Urz ąd Miasta i Gminy Siewierz

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY SIEWIERZ NA LATA 2013-2016

Siewierz, marzec 2013 r. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

AKTUALIZACJA PROGRAMU OCHRONY TYTUŁ: ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY SIEWIERZ NA LATA 2013-2016

Urz ąd Miasta i Gminy w Siewierzu Zamawiaj ący: ul. świrki i Wigury 16 42 - 470 Siewierz

Realizacja obowi ązków umownych ze strony Urz ędu mgr in Ŝ. Ireneusz Bali ński Miasta i Gminy w Siewierzu:

IGO Spółka z ograniczon ą odpowiedzialno ści ą Sp. k. Wykonawca: ul. Barbary 21 a 40 - 053 Katowice

Realizacja obowi ązków umownych ze strony IGO mgr in Ŝ. Marta Majka Sp. z o.o. Sp. k. w Katowicach:

mgr in Ŝ. Marta Majka

Zespół autorski Programu mgr Katarzyna Maruszczak Ochrony Środowiska:

mgr in Ŝ. Zuzanna Pot ępa

Nadzór nad realizacj ą mgr in Ŝ. Bo Ŝena Kuzio-Wasilewska opracowania:

Sfinansowane ze środków: Bud Ŝet Gminy

Siewierz, marzec 2013 r.

2 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

SPIS TRE ŚCI : 1. Wprowadzenie...... 5 1.1. Cel przygotowania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Siewierz ...... 5 1.2. Uwarunkowania prawne oraz dokumenty strategiczne kraju, województwa, powiatu i gminy . 5 1.3. Metodyka prac...... 12 1.4. Struktura i zakres dokumentu...... 13 1.5. Wykaz skrótów...... 15 2. Informacje ogólne o Gminie ...... 16 3. Ocena realizacji dotychczasowego Programu Ochrony Środowiska ...... 19 4. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym...... 22 5. Ocena aktualnego stanu środowiska ...... 23 5.1. Ochrona powietrza atmosferycznego ...... 23 5.2. Gospodarka wodno-ściekowa ...... 30 5.3. Ochrona przed powodzi ą...... 38 5.4. Gospodarka odpadami komunalnymi...... 42 5.5. Tereny poprzemysłowe ...... 45 5.6. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego ...... 45 5.7. Ochrona lasów...... 49 5.8. Ochrona zasobów kopalin...... 51 5.9. Ochrona gleb ...... 53 5.10. Ochrona przed hałasem ...... 56 5.11. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi...... 59 5.12. Rozwój edukacji ekologicznej ...... 64 6. Priorytety ekologiczne, cele i kierunki ochrony środowiska ...... 68 6.1. Cel nadrz ędny Programu...... 68 6.2. Powietrze atmosferyczne...... 69 6.3. Zasoby wód podziemnych i powierzchniowych ...... 70 6.4. Edukacja ekologiczna...... 70 6.5. Gospodarka odpadami komunalnymi...... 71 6.6. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego ...... 72 6.7. Ochrona lasów...... 73 6.8. Ochrona gleb ...... 73 6.9. Tereny poprzemysłowe ...... 73 6.10. Ochrona przed powodzi ą...... 74 6.11. Ochrona zasobów kopalin ...... 75 6.12. Ochrona przed hałasem ...... 75 6.13. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi...... 76 6.14. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym...... 76 6.15. Priorytety ekologiczne w realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Siewierz..... 77 7. Plan operacyjny...... 79 8. Zagadnienia systemowe ...... 87 8.1. Zarz ądzanie Programem...... 87 8.2. Monitoring realizacji Programu ...... 87 9. Aspekty finansowe realizacji Programu...... 89 10. Wykaz materiałów...... 95

3 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

SPIS TABEL: TABELA 1. STAN INFRASTRUKTURY ORAZ ZU śYCIE GAZU W GMINACH POWIATU B ĘDZI ŃSKIEGO W 2010 R ...... 24 TABELA 2. POTENCJAŁ ZASOBÓW ODNAWIALNYCH ŹRÓDEŁ ENERGII NA TERENIE GMINY SIEWIERZ 26 TABELA 3. WYNIKOWE KLASY DLA STREFY ŚLĄSKIEJ DLA POSZCZEGÓLNYCH ZANIECZYSZCZE Ń...... 29 Z UWZGL ĘDNIENIEM KRYTERIÓW DLA OCHRONY ZDROWIA I OCHRONY RO ŚLIN ZA 2011 R ...... 29 TABELA 4. OCENA JAKO ŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH W ROKU 2011 R . NA TERENIE GMINY SIEWIERZ ...... 31 TABELA 5. CHARAKTERYSTYKA PUNKTU MONITORINGU WÓD PODZIEMNYCH NA TERENIE GMINY SIEWIERZ ...... 32 TABELA 6. JAKO ŚĆ WODY W LATACH 2010-2011...... 33 TABELA 7. CHARAKTERYSTYKA SIECI WODOCI ĄGOWEJ WEDŁUG DANYCH GUS W 2011 R ...... 33 TABELA 8. ZUśYCIE WODY NA POTRZEBY GOSPODARKI NARODOWEJ I LUDNO ŚCI W GMINIE SIEWIERZ W 2011 R ...... 34 TABELA 9. CHARAKTERYSTYKA SIECI KANALIZACYJNEJ WEDŁUG DANYCH GUS W 2011 R ...... 34 TABELA 10 . ZESTAWIENIE ILO ŚCI ODEBRANYCH ODPADÓW KOMUNALNYCH POCHODZ ĄCYCH Z SELEKTYWNEJ ZBIÓRKI NA TERENIE SIEWIERZA W LATACH 2010-2011 ...... 42 TABELA 11 . OBSZARY CENNE PRZYRODNICZO , PROPONOWANE DO OBJ ĘCIA OCHRON Ą PRAWN Ą ...... 46 TABELA 12 . TERENY ROZWOJU ZIELENI MIEJSKIEJ ...... 48 TABELA 13 . TERENY ZIELENI MIEJSKIEJ W 2007 R . I W 2011 R ...... 49 TABELA 14 . POWIERZCHNIA GRUNTÓW LE ŚNYCH W GMINIE SIEWIERZ W 2007 R . I W 2011 R ...... 49 TABELA 15 . STRUKTURA WŁASNO ŚCI GRUNTÓW LE ŚNYCH NA TERENIE GMINY SIEWIERZ W 2011 R . 50 TABELA 16. ZŁO śA KOPALIN NA TERENIE GMINY SIEWIERZ ...... 52 TABELA 17 . STRUKTURA GRUNTÓW NA TERENIE GMINY SIEWIERZ ...... 54 TABELA 18 . WYNIKI MONITORINGU CHEMIZMU GLEB ORNYCH NA TERENIE SIEWIERZA ZA LATA 2005- 2010 ...... 56 TABELA 19 . WYKAZ STACJI BTS NA TERENIE GMINY SIEWIERZ ...... 62 TABELA 20 . WYNIKI POMIARÓW INSPEKCYJNYCH PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO W GMINIE SIEWIERZ W 2009 R . I W 2011 R ...... 64 TABELA 21 . WYKAZ KONKURSÓW EKOLOGICZNYCH ORGANIZOWANYCH NA TERENIE GMINY SIEWIERZ ...... 65 TABELA 22 . ZESTAWIENIE CELÓW KRÓTKOOKRESOWYCH DO 2016 R . ORAZ KIERUNKÓW DZIAŁA Ń W AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY SIEWIERZ ...... 77 TABELA 23 . HARMONOGRAM RZECZOWO -FINANSOWY REALIZACJI DZIAŁA Ń PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA I GMINY SIEWIERZ ...... 80 TABELA 24 . WSKA ŹNIKI MONITOROWANIA PROGRAMU ...... 88

SPIS RYSUNKÓW: RYSUNEK 1. LOKALIZACJA GMINY SIEWIERZ W POWIECIE B ĘDZI ŃSKIM ...... 16 RYSUNEK 2. PLAN MIASTA I GMINY SIEWIERZ ...... 17 RYSUNEK 3. SCHEMAT TECHNOLOGICZNY OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW „P ÓŁNOC ” ...... 36 RYSUNEK 4. MAPA OBSZARÓW ZNACZ ĄCYCH POWODZI HISTORYCZNYCH NA TERENIE SIEWIERZA ... 40 RYSUNEK 5. KOPALNIA SIEWIERZ EKSPLOATUJ ĄCA ZŁO śE BRUDZOWICE ...... 53 RYSUNEK 6. OGÓLNA STRUKTURA GRUNTÓW W SIEWIERZU ...... 54 RYSUNEK 7. STRUKTURA GRUNTÓW W PODZIALE NA MIASTO I GMIN Ę SIEWIERZ ...... 55 RYSUNEK 8. OBWODNICA SIEWIERZA ...... 58 RYSUNEK 9. POŁO śENIE PUNKTU POMIAROWEGO PROMIENIOWANIA ELEKTROMAGNETYCZNEGO W RAMACH PAŃSTWOWEGO MONITROINGU ŚRODOWISKA ...... 63 RYSUNEK 10. PLAN ZAGOSPODAROWANIA PRZESTRZENNEGO DLA PROJEKTU EKO -MIASTECZKO SIEWIERZ JEZIORNA ...... 67

4 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

1. Wprowadzenie W celu realizacji polityki ekologicznej pa ństwa na poziomie gminy, organy wykonawcze gminy, zobligowane s ą do sporz ądzania gminnych programów ochrony środowiska zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 - tekst jednolity z pó źn. zm.) i ich aktualizacji, nie rzadziej ni Ŝ raz na 4 lata. Zgodnie z art. 17, ust. 2, pkt. 3 w/w ustawy Program ochrony środowiska podlega opiniowaniu przez organ wykonawczy powiatu. Uchwalany jest przez Rad ę Miejsk ą. Zgodnie z art. 18, ust. 2 ustawy Prawo ochrony środowiska z realizacji zada ń Programu organ wykonawczy gminy, sporz ądza co 2 lata raporty. W dniu 28 pa ździernika 2004 r. uchwał ą Nr XXIX/217/04 Rada Miejska w Siewierzu przyj ęła „Program Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004 - 2015”. W dniu 28 pa ździernika 2009 r. uchwał ą Nr XLI/ 310 /09 Rada Miejska w Siewierzu przyj ęła „Aktualizacj ę Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2009 – 2012”. Niniejszy dokument stanowi kolejn ą Aktualizacj ę Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz i obejmuje lata 2013-2016. Podstaw ę do wykonania niniejszego opracowania stanowi zlecenie znak: GG Ś.II.7031.000009.2012 z dnia 06 grudnia 2012 r.

1.1. Cel przygotowania Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Siewierz

Celem przygotowania Programu ochrony środowiska jest realizacja zało Ŝeń dokumentów strategicznych kraju ze szczególnym uwzgl ędnieniem Polityki Ekologicznej Pa ństwa i Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2018, a tak Ŝe Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu B ędzi ńskiego na lata 2008-2020. Jego istot ą jest skoordynowanie, zaplanowanych w Programie, działa ń z administracj ą rz ądow ą i samorz ądow ą (Urz ąd Marszałkowski, Starostwo Powiatowe) oraz przedsi ębiorcami i społecze ństwem gminy. Wszystkie w/w grupy powinny współpracowa ć zarówno w zakresie tworzenia jak i sukcesywnego wdra Ŝania Programu. W tym celu niezwykle istotne jest uspołecznienie całego procesu tworzenia Programu, a nast ępnie jego realizacji i wdra Ŝania. Ponadto Program ma za zadanie wyznaczanie ram dla pó źniejszych przedsi ęwzi ęć . Kolejnym celem Programu jest zapewnienie efektywnego i sprawnego wykorzystania środków finansowych, na działania wskazane w Programie oraz umo Ŝliwienie i wspieranie pozyskiwania środków przez jednostki samorz ądowe (na szczeblu gminnym) na realizacj ę okre ślonych zada ń środowiskowych. Program ma tak Ŝe na celu dąŜ enie do sukcesywnej poprawy stanu środowiska w gminie oraz ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko źródeł zanieczyszcze ń, ochron ę i rozwój walorów środowiska oraz racjonalne gospodarowanie jego zasobami z uwzgl ędnieniem konieczno ści ochrony środowiska.

1.2. Uwarunkowania prawne oraz dokumenty strategiczne kraju, województwa, powiatu i gminy

Podstawowymi aktami prawnymi, które miały wpływ na tre ść „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016” były nast ępuj ące ustawy: • Ustawa Prawo ochrony środowiska. • Ustawa o udost ępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko. • Ustawa o ochronie przyrody. • Ustawa o ochronie gruntów rolnych i le śnych. • Ustawa o lasach. • Ustawa Prawo wodne. • Ustawa Prawo geologiczne i górnicze. • Ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wod ę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. • Ustawa o odpadach. • Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym. • Ustawa o zapobieganiu szkodom w środowisku i ich naprawie.

5 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz powinna by ć zgodna przede wszystkim: • z ustaleniami i rekomendacjami wynikaj ącymi z „Polityki Ekologicznej Pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016”, • z ustaleniami i rekomendacjami wynikaj ącymi z „Programu Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2018”, • z wytycznymi Programu Ochrony Powietrza dla Stref Województwa Śląskiego, • ze Strategi ą Rozwoju Województwa Śląskiego „Śląskie 2020”, • z ustaleniami Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem dla Województwa Śląskiego na lata 2009-2013, • z Aktualizacj ą Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu B ędzi ńskiego na lata 2008-2020, • ze Strategi ą Rozwoju Powiatu B ędzi ńskiego na lata 2009-2020, • Strategi ą Rozwoju Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004-2015. Zakres merytoryczny Programu okre ślaj ą Wytyczne sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym (M Ś grudzie ń 2002 r.).

Ad. 1. Polityka Ekologiczna Pa ństwa Polityka ekologiczna pa ństwa oparta jest na konstytucyjnej zasadzie zrównowa Ŝonego rozwoju, dlatego zasada ta musi by ć uwzgl ędniona we wszystkich dokumentach strategicznych oraz programach opracowywanych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. W praktyce zasada zrównowa Ŝonego rozwoju powinna by ć stosowana wraz z wieloma zasadami pomocniczymi i konkretyzuj ącymi tj.: • zasada prewencji (zapobiegania) oznacza przede wszystkim zapobieganie powstawaniu zanieczyszcze ń, recykling a tak Ŝe wprowadzanie pro - środowiskowych systemów zarz ądzania środowiskiem, • zasada „zanieczyszczaj ący płaci” wskazuje jednostki u Ŝytkuj ące środowisko jako podmioty odpowiedzialne za skutki zanieczyszcze ń i innych zagro Ŝeń środowiska, • zasada integracji oznacza uwzgl ędnienie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi, • zasada skuteczno ści ekologicznej i efektywno ści ekonomicznej oznacza potrzeb ę minimalizacji nakładów na jednostk ę uzyskanego efektu ekologicznego, • zasada uspołecznienia oznacza dost ęp ludno ści do informacji o środowisku.

W polityce ekologicznej zostały okre ślone działania pozwalaj ące na osi ągni ęcie nast ępuj ących celów: w zakresie działa ń systemowych: • doprowadzenie do sytuacji, w której projekty dokumentów strategicznych wszystkich sektorów gospodarki b ędą zgodne z obowi ązuj ącym w tym zakresie prawem, poddawane procedurze oceny oddziaływania na środowisko i wyniki tej oceny b ędą uwzgl ędniane w ostatecznych wersjach tych dokumentów, • uruchomienie takich mechanizmów prawnych, ekonomicznych i edukacyjnych, które prowadziłyby do rozwoju proekologicznej produkcji towarów oraz świadomych postaw konsumenckich zgodnie z zasad ą zrównowa Ŝonego rozwoju, • jak najszersze przyst ępowanie do systemu EMAS, rozpowszechnianie wiedzy wśród społecze ństwa o tym systemie i tworzenie korzy ści ekonomicznych dla firm i instytucji będących w systemie, • podnoszenie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa, • zwi ększenie roli polskich placówek we wdra Ŝaniu ekoinnowacji w przemy śle oraz w produkcji wyrobów przyjaznych dla środowiska oraz doprowadzenie do zadawalaj ącego stanu monitoringu środowiska, • stworzenie systemu prewencyjnego, maj ącego na celu zapobieganie szkodom w środowisku i sygnalizuj ącego mo Ŝliwo ści wyst ąpienia szkody oraz zapewniaj ącego, Ŝe koszty szkód w środowisku oraz koszty zapobiegania powstaniu tych szkód ponosi ć b ędą sprawcy, • integracja problematyki środowiskowej i planowania przestrzennego.

6 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

w zakresie ochrony zasobów naturalnych: • ochrona i zachowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej na ró Ŝnym poziomie organizacji, • racjonalne u Ŝytkowanie zasobów le śnych przez kształtowanie wła ściwej struktury gatunkowej i wiekowej, • rozwijanie zró Ŝnicowanej i wielofunkcyjnej gospodarki le śnej, • racjonalizacja gospodarowania zasobami wód powierzchniowych i podziemnych w taki sposób, aby uchroni ć gospodark ę narodow ą od deficytów wody i zabezpieczy ć przed skutkami powodzi, • rozpowszechnianie dobrych praktyk rolnych i le śnych, zgodnie z zasadami rozwoju zrównowa Ŝonego, • przeciwdziałanie degradacji terenów rolnych, ł ąkowych i wodno - błotnych przez czynniki antropogenne, • rekultywacja terenów zdegradowanych, • racjonalizacja zaopatrzenia ludno ści oraz sektorów gospodarczych w kopaliny i wod ę z zasobów podziemnych oraz ich ochrona przed ilo ściow ą i jako ściow ą degradacj ą, w zakresie poprawy jako ści środowiska i bezpiecze ństwa ekologicznego: • dalsza poprawa stanu zdrowotnego obywateli w wyniku wspólnych działa ń sektora ochrony środowiska z sektorem zdrowia oraz skuteczny nadzór nad wszystkimi instytucjami b ędącymi potencjalnymi źródłami awarii przemysłowych, • dąŜ enie do spełnienia przez RP zobowi ąza ń wynikaj ących z Traktatu Akcesyjnego oraz z dwóch dyrektyw unijnych, • utrzymanie lub osi ągniecie dobrego stanu wszystkich wód, • zmniejszenie ilo ści powstaj ących odpadów oraz ich odzysk, • dokonanie wiarygodnej oceny nara Ŝenia społecze ństwa na ponadnormatywny hałas i promieniowanie elektromagnetyczne oraz podj ęcie kroków do zmniejszenia tego zagro Ŝenia tam, gdzie jest ono najwi ększe.

Cele Polityki Ekologicznej Pa ństwa w powi ązaniu ze specyfik ą regionu śląskiego, powiatu będzi ńskiego i Gminy Siewierz wyznaczaj ą konkretne działania dla „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016”.

Ad. 2. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2018 Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego jest dokumentem okre ślaj ącym cele i priorytety w obszarze poprawy stanu środowiska województwa śląskiego. Naczeln ą zasad ą przyj ętą w Programie jest zasada zrównowa Ŝonego rozwoju, która umo Ŝliwia zharmonizowany rozwój gospodarczy i społeczny zgodny z ochron ą walorów środowiska. Wyznaczone cele nakre ślaj ą konkretne wyzwania dla Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz. S ą to: cel nadrz ędny: • rozwój gospodarczy przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego województwa, powietrze atmosferyczne: • kontynuacja działa ń zwi ązanych z popraw ą jako ści powietrza oraz ograniczanie zu Ŝycia energii i wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł, zasoby wodne: • przywrócenie wysokiej jako ści wód powierzchniowych oraz ochrona jako ści wód podziemnych i racjonalizacja ich wykorzystania, gospodarka odpadami: • minimalizacja ilo ści powstaj ących odpadów, wzrost wtórnego wykorzystania i ograniczenie składowania pozostałych odpadów, ochrona przyrody: • zachowanie, odtworzenie i zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej na ró Ŝnych poziomach organizacji: na poziomie wewn ątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosystemowym) oraz georó Ŝnorodno ści,

7 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

tereny poprzemysłowe: • przekształcenie terenów poprzemysłowych i zdegradowanych województwa śląskiego zgodnie z wymaganiami ekologicznymi oraz uwarunkowaniami społeczno-ekonomicznymi, hałas: • zmniejszenie uci ąŜ liwo ści hałasu dla mieszka ńców województwa śląskiego i środowiska poprzez obni Ŝenie jego nat ęŜ enia do poziomu obowi ązuj ących standardów, elektromagnetyczne promieniowanie niejonizuj ące: • ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym, zapobieganie powa Ŝnym awariom przemysłowym: • ograniczenie ryzyka wyst ąpienia powa Ŝnych awarii przemysłowych oraz minimalizacja ich skutków, zasoby naturalne : • zrównowa Ŝona gospodarka zasobami naturalnymi, gleby u Ŝytkowane rolniczo : • racjonalne wykorzystywanie zasobów glebowych.

Powy Ŝszy cel nadrz ędny i cele szczegółowe sprecyzowane dla poszczególnych komponentów środowiska posłu Ŝyły do okre ślenia celów okre ślonych w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016”.

Ad. 3. Program Ochrony Powietrza dla Stref Województwa Śląskiego Program ochrony powietrza (POP) dla stref województwa śląskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy substancji w powietrzu, jest dokumentem przygotowanym w celu okre ślenia działa ń, których realizacja ma doprowadzi ć do osi ągni ęcia warto ści dopuszczalnych i docelowych substancji w powietrzu. Działania zdefiniowane w Programie s ą skierowane głównie na: • wyeliminowanie spalania odpadów w kotłach i piecach domowych, • wyeliminowanie spalania w ęgla złej jako ści w kotłach i piecach domowych, • wsparcie istniej ących działa ń i inwestycji w zakresie transportu, które przyczyniaj ą si ę w istotny sposób do poprawy jako ści powietrza na obszarach przekrocze ń, • ograniczanie emisji ze źródeł komunikacyjnych w tym emisji wtórnej oraz emisji z pojazdów ci ęŜ arowych, autobusowych oraz niespełniaj ących norm EURO na obszarach przekrocze ń, • systemowe ograniczenie emisji ze źródeł przemysłowych na obszarach przekrocze ń z uwzgl ędnieniem małych źródeł o niekorzystnych parametrach wprowadzania zanieczyszcze ń do powietrza (niskie emitory zlokalizowane na obszarach zabudowanych), • stworzenie mechanizmów umo Ŝliwiaj ących wdro Ŝenie i zarz ądzanie POP, • rozbudowa i utrzymanie systemu informowania mieszkańców o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza oraz o jego wpływie na zdrowie, np. poprzez stron ę internetow ą lub elektroniczne tablice informacyjne, • prowadzenie akcji edukacyjnych u świadamiaj ących mieszka ńcom zagro Ŝenia dla zdrowia jakie niesie ze sob ą zanieczyszczenie powietrza (szczególnie pyłem PM10 i benzo(a)pirenem) wynikaj ące ze spalania odpadów w kotłach grzewczych, • prowadzenie akcji promocyjnych w zakresie korzystania z transportu zbiorowego oraz rowerów w miastach (np. w ramach obchodów Europejskiego Dnia Bez Samochodu lub Europejskiego Tygodnia Zrównowa Ŝonego Transportu).

Ad. 4. Strategia Rozwoju Województwa Śląskiego „ Śląskie 2020” Zgodnie z wizj ą województwa śląskiego w 2020 r. województwo ma by ć regionem zapewniaj ącym dost ęp do usług publicznych o wysokim standardzie, o nowoczesnej i zaawansowanej technologicznie gospodarce oraz istotnym partnerem w procesie rozwoju Europy. Osi ągni ęcie tak nakre ślonej wizji rozwoju poprzez wykorzystanie i wzmocnienie posiadanych pozytywnych warto ści, usuwanie barier rozwojowych oraz kreowanie nowych warto ści oznacza, iŜ Śląsk b ędzie regionem: „czystym” we wszystkich składnikach środowiska naturalnego, zapewniaj ącym zachowanie bioró Ŝnorodno ści obszarów, stwarzaj ącym warunki do zdrowego Ŝycia i realizuj ącym zasady zrównowa Ŝonego rozwoju oraz regionem o du Ŝych walorach przyrodniczych,

8 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016 kulturowych i krajobrazowych, a tak Ŝe turystyczno-rekreacyjnych, z ró Ŝnorodn ą ofert ą sp ędzania wolnego czasu.

Ad. 5. Program Ochrony Środowiska przed Hałasem dla Województwa Śląskiego na lata 2009-2013 dla terenów poza aglomeracjami, poło Ŝonych wzdłu Ŝ dróg krajowych, ekspresowych, autostrad i linii kolejowych (zaliczonych do obiektów, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach), na których eksploatacja spowodowała negatywne oddziaływanie akustyczne tj. przekroczone zostały dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku, okre ślone wska źnikiem hałasu LDWN i LN”: Ograniczenie liczby i zasi ęgu „gor ących obszarów” uci ąŜ liwo ści akustycznych reprezentowanych w niniejszym Programie w postaci odcinków dróg o priorytecie bardzo wysokim (obni Ŝenie warto ści przekrocze ń dopuszczalnych poziomów hałasu na przedmiotowych obszarach do poziomu co najmniej wysokiego priorytetu ochrony akustycznej - tj. osi ągni ęcia w ich otoczeniu warto ści wska źnika M ni Ŝszej ni Ŝ 100). W niniejszym Programie wyznaczono trzy grupy działa ń: • I - działania krótkookresowe (w ramach strategii krótkookresowej):
konsekwentna budowa obwodnic i dróg alternatywnych do istniej ących (które znacz ąco odci ąŜą nadmierny ruch samochodowy w centrum wi ększych miast w województwie),
remonty nawierzchni dotychczasowych odcinków dróg,
wykonanie skutecznych zabezpiecze ń akustycznych zarówno przy nowobudowanych odcinkach jak równie Ŝ ju Ŝ istniej ących (w tym równie Ŝ liniach kolejowych). Zabezpieczenia w postaci ekranów akustycznych proponuje si ę w miejscach, gdzie ich budowa nie spowoduje pogorszenia warunków bezpieczeństwa ruchu drogowego,
wła ściwa polityka przestrzenna w samorz ądach na obszarze, których stwierdzono bardzo wysoki lub wysoki wska źnik poziomu hałasu. Nie nale Ŝy wydawa ć pozwole ń na budowanie nowych budynków mieszkaniowych oraz obiektów takich jak: szpitale, szkoły, przedszkola, internaty, domy opieki społecznej itp. w najbli Ŝszym s ąsiedztwie takich inwestycji. Wła ściwe pod wzgl ędem akustycznym planowanie przestrzenne powinno si ę równie Ŝ charakteryzowa ć lokalizowaniem nowych odcinków dróg i linii kolejowych na terenach nie obj ętych ochron ą akustyczn ą,
w przypadku braku technicznych mo Ŝliwo ści ograniczenia oddziaływania hałasu pochodz ącego od ruchu pojazdów „Program…” przewiduje utworzenie obszarów ograniczonego u Ŝytkowania na terenach, które zlokalizowane s ą w zasi ęgach oddziaływania ponadnormatywnego hałasu (priorytet bardzo wysoki, wysoki i średni), • II - działania długookresowe (w ramach polityki długookresowej), których realizacja przewidywana jest w horyzoncie czasowym dłu Ŝszym ni Ŝ czas obowi ązywania „Programu” (w ramach sporz ądzanego po upływie 5 lat kolejnego Programu Ochrony Środowiska przed Hałasem), • III - działania zwi ązane z edukacj ą społecze ństwa: promowanie w śród mieszka ńców województwa zbiorowych środków transportu, proekologicznego korzystania z samochodów oraz ekonomicznej jazdy.

Ad. 6. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu B ędzi ńskiego na lata 2008-2020 Program Ochrony Środowiska dla Powiatu B ędzi ńskiego zawiera ocen ę stanu środowiska w powiecie z uwzgl ędnieniem prognozowanych danych oraz wska źników ilo ściowych charakteryzuj ących poszczególne komponenty środowiska. Uwzgl ędniaj ąc ten stan, główne problemy środowiskowe, obowi ązuj ące przepisy prawne oraz dokumenty strategiczne określono w Programie cele długoterminowe do roku 2020 i cele krótkoterminowe do 2013 r. oraz zadania do realizacji dla ka Ŝdego z wyznaczonych priorytetów środowiskowych. Cele długoterminowe do 2020 r. przedstawiaj ą si ę nast ępuj ąco: • powietrze atmosferyczne : Ograniczenie niskiej emisji pochodz ącej ze źródeł zorganizowanych i indywidualnych , • środowisko przyrodnicze : Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej środowiska przyrodniczego powiatu poprzez zintensyfikowanie działa ń zwi ązanych z ochron ą prawn ą,

9 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• gospodarka le śna : Ochrona zasobów le śnych i poprawa kondycji przyrodniczej obszarów le śnych oraz ich otulin , • ochrona przed hałasem : Zmniejszenie uci ąŜ liwo ści hałasu dla środowiska powiatu będzi ńskiego poprzez obni Ŝenie nat ęŜ enia do poziomu obowi ązuj ących standardów , • rolnictwo : Dostosowanie struktur obszarów wiejskich do warunków działania w UE z uwzgl ędnieniem charakteru regionalnego produkcji rolniczej, minimalizacji wpływu gospodarki rolnej na środowisko i rozwoju infrastruktury ochrony środowiska obszarów wiejskich, • turystyka i rekreacja : Wzrost atrakcyjno ści rekreacyjno-wypoczynkowej powiatu z zachowaniem równowagi ekologicznej obszarów przyrodniczo cennych, • edukacja ekologiczna : Wykształcenie u mieszka ńców postawy przyjaznej środowisku, racjonalne gospodarowanie i korzystanie z zasobów środowiska naturalnego czyli przekonanie ludzi o konieczno ści my ślenia i działania według zasad ekorozwoju .

Powy Ŝsze cele długoterminowe sprecyzowane dla poszczególnych komponentów środowiska posłu Ŝyły do okre ślenia celów okre ślonych w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016”.

Ad. 7. Strategia rozwoju powiatu b ędzi ńskiego na lata 2009 -2020 „Strategia rozwoju powiatu b ędzi ńskiego na lata 2009-2020” jest dokumentem strategicznym okre ślaj ącym priorytety strategiczne i powi ązane z nimi cele i kierunki działa ń. S ą to: – I priorytet: Podniesienie poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych społeczno ści powiatu w ramach, którego wyznaczono nast ępuj ący cel: Wzrost udziału osób z wykształceniem wy Ŝszym oraz średnim ogólnym i technicznym. Przyj ęte dla realizacji ww. celu kierunki działa ń to:
Utworzenie na terenie powiatu uczelni wy Ŝszej o profilu dostosowanym do potrzeb gospodarczych i społecznych, wyst ępuj ących na terenie powiatu.
Racjonalizacja sieci szkół ponadgimnazjalnych - dostosowanie szkolnictwa zawodowego do potrzeb rynku pracy.
Unowocze śnienie bazy edukacyjnej powiatu. – II priorytet : Zwi ększenie efektywno ści ochrony środowiska i rewitalizacja obszarów zdegradowanych w ramach, którego wyznaczono nast ępuj ący cel : Poprawa jako ści środowiska powiatu poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza, zrzutu nieoczyszczonych ścieków oraz ochron ę ziemi. Kierunki działa ń s ą nast ępuj ące :
Poprawa jako ści powietrza poprzez redukcj ę emisji pyłów i gazów.
Poprawa odprowadzania i oczyszczania ścieków przemysłowych i komunalnych.
Poprawa ochrony ziemi poprzez rekultywacj ę terenów zdegradowanych, uporz ądkowanie gospodarki odpadami komunalnymi oraz uczestnictwo w pracach zwi ązanych z przygotowaniem systemu gospodarki odpadami w uj ęciu ponadlokalnym. – III priorytet: Rozwój małych i średnich przedsi ębiorstw w sektorze usług i działalno ści produkcyjnej w ramach, którego wyznaczono nast ępuj ący cel: Zahamowanie spadku miejsc pracy w powiecie i odtworzenie tych, które utracono wskutek restrukturyzacji tradycyjnych przemysłów (górnictwa i hutnictwa) poprzez wzrost sektora małych i średnich przedsi ębiorstw oraz zwi ększenie udziału tego sektora w działalno ści produkcyjnej i usługowej. Dla zrealizowania ww. celu kierunki działa ń s ą nast ępuj ące:
Tworzenie warunków dla zakładania nowych przedsi ębiorstw.
Wspieranie M ŚP poprzez rozwój otoczenia biznesu.
Utworzenie Europejskiego Terminalu Przeładunkowego w Sławkowie. – IV priorytet: Tworzenie warunków dla rozwoju kultury, rekreacji i turystyki w powiecie, w ramach którego wyznaczono nast ępuj ący cel: Wzrost upowszechnienia dorobku kulturowego powiatu oraz zwi ększenie liczby turystów odwiedzaj ących powiat oraz kierunki działa ń: • Ochrona i promocja zabytków kultury.

10 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• Promocja kultury, turystyki i rekreacji. – V priorytet: Intensyfikacja współpracy mi ędzyregionalnej i mi ędzynarodowej, podnoszenie standardu usług świadczonych dla mieszka ńców powiatu i przyszłych inwestorów w ramach, którego wyznaczono nast ępuj ący cel: Polepszenie wizerunku powiatu poprzez jego promocj ę, modernizacj ę i adaptacj ę obiektów, informatyzacj ę oraz intensyfikacj ę współpracy z tradycyjnymi partnerami w kraju i zagranic ą, jak równie Ŝ poszukiwanie nowych, atrakcyjnych kontaktów. Cel b ędzie realizowany poprzez nast ępuj ące kierunki działa ń: • Promocja pozytywnego wizerunku powiatu, skierowana na kraj, zagranic ę oraz do jego mieszka ńców. • Zwi ększenie zdolno ści powiatu do absorpcji zewn ętrznych środków finansowych i ich efektywne wykorzystanie. • Przygotowanie infrastruktury technicznej pod potrzeby społecze ństwa informacyjnego. – VI priorytet: Rozwój i modernizacja infrastruktury drogowej, transportowej, obiektów opieki zdrowotnej i społecznej powiatu, w ramach którego wyznaczono nast ępuj ący cel: Podniesienie konkurencyjno ści powiatu poprzez sukcesywne dostosowanie infrastruktury technicznej do wymogów i standardów Unii Europejskiej oraz kierunki działa ń: a) Porz ądkowanie przestrzeni poprzez systematyczn ą regulacj ę stanów prawnych gruntów oraz identyfikacje i promocj ę terenów inwestycyjnych. b) Unowocze śnienie i standaryzacja obiektów słu Ŝby zdrowia i opieki społecznej. c) Poprawa infrastruktury drogowej na terenie powiatu. d) Rozwój Mi ędzynarodowego Portu Lotniczego „KATOWICE” w Pyrzowicach - przebudowa infrastruktury technicznej.

W/w priorytety, cele i kierunki posłu Ŝyły do sprecyzowania kierunków działa ń w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016”. Najwi ększy wpływ na tre ść niniejszego dokumentu miał priorytet II oraz cele i kierunki z nim powi ązane.

Ad. 8. Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004-2015 „Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004-2015” jest dokumentem strategicznym okre ślaj ącym koncepcj ę funkcjonowania gminy w dłu Ŝszym okresie czasu, tj. w perspektywie do roku 2015. W dokumencie tym wyznaczone zostały cztery cele strategiczne, operacyjne oraz zadania przewidziane do realizacji. Cele strategiczne, operacyjne oraz zadania okre ślone w przedmiotowym dokumencie s ą nast ępuj ące: – Cel strategiczny Nr 1: Poprawa wykorzystania walorów geograficzno-przyrodniczych oraz dziedzictwa historyczno-kulturowego dla rozwoju gospodarczego gminy. W ramach tego celu wyznaczono nast ępuj ące cele operacyjne: • Opracowanie systemu działa ń promocyjnych Gminy Siewierz we współpracy z lokalnymi przedsi ębiorcami. • Dbanie o wizerunek i estetyk ę gminy. • Wykreowanie przyjaznego klimatu dla rozwoju przedsiębiorczo ści. • Szeroka promocja walorów geograficzno – przyrodniczych gminy. • Wykorzystanie dziedzictwa historyczno - kulturowego i bazy kulturowej. • Rozbudowa i racjonalne wykorzystanie bazy sportowo rekreacyjnej. – Cel strategiczny Nr 2: Rozbudowa oraz unowocze śnienie infrastruktury technicznej, mi ędzy innymi poprzez zwi ększenie aktywno ści inwestycyjnej z wykorzystaniem programów pomocowych Unii Europejskiej. W ramach tego celu wyznaczono nast ępuj ące cele operacyjne oraz zadania: a) Tworzenie warunków do inwestowania w gminie i pozyskiwanie inwestorów zewn ętrznych. b) Modernizacja i rozwój infrastruktury technicznej gminy. • Zmodernizowanie systemu ci ągów komunikacyjnych. • Budowa obwodnicy odci ąŜ aj ącej ruch w mie ście.

11 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• Modernizacja i rozwój o świetlenia ulicznego. • Kontynuacja budowy kanalizacji sanitarnej wraz z oczyszczalniami ścieków. • Rozbudowa sieci wodoci ągowej, energetycznej, telekomunikacyjnej, gazowej oraz kanalizacji burzowej. • Tworzenie sprawnie działaj ącego systemu reguluj ącego stosunki wodne oraz zabezpieczenie przeciwpowodziowe. • Pozyskiwanie funduszy na budow ę, przebudow ę i modernizacj ę systemu infrastruktury technicznej gminy. – Cel strategiczny Nr 3: Wzrost wykształcenia mieszkańców, ich świadomo ści społecznej oraz zdolno ści adaptacyjnej do zmian społecznych i gospodarczych. W ramach tego celu wyznaczono nast ępuj ące cele operacyjne:
Systemowe rozwi ązania w dziedzinie edukacji poprawiaj ącej warunki zdobywania wiedzy, umiej ętno ści i wychowania.
Rozwój społecze ństwa informacyjnego.
Poprawienie warunków do rozwoju aktywno ści obywatelskiej mieszka ńców gminy.
Budowa lokalnej to Ŝsamo ści i integrowanie mieszka ńców.
Stworzenie warunków do dywersyfikacji dochodów ludno ści wiejskiej. – Cel strategiczny Nr 4: Poprawa jako ści Ŝycia w zakresie bezpiecze ństwa, poprawy zdrowia i środowiska naturalnego. W ramach tego celu wyznaczono nast ępuj ące cele operacyjne i zadania: • Pozyskiwanie funduszy pozabud Ŝetowych na rozwój opieki medycznej i o światy zdrowotnej. • Poprawa bezpiecze ństwa publicznego i przeciwpo Ŝarowego. • Ochrona środowiska naturalnego. • Prowadzenie szeroko rozumianej edukacji ekologicznej, w tym równie Ŝ w śród dorosłej populacji społecze ństwa. • Sprawny, efektywny system gospodarki odpadami. • Likwidacja dzikich wysypisk śmieci. • Uzupełnienie i konserwacja zieleni w mie ście. • Wzmocnienie funkcji ekologicznej ogrodów przydomowych. • Konsolidacja społeczno ści lokalnej wokół poprawy stanu środowiska. • Rozwijanie stałej współpracy z s ąsiednimi gminami, w celu koordynacji działa ń na rzecz ochrony środowiska. • Działania proekologiczne promuj ące akcje na rzecz zazielenienia i zalesienia gminy oraz utrzymania czysto ści i porz ądku w gminie. • Kontynuacja akcji „sprz ątanie świata” oraz udział w ekologicznych akcjach ogólnopolskich. • Wdro Ŝenie programów ograniczaj ących tzw. nisk ą emisj ą w indywidualnych kotłowniach przydomowych. W/w cele strategiczne, operacyjne i zadania posłu Ŝyły do sprecyzowania kierunków działa ń okre ślonych w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016”. Najwi ększy wpływ na tre ść niniejszego dokumentu miał cel strategiczny Nr 2 i 4 oraz cele operacyjne i zadania z nimi powi ązane.

1.3. Metodyka prac

Metodologia opracowania niniejszego Programu polegała na: • ocenie aktualnego stanu i uwarunkowa ń środowiska przyrodniczego w Gminie Siewierz, zawieraj ącej charakterystyki poszczególnych komponentów środowiska, • weryfikacji dotychczasowych dokumentów i opracowa ń inwestycyjno-środowiskowych, • okre śleniu kreatywnej cz ęś ci Programu poprzez wyznaczenie celu nadrz ędnego, celów szczegółowych i sformułowaniu kierunków działa ń pozwalaj ących na realizacj ę wyznaczonych celów,

12 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• okre śleniu uwarunkowa ń realizacji Programu w zakresie rozwi ąza ń prawno-instytucjonalnych źródeł finansowania, • okre śleniu zasad monitoringu.

Źródłem informacji dla Programu były materiały uzyskane z Urz ędu Miasta i Gminy Siewierz, ze Starostwa Powiatowego w B ędzinie, z Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Katowicach, z Głównego Urz ędu Statystycznego oraz z Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego. Źródłem stały si ę tak Ŝe prace instytutów i placówek naukowo-badawczych z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami m.in.: Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na dzie ń 31 grudnia 2011 r. czy te Ŝ wojewódzki program przekształce ń terenów poprzemysłowych i zdegradowanych wraz z koncepcj ą rozbudowy narz ędzi informatycznych, a tak Ŝe dost ępna literatura fachowa oraz „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2009-2012”, który jest przedmiotem niniejszej aktualizacji. Ponadto na podstawie ankietyzacji przeprowadzonej wśród podmiotów gospodarczych korzystaj ących ze środowiska zlokalizowanych na terenie Gminy Siewierz, uzyskano niezb ędne informacje, które zostały uwzgl ędnione w tre ści niniejszego Programu. Zgromadzone informacje na bie Ŝą co weryfikowano poprzez konsultacje z pracownikami Urz ędu Miasta i Gminy w Siewierzu oraz pracownikami podmiotów gospodarczych. Jako punkt odniesienia dla niniejszego dokumentu przyj ęto aktualny stan środowiska oraz stan infrastruktury ochrony środowiska na dzie ń 31.12.2011 r. a tam gdzie było to mo Ŝliwe na dzie ń 31.12.2012 r. Na podstawie stanu aktualnego oraz analizy zada ń zdefiniowanych w Programie na lata 2008-2012 (niektóre zadania pozostaj ą nadal aktualne i zostały przeniesione do niniejszego dokumentu) oraz celów i kierunków zada ń okre ślonych w Polityce Ekologicznej Pa ństwa i Programie ochrony środowiska dla powiatu b ędzi ńskiego zdefiniowano cele i kierunki niniejszego dokumentu.

Nast ępnie, zgodnie z wymogami ustawy Prawo ochrony środowiska oraz ustawy o udost ępnieniu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społecze ństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko i „Wytycznymi do sporz ądzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”, poddano projekt Aktualizacji Programu strategicznej ocenie oddziaływania na środowisko, w tym przeprowadzono konsultacje społeczne.

1.4. Struktura i zakres dokumentu

„Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016” uwzgl ędnia wymagania ustawy - Prawo ochrony środowiska zarówno w zakresie zawarto ści jak i w zakresie metodyki jego konstruowania. Dokument ten posiada struktur ę podobn ą do „Polityki Ekologicznej Pa ństwa w latach 2009- 2012 z perspektyw ą do roku 2016”. Jest on zgodny z wytycznymi do sporz ądzania gminnych programów ochrony środowiska zamieszonymi w Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu B ędzi ńskiego na lata 2008-2020. Program zawiera ocen ę stanu środowiska Gminy Siewierz z uwzgl ędnieniem danych oraz wska źników ilo ściowych charakteryzuj ących poszczególne komponenty środowiska. Ponadto w niniejszym opracowaniu dokonano klasyfikacji i hierarchizacji najwa Ŝniejszych problemów środowiskowych. Wyznaczono priorytety, cele i kierunki działa ń. Okre ślono tak Ŝe plan operacyjny Programu, w którym sprecyzowano zadania do realizacji wraz ze wskazaniem podmiotu odpowiedzialnego i szacunkowych kosztów. Ustalono równie Ŝ działania systemowe maj ące na celu wsparcie procesu wdra Ŝania i realizacji PO Ś. Okre ślono system monitoringu Programu i wskazano mo Ŝliwo ści finansowania zało Ŝonych w opracowaniu zada ń. Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz obejmuje następuj ące rozdziały: 1. Wprowadzenie. a) Cel przygotowania Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz. b) Uwarunkowania prawne i dokumenty strategiczne kraju, województwa, powiatu i gminy. c) Metodyk ę prac. d) Struktur ę i zakres dokumentu.

13 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

e) Wykaz skrótów. 2. Informacje ogólne o gminie. 3. Ocen ę realizacji dotychczasowego Programu Ochrony Środowiska. 4. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym. 5. Ocen ę aktualnego stanu środowiska. a) Ochron ę powietrza atmosferycznego. b) Gospodark ę wodno-ściekow ą. c) Ochron ę przed powodzi ą. d) Gospodark ę odpadami komunalnymi. e) Tereny poprzemysłowe. f) Ochron ę dziedzictwa przyrodniczego. g) Ochron ę lasów. h) Ochron ę zasobów kopalin. i) Ochron ę gleb. j) Ochron ę przed hałasem. k) Ochron ę przed polami elektromagnetycznymi. l) Edukacj ę ekologiczn ą. 6. Priorytety ekologiczne, cele i kierunki ochrony środowiska. a) Cel nadrz ędny Programu Ochrony Środowiska. b) Powietrze atmosferyczne. c) Zasoby wód podziemnych i powierzchniowych. d) Edukacja ekologiczna. e) Gospodarka odpadami komunalnymi. f) Ochrona dziedzictwa przyrodniczego. g) Ochrona lasów. h) Ochrona gleb. i) Tereny poprzemysłowe. j) Ochrona przed powodzi ą. k) Ochrona zasobów kopalin. l) Ochrona przed hałasem. m) Ochrona przed polami elektromagnetycznymi. n) Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym. o) Priorytety ekologiczne w realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz. 7. Plan operacyjny realizacji Programu. 8. Zagadnienia systemowe. a) Zarz ądzanie Programem. b) Monitoring realizacji Programu. 9. Aspekty finansowe realizacji Programu. 10. Wykaz materiałów.

14 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

1.5. Wykaz skrótów

BO Ś - Bank Ochrony Środowiska CMK - Centralna Magistrala Kolejowa DK - Droga Krajowa GDDKiA - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad GOP - Górno śląski Okr ęg Przemysłowy GUS - Główny Urz ąd Statystyczny GZWP - Główny Zbiornik Wód Podziemnych KPO ŚiK - Krajowy Program Oczyszczania Ścieków i Kanalizacji NFO ŚiGW - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej PEM - Promieniowanie elektromagnetyczne PEP - Polityka Ekologiczna Pa ństwa POP - Program Ochrony Powietrza PO Ś - Program Ochrony Środowiska PGO - Plan Gospodarki Odpadami PPO Ś - Powiatowy Program Ochrony Środowiska RDLP - Regionalna Dyrekcja Lasów Pa ństwowych RPO W Ś - Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego SOO - Specjalny Obszar Ochrony WFO ŚiGW - Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej WIO Ś - Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WPO Ś - Wojewódzki Program Ochrony Środowiska

15 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

2. Informacje ogólne o Gminie

Gmina Siewierz jest gmin ą miejsko-wiejsk ą poło Ŝon ą w północno-wschodniej cz ęś ci powiatu będzi ńskiego. Od południa graniczy z D ąbrow ą Górnicz ą, od południa i południowego - zachodu z gmin ą Mierz ęcice, od zachodu z gmin ą O Ŝarowice (powiat tarnogórski), od północy z gminami powiatu myszkowskiego - Koziegłowy i Myszków a od wschodu z gminami powiatu zawiercia ńskiego - Por ęba, Łazy. Poło Ŝenie gminy przedstawiono na rys. 1.

Rysunek 1. Lokalizacja Gminy Siewierz w powiecie b ędzi ńskim (Źródło : „Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2009-2012”)

Gmina Siewierz zajmuje powierzchni ę 114,0 km 2 (11 385 ha) w tym miasto 39 km 2. W skład gminy wchodzi miasto Siewierz b ędące siedzib ą lokalnych władz oraz 10 sołectw tj.: Brudzowice, Dziewki, Gołuchowice, Le śniaki, Nowa Wioska, Podwarpie, Tuliszów, War ęŜ yn, Wojkowice Ko ścielne, śelisławice. Pozostałe miejscowo ści to: Czekanka, Dzier Ŝawa, Hektary, Ku źnica Piaskowa, Ku źnica Podle śna, Ku źnica War ęŜ yńska, Marcinków, Podwar ęŜ yn, Przedwar ęŜ yn, Słowik, Zawarpie. Plan Miasta i Gminy Siewierz tj. miasto Siewierz i 10 sołectw przedstawiono na rys. 2.

16 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Rysunek 2. Plan Miasta i Gminy Siewierz (Źródło : „Plan rozwoju lokalnego Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004-2006 i 2007-2013”)

Gmin ę zamieszkuje 12 121 osób ( źródło: UMiG w Siewierzu, stan na dzie ń 31.12.2012 r. ). Gęsto ść zaludnienia wynosi 106 mieszka ńców na 1 km 2.

Gmina Siewierz ma charakter typowo miejsko-wiejski, co odzwierciedla sposób zagospodarowania przestrzennego terenów oraz stopień urbanizacji. Miejska cz ęść gminy ma typow ą zabudow ę charakterystyczn ą dla miasta. Natomiast sołectwa maj ą charakter wiejski z zabudow ą rozlokowan ą wzdłu Ŝ jednej ulicy. Geograficznie gmina usytuowana jest w dolinie Przemszy (Czarnej Przemszy) na wysoko ści 290,0 m n.p.m. w północno-wschodniej cz ęś ci Wy Ŝyny Śląskiej na skraju Jury Krakowsko- Cz ęstochowskiej. Wody powierzchniowe na terenie Gminy Siewierz reprezentowane s ą przez Przemsz ę prowadz ącą swe wody z północnego wschodu na południowy zachód i jej dopływy takie jak: potok Mitr ęga, Trzebyczka, Smudzówka, śelisławicki, Pustkowiec, Jordan. Z północno - zachodniej cz ęś ci gminy wody powierzchniowe odprowadzaj ą potoki Trzonia i Czeczówka uchodz ące do rzeki Brynicy. Wody powierzchniowe stoj ące to przede wszystkim Zalew Przeczycko - Siewierski, stawy rybne w dolinie potoku Mitr ęga oraz zbiornik wodny Ku źnica War ęŜ yńska. Hydrografi ę terenu uzupełnia

17 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016 system mniejszych cieków i rowów, które rozdziela wododział z kierunkiem spływu w cz ęś ci wschodniej gminy do Przemszy a z cz ęś ci zachodniej gminy do Brynicy. Wody podziemne to czwartorz ędowy GZWP Nr 455 D ąbrowa Górnicza, jurajski UPWP JI Pogoria oraz triasowy GZWP Nr 454 Olkusz - Zawiercie, który swym zasi ęgiem obejmuje obszar całej gminy. Tereny o stwierdzonych warto ściach przyrodniczych zlokalizowane w gminie Siewierz obejmuj ą powierzchni ę ok. 4 975 ha, co stanowi blisko 44% terenu całej gminy. Zwi ązane s ą one głównie z kompleksem le śno - ł ąkowym w północno - zachodniej cz ęś ci gminy (las Szeligowiec, las mi ędzy dolin ą Trzoni i Brynicy, ł ąki nad Trzoni ą), z rejonem Czekanki, z dolinami cieków wodnych (w szczególno ści dolin ą Czarnej Przemszy, Mitr ęgi, Potoku śelisławickiego i Trzoni), ze zbiornikiem wodnym Zalew Przeczycko - Siewierski oraz okolicami byłej kopalni piasku podsadzkowego Ku źnica War ęŜ yńska. Gmina charakteryzuje si ę znaczn ą powierzchni ą terenów otwartych. Grunty le śne na terenie Gminy Siewierz zajmuj ą 3 577,2 ha. S ą rozmieszczone nierównomiernie. Najwi ększe połacie tworz ące zwarty kompleks znajduj ą si ę w południowo-zachodniej cz ęś ci gminy. Gmina charakteryzuje si ę wysokim stopniem lesisto ści, posiada wska źnik lesisto ści powy Ŝej 30%, przekraczający wska źnik przewidziany do osiągni ęcia w 2020 r., według Krajowego Programu Zwi ększania Lesisto ści. Około 60% gruntów le śnych na terenie gminy stanowi ą Lasy Pa ństwowe nale Ŝą ce do Nadle śnictwa Siewierz, natomiast pozostała cz ęść to lasy prywatne - w tym przewa Ŝaj ąca wi ększo ść w Zarz ądzie Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Le śno-Gruntowej w Siewierzu. Tylko niewielk ą cz ęść stanowi ą lasy gminne. Według danych uzyskanych z Urz ędu Miasta i Gminy Siewierz powierzchnia gminy wynosi 11 385 ha. Tereny rolne stanowi ą 54,18% ogólnej powierzchni (69,62% powierzchni miasta oraz 80,73% gminy), natomiast lasy 31,90%. Znaczna cz ęść terenu gminy znajduje si ę w u Ŝytkowaniu górniczym kopal ń odkrywkowych takich jak: • Górnicze Zakłady Dolomitowe S.A., • TRIBAG S.A. Kopalnia Dolomitu „Nowa Wioska”., • Przedsi ębiorstwo Wielobran Ŝowe „PROMAG” Sp. z o.o. Na obszarze gminy znajduje si ę 14 złó Ŝ kopalin. S ą to zło Ŝa rudy cynku i ołowiu, dolomitów, kamieni łamanych i blocznych, piasku i Ŝwiru, piasku podsadzkowego, surowców ilastych ceramiki budowlanej oraz wapieni dla przemysłu wapienniczego. Obecnie na terenie gminy eksploatowane s ą zło Ŝa dolomitów (Brudzowice), kamieni łamanych i blocznych (Nowa Wioska i Podle śna), piasku i Ŝwiru (Szeligowiec II). Oprócz górnictwa na terenie gminy zlokalizowane s ą nast ępuj ące zakłady: • AXA Stenman Poland Sp. z o.o., • Air Products Sp. z o.o., • Electrolux Poland Sp. z o.o., • Przedsi ębiorstwo Produkcyjno Handlowe „PRO-PAK” Jadwiga Walo, • Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe „FABET” Adam Flak, • Pa ństwowe Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe Nadle śnictwo Siewierz. Na terenie Gminy Siewierz nie wyst ępuj ą formy ochrony przyrody wynikaj ące z ustawy o ochronie przyrody, natomiast istnieje wiele obszarów, które powinny by ć chronione, zgodnie z przepisami o ochronie przyrody, b ądź prawem miejscowym. Wa Ŝnym atutem gminy s ą walory turystyczne i rekreacyjne. Najwi ększ ą atrakcj ą turystyczn ą jest zbiornik Przeczycko - Siewierski. Zbiornik ten o naturalnych, niezabudowanych brzegach jest główn ą letni ą atrakcj ą dla turystów i letników. W 2005 r. do u Ŝytkowania został oddany tak Ŝe zbiornik „Ku źnica War ęŜ yńska”. Ponadto jedn ą z głównych atrakcji gminy s ą ruiny Zamku Biskupów Krakowskich Ksi ąŜą t Siewierskich. Równie cenne s ą tereny zielone wokół tych ruin, które s ą ch ętnie wybierane na miejsce spacerów i odpoczynku. Gmina Siewierz, jako jeden z partnerów, realizuje zadanie w ramach projektu subregionalnego „Rozwój infrastruktury aktywnych form turystyki i rekreacji Centrum Sportów Letnich i Wodnych - Pogoria”. Gmina pełni tak Ŝe wa Ŝną funkcj ę jako baza turystyczna dla Jury Krakowsko - Cz ęstochowskiej.

18 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Gmina Siewierz jest wa Ŝnym w ęzłem drogowym. Poło Ŝona jest na skrzy Ŝowaniu trzech dróg krajowych tj.: • DK 1 – Gda ńsk - Toru ń - Łód ź - Cz ęstochowa - D ąbrowa Górnicza - Cieszyn, • DK 86 – ł ącz ącą DK 1 z Katowicami i Tychami, • DK 78 – Chałupki - Gliwice - Zawiercie - Chmielnik - Kielce. Przez gmin ę przebiega tak Ŝe linia kolejowa wykorzystywana w ruchu towarowym Zawiercie - Tarnowskie Góry. W niedalekiej odległo ści od Siewierza znajduje si ę port lotniczy obsługuj ący poł ączenia krajowe i mi ędzynarodowe Pyrzowice. Wa Ŝnym środkiem komunikacji w gminie jest tak Ŝe transport rowerowy. Na rozwój transportu rowerowego wpływ ma atrakcyjny krajobraz i uwarunkowania terenowe. Wpływa to równie Ŝ na rozwój turystyki na tym obszarze.

3. Ocena realizacji dotychczasowego Programu Ochrony Środowiska

Ocen ę realizacji zada ń zało Ŝonych do realizacji w Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2009-2012 przeprowadzono na podstawie informacji zawartych w „ Sprawozdaniu z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004-2015 ”, obejmuj ącego okres sprawozdawczy od 02.01.2010 r. do 31.12.2011 r. Realizacja zada ń zało Ŝonych w PO Ś w latach 2010-2011 przedstawia si ę nast ępuj ąco: • Powietrze atmosferyczne – redukcja niskiej emisji – Gmina Siewierz w listopadzie 2010 r. sporz ądziła „ Program ograniczenia niskiej emisji dla Miasta i Gminy Siewierz ”. W ramach ograniczenia niskiej emisji gmina wraz z jednostkami organizacyjnymi oraz zakładami pracy wykonała nast ępuj ące prace:
termomodernizacj ę budynków Zespołu Szkół w Siewierzu przy ul. J. Piłsudskiego 31,
wykonanie instalacji centralnego ogrzewania gazowego wraz z instalacj ą kotła gazowego w budynku Ochotniczej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Nowej Wiosce,
wyposa Ŝenie silosów na cement w samoczyszcz ące filtry workowe, zapobiegaj ące pyleniu podczas załadunku, zamontowanie dwóch kotłów o mocy 150 kW opalanych olejem opałowym – Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe „FABET” Adam Flak,
zast ąpienie procesu r ęcznego malowania butli farbami ftalowymi na proces automatyczny z wykorzystaniem farb proszkowych oraz farb wodorozcie ńczalnych – Air Products Sp. z o.o.,
zamontowanie urz ądzenia neutralizatora w miejsce energochłonnego procesu tzw. wyparek, co powoduje znaczne ograniczenie zu Ŝycia gazu – Elektrolux Poland Sp. z o.o., • Hałas – zmniejszenie uci ąŜ liwo ści hałasu dla mieszka ńców i środowiska Gminy Siewierz poprzez obni Ŝenie nat ęŜ enia hałasu do poziomu obowi ązuj ących standardów:
wykonano pomiary nat ęŜ enia hałasu, które nie potwierdziły przekroczenia norm dopuszczalnych poziomu hałasu – Elektrolux Poland Sp. z o.o.,
wykonano izolacj ę ścian hali produkcyjnej, zamontowano okna komorowe szklone szyb ą zespolon ą, wykonano strop betonowy – Przedsi ębiorstwo Produkcyjno-Usługowo- Handlowe „FABET” Adam Flak,
wybudowano południow ą obwodnic ę miasta w ci ągu drogi krajowej Nr 78 – Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad w Katowicach, • Promieniowanie elektromagnetyczne – rozeznanie i minimalizacja zagro Ŝenia polami elektromagnetycznymi mieszka ńców Gminy Siewierz: nie zidentyfikowano zagro Ŝenia dla mieszka ńców gminy, • Gospodarka wodno-ściekowa – ograniczenie zagro Ŝeń dla jako ści wód powierzchniowych i podziemnych. Gmina wraz z jednostkami organizacyjnymi i zakładami pracy zrealizowała zadania pn:
budowa wodoci ągu w pasie drogowym ul. Wodnej w Siewierzu 1171 mb, w tym 1112 mb PCV ∅ 110 ο raz 59 mb PE ∅ 160,

19 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

budowa kanalizacji sanitarnej wraz z przył ączeniami tj. 1156 mb kolektor sanitarny główny, 217,5 mb – długo ść przył ączy, 444 mb – kanalizacja tłoczna,
kierowanie raz na kwartał do badania próbki ścieków, które s ą odprowadzane kolektorem do rzeki Przemszy – Air Products Sp. z o.o.,
wykonanie sieci kanalizacji deszczowej na terenie zakładu, któr ą odprowadzane s ą ścieki deszczowe poprzez separatory substancji ropopochodnych i zawiesin do zbiornika retencyjnego, a nast ępnie przez system kanalizacji tłocznej do rowu melioracyjnego „A” zgodnie z posiadanym pozwoleniem wodno-prawnym. Od stycznia 2010 r. ścieki sanitarne w fabryki odprowadzane s ą poprzez system kanalizacji miejskiej do oczyszczalni ścieków Zakładu Usług Wodnych i Kanalizacyjnych w Siewierzu – Elektrolux Poland Sp. z o.o.,
konserwacja rowu melioracyjnego E na długo ści ok. 950 mb tj. od ul. Przemysłowej do kolektora wypustowego z kopalni „Nowa Wioska” - Tribag Sp. z o.o.,
wykonano 222 przył ączy do sieci kanalizacyjnej, przeprowadzono modernizacj ę sieci wodoci ągowej, wymieniono ponad 4700 mb skorodowanego ruroci ągu stalowego, wymieniono ok. 1800 mb ruroci ągu azbestowo-cementowego – Zakład Usług Wodnych i Kanalizacyjnych w Siewierzu, • Gospodarka wodno-ściekowa – racjonalizacja zu Ŝycia wody i zabezpieczenie potrzeb w zakresie zaopatrzenia w wod ę - Zakład Usług Wodnych i Kanalizacyjnych w Siewierzu:
przebudowa wodoci ągu przesyłowego w Gołuchowicach i Dziewkach, nowy wodoci ąg wykonano z rur ci śnieniowych PCV o du Ŝej odporno ści na korozj ę, niskiej chropowato ści i odporno ści na czynniki chemiczne wyst ępuj ące w glebie. W Gołuchowicach przebudowano 2700 mb, w tym 2200 mb ∅ 160 oraz 500 mb PE. W Dziewkach przebudowano 1640 mb ∅ 160. • Środowisko przyrodnicze – ochrona czynna w obszarach przyrodniczo cennych, pełne rozpoznanie walorów środowiska przyrodniczego na terenie gminy: na terenie Siewierza nie ustalono nowych form ochrony przyrody, • Surowce mineralne – minimalizacja negatywnego wpływu drga ń na środowisko wywołanego eksploatacj ą kopalin:
zmniejszenie wysoko ści ścian eksploatacyjnych, w celu minimalizacji negatywnego wpływu drga ń parasejsmicznych, ograniczenie wielko ści ładunków materiałów wybuchowych oraz prowadzenie stałego monitoringu drga ń – Górnicze Zakłady Dolomitowe S.A., • Rolnictwo – udział gospodarstw w programach rolno środowiskowych oraz zalesianie ekstensywne u Ŝytkowych gruntów rolnych – Ŝadne gospodarstwo rolne w Gminie Siewierz w latach 2010-2011 nie wzi ęło udziału w programach rolno środowiskowych oraz nie przeprowadzono ekstensywnego zalesienia u Ŝytków gruntów rolnych. • Turystyka i rekreacja – promocja walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych gminy:
w 2011 r. wykonano zagospodarowanie terenów wokół Zamku w Siewierzu na cele rekreacyjne, turystyczne i sportowe – Etap 1A, w ramach realizacji projektu: Rozwój infrastruktury aktywnych form turystyki i rekreacji na terenie gmin B ędzin, Siewierz, Sławków i D ąbrowa Górnicza - „Centrum Sportów Letnich i Wodnych – POGORIA - Etap I”. Zadanie obejmowało budow ę dwóch kortów tenisowych, placu zabaw, skate parku i bie Ŝni wraz z urz ądzeniem terenów zielonych i elementów małej architektury,
w 2011 r. zako ńczono przebudow ę stadionu sportowego LKS Przemsza w Siewierzu. Przebudowano boisko główne do piłki no Ŝnej o nawierzchni z trawy naturalnej, wybudowano dwa korty tenisowe o nawierzchni z trawy syntetycznej, wybudowano kanalizacj ę odwodnienia, wybudowano drogi, parkingi, chodniki z kostki betonowej, wybudowano trybun ę sportow ą o konstrukcji stalowej na 236 miejsc, o świetlono teren stadionu oraz poszczególne boiska, a tak Ŝe wybudowano budynek techniczno-socjalny zadaszony trybun ą. Ponadto wykonano automatyczne nawadnianie boisk,
w 2011 r. utworzono miejsce wypoczynku przy remizie OSP w Wojkowicach Ko ścielnych polegaj ące na rozbudowie istniej ącego placu zabaw. Wybudowano obiekty

20 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

małej architektury, zagospodarowano ziele ń oraz zamontowano urz ądzenia zabawowe, w tym zestaw zabawowy, hu śtawk ę typu wa Ŝka, hu śtawk ę wahadłow ą podwójn ą, zestaw zr ęczno ściowy, ściank ę wspinaczkow ą, cztery ławki,
w 2011 r. wybudowano plac zabaw przy Zespole Szkół w Brudzowicach oraz plac zabaw przy Szkole Podstawowej Nr 2 w Siewierzu w ramach programu rz ądowego Radosna Szkoła. W Brudzowicach zamontowano sze ściok ąt wielofunkcyjny, zestaw zabawowy ze zje ŜdŜalni ą, hu śtawk ę wa Ŝkę, hu śtawk ę wahadłow ą podwójn ą, pomost ruchomy oraz drabink ę poziom ą. W Siewierzu plac wyposa Ŝono w czworok ąt sprawno ściowy, zje ŜdŜalni ę linow ą podwójn ą oraz hu śtawk ę wahadłow ą typu bocianie gniazdo. Na omawianych placach wybudowano bezpieczną nawierzchni ę gumow ą, • Edukacja ekologiczna – podnoszenie świadomo ści mieszka ńców w zakresie ochrony środowiska:
w 2001 r. Gmina Siewierz wraz z gminami D ąbrowa Górnicza i Sławków przyst ąpiły do realizacji projektu pod nazw ą: „Rozwój selektywnej zbiórki odpadów na terenie gmin: Dąbrowa Górnicza, Siewierz, Sławków”. Przedsi ęwzi ęcie było realizowane na zasadzie partnerstwa, a wnioskodawcami oraz beneficjentami projektu była Gmina D ąbrowa Górnicza jako lider projektu oraz Gminy Siewierz i Sławków, jako partnerzy projektu. W ramach realizacji projektu w Gminie Siewierz zostały przeprowadzone akcje promocyjno-edukacyjne, które zostan ą opisane w rozdziale 5.12. Rozwój edukacji ekologicznej. Ponadto w ramach realizacji powy Ŝszego projektu Gmina Siewierz zakupiła pojemniki na odpady segregowane typu „dzwon” - 36 szt., stojaki na worki do segregacji odpadów – 2121 szt., worki do segregacji odpadów – 755052 szt., kompostowniki – 2500 szt., pojemniki na baterie – 60 szt., pojemniki do segregacji odpadów do wewn ątrz - 1760 szt.,
w 2010 r. zorganizowano akcj ę pn. Sprz ątanie Świata Polska 2010, która odbyła si ę pod hasłem „Chro ńmy bioró Ŝnorodno ść – segregujmy odpady”,
w 2011 r. zorganizowano akcj ę pn. Sprz ątanie Świata Polska 2011, która odbyła si ę pod hasłem „Lasy to Ŝycie – chro ńmy je”,
w latach 2010-2012 r. zorganizowano lekcje pszczelarstwa dla dzieci i młodzie Ŝy, które były dofinansowane przez Burmistrza Miasta i Gminy Siewierz w nast ępuj ących kwotach: w 2010 r. – 3 000,00 zł, w 2011 r. – 3 000,00 zł, w 2012 r. – 3 500,00 zł,
w 2012 r. odbył si ę konkurs na najpi ękniejsz ą posesj ę w gminie, zwyci ęzcy konkursu otrzymali nagrody rzeczowe ufundowane przez Burmistrza Miasta i Gminy Siewierz,
w 2012 r. odbył si ę Gminny Konkurs Ekologiczny zorganizowany przez Urz ąd Miasta i Gminy Siewierz oraz Siewierskie Towarzystwo Ekologiczne „WAWRZYNEK”. Celem konkursu było zwi ększenie poziomu wiedzy uczniów szkół z terenu Miasta i Gminy Siewierz z zakresu zrównowa Ŝonego wykorzystania energii w codziennym Ŝyciu oraz zach ęcenie ich do aktywnego poznawania środowiska przyrodniczego najbli Ŝszej okolicy, ze szczególnym naciskiem na zwi ększanie wiedzy z zakresu energii odnawialnej. Ponadto przeprowadzono w śród uczniów Gminne Dyktando Ekologiczne.
od 2009 r. z okazji obchodów Światowego Dnia Ziemi w Miejsko-Gminnym O środku Kultury organizowane s ą co roku Gminne Konferencje Ekologiczne dla MłodzieŜy. Patronat nad wydarzeniem obejmuje Burmistrz Miasta i Gminy Siewierz oraz Siewierskie Towarzystwo Ekologiczne „WAWRZYNEK”. • Dofinansowanie do przedsi ęwzi ęć polegaj ących na usuwaniu wyrobów zawieraj ących azbest od osób fizycznych nieb ędących przedsi ębiorcami :
w 2010 r. z terenu Gminy Siewierz zebrano 80,15 Mg odpadów zawieraj ących azbest , z dofinansowania skorzystało 50 gospodarstw,
w 2011 r. Gmina Siewierz udzielała dotacji celowej z bud Ŝetu gminy osobom fizycznym, które wykonały zadania polegaj ące na likwidacji pokry ć dachowych i/lub elewacji zawieraj ących azbest z budynków na terenie Gminy Siewierz. Zebrano 65 Mg odpadów zawieraj ących azbest, z dofinansowania skorzystało 30 gospodarstw,
w 2012 r. zebrano 33 Mg odpadów zawieraj ących azbest, z dofinansowania skorzystało 14 gospodarstw.

21 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• Dofinansowanie do przedsi ęwzi ęć modernizacyjnych lub inwestycyjnych słu Ŝą cych ochronie środowiska w zakresie ograniczenia niskiej emisji na terenie Gminy Siewierz :
w 2011 r. skorzystało 21 gospodarstw,
w 2012 r. skorzystało 12 gospodarstw.

W latach 2008-2012 zrealizowano wi ększ ą cz ęść zada ń zało Ŝonych do realizacji w harmonogramie analizowanego Programu. Cz ęść zada ń podj ęto, a cz ęść pozostaje nadal do realizacji.

4. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym

Krajowe przepisy dotycz ące konieczno ści przedstawiania zagadnie ń dotycz ących ochrony środowiska w planie zagospodarowania przestrzennego zawarte s ą w ustawie z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 r. Nr 80, poz. 717 z pó źn. zm.), a tak Ŝe w ustawach ustanawiaj ących samorz ądy poszczególnych szczebli i okre ślaj ących ich kompetencje, w tym w zakresie gospodarki przestrzennej tj. w ustawie z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorz ądzie wojewódzkim (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1590 z pó źn. zm.) i w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorz ądzie gminnym (Dz. U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 z pó źn. zm.). Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego s ą podstawowymi instrumentami kształtowania ładu przestrzennego pozwalaj ącymi na racjonaln ą gospodark ę terenami. Od kilku lat obserwuje si ę wzmocnienie roli planowania przestrzennego, jako instrumentu ochrony środowiska. Do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego wykonywane s ą opracowania ekofizjograficzne i prognozy oddziaływania na środowisko, które uwzgl ędniaj ą zagadnienia ochrony środowiska na etapie tworzenia tych planów. Jak wynika z „ Aktualizacji Programu ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2009-2012 ” ł ącznie miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego (mpzp) do ko ńca 2008 r. obj ęte było 1785,4201 ha, co stanowiło 15,4% ogólnej powierzchni Miasta i Gminy Siewierz. W trakcie opracowywania były wówczas projekty dwóch planów dla obszaru o powierzchni ponad 258 ha i powierzchni około 32 ha. Po ich uchwaleniu i wej ściu w Ŝycie mpzp miały obejmowa ć 18% powierzchni gminy. Obecnie w 2012 r. ł ącznie miejscowymi planami zagospodarowania przestrzennego obj ęte jest około 32 % powierzchni Miasta i Gminy Siewierz. Ł ącznie na terenie gminy powstało 29 szt. mpzp. W latach 2008-2012 uchwalono nast ępuj ące mpzp: • miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla cz ęś ci obszaru poło Ŝonego w granicy sołectwa Tuliszów KM-1, KM-2 – uchwała Nr XIX/153/08 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 24 kwietnia 2008 r., • miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla cz ęś ci obszaru poło Ŝonego w granicach miasta Siewierza KM-23 – uchwała Nr XXXVII/279/09 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 27 sierpnia 2009 r., • miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego dla cz ęś ci obszarów poło Ŝonych w granicach miasta Siewierza KM-42, KM-43, po obu stronach drogi krajowej nr 1 – uchwała Nr XLVIII/356/10 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 24 czerwca 2010 r., • zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla cz ęś ci obszaru górniczego kopalni dolomitu ze zło Ŝa „Podle śna” w Gminie Siewierz – uchwała Nr XXIII/189/12 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 30 sierpnia 2012 r.

Ponadto Gmina Siewierz przyst ąpiła obecnie do sporz ądzenia dwóch kolejnych mpzp i podj ęła w tym zakresie nast ępuj ące uchwały tj.: • uchwała Nr XXV/209/12 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 11 pa ździernika 2012 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru poło Ŝonego w Czekance – Gmina Siewierz, przy drodze wojewódzkiej nr 793, • uchwała Nr XXV/210/12 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 11 pa ździernika 2012 r. w sprawie przyst ąpienia do sporz ądzania miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla obszaru poło Ŝonego w obr ębach Wojkowice Ko ścielne i War ęŜ yn, Gmina Siewierz.

22 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Bior ąc pod uwag ę znaczne powierzchnie obszarów lasów Skarbu Pa ństwa zajmuj ących północno-zachodni ą cz ęść gminy, dla których nie ma potrzeby sporz ądza ć planów mo Ŝna stwierdzi ć, Ŝe procentowy udział pokrycia gminy mpzp jest do ść znaczny. Nale Ŝy nadmieni ć, i Ŝ cało ść powierzchni Miasta i Gminy Siewierz obj ęte jest „Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Siewierz”.

5. Ocena aktualnego stanu środowiska

5.1. Ochrona powietrza atmosferycznego

Zanieczyszczenia powietrza oddziałuj ą bezpo średnio na zdrowie ludzi oraz na stan środowiska przyrodniczego. Ponadto wpływaj ą na zmiany klimatu oraz wywołuj ą niekorzystne procesy w ochronnej warstwie ozonowej. Wa Ŝną cech ą zanieczyszcze ń powietrza jest mo Ŝliwo ść ich przenoszenia na znaczne odległo ści. Ochrona powietrza, zgodnie z polskimi przepisami, polega na zapobieganiu powstawaniu zanieczyszcze ń, ograniczaniu lub eliminowaniu wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczaj ących w celu zmniejszenia st ęŜ eń do dopuszczalnego poziomu, wzgl ędnie utrzymania ich na poziomie dopuszczalnych wielko ści.

W województwie śląskim zagadnienia zwi ązane z ochron ą powietrza uj ęte s ą w „ Programie Ochrony Powietrza dla Stref Województwa Śląskiego, w których stwierdzone zostały ponadnormatywne poziomy st ęŜ eń substancji w powietrzu ”. Program Ochrony Powietrza (POP) jest dokumentem przygotowanym w celu okre ślenia działa ń, których realizacja ma doprowadzi ć do osi ągni ęcia warto ści dopuszczalnych i docelowych substancji w powietrzu (zał ącznik do uchwały Nr III/52/15/2010 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 16 czerwca 2010 r.). Wskazanie wła ściwych działa ń wymaga zidentyfikowania przyczyn ponadnormatywnych st ęŜ eń oraz rozwa Ŝenia mo Ŝliwych sposobów ich likwidacji. Zgodnie z ustaw ą - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, z pó źn. zm.) przygotowanie i zrealizowanie Programu Ochrony Powietrza wymagane jest dla stref, w których stwierdzono przekroczenia poziomów dopuszczalnych lub docelowych, powi ększonych w stosownych przypadkach o margines tolerancji, cho ćby jednej substancji, spo śród okre ślonych w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031). Na obszarze województwa śląskiego wyznaczono 10 takich stref , przy czym Miasto i Gmina Siewierz zakwalifikowane zostało do strefy tarnogórsko-będzi ńskiej . W POP zostały okre ślone zostały zadania do realizacji. Jak wynika z „Dziesi ątej rocznej oceny jako ści powietrza w województwie śląskim, obejmuj ącej 2011 rok” przeprowadzonej przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska (WIO Ś), na terenie województwa śląskiego zostało wydzielonych 5 stref słu Ŝą cych do oceny jako ści powietrza, przy czym Miasto i Gmina Siewierz nale Ŝy do strefy śląskiej . Zgodnie z art. 87 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.) oceny jako ści powietrza dokonywane s ą w strefach, w tym w aglomeracjach. Ocen ę jako ści powietrza atmosferycznego wykonuje si ę zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031). Mo Ŝna domniemywa ć, Ŝe w kolejnej aktualizacji Programu Ochrony Powietrza dla stref województwa śląskiego, strefa tarnogórsko-będzi ńska, w której le Ŝy Miasto i Gmina Siewierz przekwalifikowana zostanie na stref ę śląsk ą.

Emisja zanieczyszcze ń Głównym źródłem zanieczyszcze ń do powietrza na terenie Gminy Siewierz jest emisja obejmuj ąca: • emisj ę nisk ą (kotłownie, indywidualne paleniska domowe i prywatne zakłady), • emisj ę z zakładów przemysłowych i energetycznych, • emisj ę komunikacyjn ą, • emisj ę niezorganizowan ą np. składowiska odpadów, oczyszczalnie ścieków itp.

23 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

I. Emisja niska (powierzchniowa) Niska emisja na terenie Gminy Siewierz zwi ązana jest z indywidualnymi środkami ciepłowniczymi w gospodarstwach domowych (brak centralnego systemu zaopatrzenia w ciepło), które w przewa Ŝaj ącej ilo ści wykorzystuj ą, jako źródło energii w ęgiel kamienny, cz ęsto gorszego gatunku. W piecach domowych spala si ę tak Ŝe ró Ŝnego rodzaju materiały odpadowe, w tym odpady komunalne, które mog ą by ć źródłem emisji dioksyn, poniewaŜ proces spalania jest niepełny i zachodzi w ni Ŝszych temperaturach. Lokalne systemy grzewcze i piece domowe praktycznie nie posiadaj ą urz ądze ń ochrony powietrza. Wielko ść emisji z tych źródeł jest trudna do oszacowania i wykazuje zmienno ść sezonow ą, zwi ązan ą z okresem grzewczym. Ponadto wpływ na zanieczyszczenie powietrza maj ą tak Ŝe lokalne przestarzałe kotłownie pracuj ące dla potrzeb centralnego ogrzewania oraz małe przedsi ębiorstwa spalaj ące w ęgiel w celach grzewczych i technologicznych. Nie posiadaj ą one praktycznie Ŝadnych urz ądze ń do ochrony powietrza. Głównym paliwem w sektorze gospodarki komunalnej jest w ęgiel o ró Ŝnej jako ści i o ró Ŝnym stopniu zasiarczenia. Funkcjonuj ące w tym sektorze stare urz ądzenia grzewcze posiadaj ą nisk ą sprawno ść . Głównymi zanieczyszczeniami powietrza s ą dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek w ęgla i pył.

Dotychczasowy przebieg realizacji PONE W listopadzie 2010 r. Gmina Siewierz opracowała „Program ograniczenia niskiej emisji dla Miasta i Gminy Siewierz”. Jak wynika ze „ Sprawozdania z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004-2015 ” w latach 2010-2011, w ramach ograniczenia niskiej emisji, Gmina Siewierz wykonała nast ępuj ące prace: • termomodernizacj ę budynków Zespołu Szkół w Siewierzu przy ul. J. Piłsudskiego 31, • wykonanie instalacji centralnego ogrzewania gazowego wraz z instalacj ą kotła gazowego w budynku Ochotniczej Stra Ŝy Po Ŝarnej w Nowej Wiosce.

Wielko ść emisji niskiej pozostaje w pewnej relacji ze stopniem zgazyfikowania. W tab. 1 przedstawiono porównanie stanu infrastruktury sieci gazowej w gminach powiatu b ędzi ńskiego wg GUS (stan na dzie ń 31 grudnia 2010 r.). Na terenie Gminy Siewierz dystrybucj ą gazu zajmuje si ę Górno śląski Operator Systemu Dystrybucyjnego Sp. z o.o. Oddział Zakład Gazowniczy w Zabrzu. Na terenie gminy poło Ŝona jest sie ć gazowa eksploatowana przez Wydział Obsługi Sieci Wysokopr ęŜ nej.

Tabela 1 . Stan infrastruktury oraz zu Ŝycie gazu w gminach powiatu b ędzi ńskiego w 2010 r. Czynne Odbiorcy Długo ść czynnej podł ączenia gazu Zu Ŝycia sieci gazowej do budynków Odbiorcy gazu ogrzewaj ący Wyszczególnienie gazu ogółem mieszkalnych i [gosp. dom.] mieszkania [tys. m 3] [km] niemieszkalnych gazem [szt.] [gosp. dom.] Powiat b ędzi ński: 839,78 17651 37200 10475 21428,70 Będzin 174,70 4187 16653 3572 7835,70 Czelad ź 61,02 2071 10234 1743 4739,00 Wojkowice 34,86 1032 1246 555 934,60 Bobrowniki 117,18 1576 1840 1039 1806,60 Mierz ęcice 137,99 1859 1970 640 1463,70 Psary 109,79 2834 2313 1478 2227,80 Siewierz 160,37 3022 1980 1039 1496,30 Sławków 43,90 1070 964 409 925,00 (Źródło: GUS)

II. Emisja z zakładów przemysłowych (punktowa) Źródło emisji zanieczyszcze ń do powietrza stanowi działalno ść przemysłowa zakładów produkcyjnych i usługowych funkcjonuj ących na terenie Gminy Siewierz. Najwi ększy wpływ na stan środowiska z tego źródła maj ą m. in. nast ępuj ące podmioty gospodarcze:

24 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• Air Products Sp. z o.o., • Electrolux Poland Sp. z o.o., • Górnicze Zakłady Dolomitowe S. A., • TRIBAG S.A. Kopalnia Dolomitu w Siewierzu, • Przedsi ębiorstwo Wielobran Ŝowe „PROMAG” Sp. z o.o. Dane dotycz ące źródeł emisji zanieczyszcze ń pyłowych i gazowych do powietrza pozyskano z bezpo średniej ankietyzacji przedsi ębiorstw prowadz ących działalno ść na terenie Gminy Siewierz.

TRIBAG S.A. – Kopalnia Dolomitu „Nowa Wioska” Źródłem emisji na terenie zakładu jest kotłownia zakładowa opalana olejem opałowym – kocioł CO o mocy do 5 MW oraz pojazdy technologiczne i maszyny robocze na olej nap ędowy (emisja niezorganizowana).

Air Products Sp. z o.o. Głównym źródłem emisji na terenie zakładu s ą: • kotłowania gazowa K-1 o mocy 600 kW, • kotłownia gazowa K-2 o mocy 1200 kW, • kotłownia parowa CTC o mocy 480 KW, • piec polimeryzacyjny o mocy 150 KW. Wielko ść emisji gazów i pyłów w latach 2010-2011 na terenie omawianego zakładu przedstawia si ę nast ępuj ąco: • aceton: 0,047757 Mg/rok – 2010 r., 0,109718 Mg/rok – 2011 r., • amoniak: 0,000118 Mg/rok – 2010 r., 0,000127 Mg/rok – 2011 r., • etyn (acetylen): 0,273109 Mg/rok – 2010 r., 0,258425 Mg/rok – 2011 r., • fostan: 0,000093 Mg/rok – 2010 r., 0,000096 Mg/rok – 2011 r., • ksylen: 0,0076 Mg/rok – 2010 r., 0,028824 Mg/rok – 2011 r., • kwas siarkowy: 0,024674 Mg/rok – 2010 r., 0,070241 Mg/rok – 2011 r., • pył zawieszony PM10: 0,054509 Mg/rok – 2010 r., 0,039904 Mg/rok – 2011 r., • siarkowodór: 0,000081 Mg/rok – 2010 r., 0,000089 Mg/rok – 2011 r., • węglowodory alifatyczne: 0,600043 Mg/rok – 2010 r., 0,605304 Mg/rok – 2011 r., • węglowodory aromatyczne: 0,114497 Mg/rok – 2010 r., 0,118178 Mg/rok – 2011 r.

Górnicze Zakłady Dolomitowe S.A. Źródłem emisji na terenie zakładu jest kotłownia zakładowa (gaz wysokometanowy) wyposa Ŝona w trzy kotły Buderus, w tym 2 kotły o mocy 415 kW i jeden o mocy 95 kW.

Elektrolux Poland Sp. z o.o. Źródłem emisji na terenie zakładu są: • kotłownie gazowe do celów grzewczych o mocach 70 kW, 140 kW i 295 kW, • kotłownia gazowa ciepła technologicznego lakierni o mocy 1,8 MW, • piec gazowy do suszenia farby kataforetycznej o mocy 550 kW, • dopalacz gazowy spalin po suszeniu farby kataforetycznej o mocy 550 kW, • piec gazowy do suszenia farby proszkowej o mocy 600 kW, • promienniki gazowe 21 szt. do ogrzewania hal produkcyjnych o mocach ok. 100-160 kW ka Ŝdy. Wielko ść emisji zanieczyszcze ń w latach 2010-2011 kształtuje si ę odpowiednio: • cykloheksanon: 0,785 Mg/rok – 2010 r., 0,725 Mg/rok – 2011 r., • kwas octowy: 0,113 Mg/rok – 2010 r., 0,104 Mg/rok – 2011 r., • węglowodory alifatyczne: 0,650 Mg/rok – 2010 r., 0,6 Mg/rok – 2011 r., • węglowodory aromatyczne: 0,386 Mg/rok – 2010 r., 0,356 Mg/rok – 2011 r., • dwutlenek azotu: 1,498 Mg/rok – 2010 r., 1,383 Mg/rok – 2011 r., • tlenek w ęgla: 0,295 Mg/rok – 2010 r., 0,272 Mg/rok – 2011 r., • dwutlenek siarki: 0,019 Mg/rok – 2010 r., 0,018 Mg/rok – 2011 r.,

25 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• pył: 0,014 Mg/rok – 2010 r., 0,013 Mg/rok – 2011 r.

Pa ństwowe Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe Nadle śnictwo Siewierz Źródłem emisji na terenie jednostki jest kotłownia zakładowa słu Ŝą ca do ogrzewania budynku administracyjnego - kocioł gazowy Viesman Vitola o mocy 50 kW opalany gazem ziemnym.

III. Emisja komunikacyjna (liniowa) Kolejnym czynnikiem decyduj ącym o stanie jako ści powietrza jest emisja komunikacyjna, której najwi ększe st ęŜ enia lokuj ą si ę wzdłu Ŝ głównych ci ągów komunikacyjnych. Zanieczyszczenia komunikacyjne (tlenek i dwutlenek w ęgla, tlenki azotu, w ęglowodory, pyły z metalami ci ęŜ kimi) pogarszaj ą jako ść powietrza atmosferycznego oraz wpływaj ą na wzrost st ęŜ enia ozonu w troposferze. Istotne znaczenie ma równie Ŝ zapylenie powstaj ące na skutek ścierania si ę opon i nawierzchni dróg.

Odnawialne źródła energii Poprawa efektywno ści energetycznej wi ąŜ e si ę z rozwojem odnawialnych źródeł energii. Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. zakłada zwiększenie udziału odnawialnych źródeł energii w finalnym zu Ŝyciu energii: co najmniej do poziomu 15% do 2020 r. i dalszy wzrost w latach nast ępnych, 10% udział biopaliw transportowych oraz zwi ększenie wykorzystania biopaliw II generacji do 2020 r., zrównowa Ŝone wykorzystanie obszarów rolniczych i ochrona lasów przed nadmiern ą eksploatacj ą na cele energetyczne. W województwie śląskim dokonano inwentaryzacji zasobów, a tak Ŝe oszacowano potencjał źródeł odnawialnych w ramach Programu wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego . W Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2009-2012 bardzo szczegółowo został opisany potencjał zasobów odnawialnych źródeł energii na terenie Siewierza. Opisano nast ępuj ące źródła: energi ę biogazu, w tym biogaz z oczyszczalni ścieków, biogaz składowiskowy i biogaz rolniczy, energi ę biomasy, energi ę promieniowania słonecznego, energie wiatru oraz energi ę wód śródl ądowych, a tak Ŝe energi ę geotermaln ą. Zbiorcze zestawienie mo Ŝliwo ści wykorzystania energii odnawialnej na terenie gminy przedstawiono w tab. 2.

Tabela 2 . Potencjał zasobów odnawialnych źródeł energii na terenie Gminy Siewierz Rodzaj energii odnawialnej Mo Ŝliwo ść wykorzystania na terenie Gminy Siewierz Energia wiatru Brak Energia biogazu składowiskowego Brak rolniczego Du Ŝa z oczyszczalni ścieków Brak Energia biomasy Du Ŝa Energia promieniowania słonecznego Tak Energia geotermalna Brak Energia wód śródl ądowych Tak (Źródło : „Program ochrony środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2009-2012”)

1) Wykorzystanie biogazu do celów energetycznych - na terenie Gminy Siewierz zlokalizowana jest jedna oczyszczalnia ścieków komunalnych „Północ” o przepustowo ści 996 m 3/d. Jest to mechaniczno- biologiczna oczyszczalnia eksploatowana przez Zakład Usług Wodnych i Kanalizacyjnych w Siewierzu. Jej wła ścicielem jest Gmina Siewierz. Oczyszczalnia ta nie jest wyposa Ŝona w zamkni ętą komor ę fermentacyjn ą, dlatego brak jest mo Ŝliwo ści pozyskiwania energii z osadów ściekowych. Ponadto proces utylizacji osadów ściekowych przez ich fermentacj ę jest opłacalny przy obci ąŜ eniu powy Ŝej 5 tys. m 3/d. Na terenie gminy funkcjonuj ą równie Ŝ lokalne zakładowe oczyszczalnie ścieków przemysłowych i bytowych. Nale Ŝą do nich m.in.:
mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków nale Ŝą ca do Zespołu Opieki Zdrowotnej - Szpitala Chorób Płuc w Siewierzu, ul. Ole śnickiego 21, o przepustowo ści do 120 m 3/d,

26 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków nale Ŝą ca do Air Products Sp. z o.o., ul. Kielecka 30, o przepustowo ści do 100 m 3/d,
zakładowa oczyszczalnia ścieków „Bioblok” nale Ŝą ca do Górniczych Zakładów Dolomitowych S. A., ul. Bacholi ńska 11, o przepustowo ści 50 m 3/d,
biologiczna oczyszczalnia ścieków bytowych nale Ŝą ca do Nadle śnictwa Siewierz, Łysa Góra 6, o przepustowo ści 9 m 3/d. Przyjmuje si ę, Ŝe instalacje biogazowe pracuj ące na osadzie ściekowym s ą opłacalne tylko w przypadku du Ŝych oczyszczalni ścieków. Przepustowo ść ww. lokalnych zakładowych oczyszczalni ścieków jest mała, dlatego nie ma mo Ŝliwo ści pozyskiwania energii z osadów ściekowych. Na terenie Gminy Siewierz nie ma tak Ŝe mo Ŝliwo ści wykorzystania biogazu składowiskowego, poniewaŜ brak jest składowiska odpadów. Instalacje do odzysku biogazu rolniczego maj ą uzasadnienie tylko w du Ŝych gospodarstwach hodowlanych. Na terenie Gminy Siewierz brak takich gospodarstw. Obszar Gminy Siewierz charakteryzuje si ę wysokim stopniem rozdrobnienia gospodarstw rolnych, co wpływa na zmniejszenie potencjału wytwarzania biogazu rolniczego. Mimo tego, Gmina Siewierz zgodnie z „Programem wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego” zaliczana jest do grupy gmin, które charakteryzuj ą si ę korzystnymi warunkami do rozwoju biogazowi rolniczych. 2) Energia biomasy - zgodnie z „Programem wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenach nieprzemysłowych województwa śląskiego” Gmina Siewierz zaliczana jest do grupy gmin, które charakteryzuj ą si ę najbardziej korzystnymi warunkami do rozwoju wykorzystania energii z biomasy. Plantacje ro ślin energetycznych na terenie gminy mog ą by ć zakładane na terenach rolniczych lub nieu Ŝytkach. Ponadto oprócz plantacji ro ślin energetycznych w celu wykorzystania biomasy mo Ŝliwe jest instalowanie odpowiednio przygotowanych kotłów na biomas ę. 3) Energia promieniowania słonecznego - Gmina Siewierz tak jak cały powiat b ędzi ński zlokalizowana jest w regionie, w którym nasłonecznienie jest umiarkowane. Tak, wi ęc źródło to stwarza mo Ŝliwo ści pozyskiwania energii odnawialnej, jednak w skali indywidualnych inwestorów. 4) Energia wiatru - Gmina Siewierz nie posiada mo Ŝliwo ści pozyskiwani energii odnawialnej z tego źródła, jest bowiem poło Ŝona jest w strefie mało korzystnej, w której średnioroczna pr ędko ść wiatru wynosi ok. 3,5 m/s. Natomiast u Ŝyteczna pr ędko ść wiatru dla potrzeb energetycznych wynosi, co najmniej 4 m/s. 5) Energia wód śródl ądowych - przez teren Gminy Siewierz przepływa rzeka Przemsza (Czarna Przemsza). Na terenie gminy znajduje si ę jeden obiekt pi ętrz ący (instalacja wykorzystuj ąca energi ę tych wód do produkcji energii elektrycznej). Mo Ŝna zatem stwierdzi ć, Ŝe na terenie gminy istniej ą warunki umo Ŝliwiaj ące wykorzystanie wód śródl ądowych do celów energetycznych. 6) Energia geotermalna - Gmina Siewierz, tak jak cały powiat b ędzi ński, poło Ŝona jest w obr ębie Monokliny Śląsko - Krakowskiej, na obszarze której zbiorniki wód termalnych zwi ązane s ą z utworami jury i triasu. Na terenie Gminy Siewierz obecnie brak jest pomp ciepła. Działania podejmowane w innych gminach powiatu mog ą wskazywa ć potencjalne mo Ŝliwo ści wykorzystania energii geotermalnej w przyszło ści.

Ocena jako ści powietrza Podstawowymi aktami prawnymi obowi ązuj ącymi aktualnie w zakresie sporz ądzania rocznej oceny jako ści powietrza s ą: • ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity - Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 z pó źn. zm.), • rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 13 wrze śnia 2012 r. w sprawie dokonywania oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1032), • rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 24 sierpnia 2012 r. w sprawie poziomów niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2012 r., poz. 1031),

27 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 2 sierpnia 2012 w sprawie stref, w których dokonuje si ę oceny jako ści powietrza (Dz. U. z 2012 r., poz. 914), • rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 22 kwietnia 2011 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz. U. z 2011 r. Nr 95, poz. 558).

Obowi ązek sporz ądzania corocznej oceny poziomu substancji w powietrzu wynika z art. 89 znowelizowanej ustawy - Prawo ochrony środowiska, zgodnie z którym Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska dokonuje, corocznych ocen poziomów substancji w powietrzu w danej strefie za rok poprzedni oraz odr ębnie dla ka Ŝdej substancji dokonuje klasyfikacji stref, w których poziom odpowiednio: • przekracza poziom dopuszczalny powi ększony o margines tolerancji, • mie ści si ę pomi ędzy poziomem dopuszczalnym, a poziomem dopuszczalnym powi ększonym o margines tolerancji, • nie przekracza poziomu dopuszczalnego, • przekracza poziom docelowy, • nie przekracza poziomu docelowego, • przekracza poziom celu długoterminowego, • nie przekracza poziomu celu długookresowego.

Ocen ę jako ści powietrza w Gminie Siewierz dokonano w ramach dziesi ątej, obejmuj ącej 2011 r., rocznej oceny jako ści powietrza w województwie śląskim. Badania stanu czysto ści powietrza atmosferycznego prowadzone były przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska WIO Ś. Na terenie Gminy Siewierz nie zlokalizowano punktu pomiarowego do badania zanieczyszcze ń powietrza.

Lista zanieczyszcze ń dziesi ątej obejmuj ącej 2011 r. rocznej oceny jako ści powietrza, pod k ątem spełnienia kryteriów okre ślonych w celu ochrony zdrowia obj ęła: benzen, dwutlenek azotu, dwutlenek siarki, ołów, tlenek w ęgla, ozon, pył PM10, pył PM2,5, arsen, benzo( α)piren, kadm oraz nikiel. Z kolei do zanieczyszcze ń, które uwzgl ędniono w ocenie ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin nale Ŝały: dwutlenek siarki, tlenki azotu oraz ozon. Dla wszystkich substancji podlegaj ących ocenie, strefy zaliczono do jednej z poni Ŝszych klas: • klasa A - je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszczenia na jej terenie nie przekraczały odpowiednio poziomów dopuszczalnych, poziomów docelowych, poziomów celów długoterminowych, • klasa B - je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszczenia na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne, lecz nie przekraczały poziomu dopuszczalnego powi ększonego o margines tolerancji, • klasa C - je Ŝeli st ęŜ enia zanieczyszczenia na jej terenie przekraczały poziomy dopuszczalne lub docelowe powi ększone o margines tolerancji, w przypadku gdy ten margines jest okre ślony, • klasa D1 - je Ŝeli st ęŜ enia ozonu w powietrzu na jej terenie nie przekraczały poziomu celu długoterminowego, • klasa D2 - je Ŝeli st ęŜ enia ozonu na jej terenie przekraczały poziom celu długoterminowego.

Wyniki klasyfikacji stref w województwie śląskim przedstawiono uwzgl ędniaj ąc kryteria: • ze wzgl ędu na ochron ę zdrowia:
dla zanieczyszcze ń takich jak: dwutlenek siarki, benzen, ołów, tlenek w ęgla, arsen, kadm, nikiel i ozon - we wszystkich strefach klasa A, co oznacza konieczno ść utrzymania jako ści powietrza na tym samym lub lepszym poziomie,
dla dwutlenku azotu klasa A w strefach: aglomeracji rybnicko-jastrz ębskiej, mie ście Bielsko-Biała i strefie śląskiej,
dla pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz benzo( α)pirenu - klasa C w 5 strefach (aglomeracje: górno śląska i rybnicko-jastrz ębska, miasta: Bielsko-Biała, Cz ęstochowa i strefa śląska),
dla dwutlenku azotu - klasa C w aglomeracji górno śląskiej i mieście Cz ęstochowa,
dla ozonu - klasa D2, ze wzgl ędu na przekraczanie poziomu celu długoterminowego. • ze wzgl ędu na ochron ę ro ślin:

28 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

klasa A - brak przekrocze ń warto ści dopuszczalnych dla tlenków azotu i dwutlenku siarki w strefie śląskiej,
klasa C i D2 - przekroczenia poziomu docelowego oraz poziomu celu długoterminowego ozonu wyra Ŝonego jako AOT 40 - na stacji tła regionalnego wskaźnik ten u średniony dla kolejnych 5 lat wyniósł 18573 ( g/m 3)*h. Gmina Siewierz pod k ątem oceny jako ści powietrza ze wzgl ędu na zawarto ść pyłu zawieszonego PM10 i PM2,5 oraz dwutlenku siarki, dwutlenku azotu, tlenków azotu, tlenku w ęgla, benzenu, ozonu, ołowiu, kadmu, niklu, arsenu i benzo(a)pirenu zaliczana jest do strefy śląskiej. Roczn ą ocen ę jako ści powietrza dokonano w oparciu o wyniki przeprowadzonych w 2011 r. bada ń w punktach pomiarowych poszczególnych stref. Wynikowe klasy dla Gminy Siewierz dla poszczególnych zanieczyszcze ń z uwzgl ędnieniem kryteriów dla ochrony zdrowia i ochrony ro ślin przedstawiono w tab. 3.

Warto ści średnie st ęŜ eń pyłu zawieszonego PM10 w 2011 r. wyniosły: w strefie śląskiej - od 27 do 63 g/m 3, przy warto ści dopuszczalnej 40 g/m 3. Liczba przekrocze ń dopuszczalnego poziomu st ęŜ eń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 była wy Ŝsza ni Ŝ dopuszczalna cz ęsto ść i wyniosła w strefie śląskiej od 0,03 do 2,9 razy wi ęcej. W 2011 r. warto ści 90,4 percentyla dla st ęŜ eń 24-godzinnych pyłu zawieszonego PM10 przekroczyły poziom 50 g/m 3, osi ągaj ąc maksymalne przekroczenie w strefie śląskiej o 192 %.

Warto ści średnie stęŜ eń pyłu PM2,5 w 2011 r. wyniosły w strefie śląskiej od 22 do 42 g/m 3. Dopuszczalna warto ść powi ększona o margines tolerancji wynosi 28 g/m 3.

Średnioroczne st ęŜ enia benzo(a)pirenu wyniosły w strefie śląskiej w 2011 r. od 5,4 do 14,2 ng/m 3 (warto ść docelowa 1 ng/m 3). W wyniku klasyfikacji dokonanej z uwzgl ędnieniem kryterium ochrony zdrowia i kryterium ochrony ro ślin, Gmina Siewierz została zakwalifikowana do programu ochrony powietrza POP dla stref województwa śląskiego.

Główn ą przyczyn ą wyst ąpienia przekrocze ń pyłu zawieszonego PM10 i benzo(a)pirenu w okresie zimowym jest emisja z indywidualnego ogrzewania budynków a w okresie letnim blisko ść drogi z intensywnym ruchem pojazdów. Priorytetem zatem powinno sta ć si ę dalsze ograniczanie niskiej emisji ze źródeł komunalnych oraz emisji zanieczyszcze ń komunikacyjnych pochodz ących ze spalania paliw w silnikach samochodowych.

Tabela 3 . Wynikowe klasy dla strefy śląskiej dla poszczególnych zanieczyszcze ń z uwzgl ędnieniem kryteriów dla ochrony zdrowia i ochrony roślin za 2011 r. Symbol klasy wynikowej w 2011 r. Symbol klasy wynikowej w 2011 r. dla poszczególnych zanieczyszcze ń dla poszczególnych zanieczyszcze ń Nazwa substancji dla obszaru gminy wg kryteriów dla obszaru gminy wg kryteriów okre ślonych w celu ochrony okre ślonych w celu ochrony ro ślin zdrowia Pył zawieszony PM10 C - Pył zawieszony PM2,5 C - Dwutlenek siarki A A Dwutlenek azotu A - Tlenki azotu - A Tlenek w ęgla A - Benzen A - Ozon A C Ołów A - Kadm A - Nikiel A - Arsen A - Benzo(a)piren C - Źródło : WIO Ś Katowice

29 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Inwestycje zrealizowane zwi ązane z ograniczaniem emisji zanieczyszcze ń do powietrza Ze Sprawozdania z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz wynika, Ŝe w latach 2010-2011 gmina podj ęła szereg inwestycji zwi ązanych z ograniczeniem emisji zanieczyszcze ń do powietrza na swoim terenie. Zadania te obejmowały zadania własne i działania koordynowane. Opis zrealizowanych inwestycji z zakresu ochrony powietrza znajduje si ę w rozdziale 3 niniejszego opracowania pn. Ocena realizacji dotychczasowego Programu Ochrony Środowiska .

Inwestycje planowane do realizacji w ramach ograniczenia emisji zanieczyszcze ń do powietrza Z wieloletniej prognozy finansowej wynika, Ŝe w latach 2012-2013 planowana jest termomodernizacja, budowa oraz kompleksowy remont pomieszcze ń remizy Ochotniczej Stra Ŝy Po Ŝarnej Siewierz, natomiast w latach 2011-2014 modernizacja budynku remizy Ochotniczej Stra Ŝy Po Ŝarnej Podwarpie.

5.2. Gospodarka wodno-ściekowa

Wody powierzchniowe Wody powierzchniowe na terenie Gminy Siewierz reprezentowane s ą przez Przemsz ę prowadz ącą swe wody z północnego wschodu na południowy zachód i jej dopływy takie jak: potok Mitr ęga, Trzebyczka, Smudzówka, śelisławicki, Pustkowiec, Jordan. Gmina w cało ści poło Ŝona jest w zlewni rzeki Wisły. Z północno - zachodniej cz ęś ci gminy wody powierzchniowe odprowadzaj ą potoki Trzonia i Czeczówka uchodz ące do rzeki Brynicy (rzeka ta płynie poza granicami Gminy Siewierz). Wody powierzchniowe stoj ące to przede wszystkim: • Zalew Przeczycko - Siewierski powstały na rzece Przemszy o powierzchni całkowitej około 570 ha (w tym w Mierz ęcicach 170 ha), pełni ący funkcj ę retencyjno - przeciwpowodziow ą. • Stawy rybne w dolinie potoku Mitr ęga o ogólnej powierzchni 40 ha, i przy ul. Warszawskiej o powierzchni 1,5 ha. • Zbiornik wodny Pogoria IV oficjalnie nazwany „Ku źnica War ęŜ yńska” o powierzchni 560 ha i maksymalnej gł ęboko ści 23 m (z czego około 108 ha w Gminie Siewierz), pełni ący funkcj ę retencyjno - przeciwpowodziow ą. Zbiornik ten powstał w wyrobisku byłej kopalni piasku podsadzkowego „Ku źnica War ęŜ yńska”, co pozwoliło na zrekultywowanie terenu zdegradowanego ponad trzydziestoletni ą działalno ści ą kopalni. Zbiornik oficjalnie przekazano do u Ŝytku w 2005 r. Hydrografi ę terenu uzupełnia system mniejszych cieków i rowów, które rozdziela wododział z kierunkiem spływu w cz ęś ci wschodniej gminy do Przemszy, a z cz ęś ci zachodniej gminy do Brynicy.

Stan wód powierzchniowych Obowi ązek badania i oceny jako ści wód powierzchniowych w ramach Programu Monitoringu Środowiska wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r. poz. 145) zwanej dalej ustaw ą - Prawo wodne, przy czym zgodnie z ust. 3 tego artykułu badania jako ści wód powierzchniowych w zakresie elementów fizykochemicznych, chemicznych i biologicznych nale Ŝą do kompetencji Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. Celem wykonywania bada ń jest stworzenie podstaw do podejmowania działa ń na rzecz poprawy stanu wód oraz ich ochrony przed zanieczyszczeniem, w tym ochrony przed eutrofizacj ą powodowan ą wpływem sektora bytowo-komunalnego i rolnictwa oraz ochrony przed zanieczyszczeniami przemysłowymi, w tym zasoleniem i substancjami szczególnie szkodliwymi dla środowiska wodnego. Oceny stanu wód powierzchniowych s ą wykorzystywane do zintegrowanego zarz ądzania wodami w układzie dorzeczy. Dlatego konieczne jest zapewnienie spójno ści bada ń i ocen realizowanych w ramach monitoringu wód: powierzchniowych i podziemnych. Wody powierzchniowe na terenie Gminy Siewierz badane były zgodnie z „Programem Pa ństwowego Monitoringu Środowiska dla województwa śląskiego na lata 2010 - 2012”. Prowadzone były badania w dwóch punktach pomiarowo- kontrolnych monitoringu rzek tj.: • Trzebyczka - uj ście do Przemszy w 2010 r. (monitoring operacyjny),

30 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• Przemsza - powy Ŝej zbiornika Przeczyce w 2010, 2011 i 2012 r. (monitoring diagnostyczny i operacyjny).

Stan na 2011 r. Badania obejmowały ocen ę stanu ekologicznego i stanu chemicznego wód, które wykonano w oparciu o rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych (Dz. U. z 2008 r. Nr 162, poz. 1008), natomiast ocen ę stanu wód za 2011 r. na podstawie w/w bada ń wykonano w oparciu o rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 9 listopada 2011 r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jako ści dla substancji priorytetowych (Dz. U. z 2011 r. Nr 257, poz. 1545). Dla diagnostycznego punktu pomiarowo-kontrolnego Przemsza (powy Ŝej zbiornika Przeczyce) obowi ązywał zakres pomiarowy obejmuj ący list ę elementów biologicznych, fizykochemicznych, a tak Ŝe substancje chemiczne. Podstawowym celem monitoringu diagnostycznego jest ustalenie stanu jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych dla uzupełnienia identyfikacji rodzajów i wielko ści znacz ących oddziaływa ń antropogenicznych, zaprojektowania przyszłych programów monitoringu oraz dokonania długoterminowych zmian stanu wód w warunkach naturalnych oraz w wyniku oddziaływa ń antropogenicznych. Podstaw ą oceny biologicznej był fitobentos oraz makrofity. Klasyfikacja elementów biologicznych w omawianym punkcie wykazała stan słaby wód (klasa IV). Natomiast klasyfikacja elementów fizykochemicznych, wspieraj ących element biologiczny, obejmowała wska źniki charakteryzuj ące stan fizyczny, warunki tlenowe i zanieczyszczenia organiczne, zasolenie, zakwaszenie oraz warunki biogenne. W tej kategorii uzyskano wynik zadawalaj ący, jako ść wód oceniono jako stan dobry (II). W punkcie stwierdzono bardzo dobr ą (I) jako ść substancji z grupy zanieczyszcze ń syntetycznych i niesyntetycznych wchodz ących w skład oceny stanu ekologicznego Na podstawie oceny ww. elementów wykonano ocen ę stanu ekologicznego jednolitych cz ęś ci wód powierzchniowych. Ocena wykazała słaby stan ekologiczny w punkcie Przemsza do zbiornika Przeczyce. Ocena stanu chemicznego wykonana została na podstawie bada ń substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego z grupy priorytetowych (m.in. benzen, kadm, dichlorometan, ołów, rt ęć , naftalen, nikiel, benzo(a)piren) oraz z tzw. innych substancji zanieczyszczaj ących (m.in. tetrachlorometan, DDT całkowity). Ocena wykazała zły stan chemiczny badanych jednolitych cz ęś ci wód. Wyniki bada ń w punkcie pomiarowo - kontrolnym przedstawiono w tab. 4.

Tabela 4. Ocena jako ści wód powierzchniowych w roku 2011 r. na terenie Gminy Siewierz Nazwa Nazwa Klasa Klasa elementów Klasa elementów Stan Stan punktu rzeki elementów fizykochemicznych - fizykochemicznych - ekologiczny chemiczny pomiarowo- kilometr biologicznych stan fizyczny, specyficzne kontrolnego warunki tlenowe, zanieczyszczenia zasolenie, syntetyczne i zakwaszenie, niesyntetyczne substancje biogenne Przemsza Przemsza IV II I SŁABY PSD (powy Ŝej 58,5 (stan słaby) (stan dobry) (stan bardzo dobry) (poni Ŝej stanu zbiornika dobrego - Przeczyce) przekroczone st ęŜ enia średnioroczne i maksymalne) Źródło: WIO Ś Katowice

31 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Wody podziemne Na terenie Gminy Siewierz wyst ępuj ą trzy pi ętra wodono śne: czwartorz ędowe, jurajskie i triasowe. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne zwi ązane jest z piaszczystymi i Ŝwirowymi utworami doliny rzeki Przemszy. Zlokalizowany tu jest GZWP Nr 455 Dąbrowa Górnicza, który obejmuje południowe kra ńce gminy. Czwartorz ędowe pi ętro wodono śne zasilane jest bezpo średnio opadami atmosferycznymi. Ponadto w zwi ązku z brakiem izolacji od poziomu terenu wody w tym pi ętrze w znacznym stopniu nara Ŝone s ą na zanieczyszczenia. Dlatego te Ŝ cz ęsto wyst ępuj ą w nich zwi ązki azotu i fosforany. Na terenie gminy brak jest stałych punktów monitoringu jako ści wód tego poziomu. Jurajskie pi ętro wodono śne obejmuje północn ą cz ęść gminy i zwi ązane jest z s ąsiaduj ącym od północy UPWP JI Pogoria. Wody tego pi ętra wyst ępuj ą w piaskach i piaskowcach o mi ąŜ szo ści od 20 d0 40 m. Poziom ten zasilany jest bezpo średnio na wychodniach lub przez przepuszczalne utwory czwartorz ędu. Tak jak w przypadku poziomu czwartorz ędowego brak jest punktów monitoringowych na terenie gminy. Triasowe pi ętro wodono śne tworz ą wapienie muszlowe i ret rozdzielone utworami marglistymi. Zlokalizowany jest tu zasobny w wody GZWP Nr 454 Olkusz - Zawiercie, który swym zasi ęgiem obejmuje obszar całej gminy. Pi ętro to zasilane jest głównie poprzez utwory czwartorz ędu i jury, rzadziej na wychodniach, co ogranicza stopie ń nara Ŝenia na zanieczyszczenia z powierzchni. Na terenie Gminy Siewierz zlokalizowane s ą dwa punkty monitoringu wód tego pi ętra. Zbiornik ten ma najwi ększe znaczenie dla gminy. Gł ęboko ść zalegania wód podziemnych na terenie gminy jest znacznie zró Ŝnicowana i uzale Ŝniona od budowy geologicznej, warunków litologicznych i rze źby terenu. Płytkie jej wyst ępowanie zwi ązane jest z płaskimi terenami i płytko zalegaj ącymi iłami kajprowymi. Sytuacja taka ma miejsce w całej wschodniej cz ęś ci Gminy Siewierz, gdzie pierwszy poziom wód gruntowych zalega ju Ŝ na gł ęboko ści 1 m a w centralnej cz ęś ci samego miasta na około 2 m. Na pozostałych terenach wody wyst ępuj ą na gł ęboko ści około 10 m i na terenie wyniesie ń w Brudzowicach i Chmielowskim gł ęboko ść ta dochodzi nawet do 30 m.

Stan wód podziemnych Wody podziemne na terenie Gminy Siewierz badane s ą zgodnie z „Programem Pa ństwowego Monitoringu Środowiska dla województwa śląskiego na lata 2010-2012”. W 2011 r. badania prowadzone były w jednym punkcie zlokalizowanym na GZWP Nr 454 w Podwarpiu. Charakterystyk ę punku pomiarowego na terenie gminy przestawiono w tab. 5.

Tabela 5. Charakterystyka punktu monitoringu wód podziemnych na terenie Gminy Siewierz Numer Nazwa Nr Nr Rodzaj UŜytkowanie Gł ęboko ść Stratygrafia punkt punktu GZW JCWPd punkt punktu punktu uj ętej u P u [m p.p.t.] warstwy

0003/R Podwarpie 454 135 W Uj ęcie na 52 T2 potrzeby bytowo- gospodarcze, czynne Źródło: WIO Ś Katowice Obja śnienia: 0003/R - punkt w sieci regionalnej, GZWP – Główny Zbiornik Wód Podziemnych, JCWPd - Jednolita Cz ęść Wód Podziemnych, W – studnia wiercona, T2 – trias,

Ocena jako ści wód podziemnych została wykonana dla punktu pomiarowego w sieci regionalnej w oparciu o rozporz ądzenia: • Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 r. w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz. U. z 2008 r. Nr 143, poz. 896), • Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 roku w sprawie jako ści wody przeznaczonej do spo Ŝycia przez ludzi (Dz. U. z 2007 r. Nr 61, poz. 417, z pó źn. zm.).

32 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Wody w omawianym punkcie obj ęte były monitoringiem regionalnym w ramach sieci regionalnej. Badania prowadzone były w odniesieniu do jednolitych cz ęś ci wód podziemnych. Woda zakwalifikowana została do klasy II (woda dobrej jako ści), typu wodorow ęglanowo - siarczanowo - wapniowo - magnezowego. W tab. 6 przedstawiono wskaźniki zanieczyszcze ń odpowiadaj ących poszczególnym klasom jako ści wody dla punktu zlokalizowanego na terenie gminy.

Tabela 6. Jako ść wody w latach 2010-2011 Numer Nazwa Klasa Klasa Wska źniki odpowiadaj ące RZGW punktu punktu jako śc jako śc poszczególnym klasom jako ści 2011 i 2010 i 2011 r. II klasa

0003/R Podwarpie III II temp, Ca, Mg, Zn, HCO 3,SO 4 Gliwice

Źródło: WIO Ś Katowice Obja śnienia: RZWG - Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej

Gospodarka wodno - ściekowa

Zaopatrzenie w wod ę W Mie ście i Gminie Siewierz zaopatrzenie w wod ę prowadzone jest przez Zakład Usług Wodnych i Kanalizacyjnych. ZUWiK jest zakładem bud Ŝetowym Urz ędu Miasta i Gminy utworzonym na mocy Uchwały Rady Miejskiej w Siewierzu Nr VI/40/94 z dnia 28.12.1994 r., który prowadzi tak Ŝe działalno ść w zakresie zbiorowego odprowadzania ścieków z terenu miasta. Zakład obsługuje 93,9 km sieci wodoci ągowej, ilo ść przył ączy wodoci ągowych wynosi obecnie 5 067 sztuk. W 2010 r. ZUWiK rozpocz ął równie Ŝ działalno ść w zakresie oczyszczania miasta Siewierz. Podstaw ą działalno ści Zakładu s ą: 1. eksploatacja uj ęć gł ębinowych, 2. rozprowadzanie wody, 3. eksploatacja sieci kanalizacyjnej i mechaniczno – biologicznej oczyszczalni ścieków. Zakład Usług Wodnych i Kanalizacyjnych prowadzi takŜe działalno ść usługow ą zwi ązan ą z rozprowadzaniem wody i odbiorem ścieków w zakresie: 1. budowy i przebudowy urz ądze ń wodno – kanalizacyjnych, 2. wykonawstwa przył ączy wodoci ągowych i kanalizacyjnych, 3. monta Ŝ wodomierzy i podliczników, 4. usługi transportowo-sprz ętowe.

Według Banku Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego charakterystyk ę sieci wodoci ągowej przedstawiono w tab. 7.

Tabela 7. Charakterystyka sieci wodoci ągowej według danych GUS w 2011 r. Wodoci ągi 2011 r. Długo ść czynnej sieci rozdzielczej km 82,1 Poł ączenia prowadz ące do budynków szt 4 611 mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania Woda dostarczona gospodarstwom dam 3 431,3 domowym Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej osoba 5 443 w mie ście Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej osoba 11 942 Korzystaj ący z instalacji w % ogółu % 97,4 ludno ści* Korzystaj ący z instalacji w % ogółu % 98,6 ludno ści w mie ście* Korzystaj ący z instalacji w % ogółu % 96,5 ludno ści na wsi* Obja śnienia: * - dane za 2010 r.

33 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Zu Ŝycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludno ści w Gminie Siewierz w roku 2011 przedstawiono w tab. 8.

Tabela 8. Zu Ŝycie wody na potrzeby gospodarki narodowej i ludno ści w Gminie Siewierz w 2011 r. Ogółem Przemysł Eksploatacja sieci Eksploatacja sieci wodoci ągowej wodoci ągowej - Gospodarstwa domowe tys. m 3 489,9 47 442,9 431,3 Źródło: GUS

Własne uj ęcia wód posiadaj ą przedsi ębiorstwa takie jak: • Górnicze Zakłady Dolomitowe S. A. - Zakład posiada pozwolenie na pobór wód podziemnych - Decyzja Marszałka Województwa Śląskiego nr 3356/OS/2008 z dnia 22.12.2008 r. wa Ŝną do 22.12.2018 r. zmienion ą Decyzj ą nr 237OS/2010 z dnia 19.01.2010 r. Pobór wód wynosił: ♣ w 2010 r. – 17 021 m 3, ♣ w 2011 r. – 8 697 m 3, ♣ w 2012 r. I półrocze – 2 206 m 3. • Air Products Sp. z o.o. - Zakład posiada pozwolenie na pobór wód podziemnych. Pobór wód wynosił: ♣ w 2010 r. – 40 852 m 3, ♣ w 2011 r. – 35 135 m 3, ♣ w 2012 r. – 28 894 m 3.

Gospodarka ściekowa Według Banku Danych Lokalnych Głównego Urz ędu Statystycznego charakterystyk ę sieci kanalizacyjnej przedstawiono w tab. 9.

Tabela 9. Charakterystyka sieci kanalizacyjnej według danych GUS w 2011 r. Wodoci ągi 2011 r. Długo ść czynnej sieci rozdzielczej km 24,3 Poł ączenia prowadz ące do budynków szt 950 mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania Ścieki odprowadzone dam 3 105 Ludno ść korzystaj ąca z sieci kanalizacyjnej osoba 2 535 w mie ście Ludno ść korzystaj ąca z sieci wodoci ągowej osoba 2 535 Korzystaj ący z instalacji w % ogółu % 17,5 ludno ści* Korzystaj ący z instalacji w % ogółu % 39,5 ludno ści w mie ście* Korzystaj ący z instalacji w % ogółu % 0,0 ludno ści na wsi* Obja śnienia: * - dane za 2010 r.

Na terenie Gminy Siewierz skanalizowane jest Miasto Siewierz. Sie ć kanalizacyjna zlokalizowana jest po wschodniej i zachodniej stronie drogi krajowej Nr 1. W pa ździerniku 2012 r. zako ńczyła si ę budowa kanalizacji sanitarnej na Osiedlu Jezioro, gdzie ł ączna długo ść kanału sanitarnego grawitacyjnego to 4 014 m. Natomiast w dalszym ci ągu nie skanalizowano Ŝadnego sołectwa. Z danych Zakładu Usług Wodnych i Kanalizacyjnych w Siewierzu wynika, i Ŝ obsługuje on 25,7 km sieci kanalizacyjnej, a ilo ść przył ączy kanalizacyjnych wynosi obecnie 901 sztuk.

34 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Oczyszczanie ścieków Ścieki komunalne na terenie gminy oczyszczane s ą w mechaniczno– biologicznej oczyszczalni ścieków „Północ” znajduj ącej si ę w Siewierzu przy ul. Ściegna. Przepustowo ść oczyszczalni wynosi 1 000 m 3/dob ę. Oczyszczalnia eksploatowana jest przez Zakład Usług Wodnych i Kanalizacyjnych w Siewierzu. Komunalna oczyszczalnia ścieków „Północ” w Siewierzu jest oczyszczalni ą mechaniczno- biologiczn ą z mo Ŝliwo ści ą okresowego wspomagania procesu usuwania fosforu na drodze chemicznej. Ścieki dopływaj ące kanalizacj ą sanitarn ą z terenu miasta Siewierz s ą ściekami komunalnymi, czyli mieszanin ą bytowych i pochodz ących z drobnych działalno ści gospodarczych. Technologia: Ścieki dopływaj ące do oczyszczalni sieci ą kanalizacyjn ą trafiaj ą do pompowni głównej, gdzie rozdrabniane s ą grube zanieczyszczenia na rozdrabniarce mechanicznej. Nast ępnie ścieki wraz ze ściekami ze stacji zlewnej i odciekami pompowane s ą do w ęzła mechanicznego oczyszczalni. W cz ęś ci tej usuwane s ą skratki (sito mechaniczne) i piasek (piaskownik poziomy). Po oczyszczeniu mechanicznym ścieki poddawane s ą oczyszczeniu biologicznemu w dwóch równoległych reaktorach osadu czynnego pracuj ących w systemie reaktorów porcjowych (SBR). Reaktory te mog ą pracowa ć niezale Ŝnie w zale Ŝno ści od ilo ści ścieków dopływaj ących. Procesy zachodz ące w tym etapie obejmuj ą przede wszystkim eliminacj ę zwi ązków organicznych. Mo Ŝliwe jest równie Ŝ prowadzenie biologicznej defosfatacji, nitryfikacji i denitryfikacji. Prowadzi to do znacznego zmniejszenia st ęŜ eń nast ępuj ących wska źników zanieczyszcze ń: ChZT, BZT 5, zawiesiny, azotu amonowego, azotu ogólnego i fosforu. Tak oczyszczone ścieki kierowane s ą do odbiornika, którym jest rzeka Przemsza (Czarna Przemsza) wylotem zlokalizowanym w km 58+280 biegu rzeki, w prawej skarpie brzegowej. Cz ęść ścieków mo Ŝe by ć magazynowana w zbiorniku retencyjnym, słu Ŝą cym do wyrównywania odpływu do odbiornika oraz jako zbiornik zapasowy wody technologicznej. Natomiast nadmiar osadu powstaj ący w stopniu biologicznym, jest podawany do dwóch zbiorników osadu. Schemat technologiczny Oczyszczalni ścieków „Północ” w Siewierzu przestawiono na rys. 3 poni Ŝej. Zgodnie z zał ącznikiem nr 1 do Rozporz ądzenia Ministra Środowiska w sprawie warunków, jakie nale Ŝy spełni ć przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz.U. z 2006 r. Nr 137, poz. 984) oraz uzyskanym pozwoleniem wodno-prawnym oczyszczone ścieki z Oczyszczalni ścieków „Północ” w Siewierzu wprowadzane do rzeki Przemszy winny spełnia ć nast ępuj ące warunki takie jak najwy Ŝsze dopuszczalne warto ści wska źników dla ścieków oczyszczonych:

• BZT 5 - 25 mg 02/l, • ChZT Cr - 125 mg 02/l, • Zawiesina ogólna - 35 mg/l.

35 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Rysunek 3. Schemat technologiczny Oczyszczalni ścieków „Północ”

Na pozostałym obszarze Gminy Siewierz ścieki sanitarne odprowadzane s ą do przydomowych zbiorników bezodpływowych i transportowane taborem asenizacyjnym do stacji zlewnej zlokalizowanej na terenie oczyszczalni ścieków „Północ”.

Na terenie gminy funkcjonuj ą równie Ŝ lokalne zakładowe oczyszczalnie ścieków przemysłowych i bytowych. Nale Ŝą do nich m. in.:

36 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

– mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków nale Ŝą ca do Zespołu Opieki Zdrowotnej - Szpitala Chorób Płuc w Siewierzu, ul. Ole śnickiego 21, – mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków nale Ŝą ca do Air Products Sp. z o.o., ul. Kielecka 30, – mechaniczno - chemiczna oczyszczalnia ścieków nale Ŝą ca do Górniczych Zakładów Dolomitowych S. A., ul. Bacholi ńska 11, – biologiczna oczyszczalnia ścieków bytowych nale Ŝą ca do Nadle śnictwa Siewierz, Łysa Góra 6.

Oczyszczalnia ścieków nale Ŝą ca do Zespołu Opieki Zdrowotnej - Szpitala Chorób Płuc Zespół Opieki Zdrowotnej - Szpital Chorób Płuc w Siewierzu posiada pozwolenie wodnoprawne wydane przez Starost ę B ędzi ńskiego na okres od dnia 01.01.2006 r. do 31.12.2016 r. W oczyszczalni o przepustowo ści do 120 m 3/d oczyszczane s ą ścieki bytowe pochodz ące z obiektów Szpitala Chorób Płuc oraz O środka Zdrowia „Polmed”. Oczyszczalnia pracuje w technologii wysoko obci ąŜ onego zło Ŝa biologicznego spłukiwanego. Podstawowe urz ądzenia układu oczyszczaj ącego tworz ą: – dla stopnia mechanicznego:
komora krat,
osadnik wst ępny pionowy typu Imhoffa, – dla stopnia biologicznego:
osadnik zło Ŝa biologicznego, spłukiwanego z systemem napowietrzania,
osadnik wtórny z systemem recyrkulacji osadu do komory czerpalno - ssawne oraz komora czerpalno - ssawna z urz ądzeniami do regulacji pracy pomp, pompownia ścieków, chlorownia z aparatur ą i komor ą reakcji oraz poletka osadowe. Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą do odbiornika, którym jest rzeka Przemsza (Czarna Przemsza) wylotem kanalizacyjnym o średnicy 200 mm zlokalizowanym w km 62+470 biegu rzeki, w prawej skarpie brzegowej.

Mechaniczno - biologiczna oczyszczalnia ścieków nale Ŝą ca do Air Products Sp. z o.o. Air Products Sp. z o.o. posiada pozwolenie wodno-prawne wydane przez Starost ę B ędzi ńskiego z dnia 18.12.2007 r. W oczyszczalni o przepustowo ści 259 m 3/rok oczyszczane s ą ścieki bytowe. W skład oczyszczalni wchodz ą: • Komora czerpna ścieków • Pompa ścieków surowych • Pompa ścieków mechanicznie oczyszczonych kierowanych na zło Ŝe biologiczne • Osadnik wst ępny INHOFFA • Zło Ŝe zraszane • Osadnik wtórny • Mieszacz labiryntowy Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą do odbiornika, którym jest rzeka Przemsza w km 63+560.

Mechaniczno - chemiczna oczyszczalnia ścieków nale Ŝą ca do Górniczych Zakładów Dolomitowych S. A. Górnicze Zakłady Dolomitowe S. A. posiadaj ą pozwolenie wodnoprawne wydane przez Marszałka Województwa Śląskiego na okres od dnia 22.12.2008 r. do 22.12.2018 r. W oczyszczalni o przepustowo ści 50 m 3/d oczyszczane s ą ścieki bytowe. Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą do odbiornika, którym jest rów „Ptasznik” i rów A-8 a dalej do rzeki Przemszy (czarnej Przemszy) i Zalewu Przeczyckiego.

Biologiczna oczyszczalnia ścieków nale Ŝą ca do Nadle śnictwa Siewierz Pa ństwowe Gospodarstwo Le śne Lasy Pa ństwowe - Nadle śnictwo Siewierz posiada pozwolenie wodnoprawne wydane przez Starost ę B ędzi ńskiego na okres od dnia 24.04.2002 r. do 30.04.2012 r.

37 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

W oczyszczalni kontenerowej o przepustowo ści 9 m 3/d oczyszczane s ą ścieki bytowe z terenu nadle śnictwa. Oczyszczone ścieki odprowadzane s ą do odbiornika, którym jest ziemia poprzez rów melioracyjny.

Ponadto Electrolux Poland Sp. z o.o. posiada neutralizator, który chemicznie oczyszcza ścieki przemysłowe z lakierni przed zrzutem do kanalizacji sanitarnej o przepustowo ści max. 2 m 3/h.

Podsumowanie Głównym zagro Ŝeniem dla wód zarówno powierzchniowych jak i podziemnych na terenie gminy jest brak kanalizacji sanitarnej, która obj ęłaby zasi ęgiem wszystkich mieszka ńców gminy (tam gdzie jest to uzasadnione ekonomicznie i technicznie) oraz nieszczelne zbiorniki bezodpływowe. Prowadzi to do odprowadzania nieoczyszczonych ścieków komunalnych bezpo średnio do środowiska poprzez nielegalne wyloty kanalizacji oraz nieszczelne szamba. Ścieki te s ą źródłem głównie zanieczyszcze ń takich jak: BZT 5, ChZT, azot amonowy i fosforany. Źródłem zanieczyszcze ń są równie Ŝ wody opadowe spływaj ące z terenów rolniczych (zawieraj ących zwi ększone ilo ści zwi ązków azotu wskutek nieracjonalnego stosowania gnojowicy i nawozów azotowych) oraz dróg, parkingów, itp.

5.3. Ochrona przed powodzi ą

Do aktualnych regulacji prawnych dotycz ących ochrony przed powodzi ą nale Ŝy ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145, t.j.).

Spo śród naturalnych cieków w granicach Miasta i Gminy zagro Ŝenie powodziowe stwarzaj ą nieuregulowane odcinki nast ępuj ących rzek i potoków: • Rzeka Czarna Przemsza, • Potok śelisławicki, • Potok Mitr ęga, • rów komunalny uchodz ący do rzeki Trzebyczka (w km 0 + 870 m. Wojkowice Ko ścielne). Pozostałe cieki (Smudzówka, Potok Pustkowiec, Trzonia, Potok Wojkowicki) nie stanowi ą zagro Ŝenia powodziowego.

Administratorem rzeki Czarna Przemsza jest Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Gliwicach, za ś potokami (Potok śelisławcki, Mitr ęga, Grzebyczka, Smudzówka, Pustkowiec, Trzonia, Wojkowicki) administruje Śląski Zarz ąd Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Katowicach.

W ostatnich latach najwi ęcej zdarze ń powodziowych zanotowano w 1997 r., 2001 r. oraz w 2010 r. W zwi ązku z istniej ącym zagro Ŝeniem powodziowym w 2009 r. w Gminnym Centrum Zarz ądzania Kryzysowego opracowano „ Plan operacyjny ochrony przed powodzi ą Miasta i Gminy Siewierz ”. Plan ten stanowi jedno z podstawowych narz ędzi Burmistrza Miasta i Gminy Siewierz oraz Gminnego Zespołu Zarz ądzania Kryzysowego podczas działa ń w przypadku wyst ąpienia powodzi na skal ę wymagaj ącą koordynacji akcji ratowniczej i zaanga Ŝowania w ni ą sił i środków szczebla powiatowego i wojewódzkiego. Plan okre śla w szczególno ści: • funkcje poszczególnych organów zapewniaj ących wła ściwe prowadzenie działa ń, • zasady prowadzenia działa ń ratowniczych przez ró Ŝne rodzaje słu Ŝb, • zasady współdziałania ró Ŝnych szczebli administracyjnych, w zale Ŝno ści od skali powstałego zagro Ŝenia powodziowego, • zasady dokumentowania przeciwpowodziowych działa ń operacyjnych.

W Planie wyznaczono rejony i obiekty zagro Ŝone powodzi ą: • miejscowo ści sołectwa Wojkowice Ko ścielne: Zawodzie, Ku źnica War ęŜ yńska, Ku źnica Podle śna,

38 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• rejon Piwoni, gdzie zalewiska tworzy rzeka Czarna Przemsza i lokalny dopływ Potok śelisławicki, • rejony przyległe do nieuregulowanego biegu „Czarnej Przemszy” na odcinku ul. Krakowskiej i przy SPGK Siewierz, • rejon śelisławice ul. Przyszło ści, gdzie naturalny ciek wodny Potok śelisławiecki bierze swój pocz ątek w Pi ńczycach - powiat Myszków, • rejon ul. Zagł ębiowskiej, gdzie naturalny ciek wodny Mitr ęga zasila zbiornik Przeczycko- Siewierski, • teren ul. Wodnej z uwagi na zkłócenie naturalnego spływu wód, • gospodarstwa domowe na ul. Długiej, • pola uprawne, ł ąki i nieu Ŝytki w rejonach przyległych do ww. terenów. Dodatkowo wyznaczono zagro Ŝone mosty: most przy ulicy Mostowej (Piwo ń, rzeka Przemsza) oraz most przy ulicy Przyszło ści ( śelisławice, potok śelisławicki). Posterunek wodowskazowy znajduje si ę w dwóch punktach: na Czarnej Przemszy w miejscowo ści Piwo ń (stan ostrzegawczy 270 cm, alarmowy od 330 cm) oraz na Potoku Mitr ęga w Ku źnicy Sulikowskiej (stan ostrzegawczy 210 cm, alarmowy od 260 cm).

W celu poprawy ochrony przeciwpowodziowej na terenie gminy zaplanowano przedsi ęwzi ęcie polegaj ące na wykonaniu nasypu turystyczno-widokowego z jednoczesn ą funkcj ą zabezpieczenia przeciwpowodziowego, w ramach zagospodarowania terenu wokół zamku w Siewierzu. Polega ć ono będzie na budowie nasypu na zasadzie i konstrukcji wału przeciwpowodziowego o szeroko ści u podstawy 11 m, długo ści 750 m i powierzchni 8250 m2, na nieruchomo ściach znajduj ących si ę w bezpo średnim s ąsiedztwie rzeki Przemszy. Nasyp widokowy stanowi ć b ędzie element krajobrazu otoczenia Zamku Biskupów Krakowskich, a prowadzona na koronie ście Ŝka spacerowa b ędzie stanowiła miejsce obserwacji Zamku i jego otoczenia. Nasyp zaplanowano zlokalizowa ć w odległo ści ok. 100 m na wschód od Zamku, wzdłu Ŝ meandruj ącego koryta Czarnej Przemszy. W 2012 r. opracowano raport o oddziaływaniu na środowisko, a w dniu 26 listopada 2012 r. Wójt Gminy Mierz ęcice wydał decyzj ę nr GK.6220.0002.2011 o środowiskowych uwarunkowaniach dla przedmiotowego przedsi ęwzi ęcia.

Ponadto Gmina Siewierz została obj ęta Programem ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły przyj ętego Uchwał ą Rady Ministrów Nr 151/2011 z dnia 9 sierpnia 2011 r. W Programie dla obszaru powiatu b ędzi ńskiego zawarto plany zagospodarowania głównie zlewni rzek Małej Wisły i Przemszy, która stwarza coraz wi ęcej problemów mieszka ńcom Zagł ębia. Programem zostało obj ętych 36,5 % województwa śląskiego. Teren Siewierza jako obszar potencjalnie nara Ŝony na ryzyko powodzi został tak Ŝe uj ęty we Wst ępnej Ocenie Ryzyka Powodziowego (WORP). Według informacji zawartych w WOPR Gmina Siewierz nie nale Ŝy do obszarów o znacz ącym ryzyku wyst ąpienia powodzi, jednak Ŝe na jej terenie miały miejsce znacz ące powodzie historyczne (rys. 4).

39 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Legenda:

Rysunek 4. Mapa obszarów znacz ących powodzi historycznych na terenie Siewierza Źródło: Wst ępna Ocena Ryzyka Powodziowego

Program ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły Celem Programu ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły jest zwi ększenie bezpiecze ństwa powodziowego w dorzeczu górnej Wisły, poprzez: • efektywne planowanie i realizacj ę środków ochrony; • rozwój działa ń prewencyjnych dla ograniczenia zagro Ŝenia powodziowego, ukierunkowanych na zasady planowania przestrzennego i na ograniczenia w zagospodarowaniu terenów zalewowych. Działania te wspieraj ą tak Ŝe ekonomiczn ą zasadno ść planowanych środków ochrony przed powodzi ą oraz umo Ŝliwiaj ą ich wła ściw ą przestrzenn ą lokalizacj ę. Obszarowo Program ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły (do uj ścia Sanny) ograniczony jest zasi ęgiem terytorialnym województw małopolskiego, podkarpackiego, świ ętokrzyskiego, śląskiego oraz lubelskiego. Program stanowi odr ębn ą i zamkni ętą cało ść , zgodnie z prawem wodnym terytorialnie odniesion ą do regionu wodnego Małej Wisły i regionu wodnego Górnej Wisły, dotycz ącą zagadnie ń powodziowych. Zakres Programu obejmuje: • ocen ę obecnego potencjału przeciwpowodziowego na tle aktualnych i przyszłych potrzeb; • identyfikacj ę lokalnie uzasadnionych i uwarunkowanych – kierunków ochrony w układzie zlewniowym oraz wynikaj ących z nich niezb ędnych środków prewencji i bezpo średniej ochrony; • działania dla ograniczenia wielko ści powodzi, obejmuj ące środki techniczne, takie jak: sterowana retencja zbiornikowa, mała retencja oraz retencyjne przysposobienie dorzecza rekompensuj ące zabudow ę i rozwój infrastruktury, poldery powodziowe oraz środki nietechniczne, czyli powi ększenie naturalnej retencji poł ączone z ochron ą ekosystemów; • działania dla ograniczenia zasi ęgu oraz skutków powodzi, obejmuj ące zabudow ę i umocnienie koryt cieków, wały przeciwpowodziowe, kanały ulgi oraz inne obiekty b ądź zabiegi realizuj ące te działania. Program ochrony przed powodzi ą w dorzeczu górnej Wisły okre śla średniookresow ą strategi ę modernizacji systemu ochrony przed powodzi ą uwzgl ędniaj ąc potrzeby zabezpieczenia przeciwpowodziowego oraz sporz ądzenia prewencyjnych planów ograniczenia zagro Ŝenia powodziowego. Zawiera tak Ŝe list ę przewidzianych do realizacji, uzasadnionych potrzebami, kompleksowych projektów ochronnych.

40 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Wst ępna Ocena Ryzyka Powodziowego (WORP) Zgodnie z zapisami Dyrektywy 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 pa ździernika 2007 r. w sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarz ądzania nim (tzw. Dyrektywy Powodziowej) kraje Unii Europejskiej maj ą obowi ązek opracowania 4 dokumentów, które przyczyni ą si ę do zmniejszenia ryzyka powodziowego: • Wst ępna Ocena Ryzyka Powodziowego - do 22 grudnia 2011 r., • Mapy zagro Ŝenia powodziowego i mapy ryzyka powodziowego - do 22 grudnia 2013 r., • Plany zarz ądzania ryzykiem powodziowym - do 22 grudnia 2015 r. Zgodnie ze wskazanym terminarzem, Prezes Krajowego Zarz ądu Gospodarki Wodnej zatwierdził w dniu 21 grudnia 2011 r. Wst ępn ą Ocen ę Ryzyka Powodziowego. Nale Ŝy podkre śli ć, Ŝe obszary wyznaczone w WORP nie stanowi ą podstawy do planowania przestrzennego, poniewa Ŝ jej celem nie jest wyznaczenie precyzyjnego zasi ęgu obszarów zagro Ŝonych powodzi ą, lecz wst ępne ich zidentyfikowanie, w celu wyselekcjonowania rzek, które stwarzaj ą zagro Ŝenie powodziowe. Dla rzek wskazanych w WORP zostanie wykonane matematyczne modelowanie hydrauliczne, w wyniku którego wyznaczone zostan ą precyzyjne obszary, przedstawione na mapach zagro Ŝenia powodziowego. Dopiero te obszary b ędą podstaw ą do prowadzenia polityki przestrzennej na obszarach zagro Ŝenia powodziowego. Zgodnie z art. 88 d ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (Dz. U. z 2012 r., poz. 145, t.j.) granice przedstawione na mapach zagro Ŝenia powodziowego będą uwzgl ędniane w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, planie zagospodarowania przestrzennego województwa, miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego lub decyzji o warunkach zabudowy.

Zbiorniki retencyjne Na terenie gminy znajduj ą si ę dwa sztuczne zbiorniki retencyjno-przeciwpowodziowe: 1) zbiornik Przeczycko-Siewierski został wybudowany w 1963 r. Powstał w wyniku przegrodzenia doliny rzeki Przemszy w km 53+420 zapor ą ziemn ą, zamykaj ąc zlewni ę rzeki o powierzchni 294 km 2. Zapora ziemna pi ętrzy w nim wod ę na wysoko ść 14 metrów, a całkowita powierzchnia zalewu wynosi około 570 ha (w tym na terenie gminy Mierz ęcice 170 ha). Średnia gł ęboko ść wody wynosi 3,1 m, za ś maksymalna około 8 m. Zbiornik jest obiektem wielozadaniowym, spełniaj ącym nast ępuj ące funkcje: • wyrównawcz ą - polegaj ącą na magazynowaniu wody do celów pitnych i przemysłowych, zapewnieniu przepływu nienaruszalnego poni Ŝej zapory oraz podwy Ŝszeniu przepływów ni Ŝówkowych w rzece, • przeciwpowodziow ą - zwi ązan ą z redukowaniem fal powodziowych i ochron ą terenów le Ŝą cych poni Ŝej zbiornika, • rekreacyjn ą - turystyka, w ędkarstwo. 2) zbiornik Ku źnica War ęŜ yńska utworzony został w 2005 r. w wyrobisku byłej kopalni piasku. Teren zdegradowany przez ponad trzydziestoletni ą działalno ść kopalni został zrekultywowany, a krajobraz został wzbogacony o dodatkowe walory przyrodnicze i turystyczne. Powierzchnia zbiornika wynosi 560 ha, z czego 108 ha znajduje się na terenie Gminy Siewierz w rejonie Wojkowic Ko ścielnych. Regionalny Zarz ąd Gospodarki Wodnej w Gliwicach wł ączaj ąc zbiornik Ku źnica War ęŜ yńska do systemu zbiorników Przeczyce i Pogoria III stworzył zespół zbiorników retencyjnych zlewni Czarnej Przemszy. Eksploatacja zespołu zbiorników, prowadzona wg zasad zintegrowanej gospodarki wodnej, zapewnia: • ochron ę przeciwpowodziow ą doliny Czarnej Przemszy poprzez redukcj ę fal powodziowych do przepływów nieszkodliwych poni Ŝej zbiorników, • zwi ększenie dyspozycyjnych zasobów wody zapewniaj ące pełn ą gwarancj ę poborów wody dla u Ŝytkowników zgrupowanych głównie w rejonie Łagiszy oraz mo Ŝliwo ści pokrycia ewentualnego wzrostu zapotrzebowania w przyszło ści o ok. 50 % w stosunku do stanu obecnego, • mo Ŝliwo ści prowadzenia gospodarki rybackiej na zbiornikach oraz wykorzystania ich obrze Ŝy i akwenów dla celów rekreacyjnych i sportów wodnych. Ze wzgl ędu na poło Ŝenie oraz najwi ększ ą pojemno ść u Ŝytkow ą kluczow ą rol ę prowadzeniu zintegrowanej gospodarki odgrywa zbiornik Przeczyce. Odpływy z tego zbiornika wynikaj ące

41 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

ze wszystkich w/w zada ń s ą nast ępnie kierowane do zbiornika Ku źnica War ęŜ yńska poprzez węzeł rozdziału wód Czarnej Przemszy („A”), a ich cz ęść - ze wzgl ędów środowiskowych do starego koryta tej rzeki. Zbiornik Ku źnica War ęŜ yńska istotnie redukuje fal ę powodziow ą Czarnej Przemszy oraz zwi ększa efekty w zakresie dyspozycyjnych zasobów wodnych w bezpo średnim s ąsiedztwie głównych u Ŝytkowników stwarzaj ąc mo Ŝliwo ści wzrostu zaopatrzenia na wod ę w tym deficytowym dotychczas rejonie.

5.4. Gospodarka odpadami komunalnymi

Obecny system gospodarowania odpadami komunalnymi na terenie Miasta i Gminy Siewierz realizowany jest w oparciu o „Aktualizacj ę planu gospodarki odpadami dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2009-2012” oraz w oparciu o Regulamin utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Miasta i Gminy Siewierz. Plan został przyj ęty Uchwał ą Nr XLI/309/09 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 29 pa ździernik 2009 r. w sprawie przyj ęcia „Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami dla Miasta i Gminy Siewierz 2009-2012”, natomiast aktualnie obowi ązuj ący Regulamin - Uchwał ą Nr XXVI/211/12 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 26 listopada 2012 r. Dokumentami nadrz ędnymi wobec Aktualizacji PGO był Krajowy Plan Gospodarki Odpadami 2010 (KPGO 2010) i Aktualizacja planu gospodarki odpadami dla województwa śląskiego 2009 (APGO W Ś 2009). Warto nadmieni ć, i Ŝ zgodnie z nowymi zmianami ustawy o odpadach (Dz. U. z 2010 r. Nr 185, poz. 1243, t.j. z pó źn. zm.) zrezygnowano z opracowywania planu gospodarki odpadami na szczeblu gminnym i powiatowym. Obowi ązuj ą natomiast krajowy plan gospodarki odpadami oraz wojewódzkie plany gospodarki odpadami. Obecnie obowi ązuje Krajowy plan gospodarki odpadami 2014 przyj ęty Uchwał ą Nr 217 Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 2010 r. (M. P. z 2010 r. Nr 101, poz. 1183) oraz Plan gospodarki odpadami województwa śląskiego 2014 przyj ęty Uchwał ą Nr IV/25/1/2012 Sejmiku Województwa Śląskiego z dnia 24 sierpnia 2012 r.

Jak wynika z informacji przekazanych z Urz ędu Miasta i Gminy Siewierz ilo ść odebranych zmieszanych odpadów komunalnych w 2011 r. wynosiła 1 456,46 Mg, za ś odpadów zbieranych selektywnie - 319,4 Mg. Ilo ść odebranych poszczególnych frakcji odpadów pochodz ących z selektywnej zbiórki zestawiono w tabeli 10.

Tabela 10. Zestawienie ilo ści odebranych odpadów komunalnych pochodz ących z selektywnej zbiórki na terenie Siewierza w latach 2010-2011 Masa [Mg/rok] Kod Rodzaj odpadu 2010 r. 2011 r. 20 01 01 Papier i tektura 10,9 7,6 20 01 02 Szkło 156,3 153,1 Odpady kuchenne ulegaj ące 20 01 08 14,4 51,6 biodegradacji 20 01 10 Tekstylia 5,0 2,5 20 01 39 Tworzywa sztuczne 30,4 77,0 20 01 40 Metale 0,1 0,1 20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 14,0 21,3 Komunalne odpady - 5,0 6,2 niebezpieczne Suma 236,1 319,4 Źródło : Informacje z Urz ędu Miasta i Gminy Siewierz

W dniu 01 stycznia 1997 r. weszła w Ŝycie ustawa z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 1996 r. Nr 132, poz. 622), która była wielokrotnie nowelizowana, tekst jednolity opublikowano w Dz. U. z 2005 r. Nr 236, poz. 2008 z pó źn. zm.

42 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Transpozycja nowej dyrektywy ramowej (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów) do polskich uregulowa ń prawnych poskutkowała kolejnymi zmianami w ustawie o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach. W 2011 r. przez Sejm przyj ęta została ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 152, poz. 897 z pó źn. zm), która weszła w Ŝycie w dniu 01 stycznia 2012 r. Jednolity tekst ustawy ogłoszono w Dz. U. z 2012 r., poz. 391. Ustawa ta doprecyzowuje zadania gmin w zakresie gospodarowania odpadami, w tym: • ustanowienia selektywnego zbierania odpadów komunalnych obejmuj ącego co najmniej nast ępuj ące frakcje odpadów: papier, metal, tworzywa sztuczne, szkło i opakowania wielomateriałowe oraz odpady komunalne ulegaj ące biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegaj ące biodegradacji, • prowadzenia we wskazanym zakresie selektywnego zbierania i odbierania odpadów komunalnych, w tym powstaj ących w gospodarstwach domowych przeterminowanych leków i chemikaliów, zu Ŝytych baterii i akumulatorów, zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego, mebli i innych odpadów wielkogabarytowych, odpadów budowlanych i rozbiórkowych oraz zu Ŝytych opon, a tak Ŝe odpadów zielonych, • tworzenia punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych i wskazywania miejsc, w których mog ą by ć prowadzone zbiórki zu Ŝytego sprz ętu elektrycznego i elektronicznego pochodz ącego z gospodarstw domowych, • zapewnienia osi ągni ęcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego uŜycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji przekazywanych do składowania, • prowadzenia działa ń informacyjnych i edukacyjnych w zakresie prawidłowego gospodarowania odpadami komunalnymi, w szczególno ści w zakresie selektywnego zbierania odpadów komunalnych, • udost ępniania na stronie internetowej urz ędu gminy informacji dotycz ących gospodarowania odpadami, • dokonywania corocznej analizy stanu gospodarki odpadami komunalnymi.

Nowy system gospodarowania odpadami komunalnymi w gminach funkcjonowa ć b ędzie najpó źniej od 1 lipca 2013 r. Gminy pobiera ć b ędą opłaty od wła ścicieli nieruchomo ści i w zamian zapewnia ć b ędą świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści. Do tego czasu musz ą zosta ć rozstrzygni ęte przetargi na odbieranie lub odbieranie i zagospodarowanie odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i musz ą zosta ć podpisane umowy pomi ędzy gmin ą, a przedsi ębiorcami. Ponadto prowadzona jest tak Ŝe kampania edukacyjno- informacyjna, maj ąca na celu zapoznanie wła ścicieli nieruchomo ści z obowi ązuj ącymi przepisami.

Najwa Ŝniejsz ą zmian ą w ustawie o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach jest zmiana sposobu finansowania gospodarki odpadami. Opłaty za gospodarowanie odpadami wła ściciele nieruchomo ści s ą obowi ązani ponosi ć na rzecz gminy. Obowi ązek ponoszenia niniejszej opłaty powstaje: • za ka Ŝdy miesi ąc, w którym na danej nieruchomo ści zamieszkuje mieszkaniec, • za ka Ŝdy miesi ąc, w którym na danej nieruchomo ści powstały odpady komunalne.

W celu realizacji narzuconych przez ustaw ę o utrzymaniu czysto ści i porz ądku obowi ązków Rada Miejska w Siewierzu podj ęła nast ępuj ące uchwały: • uchwała nr XXVI/211/12 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 26 listopada 2012 r. w sprawie uchwalenia Regulaminu utrzymania czysto ści i porz ądku na terenie Miasta i Gminy Siewierz, • uchwała nr XXVI/212/12 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 26 listopada 2012 r. w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnym oraz ustalenia wysoko ści stawki tej opłaty, • uchwała nr XXVI/213/12 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 26 listopada 2012 r. w sprawie terminu, cz ęstotliwo ści i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi,

43 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• uchwała nr XXVI/214/12 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 26 listopada 2012 r. w sprawie szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści i zagospodarowania tych odpadów, w zamian za uiszczon ą przez wła ściciela nieruchomo ści opłat ę za gospodarowanie odpadami komunalnymi, • uchwała nr XXVI/215/12 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 26 listopada 2012 r. w sprawie wzoru deklaracji o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy.

Na terenie Miasta i Gminy utworzony b ędzie jeden Punkt Selektywnego Zbierania Odpadów Komunalnych, prowadzony przez przedsi ębiorc ę wyłonionego w drodze przetargu, na zasadach okre ślonych w umowie. Do Punktu Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych mo Ŝna przekaza ć odpady komunalne zebrane w sposób selektywny, w tym: • przeterminowane leki i chemikalia, • tekstylia, • zu Ŝyte baterie i akumulatory, • zu Ŝyty sprz ęt elektryczny i elektroniczny, • meble i inne odpady wielkogabarytowe, • zu Ŝyte opony, • odpady z selektywnej zbiórki odpadów – szkło białe, szkło kolorowe, papier, plastik, • odpady zielone, • odpady komunalne ulegaj ące biodegradacji, w tym odpady opakowaniowe ulegaj ące biodegradacji, • odpady niebezpieczne pochodz ące z gospodarstwa domowego (np. świetlówki, ga śnice, puszki po farbach, lakierach i aerozolach, zu Ŝyte smary, oleje, kleje), • metal. Nast ępuj ące frakcje odpadów komunalnych zbierane b ędą selektywnie w systemie pojemnikowo-workowym: • papier, • szkło białe, • szkło kolorowe, • plastik.

Rada Miejska w Siewierzu uchwaliła metod ę ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi od wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy okre ślon ą w art. 6j ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2012 r., poz. 391, t.j.). Miesi ęczna opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi ponoszona przez wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy stanowi ć b ędzie zatem iloczyn liczby mieszka ńców zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść oraz stawki opłaty okre ślonej w § 2 ust. 1 lub § 2 ust. 2 uchwały w sprawie wyboru metody ustalenia opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnym oraz ustalenia wysoko ści stawki tej opłaty. Podstaw ą do ustalenia ilo ści osób zamieszkuj ących dan ą nieruchomo ść b ędzie deklaracja o wysoko ści opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składana przez wła ścicieli nieruchomo ści, na których zamieszkuj ą mieszka ńcy. Wła ściciele nieruchomo ści obowi ązani s ą zło Ŝyć w Urz ędzie Miasta i Gminy Siewierz pierwsz ą deklaracj ę w terminie do 31 marca 2013 r.

Instalacje do odzysku odpadów komunalnych

Na terenie Gminy Siewierz nie funkcjonuj ą obiekty do odzysku i unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Odpady zmieszane zebrane z terenu Gminy Siewierz poddawane s ą unieszkodliwianiu w Zakładzie Unieszkodliwiania Odpadów dla miasta Zawiercie, ul. Podmiejska, 42-400 Zawiercie i na składowisku Sadów ASA Eko Polska Sp. z o. o., Kosz ęcin. Natomiast odpady pochodz ące z selektywnej zbiórki trafiaj ą do sortowni MPGK Zabrze Sp. z o. o., ul. Lecha 10 w Zabrzu, gdzie nast ępuje odzysk surowców wtórnych z przyjmowanych odpadów.

44 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

5.5. Tereny poprzemysłowe

Przywrócenie terenom poprzemysłowym pierwotnej warto ści gospodarczej i środowiskowej stanowi jeden z głównych problemów w obecnej działalno ści samorz ądów terytorialnych. Dlatego te Ŝ w 2008 r. na zlecenie Wydziału Gospodarki Urz ędu Marszałkowskiego Województwa Śląskiego Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych oraz Głównego Instytutu Górnictwa opracowały „Wojewódzki program przekształce ń terenów poprzemysłowych i zdegradowanych wraz z koncepcj ą rozbudowy narz ędzi informatycznych oraz prognoz ą jego oddziaływania na środowisko ”. Program ten stanowi zacz ątek budowy systemu wspieraj ącego rekultywacj ę terenów i skierowany jest do gmin, które s ą głównym podmiotem wdra Ŝaj ącym.

Aktualnie na terenie Miasta i Gminy Siewierz nie ma udokumentowanych terenów zdegradowanych. JednakŜe prowadzona eksploatacja odkrywkowa przeobra Ŝa i degraduje powierzchni ę ziemi, a po zako ńczeniu eksploatacji wyrobisk teren b ędzie musiał zosta ć zrekultywowany. Znaczna cz ęść terenów jest w u Ŝytkowaniu górniczym nast ępuj ących odkrywkowych kopal ń: • Górnicze Zakłady Dolomitowe S.A. - produkcja kruszyw budowlanych, kamienia dolomitowego, nawozów wapniowo-magnezowych itp., • TRIBAG Sp. z o.o. Kopalnia Dolomitu „Nowa Wioska” - produkcja i sprzeda Ŝ kruszyw drogowych i budowlanych, • Przedsi ębiorstwo Wielobran Ŝowe „Promag” - eksploatacja zło Ŝa dolomitów dewo ńskich i triasowych „Podle śna”. Nale Ŝy nadmieni ć, Ŝe po zako ńczeniu eksploatacji ka Ŝdego z wyrobisk odkrywkowych przewiduje si ę utworzy ć zbiorniki wodne.

Nie zostały zinwentaryzowane dzikie wysypiska odpadów. W przypadku gminy o tak du Ŝej powierzchni lasów, skuteczna kontrola i zapobieganie powstawaniu nielegalnych miejsc składowania odpadów jest bardzo utrudniona. Jednak Ŝe jednym z podstawowych zało Ŝeń nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi jest uszczelnienie systemu i zwi ększenie poziomu zbiórki odpadów. W zwi ązku z powy Ŝszym przewiduje si ę stopniowe zanikanie zjawiska „dzikich wysypisk śmieci”.

5.6. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego

Podstawowym aktem prawnym reguluj ącym t ę dziedzin ę jest ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220 z pó źn. zm.). Ustawa ta okre śla cele, zasady i formy ochrony przyrody. Formami ochrony przyrody s ą: • parki narodowe, • rezerwaty przyrody, • parki krajobrazowe, • obszary chronionego krajobrazu, • obszary Natura 2000, • pomniki przyrody, • stanowiska dokumentacyjne, • uŜytki ekologiczne, • zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, • ochrona gatunkowa ro ślin, zwierz ąt i grzybów.

Na terenie Gminy Siewierz nie wyst ępuj ą formy ochrony przyrody wynikaj ące z ustawy o ochronie przyrody, natomiast istnieje wiele obszarów, które powinny by ć chronione, zgodnie z przepisami o ochronie przyrody, b ądź prawem miejscowym. Obszary te, mo Ŝna podzieli ć na kilka grup, ze wzgl ędu na proponowana form ę ochrony, co przedstawiono w tab. 11.

45 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Tabela 11. Obszary cenne przyrodniczo, proponowane do obj ęcia ochron ą prawn ą Nazwa Źródło 1) Rodzaj Powierzchnia [ha] Rezerwaty florystyczne 166,9 z całkowitym zakazem nowej zabudowy i infrastruktury Mitr ęga BRR naturalna dolina rzeczna z nieuregulowanym ciekiem i 116,2 licznymi zbiorowiskami ł ąkowymi, torfowiskowymi i przywodnymi Podwarpie UŚ las, zbiorowiska okrajkowe i murawy kserotermiczne z 50,7 licznie wyst ępuj ącymi ro ślinami chronionymi i rzadkimi w tym ze stanowiskiem wilczomlecza pstrego Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe 214 z dopuszczeniem inwestycji proekologicznych, rozbudowy systemu zieleni miejskiej oraz innej zabudowy nie wpływaj ącej na pogorszenie si ę percepcji krajobrazu i jako ści środowiska Pasieka- Zamek BRR las, ł ąki, rzeka oraz tereny zabudowy w tym ruiny zamku 166,9 Czarna Przemsza- BRR łąki, rzeka oraz tereny zabudowy 47,1 Sanatorium Obszary chronionego krajobrazu 1065,8 z dopuszczeniem inwestycji proekologicznych, rozbudowy systemu zieleni miejskiej oraz innej zabudowy nie wpływaj ącej na pogorszenie percepcji krajobrazu i jako ści środowiska Łąki Trzonia BRR podmokłe ł ąki z zadrzewieniami i fragmentami lasu 244,1 Las Trzonia BRR zwydmienia poro śni ęte lasem 92,7 Las Szeligowiec I BRR zwydmienia poro śnięte lasem 41,2 Las Szeligowiec II BRR zwydmienia poro śni ęte lasem, miejscami zabagnienia 269,6 Komorne- Pustkowie BRR zwydmienia poro śni ęte lasem 40,2 Czarna Przemsza- BRR rozległa dolina rzeczna z ł ąkami i zadrzewieniami oraz 250,4 Zawodzie tereny zabudowy Pastwiska BRR łąki z zadrzewieniami oraz tereny zabudowane 127,6 UŜytki ekologiczne 576,30 z całkowitym zakazem nowej zabudowy i infrastruktury Szeligowiec I BRR zwydmienia poro śni ęte lasem 11,5 Szeligowiec II BRR bagniska 20,2 Szeligowiec III BRR śródle śne oczko wodne 0,4 Szeligowiec IV BRR zwydmienia poro śni ęte lasem 31,3 Potok śelisławicki BRR dolina potoku, ł ąki z zadrzewieniami 91,9 Podbagnie BRR zwydmienia poro śni ęte lasem 10 śelisławice BRR zwydmienia poro śni ęte lasem 13,8 Kazimierzówka BRR zwydmienia poro śni ęte lasem 45 Warszawska BRR zwydmienia poro śni ęte lasem 23,1 Krzanów (Franciszek) BRR nieczynny kamieniołom z murawami kserotermicznymi i 29 zakrzaczeniami Kąty- G ęste Krzaki PRO łąki, zakrzaczenia i zadrzewienia 56,4 NATURA Stawki BRR bagniska 18,4 Łąki nad zalewem BRR zaro śla wiklinowe i zadrzewienia ł ęgowe 9,6 Czarna Przemsza-Zalew BRR dolina rzeczna ze stawami i ł ąkami 140,8 Przymiarki BRR łąki z zadrzewieniami ł ęgowymi 11,7 Brudzowice UŚ nieczynny kamieniołom poro śni ęty lasem 63,2 OGÓŁEM 2 023,0 Źródło : Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Siewierz, ujednolicony tekst, zał. 1 do uchwały nr VII/54/11 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 28 kwietnia 2011 r. Obja śnienia: 1) oznacza autorstwo danej propozycji, gdzie skróty oznaczaj ą zespoły autorskie: BRR - Biuro Rozwoju Regionu w Katowicach, U Ś - Uniwersytet Śląski i PRO NATURA.

46 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Proponuje si ę tak Ŝe inne rodzaje ochrony, poza wy Ŝej proponowanymi formami, takie jak: • pasma ekologiczne z całkowitym zakazem zabudowy, chronione np. planem miejscowym czy odmownymi decyzjami o warunkach zabudowy:
odcinek Czarnej Przemszy poza obszarami wyznaczonymi do innych form ochrony o pow. 51,5 ha,
odcinek Potoku śelisławickiego poza obszarem wyznaczonym do ochrony jako u Ŝytek ekologiczny o pow. 78,5 ha,
Potok Smudzówka o pow. 58,7 ha, • wprowadzana metoda ogniskowo-kompleksowa ochrony lasu, jako wewn ętrzna forma ochrony i naturalizacji stosowana przez PGL Lasy Pa ństwowe:
cztery powierzchnie le śne w obr ębie lasów b ędących własno ści ą PGL Lasy Pa ństwowe o ł ącznej pow. 62,8 ha.

Ogniskowo-kompleksowa metoda ochrony lasu jest zabiegiem profilaktycznym maj ącym na celu zwi ększenie odporno ści ekosystemów le śnych przez zachowanie i zwi ększenie ró Ŝnorodno ści biologicznej. Najwa Ŝniejsze elementy ogniskowo-kompleksowej metody ochrony lasu, maj ące istotny wpływ na wzrost odporno ści drzewostanów na szkodniki li ścio Ŝerne sosny, obejmuj ą: • zakładanie remiz składaj ących si ę z licznych gatunków drzew i krzewów o du Ŝym znaczeniu biocenotycznym - dobór gatunków drzew i krzewów powinien zapewni ć korzystne warunki bytowania licznej grupie stawonogów i kr ęgowców, • przebudow ę drzewostanów i wprowadzanie podszytów przez dobór gatunków drzew i krzewów wła ściwych dla danego siedliska, zabiegi piel ęgnacyjne, nawo Ŝenie oraz inne, w istotny sposób zwi ększaj ące liczebno ść organizmów antagonistycznych wzgl ędem foliofagów sosny, • ochron ę i zan ęcanie dzików - wstrzymanie odstrzałów oraz zan ęcanie dzików do miejsc masowego wyst ępowania foliofagów, • ochron ę nietoperzy przez wywieszanie w pierwotnych ogniskach gradacyjnych skrzynek - schronów, • czynn ą ochron ę ptaków owado Ŝernych - przez zapewnienie im bazy pokarmowej i l ęgowej, • ochron ę mrowisk, • tworzenie korzystnych warunków bytowania owadów paso Ŝytniczych przez wprowadzanie do remiz ro ślin nektarodajnych, • tworzenie korzystnych warunków bytowania płazów i drobnych ssaków owado Ŝernych - sadzenie drzew i krzewów zacieniaj ących remizy, tworzenie sztucznych zbiorników wodnych.

Jak wynika, ze Studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Siewierz (ujednolicony tekst z 2011 r.), tereny o stwierdzonych warto ściach przyrodniczych obejmuj ą powierzchni ę ok. 4 975 ha, co stanowi blisko 44% terenu całej gminy. Zwi ązane s ą one głównie z kompleksem le śno - ł ąkowym w północno - zachodniej cz ęś ci gminy (las Szeligowiec, las mi ędzy dolin ą Trzoni i Brynicy, ł ąki nad Trzoni ą), z rejonem Czekanki, z dolinami cieków wodnych (w szczególno ści dolin ą Czarnej Przemszy, Mitr ęgi, Potoku śelisławickiego i Trzoni), ze zbiornikiem wodnym Zalew Przeczycko – Siewierski oraz okolicami byłej kopalni piasku podsadzkowego Ku źnica War ęŜ yńska. Generalnie na terenach, wyznaczonych jako przyrodniczo warto ściowe, wyst ępuj ą: • kompleksy lasów wraz z towarzysz ącymi im ł ąkami, które zajmuj ą ok. 2 420 ha, • lasy, które zajmuj ą ok. 1 133 ha, • doliny cieków rzecznych z ł ąkami, zadrzewieniami i zakrzaczeniami na dnie doliny i na skarpach, które zajmuj ą ok. 470 ha, • łąki zajmuj ące ok. 277 ha, • zwydmienia na terenach le śnych zajmujące ok. 137 ha, • zbiornik wodny zajmuj ący ok. 136 ha, • kamieniołomy zajmuj ące ok. 116 ha,

47 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• piaskownia zajmuj ąca ok. 112 ha, • łąki z miejscowymi zadrzewieniami i zakrzaczeniami, które zajmuj ą ok. 80 ha, • nieczynne kamieniołomy, zalesione w wyniku sukcesji naturalnej zajmuj ące ok. 40 ha, • bagniska, które zajmuj ą ok. 34 ha, • zwydmienia na terenach ł ąk i pól uprawnych zajmuj ące ok. 19 ha.

Jedn ą z najwi ększych atrakcji turystycznych Gminy Siewierz s ą ruiny zamku biskupów krakowskich, ksi ąŜą t siewierskich, a tak Ŝe równie cenne tereny zielone wokół ruin zamku. W 2011 r. wykonano zagospodarowanie terenów wokół Zamku w Siewierzu na cele rekreacyjne, turystyczne i sportowe – Etap IA, w ramach realizacji projektu: Rozwój infrastruktury aktywnych form turystyki i rekreacji na terenie gmin B ędzin, Siewierz, Sławków i D ąbrowa Górnicza – „Centrum Sportów Letnich i Wodnych – POGORIA – Etap I”. Zadanie obejmowało budow ę dwóch kortów tenisowych, placu zabaw, skate parku i bie Ŝni wraz z urz ądzeniem terenów zielonych i elementami małej architektury. Inwestycja dofinansowana została przez Uni ę Europejsk ą z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 w kwocie około 0,9 mln zł. Warto nadmieni ć, Ŝe na terenie Gminy Siewierz działa Siewierskie Towarzystwo Ekologiczne „Wawrzynek”, które podejmuje działania w zakresie: 1) czysto ści i ochrony środowiska, 2) wspierania i kreowania lokalnych inicjatyw społecznych i samorz ądowych opartych na działaniach proekologicznych, 3) prowadzenia działalno ści informacyjnej i edukacyjnej w zakresie ochrony środowiska, zrównowa Ŝonego rozwoju oraz przyrody, 4) podnoszenia świadomo ści społecznej w zakresie ochrony przyrody i zrównowa Ŝonego rozwoju. Stowarzyszenie realizuje swoje cele poprzez organizowanie akcji upowszechniaj ących działania proekologiczne, działalno ść dydaktyczn ą, organizowanie konkursów przyrodniczych i spotka ń, rozwijanie współpracy mi ędzynarodowej w zakresie ochrony środowiska i ekologii, a tak Ŝe promocj ę postaw proekologicznych w Internecie i mediach.

Tereny zieleni miejskiej W Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Siewierz, stanowi ącym zał. 1 do uchwały nr VII/54/11 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 28 kwietnia 2011 r., przedstawiono propozycj ę obszarów zieleni miejskiej, które w stanie docelowym maj ą obj ąć 47,1 ha terenu gminy. Wł ączenie tych obszarów, przedstawionych poni Ŝej w tab. 12, w zasadniczy sposób wzbogaci system zieleni miejskiej Tereny zieleni urz ądzonej na terenie gminy wpływaj ą na walory estetyczne krajobrazu, modyfikuj ą lokalny klimat oraz s ą miejscem wypoczynku i rekreacji dla mieszka ńców.

Tabela 12. Tereny rozwoju zieleni miejskiej Nazwa Funkcja Skala przekształce ń Powierzchnia [ha] Park Obiekty kultury wraz z Budowa nowego zało Ŝenia z bogatym 19,5 Zamkowy urządzeniami zwi ązanymi z programem usług towarzysz ących, ekspozycj ą zamku oraz imprezami urz ądzenia - parking, ście Ŝki, ławki, miejskimi na otwartym powietrzu oświetlenie itp. Jezioro Park spacerowy Granice parku oraz wyposa Ŝenie do 5,6 ustalenia po rozpoznaniu warunków lokalizacyjnych. Kaczyniec Zieleniec wypoczynkowy Lu źne nasadzenia, wytyczenie ście Ŝek, 2,3 ustawienie ławek itp. Rejentowskie Park spacerowy Adaptacja 4,9 Górki

48 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Lipic Zieleniec wypoczynkowy Lu źne nasadzenia, wytyczenie ście Ŝek, 1,2 ustawienie ławek itp. Kolejowy Zieleniec wypoczynkowy Lu źne nasadzenia, wytyczenie ście Ŝek, 2,5 ustawienie ławek itp. Ogród Park dzieci ęcy Adaptacja, nowe nasadzenia 2,1 jordanowski Słowackiego Zieleniec wypoczynkowy Adaptacja, w cz ęś ci północnej 3 wytyczenie ście Ŝek Sanatoryjny Park spacerowy Adaptacja dla potrzeb miasta ok. 6,0 OGÓŁEM 47,1 Źródło : Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Siewierz, ujednolicony tekst, zał. 1 do uchwały nr VII/54/11 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 28 kwietnia 2011 r.

Na tereny zieleni miejskiej w Gminie Siewierz (stan na 2011 r.) składaj ą si ę ziele ńce, tereny zieleni osiedlowej oraz Ŝywopłoty. W porównaniu do 2007 r. obszary te uległy zmianie, co przedstawia tab. 13.

Tabela 13. Tereny zieleni miejskiej w 2007 r. i w 2011 r. TERENY ZIELENI -Wyszczególnienie Jednostka 2007 r. 2011 r. Tereny zieleni wg lokalizacji Parki spacerowo - wypoczynkowe obiekty 1 0 ha 4,9 0 Ziele ńce obiekty 17 10 ha 6,2 3,5 Tereny zieleni osiedlowej ha 0,8 1,1 Parki, ziele ńce i tereny zieleni osiedlowej ha 11,9 4,6 Cmentarze obiekty 5 5 ha 7,5 7,5 Tereny zieleni w gestii samorz ądów Ziele ńce obiekty 10 10 ha 3,5 3,5 śywopłoty m 560 1 240 Źródło : GUS

5.7. Ochrona lasów

Grunty le śne na terenie Gminy Siewierz zajmuj ą 3 577,2 ha (stan na 2011 r.). Powierzchni ę gruntów le śnych w latach 2007 i 2011 na terenie Gminy Siewierz przedstawiono w tab. 14.

Tabela 14. Powierzchnia gruntów le śnych w Gminie Siewierz w 2007 r. i w 2011 r. Udział gruntów le śnych Grunty le śne w powierzchni gminy [ha] [%] 2007 r. 2011 r. 2007 r. 2011 r. 3 586,9 3577,2 31,00 30,90 Źródło : GUS

W porównaniu do 2007 r. powierzchnia gruntów le śnych Gminy Siewierz nieznacznie zmniejszyła si ę o 9,7 ha, co spowodowało zmniejszenie lesisto ści gminy o 0,1% (z 31,00 na 30,90 %). Gmina charakteryzuje si ę wysokim stopniem lesisto ści, posiada wska źnik lesisto ści powy Ŝej 30%, przekraczaj ący wska źnik przewidziany do osiągni ęcia w 2020 r., według Krajowego Programu Zwi ększania Lesisto ści. Około 60% gruntów le śnych na terenie gminy stanowi ą Lasy Pa ństwowe nale Ŝą ce do Nadle śnictwa Siewierz, natomiast pozostała cz ęść to lasy prywatne - w tym przewa Ŝaj ąca wi ększo ść

49 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016 w Zarz ądzie Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Le śno-Gruntowej w Siewierzu. Tylko niewielk ą cz ęść stanowi ą lasy gminne. Struktur ę własno ści gruntów le śnych na terenie Gminy Siewierz przedstawiono w tab. 15.

Tabela 15. Struktura własno ści gruntów le śnych na terenie Gminy Siewierz w 2011 r. Wyszczególnienie Powierzchnia [ha] Grunty le śne ogółem, w tym 3 577,2 - publiczne ogółem, w tym: 2 175,8 - Skarbu Pa ństwa, w tym: 2 093,0 - w zarz ądzie Lasów Pa ństwowych 2 070,0 - prywatne, w tym: 1 401,4 - osób fizycznych 526,70 - wspólnot gruntowych 874,70 - gminne 82,80 Źródło : GUS

Lasy Nadle śnictwa Siewierz Nadle śnictwo Siewierz wchodzi w skład Regionalnej Dyrekcji Lasów Pa ństwowych w Katowicach. Składa si ę z dwóch obr ębów le śnych: Gołonóg i Łysa Góra na terenie, którego le Ŝy Miasto i Gmina Siewierz. Według regionalizacji fizycznogeograficznej J. Kondrackiego, obszar Nadle śnictwa poło Ŝony jest w podprowincji Wy Ŝyna Śląsko-Krakowska. Rozmieszczenie przestrzenne kompleksów le śnych w terytorialnym zasi ęgu gminy nie jest równomierne. Najwi ększy zwarty kompleks le śny znajduje si ę w północno - zachodniej cz ęś ci gminy i obejmuje las Szeligowiec, las mi ędzy rzek ą Trzoni ą a Brynic ą oraz w dolinie Trzoni. Lasy Nadle śnictwa Siewierz s ą lasami wielofunkcyjnymi. Pełni ą szereg funkcji produkcyjnych (gospodarczych), ekologicznych, ochronnych i społecznych. Najwa Ŝniejsz ą funkcj ą gospodarcz ą pozostaje produkcja drewna, ale znaczenie ma równieŜ pozyskanie innych płodów lasu jak: grzyby, owoce le śne, zioła czy gospodarka łowiecka. Z funkcji pozaprodukcyjnych najwi ększe znaczenie maj ą funkcje środowiskotwórcze (wodochronne, glebochronne i klimatyczne) oraz społeczne (rekreacyjne i krajobrazowe). W Nadle śnictwie dominuj ą drzewostany jedno i dwugatunkowe, s ą to drzewostany lite sosnowe i sosnowe z domieszk ą buka lub d ęba. Gatunkiem dominuj ącym w Nadle śnictwie jest sosna zwyczajna. Są to drzewostany na ogół młode, przeci ętny wiek to 61 lat, stan zdrowotny lasów jest dobry. Stan sanitarny drzewostanów Nadle śnictwa utrzymywany jest na dobrym poziomie dzi ęki intensywnym działaniom słu Ŝby le śnej usuwaj ącej w odpowiednim czasie posusz, wywroty i złomy oraz porz ądkowaniu na bie Ŝą co powierzchni po ci ęciach. W budynku Nadle śnictwa znajduje si ę Le śną Izba Edukacyjna, która. jest bogato wyposa Ŝona w eksponaty zwierz ąt, ro ślin i innych materiałów traktuj ących o pracy le śnika. Dla go ści przygotowana jest ekspozycja ze zwierz ętami le śnymi, zarówno ssakami jak i ptakami, które dzi ęki systemowi d źwi ękowo-oświetleniowemu podczas omawiania s ą odpowiednio o świetlone, a tak Ŝe odtwarzany jest głos danego zwierz ęcia. Przy budynku nadle śnictwa udost ępniony został mini park i mini las z kolekcj ą kilkudziesi ęciu gatunków drzew i krzewów.

Lasy Wspólnoty Le śno-Gruntowej w Siewierzu Lasy Wspólnoty poło Ŝone s ą w granicach Miasta Siewierza, co sprawia, i Ŝ z mocy prawa s ą lasami ochronnymi, zgodnie z art.77 ustawy o lasach z dnia 28 wrze śnia 1991 r. (Dz. U. z 2011 r. Nr 12, poz. 59). Podobnie jak w lasach pa ństwowych, gospodarka le śna Spółki dla Zagospodarowania Wspólnoty Le śno-Gruntowej w Siewierzu prowadzona jest na podstawie 10-letnich Planów Urz ądzenia Lasu oraz sporz ądzanych corocznie Wniosków Zagospodarowania i U Ŝytkowania lasu. Otoczone s ą Lasami Pa ństwowymi Nadle śnictwa Siewierz i podobnie jak one znajduj ą si ę w II strefie uszkodze ń przemysłowych. Panuj ącym gatunkiem jest sosna - stanowi ąca ponad 95% drzewostanu. Pozostałe 5% powierzchni zajmuj ą modrzew, świerk, oraz gatunki li ściaste. Kolejnym czynnikiem

50 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016 charakteryzuj ącym lasy Wspólnoty jest znacz ący udział młodszych klas wieku w całkowitej powierzchni drzewostanów.

Lasy Gminne W lasach gminnych nadzór nad gospodark ą le śną sprawuje Gmina Siewierz we współpracy z Nadle śnictwem Siewierz. Lasy komunalne w granicach miasta s ą lasami ochronnymi. Stan zdrowotny tych lasów jest przeci ętny, nie stwierdza si ę nadmiernych uszkodze ń od owadów i grzybów. Stan sanitarny lasów jest tak Ŝe przeci ętny, wyst ępuje posusz, wiatrołomy. Du Ŝym problemem s ą odpady wyrzucane do lasu przez okolicznych i dalszych mieszka ńców. Zagro Ŝenie po Ŝarowe jest du Ŝe, ze wzgl ędu na zdecydowan ą przewag ę drzewostanów iglastych.

W ujednoliconym tek ście studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Siewierz okre ślono, Ŝe istotnym celem proekologicznym s ą dolesienia. Do wypracowania koncepcji dolesie ń, jako materiał wej ściowy posłu Ŝyły: koncepcje rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych, miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego i granica rolno- le śna. Znaczna cz ęść obszarów przedstawionych jako tereny zalesie ń została zredukowana, wprowadzono natomiast inne, konieczne ze wzgl ędu na ró Ŝne potrzeby wynikaj ące z perspektywy wdro Ŝenia rozwi ąza ń przestrzennych lub na terenach szczególnie do tych celów predysponowanych: • z koncepcji rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych przej ęto 67,9 ha z proponowanych 78,9 ha (w tym tereny zieleni wysokiej i niskiej), • z miejscowego planu ogólnego zagospodarowania przestrzennego gminy przej ęto 1,9 ha z proponowanych 270,3 ha, • z opracowania granicy rolno-le śnej przej ęto 194,6 ha z proponowanych 327,8 ha, • na potrzeby wprowadzenia innych rozwi ąza ń przestrzennych zaproponowano dalsze 209,6 ha dolesie ń oraz 476,4 ha ze wzgl ędu na jako ść gleb, nale Ŝą cych do najgorszych kompleksów, a znajduj ących si ę na tym terenie.

5.8. Ochrona zasobów kopalin

Podstawowymi aktami prawnymi obowi ązuj ącymi aktualnie w Polsce w zakresie ochrony zasobów kopalin s ą: • Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 - tekst ujednolicony) , • Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25 poz. 150 - tekst ujednolicony).

Głównymi zagro Ŝeniami i problemami w ochronie zasobów kopalin s ą: • ingerencja w środowisko naturalne powoduj ąca jego zanieczyszczenie lub zubo Ŝenie jego walorów, • przekształcenie krajobrazu, które mo Ŝe by ć powodem obni Ŝenia warto ści estetycznych, • kosztowny i zło Ŝony proces rekultywacji terenów zdegradowanych w wyniku działalno ści górniczej po zako ńczeniu eksploatacji, • nielegalne wydobycie kopalin.

Według stanu na dzie ń 31.12.2011 r. na terenie Gminy Siewierz znajduje si ę 14 złó Ŝ kopalin (tab. 14). Stan zasobów bilansowych kopalin w gminie na rok 2011 to: • surowce metaliczne tj. rudy cynku i ołowiu, • surowce skalne:
surowce ilaste tj. surowce ilaste ceramiki budowlanej,
surowce okruchowe tj. piaski i Ŝwiry, piaski podsadzkowe,
surowce zwi ęzłe tj. dolomity, kamie ń łamany i bloczny, wapienie dla przemysłu wapienniczego. Charakterystyk ę wszystkich złó Ŝ na terenie Gminy Siewierz przedstawiono w tab. 16.

51 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Tabela 16. Zło Ŝa kopalin na terenie Gminy Siewierz Nazwa zło Ŝa Stan zagospodarowania Zasoby Wydobycie zło Ŝa Bilansowe Przemysłowe geologiczne Rudy cynku i ołowiu [tys. Mg] ruda cynk ołów Gołuchowice Zło Ŝe o zasobach 16 916 - - rozpoznanych 562 szczegółowo 149 Siewierz Zło Ŝe o zasobach 317 - - rozpoznanych wst ępnie 9 18 Dolomity [tys. Mg] Brudzowice Zło Ŝe eksploatowane 92 158.25 34 670.47 1 874.62 Kamie ń łamany i bloczny [tys. Mg] Nowa Wioska Zło Ŝe eksploatowane 17 884 6 182 628 Podle śna Zło Ŝe eksploatowane 63 124 13 877 565 Podwarpie Zło Ŝe o zasobach 62 855 - - rozpoznanych szczegółowo Piaski i Ŝwiry [tys. Mg] Piwon Zło Ŝe o zasobach 3 527 - - rozpoznanych wst ępnie Siewierz Zło Ŝe, z którego 219 - - wydobycie zostało zaniechane Siewierz M Zło Ŝe o zasobach 76 - - rozpoznanych szczegółowo Szeligowiec Zło Ŝe zagospodarowane, 173 - - eksploatowane okresowo Szeligowiec II Zło Ŝe eksploatowane 654 654 55 Piaski podsadzkowe [tys. m 3] Ku źnica Zło Ŝe zagospodarowane, 11 530 11 530 - War ęŜ yńska eksploatowane okresowo Surowce ilaste ceramiki budowlanej [tys. m 3] Siewierz E Zło Ŝe, z którego 722 - - wydobycie zostało zaniechane Wapienie dla przemysłu wapienniczego [tys. Mg] Brudzowice Zło Ŝe o zasobach 36 811 - - rozpoznanych szczegółowo Źródło : Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2011 r.

Obecnie na terenie gminy eksploatowane s ą zło Ŝa dolomitów (Brudzowice), kamieni łamanych i blocznych (Nowa Wioska i Podle śna), piasku i Ŝwiru (Szeligowiec II). Eksploatacja prowadzona jest metod ą odkrywkow ą, co wpływa na przeobra Ŝenie i degradacj ę powierzchni ziemi. Jest to jednak stan przej ściowy, poniewa Ŝ po zako ńczeniu eksploatacji we wszystkich odkrywkach planowana jest rekultywacja w kierunku wodnym. Obszar gminy jest równie Ŝ bogaty w zło Ŝa rudy cynku i ołowiu.

W kamieniołomie w Brudzowicach (rys. 5) eksploatowany jest dolomit triasowy wykorzystywany przez firm ę ArcelorMittal Refractories Sp. z o.o. do produkcji dolomitowych

52 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016 wyrobów ogniotrwałych. W poszukiwaniu surowca dolomitowego o du Ŝej czysto ści chemicznej zbadano podstawowe wła ściwo ści fizykochemiczne i technologiczne dolomitu dewo ńskiego wyst ępuj ącego równie Ŝ w tym zło Ŝu. Stwierdzono, Ŝe odznacza si ę on wyra źnie wi ększ ą czysto ści ą chemiczn ą w porównaniu z dolomitem triasowym (wi ększa zawarto ść MgO, mniejsza - SiO 2, Al2O3 i Fe 2O3), dorównuj ąc najwy Ŝszej klasy surowcom stosowanym przez czołowych światowych producentów wyrobów ogniotrwałych. W zwi ązku z tym przeprowadzono w skali laboratoryjnej próby spiekalno ści tego dolomitu oraz - porównawczo - dolomitu triasowego z Brudzowic w gatunku DK i wysokiej jako ści dolomitu hiszpa ńskiego ze zło Ŝa Bueras (Cantabria) stosowanego przez firm ę Dolomitas del Norte S.A. Próby te wykonano w piecu laboratoryjnym w temperaturach 1400 i 1600 stopni Celsjusza modeluj ąc jedno- i dwustopniowy proces spiekania dolomitu na klinkier. Przeprowadzone badania wykazały, Ŝe dolomit dewo ński z Brudzowic spieka si ę podobnie jak dolomit hiszpa ński, jakkolwiek gorzej w porównaniu z dolomitem triasowym z tego samego zło Ŝa ze wzgl ędu na jego znacznie wi ększ ą czysto ść chemiczn ą. Wprawdzie warunki eksploatacyjne dolomitu dewo ńskiego ze zło Ŝa Brudzowice s ą trudniejsze w porównaniu z dolomitem triasowym, to jednak lepsza jako ść klinkieru przeznaczonego do produkcji dolomitowych wyrobów ogniotrwałych powinna zrekompensowa ć ewentualne wi ększe koszty wydobycia tego surowca. Badania w tym zakresie b ędą kontynuowane na Wydziale In Ŝynierii Materiałowej i Ceramiki Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie oraz w firmie ArcelorMittal Refractories Sp. z o.o. Kraków (Wyszomirski P., Goławski C., Kielski A., Wodnicka K., 2011, Dolomit dewo ński z Brudzowic i jego wst ępna ocena jako surowca przemysłu materiałów ogniotrwałych).

Rysunek 5. Kopalnia Siewierz eksploatuj ąca zło Ŝe Brudzowice

5.9. Ochrona gleb Według danych uzyskanych z Urz ędu Miasta i Gminy Siewierz powierzchnia gminy wynosi 11 385 ha. Tereny rolne stanowi ą 54,18% ogólnej powierzchni (69,62% powierzchni miasta oraz 80,73% gminy), natomiast lasy 31,90%. Struktur ę u Ŝytkowania gruntów przedstawiono w tab. 17

53 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Tabela 17 . Struktura gruntów na terenie Gminy Siewierz Rodzaje gruntów na terenie Gminy Siewierz UŜytki rolne Grunty le śne oraz Wyszczególnienie Tereny Grunty Pastwiska Ogółem zadrzewione Łąki trwałe pozostałe orne trwałe tereny rolne i zakrzewione Powierzchnia Miasta [ha] 1167 711 85 1997 1074 795 Powierzchnia Gminy [ha] 2431 1418 123 4171 2558 790 Powierzchnia ł ączna [ha] 3598 2129 208 6168 3632 1585 Procentowy udział w 54,18% 31,90% 13,92 powierzchni ogółem [%] Powierzchnia Gminy 11 385 Siewierz [ha] Źródło : Dane z Urz ędu Miasta i Gminy Siewierz

Pełny profil struktury u Ŝytkowania terenów jest widoczny jedynie w mie ście, gdy Ŝ w terenach sołectw wachlarz rodzajów gleb jest ograniczony do funkcji osadniczych i rolniczych. Tereny mieszkaniowe w mie ście stanowi ą ponad 50% ogółu terenów mieszkaniowych Siewierza. Zakłady przemysłowe wyst ępuj ą, podobnie jak usługi, głównie w mie ście. Tereny przemysłu wydobywczego (1,63% powierzchni Siewierza) znajduj ą si ę prawie w cało ści na terenie sołectw. Natomiast wi ększo ść terenów usługowych znajduje si ę w mie ście oraz w śelisławicach i Wojkowicach Ko ścielnych. W śród terenów nie zainwestowanych najwi ększy obszar zajmuj ą grunty rolne (31,6% powierzchni Siewierza), lasy (31,9%) oraz ł ąki trwałe (18,71%). Tereny rolne zajmuj ą obszar o powierzchni 6 168 ha, z czego zdecydowana wi ększo ść , bo 58% stanowi ą u Ŝytki orne. Ogóln ą struktur ę gruntów oraz struktur ę gruntów w podziale na miasto i gmin ę przedstawia rys. 6 i rys. 7.

0,25% 1,24% 3,91%

8,52% 31,60%

31,90% 0,45%

0,09% 18,71% 1,51% 1,83%

grunty orne sady łąki trwałe pastwiska trwałe grunty orne zabudowane grunty pod rowami grunty le śne oraz zadrzewione i zakrzewione grunty zabudowane tereny pod wodami nieu Ŝytki tereny ró Ŝne

Rysunek 6. Ogólna struktura gruntów w Siewierzu Źródło: Opracowanie własne

54 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Miasto : Gmina :

0,05% 0,65% 1,36% 1,01% 1,49% 7,61% 8,61% 32,33% 30,19%

10,29%

34,02% 0,48% 0,39% 27,78% 0,13% 18,86% 2,03% 1,64% 0,00% 18,39% 2,20% 0,49%

Rysunek 7. Struktura gruntów w podziale na Miasto i Gmin ę Siewierz Źródło: Opracowanie własne

Zanieczyszczenie gleb Na terenie Miasta i Gminy Siewierz zlokalizowany jest jeden punkt pomiarowy stanowi ący cz ęść monitoringu chemizmu gleb ornych w Polsce (punkt nr 343). Program „Monitoring chemizmu gleb ornych Polski” stanowi element Pa ństwowego Monitoringu Środowiska w zakresie jako ści gleb i ziemi. Celem programu jest ocena stanu zanieczyszczenia i zmian wła ściwo ści gleb w wymiarze czasowym i przestrzennym. Obowi ązek prowadzenia takich bada ń wynika z zapisów krajowych aktów prawnych m.in. ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150, t.j. z pó źn. zm.). Monitoring chemizmu gleb ornych Polski jest realizowany od roku 1995. W 5-letnich odst ępach czasowych s ą pobierane próbki glebowe z 216 stałych punktów pomiarowo-kontrolnych, zlokalizowanych na gruntach ornych charakterystycznych dla pokrywy glebowej kraju. Kolejna, czwarta tura Monitoringu przypadła na lata 2010-2012 i podobnie jak w poprzednich latach jest realizowana przez Instytut Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa – Pa ństwowy Instytut Badawczy, na zlecenie Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Środki na realizacj ę programu Monitoringu pochodz ą z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Wyniki bada ń przeprowadzonych w ramach monitoringu chemizmu gleb ornych w punkcie nr 343 zlokalizowanym na terenie Miasta Siewierz zostały zestawione w tab. 18. W 2010 r. doszło do przekrocze ń warto ści progowych okre ślonych w rozporz ądzeniu Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359) w przypadku st ęŜ enia ołowiu, kadmu oraz cynku. Zgodnie z wytycznymi Instytutu Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa do oceny stopnia zanieczyszczenia gleb metalami ci ęŜ kimi doszło do III stopnia zanieczyszczenia Pb, V stopnia zanieczyszczenia Cd oraz IV stopnia zanieczyszczenia Zn. Przekroczenia te nale Ŝy wi ąza ć zarówno z oddziaływaniem transportu (punkt pomiarowy zlokalizowany jest w niedalekiej odległo ści od trasy Katowice-Warszawa), jak i charakterem skały macierzystej gleb. Korzystnym zjawiskiem jest fakt, i Ŝ odczyn gleby jest na zasadowym, co ogranicza biodost ępno ść glebowego kadmu.

55 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Tabela 18 . Wyniki monitoringu chemizmu gleb ornych na terenie Siewierza za lata 2005-2010 Rok Warto ści Lp. Wyszczególnienie Jednostka 2005 r. 2010 r. dopuszczalne 1 1. Odczyn pH w zawiesinie H 2O pH 7,4 8,0 - 2. Odczyn pH w zawiesinie KCl pH 6,6 7,3 - 3. Węgiel organiczny % 0,92 1,47 - 4. Azot ogólny % 0,089 0,112 - 5. Stosunek C/N - 9,3 13,1 - 6. Mangan mg kg -1 803 1242 - 7. Kadm mg kg -1 4,95 10,44 4 8. Chrom mg kg -1 6,5 11,0 150 9. Nikiel mg kg -1 5,3 8,2 100 10. Ołów mg kg -1 1033,4 965,1 100 11. Cynk mg kg -1 284,8 1626,7 300 12. Kobalt mg kg -1 2,26 3,48 20 13. Wanad mg kg -1 12,5 19,8 - Suma wielopier ścieniowych µg kg -1 14. 558 461 1000 węglowodorów aromatycznych 15. Radioaktywno ść Bq kg -1 174 342 - Przewodnictwo elektryczne mS m-1 16. 9,60 8,39 - wła ściwe 17. Zasolenie mgKCl 100g -1 25,30 22,14 - Źródło : www.gios.gov.pl Obja śnienie: 1 - Zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 wrze śnia 2002 r. w sprawie standardów jako ści gleby oraz standardów jako ści ziemi (Dz. U. z 2002 r. Nr 165, poz. 1359)

Ocena stanu zanieczyszczenia gleb dokonywana jest co roku w wybranych gminach powiatu będzi ńskiego. Badania na zlecenie Zarz ądu Powiatu prowadzone s ą przez Okr ęgow ą Stacj ę Chemiczno-Rolnicz ą w Gliwicach. Ostatnia kontrola stanu gleb w Gminie Siewierz przypadła na 2006/2007 r. a jej wyniki były szeroko omówione w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2009-2012”. Z bada ń gleb wykonanych dla terenu Gminy Siewierz wynika, Ŝe przebadane u Ŝytki rolne nale Ŝą w przewa Ŝaj ącej cz ęś ci do kategorii agronomicznej lekkiej i średniej (ponad 90%). Potrzeby wapnowania okre ślono w 84% jako zb ędne i ograniczone. Uzyskane wyniki zawarto ści metali ci ęŜ kich w glebie: ołowiu, kadmu i cynku, tylko w 72 punktach (32%) mie ściły si ę w granicach warto ści dopuszczalnej. Tak jak w przypadku wy Ŝej opisanych wyników monitoringu chemizmu gleb ornych Polski, do przekrocze ń doszło w przypadku st ęŜ eń ołowiu, kadmu i cynku.

5.10. Ochrona przed hałasem

Za hałas uznaje si ę d źwi ęki o cz ęstotliwo ściach od 16 Hz do 16 000 Hz, na podstawie definicji okre ślonej w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150). Ochrona przed hałasem polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu akustycznego środowiska, w szczególno ści poprzez utrzymanie poziomu hałasu poni Ŝej poziomu dopuszczalnego lub co najmniej na tym poziomie oraz zmniejszenie poziomu hałasu co najmniej do dopuszczalnego, gdy nie jest on dotrzymany. Ocen ę stanu akustycznego środowiska dokonuje si ę obowi ązkowo dla: – aglomeracji o liczbie mieszka ńców wi ększej ni Ŝ 100 000 (nie dotyczy gminy, ocena w gestii starosty; oceny dokonywane w formie map akustycznych opracowanych i aktualizowanych w cyklach pi ęcioletnich), – terenów poza aglomeracjami, takich jak drogi, linie kolejowe lub lotniska, zaliczanych do obiektów, których eksploatacja mo Ŝe powodowa ć negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach. Na terenach niewymienionych wy Ŝej oceny stanu akustycznego środowiska dokonuje wojewódzki inspektor ochrony środowiska.

56 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Hałas działa niekorzystnie na organizm ludzki i jest jedn ą z najpowszechniejszych uci ąŜ liwo ści, głównie w aglomeracjach miejskich. Wyró Ŝniamy hałas komunikacyjny (drogowy, kolejowy, lotniczy) oraz hałas przemysłowy. Na terenie Miasta i Gminy Siewierz głównym źródłem hałasu jest komunikacja drogowa. Hałas przemysłowy ma znacznie mniejsze znaczenie i stanowi źródło punktowe.

Hałas komunikacyjny

Hałas drogowy jest najpowszechniejszym i najbardziej uci ąŜ liwym źródłem hałasu. Koncentruje si ę wzdłu Ŝ szlaków komunikacyjnych tak, wi ęc ma charakter liniowy. Na poziom tego hałasu wpływ ma przede wszystkim nat ęŜ enie ruchu, zło Ŝono ść układu drogowego, a tak Ŝe stan nawierzchni dróg. Przez teren miasta i Gminy Siewierz przebiegaj ą lub bior ą pocz ątek nast ępuj ące drogi: – drogi krajowe tj:
DK 1 - Gda ńsk - Toru ń - Łód ź - Cz ęstochowa - D ąbrowa Górnicza - Cieszyn,
DK 78 - Chałupki - Tarnowskie Góry - Kielce,
DK 86 - Podwarpie - Katowice, – droga wojewódzka - DW 793 - Siewierz - Myszków, – drogi powiatowe na terenie Miasta i Gminy Siewierz, – drogi gminne. Du Ŝe nat ęŜ enie ruchu pojazdów na terenie Miasta i Gminy Siewierz jest główn ą przyczyn ą wysokiego poziomu hałasu na pierwszej linii zabudowy mieszkaniowej, usytuowanej wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych. Z powodu narastaj ącego ruchu pojazdów ci ęŜ kich, przemieszczaj ących si ę po głównych szlakach komunikacyjnych, poziom d źwi ęku w porze nocnej jest tak Ŝe znaczny.

Pod koniec 2010 r. została oddana do ruchu obwodnica Siewierza w ci ągu drogi krajowej nr 78 (rys. 8). Całkowity koszt inwestycji to około 220 mln zł. Obwodnica o długo ści ponad 5,7 km jest drog ą dwujezdniow ą klasy GP tj. główn ą ruchu przyspieszonego. Budowa tej obwodnicy miała ogromne znaczenie dla ruchu tranzytowego na drodze krajowej nr 1 (Cz ęstochowa – Bielsko-Biała) i 78 (Gliwice – Tarnowskie Góry – Kielce) oraz dla mieszka ńców Siewierza. Oddanie do ruchu tego odcinka poskutkowało odci ąŜ eniem siewierskiego rynku oraz umo Ŝliwieniem swobodnego przejazdu drogami krajowymi nr 1 i 78 na skrzy Ŝowaniu, których dochodziło wcze śniej do wielu utrudnie ń w ruchu pojazdów.

57 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Rysunek 8. Obwodnica Siewierza

Pod poj ęciem hałasu komunikacyjnego mie ści si ę tak Ŝe hałas kolejowy . Przez teren Gminy Siewierz przebiega linia kolejowa relacji Zawiercie - Siewierz - Mierz ęcice - Tarnowskie Góry, o długo ści 43 km. Poci ągi towarowe kursuj ą na trasie Siewierz - Zawiercie, o długo ści 15 km i na trasie Siewierz - Mierz ęcice o długo ści 7 km. Na terenie Miasta i Gminy Siewierz usytuowana jest stacja kolejowa słu Ŝą ca wył ącznie ruchowi towarowemu. Warto podkre śli ć, i Ŝ hałas kolejowy, pochodz ący z infrastruktury kolejowej, nie odgrywa znacz ącej roli na terenie przedmiotowej gminy. W odległo ści 10 km od miasta Siewierz poło Ŝony jest Mi ędzynarodowy Port Lotniczy Katowice w Pyrzowicach.

Hałas przemysłowy

Hałas przemysłowy generowany jest przez zakłady produkcyjne i usługowe. Obejmuje d źwi ęki emitowane przez maszyny i urz ądzenia, procesy technologiczne, a tak Ŝe instalacje i wyposa Ŝenie małych zakładów rzemie ślniczych i usługowych. Do tego rodzaju hałasu zalicza si ę tak Ŝe d źwi ęki emitowane przez urz ądzenia obiektów handlowych np.: wentylatory i urz ądzenia klimatyzacyjne. Hałas ten ma charakter lokalny i wyst ępuje głównie na terenach s ąsiaduj ących z zakładami przemysłowymi. Poziom hałasu jest kształtowany indywidualnie dla ka Ŝdego obiektu i zale Ŝy od wykorzystywanych maszyn i urz ądze ń, zastosowanej izolacji hal produkcyjnych oraz prowadzonych procesów technologicznych.

Z przeprowadzonej ankietyzacji wynika, Ŝe Górnicze Zakłady Dolomitowe S. A. planuj ą na lata 2013-2020 ograniczenie hałasu urz ądze ń przeróbczych poprzez zabudow ę urz ądze ń, co pozwoli na ograniczenie poziomu hałasu o 5 dB.

58 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Monitoring hałasu W ostatnich latach (2005 - 2011) Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach nie prowadził bada ń poziomu hałasu komunikacyjnego na terenie Miasta i Gminy Siewierz. Ostatnie były wykonywane w 2004 r. w ramach „Programu Pa ństwowego Monitoringu Środowiska dla województwa śląskiego na 2004 rok”, co nie pozwala na zaobserwowanie tendencji zmian emisji hałasu drogowego, jakie zaszły po 2004 r.

Zało Ŝenia ze szczebla wojewódzkiego „Program ochrony środowiska przed hałasem dla województwa śląskiego do roku 2013 dla terenów poza aglomeracjami, poło Ŝonych wzdłu Ŝ dróg krajowych, ekspresowych, autostrad i linii kolejowych” obejmuje swym zakresem tereny poło Ŝone w s ąsiedztwie najbardziej obci ąŜ onych ruchem dróg krajowych i linii kolejowych zlokalizowanych w województwie śląskim. Analizowany odcinek drogi krajowej Nr 1 Cz ęstochowa – D ąbrowa Górnicza przebiega przez Gmin ę Siewierz. Analizowany odcinek drogi charakteryzuje si ę du Ŝym nat ęŜ eniem ruchu (zwłaszcza pojazdów ci ęŜ kich) oraz znacznymi pr ędko ściami pojazdów. Te parametry decyduj ą o niekorzystnym stanie klimatu akustycznego w jego s ąsiedztwie. Izolinie dopuszczalnych poziomów hałasu s ą oddalone o ponad 800 m od kraw ędzi jezdni. Z tego powodu budynki mieszkalne zlokalizowane nawet w znacznej odległo ści od drogi pozostaj ą w strefach nadmiernego hałasu. Dla odcinków dróg (od km 511+400 do km 512+400, od km 512+500 do km 513+200 , od km 515+100 do km 515+300 , od km 515+700 do km 517+400 , od km 518+300 do km 519+000), którym przypisano bardzo wysoki i wysoki priorytet nara Ŝenia na oddziaływanie hałasu zaproponowano działania naprawcze, które polegaj ą przede wszystkim na budowie ekranów akustycznych. Dla odcinka (od km 515+700 do km 517+400) zaproponowano ustanowienie obszaru ograniczonego uŜytkowania. Wyniki przeprowadzonych bada ń wskazuj ą jednoznacznie, Ŝe klimat akustyczny przy ka Ŝdym z badanych odcinków dróg jest niekorzystny dla ludzi zamieszkuj ących na terenach poło Ŝonych w bezpo średnim s ąsiedztwie tras komunikacyjnych.

5.11. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi

Promieniowanie elektromagnetyczne (PEM) jest nieodzownym elementem środowiska naturalnego. Pochodzi ono z naturalnych źródeł, jakimi s ą np.: Sło ńce, Ziemia, zjawiska atmosferyczne. Natomiast sztuczne pola elektromagnetyczne zacz ęły pojawia ć si ę w środowisku ponad sto lat temu i były zwi ązane z techniczn ą działalno ści ą człowieka. Promieniowanie elektromagnetyczne wyst ępuje wsz ędzie. Do najwa Ŝniejszych źródeł promieniowania nale Ŝą : • stacje i linie energetyczne, • nadajniki radiowe i telewizyjne oraz CB-radio i radiostacje amatorskie, • stacje bazowe telefonii komórkowej, • wojskowe i cywilne urz ądzenia radionawigacji i radiolokacji, • urz ądzenia powszechnego u Ŝytku: kuchenki mikrofalowe, monitory, aparaty komórkowe itp. Rozwój techniki spowodował znaczny wzrost ilo ści nadajników radiowo telewizyjnych oraz stacji bazowych telefonii komórkowej. W ostatnich latach pojawiło si ę wiele publikacji zwi ązanych z tematem szkodliwo ści promieniowania pochodz ącego od stacji bazowych, monitorów czy linii wysokiego napi ęcia. Oddziaływanie pól elektromagnetycznych na ludzi i środowisko jest spraw ą niezaprzeczaln ą. Ustawa Prawo ochrony środowiska w dziale VI okre śla obowi ązki zwi ązane z ocenami i pomiarami poziomów pól elektromagnetycznych na terenach przeznaczonych pod zabudow ę mieszkaniow ą oraz w miejscach dost ępnych dla ludno ści. Art. 123 ustawy nakłada na Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska obowi ązek badania poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Pod koniec 2007 r. opublikowane zostało rozporz ądzenie Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 221, poz. 1645), w którym okre ślono sposób wyboru punktów pomiarowych i wymagan ą cz ęstotliwo ść prowadzenia pomiarów oraz

59 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016 sposoby prezentacji wyników pomiarów. Zakres prowadzenia bada ń obejmuje pomiary nat ęŜ enia składowej elektrycznej pola elektromagnetycznego w przedziale cz ęstotliwości co najmniej od 3 MHz do 3000 MHz.

Zgodnie z ustaw ą Prawo ochrony środowiska, ochrona przed polami elektromagnetycznymi polega na zapewnieniu jak najlepszego stanu środowiska poprzez utrzymanie poziomów pól elektromagnetycznych poni Ŝej poziomów dopuszczalnych lub na tych poziomach, a tak Ŝe przez zmniejszenie poziomów tych pól do warto ści dopuszczalnych, w przypadku ich przekroczenia.

Oceny poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku i obserwacji zmian dokonuje Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska (art. 123, ust. 1). Monitoring ten, zgodnie z art. 26 ust. 1, pkt. 5 ustawy Prawo ochrony środowiska, obejmuje uzyskiwane na podstawie bada ń monitoringowych informacje w zakresie promieniowania jonizuj ącego i pól elektromagnetycznych. Badania te powinny by ć przeprowadzane cyklicznie, przy zastosowaniu ujednoliconych metod zbierania, gromadzenia i przetwarzania danych. Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska prowadzi równie Ŝ, aktualizowany corocznie, rejestr zawieraj ący informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych (art. 124 ustawy Prawo ochrony środowiska). Zmiana pola elektromagnetycznego wzbudza we wszystkich organizmach przepływ pr ądów elektrycznych. Ma to znaczenie dla organizmu człowieka, w ciele którego płyn ą pr ądy zwi ązane z funkcjonowaniem m.in. serca czy mózgu. Ka Ŝde zakłócenie tych pr ądów, mo Ŝe prowadzi ć do zaburze ń pracy układu kr ąŜ enia czy mózgu. Przy małych i średnich cz ęstotliwo ściach pola elektromagnetycznego mog ą wyst ąpi ć tzw. efekty nietermiczne, a przy wzro ście cz ęstotliwo ści efekty termiczne (wzrost temperatury ciała, lokalne nagrzewanie powierzchni ciała). Ponadto prowadzone s ą badania nad wpływem promieniowania elektromagnetycznego na powstawanie nowotworów u człowieka. Promieniowanie elektromagnetyczne ze wzgl ędu na graniczn ą wielko ść energii, która potrzebna jest do jonizacji cz ąstek materii dzieli si ę na jonizuj ące i niejonizuj ące: • promieniowanie jonizuj ące wyst ępuje w wyniku u Ŝytkowania substancji promieniotwórczych w energetyce j ądrowej, ochronie zdrowia, przemy śle, badaniach naukowych, • promieniowanie niejonizuj ące zwi ązane jest ze zmianami pola elektromagnetycznego wytwarzanego przez źródła energetyczne i radiokomunikacyjne. Do źródeł tych zalicza si ę m.in. urz ądzenia nadawcze (radio - telewizyjne, telekomunikacyjne - bazowe stacje telefonii komórkowej, radiolokacyjne-radiolinie), jak równie Ŝ urz ądzenia przemysłowe i linie o napi ęciu znamionowym 110 kV, 220 kV i 400 kV oraz stacje elektroenergetyczne 400/220/110 kV. Dla człowieka w zakresie promieniowania elektromagnetycznego istotne s ą mikrofale, radiofale i fale o bardzo niskiej cz ęstotliwo ści (VLF), a tak Ŝe fale o ekstremalnie niskiej cz ęstotliwo ści (FW). Wa Ŝną cech ą pól elektromagnetycznych jest to, i Ŝ ich nat ęŜ enie spada wraz z rosn ącą odległo ści ą od źródła, które je wytwarza. Do źródeł promieniowania elektromagnetycznego zaliczy ć mo Ŝna: linie elektroenergetyczne, stacje elektroenergetyczne, stacje nadawcze radiowo-telewizyjne.

Sieci i urz ądzenia wysokiego napi ęcia Do źródeł promieniowania elektromagnetycznego na terenie Miasta i Gminy Siewierz zaliczy ć nale Ŝy: linie elektroenergetyczne, stacje elektroenergetyczne i bazowe stacje telefonii komórkowej. Przez obszar gminy przebiega sze ść linii przesyłowych tj.: • linia NN o długo ści 142 941 km; • linia ŚN o długo ści 105,0 km; • linia 110 kV o długo ści 25,3 km; • linia 220 kV o długo ści 15,8 km, relacji Łagisza - Joachimów; • linia 400 kV o długo ści 6,1 km, relacji Wielopole - Joachimów; Tucznawa - Rogowiec; • linia 400 kV o długo ści 4,8 km, relacji Wielopole - Joachimów; Tucznawa - Rokitnika.

60 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Linie elektroenergetyczne ł ączy Główny Punkt Zasilania (GPZ) o napi ęciu 110/20 kV zlokalizowany w mie ście Siewierz w pobli Ŝu drogi krajowej DK 1.

Na terenie Gminy Siewierz usytuowane s ą: • stacje 110/ ŚN - 1 szt., • stacje ŚN - 73 szt. Po 2000 r. wybudowano stacje transformatorowe: • S-616 na ul. Polnej w Siewierzu, • S-619 w Czekance, • S-621 na ul. Stolarskiej w Siewierzu.

Instalacje radiokomunikacyjne Na terenie Miasta i Gminy Siewierz usługi telekomunikacyjne świadcz ą operatorzy telefonii komórkowych, których szybki rozwój spowodował wzrost źródeł emisji PEM w postaci stacji bazowych. W poni Ŝszej tabeli przedstawiono wykaz wydanych przez Prezesa Urz ędu Komunikacji Elektronicznej pozwole ń radiowych na u Ŝywanie radiowych urz ądze ń nadawczo-odbiorczych pracuj ących w stacjach bazowych telefonii ruchomej według standardu telekomunikacyjnego GSM (GSM900, GSM1800) oraz urz ądze ń nadawczo-odbiorczych pracuj ących w stacjach bazowych telefonii ruchomej według standardu telekomunikacyjnego ETSI/UMTS w pa śmie 2GHz na terenie gminy według stanu na dzie ń 09.11.2012 r. Wykaz tych stacji pokazano w tab. 19.

61 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Tabela 19 . Wykaz stacji BTS na terenie Gminy Siewierz Rodzaj Lp. Nazwa Operatora Nr Decyzji Data wa Ŝno ści Lokalizacja decyzji 1. MOBYLAND Sp. z o.o. LTE1800/10/3106/1/12 P 31-08-2022 r. Siewierz, działka nr 1357/6 2. P4 Sp. z o.o. GSM900/4/1744/1/09 P 30-06-2019 r. Siewierz, ul. Sportowa 9 3. P4 Sp. z o.o. GSM900/4/2467/2/10 zmP 30-04-2020 r. Siewierz, ul. Warszawska 87 4. P4 Sp. z o.o. UMTS900/4/0152/1/10 P 31-10-2020 r. Siewierz, ul. Warszawska 87 5. P4 Sp. z o.o. UMTS2100/4/3041/2/10 zmP 30-06-2019 r. Siewierz, ul. Warszawska 87 6. P4 Sp. z o.o. UMTS2100/4/3573/2/10 zmP 30-04-2020 r. Siewierz, ul. Warszawska 87 7. POLKOMTEL S.A. GSM900/1/3032/2/10 zmP 31-05-2018 r. Siewierz, działka nr 1357/6 8. POLKOMTEL Sp. z o.o. UMTS2100/3/3804/1/09 P 31-03-2019 r. Siewierz, ul. B ędzi ńska 24 9. POLKOMTEL Sp. z o.o. UMTS2100/3/4482/1/11 P 30-06-2021 r. Siewierz, działka nr 1357/6 POLSKA TELEFONIA 10. CYFROWA S.A. GSM900/2/0497/3/08 P 31-07-2018 r. Siewierz, ul. Warszawska, stacja transformatora POLSKA TELEFONIA 11. CYFROWA S.A. GSM1800/2/2521/1/09 P 30-11-2019 r. Siewierz, ul. Warszawska, działka nr 1357/1 POLSKA TELEFONIA 12. CYFROWA S.A. UMTS2100/2/3211/1/09 P 31-05-2019 r. Siewierz, ul. Warszawska, działka nr 1357/1 POLSKA TELEFONIA 13. KOMÓRKOWA CENTERTEL sp. z o.o. GSM900/3/2096/2/11 zmP 14-12-2014 r. Siewierz, ul. Warszawska, działka nr 1357/1 POLSKA TELEFONIA 14. KOMÓRKOWA CENTERTEL sp. z o.o. GSM1800/3/0702/3/11 zmP 17-09-2016 r. Siewierz POLSKA TELEFONIA 15. KOMÓRKOWA CENTERTEL sp. z o.o. UMTS2100/1/2764/1/08 P 31-12-2018 r. Siewierz, ul. Warszawska, dz. nr 1357/1 Źródło : Urz ąd Komunikacji Elektronicznej, stan na 09.11.2012 r.

62 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Monitoring promieniowania elektromagnetycznego Podmiotem odpowiedzialnym za prowadzenie monitoringu promieniowania elektromagnetycznego, zgodnie z rozporz ądzeniem Ministra Środowiska z dnia 12 listopada 2007 r. w sprawie zakresu i sposobu prowadzenia okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku (Dz. U z 2007 r. Nr 221, poz. 1645) w województwie śląskim jest Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska. Jest on równie Ŝ ustawowo zobowi ązany do prowadzenia, aktualizowanego corocznie, rejestru zawieraj ącego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku. Prowadzenie tego typu monitoringu polega na wyznaczeniu 135 punktów pomiarowych z terenu danego województwa, z podziałem po 45 w ka Ŝdym roku trzyletniego cyklu pomiarowego. Punkty kontrolne powinny by ć rozmieszczone równomiernie na terenie całego województwa, po 15 dla ka Ŝdej z trzech kategorii tj.: • centralnych dzielnic lub osiedli miast o liczbie mieszka ńców przekraczaj ącej 50 ty ś., • pozostałych miast, • terenów wiejskich.

W 2011 roku w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Katowicach wykonał 46 dwugodzinnych ci ągłych pomiarów promieniowania elektromagnetycznego. Pomiary prowadzono szerokopasmowym miernikiem pól elektromagnetycznych w zakresie cz ęstotliwo ści od 100 kHz do 3 GHz oraz jeden pomiar w zakresie 100 MHz do 60 GHz. Pomiarami na terenie Miasta i Gminy Siewierz obj ęto jeden punkt - Siewierz, Rynek, którego lokalizacj ę zaznaczono na rys. 9. Wyniki pomiarów w poszczególnych lat (2009 r. i 2011 r.) wraz ze średni ą arytmetyczn ą dla poszczególnych rodzajów terenu, zestawiono w tab. 20.

Rysunek 9. Poło Ŝenie punktu pomiarowego promieniowania elektromagnetycznego w ramach Pa ństwowego Monitoringu Środowiska (Źródło : Sprawozdanie z bada ń nr 778/2012, Wydział Monitoringu Środowiska WIO Ś w Katowicach, 08.06.2012 r.)

63 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Tabela 20 . Wyniki pomiarów inspekcyjnych promieniowania elektromagnetycznego w Gminie Siewierz w 2009 r. i w 2011 r. 2009 r. 2011 r. Średnie Średnie nat ęŜ enie nat ęŜ enie Data Data Siewierz, Rynek pola pola pomiaru pomiaru elektrycznego elektrycznego [V/m] [V/m] 20.07.2009 0,12 29.04.2011 0,19 Średnie nat ęŜ enie pola elektrycznego [V/m] dla 0,31 0,32 kategorii pozostałe miasta w województwie śląskim (Źródło : WIO Ś Katowice)

Analizuj ąc wyniki pomiarów wykonanych w tych samym punkcie pomiarowym w poprzednim cyklu pomiarowym, stwierdzono niewielki wzrost zarejestrowanych poziomów PEM. W Ŝadnym z pomiarów dla badanego zakresu cz ęstotliwo ści nie stwierdzono przekroczenia dopuszczalnego poziomu nat ęŜ enia pola elektrycznego.

5.12. Rozwój edukacji ekologicznej

Droga do racjonalnego gospodarowania środowiskiem i jego zasobami naturalnymi prowadzi przede wszystkim przez świadomo ść ekologiczn ą mieszka ńców gminy. Kierunki edukacji w Polsce wyznacza Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej „Przez edukacj ę do zrównowa Ŝonego rozwoju ”. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej identyfikuje i hierarchizuje główne cele edukacji środowiskowej, wskazuj ąc jednocze śnie mo Ŝliwo ści ich realizacji. Jednym z podstawowych zapisów Strategii jest zało Ŝenie, i Ŝ edukacja ekologiczna powinna obejmowa ć całe społecze ństwo, wszystkie grupy wiekowe, zawodowe, a tak Ŝe decydentów na szczeblu centralnym i lokalnym. Wskazuje ona na konieczno ść wł ączania tre ści dotycz ących ochrony środowiska do programów edukacji formalnej, a tak Ŝe wspierania programów edukacji nieformalnej. Działania prowadzone w zakresie edukacji ekologicznej na terenie gminy musz ą dociera ć do wszystkich grup społecznych i wiekowych, dlatego wa Ŝne jest znalezienie odpowiednich środków przekazu. W zale Ŝno ści od formy i tre ści przekazu, mo Ŝna wyró Ŝni ć nast ępuj ące grupy, do których powinny by ć kierowane odpowiednio przygotowane informacje: • pracownicy administracji publicznej, • nauczyciele i dziennikarze, • dzieci i młodzie Ŝ, • doro śli mieszka ńcy, • przedsi ębiorcy. Wa Ŝnym elementem realizacji polityki ekologicznej jest tak Ŝe współpraca instytucji publicznych z organizacjami pozarz ądowymi.

Dotychczasowy przebieg edukacji ekologicznej w Gminie Siewierz

W latach 2010-2012 przeprowadzono szereg działa ń maj ących na celu zapewnienie ekologicznego rozwoju społecze ństwa Miasta i Gminy Siewierz. Uczestnikami licznych akcji, zabaw i konkursów były zarówno dzieci, młodzie Ŝ jak i doro śli. W organizacj ę tych akcji zaanga Ŝowały si ę instytucje samorz ądowe, placówki o światowe oraz organizacje pozarz ądowe, które spełniaj ą coraz wi ększ ą rol ę w kształtowaniu świadomo ści ekologicznej mieszka ńców. Gmina Siewierz wraz z gminami D ąbrowa Górnicza i Sławków s ą w trakcie realizacji projektu pod nazw ą „Rozwój selektywnej zbiórki odpadów na terenie gmin D ąbrowa Górnicza, Siewierz i Sławków” . Przedsi ęwzi ęcie realizowane jest na zasadzie partnerstwa, a wnioskodawcami projektu s ą Gmina D ąbrowa Górnicza jako lider projektu oraz Gminy Siewierz i Sławków, jako partnerzy

64 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

projektu. W ramach realizacji projektu w Gminie Siewierz przeprowadzone zostały akcje promocyjno – edukacyjne. Pierwsza akcja odbyła si ę w ramach imprezy pod nazw ą „Dzie ń Ziemi”. Dla mieszka ńców zostały zorganizowane spotkania edukacyjno – informacyjne. Dzieci i młodzie Ŝ ucz ęszczaj ąca do szkół brała udział w warsztatach i teatrzykach edukacyjnych. W trakcie spotka ń mo Ŝna było uzyska ć szereg cennych informacji, dzi ęki którym mieszka ńcy mogli powi ększy ć swoj ą wiedz ę dotycz ącą selektywnej zbiórki odpadów oraz ochrony środowiska, nauczy ć si ę, jak prawidłowo post ępowa ć ze swoimi odpadami, by zminimalizowa ć ich negatywny wpływ na środowisko, jak zmniejszy ć ich ilo ści na składowiskach oraz jak mo Ŝna je przetworzy ć, a co za tym idzie ponownie wykorzysta ć. Mieszka ńcy poznali zalety segregacji odpadów biodegradowalnych, które mog ą wykorzysta ć do kompostowania, a uzyskany materiał kompostowy wykorzysta ć do u Ŝyźniania swoich ogrodów. Uczestnicy spotka ń otrzymali gad Ŝety promuj ące projekt, które maj ą zach ęci ć do segregacji odpadów i przypomina ć o jej prowadzeniu. Kolejne akcje miały miejsce przy imprezach plenerowych przy zamku w Siewierzu: Majówka w Siewierzu, Polska Biega, Dni Ziem Siewierskiej. Ich głównym celem było podniesienie świadomo ści dotycz ącej segregacji odpadów oraz zach ęcanie do racjonalnego post ępowania z odpadami. Podczas imprez akcji były przeprowadzone gry i zabawy edukacyjne, wystawione zostało estradowe show teatralno – ekologiczne, wy świetlona prezentacja multimedialna, rozdawane ulotki i udzielane informacje. Zgodnie z danymi zawartymi w „Sprawozdaniu z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004-2015” w ramach realizacji projektu Gmina Siewierz zakupiła: • pojemniki na odpady segregowane typu „dzwon” - 36 szt., które zostały usytuowane na terenie Miasta i Gminy Siewierz, • stojaki na worki do segregacji odpadów - 2 121 szt., • worki do segregacji odpadów - 755 052 szt., • kompostowniki plastikowe TERMO-400 - 2 500 szt., • pojemniki na baterie - 60 szt., • pojemniki do segregacji odpadów do wewn ątrz - 1 760 szt. Zakupione przez gmin ę pojemniki, kompostowniki, stojaki, worki ułatwiaj ące segregacj ę odpadów mieszka ńcy otrzymuj ą nieodpłatnie. Projekt finansowany jest ze środków własnych gmin: Dąbrowa Górnicza, Siewierz i Sławków i Uni ę Europejsk ą z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007 – 2013.

Ponadto w gazecie lokalnej „Kurier Siewierski” systematycznie pojawiaj ą si ę artykuły na temat selektywnej zbiórki odpadów komunalnych, szkodliwo ści spalania odpadów oraz wypalania suchych traw i ściernisk. Przekazywane s ą tak Ŝe informacje o nowym systemie gospodarowania odpadami zwi ązanym z nowelizacj ą ustawy z dnia 13 wrze śnia 1996 r. o utrzymaniu czysto ści i porz ądku w gminach (Dz. U. z 2011 r. Nr 152, poz. 897).

Edukacja ekologiczna w latach 2010-2012 obejmowała tak Ŝe liczne konkursy , które zostały zestawione w tab. 21.

Tabela 21. Wykaz konkursów ekologicznych organizowanych na terenie Gminy Siewierz Lp. Nazwa konkursu Termin realizacji Opis i cel konkursu 1. Najpi ękniejsza posesja w 17.05.2010-20.08.2010 Poprawa estetyki oraz poziomu sanitarno- Gminie Siewierz w 2010, 20.05.2011-25.08.2011 higienicznego Gminy Siewierz, zachowanie warto ści 2011 i 2012 r. 25.05.2012-10.08.2012 środowiska przyrodniczego, kształtowanie świadomo ści obywatelskiej i kulturowej mieszka ńców gminy oraz piel ęgnowanie i rozwijanie to Ŝsamo ści lokalnej. 2. „Chro ńmy 15.09.2010-17.09.2010 Budowanie świadomo ści ekologicznej oraz bioró Ŝnorodno ść - 16.09.2011-18.09.2011 inicjowanie działa ń na rzecz ochrony środowiska segregujmy odpady” w 14.09.2012-16.09.2012 wśród dzieci, młodzie Ŝy szkolnej oraz innych grup 2010 r., społecznych.

65 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Lp. Nazwa konkursu Termin realizacji Opis i cel konkursu „Lasy to Ŝycie, chro ńmy Wzorem lat ubiegłych r ękawice i worki, do których je” w 2011 r. oraz zbierane były odpady podczas akcji, zostały „Kocham, lubi ę, rozdysponowane przez Gmin ę Siewierz zgodnie szanuj ę…nie śmiec ę” w z okre ślonymi potrzebami zgłaszaj ących. Odbiór 2012 r. zebranych odpadów prowadzony był na koszt gminy. 3. Gminny Konkurs 01.04.2011-19.04.2011 Konkurs zorganizowany przez Urz ąd Miasta i Gminy Ekologiczny 04.2012 r. Siewierz oraz Siewierskie Towarzystwo Ekologiczne „Wawrzynek” był cz ęś ci ą akcji pn.: „Sprz ątanie świata Polska”. Celem konkursu było budowanie świadomo ści ekologicznej oraz inicjowanie działa ń na rzecz ochrony środowiska w śród dzieci i młodzie Ŝy szkolnej. W 2012 r. szczególny nacisk kładziono na zwi ększenie poziomu wiedzy z zakresu zrównowa Ŝonego wykorzystania energii w codziennym Ŝyciu oraz zach ęcenie ich do poznawania środowiska przyrodniczego najbli Ŝszej okolicy, z uwzgl ędnieniem zwi ększania wiedzy z zakresu energii odnawialnej. 4. Gminne Dyktando 01.04.2011-19.04.2011 Budowanie świadomo ści ekologicznej oraz 04.2012 r. inicjowanie działa ń na rzecz ochrony środowiska wśród dzieci i młodzie Ŝy szkolnej. 5. Logo selektywnej zbiórki 04.2011 r. Konkurs zorganizowany przez Siewierskie odpadów komunalnych w Stowarzyszenie „Wawrzynem” w zwi ązku Gminie Siewierz z realizacj ą przez Gmin ę Siewierz projektu „Rozwój selektywnej zbiórki odpadów na terenie Gmin Dąbrowa Górnicza, Siewierz i Sławków” (Źródło : „Sprawozdanie z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004- 2015”, www.siewierz.pl)

W ramach propagowania budownictwa ekologicznego Miasto i Gmina Siewierz w kwietniu 2010 r. zostało podpisane porozumienie inwestycyjne ze Spółk ą Chmielowskie (nale Ŝą cą do TUP S.A.) na lata 2010-2015. Porozumienie dotyczyło przedsi ęwzi ęcia polegaj ącego na budowie Eko-Miasteczka Siewierz Jeziorna. Urz ąd Miasta i Gminy Siewierz zobowi ązał si ę do zaanga Ŝowania finansowego na poziomie ok. 7 mln złotych i budowy ok. 2 km dróg publicznych, uj ęcia wody oraz kolektora ściekowego. Do zobowi ąza ń spółki Chmielowskie nale Ŝało: budowa pozostałej infrastruktury, w tym drogi wewn ętrzne, kanalizacja, media oraz budowa obiektów kubaturowych. Ch ętni do zamieszkania w pierwszym w Polsce zaprojektowanym i realizowanym zgodnie z zasad ą równowa Ŝonego rozwoju mie ście mogli ju Ŝ w II kwartale 2012 r. rezerwowa ć pierwsze domy. Koncepcja zagospodarowania terenu zakłada realizację ekologicznego miasta-ogrodu, zwróconego w kierunku Zalewu Przeczyckiego. Układ zabudowy zaprojektowano w nawi ązaniu do ukształtowania terenu. Zało Ŝono tak Ŝe du Ŝy udział terenów zielonych. W dolinie w centralnej cz ęś ci obszaru powstanie park z sieci ą stawów i oczek wodnych. Plan zagospodarowania przestrzennego dla Eko-Miasteczka został przedstawiony na rys. 10.

66 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Legenda:

Rysunek 10. Plan zagospodarowania przestrzennego dla projektu Eko-Miasteczko Siewierz Jeziorna Źródło: Piotr Czy Ŝewski, TUP Property , Materiały z Konferencji „Pakiet klimatyczno-energetyczny UE. Szansa dla innowacji czy zagro Ŝenie dla gospodarki?”, Warszawa, 26 wrzesie ń 2008 r.

Projektowana inwestycja dla utrzymania ekologicznego charakteru Miasta posiada rozwi ązania energetyczne gwarantuj ące z jednej strony maksymalne wykorzystanie wytwarzanej energii, z drugiej strony maksymalne zastosowanie rozwi ąza ń opieraj ących si ę na wykorzystaniu energii odnawialnych. W tym celu zastosowano m.in. nast ępuj ące rozwi ązania: 1) w zakresie zaopatrzenia w skali całego miasta: • zawarcie umów na dostaw ę energii elektrycznej na warunkach preferencyjnych, co gwarantuje dostawy w niskich cenach, umo Ŝliwiaj ących wprowadzenie ogrzewania elektrycznego; • budowa elektrociepłowni ze źródłem kogeneracyjnym - produkcja energii elektrycznej oraz centralne dostarczanie ciepła z gazu ziemnego, umo Ŝliwiaj ąca uzyskanie ta ńszej energii elektrycznej oraz centralne dostarczanie ciepła do kompleksu biurowego i zabudowy wielorodzinnej; 2) w zakresie poszczególnych obiektów: • zastosowanie źródeł geotermalnych - budowa pomp ciepła do ogrzewania pojedynczych budynków; • wykorzystanie energii cieplnej - wykonanie ścian lub płycin dachowych z wymienników (solary) oraz zastosowanie ogniw fotowoltaicznych; • wykorzystanie energii wiatru - budowa trybin wiatrowych tam, gdzie wyst ępuj ą korzystne warunki wiatrowe; • wykorzystanie spalania biomasy - zabudowanie kotłów na pelety lub brykiety.

Coraz wa Ŝniejsz ą rol ę w kształtowaniu świadomo ści ekologicznej społecze ństwa odgrywaj ą równie Ŝ organizacje pozarz ądowe. Liczne inicjatywy podejmowane przez organizacje, które swoim zasi ęgiem obejmuj ą cał ą Gmin ę Siewierz oraz województwo śląskie, s ą doskonałym uzupełnieniem działa ń prowadzonych przez instytucje samorz ądowe.

67 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Na terenie gminy aktywnie działa Siewierskie Towarzystwo Ekologiczne „Wawrzynek” . Sprawuje ono opiek ę nad Centrum Edukacji Ekologicznej. Centrum zostało utworzone w Zespole Szkół w Siewierzu i stanowi baz ę do szeroko poj ętej edukacji ekologicznej mieszka ńców Gminy Siewierz. W pracowni odbywaj ą si ę zaj ęcia otwarte dla ch ętnych mieszka ńców Gminy Siewierz zgodnie z harmonogramem opracowanym na ka Ŝdy rok szkolny. Z pracowni mog ą korzysta ć wszystkie placówki o światowe z terenu Gminy Siewierz oraz mieszka ńcy po uprzednim umówieniu terminu wizyty. Wyposa Ŝenie pracowni w sprz ęt multimedialny dofinansowane zostało z projektu „Rozwój zrównowa Ŝony” z programu „Uczenie si ę przez całe Ŝycie 2007 - 2013” GRUNDTVIG w ramach akcji Projekty Partnerskie Grundtviga. Dodatkowo STE „Wawrzynek” wspiera Gmin ę Siewierz w organizowaniu konkursów ekologicznych oraz Gminnych Konferencji Ekologicznych z okazji Mi ędzynarodowego Dnia Ziemi.

Kolejn ą organizacj ą, o której warto wspomnie ć jest Fundacja Ekologiczna „SILESIA” z Katowic. Od 2008 roku za po średnictwem Fundacji Zespół Szkól w Siewierzu bierze udział w akcji „Posad ź swoje drzewko”, w wyniku której zało Ŝony został ogród drzew i krzewów iglastych funkcjonuj ący jako Obserwatorium Przyrodnicze, gdzie uczniowie pogł ębiaj ą wiedz ę z zakresu nauk przyrodniczych. Zaj ęcia i wypoczynek na terenie ogrodu szkolnego przyczyni ą si ę do kształtowania u uczniów podstawy odpowiedzialno ści i dbało ści o środowisko naturalne, a tak Ŝe pozwol ą im pogł ębi ć wi ęzi emocjonalne z przyrod ą.

6. Priorytety ekologiczne, cele i kierunki ochrony środowiska

6.1. Cel nadrz ędny Programu

Nadrz ędny cel „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016” został okre ślony jako:

Rozwój gospodarczy Miasta i Gminy Siewierz przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego

Cel ten jest zgodny z zało Ŝeniami Polityki Ekologicznej Pa ństwa. Poprawa stanu środowiska naturalnego jest celem długookresowym Programu, u którego podstaw le Ŝy wysoka jako ść Ŝycia mieszka ńców Gminy Siewierz.

Cel ten jest tak Ŝe zgodny z celem nadrz ędnym wojewódzkiej Polityki Ekologicznej Województwa Śląskiego, który został zdefiniowany w „ Programie Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2018 ”. Cel ten brzmi: Rozwój gospodarczy przy zachowaniu i poprawie stanu środowiska naturalnego województwa .

Ponadto cel jest tak Ŝe zgodny z wizj ą rozwoju województwa śląskiego zdefiniowan ą w Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego „ ŚLĄSKIE 2020”. Osi ągni ęcie nakre ślonej w Strategii wizji rozwoju powinno by ć realizowane poprzez zało Ŝenie, Ŝe województwo śląskie, w tym Miasto i Gmina Siewierz b ędzie regionem „czystym” we wszystkich komponentach środowiska naturalnego, zapewniaj ącym zachowanie bioró Ŝnorodno ści obszarów, stwarzaj ącym warunki do zdrowego Ŝycia i realizuj ącym zasady zrównowa Ŝonego rozwoju.

Cel sprecyzowany w niniejszym Programie przyczyni si ę tak Ŝe do osi ągni ęcia priorytetu II okre ślonego w „ Strategii Rozwoju Powiatu B ędzi ńskiego na lata 2009-2020” , który został sprecyzowany jako: Zwi ększenie efektywno ści ochrony środowiska i rewitalizacja obszarów zdegradowanych w ramach, którego wyznaczono nast ępuj ący cel : Poprawa jako ści środowiska powiatu poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszcze ń do powietrza, zrzutu nieoczyszczonych ścieków oraz ochron ę ziemi .

68 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Ponadto nadrz ędny cel Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016 zgodny jest z zapisami „Strategii Rozwoju Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004-2015 ” w zakresie propagowania postaw proekologicznych.

6.2. Powietrze atmosferyczne

Podstawowym celem polityki ekologicznej w zakresie ochrony powietrza w perspektywie średniookresowej jest osi ągni ęcie takiego jego stanu, który nie b ędzie zagra Ŝał zdrowiu ludzi i środowisku oraz b ędzie spełniał wymagania prawne w zakresie jako ści powietrza i norm emisyjnych. Cele ilo ściowe wynikaj ą z programów krajowych, zobowi ąza ń przyj ętych w Traktacie Akcesyjnym i ratyfikowanych umów mi ędzynarodowych.

Cel długookresowy do 2020 r. Kontynuacja działa ń zwi ązanych z popraw ą jako ści powietrza oraz ograniczanie zu Ŝycia energii i wzrost wykorzystania energii z odnawialnych źródeł

W najbli Ŝszych latach niezb ędne jest ograniczanie niskiej emisji ze źródeł komunalnych, która jest istotnym źródeł przyczyniaj ącym si ę do wyst ępowania przekrocze ń poziomów dopuszczalnych dla pyłu PM10. Za przekraczanie dopuszczalnych norm jako ści powietrza w du Ŝej mierze odpowiedzialna jest tak Ŝe komunikacja. Zmniejszeniu wielko ści emisji słu Ŝy realizacja „Programu Ograniczania Niskiej Emisji dla Miasta i Gminy Siewierz”. Za przekraczanie dopuszczalnych norm jako ści powietrza odpowiedzialne s ą tak Ŝe zakłady przemysłowe. Konieczne jest zatem zach ęcanie ich do podejmowania działa ń inwestycyjnych w zakresie ochrony powietrza. Zmniejszeniu wielko ści emisji słu Ŝyć b ędzie tak Ŝe wsparcie rozwoju odnawialnych źródeł energii, jak i zwi ększanie efektywno ści jej wykorzystania oraz zmniejszanie materiałochłonno ści gospodarki. Za przekraczanie dopuszczalnych norm jako ści powietrza w du Ŝej mierze odpowiedzialny jest transport samochodowy. Nale Ŝy promowa ć rozwi ązania ograniczaj ące emisj ę z transportu, takie jak kompleksowe i zintegrowane planowanie rozwoju systemu transportu w gminie, budowa obwodnic oraz zintegrowany system kierowania ruchem ulicznym (upłynnienie ruchu), wprowadzanie środków transportu, które s ą mniej emisyjne (transport publiczny, rower), jak i działa ń edukacyjnych.

Kierunki działa ń na lata 2013-2016: • Wdra Ŝanie Programu Ochrony Powietrza, zgodnie z wynikami rocznej oceny jako ści powietrza w strefach. • Kontynuacja realizacji „Programu Ograniczenia Niskiej Emisji dla Miasta i Gminy Siewierz”. • Wspieranie rozwi ąza ń pozwalaj ących na unikanie lub zmniejszanie wielko ści emisji z transportu oraz maj ących na celu wdro Ŝenie europejskich standardów emisji ze środków transportu i zapewnienie wysokiej jako ści paliw. • Budowa, przebudowa i modernizacja nawierzchni dróg. • Termomodernizacja budynków. • Wymiana starych niskosprawnych kotłowni na kotły nowszej generacji. • Budowa lub modernizacja sieci cieplnych i podł ączenie do nich odbiorców indywidualnych. • Wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii (biomasa, biogaz, energia geotermalna) oraz technologii zwi ększaj ących efektywne wykorzystanie energii i zmniejszaj ących materiałochłonno ść gospodarki. • Zwi ększenie świadomo ści społecze ństwa w zakresie potrzeb i mo Ŝliwo ści ochrony powietrza, w tym oszcz ędno ści energii, modernizacji ogrzewania i stosowania odnawialnych źródeł energii.

69 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

6.3. Zasoby wód podziemnych i powierzchniowych

Cel długookresowy do 2020 r. Przywrócenie dobrej jako ści wód powierzchniowych oraz ochrona jako ści wód podziemnych

W Gminie Siewierz zanieczyszczenie wód zwi ązane jest z działalno ści ą przemysłow ą oraz odprowadzaniem nieoczyszczonych ścieków do środowiska. Priorytetowe s ą działania na rzecz pełnego skanalizowania gminy, a w obszarach, gdzie jest to ekonomicznie nieuzasadnione, zapewnienie indywidualnych rozwi ąza ń, np. w postaci przydomowych oczyszczalni ścieków.

Kierunki działa ń na lata 2013-2016: • Rozbudowa sieci kanalizacyjnej. • Rozbudowa i modernizacja sieci wodoci ągowej wraz z uj ęciami. • Rozbudowa kanalizacji deszczowej i separatorów a tak Ŝe poł ączenie budowy systemów podczyszczaj ących z budow ą i modernizacj ą dróg. • Zaopatrzenie w szczelne zbiorniki bezodpływowe gospodarstw nieobj ętych sieci ą kanalizacyjn ą. • Wspieranie budowy przydomowych oczyszczalni ścieków, w miejscach, w których jest to uzasadnione ekonomicznie i technicznie. • Bie Ŝą ca kontrola sprawno ści systemów odprowadzania ścieków oraz stanu technicznego zbiorników bezodpływowych. • Rozwój współpracy ze wszystkimi instytucjami wpływaj ącymi na jako ść wód, wspieranie edukacji ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i jej ochrony przed zanieczyszczeniami. • Racjonalne dawkowanie i przestrzeganie kalendarza stosowania nawozów sztucznych i środków ochrony ro ślin. • Promowanie proekologicznych zasad uprawy, chowu i produkcji rolnej. • Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego odpowiednich zapisów chroni ących obszary szczególnie wra Ŝliwe przed ingerencj ą mog ącą spowodowa ć pogorszenie jako ści wody. • Kształtowanie świadomo ści ekologicznej na temat zasad korzystania z zasobów środowiska wodnego.

6.4. Edukacja ekologiczna

Jednym z istotnych elementów w realizacji celów „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016” jest edukacja ekologiczna społecze ństwa. Stałe podnoszenie świadomo ści ekologicznej, jako element wzmacniaj ący poziom akceptacji działa ń proekologicznych podejmowanych przez instytucje publiczne wynika bezpo średnio z Polityki Ekologicznej Pa ństwa. Podejmowane akcje ekologiczne kierowane do mieszka ńców gminy zarówno dla najmłodszych, jak i najstarszych procentuj ą zmniejszeniem za śmiecenia i zanieczyszczania środowiska, st ąd celowe jest ich kontynuowanie.

Cel długookresowy do 2020 r. Wykształcenie u mieszka ńców Siewierza postawy przyjaznej środowisku oraz zagwarantowanie szerokiego dost ępu do informacji o środowisku i jego ochronie

Kierunki działa ń na lata 2013-2016: • Współdziałanie z mediami w zakresie prezentacji stanu środowiska i działa ń podejmowanych na rzecz jego ochrony. • Współpraca ze szkołami, przedstawicielami środowiska naukowego i pozarz ądowymi organizacjami w celu wykorzystania ró Ŝnorodnych form edukacji ekologicznej. • Organizacja i pomoc merytoryczna w takich przedsi ęwzi ęciach jak:

70 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

konkursy zwi ązane z tematyk ą środowiskow ą (przede wszystkim lokaln ą),
organizacja Dnia Ziemi, Sprz ątania Świata
prowadzenie programów autorskich czy innowacji pedagogicznych w szkołach,
programy edukacyjne np. zwi ązane z gospodarowaniem odpadami w gminie lub innym realizowanym przez gmin ę przedsi ęwzi ęciem na rzecz środowiska,
prenumerata czasopism przyrodniczych i ekologicznych,
wzbogacanie bibliotek szkolnych w materiały dydaktyczne przydatne
w realizacji zagadnie ń zwi ązanych z ekologi ą i ochron ą środowiska,
wspieranie programów i ekologicznych przedsi ęwzi ęć szkół w niezb ędne pomoce naukowe wykorzystywane podczas realizacji tych działa ń,
szkolenia i pokazy praktyczne dla rolników i działkowców w zakresie gospodarki ekologicznej i produkcji zdrowej Ŝywno ści.

6.5. Gospodarka odpadami komunalnymi

Podstawowym celem w zakresie gospodarki odpadami dla województwa śląskiego jest stworzenie systemu zgodnego z hierarchi ą po Ŝą danego post ępowania z odpadami, w której priorytetem jest zapobieganie powstawaniu odpadów a nast ępnie przygotowanie do ponownego uŜycia, recykling i inne metody odzysku. Unieszkodliwianie jest natomiast najmniej po Ŝą dan ą form ą zagospodarowania odpadów. Dzi ęki takiemu post ępowaniu nast ąpi znacz ące ograniczenie składowania odpadów, szczególnie odpadów ulegaj ących biodegradacji. Powinno równie Ŝ nast ąpi ć zwi ększenie ilo ści wykorzystanych odpadów komunalnych do celów energetycznych. Zgodnie z zało Ŝeniami KPGO 2014, Polityki Ekologicznej Pa ństwa, Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego ( Śląskie 2020), jak równie Ŝ polityki unii europejskiej w zakresie gospodarki odpadami, przyjęto cele dla poszczególnych grup odpadów (tj. odpadów komunalnych, odpadów niebezpiecznych i odpadów innych ni Ŝ niebezpieczne), które przedstawiono poni Ŝej.

Cele główne: • Gospodarowanie odpadami komunalnymi w oparciu o regionaln ą instalacje przetwarzania odpadów, • Zwi ększenie udziału odzysku, w szczególno ści recyklingu w odniesieniu do szkła, metali, tworzyw sztucznych oraz papieru i tektury, jak równie Ŝ odzysku energii z odpadów zgodnego z wymogami ochrony środowiska, • Selektywne zbieranie odpadów ulegaj ących biodegradacji i w konsekwencji ograniczenie składowania tych odpadów, • Zwi ększenie ilo ści zbieranych selektywnie odpadów niebezpiecznych wyst ępuj ących w strumieniu odpadów komunalnych, • Wyeliminowanie praktyki nielegalnego składowania odpadów.

Cele krótko i długookresowe (zgodnie z KPGO 2014 oraz „Prognoz ą zmian w zakresie gospodarki odpadami” – M Ś 2010r.): • wdro Ŝenie nowego systemu gospodarowania odpadami w Mie ście i Gminie Siewierz od 1 lipca 2013 r., • obj ęcie wszystkich mieszka ńców gminy zorganizowanym systemem odbierania odpadów komunalnych, • zapewnienie wszystkim mieszka ńcom gminy mo Ŝliwo ści selektywnego zbierania odpadów, • zmniejszenie ilo ści odpadów komunalnych ulegaj ących biodegradacji unieszkodliwianych przez składowanie. W stosunku do ilo ści tych odpadów wytwarzanych w województwie śląskim w 1995 r., dopuszcza si ę do składowania nast ępuj ące ilo ści odpadów ulegaj ących biodegradacji: w 2013 r. nie wi ęcej ni Ŝ 50%, w 2020 r. nie wi ęcej ni Ŝ 35%. • przygotowanie do ponownego wykorzystania i recyklingu materiałów odpadowych, przynajmniej takich jak papier, metal, tworzywa sztuczne i szkło z gospodarstw domowych i w miar ę mo Ŝliwo ści odpadów innego pochodzenia podobnych do odpadów z gospodarstw

71 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

domowych na poziomie minimum 50% ich ilo ści wytwarzanych do ko ńca 2020 r. Natomiast dla 2013 r. przyj ęto nast ępuj ące poziomy selektywnego zbierania:
Papieru i tektury - 15%,
Szkła – 25%,
Metali – 15%,
Tworzyw sztucznych – 15%. • wydzielenie odpadów wielkogabarytowych ze strumienia odpadów komunalnych. Zakłada si ę nast ępuj ący rozwój systemu selektywnego gromadzenia odpadów wielkogabarytowych: 2013 r.: 25%, 2020 r.: 50%, • wydzielenie odpadów budowlano-remontowych ze strumienia odpadów komunalnych. Zakłada si ę nast ępuj ące poziomy przygotowania do ponownego u Ŝycia, recyklingu oraz innych form odzysku materiałów budowlanych i rozbiórkowych: 2020 r.: 70%, • wydzielenie odpadów niebezpiecznych ze strumienia odpadów komunalnych. Zakłada si ę nast ępuj ące poziomy selektywnego gromadzenia odpadów niebezpiecznych: 2013 r.: 10%, 2020 r.: 50%, • selektywne zbieranie odpadów ulegaj ących biodegradacji kuchennych i ogrodowych. Zakłada si ę nast ępuj ące poziomy selektywnego zbierania tych odpadów: 2020 r.: 20%, • selektywne zbieranie odpadów z terenów zielonych. Zakłada si ę nast ępuj ące poziomy selektywnego zbierania tych odpadów: 2013 r.: 70%, 2020 r.: 90%, • utworzenie organizacyjnych struktur ponadgminnych zarz ądzaj ących gospodark ą odpadami komunalnymi w ramach regionalnych systemów, • podniesienie świadomo ści ekologicznej społecze ństwa.

6.6. Ochrona dziedzictwa przyrodniczego

Cel długookresowy do 2020 r. Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej środowiska przyrodniczego gminy poprzez zintensyfikowanie działa ń zwi ązanych z ochron ą prawn ą

Priorytetowym zadaniem w zakresie ochrony przyrody b ędzie zachowanie, odtworzenie i zrównowa Ŝone u Ŝytkowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej na ró Ŝnych poziomach organizacji: wewn ątrzgatunkowym (genetycznym), gatunkowym oraz ponadgatunkowym (ekosysytemowym). Ochrona ró Ŝnorodno ści biologicznej zwi ązana jest z ochron ą zasobów przyrody i krajobrazu, niezale Ŝnie od formalnego statusu ochronnego tych terenów i sposobu ich u Ŝytkowania. Wa Ŝnym zadaniem gminy b ędzie zapewnienie odpowiednich warunków ochrony walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych, przy jednoczesnym zapewnieniu mo Ŝliwo ści wypoczynku i rekreacji dla mieszka ńców i turystów. Na terenach tych rekreacja i turystyka powinny rozwija ć si ę w sposób zorganizowany, a rozwój infrastruktury zwi ązanej z turystyk ą musi spełnia ć wymogi ochrony środowiska. Równie wa Ŝna jest edukacja ekologiczna, to jest kształcenie i wychowywanie społecze ństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego, budowanie poczucia to Ŝsamo ści regionalnej, tak Ŝe w sferze środowiska przyrodniczego.

Kierunki działa ń na lata 2013-2016: • Zachowanie cennych przyrodniczo obszarów, dotychczas niechronionych prawnie, poprzez obj ęcie ich proponowanymi formami ochrony przyrody • Wzmacnianie roli opracowa ń ekofizjograficznych przy uzgadnianiu zmian w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. • Ochrona i rozbudowa istniej ącej zieleni urz ądzonej, wzmocnienie roli rekreacyjnej terenów zielonych. • Rozbudowa, modernizacja i bie Ŝą ca konserwacja terenów zieleni osiedlowej. • Wła ściwy rozwój i obsługa ruchu turystycznego, w tym przestrzeganie wymaga ń ochrony środowiska w odniesieniu do nowo powstaj ących obiektów turystycznych i rekreacyjnych, selektywny dost ęp do terenów cennych przyrodniczo oraz ochrona tych terenów.

72 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• Prowadzenie szkole ń i edukacji w zakresie ochrony przyrody i ró Ŝnorodno ści biologicznej, promowanie miejsc cennych przyrodniczo, w tym tworzenie ście Ŝek przyrodniczo- dydaktycznych.

6.7. Ochrona lasów

Cel długookresowy do 2020 r. Prowadzenie racjonalnej gospodarki le śnej

W lasach Skarbu Pa ństwa działalno ść gospodarcz ą reguluj ą plany urz ądzania lasów, natomiast w przypadku lasów niestanowi ących własno ść Skarbu Pa ństwa uproszczone plany urz ądzania lasów i inwentaryzacja lasów.

Kierunki działa ń na lata 2013-2016: • Uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego Gminy Siewierz terenów do zalesiania, z uwzgl ędnieniem warunków przyrodniczo - krajobrazowych. • Zachowanie ró Ŝnorodno ści biologicznej środowiska le śnego. • Bie Ŝą ca obserwacja środowiska le śnego w celu przeciwdziałania zagro Ŝeniom ze strony czynników abiotycznych (szkody przemysłowe, po Ŝary) i biotycznych (choroby drzew, działalno ść szkodników). • Podnoszenie świadomo ści i wiedzy ekologicznej społecze ństwa w zakresie le śnictwa w tym wła ścicieli lasów w zakresie wzbogacania i racjonalnego u Ŝytkowania zasobów le śnych w ramach nadzoru nad gospodark ą le śną. • Likwidacja dzikich wysypisk na terenach le śnych.

6.8. Ochrona gleb

Cel długookresowy do 2020 r. Racjonalne wykorzystywanie zasobów glebowych

Głównymi zadaniami w zakresie ochrony gleb b ędą działania prewencyjne polegaj ące na wspieraniu dobrych praktyk rolniczych przeciwdziałaj ących erozji gleb oraz restrykcyjne przestrzeganie ochrony gruntów w sferze działalno ści gospodarczej. Zrównowa Ŝony i wła ściwy poziom składników pokarmowych w glebie wpływa na uzyskanie wysokich plonów o niskiej zawarto ści metali ci ęŜ kich. Zarówno niedobór jak i nadmiar składników od Ŝywczych w glebie mo Ŝe by ć czynnikiem ograniczaj ącym wielko ść i pogarszaj ącym jako ść plonów. Racjonalne nawo Ŝenie powinno opiera ć si ę na wynikach analiz chemicznych gleby, okre ślaj ących jej zasobno ść w składniki mineralne oraz wymaganiach pokarmowych uprawianych gatunków ro ślin. Na u Ŝytkach rolnych nale Ŝy gospodarowa ć zgodnie zasadami „Dobrej Praktyki Rolniczej”.

Kierunki działa ń na lata 2013-2016 • Koordynowanie działa ń dotycz ących upowszechniania zasad „Dobrych Praktyk Rolniczych”. • Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie gleb i ziemi. • Rozwój monitoringu gleb. • Edukacja ekologiczna społecze ństwa w zakresie ochrony powierzchni ziemi, w tym promowanie rolnictwa ekologicznego.

6.9. Tereny poprzemysłowe

Cel długookresowy do 2020 r. Stworzenie warunków i mechanizmów dla zagospodarowania terenów poprzemysłowych zgodnie z zasadami zrównowa Ŝonego rozwoju

73 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Odpowiednio zrekultywowane tereny poprzemysłowe pochodz ące z odkrywkowej eksploatacji wyrobisk posiadaj ą du Ŝy potencjał wypoczynkowo-rekreacyjny, co w kontek ście rozwoju regionu mo Ŝe by ć bardzo wa Ŝnym czynnikiem. Tylko odpowiednia współpraca na szczeblu gminno- powiatowym mo Ŝe zagwarantowa ć wymierne korzy ści, wynikaj ące z dobrego zagospodarowania terenów zdegradowanych.

Kierunki działa ń na lata 2013-2016: • Uwzgl ędnienie potrzeb zwi ązanych z zagospodarowaniem terenów poprzemysłowych w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. • Ograniczenie procesu przejmowania terenów nie zdegradowanych pod inwestycje przemysłowe. • Rozwój sektora przedsi ębiorstw zajmuj ących si ę rekultywacj ą terenów zdegradowanych. • Likwidacja dzikich wysypisk śmieci. • Ochrona gleb przed dewastacj ą poprzez kontrol ę systemu transportowego i przemysłowego.

6.10. Ochrona przed powodzi ą

Cel długookresowy do 2020 r. Racjonalizacja gospodarowania zasobami wodnymi Miasta i Gminy Siewierz umo Ŝliwiaj ąca zapobieganie skutkom wezbra ń powodziowych

Zasady dotycz ące gospodarowania wodami okre ślone w Ramowej Dyrektywie Wodnej traktuj ą wod ę, jako dobro dziedziczone. Dlatego dobro to musi być chronione, co narzuca na u Ŝytkowników wód, obowi ązek zrównowa Ŝonego korzystania z ich zasobów. Tak, wi ęc istotn ą rol ę głównie w podej ściu społecznym odgrywa efektywna ochrona przed powodzi ą.

Profilaktyka przeciwpowodziowa to odpowiednie kształtowanie zabudowy obszarów zalewowych poprzez uzgadnianie planów zagospodarowania, warunków zabudowy oraz decyzji o lokalizacji inwestycji, maj ące na celu przeciwdziałanie nadmiernej zabudowie dolin rzecznych, zmianie ukształtowania terenu na terenach zalewowych maj ącego negatywny wpływ na przepływ wód wezbraniowych, opracowywanie studium ochrony przeciwpowodziowej ustalaj ące granice zasi ęgu wód powodziowych o okre ślonym prawdopodobie ństwie wyst ępowania oraz kierunki ochrony przed powodzi ą, współpraca w zakresie ochrony przeciwpowodziowej ze Śląskim Zarz ądem Melioracji i Urz ądze ń Wodnych w Katowicach oraz z Powiatowym Zespołem Reagowania Kryzysowego.

Profilaktyka przeciwpowodziowa w ramach prowadzenia prac utrzymaniowych koryt rzecznych obejmuje: • utrzymanie dro Ŝno ści rzek poprzez usuwanie zwalonych drzew i lokalne pogł ębienia, w celu umo Ŝliwienia swobodnego przepływu wód i lodów, • ochron ę brzegów przed erozj ą boczn ą poprzez budow ę urz ądze ń wodnych (opaski brzegowe, tamy poprzeczne i podłu Ŝne) na tych odcinkach koryta, gdzie wymywany brzeg zbli Ŝa si ę do stopy wału przeciwpowodziowego, • lokalne roboty pogł ębiarskie na szczególnie wypłyconych odcinkach rzek, gdzie wyst ępuj ą zagro Ŝenia pojawiania si ę zatorów lodowych i śry Ŝowych.

Kierunki działa ń na lata 2013-2016: • Bie Ŝą ca kontrola systemu obiektów urz ądze ń zabezpieczaj ących przed powodzi ą. • Bie Ŝą ca konserwacja cieków wodnych. • Aktualizacja planów zagospodarowania przestrzennego gminy lub ich stworzenie z uwzgl ędnieniem obszarów zagro Ŝonych powodzi ą.

74 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

6.11. Ochrona zasobów kopalin

Cel długookresowy do 2020 r. Zrównowa Ŝona gospodarka zasobami naturalnymi

Wła ściwe gospodarowanie zasobami geologicznymi powinno prowadzi ć do ochrony zasobów kopalin i wykorzystania środowiska geologicznego dla celów produkcyjnych. Nale Ŝy zwróci ć szczególn ą uwag ę na fakt, Ŝe wykorzystanie gospodarcze zasobów kopalin stoi często w konflikcie z pozostałymi zasobami przyrody. Kształtowanie polityki w zakresie ich zagospodarowania wymaga wspólnych działa ń podmiotów gospodarczych, samorz ądów lokalnych oraz organów administracji publicznej. Starannego wywa Ŝenia wymagaj ą z jednej strony czynniki niezmienne, składaj ące si ę na szeroko poj ęte warunki geologiczne (morfologia, sie ć hydrograficzna, bogactwa naturalne oraz zasoby wód podziemnych), z drugiej strony wymagania i oczekiwania zwi ązane z rozwojem osadnictwa i działalno ści gospodarczej. Wa Ŝne jest równie Ŝ promowanie substytutów kopalin. Natomiast tereny poeksploatacyjne powinny by ć na bie Ŝą co poddawane procesowi rekultywacji.

Kierunki działa ń na lata 2013-2016: • Sukcesywna rekultywacja i zagospodarowanie terenów po eksploatacji złó Ŝ kopalin np. rekultywacja w kierunku wodnym wyrobiska Brudzowice, Podle śna i Nowa Wioska. • Wspieranie prac zwi ązanych z rozpoznawaniem i dokumentowaniem złó Ŝ kopalin zwłaszcza surowców, mog ących stanowi ć element rozwoju gospodarczego gminy. • Ochrona zasobów perspektywicznych kopalin dzi ęki zamieszczaniu odpowiednich zapisów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego. • Podejmowanie działa ń zmierzaj ących do eliminowania nielegalnego wydobycia kopalin na potrzeby lokalne. • Propagowanie i edukacja w zakresie energii ze źródeł odnawialnych.

6.12. Ochrona przed hałasem

Cel długookresowy do 2020 r. Zmniejszenie zagro Ŝenia emisj ą hałasu dla mieszka ńców gminy przede wszystkim pochodz ącą ze źródeł komunikacyjnych

Polityk ę Unii Europejskiej w zakresie walki z hałasem okre śla dyrektywa 2002/49/WE w sprawie oceny i zarz ądzania hałasem w środowisku. Ponadto problem zagro Ŝenia hałasem nale Ŝy integrowa ć z aspektami planowania przestrzennego w opracowywaniu lub wprowadzaniu zmian do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Ochrona przed hałasem Gminy Siewierz powinna obejmować przede wszystkim hałas komunikacyjny. Do działa ń tych nale Ŝy wł ączy ć tak Ŝe budow ę ekranów akustycznych oraz zabezpieczenie i modernizacj ę budynków mieszkalnych i budynków u Ŝyteczno ści publicznej szczególnie nara Ŝonych na hałas, pod k ątem zabezpiecze ń akustycznych (głównie monta Ŝ okien dźwi ękoszczelnych). Warto nadmieni ć, i Ŝ na stopie ń zagro Ŝenia hałasem wpływa tak Ŝe stan techniczny dróg, dlatego konieczne jest przeprowadzanie remontów odcinków dróg o najbardziej zdewastowanej nawierzchni. Szereg podmiotów gospodarczych powoduje uci ąŜ liwo ść hałasow ą do najbli Ŝszego otoczenia, dlatego wa Ŝna jest tak Ŝe kontrola instalacji emituj ących hałas do środowiska przez słu Ŝby WIO Ś.

Kierunki działa ń na lata 2013-2016 • Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów dotycz ących standardów akustycznych. • Prowadzenie monitoringu hałasu komunikacyjnego w miejscach potencjalnego wyst ępowania najwi ększych uci ąŜ liwo ści. • Budowa ekranów akustycznych wzdłu Ŝ ci ągów komunikacyjnych.

75 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• Bie Ŝą ca modernizacja stanu technicznego nawierzchni dróg. • Modernizacja budynków mieszkalnych pod k ątem zabezpiecze ń akustycznych. • Kontrola jednostek emituj ących hałas oraz egzekwowanie przestrzegania dopuszczalnego poziomu hałasu w środowisku. • Opracowanie i wdro Ŝenie systemu informowania społecze ństwa o stanie klimatu akustycznego i trendach jego zmian w oparciu o najnowsze techniki informatyczne i multimedialne.

6.13. Ochrona przed polami elektromagnetycznymi

Cel długookresowy do 2020 r. Ochrona mieszka ńców Miasta i Gminy Siewierz przed oddziaływaniem promieniowania elektromagnetycznego

Wzrost stacji bazowych telefonii komórkowej, jaki dokonał si ę na przestrzeni kilku ostatnich lat na terenie Miasta i Gminy Siewierz, pozwala przypuszcza ć, i Ŝ w latach kolejnych przybywa ć b ędą tego typu stacje. Dlatego bardzo istotnym działaniem z zakresu ochrony przed polami elektromagnetycznymi jest dalsza kontynuacja monitoringu poziomu pól elektromagnetycznych oraz wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed tymi polami. Wa Ŝnym elementem jest równie Ŝ edukacja ekologiczna społecze ństwa, zwracaj ąca uwag ę na zagro Ŝenia emisj ą pól, szczególnie w pobli Ŝu stacji bazowych telefonii komórkowych. W przypadku budowy nowych urz ądze ń i obiektów emituj ących pola elektromagnetyczne nale Ŝy wybiera ć ich mało konfliktow ą lokalizacj ę.

Kierunki działa ń na lata 2013-2016: • Kontynuacja bada ń zagro Ŝenia promieniowaniem elektromagnetycznym. • Wprowadzenie do planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi. • Preferowanie niskokonfliktowej lokalizacji źródeł pól elektromagnetycznych. • Edukacja ekologiczna dotycz ąca skali zagro Ŝenia emisj ą pól elektromagnetycznych.

6.14. Aspekt ekologiczny w planowaniu przestrzennym

Cel długookresowy do 2020 r. Integracja problematyki środowiskowej z gminnymi planami zagospodarowania przestrzennego, które powinny stanowi ć podstaw ę do podejmowania decyzji o lokalizacji nowych inwestycji

W najbli Ŝszych latach w ramach zada ń własnych gmina powinna opracowywa ć i aktualizowa ć miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego dla obszarów jeszcze nimi nie obj ętych. Plany te powinny w wi ększym stopniu odnosi ć si ę do lokalizacji obiektów mog ących znacz ąco oddziaływa ć na środowisko, wskazywa ć i uwzgl ędnia ć obiekty obj ęte i przewidziane do obj ęcia ró Ŝnymi formami ochrony przyrody oraz inne obszary o szczególnych walorach przyrodniczych. Ponadto w wi ększym stopniu ni Ŝ dotychczas powinny uwzgl ędnia ć działania na rzecz optymalizacji potrzeb transportowych, wykorzystywania odnawialnych źródeł energii czy te Ŝ zachowania proporcji pomi ędzy obszarami zainwestowanymi i biologicznie czynnymi.

Kierunki działa ń na lata 2013-2016: • Dalsze opracowywanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dla obszarów nie obj ętych dotychczas planami wraz z opracowaniami ekofizjograficznymi. • Przeprowadzanie strategicznej oceny oddziaływania na środowisko ju Ŝ na etapie studium uwarunkowa ń i kierunków zagospodarowania przestrzennego (opracowanie planistyczne obejmuj ące teren całej gminy).

76 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

• Uwzgl ędnienie w miejscowych planach zagospodarowania wymaga ń dotycz ących ochrony środowiska wynikaj ących z opracowa ń ekofizjograficznych i prognoz oddziaływania na środowisko. • Wdra Ŝanie wytycznych dotycz ących wyznaczania korytarzy ekologicznych dla potrzeb opracowa ń ekofizjograficznych i ich zagospodarowanie zgodnie z wymogami ochrony ró Ŝnorodno ści biologicznej. • Uwzgl ędnienie w planach zagospodarowania przestrzennego wyników monitoringu środowiska, w szczególno ści w zakresie powietrza, wód i hałasu.

6.15. Priorytety ekologiczne w realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Gminy Siewierz

Realizacja „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016” pozwoli na osi ągni ęcie w perspektywie długoterminowej zrównowa Ŝonego rozwoju gminy oraz bezpiecznego i komfortowego Ŝycia mieszka ńców. Nierozł ączn ą cz ęść procesu rozwoju Miasta i Gminy oraz osi ągni ęcia zało Ŝonego celu jest poprawa i ochrona środowiska. Zatem niezb ędne jest sformułowanie hierarchii priorytetów ekologicznych w realizacji zało Ŝonych celów oraz uwzgl ędnienie uwarunkowa ń formalno-prawnych gminy w ich realizacji, a tak Ŝe mo Ŝliwo ści finansowych. Priorytety ekologiczne zostały sformułowane na podstawie analizy zmian stanu środowiska, jego stanu aktualnego, poziomu infrastruktury (wodoci ągi, kanalizacja i inne) oraz kierunków działa ń proekologicznych ju Ŝ podj ętych.

Dla realizacji priorytetów wyznaczono cele długookresowe do 2020 r. oraz podstawowe kierunki realizacji. W tab. 22 przedstawiono zestawienie głównych elementów ochrony środowiska Miasta i Gminy Siewierz wraz z celami operacyjnymi (krótkoterminowe do 2016 r.) oraz podstawowe kierunki realizacji.

Tabela 22. Zestawienie celów krótkookresowych do 2016 r. oraz kierunków działa ń w Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz

Główne elementy Cele krótkoterminowe - operacyjne Podstawowe kierunki realizacji ochrony środowiska

Ochrona powietrza Realizacja Programów słu Ŝą cych Kontynuacja realizacji „Programu ograniczenia atmosferycznego ochronie powietrza oraz ich aktualizacja, niskiej emisji dla Miasta i Gminy Siewierz”. a tak Ŝe koordynowanie ich skuteczno ści.

Spełnienie wymaga ń prawnych w Budowa, przebudowa i modernizacja zakresie jako ści powietrza poprzez nawierzchni dróg. ograniczenie emisji ze źródeł Zakup pojazdów transportu publicznego powierzchniowych, liniowych i o niskiej emisji spalin. punktowych. Prowadzenie odpowiedniej polityki parkingowej. Budowa i modernizacja systemów i urz ądze ń do redukcji zanieczyszcze ń pyłowo-gazowych przez przedsi ębiorstwa.

Ograniczanie zu Ŝycia energii oraz Termomodernizacja budynków. zwi ększenie wykorzystania Modernizacja układów technologicznych odnawialnych źródeł energii. skutkuj ąca zmniejszeniem zu Ŝycia energii.

Wzrost świadomo ści ekologicznej Bie Ŝą ce informowanie społecze ństwa mieszka ńców w zakresie ochrony o aktualnym stanie zanieczyszczenia powietrza powietrza. oraz jego wpływie na zdrowie.

Ochrona wód Stworzenie zintegrowanego systemu Zrównowa Ŝone planowanie powierzchniowych zarz ądzania gospodark ą wodn ą na i zagospodarowanie przestrzenne dolin

77 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Główne elementy Cele krótkoterminowe - operacyjne Podstawowe kierunki realizacji ochrony środowiska i podziemnych obszarze. rzecznych uwzgl ędniaj ące w ramach zada ń własnych gminy.

Zapewnienie dobrej jako ści wody pitnej Modernizacja i rozbudowa systemów poboru oraz ochrona jej uj ęć . i uzdatniania wody.

Gospodarka odpadami Utworzenie i funkcjonowanie nowego systemu gospodarowania odpadami komunalnymi na komunalnymi terenie Miasta i Gminy Siewierz

Ochrona przed powodzi ą Zapobieganie skutkom wezbra ń Realizacja Programu Małej Retencji powodziowych. Województwa Śląskiego.

Ochrona przyrody Ustanawianie form ochrony przyrody Tworzenie nowych obszarów i obiektów le Ŝą cych w gestii gminy. prawnie chronionych.

Ochrona terenów zieleni miejskiej Ochrona i rozbudowa istniej ącej zieleni urz ądzonej, wzmocnienie roli rekreacyjnej terenów zielonych.

Budowa i udost ępnianie sieci rowerowych

Ochrona gleb i Ochrona gleb Przywracanie glebom warto ści przyrodniczej powierzchni ziemi lub u Ŝytkowej. Koordynowanie działa ń dotycz ących upowszechniania zasad Dobrych Praktyk Rolniczych oraz upraw ekologicznych. Wprowadzanie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie gleb i ziemi. Edukacja ekologiczna społecze ństwa w zakresie ochrony powierzchni ziemi.

Rewitalizacja terenów poprzemyslowych Rekultywacja gleb zdegradowanych. i zdegradowanych. Zadrzewianie z miar ę potrzeb terenów zrekultywowanych. Przywrócenie do obrotu gospodarczego terenów zdegradowanych działalno ści ą przemysłow ą.

Ochrona lasów Zwi ększenie lesisto ści Sukcesywne zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych i gruntów nieprzydatnych rolniczo.

Ochrona przed hałasem Ograniczenie uci ąŜ liwo ści akustycznej Wprowadzenie do miejscowych planów dla mieszka ńców. zagospodarowania przestrzennego zapisów dotycz ących standardów akustycznych.

Edukacja ekologiczna Podnoszenie świadomo ści ekologicznej Aktywna edukacja ekologiczna dzieci mieszka ńców gminy. i młodzie Ŝy w formalnym systemie kształcenia. Wspieranie merytoryczne i finansowe działa ń z zakresu edukacji ekologicznej prowadzonej w szkołach oraz promowanie aktywnych form edukacji ekologicznej dzieci i młodzie Ŝy, np. poprzez organizowanie konkursów, sesji popularno - naukowych zwi ązanych z tematyk ą środowiskow ą czy te Ŝ wł ączanie si ę w akcj ę „Sprz ątania Świata”.

78 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Główne elementy Cele krótkoterminowe - operacyjne Podstawowe kierunki realizacji ochrony środowiska

Promieniowanie Minimalizacja emisji promieniowania Wprowadzenie do planów zagospodarowania elektromagnetyczne niejonizujacego do środowiska. przestrzennego zapisów po świ ęconych ochronie przed polami elektromagnetycznymi.

Zestawienie w powy Ŝszej tabeli cele i podstawowe kierunki ich realizacji stanowi ą wskazania do wyznaczenia konkretnych zada ń w harmonogramie (planie operacyjnym) realizacji Programu Ochrony Środowiska na lata 2013-2016.

7. Plan operacyjny

Nakłady na realizacj ę zada ń okre ślonych w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016” przedstawiono w tab. 23 (harmonogram rzeczowo- finansowy realizacji zada ń). W planie operacyjnym (tab. 23) wyodr ębnione zostały zadania własne gminy finansowane z bud Ŝetu oraz zadania koordynowane realizowane ze środków zewn ętrznych.

79 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Tabela 23. Harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji działa ń Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz Rodzaj Opis przedsi ęwzi ęcia Lata Szacunkowe Jednostki realizuj ące Źródła działania realizacji koszty finansowania w ty ś. PLN P Sprawozdanie z realizacji „Programu Ochrony Środowiska dla 2015, 2017 10 UMiG Siewierz Bud Ŝet Miasta i Gminy Siewierz” P Aktualizacja „Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy 2017 20 UMiG Siewierz Bud Ŝet Siewierz” OGÓŁEM 30,0 POWIETRZE ATMOSFERYCZNE Działania własne I Realizacja Programu ograniczania niskiej emisji dla Miasta i Gminy 2013-2016 b.d. UMiG Siewierz Środki własne Siewierz Zarz ądcy i wła ściciele zarz ądców nieruchomo ści i wła ścicieli, NFO ŚiGW, WFO ŚiGW, bud Ŝet miasta i gminy, fundusze unijne P Koordynacja realizacji działa ń naprawczych okre ślonych 2013-2020 40 ( średnio UMiG Siewierz Bud Ŝet, NFO ŚiGW, w Programie 5 ty ś/rok) WFO ŚiGW I Likwidacja ogrzewania w ęglowego w budynkach u Ŝyteczno ści 2013-2020 wg kosztorysu UMiG Siewierz Bud Ŝet publicznej I Modernizacja budynku remizy Ochotniczej Stra Ŝy Po Ŝarnej 2011-2014 700 w tym w UMiG Siewierz Bud Ŝet Podwarpie – poprawa bezpiecze ństwa mieszka ńców gminy 2013 r. - 180 I Termomodernizacja, przebudowa oraz kompleksowy remont 2012-2013 430, w tym w UMiG Siewierz Bud Ŝet pomieszcze ń remizy Ochotniczej Stra Ŝy Po Ŝarnej Siewierz – 2013 r. - 400 podniesienie bezpiecze ństwa przeciwpo Ŝarowego P Aktualizacja Programu Ograniczenia Niskiej Emisji (PONE) 2014, 2018 20 UMiG Siewierz Bud Ŝet P Opracowanie planu zapotrzebowania w ciepło, energi ę elektryczn ą 2014 20 UMiG Siewierz Bud Ŝet i paliwa gazowe dla Miasta i Gminy Siewierz P Kontrola składów opału na terenie miasta i gminy w zakresie jako ści 2013-2020 W ramach UMiG Siewierz Bud Ŝet sprzedawanych paliw zada ń UMiG P Uwzgl ędnianie w planach zagospodarowania przestrzennego 2013-2020 Bez kosztów UMiG Siewierz - wymogów dotycz ących zaopatrywania mieszka ń w ciepło z no śników dodatkowych nie powoduj ących nadmiernej „niskiej emisji” I Opracowanie projektu i budowa drogi gminnej wraz z odwodnieniem 2011-2013 280 w tym w UMiG Siewierz Bud Ŝet na Chmielowskim w Siewierzu – zapewnienie bezpieczeństwa 2013 r. - 250

80 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Rodzaj Opis przedsi ęwzi ęcia Lata Szacunkowe Jednostki realizuj ące Źródła działania realizacji koszty finansowania w ty ś. PLN mieszka ńcom gminy– zadanie uj ęte tak Ŝe w komponencie ochrona przed hałasem I Termomodernizacja budynków 2013-2016 b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet P Prowadzenie edukacji ekologicznej w zakresie ochrony powietrza i 2013-2016 b.d. UMiG Siewierz, Starostwo Bud Ŝet, środki promowanie stosowania nowoczesnych kotłów w ęglowych, kotłów Powiatowe w B ędzinie własne Starostwa, gazowych i na biomas ę Fundusze Ochrony Środowiska OGÓŁEM 1 490,0 Działania koordynowane P Prowadzenie odpowiedniej polityki parkingowej w centrach miast 2013-2020 Bez kosztów UMiG Siewierz, - wymuszaj ącej ograniczenia w korzystaniu z samochodów dodatkowych przedsi ębiorstwa komunikacji P Bie Ŝą ce informowanie społecze ństwa o aktualnym stanie 2012-2020 W ramach Zarz ąd województwa, Zarz ąd - zanieczyszczenia powietrza oraz jego wpływie na zdrowie zada ń własnych Powiatu, UMiG Siewierz jednostek OGÓŁEM - OCHRONA WÓD POWIERZCHNIOWYCH I PODZIEMNYCH Działania własne I Budowa kanalizacji deszczowej na osiedlu Jezioro w Siewierzu – 2007-2015 2 236,6 w UMiG Siewierz Bud Ŝet ochrona wód gruntowych latach 2014- 2015 I Budowa kanalizacji deszczowej na osiedlu Zachód w Siewierzu etap 2007-2015 2 170 w tym w UMiG Siewierz Bud Ŝet I – ochrona wód gruntowych latach 2014- 2015 - 2 109,387 I Budowa kolektora kanalizacji sanitarnej do Chmielowskiego w 2011-2013 1 125 w tym w UMiG Siewierz Bud Ŝet Siewierzu – ochrona środowiska naturalnego gminy 2013 r. – 1 124 I Budowa tymczasowego odprowadzenia wód deszczowych z cz ęś ci 2012-2013 117,5 w tym w UMiG Siewierz Bud Ŝet Osiedla Zachód w Siewierzu – podniesienie jako ści Ŝycia 2013 r. – 100 mieszka ńców OGÓŁEM 5 649,10 Działania koordynowane I Budowa i modernizacja urz ądze ń oczyszczaj ących lub 2013-2016 b.d. Przedsi ębiorcy Środki własne, podczyszczaj ących ścieki przemysłowe Inne fundusze

81 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Rodzaj Opis przedsi ęwzi ęcia Lata Szacunkowe Jednostki realizuj ące Źródła działania realizacji koszty finansowania w ty ś. PLN I Budowa i modernizacja urz ądze ń dostarczaj ących wod ę 2013-2016 b.d. Przedsi ębiorcy Środki własne, Inne fundusze OGÓŁEM b.d. GOSPODARKA ODPADAMI Działania własne P Usługa w zakresie odbierania i zagospodarowania odpadów 2013-2015 3 900 UMiG Siewierz Bud Ŝet komunalnych od wła ścicieli nieruchomo ści – prawidłowa gospodarka odpadami komunalnymi P Kampania edukacyjno-informacyjna dotycz ąca przej ęcia 2013 b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet obowi ązków odbierania odpadów komunalnych przez Miasto Siewierz P Przeprowadzanie przetargu na odbieranie i zagospodarowanie 2013 - UMiG Siewierz Bud Ŝet odpadów, w tym opracowanie SIWZ dla potrzeb przetargu na wybór przedsi ębiorcy odbieraj ącego odpady komunalne P Opracowanie systemu informatycznego zarz ądzania gospodark ą 2013 b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet odpadami P Sporz ądzanie corocznych sprawozda ń z realizacji zada ń z zakresu Zadanie - UMiG Siewierz Bud Ŝet gospodarki odpadami komunalnymi ci ągłe P Współdziałanie na rzecz tworzenia struktur ponadgminnych dla Zadanie - UMiG Siewierz Bud Ŝet realizacji regionów gospodarki odpadami komunalnymi ci ągłe P Propagowanie przydomowego kompostowania odpadów na terenach Zadanie b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet wiejskich i miejskich z zabudow ą jednorodzinn ą ci ągłe P Bie Ŝą ca likwidacja „dzikich wysypisk” 2013-2018 250 UMiG Siewierz Bud Ŝet P Realizacja programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest 2013-2016 Wg kosztorysu UMiG Siewierz Bud Ŝet z terenu Miasta i Gminy Siewierz P Aktualizacja programu usuwania wyrobów zawieraj ących azbest 2013 10 UMiG Siewierz Bud Ŝet, Ministerstwo z terenu Miasta i Gminy Siewierz Gospodarki, Fundusze Ochrony Środowiska P Dofinansowanie do odbioru odpadów zawieraj ących azbest z 2013-2016 280 UMiG Siewierz Bud Ŝet nieruchomo ści osób fizycznych, wspólnot mieszkaniowych i innych oraz przekazanie do unieszkodliwiania poprzez składowanie odpadów zawieraj ących azbest na składowiskach azbestowych

82 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Rodzaj Opis przedsi ęwzi ęcia Lata Szacunkowe Jednostki realizuj ące Źródła działania realizacji koszty finansowania w ty ś. PLN P Usuwanie wyrobów zawieraj ących azbest z obiektów o światowych, 2013-2016 92 UMiG Siewierz Bud Ŝet, WFO ŚiGW, uŜyteczno ści publicznej i innych b ędących własno ści ą Miasta i Ministerstwo Gminy Siewierz Gospodarki OGÓŁEM 4532 OCHRONA PRZED POWODZI Ą Działania własne I Opracowanie projektu oraz roboty budowlane polegaj ące na 2011-2014 1 030 w tym w UMiG Siewierz Bud Ŝet zabezpieczeniu przeciwpowodziowym terenów wokół Zamku w latach 2013- Siewierzu – poprawa bezpiecze ństwa i atrakcyjno ści rekreacyjnej 2014 - 1 006,3 gminy I Wykonanie projektu obejmuj ącego regulacj ę i ubezpieczenie rowu 2012-2013 20 w 2013 r. UMiG Siewierz Bud Ŝet otwartego oraz remont istniej ącego wylotu kanalizacji deszczowej w rejonie ul. Krakowskiej w Siewierzu ł ącznie z realizacj ą projektu – poprawa jako ści Ŝycia mieszka ńców gminy OGÓŁEM b.d. OCHRONA PRZYRODY Działania własne P Tworzenie ście Ŝek przyrodniczo-dydaktycznych w obr ębie terenów 2013-2016 b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet, Fundusze przyrodniczo cennych – w tym przewidzianych do obj ęcia ochron ą Ochrony Środowiska prawn ą (foldery, broszury, tablice informacyjne) – koordynacja, organizacja P Sporz ądzenie waloryzacji przyrodniczych w celu pełnego 2013-2016 b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet, Fundusze rozpoznania stanu flory i fauny w gminie Ochrony Środowiska P Tworzenie obszarowych form ochrony przyrody (zespoły 2013-2016 b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet przyrodniczo-krajobrazowe, u Ŝytki ekologiczne, stanowiska dokumentacyjne) P Obj ęcie ochron ą drzew – propozycji pomników przyrody 2013-2016 b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet I Budowa bazy sportowo-rekreacyjnej w Gołuchowicach – rozwój 2012-2013 1 159,3 w tym UMiG Siewierz Bud Ŝet bazy sportowej i propagowanie zdrowego stylu Ŝycia w 2013 r. - 1 145 I Opracowanie projektu oraz przebudowa piwnicy wschodniej na 2011-2014 2 100 w tym w UMiG Siewierz Bud Ŝet Zamku w Siewierzu – poprawa walorów turystycznych gminy latach 2013- 2014 - 2 090

83 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Rodzaj Opis przedsi ęwzi ęcia Lata Szacunkowe Jednostki realizuj ące Źródła działania realizacji koszty finansowania w ty ś. PLN I Zagospodarowanie terenów wokół Zamku w Siewierzu – etap II – 2011-2013 1 215 w tym w UMiG Siewierz Bud Ŝet poprawa atrakcyjno ści turystycznej i rekreacyjnej gminy 2013 r. - 1 189 OGÓŁEM 4474,3 OCHRONA GLEB I POWIERZCHNI ZIEMI Działania własne P Przywracanie glebom warto ści przyrodniczej lub u Ŝytkowej 2013-2016 b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet

OGÓŁEM b.d. OCHRONA LASÓW Działania własne P Piel ęgnacja lasów gminnych i wycinka drzew 2013-2016 b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet P Zakup sadzonek drzew 2013-2016 b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet P Likwidacja dzikich wysypisk zlokalizowanych na terenach le śnych 2013-2016 b.d. UMiG Siewierz Bud Ŝet OGÓŁEM b.d. Działania koordynowane P Zalesianie terenów o niskich klasach bonitacyjnych i gruntów 2013-2016 b. d. ARiMR, gmina, wła ściciele Bud Ŝet pa ństwa porolnych gruntów Środki własne P Podnoszenie świadomo ści i wiedzy ekologicznej społecze ństwa w 2013-2016 b. d. Nadle śnictwa, gmina, Środki własne zakresie le śnictwa w tym wła ścicieli lasów w zakresie wzbogacania i wła ściciele gruntów Inne fundusze racjonalnego u Ŝytkowania zasobów le śnych OGÓŁEM b. d. OCHRONA PRZED HAŁASEM Działania własne I Modernizacja dróg gminnych 2013-2016 Realizowane UMiG Siewierz Bud Ŝet wg potrzeb Inne środki I Opracowanie projektu i budowa drogi gminnej wraz z odwodnieniem 2011-2013 280 w tym w UMiG Siewierz Bud Ŝet na Chmielowskim w Siewierzu – zapewnienie bezpieczeństwa 2013 r. - 250 mieszka ńcom gminy – zadanie uj ęte tak Ŝe w komponencie powietrze atmosferyczne I Nasadzenia i odnowa zieleni ochronnej przy drogach gminnych 2013-2016 b. d. UMiG Siewierz Bud Ŝet Inne środki OGÓŁEM 280,0

84 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Rodzaj Opis przedsi ęwzi ęcia Lata Szacunkowe Jednostki realizuj ące Źródła działania realizacji koszty finansowania w ty ś. PLN Działania koordynowane I Budowa zabezpiecze ń przeciwhałasowych wzdłu Ŝ DK 1 w mie ście 2013 17 256,946 GDDKiA Krajowy Fundusz Siewierz Drogowy P Bie Ŝą ce informowanie społecze ństwa o stanie klimatu akustycznego 2013-2016 b. d. Władze Środki własne województwa/Powiat/ Inne fundusze UMiG Siewierz P Podejmowanie działa ń ograniczaj ących hałas ze źródeł 2013-2016 b. d. Przedsi ębiorcy/WIO Ś/Zarz ąd Środki własne przemysłowych powiatu/ UMiG Siewierz Inne fundusze P Wyeliminowanie transportu materiałów niebezpiecznych przez centra Zadanie Brak kosztów Zarz ąd Województwa, UMiG - miast ci ągłe dodatkowych Siewierz, Zarz ądcy dróg I Zabudowa urz ądze ń – ograniczenie hałasu urz ądze ń przeróbczych 2013-2020 2 000 Górnicze Zakłady Środki własne Dolomitowe S.A. OGÓŁEM 1,5 mld zł/ 2 000 zł EDUKACJA EKOLOGICZNA Działania własne P Edukacja ekologiczna oraz propagowanie działa ń proekologicznych 2013-2016 80 UMiG Siewierz Bud Ŝet

P Finansowanie akcji „Sprz ątanie Świata”, „Dzie ń Ziemi”, konkursy 2013-2016 40 UMiG Siewierz Bud Ŝet ekologiczne OGÓŁEM 120 Działania koordynowane P Prowadzone działania podnosz ące świadomo ść ekologiczn ą np. 2013-2016 b. d. Powiat Środki własne konkursy, seminaria, publikacje o tematyce środowiskowej Gminy Bud Ŝet Szkoły Bud Ŝet Powiatu Nadle śnictwa WFO ŚIGW Zespół Parków Inne fundusze Krajobrazowych Województwa Śląskiego Organizacje pozarz ądowe: Polski Klub Ekologiczny Siewierskie Towarzystwo Ekologiczne „Wawrzynek” Polskie Towarzystwo

85 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Rodzaj Opis przedsi ęwzi ęcia Lata Szacunkowe Jednostki realizuj ące Źródła działania realizacji koszty finansowania w ty ś. PLN Turystyczno Krajoznawcze

P Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do mo Ŝliwo ści Zadanie W ramach Zarz ąd Województwa, WFO ŚiGW, LIFE+ wykorzystania alternatywnych źródeł energii (w tym m.in. ci ągłe zada ń własnych Zarz ąd Powiatu, Gmina prowadzenie kampanii informacyjnej) Siewierz, jednostki naukowe P Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do korzystania z Zadanie W ramach Zarz ąd Województwa, WFO ŚiGW, LIFE+ transportu publicznego ci ągłe zada ń własnych Zarz ąd Powiatu, Gmina Siewierz, jednostki naukowe P Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do kształtowania Zadanie W ramach Zarz ąd Województwa, WFO ŚiGW, LIFE+ pozytywnych postaw mieszka ńców w zakresie poszanowania energii ci ągłe zada ń własnych Zarz ąd Powiatu, Gmina Siewierz, jednostki naukowe P Działania promocyjne i edukacyjne w odniesieniu do u świadamiania Zadanie W ramach Zarz ąd Województwa, WFO ŚiGW, LIFE+ mieszka ńcom zagro Ŝenia jakie stanowi spalanie odpadów w piecach ci ągłe zada ń własnych Zarz ąd Powiatu, Gmina domowych Siewierz, jednostki naukowe ASPEKT EKOLOGICZNY W PLANOWANIU PRZESTRZENNYM Działania własne P Zmiana mpzp dla obszarów: obr ęb Czekanka i obr ęb Wojkowice 2012-2014 100 w latach UMiG Siewierz Bud Ŝet Ko ścielne, War ęŜ yn – podniesienie jako ści Ŝycia mieszka ńców 2013-2014 OGÓŁEM 100,00

86 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

8. Zagadnienia systemowe

8.1. Zarz ądzanie Programem

W procesie wdra Ŝania Programu Ochrony Środowiska bior ą udział cztery grupy podmiotów: • uczestnicz ące w organizacji i zarz ądzaniu Programem, • realizuj ące zadania Programu, • kontroluj ące przebieg realizacji i efekty Programu, • społeczno ść Miasta i Gminy Siewierz odbieraj ąca wyniki działa ń Programu. Wszyscy uczestnicy wdra Ŝania Programu, w wyniku konsultacji społecznych przyjmuj ą pełn ą odpowiedzialno ść zarówno za sukcesy i pora Ŝki wynikaj ące z wdra Ŝania niniejszego dokumentu.

Dla wdro Ŝenia i realizacji strategii zakre ślonej w niniejszym dokumencie niezb ędne jest wprowadzenie „mapy wpływów” - procedur maj ących na celu okre ślenie zasad współpracy i finansowania mi ędzy wszystkimi jednostkami tj. urz ędami, instytucjami, organizacjami i podmiotami gospodarczymi uczestnicz ącymi w działaniach na rzecz ochrony środowiska. Współpraca powinna dotyczy ć tak Ŝe struktur wewn ętrznych w ramach Urz ędu Miasta i Gminy Siewierz tzn. pomi ędzy poszczególnymi referatami Urz ędu. Wypracowane procedury powinny stopniowo sta ć si ę rutyn ą i podstaw ą zinstytucjonalizowanej współpracy pomi ędzy partnerami z ró Ŝnych środowisk. Dzi ęki temu, proces planowania i zarz ądzania mo Ŝe sta ć si ę czytelny i przejrzysty dla ogółu mieszka ńców Gminy Siewierz.

Podstawow ą jednostk ą odpowiedzialn ą za realizacj ę gminnego Programu Ochrony Środowiska jest Burmistrz Miasta i Gminy, który co 2 lata, przedstawia Radzie Miejskiej w Siewierzu raport z realizacji Programu Ochrony Środowiska. Rada Miejska współpracuje z jednostkami administracji rz ądowej i samorz ądowej szczebla wojewódzkiego oraz powiatowego. Organem dysponuj ącym instrumentami finansowymi jest Marszałek Województwa Śląskiego, natomiast instrumentami prawnymi dysponuje Wojewoda Śląski. Ponadto Rada Miejska współpracuje z jednostkami posiadaj ącymi instrumenty kontroli i monitoringu takimi jak WIO Ś i RZGW. Władze gminy mog ą by ć wspomagane Zespołem konsultacyjnym, w skład którego wchodz ą przedstawiciele lokalnych społeczno ści samorz ądowych. Zawarte w Programie Ochrony Środowiska zadania, realizowane s ą przez Urz ąd Miasta i Gminy w Siewierzu oraz podmioty gospodarcze planuj ące i realizuj ące inwestycje zgodnie z kierunkami okre ślonymi w Programie. Wypracowane procedury powinny przede wszystkim usprawnia ć współprac ę pomi ędzy przedstawicielami ró Ŝnych szczebli środowisk rz ądowych i pozarz ądowych. Jednostki realizuj ące poszczególne zadania zało Ŝone do realizacji w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2016-2019” zostały zaprezentowane w tab. 26 w rozdziale 7 Plan operacyjny niniejszego opracowania.

8.2. Monitoring realizacji Programu

Monitoring realizacji „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2016-2019” spoczywa na władzach miasta i gminy. Zakres monitoringu powinien obejmowa ć ocen ę: • stopnia wykonania okre ślonych zada ń, • stopnia realizacji przyj ętych celów, • rozbie Ŝno ści pomi ędzy przyj ętymi celami i zadaniami, a ich wykonaniem oraz analiz ę tych rozbie Ŝno ści.

Stopie ń realizacji zada ń okre ślonych w niniejszym Programie oceniany b ędzie co dwa lata tj. w 2015 r. za okres 2013-2014 i w 2017 r. za okres 2015-2016. Z kolei w cyklu czteroletnim oceniony zostanie stopie ń realizacji zało Ŝonych celów ekologicznych. Ocena ta b ędzie podstaw ą do aktualizacji niniejszego dokumentu w 2017 r.

87 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Podstaw ą wła ściwego systemu oceny realizacji Programu Ochrony Środowiska jest dobry system sprawozdawczo ści, który powinien opiera ć si ę na wska źnikach stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a tak Ŝe na wska źnikach reakcji działa ń zapobiegawczych. W tab. 24 przedstawiono wska źniki monitorowania Programu, przyjmuj ąc, Ŝe lista ta nie jest wyczerpuj ąca i b ędzie sukcesywnie modyfikowana. Do okre ślenia niniejszych wska źników posłu Ŝyły dane udost ępniane przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska (WIO Ś), Główny Urz ąd Statystyczny (GUS) oraz informacje uzyskane z Urz ędu Miasta i Gminy w Siewierzu.

Tabela 24. Wska źniki monitorowania Programu Stan wyj ściowy Lp. Wska źnik Wymiar wska źnika za 2011 r. WSKA ŹNIKI STANU ŚRODOWISKA 1. Jako ść wód Klasy jako ści wód p. p.k. Przemsza powierzchniowych (powy Ŝej zbiornika Przeczyce) Stan ekologiczny SŁABY 2. Jako ść wód podziemnych Klasy jako ści wód Punkt 0003/R Podwarpie klasa II 3. Jako ść powietrza Pył zawieszony PM10 C Pył zawieszony PM 2,5 C Dwutlenek siarki A Dwutlenek azotu A Tlenki azotu A Tlenek w ęgla A Benzen A Ozon C Ołów A Kadm A Nikiel A Arsen A Benzo(a)piren C 4. Lesisto ść Udział lasów w powierzchni gminy ogółem [%] 30,9 5. Powierzchnie chronione Powierzchnia ziele ńców [ha] 3,5 Powierzchni terenów zieleni miejskiej [ha] 1,1 6. Pomiary promieniowania Średnie nat ęŜ enie pola elektrycznego 0,19 elektromagnetycznego [V/m] WSKA ŹNIKI PRESJI NA ŚRODOWISKO 1. Wody Zu Ŝycie wody na potrzeby gospodarki i ludno ści ogółem [m 3/rok], w tym: 489,9 Przemysł [m 3/rok] 47 Gospodarstwa domowe [m3/rok] 431,3 Długo ść sieci wodoci ągowej [km] 82,1 Długo ść sieci kanalizacyjnej [km] 24,3 2. Gospodarka odpadami Ilo ść zebranych niesegregowanych odpadów 1 456,46 komunalnymi komunalnych [Mg/rok] Ilo ść selektywnie zebranych odpadów komunalnych 319,4 [Mg/rok] 3. Uwarunkowania Liczba mieszka ńców Gminy Siewierz 12 250 społeczne i ekonomiczne WSKA ŹNIKI REAKCJI DZIAŁA Ń ZAPOBIEGAWCZYCH 1. Nakłady na ochron ę Wydatki poniesione w latach 2010-2011 r. [PLN] 1 467 187,64 powietrza 2 Nakłady na promocj ę Wydatki poniesione w latach 2010-2011 r. [ PLN] 9 771 614,98 walorów przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych gminy Źródło: GUS, WIO Ś Katowice, informacje uzyskane z Urz ędu Miasta i Gminy Siewierz

88 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

9. Aspekty finansowe realizacji Programu

Wdra Ŝanie Programu Ochrony Środowiska powinno by ć mo Ŝliwe mi ędzy innymi dzi ęki stworzeniu sprawnego systemu finansowania, w którym podstawowymi źródłami s ą zarówno środki bud Ŝetowe jak i pozabud Ŝetowe tj. fundusze ekologiczne, programy pomocowe oraz środki własne inwestorów, a tak Ŝe bud Ŝet gminy. Do instrumentów finansowych gminy w zakresie ochrony środowiska nale Ŝą : • opłaty za korzystanie ze środowiska, • kary za korzystanie ze środowiska, • inne. Jednostki organizacyjne, instytucje i podmioty realizuj ące zadania inwestycyjne w zakresie ochrony środowiska i przyrody oraz zadania w zakresie edukacji ekologicznej, mog ą uzyska ć pomoc finansow ą ze środków funduszy strukturalnych, funduszy celowych, fundacji oraz banków. W zale Ŝno ści od rodzaju zadania form ą dofinansowania mo Ŝe by ć dotacja, preferencyjny kredyt lub po Ŝyczka. Poni Ŝej przedstawiono potencjalne źródła finansowania dla zada ń okre ślonych w Programie Ochrony Środowiska.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFO ŚiGW) promuje przedsi ęwzi ęcia ochrony środowiska i nale Ŝy do najwi ększych instytucji finansuj ących w Polsce. Celem działalno ści NFO ŚiGW jest wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasi ęgu ogólnopolskim i ponadregionalnym oraz zada ń lokalnych, istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. Do priorytetowych programów przewidzianych do finansowania na 2013 r. nale Ŝy: • ochrona wód, • gospodarka wodna, • ochrona powierzchni ziemi, • geologia i górnictwo, • ochrona klimatu i atmosfery, • ochrona przyrody, • edukacja ekologiczna, • wsparcie realizacji Polityki Ekologicznej Pa ństwa przez Ministra Środowiska, • programy mi ędzydziedzinowe. Jako priorytetowe traktuje si ę w szczególno ści te przedsi ęwzi ęcia, których realizacja wynika z konieczno ści wypełnienia zobowi ąza ń Polski wobec Unii Europejskiej. Szczegółowa lista oraz Przewodnik po programach priorytetowych NFO ŚiGW znajduje si ę na stronie internetowej: http://www.nfosigw.gov.pl/srodki-krajowe/lista-programow-priorytetowych

Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach (WFO ŚiGW) finansuje zadania z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej zgodne z kierunkami Polityki Ekologicznej Pa ństwa, Strategii Rozwoju Województwa Śląskiego oraz zobowi ąza ń mi ędzynarodowych Polski i obowi ązuj ących przepisów prawa. Wojewódzki Fundusz zwykle współfinansuje zadania inwestycyjne w wysoko ści nieprzekraczaj ącej 50% udokumentowanych kosztów realizacji zadania. Podstawow ą form ą działalno ści WFO ŚiGW jest udzielanie po Ŝyczek na korzystnych warunkach oprocentowania i spłat oraz dofinansowania niektórych zada ń w formie dotacji. Do planowanych przedsi ęwzi ęć priorytetowych dofinansowywanych w 2012/2013 r. nale Ŝą : • ochrona zasobów wodnych, • gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi, • ochrona atmosfery, • ochrona przyrody i krajobrazu, • edukacja ekologiczna, • zapobieganie powa Ŝnym awariom, • zarz ądzanie środowiskiem w regionie.

89 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Szczegółowa lista przedsi ęwzi ęć planowanych do dofinansowania ze środków Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach na 2012/2013 r. znajduje si ę na stronie internetowej: http://www.wfosigw.katowice.pl/nabory_2012.htm

Fundusze unijne na ochron ę środowiska

Fundusze strukturalne Unii Europejskiej w zakresie ochrony środowiska dost ępne w latach 2007-2013 Fundusze unijne - do ich zada ń nale Ŝy wspieranie restrukturyzacji i modernizacji gospodarki poszczególnych krajów członkowskich UE poprzez zwi ększanie ich spójno ści gospodarczej oraz społecznej. S ą one narz ędziem realizacji polityki regionalnej UE. Fundusze te skierowane s ą przede wszystkim na wspieranie regionów oraz dziedzin gospodarki słabiej rozwini ętych, które bez dodatkowych nakładów finansowych nie s ą w stanie dorówna ć do średniego poziomu reprezentowanego przez inne kraje UE. Jednym z elementów przyznawania funduszy s ą szeroko rozumiane aspekty ochrony środowiska.

W Unii Europejskiej istniej ą 4 fundusze strukturalne, przy czym działania z zakresu ochrony środowiska s ą realizowane w ramach Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (ERDF) , a tak Ŝe Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko na lata 2007-2013 oraz Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 (priorytet V). Beneficjentami tych programów s ą samorz ądy, stowarzyszenia, instytucje naukowe oraz przedsi ębiorstwa. Decyzj ą z dnia 7 grudnia 2007 r. Komisja Europejska zatwierdziła Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko na lata 2007 - 2013. Wielko ść środków unijnych zaanga Ŝowanych w realizacj ę programu wynosi prawie 28 miliardów euro, co stanowi ok. 42% cało ści środków polityki spójno ści w Polsce.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko składa si ę z 5 priorytetów, dzi ęki którym w Polsce m.in. poprawi si ę jako ść wody, sposób gospodarowania odpadami oraz zabezpieczenie przeciwpowodziowe, a obszarom zdegradowanym przywrócona zostanie ich warto ść . Wsparcie dostan ą równie Ŝ organizacje działaj ące na rzecz ochrony przyrody. Priorytet I – Gospodarka wodno-ściekowa: Beneficjenci: Jednostki samorz ądu terytorialnego i ich zwi ązki, podmioty świadcz ące usługi wodno- ściekowe w ramach realizacji obowi ązków własnych gmin. Rodzaje projektów : budowa, rozbudowa lub modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnych oraz systemów kanalizacji sanitarnej w aglomeracjach powy Ŝej 2 tys. RLM. Priorytet II - Gospodarka odpadami i ochrona powierzchni ziemi: Beneficjenci: Jednostki samorz ądu terytorialnego i ich zwi ązki, podmioty świadcz ące usługi z zakresu zada ń własnych jednostek samorz ądu terytorialnego. Rodzaje projektów : kompleksowe systemy gospodarowania odpadami komunalnymi, dostosowanie istniej ących składowisk odpadów do obowi ązuj ących przepisów, przygotowanie dokumentacji (studium wykonalno ści, dokumentacja techniczna i przetargowa), rekultywacja terenów powojskowych oraz zdegradowanych przez przemysł i górnictwo, projekty zwi ązane z zabezpieczeniem/stabilizacj ą osuwisk. Priorytet III – Zarz ądzanie zasobami i przeciwdziałanie zagro Ŝeniom środowiska: Beneficjenci: Regionalne zarz ądy gospodarki wodnej, jednostki samorz ądu terytorialnego i ich zwi ązki, podmioty świadcz ące usługi z zakresu zada ń własnych jednostek samorz ądu terytorialnego, PGL Lasy Pa ństwowe i jego jednostki organizacyjne, Wojewódzkie Zarz ądy Melioracji i Urz ądze ń Wodnych. Rodzaje projektów : Projekty dotycz ące modernizacji (rehabilitacji) istniej ącej infrastruktury lub budowy nowych obiektów w celu zapewnienia wła ściwego poziomu bezpiecze ństwa zarówno budowli hydrotechnicznych, jak równie Ŝ bezpiecze ństwa powodziowego, projekty planów post ępowania w sytuacji zagro Ŝenia powodziowego, realizacja przedsi ęwzi ęć przeciwpowodziowych, projekty w zakresie zapobiegania i przeciwdziałania powa Ŝnym awariom, projekty prowadz ące do wzrostu dyspozycyjnych zasobów wodnych, projekty uwzgl ędniaj ące zwi ększenie małej retencji na

90 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016 obszarze zlewni oraz monitorowanie stanu środowiska, przygotowanie dokumentacji niezb ędnej do wnioskowania i realizacji przedsi ęwzi ęcia (w tym dokumentacja techniczna dla projektów), projekty zwi ązane z budow ą i doskonaleniem stanowisk do analizowania i prognozowania zagro Ŝeń naturalnych i stwarzanych powa Ŝnymi awariami, w tym wyposa Ŝenie w specjalistyczny sprz ęt, zakup specjalistycznego sprz ętu niezb ędnego do skutecznego prowadzenia akcji ratowniczych oraz usuwania skutków zagro Ŝeń naturalnych i powa Ŝnych awarii oraz wsparcie techniczne krajowego systemu reagowania kryzysowego w tym równie Ŝ ratowniczo-ga śniczego w zakresie ratownictwa ekologicznego i chemicznego. W zakresie monitoringu środowiska wyodr ębnione zostały nast ępuj ące obszary wsparcia: monitoring wód, monitoring powietrza oraz monitoring hałasu. Wspierane będą projekty o charakterze powtarzalnym - realizowane z wykorzystaniem standardowych metod, narz ędzi oraz technologii. Priorytet IV – Przedsi ęwzi ęcia dostosowuj ące przedsi ębiorstwa do wymogów ochrony środowiska: Beneficjenci: Małe, średnie i du Ŝe przedsi ębiorstwa za wył ączeniem przedsi ębiorstw wymienionych w art. 35, ust. 3 pkt b w rozporz ądzeniu Rady Wspólnoty Europejskiej Nr 1198/2006 z dnia 27 lipca 2006 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rybackiego (EFR) oraz przedsi ębiorstw obj ętych rozporz ądzeniem Rady nr 1698/2005 z dnia 20 wrze śnia 2005 r. w sprawie wsparcia rozwoju obszarów wiejskich przez Europejski Fundusz Rolny na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Rodzaje projektów : zast ępowanie surowców pierwotnych surowcami wtórnymi z odpadów, ograniczanie ilo ści wytwarzanych odpadów, ograniczenie energochłonności procesu produkcyjnego z wył ączeniem produkcji energii w wysokosprawnej kogeneracji, ograniczenie wodochłonno ści procesu produkcyjnego, inwestycje w urz ądzenia ograniczaj ące emisje do środowiska (tzw. urz ądzenia „ko ńca rury”), których zastosowanie jest niezb ędne dla spełnienia zaostrzaj ących si ę standardów emisyjnych lub granicznych wielko ści emisji, budowa lub modernizacja oczyszczalni lub podczyszczalni ścieków przemysłowych, inwestycje maj ące na celu zmniejszenie zu Ŝycia wody oraz ilo ści substancji niebezpiecznych odprowadzanych wraz ze ściekami poprzez, np. przebudowa ci ągu technologicznego ograniczaj ąca ilo ść produkowanych ścieków i/lub ładunków zanieczyszcze ń odprowadzanych do odbiornika, konwersja instalacji spalania paliw na rozwi ązania przyjazne środowisku, modernizacja urz ądze ń lub wyposa Ŝenie instalacji spalania paliw w urz ądzenia lub instalacje do ograniczenia emisji zanieczyszcze ń gazowych i pyłowych, Budowa, rozbudowa lub modernizacje instalacji do odzysku, w tym recyklingu lub unieszkodliwiania odpadów pou Ŝytkowych lub niebezpiecznych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obiektów, które mog ą pełni ć funkcje usługowe, zgodnie z krajowym i wojewódzkimi planami gospodarki odpadami, dla poło Ŝonych w pobli Ŝu jednostek gospodarczych, które nie mog ą unikn ąć wytwarzania podobnych typów odpadów, Budowa, rozbudowa lub modernizacja instalacji do przekształcania odpadów w celu ułatwienia magazynowania i transportu odpadów oraz przygotowania ich do odzysku lub unieszkodliwiania, budowa, rozbudowa lub modernizacja instalacji do zbierania lub magazynowania odpadów, w szczególno ści odpadów niebezpiecznych. Priorytet V – Ochrona przyrody i kształtowanie postaw ekologicznych: Beneficjenci: parki narodowe, parki krajobrazowe i ich zespoły, wojewodowie, ogrody botaniczne, ogrody zoologiczne, urz ędy morskie, inne jednostki rz ądowe, samorz ądowe, organizacje pozarz ądowe, regionalne dyrekcje lasów pa ństwowych, nadle śnictwa oraz inne jednostki organizacyjne lasów pa ństwowych, instytucje naukowe oraz jednostki badawczo-rozwojowe, w tym szkoły wy Ŝsze oraz ich jednostki organizacyjne, inne podmioty sprawuj ące nadzór lub zarz ądzaj ące ochron ą obszarów chronionych, grupy wy Ŝej wymienionych podmiotów ze wskazaniem beneficjenta wiod ącego. Rodzaje projektów : projekty maj ące na celu przywracanie wła ściwego stanu siedlisk przyrodniczych i ostoi gatunków na obszarach chronionych wraz z zachowaniem zagro Ŝonych wygini ęciem gatunków oraz ró Ŝnorodno ści biologicznej, przywrócenie dro Ŝno ści korytarzy ekologicznych umo Ŝliwiaj ących przemieszczanie si ę zwierz ąt i funkcjonowanie populacji w skali kraju, opracowanie krajowych programów ochrony wybranych gatunków lub siedlisk przyrodniczych, ogólnopolskie lub ponadregionalne projekty szkoleniowe lub programy edukacyjne dla wybranych grup społecznych i zawodowych maj ące na celu kształtowanie świadomo ści w zakresie zrównowa Ŝonego rozwoju, organizacja ogólnopolskich i ponadregionalnych konkursów i festiwali ekologicznych, budowanie sieci partnerstwa na rzecz ochrony środowiska, moderowanie platform dialogu społecznego jako

91 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016 elementu integruj ącego społecze ństwo, zwłaszcza organizacje społeczne w procesie podejmowania decyzji.

Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 (RPO WŚ) Celem głównym Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 (z dnia 28 sierpnia 2007 r.) jest : stymulowanie dynamicznego rozwoju, przy wzmocnieniu spójno ści społecznej, gospodarczej i przestrzennej regionu. Rozwój rozumiany jest, jako proces zachodz ący na wielu komplementarnych płaszczyznach, w tym środowiskowej: zmniejszenie obci ąŜ eń i polepszenie jako ści środowiska przyrodniczego, zachowanie bioró Ŝnorodno ści. Do osi ągni ęcia celu głównego Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 prowadzi ć b ędzie realizacja 10 priorytetów, z których ka Ŝdy jest zorientowany na osi ągni ęcie jednego z dziesi ęciu celów szczegółowych Programu. Cele szczegółowe Programu s ą równocze śnie celami głównymi priorytetów.

Cel główny Priorytetu Priorytet 1. Wzrost konkurencyjno ści regionalnej gospodarki opartej na Badania i rozwój technologiczny (B+R), wiedzy innowacje i przedsi ębiorczo ść 2. Stworzenie warunków do rozwoju społecze ństwa Społecze ństwo informacyjne informacyjnego w regionie 3. Wzrost konkurencyjno ści turystycznej regionu Turystyka 4. Wzrost znaczenia kultury, jako czynnika rozwoju społeczno - Kultura gospodarczego 5. Ochrona oraz poprawa jako ści środowiska Środowisko 6. Wzrost konkurencyjno ści przestrzeni miejskiej województwa Zrównowa Ŝony rozwój miast 7. Ukształtowanie efektywnego i zintegrowanego systemu Transport transportowego 8. Stworzenie warunków do rozwoju społecze ństwa o wysokich Infrastruktura edukacyjna kwalifikacjach zawodowych, poszukiwanych na rynku pracy 9. Poprawa stanu zdrowia mieszka ńców regionu Zdrowie i rekreacja 10. Skuteczna absorpcja środków w ramach Pomoc techniczna Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego

W ramach realizacji Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007- 2013 zostanie zaanga Ŝowane 1712,98 mln EUR, ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. W niniejszym Programie przyj ęto wkład Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w odniesieniu do publicznych wydatków kwalifikowalnych. Wielko ść środków prywatnych zaanga Ŝowanych we współfinansowanie Programu została wst ępnie oszacowana na poziomie 341,82 mln EUR. Dofinansowanie projektów w ramach priorytetów Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013 wynosi do 85% kosztów kwalifikowalnych, za wyj ątkiem Priorytetu X Pomoc techniczna, gdzie dofinansowanie wynosi do 100% kosztów kwalifikowalnych projektu. Dodatkowo, w ramach Priorytetu V Środowisko - Działanie 5.2. Gospodarka odpadami i 5.5. Dziedzictwo przyrodnicze, przewiduje si ę mo Ŝliwo ść finansowania kosztów kwalifikowalnych Europejskiego Funduszu Społecznego ze środków EFRR (cross - financing) do 10% warto ści kosztów kwalifikowalnych projektu. W monta Ŝu finansowym dopuszczany jest równie Ŝ wkład EBI oraz wkład WFO Ś. W kontrakcie wojewódzkim dla województwa śląskiego podpisanym w dniu 6 lutego 2008 r. przewidziano 51 mln euro z bud Ŝetu pa ństwa na realizacj ę projektów obj ętych pomoc ą publiczn ą oraz 570 mln euro z Europejskiego Funduszu Społecznego na realizacj ę Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki.

92 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

Priorytet V. Środowisko Głównym celem Priorytetu V. Środowisko jest ochrona oraz poprawa jako ści środowiska. Realizacja celu głównego b ędzie si ę odbywa ć poprzez nast ępuj ące cele szczegółowe: • poprawa jako ści wód powierzchniowych i podziemnych, • ograniczenie ilo ści odpadów deponowanych i zdeponowanych w środowisku, • poprawa jako ści powietrza, • doskonalenie systemu zarz ądzania środowiskiem, • ochrona dziedzictwa przyrodniczego i kształtowanie postaw ekologicznych społecze ństwa. Inwestycje w zakresie środowiska wspierane b ędą w ramach nast ępuj ących działa ń: 1) 5.1 Gospodarka wodno-ściekowa, 2) 5.2 Gospodarka odpadami, 3) 5.3 Czyste powietrze i odnawialne źródła energii, 4) 5.4 Zarz ądzanie środowiskiem, 5) 5.5 Dziedzictwo przyrodnicze . W ramach gospodarki wodno-ściekowej preferowane b ędą projekty realizuj ące kompleksowe podej ście do kwestii gospodarki wodno-ściekowej, przyczyniaj ące si ę do poprawy stanu wód powierzchniowych i podziemnych na terenie województwa śląskiego. Realizacja działania b ędzie równie Ŝ miała pozytywny wpływ na województwa o ścienne. Obszarem realizacji projektów z gospodarki wodno-ściekowej s ą aglomeracje w granicach od 2000 do 15000 RLM, uj ęte w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Z uwagi na du Ŝą g ęsto ść zaludnienia, a tak Ŝe przemysłowy charakter województwa śląskiego konieczne jest zainicjowanie działa ń zmierzaj ących do racjonalizacji gospodarki odpadami, a w szczególno ści do ograniczenia ilo ści składowanych w środowisku odpadów. W ramach gospodarki odpadami preferowane b ędą projekty przyczyniaj ące si ę do wdro Ŝenia kompleksowych systemów gospodarowania odpadami np. zwi ązane z wprowadzaniem systemów selektywnej zbiórki odpadów. Wsparcie uzyskaj ą równie Ŝ działania zmierzaj ące do likwidacji istniej ących składowisk odpadów. W zakresie inwestycji maj ących na celu popraw ę jako ści powietrza szczególne znaczenie ma ograniczenie „niskiej emisji”. Z tego te Ŝ wzgl ędu w ramach projektów przekształcania istniej ących systemów ogrzewania obiektów u Ŝyteczno ści publicznej w systemy bardziej przyjazne środowisku wspierane b ędą jedynie projekty kompleksowej termomodernizacji tzn. wraz z wymian ą źródła ciepła. Z uwagi na dominuj ącą monokultur ę w ęglow ą w produkcji energii wsparcie uzyskaj ą tak Ŝe projekty z zakresu odnawialnych źródeł energii za wyj ątkiem źródeł wykorzystuj ących energi ę wiatrow ą. W ramach działania zwi ązanego z zarz ądzaniem środowiskiem realizowane b ędą projekty zmierzaj ące do utworzenia ogólnodost ępnych baz informacji o stanie środowiska.

Instrument finansowy LIFE+ LIFE+ jest jedynym instrumentem finansowym Unii Europejskiej koncentruj ącym si ę wył ącznie na współfinansowaniu projektów w dziedzinie ochrony środowiska. Jego głównym celem jest wspieranie procesu wdra Ŝania wspólnotowego prawa ochrony środowiska, realizacja polityki ochrony środowiska oraz identyfikacja i promocja nowych rozwi ąza ń dla problemów dotycz ących ochrony środowiska.

Program LIFE+ podzielony jest na trzy komponenty tematyczne: Komponent I: LIFE+ PRZYRODA I RÓ śNORODNO ŚĆ BIOLOGICZNA W ramach komponentu pierwszego przewiduje si ę finansowanie projektów zwi ązanych z ochron ą, zachowywaniem lub odbudow ą naturalnych ekosystemów, naturalnych siedlisk, dzikiej flory i fauny oraz ró Ŝnorodno ści biologicznej, wł ącznie z ró Ŝnorodno ści ą zasobów genetycznych, ze szczególnym uwzgl ędnieniem obszarów NATURA 2000. Podkomponent Przyroda skupia si ę na realizacji postanowie ń dwóch dyrektyw unijnych: nr 79/409/EC, w sprawie ochrony ptaków tzw „ptasiej” i nr 92/43/EEC, w sprawie ochrony siedlisk. Komponent II: LIFE+ POLITYKA I ZARZ ĄDZANIE W ZAKRESIE ŚRODOWISKA W ramach drugiego komponentu przewiduje si ę finansowanie innowacyjnych lub demonstracyjnych projektów z zakresu szeroko rozumianej ochrony środowiska, w szczególno ści: zapobiegania zmianom klimatycznym; ochrony zdrowia i polepszania jako ści Ŝycia; ochrony wód, ochrony

93 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016 powietrza, ochrony gleb; ochrony przed hałasem; monitorowania lasów oraz ochrony przed po Ŝarami; zrównowa Ŝonego gospodarowania zasobami naturalnymi i odpadami, jak równie Ŝ tworzenia, wdra Ŝania i oceny polityk oraz prawa UE w zakresie ochrony środowiska. Komponent III: LIFE+ INFORMACJA I KOMUNIKACJA Odwrócenie negatywnych trendów zmian zachodz ących w środowisku naturalnym wymaga nie tylko zmian systemowych, harmonizuj ących rozwój społeczny i ekonomiczny z mo Ŝliwo ściami środowiska, lecz równie Ŝ zaanga Ŝowania zarówno instytucji jak i społecze ństwa do zmiany indywidualnych zachowa ń tak, by zminimalizowa ć ich negatywny wpływ na środowisko. St ąd w ramach trzeciego komponentu przewiduje si ę finansowanie projektów informacyjnych i komunikacyjnych, kampanii na rzecz zwi ększania świadomo ści ekologicznej społecze ństwa oraz wymian ę najlepszych do świadcze ń i praktyk. Program zarz ądzany jest przez Komisj ę Europejsk ą, która raz do roku ogłasza nabór wniosków. Wnioski kierowane s ą do Komisji za po średnictwem Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który pełni funkcj ę Krajowego Punktu Kontaktowego LIFE+. Finansowanie z LIFE+ mog ą otrzymywa ć jednostki, podmioty i instytucje publiczne lub prywatne zarejestrowane na terenie dowolnego pa ństwa nale Ŝą cego do Wspólnoty Europejskiej. Beneficjenci mog ą tworzy ć partnerstwa w celu realizacji poszczególnych projektów.

94 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

10. Wykaz materiałów

1) Polityka Ekologiczna Pa ństwa w latach 2009-2012 z perspektyw ą do roku 2016, Ministerstwo Środowiska, Warszawa 2008 r. 2) Ustawa Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150 - tekst ujednolicony z pó źn. zm.) wraz z rozporz ądzeniami wykonawczymi. 3) Program Ochrony Środowiska dla Województwa Śląskiego do roku 2013 z uwzgl ędnieniem perspektywy do roku 2018, Katowice 2010 r. 4) AGOS – GEMES Sp. z o.o.: Goszcz R. i inni: Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu B ędzi ńskiego na lata 2008-2020, B ędzin, listopad 2008 r. 5) Sordo ń-Kulibaba B., Majka M., Maruszczak K.: Program Ochrony Srodowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2009-2012. 6) Raport z realizacji Programu Ochrony Srodowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004- 2015, obejmuj ący lata 2010-2011, Siewierz 2012 r. 7) Sprawozdanie z realizacji Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004-2015, obejmuj ący lata 2010-2011, Siewierz 2012 r. 8) Strategia Rozwoju Powiatu B ędzi ńskiego na lata 2009-2020, B ędzin 2008 r. 9) Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004-2015, Siewierz 2004/2005. 10) Plan rozwoju lokalnego Miasta i Gminy Siewierz na lata 2004 – 2006 i 2007 – 2013, Siewierz 2004 r. 11) Lokalny program rewitalizacji dla Gminy Siewierz, Siewierz, pa ździernik 2007 r. 12) Majka M., Maruszczak K. i inni: Program Ograniczania Niskiej Emisji dla Miasta i Gminy Siewierz, Siewierz, listopad 2010 r. 13) Majka M., Maruszczak K.: Program usuwania wyrobów zawieraj ących azbest z terenu Miasta i Gminy Siewierz, Siewierz, kwiecie ń 2009 r. 14) Plan operacyjny ochrony przed powodzi ą Miasta i Gminy Siewierz, Gminne Centrum Zarz ądzania Kryzysowego, Siewierz 2009 r. 15) Studium Uwarunkowa ń i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Siewierz, zał ącznik nr 1 do Uchwały nr VII/54/11 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 28 kwietnia 2011 r. 16) Plan Urz ądzania lasu dla nadle śnictwa Siewierz na okres gospodarczy od 1 stycznia 2009 r. do 31 grudnia 2018 r. 17) Program Ochrony Środowiska przed Hałasem dla Województwa Śląskiego na lata 2009-2013. 18) Wojewódzki program przekształce ń terenów poprzemysłowych i zdegradowanych wraz z koncepcj ą rozbudowy narz ędzi informatycznych oraz prognoz ą jego oddziaływania na środowisko, Regionalny system wspomagania zarz ądzeniem terenami poprzemyslowymi w gminach, Katowice 2008 r. 19) Program Małej Retencji dla Województwa Śląskiego, (Uchwała nr II/43/1/2006 z dnia 16 stycznia 2006 r. Sejmiku Województwa Śląskiego) z aneksem z dnia 28 sierpnia 2006 r. (Uchwała Sejmiku Województwa Śląskiego nr II/51/2/2006). 20) Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2011 rok, Pa ństwowy Instytut Geologiczny, Warszawa, 2010 r. 21) http://www.wfosigw.katowice.pl/nabory_2012.htm. 22) NFO ŚiGW: Lista priorytetowych programów NFO ŚiGW na 2013 r., Uchwała RN nr 175/12 z dnia 20.11.2012 r. 23) Instrukcja ochrony lasu, zał ącznik do Zarz ądzenia nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Pa ństwowych z dnia 22 listopada 2011 r. 24) Dziesi ąta roczna ocena jako ści powietrza w województwie śląskim, obejmuj ąca 2011 rok, Katowice 2012 r. 25) Monitoring chemizmu gleb ornych w Polsce w latach 2010-2012, Instytut Uprawy Nawo Ŝenia i Gleboznawstwa Pa ństwowy Instytut Badawczy w Puławach, Puławy 2012 r. 26) Piotr Czy Ŝewski, TUP Property, Materiały z Konferencji „Pakiet klimatyczno-energetyczny UE. Szansa dla innowacji czy zagro Ŝenie dla gospodarki?”, Warszawa, 26 wrzesie ń 2008 r. 27) Stan środowiska w województwie śląskim w 2011 roku, WIO Ś, Katowice 2012 r. 28) Sprawozdanie z bada ń nr 778/2012, Wydział Monitoringu Środowiska WIO Ś w Katowicach, 08.06.2012 r.

95 Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska dla Miasta i Gminy Siewierz na lata 2013-2016

29) Wyniki okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych prowadzonych w 2009 roku w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska na terenie województwa śląskiego. 30) Wyniki okresowych bada ń poziomów pól elektromagnetycznych prowadzonych w 2011 roku w ramach pa ństwowego monitoringu środowiska na terenie województwa śląskiego. 31) Wykaz stanu gleb oraz zanieczyszcze ń metalami ci ęŜ kimi gruntów, www.starostwo.bedzin.pl 32) Uchwała Nr XXV/204/12 Rady Miejskiej w Siewierzu z dnia 11 pa ździernika 2012 r. w sprawie zmian w wieloletniej prognozie finansowej na lata 2012-2018. 33) http://www.siewierz.pl/ 34) www.gios.gov.pl 35) www.siewierz.pl/wawrzynek/index.php 36) http://www.wspolnotagruntowa-siewierz.pl/ 37) http://www.katowice.pios.gov.pl/ 38) http://www.stat.gov.pl/urzedy/katow/ 39) http://www.uke.gov.pl/ 40) http://katowice.rdos.gov.pl/) 41) www.fundacjasilesia.pl 42) http://www.kzgw.gov.pl 43) Ankiety z zakładów.

96