Veerdienst Tussen Kats En Katseveer | Foto: Jaqueline Midavaine, 1961, ZB, Beeldbank Zeeland, Recordnr

Pak ’m In ZEEUWS mee! volle eerzien vaart WNr 6, tweede jaargang - maart 2020 | DEGRATISKRANTVOLHERINNERINGEN | STICHTING ZEEUWS WEERZIEN

Pagina 3 Pagina 4 Pagina 7 Pagina 8 en 11 Pagina 14 Zwaaien naar Met de pont Een doos aan een Een pet hadden Bootkaartjes in de overkant van alle dag riem met snoep ze allemaal een plastic doos Naar d’n overkant

We gaan naar d’n overkant. Niet door de tunnel, niet over een brug of een dam. Maar zoals we dat gewend waren. In deze Zeeuws Weerzien gaan we aan boord, met de neus in de wind, en als we zin hebben bestellen we een flinke kop snert.

Veerboot Prinses Irene op weg naar Breskens | Foto: Cor de Boer, Beeldbank Zeeland, nr. 136339.

door: Jan van Damme schip komt tot rust. De zware hadden, gaat te ver. Maar de van Zeeland niet meer scheep te deur van het autodek kantelt veerboten maakten deel uit van gaan. Beste lezers, e Prinses Irene glijdt de naar boven. ‘Remmen vast’ en ons Zeeuwse leven. Je moest er Wat een leuke reacties stuurde u kom van Breskens ‘Fasten your brakes’ staat nu op altijd wachten. Voor de boot Geen snert ons naar aanleiding van het D binnen. Je hoort de het plafond te lezen. Daar zakt aanlegde en je aan boord kon, Het kan overigens nog wel. afgelopen decembernummer. De motoren op een stationair het brugdek, geluidloos. Pas als tijdens de oversteek. Een Tussen Vlissingen en Breskens ijzige winter van ’63 bracht heel toerental terugvallen. We blijven de flexibele verbindingsstukken kwartier, twintig minuten, varen de ‘fietsvoetveren’. Berucht wat herinneringen naar boven! nog even aan dek staan om de zich op de boot vlijen, klinkt er zelden meer dan een half uur, ondertussen, ze lijken vaker uit Met veel plezier beginnen wij aan omarming van de fuik mee te metalig contactgeluid. De auto’s dan had je weer vaste grond dan in de vaart te liggen. En ze de tweede jaargang van Zeeuws maken. De scheepsmotor laat staan ronkend in de onder de voeten. Net tijd genoeg zijn in niks te vergelijken met de Weerzien. Samen met u hopen wij zich weer horen, nu om de startblokken. Wij fietsers mogen om de laatste nieuwtjes uit te oude prinsessenboten en latere nog veel verhalen over voorbije schroef achteruit te laten slaan. net iets eerder de brug op. We wisselen, een kop koffie te dubbeldekkers. Er is geen snert tijden bijeen te brengen. Met twee treden tegelijk haasten freewheelen richting drinken en de spiegeling van het te koop. En de stoelen zijn zo Het volgende nummer, dat uit- we ons de trap af. Onze fietsen slagbomen, het is vloed. water te koesteren. Wie opgesteld dat je met z’n allen uit- komt in juni, zal in het teken staan staan helemaal voorin, daar waar regelmatig de Westerschelde zicht hebt op een blinde wand. van winkelen in Zeeland. de zijgang van de auto’s terug- Zeebenen overstak, herinnert zich de Voor wie de Irene, Beatrix, Herinneringen aan een tijd waarin buigt naar het hoofddek. Zo ging dat, vele jaren lang. Wie onvolprezen snert met stukjes Juliana en Johan Friso heeft ge- nog werd betaald met dubbeltjes Zeeland wilde bereizen moest spek en rookworst. kend, zijn de bootjes van nu en stuivers. Borrelt er een mooie De dekman van dienst is al bezig het water op. Voor de delta- slappe aftreksels zonder roman- herinnering bij u op aan de oude met het opendraaien van de deur werken veiligheid en ver- Sinds een jaar of twintig, dertig, tiek of avontuur. winkeltjes in uw dorp of stad? Laat voor de fietsers. Opeens hebben bindingen brachten, was de veertig gaat het allemaal vlotter, het ons weten. we vol zicht op het boven ons veerman cruciaal. Niet alleen op efficiënter. Met de dammen, We stappen nog een keer aan Dit nummer gaat over varen oprijzende brugdek. De bijna de Westerschelde. Ook op de stormvloedkeringen en bruggen boord van de Irene, hangen over tussen overkanten. Leuk als u uitgegleden boot stuwt het Oosterschelde, het Zijpe, het zijn alle overkanten onder de reling. Er drijven kwallen. Ze ons laat weten wat u allemaal hebt zeewater op tegen de betonnen Veersche Gat. Overal werd handbereik gekomen. Onder deinen mee op de boeggolven als meegemaakt op het water. trappen onder de brug. Een gevaren. Anna Jacobapolder, handbereik, maar of dat ook het schip zich losmaakt van de Blijf ons vooral schrijven via gereed hangende kabel wordt Kamperland, Zierikzee, Perk- dichter bij is? De tunnel tussen steiger. [email protected] of van de brugreling gepakt en om polder, je moest kaartjes kopen Ellewoutsdijk en Terneuzen was stuur een kaartje aan Stichting de bolder gelegd. De Irene wordt om er te komen. in 2003 de klap op de vuurpijl, Veel lees- en kijkplezier en Zeeuws Weerzien, Postbus 33, nu stijf tegen de stootblokken We waren het gewoon. Om nou sindsdien hoeven we ook tussen behouden vaart met deze nieuwe 4350 AA VEERE. getrokken. Een laatste rilling, het te zeggen dat we zeebenen Zeeuws-Vlaanderen en de rest Zeeuws Weerzien. De redactie Woningontruiming met zorg! Dat doen Wist u dat Mondial Vogel Verhuizingen ! ook zorgvuldige woningontruimingen ze ook ! verzorgt voor ouderen, mindervaliden en hulp- behoevenden na hun verhuizing en voor nabestaanden na een overlijden?

● Leegruimen van woning of verzorgingskamer ● Alle werkzaamheden conform opleveringseisen ● Verwijderen vloerbedekking ● Tijdelijke opslag inventarisgoederen en/of persoonlijke spullen ● Afvoeren inventarisgoederen op milieuverantwoorde wijze ● Eindschoonmaak 0118-612669 [email protected]

Goede zorg Een bijzonder begint met afscheid... een verhaal

Lenny Adriaanse, Michiel Adriaanse, Guido Poesiat, Adrienne Klein en Gerrit Klein Bel bij overlijden 0118 - 41 27 60 Een afscheid met een goed gevoel voor alle mensen op Walcheren Als u het wilt zoals vroeger maar ook als Wilt u verhalen lezen van onze cliënten u het liever wat eigentijdser heeft. en medewerkers? Kijk op www.svrz.nl

Monuta Adrienne Klein T 0118 - 41 27 60 E [email protected] I www.monutaadrienneklein.nl

Uitvaartcentrum De Voorzorg Industrieweg 20, 4382 NA Vlissingen

Uitvaartcentrum Adagio T. 0900-7879777 | [email protected] | www.svrz.nl Buitenhovelaan 1, 4337 HJ Middelburg

126,5x191 adv Monuta Zeeland.indd 1 03-09-19 16:18 3

Kijk uit naar Verdwenen beroepen... de veerman de volgende editie eeuws Weerzien verschijnt in Schipper mag Zmaart, juni, september en december. Van alle eerder verschenen edities kunt u, zo lang de voorraad strekt, een gratis exemplaar ophalen bij ik overvaren? ‘Het Zeeuws Kado’, Kreukelmarkt 12 in Goes (geopend op dinsdag en op donderdag t/m door: Johan Francke zaterdag van 11.00-17.00) en bij het Zeeuws Archief, Hofplein 16 in Middelburg (geopend op dinsdag t/m vrijdag 10.00-17.00).

ZeeuwsColofon Weerzien is een gratis krant vol verhalen over het Zeeland van de vorige eeuw. Om zelf te lezen, of als aansporing om samen met anderen herinneringen op te halen. De krant verschijnt 4x per jaar in een oplage van 50.000 exemplaren en wordt verspreid in heel Zeeland: in de vestigingen van Bibliotheek Zeeland, zorg- en welzijnsinstellingen, gemeente- huizen, wachtkamers van huisartsen en fysiotherapeuten, musea, boekhandels en bij diverse lokale ondernemers. Een overzicht van distributiepunten, alsmede een digitale versie van de krant, treft u op onze website. De krant komt tot stand dankzij de inzet van een groot aantal vrijwilligers en i.s.m. Stichting Feest van Herkenning, die bijeenkomsten organiseert waarbij het delen van herinneringen centraal staat.

Uitgever Stichting Zeeuws Weerzien Voorzitter Frans van de Velde Postbus 33, 4350 AA Veere Schipper Kees Noordhoek op de Katsplaat, verzorgde de veerdienst tussen Kats en Katseveer | Foto: Jaqueline Midavaine, 1961, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 91061. www.zeeuwsweerzien.nl [email protected] Drs. P. bezong het beroep in zijn lied Veerpont (heen en Duiveland. Veerman Kees bijgestaan door de bekender Eindredactie Noordhoek nam in 1948 de geworden ‘Piet de Veerman,’ die Jan van Damme weer): ‘De oever waar we niet zijn noemen wij de overkant. veerdienst Katseveer-Kats over tussen 1878 en 1914 actief was als Redactie van Jaap van Wieringen. De daar veerman. Deze man - type ruwe Peter Blom, Zeeuws Archief Die wordt dan deze kant zodra we daar zijn aanbeland.’ gebruikte vijf ton zware en bolster, blanke pit - stond bekend Johan Francke, ZB| Planbureau veertien meter lange motorboot om zijn eeuwige gemopper, maar en Bibliotheek van Zeeland Katsplaat was afkomstig van de was toch altijd op zijn post en e meeste lezers zullen op Rotterdamse Droogdok Maat- bereid mensen over te zetten. Vormgeving Bargeboot Leo Minnaard het schoolplein van de Zelfs tussen de steden Vlissingen schappij. Zijn zoon Cor was de Waarschijnlijk stonden de meeste Ramon de Nennie, decreet Dlagere school nog wel en Middelburg werd met de laatste veerman op deze veer- veermannen onder de bijnaam eens gezongen hebben: ‘Schipper Bargeboot rond 1890 nog een dienst, die opgeheven werd bij de Piet de Veerman bekend, want Druk en advertentieverkoop Meulenberg Media, Patrick Joossens mag ik overvaren, ja of nee? veerdienst onderhouden over het opening van de Zandkreekdam. ook Piet van de Bogaard deed [email protected] Moet ik dan ook tol betalen, ja of Kanaal door Walcheren, net als rond 1935 onder die naam zijn nee?’ Bij het spelletje over- tussen vele andere plaatsen in Vader op zoon werk op de veerdienst tussen Coördinatie lopertje, dat hierbij hoorde, Zeeland. Tot na de oorlog waren De functie van veerman ging, St. Annaland en Bruinisse. In Hanneke de Vroe, Zeeuws Weerzien [email protected] bepaalde de ‘schipper’ die de er bijvoorbeeld veerdiensten zoals dat bij andere beroepen ook 1920 stopte veerman P. Overbeeke anderen moest tikken vervolgens tussen Oud- en Nieuw-Vosse- gebeurde, soms over van vader met het overzetten van mensen Bij het samenstellen van deze krant is met hoe er overgestoken moest wor- meer, St. Annaland - Bruinisse, op zoon. Ook schipper Herman in Oud-Vossemeer. Ook hij stond zorg getracht alle rechthebbenden m.b.t. den. Mochten er nog kinderen Anna-Jacobapolder - Zijpe, Katse- Berrevoets nam het stokje nog bekend als Piet de Veerman. beelden archiefmateriaal te achterhalen. Mochten personen of instanties zijn die dit spel nu nog spelen, veer - Kats, Zierikzee – Colijns- begin jaren zestig over van zijn desondanks van mening zijn dat dan zal het beroep van veerman plaat, Stavenisse – Ouwerkerk, vader Jacob. Beiden onderhielden Haventje de Val (foto)rechten zijn geschonden, dan kunnen hen in ieder geval nog weinig Wolphaartsdijk - Kortgene en de veerdienst tussen Zierikzee en De meeste veermannen staakten zij zich wenden tot de redactie via zeggen. De kleine overzetveren Gorishoek-Yerseke, om er enkele Colijnsplaat. Schipper Gerard M. hun beroep in de jaren zestig. [email protected] zijn, behoudens de bootjes die te noemen. Die veerdiensten Larooy was eind jaren vijftig zelfs Zeeland was met wegverbin- alleen in het toeristenseizoen waren aanvankelijk eenvoudige de zoveelste telg in het bedrijf dingen grotendeels ontsloten. Deze editie is mede mogelijk gemaakt door varen, inmiddels verdwenen en houten bootjes, zoals die van de van zijn familie dat het veer Toch werd nog in 1959 aan het vervangen door grotere schepen, Arnemuidse veerman J. la Soe die Gorishoek-Yerseke sinds 1792 haventje de Val een nieuw bruggen of snelle wegverbin- voor de oorlog de visleursters uit onderhield. Nog in september wachtlokaal gebouwd voor de dingen. Toen Zeeland nog een het dorp over de Arne bracht, 1959 verhuisde hij naar veerdienst Zierikzee-Kats. Amper eilandenrijk was deden heel wat zodat ze naar de Middelburgse Scherpenisse om daar de zes jaar later zou de Ooster- veermannen hun werk in de markt konden. Later werden dit veerdienst met De Zeemeeuw en scheldebrug er liggen. Die trok provincie, tot in de jaren zestig. grotere gemotoriseerde vaar- de Wuta (Wacht Uw Tijd Af) in de meteen zoveel gebruikers dat het Onder veerman wordt hier tuigen waarmee ook een of drie zomermaanden te onder- wachtlokaal in functie bleef als verstaan een beurtschipper, enkele auto’s meegenomen houden. Dit veer werd in 1962 restaurant met terras met uit- maar ook wel zijn schip of konden worden, want de veren opgeheven. zicht over de Oosterschelde, en

stichting iemand die met een pont of waren er niet alleen voor Heel wat Zeeuwse veermannen die functie heeft het gebouw nog BRENTANO’S schouw mensen overzet. Dat personen, maar ook voor ontleenden aan hun beroep ook steeds, waarmee het een steun des ouderdoms gaat niet over de kapitein van het goederen en diensten. hun bijnaam. In 1889 begon herinnering is geworden aan veer Vlissingen-Breskens of Veerman J.C. Boomsluiter, veerman Quist het overzetveer verdwenen veerdiensten en veer- Kruiningen-Perkpolder, maar onderhield rond 1960 de tussen Duiveland en Nieuw- mannen. over iemand die in zijn eentje een veerdienst Stavenisse - Hoek van Vossemeer. Hij zou dit een veerdienst onderhoudt. Die vaart Ouwerkerk voor voetgangers, kwarteeuw volhouden. Met grote Bronnen: ZB, Krantenbank Zeeland ook niet met een schip, maar met rijwielen en motorrijwielen. welwillendheid hielp hij zijn (Zierikzeesche Nieuwsbode, 27 maart 1914 een boot, die steeds dezelfde Destijds de kortste verbinding klanten door ijsgang en ruw weer en Ierseksche en Thoolsche Courant, overkanten aandoet. tussen Tholen en Schouwen- het water over. Hij werd 20 maart 1920), en Beeldbank Zeeland. 4 De pont hoorde bij het leven van alledag Als Zeeuws-Vlaming ben je wat geïsoleerd van de rest van Nederland. Wij groeiden dan ook op met ‘de boot’ die ons naar ‘d’overkant’ bracht, de pont hoorde dus bij het leven van alledag.

Veerboot de koningin Wilhelmina | Foto: Peter Nicolai, 1955.

door: Margreeth Ernens onze fietsen op uit: we namen brood mee Door schippers werd altijd met ontzag zijladers Willem 1 en Oosterschelde op en gingen met het pontje naar gekeken hoe dat bootje keurig op tijd ‘onze’ veerdienst vanaf Terneuzen. De lakbij de binnenstad van Hoedekenskerke om er een dagje te fietsen Terneuzen binnenliep. Er loopt daar voor boot naar Breskens had ook een grote Terneuzen ligt de oude door de Zak van Zuid-Beveland. Voor nog de haven een gevaarlijke neer en schepen loungeruimte, waar je behalve koffie ook V Veerhaven, waar de steiger van de geen gulden waren we een hele dag zoet en met minder motorvermogen wachtten de beroemde erwtensoep en kroketjes kon pont Terneuzen-Hoedekenskerke nog zoek. De hoorn van dat pontje was vaak op beter tij. kopen. Later werden daar dubbeldekkers steeds is te vinden. Mijn vader, die trouwens in heel de binnenstad goed te ingezet, en als je boven bij de reling stond bloemist was, bestelde ’s avonds een horen als ‘de boot’ kwam of ging. Het was Als we naar familie op Walcheren gingen, was het water van de Westerschelde wel nieuwe lading verse bloemen bij de wel een typisch pontje: de paar auto’s die namen we natuurlijk het veer Vlissingen- een heel eind beneden ons. Toen ik later in kweker, die ze dan naar Hoedekenskerke er op konden moesten aan de zijkant het Breskens. Die dienst werd in de vroege Vlissingen woonde, en we van vakantie vervoerde. Met het eerste pontje werden dek oprijden. En als de bestuurder niet jaren zestig onderhouden door de terugkwamen, was het altijd fijn om het ze in grote dozen overgezet, zodat hij ze ’s nauwkeurig genoeg naar de zin van de prinsessenboten, enkeldekkers met de laatste stukje van de reis met de boot te ochtends op kon halen. bootlieden had geparkeerd, werd de auto namen Beatrix, Irene en Margriet. Die doen. Bijna thuis en heerlijk varen over de In de vakanties trokken we er vaak met gewoon even opgetild en beter neergezet. boten waren stukken groter dan de Westerschelde. Wiebelige loopplanken naar de salon door: Mieke van der Jagt

Passagiers op de veerboot Vlissingen-Breskens | Foto: ZB Beeldbank Zeeland, 1970, Veerboot Prins Berhard op de Westerschelde | Foto: collectie Steketee, ZB Beeldbank Zeeland, 1954, recordnr. 119643. recordnr. 44306. egin jaren 80 was het; de tijd De jongens die na de oorlog het salons voor afscheidsbijeen- ‘vlootvoogd’ - deed dat ook en er glaasjes voortdurend vol hield. Bdat de VUT in zwang kwam. ruime sop hadden gekozen, komsten. waren bloemen voor de echt- Eén keer viel er iets bijzonders te Daarvan maakten ook de werk- namen begin jaren tachtig genotes. Toch was het bepaald melden. De vlootvoogd zei nemers van de PSD maar al te afscheid als kapitein of werk- Vlootvoogd geen straf om een PSD-afscheid tussen neus en lippen door dat graag gebruik. Velen van hen tuigkundige van de PSD. De Als PZC-verslaggevers moesten te verslaan want het was altijd het toch wel tijd werd voor een waren hun loopbaan in de koop- dienst was daartoe bijzonder we die bijeenkomsten bijwonen. bijzonder gezellig. vaste oeververbinding; er kon- vaardij begonnen of bij de ma- goed ingericht. In Kruiningen Journalistiek viel er weinig eer den zoveel enge dingen gebeuren rine, maar voor mannen die een lag de Prins Bernhard afgemeerd aan te behalen want steeds Wonderlijk dat nooit iemand van op die drukke Westerschelde. gezin wilden stichten en er ook voor als een van de andere boten gebeurde hetzelfde: directeur de wiebelige loopplanken is Het duurde meer dan twintig nog van wilden genieten, hield uitviel. In Vlissingen hadden ze D. Oostinga van de PSD sprak gevallen. Die waren neergelegd jaar maar het was het einde van de veerdienst een mooi midden daarvoor de Juliana. Maar beide een vriendelijk dankwoord, zodat je direct de salon in kon de vlootvoogd. Want één boot is tussen aan boord en aan de wal. boten waren vooral geschikt als gedeputeerde J. Hoekstra - de lopen, waar de steward de geen vloot. 5 Van Mulken, ja die van de PSD Jules van Mulken heeft het druk. De verhuizing nadert snel. Een statig pand aan de Markt in Groede wordt verruild voor een gerieflijke bungalow in het Heem in Breskens. Van daaruit kun je het fietsvoetveer bijna zien. | door: Peter Verdurmen

ules van Mulken, geboren in Groede, aantrok. Hij werd aangesteld als kaartverkoper. opgegroeid in Breskens en later terug verhuisd ,,Ik begon als aflosser wat betekende dat je kon J naar Groede, heeft op het veerterrein heel wat worden ingezet op alle aanlegplaatsen. Was de voetstappen liggen. Net zoals z’n vader, August leiding tevreden, kreeg je een vaste standplaats, in van Mulken, z’n drie broers August junior, Tonnie mijn geval Breskens.” en Adrie en z’n zoon Onno. Allen werkten bij de Provinciale Stoombootdiensten in Zeeland. Z’n volgende carrièrestap was terreinopzichter. Jules denkt met weemoed terug aan die jaren. Het van ‘vader op zonen’ verhaal begint bij pa ,,Je was altijd buiten. Het leukst was het directe August. Hij was lierdraaier in de oude veerhaven in contact met de mensen. Het was veel lachen, maar het vissersdorp. De pont werd langzaam binnen- soms moest je ook streng zijn.” Later belandde getrokken zodat de passagiers aan het afmeren Jules in de verkeertoren als assistent-agent. geen blauwe plekken overhielden. In het jaar 1958 werd buiten het dorp een nieuwe veerhaven, In 2003 trok de Provincie de stekker uit de PSD. geschikt voor dubbeldekkers, in gebruik genomen. Voor Jules betekende het einde carrière. Hij kon De schepen waren uitgerust met boegschroeven. gebruik maken van een aantrekkelijke wachtgeld- Jules: ,,Toch ging het nog wel eens mis, de stroming regeling zonder sollicitatieplicht. Op zaterdag 15 kan heel verraderlijk zijn.” maart 2003 was de allerlaatste afvaart. Jules van Mulken organiseerde samen met Pol van de Vijver, Je kon opklimmen bij de PSD maar het was geen de bekende dierenarts uit IJzendijke, in Breskens bedrijf voor bliksemcarrières, vertelt Jules, die een dag vol activiteiten. Een afscheid met een lach Jules van Mulken in de verkeertoren in Breskens. midden jaren tachtig voor het eerst het uniform en een traan. Niet meer dan een grote sloep

door: Albert Kort

e (voet)veerdienst tussen Colijnsplaat en Zierikzee kende vanaf 1929 een geregelde afvaart. DNa de Ramp beperkte het veer zich tot incidentele diensten en uitsluitend tot de zomermaanden. Tot 1960 heeft het bestaan. De 86-jarige Janna de Vlieger is in Kerkwerve geboren en verhuisde in 1960 naar Zuid- Beveland. Daar woont ze inmiddels zestig jaar.

In haar herinnering was de veerboot tussen Zierikzee en Colijnsplaat niet meer dan een grote sloep en bood aan hooguit vijfentwintig voetpassagiers plaats. Een kajuit, aan dek een bankje en enige ruimte om de fiets te stallen, en dat was het wel zo’n beetje. Het veer tussen Zierikzee en Colijnsplaat dat alleen in de zomer ging, stelde niet veel voor.

Op de vlucht voor het water De herinnering eraan van Janna de Vlieger staat grotendeels in het teken van de Ramp die zij als meisje van twintig heeft meegemaakt. Geboeid kijk ik in Janna’s fotoalbum en luister ik naar de avonturen die ze in die bewogen februaridagen beleefde. Gedwongen op de vlucht voor het water probeert het gezin een veilig heen- komen te zoeken in Zierikzee, waar Janna’s oma woont. Baggerend door het water weet zij, samen met haar ouders, twee broers en een zus, het dorp te bereiken om daar urenlang op een taxi te moeten wachten die hen naar Zierikzee brengt. Daar aangekomen vinden ze voorlopig onderdak bij oma en wachten ze vier dagen lang op de boot naar Colijnsplaat. Het weinige eten dat ze dagelijks krijgen voorgeschoteld bestaat uit gekookte kroten. Als ze uiteindelijk te horen krijgen dat er een bootje in de haven klaar ligt voor vertrek, is de opluchting dan ook groot.

Janna weet het nog alsof het pas gisteren is gebeurd: ,,We vertrokken met de familie naar de haven in Zierikzee. Een ledikant was meegenomen waar al onze bagage op was gestapeld. We waren met zijn zeventienen. Ik weet niet meer precies hoe lang de overtocht heeft geduurd, maar het leek wel een eeuwigheid en we gingen door een hel. Enorm hoge golven en gillende kinderen. We waren doodsbenauwd en zongen ons moed in met liedjes als ‘Veilig in Jezus’ armen’. Godzijdank wisten we de haven van Colijnsplaat veilig te bereiken.” In het dorp vinden ze bij een tante aan de Hazelaarstraat een tijdelijk onder- komen. 6 En altijd was het feest aan boord

3 Wachten op de boot naar Engeland, de paspoorten in onze handen, Margreeth is de tweede van rechts.

door: Margreeth Ernens feesten. Toen ik een paar jaar later een luxe danstent of casino aan boord. Dat poosje in Londen woonde, nam ik hebben we ook een keer gedaan. Toen n 1974 kwam er vanaf Vlissingen geregeld een 48 uurs-ticket om even we ’s nachts in ons bed kropen, bleken een veerdienst van de Olau-Line naar huis te gaan: heen en weer voor de lakens er wel heel typisch uit te Inaar het Engelse Sheerness. Met de prijs van een enkeltje. En altijd was zien: overal zaten rafelige gaten ter z’n zessen namen we als tieners de het feest aan boord van de Olau- grootte van een gulden, het leek alsof kans waar en gingen voor een prikkie schepen Hollandia, Britannia en Kent, iemand er met een hagelgeweer op met deze luxe cruiseboot naar met live-optredens, een casino en een had geschoten… Maar er was geen Engeland voor een fietsvakantie. We danszaal. purser die ons aan beter beddengoed namen de nachtboot, en zouden kon helpen, dus we namen het maar slapen op stapelbedjes in van die Uitgedanst voor lief. Ook dat is nu allang verleden cabines. Er waren ook veel Britten aan Nadat de Olau-Line in 1994 vertrok uit tijd. Tegenwoordig rijd je door de boord, die, niet gewend aan het Vlissingen, kwam de Sally-Line, die de Westerscheldetunnel naar ‘d’overkant’ Nederlandse alcoholpercentage van lijn Vlissingen-Ramsgate onderhield. en ga je met de Chunnel per trein naar het bier, algauw al feestend ladderzat Dat was eigenlijk een vrachtdienst, Londen, maar die ritten kunnen werden. Van slapen kwam niet veel die maar de schepen konden ook eigenlijk niet tippen aan die heerlijke nacht, omdat ze maar door bleven passagiers meenemen, al was er geen tochtjes met ‘de boot’.

column: Rinus Willemsen

De bôôt lôôpt af Rinus Willemsen uit Biervliet is een van de streektaal-specialisten in Zeeland. Speciaal voor deze krant klimt hij in de pen.

tomverbaosd waoren wud- een stoel zit. ‘t Is eigenlijk ziin udder schooltas. Nog even udder band lappen?” Want twêê, drie op’aolen, lag allêêne nog ‘n deu- Sder. Dao vloog ‘n moeder in stoel, want ik ikke zit altied op de ‘uuswèrk overkieken. Soms kêêr in de weke moste kik m’n geknipte blauwe fietsslot naost d’r pyamao de voorste salon bin- banke. En dan stuuft t’r anêês schrieft dat kleine vintje mee z’n voorband oppompen. Bie de ma- de paole. Dan stao je toch even te nen. Recht op d’r dochter af. ‘t een vrouwe binnen. D’r pya- blauw jasje nog ‘n paor antwoor- trôzen ‘n immertje waoter ge- kieken ‘ôôr. ‘Oe is zô iets bie ons Meissen was d’r brôôd voo tus- omaobroek is goed te zien onder den in z’n schrift. Zeker omdat lêênd en ik an de slag. Net op tiid noe mogelijk?, docht ik bie m’n sen de middag vergeten. d’r jas. Groen mee roze blomme- de juffrouw van wiskunde ‘em toen me in Bresjes binnenliepen, eigen. ‘t Was maor ‘n ouwe fiets, tjes. Mee ‘n pakje in d’r ‘and nie zou trapperen omdat ie z’n was ‘t kerweitje gelapt. Waoter mao ‘k was er op dat ôgenblik Me waoren net de bôôt in Bresjes vliegt ze recht op d’r dochter af sommen nie gemaokt ‘eit? teruggebrocht en m’n fiets in de toch lelijk mee ontrieft. Da be- opgegaon, die morgen. ‘t Was en geeft ‘eur d’r brôôd. Tiid voor stallieng op Bresjes gezet. ’t Was gruup je zeker wel? kwart over zevene en dat was al- ‘n woord of een kus is t’r nie bie. Vuuf daogen in de weke vaoren nog licht, tegen ‘alf elve. Fiets op tied een drukke bôôt. Vee wèrk- Vlugger dan ze kwam was ze ver- me ielken dag op dit uure nao slot gezet en an de kettieng en De leste vaort? Jao, da zat ik ook volk van De Schelde en dwenen. ‘t Meisje legt het pakje Vlissiengen. Fiets pakken uut de vèder naor ‘uus. Op Schoondieke op. ‘k Staon zelfs nog op de foto, schoolgasten. Ieder zat op z’n mechanisch op het taofeltje voor fietsenstal bie ‘t station en roef, stoengen nog wat joenge gasten dien den anderen dag in de vaste plekke.’n Paor mannen uut d’r en gaot rustig deu mee klet- nao ‘t wèrk. En tegen vuuven wee bie ‘t frietkraom. Ze keken even krante stoeng. Toen docht ik Sluus die nie altied van de vroeg- sen. Bleuzen? Belnêê. Niks van terug. nao de strôôm auto’s en de bus nog: jammer, altied gezellig, je ste waoren, stappende binnen. dat alles. Op ‘n kêêr was ik ‘s avonds wa die verbie reejen. zag nog ‘s dees en gene en je kon Nêe, wudder zaoten altied ‘êêl laote en reej ik mee m’n fiets de altied zaoken doen of ‘n praotje van voren. Dao wier nie gerôôkt. Dan begint de bôôt te trillen. bôôt op. ‘t Was zeumer. Ik was ,,De bôôt lôôpt af”, zei t’r êne. ‘k maoken. Mao, die bôôt was na- Dao was ‘t ook altied nie zô druk. ,,Me gaon”, zegt m’n buurman en verlaot en ik docht bie m’n eihen: Trap ‘t af.” ‘t Vintje pakkende z’n tuurlijk toch middeleeuws ee. ,,Me zunnen zô vertrekken”, zegt pakt z’n krante. ‘n Paor school- ,,Joengen, noe kan je toch in die fiets en reej naor ‘uus. Toen ik de Net as de trekschuute van vroe- m’n maot die tegenover me op joengers ‘aolen udder boeken uut twintig menuten wel ‘n kêêr je volgende morgen m’n fiets wou ger. Uut den tiid. 8 9 Veermannen met petten door: Jan van Damme cent de Arne over, een vetpot zal het niet Petten hadden In een provincie van overkanten waren de geweest zijn voor de roeiende veerman. ze allemaal. veermannen lange tijden de verbindende Vertrouwen, daar draaide het om. En als Den Stormvast en schakels. Op hen moesten we bouwen, anders Haag niet wilde mee bewegen, dan wisten we onvervaard. kwam de andere oever nooit in zicht. Voor twee ze te vinden: vrije ferry anders rebellie.

Veerman J. la Soe zette voor twee cent de visleurster van Arnemuiden over de Arne | Prentbriefkaart, ca. 1930, D.B.M., ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 22793.

Veerman Piet van de Bogaard voer rond 1935 tussen St. Annaland en Passagiers aan boord van de veerboot prinses Irene | Foto: C. Kotvis, 1965 ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 11567. Bruinisse. | foto: onbekende fotograaf, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnrs. 31063.

Koningin Beatrix in zwaar weer, 2000 | Foto: Peter Nicolai. Demonstratie op het Binnenhof in Den Haag tegen de verhoging van de veertarieven en voor vrije veren, 13 juni 1958 | Fotograaf onbekend, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 44607.

Kortgene-Wolphaartsdijk; veerboot Zandkreek die sinds 1952 overcompleet was doet dienst op Zierikzee-Katseveer, hier ligt hij aan de pontonsteiger in de veerhaven De Val | foto: A.P. Maas, herkomst: Prov. Planologische Dienst, 25 mei 1960, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 94338.

3De Vlissingse veerman Siegers werd rond 1920 vastgelegd | foto: M. v.d. Weele, ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 129346. Wachten op de pont bij Perkpolder | Foto: Camille Schelstraete. Prinses Juliana legt aan in Perkpolder | Foto: Camille Schelstraete. 8 9 Veermannen met petten door: Jan van Damme cent de Arne over, een vetpot zal het niet Petten hadden In een provincie van overkanten waren de geweest zijn voor de roeiende veerman. ze allemaal. veermannen lange tijden de verbindende Vertrouwen, daar draaide het om. En als Den Stormvast en schakels. Op hen moesten we bouwen, anders Haag niet wilde mee bewegen, dan wisten we onvervaard. kwam de andere oever nooit in zicht. Voor twee ze te vinden: vrije ferry anders rebellie.

Veerman J. la Soe zette voor twee cent de visleurster van Arnemuiden over de Arne | Prentbriefkaart, ca. 1930, D.B.M., ZB, Beeldbank Zeeland, recordnr. 22793.

er een gezicht uit de mist op. Die Westerschelde. In een plotselinge nabijheid doet me niemandsland van wit licht. Als schrikken. Dat ik maar een paar ik me eraan kon overgeven, zou meter ver kan zien, maakt dat ik ik er het woord sereen aan geven. me nog onveiliger voel. Ik hou Maar dit vacuüm is verraderlijk. niet van ongevraagde Net zo verraderlijk als de mist in intimiteiten. mijn moeders hoofd. Die geeft De scheepshoorn loeit. Ik schrik. haar soms een gevoel van Vroeger speelde ik met vredigheid, maar doet haar net vriendinnetjes dat we blind zo goed schrikken als iemand waren. Als we alleen het zwart haar onverwacht nadert. van de binnenkant van onze Mist voelt veilig en onveilig ogen zagen, werden de geluiden tegelijk. Ik hou er niet van. Het indringender. Dat gaf me een beneemt me het zicht op de aangenaam soort spanning. Nu werkelijkheid. wil ik alleen maar weten wat er (…) om me heen gebeurt. Maar Ik draai me om en been naar de flarden mist maken het zicht ijzeren trap. De zilte lucht en de over het stille water vrijwel waterige kou dringen door mijn Annemieke de Schepper ie het boek leest zal onmogelijk. te dunne jas. Met mijn armen ontdekken dat het Zover als ik kan, buig ik me over wrijf ik een paar keer over mijn W voor Anna niet de reling. Ik zie niets dan de stijve schouders. Ook die door: Jan van Damme zomaar een toeristisch tripje is. zijkant van de veerpont zelf en af verdomde pijnlijke gewrichten Ze duikt in de jeugd van haar en toe een witte schuimkop die zijn een erfenis van mijn pa. Met In elk nummer van Zeeuws Weerzien vader - en van zichzelf - in door een spleet in de grijze muur de rug van mijn hand veeg ik een Kloosterzande, Terhole en Bier- van waterdamp heen breekt. Ik natte sliert haar uit mijn gezicht. plaatsen we een fragment uit een Zeeuws vliet. Annemieke de Schepper stap weer terug. Ik heb behoefte Een klaaglijke toon van de werd tijdens de winter van 1963 aan overzicht en controle. Dat scheepshoorn waarschuwt de boek. Deze keer proeven we de sfeer in Vlaardingen geboren. Daar heb ik van geen vreemde. Mijn niet zichtbare schepen om ons waren haar ouders vanuit vader had er tot in het obsessieve heen. van de vorig jaar verschenen roman Biervliet in 1955 komen wonen. last van. Ik kan het iets beter bedwingen. Maar kritiekloze Bovenaan de trap loop ik het dek ‘De stille oorlog van mijn vader’ Vrijdag 11 februari 2000 overgave was nooit mijn sterkste op. We zitten vast, zo veel is Ik kijk naar beneden daar waar ik punt. duidelijk. De grote klok boven de van Annemieke de Schepper. het water weet. Ook hier alleen De boot schokt en maakt een raar deur naar de kantine staat op 12 grijze nevel. Schaduwen van geluid. Ik grijp de reling. De uur. We kiezen het fragment waarmee lichamen bewegen zich op het motoren ronken als een laatste dek om mij heen. Ik hoor alleen sputtering tegen wat Fragment uit: : De stille oorlog van het verhaal begint: hoofdpersoon Anna stemmen, de mensen die erbij onvermijdelijk lijkt. Dan sterft mijn vader door Annemieke de Schepper, horen zijn nauwelijks te het geluid weg. Uitgeverij Mare, 264 pagina’s, 17,95 steekt de Westerschelde over. onderscheiden. Af en toe doemt We liggen stil. Midden op de euro. Met een penswinkeltje op de Prinses Irene

John Brosens werd in 1946 in Vlissingen gebo- Het meeste plezier beleefde ik met het baantje op de Engels en Frans dat ik op de mulo leerde. Op donderdagen ren. Hij was onderwijzer en ontwikkelde zich tot ‘Breskense Boot’: een familielid tipte mij dat hofmeester en in de weekenden reden er volop touringcars vol een gekend jeugdboeken- en thrillerschrijver. Roelse iemand voor zijn ‘penswinkeltje’ zocht. Dat bleek scholieren en toeristen over de brug het autodek op: Hij herinnert zich dat hij in 1962 snoep verkocht een doos aan een riem te zijn, gevuld met repen meestal op weg naar de markt in Middelburg. Met een op de boot tussen Vlissingen en Breskens. chocolade, rollen pepermunt en drop, Italiano’s, Marsen, meisje uit Lille, Marie-Jacqueline heette ze, heb ik Nutsen en postkaarten van de ‘Prinses Irene’. Onder het adressen uitgewisseld en een tijdje gecorrespondeerd. door: John Brosens autodek bevond zich een ongebruikte salon; in de pantry Maar helaas, na een maand of drie gaf ze er de brui aan. kon ik mijn eigen magazijntje inrichten. n de vakanties tijdens mijn middelbareschooltijd in De fotoreportage is in 1962 gemaakt door Hans van Wijk, IVlissingen had ik regelmatig vakantiebaantjes: Praatje aanknopen in die jaren een bekende straatfotograaf in Vlissingen. terraskelner in Het Beursgebouw, liftboy in Britannia, De overtocht van Zeeuws-Vlaanderen naar Walcheren Achterop de foto’s staat zijn stempel: ijsventer op de boulevard, bezorger op de fiets voor nam zo’n 20 minuten in beslag en twee keer per uur groenteboer Verhage in de Irislaan. Daar heb ik nooit spijt wandelde er een vers publiek over het dek. 20 minuten ‘H P VAN WIJK - Rep. Fotograaf van gehad: veel geleerd, veel mensen leren kennen en het was niet alleen lang genoeg om lekker te verkopen, maar - Groenewoud 58 Vlissingen - Telefoon 3375. verdiende heel aardig – hoewel je het aantal uren beter bood ook voldoende tijd om met deze en gene een praatje niet kon tellen, natuurlijk. aan te knopen. Dat was een goede aanvulling op het 10 Veldsla van de Stadstuin

Veldsla met forel en ei Stadstuin Goes is een echte ‘samentuin’: een flinke moestuin waar Als het niet echt winter wil worden, blijft de veldsla er mooi bij staan op de koude grond en kan er de hele winter tot april van mensen bij elkaar komen om samen groente en fruit te telen. Het geoogst worden. Wim Bouwens zorgde dit keer voor het recept, een van zijn tuinieren gebeurt met oog voor natuurlijke processen en met re- favoriete salades met veldsla. Het recept is trouwens van zijn vrouw Janny. spect voor plant en dier. Lezers van Zeeuws Weerzien krijgen een exclusief kijkje in de keuken. Nodig • Ei • Veldsla, gewassen • Gerookt forel, in klein stukjes • Sjalotje of bosuitje, in ringetjes • Kappertjes • Olie • Azijn • Mierikswortel • Zout en peper

Bereiding • Kook het ei hard in ongeveer 8-10 minuten en laat het afkoelen. • Doe de veldsla in een slakom en voeg daar de gerookte forel, sjalot of bosui en de kappertjes aan toe. • Maak van olie en azijn een dressing en voeg daar naar smaak mierikswortel, zout en peper aan toe. • Giet de dressing over de salade en garneer met plakjes ei.

Eet smakelijk Veldsla van grond naar bord. | Foto: Marjo Griep.

6| WOORDZOEKER ‘VEERDIENST Puzzel mee en win een prijs Stuur de oplossing van de puzzel inclusief uw adresgegevens vóór 25 mei naar [email protected] of naar Postbus 33, 4350 AA Veere. Onder de goede inzenders verloten wij drie boeken over een Zeeuws thema, ter beschikking gesteld door ZB⎹Planbureau en Bibliotheek van Zeeland. Als unieke hoofdprijs kunt u het boek ‘De laatste boot – Afscheid van de PSD’ van Jan Jansen en Peter Verdurmen winnen (ter beschikking gesteld door Uitgeverij Den Boer/De Ruiter). Een collectorsitem, dat niet meer in de boekhandel verkrijgbaar is. De makers van het boek komen het persoonlijk aan u overhandigen.

Prijswinnaars puzzel nummer 5 Ondanks een zetfout, waarvoor onze excuses, hebben velen van u de juiste oplossing van de vorige puzzel gevonden: Winter in Zeeland. Het boek ‘Het hart dier wereld’ is aan de volgende goede inzenders gestuurd: M. van Dongen, Brouwershaven; J. van Hekke, Yerseke; W. Michielsen, Hoek; Fam. Nijsse-Meertens, Oud-Sabbinge; P. Vuijk, Grijpskerke. De hoofdprijs, het boek ‘Winter in Zeeland’ van Jan Jansen en Peter Verdurmen, is gewonnen door E. de Deckere in Hulst. Wij nemen contact met u op voor de overhandiging.

Een blije winnares Ze had al zo veel gepuzzeld. En nog nooit een prijs gewonnen. Maar nu, nu was het zo ver. Mevrouw H.W. van Beck-van Bree in SVRZ Buitenhof in Tholen was net 90 jaar geworden en had de oorlogspuzzel in het herfstnummer van vorig jaar zonder al te veel In het lettervierkant zitten onderstaande woorden verstopt (horizontaal, verticaal problemen goed weten op te lossen. Vele anderen en diagonaal). Na het wegstrepen hiervan blijft een aantal niet-gebruikte letters deden dat ook. Maar het lot was mevrouw Van Beck- over. Deze vormen, in de leesrichting, de oplossing. van Bree deze keer goed gezind, haar naam werd als prijswinnaar uit de grote stapel inzendingen getrokken. Ze won een mooie prijs: het prachtige boek brug sluis kapitein veerplein Slag om de Schelde dat vorig jaar bij de herdenking fuik storm stuurman Kruiningen van 75 jaar bevrijding werd gepresenteerd. Uitgever getij varen vaargeul Perkpolder René van den Berge van Marberg Media kwam speciaal uit Bergschenhoek naar Tholen om het boek aan een mist vloed veerboot veerdienst gelukkige winnares te overhandigen. En wij van pech reling voetveer uit de vaart Zeeuws Weerzien waren er ook en maakten deze blije foto. Het was een gezellig feestje, met koffie en koek roer kantine overtocht Vlissingen tijdens de middagsoos. ferry bovendek stremming Westerschelde Mevr. H.W. van Beck - van Bree krijgt het boek rijdek Breskens ‘Slag om de Schelde’ overhandigd door uitgever René van den Berge van Marberg Media. Vroe. de Hanneke Foto: 11 Hoeden, petten, mutsen, baretten

Oude vissersmannen in Yerseke | Foto: collectie Jankees Goud.

Ze zijn al lang uit het straatbeeld verdwenen: mannen met hoeden, petten, kalotjes, mutsen of baretten. Waar zijn ze toch gebleven?

ot halverwege de vorige eeuw van een pet die door militairen Twas het gebruikelijk om als man gedragen werd. Petten als deze - en ook buiten een hoofddeksel te dragen. Aan de wollen visserstruien - werden door het hoofddeksel dat iemand droeg kon de mode ingelijfd: er was een periode je zien tot welke klasse iemand dat ze zeer populair waren onder de behoorde. Boeren droegen platte rijkere bevolking. hoeden, burgers gleufhoeden en de arbeiders, werklui, vissers en Tegenwoordig zien we hooguit schippers droegen petten, baretten, mannen met petjes - of als het heel kalotjes of mutsjes. koud is een muts, soms ook een gebreid vissersmutsje. Zo’n mutsje is Vissers, schippers en varensgezellen kort, rond gebreid en komt tot boven kon je niet alleen onderscheiden aan de oren. Stichting Zeeuwse Vissers- hun visserstrui of oliegoed, maar ook truien ontwikkelde een patroon van aan de traditionele schipperspet: de zo’n mutsje aan de hand van een donkerblauwe of zwarte platte pet met visserstrui uit Yerseke. Het patroon is het gevlochten randje en de harde te koop bij www.visserstruien.eu/ klep, soms versierd met een ankertje. webshop. Koopt u de wol bij Atelier Kenmerkend was het leren zweet- Jaffari in Arnemuiden? Dan krijgt u bandje aan de binnenkant, dat zorgde het patroon er gratis bij. ervoor dat de pet ook bij zwaar weer op zee goed bleef zitten. De pet is met grote waarschijnlijkheid ooit afgeleid Foto: collectie Stichting Zeeuwse Visserstruien.

Wie betaalt de veerman? - ramon

dank je, ... als ik ’t zeggen Tjaeh, je moet roeien met de voor het mag: Je hebt wel riemen die je hebt,... anders overzetten een aparte hou je geen spaan heel...... manier van een ouwe veermans roeien, wijsheid,.. hoor... eeh

tjakke tjakke 12 Van Kamperland naar Veere Het veer tussen Kamper- land en Veere heeft een respectabele ouderdom gekend. Het recht om personen over te zetten berustte vele jaren lang aan de Noord-Bevelandse kant onder de ambachts- heren van Campen en Soelekerke.

door: Allie Barth

De Zuidvliet. Foto onder: de Prinses Juliana.

an de Veerse kant was het ‘Meindert van het bootje’. Oom naar school waren geweest. In de ‘s Nachts lag het scheepje aan de en Hemelvaart vaak erg druk met rijkseigendom. Tot 1914 kwam met de vraag of neef op de uren dat het bootje aan de kant kaai, aldaar. In de strenge winter het overzetten van fietsers. Dan Avoer pachter C. Schippers veerboot wilde komen werken. lag, hield de bemanning zich in van 1956 heeft het een tijdje in werden veel kaartjes van 55 cent met een hoogaars. Toen nam hij Dat wilde hij wel. Hij verrichtte Veere bezig met vissen of het ijs vastgezeten. verkocht. De fooien werden door een motorbootje, Juliana, in schoonmaakwerkzaamheden, wandelen naar het ‘kotje’ op de de bemanning gedeeld. Niet gebruik. In 1924 kwam het onder verkocht kaartjes en zorgde voor dijk, een soort praathuis. Na de oorlog was het met Pasen alleen personen werden de vlag van de PSD. aan- en afmeren. vervoerd. Zo gingen bijvoorbeeld elke week staven ijs voor de In Colijnsplaat leeft nog een Het was geen echte lijndienst. Er slager in Kortgene mee naar man, inmiddels 95 jaar, die op werd per dag slechts zes of zeven Noord-Beveland. Leurders in het pontje heeft gevaren als keer gevaren en er was ruimte ellegoed maakten ook gebruik matroos, maar als ‘t nodig was om even terug te gaan naar de van het veer, met allemaal hun ook als stuurman of machinist. aanlegplaats voor iemand die eigen sterke verhalen. Maar met Hij woonde in 1949 in Veere en letterlijk de boot net had gemist. de aanleg van de Deltawerken was zeeman van beroep. In dat In de winter maakte het bootje werd het allemaal anders. In 1961 jaar thuisgekomen, kwam zijn om 16.30 uur de laatste reis. Het toen de Veerse Gatdam als oom Meindert Minneboo bij hem moest dan in het donker heen en verkeersweg in gebruik werd op bezoek. Op Noord-Beveland weer, speciaal voor de kinderen genomen, kwam er een eind aan stond deze man bekend als van het eiland die op Walcheren de veerdienst.

En de boot deed ‘tabak, tabak, tabak’ door: Willem Staat droeg de toepasselijke naam Zandkreek. Je hoorde hem van oke Westerweel van der ver aankomen. Hij produceerde Weele (81) uit Nieuw- en een prachtig geluid, namelijk: J Sint Joosland kan zich het ‘tabak, tabak, tabak’. Toen het veer tussen haar geboorte- verkeer toenam werd ‘ons bootje’ dorp Kortgene en Wolphaartsdijk te klein en kwam er een grotere, nog levendig herinneren. Niet genaamd Noord-Beveland en alleen de beelden maar ook het weer later nog een grotere, de geluid. Dat klonk als ‘tabak, Zeeland. Ook ’s nachts was de tabak, tabak’. boot bemand, want het gebeurde nogal eens dat er dan bewoners ,,Het veer heette in de volks- naar het ziekenhuis moesten mond ’t bootje. Iedereen op het worden gebracht. Wanneer het ’s dorp wist dat je dan het veer op winters stevig vroor en de Wolphaartsdijk bedoelde. In Kats Zandkreek (het water dus) was ook een veer, evenals in onbevaarbaar was, kwam er een Kamperland en Colijnsplaat, helikopter om zieken te maar die waren kleiner. Het vervoeren. Wij zaten dan veilig bootje’ van Kortgene was voor opgeborgen op ons eiland. Tot de ons de toegang naar de wereld. watersnood kwam. Toen werd alles anders. En na de komst van Een prachtig geluid de Zandkreekdam werden we Het veer had ook leuke kanten. eiland af.” Wie jong waren en een vriend hadden, brachten die naar de Joke Westerweel wijst op foto’s van laatste boot en vervolgens liep je de boot in het boek ‘Uitgebeeld gezamenlijk naar huis. De boot verleden van Kortgene en Geersdijk’. 13 De auto moest via de zijkant aan boord De Stem, 19 november 1983 | bron: ZB, krantenbank Zeeland. door: Albert Kort maken was een hele klus omdat iedereen zo dicht op elkaar zat. Ik e vroegste herinnering geloof dat ik me klein en van Piet Hack (1950) uit onhandig voelde. Mijn oma DMiddelburg aan het veer gooide nog olie op het vuur door Zierikzee-Katseveer dateert uit rond te bazuinen: ‘… in ieder ongeveer 1960. Piet: ,,Aan het kiekt nae den Kwatta, ee.’ Fijn! Ik Luitje, midden in de stad, lag de kende het woord niet, maar veerboot. Het was een schip voelde wel haarfijn aan wat Zeeuwsch Dagblad, 17 februari 1961 | bron: ZB, krantenbank Zeeland. zoals we dat van foto’s en ermee werd bedoeld. stripverhalen kenden, heel anders dan de veerboten van Een verblijf in de passagiers- Zijpe. Met de auto moest je er via ruimte was voor kinderen niet de zijkant op. Nadat de auto op leuk: je zat in die volle ruimte de boot stond, moest iedereen waar het naar natte jassen rook, behalve de bestuurder de auto tussen de volwassenen die verlaten. Die moest dan zo nauw geanimeerd met elkaar praatten. op de buren parkeren dat alleen Als kind zat je er voor spek en hij de auto kon verlaten. Als je bonen bij, want we namen nooit vroeg was, kon je het van een dek iets leesbaars mee. Meestal hoger allemaal zien. waren we dus buiten te vinden, PZC, 31 maart 1982 | bron: ZB, krantenbank Zeeland. want de tocht over de Ooster- Voor kinderen interessant, want schelde was voor kinderen wel er werd geschreeuwd en soms een belevenis, al weet ik niet gevloekt. Kortom, het was meer waarom. Waarschijnlijk gezellig voor kinderen die op een was het de ruimte rondom die dorp woonden waar nooit iets het hem deed. De boot zelf zag er gebeurde. De enige herinnering spannend uit, met trappen, die ik aan de kleine passagiers- gangetjes en een paar kleine ruimte heb is geen prettige. Ik ruimtes. Toch was je er gauw had mijn glas chocolademelk uitgekeken want hij was maar omgestoten en het schoon- klein.” Zierikzeesche Nieuwsbode, 15 maart 1968 | bron: ZB, krantenbank Zeeland.

• “Blij dat ik als Zeeuws-Vlaming, winter van 1963, waarin zij als 5- Wat weet u woonachtig in Roosendaal, toch jarige kleuter met haar ouders en nog een exemplaar van de krant jongere broertje moest verhuizen er nog van? kon bemachtigen in de naar een gezondere plek, omdat Wilt u reageren op een artikel uit bibliotheek in Hulst. De uitgave hun oude huis teveel vocht- deze krant? Stuur uw reactie naar over de strenge winter van 1963 schade had opgelopen na de [email protected]. bracht weer veel mooie watersnoodramp. Wilt u niet dat uw naam in de herinneringen naar boven. krant wordt geplaatst, zet dit er Verder hartelijk dank voor de hier boven van Addie Balthazar. “Toen we de sleutel kregen van dan duidelijk bij. Een greep uit andere nostalgische gebruiken, Dank daarvoor! het nieuwe huis zei mijn vader Verder lezen? de reacties op het vorige beroepen en gebeurtenissen, op zondag tegen ma: ik ga met de Kijk op www.zeeuwsweerzien.nl nummer: maar één ding wil ik toch nog • “Ja die winter van 1963… toen kinderwagen naar het huis. Er voor nóg meer herinneringen. eens herhalen, en het neigt reden wij vanaf de Veerse kade was veel sneeuw én ‘Floris’ op tv Zoals de column “Liefde maakt • “Als ik aan de winter van 1963 misschien een beetje naar een met een auto over het Veerse maar ik wilde toch mee met mijn sneeuwblind” van Han Pluijmers. denk dan leek daar geen eind aan chauvinistisch verlangen, maar meer naar Kamperland. Veere vader. Mijn vader had zijn mooie Over een ijzig avontuur dat hij te komen. Iedere dag na school ik vind dat in zo’n extra dikke zag er heel bijzonder uit en we klerenpakken waar hij heel als jongen van 18 beleefde op de naar buiten: schaatsen op de uitgave Zeeuws-Vlaanderen als hadden veel vertier. IJszeilen was precies op was in de kinder- weg van Middelburg naar Oude- Veste in Goes, die bij ons voor de belangrijk deel van de provincie een prachtig gezicht. Tot ver in wagen gelegd. (…) Na twee dorp. Hij is inmiddels 52 jaar ge- deur lag. Mijn eerste Zeeland te weinig zichtbaar is.” maart bleven we sneeuw ruimen routes op en neer braken de trouwd met het meisje dat hij kunstschaatsen, met lederen M. Hayette om vanaf de boerderij bij de weg wielen. Wij vonden dat niet erg, toen ging opzoeken. Of het roe- schoenen, veel te groot (Red: meneer Hayette dank voor uw te kunnen komen. De bakker gelijk dachten wij er aan nu een rende verhaal van doktersdoch- natuurlijk, op de groei maar je trouwe post, uw opmerkingen ‘van bracht het brood tot aan de hoek slee te hebben voor de sneeuw. ter Anneke Boerwinkel, die hoefde niet meer steeds met je over de grens’ nemen we ter harte!) van de Veerseweg en wij namen Thuis gekomen na hard duwen vertelt over haar jeugd aan de handen uit je handschoenen je het met paard en wagen over om stond de chocomelk klaar. Noordweg tussen Sint Laurens veters vast te maken. Een Geïnspireerd door het winterse het in de buurt te verdelen.” Lekker hoor! Mijn vader blij dat en buurtschap Brigdamme. ongekende luxe voor die tijd. Ik thema, stuurden puzzelaars ons J. Breel de kleren nog veilig weggebracht Annemiek Buijs-Bakx laat ons heb ze nog. Onderdoor de ook fraaie plaatjes ter begeleiding waren en mijn moeder zei: ja ja, meegenieten van haar prachtig Stenenbrug, waar als het donker van hun oplossing, zoals de foto Mevrouw T. Goedhart schreef nee nee, zondagswerk is niet besneeuwde hofstede in werd de lampjes gingen branden. hieronder van Ton Elzerman en ons een lange brief over de sterk!” Stavenisse hieronder. Met een kartonnen doos van de Langendijk afroetsen: heerlijk! ’s Nachts deed mijn moeder ons toedekken met een extra deken. Het waren de bontjassen van Tante Will, die ons warm hielden.” I. van Loo-Remijn

• “Ik weet het nog als de dag van gisteren, winter 1963: strenge vorst en meters, meters sneeuw. Daardoor kon ik vanaf Zoutelande niet naar de huishoudschool in Middelburg. De grote jongens van het dorp vaarden eind april nog op de ijsschotsen op de zee bij Zoutelande.” K.L. de Rijke-Dommisse 14 De grote horde kondigde zich Daan van der Wekken koestert al aan zijn fascinatie voor pontjes

door: Ali Pankow bij de herinneringen aan de tochtjes die weer op de pont terug te staan.’’ volgende dag terug om je auto aan de hij tijdens schoolvakanties mee mocht andere kant op te halen.’ e geur van koffie en de smaak van maken met zijn vader, die als vrachtrijder Afhankelijk van de veerdienst kwam erwtensoep in die kleine kombuis bij de Kon. Zeelandia werkte. ,,Bij Zijpe Daan’s vader ’s avonds ergens tussen Met de groei van het toerisme kwamen er Dvan het veer Anna Jacobapolder- begon het pas echt. Dat gold ook voor de zeven uur en half tien thuis van zijn werk. soms wachttijden van zes uur bij het veer. Zijpe zal Daan van der Wekken (73) uit reis die ik destijds achter op de brommer, ,,Daar kon mijn moeder met een gezin Daan citeert spontaan de regels die Zierikzee altijd bijblijven. Voor hem was een HMW, met mijn oudste broer Henk met zes kinderen natuurlijk geen rekening tekstdichter Ed Leeflang kort voor de als jochie van een jaar of acht die pont het maakte naar De Kuip in Rotterdam. mee houden. Het was om half zes eten bij opening van de Grevelingendam schreef: echte begin van een reis ‘de wijde wereld Feyenoord speelde tegen GVAV uit ons.’’ Bij mist lag deze RTM-veerdienst er ‘…..want foeterend en toeterend komt in’, maar ook een baken van ‘weer bijna Groningen. Het werd 1-1. Een geweldige al snel uit. ,,Dan was er als alternatief nog straks de grote horde recreanten over de thuis’. ervaring, maar die reis was afzien, het voet- fietsveer van de gebroeders Maas dam en dan pas zullen we echte urenlang op zo’n kussentje op de uit Bruinisse. Zij bleven wat langer in de Nederlanders worden. Dan pas worden we Er krult een grote glimlach om zijn mond bagagedrager. Dan was je blij eindelijk vaart. Maar ja, dan moest je wel de rijk’. 3020 vaarbewijzen: een schat aan herinneringen Hij vindt het jammer dat hij de rode meervaartenkaarten van de Provinciale Stoombootdiensten niet heeft bewaard. Dan was de collectie bootkaartjes van Rinus Stoffels uit Oostkapelle nog completer geweest dan de 3020 kaartjes die hij nu in een grote plastic doos bewaart.

deed kennissen op doordat je hen daarvan de kaartjes niet zo vaak tegenkwam tijdens de bewaard. Wel heeft hij goede overtochten.’ herinneringen aan het veer Terneuzen-Hoedekenskerke, Eén keer leidde dat tot een vooral tijdens zijn diensttijd. verwarrende ontmoeting: ,,Op het veerplein in de auto voor mij Extra verlofdag stak een vrouw haar hand naar Aanvankelijk was hij gelegerd in mij op. Ik kende haar niet, maar Bussum en was hij ruim zeven besloot haar vriendelijkheid te uur onderweg. ,,Met de bus naar beantwoorden met een arm- Terneuzen, dan de boot, daarna door: Ans van Nieuwenhuijze zwaai. Eenmaal aan boord kwam de bus naar Goes en vervolgens de vrouw naar mij toe en zoende de trein naar Bussum.” Later mij hartelijk gedag. Ik was daar werd hij overgeplaatst naar et zijn allemaal wat beduusd van en vroeg of zij Leiden. ,,Dat was in de winter bewijzen van wist wie zij voor zich had. Haar van 1962/63”, zegt Stoffels, ,,er zich daar als toenmalig statenlid half uur was je minstens kwijt. Hovertochten met het verwarring was groot toen bleek was toen zoveel ijsgang op de voor beijverd. ,,Maar het Niet al die tijd was natuurlijk veer Vlissingen-Breskens. dat zij mij aanzag voor mijn Westerschelde dat de veer- initiatief kwam te laat en de productief en met het bewaren Onderweg van huis, eerst in tweelingbroer Bram, met wie zij diensten gestaakt werden. kosten bleken te hoog. Niet van die bootkaartjes van 3020 Middelburg en later Veere, naar regelmatig tenniste.” Samen met nog een jongen uit alleen moest worden overtochten kon ik min of meer het bedrijf van hem en zijn twee Zeeuws-Vlaanderen ben ik toen geïnvesteerd in het behoud van kwantificeren dat die passages broers in Terneuzen: Stoffels ,,De overtochten boden ook vaak zes weken thuis gebleven. En dat het schip, ook de aanleg- ook geld kostten. Daarom was ik Cleaning, een schoonmaak- rust om nog even mijn papieren was geen straf. Toen we ons weer inrichtingen moesten dan een groot voorstander van een bedrijf, en uitzendbureau Tence, door te lezen voor ik aankwam meldden in de kazerne prees de blijvend worden onderhouden. vaste oeververbindig, wat dat de rekrutering van bij ons bedrijf in Terneuzen.” commandant ons, omdat we met Bovendien was de provincie al in uiteindelijk de Westerschelde- schoonmakers in dertig ,,Speciaal waren altijd de reisjes de eerste mogelijkheid weer naar onderhandeling met een tunnel is geworden.” vestigingen - tot in Spanje en op nieuwjaarsdag. Dan leek het Leiden waren komen. We kregen Italiaanse reder aan wie de Polen toe - verzorgde. wel een reünie, op zowel de heen- er een extra verlofdag voor. We schepen zijn verkocht.” Een paar keer per jaar maakt als de terugreis, met al die hebben maar niet verklapt dat de Stoffels met zijn echtgenote nu ,,Op de boot kon ik heel vaak bekenden die elkaar het veerdiensten al veel eerder weer Keerzijde nog de overtocht over de zaken doen”, zegt Stoffels, ,,ik allerbeste wensten.” in de vaart waren gekomen.” Ondanks de vele herinneringen Westerschelde met het fiets/ kwam er mensen tegen van is er ook een keerzijde. Stoffels: voetveer Vlissingen-Breskens. onder meer Dow, Hoechst en Hoewel Stoffels met enige Stoffels vindt het jammer dat ,,Elke overtocht duurde twintig Hij vindt daar nog wel de Pechiney, die klanten van ons regelmaat ook van de andere niet één van de dubbeldekkers is minuten, maar je moest tijdig op nostalgie al kan hij er geen waren. Ook kwam ik er altijd veel veerverbindingen in de provincie behouden als een soort het veerplein zijn en daarna weer erwtensoep meer kopen. En de kennissen tegen, sterker nog: je gebruik maakte, heeft hij evenementenschip. Hij heeft door je naar bestemming. Een kaartjes ervan bewaart hij niet. 15

Een bezoekje waard! ACTIVITEITEN OM AAN MEE TE DOEN

Tijdelijke exposities Zeeuws Weerzien organiseert samen met Stichting Feest van Herkenning bijeenkomsten in Zeeuwse musea, waarbij het delen van herinneringen in de Zeeuwse musea centraal staat. Ieder kwartaal komen wij langs in een andere regio.

Dit overzicht wordt samengesteld door de redactie Herinneringsbijeenkomst in van Zeeuwse Ankers • [email protected] Het Warenhuis - Museum Het Land van Axel | Markt 2, Axel Maandag 18 mei, 14.30-15.30 uur 4Museum Arnemuiden | Langstraat 35, Arnemuiden Toegang gratis, incl. (vrijblijvend) museumbezoek Vanaf 25 april 2020: Herinneringen aan de WW2 nu Een handgemaakt poppenhuis • bezoekmuseumarnemuiden.nl

4 Het Belfort | Groote Markt 1, Sluis 15 januari t/m 8 maart 2020: Ramon en Bastiaan de Nennie ‘Prins Vogelvrij’ t/m 10 mei 2020: ‘Niet meer zwijgen. Joodse inwoners, vluchtelingen en onderduikers in West Zeeuws Vlaanderen’ • www.belfortsluis.nl

4 Fruitteeltmuseum | Annie M.G. Schmidtsingel 1, Kapelle t/m 1 april 2020: ‘Van pen tot kant’, expositie met werk van Marius Weststrate en Jozien Weststrate • www.fruitteeltmuseum.nl

4 Historisch Museum De Bevelanden | Singelstraat 13, Goes t/m 3 mei 2020: ‘Jonge jongers en ‘t mannengoed’ - Zuid-Bevelandse jongerencultuur in de 19e eeuw t/m 12 september 2020: ‘De originele Randjes’ - schoollapjes van Randje per Week • www.hmdb.nl

4Industrieel Museum Zeeland | Westkade 114, Sas van Gent t/m medio mei 2020: ‘Bezetting en bevrijding 1940-1944’ - Bruggen en sluizen: een gewild object voor vriend en vijand • www.industrieelmuseumzeeland.nl

4Marie Tak van Poortvliet Museum | Ooststraat 10a, Domburg 12 april t/m 28 juni 2020: ‘De animatie van Lisette’ – Domburg Dichterbij In museum Het Warenhuis herleven de tijden van vroeger, met onder andere een • www.marietakmuseum.nl uitgebreide streekdrachtcollectie en een ouderwetse grutterswinkel in Jugendstil. Een inspirerende omgeving om samen met anderen herinneringen op te halen. 4Museum Hulst | Steenstraat 28, Hulst Vrijwilligers van Stichting Feest van Herkenning presenteren een koffer vol voor- 28 maart t/m 28 juni 2020: ‘De Laatste Boerenbruiloft’ - 47 jaar boerenbruiloft in Hulst werpen uit ‘de winkel van Sinkel’ en gaan hierover met u in gesprek bij een gezellig • www.museumhulst.nl kopje koffie of thee. Weet u nog waar de voorwerpen voor werden gebruikt? Wij horen uw verhalen graag. Zo houden we niet alleen de herinnering aan ons 4Museum Schooltijd | Nieuwstraat 2-4, Terneuzen mooie Zeeuwse erfgoed levend, maar hebben ook een luisterend oor voor elkaar. t/m oktober 2020: ‘Opeens ben je geen kind meer’ – 75 jaar vrijheid • www.schoolmuseumterneuzen.nl Aanmelden Voor de bijeenkomst op 18 mei geldt een maximum aantal deelnemers van 4Museum Veere | Kaai 25-27, Veere 15 personen. U kunt zich rechtstreeks bij het museum aanmelden via 0115-562885 t/m eind 2020 (Stadhuis): ‘Walviskaak aan de muur’ (bereikbaar di t/m vr 12.30-17 uur, za 11-17 uur). Uw naam en het aantal personen t/m 3 mei 2020 (Schotse Huizen): ‘Verfijnd verleden’ - werk van kunstschilder wordt dan genoteerd. Het museum is toegankelijk voor rolstoelgebruikers. Piet Rijken (1915-2001) t/m 29 maart 2020 (Stadhuis): ‘Mies Callenfels-Carsten, de één na laatste Veerse Joffer’ DE WINKEL VAN SINKEL GEEFT HERINNERINGEN EEN NIEUWE GLANS • www.museumveere.nl

4Stadhuismuseum Zierikzee | Meelstraat 6, Zierikzee t/m 29 maart 2020: ‘Franchoys Ryckhals - een Zeeuwse meester uit de Gouden Eeuw’ t/m 26 april 2020: ‘Kijk in/onder de kap’ t/m 27 september 2020: ‘Brood op de plank’ ’• www.stadhuismuseum.nl

4Terra Maris, Museum voor natuur en landschap | Duinvlietweg 6, Oostkapelle t/m 13 mei 2020: ‘Vikingen op Walcheren?’ - objecten van het middeleeuwse Walichrum uit de collectie van het Zeeuws Genootschap • www.terramaris.nl

4Watersnoodmuseum | Weg van de Buitenlandse Pers 5, Ouwerkerk ’65 schenkingen – elke schenking heeft een eigen verhaal’ • www.watersnoodmuseum.nl Wie weet nog hoe je ladders in panties moet ophalen? De frivole jarretels uit de ‘Winkel van Sinkel’ zorgden voor grote hilariteit tijdens de 4Zeeuws Archief | Hofplein 16, Middelburg t/m 2 mei 2020: ‘Op reis met Willem V – een vorstelijke reis door achttiende-eeuws bijeenkomst op 27 februari in Museum Veere. Zeeland’ - reis door Zeeland van stadhouder Willem V in 1786 Het maakte de tongen goed los. Lang vervlogen herinneringen aan petroleumstellen, pruimtabak • www.zeeuwsarchief.nl en blauwsel ‘in olle kleure’ kregen bij een gezellig kopje koffie weer nieuwe glans. Het huishoud- 4Zeeuws maritiem muZEEum | Nieuwendijk 11, Vlissingen kasboek, dat je jaarlijks gratis bij de krant kreeg, 'Bommen en granaten' - expositie over wapens, kunst en technologie. gaf inzicht in de ‘diere’ tarieven van vroeger. 'Bezetting verbeeld' - WO II door de ogen van Cees van der Burght Op dinsdag 30 cent voor aardappels, op woensdag (tekeningen, schilderijen, maquettes) • www.muzeeum.nl 8 cent voor groenten (“zal wel knolraap zijn geweest”), op zondag 25 cent voor de collecte in de 4Zeeuws Museum | Abdij, Middelburg kerk en op maandag nog 3 voor de zendings- t/m 10 mei 2020: ‘Nooit meer werken’ – kunstwerken over werk: toen, nu en straks collecte op school. Nadat iedereen aan de Eau de Cologne 4711 had geroken was de t/m 1 november 2020: ‘Mannenpak’ – mannenkleding in de Zeeuwse streekdrachten geur van vroeger helemaal terug. Een geanimeerde middag met een laatste gouden • www.zeeuwsmuseum.nl tip van mevrouw Franke uit Veere: ‘Leg een pakje Sunlight zeep onder de dekens en je hebt 's nachts nooit meer last van kramp in de benen!’ ’t Is maar dat u het nog weet. Check voor uw bezoek de openingstijden van het betreffende museum Het Zeeuws Archief geeft het verleden toekomst

Hofplein 16, 4331 CK Middelburg T 0118 678 800, [email protected] www.zeeuwsarchief.nl

ZA advertentie 126,5 x 93,5.indd 1 06-08-18 12:06

ZB investeert ook in het ‘Feest van Herkenning’. Kijk voor onze activiteiten en cursussen Een uurtje 'praten over vroeger' voor begin-dementerenden en mantelzorgers aan de hand van herkenbare voorwerpen, samen herinneringen delen en plezier Belangstelling? Neem contact op www.dezb.nl/klapbank hebben, wat een positieve energie geeft dat! op met Sylvia van Dam Merrett, Voor 45,- geeft U een bijeenkomst cadeau [email protected] € waar de hele groep van kan genieten. >> Lees meer over onze activiteiten op www.feestvanherkenning.info <<

LA DOLCE VITA MARKETING, ONTWERP WILT U OOK & WEBDESIGN ADVERTEREN

MIDDELBURG IN DEZE 0118-567068 WWW.LAMIADOLCEVITA.NL

KRANT? Informeer naar de mogelijkheden E-mail: [email protected]

Rotterdamsekaai 61 l 4331 GN Middelburg l Tel.: 0118 63 51 26 l www.meulenberg.nl