 0 Ubrania ługo i kwasoodporne 2 0 Ubrania olejoodporne 2 0 Ubrania Ŝaroodporne 4 1 Kombinezony do pracy w wodzie 2 0 Hydrauliczne zestawy do 2 5 ratownictwa

43 technicznego/drogowego Wentylator oddymiaj ący 1 0 nadci śnieniowy Namiot pneumatyczny wraz z 1 0 nagrzewnic ą

Źródło: Strategia rozwoju ratownictwa i ochrony przeciwpo Ŝarowej powiatu chodzieskiego na lata 2010-2020.

Siedziba KPPSP w Chodzie Ŝy usytuowana jest na 5 działkach o ł ącznej powierzchni 0,2694 ha. Wła ścicielem jest Skarb Pa ństwa a trwałym zarz ądc ą Komenda Powiatowa PSP. Stara cz ęść stra Ŝnicy została wybudowana w latach 1963 – 1964. Now ą cz ęść oddano do uŜytku w kwietniu 2000 r. Cała dobudowana cz ęść składała si ę z trzech kondygnacji. Budynek został wyposa Ŝony w instalacje: ł ączno ści przewodowej i bezprzewodowej, alarmowania, nagło śnienia, itp. W ramach inwestycji została wykonana równie Ŝ kompleksowa modernizacja kotłowni na gazow ą, która zapewnia ogrzewanie całego kompleksu stra Ŝnicy (nowy i stary budynek). W nowym budynku znalazła si ę siedziba dla jednostki ratowniczo-ga śniczej i komendy powiatowej. Na poszczególnych kondygnacjach zlokalizowano m.in.: cztery boksy gara Ŝowe wyposa Ŝone w bramy z nap ędem i zdalnym sterowaniem, stanowisko kierowania, ze ślizg pomieszczenia socjalno-bytowe i pomieszczenia administracyjno-biurowe. W budynku starym zlokalizowane są nadal na parterze 4 boksy gara Ŝowe w tym 1 stanowi ący zaplecze warsztatowe, pomieszczenia magazynowe natomiast na I pi ętrze świetlica oraz zaplecze administracyjno-biurowe. Ł ącznie powierzchnia u Ŝytkowa obu budynków wynosi 1404 m2 a kubatura 6558 m 3. W 2007 r. przeprowadzono zadanie dotycz ące termoizolacji budynku (starej cz ęś ci) KP PSP. W zakres inwestycji weszły prace: termoizolacja dachu wraz z całkowit ą wymian ą pokrycia, opierze ń, rynien i instalacji odgromowej; termoizolacja ścian zewn ętrznych wraz z now ą elewacj ą; wymiana bram gara Ŝowych, stolarki okiennej i drzwiowej, oraz parapetów zewn ętrznych i wewn ętrznych. Wykonanie tego remontu w tym okresie pozwoliło zabezpieczy ć stary budynek stra Ŝnicy przed dalsz ą jego dewastacj ą. Niestety cz ęść budynku w starej jej cz ęś ci głównie na I pi ętrze (nieremontowana kilkadziesi ąt lat) nie jest w ogóle eksploatowana. Wymaga gruntownej modernizacji/remontu, co pozwoliłoby przywróci ć jej podstawowe walory u Ŝytkowe. W zakres powy Ŝszego musz ą wej ść bezwzgl ędnie prace budowlane i instalacyjne a w tym: kompleksowa wymiana instalacji: co, elektrycznej, gazowej, wentylacyjnej (klimatyzacyjnej) i wodno-kanalizacyjnej oraz monta Ŝ instalacji teleinformatycznej; adaptacja wn ętrz, polegaj ąca na zmianie wewn ętrznego układu funkcjonalnego pomieszcze ń oraz wymianie wystroju wn ętrz pomieszcze ń (podłogi, ściany

44 i sufity). Je śli chodzi o zakup niezb ędnych specjalistycznych sprz ętów to mo Ŝemy zaliczy ć: zestaw hydrauliczny do ratownictwa technicznego- drogowego oraz spr ęŜ ark ę do ładowania butli ochrony dróg oddechowych.

W powiecie chodzieskim funkcjonuj ą całodobowo linie alarmowe podstawowych trzech słu Ŝb: policja – 997, stra Ŝ po Ŝarna – 998 i pogotowie ratunkowe – 999 oraz od 1 wrze śnia 2005 roku w KP PSP z wykorzystaniem cyfrowych łączy telefonicznych został uruchomiony numer alarmowy „112” a zgłoszenia, z terenu powiatu chodzieskiego, kierowane pod ten numer obsługiwane s ą przez Powiatowe Stanowisko Kierowania KP PSP Chodzie Ŝ. Wa Ŝnym zadaniem maj ącym na celu podniesienie systemu bezpiecze ństwa w powiecie chodzieskim jest tworzone obecnie Centrum Zarz ądzania Kryzysowego w zakresie współdziałania powiatowych słu Ŝb, inspekcji i stra Ŝy. Zadaniem CZK b ędzie przede wszystkim kierowanie działaniami zwi ązanym z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem, usuwaniem skutków zagro Ŝeń na terenie powiatu. CZK dy Ŝurowa ć b ędzie cał ą dob ę, a słu Ŝyć ma analizie i wymianie informacji o zagro Ŝeniach. Celem tego zadania jest zwi ększenie bezpiecze ństwa ludno ści, środowiska naturalnego oraz mienia i ochrona tych warto ści przed kl ęskami i katastrofami na terenie powiatu.

V.5. Potencjał gospodarczy (podmioty gospodarcze – ich ilo ść na 1000 osób, wielko ść , bran Ŝe, obroty, kondycja; rolnictwo – produktywno ść , wielko ść gospodarstw, liczba, kondycja; działania samorz ądu na rzecz wspierania gospodarki, atrakcyjno ść inwestycyjna powiatu itd.)

Powiat chodzieski szczyci si ę dobrym rolnictwem i nowoczesnym przemysłem. Obecnie (2009 r.) w powiecie działa ok. 3944 podmiotów gospodarczych. Do najwi ększych firm zaliczaj ą si ę: Europol Meble S.A- jedyny w powiecie zakład zatrudniaj ący ponad tysi ąc osób, którego produkcja znajduje zbyt głównie na Zachodzie Europy, istniej ącą od 150 lat Porcelana Chodzie Ŝ S.A, Stamar S.A, „Jenox” – najwi ększy producent akumulatorów w Polsce, „Kablonex” w Podaninie – wytwarzaj ący folie przemysłowe.

Ślady działalno ści ludzkiej, w tym przede wszystkim gospodarczej sięgaj ą w obszarze powiatu 4 tys. lat wstecz, kiedy krótkotrwale zasiedlano, przenosz ąc si ę z miejsca na miejsce,

45 kraw ędzie pradoliny Noteci. Tysi ąc lat pó źniej, w neolicie zacz ęto uprawia ć rol ę i hodowa ć zwierz ęta. Ślady tego trwałego osadnictwa s ą np. w Laskowie czy w Strzelcach. W VII w. p.n.e. nast ąpiła epoka Ŝelaza i wtedy gospodarka nabrała szybszego tempa (wytop Ŝelaza z rud darniowych). Ślady osadnictwa z tego okresu znajduj ą si ę np. w Ole śnicy i Podaninie. W średniowieczu, obok rolnictwa, szczególnie silnie rozwin ęło si ę rzemiosło i kupiectwo, zwłaszcza w miastach. Rzemiosło zorganizowane było w 6 cechach: sukienniczym, garncarskim, piekarskim, piwowarskim, krawieckim i szewskim. W pó źniejszych wiekach (XVIII-XIX) kr ąg ten si ę poszerzył o cechy bednarzy, rze źników, kowali, rymarzy, stolarzy. Oprócz zrzeszanych w cechach istnieli tak Ŝe rzemie ślnicy niezrzeszeni. Byli to m.in. garbarze, kaflarze, szklarze, ślusarze, cie śle, kamieniarze, kapelusznicy, murarze, balwierze. Dzi ś w obszarze powiatu działa jeden cech – „Cech Rzemiosł Ró Ŝnych” zrzeszaj ący 97 zakładów rzemie ślniczych, spo śród których dominuj ący udział maj ą jednostki usługowe. Du Ŝy wpływ na rozwój gospodarczy powiatu miał stan komunikacji. Przez obszar wiódł trakt pozna ński do Piły i dalej do Bałtyku. Pobudowano tu tor kolejowy Pozna ń – Chodzie Ŝ – Piła. Terytorium powiatu nale Ŝało i nale Ŝy obecnie do bardzo aktywnych gospodarczo. Świadczy o tym dynamiczny rozwój manufaktur w XVIII-XIX wieku, a pó źniej rozwój przemysłu i usług. Tu te Ŝ zainstalowano pierwsze maszyny parowe w Wielkopolsce (Szamocin). W obszarze obecnie działa pr ęŜ nie Chodzieski Klub Gospodarczy, organizuj ący od 1995 r. coroczne Chodzieskie Targi Promocyjne, w których uczestnicz ą przedsi ębiorcy z całego obszaru powiatu i regionu. Liczne s ą wytwórnie Ceramiki (samodzielne lub satelitarne wobec Chodzieskiej „Porcelany”). Rozwinął si ę przemysł meblarski, turystyczno – rekreacyjny, metalowy, akumulatorowy. Szczególnie dynamiczny wzrost przedsi ębiorczo ści notowany jest w pa śmie intensywnego rozwoju gospodarczego, wzdłu Ŝ drogi K-11 (gm. Chodzie Ŝ i Budzy ń). Wyrazem aktywno ści gospodarczej i przedsi ębiorczo ści mieszka ńców powiatu chodzieskiego jest liczba podmiotów gospodarczych – działa ich tutaj blisko 4 tys. (w roku 2009 zarejestrowanych było 3944 podmiotów, dane GUS). Głównym o środkiem gospodarczym powiatu jest miasto Chodzie Ŝ. Obecnie miasto stanowi o środek dobrze rozwini ętego przemysłu, głównie spo Ŝywczego oraz środków transportu, materiałów budowlanych, a tak Ŝe drzewnego. S ą tu głównie podmioty świadcz ące działalno ść usługow ą, ale nie tylko. W śród firm zarejestrowanych, wg rodzaju prowadzonej działalno ści

46 gospodarczej, znajdziemy m.in.: autohandel, usługi transportowe, usługi ogólnobudowlane, produkcj ę i usługi stolarskie, handel, ślusarstwo produkcyjne, produkcj ę mi ęsa, usługi gastronomiczne, sprzeda Ŝ detaliczn ą, fryzjerstwo. Najliczniejsz ą grup ę przedsi ębiorców stanowi ą firmy świadcz ące usługi transportowe, naprawy samochodów, co przekłada si ę na zainteresowanie w śród pracowników wykwalifikowanych w zawodach mechanicznych.

Tabela: Liczba podmiotów gospodarczych prowadz ących działalno ść w Powiecie

Podmioty gospodarcze

Rok 2004 2005 2006 2007 2008 2009

Liczba podmiotów 3983 4021 4031 4054 3987 3944

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Tabela: Liczba podmiotów gospodarczych prowadz ących działalno ść w poszczególnych gminach

Liczba podmiotów gospodarczych Gmina/lata 2004 2005 2006 2007 2008

Chodzie Ŝ (gmina miejska) 2172 2169 2128 2059 2055

Budzy ń 589 605 617 644 653

Chodzie Ŝ (gmina wiejska) 332 347 377 395 409

Margonin 425 432 428 447 411 Szamocin 466 468 481 509 459

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Jak wida ć z Tabeli liczba podmiotów gospodarczych w kilku ostatnich latach spadła, głównie wskutek ł ączenia i konsolidacji firm. Dynamik ę odnotowuj ą jedynie gminy poło Ŝone wzdłu Ŝ drogi krajowej nr 11 tj. gmina wiejska Chodzie Ŝ i gmina Budzy ń - w której ulokowały się firmy produkuj ące m.in.: akcesoria samochodowe, cz ęś ci zamienne do ci ągników i maszyn rolniczych, produkcja lamp i urz ądze ń o świetleniowych, ogumienia, sprz ętu elektrycznego oraz mebli – ze swoim potencjałem nale Ŝy do czołówki gmin wiejskich w Polsce (pierwsza 50. w rankingu „Rzeczpospolitej” podsumowuj ącym kadencj ę

47 samorz ądów 2002-2006). Działalno ść podmiotów gospodarczych w powiecie chodzieskim obejmuje przede wszystkim handel i naprawy, przemysł w tym przetwórstwo przemysłowe oraz obsługa nieruchomo ści. Ilo ść podmiotów zarejestrowanych w rejestrze REGON na 10 tys. ludno ści w powiecie chodzieskim wynosiła 832, a nowo zarejestrowanych 90. Liczba ta utrzymywała si ę przez ostatnie lata na zbli Ŝonym poziomie, a firmy si ę coraz bardziej umacniały i konsolidowały. Liczba zarejestrowanych podmiotów na 10 tys. mieszka ńców była jednak ni Ŝsza ni Ŝ w kraju -981 i województwie – 1054.

Najbardziej rozpowszechnion ą form ą działalno ści gospodarczej na terenie powiatu chodzieskiego s ą mikroprzedsi ębiorstwa (zatrudniaj ące średniorocznie mniej ni Ŝ 10 pracowników). W ogólnej liczbie 3944 zarejestrowanych podmiotów gospodarczych, a Ŝ 3664 to M ŚP. Sektor mikrofirm jest specyficzn ą zbiorowo ści ą podmiotów gospodarczych napotykaj ących na zupełnie inne problemy w działalno ści ni Ŝ firmy du Ŝe czy nawet średnie. Podmioty wg klas wielko ści przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela: Liczba podmiotów gospodarczych wg klas wielko ści

Podmioty gospodarcze

Wielko ść zatrudnienia/lata 2004 2005 2006 2007 2008 2009

0-9 3710 3748 3759 3780 3708 3664

10-49 226 226 225 228 235 241

50-249 41 41 41 40 41 36

259- 999 5 5 5 5 2 2

1000 i wi ęcej 1 1 1 1 1 1

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Przedsi ębiorstwa w zale Ŝno ści od wielko ści cz ęsto działaj ą w niesprzyjaj ących warunkach ekonomicznych i borykaj ą si ę z du Ŝymi trudno ściami. Do problemów tych zaliczy ć mo Ŝna m.in. trudno ści ze zbytem, niewystarczaj ące przygotowanie sektora małych i średnich przedsi ębiorstw do konkurencji na wspólnym rynku, wysokie składki ZUS za pracowników, brak płynno ści finansowej. Mimo podejmowanych w powiecie inicjatyw na rzecz wsparcia M ŚP potrzebna jest pomoc dora źna, maj ąca na celu bezpo średnie wsparcie

48 przedsi ębiorstw w pocz ątkowym okresie funkcjonowania, np. poprzez opracowanie programów wspierania nowych podmiotów gospodarczych; ochron ę istniej ących miejsc pracy oraz tworzenie warunków do powstawania nowych miejsc pracy poprzez np. stworzenie mechanizmów zach ęt ekonomicznych wspieraj ących przedsi ębiorczo ść ; stworzenie ulg podatkowych w porozumieniu z gminami. Przy ograniczonych środkach finansowych samorz ądu powiatowego nale Ŝy główny nacisk poło Ŝyć na pomoc dla małych i średnich firm w pozyskiwaniu kapitałów obcych oraz w zakresie ich promocji i szukaniu partnerów zagranicznych. Mocn ą pozycj ę w powiecie zajmuje równie Ŝ rolnictwo. Rolniczy charakter gospodarowania na obszarach wiejskich dominuje tu nad przemysłowym. W ogólnej powierzchni powiatu przewa Ŝaj ą u Ŝytki rolne, które stanowi ą 56,6% ogółu powierzchni. Udział w nich gruntów ornych- jak to wspomniano w podrozdziale V.2- jest jednak ni Ŝszy ni Ŝ przeci ętnie w województwie, a udział ł ąk i pastwisk – wi ększy. U Ŝytkowanie ł ąk, z uwagi na poło Ŝenie w wi ększo ści w Dolinie Noteci i prawn ą ochron ę jej środowiska ma ekstensywny charakter. Determinuje to ni Ŝsz ą o 25% obsad ę bydła na 100 ha u Ŝytków rolnych ni Ŝ średni ą w województwie i nieco ni Ŝsz ą towarowo ść produkcji rolniczej. Zwa Ŝywszy na to, co napisano wy Ŝej oraz ni Ŝsz ą o 10% bonitacj ę rolniczej przestrzeni produkcyjnej, towarowo ść produkcji jest i tak stosunkowo wysoka, bo zaledwie o kilka % ni Ŝsza ni Ŝ w województwie. W powiecie jest około 1800 gospodarstw rolnych (ich liczb ę zweryfikuje trwaj ący obecnie powszechny spis rolny), kilka przedsi ębiorstw rolniczych i gospodarstw posiada areał przekraczaj ący 100 ha. Cz ęść gospodarstw rolnych, poło Ŝonych w atrakcyjnych okolicach, podejmuje dodatkow ą działalno ść agroturystyczn ą, poł ączon ą ze zdrowym Ŝywieniem opartym o własne proekologiczne produkty. Słabe gleby i małowydajna produkcja w innych cz ęś ciach powiatu skłania rolników do podejmowania innej dodatkowej działalno ści: usług transportowych, komunalnych, rolniczych, le śnych, handlowych itd. Pozwala to zwi ększy ć dochody tych gospodarstw i znale źć zaj ęcie dla członków rodziny. W ten sposób nie tylko wsie, ale i pojedyncze gospodarstwa nabieraj ą – wzorem zachodnioeuropejskim- cech wielofunkcyjno ści. Du Ŝe znaczenie ma przemysł spo Ŝywczy i przetwórstwo – reprezentowane przez liczne, spełniaj ące wymogi unijne ubojnie, masarnie i zakłady przetwórstwa. Dobrze rozwinięta infrastruktura techniczna powiatu, stwarza szansę pozyskania przedsi ębiorców inwestuj ących w nowe miejsca pracy na terenach uzbrojonych. Poza tym

49 działalno ść inwestycyjn ą wspieraj ą istniej ące struktury administracyjno- przemysłowe oraz gospodarcze regionu, zainteresowane rozwojem przedsi ębiorczo ści. Poziom i struktura aktywno ści gospodarczej jest kluczowym elementem gospodarki rynkowej i stanowi cz ęsto o dochodzie i zamo Ŝno ści ludno ści danego regionu. Powiat chodzieski szczyci si ę rozwojem przemysłu i dobrym rolnictwem. Rozwój infrastruktury gospodarczej, przy jednoczesnym zachowaniu nienaruszalno ści środowiska naturalnego, sprawiaj ą, Ŝe z roku na rok wzrasta zainteresowanie inwestorów, a działaj ące od lat firmy konkuruj ą na rynkach krajowych i zagranicznych. Du Ŝą szans ę i nadziej ę silnego rozwoju gospodarczego w Powiece Chodzieskim stwarza powstaj ący w miejscowo ści Kamionka w okolicach Chodzie Ŝy zakład zajmuj ący si ę kompleksowym przetwarzaniem odpadów stałych „Recykling Park Chodzie Ŝ”. Ten innowacyjny projekt ł ączy ć b ędzie wiele funkcji – wszystkie z nich opiera ć si ę maj ą na surowcach wtórnych pozyskanych z komunalnych wysypisk z Północnej Wielkopolski. Na pocz ątku 2010 roku list intencyjny o wzajemnym wspieraniu inwestycji w imieniu 40 gmin z Północnej Wielkopolski podpisał prezydent Piły Zbigniew Kosmatka, w imieniu inwestorów prezes Rafał Bauer, a tak Ŝe przedstawiciele firm zajmuj ących si ę zagospodarowaniem odpadów komunalnych. RPC zostanie wybudowany w miejscowo ści Kamionka, około 7 km na północ od miejscowo ści Chodzie Ŝ i 75 km od Poznania oraz około 20 km na południe od Piły. Jest to na styku obszarów oddziaływania dwóch Zakładów Utylizacji Odpadów, wskazanych przez Wojewódzki Program Gospodarki Odpadami dla Wielkopolski. Teren jest bezpo średnio poło Ŝony w odległo ści kilkuset metrów od drogi krajowej nr 11, prowadz ącej z Poznania, przez Chodzie Ŝ i Pił ę na wybrze Ŝe.

Recykling Park Chodzie Ŝ zajmowa ć się b ędzie nast ępuj ącymi działaniami: 1) Odbiorem od firm wywozowych surowców wtórnych pochodz ących z selektywnej zbiórki i pozostałych nieczysto ści stałych, 2) Recykling szkła, prowadzonym w dwóch instalacjach: - Hucie szkła opakowanego, gdzie produktem finalnym b ędą opakowania szklane tzn. butelki i słoje, - Instalacji do produkcji szkła spienionego, gdzie produktem finalnym b ędą materiały izolacyjne dla budownictwa tzn. granulat, płyty oraz bloczki izolacyjne

50 3) Recyklingiem plastiku, gdzie produktem finalnym b ędą palety plastikowe, wykorzystywane do transportu towarów, 4) Recyklingiem makulatury, gdzie produktem finalnym będą przekładki i opakowania tekturowe wykorzystywane przez przemysł, 5) Termicznym przetworzeniem odpadów w instalacji do spalania śmieci.

Rozpocz ęta w 2010 roku inwestycja b ędzie sukcesywnie realizowana przez najbli Ŝsze 8-10 lat, a zatrudnienie w niej znajdzie co najmniej 1000 osób. Będzie to jedno z najbardziej nowoczesnych przedsi ębiorstw, opieraj ących swoj ą działalno ść na przetwarzaniu odpadów. W Polsce nie powstała jeszcze Ŝadna podobna inwestycja, która w kompleksowy sposób rozwi ązywałaby problem zagospodarowania odpadów.

V.6. Kapitał ludzki (demografia, edukacja, zatrudnienie, promocja zdrowia, pomoc społeczna, kultura, turystyka, sport, rekreacja, aktywno ść społeczna, bezpiecze ństwo publiczne itd. – działalno ść prowadzona we wszystkich dziedzinach)

„Kapitał ludzki” oznacza zasób potencjału poszczególnych osób i całych społeczno ści. Wyra Ŝa si ę on w zbiorowej i indywidualnej wiedzy, umiej ętno ściach, zdolno ści do pracy i zmian w otoczeniu, a tak Ŝe do tworzenia i wykorzystania innowacyjnych rozwi ąza ń. a) Demografia

Powiat zamieszkuje 47 389 osób (stan na 2009 rok), z czego 23 284 m ęŜ czyzn i 24 105 kobiet. Wielko ść populacji nie ulega zasadniczej zmianie w przeci ągu wielolecia. Odnotowywane było b ądź to zerowe saldo migracji b ądź dodatnie, z tendencj ą do coraz bardziej dodatniego w miar ę upływu kolejnych lat. Jak wynika z danych, najliczniejsz ą grup ę w śród mieszka ńców gminy stanowi ą młode osoby w wieku produkcyjnym (18 – 65 lat). Co istotne, grupa ta w ci ągu ostatnich 4 lat powi ększyła swoj ą liczebno ść . Młodzi ludzie stanowi ą sił ę rozwojow ą powiatu. Od ich zaanga Ŝowania zale Ŝy m.in. pr ęŜ ny rozwój przedsi ębiorczo ści oraz wiele innych dziedzin.

51 Struktura ludno ści według podziału na wiek przedstawia si ę nast ępuj ąco: - przedprodukcyjny (do 18 lat) – 9 999, co stanowi 21,10% ogółu mieszka ńców, - produkcyjny (od 19 do 65 lat) – 30 665, co stanowi 64,71% ogółu mieszka ńców, - poprodukcyjny (od 66 lat) – 6 725, co stanowi 14,19% ogółu mieszka ńców. Struktur ę demograficzn ą ludno ści z rozbiciem na wiek przedprodukcyjny, produkcyjny oraz poprodukcyjny, przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela: Struktura demograficzna Powiatu Chodzieskiego

DANE DEMOGRAFICZNE POWIATU CHODZIESKIEGO

Wiek / lata 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009

przedprodukcyjny 11 088 10 873 10 662 10 431 10 273 10 177 9 999 0-17 lat

produkcyjny 29 735 30 063 30 421 30 412 30 513 30 621 30 665 18-65 lat

poprodukcyjny 5 929 5 907 5 951 6 148 6 306 6 569 6 725 powy Ŝej 66 lat

Łącznie ogółem 46 752 46 843 47 034 46 991 47 092 47 367 47 389

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Ludno ść w miastach w % ogółu ludno ści w 2009 roku w Powiecie wynosi 56,48%.

Tabela: Ludno ść Powiatu Chodzieskiego w 2009 roku

Nazwa Gminy Rodzaj gminy Powierzchnia Liczba ludno ści

19 525 Gm. Miejska Chodzie Ŝ miejska 11,90 5 628 Gm. Wiej. Chodzie Ŝ wiejska 212,74 6 493 Margonin miejsko-wiejska 122,00 w tym Miasto: 2 980 w tym Gmina: 3 513 7 389 Szamocin miejsko-wiejska 125,46 w tym Miasto: 4 258 w tym Gmina: 3 131 Budzy ń wiejska 207,60 8 354

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

W Powiecie systematycznie wzrasta liczba urodze ń. Według danych pochodz ących z Głównego Urz ędu Statystycznego, na przełomie 6 ostatnich lat odnotowano dodatni

52 przyrost naturalny (przewaga liczby urodze ń nad liczb ą zgonów), co prezentuj ą poni Ŝsze tabele.

Tabela: Liczba urodze ń w Powiecie Chodzieskim w latach 2003-2008

Urodzenia

Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Liczba 476 529 540 502 560 582 osób

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Tabela: Liczba zgonów w Powiecie Chodzieskim w latach 2003-2008

Zgony

Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Liczba 425 473 418 437 452 378 osób

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Powiat chodzieski charakteryzuje wzrastaj ący przyrost naturalny. Dane przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela: Przyrost naturalny na 1000 mieszka ńców

Przyrost naturalny

Rok 2003 2004 2005 2006 2007 2008

Liczba osób 1,1 1,1 2,6 1,4 2,3 4,3

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Z zestawienia wynika, Ŝe zarówno obecnie, jak i w przyszło ści powiat b ędzie posiadał niezb ędny dla rozwoju gospodarczego i kulturowego kapitał ludzki.

53 Tabela: Ludno ść w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w latach 2000 i 2009 w Powiecie Chodzieskim, Województwie Wielkopolskim i w Polsce

Ludno ść w wieku

Poprodukcyjny Produkcyjny Kobiety 60 lat i Wyszczególnienie Ludno ść ogółem Przedprodukcyjny 18-59 Kobiety wi ęcej (poni Ŝej 18 lat) 18-64 M ęŜ czy źni MęŜ czy źni 65 lat i wi ęcej

Rok 2000 2009 2000 2009 2000 2009 2000 2009

Liczba 38.253.955 38.167.329 9.332.905 7.231.271 23.261.003 24.624.443 5.660.047 6.311.615 ludno ści Polska

% 100 100 24,40 18,95 60,81 64,52 14,80 16,54

Liczba 3.345.316 3.408.281 850.693 682.307 2.041.805 2.214.527 452.818 511.447 Województwo ludno ści Wielkopolskie % 100 100 25,43 20,02 61,03 64,97 13,53 15,01

Liczba Powiat 46.469 47.389 12.418 9.999 28.189 30.665 5.862 6.725 ludno ści Chodzieski % 100 100 26,72 21,10 60,66 64,71 12,61 14,19

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Jak wynika z tabeli procentowy udział ludno ści w wieku przedprodukcyjnym w całej populacji był w 2000 r. i jest obecnie (2009) w powiecie Chodzieskim przeci ętnie wy Ŝszy ni Ŝ w kraju i województwie. Natomiast w grupie ludno ści w wieku produkcyjnym udział ten nie ró Ŝni si ę znacz ąco od przeci ętnego w kraju i województwie. Ni Ŝszy był i jest udział ludno ści w wieku poprodukcyjnym. Społeczno ść powiatu jest społeczno ści ą młod ą, co dobrze rokuje rozwojowi powiatu na przyszło ść . Jest to te Ŝ społeczno ść ustabilizowana, o czym świadczy zmniejszona w 2009 roku w stosunku do roku 2000 migracja z powiatu (patrz tabela poni Ŝej), przy wzro ście w tym czasie liczby jego ludno ści. Wysoka jest te Ŝ dynamika urodze ń w powiecie przy jednoczesnej ujemnej dynamice zgonów. Wszystko to razem potwierdza tez ę zawart ą w Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030, Ŝe powiatowi nie grozi depopulacja w najbli Ŝszych 10-leciach.

54 Tabela: Migracje z powiatu Województwo Powiat Chodzieski Polska Wielkopolskie 2000 2009 2000 2009 2000 2009 Migracje na pobyt stały mi ędzypowiatowe 281 240 24 486 27 711 284 456 290 084

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

b) Zatrudnienie

Bezrobotny – zgodnie z Ustaw ą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. 2004 nr 99 poz. 1001) oznacza osob ę niezatrudnion ą i niewykonuj ącą innej pracy zarobkowej, zdoln ą i gotow ą do podj ęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy obowi ązuj ącym w danym zawodzie lub słu Ŝbie albo innej pracy zarobkowej, albo je Ŝeli jest osob ą niepełnosprawn ą, zdoln ą i gotow ą do podj ęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy, nieucz ącą si ę w szkole, z wyj ątkiem ucz ącej si ę w szkole dla dorosłych lub przyst ępuj ącej do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły lub w szkole wy Ŝszej w systemie wieczorowym, zaocznym lub eksternistycznym, zarejestrowan ą we wła ściwym dla miejsca zameldowania stałego lub czasowego powiatowym urz ędzie pracy oraz poszukuj ącą zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, je Ŝeli: • uko ńczyła 18 lat, • nie uko ńczyła 60 lat - kobieta lub 65 lat - m ęŜ czyzna, • nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolno ści do pracy, renty szkoleniowej, renty socjalnej albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalno ści, nie pobiera zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego lub macierzy ńskiego, • nie jest wła ścicielem lub posiadaczem samoistnym lub zale Ŝnym nieruchomo ści rolnej o powierzchni u Ŝytków rolnych przekraczaj ącej 2 ha przeliczeniowe lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmał Ŝonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni uŜytków rolnych przekraczaj ącej 2 ha przeliczeniowe,

55 • nie uzyskuje przychodów podlegaj ących opodatkowaniu podatkiem dochodowym z działów specjalnych produkcji rolnej, chyba Ŝe dochód z działów specjalnych produkcji rolnej, obliczony dla ustalenia podatku dochodowego od osób fizycznych, nie przekracza wysoko ści przeci ętnego dochodu z pracy w indywidualnych gospodarstwach rolnych z 2 ha przeliczeniowych ustalonego przez Prezesa Głównego Urz ędu Statystycznego na podstawie przepisów o podatku rolnym, lub nie podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu stałej pracy jako współmał Ŝonek lub domownik w takim gospodarstwie, • nie podj ęła pozarolniczej działalno ści od dnia wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji do dnia wyrejestrowania tej działalno ści albo nie podlega na podstawie odr ębnych przepisów obowi ązkowi ubezpieczenia społecznego, z wyj ątkiem ubezpieczenia społecznego rolników, • nie jest osob ą tymczasowo aresztowan ą lub nie odbywa kary pozbawienia wolno ści, • nie uzyskuje miesi ęcznie przychodu w wysoko ści przekraczaj ącej połow ę minimalnego wynagrodzenia za prac ę, z wył ączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieni ęŜ nych zgromadzonych na rachunkach bankowych, • nie pobiera na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłku stałego, • nie pobiera, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia piel ęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania, • nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego.

Stopa bezrobocia jest wska źnikiem okre ślaj ącym stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludno ści aktywnej zawodowo. Wg stanu na koniec IV kwartału 2009 r. stopa bezrobocia w powiecie wynosiła 15,5%, podczas gdy w województwie stopa bezrobocia wyniosła wówczas 9,1%, a w Polsce było to 11,9%. Stopa bezrobocia w powiecie chodzieskim w marcu 2010 r. wynosiła 17,3%, bez pracy było wówczas ponad 3200 osób. Dane za sierpie ń 2010 r. pokazuj ą, i Ŝ sytuacja uległa pewnej poprawie- w powiecie bezrobotnych było nieco ponad 2800 osób, co daje 11,3%. Mimo poprawy sytuacji odsetek ten nadal jest wy Ŝszy ni Ŝ średnia wojewódzka.

56 Bezrobocie w powiecie okre śla si ę jako wysokie. Na przełomie ostatnich lat prezentowało si ę ono nast ępuj ąco:

Tabela: Stopa bezrobocia rejestrowanego w Powiecie Chodzieskim w latach 2000-2009 Bezrobocie Rok 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Wska źnik 20,8% 23,5% 24,4% 25,5% 23,7% 22,4% 17,1% 11,9% 12,2% 15,5% %

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

Pod koniec grudnia 2009 r. liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła 2 853 osoby. W porównaniu do stanu na koniec grudnia 2008 r. liczba bezrobotnych w powiecie wzrosła o 678 osób (tj. o 24%). Cech ą wyró Ŝniaj ącą bezrobotnych jest ich sta Ŝ pracy. W strukturze tej znacznie dominuj ą osoby nie posiadaj ące praktyki zawodowej lub te Ŝ legitymuj ące si ę praktyk ą, w wymiarze nie przekraczaj ącym 5 lat pracy. Analiza populacji zarejestrowanych bezrobotnych powiatu chodzieskiego pod wzgl ędem wieku wskazuje na dominacj ę w niej osób młodych. Liczba bezrobotnych z przedziału wiekowego od 18 do 24 roku Ŝycia wynosiła na koniec 2009 roku 777 osób, natomiast z przedziału wiekowego 25-34 lat - 824 osoby. W wyniku analizowanych lat (2005-2009) udziału bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym w powiecie chodzieskim naleŜy stwierdzi ć, Ŝe jest on du Ŝo wy Ŝszy ni Ŝ w województwie czy kraju. Tylko w jednym z pi ęciu ostatnich analizowanych lat- 2007 udział % tych osób jest nieco mniejszy ni Ŝ w kraju, ale zaledwie o 0,2%.

Tabela: Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym w Powiecie Chodzieskim, Województwie, Polsce w latach 2005- 2009 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludno ści w wieku produkcyjnym Województwo Rok Powiat Chodzieski Polska Wielkopolskie 2005 14,0% 9,7% 11,4% 2006 10,5% 7,7% 9,4% 2007 6,9% 5,1% 7,1% 2008 7,1% 4,1% 6,0% 2009 9,3% 6,0% 7,7%

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS

57 Równie Ŝ bardzo niepokoj ącym zjawiskiem jest stały wzrost udziału w ogólnej liczbie bezrobotnych osób w wieku powy Ŝej 45 lat (751 osoby na koniec 2009 roku, w tym w wieku: 45-54 lata-556 osób, w wieku 55 lat i wi ęcej- 195 osób), a wi ęc tych, którym szczególnie trudno jest znale źć zatrudnienie.

Kobiety s ą bardziej nara Ŝone na zjawisko bezrobocia ni Ŝ m ęŜ czy źni, o czym świadczy fakt, Ŝe w roku 2009 kobiety stanowiły blisko 60 % ogółu bezrobotnych w powiecie tj. 1687 kobiet na 2853 bezrobotnych ogółem. Najliczniejsz ą grup ę w śród bezrobotnych stanowi ludno ść pozostaj ąca bez pracy ponad 2 lata. Sytuacji tej mo Ŝe towarzyszy ć ubo Ŝenie ludno ści. Pod wzgl ędem analizy wiekowej najliczniej jest reprezentowana grupa bezrobotnych w wieku produkcyjnym. Bezrobocie dotyka w szczególno ści ludzi młodych wkraczaj ących w wiek produkcyjny (18 – 24 lata), ale te Ŝ wzrasta liczba niepracuj ących osób w wieku 25 – 44 lata. Brak stabilno ści na rynku pracy i ubo Ŝenie społecze ństwa nie sprzyjaj ą powi ększaniu rodzin i w sposób po średni lub bezpo średni mo Ŝe przekłada ć si ę na wzrost ujemnego przyrostu naturalnego w powiecie. Podobnie jak w całym kraju struktura wykształcenia osób pozostaj ących bez pracy jednoznacznie wskazuje na wi ększy odsetek w śród osób z wykształceniem zasadniczym lub zawodowym oraz podstawowym. Poziom bezrobocia ludności z wykształceniem średnim ogólnokształc ącym i średnim zawodowym utrzymuje si ę na podobnym poziomie. Bior ąc pod uwag ę sta Ŝ pracy potwierdza si ę fakt, Ŝe absolwenci maj ą znaczne problemy ze znalezieniem pracy (brak tzw. do świadczenia zawodowego).

Problem zwalczania ró Ŝnych form dyskryminacji i nierówno ści na rynku pracy przy tak du Ŝej stopie bezrobocia, jaka wyst ępuje nie tylko w powiecie, ale tak Ŝe w Polsce, jest powa Ŝnym wyzwaniem. Pomimo tego Powiatowy Urz ąd Pracy w Chodzie Ŝy obok wypłat zasiłków dla bezrobotnych stale podejmuje aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu. Dwie z tych form: sta Ŝe absolwenckie oraz umowy zawierane pomi ędzy Powiatowym Urz ędem Pracy a zakładami pracy charakteryzuj ą si ę du Ŝą skuteczno ści ą i efektywno ści ą. Wysoki stopie ń bezrobocia motywuje do podejmowania działa ń prewencyjnych w celu zaktywizowania jak najwi ększej liczby osób bezrobotnych.

58 c) Rozwój kapitału ludzkiego przez edukacj ę

W roku szkolnym 2009/2010 w szkołach prowadzonych i dotowanych przez powiat chodzieski uczy si ę wg stanu na 30 wrze śnia 2009 r. ł ącznie 2102 uczniów i 773 słuchaczy szkół dla dorosłych, w tym w szkołach publicznych 1932 uczniów i 139 słuchaczy szkół dla dorosłych. Spo śród 1932 uczniów szkół publicznych 246 stanowili uczniowie gimnazjum i 1686 uczniowie szkół ponadgimnazjalnych.

W sieci szkół i placówek o światowych, nauk ę pobiera nast ępuj ąca liczba uczniów:

1) Szkoły publiczne i niepubliczne:

- I Liceum Ogólnokształc ące im. Leona Kruczkowskiego - ul. śeromskiego 11, 64-800 Chodzie Ŝ – 375 uczniów w 12 oddziałach, - Zespół Szkół Licealno – Gimnazjalnych im. Józefa Wybickiego w Ratajach – ul. Chodzieska 9, 64-800 Chodzie Ŝ – 523 uczniów w 21 oddziałach, - Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych im. Hipolita Cegielskiego – ul. Ks. Prymasa Wyszy ńskiego 2, 64-800 Chodzie Ŝ – 1034 uczniów w 39 oddziałach i 139 słuchaczy w 6 oddziałach, - prywatne szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych – ul. Mickiewicza 3 64-800 Chodzie Ŝ – 170 uczniów w 12 oddziałach i 634 słuchaczy szkół dla dorosłych.

2) Placówki o światowe: - Centrum Edukacji Zawodowej – ul. Ks. Prymasa Wyszy ńskiego 2, 64-800 Chodzie Ŝ. - Poradnia Psychologiczno – Pedagogiczna – ul. Jagiello ńska 3, 64-800 Chodzie Ŝ, - Młodzie Ŝowy Dom Kultury im. Janusza Korczaka – ul. Staszica 17a, 64-800 Chodzie Ŝ,

Podział szkół według typów:

- SZKOŁY DLA MŁODZIE śY:

1) licea ogólnokształc ące (4):

- I Liceum Ogólnokształc ące im. Leona Kruczkowskiego w Chodzie Ŝy - 375 uczniów w 12 oddziałach.

59 - II Liceum Ogólnokształc ące w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Hipolita Cegielskiego w Chodzie Ŝy - 89 uczniów w 3 oddziałach. - Liceum Ogólnokształc ące w Zespole Szkół Licealno - Gimnazjalnych im. Józefa Wybickiego w Ratajach – 174 uczniów w 6 oddziałach, - Prywatne Liceum Ogólnokształc ące – 71 uczniów w 4 oddziałach.

2) Szkoły zawodowe ( w tym szkoły specjalne):

- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Chodzie Ŝy,

a) Technikum kształc ące w zawodach: technik mechanik, technik technologii Ŝywienia i gospodarstwa domowego, technik handlowiec, technik ekonomista, technik elektryk, technik pojazdów samochodowych i technik obsługi turystycznej (nowy zawód wprowadzony do nauczania w szkole pocz ąwszy od roku szkolnego 2009/2010) – 425 uczniów w 15 oddziałach. Praktyczna nauka zawodu prowadzona jest w CEZ. b) Zasadnicza Szkoła Zawodowa (zawody – tapicer, stolarz, mechanik pojazdów samoch., elektryk, elektromech. poj. sam., ślusarz, operator obrabiarek skrawaj ących, blacharz sam., piekarz, cukiernik, fryzjer, krawiec, monter instal. i urz. sanit., murarz, rze źnik w ędliniarz, kucharz małej gastronomii, lakiernik, malarz tapeciarz, dekarz, sprzedawca, operator urz ądze ń przemysłu ceramicznego, rolnik, drukarz, elektromechanik, monter-elektronik, zdobnik ceramiki) – 520 uczniów w 21 oddziałach, w tym 3 oddziały OHP ( 39 uczniów). Praktyczna nauka zawodu prowadzona jest w CEZ lub u pracodawców. Teoretyczna nauka zawodu w przypadku klas wielozawodowych prowadzona jest w CEZ.

- Zespół Szkół Licealno-Gimnazjalnych im. Józefa Wybickiego w Ratajach

a) Zasadnicza Szkoła Zawodowa Specjalna kształc ąca w zawodzie: rolnik 8 uczniów w 1 oddziale, b) Szkoła Specjalna Przysposabiaj ąca do Pracy – 12 uczniów w 2 oddziałach, c) Technikum kształc ące w zawodzie: technik–informatyk – 83 uczniów w 3 oddziałach

- Prywatne Szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych w Chodzie Ŝy

a) Prywatne Technikum Le śne w Chodzie Ŝy – 35 uczniów w 4 oddziałach., b) Prywatne Technikum Informatyczne w Chodzie Ŝy – 64 uczniów w 4 oddziałach.

60 3) Gimnazja:

- Zespół Szkół Licealno-Gimnazjalnych im. Józefa Wybickiego w Ratajach

a) gimnazjum – przej ęte na podstawie porozumienia do prowadzenia przez Powiat Chodzieski od Gminy Chodzie Ŝ od 1 wrze śnia 2001 r. – 246 uczniów w 9 oddziałach.

SZKOŁY DLA DOROSŁYCH:

1) Licea ogólnokształc ące:

- Uzupełniaj ące Liceum Ogólnokształc ące dla Dorosłych w Zespole Szkół Ponadgimnazjalnych im. Hipolita Cegielskiego w Chodzie Ŝy – 59 słuchaczy w 2 oddziałach,

- Prywatne Uzupełniaj ące Liceum Ogólnokształc ące dla Dorosłych w Chodzie Ŝy ul. Mickiewicza 3 – 236 uczniów.

2) Szkoły zawodowe:

- Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych w Chodzie Ŝy,

a) Technikum Uzupełniaj ące dla Dorosłych – kształc ące w zawodach technik: handlowiec, elektryk, technologii Ŝywno ści, mechanik, elektryk – 29 słuchaczy w 2 oddziałach, b) Szkoła Policealna dla dorosłych: technik prac biurowych – 51 słuchaczy w 2 oddziałach.

- Prywatne Szkoły niepubliczne o uprawnieniach szkół publicznych w Chodzie Ŝy

a) Prywatne Liceum Profilowane dla Dorosłych w ChodzieŜy, o profilu ekonomiczno– administracyjnym – 398 słuchaczy.

61 Tabela: Zmiany ilo ści uczniów w poszczególnych typach szkół prowadzonych i dotowanych przez Powiat Chodzieski w latach szkolnych 2005/2006 – 2009/2010 przedstawia tabela:

średnie SUMA rok szkoły licea licea szkoły szkoły typ szkoły ZSZ gimn. SUMA: (bez szkolny techn. i ogóln. profil. specj. polic. gimn.) zawod. dla młodz. 538 603 769 252 26 0 202 2390 2188 2005/2006 dla dorosł. 271 0 364 597 0 199 0 1431 1431 razem 809 603 1133 849 26 199 202 3821 3619 dla młodz. 533 584 781 203 23 0 176 2300 2124 2006/2007 dla dorosł. 199 0 366 550 0 156 0 1271 1271 razem 732 584 1147 753 23 156 176 3571 3395 dla młodz. 556 559 751 103 16 0 210 2195 1985 2007/2008 dla dorosł. 172 0 306 520 0 75 0 1073 1073 razem 728 559 1057 623 16 75 210 3268 3058 dla młodz. 582 557 710 33 20 0 235 2137 1902 2008/2009 dla dorosł. 119 0 286 478 0 129 0 1012 1012 razem 701 557 996 511 20 129 235 3149 2914

dla młodz. 607 520 709 0 20 0 246 2102 1856 2009/2010 dla dorosł. 29 0 295 398 0 51 0 773 773 razem 636 520 1004 398 20 51 246 2875 2629

Źródło: Dane Wydziału O światy Starostwa Powiatowego w Chodzie Ŝy

W szerszym okresie analizy tzn. 2005-2009 nast ąpił spadek ogólnej liczby uczniów z 2390 w 2005r. do 2102 w 2009r., co w skali 4 lat stanowi ok. 14%. Podstawow ą tego przyczyn ą jest ni Ŝ demograficzny obejmuj ący osoby w wieku szkolnym, szczególnie w przypadku szkół ponadgimnazjalnych. Szczególnie silny spadek dotyczył zasadniczych szkół zawodowych, w których liczba uczniów spadła z 603 do 520 uczniów, tzn. o około 16%. Spadaj ące zainteresowanie ZSZ wynika z faktu, Ŝe tego typu szkoła nie odpowiada cz ęsto wymaganiom przyszłych pracodawców, wymagaj ących od coraz wi ększej cz ęś ci swoich pracowników posiadania, co najmniej średniego wykształcenia. Trzeba doda ć, Ŝe mimo mniejszego zainteresowania kształceniem zasadniczym zawodowym, stanowi ono nadal wa Ŝny udział w strukturze,

62 umo Ŝliwiaj ąc dost ęp do siły roboczej dla tej cz ęś ci pracodawców, którzy nie potrzebuj ą wysoko wykwalifikowanej kadry. Mniejsze zainteresowanie zasadniczym szkolnictwem zawodowym w pewnej mierze zostało zrekompensowane nauczaniem technicznym na poziomie średnim. Liczba uczniów w technikach w analizowanym okresie wzrosła z 538 do 607 uczniów, tzn. o około 13%. Mo Ŝe mie ć na to wpływ otwarcie nowych kierunków kształcenia na poziomie technikum w tym m. in. w roku szkolnym 2006/2007 przeprowadzono pierwszy nabór do techników o nowoczesnych formach kształcenia (technik informatyk), co spowodowało pocz ąwszy z rokiem szkolnym 2007/2008 powolny wzrost liczby uczniów w technikach. W roku szkolnym 2009/2010 pojawił si ę kolejny nowy zawód – technik obsługi turystycznej. Mimo ni Ŝu demograficznego, co roku wzrastała liczba uczniów liceów ogólnokształc ących. Taka tendencja utrzymywała si ę do roku szkolnego 2006/2007 (781 uczniów). Pocz ąwszy od kolejnego roku szkolnego notowana jest malej ąca liczba uczniów w tym typie szkoły. Spadek liczby uczniów liceów ogólnokształc ących w okresie 2005 – 2009 na poziomie około 8%. Subwencja o światowa w 2009 roku wyniosła 15 004 505 zł, w 2010 roku – 15 250 941 zł – wzrost o 1,65%. W 2009 roku zrealizowano podwy Ŝki wynagrodze ń nauczycieli dwukrotnie po 5% do miesi ąca stycznia i wrze śnia 2009 r. W 2010 r. nast ąpiła jedna podwy Ŝka wynagrodze ń nauczycieli o 7% od miesi ąca wrze śnia 2010 r., która je śli chodzi o skutki finansowe dotyczy roku szkolnego 2010/2011. Plany finansowe szkół ustalane są na podstawie uchwały Nr 197/2008 Zarz ądu Powiatu Chodzieskiego z dnia 18 sierpnia 2008 r. w sprawie bonu o światowego jako podstawy ustalania wielko ści planów finansowych szkół, dla których organem prowadz ącym jest Powiat Chodzieski. Plan finansowy jest sum ą planu podstawowego wyliczonego jako iloczyn skorygowanego bonu o światowego dla danego typu szkoły i liczby uczniów oraz zwi ększe ń o koszty zada ń, które nie zostały uwzgl ędnione w bonie o światowym. S ą to zadania, które wyst ępuj ą jednorazowo np. nagrody jubileuszowe, zasiłki na zagospodarowanie lub nie wyst ępuj ą we wszystkich szkołach np. nauczanie indywidualne, urlopy dla poratowania zdrowia, dodatek wiejski, mieszkaniowy, za warunki pracy, wynagrodzenie za popraw ę prac i przeprowadzone egzaminy w szkołach dla dorosłych oraz o naliczenie ZF ŚS, funduszu nagród, pomocy zdrowotnej dla nauczycieli itp. Ponadto plany finansowe zostały zwi ększone o planowane dochody szkół.

63 Szkoły i placówki o światowe prowadzone przez powiat chodzieski zatrudniały ł ącznie w roku szkolnym 2009/2010 w przeliczeniu na pełne etaty 165,87 nauczycieli co daje około 2% mniej ni Ŝ w 2005 roku. W podziale na naucz ycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach o światowych wida ć jeszcze wyra źniej spadek liczby nauczycieli w szkołach. Jest to spowodowane zmniejszaj ącą si ę z roku na rok liczb ą uczniów a przez to ilo ści ą oddziałów w szkołach ponadgimnazjalnych (spadek o około 3,5%). Na uwag ę zasługuj ę równie Ŝ fakt, Ŝe dzi ęki inicjatywie i zaanga Ŝowaniu nauczycieli i dyrekcji szkół podejmowane s ą róŜnego rodzaju inicjatywy dla młodzie Ŝy maj ące na celu kształtowanie poczucia szacunku dla pracy własnej i innych, dla przedsi ębiorców, a tak Ŝe szacunku wobec wspólnego dobra. Nauczyciele organizuj ą te Ŝ ro Ŝnego rodzaju zawody, kółka, olimpiady, opracowuj ą programy, projekty współfinansowane ze środków zewn ętrznych, w tym tak Ŝe Unii Europejskiej. O dobrych wynikach ich pracy świadcz ą np. wyniki z egzaminu maturalnego, do którego w 2010 roku w powiecie chodzieskim przyst ąpiło 357 uczniów i słuchaczy, a jego zdawalno ść kształtowała si ę na poziomie 82,4% co stanowi warto ść wy Ŝsz ą ni Ŝ średnia województwa wielkopolskiego (80,19%) i średnia krajowa (81%) lub np. ilo ść stypendiów przyznawanych przez Starost ę Chodzieskiego w ramach Powiatowego Programu wspierania edukacji uzdolnionych uczniów szkół – w roku szkolnym 2009/2010- 31 stypendiów. Natomiast średnia zdawalno ść egzaminów zawodowych na terenie powiatu wyniosła w 2010 roku 63,87%. Jest to wynik porównywalny do średniej w woj. wielkopolskim 64,62% i ni Ŝszy od średniej krajowej wynosz ącej 66,4%. W powiecie chodzieskim spo śród zawodów kształconych na poziomie zasadniczej szkoły zawodowej wy Ŝszy lub równy wynik w porównaniu od średniej województwa wielkopolskiego osi ągni ęto w zawodach fryzjer, kucharz małej gastronomii, operator urz ądze ń przemysłu ceramicznego i ślusarz. d) Rozwój kapitału ludzkiego poprzez działalno ść kulturaln ą, sportow ą i rekreacyjn ą

Organizowanie działalno ści kulturalnej, sportowej i turystycznej w powiecie chodzieskim odbywa si ę w oparciu m.in. o powiatowy kalendarz imprez, obejmuj ących rokrocznie szereg ciekawych zdarze ń o zasi ęgu ponadlokalnym, współfinansowanych przez powiat. Imprezy zawarte w kalendarzu to owoc współpracy powiatu z m.in. gminami, ośrodkami kultury, szkołami prowadzonymi przez powiat. Powiat koordynuje szereg spraw zwi ązanych z tworzeniem kalendarza imprez, zawieraniem porozumie ń i przepływem środków finansowych przekazywanych w formie dotacji. Rokrocznie z samorz ądami

64 gminnymi zawierane s ą porozumienia w sprawie powierzenia gminom realizacji zada ń własnych powiatu z zakresu kultury, sportu i turystyki. Zadania te realizowane s ą przez gminy i gminne jednostki organizacyjne. W powiatowym kalendarzu imprez kulturalnych, sportowych i turystycznych zawartych jest wiele imprez sztandarowych, które mog ą si ę poszczyci ć wieloletni ą tradycj ą. Są w śród nich np.
Bieg noworoczny (stycze ń),
Mistrzostwa Chodzie Ŝy w Pływaniu Szkół Podstawowych i Gimnazjalnych (stycze ń),
Ferie z Delfinem (stycze ń/ luty),
Wielkopolskie Mistrzostwa Młodzie Ŝy LZS w Pływaniu (luty),
Mistrzostwa Chodzie Ŝy w narciarstwie zjazdowym (marzec),
Inwentaryzacja młodych talentów estrady „PIRAMIDA” (kwiecie ń),
Dni Chodzie Ŝy, Margonina, Szamocina, Budzynia (kwiecie ń/ czerwiec),
Skandia Maraton Lang Team, Mistrzostwa Polski Samorz ądowców (kwiecie ń)
Ogólnopolski Przełajowy Bieg Grzymalitów (maj),
Bli Ŝej Gitary (maj),
Festyn historyczno- archeologiczny (maj/ czerwiec),
Mi ędzynarodowy przegl ąd orkiestr d ętych (maj/ czerwiec),
Przegl ąd Folklorystyczny w Szamocinie (maj/ czerwiec),
Powiatowa wystawa koni (czerwiec),
Ogólnopolski Festiwal Piosenki Dzieci ęcej i Młodzie Ŝowej (czerwiec/ lipiec),
Puchar Pi ęciu jezior (czerwiec/ sierpie ń),
Młodzie Ŝowe warsztaty Muzyczne Margonin w Chodzie Ŝy (lipiec),
Zawody triathlonowe (lipiec/ sierpie ń),
Regaty o Bł ękitn ą Wst ęgę Jeziora Miejskiego w Chodzie Ŝy w klasie optymist i Cadet oraz Regaty o Srebrn ą Szekl ę Szwajcarii Chodzieskiej w klasie omega std. I omega sport (lipiec/sierpnie ń),
Akcja SPORTOWE WAKACJE- rajdy rowerowe (lipiec/ wrzesie ń),
Mi ędzynarodowe Warsztaty Jazzowe (lipiec/ sierpie ń),
Motorowodne Mistrzostwa Świata w klasie OSY-400 (czerwiec/sierpie ń),
Jarmark porcelany (sierpie ń),
Do Ŝynki Powiatowe (sierpie ń/ wrzesie ń),
Wielkopolska Liga Masters w kolarstwie Górskim o Puchar Tiule (pa ździernik)
Otwarty Turniej Halowy Piłki No Ŝnej (listopad/ grudzie ń),

65
Koncerty kol ęd w gminach powiatu chodzieskiego (grudzie ń).

W 2009 roku z inicjatywy powiatu, gmin, powiatowych, gminnych instytucji kultury zorganizowano 447 imprez, w których wzi ęło udział 43 596 uczestników. Dla porównania w 2003 roku zorganizowano 290 imprez, a wzi ęło w nich udział 42 644 uczestników.

Na wsi równie Ŝ pr ęŜ nie działaj ą organizacje rolnicze. W Chodzie Ŝy ma siedzib ę Regionalny Zwi ązek Rolników, Kółek i Organizacji Rolniczych, obejmuj ący liczne Kółka Rolnicze i Koła Gospody ń Wiejskich z obszaru Powiatu Chodzieskiego. Inspiruje on liczne wydarzenia społeczne, kulturalne, obyczajowe. Wysoki poziom aktywno ści społecznej przejawia si ę te Ŝ w bogato rozwini ętym Ŝyciu kulturalnym obszaru. Działaj ą liczne kółka zainteresowa ń i ró Ŝnych form sp ędzania wolnego czasu, Towarzystwo Śpiewu im. I.J. Paderewskiego w Szamocinie, O środek Edukacyjny „Stacja Szamocin”, d ęte orkiestry OSP, Zespół Folklorystyczno – Regionalny „Próchnowianki”, Kapela Podwórkowa „Kombinatorzy” w Budzyniu oraz liczne kółka zainteresowa ń. Liczne organizacje społeczne zajmuj ą si ę bezpiecze ństwem i ochron ą p. po Ŝ. (OSP) oraz sportem (Ludowe Zespoły Sportowe i Uczniowskie Kluby Sportowe). „Le śnik” Margonin i „Sokół” Szamocin, czy „Polonia Chodzie Ŝ” rywalizuj ą w rozgrywkach ligowych Wielkopolski (IV liga), „Kłos” Budzy ń, „Korona” Stró Ŝewo i „Iskra” Wyszyny w A – klasie. Działaj ą te Ŝ Bractwa Strzeleckie – Budzy ń, Margonin, Szamocin itd., Koła Pszczelarzy, Goł ębi Pocztowych i inne.

Troska o obiekty kultury materialnej to równie Ŝ zadanie priorytetowe powiatu okre ślone w ustawie o samorz ądzie powiatowym. Ustawa o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami umo Ŝliwiła organom samorz ądowym udzielanie dotacji celowych na ochron ę zabytków. Od czasu wprowadzenia w Powiecie Chodzieskim „zasad udzielania dotacji celowych na prace konserwatorskie, restauratorskie i roboty budowlane przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków poło Ŝonych na obszarze Powiatu Chodzieskiego” Rada Powiatu Chodzieskiego w uchwalanym przez siebie budŜecie planuje środki na tego typu dotacje. Powiat wykonuje równie Ŝ okre ślone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie kultury fizycznej. Ustawa Prawo o stowarzyszeniach, daj ąca obywatelom polskim mo Ŝliwo ść zrzeszania si ę w stowarzyszeniach, zobowi ązała starostów wła ściwych ze wzgl ędu na siedzib ę stowarzysze ń do sprawowania nadzoru nad ich

66 działalno ści ą. Obecnie Starosta Chodzieski sprawuje nadzór nad działalno ści ą 17 stowarzysze ń sportowych, z których 5 zarejestrowanych jest w KRS. Prowadzi ewidencj ę Uczniowskich Klubów Sportowych, których członkami mog ą by ć w szczególno ści uczniowie, rodzice i nauczyciele. Obecnie w ewidencji wpisanych jest 18 UKS -ów. Powiat dbaj ąc o rozwój sportu oraz sprawno ść ruchow ą młodzie Ŝy i dorosłych wspiera działalno ść stowarzysze ń sportowych. W oparciu o Ustaw ę o działalno ści po Ŝytku publicznego i wolontariacie na pocz ątku ka Ŝdego roku ogłaszany jest konkurs ofert dla organizacji pozarz ądowych, w ramach którego stowarzyszenia i fundacje mog ą ubiega ć si ę o środki finansowe. Uzyskana w ten sposób dotacja pozwala na realizacj ę wielu warto ściowych przedsi ęwzi ęć . W powiecie chodzieskim oprócz wspomnianych wcze śniej 17 stowarzysze ń sportowych, z których 5 zarejestrowanych jest w KRS oraz wpisanych do ewidencji Starosty 18 Uczniowskich Klubów Sportowych, działa jeszcze wiele innych – około 100 organizacji pozarz ądowych (stowarzysze ń, kół, oddziałów, filii), z czego najwi ęcej w Gminie Miejskiej w Chodzie Ŝy oraz Gminie Szamocin. Obejmuj ą one wszystkie sfery Ŝycia społeczno- gospodarczego. Współpraca z organizacjami pozarz ądowymi oraz podmiotami wymienionymi w art. 3 ust. 3 ustawy o działalno ści po Ŝytku publicznego i wolontariacie odbywa si ę w oparciu o Program współpracy okre ślaj ący zakres oraz formy współpracy uchwalany corocznie przez Rad ę Powiatu. Powiat tworz ąc program współpracy z organizacjami pozarz ądowymi oraz innymi podmiotami prowadz ącymi działalno ść po Ŝytku publicznego, wyra Ŝa w ten sposób wol ę współdziałania w celu jak najlepszego zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty, tworzonej przez jego mieszka ńców. Program wspiera równie Ŝ tym samym rozwój społecze ństwa obywatelskiego i zach ęca społeczno ść lokaln ą do wi ększej aktywno ści na rzecz wspólnego dobra. Aktywna współpraca z organizacjami pozarz ądowymi jest jednym z elementów efektywnego kierowania rozwojem powiatu. Organizacje pozarz ądowe, skupiaj ące coraz wi ększ ą liczb ę aktywnych obywateli, poczuwaj ących si ę do odpowiedzialno ści za rozwój lokalny, staj ą si ę odpowiednim partnerem powiatu do realizacji zada ń publicznych. Głównym celem programu jest prowadzenie przez powiat chodzieski działalno ści w sferze zada ń publicznych okre ślonych w ustawie o działalno ści po Ŝytku publicznego i o wolontariacie we współpracy z organizacjami pozarz ądowymi i podmiotami, prowadz ącymi odpowiednio do terytorialnego zakresu działania powiatu, działalno ść po Ŝytku publicznego w zakresie odpowiadaj ącym zadaniom powiatu.

67 Obszar współpracy powiatu chodzieskiego z organizacjami obejmuje sfer ę zada ń publicznych, z zakresu: 1) Kultury i sztuki, 2) Kultury fizycznej i turystyki, 3) Promocji i organizacji wolontariatu. Program adresowany jest m.in. do: organizacji pozarządowych, osób prawnych i jednostek organizacyjnych działaj ącej na podstawie przepisów o stosunku Pa ństwa do Ko ścioła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Pa ństwa do innych ko ściołów i zwi ązków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolno ści sumienia i wyznania, je Ŝeli ich cele statutowe obejmuj ą prowadzenie działalno ści po Ŝytku publicznego, stowarzysze ń jednostek samorz ądu terytorialnego, prowadz ących odpowiednio do terytorialnego zakresu działania organów powiatu, działalno ść po Ŝytku publicznego w zakresie odpowiadaj ącym zadaniom tych organów. W 2009 roku do konkursu przyst ąpiły trzy organizacje, a pula wynosiła 6500,00 zł.

e) Działania na rzecz bezpiecze ństwa ludzi i zapewnienia pomocy społecznej

Według opracowanej przez Komend ę Powiatow ą Policji w Chodzie Ŝy oceny stanu bezpiecze ństwa i porz ądku publicznego na terenie powiatu chodzieskiego w 2009 roku wykrywalno ść ogółem we wszystkich kategoriach przest ępstw wzrosła do poziomu 84,2%, (tj. o 0,5% wy Ŝsza od ubiegłorocznej). Nale Ŝy jednak podkre śli ć, Ŝe odnotowano 1344 przest ępstwa, tj. o 19 wi ęcej, ani Ŝeli w roku poprzednim (dynamika 101,4%). W zakresie przest ępstw kryminalnych, maj ących podstawowe znaczenie dla poczucia bezpiecze ństwa mieszka ńców, odnotowano 857 przest ępstw, tj. o 16 wi ęcej ani Ŝeli w 2008 roku. Nast ąpił tutaj równie Ŝ wzrost wykrywalno ści o 76,1% (o 0,8% wi ększa ni Ŝ w roku poprzednim). Przest ępstwa stwierdzone na terenie powiatu chodzieskiego stanowiły 1,38% ogółu przest ępstw popełnionych na terenie województwa wielkopolskiego (rok wcze śniej 1,51%). W przeliczeniu na 10 tys. mieszka ńców zanotowano 283,42 przest ępstwa (w roku poprzednim 281,10) przy średniej wojewódzkiej 287,09. Tylko 6 powiatów spo śród całego województwa zanotowało wska źnik wy Ŝszy. To dowodzi o wysokim poziomie zagro Ŝenia, wyst ępuj ącym w powiecie chodzieskim.

68 W okresie 2009 roku na terenie miasta i gminy Chodzie Ŝ stwierdzono 780 przest ępstw tj. ogółem 58% ogółu przest ępstw dokonanych na terenie powiatu. Natomiast w miastach i gminach podległych Komendzie Policji w Margoninie popełniono 564 przest ępstw ogółem tj. 42% spo śród wszystkich dokonanych na terenie powiatu. Spo śród wybranych kategorii przest ępstw kryminalnych w 2009 roku odnotowano m.in.: - przest ępstwa przeciwko Ŝycia i zdrowiu- 48 czyny- wykrywalno ść 93,8% - przest ępstwo przeciwko mieniu- 520 przest ępstw stwierdzonych, wykrywalno ść 61,3%, - kradzie Ŝy z włamaniem- 107 czynów (najwi ęcej do mieszka ń i budynków), wykrywalno ść 49,1%, - kradzie Ŝy - 195 przest ępstw (z czego głównymi przedmiotami kradzie Ŝy były akcesoria i cz ęś ci samochodowe oraz telefony komórkowe)- wykrywalność 48,7%, - rozboje, kradzie Ŝe i wymuszenia rozbójnicze- 14 przest ępstw, wykrywalno ść 92,9%, - kradzie Ŝe samochodów- 12 kradzie Ŝy, wykrywalno ść 28,6%, - przest ępczo ść narkotykowa- 211 czynów, w tym 124 przez nieletnich.

Niestety z roku na rok udział nieletnich w popełnianiu przest ępstw sukcesywnie wzrasta- w roku 2009 nieletni dopu ścili si ę 205 czynów karalnych, co przy ogólnej liczbie 1344 przest ępstw stwierdzonych stanowiło 15,3%. Spo śród ustalonych w 2009 roku sprawców przest ępstw, 102 to osoby nieletnie, a wi ęc 12,6%.

KPP w Chodzie Ŝy od lat prowadzi programy prewencyjne skierowane na zapobieganie przest ępczo ści, a w 2009 roku do najwa Ŝniejszych zaliczy ć nale Ŝy: -„Razem bezpieczniej”- cel: bezpiecze ństwo w ruchu, w miejscach publicznych, miejscach zamieszkania, szkole, przemocy w rodzinie, - „Z Pyrkiem bezpieczniej” – cel: edukacja najmłodszych dzieci w zakresie bezpiecznego post ępowania w domu jak i poza nim, - „Bezpieczne wakacje”- cel: szeroko rozumiane bezpiecze ństwo podczas wakacji, - „Bezpieczna szkoła”- cel: uczenie dzieci i młodzie Ŝy unikania zagro Ŝeń, - „Uwaga Zagro Ŝenie”- cel: przeciwdziałanie zjawisku narkomanii głównie w śród dzieci i młodzie Ŝy szkolnej, edukacja środowisk nauczycielskich, - „Uwaga niebezpieczny pies”- cel: podniesienie bezpiecze ństwa dzieci w wieku przedszkolnych i wczesno szkolnym, - „Jeste ś widoczny- jeste ś bezpieczny”- cel: program skierowany do uczniów klas I szkół podstawowych maj ący na celu podniesienia ich bezpiecze ństwa jako pieszych poprzez

69 zapoznanie z podstawowymi zasadami poruszania si ę w ruchu drogowym, bezpiecznej zabawy, oraz wyposa Ŝenie ich w elementy odblaskowe. Je śli chodzi o działania z zakresu Bezpiecze ństwa w Ruchu Drogowym w 2009 roku na drogach powiatu chodzieskiego doszło do 56 wypadków, w których zgin ęło 7 osób, a 66 osób zostało rannych oraz zaistniało 336 kolizji drogowych.

W porównaniu do roku 2008 r. nast ąpił: - spadek liczby wypadków drogowych o 10, - utrzymała si ę liczba zabitych tj. 7 osób, - spadek liczby rannych o 16, - spadek liczby kolizji o 35. Główn ą przyczyn ą wypadków drogowych było niedostosowanie pr ędko ści do warunków ruchu- 21,4%; nieudzielanie pierwsze ństwa przejazdu- 19,6%; nieprawidłowe przeje ŜdŜanie przej ścia dla pieszych- 12,5 %. Z winy kieruj ących pojazdami zaistniało 69,4% wypadków drogowych, piesi za ś byli sprawcami 13% wypadków. Policjanci KPP w Chodzie Ŝy w 2009 roku ujawnili 253 nietrze źwych kieruj ących oraz 41 kieruj ących po u Ŝyciu alkoholu, z czego nietrze źwi kierowcy spowodowali 9 wypadków i 18 kolizji drogowych, natomiast nietrze źwi piesi spowodowali 1 wypadek i 2 kolizje. Ogólnie na terenie powiatu zarejestrowano ponad 7 tys. narusze ń Prawa o ruchu drogowym, które zako ńczyły si ę nało Ŝeniem mandatu, b ądź zło Ŝeniem wniosku do S ądu. KPP podejmowała szereg przedsi ęwzi ęć maj ących na celu ograniczenie ilo ści zdarze ń drogowych m.in. wzmacniano patrole kieruj ąc do wspólnej słu Ŝby policjantów prewencji, prowadzono na bie Ŝą co polityk ę informacyjn ą o głównych przyczynach wypadków i ich skutkach, czy przy współudziale Starostwa Powiatowego w ChodzieŜy, Zespół Ruchu Drogowego zorganizował etapy powiatowe dla dzieci szkół podstawowych i gimnazjów Ogólnopolskiego Konkursu Wiedzy o BRD, a dla szkół ponadgimnazjalnych Konkursu Motoryzacyjnego, a tak Ŝe „X Powiatowy Turniej Wiedzy Prewencyjnej”.

Bezpieczeństwo przeciwpo Ŝarowe, a tak Ŝe przed kl ęskami Ŝywiołowymi i innymi miejscowymi zagro Ŝeniami w powiecie zapewnia Komenda Powiatowa Pa ństwowej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Chodzie Ŝy. W 2009 roku stra Ŝacy uczestniczyli w 688 zdarzeniach, w porównaniu z rokiem 2008 zanotowano o 214 zdarze ń mniej, co stanowi 24% spadek.

70 Z ogólnej liczy 688 zdarze ń odnotowano 161 po Ŝarów, 511 miejscowych zagro Ŝeń oraz 16 alarmów fałszywych. Statystyk ę zdarze ń podejmowanych przez jednostki ochrony przeciwpo Ŝarowej powiatu w latach 2002 – 2009 przedstawia poni Ŝsza tabela.

Tabela: Statystyka zdarze ń podejmowanych przez Jednostki Ratowniczo- Ga śnicze JRG

Źródło: Strategia rozwoju ratownictwa i ochrony przeciwpo Ŝarowej powiatu chodzieskiego na lata 2010-2020.

Powy Ŝszy wykres przedstawia wyra źnie utrzymuj ącą si ę tendencj ę przewagi zdarze ń klasyfikowanych jako miejscowe zagro Ŝenia (MZ) nad po Ŝarami i alarmami fałszywymi (AF). W roku 2009 miejscowe zagro Ŝenia stanowiły a Ŝ 74% ogółu zdarze ń a po Ŝary 24%. Najwi ęcej po Ŝarów odnotowano w działach: uprawy-68, obiekty mieszkalne-24, lasy-15, obiekty produkcyjne-6. W roku 2009 w ramach działalno ści kontrolno- rozpoznawczej przeprowadzono ł ącznie 119 kontroli. Kontrol ę obj ęły 234 obiekty, w których wykryto 314 uchybie ń i w celu wyegzekwowania przestrzegania przepisów przeciwpo Ŝarowych nało Ŝono 66 decyzji administracyjnych. Według statystyk KW PSP w Poznaniu w 2009 roku jednostka PSP powiatu chodzieskiego i OSP powiatu osi ągn ęły średni czas dojazdu do zdarzenia – niecałe 7 minut, przy średniej wojewódzkiej- 9 minut.

71 Działania słu Ŝby kontrolno-rozpoznawczej to równie Ŝ prowadzona na szerok ą skal ę edukacja w zakresie ochrony przeciwpo Ŝarowej i ratownictwa np. wł ączenie si ę w przeprowadzenie Turnieju Wiedzy Prewencyjnej; kontrola wspólnie z WOPR-em i Policj ą k ąpielisk na terenie powiatu; kontrola obiektów przeznaczona na letni i zimowy wypoczynek dzieci i młodzie Ŝy; kontynuacja wraz z ENEA, Policj ą akcji „Bezpieczny pr ąd- bezpieczny dom” polegaj ąca na przeprowadzeniu pogadanek we wszystkich klasach I szkół podstawowych w zakresie eksploatacji instalacji elektrycznej, u Ŝytkowania urz ądze ń elektrycznych. Przeprowadzono równie Ŝ ró Ŝnego rodzaju konferencje, informacje, lokalne audycje telewizyjne dot. szeroko poj ętej profilaktyce przeciwpo Ŝarowej.

Bezpiecze ństwo sanitarne na terenie powiatu zapewnia Powiatowa Stacja Sanitarno- Epidemiologiczna w Chodzie Ŝy. Głównym celem jej działalno ści jest promowanie zdrowego stylu Ŝycia, czuwanie nad bezpiecze ństwem Ŝywno ści i Ŝywienia oraz bezpiecze ństwem zdrowotnym wody, zapobieganie powstawaniu chorób, w tym chorób zaka źnych i zawodowych poprzez sprawowanie nadzoru sanitarnego oraz prowadzenie działalno ści zapobiegawczej i przeciwepidemiologicznej. Działalno ść o światowa polega na przekazywaniu wiedzy na temat czynników warunkuj ących zachowania prozdrowotne i maj ących wpływ na utrzymanie oraz umacnianie zdrowia jednostki i społecze ństwa. W 2009 roku realizowano głównie programy ogólnopolskie i wojewódzkie, w dalszej cz ęś ci programy lokalne i akcje profilaktyczne w oparciu o potrzeby środowiska lokalnego. Podobnie jak w roku 2008 priorytetowym działaniem w zakresie o światy zdrowotnej i promocji zdrowia była realizacja Programu Ograniczenia Zdrowotnych Nast ępstw Palenia Tytoniu. Realizowano te Ŝ inne programy ogólnopolskie i wojewódzkie m.in.: Profilaktyka HIV/AIDS; „Trzymaj form ę’- program w zakresie promowania zdrowego stylu Ŝycia; „Moje dziecko idzie do szkoły”- program maj ący na celu popraw ę stanu zdrowia dzieci rozpoczynaj ących nauk ę w szkole. W zakresie programów lokalnych i innych przedsi ęwzi ęć było to m.in. Wsparcie metodyczne i merytoryczne Szkół Promuj ących Zdrowie; „Akcja MAMMOBUS” – program wspieraj ący badania mammograficzne u kobiet głównie w wieku 50-69 lat; współorganizacja z PCK Mistrzostw Pierwszej Pomocy- etapu powiatowego, czy np. „Zapobieganie chorób zaka źnych”.

Rozwi ązywanie problemów społecznych ma charakter długofalowy. W ka Ŝdym społecze ństwie i w ka Ŝdym okresie dziejów istniał i nadal istnieje pewien odsetek osób, które z przyczyn dziedzicznych, wrodzonych, w wyniku wypadków, chorób czy

72 te Ŝ niewła ściwych warunków Ŝycia nie posiadaj ą pełnej sprawno ści psychicznej b ądź fizycznej. Deficyt ten powoduje obiektywne trudno ści w wypełnianiu ról społecznych zgodnych z wiekiem, płci ą i pozycj ą społeczn ą. Z danych demograficznych wynika, i Ŝ tak jak na całym świecie tak i Polsce liczba osób niepełnosprawnych sukcesywnie wzrasta. Ro śnie te Ŝ skala problemu zwi ązana z umo Ŝliwieniem pełnej integracji tych Ŝe osób z ogółem społecze ństwa oraz stworzeniem dla nich optymalnych warunków do rehabilitacji i odzyskania utraconych sprawno ści. Obowi ązuj ące w naszym kraju akty prawne gwarantuj ą, iŜ nikt nie mo Ŝe by ć dyskryminowany w Ŝyciu politycznym, społecznym lub gospodarczym z jakiejkolwiek przyczyny oraz, Ŝe osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustaw ą, pomocy w zabezpieczeniu egzystencji, przygotowaniu do pracy oraz komunikacji społecznej. Na terenie powiatu chodzieskiego działania w zakresie pomocy społecznej realizuj ą miejskie, miejsko- gminne i gminne O środki Pomocy Społecznej zlokalizowane na terenie poszczególnych gmin powiatu, a tak Ŝe Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie z siedzib ą w Chodzie Ŝy. Do zada ń Powiatu z zakresu pomocy społecznej nale Ŝą w szczególno ści: Zadania własne, do których zalicza si ę m.in.: · prowadzenie domów pomocy społecznej o zasi ęgu ponadgminnym oraz kierowanie osób ubiegaj ących si ę o przyj ęcie do wy Ŝej wymienionych domów; · opracowanie powiatowej strategii rozwi ązywania problemów społecznych; · udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach; · organizowanie i prowadzenie specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego dla rodzin naturalnych i zast ępczych a tak Ŝe terapii rodzinnej; · prowadzenie o środka interwencji kryzysowej; · prowadzenie i organizowanie placówek opieku ńczo – wychowawczych o zasi ęgu ponadgminnym dla dzieci i młodzie Ŝy pozbawionych cz ęś ciowo lub całkowicie opieki rodziców, a tak Ŝe tworzenie i wdra Ŝanie programów pomocy dziecku i rodzinie; · doradztwo metodyczne dla O środków Pomocy Społecznej i pracowników socjalnych; · pomoc w integracji ze środowiskiem osób opuszczaj ących placówki opieku ńczo – wychowawcze, rodziny zast ępcze; · przyznanie pomocy pieni ęŜnej na usamodzielnienie oraz pokrywanie wydatków zwi ązanych z kontynuowaniem nauki osobom opuszczaj ącym placówki opieku ńczo – wychowawcze, rodziny zast ępcze; · organizowanie opieki w rodzinach zast ępczych;

73 · podejmowanie innych działa ń wynikaj ących z rozeznanych potrzeb; · utworzenie i utrzymanie Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Chodzie Ŝy (PCPR), jest samodzieln ą jednostk ą organizacyjno- bud Ŝetow ą podporz ądkowan ą bezpo średnio zarz ądowi powiatu wchodz ącą w skład powiatowej administracji zespolonej. Swoj ą działalno ść rozpocz ęło 1 stycznia 1999 roku. Ustawa o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych nakłada na powiaty obowi ązek opracowania i realizacji powiatowych programów działa ń na rzecz osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji społecznej, rehabilitacji zawodowej i zatrudniania oraz przestrzegania praw osób niepełnosprawnych. Opracowany przez PCPR Powiatowy Program Działa ń na rzecz osób niepełnosprawnych na lata 2005-2010 realizuje zało Ŝony główny cel programu tj. „Zmniejszenie izolacji osób niepełnosprawnych oraz zapewnienie im dost ępu do wszelkich form rehabilitacji i rozwoju poprzez stworzenie systemu wspierania osób niepełnosprawnych” a tak Ŝe cele szczegółowe m.in. aktywizowanie społeczno ści lokalnej czy wspieranie osób niepełnosprawnych w zakresie rehabilitacji zawodowej. PCPR równie Ŝ swoje działania realizuje zgodnie z opracowanym w 2009 roku „Powiatowym Programem Pomocy Dziecku i Rodzinie na lata 2009-2020” . Beneficjentami programu s ą: dzieci, młodzie Ŝ, rodzice, opiekunowie, rodziny zast ępcze, kandydaci do pełnienia funkcji rodziny zast ępczej, kandydaci do pełnienia funkcji rodziny zaprzyja źnionej, wychowankowie placówek opieku ńczo-wychowawczych i rodzin zast ępczych, osoby znajduj ące si ę w sytuacji kryzysowej i niedostosowane społecznie. Na koniec 2008 roku na terenie powiatu chodzieskiego funkcjonowały 45 rodziny zast ępcze, w których umieszczonych było 59 dzieci. Nie wszystkie dzieci wymagaj ące opieki w rodzinnych formach opieki zast ępczej umieszczane s ą w rodzinach zast ępczych. Wiele z nich z powodu braku kandydatów do pełnienia funkcji rodziny zast ępczej umieszczane s ą na podstawie postanowienia s ądu w placówkach opieku ńczo – wychowawczych. W 2008 roku liczba wychowanków przebywaj ących w placówkach opieku ńczo- wychowawczych wynosiła 88 dzieci, w tym w Wielofunkcyjnej Placówce Opieku ńczo- Wychowawcza „RODZINA” w Studzie ńcu – 54 dzieci, natomiast w Domu Dziecka w Szamocinie- 34 dzieci. Polityka prorodzinna pa ństwa kładzie nacisk na umieszczanie dzieci w rodzinnych formach opieki zast ępczej odchodz ąc od instytucjonalnych form opieki. Głównym problemem staje si ę umieszczanie w rodzinie zast ępczej dziecka, które jest w wieku starszym, niepełnosprawnym, niedostosowanym społecznie. Jednym z przejawów patologii społecznej

74 jest przemoc w rodzinie – w 2008 roku miały miejsce 204 interwencje domowe, przy czym liczba pokrzywdzonych w wyniku przemocy domowej wynosiła 187 osób. Obok przemocy domowej innym wa Ŝnym problemem jest narkomania i alkoholizm. Z roku na rok odnotowuje si ę tendencj ę wzrostow ą przest ępstw stwierdzonych z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii. Dane z sierpnia 2008 r. z Miejskiego O środka Rozwi ązywania Problemów Alkoholowych w Chodzie Ŝy wskazuj ą, Ŝe 426 osób zarejestrowanych i zgłoszonych zostało na leczenie odwykowe. Wobec 15 osób wszcz ęto post ępowanie o leczenie, które zostały skierowane do sądu. Działalno ść świadcz ącą pomoc dziecku i rodzinie przez PCPR to m.in. prowadzenie specjalistycznego wsparcia, organizowanie opieki w rodzinach zast ępczych, udzielanie pomocy pieni ęŜ nej na cz ęś ciowe pokrycie kosztów utrzymania dzieci umieszczonych w rodzinach zast ępczych, wypłacanie wynagrodzenia zawodowym rodzinom zast ępczym, pokrywanie kosztów pobytu dzieci umieszczonych w placówkach opieku ńczo- wychowawczych. Równie Ŝ Ustawa o pomocy społecznej nało Ŝyła na powiat obowi ązek opracowania i realizacji powiatowej strategii rozwi ązywania problemów społecznych zgodnie z art. 19 ust.1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 64 z 2004r., poz. 593 z pó źn. zm.) po konsultacji z wła ściwymi gminami. Powiatowa Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych na lata 2009-2020 dla Powiatu Chodzieskiego wpisuje si ę w cele zawarte w projekcie Strategii Integracji i Polityki Społecznej dla Województwa Wielkopolskiego do roku 2020. Nadmieni ć nale Ŝy, i Ŝ umo Ŝliwia ona finansowanie zada ń samorz ądów w dziedzinie pomocy społecznej ze środków unijnych, co stało si ę mo Ŝliwe dzi ęki akcesji Polski do Unii Europejskiej. Strategia Rozwi ązywania Problemów Społecznych skupiona jest przede wszystkim na rozszerzenie i pogł ębienie form pracy socjalnej, współprac ę z ró Ŝnymi instytucjami i organizacjami pozarz ądowymi, zajmuj ącymi si ę pomoc ą społeczn ą na terenie Powiatu Chodzieskiego oraz instytucjami działaj ącymi w szerszym obszarze polityki społecznej takimi jak: o świata, słu Ŝba zdrowia i s ądownictwo. Specyfik ą działalno ści systemu pomocy społecznej jest ró Ŝnorodno ść kategorii osób korzystaj ących z pomocy społecznej. Dominuj ącymi problemami, z którymi nie radz ą sobie mieszka ńcy powiatu s ą: bezrobocie, ubóstwo, długotrwała choroba, niepełnosprawno ść , alkoholizm, bezradno ść w sprawach opieku ńczo- wychowawczych oraz w prowadzeniu gospodarstwa domowego. Z pomocy korzystaj ą tak Ŝe osoby maj ące trudno ści w integracji ze środowiskiem: zwolnione z zakładu karnego, opuszczające placówki socjalizacyjne, resocjalizacyjne, specjalne o środki szkolno- wychowawcze czy osoby z nadanym statusem

75 uchod źcy, powodem przyznania pomocy bywa takŜe alkoholizm, potrzeba ochrony macierzy ństwa, bezdomno ść , sieroctwo i narkomania. Od pocz ątku 1999 roku powiat realizuje nowe zadania, które zwi ązane s ą mi ędzy innymi ze środowiskiem osób niepełnosprawnych, a ści ślej z rehabilitacj ą społeczn ą poprzez uczestnictwo w warsztatach terapii zaj ęciowej, turnusach rehabilitacyjnych oraz działaniach zmierzaj ących do ograniczenia barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu si ę. W 1999 roku PCPR rozpocz ęło realizacj ę dofinansowania ze środków Pa ństwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych zada ń z zakresu rehabilitacji społecznej dla osób niepełnosprawnych z terenu powiatu. Środki wykorzystuje si ę na turnusy rehabilitacyjne, z których w 2007 roku skorzystało 258 osób; na likwidacj ę barier architektonicznych, technicznych i w komunikowaniu si ę- 24 osoby. Na sprz ęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze w 2007 r. PCPR wydało kwot ę 231 243,50 zł, a pomoc ą zostało obj ętych 247 osób. Istotn ą rol ę w zakresie rehabilitacji społecznej i zawodowej na terenie Powiatu Chodzieskiego pełni ą warsztaty terapii zaj ęciowej. Od 1993 roku funkcjonuje Warsztat Terapii Zaj ęciowej w Chodzie Ŝy, ul. Zdrojowa 14a prowadzony przez Obywatelsk ą Fundacj ę na Rzecz Dzieci Niepełnosprawnych i Potrzebuj ących Pomocy. Głównym celem planowanych działa ń przez PCPR jest wyrównywanie szans osób niepełnosprawnych. Źródłem finansowania pomocy społecznej jest bud Ŝet pa ństwa i dochody własne samorz ądów. Najcz ęstsz ą form ą pomocy świadczon ą przez o środki pomocy społecznej s ą zasiłki celowe w formie pieni ęŜnej i w naturze. Ł ącznie na ten cel w 2007 r. wydano 566 835 zł. Kwota ta w porównaniu z rokiem 2006 wzrosła o 41 057 zł. Na świadczenia udzielone w ramach zada ń zleconych w powiecie chodzieskim w 2007 r. wydano ł ącznie kwot ę 6 606 504 zł. Na zasiłki stałe w 2007 r. wydatkowano kwot ę 469 890 zł, co w porównaniu z rokiem poprzednim daje kwot ę wi ększ ą o 111 236 zł. Natomiast na zasiłki okresowe wydano 586 256 zł, na zasiłki rodzinne 3 906 496 zł, a na zasiłki piel ęgnacyjne 10 729 332 zł. Wraz ze zmniejszaj ącymi si ę środkami z bud Ŝetu pa ństwa wzrasta aktywno ść finansowa po stronie samorz ądu terytorialnego. Zaznaczy ć jednak nale Ŝy, i Ŝ katalog zada ń po stronie pa ństwa jest znacznie bardziej rozbudowany ni Ŝ katalog zada ń własnych gmin. Na poziomie jednak samorz ądu terytorialnego pozostaj ą tak Ŝe zadania niewymagaj ące bezpo średniego nakładu finansowego. Mowa mianowicie o pracy socjalnej, poradnictwie specjalistycznym w szczególno ści prawnym i psychologicznym oraz pomocy w załatwianiu spraw urz ędowych. Pomoc społeczna czuje si ę stale niedofinansowana i nie ma chyba realnej puli środków finansowych, która mogłaby j ą w pełni zadowoli ć. Potrzeby zawsze przewy Ŝszaj ą mo Ŝliwo ści

76 finansowe nie tylko bud Ŝetu pa ństwa, ale i tak Ŝe samorz ądu terytorialnego.

V.7. Finanse powiatu (dochody, wydatki bie Ŝą ce, na inwestycje i programy)

Kształtowanie si ę wyników finansowych powiatu w minionych 10 latach i struktur ę dochodów oraz wydatków prezentuj ą tabele od V.7.1 do V.7.4 (wszystkie dane pochodz ą z Wydziału Planowania i Sprawozdawczo ści Bud Ŝetowej Starostwa Powiatowego).

Tabela V.7.1. Kształtowanie si ę wyników finansowych powiatu w latach 2000-2010 (w tys. zł)

2010 Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 plan VI

Dochody ogółem 26.588 27.823 27.199 23.969 27.957 31.352 31.857 33.309 35.756 38.456 41.786

Wydatki ogółem 26.425 28.225 27.201 23.982 28.535 30.980 35.171 36.913 38.418 40.053 48.716

Wynik finansowy Nadwy Ŝka (+) 163 -402 -2 -13 - 578 372 -3.314 -3.604 -2.662 -1.597 -6.930 Deficyt (-)

Tabela V.7.2. Struktura dochodów wg działów klasyfikacji bud Ŝetowej (w tys. zł) 2010 Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 plan VI

Rolnictwo i łowiectwo 493 244 324 156 67 45 98 2 7 11 13

Le śnictwo 19 20 16 108 136 141 142 153 150 148 149

Przetwórstwo przemysłowe 0 0 37 0 0 0 0 0 0 0 0

1 2 Transport i ł ączno ść 3 47 154 130 161 858 560 337 370 119 372

Turystyka 0 1 1 0 0 0 0 0 0 0 0

1 Gospodarka mieszkaniowa 518 295 464 569 236 201 238 371 300 309 197

Działalno ść usługowa 222 116 154 174 227 213 304 344 415 301 437

Administracja publiczna 1 211 1 405 2 222 162 208 169 158 137 140 204 185

Urz ędy naczelnych organów 0 0 14 0 0 0 15 0 0 0 0 władzy pa ństwowej

77 Obrona narodowa 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 3

1 1 2 2 2 2 Bezpiecze ństwo publiczne 5 010 5 506 5 194 1 502 1 742 839 850 228 619 669 757

Dochody od osób prawnych i 8 6 8 8 7 8 314 297 298 1 544 6 795 fizycznych 434 891 021 541 909 023

11 11 11 13 13 13 14 14 15 16 17 Ró Ŝne rozliczenia 075 502 868 088 412 880 644 591 782 869 564

1 1 1 Oświata i wychowanie 351 582 422 622 187 489 816 865 003 168 039

Szkolnictwo wy Ŝsze 0 0 0 0 11 69 77 54 0 0 0

1 1 Ochrona zdrowia 1 714 2 202 540 455 497 587 670 629 840 273 353

3 3 4 4 5 5 Pomoc społeczna 4 962 4 856 4 760 4 713 4 024 483 726 441 597 623 786

Polityka społeczna 651 653 620 650 98 414 576 442 640 710 812

Edukacyjna opieka 45 97 111 96 156 530 905 743 181 271 66 wychowawcza

Gospodarka komunalna i 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 204 ochrona środowiska Kultura i ochrona dziedzictwa 0 0 0 0 0 0 0 0 6 1 0 narodowego 26 27 27 23 27 31 31 33 35 38 41 Dochody ogółem 588 823 199 969 957 352 857 309 756 456 786

Tabela V.7.3. Szczegółowa struktura wydatków (w tys. zł) 2010 Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 plan VI

Rolnictwo i łowiectwo 487 243 324 156 79 58 94 0 6 11 20

Le śnictwo 19 20 16 108 151 158 159 167 165 163 169

Górnictwo i kopalnictwo 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7

Przetwórstwo przemysłowe 0 0 37 20 2 1 2 9 0 0 0

Transport i ł ączno ść 1 000 1 295 1 350 1 458 2 562 1 570 3 225 2 705 2 784 3 465 6 019

Turystyka 16 33 15 15 49 16 8 9 0 0 0

Gospodarka mieszkaniowa 36 172 161 426 479 287 442 120 505 193 1 182

Działalno ść usługowa 222 116 154 175 227 223 303 344 415 301 437

Administracja publiczna 3 526 3 578 3 560 3 496 4 512 4 575 4 781 3 978 4 183 4 642 4 760

78 Urz ędy naczelnych organów władzy 0 0 14 0 0 0 15 0 0 0 0 pa ństwowej

Obrona narodowa 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4

Bezpiecze ństwo publiczne 5 068 5 718 5 223 1 572 1 875 1 941 2 011 2 287 2 731 2 762 2 914

Dochody od osób prawnych i 0 0 0 0 0 0 0 1 037 1 175 917 4 009 fizycznych

Obsługa długu publicznego 0 0 19 0 37 14 61 212 490 577 817

Ró Ŝne rozliczenia 0 11 0 0 0 0 0 0 0 0 1081

10 12 12 14 14 14 14 Oświata i wychowanie 7 313 8 056 9 159 9 202 337 626 866 449 471 160 060

Szkolnictwo wy Ŝsze 0 0 0 0 12 69 78 54 0 0 0

Ochrona zdrowia 1 773 2 459 540 455 599 1 066 1 419 1 089 1 282 1 788 1 529

Pomoc społeczna 5 122 4 548 4 859 5 059 5 322 5 964 6 267 6 965 7 021 7 469 7 770

Pozostałe zadania w zakresie polityki 652 679 638 666 677 707 1 227 1 272 1 505 1 753 1 987 społecznej

Edukacyjna opieka wychowawcza 1 017 1 124 1 082 1 085 1 468 1 616 2 134 2 126 1 548 1 716 1 683

Gospodarka komunalna i ochrona 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 124 środowiska

Kultura i ochrona dziedzictwa 158 113 44 75 123 65 68 74 126 121 131 narodowego

Kultura fizyczna i sport 16 60 6 14 24 24 11 16 11 15 13

26 28 27 23 28 30 35 36 38 40 48 Wydatki ogółem 425 225 201 982 535 980 171 913 418 053 716

Tabela V.7.4. Struktura grup wydatków (w zł) 2010 Wyszczególnienie 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 plan VI

26 424 28 225 27 201 23 982 28 535 30 979 35 171 36 912 38 417 40 053 48 715 1. Wydatki ogółem 977 038 152 347 447 875 272 431 867 083 629

2. Wydatki 2 110 1 573 1 918 1 842 3 353 3 478 5 970 6 197 5 147 4 189 7 137 maj ątkowe 451 241 453 684 999 000 996 473 641 600 470

3. 2:1 % 7,99 5,57 7,05 7,68 11,75 11,23 16,98 16,79 13,40 10,46 14,65

24 314 26 651 25 282 22 139 25 181 27 501 29 200 30 714 33 270 35 863 41 578 4. Wydatki bie Ŝą ce 526 797 699 663 393 875 276 958 226 483 159

5. Dochody 26 587 27 822 27 198 23 969 27 957 31 351 31 856 33 308 35 755 38 455 41 786 ogółem 571 919 967 479 059 854 764 677 656 631 194

6. 4:5 % 91,45 95,79 92,95 92,37 90,07 87,72 91,66 92,21 93,05 93,26 99,50

79 Jak mo Ŝna wyczyta ć z tabel, dochody ogółem wzrosły w minionym 10-leciu o ponad 57%, a wydatki ogółem – o ponad 84%, co pogorszyło wynik finansowy z plus 163 tys. zł, jaki miał miejsce w 2000 roku do minus 6930 tys. zł, jak to przewiduje si ę w 2010 roku. Szczególny wpływ na ten deficyt miały wydatki maj ątkowe głównie w drogi, które wzrosły aŜ o 238%, podczas gdy wydatki bie Ŝą ce o 71%. W tych ostatnich najbardziej wzrosły wydatki na o świat ę i wychowanie (92,26%). Udział wydatków maj ątkowych w dochodach ogółem zwi ększył si ę w latach 2000- 2010 z 7,99% do 14,65% co wskazuje na proinwestycyjn ą koncepcj ę rozwoju powiatu w tym czasie. Nie wpłyn ęło to ani na przekroczenie granicznego 60% udziału długu do dochodów (relacja ta wg prognozy wyniesie w 2010 r. 44,94%), ani na przekroczenie 15% granicy rocznej spłaty zobowiąza ń do dochodu (prognozowana relacja w 2010 r. wyniesie 4,06%). Umo Ŝliwia to dalsze inwestowanie z wykorzystaniem funduszy strukturalnych i kredytu bankowego.

V.8. Analiza SWOT

Analiza SWOT jest w odniesieniu do dokumentów planistycznych o charakterze społeczno-gospodarczym najlepszym narz ędziem syntetycznego zidentyfikowania i zdiagnozowania czynników rozwoju. Jest zwie ńczeniem całej diagnozy, poprzez zbilansowanie mocnych i słabych stron powiatu, jego endogenicznych cech i uwarunkowa ń oraz szans i zagro Ŝeń rozwoju płyn ących z zewn ątrz. Inaczej mówi ąc – analiza SWOT wskazuje mo Ŝliwo ści rozwojowe i staj ące na ich drodze przeszkody. Ujawnia te cechy i wła ściwo ści powiatu, które decyduj ą o jego przewagach konkurencyjnych oraz te zjawiska i problemy, które wymagaj ą rozwi ązania w ramach Strategii. Jako ść rozwoju i jego tempo zale Ŝą przede wszystkim od silnych stron i szans. S ą to motory rozwoju i budowania kapitału społecznego. Na nich przeto, jako głównych potencjałach rozwojowych, SRP koncentruje swoj ą uwag ę i wykorzystuje je do formułowania celów i sposobów ich osi ągania. Analiza SWOT uwzgl ędnia zasoby i uwarunkowania zidentyfikowane w trakcie ich inwentaryzacji (patrz pkt V.1-V.7) oraz w czasie prac studialnych nad KPZK, Wojewódzkim Planem Zagospodarowania Przestrzennego, strategiami rozwoju kraju, województwa i gmin, ale uzupełnia je o dodatkowe informacje pozyskane od mieszka ńców powiatu w trybie

80 konsultacji społecznych i ankietyzacji. W ten sposób analiza SWOT nabrała cech zespołowej analizy i oceny problemów, wspieraj ąc wybór najlepszych rozwi ąza ń strategicznych.

Mocne i słabe strony, szanse i zagro Ŝenia

MOCNE STRONY SŁABE STRONY • powiat obszarem cennym przyrodniczo, o • ni Ŝsza ni Ŝ średnio w powiatach niskim stopniu degradacji środowiska, jeden wielkopolskich jako ść Ŝycia (odpowiednie z najbardziej urokliwych i malowniczych wska źniki 0,235 i 0,305), zak ątków Wielkopolski, zakwalifikowany w • gorsza ni Ŝ przeci ętnie w województwie i w planie zagospodarowania przestrzennego kraju jako ść rolniczej przestrzeni województwa do rekreacji, du Ŝa produkcyjnej (powiat mie ści się w grupie 50- powierzchnia obj ęta ochron ą prawn ą, 60 pktów, województwo i kraj 60-70 pktów), • poło Ŝenie: du Ŝo obszarów o niekorzystnych warunkach - w strefie impulsów z Zachodniej Europy, gospodarowania (ONW, strefa nizinna I), - w pasie przyspieszonego rozwoju (wokół drogi • niewykorzystane w pełni walory powiatu dla K-11) rozwoju turystyki, - korzystne wobec miasta regionalnego (Pozna ń) i • niedokształcona zdolno ść jednostek subregionalnego (Piła) dzi ęki infrastrukturze samorz ądu terytorialnego i ludno ści do transportowej – droga K-11 (Pozna ń-Piła), linia wspólnych działa ń, zwłaszcza na obszarach kolejowa nr 354 (Piła-Pozna ń), wykraczaj ących poza własne terytorium i • wyst ępuj ące zło Ŝa kopalin ( Ŝwiry, piaski, iły, środowisko społeczne, wody podziemne-IV rz ędowe obj ęte wysok ą • niedostateczny rozwój instytucji obsługi ochron ą), biznesu, • ponad przeci ętna aktywno ść przemysłowa, • brak markowego produktu turystycznego (na du Ŝo firm o wysokiej aktywno ści i wzór produktu przemysłowego – porcelany), mobilno ści, • nienajlepsza jako ść dróg, przy dostatecznie • du Ŝe zasoby ziemi rolniczej i wydajne, przy rozwini ętej ich sieci; analogiczna sytuacja ma nienajwy Ŝszej jako ści gleb gospodarstwa miejsce w przypadku sieci energetycznej, rolne, • liczba mieszka ń na 1000 mieszka ńców ni Ŝsza • do ść dobra dost ępno ść do usług publicznych, ni Ŝ średnio w województwie (250 wobec 317 zwłaszcza edukacyjnych, – 2008 r.), • zachowane charakterystyczne krajobrazy • wi ększa liczba bezrobotnych w śród osób w przyrodnicze, kulturowe, obiekty wieku produkcyjnym (powiat mie ści si ę w materialnego dziedzictwa kulturowego, w grupie 6,1-10%, województwo 4,1-5% - 2008 tym układy przestrzenne – urbanistyczne i r.), ruralistyczne, • wyst ępowanie obszaru o mniejszym stopniu • zachowana spójno ść historyczna i kulturowa rozwoju społeczno-gospodarczego (gm. obszaru, Szamocin), • bogate Ŝycie kulturalne w powiecie, w tym • nat ęŜ enie hałasu przy drogach o nat ęŜ onym kultywuj ące stare zwyczaje, tradycje i ruchu (głównie K-11), obrz ędowo ść , wysoki poziom to Ŝsamo ści • mały stopie ń powi ąza ń kooperacyjnych w lokalnej, ramach partnerstw (grup producenckich, • do ść dobrze rozwini ęta infrastruktura partnerstw publiczno-prywatnych, sportowo-rekreacyjna i turystyczna, bogata wielosektorowych itd.), sie ć hotelowo-gastronomiczna, • brak nadziei na przywrócenie do 2020 r. • kreatywni ludzie, Ŝeglowno ści na Noteci wi ększych statków i • du Ŝa aktywno ść społeczna i gospodarcza barek, mieszka ńców oraz utrwalony etos pracy, • niski wska źnik zagospodarowania odpadów • liczne wi ęzi z partnerami z UE, stałych (poni Ŝej 55%), • do ść dobrze rozwini ęta sie ć energetyczna • wy Ŝszy ni Ŝ przeci ętnie w kraju wska źnik (elektryczna i gazowa), zgonu niemowl ąt, • wysoki stopie ń zwodoci ągowania • wy Ŝszy ni Ŝ przeci ętnie w kraju wska źnik gospodarstw domowych (powy Ŝej 90%) i ludzi z wykształceniem zaledwie skanalizowania sanitarnego (powy Ŝej 70%), podstawowym (kraj 25%, powiat 30%).

81 • przydatno ść terenów do rozwoju energetyki wiatrowej, • podj ęcie budowy centrum recyklingu odpadów, • dobrze funkcjonuj ące i prosperuj ące samorz ądy – powiatowy i gminne, zaanga Ŝowane w rozwój powiatu, • zadowalaj ąca sytuacja społeczno- gospodarcza.

SZANSE ZAGRO śENIA • dobre poło Ŝenie powiatu wobec dróg, linii • niebezpiecze ństwo marginalizacji powiatu w kolejowej, szlaków wodnych, zwi ązku z zamierzon ą koncentracj ą środków • otwarcie rynków unijnych, finansowych na tzw. biegunach rozwoju – • dost ępno ść do funduszy unijnych, aglomeracjach wielkomiejskich i • wzrost popytu w miastach i UE na zdrow ą metropoliach, polsk ą Ŝywno ść o dobrych walorach • emigracja młodych, wykształconych ludzi z smakowych, powiatu do du Ŝych o środków miejskich i za • stopniowa poprawa usług w skali makro, granic ę, • moda w miastach na „folk” (wie ś), co • kryzysy wywoływane na globalnych rynkach stwarza szans ę na rozwój turystyki, a w finansowych i towarowych przy słabej szczególno ści wiejskiej, integracji pa ństw w procesie ich • stworzone warunki prawne dla zawi ązywania przezwyci ęŜ ania, partnerstw, co poprawi dost ęp do kapitałów • mo Ŝliwo ść zmniejszenia si ę popytu na usługi na rzecz rozwoju powiatu (nowe kontrakty turystyczne oferowane przez powiat na rzecz terytorialne, partnerstwa publiczno-prywatne, słonecznych wczasów zagranicznych w miar ę wielosektorowe itd.), ich tanienia i zmniejszania terroryzmu. • przewidywany przez rz ąd zwi ększony udział j.s.t. w strukturze dochodów i wydatków pa ństwa, • starania o zakwalifikowanie Doliny Noteci do zabytków dziedzictwa światowego UNESCO – szans ą na promocj ę powiatu, • utrwalona zewn ętrzna opinia o rzetelno ści ludzi i firm z obszaru powiatu, • coraz powszechniejsze w skali „makro” rozumienie potrzeby ochrony środowiska.

82 V.9. Reasumpcja diagnozy, ocena uwarunkowań rozwojowych, prognozy, wnioski i rekomendacje wynikaj ące z diagnozy

V.9.1. Ocena uwarunkowa ń wewn ętrznych i prognozy rozwoju oparte o te uwarunkowania

Mocne i słabe strony powiatu pozostaj ą we wzajemnej równowadze. Sugeruje to wybór zrównowa Ŝonego, harmonijnego rozwoju powiatu, z akcentem na wykorzystanie mocnych stron, co zdynamizuje rozwój i ograniczy oddziaływanie na jego tempo słabych stron. Pomi ędzy silnymi i słabymi stronami istnieje bowiem najcz ęś ciej zale Ŝno ść przyczynowo-skutkowa np. wykorzystanie walorów krajobrazowych powiatu (silna strona) przez gospodarstwa rolne do celów agroturystycznych mo Ŝe zwi ększy ć ich dotychczasowe niskie dochody osi ągane z mało urodzajnych gleb (co było ich słab ą stron ą). Inny przykład: wyjazdy za prac ą za granic ę ludzi aktywnych zawodowo i wykształconych osłabia potencjał produkcyjny kraju i powiatu (słaba strona), ale zdobywane tam środki finansowe, gromadzone i inwestowane w kraju, z wykorzystaniem nabytej za granic ą wiedzy, s ą korzystne dla kraju i powiatu (mocna strona). Tak wi ęc słabe strony mog ą być przezwyci ęŜ ane i równowa Ŝone mocnymi stronami, stanowi ącymi motory rozwoju. Powiat – z uwagi na walory geograficzno-przyrodnicze, zwi ększaj ącą si ę lesisto ść i wysoki udział obszarów prawnie chronionych, posiadane szlaki komunikacyjne (drogowe, kolejowe i wodne), bogat ą histori ę i dziedzictwo kulturowe – jest predestynowany do prowadzenia przyjaznej środowisku gospodarki oraz do pełnienia funkcji rekreacyjno- wypoczynkowej i sportowej, a tak Ŝe do uprawiania my ślistwa oraz zbioru grzybów i jagód. Walory te nios ą ze sob ą korzy ści społeczno-gospodarcze, ale te Ŝ szczególne wymogi w sferze inwestowania, prowadzenia działalno ści rolniczej i biznesowej oraz zachowa ń społecznych w czasie przebywania w środowisku obj ętym ochron ą, b ądź korzystania z niego. Poło Ŝenie powiatu poza stref ą funkcjonalnie powi ązan ą z aglomeracj ą pozna ńsk ą, będącą centrum rozwoju i zamo Ŝno ści oraz ograniczona dost ępno ść do owoców tego rozwoju i wynikaj ący st ąd niedostatek pieni ądza u ludno ści powiatu sprawia, Ŝe ich zdolno ść inwestycyjna, a wi ęc rozwojowa jest ograniczona. Z kolei zamierzona przez władze kraju polityka koncentracji wsparcia metropolii i aglomeracji ogranicza środki na uruchomienie i wykorzystanie wszystkich wewn ętrznych czynników rozwoju powiatu. To, Ŝe powiat ma nienajgorsze wyniki gospodarcze i jeszcze do niedawna charakteryzował si ę do ść wysokim na

83 tle kraju eksportem w przeliczeniu na mieszka ńca, zawdzi ęcza głównie ambitnym i zaradnym ludziom oraz firmom, które znalazły tu swoje miejsce i potrafiły zachowa ć konsensus produkcji i ochrony środowiska. T ą aktywno ść gospodarcz ą mieszka ńców i firm podmiot realizuj ący Strategi ę (powiat) powinien podtrzymywa ć dost ępnymi sobie metodami i środkami wsparcia. Wydaje si ę przy tym zasadna intensyfikacja rozwoju najbardziej aktywnych gospodarczo obszarów z równoczesnym wyrównywaniem szans obszarów najmniej rozwini ętych. Rokowania na o Ŝywienie transportu towarowego na Noteci, w czasie obj ętym Strategi ą, s ą znikome. Stopniowo będzie si ę natomiast zwi ększał ruch małych, płaskodennych statków wycieczkowych, motorówek i kajaków, co wraz z turystycznymi szlakami wodnymi na innych rzekach i akwenach czynić b ędzie powiat atrakcyjnym obszarem turystyki wodnej zwłaszcza, i Ŝ turystce tej w sukurs przychodzi budowa przystani wodnych. Trend rozwojowy wykazuje te Ŝ turystyka rowerowa, piesza i konna, a tak Ŝe agroturystyka. Ta ostatnia zwi ązana jest coraz cz ęś ciej z rolnictwem zrównowa Ŝonym, o niskim stopniu intensywno ści nawo Ŝenia, b ądź proekologicznym albo w pełni ekologicznym (certyfikowanym). Dotychczasowy trend rozwoju agroturystyki b ędzie si ę nadal utrzymywał. Przemawiaj ą za tym nast ępuj ące przesłanki: - Słaba jako ść rolniczej przestrzeni produkcyjnej na wi ększo ści powierzchni powiatu i niska naturalna ich warto ść plonotwórcza, poł ączona z prawnym ograniczeniem nawo Ŝenia, wymuszonym wymogami ochrony środowiska. Skłania ć to b ędzie rolników do przekwalifikowania dotychczasowego rolnictwa konwencjonalnego na wspierane finansowo rolnictwo zrównowa Ŝone i ekologiczne, ł ączone z działalno ści ą agroturystyczn ą i zdrowym Ŝywieniem go ści. Zwi ększa ć si ę b ędą tym samym dochody wła ścicieli tych gospodarstw. - Moda w miastach na „Folk” (wie ś) i zrozumienie potrzeby detoksykacji organizmów ludzkich przez naturalne Ŝywienie i cho ć krótkotrwały pobyt w naturalnym, wiejskim środowisku. Pobyt taki stanowi atrakcje dla całej rodziny, a dzieci w szczególno ści. - Rozwój działalno ści agroturystycznej b ędzie wspierany finansowo przez Uni ę, najprawdopodobniej tak Ŝe po 2013 roku. Opisane tu trendy rozwoju turystyki wiejskiej, w tym agroturystyki i towarzysz ące temu przemiany sposobu produkcji rolnej na rzecz zapewnienia zdrowej Ŝywno ści, b ędą miały miejsce na znacznej cz ęś ci obszaru powiatu. Jedynie w enklawach powiatu, gdzie walory turystyczno-rekreacyjne s ą nieco gorsze, gleby nieco lepsze, rolnictwo b ędzie miało nadal charakter intensywny, co nie znaczy, Ŝe nie b ędzie ono uwzgl ędnia ć interesu ochrony środowiska. Interes ten zabezpieczaj ą bowiem zasady dofinansowywania gospodarstw

84 rolnych w ramach tzw. cross compliance (wymogów wzajemnej zgodno ści produkcji i środowiska).

V.9.2. Ocena uwarunkowa ń zewn ętrznych i oparte na tych uwarunkowaniach prognozy rozwoju powiatu

W podsumowaniu listy szans i zagro Ŝeń, w przeciwie ństwie do listy silnych i słabych stron powiatu, pozostaj ących z sob ą we wzgl ędnej równowadze, mo Ŝna dorozumiewa ć, Ŝe szanse góruj ą. Ale zarówno tu jak i tam nie ma pewno ści co do trafno ści takich ocen. Nie s ą znane bowiem adekwatne miary „wag” mocnych i słabych stron oraz szans i zagro Ŝeń. Poniewa Ŝ jednak analiza SWOT jest oparta w znacznej mierze na społecznych odczuciach, a podczas konsultacji społecznych nie zgłaszano innych – poza prezentowan ą list ą – szans i zagro Ŝeń (podobnie jak poza list ą mocnych i słabych stron), uzna ć nale Ŝy obie listy za pełne i wnioskowa ć jak to czynimy. Przewaga szans nad zagro Ŝeniami zach ęca do jej wykorzystania dla wzmocnienia mocnych stron, co mo Ŝe wnie ść now ą warto ść dodan ą do Strategii, a nast ępnie do rozwoju powiatu. Podobnie jak w przypadku słabych i mocnych stron tak i tu szanse równowa Ŝą si ę niekiedy z niektórymi zagro Ŝeniami. I tak, globalizacja rynków i integracja europejska jest dla Polski (i powiatu) zarówno źródłem szans jak i zagro Ŝeń. Szans ą s ą powstałe mo Ŝliwo ści swobodnego przepływu towarów, kapitału, ludzi i idei, a zagro Ŝeniem coraz wi ększa podatno ść naszej gospodarki na światowe kryzysy rynków towarowych i finansowych. W sumie korzy ści z szans s ą jednak wi ększe ni Ŝ straty z zagro Ŝeń. Szans ą rozwojow ą jest coraz powszechniejsze na świecie, nie mówi ąc ju Ŝ o Europie, zrozumienie potrzeby ochrony środowiska przed nadmiern ą eksploatacj ą i dewastacj ą oraz konieczno ść prowadzenia polityki trwałego, zgodnego z prawami natury, zrównowa Ŝonego rozwoju, uwzgl ędniaj ącego aspiracje i ekonomiczne interesy obecnego pokolenia i zaspokajaj ącego te same aspiracje i interesy przyszłych pokoleń. Powiat dysponuj ąc unikalnymi walorami przyrodniczymi i innymi zasobami oraz własnymi słu Ŝbami ochrony środowiska, mo Ŝe odegra ć du Ŝą rol ę w realizacji tej polityki. Plan zagospodarowania przestrzennego województwa wielkopolskiego daje szanse szerokiemu spektrum dopuszczalnej działalno ści, tak Ŝe na obszarach prawnie chronionych. Wystarczy m ądrze t ę działalno ść ukierunkowywa ć i do niej zach ęca ć.

85 Zagro Ŝeniem dla powiatu jest zakładana w Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego na lata 2010-2020 polaryzacja terytorialna kraju. Nieskuteczno ść , zdaniem ekspertów i rz ądu, dotychczasowej polityki wyrównywania szans mi ędzy regionami (nierówno ści si ę pogł ębiły) spowodowała, Ŝe odst ąpiono od niej i skoncentrowano si ę na umocnieniu tzw. biegunów wzrostu, którymi s ą du Ŝe miasta, wraz z przyległymi strefami, powi ązanymi z nimi funkcjonalnie. Mo Ŝe odbi ć si ę to ujemnie na rozwoju terytoriów bardziej oddalonych od tych miast (za takie uwa Ŝa si ę terytoria oddalone o ponad 60 minut czasu dojazdu do centrów miast) albo wr ęcz na ich zmarginalizowaniu. Szans ą dla kraju i powiatu jest to, i Ŝ Polska jest i prawdopodobnie pozostanie po 2013 roku najwi ększym beneficjentem polityk wspólnotowych: • polityki spójno ści, • polityki wsparcia dla obszarów wiejskich. Środki unijnego wsparcia maj ą by ć kierowane według nast ępuj ących zasad: • koncentracja na przedsi ęwzi ęciach najbardziej po Ŝą danych, w tym wynikaj ących ze Strategii Lizbo ńskiej, z uwzgl ędnieniem stopnia opłacalno ści ekonomicznej planowanych inwestycji; • wyrównywania dost ępu do zewn ętrznego finansowania przedsi ęwzi ęć rozwojowych podmiotom publicznym maj ącym ograniczon ą mo Ŝliwo ść finansowania inwestycji z pomoc ą kredytu. Nast ąpi terytorializacja dysponowania środkami. W wysoko ści ponad dwukrotnie wi ększej ni Ŝ dot ąd b ędą one kierowane do województw, z przeznaczeniem tak Ŝe do ni Ŝszych stopni samorz ądów. Województwa w ramach zintegrowanych programów operacyjnych grupowa ć będą środki z EFRR, EFS i EFROW. Ten ostatni Fundusz był dotychczas prawie w cało ści w gestii Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Województwa zawiera ć b ędą z rz ądem 3 letnie Nowe Kontrakty Terytorialne współfinansuj ące wa Ŝne dla województw i partnerów z ni Ŝszych szczebli samorz ądów przedsi ęwzi ęcia. Jak z tego wida ć zwi ększy si ę ilo ść źródeł finansowania polityk terytorialnych i subterytorialnych. Terytorializacja funduszy jest z zało Ŝenia szans ą dla powiatów i gmin, ale przy zało Ŝeniach rozwoju polityki metropolizacyjnej i aspiracji Poznania, by jak najszybciej sta ć si ę metropoli ą, jest zagro Ŝeniem dla subterytoriów oddalonych wi ęcej ni Ŝ 60 minut jazdy do centrum województwa (a powiat jest takim subterytorium).

86 Dla zachowania spójno ści finansowania polityki terytorialnej równie Ŝ programy sektorowe maj ą by ć uzgadniane i koordynowane dla osi ągni ęcia celów Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego, a wi ęc tak Ŝe osi ągni ęcia celów strategii wojewódzkich i powiatowych. Dla samorz ądu powiatowego rysuje si ę potrzeba podejmowania, w ramach realizacji SRP, takich przedsi ęwzi ęć , zwłaszcza inwestycyjnych, aby wkomponowa ć si ę w przedsi ęwzi ęcia realizowane w ramach Strategii Wojewódzkiej, WRPO i Nowych Kontraktów Terytorialnych, a tak Ŝe potrzeba ubiegania si ę o wpisanie własnych zamierze ń inwestycyjnych w programy sektorowe (resortowe). Wykonuj ąc zobowi ązania Polski dotycz ące realizacji Strategii Lizbo ńskiej – i chc ąc skorzysta ć z wi ększej dost ępno ści do środków – powiat zmuszony b ędzie do dodatkowego zaanga Ŝowania w sprawy jemu powierzone, a dotycz ące: poprawy jako ści kapitału ludzkiego, pomocy społecznej dla starzej ącego si ę społecze ństwa, zmiany źródeł energii itp. Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020 zakłada zwi ększenie udziału samorz ądów w strukturze dochodów i wydatków publicznych. Zwi ększyło by to ich mo Ŝliwości inwestowania, zatem i rozwoju. Wzrosn ąć ma te Ŝ rola i dost ępno ść funduszy po Ŝyczkowych, gwarancyjnych i por ęczeniowych. Stwarza to kolejn ą szans ę na rozwój powiatu. Z innych uwarunkowa ń zewn ętrznych – poza wy Ŝej wymienionymi – znaczenie maj ą zapisy dokumentów dotycz ących zagospodarowania przestrzennego kraju i województwa. Opisano je w rozdziale IV „Planistyczne uwarunkowania Strategii rozwoju powiatu”.

V.9.3. Wnioski, konkluzje, rekomendacje

Uwarunkowania zewn ętrzne, w powi ązaniu z uwarunkowaniami wewn ętrznymi wskazuj ą, i Ŝ w działalno ści samorz ądu powiatowego i w Strategii nale Ŝy: • opiera ć przyszło ść powiatu na endogenicznych czynnikach rozwoju, a dla efektywnego ich wykorzystania pozyskiwa ć środki zewn ętrznego wsparcia, głównie unijnego pochodzenia. W ten sposób u Ŝyte potencjały przyczyni ą si ę do rozwoju przedsi ębiorczo ści, w tym turystycznej, do rozwoju obszarów wiejskich i rolnictwa, do kreowania wzrostu zatrudnienia i poprawy jako ści Ŝycia mieszka ńców, • wyznaczy ć cele SRP, w miar ę spójne z celami Strategii rozwoju województwa wielkopolskiego, aby zwi ększy ć szanse powiatu na wsparcie finansowe dla inwestycji

87 i innych przedsi ęwzi ęć preferowanych przez samorz ąd wojewódzki, w tym wsparcie finansowe w ramach kontraktów terytorialnych, • tworzy ć partnerstwa do realizacji przedsi ęwzi ęć wspólnych zarówno „twardych” jak i „mi ękkich”, w tym opartych na priorytetach Strategii Lizbo ńskiej. Ułatwi to samorz ądom pozyskiwanie środków finansowych na realizacj ę celów wa Ŝnych dla powiatu jak i partnerów, • wykorzysta ć szanse stwarzane przez dost ępno ść do środków unijnych na: a) rozwój i popraw ę infrastruktury słu Ŝą cej ludziom i gospodarce, a stanowi ącej dźwigni ę ka Ŝdego rozwoju; b) umocnienie to Ŝsamo ści kulturowej poprzez poszerzenie zasi ęgu i promocj ę imprez kulturalnych, organizowanych dot ąd lokalnie, na obszar całego powiatu; c) zapewnienie rozwoju i podniesienie jako ści kapitału ludzkiego poprzez: edukacj ę i wzrost kwalifikacji odpowiadaj ących potrzebom społecznym i gospodarczym, popraw ę dost ępno ści do usług medycznych, kulturalnych i rekreacyjno- turystycznych oraz zapewnienie bezpiecze ństwa publicznego i socjalnego wspólnocie powiatu, d) korzysta ć z do świadcze ń zagranicznych i krajowych partnerów powiatu.

88 ROZDZIAŁ VI WIZJA I MISJA

Wizja i misja s ą osiami przewodnimi ka Ŝdej strategii rozwoju. Wizja jest zwi ęzłym opisem docelowego, oczekiwanego społecznie stanu jednostki terytorialnej, a misja zakresem funkcji spełnianych przez jej władze na rzecz wspólnoty zamieszkuj ącej t ę jednostk ę.

Wizja rozwoju powiatu.

Wizja z definicji jest wytworem ludzkiej wyobra źni (tu wyobra źni zbiorowej). Widzeniem przez lokaln ą społeczno ść i jej samorz ąd rzeczy odległych w czasie i przestrzeni. Jest zdefiniowaniem po Ŝą danych społecznie cech danego terytorium. Jest zatem uogólnieniem oczekiwa ń społecznych; w tym przypadku – wobec jednostki samorz ądu terytorialnego jak ą jest powiat. Z wizji wywodz ą si ę cele strategiczne, które s ą jakby wynikiem jej dekompozycji i uszczegółowienia. Ta wizja, w odniesieniu do powiatu chodzieskiego, brzmi nast ępuj ąco: „Powiat o du Ŝym potencjale społeczno-ekonomicznym; racjonalnie i w sposób niezagra Ŝaj ący środowisku wykorzystuj ący, posiłkuj ąc si ę zewn ętrznymi środkami wsparcia, wewn ętrzne czynniki rozwoju: poło Ŝenie geograficzne, walory krajobrazowo-turystyczne i gospodarcze, nie wył ączaj ąc rolniczych oraz aspiracje i umiej ętno ści ludzkie; rozbudowuj ący infrastruktur ę; zapewniaj ący zatrudnienie i wysokiej jako ści usługi publiczne; przyczyniaj ący si ę do zapewnienia bezpiecze ństwa i poprawy jako ści Ŝycia mieszka ńcom, a tak Ŝe uatrakcyjnienia pobytu turystom”. W tak sformułowanej wizji powiat jawi si ę obszarem m. in.: • zachowuj ącym swoje czyste środowisko dla Ŝycia mieszka ńców, do produkcji zdrowej Ŝywno ści i czasowego pobytu turystów; • wykorzystuj ącym miejscowe zasoby krajobrazowo-przyrodnicze, kulturowe, ekonomiczne i społeczne, a zwłaszcza ludzkie umiej ętno ści dla rozwoju wszelkich form działalno ści; • podnosz ącym albo utrzymuj ącym co najmniej obecny poziom zatrudnienia; • rozbudowuj ącym swoj ą infrastruktur ę drogow ą, techniczn ą i społeczn ą, a przez to zapewniaj ącym coraz lepsze warunki dla rozwoju społeczno-gospodarczego, poprawy

89 usług społecznych, a zwłaszcza edukacyjnych, medycznych i zwi ązanych z bezpiecze ństwem, a w konsekwencji do podniesienia poziomu i jako ści Ŝycia. Wszystko to razem sprawi, Ŝe lokalna społeczno ść stanie si ę zdrowsza, lepiej wykształcona, zamo Ŝniejsza, bezpieczniejsza, a zachowuj ąc własne przekonania i warto ści b ędzie otwarta na innych, gotowa do wzajemnej pomocy i współpracy. Wyra Ŝać si ę to b ędzie w bardziej przyjaznym nastawieniu do s ąsiadów i turystów, podatno ści na tworzenie partnerstw itd. Nab ędzie te Ŝ wi ększych umiej ętno ści w zdobywaniu zewn ętrznych środków finansowych dla realizacji własnych i wspólnych celów.

Misja powiatu.

Misja w znaczeniu ogólnym to posłannictwo powiatu. To skondensowany plan działania jego samorz ądu na rzecz zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty powiatu, a tak Ŝe urzeczywistniania wizji rozwoju jego terytorium. W odniesieniu do powiatu chodzieskiego, misj ę sformułowano nast ępuj ąco: „Misj ą samorz ądu powiatowego jest podejmowanie, wraz z partnerami strategicznymi i mieszka ńcami, ró Ŝnorakich działa ń w zakresie swoich kompetencji, z wykorzystaniem wszystkich czynników rozwoju, w tym m ądro ści ludzi i umiej ętno ści ich współpracy w d ąŜ eniu do urzeczywistnienia wizji i wywodz ących si ę z niej celów Strategii”. Misja ta sprowadza ć si ę b ędzie m. in. do: • inicjowania i realizowania przedsi ęwzi ęć maj ących na celu popraw ę jako ści Ŝycia mieszka ńców; • pobudzania procesów wzrostowych poprzez stymulowanie lokalnych inicjatyw, wskazywanie szans rozwoju podmiotom gospodarczym, promowanie ich działalno ści, ułatwianie kontaktów, udzielanie pomocy w zdobywaniu środków zewn ętrznych na rozwój itp.; • tworzenia nowej warto ści dodanej dla lokalnej przestrzeni społecznej i gospodarczej poprzez uruchamianie niewykorzystanych w pełni potencjałów rozwojowych, zawi ązywanie partnerstw dla realizacji wspólnych celów i wykorzystania zbiorowej mądro ści; • budowania infrastruktury umo Ŝliwiaj ącej lepsze wykorzystanie miejscowych zasobów np. dla turystyki, gospodarki i codziennego Ŝycia ludzi;

90 • realizowania innych działa ń o znaczeniu strategicznym, rozwojowym, opisanych w podrozdziale VII.2. • stosowania instrumentów przewidzianych w systemie realizacji Strategii (rozdział VIII).

91 ROZDZIAŁ VII CELE STRATEGII

VII.1. Informacje ogólne o celach i miarach ich osiągania

Ka Ŝdej ludzkiej aktywno ści, indywidualnej, b ądź zbiorowej, przy świecaj ą okre ślone cele. Ludzie działaj ą bowiem na jaki ś u Ŝytek, dla zaspokojenia ró Ŝnorakich potrzeb. Cele wskazuj ą i opisuj ą spodziewane zmiany jakie nast ąpi ą, b ądź powinny nast ąpi ć, wskutek podj ęcia okre ślonych działa ń i przedsi ęwzi ęć . Cele Strategii wywodz ą si ę z rozpoznania zasobów i analizy potencjałów rozwojowych powiatu dokonanych w diagnozie, w poł ączeniu z analiz ą SWOT oraz z wizji rozwoju powiatu. S ą wynikiem dekompozycji wizji, rozło Ŝenia jej na czynniki pierwsze, z uwzgl ędnieniem mo Ŝliwo ści i sposobów wykorzystania zasobów oraz innych potencjałów powiatu, w ramach spełnianej przez samorz ąd misji. Celem głównym Strategii , jakkolwiek najbardziej ogólnym i perspektywicznym jest d ąŜ enie samorz ądu do osi ągni ęcia stanu powiatu zdefiniowanego w społecznie wykreowanej wizji jego rozwoju. Celami ści śle powi ązanymi z celem głównym s ą cele rozwojowe (strategiczne) i po średnie (szczegółowe zwane te Ŝ operacyjnymi). Cele strategiczne powinny być osi ągni ęte w czasie obj ętym Strategi ą, tj. w ci ągu 10 lat, przyczyniaj ąc si ę do spełnienia, w mo Ŝliwie najwi ększym stopniu postulatów wizji. Cele strategiczne powinny by ć i s ą w Strategii ograniczone do zaledwie czterech. Ich nadmiar rozpraszałby wysiłki i wskazywał, Ŝe powiat nie ma zhierarchizowanych priorytetów rozwoju, a tak przecie Ŝ nie jest. Cele strategiczne wywodz ą si ę z wizji, ale uwzgl ędniaj ą tak Ŝe rekomendacje z diagnozy i analizy SWOT, dane ze strategii gmin, województwa, LSR i sonda Ŝu mieszka ńców odno śnie najwa Ŝniejszych społecznie obszarów tematycznych. Z ankiet i rozmów z liderami społeczno ści lokalnej wynika, i Ŝ priorytetowymi dziedzinami, do których cele strategiczne powinny si ę odnosi ć s ą:

WYSZCZEGÓLNIENIE WYPOWIEDZI Gospodarka i miejsca pracy 60% Infrastruktura transportowa i komunikacja 44% Turystyka i ochrona walorów przyrodniczych 44% Usługi społeczne:

92 • edukacja 32% • usługi medyczne 30% • usługi socjalne, bezpiecze ństwo publiczne i inne usługi 20%

Przedstawione wy Ŝej wyniki sonda Ŝu nie s ą oczywi ście reprezentatywne, ale w poł ączeniu z informacjami zawartymi w strategiach województwa i gmin, Lokalnej Strategii Rozwoju, opracowanej przez LGD na u Ŝytek programu LEADER, przy opracowaniu których to strategii mieszka ńcy powiatu brali liczny udział – mo Ŝna uzna ć, Ŝe odpowiadaj ą one pogl ądom szerszych grup społecznych. S ą te Ŝ zbie Ŝne z wnioskami i rekomendacjami wynikaj ącymi z diagnozy stanu powiatu zwie ńczonej analiz ą SWOT (rozdział V Strategii). Mog ą wi ęc by ć wykorzystane do formułowania celów strategicznych, obok sugestii wynikaj ących z dokumentów zewn ętrznych (Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010- 2020, Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 r., Strategia Rozwoju Województwa Wlkp., Plan Zagospodarowania Przestrzennego Województwa Wlkp, WRPO 2007-2013 i innych) oraz z trendów rozwojowych. Cele strategiczne b ędą osi ągane poprzez realizacj ę celów po średnich (szczegółowych), cz ąstkowych wobec strategicznych. Jest ich w Strategii 14. Cele szczegółowe z kolei b ędą realizowane poprzez ró Ŝnego rodzaju działania zwane te Ŝ operacjami. Działania (operacje) – to grupy projektów lub projekty/ przedsi ęwzi ęcia wdra Ŝane przez jednego b ądź kilku beneficjentów, przyczyniaj ące si ę do osi ągni ęcia celów szczegółowych do których si ę odnosz ą. Działania s ą rozwini ęciem misji samorz ądu i swego rodzaju mini programami realizacyjnymi Strategii. Cele operacyjne/szczegółowe daj ą z reguły szybsze rezultaty ni Ŝ cele strategiczne. Są bowiem osi ągane w krótszym czasie, a ich efekty bezpo średnio widoczne. W trakcie realizacji Strategii do 2020 roku, zostaną sporz ądzone dwa programy wdro Ŝeniowe. B ędą to programy operacyjne. Ich zadaniem jest wskaza ć priorytety i zhierarchizowa ć zadania inwestycyjne, b ądź inne przedsi ęwzi ęcia rozwojowe i ustali ć harmonogram ich realizacji. Pierwszy program odnosi si ę do 2015 r. i jest zał ącznikiem do Strategii. Drugi obejmie lata 2015-2020 i b ędzie zbie Ŝny z czasokresem nowej Agendy finansowej Unii Europejskiej 2014-2020. System powiąza ń celów z wizj ą, misj ą oraz działaniami strategicznymi ilustruje Schemat 2.

93 Schemat 2

Wizja i Wizja

Misja samorz ądu Wizja rozwoju powiatu misja terytorialnego Cele strategiczne Cele

Cel strategiczny 3 Cel strategiczny 2 Cel strategiczny 1

Cel szczegółowy 3.1. 3.1. szczegółowy Cel Cel szczegółowy 2.2. 2.2. szczegółowy Cel 2.1. szczegółowy Cel 1.2. szczegółowy Cel 1.1. szczegółowy Cel Celeszczegółowe Itd. Itd. Itd. Itd. strategiczne

ia ła ni e 1.Dz 1. 1 .

Działanie 3.2.1 Działanie 3.1.1. Działanie 2.1.1. Działanie 1.3.1. Działanie 1.2.1. Działanie 1.1.1. Działanie 2. Działania Działanie2.2.1.

ia ła ni e 1.Dz 1. 1 Itd. Itd. Itd Itd. Itd. Itd. Itd. Itd. . Itd. Itd. .

3.1 .

94 Miarami stopnia osi ągania celów Strategii będą odpowiednie wska źniki . Zestawy tych wska źników znajduj ą si ę dalej, w rozdziale VIII. Tu scharakteryzujemy je tylko w sposób ogólny. Dla oceny realizacji celu głównego i celów strategicznych, wykraczaj ących z reguły poza natychmiastowe i bezpo średnie efekty realizacji działa ń i przedsi ęwzi ęć rozwojowych, adekwatne s ą wska źniki oddziaływania na powiat i jego rozwój w dłu Ŝszych odst ępach czasu. Wska źnikami tymi b ędą np. przyrost lub brak spadku zatrudnienia, wzrost zadowolenia z Ŝycia w powiecie przejawiający si ę ujemn ą migracj ą ludno ści z jego granic itd. Strategia zakłada ocen ę wska źników oddziaływania po 10 latach, tj. po zako ńczeniu realizacji celów strategicznych. Nie ogranicza to oceny trendów oddziaływania tych celów na powiat w krótszych okresach. Do pomiaru realizacji celów szczegółowych stosowane b ędą wska źniki rezultatu , pokazuj ące bezpo średni efekt osi ągany z realizacji działa ń i przedsi ęwzi ęć , które podejmuje si ę dla osi ągania tych celów. B ędzie to np. skrócenie czasu podro Ŝy lub zmniejszenie liczby wypadków wskutek modernizacji drogi itd. Miernikami za ś odnosz ącymi si ę do oceny działa ń/operacji i przedsi ęwzi ęć rozwojowych b ędą wska źniki produktu (materialne np. ilo ść km zmodernizowanej drogi lub finansowe np. kwota wydana na stypendia dla uczniów itp.). Wska źniki produktu b ędą sprecyzowane w dokumentach wdra Ŝaj ących Strategi ę – w programach rozwoju powiatu.

VII.2. Cele strategiczne i operacyjne/ szczegółowe oraz działania strategiczne słu Ŝą ce ich realizacji

Cel strategiczny 1 Wspieranie rozwoju przedsi ębiorczo ści i przeciwdziałanie bezrobociu Wspieranie rozwoju przedsi ębiorczo ści i przeciwdziałanie bezrobociu jest w ocenach mieszka ńców powiatu najpilniejsz ą potrzeb ą i najwa Ŝniejszym postulatem kierowanym do jego władz. Nie dziwi to, skoro w czerwcu br. bezrobocie wyniosło 15,7% i było jednym z najwi ększych w Wielkopolsce. Wpływ samorz ądu powiatowego na rozwój przedsi ębiorczo ści jest niewielki, co nie znaczy, Ŝe niemo Ŝliwy. Mo Ŝliwo ści w tym zakresie pokazuje zestaw działa ń prorozwojowych dla realizacji celów szczegółowych 1.1, 1.2 i 1.3.

95 Wi ększa jest natomiast mo Ŝliwo ść oddziaływania, m. in. poprzez Powiatowy Urz ąd Pracy, na aktywizowanie i równowa Ŝenie lokalnego rynku pracy oraz promowanie ró Ŝnych form zatrudnienia. Wykorzystanie zasobów pracy jest jednym z najwa Ŝniejszych czynników wzrostu gospodarczego. Zasoby pracy mog ą za ś by ć efektywnie wykorzystane, gdy gospodarka charakteryzuje si ę trwałym trendem wzrostowym. Lokalne rynki pracy wykraczaj ą poza granic ę pojedynczych gmin i zawieraj ą si ę głównie – poprzez układy komunikacyjne i inn ą infrastruktur ę – w granicach powiatu. St ąd te Ŝ samorz ąd powiatowy i Powiatowy Urz ąd Pracy musz ą poszukiwa ć równowagi mi ędzy popytem na prac ę a jej poda Ŝą , korzystaj ąc z ró Ŝnych sposobów osi ągania tej równowagi. Jest to jedno z głównych zada ń samorz ądu powiatowego, realizowane w ramach polityki rozwi ązywania problemów społecznych. Uzasadnione jest zatem wprowadzenie do SRP jednego z celów strategicznych (cel 1) po świeconych tej problematyce. Dróg wiod ących do poprawy na rynku pracy jest wiele. Dotycz ą one kształtowania materialnego otoczenia, tj. rozbudowy wszelkiego rodzaju infrastruktury, zwłaszcza drogowej i usprawnienia komunikacji zbiorowej. Z jednej strony sprzyja to inwestycjom i rozwojowi przedsi ębiorczo ści, zarówno w miastach jak i we wsiach (dywersyfikacja działalno ści wiejskiej) i zwi ększeniu ilo ści miejsc pracy, a z drugiej – poprawia mobilno ść społeczn ą i dost ępno ść do oddalonych niekiedy miejsc pracy. Znacz ący wpływ na równowag ę rynku pracy ma infrastruktura edukacyjna i system kształcenia, a zwłaszcza jego dostosowanie do potrzeb tego rynku, a tak Ŝe jako ść usług medycznych zapewniaj ących zdrowie osobom pracuj ącym. Niniejszy cel strategiczny b ędzie osi ągany wskutek realizacji celów szczegółowych (operacyjnych) 1.1, 1.2, 1.3, 1.4 i przewidzianych dla nich działa ń strategicznych zwanych te Ŝ rozwojowymi. Cele te i działania mog ą zosta ć w przyszło ści zmodyfikowane b ądź uzupełniane.

Cele operacyjne/ szczegółowe , których Działania i przedsi ęwzi ęcia strategiczne realizacja przyczynia ć si ę b ędzie do (rozwojowe), przy pomocy których osi ągni ęcia celu strategicznego 1 – zamierza si ę osi ągn ąć cele operacyjne/ „Wspieranie rozwoju przedsi ębiorczo ści i szczegółowe. przeciwdziałanie bezrobociu”. 1 2 Cel 1.1. 1.1.1. Zwi ększenie atrakcyjno ści inwestycyjnej Tworzenie miejsc pracy poprzez promowanie i powiatu dla wywołania ekspansji inwestorów wspieranie rozwoju przedsi ębiorczo ści . lokalnych i pozyskania nowych z zewn ątrz.

96 Dokonywa ć tego nale Ŝy poprzez kształtowanie struktury przestrzennej, tj. rozwój infrastruktury transportowej, technicznej i społecznej oraz stwarzanie przyjaznego klimatu, wskazywanie szans rozwoju przedsi ębiorstwom, promowanie firm i ich produktów oraz dobrych praktyk, które innych doprowadziły do sukcesów gospodarczych. Podstawowym warunkiem rozwoju przedsi ębiorczo ści 1.1.2. Promowanie i utrwalanie zró Ŝnicowanego i tworzenia miejsc pracy jest rozbudzanie skłonno ści gospodarczo modelu wsi oraz wielofunkcyjnych oraz tworzenie warunków do zakładania firm i gospodarstw rolnych prowadz ących dodatkow ą samozatrudniania si ę. Potrzebne jest zatem nauczanie działalno ść pozarolnicz ą dla ochrony wsi przed podstaw przedsi ębiorczo ści w szkołach wahaniami koniunktury rolniczej i zatrudnienia ponadgimnazjalnych i w systemie edukacji nadwy Ŝek siły roboczej gospodarstw (we pozaszkolnej. Potrzebne jest ułatwianie, wespół z j.s.t. współdziałaniu z O/ODR i O/ Izby Rolniczej). ró Ŝnych szczebli, działalno ści gospodarczej. 1.1.3. Podniesienie poziomu wyposa Ŝenia i usług Potrzebna jest wreszcie dalsza rozbudowa istniej ących instytucji obsługi biznesu zwłaszcza w infrastruktury w powiecie. Dzi ś nie wystarczy zakresie pozyskiwania unijnych środków na rozwój oferowa ć przedsi ębiorcom i inwestorom uzbrojonych przedsi ębiorczo ści i rolnictwa albo podj ęcie terenów inwestycyjnych i ludzi do pracy. Trzeba inicjatywy, o której mowa w działaniu 1.1.9. zapewni ć im ponadto dobr ą dost ępno ść 1.1.4. Wspieranie, dost ępnymi środkami, zatrudnienia, komunikacyjn ą do tych terenów, infrastruktur ę samozatrudnienia, e-pracy oraz tworzenia spółdzielni społeczn ą i około biznesow ą wraz z usługami socjalnych. medycznymi, kulturalnymi, sportowymi, handlowymi, 1.1.5. Promowanie ochrony środowiska i stosowanie bankowymi i innymi. Tu równie Ŝ otwiera si ę pole do zach ęt do budowy zakładu segregowania i recyklingu współdziałania samorz ądów terytorialnych róŜnych odpadów, dla zwi ększenia zatrudnienia, w tym osób o poziomów i tworzenia mi ędzy sob ą i z innymi niskich kwalifikacjach zawodowych. podmiotami partnerstw. Realizacja celu ma 1.1.6. Uczenie podstaw przedsi ębiorczo ści, przyczyni ć si ę do zwi ększenia zatrudnienia oraz agrobiznesu i szacunku dla przedsi ębiorców w wykorzystania potencjału osób odchodz ących z szkołach ponadgimnazjalnych oraz rolnictwa i sektorów trac ących znaczenie rozpowszechnianie tych warto ści w śród całej gospodarcze. Ma te Ŝ wzmocni ć finansowo j.s.t. społeczno ści lokalnej. wskutek wzrostu dochodów z tytułu udziału w 1.1.7. Zabieganie przez władze powiatu o podatkach od osób fizycznych i prawnych. modernizacj ę sieci elektroenergetycznej. 1.1.8. Wyznaczanie w porozumieniu z gminami, terenów inwestycyjnych, w tym pod elektrownie wiatrowe i promocja tych terenów. 1.1.9. RozwaŜenie podj ęcia współrealizacji inicjatywy gminy Budzy ń dotycz ącej powołania Centrum Bezpłatnej Obsługi Biznesu i Agrobiznesu zwłaszcza dla podmiotów rozpoczynaj ących działalno ść . 1 2 Cel 1.2. 1.2.1. Promowanie ró Ŝnych form turystyki, rekreacji i Promowanie turystyki dla zwi ększenia udziału wypoczynku jako jednej z potrzeb ludzi, społecze ństw usług turystycznych w gospodarce, wzrostu i jako działalno ści gospodarczej, przynosz ącej dochód zatrudnienia i dochodów. i przysparzaj ącej miejsca pracy. 1.2.2. Zwi ększenie atrakcyjno ści turystycznej powiatu

przez ochron ę i ulepszanie walorów przyrodniczych i

kulturowych oraz poprawianie do nich dost ępno ści.

1.2.3. Znakowanie, w porozumieniu z gminami, przy

drogach lokalnych miejsc atrakcyjnych turystycznie i

wskazywanie dojazdów do obiektów turystycznych

(k ąpielisk, wypo Ŝyczalni sprz ętu, kempingów, pól

97 biwakowych, o środków wypoczynkowych, hoteli, szlaków turystycznych itd.). 1.2.4. Współudział w partnerstwie z gminami i województwem, w budowaniu infrastruktury turystycznej, m. in. ście Ŝek pieszo-rowerowych, odgał ęzie ń od dróg do obiektów turystycznych, w tym w ramach budowy infrastruktury dla Wielkiej P ętli Wielkopolsko-Kujawsko-Lubuskiej (Warta-Note ć). 1.2.5. Wypracowanie wspólnie z gminami sposobów udost ępniania infrastruktury publicznej sportu, rekreacji, kultury i wypoczynku na potrzeby turystyki Turystyka jest zarówno zjawiskiem społecznym, jak i masowej. dziedzin ą gospodarcz ą, o charakterze 1.2.6. Stworzenie sprawnie działaj ącego Powiatowego interdyscyplinarnym, oddziałuj ącym kreatywnie na Punktu Informacji Turystycznej GIS, maj ącego rozwój wielu innych działalno ści. Znamionuje j ą zinwentaryzowane zasoby turystyczne całego wysoki udział pracy ludzkiej. W ten sposób staje się terytorium powiatu, oferty turystyczne dla ona generatorem licznych miejsc pracy. Dla turysty i okre ślonych grup np. w ędkarzy, grzybiarzy, jego psychiki potrzebna jest otwarto ść przestrzeni. my śliwych, rowerzystów itd. Du Ŝy udział ł ąk i otwartych wód w strukturze 1.2.7. Promowanie wzajemnego świadczenia usług uŜytkowania powierzchni powiatu przestrze ń t ę mu przez ró Ŝne o środki turystyczne i gospodarstwa zapewnia. Powiat jest atrakcyjny turystycznie z uwagi agroturystyczne wczasowiczom np. zapewnienie w na posiadane zasoby natury i kultury, czyste ka Ŝdy dzie ń pobytu wypoczynku w innym obiekcie, środowisko, wielobarwne krajobrazy, ale tak Ŝe bogat ą co uatrakcyjniłoby pobyt. infrastruktur ę turystyczn ą: szlaki piesze i rowerowe, 1.2.8. Organizowanie szkole ń doskonal ących dla wielofunkcyjnie zagospodarowane zbiorniki wodne, organizatorów turystyki i agroturystyki. zrewaloryzowane obiekty architektury i kultury, 1.2.9. Aktywne wspieranie realizacji programów bogat ą baz ę gastronomiczno-noclegow ą, rozwini ętą turystycznych ró Ŝnych organizacji działaj ących na agroturystyk ę itd. rzecz powiatu, m. in.: Wszystko to warte jest udost ępnienia ludziom – nie - Zwi ązku Miast i Gmin Nadnoteckich realizuj ącego tylko mieszka ńcom, ale turystom i rekreantom z „Program Rozwoju Produktu Turystycznego oraz du Ŝych miast. Rozwój działalno ści turystycznej i Kreacji Marki Gmin Nadnoteckich”, oŜywienie przez ni ą całej gospodarki le Ŝy w interesie - Mi ędzypowiatowego Klastra Turystycznego, mieszka ńców i świadczeniodawców usług - Turystycznej P ętli Wielkopolsko-Kujawsko- turystycznych, a tak Ŝe j.s.t.: gmin i powiatu. Lubuskiej (szlaku wodnego), Mog ą one bowiem liczy ć na wzrost dochodów - LGD „Dolina Noteci”, bud Ŝetowych z tytułu udziału w podatkach Albo opracowanie Zintegrowanego Programu dochodowych od osób fizycznych i prawnych. Rozwoju Turystyki w Powiecie i okre ślenie kierunków wsparcia poszczególnych obszarów pro turystycznych. 1.2.10. Udzielanie pomocy w pozyskiwaniu przez organizatorów turystyki wsparcia finansowego z funduszy unijnych na rozwój świadczonych usług. 1.2.11. Skoordynowanie i wsparcie mi ędzygminnej budowy wie Ŝ widokowych i punktów obserwacyjnych przyrody w Dolinie Noteci i na wzgórzu Gontyniec. 1.2.12. Promowanie, wraz z gmin ą miejsk ą Chodzie Ŝ wzgórza „Talerz” i zach ęcanie inwestorów do wybudowania tam hotelu i pokrycia stoku narciarskiego nawierzchni ą igielitow ą dla całorocznego wykorzystania.

98 1 2 Cel 1.3. 1.3.1. Ustalenie trendów popytu na okre ślon ą prac ę i Równowa Ŝenie i aktywizowanie rynku pracy. dostosowanie kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych i centrach edukacji pod zapotrzebowanie rynku w dłu Ŝszym okresie czasu. 1.3.2. Zapewnienie lepszego dost ępu do publicznego systemu informacji i poradnictwa zawodowego, w tym dotycz ącego adaptacji do zachodz ących zmian gospodarczych, zmienno ści i ró Ŝnorodno ści warunków zatrudnienia (zatrudnienie krótkookresowe, na cz ęść etatu, sezonowe, telepraca itp.). 1.3.3. Ułatwianie pracodawcom zatrudniania pracowników poprzez organizowanie giełd i targów Powy Ŝszy cel ma doprowadzi ć do utrzymywania w pracy, oferowanie po średnictwa, bie Ŝą ce stałej równowadze popytu na prac ę z jej poda Ŝą . diagnozowanie potrzeb rynku itd. Zwa Ŝywszy na zmienno ść poda Ŝy i popytu na rynku 1.3.4. Aktywizowanie osób pozostających bez pracy, dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych oraz zagro Ŝonych i wykluczonych, ułatwianie wej ścia na dostosowywanie si ę do tej zmienno ści firm i rynek pracy i utrzymania zatrudnienia. wytwarzanych w nich produktów – jest to niezwykle 1.3.5. Upowszechnianie dobrych praktyk dotycz ących trudne. zwi ększania i doskonalenia sposobów zatrudniania, w Zachowanie równowagi utrudniaj ą te Ŝ wprowadzane tym alternatywnych form pracy (patrz działanie do firm innowacje organizacyjne i technologiczne, 1.3.2.). wywołuj ące zmienno ść zapotrzebowania na prac ę. 1.3.6. Inicjowanie podejmowania prac Niemniej mo Ŝliwe s ą działania mog ące wspomaga ć interwencyjnych i robót publicznych, zwłaszcza w zachowanie tej równowagi i aktywizowa ć rynek zakresie prostych technik realizacyjnych oraz prac pracy. społecznie u Ŝytecznych, sta Ŝy i przygotowania Zamieszczony obok zestaw działa ń i przedsi ęwzi ęć zawodowego bezrobotnych. rozwojowych wskazuje kierunki i niektóre sposoby 1.3.7. Wzmacnianie i wykorzystywanie miasta wspomagania tej równowagi i aktywizacji. Chodzie Ŝ i gminnych centrów ekonomicznych, maj ących wi ększy ni Ŝ inne o środki osadnicze potencjał gospodarczy i chłonno ść na prac ę, a tak Ŝe wpływ na społeczno-gospodarcz ą aktywno ść otoczenia, do kreowania wzrostu zatrudnienia i stymulowania rozwoju całego powiatu. 1.3.8. Zach ęcanie pracodawców do stosowania, a pracobiorców do korzystania z wolontariatu, ułatwiaj ącego nabycie wymaganych kwalifikacji, a potem zatrudnienie. 1.3.9. Promowanie i stymulowanie zmian struktury gospodarczej wsi dla ograniczenia ukrytego tam bezrobocia i przyspieszenia rozwoju społeczno- gospodarczego tych jednostek osadniczych. 1.3.10. Opracowanie i wdro Ŝenie, w porozumieniu z ODR, Izb ą Rolnicz ą i szkołami średnimi pakietu kursów kwalifikacyjnych, kierowanych do ludno ści rolniczej zamierzaj ącej podj ąć prac ę poza gospodarstwem rolnym. 1 2 Cel 1.4. 1.4.1. Trafne diagnozowanie potrzeb rynku pracy, Zwi ększenie efektywno ści instytucjonalnej standaryzowanie usług świadczonych przez słu Ŝby obsługi rynku pracy. zatrudnienia oraz skuteczne realizowanie programów dotycz ących zatrudnienia i promocji

99 przedsi ębiorczo ści. 1.4.2. Inicjowanie powstawania partnerstw na rzecz zatrudnienia i rozwoju oraz ułatwianie pozyskiwania Praca słu Ŝb publicznych obsługuj ących rynek pracy na to środków. jest – zwa Ŝywszy na rang ę społeczn ą i zmienno ść tego 1.4.3. Rozszerzanie współpracy z partnerami rynku rynku niezwykle trudna. Musz ą wi ęc one doskonali ć pracy, a głownie z pracodawcami, szkołami i innymi własne umiej ętno ści oraz instrumenty oddziaływania placówkami kształcenia zawodowego, niepublicznymi na rynek pracy. Powinny te Ŝ współpracowa ć z agencjami zatrudniania bezrobotnych, słu Ŝbami podmiotami komercyjnymi i społecznymi obsługi społecznymi itp. rynku pracy np. poprzez wspóln ą baz ę danych 1.4.4. Stałe modernizowanie PUP dla dostosowania dotycz ących rynku pracy. poziomu usług do standardów europejskich. Idzie tu o Cel ten i jego realizacja temu wszystkiemu ma słuŜyć. warunki lokalowe, sprz ętowe, system informatyczny itd. 1.4.5. Podnoszenie kwalifikacji pracowników obsługuj ących rynek pracy (m.in. poprzez realizacj ę projektu „Doskonalsza kadra-doskonalsze usługi”.

Cel strategiczny 2 Zwi ększanie dost ępno ści i spójno ści komunikacyjnej Dost ępno ść i spójno ść komunikacyjna danego terytorium i powi ązanego z nim otoczenia ma wielkie znaczenie społeczne: poprawia komfort Ŝycia, ułatwia dost ęp do pracy i usług (publicznych i rynkowych), wzajemne komunikowanie si ę itd. Podstawowym czynnikiem integruj ącym przestrze ń jest infrastruktura drogowa i okołodrogowa oraz zwi ązany z ni ą cały system transportowy, a tak Ŝe infrastruktura telekomunikacyjna, w tym teleinformatyczna. Poprawa i rozbudowa infrastruktury komunikacyjnej to drugi, po przedsi ębiorczo ści i zapewnieniu miejsc pracy, postulat zgłaszany przez lokaln ą społeczno ść w trakcie budowy Strategii. Zmiana stanu infrastruktury komunikacyjnej i jej rozbudowa to kształtowanie warunków do lepszego Ŝycia i działalno ści społeczno-gospodarczej. Jest to domena pa ństwa i samorz ądów, a w tym przypadku tak Ŝe jeden z priorytetów władz samorz ądowych powiatu. Węzłami rozwoju lokalnego s ą: miasto Chodzie Ŝ, z podstawow ą sieci ą usług i centra gmin. Realizacja niniejszego celu strategicznego powinna ułatwi ć dost ęp do tych miejscowo ści i oferowanych w nich usług. Mo Ŝna si ę spodziewa ć, Ŝe poprawi to spójno ść terytorialn ą i społeczn ą powiatu, ułatwi dost ęp do wszystkich innych zasobów w jego obszarze: gospodarczych, przyrodniczych i kulturowych, a przez to umo Ŝliwi, b ądź ułatwi lepsze ich wykorzystanie dla dobra całej wspólnoty samorz ądowej i przyjezdnych, w tym turystów.

100 Podobn ą rol ę odegra rozbudowa infrastruktury telekomunikacyjnej, a głównie teleinformatycznej; przyczyni si ę ona nadto do budowy społecze ństwa informatycznego i podniesienia jako ści kapitału ludzkiego. Cel b ędzie osi ągni ęty poprzez realizacj ę celów operacyjnych 2.1. i 2.2., a ewentualnie te Ŝ innych, które wykreuje przyszło ść .

Cele operacyjne/ szczegółowe , których Działania i przedsi ęwzi ęcia strategiczne , realizacja przyczynia ć si ę b ędzie do przy pomocy których zamierza si ę osi ągni ęcia celu strategicznego 2 – osi ągn ąć cele szczegółowe/ operacyjne „Zwi ększanie dost ępno ści i spójno ści komunikacyjnej” 1 2 Cel 2.1. 2.1.1. Budowa i modernizacja dróg powiatowych, w Budowa/ przebudowa dróg i infrastruktury tym szczególnie o znaczeniu zwi ększaj ącym okołodrogowej oraz usprawnienie całego dost ępno ść do centrów skupiaj ących miejsca pracy i systemu transportu. usługi publiczne. 2.1.2. Budowa i modernizacja infrastruktury

okołodrogowej (zatoki, parkingi, chodniki, ście Ŝki

pieszo-rowerowe itd.). Poprawa jako ści poł ącze ń ma pierwszorz ędne 2.1.3. Usprawnianie transportu zbiorowego, dla znaczenie dla wzmocnienia integracji terytorialnej, a poprawienia i potanienia dost ępu do dalszych miejsc zwłaszcza poł ącze ń pomi ędzy o środkami świadczenia pracy i młodzie Ŝy ponadgimnazjalnej do szkół oraz usług rynkowych i społecznych, a ich terenowym dla ograniczenia ruchu samochodowego na drogach. zapleczem, w tym z obszarami wiejskimi. 2.1.4. Skoordynowanie rozkładów jazdy dla Rozbudowa infrastruktury, rozwijanie i integrowanie zharmonizowania godzin dojazdów środkami systemów transportu zbiorowego znacz ąco t ę jako ść transportu zbiorowego z godzinami pracy wi ększo ści poprawia. firm i z godzinami świadczenia usług publicznych. Realizacja celu przyczyni si ę do: 2.1.5. Poprawianie rozwi ąza ń komunikacyjnych i - usprawnienia i potanienia transportu oraz in Ŝynierii ruchu na drogach, zwłaszcza w wi ększych komunikacji zbiorowej, jednostkach osadniczych. - wzrostu bezpiecze ństwa u Ŝytkowników dróg, 2.1.6. Budowa obwodnic i przebudowa dróg - wi ększej mobilno ści społecznej (m. in. w gminnych i powiatowych w Chodzie Ŝy dla poszukiwaniu pracy na dalszej odległo ści), aktywizacji obszarów miejskich i zwi ększenia - wzrostu aktywno ści inwestycyjnej i gospodarczej, bezpiecze ństwa ruchu drogowego”. - zwi ększenia liczby turystów, 2.1.7. Budowa – wraz z gminami – odgał ęzie ń dróg - poprawienia spójno ści terytorialnej, ale te Ŝ powiatowych do miejsc atrakcyjnych przyrodniczo, ekonomicznej i społecznej. kulturowo i turystycznie. 2.1.8. Zabieganie o udro Ŝnienie szlaku wodnego na Noteci dla potrzeb transportu. 1 2 Cel 2.2. 2.2.1. Podł ączenie do Internetu szerokopasmowego, Rozbudowa infrastruktury teleinformatycznej. tam gdzie sieci te powstan ą, szkół ponadgimnazjalnych i innych jednostek świadcz ących Cel ma przyczyni ć si ę do tworzenia społecze ństwa usługi publiczne. informatycznego, zgodnie z wytycznymi odnowionej 2.2.2. Promowanie społecze ństwa informatycznego Strategii Lizbo ńskiej i z celem horyzontalnym dla wszystkich. Strategii Rozwoju Województwa. 2.2.3. Rozpowszechnianie efektywnego wykorzystywania na obszarze powiatu technik

101 Wielkopolski Regionalny Program Operacyjny na lata informatycznych i wprowadzanie ich w jednostkach 2007-2013, który zgodnie z zasad ą n+2 b ędzie usług publicznych, dla ułatwienia korzystania z tych realizowany do 2015 roku zakłada budow ę lokalnych usług przez mieszka ńców (np. MDK, szpital, szkoły, szkieletowych sieci szerokopasmowych i systemów biblioteki). bezprzewodowego dost ępu do Internetu oraz realizacj ę projektów z zakresu e-administracji, e- zdrowia, e-kultury, e-edukacji. Samorz ąd powiatowy powinien wł ączy ć si ę w realizacj ę, przynajmniej niektórych z tych projektów, w odniesieniu do jednostek, dla których jest organem prowadz ącym.

Cel strategiczny 3 Podniesienie jako ści Ŝycia przez zapewnienie wszechstronnego rozwoju i kondycji zasobów ludzkich Podnoszenie jako ści Ŝycia wspólnoty lokalnej, zaspokajanie – w miar ę mo Ŝliwości – jej potrzeb i oczekiwa ń jest głównym zadaniem, Ŝeby nie powiedzie ć najwa Ŝniejszym składnikiem misji władz samorz ądowych. Jako ść Ŝycia społeczno ści lokalnej zale Ŝy od stanu otoczenia materialnego i zapewnienia pracy, czystego środowiska i zaspokojenia ró Ŝnorakich potrzeb: edukacyjnych, zdrowotnych, kulturalnych, psychoruchowych i aktywno ści społecznej. Poprawa stanu otoczenia materialnego (infrastruktury), wzrost przedsi ębiorczo ści i dost ępno ści pracy, zachowanie czystego i zdrowego środowiska oraz zaspokojenie pozostałych oczekiwa ń społecznych zgłaszane były jako priorytety podczas konsultacji w trakcie budowy Strategii. Niektóre z tych postulatów uwzgl ędniono przy wytyczaniu i formułowaniu pierwszego i drugiego celu strategicznego. Niniejszy, trzeci z kolei cel strategiczny przenosi pozostałe wnioski społeczne w swój zakres, a tak Ŝe – podobnie jak to miało miejsce przy poprzednich celach – w zakres celów szczegółowych i przyporz ądkowanych im działa ń realizacyjnych. Cele po średnie, zwane te Ŝ szczegółowymi lub operacyjnymi, oznaczono numerami: 3.1., 3.2., 3.3., 3.4. Cele te i działania maj ące przyczyni ć si ę do ich osi ągni ęcia, w zale Ŝno ści od przyszłych potrzeb i uwarunkowa ń mog ą by ć, w trakcie aktualizacji Strategii zmienione, uzupełniane o kolejne itd.

102 Cele operacyjne/ szczegółowe , których Działania i przedsi ęwzi ęcia strategiczne realizacja przyczynia ć si ę b ędzie do (rozwojowe), przy pomocy których osi ągni ęcia celu strategicznego 3 – zamierza si ę osi ągn ąć cele operacyjne/ „Podniesienie jako ści Ŝycia przez szczegółowe. zapewnienie wszechstronnego rozwoju i kondycji zasobów ludzkich” 1 2 Cel 3.1. 3.1.1. Kształtowanie świadomo ści społecznej Zachowanie i ulepszanie środowiska pocz ąwszy od szkół w zakresie racjonalnego przyrodniczego i kulturowego dla poprawy uŜytkowania i ochrony dóbr natury i kultury, jako ści Ŝycia obecnego i przyszłych pokole ń. zwłaszcza obj ętych ochron ą prawn ą, wspieranie NGO w tym zakresie.

3.1.2. Podejmowanie przedsi ęwzi ęć na rzecz

ograniczenia emisji do środowiska substancji

szkodliwych.

3.1.3. Doko ńczenie termomodernizacji budynków

uŜyteczno ści publicznej, w tym o światowych w

Chodzie Ŝy i promowanie tych czynno ści w śród innych

uŜytkowników obiektów kubaturowych. Trwały, zrównowa Ŝony i stabilny rozwój danego 3.1.4. Promowanie powszechnej wymiany eternitu na terytorium mo Ŝe by ć zapewniony tylko wtedy, kiedy inne pokrycia dachowe i poszukiwanie źródeł zaspokaja potrzeby nie tylko obecnej generacji, ale nie sfinansowania tych operacji. ogranicza tych potrzeb przyszłym pokoleniom. 3.1.5. Propagowanie w śród rolników, w partnerstwie z Dlatego te Ŝ mamy obowi ązek chroni ć i ulepsza ć gminami, oddziałami ODR, ARiMR, Inspektoratem środowisko Ŝycia człowieka – najpierw przyrodnicze, Ochrony Ro ślin, stosowania Kodeksu Dobrej Praktyki szczególnie trudne do odtworzenia, a potem Rolniczej, szczególnie w strefach przyrodniczo kulturowe. Do ochrony środowiska przyrodniczo- wra Ŝliwych (m. in. przy rowach i jeziorach) oraz kulturowego trzeba podchodzi ć cało ściowo i proekologicznego, zintegrowanego rolnictwa; systemowo. Ujmowa ć zjawiska, zwłaszcza nagradzanie dobrych praktyk z tego zakresu. przyrodnicze jako organiczn ą cało ść i jedno ść ze 3.1.6. Promowanie i wspieranie systemu przydomowej zjawiskami społecznymi, kulturowymi i segregacji odpadów komunalnych oraz ich recyklingu gospodarczymi zachodz ącymi w przestrzeniu lub wykorzystania do produkcji bioenergii. geograficznej. Ochrona i poprawa środowiska 3.1.7. Promowanie wyznaczonych w wojewódzkim naturalnego i kulturowego jest zadaniem nakre ślonego planie zagospodarowania przestrzennego dla Doliny tu celu operacyjnego. Noteci alternatywnych kierunków gospodarowania z wykorzystaniem zasad ekorozwoju. 3.1.8. Opiekowanie si ę – w partnerstwie z gminami, a w miar ę mo Ŝliwo ści takŜe z organizacjami pozarz ądowymi (np. z LGD) zabytkami, a w razie potrzeby ich rewitalizowanie. 3.1.9. Promowanie i znakowanie miejsc lokalizacji zabytkowych obiektów natury i kultury oraz atrakcyjnych krajobrazów (miejsc widokowych). 1 2 Cel 3.2. 3.2.1. Upowszechnianie średniego wykształcenia Rozwój systemu edukacji. wśród młodzie Ŝy i dorosłych dla umo Ŝliwienia dalszego kształcenia lub zdobycia kwalifikacji zawodowych zwi ększaj ących skłonno ść do indywidualnej przedsi ębiorczo ści zapewniaj ącej

rozwój powiatu i chłonno ść na innowacje oraz na

środki unijne temu rozwojowi sprzyjaj ące.

103 3.2.2. Dostosowanie kształcenia ponadgimnazjalnego do potrzeb rynku pracy poprzez dostosowanie Rozwój intelektualny kapitału ludzkiego zale Ŝy od stosownej bazy szkolno-warsztatowej (techno- infrastruktury, bazy (w tym wyposa Ŝenia pracowni i dydaktycznej), zmiany profilu kształcenia oraz warsztatów), zadysponowanej na rzecz edukacji oraz zapewnienia dost ępu do praktyk zawodowych w od umiej ętnego jej wykorzystania i pomna Ŝania we zakładach pracy, tworzenie mini przedsi ębiorstw własnym zakresie przez szkoły, dzi ęki pomysłowo ści szkolno-uczniowskich, uczenie podstaw uczniów i nauczycieli. Zale Ŝy te Ŝ od sprawno ści przedsi ębiorczo ści i szacunku do przedsi ębiorców. systemu kształcenia i jako ści kadr nauczycielskich. 3.2.3. Sukcesywne udost ępnianie szkołom Poziom wykształcenia lokalnej społeczno ści jest nieco szerokopasmowego dost ępu do Internetu wraz z ni Ŝszy ni Ŝ przeci ętnie w kraju (wi ęcej o około 5% upowszechnianiem nauki informatyki. osób z zaledwie podstawowym wykształceniem). 3.2.4. Zapewnienie ustawicznego kształcenia osób Przywi ązywanie wi ęc wagi do edukacji przez władze dorosłych, w tym osób odchodz ących z rolnictwa i z samorz ądowe i Strategi ę jest społecznie uzasadnione. zawodów trac ących znaczenie, które zamierzaj ą Edukacja to inwestycja, co najmniej tak wa Ŝna, je śli podj ąć inn ą prac ę. nie bardziej, jak inwestycje materialne. 3.2.5. Rozwijanie doradztwa dla uczniów co do Realizacja celu przy pomocy działa ń i przedsięwzi ęć dalszego kształcenia lub wyboru pracy. strategicznych powinna zapewni ć zmiany słu Ŝą ce 3.2.6. Stworzenie systemu zaj ęć pozaszkolnych i poprawie istniej ącego stanu. pozalekcyjnych umo Ŝliwiaj ących rozwijanie Cel powinien by ć osi ągni ęty dzi ęki zintegrowanemu, uzdolnie ń i kształcenie umiej ętno ści kluczowych, partnerskiemu współdziałaniu samorz ądu i środowisk maj ących na celu wyrównywanie szans edukacyjnych społecznych i szkolnych – nauczycielskich i młodzie Ŝy pochodz ącej z ró Ŝnych środowisk. uczniowskich. 3.2.7. Wprowadzenie zaj ęć ucz ących umiej ętnego korzystania z dziedzictwa natury, zwłaszcza w obszarach obj ętych ochron ą prawn ą. 3.2.8. Zapewnienie korzystania przez młodzie Ŝ ponadgimnazjaln ą z publicznej infrastruktury sportowo-rekreacyjnej. 3.2.9. Stworzenie systemu ograniczaj ącego migracj ę młodych, wykształconych i przedsi ębiorczych ludzi z powiatu, m. in. poprzez: stypendia, zapewnienie warunków do uprawiania sportu, rekreacji, i wypoczynku (np. przez ułatwienia w korzystaniu ze stosownej infrastruktury publicznej), oraz do korzystania z dobrze funkcjonuj ących usług publicznych. 3.2.10. Promowanie w śród uczniów szkół ponadgimnazjalnych postaw obywatelskich, aktywno ści społecznej np. poprzez: uczestnictwo w pracach organizacji pozarz ądowych, w tym sportowych, pracy w wolontariacie, wyró Ŝnianie szczególnie aktywnych w tym zakresie uczniów, organizowanie wyborów do samorz ądów szkolnych, prawyborów do samorz ądów terytorialnych itd. 3.2.11. Dbanie o jako ść kadr nauczycielskich (np. wprowadzenie konkursów i rankingów nauczycieli, opracowywanie i wdra Ŝanie programów autorskich, pozyskiwanie kadr in Ŝynierskich z zakładów pracy do nauki zawodu i umo Ŝliwienie im zdobywania uprawnie ń pedagogicznych itd.). 3.2.12. Rozwijanie współpracy pomi ędzy uczniami z krajów partnerskich, mi ędzy innymi w ramach

104 projektu „Comenius”. 1 2 Cel 3.3. 3.3.1. Promowanie zdrowia, prozdrowotnego trybu Promocja i ochrona zdrowia oraz zapewnienie Ŝycia, od Ŝywiania si ę i zachowa ń oraz utrzymania pomocy społecznej. czysto ści i id ącej najcz ęś ciej z ni ą w parze estetyki otoczenia. 3.3.2. Opracowywanie i wdra Ŝanie, w zale Ŝno ści od zmieniaj ących si ę potrzeb, programów profilaktyczno- leczniczych adresowanych do okre ślonych grup społecznych, b ądź koncentrowanych na okre ślonych zagro Ŝeniach zdrowotnych; wdra Ŝanie tych programów powinno by ć ł ączone z coraz lepszym wykorzystaniem środków PO Kapitał Ludzki i szerokim ich upowszechnianiem, aby jak najwi ęcej osób z nich korzystało. 3.3.3. Tworzenie, b ądź współtworzenie w partnerstwach, o środków leczniczo-piel ęgnacyjnych dla osób starszych i dla leczenia uzale Ŝnie ń. 3.3.4. Rozbudowa Szpitala Powiatowego i Zdrowie jest dla człowieka najwa Ŝniejsz ą warto ści ą. dostosowanie do wymaganych standardów oddziałów: Na jego stan wpływaj ą cechy wrodzone, Poło Ŝniczo-Noworodkowego i Rehabilitacyjnego. prozdrowotny tryb Ŝycia i jako ść usług medycznych. 3.3.5. Wyrównywanie szans Ŝyciowych osób Niektóre osoby dotyka niesprawno ść , a wiele rodzin niepełnosprawnych i starszych przez stwarzanie inne przypadki spowodowane przez los. Trosk ę o mo Ŝliwo ści aktywnego udziału w Ŝyciu społecznym, a zdrowie i instytucjonaln ą pomoc dotkni ętym przez los młodzie Ŝy, dodatkowo, w szkolnych grupach ustawowo powierzono samorz ądom, w tym integracyjnych. samorz ądowi powiatowemu oraz innym agendom 3.3.6. Udzielanie instytucjonalnej pomocy i opieki państwowym, które świadcz ąc usługi medyczne i rodzinom i osobom jej potrzebuj ącym, po rzetelnym socjalne maj ą obowi ązek z tymi samorz ądami rozpoznaniu konieczno ści tej pomocy. współdziała ć. 3.3.7. Stwarzanie warunków do Ŝycia i rozwoju Mieszka ńcy powiatu zawierzaj ą w zasadzie dzieciom pozbawionym opieki naturalnych rodzin, terytorialnym instytucjom publicznym, domagaj ą si ę przez wspieranie rodzin zast ępczych i placówek jednak doskonalenia ich wzajemnej współpracy i opieku ńczo-wychowawczych. ci ągłego poprawiania świadczonych usług, do czego 3.3.8. Zapewnienie wymaganych standardów przyczynia ć si ę te Ŝ ma realizacja niniejszego celu. świadczenia usług przez Dom Dziecka i Placówk ę Opieku ńczo-Wychowawcz ą przez adaptacj ę pomieszcze ń i otoczenia do potrzeb, a tak Ŝe wygospodarowanie lub zakup mieszka ń dla usamodzielniaj ących si ę wychowanków. 3.3.9. Likwidacja barier architektonicznych i urbanistycznych w budynkach i innych obiektach uŜyteczno ści publicznej dla ułatwienia do nich dost ępno ści osobom niepełnosprawnym. 3.3.10. Przeciwdziałanie uzale Ŝnieniom poprzez publiczn ą edukacj ę i realizacj ę programów profilaktyczno-wychowawczych dla dzieci i młodzie Ŝy. 3.3.11. Utworzenie O środka Wsparcia dla ofiar przemocy, w celu zapewnienia czasowego pobytu i bezpiecze ństwa osób znajduj ących si ę w kryzysie. 3.3.12. Powołanie Centrum Informacji Społecznej dla osób zagro Ŝonych wykluczeniem, w tym osób

105 niepełnosprawnych. 3.3.13. Monitorowanie zagro Ŝeń i analizowanie przypadków patologii w rodzinach oraz tworzenia wspólnych projektów profilaktycznych w partnerstwie PCPR-MOPS-NGO dla zapobiegania tym patologiom. 3.3.14. Tworzenie systemu lokalnych korzy ści dla pracodawców tworz ących miejsca pracy dla osób zagro Ŝonych wykluczeniem społecznym, w tym dla osób niepełnosprawnych. 1 2 Cel 3.4. 3.4.1. Animowanie lokalnych inicjatyw kulturalnych, Stymulowanie działalno ści kulturalnej, sportowych i rekreacyjnych o zasi ęgu ponadgminnym. sportowej i rekreacyjnej dla podniesienia 3.4.2. Inspirowanie i tworzenie partnerstw dla jako ści kapitału ludzkiego. realizacji wspólnych przedsi ęwzi ęć w sferze kultury, sportu i rekreacji.

3.4.3. Podj ęcie, wspólnie z gminami i innymi Korzystanie z dobrodziejstw kultury jest duchow ą podmiotami, inicjatywy powołania i prowadzenia potrzeb ą człowieka, a uprawianie sportu i czynnej Szkoły Muzyki i Sztuki o szerokim profilu kierunków rekreacji – jego potrzeb ą psychoruchow ą, muzycznych i sztuk plastycznych, w tym wzmacniaj ącą przy okazji zdrowie. Społeczno ść projektowania i zdobnictwa porcelany – markowego lokalna oczekuje od samorz ądów, głównie gminnego, produktu powiatu. ale te Ŝ powiatowego, zapewnienia warunków 3.4.4. Rozbudowanie Młodzie Ŝowego Domu Kultury materialnych – infrastruktury i utrzymania jej w w Chodzie Ŝy i dostosowanie do wymogów gotowo ści do świadczenia usług zaspokajaj ących te wynikaj ących z pełnionych funkcji. potrzeby, b ądź do udost ępnienia na działalno ść 3.4.5. Budowanie potencjału społecznego do absorpcji społeczn ą. środków unijnych na działalno ść kulturaln ą i Aktywno ść samorz ądów w tym zakresie czyni sportowo-rekreacyjn ą (tzw. „projekty mi ękkie”). obszary, którymi one zarz ądzaj ą atrakcyjnymi nie tylko dla mieszka ńców, ale te Ŝ dla turystów i potencjalnych inwestorów. Realizacja niniejszego celu operacyjnego ma pomóc powiatowemu samorz ądowi i całej wspólnocie lokalnej w osi ągni ęciu sukcesu na tym polu. 1 2 Cel 3.5. 3.5.1. Prowadzenie edukacji obywatelskiej oraz Budowanie społecze ństwa obywatelskiego dla wspieranie aktywno ści indywidualnej (wolontariatu) i wzmocnienia integracji i utrwalenia lokalnej społecznej mieszka ńców na rzecz własnego to Ŝsamo ści. środowiska i całej wspólnoty powiatu. 3.5.2. Wzmacnianie systemu komunikacji społecznej

dla lepszego przepływu informacji mi ędzy Aktywno ść Ŝyciowa i społeczna s ą przyrodzonymi samorz ądem a organizacjami pozarz ądowymi. cechami gatunku ludzkiego. Wynika ona z potrzeby 3.5.3. Anga Ŝowanie organizacji społecznych do samorealizowanie si ę ludzi. Ma wpływ na współrealizacji zada ń powiatu i wspieranie finansowe kształtowanie indywidualnych i zbiorowych postaw i tej realizacji. zachowa ń. Tworzy te Ŝ społeczne i obywatelskie 3.5.4. Promowanie dorobku organizacji non profit warto ści, a w śród nich takie jak branie przynosz ących najmniejszym nakładem środków współodpowiedzialno ści za losy wspólnoty powiatu i samorz ądowych najwi ęcej korzy ści dla lokalnej zamieszkałego przez ni ą terytorium, podtrzymywanie wspólnoty. mi ędzyludzkich wi ęzi i grupowej solidarno ści, 3.5.5. Budowanie potencjału społecznego dla utrwalanie lokalnej to Ŝsamo ści społeczno-kulturalnej pozyskiwania i spo Ŝytkowania środków unijnych na itd. Uprawianie działalno ści społecznej jest wi ęc ze wszelkiego rodzaju działalno ść indywidualn ą i wszech miar po Ŝą dane, a realizacja celu ma t ę zbiorow ą, słu Ŝą cą rozwojowi powiatu. działalno ść wzbogaci ć i umocni ć fundamenty

106 społecze ństwa obywatelskiego, w którym obywatel jest or ędownikiem interesów publicznych i głosicielem publicznej opinii.

Cel strategiczny 4 Aktywne uczestnictwo samorz ądu powiatowego w wieloszczeblowym systemie zarz ądzania i promocji powiatu oraz zapewnienie porz ądku i bezpiecze ństwa publicznego na jego terytorium Funkcjonowanie ka Ŝdej wspólnoty społecznej wymaga utrzymywania sprawnej, darzonej zaufaniem, władzy publicznej i słu Ŝb zapewniaj ących porz ądek i bezpiecze ństwo. Pa ństwo i jego struktury, w tym samorz ądowe i ró Ŝnego rodzaju agendy, b ądź instytucje, powoływane s ą m. in. po to, aby zapewni ć jej wspólnocie nale Ŝyt ą obsług ę, tak Ŝe administracyjn ą, promocj ę prowadzonej przez t ę wspólnot ę działalno ści oraz poczucie jej bezpiecze ństwa. Człowiek Ŝyj ący we wspólnocie musi mie ć pewno ść , Ŝe w trudnych, nadzwyczajnych sytuacjach mo Ŝe na pa ństwo liczy ć. śe słu Ŝyć mu ono b ędzie pomoc ą, zapobiega ć i łagodzi ć skutki kl ęsk Ŝywiołowych, b ądź spowodowanych ludzk ą działalno ści ą, zapobiega ć przest ępczo ści lub j ą zmniejsza ć. Powiat dysponuje, adekwatnymi do pełnionej funkcji, zasobami instytucjonalnymi, to jest jednostkami organizacyjnymi świadcz ącymi ró Ŝnego typu usługi publiczne, ł ącznie z usługami administracyjnymi i usługami słu Ŝb zespolonych. Wymienione zasoby – obok dóbr natury i kultury oraz szeroko pojmowanej infrastruktury i kapitału ludzkiego – s ą głównymi potencjałami rozwojowymi powiatu. Takimi widzi je te Ŝ lokalna społeczno ść . Samorz ąd powiatu ma tego wszystkiego świadomo ść . Przenosi wi ęc w proces formułowania czwartego z kolei celu strategicznego problematyk ę efektywnego i sprawnego funkcjonowania słu Ŝb publicznych w nadziei, Ŝe jego realizacja przyczyni si ę do udoskonalenia ich pracy i spełnienia społecznych oczekiwa ń. Cel b ędzie osi ągany poprzez realizacj ę celów szczegółowych 4.1., 4.2., i 4.3., a te – poprzez przyporz ądkowane im działania i przedsi ęwzi ęcia rozwojowe (strategiczne). Cele szczegółowe i działania mog ą zosta ć w przyszło ści, wskutek aktualizacji Strategii zredefiniowane, b ądź uzupełnione o kolejne.

107 Cele operacyjne/ szczegółowe , których Działania i przedsi ęwzi ęcia strategiczne , realizacja przyczynia ć si ę b ędzie do przy pomocy których zamierza si ę osi ągni ęcia celu strategicznego 4 – osi ągn ąć cele operacyjne (szczegółowe). „Aktywne uczestnictwo samorz ądu powiatowego w wieloszczeblowym systemie zarz ądzania i promocji powiatu oraz zapewnienie porz ądku i bezpiecze ństwa publicznego na jego terytorium.” 1 2 Cel 4.1. 4.1.1. Realizowanie misji powiatu z wykorzystaniem Sprawne kierowanie powiatem. działa ń rozwojowych i integracyjnych, o których ni Ŝej oraz wskaza ń systemu realizacji Strategii zamieszczonych w rozdziale VIII. W szczególno ści dotyczy to: - tworzenia warunków do skutecznej, efektywnej i partnerskiej realizacji przedsi ęwzi ęć oraz działa ń rozwojowych i wyrównawczych ukierunkowanych terytorialnie (np. wyrównywanie ró Ŝnic pomi ędzy miastem Chodzie Ŝ, a obszarami wiejskimi) dla ułatwienia dost ępu do usług publicznych i zapobiegania marginalizacji subterytoriów, - budowania współpracy i sieci partnerstw oraz czynne uczestnictwo w tych partnerstwach, ł ącznie z Pomimo wieloszczeblowego systemu zarz ądzania partnerstwem na rzecz realizacji kontraktów terytoriami, jaki obowi ązuje w naszym pa ństwie terytorialnych, (autonomiczne szczeble regionów, powiatów i gmin) - koordynowania, z racji posiadanego statusu samorz ąd powiatu, b ędący organem wiod ącym w jednostki wiod ącej, wszelkich poczyna ń na terytorium powiecie jest uprawniony do sterowania procesami powiatu i wspieranie tych poczyna ń, tak Ŝe w zakresie rozwojowymi na całym jego terytorium. Rola wiod ąca gazyfikacji i reelektryfikacji, przysługuje mu z tego tytułu, Ŝe reprezentuje on cał ą - stymulowania i wspierania inicjatyw słu Ŝą cych wspólnot ę powiatu, w tym tak Ŝe wspólnoty gmin. rozwojowi lokalnemu, Powiat korzystaj ąc z uprawnie ń koordynacyjnych - zwi ększania potencjału instytucji świadcz ących jednostki wiod ącej, z ustawowych kompetencji i usługi publiczne, w tym administracji powiatu, kreatywno ści, z porozumie ń partnerskich z gminami i - planowania rozwoju oraz wdra Ŝanie planów innymi podmiotami – mo Ŝe wiele zdziała ć w zakresie (strategii, programów itp.) i pozyskiwanie środków na kierowania powierzonym mu terytorium, promocji ich realizacj ę, jego zasobów i działalno ści społeczno-gospodarczej. - wprowadzenia wieloletniego planowania Wskazane obok działania rozwojowe powinny pomóc finansowego, powiatowi osi ągn ąć cel i zwi ększy ć spójno ść - reagowania na zagro Ŝenia, społeczn ą w powierzonym mu obszarze i stopie ń - zapewnienia przepływu informacji miedzy powiatem zadowolenia mieszka ńców z jego działalno ści. a gminami i innymi jednostkami organizacyjnymi, - czuwania nad efektywnym wykorzystaniem potencjałów powiatu i systematycznego ich promowania, z wykorzystaniem działa ń przewidzianych dla osi ągni ęcia celu 4.2., - wzbogacania wizerunku i marki powiatu oraz ich promowania. 4.1.2. Doskonalenie pracy Starostwa i jednostek organizacyjnych powiatu, a w szczególno ści:

108 - zapewnienie sprawno ści decyzyjnej i wykonawczej pracowników Starostwa i jednostek organizacyjnych powiatu, - podniesienie profesjonalno ści kadr administracyjnych powiatu i zarz ądzanie nimi przez system bod źców, - umo Ŝliwienie obywatelom pełnego dost ępu do informacji, - stosowanie przez administracj ę powiatu zasad good governance, przewiduj ących: otwarcie na ludzi (słu Ŝebno ść ) i sprawy, systematyczno ść , odpowiedzialno ść , skuteczno ść i uczestnictwo w dialogu społecznym. 1 2 Cel 4.2. 4.2.1. Umieszczanie tablic informacyjnych i znaków Promowanie wizerunku powiatu i działalno ści rozpoznawczych powiatu przy jego granicach, na prowadzonej w oparciu o jego zasoby . poboczach dróg, przy parkingach, szlakach turystycznych i innych w ęzłowych punktach. 4.2.2. Umieszczanie, w miejscach kluczowych, tablic reklamuj ących powiat, np. w sposób nast ępuj ący: „Jeste ś w powiecie chodzieskim – krainie unikalnej Powiat maj ąc z jednej strony bogate zasoby i natury i bogatej przeszło ści. Uszanuj to miejsce i atrakcyjne walory przyrodniczo-krajobrazowe, a z przebywaj w nim jak najdłu Ŝej”. drugiej – niewykorzystany ich potencjał, uznaje 4.2.3. Korzystanie ze zró Ŝnicowanych form promocji promocje swego obszaru za jeden z celów powiatu: bardziej lub mniej aktywnych. operacyjnych. Organizowanie kampanii prasowych, telewizyjnych, Promocja to propagowanie wszystkich dóbr radiowych, konferencji i wykorzystywanie w promocji materialnych i niematerialnych powiatu, to wszystkich technik (np. reklam, public relation, upowszechnianie, reklamowanie czego ś co powinno publicity), uczestniczenie w ponadlokalnych targach by ć znane. W tym przypadku ma ona sprawi ć, by promocyjnych, wydawanie folderów promuj ących powiat stał si ę rozpoznawalny i wyró Ŝniaj ący si ę walory powiatu, reklamowanie tych walorów na spo śród innych poprzez swoje przewagi stronach internetowych itd. konkurencyjne: unikaln ą przyrod ę, szlaki turystyczne 4.2.4. Promowanie powiatu i znajduj ących si ę w nim (wodne, piesze, rowerowe, konne itd.), miejsc atrakcyjnych turystycznie i kulturowo w wielokulturow ą histori ę i tradycj ę, dobre poło Ŝenie systemie informacji geograficznej GIS, umo Ŝliwiaj ąc wobec dróg, przyjazne nastawienie samorz ądów: zainteresowanym pozyskiwanie aktualnych, powiatowego i gminnych oraz otoczenia społecznego wielowymiarowych danych. dla wszelkiej działalno ści, a działalno ści 4.2.5. Upublicznianie informacji o tym co si ę w gospodarczej, w tym turystycznej w szczególno ści, powiecie dzieje w śród mieszka ńców, aby stawali si ę docenianie tej działalno ści i jej produktów. ambasadorami powiatu i jego osi ągni ęć wobec Samorz ąd powiatowy jest i pozostanie motorem obcych. sprawczym rozwoju na obszarze swego działania. 4.2.6. Wyszukiwanie, selekcjonowanie i nagradzanie Przy ograniczonych środkach finansowych i dobrych praktyk i przykładów ró Ŝnorakiej działalno ści mo Ŝliwo ściach zarz ądczych wobec innych prowadzonej na bazie lokalnych zasobów. podmiotów, promowanie powiatu, jego zasobów, 4.2.7. Upowszechnianie produktów turystycznych i przyjaznych dla środowiska inwestycji, produktów i grupowych ofert urozmaicaj ących pobyt turystom i usług oraz społecznych warto ści jest – obok rekreantom, np. w ramach organizowania koordynacji działa ń i transferu informacji – jednym z kilkudniowych pobytów w ró Ŝnych gospodarstwach narz ędzi wspomagania tego rozwoju. Promocja to te Ŝ agroturystycznych z wymian ą usług świadczonych inwestycja. przez ka Ŝde z nich. Poprzez realizacj ę tego celu zostan ą wyeksponowane 4.2.8. Promowanie inwestycji i oferowanych przez endogeniczne potencjały tkwi ące w powiecie i samorz ądy gminne i powiatowy zach ęt

109 sposoby ich wykorzystania. Pomocne w tym b ędzie inwestycyjnych oraz wykazywanie partnerów b ądź tak Ŝe upowszechnianie tre ści Strategii rozwoju źródeł wsparcia tych inwestycji. powiatu, która te potencjały identyfikuje i wskazuje 4.2.9. Promowanie dywersyfikacji działalno ści propozycje ich spo Ŝytkowania. wiejskiej, ze szczególnym uwzgl ędnieniem eko- i agroturystyki oraz zach ęcanie mieszka ńców wsi do atrakcyjnego urz ądzania i estetyzacji zagród oraz centrów wsi i miejsc maj ących znaczenie dla wspólnoty wiejskiej. 4.2.10. Promowanie to Ŝsamo ści wspólnot lokalnych i wiejskiego stylu Ŝycia, poł ączonego ze zdrowym Ŝywieniem. 4.2.11. Promowanie powi ąza ń kooperacyjnych, partnerstw i organizacji społecznych oraz osi ąganych przez nie – w zakresie swojej działalno ści – sukcesów. 4.2.12. Wspomaganie promowania działa ń obj ętych zakresem kompetencji gmin oraz innych instytucji i jednostek organizacyjnych funkcjonuj ących w powiecie. 4.2.13. Stworzenie, w partnerstwie z innymi podmiotami, powiatowego systemu usług na rzecz rozwoju, na wzór Krajowego Sytemu Usług. 4.2.14. Wydawanie i rozpowszechnianie katalogów ofert z ró Ŝnymi propozycjami współpracy, kalendarza wydarze ń kulturalnych, folklorystycznych, sportowych i rekreacyjnych itd. 4.2.15. Upowszechnianie Strategii i jej celów. 1 2 Cel 4.3. 4.3.1. Opracowywanie i realizowanie programów Zapewnienie porz ądku i bezpiecze ństwa prewencyjnych dla poprawy bezpiecze ństwa i publicznego . porz ądku publicznego. 4.3.2. Optymalizowanie działa ń ratowniczych. 4.3.3. Udzielanie słu Ŝbom zespolonym (policji, stra Ŝy Pa ństwo i jego agendy powoływane s ą m. in. po to, po Ŝarnej, jednostkom ratownictwa itd.) wsparcia, w aby zapewni ć porz ądek społeczny i bezpiecze ństwo tym na doposa Ŝenie w tabor samochodowy, sprz ęt obywateli; aby zapobiega ć kl ęskom i zdarzeniom specjalistyczny, na utrzymanie obiektów itp. dotykaj ącym ludzkie zbiorowo ści i pojedyncze osoby. 4.3.4. Przebudowywanie b ądź budowanie bezpiecznej Zapobiega ć, a gdy to nie wystarczy – słu Ŝyć im infrastruktury drogowej i okołodrogowej, w tym pomoc ą. wła ściwego profilowania jezdni, monta Ŝu świateł i Podejmuj ące si ę tej pomocy słu Ŝby publiczne oznakowa ń, wyznaczanie ście Ŝek rowerowych i dysponowa ć musz ą odpowiednimi środkami monitorowanie miejsc wra Ŝliwych na oddziaływania. Samorz ądy mog ą i powinny niebezpiecze ństwo komunikacyjne oraz wspomaga ć i uzupełnia ć działania tych słu Ŝb. podejmowanie innych działa ń ograniczaj ących Realizacja celu ma temu słu Ŝyć. niebezpiecze ństwa zwi ązane z ruchem pojazdów. 4.3.5. Upowszechnianie i promowanie bezpiecznych zachowa ń u Ŝytkowników dróg. 4.3.6. Zapewnienie pomocy konsumentom w dochodzeniu nale Ŝnych im praw.

110 ROZDZIAŁ VIII SYSTEM REALIZACJI STRATEGII

VIII.1. Definicja systemu

System realizacji to, w my śl ustawy dotycz ącej prowadzenia polityki rozwoju, zasady i procedury obowi ązuj ące uczestników realizacji strategii rozwoju i programów wdra Ŝaj ących te strategie. System realizacji jest jakby przedłu Ŝeniem misji powiatu. Misja jest skondensowanym planem działania samorz ądów i innych podmiotów uczestnicz ących w realizacji strategii. System realizacji – uzupełniaj ącym planem tego działania. Obejmuje on w szczególno ści: instrumenty wdra Ŝania Strategii (programy operacyjne lub programy rozwoju), systemu monitorowania i finansowania Strategii, ale tak Ŝe inne elementy, opisane w niniejszym rozdziale. Uczestnicy realizacji strategii Za realizacj ę SRP odpowiedzialny jest powiat, a ści śle samorz ąd powiatu, który w drodze porozumie ń partnerskich mo Ŝe w to zaanga Ŝowa ć inne podmioty – publiczne lub prywatne, albo z sektora organizacji pozarz ądowych. Dla pozostałych podmiotów – zapisy Strategii nie maj ą charakteru wi ąŜą cego. Ka Ŝda osoba fizyczna, gmina, instytucja, organizacja pozarz ądowa, jednostka gospodarcza, nie powi ązana z powiatem porozumieniem partnerskim na rzecz realizacji Strategii, mo Ŝe jednak i powinna wł ączy ć si ę w t ę realizacj ę na zasadzie dobrowolnego uczestnictwa, z poczucia lokalnej solidarno ści lub obywatelskiej powinno ści. Gminy np. – poprzez realizacj ę celów własnych strategii, które s ą zbie Ŝne z celami SRP, organizacje społeczne, mieszka ńcy – poprzez małe działania na rzecz ochrony środowiska, wolontariuszowsk ą pomoc społeczn ą, świadczenia nieodpłatnej pracy na rzecz upi ększania swoich miejscowo ści itp. Realizacji Strategii musi towarzyszy ć powszechna świadomo ść , iŜ rozwój jest tym, co czyni ą jednostki i grupy społeczne, a nie tylko tym, co jest dla nich robione. Strategi ę zbudowano na bazie partnerstwa i na takiej zasadzie powinna by ć – i zakładamy Ŝe b ędzie – realizowana. Dotrze ć to musi do wszystkich poprzez system komunikacji społecznej i upowszechniania Strategii.

111 Reasumuj ąc: 1. Za realizacj ę Strategii odpowiedzialny jest samorz ąd powiatu, 2. Gminy uczestnicz ą w jej realizacji głównie w oparciu o porozumienia partnerskie z powiatem lub po średnio, realizuj ąc własne, gminne strategie spójne lub zbie Ŝne z SRP, 3. Inne podmioty: na zasadzie porozumie ń partnerskich albo pełnej dobrowolno ści, z poczucia solidarno ści z powiatem lub obywatelskiej powinno ści.

VIII. 2. Instrumenty instytucjonalno-prawne kształtowania struktur przestrzennych

Instrumenty te dotycz ą głównie kształtowania materialnego otoczenia działalno ści ludzkiej tj. szeroko rozumianej infrastruktury. Ze wzgl ędu na efektywno ść i skuteczno ść osi ągania celów po Ŝą dana i oczekiwana jest jedno ść planowania i działania. Tymczasem współczesne organizacje, w tym jednostki samorz ądu terytorialnego, s ą autonomiczne, maj ą charakter rozproszony, sieciowy, pozbawiony hierarchiczno ści, oparty o zasad ę subsydiarno ści. Podobny charakter maj ą jednostki gospodarcze. Mechanizmem regulacyjnym działalno ści ekonomicznej tych ostatnich, pozwalaj ącym na w miar ę skoordynowan ą i spójn ą realizacj ę zada ń w skali makro, s ą prawa rynku, a zwłaszcza prawo poda Ŝy i popytu. Mechanizmy umo Ŝliwiaj ące wspólne planowanie i realizowanie zada ń organizacji nierynkowych, w tym samorz ądów terytorialnych, s ą niejasne i ci ągle doskonalone. Jednym z tych mechanizmów, do ść skutecznym i w wielu demokratycznych krajach sprawdzonym, jest współdziałanie w partnerstwach i koordynacja poczyna ń ró Ŝnych podmiotów przez podmiot wiod ący na danym terytorium. T ę rol ę mo Ŝe pełni ć powiat, który reprezentuje cał ą wspólnot ę powiatu, nie wył ączaj ąc wspólnot gmin. Współdziałanie partnerskie, oparte o umowy lub porozumienia przynosi wiele korzy ści, zwłaszcza na terytoriach takich jak powiat, gdzie obowi ązuje wieloszczeblowy system zarz ądzania. Realizacja zada ń publicznych mo Ŝliwie na najni Ŝszym poziomie, zgodnie z zasad ą subsydiarno ści jest celowa i skuteczna do momentu gdy nie przerasta mo Ŝliwo ści zarz ądzania danego poziomu samorz ądowego. Je śli jest inaczej – potrzeb ą staje si ę realizacja zada ń w partnerstwie (zawieranych mi ędzy j.s.t., b ądź z rz ądem, publiczno-prywatnych, publiczno-społecznych, wielosektorowych itd.) oraz koncentracja środków na wspólnych przedsi ęwzi ęciach. Partnerstwami szczególnymi s ą te, które zawi ązuj ą podmioty dla podj ęcia

112 zada ń maj ących kluczowe znaczenie regionalne lub ponadregionalne realizowanych w ramach kontraktów terytorialnych. Sprostanie kryteriom efektywno ściowym i troska o dobro wspólne powiatu i jego subterytoriów – gmin, a tak Ŝe powiatu i województwa sprzyja ć b ędzie tworzeniu publicznych partnerstw. Gminy w ankietach dotycz ących współpracy z powiatem, na etapie konsultacji Strategii, deklaruj ą wspóln ą realizacj ę zada ń, zwłaszcza dotycz ących przedsi ęwzi ęć o znaczeniu ponadgminnym: budowy dróg i chodników, koordynacji transportu zbiorowego, gospodarki odpadami i innych – korzystnych dla gminy. Nale Ŝy si ę spodziewa ć, Ŝe powiat z uwagi na brak środków finansowych, b ędzie si ęgał po nie od prywatnych inwestorów tworz ąc partnerstwa publiczno-prywatne, b ądź wielosektorowe, np. z Lokaln ą Grup ą Działania w ramach realizacji programu „LEADER”. Korzy ści z formalnie zawieranych partnerstw s ą nast ępuj ące: • uzyskanie efektu synergii, b ędącego nie tylko sum ą wło Ŝonego wysiłku i środków, ale te Ŝ dodatkowego składnika – warto ści dodanej; symbolicznie wyra Ŝa to równanie 2+2=4+1, • zmniejszenie ryzyka nietrafnych decyzji, • efektywne wykorzystanie zasobów wewn ętrznych powiatu i zewn ętrznych, • ułatwienie dost ępu do informacji i mo Ŝliwo ść jej wymiany, • wzrost zachowa ń innowacyjnych przez mo Ŝliwo ść wymiany wiedzy i innowacyjnych pomysłów, • zwi ększenie integracji lokalnej społeczno ści i klimatu wzajemnego zaufania. Partnerstwa samorz ądów z przedsi ębiorstwami szczególnie dobrze sprawdzaj ą si ę w świadczeniu tych usług, w których zawodzi świadczenie ich wył ącznie przez pa ństwo (w tym samorz ądy) b ądź wył ącznie przez podmioty rynkowe. Poni Ŝszy schemat prezentuje podmioty mog ące uczestniczy ć w rozwoju lokalnym.

113

śródło: Partnerstwo w rozwoju lokalnym, Fundacja Wspomagania Wsi, Warszawa 2003,s.13.

VIII. 3. Koordynowanie działalno ści partnerów strategicznych i pozostałych uczestników realizacji Strategii

Powiat, jako główny podmiot realizuj ący Strategi ę, staje si ę automatycznie koordynatorem poczyna ń wszystkich innych podmiotów – uczestników tej realizacji. Czy to będących formalnymi partnerami powiatu, czy te Ŝ uczestnikami w szeroko poj ętym partnerstwie społecznym na rzecz rozwoju.

114 Powiat jednak mo Ŝe i powinien by ć nie tylko koordynatorem działa ń na rzecz realizacji Strategii, ale tak Ŝe wszelkich innych poczyna ń i działalno ści podmiotów w jego granicach. Reprezentuje on bowiem – jak to napisano wcze śniej – cał ą wspólnot ę zamieszkuj ącą terytorium powiatu, zatem równie Ŝ wspólnoty gmin, co stawia go w pozycji podmiotu wiod ącego i daj ącego prawo do wszelkiej koordynacji. Przysługuje mu wi ęc rola jak ni Ŝej. A. Rola w zakresie koordynacji ogólnej: 1. Negocjacyjna – dla minimalizowania lub usuwania sytuacji konfliktowych, tworzenia warunków do współdziałania z gminami i innymi podmiotami z terenu powiatu, a tak Ŝe współdziałania z władzami wojewódzkimi na rzecz rozwoju powiatu i dla jego dobra. 2. Informacyjna – stwarzaj ąca powszechn ą dost ępno ść wiedzy o wewn ętrznych i zewn ętrznych warunkach rozwoju powiatu, o poczynaniach władz publicznych w powiecie, o realizowanych przez nie przedsi ęwzi ęciach, o mo Ŝliwych polach współpracy z przedsi ębiorcami, organizacjami pozarz ądowymi, o mo Ŝliwych wyborach rozwi ąza ń dotycz ących rozwoju, o celach tego rozwoju oraz o lokalnych priorytetach i kryteriach wyboru przedsi ęwzi ęć do realizacji. 3. Kreacyjna – powstaj ąca z tytułu działa ń koordynacyjnych i posiadanego zasobu informacji z wy Ŝszych szczebli zarz ądzania.

B. Rola w zakresie koordynacji szczegółowej, dotycz ącej zwłaszcza realizacji Strategii: 1. Stymulowanie powstawania partnerstw publiczno-publicznych, publiczno- prywatnych, publiczno-społecznych; szczególna rola przypada ć b ędzie publicznemu partnerstwu z województwem i rz ądem na rzecz realizacji kontraktów terytorialnych. 2. Przygotowanie porozumie ń partnerskich i doprowadzenie do ich ratyfikowania przez przewidziane do współpracy podmioty. Porozumienia będą dotyczy ć w szczególno ści konsultacji i wzajemnych uzgodnie ń dokumentów strategicznych i wdro Ŝeniowych, współuczestnictwa w realizacji wspólnych zada ń, b ądź zachowania równowagi w realizacji przez poszczególne podmioty projektów „twardych” i „mi ękkich” oraz komplementarnych wobec siebie dla uzyskania efektu synergii, wzajemnej pomocy w przygotowaniu i wdra Ŝaniu bud Ŝetów zadaniowych i projektów partnerów.

115 3. Sporz ądzanie monta Ŝy finansowych dla uzgodnionej, wspólnej realizacji zada ń nale Ŝą cych do powiatu, wyegzekwowanie przepływów finansowych z nimi związanych, rozliczenie tych zada ń i sporz ądzenie sprawozda ń. 4. Opracowanie i wdro Ŝenie systemu wzajemnego przekazywania mi ędzy uczestnikami rozwoju lokalnego opinii dotycz ących ich własnych strategii, wieloletnich planów inwestycyjnych, planów zagospodarowania przestrzennego, a potem wspierania si ę w ich realizacji. Wymieniania si ę wszelkiego rodzaju informacjami, w tym dotycz ącymi „dobrych praktyk”. 5. Uczestniczenie przedstawicieli władz powiatu i gmin w pracach krajowych i regionalnych komitetów koordynuj ących polityk ę rozwoju lub monitoruj ących realizacj ę sektorowych, b ądź regionalnych programów operacyjnych, wpływanie na kształt tych programów i zdobywanie informacji dla potrzeb własnej polityki rozwojowej. 6. Organizowanie szkole ń i warsztatów dla podnoszenia umiej ętno ści zarz ądczych i aplikacyjnych administracji publicznej całego powiatu dla skutecznej realizacji celów rozwoju i strategii jednostek samorz ądu terytorialnego z obszaru powiatu. 7. Koordynowanie promocji uprawianej przez poszczególne gminy i podmioty rynkowe oraz tworzenie wspólnego, spójnego systemu tej promocji, aby była ona skuteczniejsza ni Ŝ dot ąd i czyniła powiat bardziej rozpoznawalnym na tle innych oraz budowała jego mark ę.

VIII. 4. Instrumenty programowo-wdro Ŝeniowe Strategii

Strategia b ędzie realizowana (m.in. za pomoc ą działa ń i przedsi ęwzi ęć strategicznych opisanych w podrozdziale VII.2.) w ramach dwóch programów wdro Ŝeniowych – 5-letnich programów rozwoju zwanych te Ŝ operacyjnymi i ewentualnie innych, bran Ŝowo- specjalistycznych, albo strategii cz ąstkowych, je śli władze powiatu uznaj ą w przyszło ści za konieczne opracowanie takich dodatkowych dokumentów i ich wdra Ŝanie. Pierwszy program wdro Ŝeniowy zostanie opracowany po uchwaleniu niniejszej Strategii i obejmie czasokres do 2015 roku, tj. do ko ńca realizacji obecnej Strategii Rozwoju Kraju (SRK) i wdro Ŝeniowych programów operacyjnych, współfinansuj ących przedsi ęwzi ęcia na obszarze kraju i województwa w ramach unijnej Agendy 2007-20113, z realizacj ą do 2015 roku, w my śl zasady n+2. Kolejny program operacyjny/ rozwoju obejmie

116 lata 2016-2020 i zostanie opracowany po ocenie stopnia realizacji SRP oraz ewentualnej jej aktualizacji w obliczu nowych wyzwa ń i mo Ŝliwo ści finansowych, jakie przyniesie kolejna perspektywa finansowa UE lat 2014-2020. Nowy program rozwoju na lata 2016-2020 nawi ązywał b ędzie te Ŝ do kolejnych sektorowych i regionalnych programów operacyjnych przewidzianych do realizacji na obszarze kraju i województwa. W Strategii rozwoju powiatu mog ą ulec wówczas zmianie lub przeformułowaniu cele szczegółowe. W mniejszym stopniu, albo wcale, podlega ć b ędą zmianie cele strategiczne, przewidziane na 10-letni ą perspektyw ę czasow ą. Programy operacyjne/ rozwoju okre ślaj ą w szczególno ści: 1. Priorytety działa ń i przedsi ęwzi ęć (projektów, zada ń) dla zapewnienia realizacji poszczególnych celów Strategii oraz hierarchi ę przedsi ęwzi ęć / zada ń: inwestycyjnych i nieinwestycyjnych. 2. Kryteria i sposoby realizacji działa ń i przedsi ęwzi ęć / projektów. 3. Osoby, b ądź instytucje odpowiedzialne za realizacj ę zada ń i przedsi ęwzi ęć . 4. Plan finansowy, źródła finansowania przedsi ęwzi ęć / projektów, kierunki wydatkowania środków. 5. Sposoby monitorowania i oceny przebiegu wdra Ŝania programu.

VIII. 5. Instrumenty (ramy) finansowe Strategii

Instrumentem finansowym realizacji strategii b ędzie bud Ŝet powiatu oraz środki zewn ętrzne, pochodz ące z takich, mi ędzy innymi, źródeł jak: • bud Ŝet Wspólnoty Europejskiej, • bud Ŝet pa ństwa (np. poprzez współfinansowanie kontraktów terytorialnych), • bud Ŝet samorz ądu województwa i innych samorz ądów (m. in. finansuj ących w ramach partnerstw wspólne zadania), • środki prywatne anga Ŝowane w ramach partnerstw publiczno-prywatnych.

Wielko ść środków finansowych przewidzianych na realizacj ę Strategii jest trudna do oszacowania. Dotyczy to zarówno środków powiatu jak i środków pochodzenia zewn ętrznego. Wielko ść środków powiatu na realizacj ę Strategii zale Ŝy od wielu zmiennych, m. in. od takich jak: • koniunktura gospodarcza i wpływy z podatków PIT i CIT,

117 • stopa inflacji, • kwota wydatków przewidzianych w uchwałach bud Ŝetowych Rady Powiatu na cele rozwojowe (strategiczne) i nierozwojowe. Mo Ŝna zało Ŝyć, Ŝe wszystkie grupy wydatków bud Ŝetu powiatu b ędą miały, wi ększy bądź mniejszy, wpływ na realizacj ę Strategii. Znaczna cz ęść działa ń i przedsi ęwzi ęć strategicznych wymienionych w rozdziałach VII i VIII, ma charakter nieinwestycyjny (przedsi ęwzi ęcia „mi ękkie”) i b ędzie realizowana w ramach wydatków bie Ŝą cych, w tym płacowych. Ludzie zatrudnieni przez powiat b ędą bowiem wykonawcami tych działa ń i przedsi ęwzi ęć strategicznych, w ramach codziennej pracy Starostwa, przeorientowanej tylko niekiedy na potrzeby SRP. Inwestycje materialne (przedsi ęwzi ęcia/ projekty „twarde”) wymaga ć b ędą zaanga Ŝowania środków przewidzianych na wydatki maj ątkowe. Zadaniem współczesnych strategii nie jest sporz ądzanie listy projektów inwestycyjnych (nale Ŝy to bowiem do programów wdra Ŝaj ących strategie), a okre ślenie celów i sposobów ich osi ągania poprzez wskazanie przy pomocy jakich działa ń mo Ŝna tego dokona ć. Tak ą strategi ą jest Strategia Rozwoju Powiatu Chodzieskiego. Niemniej pokusi ć si ę nale Ŝy o ocen ę mo Ŝliwo ści inwestycyjnych powiatu. Jak wida ć z poni Ŝszego wykazu wydatków maj ątkowych, b ędącego wyci ągiem z uchwały nr 465/10 Zarz ądu Powiatu Chodzieskiego z dnia 15 listopada 2010 r. w sprawie ustalenia projektu Wieloletniej Prognozy Finansowej na lata 2011-2028, mo Ŝliwo ści te s ą ograniczone.

Lata 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Środki do 3 359 3 160,82 461 1 998 1 983 2 575 2 692 2 826 2 955 3 069 dyspozycji 084,45 316,30 032,92 188,02 210,87 210,52 716,04 344,43 774,51 na wydatki maj ątkowe Wydatki 5 030 281 453 maj ątkowe, 041,45 152,00 160,60 w tym: Wydatki 2 497 281 453 maj ątkowe 881,45 152,00 160,60 obj ęte limitem art. 226 ust. 1

Przychody 1 670 278 0,00 (kredyty, 957,00 340,00 po Ŝyczki, emisje obligacji) Wynik 0,00 348,82 8 155,70 1 998 1 983 2 575 2 692 2 826 2 955 3 069 finansowy 032,92 188,02 210,87 210,52 716,04 344,43 774,51 bud Ŝetu

118 Do 2013 roku nie ma szans podejmowania inwestycji poza tymi, które były zaplanowane wcze śniej, tj. „Termomodernizacji budynków o światowych w Chodzie Ŝy” i dotacji do projektu „Przebudowa sieci dróg gminnych i powiatowych w Chodzie Ŝy…”. Nieco wi ększe mo Ŝliwo ści inwestowania wyłaniaj ą si ę po 2014 roku i to głównie w poł ączeniu ze środkami unijnymi lub ze środkami strategicznych partnerów. Środki inwestycyjne powiatu byłyby wtedy jedynie wkładem własnym powiatu w przedsi ęwzi ęcia inwestycyjne. Pami ęta ć jednak nale Ŝy, Ŝe środki dyspozycyjne na wydatki maj ątkowe wcale nie musz ą by ć przeznaczone na nowe inwestycje. Mog ą by ć one zadysponowane przez Rad ę Powiatu na wcze śniejsz ą spłat ę rat kredytów zaci ągni ętych w przeszło ści, np. z powodu konieczno ści utrzymania si ę w obowi ązuj ących wska źnikach zadłu Ŝenia i obsługi długu. Z drugiej strony do prognozy środków na inwestycje podchodzi ć nale Ŝy z optymizmem. Nie jest wykluczone bowiem, Ŝe sytuacja finansowa w przyszło ści mo Ŝe by ć lepsza od prognozowanej. Szczególnie trudne do oszacowania s ą wielko ści środków na realizacj ę Strategii i jej celów, które pochodzi ć b ędą z najzasobniejszego źródła dofinansowywania bud Ŝetów samorz ądowych, tj. z funduszy unijnych. Szacuje si ę, Ŝe w latach 2014-2020 mog ą one wynosi ć na rzecz Polski od około 70 mld euro (byłoby to mniej ni Ŝ w latach 2007-2013) do 110 mld euro (byłoby to wi ęcej ni Ŝ w obecnej perspektywie finansowej UE). Niewiadomo te Ŝ ile polski rz ąd, z pozyskanych kwot unijnych, postawi do dyspozycji samorz ądów. Ma to by ć (wg Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego) około 34 mld zł rocznie, pocz ąwszy od 2014 roku (obecnie poni Ŝej 20 mld zł).

VIII. 6. Monitoring, miary osi ągania celów, ewaluacja i aktualizacja Strategii

A. Monitoring Strategii to proces stałego kontrolowania i rejestrowania róŜnego rodzaju danych. W oparciu o nie ewaluacja (ocena) dokonuje pogł ębionej analizy przyczyn i skutków. Inaczej mówi ąc – monitoring informuje „jak jest”, a ewaluacja usiłuje odpowiedzie ć na pytanie „dlaczego tak jest”. Monitoring powinien by ć stałym narz ędziem ujawniania zachodz ących w powiecie zjawisk i słu Ŝyć korygowaniu i reformułowaniu polityki rozwoju. B ędzie on prowadzony te Ŝ na potrzeby oceny post ępu w realizacji celów Strategii. Do pomiaru tego post ępu słu Ŝyć b ędą wska źniki rezultatu i oddziaływania opisane ogólnie w rozdziale VII, podrozdział VII. 1.

119 Niezale Ŝnie od tego dokonywany b ędzie pomiar i analiza wska źników produktu jako materialnego efektu realizacji przedsi ęwzi ęć i zada ń w ramach programów wdro Ŝeniowych. Jako bazowy do porówna ń przyjmowany b ędzie 2010 rok. B. Zestaw miar osi ągania celów Strategii pomocny w monitoringu i ewaluacji

Cele strategii Rodzaj wska źnika Tre ść wska źnika Oczekiwane Źródło weryfikacji zachowanie si ę wska źnika wska źnika (dynamika) wska źnika 1 2 3 4 5 Cel strategiczny 1 - Stopa zatrudnienia Wzrost, a Wojewódzki i Wspieranie rozwoju (pracuj ący na 1000 przynajmniej brak Powiatowy Urz ąd przedsi ębiorczo ści i Wska źniki mieszka ńców) spadku, mierzony Pracy przeciwdziałanie oddziaływania po 5 i 10 latach od bezrobociu roku bazowego Cel szczegółowy - Liczba podmiotów Rosn ąca lub Ewidencja 1.1 gospodarczych na utrzymuj ąca si ę na działalno ści Tworzenie miejsc 1000 mieszka ńców tym samym gospodarczej, KRS pracy poprzez poziomie promowanie i Wska źniki rezultatu wspieranie rozwoju - Alternatywnie: Wielko ść liczbowa PUP przedsi ębiorczo ści wzrost liczby miejsc pracy w firmach istniej ących Cel szczegółowy - Liczba 1.2 korzystaj ących ze Promowanie szlaków turystyki dla turystycznych, zwi ększenia udziału Wska źnik rezultatu noclegów, b ądź Rosn ąca Punkt Informacji usług turystycznych kwater Turystycznej w gospodarce, agroturystycznych wzrostu zatrudnienia i dochodów Cel szczegółowy - Liczba 1.3 zaktywizowanych Równowa Ŝenie i bezrobotnych, Wielko ść liczbowa PUP aktywizowanie Wska źniki rezultatu którzy weszli na rynku pracy rynek pracy

- Podj ęte prace Liczba inicjatyw i PUP interwencyjne b ądź osób bior ących roboty publiczne udział Cel szczegółowy - Liczba 1.4 pracowników, Wielko ść liczbowa PUP Zwi ększenie Wska źniki rezultatu którzy podnie śli efektywno ści kwalifikacje instytucjonalnej

120 obsługi rynku pracy - Liczba podmiotów obsługi rynku pracy Wielko ść liczbowa PUP współpracuj ących z PUP Cel strategiczny 2 - Migracja ludno ści Zmniejszenie lub GUS, Ewidencja Zwi ększenie z powiatu utrzymanie si ę ludno ści dost ępno ści i Wska źniki liczby migruj ących spójno ści oddziaływania komunikacyjnej - Tury ści Zwi ększenie liczby Punkty Informacji Turystycznej Cel szczegółowy - Wypadki drogowe Zmniejszenie Policja 2.1 Budowa/ - Transport Poprawa (mniej Prasa lokalna, przebudowa dróg i Wska źniki rezultatu publiczny skarg) wydziały starostwa infrastruktury około drogowej oraz usprawnienie całego systemu transportu Cel szczegółowy - Ilo ść szkół 2.2 ponadgimnazjalnych Rozbudowa Wska źniki rezultatu i instytucji Wielko ść liczbowa Dane Starostwa infrastruktury świadcz ących usługi teleinformatycznej turystyczne Cel strategiczny 3 - Poziom ogólnego Wzrost po 10 latach Dane GUS, MEN Podniesienie wykształcenia od roku bazowego jako ści Ŝycia przez Wska źniki mieszka ńców zapewnienie oddziaływania powiatu wszechstronnego rozwoju i kondycji - Długo ść Ŝycia Wi ększa po 10 Dane GUS, szpitali zasobów ludzkich latach od roku powiatowych, bazowego ewidencja ludno ści Cel szczegółowy - Zanieczyszczenie Malej ące Słu Ŝby ochrony 3.1 wód środowiska Zachowanie i Starostwa ulepszanie środowiska Wska źniki rezultatu przyrodniczego i - Zabytki kultury Stan niepogorszony Wojewódzki kulturowego dla Konserwator poprawy jako ści Zabytków Ŝycia obecnego i przyszłych pokoleń Cel szczegółowy - Dostosowanie Rosn ąca Dane Starostwa 3.2 kształcenia do Rozwój systemu potrzeb rynku pracy: edukacji liczba osób z wykształceniem zawodowym Wska źniki rezultatu - Post ępy na Poprawa Dane Kuratorium i poziomie średniego MEN kształcenia

121 mierzone liczb ą i ocen ą zdanych matur albo ich porównywaniem na tle województwa i kraju Cel szczegółowy - Liczba 3.3 korzystaj ących z Promocja zdrowia programów Rosn ąca Starostwo, Szpitale oraz zapewnienie profilaktyczno- pomocy społecznej leczniczych

- Liczba miejsc w ośrodkach Wska źniki rezultatu leczniczo- Rosn ąca Starostwo, Szpitale piel ęgnacyjnych dla ludzi starszych

- Aktywizacja udziału osób poszkodowanych Wielko ść rosn ąca Wła ściwe jednostki przez los w Ŝyciu organizacyjne społecznym i powiatu zawodowym Cel szczegółowy - Liczba imprez/ Rosn ąca Sprawozdania 3.4 wydarze ń organizatorów Stymulowanie działalno ści - Liczba kulturalnej, Wska źniki rezultatu korzystaj ących z Rosn ąca Sprzeda Ŝ biletów, sportowej i imprez/ wydarze ń ocena wizualna rekreacyjnej dla podniesienia jako ści kapitału ludzkiego Cel szczegółowy - Liczba zada ń 3.5 zleconych przez Budowanie powiat do realizacji Rosn ąca Informacje własne społecze ństwa Wska źniki rezultatu przez organizacje Starostwa obywatelskiego dla pozarz ądowe wzmocnienia integracji Cel strategiczny 4 - Wzrost Stan po 10 latach Informacje gmin, Aktywne zainteresowania od roku bazowego Starostwa i Punktu uczestnictwo powiatem mierzony Informacji samorz ądu powiatu zwi ększeniem Turystycznej w Wska źniki liczby turystów i wieloszczeblowym oddziaływania inwestorów, systemie spadkiem lub zarz ądzania oraz utrzymywaniem si ę zapewnienie poziomu migracji porz ądku i bezpiecze ństwa

122 publicznego na jego terytorium Cel szczegółowy - Liczba 4.1 skoordynowanych Sprawne działa ń w powiecie Wielko ść liczbowa Starostwo kierowanie lub stworzonych powiatem partnerstw

- Upublicznienie Wska źniki rezultatu działa ń powiatu wśród Liczba artykułów Starostwo mieszka ńców, celem prasowych, zaanga Ŝowania ich informacji, Internet do itd. współuczestnictwa w realizacji zada ń Cel szczegółowy - Znacz ące o 4.2 zasi ęgu krajowym Promowanie lub wojewódzkim Wielko ść liczbowa Starostwo wizerunku powiatu wydarzenia i działalno ści promocyjne prowadzonej w Wska źniki rezultatu oparciu o jego - Nagrodzone i zasoby upowszechnione dobre praktyki Wielko ść liczbowa Starostwo działalno ści opartej o lokalne zasoby Cel szczegółowy - Liczba wykrocze ń Spadaj ąca a co Informacje Policji 4.3 i przest ępstw najmniej nie Zapewnienie Wska źniki rezultatu narastaj ąca porz ądku i bezpiecze ństwa - Społeczna Rosn ąca Informacje Stra Ŝy publicznego świadomo ść p. po Ŝ. Po Ŝarnej

C. Ewaluacja Strategii Pierwsza ocena Strategii, tzw. ocena ex ante, dokonywana jest przez Zarz ąd i Rad ę Powiatu oraz w trybie konsultacji z mieszka ńcami przed jej uchwaleniem. Obejmowała ona analiz ę spójno ści wewn ętrznej Strategii, zgodno ści jej celów ze specyfik ą powiatu i jego zasobami oraz z oczekiwaniami społecznymi. Kolejne oceny, tzw. śródokresowe (mid-term), dokonywane przez Zarz ąd – a w miar ę potrzeby przez Rad ę Powiatu co dwa lata, dotyczy ć b ędą post ępów w realizacji Strategii i programów operacyjnych/ rozwoju. Obejm ą one: • ocen ę stopnia realizacji działa ń strategicznych i zada ń obj ętych priorytetami programu oraz analiz ę tego czy ponoszone nakłady s ą adekwatne do rezultatów i czy s ą zbie Ŝne z upływem czasu,

123 • ocen ę, czy dzi ęki realizacji działa ń i przedsi ęwzi ęć osi ągane s ą po Ŝą dane zmiany i wska źniki rezultatu, • ustalenia, czy proces zarz ądzania realizacj ą Strategii i Programu jest poprawny, czy te Ŝ wymaga korekt. Trzeba tu podkre śli ć, Ŝe w ocenach śródokresowych da si ę do ść dokładnie oceni ć jedynie wska źniki produktu, realizacj ę działa ń strategicznych i zada ń podejmowanych w trakcie wdra Ŝania Strategii i programów wdro Ŝeniowych. Natomiast analiza stopnia osi ągania celów (wska źników rezultatu i oddziaływania) mo Ŝe by ć jedynie fragmentaryczna. Pełna analiza mo Ŝe by ć dokonywana dopiero po upływie jakiego ś czasu, a wi ęc – celów szczegółowych po upływie 4-5 lat, a celów strategicznych dopiero po upływie 8-10 lat. Ocena ko ńcowa, ex post, dokonana b ędzie przez Zarz ąd i Rad ę Powiatu po zako ńczeniu realizacji Strategii, tj. pod koniec 2020 lub na pocz ątku 2021 roku. W ocenie tej organy powiatu zwraca ć b ędą uwag ę na nast ępuj ące elementy: • czy zostały osi ągni ęte cele strategiczne i wska źniki oddziaływania, • jakie problemy miały by ć rozwi ązane poprzez realizacj ę Strategii i czy tak si ę stało, • jakie skutki wywarła realizacja Strategii w środowisku społecznym powiatu i jaki jest jej wkład w realizacj ę celów ogólniejszych – wojewódzkich i krajowych, • jakie jest prawdopodobie ństwo, Ŝe osi ągni ęte zmiany i korzy ści b ędą nadal kontynuowane, czyli jaka jest ich trwało ść , • jak zamierza si ę wykorzysta ć wnioski z realizacji dotychczasowej Strategii do budowy i realizacji kolejnej.

Ewaluacja prowadzona przy pomocy monitoringu jest szczególnie przydatna w odniesieniu do wieloletnich dokumentów planistycznych, w tym strategicznych. W długim horyzoncie czasowym trudno bowiem ustrzec si ę ryzyka nietrafnego planowania, zwłaszcza w dobie szybkich przemian społecznych i gospodarczych, z jakimi mamy obecnie do czynienia. W praktyce wyst ępuj ą, z reguły, ró Ŝnice mi ędzy zało Ŝeniami strategii i planów, a ich realizacj ą. Skoro nie da si ę ich unikn ąć , to powinny przynajmniej pozostawa ć pod kontrol ą, by ć monitorowane. W wyniku monitoringu i ewaluacji nale Ŝy doprowadzi ć do zgodno ści zało Ŝeń z realizacj ą. B ądź to poprzez zmian ę sposobów wspomagania realizacji, bądź to poprzez korekt ę zało Ŝeń. Rozpi ęto ść pomi ędzy zało Ŝeniami tej Strategii a realizacj ą mo Ŝe objawia ć si ę zwłaszcza w nadzwyczajnych okoliczno ściach, zmieniaj ących uwarunkowania zewn ętrzne, np. w kryzysie finansów publicznych lub gospodarczym,

124 zmianie uwarunkowa ń przestrzennych zwi ązanych z lokalizacj ą w powiecie wielkich inwestycji celu publicznego itd. Je Ŝeli sytuacje nadzwyczajne cechuj ą si ę krótkotrwało ści ą nie nale Ŝy spieszy ć si ę z korekt ą Strategii, a korzysta ć ze wskazówek zawartych w podrozdziale VIII. 7. D. Aktualizacja Strategii Je Ŝeli zajdzie potrzeba aktualizacji Strategii to nie powinny jej podlega ć z zasady, zapisy wizji rozwoju powiatu i misji samorz ądu, za ś cele strategiczne – mog ą podlega ć zmianie jedynie w drodze wyj ątku od reguły. Zmiany pozostałych elementów Strategii nie musz ą by ć obj ęte tak ścisłymi ograniczeniami. Aktualizacji nale Ŝy dokonywa ć z wielk ą ostro Ŝno ści ą, aby da ć szans ę ujawnieniu si ę dobroczynnych skutków realizacji celów i sposobów do tego prowadz ących. Z drugiej strony brak reakcji na niekorzystne zjawiska pojawiaj ące si ę przy wdra Ŝaniu Strategii mog ą skutkowa ć nieodwracalnymi konsekwencjami. Tak wi ęc zarówno tu – jak wsz ędzie indziej – potrzebny jest umiar i wra Ŝliwo ść na to co si ę dzieje. Strategia powstała z udziałem lokalnej społeczno ści i jej zmiana wymaga konsultacji społecznych, adekwatnych do zakresu tych zmian.

VIII. 7. Kierunki działa ń w sytuacjach nadzwyczajnych

Zdarzaj ą si ę sytuacje kryzysowe b ądź inne nadzwyczajne nie przewidziane wcze śniej, na które ka Ŝda władza musi by ć przygotowana. Niniejszy system realizacji rekomenduje na t ę okoliczno ść nast ępuj ące zachowania: 1. Primum non nocere – po pierwsze nie szkodzi ć, nie pogarsza ć dalej sytuacji, rozpozna ć zjawisko, przemy śle ć i zastosowa ć odpowiednie środki przeciwdziałania . 2. My ślec o dniu dzisiejszym, ale działa ć na rzecz lepszego jutra. 3. Mie ć na uwadze unikalne, na skal ę europejsk ą walory przyrodnicze powiatu, które wraz z materialnymi zabytkami kultury i innymi śladami ludzkiej przeszło ści decyduj ą o pi ęknych walorach krajobrazowych i potrzeb ę otoczenia ich nadzwyczajn ą opiek ą. 4. Zachowa ć równowag ę miedzy wydatkami na inwestycje materialne („twarde”) i niematerialne („mi ękkie”) maj ąc na uwadze, Ŝe inwestycje „mi ękkie” w kapitał ludzki, w jego edukacj ę, promocję zdrowia, zaspokajanie potrzeb kulturalnych i sportowo-rekreacyjnych s ą równie wa Ŝne dla rozwoju powiatu i jego atrakcyjno ści inwestycyjnej, jak inwestycje materialne i zastosowane innowacje.

125 5. Zawsze, ale w okresach trudnych kierowa ć si ę zasad ą „wi ęcej za mniej” (zrobi ć wi ęcej za mniej środków finansowych). 6. Wykorzystywa ć zbiorow ą m ądro ść dla jak najlepszego wyj ścia z impasu. 7. Współdziała ć z partnerami, którzy maj ąc na wzgl ędzie własne dobro, po średnio przyczyniaj ą si ę do dobra wspólnego tj. zaradzenia trudnej sytuacji powiatu. 8. Przy spadkach dyspozycyjnych środków finansowych koncentrowa ć je na obszarach jednostek osadniczych, uznanych za lokalne punkty krystalizacji rozwoju (miasto Chodzie Ŝ) i za wymagaj ące wsparcia rozwoju (gmina Szamocin). 9. Intensywniej ni Ŝ w warunkach normalnych zabiega ć o fundusze zewn ętrzne, nie wł ączaj ąc sprzeda Ŝy obligacji. 10. Rozwin ąć działalno ść Powiatowego Centrum Zarz ądzania Kryzysowego.

VIII. 8. Komunikacja społeczna – konsultacje i upowszechnianie Strategii

Komunikacja społeczna to porozumiewanie si ę, wzajemne przekazywanie my śli, wiadomo ści i informacji. Narz ędziami komunikacji miedzy lud źmi jest j ęzyk – słowo mówione, pisane itd. W przypadku Strategii komunikacja społeczna opiera si ę na konsultacjach, zbieraniu opinii, upowszechnianiu zało Ŝeń Strategii, informowaniu o post ępach w jej realizacji itp. Konsultacje w trakcie budowy i aktualizacji Strategii Pierwsze konsultacje społeczne, dotycz ące podstawowych zało Ŝeń Strategii odbyły si ę 24.09.2010 r. Uczestniczyli w nich radni, liderzy powiatu i gmin oraz reprezentanci ró Ŝnych środowisk społecznych. Po dyskusji zebrano, przy pomocy ankiet, opinie dotycz ące potencjałów i wizji powiatu oraz misji samorz ądu. Zasi ęgni ęto te Ŝ opinii, co do najwa Ŝniejszych przedsi ęwzi ęć rozwojowych (strategicznych), które nale Ŝy podj ąć w horyzoncie czasowym Strategii. Po opracowaniu cało ściowego projektu Strategii, opublikowano go na stronie internetowej powiatu na okres 35 dni tj. od dnia 17.12.2010 r. do dnia 20.01.2011 r. z pro śbą o zgłaszanie uwag i opinii na spotkaniu, które wyznaczono na dzie ń 5 i 12 stycznia 2011 r. w Starostwie Powiatowym w Chodzie Ŝy b ądź pisemnie albo drog ą internetow ą w ci ągu 35 dni od dnia ogłoszenia projektu. W tym czasie zgłoszono 1 uwag ę/ opini ę i została ona wykorzystana nast ępuj ąco: inwestycj ę pn. „Rozbudowa Zespołu Szkół Ponadgimnazjalnych w Chodzie Ŝy” wpisano do „Wykazu przedsi ęwzi ęć priorytetowych dla Powiatu

126 Chodzieskiego” stanowi ącego zał ącznik nr 2 do dokumentu wykonawczego Strategii pn. „Program Operacyjny do Strategii Rozwoju Społeczno- Gospodarczego Powiatu Chodzieskiego, obejmuj ący lata 2011-2015”. W przypadku, gdy zajdzie potrzeba aktualizacji Strategii, w jej podstawowych zało Ŝeniach, zasi ęga ć si ę b ędzie na t ę okoliczno ść opinii społecznej. Zakres konsultacji b ędzie adekwatny do zakresu zmian Strategii.

Upowszechnianie zało Ŝeń i celów Strategii Antycypuj ąc budow ę strategii w j.s.t. północnej Wielkopolski – „T ętno Regionu” opublikowało ju Ŝ w marcu 2010 roku artykuł pn. „ O polityce rozwoju i jej kreowaniu przez lokalne społeczno ści” informuj ący o celach, zasadach i narz ędziach tej polityki – w strategiach rozwoju i korzy ściach z uczestnictwa w jej budowie, a potem w realizacji – autorstwa moderatora Strategii Ireneusza Krupki. W dniach 17.12.2010 r.- 20.01.2011 r. - jak to napisano wy Ŝej – opublikowano projekt Strategii na stronach internetowych powiatu, stwarzaj ąc mo Ŝliwo ść nie tylko zapoznania si ę z jego zało Ŝeniami i celami ale dalszego zgłaszania uwag. Poinformowano te Ŝ w lokalnych mediach społeczno ść o uchwaleniu Strategii przez Rad ę Powiatu Chodzieskiego, popularyzuj ąc jednocze śnie jej podstawowe tre ści i zach ęcaj ąc do współuczestnictwa w realizacji. Starostwo promuj ąc powiat i jego walory, informuj ąc ludno ść o realizowanych przedsi ęwzi ęciach i dokonaniach w jego granicach b ędzie przy okazji upowszechnia ć odno śne segmenty Strategii.

Zach ęcanie do uczestnictwa w realizacji celów Strategii Po śródokresowych ocenach stopnia realizacji Strategii b ędzie si ę te oceny rozpowszechnia ć zach ęcaj ąc jednocze śnie lokaln ą społeczno ść do aktywnego, dobrowolnego uczestnictwa w spełnianiu jej celów. W sposób dla tej społeczno ści najbardziej dost ępny i najmniej uci ąŜ liwy, a jednocze śnie skuteczny. Mo Ŝe to by ć np. przydomowe segregowanie odpadów, przyjazne u Ŝytkowanie środowiska (nie za śmiecanie go, nie niszczenie ro ślin drzewiastych, grzybni w lesie itd.), inicjatywy obywatelskie na rzecz upi ększania i uatrakcyjniania swoich miejscowo ści i zagród oraz wiele, wiele innych przedsi ęwzi ęć podejmowanych b ądź to „na własnym podwórku”, b ądź zbiorowo, dla dobra wspólnego, poprzez nieodpłatne podejmowanie prac społecznie u Ŝytecznych, b ądź świadczenie nieodpłatnych usług.

127